sử dụng hệ thống bài tập hóa học thực tiễn phần kim loại trong dạy học Hóa học lớp 12

HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC THỰC TIỄN

vectorstock.com/28062440

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

Phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh thông qua việc sử dụng hệ thống bài tập hóa học thực tiễn phần kim loại trong dạy học Hóa học lớp 12 WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến: “Phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh thông qua việc sử dụng hệ thống bài tập hóa học thực tiễn phần kim loại trong dạy học Hóa học lớp 12” 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Chương trình Hóa học THPT 3. Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ ngày 05 tháng 9 năm 2017 đến ngày 15 tháng 5 năm 2018 4. Tác giả: 5. Đồng tác giả (nếu có): Không 6. Đơn vị áp dụng sáng kiến:

1

BÁO CÁO SÁNG KIẾN I. Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến: Ở nước ta, trong giai đoạn hiện nay, việc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đang được toàn xã hội quan tâm. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nhấn mạnh “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”. Nghị quyết cũng đã đưa ra giải pháp“ Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc.Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực”.

Chương trình giáo dục định hướng phát triển năng lực (định hướng phát triển năng lực) nay còn gọi là dạy học định hướng kết quả đầu ra được bàn đến nhiều từ những năm 90 của thế kỷ XX và ngày nay đã trở thành xu hướng giáo dục quốc tế. Giáo dục định hướng phát triển năng lực nhằm phát triển năng lực người học, nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng kiến thức tri thức trong những tình huống thực tiễn của cuộc sống và nghề nghiệp. Như vậy, ngay trong quá trình học tập ở nhà trường phổ thông, học sinh (HS) cần được hình thành và phát triển năng lực vận dụng kiến thức (NLVDKT).

Môn Hóa học là một trong những môn khoa học tự nhiên lý thuyết và thực nghiệm, vì thế việc lồng ghép các bài tập thực tiễn vào trong quá trình dạy và học là tạo điều kiện cho việc “học đi đôi với hành”, tạo cho HS sự hứng thú, hăng say trong học tập, thấy được sự thiết thực của học tập, đồng thời giúp HS hình thành và phát triển các năng lực trong đó có năng lực vận dụng kiến thức.

Tuy nhiên, hiện nay nhiều bài tập hóa học còn xa rời thực tiễn, quá chú trọng vào các thuật toán mà chưa quan tâm nhiều đến bản chất hóa học làm giảm giá trị của chúng. Các bài tập chứa đựng những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn cuộc sống tuy đã được quan tâm song còn lặp lại và còn rất thiếu.

2

Kim loại là một trong những nội dung quan trọng nhất của chương trình hóa học 12 nói riêng cũng như hóa học trung học phổ thông (THPT) nói chung. Việc sử dụng khéo léo các bài tập thực tiễn trong dạy học phần kim loại và hợp chất sẽ góp phần làm tăng sự yêu thích môn học, phát triển NLVDKT hóa học của HS. Từ các lý do trên tôi đã chọn đề tài:“ Phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh thông qua việc sử dụng hệ thống bài tập hóa học thực tiễn phần kim loại trong dạy học Hóa học lớp 12” để nghiên cứu với mong muốn góp phần vào việc nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn Hóa học ở trường THPT. II. Mô tả giải pháp 1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến 1.1. Định hướng chung của việc sử dụng bài tập hóa học hiện nay Nhiều năm qua, việc xây dựng nội dung sách giáo khoa cũng như các loại sách bài tập tham khảo của giáo dục nước ta nhìn chung còn mang tính hàn lâm, kinh viện nặng về thi cử; chưa chú trọng đến tính sáng tạo, năng lực thực hành và hướng nghiệp cho học sinh; chưa gắn bó chặt chẽ với nhu cầu của thực tiễn phát triển kinh tế – xã hội cũng như nhu cầu của người học. Giáo dục trí dục chưa kết hợp hữu cơ với giáo dục phẩm chất đạo đức, ý thức tự tôn dân tộc… Do đó, chất lượng giáo dục còn thấp, một mặt chưa tiếp cận với trình độ tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, mặt khác chưa đáp ứng được các ngành nghề trong xã hội. Học sinh còn hạn chế về năng lực tư duy, sáng tạo, kỹ năng thực hành, khả năng thích ứng với nghề nghiệp; kỷ luật lao động, tinh thần hợp tác và cạnh tranh lành mạnh chưa cao; khả năng tự lập nghiệp còn hạn chế.

Trong những năm gần đây Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đã có những cải cách lớn trong toàn nghành giáo dục nói chung và đặc biệt là trong việc dạy và học ở trường phổ thông nói riêng; nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện về đức, trí, thể, mĩ. Nội dung giáo dục, đặc biệt là nội dung, cơ cấu sách giáo khoa được thay đổi một cách hợp lý vừa đảm bảo được chuẩn kiến thức phổ thông, cơ bản, có hệ thống vừa tạo điều kiện để phát triển năng lực của mỗi học sinh, nâng cao năng lực tư duy, kỹ năng thực hành, tăng tính thực tiễn. Xây dựng thái độ học tập đúng đắn, phương pháp học tập chủ động, tích cực, sáng tạo; lòng ham học, ham hiểu biết, năng lực tự học, năng lực vận dụng kiến thức vào cuộc sống.

3

1.2. Thực trạng sử dụng BTHH thực tiễn trong dạy học ở trường THPT Tôi đã tiến hành xin ý kiến của 24 GV đang trực tiếp giảng dạy bộ môn Hóa học và điều tra 247 HS lớp 12 ở các trường THPT Giao Thủy và THPT Giao Thủy B, THPT Quất Lâm trên địa bàn huyện Giao Thủy – Nam Định và thu được kết quả sau: - Với giáo viên Bảng 1.1. Tần suất giáo viên sử dụng bài tập hoá học có nội dung thực tiễn trong dạy học hóa học ở trường THPT Rất thường xuyên Thường xuyên

Thỉnh thoảng Không bao giờ

Kết quả

3/ 24

7/24

14/24

0/24

Tỉ lệ (%)

12,5%

29,2%

58,3%

0,0 %

Bảng 1.2: Kết quả sử dụng bải tập có nội dung thực tiễn ở các dạng bài lên lớp Nghiên

cứu Ôn

tập,

Thực hành

Kiểm tra

17/24

3/24

18/24

70,8%

12,5%

75,0%

bài mới

luyện tập

Kết quả

10/24

Phần trăm

41,7%

Bảng 1.3: Ý kiến của GV về sự cần thiết sử dụng BTHH có nội dung thực tiễn Cần thiết

Không cần thiết

Ý kiến khác

Kết quả

24/24

0

0

Phần trăm

100%

0

0

Bảng 1.4: Kết quả tìm hiểu nguyên nhân của việc ít hoặc không đưa bài tập thực tiễn vào trong dạy học hóa học đối với giáo viên THPT. Nguyên nhân

Số GV

Phần trăm

Tài liệu không sẵn có

15/24

62,5%

Mất nhiều thời gian tìm kiếm, biên soạn

18/24

75,0%

Thời gian tiết học hạn chế

3/24

12,5%

- Với học sinh 4

Bảng 1.5: Kết quả điều tra học sinh về tần suất sử dụng BTHH thực tiễn Rất Câu hỏi

thường

Thường Thỉnh

Không bao

xuyên

thoảng

49,8%

22,7%

13,4%

14,1%

5,7%

16,6%

70,4%

7,3%

giữa những kiến thức lí thuyết học được với 4,9%

19,8%

55,1%

20,2%

0%

24,7%

39,3%

36,0%

14,6%

30,8%

49,0%

5,6%

xuyên 1. Mức độ quan tâm đến BTHH có nội dung thực tiễn.

2. Tần suất liên hệ giữa kiến thức đã lĩnh hội được vào trong đời sống hàng ngày.

giờ

3. Khả năng tìm ra được những mâu thuẫn những hiện tượng xảy ra trong thực tế.

4. Mức độ thường xuyên hỏi thầy cô giáo các câu hỏi, BTHH gắn với thực tiễn.

5. Trong giờ học có thí nghiệm hoặc các buổi thực hành, các em có thường chú ý quan sát thí nghiệm và tìm ra được sự mâu thuẫn với các kiến thức lý thuyết đã học được không?

6.Trong giờ học, khi thầy cô đặt câu hỏi hoặc ra bài tập, em có thường làm gì?

- Tập trung suy nghĩ tìm lời giải cho câu hỏi, bài tập và xung phong trả lời.

12,1%

- Trao đổi với bạn, nhóm bạn để tìm câu trả lời tốt nhất.

32,8%

- Chờ câu trả lời từ phía các bạn và giáo viên.

55,1%

- Đánh giá kết quả điều tra Qua số liệu ở các bảng trên, chúng tôi nhận thấy: - 100% GV đều nhận thấy được tầm quan trọng của bài tập thực tiễn đối với việc phát triển năng lực cho HS. Tuy nhiên, mức độ sử dụng những bài tập này trong giảng dạy chưa cao (41,7%). Nguyên nhân của việc này được các GV giải thích do các tài liệu về bài tập hóa học thực tiễn còn chưa nhiều, việc biên soạn những bài tập thực tiễn mất nhiều thời gian.

- Kiến thức thực tiễn GV khai thác còn nghèo nàn, bài tập chưa có sự phân dạng cụ thể, kiến thức đưa vào còn chưa có hệ thống, do đó HS vận dụng vào thực tiễn còn chậm.

- Nhìn chung, những mâu thuẫn mà HS tìm được trong các tình huống, các vấn đề thường là mâu thuẫn giữa lí luận với lí luận là chính, còn việc liên hệ giữa lí luận và thực tiễn còn hạn 5

chế (24,7%) nên HS vẫn chưa hình thành được thói quen liên hệ giữa những kiến thức lý thuyết học được với thực tế xung quanh các em (22,3%).

- Thói quen tìm hiểu những hiện tượng trong cuộc sống của HS chưa được hình thành, sự trao đổi, đặt câu hỏi với GV còn ít (24,7%). Từ đó hình thành tư tưởng ỷ lại chờ câu trả lời từ phía GV và các bạn (55,5%).

- Đa số HS được hỏi đều quan tâm, hứng thú với những bài tập thực tiễn(72,5%). Khi được giao những bài tập thực tiễn về nhà các em rất chăm chỉ tìm hiểu, nghiên cứu để giải các bài tập đó.

Kết quả trên cho thấy việc xây dựng được một hệ thống bài tập hóa học gắn với thực tiễn rất có ý nghĩa, sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học hóa học ở trường trung học phổ thông.

2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến: 2.1. Cơ sở lí luận của đề tài 2.1.1. Năng lực và sự phát triển năng lực cho HS THPT 2.1.1.1. Khái niệm năng lực Theo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể đã công bố tháng 7/2017: “Năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,... thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể”.[2, tr36] 2.1.1.2. Năng lực đặc biệt của môn Hóa học Theo chương trình giáo dục tổng thể, NL bao gồm NL chung và NL chuyên môn (NL cốt lõi) và NL đặc biệt của môn học. Trong đó năng lực cốt lõi là NL cơ bản, thiết yếu mà bất kỳ ai cũng cần phải có để sống, học tập và làm việc hiệu quả.Và NL đặc biệt là những năng khiếu về trí tuệ, văn nghệ, thể thao, kĩ năng sống,… nhờ tố chất sẵn có ở mỗi người.

Mục tiêu chung của việc giảng dạy hóa học trong nhà trường phổ thông là HS tiếp thu kiến thức về những tri thức khoa học phổ thông cơ bản về các đối tượng hóa học quan trọng trong tự nhiên và đời sống, tập trung vào việc hiểu các khái niệm cơ bản của hóa học, về các chất, sự biến đổi các chất, công nghệ hoá học, môi trường và con người và các ứng dụng của của chúng trong tự nhiên và kĩ thuật. NL đặc biệt của môn Hoá học ở trường phổ thông gồm [1, tr.50-53]: 6

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học: +Năng lực sử dụng biểu tượng hóa học. + Năng lực sử dụng thuật ngữ hóa học. + Năng lực sử dụng danh pháp hóa học.

- Năng lực thực hành hóa học: +Năng lực tiến hành thí nghiệm, sử dụng TN an toàn. + Năng lực quan sát, mô tả, giải thích các hiện tượng TN và rút ra kết luận. + Năng lực xử lý thông tin liên quan đến TN. - Năng lực tính toán hóa học: + Tính toán theo khối lượng chất tham gia và tạo thành sau phản ứng. + Tính toán theo mol chất tham gia và tạo thành sau phản ứng. + Tìm ra được mối quan hệ và thiết lập được mối quan hệ giữa kiến thức hóa học với các phép toán học. +Vận

dụng

các

thuật

toán

để

tính

toán

trong

các

bài

toán

hóa

học.

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học + Phát hiện và nêu được tình huống có vấn đề trong học tập môn hóa học. Phân tích được tình huống trong học tập môn hóa học. + Xác định được và biết tìm hiểu các thông tin liên quan đến vấn đề phát hiện trong các chủ đề hóa học. + Đề xuất được giải pháp giải quyết vấn đề đã phát hiện. + Lập được kế hoạch để giải quyết một số vấn đề đơn giản. + Thực hiện được kế hoạch đã đề ra có sự hỗ trợ của GV. - Năng lực vận dụng kiến thức hoá học vào cuộc sống + Có năng lực hệ thống hóa kiến thức. + Năng lực phân tích tổng hợp các kiến thức hóa học vận dụng vào cuộc sống thực tiễn. + Năng lực phát hiện các nội dung kiến thức hóa học được ứng dụng trong các vấn để các lĩnh vực khác nhau. + Năng lực phát hiện các vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích.

2.1.1.3. Đánh giá năng lực Đánh giá theo năng lực chủ yếu là đánh giá đầu ra nên quá trình đánh giá tập trung thu thập và phân tích các thông tin để có thể đánh giá được năng lực của HS so với mục tiêu đề ra. Tuy nhiên, GV cẩn sử dụng nhiều hình thức và nhiều công cụ để việc đánh giá theo 7

năng lực đảm bảo tính khách quan. Có thể sử dụng các phương pháp dưới đây để đánh giá sự phát triển năng lực [, tr. 61-62]: - Đánh giá qua hồ sơ - Đánh giá qua quan sát - Đánh giá đồng đẳng - Tự đánh giá - Đánh giá quá trình - Đánh giá thực 2.1.2. Năng lực vận dụng kiến thức 2.1.2.1. Khái niệm về năng lực vận dụng kiến thức “Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn là khả năng chủ thể vận dụng tổng hợp những kiến thức, kinh nghiệm, kĩ năng, thái độ và hứng thú,... để giải quyết có hiệu quả các vấn đề của thực tiễn có liên quan đến hóa học.”

2.1.2.2. Các biểu hiện của năng lực vận dụng kiến thức Các biểu hiện của NLVDKT hóa học vào thực tiễn của HS THPT được mô tả như sau [1, tr 56]: - HS có khả năng hệ thống hóa được các kiến thức. NL này có các mức độ thể hiện: Hệ thống hóa, phân loại được kiến thức hóa học, hiểu rõ đặc điểm, nội dung, thuộc tính của loại kiến thức hóa học đó. Khi vận dụng kiến thức chính là việc lựa chọn kiến thức một cách phù hợp với mỗi hiện tượng, tình huống cụ thể xảy ra trong cuộc sống, tự nhiên và xã hội.

- HS có khả năng phân tích, tổng hợp các kiến thức hóa học vận dụng vào cuộc sống thực tiễn. Các mức độ thể hiện của NL này gồm: Định hướng được các kiến thức hóa học một cách tổng hợp và khi vận dụng kiến thức hóa học có ý thức rõ ràng về loại kiến thức hóa học đó được ứng dụng trong các lĩnh vực gì, ngành nghề gì, trong cuộc sống, tự nhiên và xã hội.

- HS có khả năng phát hiện các nội dung kiến thức hóa học được ứng dụng trong các vấn đề, các lĩnh vực khác nhau. NL này thể hiện ở việc: Phát hiện và hiểu rõ được các ứng dụng của hóa học trong các vấn đề thực phẩm, sinh hoạt, y học, sức khỏe, khoa học thường thức, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp và môi trường.

- HS có khả năng phát hiện các vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích. Năng lực này được thể hiện: Tìm mối liên hệ và giải thích được các hiện tượng trong tự nhiên và các ứng dụng của hóa học trong cuộc sống dựa vào các kiến thức hóa học và các kiến thức của các môn khoa học khác.

8

- Khả năng độc lập sáng tạo trong việc xử lí các vấn đề thực tiễn. Mức độ thể hiện của NL này là: Chủ động sáng tạo lựa chọn phương pháp, cách thức giải quyết vấn đề; Có NL hiểu biết và tham gia thảo luận về các vấn đề hóa học liên quan đến cuộc sống thực tiễn và bước đầu biết tham gia nghiên cứu khoa học để giải quyết các vấn đề đó.

Như vậy, NLVDKT được mô tả thông qua 5 năng lực thành phần và có các mức độ thể hiện cụ thể của mỗi năng lực.

2.1.2.3. Những biện pháp phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh Khi nghiên cứu về tầm quan trọng và các thành tố của NLVDKT, chúng tôi đề xuất một số biện pháp nhằm phát triển cho HS NLVDKT như sau: - GV cần trang bị cho cho HS hệ thống kiến thức cơ bản, vững vàng, sâu sắc về các khái niệm, các định luật, các tính chất, các quy luật...

- Đưa ra các tình huống để HS vận dụng kiến thức theo các cấp độ từ dễ đến khó, tăng cường các tình huống gắn liền với bối cảnh cụ thể (thực tiễn đời sống, thí nghiệm thực hành), tăng cường câu hỏi mở, câu hỏi yêu cầu HS sử dụng kiến thức nhiều bài, nhiều lĩnh vực, câu hỏi tích hợp.

- Rèn cho HS khả năng biết tự đặt ra vấn đề, giải quyết vấn đề, kiểm tra cách giải quyết vấn đề, không thỏa mãn với những cái có sẵn, luôn luôn tìm ra cách giải quyết mới trong cả những dạng bài tập quen thuộc cũng chính là rèn khả năng độc lập suy nghĩ, tăng tính sáng tạo cho HS. - Thông qua việc hướng dẫn HS ra đề, tự giải và tự kiểm định kết quả. Tích cực liên hệ giữa các kiến thức lý thuyết với các hiện tượng thực tiễn, các vấn đề liên quan trong thực tiễn đời sống và sản xuất, NLVDKT của HS sẽ phát triển.

- Khuyến khích HS lập nhóm, cùng tìm hiểu, nghiên cứu một số vấn đề mang tính thực tế, cấp thiết: lập kế hoạch, thực nghiệm, báo cáo kết quả (dù thành công hay thất bại) 2.1.3. Bài tập hóa học 2.1.3.1. Khái niệm về bài tập hóa học Bài tập hóa học (BTHH) là những những bài toán, những câu hỏi hay đồng thời cả bài toán và câu hỏi thuộc về hóa học mà trong khi hoàn thành chúng, học sinh nắm được một tri thức hay kĩ năng nhất định.

Câu hỏi là những bài làm mà trong quá trình hoàn thành chúng, HS phải tiến hành một hoạt động tái hiện. Trong các câu hỏi, GV thường yêu cầu HS phải nhớ lại nội dung của các định luật, quy tắc, khái niệm, trình bày lại một mục trong sách giáo khoa,…còn bài toán 9

là những bài làm mà khi hoàn thành chúng, HS phải tiến hành một hoạt động sáng tạo gồm nhiều thao tác và nhiều bước.

2.1.3.2. Ý nghĩa của bài tập hóa học [5, tr 23] Trong dạy học hóa học ở trường phổ thông, BTHH có ý nghĩa và tác dụng rất to lớn trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo. BTHH vừa là mục đích, vừa là nội dung lại vừa là phương pháp dạy học (PPDH) hiệu quả.

- Bài tập hóa học giúp HS hiểu sâu hơn và làm chính xác hoá những khái niệm HH; đồng thời mở rộng sự hiểu biết một cách sinh động phong phú không làm nặng nề khối lượng kiến thức của HS. - Sử dụng BTHH giúp HS ôn tập, hệ thống hoá kiến thức đã học một cách chủ động tích cực.

- BTHH giúp HS thường xuyên rèn luyện các kỹ năng kỹ xảo về hóa học (sử dụng ngôn ngữ hóa học, lập công thức, cân bằng phương trình hóa học; các tính toán đại số: giải phương trình và hệ phương trình; kĩ năng nhận biết các hóa chất…)

- BTHH là phương tiện cơ bản nhất để HS rèn luyện NLVDKT, đặc biệt là vận dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống, sản xuất, bảo vệ môi trường, biến kiến thức đã tiếp thu được thành kiến thức của mình.

- Giúp HS phát triển các năng lực tư duy logic, biện chứng, khái quát, độc lập, thông minh và sáng tạo.

- Là phương tiện để kiểm tra đánh giá kiến thức và kĩ năng của HS. - Giáo dục đạo đức; tính chính xác, kiên nhẫn, trung thực và lòng say mê khoa học.

2.1.3.4. Xu hướng phát triển bài tập hóa học[6] Trên cơ sở của đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục xu hướng phát triển chung của BTHH trong giai đoạn hiện nay là hướng đến rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức, phát triển khả năng tư duy hóa học cho HS ở các mặt lý thuyết, thực hành và ứng dụng. Các BTHH hiện nay được xây dựng theo những xu hướng sau: - Loại bỏ những bài tập nghèo nàn về kiến thức hóa học, nặng về thuật toán.

- Nội dung hóa học phải thiết thực, gắn liền với thực tiễn đời sống, cộng đồng.

- Tăng cường sử dụng bài tập thực nghiệm, thí nghiệm hóa học trong học tập. Nội dung kiến thức phải gắn với thực hành, thí nghiệm hóa học.

- Cần sử dụng kết hợp các dạng bài tập: bài tập trắc nghiệm khách quan và trắc nghiệm tự luận; bài tập đóng, bài tập mở….

10

- Xây dựng bài tập mới để rèn luyện cho học sinh năng lực phát hiện vấn đề và giải quyết vấn đề có liên quan đến hoá học, thực tiễn cuộc sống.

- Đa dạng hoá các loại hình bài tập như: Bài tập bằng hình vẽ, bài tập vẽ đồ thị, sơ đồ, lắp dụng cụ thí nghiệm…

Như vậy xu hướng phát triển của bài tập hóa học hiện nay hướng đến rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức, phát triển khả năng tư duy hóa học cho HS ở các mặt: lí thuyết, thực hành và ứng dụng. Những bài tập có tính chất học thuộc trong các bài tập lí thuyết sẽ giảm dần mà được thay bằng các bài tập đòi hỏi sự tư duy, tìm tòi.

2.1.4. Bài tập hóa học gắn với thực tiễn [3] 2.1.4.1. Khái niệm bài tập hóa học thực tiễn Những BTHH có nội dung xuất phát từ thực tiễn hoặc những bài tập vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống hoặc giải quyết được một vấn đề nào đó của thực tiễn cuộc sống được gọi là bài tập hóa học thực tiễn (BTHHTT).

2.1.4.2. Vai trò, chức năng của bài tập hóa học thực tiễn Trong dạy học hóa học hiện nay, BTHH thực tiễn có vai trò hết sức quan trọng đặc biệt là với quá trình hình thành và phát triển các năng lực cho HS. - Việc lồng ghép các bài tập thực tiễn vào trong quá trình dạy và học, trước hết tạo điều kiện cho việc học và hành gắn liền với thực tế, tạo cho HS sự hứng thú, hăng say trong học tập.

- Xây dựng thái độ học tập đúng đắn, phương pháp học tập chủ động, tích cực, sáng tạo; lòng ham học, ham hiểu biết, năng lực tự học, năng lực vận dụng kiến thức vào cuộc sống.

- Giúp cho HS có được những hiểu biết về thế giới tự nhiên và hoạt động của nó, tác động của nó đối với cuộc sống của con người.

- HS nắm được những ảnh hưởng của những hoạt động của con người lên thế giới tự nhiên.

Từ đó, HS ý thức được hoạt động của bản thân trong cuộc sống, đặc biệt là đối với vấn đề môi trường.

- Phát triển kĩ năng nghiên cứu thực tiễn và kĩ năng tư duy để giải thích các hiện tượng thực tiễn, luôn chủ động trong cuộc sống.

- Bài tập về các hiện tượng tự nhiên làm cho HS thấy các quá trình hóa học luôn xảy ra trong quanh ta. Giải thích được các hiện tượng tự nhiên, các em sẽ yêu thích môn Hóa học hơn.

2.1.4.3. Phân loại bài tập hóa học thực tiễn * Dựa vào mức độ tư duy 11

- Bài tập mức độ biết: nhắc lại hoặc mô tả đúng kiến thức, kĩ năng đã học.

Ví dụ:Phèn chua là muối kép của nhôm, được dùng trong ngành công nghiệp thuộc da, công nghiệp giấy, chất cầm màu trong ngành nhuộm vải.... Công thức hoá học của phèn chua là A. Li2SO4.Al2(SO4)3.24H2O.

B. Na2SO4.Al2(SO4)3.24H2O.

C. (NH4)2SO4.Al2(SO4)3.24H2O.

D. K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O.

- Bài tập mức độ thông hiểu:diễn đạt đúng kiến thức hoặc mô tả đúng kĩ năng đã học bằng ngôn ngữ theo cách của riêng mình và có thể sử dụng khi câu hỏi được đặt ra tương tự hoặc gần với các ví dụ học sinh đã được học trên lớp.

Ví dụ: Phương pháp chống ăn mòn kim loài nào sau đây không hợp lí?

A. Gắn các tấm Sn lên vỏ tàu biển bằng thép.

B. Mạ crom các đồ vật bằng sắt.

C. Phủ một lớp nhựa lên các đồ vật bằng sắt.

D. Bôi dầu mỡ (ankan) lên bề mặt kim loại.

- Bài tập mức độ vận dụng:kết nối và sắp xếp lại các kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết thành công tình huống/vấn đề tương tự/vấn đề đã học (HS vượt qua cấp độ hiểu đơn thuần và có thể sử dụng, xử lý các khái niệm của chủ đề trong các tình huống tương tự nhưng không hoàn toàn giống như tình huống đã gặp trên lớp).

Ví dụ: Cho các phát biểu sau: (a) Trong thực tiễn, bột lưu huỳnh được dùng để thu gom thủy ngân rơi vãi. (b) Freon thoát vào khí quyển sẽ phá hủy tầng ozon. (c) Nồng độ CO2 vượt quá tiêu chuẩn cho phép gây ra hiệu ứng nhà kính. (d) Trong khí quyển, NO2 và SO2 gây ra hiện tượng mưa axit.

Số phát biểu đúng là A. 1.

B. 2.

C. 3.

D. 4.

- Bài tập mức độ vận dụng cao: tổng hợp các kiến thức, kĩ năng để giải quyết các tình huống/vấn đề mới, không giống những tình huống/vấn đề đã được hướng dẫn; có thể trước đây HS chưa từng được học hoặc trải nghiệm, nhưng có thể giải quyết bằng các kỹ năng và kiến thức đã được dạy ở mức độ tương đương; đưa ra những phản hồi hợp lí trước một tình huống/vấn đề mới trong học tập hoặc trong cuộc sống.

Ví dụ: Sắt là một nguyên tố vi lượng đã được nghiên cứu từ lâu, đây là một trong 3 vi chất dinh dưỡng (vitamin A, sắt, iot) đang được quan tâm vì sự thiếu hụt các vi chất này 12

đã và đang trở thành vấn đề có ý nghĩa với sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, khi vượt ngưỡng cho phép thì nước chứa ion sắt lại gây ra nhiều tác hại với sức khỏe cũng như cuộc sống. Bằng kiến thức hóa học, em hãy cho biết tác hại của nước nhiễm ion sắt đối với sức khỏe con người và đề xuất một số phương pháp có thể loại bỏ ion sắt khỏi nguồn nước? * Dựa vào tính chất của bài tập - Bài tập định tính: Bao gồm các bài tập về giải thích các hiện tượng, các tình huống nảy sinh trong thực tiễn; lựa chọn hoá chất cần dùng cho phù hợp với tình huống thực tiễn, nhận biết, tinh chế, đề ra phương hướng để cải tạo thực tiễn…

Ví dụ: Đồng dẫn điện tốt hơn nhôm, nhưng nhôm lại được dùng làm dây dẫn điện cao thế, còn dây đồng hầu như chỉ được dùng làm dây dẫn điện trong nhà. Em hãy giải thích tại sao?

- Bài tập định lượng: Gồm các tính lượng hoá chất cần sử dụng để điều chế, lượng sản phẩm tạo thành, pha chế dung dịch…

Ví dụ: Từ NaOH nguyên chất, nước cất và các dụng cụ đo thể tích, khối lượng cần thiết hãy trình bày phương pháp pha 200ml dung dịch NaOH 0,1M dùng để chuẩn độ thể tích.

- Bài tập tổng hợp: Bài tập tổng hợp là những bài tập bao gồm cả những kiến thức định tính và kiến thức định lượng.

Ví dụ: Phèn chua là một muối sunfat kép của của nhôm và kali. Phèn chua được sử dụng trong nghành thuộc da, công nghiệp giấy, chất cầm màu trong công nghiệp nhuộm, chất làm trong nước…Trong cuộc sống hàng ngày, để giữ màu sắc cho quần áo mới khi mua về người ta thường ngâm quần áo trong dung dịch nước phèn 10% trong vòng một giờ sau đó giặt lại. a) Viết công thức của phèn chua và giải thích tại sao phèn chua có những ứng dụng trên? b) Tính lượng phèn chua cần pha chế 5 lít dung dịch phèn 10%.

2.2. Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập thực tiễn phần kim loại Hóa học 12 2.2.1. Nguyên tắc và quy trình xây dựng hệ thống bài tập thực tiễn 2.2.1.1. Nguyên tắc xây dựng hệ thống BTHH thực tiễn Các bài tập hóa học thực tiễn được xây dựng dựa trên một số nguyên tắc sau: Nguyên tắc 1: Nội dung BTHH thực tiễn phải đảm bảo tính chính xác, tính khoa học, tính hiện đại và tính thực tiễn. Những dữ liệu đó cần phải được đưa vào một cách chính xác, không tuỳ tiện thay đổi.

Ví dụ: Bể mạ đồng – xianua thường có nồng độ CN- = 5 – 10 g/l ( khoảng 0,19 – 0,39M), nước thải sau khi mạ có nồng độ CN- = 58 – 290 mg/l (khoảng 0,0022- 0,011M). Vì thế 13

không thể tuỳ tiện cho nồng độ ion xianua trong nước thải nên tới 0,2M được. Làm như thế là phi thực tế, không chính xác khoa học.

Trong một số bài tập thực tiễn về sản xuất hoá học không nên đưa các công nghệ đã cũ và lạc hậu mà chỉ nên đưa những dây chuyền công nghệ hiện đại đang được sử dụng ở Việt Nam cũng như trên thế giới.

Nguyên tắc 2: BTHH thực tiễn phải đảm bảo tính mục tiêu của chương trình, chứa đựng những kiến thức, kĩ năng cần hình thành và định hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề và năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống.

Ví dụ:Trong các hang động của núi đá vôi nhiều chỗ nhũ đá tạo thành bức rèm đá lộng lẫy nhiều chỗ lại tạo thành rừng măng đá, có chỗ lại tạo thành các cây cột đá vĩ đại (do nhũ đá và măng đá nối với nhau) trông rất đẹp. Bằng sự hiểu biết của mình em hãy giải thích sự tạo thành nhũ đá, măng đá. Viết phương trình phản ứng xảy ra nếu có.

Nguyên tắc 3: BTHH thực tiễn phải đảm bảo tính tính phân hóa, tính vừa sức, phát huy tính tích cực tìm tòi HS giúp cá nhân HS phát triển năng lực học tập phù hợp với khả năng bản thân. Cụ thể: - HS yếu hoặc trung bình: nên sử dụng câu hỏi mức biết và hiểu.

- HS khá hoặc giỏi: nên sử dụng câu hỏi mức vận dụng và vận dụng cao.

- Khi kiểm tra, đánh giá cần sử dụng các loại BTHH ở các mức trên theo tỉ lệ hợp lí để tạo điều kiện cho tất cả HS có thể trả lời được câu hỏi kiểm tra.

Ví dụ: "Khi bị cảm, ta thường đánh cảm bằng đồng bạc và khi đó đồng bạc bị hóa đen. Hãy giải thích hiện tượng đó và cho biết để đồng bạc sáng trắng trở lại, trong dân gian người ta thường làm gì?".

Nguyên tắc 4: Các BTHH thực tiễn được xây dựng phải đảm bảo tính đa dạng, có chứa nhiều mâu thuẫn nhận thức, đòi hỏi HS vận dụng những hiểu biết khác nhau để giải quyết vấn đề học tập cũng như các vấn đề thực tiễn.

Ví dụ: Khi dạy bài nhôm và hợp chất của nhôm, để hình thành kiến thức về tính lưỡng tính của Al(OH)3, GV cho học sinh tiến hành thí nghiệm sau: - Cho AlCl3 tác dụng với dung dịch NH3 thu được kết tủa. Chia kết tủa vào 2 ống nghiệm khác nhau: + Ống 1: Nhỏ dung dịch HCl dư vào. +Ống 2: Nhỏ dung dịch NaOH dư vào.

Quan sát hiện tượng, giải thích hiện tượng và kết luận tính chất của Al(OH)3.

14

Nguyên tắc 5: BTHH thực tiễn đảm bảo phát triển các thành tố của năng lực giải quyết vấn đề, năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn cuộc sống.

2.2.1.2. Quy trình xây dựng bài tập hóa học thực tiễn * Các bước xây dựng bài tập hoá học thực tiễn Bước 1: Xác định mục tiêu, chọn nội dung kiến thức hiện tượng tình huống thực tiễn để xây dựng bài tập hóa học Bước 2: Xác định kiến thức HS đã có, kiến thức, kĩ năng, năng lực cần hình thành trong nội dung học tập, giải quyết tình huống liên quan đến thực tiễn đã chọn.

Bước 3: Xây dựng mâu thuẫn nhận thức từ nội dung học tập, xây dựng mâu thuẫn cơ bản giữa kiến thức đã biết và kiến thức liên quan đến kiến thức cuộc sống và các mâu thuẫn này có thể giải quyết trên cơ sở các tri thức đã có sẵn của HS. Bước 4: Viết đề bài tập và diễn đạt: Chọn các dữ liệu xuất phát hoặc các tình huống (kiến thức đã có, hình ảnh, các nguồn thông tin liên quan đến kiến thức thưc tiễn cuộc sống hàng ngày...). Trên cơ sở đó xây dựng các giả thiết, kết luận phải tìm của bài toán. BTHH phải được diễn đạt mạch lạc, dễ hiểu, ngắn gọn, súc tích.

Bước 5: Xây dựng đáp án, lời giải, kiểm tra tính chính xác, khoa học theo tiêu chí BT định hướng phát triển NLVDKT hóa học vào thực tiễn cho HS. Bước 6: Thử nghiệm, tham khảo ý kiến của đồng nghiệp, chỉnh sửa, hoàn thiện hệ thống bài tập. Đưa bài tập đã xây dựng để thiết kế các hoạt động DH nhằm hình thành và phát triển các NL cho HS, để kiểm tra tính đúng đắn và phù hợp, hiệu quả của các bài tập, các tình huống phát sinh trong quá trình giải bài tập. Trao đổi với các đồng nghiệp, có thể cho HS tham gia xây dựng và chỉnh sửa hệ thống BTHHTT, tiếp thu các ý kiến đóng góp để hoàn thiện các BTHH cho đảm bảo các nguyên tắc chung và phù hợp với thực tiễn dạy học. * Ví dụ minh họa Xây dựng bài tập thực tiễn cho phần “Chống ăn mòn kim loại bằng phương pháp điện hóa” (Bài 20: Sự ăn mòn kim loại – Hóa học 12 cơ bản).

-Bước 1: + Mục tiêu: Trình bày được khái niệm ăn mòn kim loại, các dạng ăn mòn kim loại và cách chống ăn mòn kim loại. + Nội dung kiến thức thực tế để xây dựng bài tập: Sử dụng tấm kẽm để bảo vệ vỏ tàu biển bằng sắt.

-Bước 2: 15

+ Học sinh đã biết về dãy điện hóa kim loại, tính chất chung của kim loại, cơ chế của quá trình ăn mòn điện hóa. + Kiến thức, năng lực được hình thành: Khi giải quyết được bài tập này học sinh sẽ hình thành được năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, năng lực vận dụng kiến thức.

-Bước 3: + Trong quan điểm tư duy của học sinh: Kim loại bị ăn mòn là do không khí (khí O2) vì vậy các kim loại đều bị ăn mòn, một số trường hợp người ta phủ kín kim loại khác (Ni, Cr, Zn, Sn…) lên trên vật bằng sắt là do các kim loại phủ ngoài có lớp oxit bảo vệ điều đó mâu thuẫn với việc bảo vệ vỏ tàu bằng tấm kẽm người ta chỉ gắn tấm kẽm lên phần vỏ tàu chìm trong nước biển. + Mâu thuẫn này có thể giải quyết trên cơ sở các tri thức đã có sẵn của học sinh sau khi học bài “Ăn mòn kim loại”.

-Bước 4: Viết đề bài tập và diễn đạt:

Hình ảnh 2.1: Bảo dưỡng tàu biển tại công ty đóng tàu Trung Bộ ( Giao Thủy) Trong môi trường nước biển, vỏ thép của tàu bị ăn mòn rất nhanh. Để hạn chế sự ăn mòn, khi đóng tàu người ta sơn phủ bề mặt của vỏ tàu và đặc biệt khi vận hành họ đã gắn vào vỏ tàu những tấm kim loại R. Trong các kim loại Na, Al, Zn, Cu, Kim loại R là kim loại nào?

Giải thích?

-Bước 5: Xây dựng bài tâp: +Xây dựng đáp án, lời giải, kiểm tra tính chính xác, khoa học theo tiêu chí BT định hướng phát triền năng lực VDKT hóa học vào thực tiễn cho HS. + Dự kiến câu trả lời: Trong các kim loại Na, Al, Zn, Cu. Kim loại R là Zn. + Giải thích:Theo cơ chế của ăn mòn điện hóa học, kim loại mạnh sẽ đóng vai trò là anot, ở đó nó bị oxi hóa:R → Rn+ + ne Như vậy R không thể là Cu. 16

Nếu R là Na: Khi cho vào nước, Na sẽ nhanh chóng hòa tan hoàn toàn trong nước (có thể gây cháy, nổ với một lượng Na lớn) Nếu R là Al: Trên bề mặt của Al luôn có một lớp oxit bảo vệ Al, vì thế khả năng Al bị ăn mòn sẽ hạn chế (khó bảo vệ cho vỏ tàu) Như vậy Kim loại để bảo vệ vỏ tàu chỉ có thể là Zn. Trong câu hỏi này, tùy mức độ trả lời của HS ta có thể đánh giá mức độ vận dụng kiến thức của HS. Từ các nguyên tắc và quy trình xây dựng ở trên, chúng tôi đã đề xuất được hệ thống BTHH thực tiễn dưới đây.

2.2.2. Hệ thống bài tập hóa học thực tiễn phần kim loại- Hóa học 12 2.2.2.1. Hệ thống bài tập trắc nghiệm tự luận * Bài tập trắc nghiệm tự luận về đại cương kim loại Câu 1. Đồng dẫn điện tốt hơn nhôm, vì sao nhôm được dùng làm dây dẫn điện cao thế, còn dây đồng lại được dùng làm dây dẫn điện trong nhà?

Hướng dẫn Do nhôm có khối lượng riêng (2,7 g/cm3) nhỏ hơn khối lượng riêng của đồng (8,7 g/cm3) nên dù dẫn điện kém hơn đồng nhưng nhôm vẫn được sử dụng làm dây dẫn ngoài trời vì còn tính đến yếu tố trọng lực của dây dẫn. Còn trong nhà do hầu như không có yếu tố trọng lực, đồng thời tiết diện dây nhỏ (điện trở lớn) nên chủ yếu là sử dụng dây dẫn điện bằng đồng.

Câu 2. Những hình ảnh mô tả dưới đây về kim loại giúp các em liên tưởng đến tính chất vật lý nào của chúng?

Đồ dùng bằng nhôm

Nhiệt kế thủy ngân

Đồ trang sức bằng vàng

Hướng dẫn - Tính dẫn nhiệt tốt của Al. - Nhiệt độ nóng chảy thấp của thủy ngân.

- Tính ánh kim của vàng Câu 3. Trong môi trường nước biển, vỏ thép của tàu bị ăn mòn rất nhanh. Để hạn chế sự ăn mòn, khi đóng tàu người ta sơn phủ bề mặt của vỏ tàu và đặc biệt khi vận hành họ đã gắn 17

vào vỏ tàu những tấm kim loại R. Trong các kim loại Na, Al, Zn, Cu, Kim loại R là kim loại nào? Giải thích?

Câu 4. Cho lá kẽm vào dung dịch axit clohiđric, lá kẽm bị ăn mòn chậm. Nếu cho thêm vào dung dịch trên vài giọt đồng sunfat nhận thấy lá kẽm bị ăn mòn nhanh hơn, bọt khí thoát ra nhiều hơn. Hãy giải thích hiện tượng quan sát được và viết các phương trình phản ứng dưới dạng ion rút gọn.

Hướng dẫn - Khi cho Zn vào dung dịch HCl xảy ra phản ứng: Zn + 2HCl → ZnCl2 + H2 Bọt khí H2 sinh ra bao phủ bề mặt của lá sắt làm giảm diện tích tiếp xúc giữa lá sắt và dung dịch axit nên tốc độ ăn mòn lá kẽm chậm.

- Khi cho vào dung dịch trên vài giọt CuSO4, xảy ra phản ứng: Zn + CuSO4 → ZnSO4 + Cu. Các tinh thể đồng sinh ra bám vào lá sắt làm xuất hiện ăn mòn điện hóa: + Fe là cực âm bị ăn mòn: Zn → Zn2+ + 2e + Cu là cực dương, ở đó xảy ra sự oxi hóa H+: 2H+ + 2e → H2 Khí H2 thoát ra ở các tinh thể Cu sẽ không ảnh hưởng đến quá trình tan của Zn, nên tốc độ ăn mòn diễn ra nhanh hơn.

Câu 5. So sánh tốc độ bị gỉ (ăn mòn) của một vật bằng tôn (sắt tráng kẽm) và một vật bằng sắt tây (sắt tráng thiếc) có những vết xước sâu tới lớp kim loại bên trong trong không khí ẩm? Giải thích?

Hướng dẫn - Vật làm bằng sắt tây bị ăn mòn nhanh hơn.

- Giải thích: + Vật làm bằng tôn (sắt tráng kẽm), kẽm đóng vai trò là cực âm và bị ăn mòn: Zn → Zn2+ + 2e. Sắt được bảo vệ. + Vật làm bằng sắt tây (sắt tráng thiếc), sắt đóng vai trò là cực âm và bị ăn mòn:

Fe

→

2+

Fe + 2e Câu 6 . Hãy giải thích các hiện tượng thực tế duới đây. a. Tại sao các vật dụng làm bằng sắt thường bị gỉ? b. Một vật làm bằng sắt tây (sắt tráng thiếc) bị ăn mòn nhanh hơn vật làm bằng tôn (sắt tráng kẽm).

18

Câu 7. Để làm tinh khiết một loại bột đồng có lẫn bột các kim loại thiếc, kẽm, chì, người ta ngâm hỗn hợp trên trong dung dịch đồng (II) nitrat . a. Hãy giải thích việc làm này và viết các phương trình phản ứng xảy ra dưới dạng ion thu gọn. b. Nêu phương pháp để tinh chế kim loại bạc bị lẫn các kim loại nói trên? Viết phương trình hóa học dạng ion thu gọn.

Hướng dẫn a.Vì các kim loại tạp chất sẽ phản ứng hết với Cu(NO3)2 và đẩy ra Cu kim loại: Zn + Cu2+ → Zn2+ + Cu Sn + Cu2+ → Sn2+ + Cu Pb + Cu2+ → Pb2+ + Cu b. Nếu Ag có lẫn các kim loại nói trên ta có thể sử dụng dung dịch AgNO3 dư hoặc Fe(NO3)3 dư: - Với dung dịch AgNO3 (làm cho khối lượng Ag tăng lên so với ban đầu) Zn + 2Ag+ → Zn2+ + 2Ag Sn + 2Ag+ → Sn2+ + 2Ag+ Pb + 2Ag+ → Pb2+ + 2Ag+ - Với dung dịch Fe(NO3)3 (khối lượng Ag không đổi so với ban đầu) Zn + 2Fe3+ → Zn2+ + 2Fe2+ Sn + 2Fe3+ → Sn2+ + 2Fe2+ Pb + 2Fe3+ → Pb2+ + 2Fe2+ Câu 8. Ngày nay, đồng là một kim loại màu quan trọng nhất đối với công nghiệp và kĩ thuật. Đồng và hợp kim được dùng trong công nghiệp điện, chế tạo chi tiết máy...Từ một loại quặng đồng trong tự nhiên người ta tách được hợp chất Cu(OH)2. Nêu phương pháp điều chế Cu kim loại từ Cu(OH)2, viết phương trình hóa học.

Hướng dẫn - Phương pháp 1: Nung Cu(OH)2 ở nhiệt độ cao, sau đó sử dụng H2 để khử CuO ta thu được Cu. o

t Cu(OH)2  → CuO + H2O

o

t CuO + H2  → Cu + H2O

- Phương pháp 2: Hòa tan Cu(OH)2 trong dung dịch H2SO4 sau đó điện phân dung dịch sau phản ứng ta thu được Cu. Cu(OH)2 + H2SO4 → CuSO4 + H2O 19

dpdd 2CuSO4 + 2H2O  → 2Cu + 2H2SO4 + O2

Câu 9. Để làm huân, huy chương người ta thường đúc chúng bằng sắt sau đó phủ lên một lớp mạ bằng kim loại như đồng, bạc, vàng. Để lớp mạ bạc bám chắc, mịn, bóng người ta sử dụng phương pháp xianua tức là điện phân dung dịch phức xianua của bạc với quá trình xảy ra ở các điện cực như sau: Anot: Ag(CN)2- + 1e → Ag + 2CN-.

Catot: 2H2O → 4H+ + O2 + 4e

Theo em : a. Vật để mạ phải treo ở catot hay anot? b. Viết phương trình phản ứng điện phân tổng quát.

Mạ bạc

Mạ vàng

Mạ đồng

Hướng dẫn a. Vật để mạ phải treo ở cực âm (catot). b. Phương trình điện phân tổng quát: 4R(CN)2- + H2O → 4R + O2 + 4HCN Câu 10. Vàng là một trong những kim loại dẻo nhất, từ kim loại vàng được dát mỏng thành những lá vàng có chiều dày 1.10-4 mmlà chất liệu làm lên vẻ đẹp kì ảo của tranh sơn mài (hình bên). Nếu dát mỏng 1 chỉ vàng (có khối lượng là 3,75g Au và có d = 19,32g/cm3) tới chiều dày 1.10-4mm thì diện tích lá vàng thu được là bao nhiêu?

Hướng dẫn - Thể tích của một chỉ vàng là: V=

3, 75 = 0,194 (cm3) 19, 32

- Diện tích lá vàng thu được là: S=

0,194 = 19410 (cm2) = 1,941m2 1.10−5

20

* Bài tập trắc nghiệm tự luận về kim loại kiềm, kiềm thổ và nhôm.

Câu 11. Tiến hành thí nghiệm sau: Cho một mẩu nhỏ kim loại Na vào ống nghiệm đựng nước (có nhỏ vài giọt phenolphthalein). Quan sát hiện tượng và giải thích?

Hướng dẫn - Hiện tượng: Mẩu Na nổi trên mặt nước, sau đó chạy trên mặt nước rồi tan dần đồng thời có khí thoát ra. Dung dịch chuyển sang màu hồng.

- Giải thích: + Na nhẹ hơn nước nên nổi trên mặt nước, sau đó xảy ra phản ứng: 2Na + 2H2O → 2NaOH + H2 + Phản ứng tỏa nhiệt làm mẩu Na nóng chảy (tạo hình cầu), khí H2 sinh ra đẩy mẩu Na chạy trên mặt nước. + NaOH sinh ra làm phenolphthalein chuyển sang màu hồng.

Câu 12. Dùng dao cắt một mẩu Na thấy mặt cắt có ánh kim nhưng sau một thời gian ánh kim này biến mất. Giải thích và viết các phương trình hóa học xảy ra.

Hướng dẫn - Na là kim loại có ánh kim. Khi mới cắt đó là ánh kim của Na kim loại.

- Khi để Na trong không khí, Na bị oxi hóa: 4Na + O2 → 2Na2O 2Na + O2 → Na2O2 2Na + 2H2O → 2NaOH + H2 - Các oxit sinh ra sau đó phản ứng với hơi nước.

Na2O + 2H2O → 2NaOH

2Na2O2 + 2H2O → 4NaOH + O2

- Hidroxit sinh ra sẽ hấp thụ khí CO2 trong không khí: 2NaOH + CO2 → Na2CO3 + H2O - Các hợp chất sinh ra phủ trên bề mặt của mẩu Na làm mất tính ánh kim.

Câu 13.Trong nông nghiệp, người nông dân sử dụng tro bếp như một loại phân bón. Em hãy giải thích việc làm trên?

Hướng dẫn - Tro bếp có chứa đến 30 nguyên tố khác nhau (K, Ca, Mg, Fe, Mn, P, C, B…), trong 100 gam tro có 3-6 gam photpho, 8 – 16 gam kali, 20 – 25 gam Ca…. Vì thế tro bếp được coi là một loại phân bón cung cấp K và P cho cây trồng.

21

- Kali trong tro bếp tồn tại ở dạng K2CO3 vì thế tro bếp rất phù hợp với loại đất chua đồng thời cũng là một cách để chống rét cho cây trồng.

Câu 14. Viên nén Canxinol của Pháp có thành phần gồm canxi cacbonat và axit citric (C3H4OH(COOH)3). Khi thả vào nước thấy viên nén tan nhanh và sủi bọt. a. Giải thích hiện tượng đó. b. Nước ở đây có vai trò gì? Từ đó suy ra cách bảo quản viên thuốc trên?

Hướng dẫn: a.Ban đầu axit citric tan trong nước tạo dung dịch có môi trường axit dễ dàng hòa tan CaCO3 tạo bọt khí CO2: CaCO3 + 2H+ → Ca2+ + CO2 + H2O b. Nước đóng vai trò dung môi, để axit citric điện li tạo thành ion H+ - Để bảo quản viên thuốc trên ta cần để ở nơi khô ráo, để trong hộp kín có chất hút ẩm.

Câu 15. Ấm đun nước lâu ngày thường có một lớp cặn vôi dưới đáy. Để khử cặn, bạn có thể dùng giấm pha vào nước trong ấm ngâm vài tiếng rồi súc sạch. Em hãy giải thích cách làm đó và viết phương trình phản ứng xảy ra nếu có?

Hướng dẫn: - Nước tự nhiên hoặc nước trong bể chứa thường có chứa một lượng muối Ca(HCO3)2 và Mg(HCO3)2 nhất định.

- Khi đun nóng sẽ sinh ra các chất kết tủa (CaCO3 và MgCO3), lâu ngày sẽ hình thành nên một lớp cặn: Ca(HCO3)2 → CaCO3↓ + CO2 + H2O Mg(HCO3)2 → MgCO3↓ + CO2 + H2O - Để khử cặn, ta dùng giấm pha vào nước vì giấm (có chứa axit axetic) có thể hòa tan hết các loại kết tủa đó: CaCO3↓ + 2CH3COOH → (CH3COO)2Ca + CO2 + H2O MgCO3↓ + 2CH3COOH → (CH3COO)2Mg + CO2 + H2O Câu 16. Hãy giải thích câu tục ngữ: “Nước chảy đá mòn” bằng phản ứng hóa học.

Hướng dẫn Do trong nước tự nhiên có hòa tan một lượng khí CO2, vì vậy nước có khả năng ăn mòn đá vôi theo phản ứng: CaCO3 + CO2 + H2O → Ca(HCO3)2

22

Câu 17. Trong các hang động của núi đá vôi nhiều chỗ nhũ đá tạo thành bức rèm đá lộng lẫy nhiều chỗ lại tạo thành rừng măng đá, có chỗ lại tạo thành các cây cột đá vĩ đại (do nhũ đá và măng đá nối với nhau) trông rất đẹp. Bằng sự hiểu biết của mình em hãy giải thích sự tạo thành nhũ đá, măng đá. Viết phương trình hóa học của phản ứng (nếu có).

Sự tạo thành thạch nhũ

Thạch nhũ trong hang động

Hướng dẫn: - Trên đỉnh các hang động, núi đá vôi có các kẽ nứt rất nhỏ khiến nước mưa thấm dần xuống kết hợp với đá vôi và khí cacbonic trong không khí tạo thành muối canxi hiđrocacbonat tan chảy xuống:CaCO3 + CO2 + H2O → Ca(HCO3)2 - Một phần muối canxi hiđrocacbonat chuyển lại thành đá vôi, ngày qua ngày tạo thành nhũ đá. Một phần muối canxi hiđrocacbonat rơi xuống đất rồi mới chuyển thành đá vôi, qua nhiều ngày tạo thành măng đá.

Ca(HCO3)2 → CaCO3↓ + CO2↑ + H2O↑ Câu 18. Để khử chua cho đất, người nông dân thường dùng vôi toả để bón ruộng. Cách làm vôi toả như sau: để những cục vôi sống vào chỗ râm mát trong vài ngày, vôi sống sẽ dần bở tơi ra thành bột mịn. a. Hãy cho biết vôi toả gồm có những chất gì? Giải thích và viết các phương trình phản ứng tạo ra những chất đó. b.Vì sao người ta không dùng vôi sống bón trực tiếp cho đất, cho cây trồng mà lại dùng vôi toả?

Hướng dẫn: a. Khi để vôi sống trong không khí ở chỗ râm mát vài ngày sẽ xảy ra phản ứng: CaO + H2O → Ca(OH)2 CaO + CO2 → CaCO3 Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3 + H2O ⇒ Thành phần của vôi tỏa là CaCO3, Ca(OH)2 có thể có một lượng nhỏ CaO.

b. Người ta không sử dụng trực tiếp vôi sống bón cho cây vì: 23

- Phản ứng: CaO + H2O → Ca(OH)2 là phản ứng tỏa rất nhiều nhiệt vì vậy có thể làm cho cây trồng cũng như các sinh vật bị chết.

- Lượng Ca(OH)2 tạo thành lớn nên môi trường bazơ ở vị trí bón sẽ lớn ảnh hưởng đến cây trồng và sinh vật.

Câu 19.Trong quá trình sản xuất vôi xảy ra phản ứng sau : CaCO3(rắn) CaO (rắn) + CO2 (khí)

∆H = 178kJ/mol

a.Để thu được nhiều vôi ta cần tác động vào hệ những yếu tố nào? Trong sản xuất vôi, người ta đã dùng những biện pháp nào để đạt hiệu suất cao? b.Nung 1 tấn đá vôi chứa 8% tạp chất. Tính khối lượng vôi sống thu được nếu hiệu suất phản ứng là 90%.

Hướng dẫn a.Phản ứng : CaCO3(rắn) CaO (rắn) + CO2 (khí)

∆H = 178kJ/mol là phản ứng của chất rắn

thu nhiệt và làm giảm áp suất. Vì vậy để đạt hiệu suất cao trong quá trình sản xuất vôi, người ta cần tăng nhiệt độ, giảm áp suất, giảm nồng độ khí CO2, tăng diện tích tiếp xúc (sử dụng những cục đá vừa phải). b. Tính khối lượng vôi sống thu được m

CaCO3 có trong một tấn đá vôi (chứa 8% tạp chất) = 920 (kg)

⇒ nCaCO3 =

920 = 9, 2 (kmol ) 100

Theo phương trình ta có: nCaOtt = nCaCO3 = 9,2 (kmol) Vì hiệu suất phản ứng đạt 90% ⇒ nCaO thực tế =

9, 2.95 = 8,74 (kmol) 100

m

⇒ CaO tạo thành = 489,44 (kg)

Câu 20. Quần áo giặt bằng nước cứng thì xà phòng không ra bọt, tốn xà phòng và làm quần áo chóng hư hỏng. Hãy giải thích hiện tượng trên, viết phương trình hóa học xảy ra.

Hướng dẫn Khi sử dụng xà phòng ((RCOONa – R là gốc axit béo) trong nước cứng sẽ xảy ra phản ứng hóa học: Ca2+ + 2RCOO- → (RCOO)2Ca ↓ Mg2+ + 2RCOO- → (RCOO)2Mg ↓ Các gốc RCOO- bị kết tủa sẽ làm xà phòng không tạo bọt, đồng thời các kết tủa đó sẽ chui vào các sợi vải làm sợi vải bị cứng lại và quần áo sẽ chóng hỏng (tương tự việc ta tắm biển mà không giặt lại quần áo).

24

Câu 21. Trên bề mặt vỏ trứng gia cầm có những lỗ khí nhỏ nên không khí và vi sinh vật có thể xâm nhập, hơi nước trong trứng thoát ra, lượng cacbon đioxit tích tụ trong trứng tăng làm trứng nhanh bị hỏng. Để bảo quản trứng tươi lâu, người ta đã nhúng trứng vào dung dịch nước vôi rồi vớt ra để ráo để các lỗ khí được bịt lại.

a. Lỗ khí đó được bịt bởi chất gì? b. Khi chọn trứng người ta thường soi trứng trước ánh sáng để xem buồng khí trong trứng lớn hay nhỏ từ đó biết được trứng đó có tươi mới hay không. Theo em, ta nên chọn quả có buồng khí lớn hay nhỏ? Vì sao?

Hướng dẫn a. Khi nhúng trứng vào trong nước vôi, xảy ra phản ứng: Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3 + H2O Chất bị các lỗ khí chính là CaCO3 b. Khi chọn trứng người ta chọn những quả trứng có buồng khí nhỏ, vì trứng mới thì lượng khí sẽ tích tụ ít.

Câu 22.Tại sao người ta không sử dụng khí CO2 để dập lửa ở các đám cháy của các kim loại mạnh như Mg, Al, Na…?

Hướng dẫn Với các kim loại mạnh như Al, Mg, Na… ở nhiệt độ cao chúng phản ứng với: 2Mg + CO2 → 2MgO + C (1) và

C + CO2 → 2CO

Vì vậy, khi cho CO2 vào các đám cháy này thì phản ứng vẫn xảy ra.

Câu 23. Nhôm là một kim loại có tính khử mạnh, một vật bằng nhôm bền trong không khí và trong nước nhưng lại dễ dàng tan trong dung dịch kiềm. Hãy giải thích nhận xét trên, viết phương trình phản ứng xảy ra.

Hướng dẫn - Một vật bằng nhôm bền trong không khí và bền trong nước là do trên bề mặt của nhôm luôn được phủ kín một lớp oxit nhôm rất mỏng, bền và mịn không cho nước và khí thấm qua.

- Khi cho vật bằng nhôm và dung dịch kiềm (VD: NaOH) 25

+ Ban đầu lớp oxit Al2O3 tan trong kiềm:Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O + Sau đó nhôm sẽ phản ứng với nước:2Al + 6H2O → 2Al(OH)3 + 3H2O + Cuối cùng Al(OH)3 tan trong dung dịch NaOH Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O Quá trình tiếp diễn cho đến khi miếng Al bị tan hoàn toàn.

Câu 24.Tại sao không sử dụng những xô, chậu bằng nhôm để đựng vôi, vữa?

Hướng dẫn Dung dịch vôi, vữa có chứa Ca(OH)2 nếu đựng chúng bằng xô, chậu nhôm sẽ làm cho xô, chậu bị ăn mòn (thủng chậu) theo phản ứng: Ca(OH)2 + 2Al + 2H2O → Ca(AlO2)2 + 3H2 Câu 25. Hỗn hợp tecmit là gì? Tại sao hỗn hợp tecmit lại được sử dụng để hàn đường ray?

Hướng dẫn - Hỗn hợp tecmit là hỗn hợp của Al và oxit sắt (thường là Fe2O3).

- Để hàn đường ray người ta thực hiện phản ứng nhiệt nhôm hỗn hợp tecmit: 2Al + Fe2O3 → Al2O3 + 2Fe. Nhiệt lượng tỏa ra của phản ứng làm nóng chảy hỗn hợp Fe và Al2O3, do Fe có khối lượng riêng lớn hơn nên chìm xuống dưới để nối liền mối hàn.

Câu 26. Vào dịp cuối năm, bố yêu cầu Nam quét vôi cho gốc cây cối xung quanh nhà. Nam liền lấy một chậu bằng nhôm để pha nước vôi nhưng bố bảo không được vì như thế sẽ làm cho chậu nhôm bị hỏng. Em hãy giải thích điều bố nói với Nam? Hướng dẫn - Vì nước vôi có khả năng tiêu diệt một số loại sâu bệnh cho cây vì thế người ta thường quét vôi vào gốc cây.

- Không sử dụng chậu, xô bằng nhôm để đựng vôi vì nhôm tan trong dung dịch kiềm : Ca(OH)2 + 2Al + 2H2O → Ca(AlO2)2 + 3H2 Câu 27. Nhôm là kim loại phổ biến nhất trong vỏ Trái Đất, trong tự nhiên nhôm chỉ tồn tại ở dạng hợp chất như mica, đất sét, boxit, criolit…. Hãy viết công thức hóa học của boxit và criolit và cho biết ứng dụng quan trọng nhất của hai loại quặng đó.

Hướng dẫn - Boxit: Al2O3.2H2O. Criolit: 3NaF.AlF3 - Ứng dụng quan trọng nhất của boxit: là nguyên liệu dùng để sản xuất nhôm.

- Ứng dụng của criolit: Được sử dụng trong quá trình sản xuất nhôm: 26

+ Hạ nhiệt độ nóng chảy của Al2O3 (tiết kiệm nhiên liệu). + Tạo dung dịch điện li có tính dẫn điện tốt hơn Al2O3 nóng chảy + Bảo vệ nhôm nóng chảy không bị oxi hóa bởi oxi không khí.

Câu 28. Bình chữa cháy phun bọt có cấu tạo như sau: - Ống thuỷ tinh hở miệng đựng dung dịch nhôm sunfat.

- Bình đựng dung dịch natri hiđrocacbonat có nồng độ cao.

Khi bảo quản, bình chữa cháy được để đứng thẳng, không được để nằm. Khi chữa cháy phải dốc ngược bình lên.

èng thñy tinh hë ®ùng dung dÞch Al 2(SO4 ) 3

Dung dÞch NaHCO3 nång ®é cao

a. Giải thích việc sử dụng và bảo quản bình chữa cháy? Viết phương trình hóa học xảy ra (nếu có). b. Nguyên lí chữa cháy của bình là gì?

Hướng dẫn a. - Khi chữa cháy đầu tiên ta phải dốc ngược bình để dung dịch NaHCO3 phản ứng với dung dịch Al2(SO4)3 theo phương trình hóa học: 6NaHCO3 + Al2(SO4)3 + 3H2O → 2Al(OH)3 + 6CO2 + 3Na2SO4 Khí CO2 sinh ra sẽ dập tắt đám cháy.

- Khi bảo quản bình chữa cháy ta phải để bình thẳng đứng không cho các hóa chất trong bình phản ứng với nhau. b. Nguyên lý của bình: Lớp bọt khí sinh ra sẽ bao trùm lên đám cháy cách ly vật liệu cháy với khí O2.

Câu 29. Viết công thức hoá học của phèn chua và giải thích: a.Vì sao phèn chua có thể làm trong nước? b. Để làm trong nước có pH <7, người ta thường dùng phèn chua cùng với vôi tôi để làm trong nước. Khi đó quá trình làm trong nước diễn ra nhanh, triệt để mà lại tiết kiệm phèn.

Hướng dẫn a. Khi cho phèn chua vào nước, ion Al3+ bị thủy phân một theo phản ứng: 27

 → Al(OH)3 + 3H+ Al3++ 3H2O ← 

Al(OH)3 là chất kết tủa dạng keo, nó kết dính các hạt bụi lơ lửng trong nước thành các hạt lớn và nhanh chóng lắng xuống đáy. b. Khi pH của nước nhỏ hơn 7, cân bằng sẽ dịch chuyển theo chiều nghịch, tạo thành ít Al(OH)3 vì vậy người ta sử dụng cùng với vôi tôi (Ca(OH)2) để làm lượng Al(OH)3 tạo thành nhiều hơn.

Câu 30. Hợp kim Đuyra có chứa 94% Al, 4% Cu và 2% các kim loại khác như Mg, Mn, Si, Fe…về khối lượng, nó có đặc tính nhẹ như nhôm, cứng và bền như thép, chịu được nhiệt độ cao và áp suất lớn nên được sử dụng trong công nghệ chế tạo vỏ ô tô, tàu hỏa, máy bay....Một máy bay vận tải hành khách cỡ lớn, hiện đại có thể dùng tới 50 tấn hợp kim Đuyra. Tính khối lượng Al, Cu cần dùng để sản xuất 50 tấn hợp kim đó.

Hướng dẫn - Khối lượng Al để sản xuất là

94.50 = 47 (tấn) 100

- Khối lượng Cu để sản xuất là

2.50 = 1,0 (tấn) 100

Câu 31. Trong công nghiệp, nhôm được sản xuất bằng phương pháp điện phân nhôm oxit nóng chảy với các điện cực bằng than chì. a. Viết các phương trình hóa học xảy ra trong quá trình sản xuất nhôm. b. Tính lượng quặng boxit chứa 80% nhôm oxit và lượng than chì để sản xuất 2,7 tấn nhôm kim loại, giả sử hiệu suất chế biến quặng và điện phân là 100%, khí thoát ra ở anot có 10% oxi, 10% cacbon oxit và 80% cacbon đioxit (về thể tích).

Hướng dẫn a. Phương trình phản ứng xảy ra: dpnc 2Al2O3  → 4Al + 3O2

C + O2 → CO2 2C + O2 → 2CO b. nAl =

2, 7.103 = 100 (kmol) 27

* ⇒ nAl2O3 cần dùng là 100/2 = 50 (kmol) 28

⇒ mAl2O3 = 50.102 = 5100 (kg) = 5,1 tấn. m

⇒ quặng =

* ⇒ nO2 =

5,1.100 = 6,375 tấn 80

3.100 = 75 (kmol) 4

⇒ Trong hỗn hợp khí có 7,895 kmol O2; 7,895 kmol CO và 63,158 kmol CO2 n ⇒ C đã phản ứng = 71,05 kmol m

⇒ C đã phản ứng là 852,63 kg

Câu 32. Quy trình Bayer để tách alumina (Al2O3) ra khỏi tạp chất như Fe2O3, SiO2và các chất bẩn khác. Chất thải chính của quy trình bayer là bùn đỏ, xem hình bên

Sự cố vỡ đập chứa bùn đỏ tại Hungari 2010 a. Hãy cho biết tại sao bùn đỏ có thể gây hại cho môi trường? b. Hãy đề xuất 02 giải pháp để phòng tránh hiện tượng vỡ đập hồ chứa bùn đỏ tại các nhà máy sản xuất alumina Tân Rai và Nhân Cơ tại Tây Nguyên Việt Nam. Hướng dẫn a. Chất thải của công nghệ Bayer để tinh chế nhôm oxit là bùn đỏ. Độ pH của bùn đỏ cũng rất lớn, do dung dịch NaOH dùng để nung chảy là rất đậm đặc. Bùn đỏ đủ độc hại để giết chết động vật và thực vật, và thậm chí có thể gây bỏng, làm tổn thương đường hô hấp. b. Hai giải pháp để phòng tránh hiện tượng vỡ đập hồ chứa bùn đỏ tại các nhà máy sản xuất alumina Tân Rai và Nhân Cơ: - Gia cố các đập hồ sẵn có, xây dựng hệ thống giếng kiểm soát việc rò rỉ, thẩm thấu.

- Nghiên cứu các phương pháp để có thể xử lý bùn đỏ (biến thành nguyên liệu hoặc nhanh chóng chuyển bùn đỏ thành trạng thái rắn ) * Bài tập trắc nghiệm tự luận về sắt và các kim loại quan trọng.

Câu 33. Giải thích tại sao nhôm có tính khử mạnh hơn sắt nhưng trong không khí ẩm, nhôm không bị gỉ còn sắt bị gỉ?

Hướng dẫn - Nhôm bền trong không khí và bền trong nước là do trên bề mặt của nhôm luôn 29

được phủ kín một lớp oxit nhôm rất mỏng, bền và mịn không cho nước và khí thấm qua.

- Sắt chúng ta sử dụng thường là thép (là hợp kim của sắt và cacbon). Trong không khí ẩm, ban đầu lớp bề mặt bị ăn mòn điện hóa học: + Fe đóng vai trò là cực âm (anot): bị oxi hóa : Fe → Fe2+ + 2e Sau đó dưới tác dụng của oxi không khí, Fe2+ bị oxi hóa thành Fe3+. + C đóng vai trò cực dương (catot): xảy ra sự khử khí O2: O2 + 2H2O + 4e → 4OHSự kết hợp của Fe3+ với OH- sẽ sinh ra gỉ sắt (Fe2O3.nH2O), lớp oxit của sắt khác với oxit của các kim loại khác (bám chặt trên bề mặt kim loại) lại phồng lên để cho không khí và hơi nước tiếp tục lọt vào và ăn mòn tiếp lớp bên trong.

Câu 34. Tại sao một vật được làm bằng hợp kim sắt (gang, thép) bị gỉ rất nhanh nếu trên bề mặt của nó bị dính nước muối, hoặc nước chanh?

Hướng dẫn - Quá trình gỉ của vật làm bằng hợp kim sắt trong không khí ẩm là quá trình ăn mòn điện hóa.

- Khi trên bề mặt của vật có nước muối hoặc nước chanh, đây là những dung dịch của chất điện li, giúp cho quá trình chuyển hóa các ion trong quá trình ăn mòn một cách nhanh chóng vì vậy tốc độ ăn mòn tăng nhanh nên vật bị ăn mòn rất nhanh.

Câu 35. Các muối FeSO4 và Fe(HCO3)2 có nhiều trong nguồn nước ngầm làm cho nước có mùi tanh, có màu vàng gây ảnh hưởng xấu tới sức khoẻ của con người nên cần phải loại bỏ.

Ta có thể dùng một số các phương pháp đơn giản để loại bỏ sắt như sau: - Dùng giàn phun mưa hoặc bể tràn để cho nước mới hút từ giếng khoan lên được tiếp xúc nhiều với không khí rồi lắng, lọc.

- Sục clo vào bể nước mới hút từ giếng khoan lên với liều lượng thích hợp.

Hãy giải thích các phương pháp loại bớt sắt trong nước ở trên và viết các phương trình hóa học xảy ra.

Hướng dẫn - ion Fe3+ dễ kết tủa hơn so với Fe2+, vì thế để loại bớt sắt trong nước người ta oxi hóa các hợp chất Fe(II) thành hợp chất Fe(III) kết tủa rồi lọc 4Fe2+ + O2 + 10H2O → 4Fe(OH)3 + 8H+ 2Fe2+ + Cl2 → 2Fe3+ + 2Cl30

Fe3+ + 3H2O → Fe(OH)3 + 3H+ Câu 36. Tại nhà máy gang thép Thái Nguyên, gang được sản xuất từ nguyên liệu gồm quặng hematit (chứa 90% Fe2O3 và tạp chất trơ) và than cốc. a. Viết các phương trình hóa học xảy ra trong lò cao luyện gang. b. Xác định khối lượng quặng và khối lượng than cốc tối thiểu cần lấy để luyện được 1 tấn gang (có chứa 96% Fe, 3% C còn lại là các nguyên tố khác), biết hiệu suất quá trình là 90%, khí lò cao chỉ chứa CO2 và N2.

Hướng dẫn a. Các phản ứng xảy ra trong lò luyện gang:

b.

- Khối lượng Fe trong gang là - Khối lượng C trong gang là m

⇒ Fe2O3 phản ứng là ⇒ mFe2O3 cần lấy là

96.1000 = 960 kg 100 3.1000 = 30 kg 100 960.160 = 1371,4 kg 112

1371, 4.100 = 1523,8 kg 90

⇒ mO trong Fe2O3 bị khử bằng

1731, 4.48 = 519,42kg 160

n n n ⇒ CO phản ứng = C phản ứng = O = 32,46 kmol m

⇒ C phản ứng = 389,52 kg

⇒ mC cần lấy =

(389,52 + 30).100 = 466,13 kg 90

31

Câu 37. Thủy ngân là 1 loại kim loại nặng rất độc. Người bị nhiễm thủy ngân bị run chân tay, rung mí mắt, mất ngủ, giảm trí nhớ, rối loạn thần kinh… thậm trí có thể bị tử vong khi bị nhiễm thủy ngân với nồng độ lớn ( lớn hơn 100 micro gam/ m3). Thủy ngân độc hơn khi ở thể hơi vì dễ dàng hấp thụ vào cơ thể qua nhiều con đường như đường hô hấp, đường tiêu hóa, qua da… Vậy ta cần xử lý như thế nào khi cần thu hồi thủy ngân rơi vãi ? Liên hệ với tình huống xử lý an toàn khi vô tình làm vỡ nhiệt kế thủy ngân trong phòng thí nghiệm?

Hướng dẫn - Khi thu hồi thủy ngân rơi vãi người ta thường sử dụng bột lưu huỳnh rắc lên những chỗ có thủy ngân, vì S có thể tác dụng với thủy ngân tạo thành HgS dạng rắn và không bay hơi.

Quá trình thu gom thủy ngân cũng đơn giản hơn.

Hg + S → HgS - Khi vô tình làm vỡ nhiệt kế thủy ngân trong phòng thí nghiệm, cần rắc ngay bột lưu huỳnh bao phủ tất cả các mảnh vỡ. Sau đó dùng chổi quét sạch, gói vào giấy và cho vào thùng rác.

Câu 38. Khi bị cảm, ta thường đánh cảm bằng đồng bạc và khi đó đồng bạc bị hóa đen. Hãy giải thích hiện tượng đó và cho biết để đồng bạc sáng trắng trở lại, trong dân gian người ta thường làm gì?

Hướng dẫn - Lượng H2S cao tích tụ trong cơ thể con người khi bị cảm làm cho cơ thể mệt mỏi. Lượng H2S trong cơ thể giảm khi chúng ta sử dụng đồng bạc để đánh cảm do xảy ra phản ứng: 4Ag + 2H2S + O2 → 2Ag2S↓(Đen) + 2H2O Làm cho bệnh nhân dần sẽ hết bệnh. Miếng Ag sau khi đánh gió sẽ có màu đen xám.

- Đồng thời ion Ag+ là một ion có tính diệt khuẩn mạnh, nó sẽ giúp cơ thể tiêu diệt các vi khuẩn gây hại.

- Để làm sạch đồng bạc sau khi đánh gió, người ta có thể ngâm trong nước tiểu hoặc đốt nhanh đồng bạc trong bếp than.

Câu 39. Hãy tách riêng hai kim loại vàng và bạc ra khỏi hỗn hợp các kim loại vàng, bạc, đồng.

Hướng dẫn - Hòa tan hỗn hợp trong HNO3 đặc, nóng, lọc phần không tan ta thu được Au. Ag + 2HNO3 → AgNO3 + NO2 + H2O Cu + 4HNO3 → Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O

32

- Cho NaOH dư vào phần dung dịch, lọc kết tủa rồi nung ở nhiệt độ cao thu được hỗn hợp rắn gồm Ag và CuO. 2AgNO3 + 2NaOH → Ag2O + 2NaNO3 + H2O Cu(NO3)2 +2NaOH → Cu(OH)2 + 2NaNO3 Cu(OH)2 → CuO + H2O 2Ag2O → 4Ag + O2 - Hòa tan hỗn hợp thu được trong dung dịch H2SO4 loãng dư, lọc chất rắn không tan thu được Ag. Câu 40. Hãy giải thích các hiện tượng thực tế sau: a) Tại sao các vật dụng làm bằng sắt thường bị gỉ? b) Một vật làm bằng sắt tây (sắt tráng thiếc) bị ăn mòn nhanh hơn vật làm bằng tôn (sắt tráng kẽm)? Từ đó hãy đưa ra các biện pháp để hạn chế sự ăn mòn kim loại.

Hướng dẫn a) Vật bằng thép bị gỉ là do quá trình sắt bị ăn mòn điện hóa: + Fe đóng vai trò là cực âm (anot): bị oxi hóa : Fe → Fe2+ + 2e Sau đó dưới tác dụng của oxi không khí, Fe2+ bị oxi hóa thành Fe3+. + C đóng vai trò cực dương (catot): xảy ra sự khử khí O2: O2 + 2H2O + 4e → 4OHSự kết hợp của Fe3+ với OH- sẽ sinh ra gỉ sắt (Fe2O3.nH2O), lớp oxit của sắt khác với oxit của các kim loại khác (bám chặt trên bề mặt kim loại) lại phồng lên để cho không khí và hơi nước tiếp tục lọt vào và ăn mòn tiếp lớp bên trong. b) Vật làm bằng sắt tây bị ăn mòn nhanh hơn vật làm bằng tôn vì + Sắt tây là sắt tráng thiếc, trong không khí ẩm sắt đóng vai trò là cực âm và bị ăn mòn. + Tôn là sắt tráng kẽm, trong không khí kẽm đóng vai trò là cực âm và bị ăn mòn, chỉ khi kẽm bị ăn mòn hết thì sắt mới bị ăn mòn. c) Biện pháp chống ăn mòn cho kim loại + Phương pháp phủ bề mặt: sơn, vecni, dầu nhớt, mạ kim loại khác, phủ hợp chất khác... + Phương pháp điện hóa: Sử dụng những thanh kẽm là vật hi sinh (bảo vệ vỏ tàu biển, đường ống ...)

2.2.2.2. Hệ thống bài tập trắc nghiệm khách quan * Bài tập trắc nghiệm khách quan về đại cương kim loại 33

Câu 1. Kim loại X được sử dụng trong nhiệt kế, áp kế và một số thiết bị khác. Ở điều kiện thường,X là chất lỏng. Kim loại X là A. W.

B. Cr.

C. Hg.

D. Pb.

Câu 2. Kim loại có khối lượng riêng nhỏ nhất, thường được chế tạo các hợp kim dùng trong công nghiệp vũ trụ là A. Hg.

B. Cs.

C. Al.

D. Li.

Câu 3. Kim loại X có nhiệt độ nóng chảy cao nhất, thường được sử dụng làm dây tóc bóng đèn, chế tạo hợp kim rất cứng để sản xuất các dụng cụ cắt gọt, khoan…. Kim loại X là A.W.

B. Cr.

C.Hg.

D. Pb.

Câu 4. Cho các phát biểu sau: (1) Bạc là kim loại dẫn điện tốt nhất nên được sử dụng làm dây dẫn điện cao thế.

(2) Do nhôm dẫn nhiệt tốt nên được sử dụng để chế tạo các dụng cụ trao đổi nhiệt (xoong, nồi…).

(3) Cr là kim loại cứng nhất nên được sử dụng để chế tạo các hợp kim có độ cứng cao.

(4) W là kim loại có nhiệt độ nóng chảy lớn nhât nên được sử dụng làm dây tóc bóng đèn sợi đốt.

(5) Trong công nghiệp người ta chế tạo dây dẫn điện từ hợp kim của đồng.

Số phát biểu đúng là A. 1. B. 2. C. 3. D. 4.

Câu 5. H2SO4 đặc và HNO3 đều là những chất oxi hóa mạnh, chúng có thể phản ứng với hầu hết kim loại (trừ vàng và platin). Tuy nhiên trong thực tế, người ta sử dụng các bình kim loại để vận chuyển HNO3 đặc nguội và H2SO4 đặc nguội. Vật liệu kim loại để làm bình chứa đó là A. Al hoặc Fe.

B. Cr hoặc Ag.

C. Hg hoặc Au.

D. Pb hoặc Sn.

Câu 6. Trong tự nhiên, vàng tồn tại ở trạng thái tự do nằm rải rác trong các nham thạch, trong cát. Để khai thác vàng người ta thường hòa tan vàng sau đó mới thu hồi lại.

Vàng không tan trong dung dịch (chất lỏng) nào sau đây ?

A. nước cường toan.

B. dung dịch HNO3 đặc

C. thủy ngân

D. dung dịch NaCN

34

Câu 7. Để bảo vệ một vật dụng bằng sắt (thép) không bị ăn mòn người ta tiến hành các biện pháp sau : (1) Phủ kín một lớp sơn lênbềmặt của vật.

(2) phủ kín vật dụng bằng một lớp dầu mỡ.

(3) phủ kín vật dụng bằng một lớp kim loại bền vững (mạ Ni, mạ Cr…) (4) hàn vật với một lá đồng.

A. 1.

Số các biện pháp đúng là

B. 2.

C. 3.

D. 4.

Câu 8. Giải thích nào sau đây không đúng ?

A. Nhôm và đồng đều được sử dụng làm dây dẫn điện nhưng nhôm được sử dụng để dẫn điện ngoài trời là vì nhôm dẫn điện tốt hơn đồng.

B. ion Ag+ được sử dụng nhiều trong các thiết bị như tủ lạnh, máy điều hòa, máy giặt là vì ion Ag+ có tính oxi hóa mạnh giúp tiêu diệt các vi khuẩn.

C. Vàng được sử dụng để làm đồ trang sức, trang trí các bức tranh, phù điêu… vì vàng rất dẻo, rất trơ về mặt hóa học, có ánh kim rất đẹp.

D. Các kim loại kiềm được dùng để chế tạo hợp kim dùng trong thiết bị báo cháy vì chúng có nhiệt độ nóng chảy thấp.

Câu 9. Trong quá trình khai thác vàng, có giai đoạn người ta sử dụng Zn để bắt vàng (đẩy vàng ra khỏi dung dịch muối) thu được hỗn hợp kim loại gồm Zn và Au. Để thu được vàng nguyên chất người ta cho hỗn hợp này vào dung dịch HNO3 đặc, nóng. Biết vàng chiếm 35% khối lượng hỗn hợp, phản ứng tạo khí NO2 là sản phẩm khử duy nhất. Thể tích dung dịch HNO3 63% tối thiểu (D=1,52g/ml) sử dụng để tách vàng ra khỏi 100 gam hỗn hợp kim loại trên là A. 400,00 ml

B. 263,16ml

C. 608,00ml

D. 526,32ml

Câu 10. Trong công nghiệp tàu biển, bảo vệ vỏ tàu khỏi bị ăn mòn là một trong những nhiệm vụ rất quan trọng. Để bảo vệ vỏ tàu bằng thép ngoài việc sơn phủ bề mặt người ta thường gắn với vỏ tàu phần chìm trong nước biển một tấm kim loại X. Kim loại X là A. Cu

B. Zn

C. Mg

D. Sn

Câu 11. Quá trình ăn mòn kim loại nào sau đây chủ yếu xảy ra là do ăn mòn hóa học?

A. Nồi hơi bị mòn ở nhiệt độ cao.

B. Một tấm tôn bị gỉ.

C.Vỏ tàu biển bị ăn mòn trong nước biển.

D. Vỏ hộp bằng sắt tây bị ăn mòn.

Câu 12. Người ta thường tráng lên bề mặt của thép một lớp niken để bảo vệ thép. Hãy cho biết phương pháp chống ăn mòn kim loại này thuộc vào phương pháp nào?

35

A. Phương pháp điện hóa.

B. Phương pháp bảo vệ bề mặt.

C. Phương pháp tạo hợp kim không gỉ.

D. Phương pháp dùng chất kìm hãm.

Câu 13. Từ một loại quặng người ta tách được hợp chất Ag2S, sau đó người ta tiến hành điều chế ra bạc kim loại theo những phương pháp sau : (1) Hòa tan quặng trong dung dịch NaCN, sau đó dùng Zn để đẩy Ag ra khỏi dung dịch.

(2) Đốt quặng trong không khí dư.

(3) Hòa tan quặng trong dung dịch HCl, sau đó sử dụng Cu để đẩy Ag ra khỏi dung dịch (4) Hòa tan quặng trong dung dịch H2SO4 loãng dư, sau đó điện phân dung dịch thu được.

(5) Hòa tan quặng trong dung dịch HNO3 đặc nóng, sau đó điện phân dung dịch thu được.

Số phương pháp có thể thu được bạc là A. 1.

B. 2.

C. 3.

D. 4.

Câu 14. Kẽm kim loại được sản xuất bằng phương pháp luyện kim khai khoáng. Từ quặng khai thác, người ta tách được ZnS, từ đó sản xuất ra kẽm bằng phương pháp nhiệt luyện. Từ 1 tấn quặng (có chứa 58,2% ZnS) người ta sản xuất được m kg kẽm, biết hiệu suất mỗi phản ứng là 90%. Giá trị của m là A. 315,9.

B. 351,0.

C. 390,0.

D. 4481,5.

Câu 15. Để phân tích thành phần của một loại hợp kim tạo từ hai kim loại Zn và Cu,, người ta hòa tan hoàn toàn 9,65 gam hỗn hợp đó trong dung dịch HNO3 dư thu được dung dịch không chứa NH4+ và 1,68 lít hỗn hợp khí X gồm NO và N2O (đktc), tỉ khối của X so với H2 là 16,4. Thành phần % khối lượng của Cu trong hợp kim đó là A. 66,32

B. 33,68

C. 33,16

D. 66,84

Câu 16. Tiến hành mạ một tấm huy chương, người ta điện phân dung dịch CuSO4 với catot là mẫu huy chương cần mạ, anot là môt thanh Cu kim loại,cường độ dòng điện là 9,65A. Sau thời gian t giây thu được tấm huy chương có khối lượng lớn hơn khối lượng huy chương ban đầu là 4,8 gam. Giá trị của t là A. 1000.

B. 1500

C. 2000

D. 3000

Câu 17. Cho các phát biểu sau: (1) Để xử lý thủy ngân rơi vãi trong phòng thí nghiệm người ta sử dụng bột lưu huỳnh.

(2) Ion Ag+ có tính oxi hóa mạnh và có tính diệt khuẩn nên được sử dụng trong tủ lạnh, máy giặt, máy điều hòa.

(3) Để xử lý sơ bộ nước thài chứa các ion kim loại nặng, người ta sử dụng nước vôi.

36

(4) Để bảo quản kim loại kiềm trong phòng thí nghiệm, người ta thường ngâm chúng trong dầu hỏa.

(5) Để hàn đường ray, người ta thường sử dụng hỗn hợp tecmit (Al và CuO).

Số phát biểu đúng là A. 1.

B. 2.

C. 3.

D. 4.

Câu 18. Tiến hành các thí nghiệm sau: (1) Cho Mg vào dung dịch Fe2(SO4)3 dư.

(2) Dẫn khí H2 dư qua bột MgO nung nóng.

(3) Cho Na vào dung dịch MgSO4.

(4) Cho dung dịch AgNO3 tác dụng với dung dịch Fe(NO3)2 dư.

(5) Nhiệt phân Cu(NO3)2.

(6) Đốt Ag2S trong không khí.

(7) Điện phân dung dịch Cu(NO3)2 với điện cực trơ.

Số thí nghiệm không tạo ra kim loại là A. 2.

B. 3.

C. 4.

D. 5.

* Bài tập trắc nghiệm khách quan về kim loại kiềm, kiềm thổ, nhôm Câu 19. Kim loại kiềm là những kim loại có tính khử mạnh nhất, ngay ở nhiệt độ thường các kim loại kiềm có thể dễ dàng kết hợp với hơi nước trong không khí. Để bảo quản kim loại kiềm, người ta làm như thế nào ?

A. Ngâm trong dầu hỏa.

B. Ngâm trong ancol etylic.

C. Ngâm trong nước.

D. Ngâm trong giấm ăn.

Câu 20. Kim loại kiềm X có độ cứng nhỏ nhất, được sử dụng để chế tạo tế bào quang điện, ứng dụng trong các đồng hồ nguyên tử có độ chính xác cao. X là A. Li

B. Na

C. K

D. Cs

Câu 21. Hợp chất X có tính lưỡng tính, được dùng trong công nghiệp dược phẩm (chế thuốc đau dạ dày, …) và công nghiệp thực phẩm (làm bột nở…). Công thức hóa học của chất X là A. Na2CO3

B. NaHCO3

C. K2CO3

D. NaCl

Câu 22. Diêm tiêu dùng để ướp thịt, cá có tác dụng làm cho thịt, cá giữ được màu đỏ hồng, nhưng nó gây ảnh hưởng đến sức khỏe vì khi đun nấu ở nhiệt độ cao bị phân hủy tạo chất gây ung thư. Diêm tiêu nói trên là A. Natri cacbonat.

B. Phèn chua.

C. Kali nitrat.

D. Hàn the.

37

Câu 23. Hợp chất X là hóa chất quan trọng, đứng hàng thứ hai sau axit sunfuric. X được dùng để nấu xà phòng, chế phẩm nhuộm, tơ nhân tạo, tinh chế quặng nhôm và dùng trong công nghiệp chế biến dầu mỏ,… Kết luận nào sau đây về X không đúng ?

A. X là chất rắn không màu, tan nhiều trong nước.

B. Dung dịch của X trong nước làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ.

C. Sục khí Cl2 vào dung dịch của X trong nước thu được nước Javel.

D. Trong công nghiệp X được điều chế bẳng phương pháp điện phân dung dich muối ăn có màng ngăn.

Câu 24. Nguyên tố nào dưới đây có trong thành phần cấu tạo của xương người và động vật?

A. Mg

B. Ca

C. Fe

D. Na

Câu 25. Thạch cao có rất nhiều ứng dụng trong đời sống, từ y tế, công nghiệp, xây dựng...

Trong tự nhiên chỉ tồn tại dạng thạch cao sống có công thức là A. CaSO4.2H2O.

B. 2CaSO4.H2O.

C. CaSO4.H2O.

D. CaSO4.

Câu 26. Chất A là hợp chất của canxi, được dùng để bó bột khi gãy xương. Chất X là A.Thạch cao nung (CaSO4.H2O).

B. Đá vôi (CaCO3).

C. Vôi sống (CaO).

D. Thạch cao sống (CaSO4.2H2O).

Câu 27. Để tăng hiệu quả tẩy trắng của bột giặt người ta thường cho thêm vào một ít bột natripeoxit (Na2O2). Vì natripeoxit khi tác dụng với nước sẽ tạo ra hidropeoxit (H2O2) là một chất oxi hóa mạnh có thể tẩy trắng được quần áo theo phương trình hóa học sau: Na2O2 + 2H2O → 2NaOH + H2O2 2H2O2

→ 2H2O + O2 ↑

Vậy cách tốt nhất để bảo quản bột giặt là: A. Để nơi râm mát, khô thoáng, đậy kín nắp.

B. Để nơi khô thoáng, không có nắp đậy.

C. Để nơi khô thoáng, có ánh sáng mặt trời.

D. Để nơi mát mẻ, có hơi ẩm.

Câu 28. Nhôm là kim loại phổ biến nhất (chiếm khoảng 8% khối lượng phần rắn của Trái Đất, trong tự nhiên nhôm có mặt trong khoảng 270 loại khoáng vật khác nhau. Nhưng trong công nghiệp hiện nay, nhôm chỉ được sản xuất từ quặng boxit. Công thức của quặng boxit là A. Al2O3.2H2O.

B. Na3AlF6.

C. Al2O3.2SiO2.2H2O.

D. K2O.Al2O3.6SiO2.2H2O. 38

Câu 29. Nhôm là một kim loại có tính khử mạnh, bột nhôm có thể tự bốc cháy trong khí clo, cháy sáng khi đốt trên ngọn lửa đèn cồn,nhưng một vật bằng nhôm (xoong, nồi) bền trong môi trường không khí và nướclà do A. các vật đó được chế tạo từ hợp kim của nhôm.

B. nhôm có tính thụ động với không khí và nước.

C. trên bề mặt của nhôm có màng hiđroxit Al(OH)3 bền vững bảo vệ.

D. trên bề mặt của nhôm có màng oxit Al2O3 bền vững bảo vệ.

Câu 30. Ruby và saphia là hai loại đá quý được dùng trong trang sức và có giá thành khá cao. Tuy nhiên, về mặt hóa học, hai loại đá này không hề xa lạ với chúng ta. Thành phần chính của hai loại đá này chính là A. Al

B. Al2O3

C. Al(OH)3

D. AlCl3

Câu 31. Phèn chua là hóa chất được dùng trong công nghiệp giấy, chất cầm màu trong ngành nhuộm vải, làm trong nước.... Công thức của phèn chua là A. K2SO 4.Al2(SO4)3.24H2O

B. Al2O3.2H2O

C. 3NaF.AlF3

D. NaAl(SO 4)2.12H2O

Câu 32. Nhận xét nào sau đây không chính xác?

A. Trong cuộc sống hàng ngày,phèn chua được sử dụng để làm trong nước và dùng trong y học.

B. Để chữa bệnh cho người bị đau dạ dày (do thừa axit), các bác sỹ thường cho người bệnh uống thuốc có thành phần là NaHCO3 hoặc NaAlO2.

C. Để bón phân cho ruộng lúa bị chua người ta trộn đạm ure với vôi bột rồi bón cho ruộng lúa.

D. Để tạo màu cho pháo hoa, ta trộn vào thuốc pháo các ion kim loại Na, K, Sr....

Câu 33. Phát biểu nào sau đây không đúng?

A. Để giữ màu cho quần áo khi mua về người ta thường ngâm chúng trong dung dịch phèn chua.

B. Để loại bỏ lớp cặn trong các ấm đun nước, phích đựng nước nóng người ta thường sử dụng giấm ăn.

C. Không thể sử dụng bình cứu hỏa cầm tay để dập các đám cháy kim loại (Al, Mg…).

D. Trên bề mặt của nhôm luôn có một lớp oxit bảo vệ, vì vậy người ta sử dụng bình bằng nhôm để chứa các dung dịch axit và kiềm.

39

Câu 34. Cho các hiện tượng thí nghiệm sau: (1) Đốt NaOH bằng đũa platin trên ngọn lửa đèn cồn thấy có màu vàng.

(2) Nhỏ từ từ axit HCl vào dung dịch Na2CO3 một lúc sau mới thấy khí thoát ra.

(3) Trộn dung dịch CaCl2 với dung dịch NaHCO3 rồi đun nóng thấy kết tủa màu vàng.

(4) Trộn dung dịch NaOH với dung dịch CuSO4 thấy có kết tủa màu xanh.

(5) Cho một mẩu quỳ tím vào dung dịch Na2CO3 0,1M thấy quỳ tím hóa đỏ.

Có bao nhiêu hiện tượng thí nghiệm được mô tả đúng?

A. 5

B. 4

C. 3

D. 2

Câu 35. Natri hiđrocacbonat (natribicacbonat) có nhiều ứng dụng trong thực tế, đời sống như dùng để tạo bọt và tăng pH trong các loại thuốc sủi bọt, làm bột nở tạo xốp cho nhiều loại bánh, thêm vào xốt cà chua hay nước chanh để làm giảm nồng độ axit..., để xác định hàm lượng phần trăm natri hiđrocacbonat không rõ nguồn gốc, người ta cho 10 gam mẫu chất tác dụng với dung dịch HCl dư thấy thoát ra 2,24 lít khí CO2 ở điều kiện tiêu chuẩn.

Hàm lượng phần trăm natri hiđrocacbonat có trong mẫu chất đó là A. 84%.

B. 42% .

C. 61%.

D. 90%.

Câu 36. Trong công nghiệp hiện nay, nhôm được điều chế từ quặng boxit. Từ m tấn quặng boxit (có chứa 60% Al2O3) người ta điều chế được 1 tấn nhôm. Biết hiệu suất của quá trình sản xuất là 80%, giá trị của m là A.3,15

B. 1,89

C. 1,13

D. 1,57

Câu 37. Độ dinh dưỡng của phân bón kali là hàm lượng phần trăm K2O có trong tổng khối lượng phân bón. Một mẫu phân bón kali có khối lượng 100 gam chứa 74,5 gam KCl, 17,4 gam K2SO4 còn lại là tạp chất không chứa kali. Độ dinh dưỡng của loại phân bón kali đó là A. 56,4 %

B. 51,7 %

C. 47,0%

D. 91,9%

Câu 38. Thủy tinh thường được điều chế bằng cách nấu chảy hỗn hợp SiO2, Na2CO3 và CaO. Một loại thủy tinh thường có phần trăm khối lượng các nguyên tố: Na chiếm 9,62%, Ca chiếm 8,368%, còn lại là Si và O. Biết công thức của thủy tinh được điều chế dưới dạng các oxit. Công thức của loại thủy tinh đó là A. Na2O.CaO.6SiO2

B. Na2O.CaO.3SiO2

C. Na2O.2CaO.3SiO2

D. 2Na2O.CaO.2SiO2

40

* Bài tập trắc nghiệm khách quan về sắt và các kim loại quan trọng Câu 39. Trong phòng thí nghiệm, để bảo quản dung dịch Fe2+ tránh bị oxi hóa lên Fe3+, người ta thường A. cho thêm vào dung dịch một chiếc đinh sắt.

B. cho thêm vào dung dịch một mẫu đồng.

C. cho thêm vào dung dịch một vài giọt H2SO4 loãng.

D. mở nắp lọ đựng dung dịch.

Câu 40. Trong phòng thí nghiệm, khi tiến hành thí nghiệm về phản ứng giữa sắt với oxi, trong bình tam giác chứa khí oxi người ta thường cho vào một ít nước(như hình vẽ), vai trò của lớp nước ở đáy bình là sắt

Lớp nước

O2 than

A. Giúp cho phản ứng của Fe với Oxi xảy ra dễ dàng hơn.

B. Hòa tan Oxi để phản ứng với Fe trong nước.

C. Tránh vỡ bình vì phản ứng tỏa nhiệt mạnh.

D. Làm chất xúc tác cho phản ứng.

Câu 41. Đối với các bệnh nhân thiếu máu, các bác sĩ sẽ cung cấp cho bệnh nhân một loại thuốc bổ máu nhằm bổ sung nguyên tố nào sau đây cho cơ thể người bệnh?

A. Nhôm.

B. Kẽm.

C. Canxi.

D. Sắt.

Câu 42. Có 2 thanh thép giống nhau, một thanh giữ nguyên còn một thanh uốn cong cùng đặt trong không khí ẩm như nhau. Hiện tượng xảy ra là: A. Cả hai thanh thép đều không bị gỉ.

B. Cả 2 chiếc thanh bị gỉ với tốc độ bằng nhau.

C. Thanh thép cong bị gỉ nhanh hơn.

D. Thanh thép giữ nguyên bị gỉ nhanh hơn.

Câu 43. Kim loại X là kim loại cứng nhất, được sử dụng để mạ các dụng cụ kim loại, chế tạo các loại thép chống gỉ, không gỉ …. Kim loại X là A. Cr.

B. Ag.

C. Fe.

D. W.

Câu 44. Người bị cảm thường sinh ra những hợp chất sunfua (hữu cơ, vô cơ ) có tính độc. Để loại chất độc này người ta thường đánh cảm bằng 41

A. Dây bạc

B. Dây sắt

C. Dây đồng

D. Dây nhôm

Câu 45. Dẫn khí thải của một nhà máy luyện kim đi qua dung dịch chứa Cu(NO3)2thì thấy xuất hiện kết tủa màu đen. Khí thải đó đã bị ô nhiễm khí nào sau đây?

A. Cl2.

B. H2S.

C. SO2.

D. CO2.

Câu 46. Nước thải công nghiệp thường chứa các ion kim loại nặng như Hg2+, Pb2+, Fe3+,... Để xử lí sơ bộ nước thải trên, làm giảm nồng độ các ion kim loại nặng với chi phí thấp, người ta sử dụng chất nào sau đây?

A. NaCl.

B. Ca(OH)2.

C. HCl.

D. KOH.

Câu 47. Các loại gang và thép sẽ bị giòn và giảm khả năng chịu lực khi có mặt của lưu huỳnh. Trong công nghiệp người ta không sản xuất gang từ quặng nào sau đây?

A. Hematit đỏ.

B. Manhetit.

C. Hematit nâu.

D. Pirit.

Câu 48. Nhận định nào sau đây là sai?

A. Thép có hàm lượng cacbon lớn cứng hơn thép có hàm lượng cacbon nhỏ.

B. Một vật làm bằng tôn (sắt tráng kẽm) bị ăn mòn chậm hơn một vật làm bằng sắt tây (sắt tráng thiếc) trong cùng điều kiện C. Sắt là nguyên tố kim loại phổ biến nhất trong vỏ trái đất.

D. Thép có hàm lượng Fe cao hơn gang.

Câu 49. Trước đây, người ta thường dùng những tấm gương soi bằng Cu vì Cu là kim loại A. có tính dẻo

B. kém hoạt động, có tính khử yếu

C. có khả năng phản xạ tốt ánh sáng

D. có tính dẫn nhiệt tốt

Câu 50. Theo tổ chức WTO (tổ chức y tế thế giới) nồng độ tối đa của Pb2+ trong nước sinh hoạt là 0,05 mg/l. Nguồn nước nào sau đây bị ô nhiễm nặng bởi Pb2+?

A. Có 0,02 mg Pb2+ trong 0,5 lít nước.

B. Có 0,03 mg Pb2+ trong 0,75 lít nước.

C. Có 0,2 mg Pb2+ trong 1,5 lít nước.

D. Có 0,3 mg Pb2+ trong 6 lít nước.

Câu 51. Trong máy đo nồng độ cồn của cảnh sát giao thông người ta đã sử dụng một chất X màu đỏ thẫm để làm chất thử, khi tiếp xúc với hơi thở có rượu etylic, chất X sẽ phản ứng tạo thành chất Y màu xanh đen. Dựa vào sự biến đổi màu sắc, máy sẽ phân tích và thông báo về nồng độ cồn trong khí thở của lái xe. Chất X trong dụng cụ đo nồng độ cồn là A. CrO3

B. K2Cr2O7

C. Cr2O3

D. K2CrO4

Câu 52. Kim loại nào có tác dụng hấp thụ tia gama, ngăn cản chất phóng xạ?

A. Pt.

B. Pd.

C. Au.

42

D. Pb

Câu 53. Ngày nay hiện tượng mưa axit và tác hại của nó đã gây nên những hậu quả nghiệm trọng với môi trường, nền nông nghiệp và đặc biệt là những công trình xây dựng bằng đá hay kim loại. Những khí chính là nguyên nhân gây nên hiện tượng mưa axit là A. CO2 và CH4

B. Freon và ozon

C. CO và Cl2

D. SO2 và NO2

Câu 54. Cho các nhận định sau: (1) Nước bể bơi thường có màu xanh là vì người ta đã sử dụng CuSO4 cho vào nước để diệt khuẩn.

(2) Để làm sáng lại dây bạc bị đen khi đánh cảm, người ta ngâm dây bạc đó trong nước tiểu.

(3) Trong đời sống, hợp kim đồng thau (Cu-Zn) được dùng làm vật liệu dẫn điện.

(4) Người ta dùng quặng pirit sắt để sản xuất gang và thép vì loại quặng này có nhiều trong tự nhiên.

(5) Hidropeoxit (H2O2) được sử dụng để phục chế các bức tranh cổ bị hóa đen.

Số các nhận định đúng là?

A. 1

B. 2

C. 3

D. 4

Câu 55. Ở khu vực nông thôn, nhiều nơi chưa có nước máy, còn phải sử dụng nước giếng khoan. Loại nước này thường có hàm lượng sắt cao, có màu vàng, mùi tanh không có lợi cho sức khỏe và sinh hoạt người sử dụng. Có thể dùng biện pháp đơn giản, rẻ tiền và an toàn nào sau đây để loại bỏ các hợp chất sắt ra khỏi nước?

A. Dùng giàn phun mưa rồi lắng, lọc.

B. Thêm vôi tôi vào nước.

C. Thêm vôi bột vào nước.

D. Cho natri cacbonat vào nước

Câu 56. Tính khối lượng quặng hematit chứa 60% Fe203 cần thiết để sản xuất được 1 tấn gang chứa 95% Fe. Biết hiệu suất của quá trình là 80%.

A. 2,262 tấn

B. 2,827 tấn

C. 4,524 tấn

D. 5,654 tấn

Câu 57. Người ta lấy quặng hematite chứa 64,0% Fe2O3 đem luyện gang, rồi luyện thép.

Nếu lấy 10 tấn quặng thì thu được bao nhiêu tấn thép chứa 0,1% C và tạp chất? ( biết hiệu suất của cả quá trình là 75%)?

A. 3,633 tấn

B. 5,046 tấn

C. 3,363 tấn

D. 1,682 tấn

Câu 58. Để tinh chế bạc kim loại ra khỏi 100 gam hỗn hợp Ag và Cu (Ag chiếm 86,4%) người ta hòa tan hoàn toàn hỗn hợp đó trong dung dịch HNO3 rồi tiến hành điện phân dung dịch thu được với cường độ 96,5A. Xác định thời gian điện phân để tách hoàn toàn bạc ra khỏi dung dịch?

A. 800s

B. 1225s

C. 425s 43

D. 1000s

2.2.3. Sử dụng bài tập thực tiễn trong dạy học nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh 2.2.3.1. Sử dụng bài tập thực tiễn nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức khi dạy bài mới Việc sử dụng bài tập trong khi dạy bài mới với khoảng thời gian ít ỏi 45 phút là điều hết sức khó khăn. Tuy vậy, nếu giáo viên biết vận dụng, lồng ghép đưa các bài tập thực tiễn một cách hợp lí thì sẽ mang lại hiệu quả cao.

Có thể sử dụng bài tập để đặt vấn đề khi mở bài, xây dựng tình huống có vấn đề, mâu thuẫn giữa thực tiễn và lí thuyết, giữa cái đã biết và cái chưa biết, giữa cái cũ và cái mới… Điều đó giúp kích thích tính tò mò và mong muốn khám phá của học sinh từ đó phát triển năng lực của học sinh.

Ví dụ 1: Ở bài Ăn mòn kim loại, khi vào bài GV đặt tình huống trải nghiệm kết nối dưới dạng một bài tập.

Bài tập: Hãy trả lời các câu hỏi sau: a) Tại sao các vật dụng làm bằng sắt thường bị gỉ? b) Một vật làm bằng sắt tây (sắt tráng thiếc) bị ăn mòn nhanh hơn vật làm bằng tôn (sắt tráng kẽm)?

Từ đó hãy đưa ra các biện pháp để hạn chế sự ăn mòn kim loại.

- Khi tiếp nhận bài tập, HS phân tích, xác định vấn đề, phân loại và lựa chọn những kiến thức đã học để trả lời câu hỏi a: Sắt bị oxi hóa bời oxi trong không khí.

- Với câu hỏi b và phần bảo vệ kim loại: HS có thể liên hệ và nhận thấy điều đó trong thực tiễn, nhưng không giải thích được.

Như vậy, ở phần trải nghiệm, kết nối HS đã phát triển năng lực hệ thống kiến thức, năng lực phát hiện các nội dung kiến thức hóa học ứng dụng trong thực tiễn. Đồng thời với việc chưa giải đáp được hoàn thiện câu hỏi đã tạo tình huống để kích thích trí tò mò giúp HS có hứng thú trong quá trình tìm hiểu nội dung bài mới.

- Sau khi nghiên cứu xong nội dung bài ăn mòn kim loại, HS đã có đủ kiến thức để hoàn thiện câu trả lời cho bài tập. Qua đó phát triển năng lực phát hiện vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích, năng lực độc lập, sáng tạo trong việc xử lý các vấn đề thực tiễn.

Việc sử dụng phù hợp thông tin liên hệ thực tiễn giúp HS hứng thú học tập hơn, đặc biệt các vấn đề thời sự, những ứng dụng hoặc giải thích các hiện tượng thực tiễn cuộc sống.

44

Ví dụ 2: Trong bài “Các hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ”. GV đưa ra yêu cầu với HS: Hãy giải thích câu tục ngữ: “Nước chảy đá mòn” bằng phản ứng hóa học.

HS sẽ thấy bất ngờ vì có thể giải thích cả những câu tục ngữ (vốn chỉ giải thích trong văn học) bằng những kiến thức hóa học. Qua đó phát triển NLVDKT cho HS. - NL hệ thống hóa kiến thức (Xác định được vấn đề thực tiễn: phản ứng của đá vôi) - NL phát hiện các vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích Một biện pháp nữa là sử dụng những bài tập có nội dung đơn giản nhưng chứa một lượng thông tin về các tính chất vật lí, hóa học, ứng dụng… của các chất. Những câu hỏi dạng này giúp học sinh biết cách đọc thông tin, ghi nhớ thông tin quan trọng từ đó phát triển kĩ năng cho HS. Ví dụ 3: Có thể củng cố bài kim loại kiềm và hợp chất bằng bài tập: Kim loại kiềm là những kim loại có nhiệt độ nóng chảy thấp, khối lượng riêng nhỏ, độ cứng thấp nên dùng để chế tạo hợp kim có nhiệt độ nóng chảy thấp dùng trong thiết bị báo cháy, chế tạo những hợp kim siêu nhẹ dùng trong kĩ thuật hàng không.... Dựa vào cấu tạo nguyên tử và cấu tạo đơn chất em hãy giải thích những tính chất vật lý đó của kim loại kiềm.

Thông qua bài tập trên, ngoài việc HS củng cố được tính chất vật lý, cấu tạo nguyên tử, cấu tạo đơn chất của kim loại kiềm đồng thời HS còn nắm được thông tin về ứng dụng của kim loại trong thực tế, phát triển NLVDKT trong cuộc sống cho HS. Có thể sử dụng BTHH thực tiễn trong dạy học kiểu bài hoàn thiện kiến thức. Sau bài học nghiên cứu tài liệu mới, kiến thức và kỹ năng mới được hình thànhchưa vững chắc nên rất cần được củng cố ngay. Sử dụng BTHH thực tiễn là một hình thức củng cố, ôn tập, hệ thống hóa kiến thức một cách sinh động và có hiệu quả.

Ví dụ 4: Khi dạy bài “Nhôm và hợp chất của nhôm”, có thể đưa ra bài tập: Vào dịp cuối năm, bố yêu cầu Nam quét vôi cho gốc cây cối xung quanh nhà. Nam liền lấy một chậu bằng nhôm để pha nước vôi nhưng bố bảo không được vì như thế sẽ làm cho chậu nhôm bị hỏng. Em hãy giải thích điều bố nói với Nam? Khi giải bài tập này HS củng cố kiến thức về phản ứng của nhôm với dung dịch bazơ, đồng thời phát triển cho học sinh NLVDKT gồm: - NL hệ thống hóa kiến thức (xác định được vấn đề thực tiễn, hệ thống hóa và lưa chọn kiến thức hóa học liên quan đến tình huống) - NL phát hiện các nội dung kiến thức hóa học được ứng dụng trong các lĩnh vực khác nhau.

- NL phát hiện vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích.

45

- NL độc lập sáng tạo trong việc xử lý các vấn đề thực tiễn.

2.2.3.2. Sử dụng bài tập thực tiễn nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh khi dạy bài ôn tập, luyện tập Biện pháp rất hiệu quả trong quá trình dạy bài ôn tập luyện tập là GVsử dụng bài tập giao cho HS và yêu cầu họ giải quyết những bài tập đó. Khi giải các bài tập, HS sẽ tự động tái hiện lại kiến thức đã học hoặc sẽ tự ôn lại kiến thức bị quên. Việc sử dụng những BTHH thực tiễn giúp các em vận dụng những kiến thức đã học được để giải thích các hiện tượng thực tiễn, thí nghiệm cũng như trong sản xuất hóa học. Nhờ đó, kiến thức càng được khắc sâu hơn.

Ví dụ 1: Khi dạy bài “Luyện tập tính chất hóa học của sắt và hợp chất sắt”, bên cạnh những câu hỏi, bài tập mang nội dung thuần tuý hoá học, người GV có thể sử dụng những câu hỏi và bài tập thực tiễn sau: Vì sao khi lọc nước giếng khoan người ta phải sử dụng giàn mưa?

- Khi làm bài tập này trước hết học sinh cần xác định được thành phần của nước giếng khoan (chứa ion Fe2+), các ion này làm cho nước có mùi tanh, tạo váng màu nâu đỏ nên cần loại bỏ ion sắt ra khỏi nước như vậy đã phát triển NL hệ thống hóa kiến thức, NL phân tích tổng hợp các kiến thức vận dụng vào cuộc sống thực tiễn và năng lực phát hiện các vấn đề trong thực tiễn.

- Giải thích được việc dùng giàn mưa (tức là dùng oxi không khí để oxi hóa ion Fe2+ thành ion Fe3+dễ tạo kết tủa và bị loại bỏ khi lọc – Phát triển NL phát hiện vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích.

- Khi HS bổ sung thêm: khi lọc cần lọc qua cát, sỏi và đặc biệt là cần sử dụng một lớp than hoạt tính – NL độc lập sáng tạo trong việc xử lý các vấn đề thực tiễn được phát triển.

Ví dụ 2: Khi dạy bài “Luyện tập điều chế kim loại và sự ăn mòn kim loại”, GV đưa ra bài tập: Trong cuộc sống hàng ngày ta thường sử dụng những dụng cụ, đồ vật bằng sắt (song cửa sổ, cổng, xích líp xe đạp, dao...) Em hãy nêu các biện pháp để bảo vệ những đồ vật đó.

Với bài tập này HS vừa ôn tập lại được kiến thức về ăn mòn và chống ăn mòn điện hóa đồng thời phát triển năng lực giải quyết vấn đề (đều là phương pháp bảo về bề mặt nhưng song cửa, cổng chúng ta sẽ sơn phủ bề mặt, xích líp thì sử dụng dầu mỡ, còn dao chỉ có thể là rửa sạch và lau khô).

46

2.2.3.3. Sử dụng bài tập thực tiễn nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức trong hoạt động ngoại khóa Hoạt động ngoại khóa là một trong những hình thức tổ chức dạy học cơ bản ở trường phổ thông được tổ chức ngoài chương trình bắt buộc và tự chọn nhằm thực hiện các nhiệm vụ học tập. Hoạt động ngoại khóa có thể là một buổi thảo luận (theo chủ đề), là sinh hoạt các loại hình câu lạc bộ hóa học là các cuộc thi đố vui, là các buổi tham quan hay các trải nghiệm sáng tạo (làm thiết bị, dụng cụ thí nghiệm…).

Hoạt động ngoại khóa hóa học có tác dụng trí dục, giáo dục rất lớn đối với HS. Và đặc biệt hơn hết, thông qua các hoạt động ngoại khóa hóa học NLVDKT của học sinh được phát triển một cách toàn diện Ví dụ: Trong buổi ngoại khóa với chủ đề “Vui cùng kim loại kiềm, kiềm thổ” trong vòng thi thứ 4 có nội dung mô tả tính chất, ứng dụng, đoán chất (NaOH, nước javel, clorua vôi, nước cứng, NaHCO3, KNO3…), để mô tả cũng như đoán được chất mà bạn mình mô tả, NLVDKT của HS được phát triển ở mức cao.

Khi nói về clorua vôi: là chất bột màu trắng, có mùi clo, có tính oxi hóa mạnh, có tính tẩy màu, sát khuẩn mạnh, được sử dụng làm chất tẩy màu, xử lý các ổ dịch (cúm gà, lợn…), tẩy uế các bãi rác. Như vậy đã phát triển NL hệ thống hóa kiến thức, NL phát hiện các nôi dung kiến thức hóa học được ứng dụng trong các vấn đề lĩnh vực khác nhau, NL sáng tạo trong việc xử lý các vấn đề thực tiễn.

2.2.3.4. Sử dụng bài tập thực tiễn nhằm đánh giá sự phát triển năng lực vận dụng kiến thức của học sinh Kiểm tra được coi là một khâu quan trọng của quá trình dạy học. Dựa vào kết quả kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS, ta kiểm chứng được phương pháp dạy học từ đó có những điều chỉnh phù hợp để nâng cao hiệu quả dạy học. Nó có tác dụng giáo dục đối với HS: Giáo dục tinh thần trách nhiệm, ý thức phấn đấu vươn lên, khắc phục khó khăn trong học tập đối với HS yếu kém, ý thức đào sâu suy nghĩ, tư duy tích cực, độc lập sáng tạo, tính cẩn thận đối với HS khá, giỏi.

Hệ thống bài tập phong phú và đa dạng cung cấp cho HS những kiến thức hóa học. Đặc biệt với những bài tập hóa học thực tiễn HS có những kiến thức thực tiễn cuộc sống, sản xuất hóa học, ứng dụng của các hợp chất hóa học... Học sinh hiểu được vai trò của môn học, từ đó thêm hứng thú, yêu thích môn học và muốn tìm hiểu về hóa học.

47

2.2.4. Thiết kế một số kế hoạch dạy học có sử dụng hệ thống bài tập hóa học thực tiễn nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh 2.2.4.1. Kế hoạch dạy học bài 22: Luyện tập tính chất chung của kim loại I. Mục tiêu 1. Kiến thức - Hệ thống hóa kiến thức về tính chất vật lý và hóa học của kim loại.

- Vận dụng kiến thức để giải các bài tập về kim loại.

2. Kỹ năng - Viết PTHH, cân bằng phương trình, biết lập sơ đồ nhận biết các kim loại.

-Vận dụng kiến thức giải thích các hiện tượng hóa học có liên quan đến tính chất vật lý, hóa học và dãy điện hóa của kim loại.

- Làm các bài tập toán về kim loại.

3. Thái độ - Biết ứng dụng của môn học, nâng cao hứng thú học tập qua các kiến thức thực tế.

- Ý thức được vai trò của môi trường đối với con người và tác động của con người với môi trường 4. Năng lực được phát triển - Sử dụng ngôn ngữ hóa học - Làm việc theo cá nhân, hợp tác nhóm - Năng lực vận dụng kiến thức II. Chuẩn bị - GV: Hợp đồng, phiếu học tập, bảng phụ, máy chiếu, phiếu trợ giúp.

- HS: ôn tập cấu tạo của kim loại, tính chất của kim loại (tính chất vật lý, hóa hoc của kim loại), dãy điện hóa và ý nghĩa của dãy điện hóa.

III. Phương pháp dạy học - Dạy theo hợp đồng, dạy học theo nhóm.

IV. Các hoạt động dạy học Hoạt động 1: Kí hợp đồng Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của trò

Nội dung

- GV đưa ra bản hợp đồng, giải - HS xem hợp đồng, thắc - Hợp đồng học tập. thích một số nội dung và yêu mắc những điều còn chưa cầu cần thực hiện trong hợp rõ, rồi kí hợp đồng.

48

Nội

nhiệm vụ

dung

các

đồng Hoạt động 2: Thực hiện hợp đồng (28 phút) Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của trò

Nội dung

- Giáo viên trợ giúp cho cá - Thực hiện các nhiệm vụ - Thực hiện hợp nhân gặp khó khăn và yêu cầu trong hợp đồng đã ký

đồng

trợ giúp Hoạt động 3: Thanh lí hợp đồng (7 phút) Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của trò

Nội dung

- Phân chia học sinh kiểm tra, - Trưng bày các sản - Kiểm tra, đánh giá đánh giá các hợp đồng lẫn phẩm của cá nhân và việc thực hiện các hợp nhau.

nhóm.

đồng.

- GV yêu cầu HS đánh giá bài - Ghi nhận, đối chiếu kết làm của mình vào bản hợp quả của cá nhân và của đồng và cũng cho HS đánh giá nhóm mình và có phản theo kiểu đồng đẳng nhau để hồi tích cực mang tính khách quan.

Hoạt động 4: Nhận xét và đánh giá (8 phút) - GV thu kết quả thực hiện hợp đồng của HS trong lớp.

- Hệ thống lại kiến thức của bài học - Thông báo cho HS các huẩn bị cho bài sau.

HỢP ĐỒNG HỌC TẬP: LUYỆN TẬP TÍNH CHẤT CỦA KIM LOẠI Tôi là: ...................................................................... HS lớp..............................

Hôm nay, ngày ...../..../...... tại lớp ........... tôi và Thầy giáo...............................

Cùng cam kết thực hiện hợp đồng học tập với các nhiệm vụ và nội dung quy định bên dưới đây: Nhiệm vụ

1 2

Nội dung

Tóm tắt kiến thức theo mẫu Giải bài tập 1

Lựa chọn

Đáp án Nhóm

6 49

Tự

đánh

giá ☺

3

Giải bài tập 2

8

4

Giải bài tập 3

8

5

Giải ô chữ

6

Nhiệm vụ và quyền hạn của HS: - Thực hiện đầy đủ các nội dung, nhiệm vụ mà Thầy giáo đã giao.

- Tự đánh giá một cách trung thực sau khi hoàn thành các nội dung, nhiệm vụ được giao.

- Có quyền thắc mắc, yêu cầu sự giúp đỡ từ phía GV và các bạn cùng nhóm.

Nhiệm vụ và quyền hạn của GV: - Giúp đỡ HS trong quá trình thực hiện hợp đồng.

- Đưa ra các gợi ý, đáp án của các bài tập tương ứng với các nhiệm vụ đã giao cho HS. - Yêu cầu HS, nhóm HS giải quyết các nội dung, nhiệm vụ được giao.

Các ghi chú trong hợp đồng

Tôi cam kết thực hiện

: Nhiệm vụ bắt buộc

: Thời gian tối đa

theo đúng hợp đồng này.

: Nhiệm vụ tự chọn

: Đã hoàn thành

Học sinh (Kí)

:Hoạt động theo nhóm 04 người :Hoạt động cá nhân

☺ : Rất thoải mái

:Giáo viên chỉnh sửa

: Bình thường

:Chia sẻ với bạn

: Không hài lòng

:Đáp án

: Tiến triển tốt

Giáo viên (Kí)

: Gặp khó khăn CÁC NHIỆM VỤ THỰC HIỆN TRONG HỢP ĐỒNG HỌC TẬP Nhiệm vụ 1. ( - - Làm trước giờ luyện tập ở nhà) Tự nghiên cứu SGK và tổng kết kiến thức về cấu tạo, tính chất vật lý, tính chất hóa học, dãy điện hóa của kim loại theo bảngsau: Cấu tạo

Nguyên tử Đơn chất

Tính chất Tính chất chung vật lý

Tính chất khác

Tính chất Tính khử hóa học 50

Dãy điện Dãy điện hóa hóa

của

kim loại

Ý nghĩa

Nhiệm vụ 2. ( - - không có phiếu hỗ trợ) Bài tập 1: Chọn đáp án đúng cho các câu trắc nghiệm sau: Câu 1: R là kim loại có độ cứng lớn nhất, dùng để chế tạo các hợp kim chống gỉ, không gỉ.

Kim loại R là A. Cr.

B. W.

C. Au.

D. Cs.

Câu 2: Dãy gồm các kim loại thường được sử dụng làm các bình chứa để vận chuyển HNO3 đặc nguội và H2SO4 đặc nguội là A. Au và Pt

B. Cu và Ag

C. Cr và W

D. Al và Fe

Câu 3: Cho dãy các kim loại: Al, Zn, Fe, Cu, Ag. Số kim loại trong dãy trên có thể tan hoàn toàn trong dung dịch FeCl3 dư là A. 3.

B. 2.

C. 4.

D. 5.

Câu 4: Phát biểu nào sau đây không đúng?

A. Ion Cu2+ có thể oxi hóa Fe thành Fe2+.

B. Cu có thể khử Fe3+ thành Fe2+.

C. Fe có thể khử Fe3+ thành Fe2+ D. Cu có thể khử Fe2+ thành Fe. Nhiệm vụ 3: ( - - có phiếu hỗ trợ) Bài tập 2: Cho các cặp chất sau tác dụng với nhau ở nhiệt độ thường: a) Na và dung dịch CuSO4

b) Fe và dung dịch CuSO4

c) Ag và dung dịch HCl

d) dung dịch AgNO3 dư và dung dịch FeCl2

e) Bột nhôm và khí Cl2.

Những trường hợp nào xảy ra phản ứng? Viết các phương trình phản ứng xảy ra.

Nhiệm vụ 4. ( - - có phiếu hỗ trợ) Bài tập 3: Gồm 3 phiếu với 3 màu khác nhau: * Phiếu màu xanh: (Dành cho HS yếu) Hòa tan 6 gam Mg trong dung dịch HCl dư thu được V lít khí H2 (đktc). Giá trị của V là A. 4,48

B. 5,60

C. 3,36

* Phiếu màu vàng: (Dành cho HS trung bình) 51

D. 6,72

Hòa tan hoàn toàn m gam Mg trong dung dịch HNO3 dư thu được dung dịch không chứa NH4+ và 4,48 lít hỗn hợp khí X (đktc) gồm hai khí không màu, có một khí hóa nâu ngoài không khí, tỉ khối hơi của X so với H2 là 16,75. Giá trị của m là A. 10,2

B. 9,6

C. 7,2

D. 12,0

* Phiếu màu đỏ: (Dành cho HS khá, giỏi) Hòa tan hoàn toàn m gam Mg cần vừa đủ 595 ml dung dịch HNO3 1M thu được dung dịch không chứa NH4+ và 2,24 lít hỗn hợp khí X (đktc) gồm hai khí không màu, có một khí hóa nâu ngoài không khí, tỉ khối hơi của X so với H2 là 16,4. Giá trị của m là A. 6,00

B. 11,04

C. 5,52

D. 4,80

Nhiệm vụ 5. ( - ) GIẢI Ô CHỮ 1 2 3 4 Từ khóa 1. Nhóm A duy nhất mà các nguyên tố trong nhóm đều là kim loại.

2. Kim loại là một trong ba nguyên tố cần thường xuyên cung cấp cho cây trồng để tăng năng suất ?

3. Nguyên nhân gây nên tính chất vật lý chung của các nguyên tố kim loại.

4. Loại phản ứng luôn xảy ra khi có sự tham gia phản ứng của các kim loại.

Từ khóa gồm 7 chữ cái, các chữ cái được bôi màu là các chữ cái trong từ chìa khóa, (Tính chất hóa học chung của các nguyên tử kim loại). Em hãy tìm từ khóa của ô chữ trên.

Phiếu hỗ trợ và đáp án (phần dành cho GV) *Đáp án nhiệm vụ 1: - Hầu hết có số electron lớp ngoài cùng nhỏ (1,2,3 e).

Nguyên tử

- Vị trí: IA (trừ H), IIA, IIIA (trừ B), một phần các nhóm IVA, VA, VIA, các nhóm B và hai họ lantan và họ actini

Cấu tạo

Đơn chất

- Ở nhiệt độ thường, các kim loại ở thể rắn và có cấu tạo tinh thể (trừ Hg) - Liên kết kim loại là liên kết được hình thành giữa các nguyên tử và ion kim loại trong mạng tinh thể do sự tham gia của các electron tự do 52

Tính

Tính

chất Tính dẻo, tính ánh kim, tính dẫn điện, tính dẫn nhiệt (do

chất vật chung lý

electron tự do trong kim loại gây nên)

Tính

Tính

chất Tính cứng (Cr>...>Cs), khối lượng riêng (Os>...>Li), nhiệt

khác

độ nóng chảy (W>...>Hg)

Tính khử

- Tác dụng với phi kim.

chất

- Tác dụng với axit

hóa học

- Tác dụng với dung dịch muối - Tác dụng với nước điện K+

Na+ Mg2+ Al3+ Zn2+ Fe2+ H+

Cu2+ Fe3+ Ag+

Na

Cu

Dãy

Dãy

điện

hóa

K

hóa

Ý nghĩa

- Dãy điện hoá của kim loại cho phép dự đoán chiều của

Mg

Al

Zn

Fe

H2

Fe2+ Ag

phản ứng giữa 2 cặp oxi hoá − khử theo quy tắc α (anpha) *Đáp án nhiệm vụ 2: 1.A; 2.D; 3.C; 4. D Phiếu hỗ trợ nhiệm vụ 3 Cặp a

Phản ứng xảy ra

Phương trình phản ứng

Có

2Na + 2H2O → 2NaOH + H2 2NaOH + CuSO4 → Cu(OH)2 + Na2SO4

b

Có

c

Không

d

Có

3AgNO3 + FeCl2 → 2AgCl → Fe(NO3)3 + Ag

e

Có

2Al + 3Cl2 → 2AlCl3

Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu

* Hỗ trợ phiếu màu xanh: C Mg + 2HCl → MgCl2 + H2 0,25

0,25

(mol)

→ V = 0,25.22,4 = 5,6 lít *Hỗ trợ phiếu màu vàng: 3Mg + 8HNO3 → 3Mg(NO3)2 + 2NO + 4H2O 0,225

←

0,15

(mol)

4Mg + 10HNO3 → 4Mg(NO3)2 + N2O + 5H2O 0,2

←

0,05

+ Ta có: nN2O + nNO = 0,2 53

(mol)

+ theo công thức đường chéo ta có: n

N 2O 44 NO

30

3,5

33,5

10, 5

n

⇒

N 2O 1 = NO 3

n

n

⇒ NO = 0,15 (mol); N2O = 0,05 (mol) n

m

⇒ Mg = 0,425 (mol) ⇒ Mg = 0,425.24 = 10,2 gam

*Hỗ trợ phiếu màu đỏ: - Phương trình phản ứng 3Mg + 8HNO3 → 3Mg(NO3)2 + 2NO + 4H2O 0,12

0,32

0,08

←

(mol)

4Mg + 10HNO3 → 4Mg(NO3)2 + N2O + 5H2O 0,08

0,2 ←

0,02

(mol)

+ Ta có: nN2O + nNO = 0,1 + theo công thức đường chéo ta có:

N 2O 44 NO

30

32,8

2,8 11, 2

n

⇒

N 2O 1 = NO 4

n

n n ⇒ NO = 0,08 (mol); N2O = 0,02 (mol) n n ⇒ HNO3 phản ứng (1), (2) = 0,52 (mol) < HNO3 ban đầu = 0,595 mol

⇒ Có phản ứng tạo NH4NO3

4Mg +

10HNO3 → 4Mg(NO3)2 + NH4NO3 + 3H2O

0,03 ← 0,075

(mol)

n m ⇒ Mg = 0,23mol ⇒ Mg = 0,23.24 = 5,52 gam

*Phiếu hỗ trợ nhiệm vụ 5: N

1 2 3

E

4

H

O

M

II

K

A

L

I

A

L

E

C

T

R

O

N

T

Ư

O

X

I

H

O

A

K

H

Ư

T

I

N

H

K

H

Ư

Từ khóa

D

O

2.4.2. Kế hoạch dạy học bài 31: Sắt I. Mục tiêu bài dạy 1. Về kiến thức - Học sinh nêu được: + Vị trí, cấu hình electron lớp ngoài cùng của sắt ; Tính chất vật lí của sắt; Sắt trong tự nhiên.

54

+ Tính chất hoá học của sắt: tính khử trung bình (tác dụng với oxi, lưu huỳnh, clo, dung dịch axit, dung dịch muối).

2. Kĩ năng - Viết các PTHH minh hoạ tính khử của sắt.

- Làm thí nghiệm minh họa tính chất hóa học của sắt - Tính khối lượng sắt còn dư và xác định thể tích khí sau phản ứng 3. Thái độ Liên hệ kiến thức về sắt với kiến thức đại cương kim loại để có hệ thống kiến thức tổng hợp.

4. Năng lực : Định hướng phát triển cho học sinh những năng lực: - Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học.

- Năng lực vận dụng kiến thức, năng lực thực hành, năng lực tính toán.

II. Chuẩn bị - 16 ống nghiệm, 4 bình đựng khí oxi, 4 bình đựng khí clo, 2 đèn cồn, que diêm, bông y tế, kẹp gỗ (4 cái) - Hóa chất: bột sắt, bột lưu huỳnh, đinh sắt, lò xo bút bi, dung dịch axit HCl loãng, dung dịch axit HNO3 đặc, dung dịch CuSO4.

- Các phim thí nghiệm về phản ứng của sắt tác dụng với lưu huỳnh, tác dụng với oxi, tác dụng với clo, tác dụng với axit HCl loãng, tác dụng với axit HNO3 đặc, nóng, tác dụng với dung dịch CuSO4 - Phiếu học tập, nhiệm vụ cho các nhóm, giấy roki, bút dạ.

III – Phương pháp học - Phương pháp dạy học theo góc.

- Đàm thoại gợi mở, hợp tác theo nhóm nhỏ.

- Sử dụng phương tiện trực quan.

IV – Tiến trình dạy học 1. Hoạt động trải nghiệm – kết nối Phiếu học tập số 1 Nước giếng khoan khi mới khoan lên rất trong và có mùi tanh, để một thời gian thấy xuất hiện váng màu nâu. Loại nước này khi sử dụng trong quá trình sinh hoạt gây rất nhiều phiến phức và ảnh hưởng đến sức khỏe (gỉ sét,hư hại thiết bị vệ sinh, làm cho thực phẩm biến chất, thay đổi màu sắc, mùi vị; làm giảm việc tiêu hóa và hấp thu các loại thực phẩm, gây khó tiêu, pha trà sẽ làm mất hương vị của trà).

55

Câu hỏi: 1. Nguyên tố (ion) nào đã làm cho nước có hiện tượng trên?

2. Phương pháp để loại bỏ nguyên tố (ion) trên ra khỏi nước giếng khoan? Giải thích?

3. Vị trí, cấu tạo, tính chất của nguyên tố trên?

2. Hoạt động hình thành kiến thức Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung

Đồ dùng – thiết bị

Hoạt động 1: Tìm hiểu

I – Vị trí trong bảng tuần Góc

phân

vị trí, cấu hình electron - HS xác định vị trí của hoàn, cấu hình electron tích: của sắt

sắt trong BTH: ô thứ 26

- Yêu cầu học sinh

nguyên tử

SGK

hóa

- Sắt (Fe) ở ô số 26, thuộc học 12 cơ

quan sát bảng tuần - HS viết cấu hình e của nhóm VIIIB, chu kì 4.

bản, bút dạ,

hoàn xác định vị trí của sắt:

- Cấu hình e nguyên tử:

giấy

roki,

1s22s22p63s23p63d64s2

phiếu

học

1s22s22p63s23p63d64s2

sắt?

- Viết cấu hình e của Nêu đặc điểm của e nguyên tử sắt? Suy ra lớp đặc

ngoài

cùng

-

Nguyên tử sắt dễ nhường tập số 1.

và 2e ở phân lớp 4s trở thành Góc

trải

điểm của e lớp khuynh hướng hoá học ion Fe2+ và có thể nhường nghiệm:

ngoài cùng và khuynh của Fe

thêm 1e ở phân lớp 3d trở Dụng 3+

hướng hoá học của

thành ion Fe .

Bông,

Fe?

cụ: ống

nghiệm, kẹp gỗ, đèn cồn,

Hoạt động 2: Tìm hiểu

II – Tính chất vật lý

tính chất vật lý của sắt

- Sắt là kim loại màu trắng diêm, phiếu học tập số 2,

- Bằng những quan sát - HS nêu tính chất vật lý hơi xám hằng ngày và nghiên của sắt.

- Có khối lượng riêng lớn giấy roki.

cứu sách giáo khoa,

(D=7,9g/cm3)

Hóa 0

chất:

bột sắt, bột

hãy nêu tính chất vật lí

- Nóng chảy ở 1540 C

của sắt?

- Sắt có tính dẫn điện, dẫn lưu

huỳnh,

nhiệt tốt, có tính nhiễm từ.

đinh sắt, lò

Hoạt động 3: Tìm hiểu

III – Tính chất hóa học

xo bút bi,

tính chất hóa học của

IV – Trạng thái tự nhiên

dung

dịch

axit

HCl

sắt

- HS trật tự di chuyển

- Yêu cầu HS tiến hành về các góc phù hợp, 56

loãng, dung

nội dung phần III theo hoặc theo điều phối của

dịch

axit

PPDH theo góc (hoạt GV.

HNO3

đặc,

động tại các góc xem

dung

dịch

phụ lục).

CuSO4

- Chú ý điều chỉnh

Góc

những HS chọn phong

sát:

cách học tập không phù - Thực hiện các nhiệm

- Các phim

hợp.

thí nghiệm:

vụ theo yêu cầu của

quan

- Quan sát, theo dõi PHT.

+

hoạt

dụng với lưu

động

của

các

Sắt

nhóm HS. Thông báo

huỳnh

thời gian để các em

+

Sắt

tác

tác

hoàn thành PHT và

- Luân chuyển góc khi

dụng với oxi

chuyển góc.

GV thông báo hết giờ

+

Sắt

- Nhắc nhở HS luân

dụng

chuyển nhẹ nhàng để

Clo

không gây ồn ào trong

+

quá trình chuyển góc.

- HS thuyết trình sản

tác với

Sắt

tác

dụng

với

- Yêu cầu các góc dán phẩm của nhóm.

axit

HCl

sản phẩm của góc mình

loãng

lên bảng.

+

- GV chỉ định một HS - Đưa ra các ý kiến

dụng

bất kì của nhóm báo

axit

cáo kết quả .

đặc

- Yêu cầu các nhóm

+

nhận xét và bổ sung.

dụng

với

- Chốt lại kiến thức

dung

dịch

trọng tâm, các lưu ý về - Tóm tắt nội dung bài

CuSO4

tính chất và yêu cầu HS học vào vở.

+ Giấy roki,

tóm tắt nội dung vào

phiếu

vở.

tập

- Yêu cầu HS tóm tắt

số 3.

57

Sắt

tác với

HNO3 Sắt

tác

học

nội dung mục IV vào

Góc

vở.

dụng:

Hoạt động 4:Củng cố - HS hoàn thành nhiệm

- Bảng hỗ

và hướng dẫn về nhà

trợ

vụ học tập theo yêu cầu

áp

kiến

- Yêu cầu học sinh hệ của giáo viên

thức.

thống lại kiến thức của

- Phiếu học

bài học.

tập

- Hướng dẫn học sinh

giấy, bút dạ.

số

4,

học bài ở nhà.

3. Vận dụng mở rộng 1. Sắt là kim loại được sử dụng nhiều nhất, chiếm khoảng 95% tổng khối lượng kim loại sản xuất trên toàn thế giới.. Bên cạnh đó sắt cũng đóng một vai trò quan trọng trong đời sống sinh vật. Em hãy tìm hiểu và viết thu hoạch về vai trò của sắt với cơ thể con người.

2. Chảo, muôi, dao đều được làm từ sắt, nhưng chảo lại giòn, muôi lại dẻo còn dao lại sắc.

Em hãy tìm hiểu và giải thích điều đó.

PHỤ LỤC Góc “phân tích” (9 phút) 1. Mục tiêu: Nghiên cứu SGK rút ra tính chất hóa học của sắt 2. Nhiệm vụ: Nghiên cứu SGK phần III – tính chất hóa học (trang 138, 139, 140 – SGK) hoàn thành PHT số 1 Phiếu học tập số 2 1. Nêu tính chất hóa học của sắt, xác định số oxi hóa của sắt trong các phản ứng 2. Mỗi tính chất viết 1-2 phương trình hóa học minh họa.

Góc “ trải nghiệm” (9 phút) 1. Mục tiêu: Từ thí nghiệm hóa học cho biết tính chất hóa học của sắt 2. Nhiệm vụ: Đọc hướng dẫn tiến hành TN, tiến hành các TN một cách an toàn và suy luận từ công thức rút ra được tính chất hóa học của sắt hoàn thành yêu cầu trong PHT số 2 Phiếu học tập 3 Tiến hành làm các TN sau đây: TN 1:Sắt tác dụng với oxi: Chuẩn bị 1 lò xo bút bi bên trong có 1 mẩu gỗ làm mồi, sau đó đốt lò xo cho đến khi nóng đỏ rồi nhanh chóng cho lò xo vào bình đựng khí oxi. Quan sát hiện tượng xảy ra.

58

TN 2:Sắt tác dụng với axit H2SO4 loãng: Cho đinh sắt vào ống nghiệm sạch, sau đó cho vào ống nghiệm 2ml dung dịch axit H2SO4loãng. Quan sát hiện tượng xảy ra.

TN 3:Sắt tác dụng với HNO3 đặc, nóng: Lấy vào ống nghiệm 0,5 ml dd HNO3 đặc. Cho vào ống nghiệm một đinh sắt nhỏ. Nút ống nghiệm bằng bông tẩm NaOH. Đun nhẹ ống nghiệm trên đèn cồn. Quan sát hiện tượng xảy ra.

TN 4:Sắt tác dụng với dung dịch CuSO4: Cho vào ống nghiệm khoảng 2ml dung dịch CuSO4, sau đó cho vào ống nghiệm 1 đinh sắt nhỏ, quan sát hiện tượng xảy ra.

Hoàn thành bảng sau: STT

Tên TN

Nêu hiện tượng –

Vai trò của

viết PTHH- giải thích

Sắt

Những hạt sáng là sắt và oxit sắt 1

Sắt tác dụng với oxi

bắn vào thành bình t

Chất khử

o

→ Fe3O4 3Fe + 2O2 

2

Sắt tác dụng với axit H2SO4 loãng

Đinh sắt tan dần, có bọt khí hidro thoát ra

Chất khử

Fe + H2SO4 → FeSO4 + H2 Có khí màu nâu đỏ thoát ra

3

4

Sắt tác dụng với axit HNO3 đặc, nóng

to

→ Fe(NO3)3 + Fe + 6HNO3 

3NO2 + 3H2O

Sắt tác dụng với dung Có màu đỏ bám lên đinh sắt dịch CuSO4

Chất khử

Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu

Chất khử

Góc quan sát (9 phút) 1. Mục tiêu: Quan sát video TN rút ra tính chất hóa học của sắt 2. Nhiệm vụ: Xem video TN, quan sát hiện tượng và hoàn thành PHT số 3 Phiếu học tập số 4 STT Tên TN 1 2

Nêu hiện tượng –

Vai trò của

viết PTHH- giải thích

Sắt

Sắt tác dụng với ………………………………………………

……………

oxi Sắt tác dụng với ……………………………………………… axit H2SO4 loãng 59

……………

Sắt tác dụng với ……………………………………………

3

……………

axit HNO3 đặc, nóng

4

Sắt tác dụng với …………………………………………………

……………

dung dịch CuSO4

→ Kết luận:…………………………………………………………………………..

Góc áp dụng (9 phút) 1. Mục tiêu: Từ phiếu hỗ trợ của GV, HS áp dụng để giải các bài tập liên quan đến tính chất của sắt 2. Nhiệm vụ: Nghiên cứu cá nhân phiếu hỗ trợ và hoàn thành PHT số 4 Phiếu hỗ trợ - Trong các phản ứng sắt thể hiện tính khử trung bình Fe → Fe2+ + 2e

+ Với chất oxi hóa yếu:

+ Với chất oxi hóa mạnh: Fe → Fe3+ + 3e - Tác dụng với phi kim: 0

0

0

+2 −2

t → Fe S + S oxi hóa Fe → Fe2+: Fe + S 

+ O2 oxi hóa Fe → Fe2+ và Fe3+ + Cl2 oxi hóa Fe → Fe3+ - Tác dụng với axit: + HCl và H2SO4 loãng oxi hóa Fe → Fe2+ + HNO3 dư, đặc nóng, dư oxi hóa Fe → Fe3+ + Fe thụ động với các axit HNO3 đặc, nguội và H2SO4 đặc, nguội - Tác dụng với dung dịch muối: Fe bị oxi hóa thành Fe2+ Phiếu học tập số 5 Bài 1: Lập PTHH của các phản ứng sau: o

t a. Fe + Cl2  → ……………………………………………………………………..

b. Fe + HNO3 loãng → NO + ……………………………………………………….. c. Fe + AgNO3→…………………………………………………………………….. d. Fe + H2SO4 loãng→……………………………………………………………….. e. Fe + H2SO4 đặc nóng →…………………………………………………………… f. Fe + HNO3 đặc nguội →……………………………………………………………

60

Bài 2: Để phân tích một mẫu gang (hợp kim của sắt và cacbon) người ta hòa tan hoàn toàn 10,15 gam mẫu gang đó trong dung dịch HNO3 đặc nóng thu được dung dịch X và 13,888 lít hỗn hợp khí (đktc). Biết N+5 chỉ có môt sản phẩm khử. a. Viết phương trình phản ứng xảy ra? b. Xác định % khối lượng C trong mẫu gang đó.

2.5. Thiết kế bộ công cụ đánh giá sự phát triển năng lực vận dụng kiến thức của học sinh 2.5.1.Thiết kế bảng tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức Trên cơ sở biểu hiện về NLVDKT của HS, chúng tôi xây dựng bộ tiêu chí để đánh giá NLVDKT theo các mức độ sau: Bảng 2.1. Tiêu chí đánh giá năng lực vận dụng kiến thức NL thành

Tiêu chí

phần

(biểu hiện)

Mức độ đánh giá NLVDKT Mức 1

Mức 2

Mức 3

1. Xác định Chưa phát hiện Đã phát hiện và Phân vấn đề thực và nêu được tình nêu tiễn.

huống/vấn

được

tích,

phát

tình hiện và nêu được

đề huống/vấn đề trong đầy

tình

đủ

trong học tập, học tập, trong thực huống/vấn đề trong trong thực tiễn tiễn có liên quan học tập, trong thực có liên quan đến đến hóa học nhưng tiễn có liên quan hóa học.

Năng lực hệ

thống

hóa

kiến

thức

chưa đầy đủ.

2. Phân loại, Chưa phân loại, Hệ hệ thống hóa hệ kiến

thống

thống

hóa phân

loại

đến hóa học. hóa, Hệ thống hóa, phân được loại

thức; được kiến thức; kiến thức; lựa chọn thức;

được

kiến

lựa

chọn

lựa chọn kiến chưa lựa chọn được đầy đủ các được đầy đủ các thức hóa học được đầy đủ các kiến thức tương kiến tương ứng với kiến

thức

hiện hợp với mỗi hiện tượng,

tượng,

tình tượng,

tình tượng,

tình

tình huống/vấn đề xảy huống/vấn đề xảy đề ra cụ thể trong học ra cụ thể trong học

cụ thể trong xảy ra cụ thể tập,

thực

tiễn tập, thực tiễn một

học tập, thực trong học tập, nhưng chưa hợp lí. tiễn

tương

phù ứng với mỗi hiện ứng với mỗi hiện

mỗi

huống xảy ra huống/vấn

thức

thực tiễn.

61

cách phù hợp.

3.Định hướng Chưa phân tích, Đã phân tích, so Đã phân tích, so một cách tổng so

sánh,

tổng sánh, tổng hợp các sánh, tổng hợp các

hợp các kiến hợp

các

kiến kiến thức hóa học kiến thức hóa học

thức/kĩ năng thức

hóa

học mang tính lẻ tẻ, rời mang tính lẻ tẻ, rời

hóa học cần mang tính lẻ tẻ, rạc, tản mạn thành rạc, tản mạn thành vận rời rạc, tản mạn dạng

kiến

thức dạng

kiến

thức

dụng vào tình thành dạng kiến mang

tính

tổng mang

tính

tổng

được

huống/vấn đề thức mang tính hợp, định hướng hợp, định hướng Năng lực phân tích, tổng

hợp

các

kiến

thức

hóa

học

vận

cụ thể trong tổng hợp, chưa được những kiến được những kiến học tập, thực định hướng được thức/kĩ năng cần thức/kĩ năng cần tiễn

những

thức/kĩ năng cần huống/vấn đề cụ huống/vấn đề cụ vận

dụng

vào thể trong học tập, thể trong học tập,

tình

huống/vấn thực

tiễn

đề cụ thể trong chưa đầy đủ.

dụng vào

học

cuộc sống thực tiễn.

kiến vận dụng vào tình vận dụng vào tình

tập,

nhưng thực tiễn một cách đầy đủ, hợp lí.

thực

tiễn.

4. Xác định Chưa xác định Đã xác định được Đã xác định đầy loại

kiến được loại kiến loại kiến thức/kĩ đủ, rõ ràng về loại

thức/kĩ năng thức/kĩ năng hóa năng hóa học được kiến thức/kĩ năng hóa học được học ứng dụng vào dụng

được vào

ứng ứng dụng vào các hóa học được ứng các lĩnh

vực,

ngành dụng vào các lĩnh

các lĩnh vực, lĩnh vực, ngành nghề nào đó trong vực, ngành nghề ngành

nghề nghề

nào

đó thực

tiễn

nhưng nào đó trong thực

nào đó trong trong thực tiễn.

chưa đầy đủ, chưa tiễn.

thực tiễn

rõ ràng.

Năng lực 5. Phát hiện Chưa phát hiện Phát hiện và hiểu Phát hiện và hiểu phát hiện và các

hiểu

rõ và chưa hiểu rõ rõ được các ứng rõ được các ứng

nội được các ứng được

các

ứng dụng của hóa học dụng của hóa học

dung kiến dụng của hóa dụng

của

hóa trong các vấn đề, trong các vấn đề,

trong

các các lĩnh vực khác các lĩnh vực khác

thức

hóa học trong các học

học được vấn đề, các vấn đề, các lĩnh nhau nhưng chưa nhau một cách đầy 62

ứng dụng lĩnh vực khác vực khác nhau.

đầy đủ, chưa hợp đủ, hợp lí.

trong các nhau

lí.

vấn

đề,

các

lĩnh

vực

khác

nhau 6. Phát hiện Chưa phát hiện Phát hiện và tìm ra Đã phát hiện và tìm và tìm mối và tìm ra mối mối liên hệ giữa ra đầy đủ mối liên liên hệ giữa liên hệ giữa kiến kiến

thức

hóa hệ giữa kiến thức

kiến thức hóa thức hóa học/các học/các môn học hóa học/các môn học/các môn môn học khác khác với các tình học khác với các học khác với với Năng lực các

các

tình huống/vấn

tình huồng/vấn đề trong tình huồng/vấn đề đề thực

phát hiện huồng/vấn đề trong thực tiễn. các vấn đề trong

tiễn

nhưng trong thực tiễn.

chưa đầy đủ.

thực

trong thực tiễn tiễn và sử 7. Sử dụng Chưa sử dụng Sử dụng kiến thức Sử dụng kiến thức dụng kiến kiến thức hóa kiến

thức

hóa hóa học và các hóa học và các

thức

các học

cũng

như môn học khác để môn học khác để

để môn học khác các

môn

học giải thích các hiện giải thích các hiện

để

giải tượng, ứng dụng tượng, ứng dụng

học

hóa học

giải thích

và

để giải thích khác các tượng,

hiện thích các hiện của hóa học trong trong cuộc sống, các tượng, các ứng thực tiễn cuộc sống trong thực tiễn một

ứng dụng của dụng

của

hóa nhưng chưa đầy cách đầy đủ và hợp

hóa học trong học trong cuộc đủ, chưa hợp lí.

lí.

thực tiễn cuộc sống. sống 8. Thu thập Chưa thực hiện Thực hiện được Đã thu thập và xử và xử lí thông được

việc

thu việc thu thập và xử lí thông tin liên

tin liên quan thập và xử lí lí thông tin liên quan đến

tình thông

huống/vấn đề quan

tin đến

liên quan

đến

đến

tình

tình huống/vấn đề cần

tình huống/vấn đề cần giải quyết; đề xuất 63

cần

giải huống/vấn

quyết;

đề giải quyết; đề xuất được

cần giải quyết;

phương hướng, việc thực

được

phương

phương

hướng, việc thực hiện và kết quả vấn

hướng,

việc

hiện và kết quả cần đề cần giải quyết

thực hiện và

giải quyết đầy đủ một cách đầy đủ và

kết quả vấn

nhưng chưa hợp lí.

hợp lí.

đề cần giải quyết 9. Tính chủ Có tính chủ động Chủ động và sáng Thể hiện tốt tính động và sáng nhưng chưa có tạo trong việc lựa chủ động, sáng tạo Năng lực tạo trong việc sự sáng tạo trong chọn phương pháp, trong việc lựa chọn độc

lập lựa

sáng

tạo phương pháp, phương

chọn việc

lựa

chọn cách pháp, quyết

trong việc cách thức giải cách thức giải nhưng xử lí các quyết vấn đề vấn

quyết vấn đề.

ràng,

giải PP, cách thức giải

vấn

đề quyết vấn đề một

chưa

rõ cách rõ ràng và

chưa

hiệu hiệu quả.

quả.

đề

thực tiễn

thức

10. Sự hiểu Bước đầu hiểu Có sự hiểu biết và Có sự hiểu biết và biết và tham biết nhưng chưa có tham gia thảo có tham gia thảo gia thảo luận tham các

vấn

đề tích

gia/chưa luận các vấn đề luận các vấn đề hóa cực

thảo hóa học liên quan học liên quan đến

hóa học liên luận các vấn đề đến cuộc sống thực cuộc sống thực tiễn quan cuộc

đến hóa

học

liên tiễn và bước đầu và bước đầu có

sống quan đến cuộc có tham gia nghiên tham gia nghiên

thực tiễn và sống thực tiễn và cứu khoa học để cứu khoa học để bước

đầu chưa tham gia giải quyết các vấn giải quyết các vấn

tham

gia nghiên cứu khoa đề các vấn đề đó đề các vấn đề đó

nghiên

cứu học để giải quyết nhưng chưa tích một cách tích cực

khoa học để các vấn đề các cực, giải quyết các vấn đề đó.

chưa

nhiệt và nhiệt tình.

tình.

vấn đề đó Với điểm cụ thể đánh giá theo từng mức độ: Mức 1: 0 – 4 điểm, Mức độ 2: 5 – 7 điểm, Mức độ 3: từ 8 - 10 điểm 64

2.2.5.2. Thiết kế bảng kiểm quan sát đánh giá năng lực vận dụng kiến thức của học sinh.

Từ các tiêu chí, biểu hiện của NLVDKT, chúng tôi tiến hành xây dựng bảng kiểm quan sát đánh giá NLVDKT của HS trong dạy học hóa học dành cho GV đánh giá và phiếu tự đánh giá của HS. Bảng 2.2. Bảng kiểm quan sát đánh giá năng lực vận dụng kiến thức trong dạy học hóa học THPT (dành cho GV) Trường THPT ..............................................Ngày..........tháng .......năm ......... Đối tượng quan sát: Lớp ........... nhóm.............................................................

Tên bài học: .....................................................................................................

Tên GV đánh giá: .............................................................................................

Năng lực

Tiêu chí (biểu hiện)

Mức độ đánh giá NLVDKT

thành phần

Mức 1 1. Xác định vấn đề thực tiễn.

Năng lực hệ thống

hóa

kiến thức

2. Phân loại, hệ thống hóa kiến thức; lựa chọn kiến thức hóa học tương ứng với mỗi hiện tượng, tình huống xảy ra cụ thể trong học tập, thực tiễn

Năng

lực 3.Định hướng một cách tổng hợp

phân

tích, các kiến thức/kĩ năng hóa học cần

tổng hợp các được vận dụng vào tình huống/vấn kiến thức hóa đề cụ thể trong học tập, thực tiễn học vận dụng 4. Xác định loại kiến thức/kĩ năng vào

cuộc hóa học được ứng dụng vào các

sống

thực lĩnh vực, ngành nghề nào đó trong

tiễn

thực tiễn

- Năng lực 5. Phát hiện và hiểu rõ được các phát hiện các ứng dụng của hóa học trong các nội dung kiến vấn đề, các lĩnh vực khác nhau thức hóa học được

ứng

dụng

trong 65

Mức 2

Mức 3

các vấn đề, các lĩnh vực khác nhau Năng

lực

phát hiện các vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích

6. Phát hiện và tìm mối liên hệ giữa kiến thức hóa học/các môn học khác với các tình huồng/vấn đề trong thực tiễn 7. Sử dụng kiến thức hóa học và các môn học khác để giải thích các hiện tượng, các ứng dụng của hóa học trong thực tiễn cuộc sống 8. Thu thập và xử lí thông tin liên quan đến tình huống/vấn đề cần giải quyết; phương hướng, việc thực hiện và kết quả vấn đề cần giải

Năng lực độc lập sáng tạo trong việc xử lí các vấn đề thực tiễn

quyết 9. Tính chủ động và sáng tạo trong việc lựa chọn phương pháp, cách thức giải quyết vấn đề 10. Sự hiểu biết và tham gia thảo luận các vấn đề hóa học liên quan đến cuộc sống thực tiễn và bước đầu tham gia nghiên cứu khoa học để giải quyết các vấn đề đó

Tổng điểm

Bảng 2.3. Phiếu tự đánh giá năng lực VDKT của HS Trường THPT...........................................Ngày.........tháng.........năm ..............

Lớp ......................... Họ và tên HS...................................................................

Tên bài học:.......................................................................................................

Năng lực

Tiêu chí (biểu hiện)

Mức độ đánh giá NLVDKT

thành phần

Mức 1 66

Mức 2

Mức 3

1. Xác định vấn đề thực tiễn.

Năng lực hệ thống

hóa

kiến thức

2. Phân loại, hệ thống hóa kiến thức; lựa chọn kiến thức hóa học tương ứng với mỗi hiện tượng, tình huống xảy ra cụ thể trong học tập, thực tiễn

Năng

lực 3.Định hướng một cách tổng hợp

phân

tích, các kiến thức/kĩ năng hóa học cần

tổng hợp các được vận dụng vào tình huống/vấn kiến thức hóa đề cụ thể trong học tập, thực tiễn học vận dụng 4. Xác định loại kiến thức/kĩ năng vào

cuộc hóa học được ứng dụng vào các

sống

thực lĩnh vực, ngành nghề nào đó trong

tiễn

thực tiễn

- Năng lực 5. Phát hiện và hiểu rõ được các phát hiện các ứng dụng của hóa học trong các nội dung kiến vấn đề, các lĩnh vực khác nhau thức hóa học được

ứng

dụng

trong

các vấn đề, các lĩnh vực khác nhau Năng

lực

phát hiện các vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích

6. Phát hiện và tìm mối liên hệ giữa kiến thức hóa học/các môn học khác với các tình huồng/vấn đề trong thực tiễn 7. Sử dụng kiến thức hóa học và các môn học khác để giải thích các hiện tượng, các ứng dụng của hóa học trong thực tiễn cuộc sống 8. Thu thập và xử lí thông tin liên 67

Năng lực độc quan đến tình huống/vấn đề cần lập sáng tạo giải quyết; phương hướng, việc trong việc xử thực hiện và kết quả vấn đề cần giải lí các vấn đề quyết thực tiễn

9. Tính chủ động và sáng tạo trong việc lựa chọn phương pháp, cách thức giải quyết vấn đề 10. Sự hiểu biết và tham gia thảo luận các vấn đề hóa học liên quan đến cuộc sống thực tiễn và bước đầu tham gia nghiên cứu khoa học để giải quyết các vấn đề đó

Tổng điểm 2.5.3. Thiết kế đề kiểm tra Để đánh giá mức độ nắm vững kiến thức và khả năng vận dụng kiến thức thực tiễn của HS, chúng tôi đã thiết kế 3 bài kiểm tra gồm hai bài 15 phút và một bài 45 phút sử dụng các bài tập trong hệ thống bài tập đã xây dựng, các đề kiểm tra này được sử dụng để đánh giá NLVDKT của HS sau các bài dạy thực nghiệm và được trình bày ở phụ lục số 04 của bản sáng kiến này.

III. Hiệu quả do sáng kiến đem lại Để đánh giá bước đầu về hiệu quả của sáng kiến này, tôi đã trao đổi với các đồng nghiệp và được các đồng nghiệp ủng hộ để tôi hoàn thiện và triển khai rộng rãi trong quá trình dạy học cho học sinh lớp 12 ở trường THPT Giao Thủy với kết quả như sau: Bảng 3.1. Các lớp thực nghiệm và đối chứng Lớp thực nghiệm (TN)

Lớp đối chứng

Số HS

(ĐC)

Số HS

12B8

40

12B9

41

12A1

42

12A2

42

Các nhóm thực nghiệm và đối chứng có hạnh kiểm, học lực, số lượng tương đối đồng đều giữa các nhóm và do cùng giáo viên dạy. Các bài kiểm tra được tiến hành cùng đề, cùng thời gian, cùng biểu điểm và cùng giáo viên chấm.

68

3.1. Kết quả bài kiểm tra, đánh giá học sinh (đánh giá định lượng) 3.1.1. Kiểm tra sau thực nghiệm lần 1 Bảng 3.2. Bảng kiểm tra sau thực nghiệm lần 1 Lớp

Điểm xi

Tổng số

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

TN

82

0

0

0

2

6

18

25

19

8

4

ĐC

83

0

0

1

5

17

26

17

11

5

1

Bảng 3.4. Phần trăm học sinh đạt khá giỏi, trung bình, yếu kém lần 1 Lớp

Yếu kém (%)

Trung bình (%)

Khá (%)

Giỏi (%)

TN

2.44

29.27

53.66

14.63

ĐC

8.42

51.81

33.73

7.23

Hình 3.2. Biểu đồ phân loại kết quả học tập của HS bài kiểm tra số 1

3.1.2. Kiểm tra sau thực nghiệm lần 2 Bảng 3.5. Bảng kiểm tra sau thực nghiệm lần 2 Lớp

Điểm xi

Tổng số

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

TN

82

0

0

0

1

5

20

23

18

10

5

ĐC

83

0

0

1

4

16

25

15

15

5

2

Bảng 3.7. Phần trăm học sinh đạt khá giỏi, trung bình, yếu kém lần 2 Lớp

Yếu kém (%)

Trung bình (%)

Khá (%)

Giỏi (%)

TN

1.22

30.49

50.00

18.29

ĐC

6.02

49.40

36.14

8.43

69

Hình 3.4. Biểu đồ phân loại kết quả học tập của HS bài kiểm tra số 2

3.1.3 Kiểm tra sau thực nghiệm lần 3 Bảng 3.8. Bảng kiểm tra sau thực nghiệm lần 3 Lớp

Điểm xi

Tổng số

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

TN

82

0

0

0

0

5

18

20

21

11

7

ĐC

83

0

0

0

4

15

26

15

14

7

2

Bảng 3.10. % học sinh đạt khá giỏi, trung bình, yếu kém lần 3 Lớp

Yếu kém (%)

Trung bình (%)

Khá (%)

Giỏi (%)

TN

0.00

28.05

50.00

21.95

ĐC

4.82

49.40

34.94

10.84

Hình 3.6. Biểu đồ phân loại kết quả học tập của HS bài kiểm tra số 3

3.2. Kết quả đánh giá qua bộ công cụ đo năng lực vận dụng kiến thức Dựa trên sự quan sát, đánh giá của GV và tự đánh giá của HS về sự phát triển năng lực VDKT của HS chúng tôi có bảng tổng hợp sau: 70

Bảng 3.12. Kết quả đánh giá qua bảng kiểm quan sát năng lực VDKT của HS Năng lực thành

Tiêu chí/ biểu hiện

phần

NLVDKTcủa HS 1. Xác định vấn đề thực tiễn.

Năng

Điểm trung bình GV đánh giá TN 8,9

ĐC

HS tự đánh giá TN

ĐC

8,4

8,7

8,3

8,6

8,9

8,5

8,7

8,4

8,5

8,3

học được ứng dụng vào các lĩnh vực, 8,2

7,9

8,1

7,6

8,0

7,6

7,9

7,4

thức hóa học/các môn học khác với các 7,8

7,0

7,4

6,9

6,7

7,4

6,6

lực

hệ 2. Phân loại, hệ thống hóa kiến thức; thống hóa kiến lựa chọn kiến thức hóa học tương ứng 8,8 thức với mỗi hiện tượng, tình huống xảy ra cụ thể trong học tập, thực tiễn Năng lực phân tích, tổng hợp các kiến thức hóa

học

vận

dụng vào cuộc sống thực tiễn

3.Định hướng một cách tổng hợp các kiến thức/kĩ năng hóa học cần được vận dụng vào tình huống/vấn đề cụ thể trong học tập, thực tiễn 4. Xác định loại kiến thức/kĩ năng hóa ngành nghề nào đó trong thực tiễn

Năng lực phát 5. Phát hiện và hiểu rõ được các ứng hiện

các

nội dụng của hóa học trong các vấn đề, các

dung kiến thức lĩnh vực khác nhau hóa học được ứng dụng trong các vấn đề, các lĩnh vực khác nhau Năng lực phát hiện các vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích

6. Phát hiện và tìm mối liên hệ giữa kiến tình huồng/vấn đề trong thực tiễn 7. Sử dụng kiến thức hóa học và các môn học khác để giải thích các hiện tượng, các ứng dụng của hóa học trong thực tiễn cuộc sống 71

7,5

8. Thu thập và xử lí thông tin liên quan đến tình huống/vấn đề cần giải quyết;

7,1

6,9

7,2

6,8

tạo lựa chọn phương pháp, cách thức giải 6,8

6,2

6,6

6,0

6,6

7,0

6,5

phương hướng, việc thực hiện và kết quả vấn đề cần giải quyết Năng lực độc 9. Tính chủ động và sáng tạo trong việc lập

sáng

trong việc xử lí quyết vấn đề các vấn đề thực 10. Sự hiểu biết và tham gia thảo luận tiễn

các vấn đề hóa học liên quan đến cuộc sống thực tiễn và bước đầu tham gia 7,1 nghiên cứu khoa học để giải quyết các vấn đề đó

3.3. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm 3.3.1. Phân tích định tính kết quả thực nghiệm sư phạm Từ thực tế giảng dạy cũng như trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi nhận thấy: GV sử dụng BTHH thực tiễn trong quá trình giảng dạy ở lớp TN, các em hăng hái sôi nổi phát biểu xây dựng bài, có hứng thú học tập và phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của HS, phát triển NLVDKT giúp HS dễ hiểu bài và nắm chắc, nhớ lâu kiến thức hơn so với lớp ĐC. Các GV tham gia dạy thực nghiệm đều khẳng định việc dạy học sử dụng BTHH có nội dung thực tiễn có tác dụng tạo hứng thú học tập cho HS, phát huy tính sáng tạo, qua đó phát triển NL VDKT vào thực tiễn.

Tư duy của HS khối lớp TN cũng không rập khuôn máy móc mà linh hoạt, mềm dẻo hơn, có khả năng nhìn nhận vấn đề, bài toán dưới nhiều góc độ và nhiều khía cạnh khác nhau trên cơ sở nắm vững kiến thức cơ bản.

3.3.2. Phân tích định lượng kết quả thực nghiệm sư phạm Kết quả của bài kiểm tra, đánh giá học sinh là dữ liệu chính để chúng tôi xử lí và đánh giá tính hiệu quả của các biện pháp đã đưa ra. Thông qua kết quả thực nghiệm sư phạm, thông qua việc xử lí số liệu thực nghiệm sư phạm thu được, chúng tôi nhận thấy chất lượng học tập của HS ở lớp TN cao hơn các lớp ĐC. + Điểm trung bình cộng các bài kiểm tra của lớp TN cao hơn lớp ĐC. + Tỉ lệ phần trăm HS đạt điểm yếu kém, trung bình của lớp ĐC cao hơn lớp TN còn tỉ lệ phần trăm HS đạt điểm khá, giỏi của lớp TN cao hơn lớp ĐC. Như vậy, phương án thực 72

nghiệm đã có tác dụng phát triển năng lực nhận thức, trình độ của HS, góp phần làm giảm tỉ lệ HS yếu kém, trung bình và tăng tỉ lệ HS khá, giỏi. + Điểm trung bình của HS lớp TN ở lần kiểm tra thứ hai cao hơn lần kiểm tra thứ nhất, số điểm khá, giỏi cũng tăng lên, chứng tỏ kết quả lần sau của lớp của lớp TN đã tăng lên.

Bên cạnh đó, kết quả của bảng kiểm quan sát của GV cũng như kết quả tự đánh giá của HS cũng thể hiện sự phát triển của NLVDKT + Tổng điểm đạt được ở các tiêu chí của NLVDKT tại lớp TN cao hơn lớp ĐC. + Các tiêu chí 1,2,3,4 có điểm cao (>8,0) chứng tỏ các em biết hệ thống hóa kiến thức; phân loại kiến thức; lựa chọn kiến thức hóa học tương ứng với mỗi hiện tượng, tình huống xảy ra cụ thể trong trong học tập, trong thực tiễn. Biết, hiểu về loại kiến thức/kĩ năng hóa học được ứng dụng vào các lĩnh vực, ngành nghề nào đó trong thực tiễn. Còn các tiêu chí về sự hiểu biết và tham gia thảo luận các vấn đề hóa học liên quan đến cuộc sống thực tiễn và bước đầu tham gia nghiên cứu khoa học để giải quyết các vấn đề đó (Biết vận dụng kiến thức trong các tình huống tương tự và tình huống mới) có điểm thấp nhất so với các tiêu chí còn lại (số điểm đánh giá ở mức độ đạt). Điều này chứng tỏ HS còn e ngại, chưa có kĩ năng vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống.

Theo kết quả của phương án thực nghiệm, sau khi trao đổi với các GV tham gia TNSP, tất cả đều khẳng định sự cần thiết và hiệu quả của việc sử dụng các BTHH thực tiễn phần kim loại lớp 12 nhằm phát triển NLVDKT, nâng cao khả năng thông hiểu kiến thức, trí thông minh cho HS. IV. Cam kết không vi phạm bản quyền Đề tài này do bản thân tôi tìm tòi và nghiên cứu, hoàn thành và áp dụng trong quá trình dạy học tại trường THPT Giao Thủy – Nam Định. Nội dung của đề tài chưa được công bố trên bất cứ tạp chí nào. Trong quá trình viết cơ sở lí luận của đề tài, tôi có tham khảo một số tài liệu của một số tác giả (đã có trích dẫn cụ thể). Tôi xin cam kết không vi phạm bản quyền của người khác.

CƠ QUAN ĐƠN VỊ

TÁC GIẢ SÁNG KIẾN

ÁP DỤNG SÁNG KIẾN

TRỊNH TUẤN THÀNH 73

TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn Dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh môn Hóa học cấp Trung học phổ thông.

2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2017), Chương trình giáo dục phổ thông – chương trình tổng thể.

3. Trương Thị Hương Giang (2016), Sử dụng bài tập thực tiễn dạy học phần kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm (Hóa học 12) phát triển năng lực vận dụng kiến thức của học sinh, Luận văn thạc sĩ giáo dục, trường Đại học Giáo dục.

4. Nguyễn Thu Hà (2014),“Giảng dạy theo năng lực và đánh giá theo năng lực trong giáo dục: Một số vấn đề lí luận cơ bản”. Tạp chí Khoa học ĐHQGHN (30) Nghiên cứu Giáo dục.

5. Nguyễn Thị Nhàn (2016), Phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh thông qua hệ thống bài tập phần kim loại – Hóa học 12 nâng cao, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, trường ĐHSP Hà Nội.

6. Nguyễn Xuân Trường (2009), Sử dụng bài tập trong dạy học hóa học ở trường phổ thông, NXB ĐHSP, Hà Nội.

74

PHỤ LỤC PHỤ LỤC 1: PHIẾU HỎI Ý KIẾN GIÁO VIÊN Kính chào quý thầy/cô!

Hiện nay chúng tôi đang thực hiện đề tài nghiên cứu “ Sử dụng bài tập thực tiễn phần kim loại lớp 12 nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh trung học phổ thông”. Chúng tôi xin được gửi đến quí thầy/cô Phiếu tham khảo ý kiến, xin quí thầy/cô đánh dấu vào những phần mình chọn.

Họ và tên giáo viên:................................................Trường...........................

Trình độ chuyên môn: Đại học

Thạc sĩ

Tiến sĩ

Thời gian tham gia dạy học hóa học ở trường phổ thông:………….. năm......

1. Tần suất thầy, cô sử dụng BTHH thực tiễn trong quá trình dạy học Hóa học ở trường THPT? A. Thỉnh thoảng

B. Thường xuyên

C. Rất thường xuyên

D. Không bao giờ

2. Những nội dung hoá học gắn với thực tiễn được thầy cô sử dụng trong những tiết dạy nào?

A. Nghiên cứu bài mới

B. Thực hành

C. Ôn tập, luyện tập

D. Kiểm tra

3. Việc khai thác và sử dụng bài tập hoá học có nội dung gắn với thực tiễn theo thầy, cô là: A. Cần thiết

B. Không cần thiết

C. Bình thường

4. Nguyên nhân của việc ít hoặc không đưa bài tập hóa học có nội dung gắn với thực tiễn trong dạy học hóa học là: A. Không có nhiều tài liệu

B. Mất thời gian tìm kiếm, biên soạn

C. Thời gian tiết học hạn chế

D. Trong các kì thi không yêu cầu

5. Nếu được cung cấp một tài liệu gồm hệ thống bài tập thực tiễn trong dạy học hóa học THPT, thầy cô có sẵn sàng sử dụng trong tiết dạy của mình?

A. Có

B. Không Xin trân trọng cảm ơn!

75

PHỤ LỤC 2: PHIẾU HỎI Ý KIẾN HỌC SINH Họ và tên học sinh:. ...................................................................................................

Trường:......................................................................Lớp:..................

Em hãy đánh dấu x vào các mức độ mà em sử dụng trong giờ học.

Rất Câu hỏi

thường xuyên

Thường

Thỉnh

xuyên

thoảng

Không bao giờ

1. Mức độ quan tâm đến BTHH có nội dung thực tiễn.

2. Tần suất liên hệ giữa kiến thức đã lĩnh hội được vào trong đời sống hàng ngày.

3. Khả năng tìm ra được những mâu thuẫn giữa những kiến thức lí thuyết học được với những hiện tượng xảy ra trong thực tế.

4. Mức độ thường xuyên hỏi thầy cô giáo các câu hỏi, BTHH gắn với thực tiễn.

5. Trong giờ học có thí nghiệm hoặc các buổi thực hành, các em có thường chú ý quan sát thí nghiệm và tìm ra được sự mâu thuẫn với các kiến thức lý thuyết đã học được không?

6.Trong giờ học, khi thầy cô đặt câu hỏi hoặc ra bài tập, em thường làm những việc sau đây ở mức độ nào?

- Tập trung suy nghĩ để tìm lời giải cho câu hỏi, bài tập và xung phong trả lời.

- Trao đổi với bạn, nhóm bạn để tìm câu trả lời tốt nhất.

- Chờ câu trả lời từ phía các bạn và giáo viên.

Xin cảm ơn và chúc các em học tốt!

76

PHỤ LỤC 3: Kế hoạch ngoại khóa về kim loại kiềm, kiềm thổ Tên chủ đề: “VUI CÙNG KIM LOẠI KIỀM VÀ KIỂM THỔ” I/ MỤC TIÊU * Kiến thức Giúp học sinh ôn tập, củng cố kiến thức: - Cấu tạo,tính chất của: kim loại kiềm, kiềm thổ và các hợp chất.

- Phương pháp điều chế, ứng dụng liên quan đến các đơn chất và hợp chất của kim loại kiềm và kiềm thổ. * Kĩ năng - Rèn kĩ năng quan sát, phân tích, tổng hợp, so sánh, dự đoán tính chất của chất.

- Rèn kĩ năng liên hệ kiến thức hóa học với đời sống, giải thích được các hiện tượng trong tự nhiên bằng kiến thức khoa học.

- Rèn kĩ năng giải toán nhanh. * Thái độ, tình cảm - Giáo dục cho HS tình cảm yêu thiên nhiên, có ý thức bảo vệ nôi trường, đặc biệt là môi trường không khí và đất.

- Có ý thức gắn lí thuyết với thực tiễn để nâng cao chất lượng cuộc sống. * Định hướng phát triển cho học sinh những năng lực: - Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học.

- Năng lực vận dụng kiến thức, năng lực thực hành.

- Năng lực công nghệ thông tin, năng lực hợp tác, năng lực tính toán.

II/ CHUẨN BỊ 1. GV lập kế hoạch ngoại khóa a. Hình thức tổ chức: Tổ chức hội thi gồm 4 vòng.

- Vòng 1: Khởi động: gồm 8 câu hỏi, các đội sẽ giơ tay giành quyền trả lời hoặc bấm chuông sau khi có tín hiệu hết giờ, mỗi câu hỏi có 5 giây suy nghĩ, mỗi đáp án đúng được 5 điểm).

- Vòng 2: Vượt chướng ngại vật : trò chơi ô chữ gồm 8 hàng ngang; mỗi đội lần lượt chọn ô chữ, bắt đầu từ đội có số điểm thấp nhất; mỗi ô chữ được giải đáp đúng được 5 điểm; giải từ khóa của ô chữ được 20 điểm. Sau hết một lượt 4 đội mới có quyền đoán từ khóa. Đoán sai từ khóa sẽ bị loại khỏi vòng 2.

77

- Vòng 3: Tăng tốc: gồm 4 phiếu câu hỏi (mỗi phiếu câu hỏi gồm 3 câu lý thuyết + bài toán) với 4 chủ đề ; đội có số điểm thấp nhất ưu tiên lựa chọn phiếu câu hỏi trước, mỗi phiếu câu hỏi ứng với 15 điểm / 3 câu) . Mỗi đội có 5 phút thực hiện (thảo luận, tính toán và ghi đáp án các câu).

- Vòng 4: Hợp sức về đích + Cách 1: 4 đội chọn thăm ứng với 4 từ khóa về một chất cụ thể. Hội ý 3 phút để miêu tả (diễn hoạt cảnh) về chất đó (tìm những đặc trưng thể hiện tính chất vật lí, hóa học, ...) sau đó có 2 phút để diễn tả chất đó (có thể chọn cử bạn bất kì trong tổ). + Cách 2: HS họp nhóm (tổ), tự lựa chọn chất cụ thể và tiến hành tương tự cách 1 (chú ý: giữ bí mật trong nhóm).=> diễn đạt (kiến thức + dí dỏm): tối đa 20 điểm (BGK chấm + góp ý của khán giả); đội khác trả lời đúng chất: 10 điểm.

Ví dụ: Vào mùa đông – xuân năm 2011, dịch cúm gia cầm H5N1 đã làm hàng triệu con gà, vịt bị chết và nguy cơ lây lan rất lớn. Để dập dịch người ta phải tiêu hủy toàn bộ gia cầm trong vùng dịch, sau đó phun thuốc khử trùng (một loại bột trắng có khả năng sát khuẩn, diệt trùng mạnh) tại các trang trại, thuốc khử trùng được sử dụng đó là thuốc gì? (Đáp án là clorua vôi – CaOCl2) b. Đối tượng: học sinh lớp 12, chia thành 4 đội (3 HS/ đội tham gia vòng 1,2,3). c. Phương pháp: nghiên cứu, diễn giảng, thảo luận nhóm, đóng kịch. d. Nội dung tham khảo: kiến thức hóa học THPT (tập trung phần kim loại kiềm, kiềm thổ) và kiến thức hóa học đời sống liên quan. e. Thời gian, địa điểm: - Thời gian tổ chức: tuần 25.

- Địa điểm: lớp học (hoặc hội trường).

- Thời lượng tiến hành: 45-60 phút.

2. Học sinh - Chuẩn bị theo kế hoạch ngoại khóa.

- Hỗ trợ khâu trang trí, sắp xếp bàn ghế.

3. Ban tổ chức - Giám khảo (Ban cố vấn): 2 ( GV Hóa + GVCN : giám sát + chấm điểm).

- Dẫn chương trình: 1 (GV hoặc HS diễn thuyết + kiến thức vững).

- Điều khiển máy tính: 1.

78

- Thư kí: 2 (Nhiệm vụ: hỗ trợ ghi điểm; chia bảng thành 4 cột/ 4 đội/ 4 vòng, trao phiếu câu hỏi cho các đội).

- Ban hỗ trợ quan sát: 2 4. Phương tiện kĩ thuật.

- Máy chiếu, loa, bảng lớn, bảng nhỏ dùng cho HS. 5. Kinh phí - Quỹ lớp hỗ trợ + quỹ tổ chuyên môn.

- Giải thưởng: 2 giải.

III/ TIẾN TRÌNH THỰC HIỆN 1. Ổn định tổ chức - Ổn định.

- Kiểm tra sĩ số lớp.

2. Tiến hành

79

Hoạt động của ban tổ chức

Hoạt động của học

Nội dung

sinh

GV:Giới thiệu mục đích của tiết ngoại khóa ( 2 phút) - Củng cố, hệ thống hóa kiến thức, gắn kiến - HS vỗ tay chào thức với đời sống.

mừng.

- Tạo sân chơi lành mạnh, giao lưu học tập với bạn bè.

- Gồm 4 vòng thi với những nội dung kiến thức liên quan đến kim loại kiềm và kiềm thổ” - MC: giới thiệu các đội chơi.

- Các đội chơi chào

Vòng 1: Khởi động (10 phút)

khán giả.

Vòng 1: Khởi động

-MC: “gồm 8 câu hỏi, các đội sẽ giơ tay

Câu 1: Là kim loại X có khối lượng riêng nhỏ nhất, thường

(bấm chuông) giành quyền trả lời sau đồng

được sử dụng trong công nghệ thủy tinh cách điện, gốm, sứ và

hồ đếm 5 giây, mỗi đáp án đúng được 5

trong công nghiệp điện, điện tử. Kim loại X là kim loại nào?

điểm. Bấm chuông trước khi có tín hiệu hết

Đáp án: Liti (Li).

giờ là vi phạm”.

-

Các

đội

bấm - Bổ sung: Khối lượng riêng của Li là 0,53g/cm3. Vì nhiệt

chuông giành quyền dung riêng lớn của nó (lớn nhất trong số các chất rắn), liti được trả lời sau khi kết sử dụng trong các ứng dụng truyền nhiệt. Nó cũng là vật liệu thúc tín hiệu hết giờ quan trọng trong chế tạo anot của pin vì khả năng điện hóa học 80

ở mỗi câu.

cao của nó Câu 2: Trong các hợp chất kim loại kiềm thổ có số oxi hóa tối đa là bao nhiêu?

- Sau mỗi đáp án đội chơi trả lời:

Đáp án: + 2.

+ MC kết luận đúng/ sai và bổ sung thêm tư

- Bổ sung: Các kim loại kiềm thổ có cấu hình e lớp ngoài cùng

liệu.

là ns2. Khi tham gia phản ứng hóa học chúng dễ dàng nhường

+ Người điều khiển chiếu đáp án

2 electron để tạo ion M2+

+ tư liệu bổ sung trên màn hình.

Câu 3: Để chữa bệnh đau dạ dày do thừa axit, các bác sĩ

+ Thư kí ghi điểm cho đội trả lời đúng.

thường kê đơn cho bệnh nhân trong đó có một loại thuốc chứa thành phần chính là một muối của kim loại kiềm, đó là muối gì? Đáp án: NaHCO3 - Bổ sung: NaHCO3 là chất bột tinh thể màu trắng, tan trong nước tạo môi trường kiểm yếu (để trung hòa lượng axit dư), bị nhiệt phân (tạo khí CO2) nên được dùng tạo độ xốp cho các loại bánh.

Câu 4: Nêu phản ứng hóa học minh họa cho câu tục ngữ “Nước chảy đá mòn” Đáp án: CaCO3 + CO2 + H2O → Ca(HCO3)2 Bổ sung: Phản ứng trên còn giải thích cho quá trình xâm thực của nước mưa với đá vôi, còn quá trình ngược lại giải thích 81

cho sự hình thành thạch nhũ, tạo cặn trong ấm đựng nước nóng.

Câu 5: Để khử chua cho đất, nước người ta thường sử dụng vôi bột (vôi sống để trong không khí tạo bột). Thành phần của vôi bột để khử chua cho đất gồm những chất nào? Đáp án: CaO, CaCO3 và Ca(OH)2 - Bổ sung: Khi để vôi sống trong không khí ẩm, CaO sẽ hấp thụ CO2 và hơi nước CaO + H2O → Ca(OH)2 CaO + CO2 → CaCO3 Câu 6: Trong các loại bột giặt hiện nay trên thị trường (OMO, TIDE, ...) người sản xuất thường quảng cáo có thêm một loại chất (thường có màu xanh hoặc đỏ) có tính tẩy mạnh nhưng không ảnh hưởng đến quần áo. Chất đó là chất nào? Đáp án: Na2O2 Bổ sung: Trong môi trường nước và khí CO2, Na2O2 bị thủy phân tạo thành H2O2, chính H2O2 đã tẩy trắng quần áo.

Câu 7: Vì sao tro bếp được sử dụng như một loại phân bón hóa học? Đáp án: Trong tro bếp có chứa K2CO3 cung cấp nguyên tố K cho cây.

82

Bổ sung: Ở một số dân tộc miền núi, người ta dùng phân dê để bón phân cho lúa do trong phân dê có chứa NaNO3 cung cấp phân đạm cho cây.

Câu 8: Người điều khiển click chuột vào Câu 8:

Đội chơi Câu 8: ( xem phim thí nghiệm) Cho mẩu nhỏ Na vào dung dịch

phim TN sau khi các đội trả lời xong , tiếp quan sát phim thí CuSO4. Hiện tượng quan sát được là gì? tục click chuột để hiện đáp án và bổ sung.

nghiệm, bấm chuông Đáp án: Na chạy trên mặt nước rồi tan dần, có khí bay ra, trong

- MC tổng kết số điểm mỗi đội sau vòng 1.

giành quyền trả lời dung dịch tạo kết tủa xanh. sau tín hiệu hết giờ. Đội có số điểm thấp nhất từ vòng 1 sẽ chọn ô chữ bất kì trước. Sau tín hiệu hết giờ, đội chọn ô chữ cho đáp án.

Vòng 2: Vượt chướng ngại vật

- Nếu sau hết một Vòng 2: Vượt chướng ngại vật

(10 phút)

lượt chơi (trả lời 4 ô Ô số 1: (gồm 6 chữ cái) Hiện tượng xảy ra khi cho hidroxit của

- MC: “Trò chơi ô chữ gồm 8 hàng ngang, chữ), đội nào tìm ra các kim loại kiềm vào trong nước. mỗi ô chữ giải đáp đúng được 5 điểm; sau từ khóa thì có quyền Đáp án: HÒA TAN 10 giây đội chơi phải đưa ra kết quả. Giải từ bấm chuông xin trả Ô số 2: (gồm 6 chữ cái) Tính chất chung của các ion kim loại. khóa của ô chữ được 20 điểm, đoán sai từ lời.

Đáp án: OXI HÓA.

khóa loại khỏi vòng 2. Đội có số điểm thấp

Ô số 3: ( gồm 8 chữ cái) Tên của muối kép dùng làm trong 83

nhất ưu tiên chọn ô chữ bất kì trước, sau đó

nước đục, được sử dụng cùng với NaHCO3 để tăng khả năng

đến đội có số điểm thấp kế tiếp”.

làm xốp.

- Người điều khiển máy

Đáp án: PHÈN CHUA

tuần tự chiếu câu hỏi ứng với ô chữ người

Ô số 4: ( gồm 5 chữ cái) Tên một kim loại kiềm thổ, để tạo

chơi chọn (click chuột vào câu chọn).

những hợp kim nhẹ, bền được dùng trong công nghiệp vũ trụ. Đáp án: MAGIE.

1 H O A T A N 2 OX I H O A

Ô số 5: Tên của một nguyên tố dinh dưỡng thiết yếu cho cây

3 P H E N C H U A

trồng, giúp cây cứng cáp, tăng khả năng chịu hạn chịu rét…? Đáp án: KALI.

4 MA G I E

Ô số 6: (gồm 3 chữ cái) Ở những vùng đất chua, trước khi bón

5 K A L I

phân đạm người ta thường xử lí đất bằng chất này.

6 V O I 7 N U O C C U N G

Đáp án: VÔI.

8 K I ML O A I

Ô số 7: (gồm 8 chữ cái) Tên một loại nước trong tự nhiên gây nên khá nhiều phiền toái với cuộc sống con người (gây tiêu tốn

Khi người dẫn chương trình kết luận đội

chơi trả lời đúng thì hiển thị đáp án ô chữ - Đội có số điểm xà phòng khi giặt quần áo, làm mất mùi vị thức ăn…) (click chuột câu chọn). Nếu trả lời sai thấp nhất từ 2 vòng Đáp án: NƯỚC CỨNG. không hiển thị đáp án đúng .

chơi chọn phiếu câu Ô số 8: (gồm 7 chữ cái) Tên gọi chung của các nguyên tố mà

- Thư kí ghi điểm.

hỏi đầu tiên, lần lượt trong nguyên tử có số lượng electron lớp ngoài cùng nhỏ (1, 2,

- MC tổng kết số điểm mỗi đội sau vòng 2.

các đội còn lại.

3

- Các đội nhận phiếu Đáp án: KIM LOẠI câu hỏi từ thư kí.

84

electron).

- Có 5 phút để thảo Vòng 3: Tăng tốc Vòng 3: Tăng tốc ( 10 phút)

luận, trình bày và Phiếu câu hỏi số 1: Kim loại kiềm

- MC: “gồm 4 phiếu câu hỏi với 4 chủ đề, ghi đáp án lên phần Câu 1: Một trong những ứng dụng quan trọng nhất của kim đội có số điểm thấp nhất ưu tiên lựa chọn bảng dành cho trả loại kiềm đó là tạo hợp kim dùng trong thiết bị báo cháy. Hãy phiếu câu hỏi trước, mỗi phiếu câu hỏi ứng lời.

giải thích tại sao kim loại kiềm có ứng dụng đó.

với 15 điểm / 3 câu”.

Câu 2: Trong công nghiệp Na được điều chế từ NaCl hoặc

- Lần lượt các đội lựa chọn phiếu câu hỏi,

NaOH bằng phương pháp điện phân nóng chảy. Viết các

bắt đầu từ đội có số điểm thấp nhất.

phương trình phản ứng điều chế đó.

- Người điều khiển máy tính click chuột

Câu 3: Hòa tan 8,5 gam một mẫu hợp kim Na và K trong nước

vào phiếu câu hỏi để biến mất phần phiếu

thu được dung dịch A và V lít khí B (đktc). Để trung hòa hoàn

câu hỏi đã chọn, các đội còn lại tiếp tục lựa

toàn dung dịch A cần vừa đủ 500ml dung dịch HCl 0,6M. Xác

chọn các phiếu câu hỏi còn lại.

định thành phần của hợp kim, tính V.

- Thư kí đưa phiếu câu hỏi cho mỗi đội.

- Các đội và khán Phiếu câu hỏi số 2: Kim loại kiềm thổ

- 4 đội: thảo luận và lên bảng ghi đáp án giả chú ý nghe trả Câu 1: Tại sao không dùng nước hoặc khí CO2 để dập các đám trong thời gian 5 phút.

lời câu hỏi.

cháy magie?

- Người điều khiển máy tính chiếu 4 phiếu

Câu 2: Cho phản ứng của Mg và HNO3 (tạo sản phẩm khử

câu hỏi của 4 đội lên màn hình.

NO). Xác định số nguyên tử Mg bị oxi hóa?

- Khán giả tham gia giải.

Câu 3: Trong công nghiệp Mg được điều chế từ quặng

- Sau 5 phút bốn đội trình bày ngắn gọn đáp

Đolomit. Xác định khối lượng Mg điều chế được từ 500kg

án tên bảng (câu số 3 chỉ cần cho kết quả).

quặng Đolomit (có chứa 80% MgCO3.CaCO3). Biết hiệu suất

- Người hướng dẫn: chấm đáp án của 4 đội

quá trình điện phân là 80%.

85

trên bảng; có thể nhờ sự trợ giúp Ban cố

Phiếu câu hỏi số 3: Hợp chất của kim loại kiềm

vấn khi có vấn đề. - Người điều khiển máy

Câu 1: Giải thích tại sao dụng dung dịch nước muối loãng có

tính chiếu đáp án, bài giải của 4 phiếu câu

tính sát khuẩn?

hỏi.

Câu 2: Từ dung dịch muối ăn ta có thể điều chế trực tiếp được dung dịch NaOH hoặc nước Javel. Viết các phương trình phản ứng minh họa.

Câu 3: Cho m gam hỗn hợp X gồm Na2CO3 và KHCO3 vào nước thu được dung dịch X. - Cho dung dịch X phản ứng với dung dịch CaCl2 dư thu được 15 gam kết tủa.

- Cho dung dịch X phản ứng với dung dịch Ca(OH)2 dư thu được 25 gam kết tủa. Tính m?

Phiếu câu hỏi số 4: Hợp chất của kim loại kiềm thổ Câu 1: Quá trình sản xuất vôi từ đá vôi thực hiện theo phương trình sau: CaCO3(r) CaO (r) + CO2 (k) Muốn làm tăng hiệu suất tạo thành vôi sống cần tác động những điều kiện như thế nào về nhiệt độ, áp suất?

Câu 2: Nước cứng tạm thời có thể được làm mềm bằng các đun nóng. Viết phương trình phản ứng minh họa?

Câu 3: Cho dung dịch Ba(OH)2 đến dư vào 50ml dung dịch A 86

có chứa các ion NH4+, SO4+2-, NO3- có 11,65 gam kết tủa được tạo ra và đun nóng có 4,48 lít một chất khí bay ra (đktc). Tính nồng độ mol/ lit của mỗi muối trong dung dịch A. - Đội chơi lần lượt Vòng 4: Hợp sức về đích Vòng 4: Hợp sức về đích (10 phút)

diễn tiểu phẩm minh

- GV nên lựa chọn cách 2 để HS có sự đầu họa về một chất cụ tư chuẩn bị.

thể.

- Ban giám khảo nhận xét và cho điểm.

- Các đội còn lại suy

Tổng kết: ( 5 phút)

nghĩ và bấm chuông

- Thư kí tổng hợp điểm 4 đội.

giành quyền đoán

- Người dẫn chương trình công bố giải nhất chất. và nhì.

- Ban giám khảo + Nêu những ưu điểm và hạn chế của các đội thi. + Trao quà cho các đội thắng cuộc. + Văn nghệ kết thúc cuộc thi.

IV. RÚT KINH NGHIỆM - Vòng 4: Có sự duyệt trước của GV hóa đối với việc lựa chọn và mô tả tính chất lý, hóa các chất mà các đội chọn. Đánh giá kết quả vòng 4 có thể dựa kết quả bầu chọn của khán giả về đội diễn nhất tốt nhất (có sự tư vấn sau cùng của BGK khi đội được bầu chọn không có sai sót về mặt kiến thức).

87

PHỤ LỤC 4: MA TRẬN VÀ ĐỀ KIỂM TRA VÀ ĐÁP ÁN DÙNG TNSP Bài kiểm tra số 1: Kiểm tra 15 phút ĐẠI CƯƠNG KIM LOẠI 1. Ma trận đề MA TRẬN Cấp độ Nhận biết

Tên

Vận dụng

Thông hiểu

Vận dụng Cộng cao

chủ đề Chủ đề 1 Kim

- Nêu được tính - Biết sử dụng - Vận dụng được

loại chất

vật

lý, dãy điện hóa để tính chất vật lý, hóa

và hợp kim chung, tính chất so sánh tính chất học của kim loại để vật lý khác của của các kim loại

áp dụng trong lĩnh

kim loại.

vực thực tiễn

- Nêu được tính

- Làm được bài

chất

toán xác định thành

hóa

học

chung của kim

phần hợp kim

loại 2

Số câu Số

điểm 2,00

Tỉ lệ %

20,00%

Chủ đề 2

- Biết được khái

Sự

ăn niệm

ăn

1

2

5

1,00

2,00

5,00

10,00%

20,00%

50%

-

mòn

Vận

dụng

lý

thuyết ăn mòn để

mòm kim kim loại, điều

giải

loại

tượng thực tiễn

kiện, cơ chế ăn

thích

hiện

mòn điện hóa.

Số câu Số

1

điểm 1,00

Tỉ lệ %

10%

Chủ đề 3

-

Điều

Nêu

được - Giải thích được

chế nguyên tắc và các phương pháp

kim loại – các phương pháp điều chế kim loại 88

1

2

1,00

2,00

10%

20% Làm được bài

toán

điện phân

Tổng hợp

điều chế kim loại

Số câu

1

Số

điểm 1,00

1

1

1,00

1,00 10%

Tỉ lệ %

10%

10%

Số câu

4

2

3

1

10

2,00

3,00

1,00

10,00

20%

30%

10%

100%

Số

điểm 4,00

Tỉ lệ %

40%

2. Đề kiểm tra Câu 1. Kim loại có nhiệt độ nóng chảy cao nhất được sử dụng làm dây tóc bóng đèn là A. Hg.

B. Cr.

C. Ag.

D.W.

Câu 2. Các bình chứa axit sunfuric đặc nguội và axit nitric đặc nguội thường được làm bằng các kim loại A. Al và Fe.

B. Ag và Au.

C. Cu và Fe.

D. Al và Zn.

Câu 3. Một trong những chất liệu làm nên vẻ đẹp kì ảo của tranh sơn mài là những mảnh vàng lấp lánh cực mỏng. Người ta đã ứng dụng tích chất vật lí gì của vàng khi làm tranh sơn mài ?

A. Có khả năng khúc xạ ánh sáng

B. Tính dẻo và có ánh kim

C. Tính dẻo, tính dẫn nhiệt

D. Mềm, có tỉ khổi lớn

Câu 4. Phát biểu đúng là A. Cho mẩu kim loại Na vào dung dịch CuSO4 dư thu được chất rắn màu đỏ.

B. Hợp kim đồng thau (chứa Zn và Cu) có thể tan hoàn toàn trong dung dịch HCl dư.

C. Bột nhôm tự bốc cháy trong bình chứa khí clo.

D. Cho Sn dư vào dung dịch FeCl3 thấy dung dịch mất màu chứng tỏ Sn có tính khử mạnh hơn Fe. Câu 5. Từ 20 gam CaCO3 người ta tiến hành điều chế kim loại Ca. Tính khối lượng Ca thu được? (Biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn) A. 4 gam.

B. 8 gam.

C. 10 gam.

D. 12 gam.

Câu 6. Tiến hành các thí nghiệm sau: - TN1: Cho một đinh Fe vào dung dịch CuSO4 thấy dung dịch nhạt màu, có kim loại màu đỏ bám trên đinh sắt.

- TN2: Cho lá Cu vào dung dịch AgNO3 thấy dung dịch chuyển sang màu xanh, có lớp kim loại màu trắng bạc bám trên lá Cu. 89

Thứ tự sắp xếp các ion Ag+, Cu2+, Fe2+ theo chiều tăng dần tính oxi hóa là A. Ag+, Cu2+, Fe2+. B. Cu2+, Ag+, Fe2+ C. Fe2+, Ag+, Cu2+ D. Fe2+, Cu2+, Ag+ Câu 7. Hòa tan hoàn toàn 10 gam mẫu hợp kim đuyra (hợp kim của Al và Cu) trong dung dịch HNO3đặc đun nóng thu được 24,388 lít khí NO2 (đktc-sản phẩm khử duy nhất). % khối lượng của Al trong mẫu hợp kim trên là A. 89,1%

B. 97,2%.

C. 91,8%

D. 94,5%.

Câu 8. Phát biểu nào sau đây không đúng?

A. Hòa tan hoàn toàn mẩu sắt trong dung dịch HNO3 thu được dung dịch màu vàng nâu.

B. Cho lá kẽm vào dung dịch CuSO4 thấy dung dịch nhạt màu, có lớp kim loại màu đỏ bám trên lá kẽm.

C. Điện phân dung dịch NaCl bão hòa với điện cực trơ, có màng ngăn thu được kim loại ở catot.

D. Cho mẩu Na vào dung dịch FeCl3 thấy có khí thoát ra và xuất hiện kết tủa màu nâu đỏ.

Câu 9.Tiến hành các thí nghiệm sau: (1) Để một lá tôn bị xước tới lớp kim loại bên trong ngoài không khí ẩm.

(2) Nhúng lá Fe vào dung dịch AgNO3.

(3) Trộn dung dịch FeCl3 với dung dịch AgNO3 dư.

(4) Nhúng lá Cu vào dung dịch chứa hỗn hợp FeCl3 và HCl. (5) Nhúng lá Fe vào dung dịch chứa hỗn hợp CuSO4 và HCl. Số thí nghiệm xảy ra ăn mòn điện hóa là A. 3.

B. 4.

C. 2.

D. 5.

Câu 10. Để mạ bạc cho một tấm huy chương hình tròn (đường kính 4cm, dày 0,5 cm) làm bằng đồng người ta tiến hành điện phân dung dịch AgNO3 với catot là tấm huy chương trên, cường độ dòng điện là 9,65A. Thời gian để tạo nên một lớp mạ dày 0,5mm (biết lớp mạ đã phủ kín tấm huy chương, khối lượng riêng của Ag là 10,5 g/cm3, hiệu suất quá trình là 100%) gần nhất với giá trị nào sau đây?

A.1500s

B. 1600s

C. 1700s

D. 1800s

Đáp án: Câu

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Đáp án

D

A

B

C

B

D

B

C

A

B

90

Bài kiểm tra số 2: Kiểm tra 15 phút KIM LOẠI KIỀM, KIỀM THỔ, NHÔM 1. Ma trận đề

Cấp độ Tên

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Vận dụng

chủ đề Chủ đề 1 Kim

- Nêu được ứng

loại dụng

kiềm và hợp chất chất

Cộng

cao

- Kết nối và sắp

của

hợp

xếp

kim

loại

phân tử minh hoạ

kiềm

các PTHH

tính chất của hợp chất kim loại kiềm - Làm được bài toán xác định thành phần hợp kim

Số câu Số

1 điểm 1,00

Tỉ lệ %

10,00%

Chủ đề 2

- Biết được tính - Giải thích được

Kim

2

3

2,00

3,00

20,00%

30%

loại chất hóa học của các hiện tượng

kiềm thổ và các hợp chất kim thí nghiệm. hợp chất

loại kiềm thổ

- Làm được bài tập liên quan đến nước cứng.

Số câu Số

1 điểm 1,00

2

3

2,00

3,00

20,00%

30%

Tỉ lệ %

10%

Chủ đề 3

- Biết được ứng - So sánh được - Tổng hợp được -

Nhôm hợp chất

và dụng của nhôm tính chất vật lý, các kiến thức của được trong thực tiễn

hóa học của Al kim

loại

Làm bài

kiềm, toán điện

và các kim loại kiềm thổ, nhôm để phân nóng khác

ứng 91

dụng

trong chảy

thực tiễn Số câu

1

1

điểm 1,00

1,00

1,00

Tỉ lệ %

10%

10%

10%

Số câu

3

3

3

1

10

điểm 3,00

3,00

3,00

1,00

10,00

30%

30%

30%

10%

100%

Số

Số Tỉ lệ %

1

Al2O3

2. Đề kiểm tra Câu 1. Để làm sạch lớp cặn trong các dụng cụ đun và chứa nước nóng, người ta dùng A. nước vôi trong.

B. giấm ăn.

C. dung dịch muối ăn.

D. ancol etylic.

Câu 2. Một cốc nước cứng có chứa các ion Ca2+, Mg2+, 0,02mol HCO3- và 0,01 mol ion SO42-. Để làm mềm loại nước cứng trên người ta sử dụng dung dịch Na2CO3 0,2M. Thể tích dung dịch Na2CO3 0,2M tối thiểu đã dùng là A. 200ml.

B. 150ml.

C. 250ml.

D. 300ml.

Câu 3. Phát biểu nào sau đây sai?

A. Kim loại Na khử được Fe2+ trong dung dịch thành Fe. B. Kim loại Al tác dụng được với dung dịch NaOH. C. Kim loại có khối lượng riêng nhỏ nhất là Li. D.Al2O3 là oxit lưỡng tính.

Câu 4. Trộn bột kim loại X với bột sắt oxit (gọi là hỗn hợp tecmit) để thực hiện phản ứng nhiệt nhôm dùng để hàn đường ray tàu hỏa. Kim loại X là?

A. Fe.

B. Cu.

C. Ag.

D. Al.

Câu 5. Hợp chất X có tính lưỡng tính, được dùng trong công nghiệp dược phẩm (chế thuốc đau dạ dày, …) và công nghiệp thực phẩm (làm bột nở…). Công thức hóa học của chất X là A. Na2CO3 B. NaHCO3 C. K2CO3 Câu 6. Cho sơ đồ các phản ứng xảy ra ở nhiệt độ thường:

D. NaCl

®iÖn ph©n dung dÞch + FeCl2 + O2 + H 2O + HCl + Cu NaCl  → X  →Y  → Z  → T  → CuCl2 mµng ng¨n

Hai chất X, T lần lượt là A. NaOH, Fe(OH)3.

B. Cl2, FeCl2.

C. NaOH, FeCl3.

D. Cl2, FeCl3.

92

Câu 7. Cho các phát biểu sau: (a) Điện phân dung dịch NaCl (điện cực trơ), thu được Na tại catot. (b) Có thể dùng Ca(OH)2 làm mất tính cứng của nước cứng tạm thời. (c) Thạch cao nung có công thức là CaSO4.2H2O. (d) Trong công nghiệp, Al được sản xuất bằng cách điện phân nóng chảy Al2O3. (e) Điều chế Al(OH)3 bằng cách cho dung dịch AlCl3 tác dụng với dung dịch NH3.

Số phát biểu đúng là A. 5.

B. 2.

C. 4.

D. 3.

Câu 8. Cho hỗn hợp hai kim loại kiềm vào nước dư, thu được dung dịch X và 0,672 lít khí H2 (đktc). Thể tích dung dịch HCl 0,1 M cần dùng để trung hoà X là A. 150 ml.

B. 300 ml.

C. 600 ml.

D. 900 ml.

Câu 9. Phát biểu nào sau đây được mô tả không đúng?

A. Cho dung dịch NaOH dư vào dung dịch AlCl3 đến phản ứng hoàn toàn thu được kết tủa keo trắng.

B. Trộn dung dịch Ca(OH)2 với dung dịch Ca(HCO3)2 thấy xuất hiện kết tủa trắng.

C. Cho dung dịch HCl vào dung dịch KAlO2 thấy xuất hiện kết tủa sau đó kết tủa tan trong dung dịch HCl dư.

D. Cho mẩu Ba vào dung dịch FeCl3 thấy có khí thoát ra và xuất hiện kết tủa màu nâu đỏ.

Câu 10. Trộn 2,43 gam Al với 9,28 gam Fe3O4 rồi nung nóng sau một thời gian thu được hỗn hợp X gồm Al, Fe, Al2O3, FeO và Fe3O4. Cho toàn bộ X phản ứng với dung dịch HCl dư thu được 2,352 lít H2 (đktc) và dung dịch Y. Cô cạn Y được a gam muối khan.

Xác định giá trị của a là A. 27,965

B. 16,605

C. 18,325

D. 28,326

Đáp án: Câu

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Đáp án

B

A

A

D

B

C

D

C

A

A

93

Bài kiểm tra số 3: Kiểm tra 45 phút: CROM – SẮT VÀ KIM LOẠI KHÁC 1. Ma trận đề Cấp độ

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Vận dụng cao Cộng

Tên

TNKQ

TL

TNKQ

TL

TNKQ

TL

TNKQ

TL

chủ đề Chủ đề 1

- Biết được trạng thái - Giải thích được thí - Làm được bài tập tổng - Làm được bài tập

Sắt và hợp chất

tự nhiên của sắt

nghiệm của sắt với oxi

hợp về phản ứng nhiệt toán về sản xuất gang

- Làm được các bài toán nhôm. hỗn hợp sắt và hợp chất, - Vận dụng kiến thức về xác định được thành ăn mòn, tính chất của sắt phần của hợp kim sắt

áp dụng trong tình huống thực tiễn.

Số câu

1

3

1

1

1

7

Số điểm

0,5

1,5

0,5

1,25

0,5

4,25

Tỉ lệ %

5%

15%

5%

12,5%

5%

42,5%

Chủ đề 2

- Nắm được tính chất, - Giải thích được hiện - Sắp xếp, kết nối các tính

Crom và hợp chất

ứng dụng của crom

tượng thí nghiệm của chất của crom và hợp crom và hợp chất

chất.

-

- So sánh, giải thích được 94

tính chất hóa học của crom, sắt và hợp chất Số câu

1

1

2

4

Số điểm

0,5

0,5

1,0

2,0

Tỉ lệ %

5%

5%

10%

20%

Chủ đề 3

- Dựa vào tính chất của - Phân tích, tổng hợp - Sử dụng tổng hợp

Đồng và kim loại

hợp chất đồng giải thích được kiến thức về sắt, các phương pháp giải

khác

hiện tượng liên quan đến crom và các kim loại toán để giải bài tập về thực tiễn, môi trường.

khác, giải thích các hiện hỗn hợp kim loại.

- Sử dụng kiến thức hóa tượng thực tiễn. học để giải quyết được tình huống thực tiễn (môi trường) Số câu

1

1

1

1

1

4

Số điểm Tỉ lệ %

0,5

0,75

0,5

0,5

2,0

3,75

5%

7,5%

5%

5%

20%

37,5%

Tổng số câu

2

5

1

4

1

1

1

15

Tổng số điểm

1,0

2,5

0,75

2,0

1,25

0,5

2,0

10

Tỉ lệ %

10%

25%

7,5%

20%

12,5%

5%

20%

100%

95

2. Đề kiểm tra Câu 1. Kim loại X là kim loại cứng nhất, được sử dụng để mạ các dụng cụ kim loại, chế tạo các loại thép chống gỉ, không gỉ …. Kim loại X là A. Cr.

B. Ag.

C. Fe.

D. W.

Câu 2. Dẫn khí thải của một nhà máy luyện kim đi qua dung dịch chứa Cu(NO3)2thì thấy xuất hiện kết tủa màu đen. Khí thải đó đã bị ô nhiễm khí nào sau đây?

A. Cl2.

B. H2S.

C. SO2.

D. CO2.

Câu 3. Quặng giàu sắt nhất, nhưng hiếm gặp trong tự nhiên là A.quặng pirit.

B.quặng hematit

C. quặng xiđerit

D. quặng manhetit

Câu 4. Tiến hành thí nghiệm của phản ứng giữa sắt với oxi (như hình vẽ), vai trò của lớp nước ở đáy bình là Lớp nước

sắt O2 than

A. Giúp cho phản ứng của Fe với Oxi xảy ra dễ dàng hơn.

B. Hòa tan Oxi để phản ứng với Fe trong nước.

C. Tránh vỡ bình vì phản ứng tỏa nhiệt mạnh.

D. Làm chất xúc tác cho phản ứng.

Câu 5. Khử hoàn toàn 6,4 gam hỗn hợp CuO và Fe2O3 bằng khí H2, thu được m gam hỗn hợp kim loại và 1,98 gam H2O. Giá trị của m là A. 2,88.

B. 6,08.

C. 4,64.

D. 4,42.

Câu 6. Phát biểu không đúng là: A. Sục khí clo dư vào dung dịch chứa hỗn hợp KCrO2 và KOH thấy dung dịch chuyển từ màu xanh sang màu vàng.

B. Cho lá sắt dư vào dung dịch CuSO4sau khi kết thúc phản ứng thu được dung dịch màu vàng nâu.

C. Cho dung dịch KOH dư vào dung dịch FeCl3 thấy xuất hiện kết tủa nâu đỏ, sau đó kết tủa tan hoàn toàn.

D. Cho dung dịch KOH vào dung dịch K2Cr2O7 thấy dung dịch chuyển từ màu da cam sang màu vàng.

96

Câu 7. Hòa tan 10 gam một mẫu hợp kim sắt (chứa sắt và cacbon) trong dung dịch HCl dư đến phản ứng hoàn toàn thu được 3,808 lít khí (đktc). % khối lượng của sắt trong hợp kim trên là A. 89,6%.

B. 98,0%.

C. 92,4%.

D. 95,2%.

Câu 8.Cho dãy biến đổi sau : + Cl Br / NaOH + HCl + NaOH du Cr  → X  → Y  → Z  → T. 2

2

Các chất X, Y, Z, T lần lượt là A. CrCl2, CrCl3, NaCrO2, Na2CrO7.

B. CrCl2, CrCl3, Cr(OH)3, Na2CrO4.

C. CrCl2, CrCl3, NaCrO2, Na2CrO4.

D. CrCl2, CrCl3, Cr(OH)3, Na2CrO7.

Câu 9. Tiến hành phản ứng nhiệt nhôm 32 gam hỗn hợp tecmit gồm Al và Fe2O3 (có tỉ lệ khối lượng là 1:1) đến phản ứng hoàn toàn thu được hỗn hợp Y có chứa m gam kim loại.

Giá trị m là A. 11,2

B. 16

C. 16,6

D. 21,8

Câu 10. Cho các phát biểu sau: (a) Dung dịch hỗn hợp FeSO4 và H2SO4 làm mất màu dung dịch KMnO4. (b) Thành phần chính của quặng manhetit là Fe3O4. (c) Cr(OH)3 tan được trong dung dịch axit mạnh và kiềm. (d) CrO3 là oxit axit, tác dụng với H2O chỉ tạo ra một axit.

Số phát biểu đúng là A. 3.

B. 2.

C. 1.

D. 4.

Câu 11. Dẫn khí CO qua một lượng bột quặng hematit (chứa Fe2O3 và tạp chất trơ) nghiền nhỏ ở nhiệt độ cao thu được 150,4 gam chất rắn A và thoát ra hỗn hợp khí B. Hấp thụ toàn bộ khí B bằng dung dịch Ba(OH)2 dư thấy tạo ra 118,2 gam kết tủa. Hòa tan chất rắn X trong dung dịch HNO3 dư thu được dung dịch chứa 193,6 gam muối. % khối lượng Fe2O3 trong loại quặng trên là A. 40.

B. 50.

C. 60.

Câu 12. Tiến hành các thí nghiệm sau: (a) Cho kim loại Fe vào dung dịch CuCl2. (b) Cho Fe(NO3)2 tác dụng với dung dịch HCl. (c) Cho FeCO3 tác dụng với dung dịch H2SO4 loãng.

97

D. 80.

(d) Cho một miếng gang tác dụng với dung dịch H2SO4 đặc, nóng, dư.

Số thí nghiệm tạo ra chất khí là A. 2.

B. 3.

C. 4.

D. 1.

Phần II: Tự luận (4 điểm) Câu 1. Trình bày cơ chế một vật bằng thép bị ăn mòn trong không khí ẩm?Nêu phương pháp bảo vệ các đồ vật bằng thép.

Câu 2. Trong nước thải của một nhà máy luyện kim có chứa nhiều ion kim loại nặng (Cd2+, Pb2+, Hg2+...), em hãy lựa chọn một hóa chất đơn giản để xử lý sơ bộ nước thải đó. Viết phương trình phản ứng minh họa.

Câu 3. Để phân tích một mẫu hợp kim Zn-Cu người ta hòa tan hoàn toàn 5 gam hợp kim đó trong dung dịch HNO3 dư thu được dung dịch không chứa ion NH4+ và 1,68 lít (đktc) hỗn hợp khí Y gồm NO và NO2, khối lượng của hỗn hợp Y là 2,81 gam. a) Viết phương trình phản ứng xảy ra. b) Xác định % khối lượng mỗi kim loại trong hợp kim trên. Đáp án: Bài kiểm tra số 3 Phần trắc nghiệm: Mỗi câu HS làm đúng được 0,5 điểm Câu

1

2

3

4

5

6

Đáp án

A

B

D

C

C

B

Câu

7

8

9

10

11

12

Đáp án

D

C

D

A

A

B

Phần tự luận: Câu 1: (1,25 điểm) * Cơ chế: - Tại anot, sắt bị oxi hoá thành ion Fe2+ : Fe → Fe2+ + 2e Các electron được giải phóng chuyển dịch đến catot.

- Tại vùng catot, O2 hoà tan trong nước bị khử thành ion hiđroxit : O2 + 2H2O + 4e → 4OH− Các ion Fe2+ di chuyển từ vùng anot qua dung dịch điện li đến vùng catot và kết hợp với ion OH− để tạo thành sắt(II) hiđroxit. Sắt(II) hiđroxit tiếp tục bị oxi hoá bởi oxi của không khí thành sắt(III) hiđroxit, chất này lại phân huỷ thành sắt (III) oxit. * Phương pháp bảo vệ đồ vật bằng thép: bảo vệ bề mặt (sơn, mạ kim loại...)

Câu 2: (0,75 điểm)Sử dụng dung dịch Ca(OH)2 98

Cd2+ + 2OH-→ Cd(OH)2 Pb2+ + 2OH-→ Pb(OH)2 Hg2+ + 2OH-→ Hg(OH)2 Câu 3: (2 điểm) a) Phương trình phản ứng Zn + 4HNO3→ Zn(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O 3Zn + 8HNO3→ 3Zn(NO3)2 + 2NO + 4H2O Cu + 4HNO3→ Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O 3Cu + 8HNO3→ 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O b) Theo bài ra ta có: n

NO + nNO2 = 0,075

30nNO + 46nNO2 = 2,81 ⇒nNO = 0,04 mol; nNO2 =0,035 mol Gọi số mol Zn là x; số mol của Cu là y. Ta có hệ phương trình 65x + 64y = 5 2x + 2y = 0,04.3 + 0,035 ⇒

x = 0,04 y = 0,0375

⇒

%mZn = 52% %mCu = 48% ------Hết------

99

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN Kính gửi: Sở Giáo dục và Đào tạo Nam Định Tôi: Tỷ lệ (%) Trình độ Số ngày tháng Nơi công đóng góp Họ và tên Chức danh chuyên TT năm sinh tác vào việc tạo môn ra sáng kiến 1 Trịnh Tuấn 03/10/1979 THPT Phó hiệu Cử nhân 100% Thành Giao Thủy trưởng Sư phạm - Là tác giả (nhóm tác giả) đề nghị xét công nhận sáng kiến: “Phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh thông qua việc sử dụng hệ thống bài tập hóa học thực tiễn phần kim loại trong dạy học Hóa học lớp 12” - Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Giáo dục - Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: năm 2017 - Mô tả bản chất của sáng kiến: Giải pháp để phát triển năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh.

- Những thông tin cần được bảo mật nếu có: không - Những điều kiện cân thiết để áp dụng sáng kiến: Áp dụng trong quá trình dạy học môn Hóa học lớp 12.

- Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả: Giúp học sinh phát triển được năng lực vận dụng kiến thức.

- Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử (nếu có): không Danh sách những người tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng lần đầu (nếu có): học sinh khối lớp 12.

Tôi xin cam đoan mọi thông tin trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Giao Thủy, ngày 25 tháng 5 năm 2018 Người nộp đơn

100