PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NHẬN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC CHƯƠNG OXI – LƯU HUỲNH

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP

vectorstock.com/24597468

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NHẬN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC CHƯƠNG OXI – LƯU HUỲNH (HÓA HỌC 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG) WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

CI FI

NGUYỄN THỊ THANH THÚY

AL

TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NHẬN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA HỆ

OF

THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC CHƢƠNG OXI – LƢU HUỲNH (HÓA HỌC 10

ƠN

TRUNG HỌC PHỔ THÔNG).

NH

Chuyên ngành: Lí luận và Phƣơng pháp dạy học bộ môn hóa học Mã số: 8.14.01.11

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Văn Năm

NGHỆ AN 2019

AL

LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến các thầy cô trƣờng Đại học Vinh đã dành tất cả tâm huyết và tri thức của mình để truyền đạt những kiến thức vô cùng quý báu cho tôi trong suốt thời học tập, rèn luyện tại trƣờng.

CI

Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến PGS.TS Lê Văn Năm đã tận tâm chỉ bảo và hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình tôi thực hiện luận văn này. Nhờ những lời

FI

hƣớng dẫn, chỉ bảo tận tình của thầy mà luận văn này đã hoàn thành một cách xuất sắc nhất.

OF

Tôi cũng xin thể hiện lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến Ban giám hiệu, các thầy cô và các em học sinh trƣờng THPT Quang Trung và trƣờng THPT Lệ Thủy đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi thực hiện và hoàn thành luận văn này

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NH

ƠN

Em xin chân thành cảm ơn!

Học viên

Nguyễn Thị Thanh Thúy

MỤC LỤC

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NH

ƠN

OF

FI

CI

AL

LỜI CẢM ƠN LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG BIỂU MỞ ĐẦU .............................................................................................................................1 1. Lí do chọn đề tài ..............................................................................................................1 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu: ..............................................................................................1 3. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................................2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu: ......................................................................................................2 5. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .................................................................................2 6. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................................2 6.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lí thuyết: ...............................................................................3 6.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn: ..............................................................................3 6.3. Sử dụng PP thống kê toán học trong khoa học giáo dục để xử lý kết quả thực nghiệm sƣ phạm ................................................................................................................................3 7. Giả thuyết khoa học .........................................................................................................3 8. Đóng góp mới của đề tài ..................................................................................................3 PHẦN NỘI DUNG .............................................................................................................4 CHƢƠNG 1 : CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ............................................................4 1.1. Vấn đề cơ bản về nhận thức và năng lực nhận thức .....................................................4 1.1.1. Khái niệm nhận thức ..................................................................................................4 1.1.2. Diễn biến của quá trình nhận thức ...........................................................................4 1.1.2. Năng lực nhận thức ....................................................................................................5 1.1.2.1. Khái niệm về năng lực ............................................................................................5 1.1.2.2. Năng lực nhận thức[12] ..........................................................................................6 1.1.3. Những nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức của học sinh trong dạy học hóa học[12]. ................................................................................................................................6 1.2. Bài tập hóa học với việc phát triển năng lực nhận thức................................................8 1.2.1. Một số khái niệm về bài tập hóa học ........................................................................8 1.2.2. Ý nghĩa, tác dụng của bài tập hóa học ở trƣờng phổ thông[12] [33],[35] .................8 1.2.2.1. Ý nghĩa trí dục ........................................................................................................8 1.2.2.2.Ý nghĩa giáo dục ......................................................................................................9 1.2.2.3. Ý nghĩa đánh giá thực trạng nhận thức của học sinh ..............................................9 1.2.2.4. Ý nghĩa đánh giá phân loại học sinh .......................................................................9 1.2.2.5. Ý nghĩa bài tập hóa học là một phƣơng pháp dạy học hiệu quả ...........................10 1.2.3. Phân loại bài tập hóa học .........................................................................................10 1.2.4. Những xu hƣớng pháp triển của BTHH hiện nay[12], [33] ....................................10 1.2.5. Bài tập hóa học với việc phát triển năng lực nhận thức[12],[33],[35] ....................11 1.2.5.1. Vai trò của bài tập hóa học trong việc phát triển năng lực nhận thức ..................11

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NH

ƠN

OF

FI

CI

AL

1.2.5.2. Mối quan hệ giữa hoạt động giải bài tập hóa học với việc phát triển năng lực nhận thức ............................................................................................................................11 1.3. Sử dụng bài tập hóa học để nâng cao hiệu quả học tập theo hƣớng phát triển năng lực nhận thức ............................................................................................................................12 1.3.1. Sử dụng bài tập hóa học để củng cố kiến thức ........................................................12 1.3.2. Sử dụng bài tập hóa học để hình thành các khái niệm hóa học cơ bản (cung cấp truyền thụ kiến thức) ..........................................................................................................13 1.3.3. Sử dụng bài tập hóa học để phát triển kiến thức khi nghiên cứu tài liệu mới .........14 1.3.4. Sử dụng bài tập hóa học để hình thành và phát triển kĩ năng ..................................14 1.3.5. Sử dụng bài tập dùng để phản triển các mức độ nhận thức: ....................................15 1.4. Điều tra thực trạng sử dụng bài tập trong dạy hóa học ở trƣờng phổ thông hiện nay 16 1.4.1.Mục đích điều tra ......................................................................................................16 1.4.2.Nội dung - phƣơng pháp - đối tƣợng - địa bàn điều tra ............................................17 1.4.3.Kết quả điều tra .........................................................................................................17 1.4.4. Đánh giá và thảo luận ..............................................................................................18 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ....................................................................................................20 CHƢƠNG 2: PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NHẬN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC CHƢƠNG OXI–LƢU HUỲNH HÓA HỌC 10 ............................................................................................................................................21 2.1. Mục tiêu, nội dung và cấu trúc chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh hóa học lớp 10 .................21 2.1.1. Mục tiêu: ..................................................................................................................21 2.1.2. Đặc điểm về nội dung và cấu trúc phần hóa học lớp 10 chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh THPT..................................................................................................................................25 2.1.2.1. Nội dung chƣơng trình chƣơng oxi và lƣu huỳnh hóa học 10 THPT ...................27 2.1.2.2. Cấu trúc chƣơng trình hóa học lớp 10 chƣơng Oxi - Lƣu huỳnh THPT ..............27 2.2. Nguyên tắc xây dựng hệ thống bài tập nhằm phát triển năng lực nhận thức cho học sinh .....................................................................................................................................27 2.2.1. Hệ thống bài tập phải góp phần thực hiện mục tiêu môn học .................................27 2.2.2. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính chính xác, khoa học ........................................27 2.2.3. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính hệ thống, tính đa dạng ....................................28 2.2.4. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính vừa sức............................................................28 2.2.5. Hệ thống bài tập phải củng cố kiến thức cho HS.....................................................28 2.2.6. Hệ thống bài tập phải phát huy tính tích cực nhận thức, năng lực sáng tạo của HS28 2.3. Hệ thống bài tập hóa học chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh ( hóa học 10 – THPT ) theo hƣớng phát triển năng lực nhận thức cho học sinh ............................................................29 2.3.1. Hệ thống bài tập nhóm oxi ......................................................................................29 2.3.1.1. Bài tập giải thích, chứng minh, vận dụng kiến thức lý thuyết ..............................29 2.3.1.3. Bài tập xác định công thức và cấu tạo phân tử các chât ......................................30 2.3.1.4. Bài tập nhận biết các chất ...................................................................................31 2.3.1.5. Bài tập tinh chế - tách các chất ra khỏi hỗn hợp ..................................................31

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NH

ƠN

OF

FI

CI

AL

2.3.1.6. Bài tập điều chế các chất.......................................................................................31 2.3.1.7. Bài tập định lƣợng................................................................................................ 32 2.3.1.8. Bài tập trắc nghiệm ...............................................................................................33 2.3.2. Hệ thống bài tập nhóm lƣu huỳnh ...........................................................................38 2.3.2.1. Bài tập giải thích, chứng minh, vận dụng kiến thức lý thuyết ..............................38 2.3.2.2. Bài tập rèn luyện kỹ năng thiết lập phƣơng trình phản ứng hóa học ....................39 2.3.2.4. Bài tập nhận biết các chất .....................................................................................40 2.3.2.5. Bài tập tinh chế- tách các chất ra khỏi hỗn hợp ....................................................41 2.3.2.6. Bài tập điều chế các chất.......................................................................................41 2.3.2.7. Bài tập định lƣợng.................................................................................................41 2.3.2.8. Bài tập trắc nghiệm ...............................................................................................43 2.4. Một số biện pháp sử dụng bài tập phát triển năng lực nhận thức cho học sinh ..........45 2.4.1. Sử dụng bài tập để củng cố bài, mở rộng, đào sâu kiến thức ..................................45 2.4.2. Sử dụng bài tập theo nhiều mức độ yêu cầu, từ dễ đến khó ....................................49 2.4.3. Sử dụng bài tập phân tích, so sánh..........................................................................55 2.5. Một số hình thức sử dụng hệ thống bài tập phát triển năng lực nhận thức cho học sinh ............................................................................................................................................59 2.5.1. Sử dụng bài tập trong giờ học bài mới.....................................................................59 2.5.2. Sử dụng bài tập trong giờ ôn tập, luyện tập .............................................................61 2.5.3. Sử dụng bài tập để giao nhiệm vụ về nhà ................................................................ 77 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ....................................................................................................85 CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM .....................................................................87 3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm .....................................................................87 3.1.1. Mục đích của thực nghiệm.......................................................................................87 3.1.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm ......................................................................................87 3.2. Nội dung thực nghiệm ................................................................................................ 87 3.2.1. Chọn địa bàn và đối tƣợng thực nghiệm ..................................................................87 3.2.3. Phân loại trình độ học sinh ......................................................................................88 3.2.4. Kiểm tra kết quả thực nghiệm..................................................................................88 3.2.5. Kết quả thực nghiệm ................................................................................................ 88 3.2.6. Xử lý kết quả thực nghiệm.......................................................................................89 3.3. Phân tích kết quả thực nghiệm ....................................................................................90 3.3.1. Kết quả định tính ......................................................................................................90 3.3.2. Kết quả định lƣợng ..................................................................................................91 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ..................................................................................................101 PHẦN KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT ................................................................................110 1. Kết luận chung .............................................................................................................110 1.1 Những công việc đã làm ............................................................................................110 1.2. Kết luận .....................................................................................................................110 1.2.1. Những kết quả đạt đƣợc .........................................................................................110

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NH

ƠN

OF

FI

CI

AL

1.2.2. Thuận lợi và khó khăn khi áp dụng đề tài..............................................................110 2. Đề xuất .........................................................................................................................110 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................................112 PHỤ LỤC.........................................................................................................................113

HH

Hỗn hợp

PTHH

Phƣơng trình hóa học

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

NL

Năng lực

KN

Khả năng

ĐKTC

Điều kiện tiêu chuẩn

PƢ

Phản ứng

OF

ƠN

PTPƢ

Phƣơng trình phản ứng Định luật bảo toàn

NH

ĐLBT

Phƣơng trình

PT

Nhà xuất bản

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NXB

CI

Dung dịch

FI

DD

AL

KÍ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

DANH MỤC CÁC BẢNG

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NH

ƠN

OF

FI

CI

AL

Bảng 1.1: Tình hình sử dụng bài tập để củng cố và phát triển phần Oxi – Lƣu huỳnh hóa học lớp 10 trên địa bàn tỉnh Quảng Bình .......................................................................1824 Bảng 2.1. Phân phối chƣơng trình chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh............................................27 Bảng 3.1: Phân công lớp dạy thực nghiệm và đối chứng. ...............................................100 Bảng 3.2: Giáo viên đƣợc phân công dạy các bài thực nghiệm ......................................101 Bảng 3.3: Kết quả các bài kiểm tra lớp 10 Trƣờng THPT Quang Trung ........................102 Bảng 3.4: Kết quả các bài kiểm tra lớp 10 Trƣờng THPT Lệ Thủy ................................102 Bảng 3.5. Tổng hợp các tham số đặc trƣng .....................................................................103 Bảng 3.6: Bảng phân phối tần suất và bảng % HS đạt điểm Xi trở xuống của bài kiểm tra lần 1 trƣờng THPT Quang Trung ....................................................................................105 Bảng 3.7. % HS đạt điểm yếu – kém, trung bình, khá và giỏi bài kiểm tra lần 1 ..........925 Bảng 3.8: Bảng phân phối tần suất và bảng % HS đạt điểm Xi trở xuống của bài kiểm tra lần 2 trƣờng THPT Quang Trung ................................... Error! Bookmark not defined.6 Bảng 3.9: % HS đạt điểm yếu – kém, trung bình, khá và giỏi bài kiểm tra lần 2 ............93 Bảng 3.10: Bảng phân phối tần suất và bảng % HS đạt điểm Xi trở xuống của bài kiểm tra lần 3 trƣờng THPT Quang Trung ................................ Error! Bookmark not defined.

Bảng 3.11. % HS đạt điểm yếu – kém, trung bình, khá và giỏi bài kiểm tra lần 3 ..........94 Bảng 3.12: Bảng phân phối tần suất và bảng % HS đạt điểm Xi trở xuống của bài kiểm tra lần 1 trƣờng THPT Lệ Thủy………………………………………………………...108 Bảng 3.13. % HS đạt điểm yếu – kém, trung bình, khá và giỏi bài kiểm tra lần 1 ..........95 Bảng 3.14: Bảng phân phối tần suất và bảng % HS đạt điểm Xi trở xuống của bài kiểm tra lần 2 trƣờng THPT Lệ Thủy ........................................................................................96 Bảng 3.15. % HS đạt điểm yếu – kém, trung bình, khá và giỏi bài kiểm tra lần 2 ..........97 Bảng 3.16: Bảng phân phối tần suất và bảng % HS đạt điểm Xi trở xuống của bài kiểm tra lần 3 trƣờng THPT Quang Trung…………………………………………………...111 Bảng 3.17. % HS đạt điểm yếu – kém, trung bình, khá và giỏi bài kiểm tra lần 3 ..........98 Bảng 3.18: Bảng tổng hợp phân loại học sinh theo kết quả ..............................................98 Biểu đồ phân loại học sinh theo kết quả điểm của hai trƣờng phổ thông…………….. 99 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 3.1: Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra lần 1 ..........................................................925 Hình 3.2: Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra lần 2 ............................................................93 Hình 3.3: Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra lần 3 ............................................................94 Hình 3.4: Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra lần 1 ............................................................96 Hình 3.5: Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra lần 2 ............................................................97 Hình 3.6: Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra lần 3 ............................................................98

MỞ ĐẦU

AL

1. Lí do chọn đề tài Đổi mới phƣơng pháp giảng dạy ở nƣớc ta đang chuyển từ giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của ngƣời học, tức là từ quan tâm đến những gì học sinh học

CI

đƣợc đến chỗ những gì học sinh có thể sử dụng thông qua học tập.

Mục tiêu đổi mới PPDH đƣợc Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9, Ban Chấp hành Trung ƣơng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công

FI

nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế nêu rõ: " Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến

OF

thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất ngƣời học; phát triển GD & ĐT phải gắn với nhu cầu phát triển KT - XH, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, với tiến bộ khoa học, công nghệ; phấn đấu trong những năm tới, tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về

ƠN

chất lƣợng, hiệu quả GD & ĐT; phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực”[2].

NH

Định hƣớng về phƣơng pháp giáo dục, chƣơng trình giáo dục phổ thông tổng thể đã xác định: "Các môn học và hoạt động giáo dục trong nhà trƣờng áp dụng các phƣơng pháp tích cực hóa hoạt động của ngƣời học, trong đó giáo viên (GV) đóng vai trò tổ chức, hƣớng dẫn cho HS, tạo môi trƣờng học tập thân thiện và những tình huống có vấn đề để

QU

Y

khuyến khích HS tích cực tham gia vào các hoạt động học tập, tự phát hiện NL, nguyện vọng của bản thân, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, phát huy tiềm năng và những kiến thức, kĩ năng đã tích lũy đƣợc để phát triển"[10].

Thông qua việc nghiên cứu lý thuyết và thực hành giảng dạy hóa học ở các trƣờng trung học, chúng tôi thấy rằng, để nâng cao chất lƣợng giảng dạy và phát triển năng lực nhận thức của học sinh, giáo viên có thể sử dụng nhiều phƣơng pháp và phƣơng pháp khác cùng với nhau. Trong đó, các bài tập hóa học đƣợc coi là một phƣơng pháp giảng dạy có tác động rất tích cực đến giáo dục, đào tạo và phát triển năng lực nhận thức của

DẠ Y

KÈ

M

học sinh, cũng là thƣớc đo độ sâu của kiến thức. Bài tập hóa học là một biện pháp rất quan trọng để cải thiện chất lƣợng dạy và học, nó đóng một vai trò lớn trong việc hiện thực hóa các mục tiêu đào tạo: Bài tập vừa là mục đích vừa là nội dung, vừa là phƣơng pháp giảng dạy hiệu quả. Nó cung cấp cho sinh viên kiến thức, cách để có đƣợc kiến thức và hứng thú với niềm đam mê nhận thức. Đó là lý do chúng tôi chọn đề tài: “Phát triển năng lực nhận thức cho học sinh thông qua hệ thống bài tập chƣơng Oxi - Lƣu huỳnh(Hóa học 10 Trung học phổ thông) “ 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu: Đã có các bài báo, báo cáo khoa học và luận văn nghiên cứu liên quan đến việc sử

dụng bài tập hóa học để phát huy tính tích cực, năng lực và năng lực nhận thức cho học sinh. Sau đây là một số đề tài cụ thể.

1

1. Nguyễn Xuân Hùng (2012). Xây dựng, tuyển chọn và sử dụng hệ thống bài tập hóa học phần kim loại lớp 12 chương trình nâng cao theo hướng củng cố và phát triển

AL

kiến thức cho học sinh. Luận văn thạc sĩ, ĐH Vinh.

2. Chu Thị Kim Liên (2014). Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học lớp 11

CI

chương Nitơ - Cacbon (chương trình nâng cao) theo hướng phát triển năng lực nhận thức cho học sinh. Luận văn thạc sĩ, ĐH Vinh.

3. Trần Thị Thanh Hiền (2015). Tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập

FI

phần“Đại cương kim loại lớp 12 THPT” theo các mức độ nhận thức và tư duy của HS. Luận văn thạc sĩ, ĐH Vinh.

OF

4. Nguyễn Thị Ngọc Anh (2016). Xây dựng hệ thống bài tập hóa học theo hướng phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn cuộc sống cho HS. Luận văn thạc sĩ, ĐH Vinh

ƠN

5. Nguyễn Hồng Mạnh (2016). Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học phần Hydrocacbon(Hóa học 11) theo hướng phát triển năng lực nhận thức cho HS. Luận văn

NH

thạc sĩ, ĐH Vinh.

6. Nguyễn Thị Huy (2017). Sử dụng hệ thống bài tập hóa học lớp 11 để phát triển tư duy logic cho học sinh. Luận văn thạc sĩ, ĐH Vinh.

Nhìn chung, chƣa có đề tài nào đi sâu nghiên cứu về việc: Phát triển năng lực nhận thức cho học sinh thông qua hệ thống bài tập hóa học chƣơng Oxi – lƣu huỳnh(Hóa học 10 THPT.

QU

Y

3. Mục đích nghiên cứu Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học chƣơng oxi – lƣu huỳnh (Hóa học 10 THPT) trong dạy học hóa học theo hƣớng phát triển năng lực nhận thức cho học sinh THPT. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu * Các vấn đề lý thuyết liên quan đến đề tài nghiên cứu:

M

- Lý thuyết về nhận thức và hoạt động nhận thức của học sinh trong quá trình giảng dạy.

DẠ Y

KÈ

- Lý luận về bài tập hóa học * Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học 10 chƣơng oxi – lƣu huỳnh( Hóa học 10 THPT) trong dạy học hóa học theo hƣớng phát triển năng lực nhận thức cho HS THPT. * Phƣơng pháp sƣ phạm thực nghiệm để đánh giá chất lƣợng của hệ thống các bài tập đƣợc phát triển và khả năng áp dụng bài tập đó trong quá trình giảng dạy hóa học.

5. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu * Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học hóa học ở trƣờng THPT.

2

* Đối tƣợng nghiên cứu: Hệ thống bài tập hóa học chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh với

AL

việc phát triển năng lực nhận thức cho học sinh.

6. Phƣơng pháp nghiên cứu

CI

6.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lí thuyết - Nghiên cứu các tài liệu và chỉ thị của Đảng, nhà nƣớc và Bộ Giáo dục-Đào tạo liên quan đến đề tài.

- Nghiên cứu các tài liệu liên quan về lý luận giảng dạy, tâm lý học giảng dạy, giáo

OF

phát triển năng lực nhận thức trong giảng dạy hóa học.

FI

dục và sách giáo khoa, tài liệu tham khảo cho chủ đề. Đặc biệt chú ý đến cơ sở lý thuyết của các bài tập hóa học và ý nghĩa và tác dụng của các bài tập hóa học đƣợc sử dụng để

ƠN

6.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn * Dự giờ, test, phỏng vấn: - Khảo sát chung của các nhà nghiên cứu giáo dục, giáo viên đang trực tiếp giảng dạy tại các trƣờng trung học về tình trạng sử dụng các bài tập hóa học trong giảng dạy

NH

hóa học nói chung.

- Tìm hiểu ý kiến của giáo viên về các giải pháp xây dựng hệ thống bài tập hóa học nhằm củng cố và phát triển kiến thức và sử dụng nó trong quá trình tổ chức các hoạt động dạy học.

QU

Y

* Thực nghiệm sư phạm : - Đánh giá chất lƣợng định tính và định lƣợng của hệ thống bài tập đƣợc lựa chọn và xây dựng.

- Đánh giá hiệu quả từ việc sử dụng các bài tập hóa học để phát triển khả năng nhận thức để tổ chức thành các hoạt động giảng dạy.

KÈ

M

6.3. Sử dụng PP thống kê toán học trong khoa học giáo dục để xử lý kết quả thực nghiệm sƣ phạm 7. Giả thuyết khoa học Nếu xây dựng và sử dụng hợp lý hệ thống bài tập hóa học chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh trong dạy học hóa học thì sẽ nâng cao hiệu quả của việc dạy học môn hóa học theo hƣớng phát triển năng lực nhận thức và gây hứng thú học tập cho HS.

DẠ Y

8. Đóng góp mới của đề tài - Góp phần làm rõ ý nghĩa và tác dụng của các bài tập hóa học trong quá trình phát triển năng lực nhận thức cho học sinh.

- Bổ sung tài liệu về tình trạng sử dụng các bài tập trong giảng dạy hóa học để phát triển năng lực nhận thức cho học sinh trong giảng dạy hóa học tại các trƣờng trung học phổ thông hiện nay.

- Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh (Hóa học 10 THPT ) để phát triển năng lực nhận thức cho HS THPT. 3

PHẦN NỘI DUNG

AL

Chƣơng 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

CI

1.1. Vấn đề cơ bản về nhận thức và năng lực nhận thức 1.1.1. Khái niệm nhận thức Theo "Từ điển tiếng Việt": Nhận thức là quá trình biện chứng của sự phản ánh thế giới khách quan trong ý thức con ngƣời, nhờ đó con ngƣời tƣ duy và không ngừng tiến

FI

đến gần khách thể[40].

Theo quan điểm triết học duy vật biện chứng, nhận thức đƣợc định nghĩa là quá

OF

trình phản ánh biện chứng hiện thực khách quan vào trong bộ óc của con ngƣời, có tính tích cực, năng động, sáng tạo, trên cơ sở thực tiễn.[39] Sự phản ánh đó là một quá trình vận động và phát triển không ngừng. Quá trình vận động này tuân theo quy tắc riêng nổi

ƠN

tiếng của Lênin : “Từ trực quan sinh động đến tƣ duy trừu tƣợng và từ tƣ duy trừu tƣợng đến thực tiễn. Đó là con đƣờng biện chứng của nhận thức chân lý, nhận thức hiện thực khách quan”[13].

NH

1.1.2. Diễn biến của quá trình nhận thức Cũng theo Lênin : “Trực quan sinh động, tƣ duy trừu tƣợng và thực tiễn là ba yếu tố của cùng một quá trình thống nhất”[13]. Do đó, quá trình nhận thức có thể đƣợc xem nhƣ

QU

Y

ba giai đoạn: a) Giai đoạn nhận thức và cảm tính (trực quan sinh động) : Là giai đoạn nhận thức trực tiếp các sự vật, hiện tƣợng các mức độ thấp, chƣa đi vào bản chất. Giai đoạn này thể hiện ở các quá trình tâm lý : Cảm giác, tri giác và biểu tƣợng[38].

Giai đoạn này có các đặc điểm: + Phản ánh trực tiếp đối tƣợng bằng các giác quan của chủ thể nhận thức[39]. + Phản ánh bề ngoài, phản ánh cả cái tất nhiên và ngẫu nhiên, cả cái bản chất và không bản chất. Giai đoạn này có thể có trong tâm lý động vật[39].

DẠ Y

KÈ

M

b) Giai đoạn tư duy trừu tượng : Là giai đoạn cao của quá trình nhận thức, dựa trên các tài liệu cảm xúc phong phú có sẵn trong giai đoạn đầu và trên cơ sở thực hành lặp đi lặp lại nhiều lần, nhận thức đã chuyển sang giai đoạn cao. Sau đó, trong tâm trí con ngƣời xuất hiện một loạt các hoạt động tƣ duy, nhƣ: Phân tích, so sánh, trừu tƣợng hóa và khái quát hóa, tạo ra các khái niệm và sau đó sử dụng các khái niệm để đƣa ra phán đoán và hệ thống lý luận. c) Nhận thức trở về thực tiễn: Thực tiễn có vai trò kiểm nghiệm tri thức đã nhận thức đƣợc[40]. Do đó, thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý, là cơ sở động lực, mục đích của nhận thức[40]. Mục đích cuối cùng của nhận thức không chỉ để giải thích thế giới mà để cải tạo thế giới[40]. Tất cả những hiểu biết con ngƣời đƣợc khảo nghiệm lại trong thực tiễn mới trở nên sâu sắc và vững chãi đƣợc. Thông qua hoạt động thực tiễn thì trình độ 4

nhận thức của con ngƣời ngày càng phong phú và trở thành hệ thống lý luận. Do đó, sự

AL

nhận thức ở giai đoạn này có chức năng định hƣớng thực tiễn.

1.1.2. Năng lực nhận thức 1.1.2.1. Khái niệm về năng lực

CI

Năng lực là một khái niệm có nội hàm rộng và thực tiễn. Đã có nhiều các chuyên gia trong các lĩnh vực khác nhau định nghĩa khái niệm năng lực.

- Theo từ điển Tiếng Việt: “Năng lực là phẩm chất tâm sinh lí và trình độ chuyên

FI

môn tạo cho con ngƣời khả năng hoàn thành một loại hoạt động nào đó với chất lƣợng cao” [40].

OF

- NL gồm những kỹ năng và kỹ xảo học đƣợc hoặc sẵn có của cá thể nhằm giải quyết các tình huống xác định, cũng nhƣ sự sẵn sàng về động cơ, xã hội,….và khả năng vận dụng các cách giải quyết vấn đề một cách có trách nhiệm và hiệu quả trong những tình

ƠN

huống linh hoạt (Weinert 2001).

- NL là biết sử dụng các kiến thức và các kỹ năng trong một tình huống có ý nghĩa

NH

(Rogiers, 1996). - Năng lực là một tập hợp các kiến thức, kỹ năng và thái độ phù hợp với một hoạt động thực tiễn (Barnett, 1992).

- NL là khả năng đáp ứng thích hợp và đầy đủ các yêu cầu của một lĩnh vực hoạt động(Từ Điển Webster’s New 20th Century, 1965). Nhƣ vậy, năng lực không phải là

QU

Y

một thuộc tính đơn nhất. Đó là một tổng thể của nhiều yếu tố có liên hệ tác động qua lại và hai đặc điểm phân biệt cơ bản NL là: tính vận dụng, tính có thể chuyển đổi và phát triển. Đó cũng chính là các mục tiêu mà dạy và học tích cực hƣớng tới. Có nhiều loại NL khác nhau, trong đó NL hành động là loại NL có ý nghĩa tích cực nhất. Năng lực này bao gồm: NL tìm tòi, khám phá; NL xử lí thông tin, NL vận dụng và giải quyết vấn đề,…[3].

- Theo chƣơng trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông mới sau 2018 của Bộ giáo dục và Đào tạo: Năng lực là khả năng thực hiện thành công hoạt động trong một bối cảnh nhất định nhờ sự huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính cá nhân

DẠ Y

KÈ

M

khác nhƣ hứng thú, niềm tin, ý chí,... Năng lực của cá nhân đƣợc đánh giá qua phƣơng thức và kết quả hoạt động của cá nhân đó khi giải quyết các vấn đề của cuộc sống [9].

Nhƣ vậy, có thể hình dung, NL là khả năng mỗi con ngƣời có thể thực hiện một loại công việc nhất định với kỹ năng xử lý công việc tốt và linh hoạt, mang lại thành công cao trong lĩnh vực công việc tƣơng ứng. Ngƣời có NL trong một số lĩnh vực nhất định sẽ có động lực, hứng thú, tự tin, trách nhiệm và sẵn sàng thực hiện các công việc trong lĩnh vực đó. Thực hành các KN cho một lĩnh vực công việc nhất định có nghĩa là phát triển đƣợc NL làm việc với lĩnh vực đó.

5

1.1.2.2. Năng lực nhận thức Năng lực nhận thức đƣợc đánh giá qua việc thực hiện các thao tác tƣ duy : Phân

AL

tích tổng hợp, so sánh, khái quát hóa. Năng lực nhận thức đƣợc chia ra làm bốn trình độ nắm vững kiến thức, kĩ năng và bốn cấp độ năng lực tƣ duy [ 12 ]

CI

a) Trình độ nắm vững kiến thức và kĩ năng có bốn cấp độ : + Cấp độ một là mức độ hiểu hoặc ghi nhớ các sự kiện, học sinh xác định và phân biệt kiến thức cần tìm ( Nhận biết ).

FI

+ Cấp hai là cấp độ tái tạo thông điệp bộ nhớ (Hiểu ). + Cấp ba là cấp độ ứng dụng, nghĩa là vận dụng kiến thức vào thực tiễn trong các

OF

tình huống quen thuộc (Vận dụng).

+ Cấp độ 4 là cấp độ biến hóa, nghĩa là áp dụng kiến thức vào thực tiễn trong các đối tƣợng quen thuộc đã bị thay đổi hoặc không quen thuộc (Vận dụng cao).

ƠN

b) Năng lực tư duy có bốn cấp độ : + Tƣ duy cụ thể là sự suy diễn từ một thực thể cụ thể này sang một thực thể khác.

NH

+ Tƣ duy logic là một loại lý luận theo một chuỗi logic các bình luận đƣợc kiểm chứng về mặt khoa học có biểu hiện của các quá trình giải quyết vấn đề theo logic chặt chẽ. + Tƣ duy hệ thống là một lý luận có hệ thống với quan điểm rộng hơn.

QU

Y

+ Tƣ duy trừu tƣợng là suy nghĩ về các vấn đề theo cách sáng tạo bên ngoài khuôn khổ định trƣớc.

Với hóa học, tính năng cụ thể là môn khoa học tự nhiên, là môn khoa học lý thuyết gắn liền với thực nghiệm. Quá trình nhận thức của học sinh ngành hóa học đƣợc thể hiện thông qua quan sát, mô tả, giải thích hiện tƣợng, quá trình thay đổi chất, tƣ duy hóa học đƣợc hiểu là kỹ năng quan sát hiện tƣợng hóa học. , phân tích một hiện tƣợng phức tạp thành các bộ phận cấu thành, thiết lập mối quan hệ định lƣợng và định tính của các hiện tƣợng, dự đoán các hậu quả lý thuyết và áp dụng kiến thức của chúng.

DẠ Y

KÈ

M

1.1.3. Những nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức của học sinh trong dạy học hóa học.

Dạy học và phát triển nhận thức cho học sinh là hai quá trình liên quan đến nhau.

Nhiệm vụ phát triển năng lực của học sinh đƣợc giải quyết cùng với nhiệm vụ giáo dục và đạo đức. Trong dạy học hóa học nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức cho HS đƣợc thực hiện thông qua các nhiệm vụ cụ thể sau [ 12 ] : a) Phát triển trí nhớ và tư duy : Dạy học sẽ hiệu quả hơn khi có sự định hƣớng của HS. Đặc biệt quan trọng là sự phát triển trí nhớ và suy nghĩ của HS vì thiếu nó không nắm bắt đƣợc cơ sở của lý thuyết hóa học hiện đại. Việc tích lũy kiến thức và lựa chọn thao tác trí tuệ là một quá trình tâm lý tích cực, bao gồm cả sự tham gia của trí nhớ và suy nghĩ. Sự phát triển của trí nhớ và tƣ duy đƣợc thực hiện một cách hiệu quả nhất thông qua 6

quá trình học sinh kích hoạt nhận thức về từng giai đoạn, từng hoạt động của quá trình giảng dạy hóa học.

AL

b) Rèn luyện toàn diện trong từng giai đoạn phát triển các kĩ năng khái quát trí tuệ

và thực nghiệm hóa học : Hoạt động nhận thức hóa học bao gồm nhiều hoạt động học tập

CI

để nắm vững kiến thức hóa học. Ví dụ, tiến hành thí nghiệm hóa học, phân tích, kết hợp các chất, mô tả bằng các ký hiệu và sơ đồ, sử dụng khả năng dự đoán của HTTH, giải các bài tập hóa học…

FI

Thí nghiệm hóa học là một biện pháp quan trọng để tiếp thu hóa học hiệu quả với các kỹ năng trí tuệ nhƣ hoạt động so sánh, phân tích chung, suy luận, quy nạp. Các thao

OF

tác đƣợc hình thành trong quá trình giảng dạy hóa học, đƣợc phát triển và khái quát hóa ở dạng tổng quát nhất và dễ dàng chuyển đổi thành dạng tổng quát nhất và dễ dàng chuyển đổi thành năng lực học tập. Đào tạo toàn diện, mỗi giai đoạn kỹ năng để khái quát hóa trí

ƠN

tuệ và hóa học thực nghiệm là một nhiệm vụ quan trọng của việc phát triển HS. c) Tích cực hóa tất cả các dạng hoạt động nhận thức của HS : Trong quá trình

NH

giảng dạy hóa học, kết hợp hợp lý giữa phƣơng tiện và phƣơng pháp giảng dạy. Sự kết hợp của hai yếu tố này giúp GV phát triển tích cực các hình thức nhận thức hóa học cho học sinh từ đơn giản đến phức tạp. Trên thực tế, ngƣời ta đã xác định rằng việc dạy hóa học đƣợc thực hiện bằng phƣơng pháp giảng dạy nêu vấn đề sẽ làm tăng tích cực nâng

QU

Y

cao nhận thức của HS vì trong các bƣớc giảng dạy về các vấn đề - ơrixtic, học sinh tích cực bắt tay vào các hoạt động độc lập một cách sáng tạo tìm kiếm kiến thức. d) Thường xuyên phát triển hứng thú nhận thức của HS : Nhận thức thú vị là nguyên nhân - động lực đầu tiên của quá trình nhận thức ở HS. Lý thuyết giáo dục và tất cả các nghiên cứu về phƣơng pháp giảng dạy chỉ ra rằng nếu HS không phát triển hứng thú với hóa học, khả năng nhận thức của HS sẽ giảm đột ngột, khi nghiên cứu hóa học hoàn toàn bằng kiến thức lý thuyết trừu tƣợng. GV phải làm cho HS hiểu mục đích và ý nghĩa của các hoạt động của họ, từ đó hình thành động lực học tập. Việc kích thích hứng

DẠ Y

KÈ

M

thú học tập của HS đƣợc thực hiện bằng cách nghiên cứu kiến thức lý thuyết xen kẽ với thực nghiệm, tăng kết nối lý thuyết với thực tế, sử dụng các thí nghiệm tích cực với các tài liệu lịch sử hóa học, sự hấp dẫn của các tình huống và bản chất của các yếu tố, tăng cƣờng mối quan hệ liên môn. e) Tăng dần mức độ phức tạp của hoạt động nhận thức học tập : Quy luật tâm lý thống nhất của hoạt động và nhận thức đã tạo điều kiện để cải thiện tính tích cực và tự nhận thức của học sinh trong quá trình giảng dạy. Trƣớc hết thƣờng đƣa ra ý nghĩa và khả năng hoạt động, đặt mục tiêu học tập rõ ràng và đƣa HS vào các hoạt động nhận thức. Đƣa HS tham gia vào việc giải quyết các hệ thống phức tạp của các bài tập nhận thức hóa học và dần dần cải thiện tính độc lập của HS trong học tập để kích thích hoạt động nhận thức.

7

1.2. Bài tập hóa học với việc phát triển năng lực nhận thức

AL

1.2.1. Một số khái niệm về bài tập hóa học Theo từ điển tiếng Việt, bài tập là bài giao cho học sinh làm để vận dụng kiến thức đã học, còn bài toán là vấn đề cần giải quyết bằng phƣơng pháp khoa học[40].

CI

Theo các nhà lý luận dạy học Liên Xô cũ [12]: + Bài tập là một dạng bài làm gồm những bài toán, những câu hỏi đồng thời cả bài toán mà trong khi hoàn thành chúng học sinh nắm đƣợc một tri thức, hoặc hoàn thiện

FI

chúng. Câu hỏi đó là những bài làm mà khi hoàn thành chúng học sinh phải tiến hành một hoạt động tái hiện bất luận trả lời miệng, viết hay kèm theo thực hành hoặc xác minh

OF

bằng thí nghiệm.

+ Bài toán là bài làm mà khi hoàn thành chúng học sinh phải tiến hành một hoạt động sáng tạo, bất luận hình thức hoàn thành bài toán bằng trả lời miệng, viết hay kèm

ƠN

theo thực hành hoặc xác minh bằng thực nghiệm. + Theo giáo sƣ Nguyễn Ngọc Quang đã dùng bài toán hóa học để chỉ bài toán định

NH

lƣợng và cả những bài toán nhận thức: Bài toán là một hệ thông tin xác định, bao gồm những dữ kiện và những yêu cầu luôn luôn không phù hợp với nhau, dẫn tới nhu cầu khắc phục bằng cách biến đổi chúng [34] . + Trong sách giáo khoa và tài liệu tham khảo ở phổ thông hiện nay, thuật ngữ “ Bài

QU

Y

tập” chủ yếu đƣợc sử dụng theo quan niệm: bài tập bao gồm cả những câu hỏi và bài toán, mà khi hoàn thành chúng học sinh vừa nắm đƣợc, vừa hoàn thiện đƣợc một tri thức hay một kỹ năng nào đó, bằng cách trả lời miệng, trả lời viết hoặc kèm theo thực nghiệm.

Ví dụ: Với các tài liệu “Bài tập hóa học 10”, “Bài tập hóa học 11”, v.v…. thì thuật ngữ bài tập có sự tƣơng đồng với quan niệm trên.

Tóm lại: Bài tập hóa học là khái niệm bao trùm tất cả, giải bài tập hóa học cho học sinh không chỉ áp dụng kiến thức cũ mà còn tìm kiếm kiến thức mới và áp dụng kiến thức cũ trong các tình huống mới.

DẠ Y

KÈ

M

1.2.2. Ý nghĩa, tác dụng của bài tập hóa học ở trường phổ thông Bài tập hóa học là một biện pháp rất quan trọng để cải thiện chất lƣợng dạy và học, nó đóng một vai trò lớn trong việc hiện thực hóa các mục tiêu đào tạo: Bài tập vừa là mục đích vừa là nội dung, vừa là phƣơng pháp giảng dạy hiệu quả. Nó cung cấp cho học sinh kiến thức, cách để có đƣợc kiến thức và hứng thú với niềm đam mê nhận thức.

Các bài tập hóa học có tác dụng lớn trên nhiều mặt. [ 12 ] 1.2.2.1. Ý nghĩa trí dục - Làm khái niệm hóa học chính xác. Mở rộng, đào sâu, củng cố kiến thức một cách phong phú và hấp dẫn. Chỉ khi kiến thức có thể đƣợc áp dụng để giải quyết vấn đề, HS mới có thể thực sự nắm bắt kiến thức sâu sắc.

8

- Xem xét và hệ thống hóa kiến thức theo cách tích cực nhất. Khi ôn tập, học sinh sẽ dễ chán hơn nếu họ chỉ yêu cầu họ lặp lại kiến thức. Thực tế cho thấy các HS rất quan

AL

tâm đến việc giải quyết các bài học trong các bài học ôn tập.

- Rèn luyện các KN hóa học nhƣ tính toán theo phƣơng trình hình học, công thức

CI

hóa học, cân bằng PTHH ... .. Nếu là bài tập thực nghiệm, nó sẽ thực hành các kỹ năng thực tế, góp phần hình thành các kỹ thuật chung cho HS. - Rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức vào cuộc sống thực tế của lao động sản

FI

xuất và bảo vệ môi trƣờng.

- Qua việc nghiên cứu nội dung bài tập, HS phải đọc kỹ, suy luận từng chi tiết đến

OF

tổng thể của bài tập để hiểu nội dung và yêu cầu của bài tập rồi tìm các phƣơng pháp giải.

Trong quá trình đó, HS không những phải hiểu rõ từng từ ngữ, khái niệm riêng trong bài tập mà còn hiểu đƣợc mối quan hệ của cả bài tập rồi sử dụng ngôn ngữ của bản thân để

ƠN

trình bày cách giải bài tập. Đó là rèn luyện năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học.

- Tiến trình giải bài tập hóa học là một hệ thống các hoạt động làm việc tự lực căn

NH

bản của HS. Trƣớc khi giải bài toán, học sinh phải phân tích điều kiện của bài học, xây dựng lập luận của riêng mình, thực hiện các phép tính khi cần thiết, tiến hành thí nghiệm, thực hiện các phép đo .... Thông qua tiến trình giải bài tập, đã hình thành và phát triển cho HS năng lực tự học một cách tự giác say mê và hứng thú. [ 33 ]

QU

Y

1.2.2.2.Ý nghĩa giáo dục Các bài tập hóa học cũng có tác dụng giáo dục HS phẩm chất tƣ tƣởng đạo đức.

Thông qua các bài tập về lịch sử, có thể cho HS thấy quá trình tạo ra ý tƣởng về quan điểm khoa học tiến bộ, những phát minh vĩ đại và có giá trị của các nhà khoa học tiên tiến trên thế giới. Việc rèn luyện các bài tập, cũng rèn luyện cho HS những phẩm chất độc lập về tƣ duy, sự can đảm để vƣợt qua khó khăn, tính chính xác khoa học, kích thích sự quan tâm đến hóa học nói riêng và học tập nói chung.

1.2.2.3. Ý nghĩa đánh giá thực trạng nhận thức của học sinh

DẠ Y

KÈ

M

Phát triển ở HS năng lực chung, độc lập, thông minh và sáng tạo về tƣ duy logic và biện chứng. Cao hơn đào tạo bình thƣờng, HS phải áp dụng kiến thức một cách linh hoạt và sáng tạo để giải quyết các bài tập trong tình huống mới, hoàn cảnh mới và đề xuất các giải pháp khác nhau khi xử lý một tình huống. Thông qua đó, bài tập hóa học giúp khám phá khả năng sáng tạo của sinh viên để đánh giá và phát huy khả năng sáng tạo cho chính bản thân.

1.2.2.4. Ý nghĩa đánh giá phân loại học sinh Các bài tập hóa học cũng là phƣơng tiện rất hiệu quả để kiểm tra chính xác kiến thức và kỹ năng của học sinh. Trong quá trình giảng dạy, kiểm tra và đánh giá các giai đoạn và tự đánh giá để đánh giá sự nắm vững kiến thức, kỹ năng của học sinh có một ý nghĩa quan trọng. Thông qua việc giải bài tập của HS, GV cũng biết kết quả giảng dạy 9

của mình, từ đó có các phƣơng pháp để điều chỉnh và hoàn thiện các hoạt động giảng dạy 1.2.2.5. Ý nghĩa bài tập hóa học là một phương pháp dạy học hiệu quả

AL

cũng nhƣ học tập của HS. [ 35 ] Bài tập hóa học có thể tham gia vào các giai đoạn của quá trình dạy học: đặt vấn đề,

CI

giải quyết vấn đề, nghiên cứu tài liệu mới, ôn tập củng cố, vận dụng kiến thức,...Trong các bài học nghiên cứu kiến thức mới hay ôn tập, giáo viên có thể lựa chọn một vài bài tập nào đó để cho học sinh tiến hành giải. Cụ thể

FI

+ Bài tập hóa học là công cụ để củng cố kiến thức + Bài tập hóa học là cách thức để hình thành khái niệm hóa học cơ bản

OF

+ Bài tập hóa học là phƣơng tiện để phát triển kiến thức lý thuyết khi nghiên cứu tài liệu mới

+ Bài tập hóa học để hình thành và phát triển kỹ năng

ƠN

1.2.3. Một số các phân loại bài tập hóa học a) Dựa vào nội dung bài tập hóa học có thể được chia thành 4 loại  Bài tập lý thuyết  Bài tập thực nghiệm

NH

 Bài tập tổng hợp

b) Dựa vào nhiệm vụ đặt ra và yêu cầu của bài tập.  Bài tập lập PTHH  Bài tập nhận biết

Y

 Bài tập điều chế

QU

 Bài tập tách các chất ra khỏi hỗn hợp  Bài tập lập CTPT

c) Dựa vào khối lượng kiến thức, mức độ đơn giản hay phức tạp của bài tập.  Bài tập cơ bản

M

 Bài tập tổng hợp

d) Dựa vào hình thức kiểm tra.

KÈ

 Bài tập trắc nghiệm khách quan  Bài tập tự luận

DẠ Y

1.2.4. Những xu hướng pháp triển của BTHH hiện nay Hiện nay, BTHH đƣợc xây dựng theo các xu hƣớng [ 12 ], [ 33 ]: - Loại bỏ các bài tập có hàm lƣợng hóa học kém nhƣng cần các thuật toán phức tạp để giải (Nhiều ẩn, nhiều phƣơng trình, bất đẳng thức, phƣơng trình bậc 2 ...)

- Loại bỏ các bài tập có nội dung phức tạp, giả sử rắc rối, phức tạp, khoảng cách hoặc hóa học không thực tế.

- Tăng cƣờng và xây dựng sử dụng các công trình hóa học.

10

- Tăng cƣờng sử dụng các bài tập TNKQ, BTTN hóa học.

- Phát triển các bài tập mới để đào tạo học sinh phát hiện vấn đề và giải quyết các

AL

vấn đề liên quan đến hóa học và ứng dụng kiến thức vào thực tế và bảo vệ môi trƣờng.

- Đa dạng hóa các loại bài tập nhƣ bài tập với đồ thị, sơ đồ và bài tập về kỹ năng

CI

hóa học.

- Phát triển các bài tập với hàm lƣợng hóa học phong phú và sâu sắc, tính toán đơn giản và nhẹ nhàng.

FI

1.2.5. Bài tập hóa học với việc phát triển năng lực nhận thức 1.2.5.1. Vai trò của bài tập hóa học trong việc phát triển năng lực nhận thức

OF

Bài tập hóa học là một phƣơng tiện có tầm quan trọng đặc biệt trong việc phát triển tƣ duy hóa học của HS, bồi dƣỡng cho HS phƣơng pháp nghiên cứu khoa học. Trong thực tiễn dạy học, tƣ duy hóa học đƣợc hiểu là kĩ năng quan sát hiện tƣợng hóa học, phân

ƠN

tích một hiện tƣợng phức tạp thành những bộ phận thành phần, xác lập mối quan hệ định lƣợng và định tính của các hiện tƣợng, đoán trƣớc hệ quả lí thuyết và áp dụng kiến thức

NH

của mình [ 12 ]. Trong những điều kiện đó, tự nghiên cứu tƣ duy logic, tƣ duy sáng tạo của HS đƣợc phát triển, năng lực giải quyết vấn đề đƣợc nâng cao [ 33 ].

Bài tập có thể phát triển ở học sinh năng lực tƣ duy logic, biện chứng khái quát, độc lập thông minh và sáng tạo. Trong quá trình tìm lời giải cho bài toán, cao hơn mức rèn

QU

Y

luyện thông thƣờng, học sinh phải biết vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo để giải quyết bài tập trong những tình huống mới, hoàn cảnh mới, biết đề xuất đánh giá theo ý kiến riêng bản thân, biết đề các giải pháp khác nhau khi phải xử lý một tình huống,...Thông qua đó, bài tập hóa học giúp phát hiện năng lực sáng tạo của học sinh để đánh giá, đồng thời phát huy đƣợc năng lực sáng tạo cho bản thân [ 35 ].

1.2.5.2. Mối quan hệ giữa hoạt động giải bài tập hóa học với việc phát triển năng lực nhận thức Để giúp học sinh phát triển năng lực nhận thức thì cần phải tập luyện cho học sinh

DẠ Y

KÈ

M

hoạt động nhận thức từ bậc thấp đến bậc cao mà đỉnh cao là tạo ra những phẩm chất nhận thức mang tính mới mẻ, sáng tạo.

Trong dạy học hóa học, bài tập hóa học một trong những phƣơng pháp chủ yếu để phát triển năng lực nhận thức cho học sinh thông qua hoạt động giải bài tập. Do đó, giáo viên cần tạo điều kiện để HS hoạt động giải bài tập từ đó khả năng nhận thức đƣợc phát triển, học sinh sẽ có những sản phẩm tƣ duy mới, thể hiện: - Phát hiện vấn đề mới; - Tìm một hƣớng đi mới; - Tạo kết quả mới. Để làm đƣợc điều đó, trƣớc hết giáo viên cần chú ý đến hoạt động giải các bài tập hóa học để tìm ra câu trả lời không chỉ là mục đích mà còn là phƣơng tiện hiệu quả để 11

phát triển năng lực nhận thức cho học sinh. Các bài tập hóa học phải đƣợc đa dạng hóa trong nhiều thể loại và đƣợc sử dụng trong tất cả các giai đoạn của quá trình giảng dạy

AL

nhƣ nghiên cứu tài liệu mới, ôn tập, thực hành, kiểm tra, … Thông qua các bài tập giải bài tập hóa học biểu hiện các năng lực nhận thức nhƣ quan sát, giải thích, trí tƣởng tƣợng,

CI

vận dụng cấp thấp, tƣ duy độc lập, vận dụng cấp cao... thƣờng đƣợc đào tạo và phát triển, từ đó biết phê bình nhận xét đúng, tạo hứng thú và đam mê học tập, ... rồi cuối cùng nghĩ đến học sinh đƣợc đào tạo và phát triển thƣờng xuyên , đi đúng hƣớng, nhìn thấy giá trị

FI

của lao động, tăng khả năng hiểu biết thế giới của học sinh đang ở một tầm cao mới, góp phần vào quá trình hình thành nhân cách của học sinh.

OF

1.3. Sử dụng bài tập hóa học để nâng cao hiệu quả học tập theo hƣớng phát triển năng lực nhận thức Trong quá trình giảng dạy, giáo viên có thể sử dụng các bài tập hóa học. Chẳng hạn,

ƠN

khi truyền tải kiến thức mới, có thể sử dụng bài tập để vào bài học, tạo tình huống có vấn đề, chuyển từ phần này sang phần khác, để củng cố, phát triển nhận thức cho học sinh.

NH

Sau đây là một số hình thức sử dụng bài tập hóa học để giúp HS nâng cao tính tích cực độc lập sáng tạo trong việc nắm vững kiến thức hóa học năng, qua đó phát triển năng lực nhận thức ở các mức độ trong quá trình dạy học hóa học

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

1.3.1. Sử dụng bài tập hóa học để củng cố kiến thức Trong qua trình củng cố và hệ thống hóa kiến thức thì bài tập hóa học là sự lựa chọn hay nhất để hoạt động dạy học sinh động và hiệu quả hơn. Khi giải các bài tập hóa học, học sinh phải nhớ kiến thức đã học, đào sâu một khía cạnh kiến thức nhất định hoặc kết hợp và huy động kiến thức để có thể giải quyết vấn đề. Tất cả các hoạt động tƣ duy này đã góp phần củng cố và đào sâu kiến thức cho học sinh.

Ví dụ 1: Em hãy nhắc lại tính chất hóa học của axit sunfuric đặc và axit sunfuric loãng. Viết các phƣơng trình phản ứng minh họa (các phản ứng khác với phản ứng trong sách giáo khoa).

Ví dụ 2: Chỉ dùng một hóa chất, hãy nhận biết các dd: NaOH, HCl, Na2CO3, Ca(OH)2.

12

Để trả lời đƣợc câu hỏi này HS phải nhận biết đƣợc axit, bazo, muối. Thay vì trình

AL

bày bài nhận biết nhƣ thông thƣờng giáo viên yêu cầu học sinh lập bảng để trình bày.

NaOH

HCl

Na2CO3

Ca(OH)2

Quỳ tím

Xanh (1)

Đỏ (2)

Xanh (3)

Xanh (4)

Sủi bọt

Có pƣ nhƣng

khí (CO2)

không có hiện

(6)

tƣợng

X

hiện tƣợng (5)

X

Có kết tủa trắng tạo thành (CaCO3) (7)

ƠN

X

ứng

HCl

Nhận đƣợc Na2CO3

Nhận đƣợc Ca(OH)2 và NaOH

NH

Na2CO3

không phản

Nhận đƣợc

FI

không có

HCl

OF

Có phản ứng nhƣng

Kết luận

CI

Thuốc thử

Phƣơng trình hóa học của phản ứng: (1) NaOH  Na   OH  (3) Na2CO3  2 Na   CO32 CO32  H 2O

Y

(2) HCl  H   Cl  HCO3  OH 

QU

(4)Ca (OH ) 2  Ca 2  2OH 

(6) Na2CO3  2 HCl  2 NaCl  CO2  H 2O (7)Ca(OH ) 2  Na2CO3  CaCO3  2 NaOH

DẠ Y

KÈ

M

1.3.2. Sử dụng bài tập hóa học để hình thành các khái niệm hóa học cơ bản Ngoài việc sử dụng các bài tập hóa học để củng cố kiến thức, rèn luyện kỹ năng hóa học cho học sinh, giáo viên có thể sử dụng các bài tập để kiểm soát quá trình nhận thức của học sinh để hình thành các khái niệm mới. Trong bài học, khái niệm học sinh phải tiếp thu và hiểu những kiến thức mới mà học sinh không biết hoặc không biết chính xác và rõ ràng. Ví dụ, khi hình thành một khái niệm đồng vị chung, giáo viên xác định định nghĩa, cho phép học sinh áp dụng để giải một số bài tập để hiểu đầy đủ khái niệm này, với hình thức hoạt động này quá trình thu nhận học sinh vẫn còn thụ động. . Để hình thành khái niệm thù hình khi học bài ozon, giáo viên có thể sử dụng câu hỏi sau để hình thành khái niệm.

13

Các oxi tự do tồn tại đó là: O3 và O2. Hai chất này đƣợc làm từ một nguyên tố oxi. Hai

AL

chất khác nhau đƣợc tạo thành từ một nguyên tố là gì? Từ đó HS hình thành khái niệm thù hình.

CI

1.3.3. Sử dụng bài tập hóa học để phát triển kiến thức khi nghiên cứu tài liệu mới Các bài tập hóa học đƣợc sử dụng nhƣ một phƣơng tiện để nghiên cứu các tài liệu mới, khi trang bị cho học sinh kiến thức để đảm bảo học sinh tiếp thu kiến thức một cách sâu sắc và vững chắc. Nghiên cứu một kiến thức mới thƣờng bắt đầu với việc nêu vấn đề.

FI

Mỗi vấn đề xuất hiện khi nghiên cứu tài liệu mới cũng là một bài tập cho học sinh. Để tạo ra một vấn đề mới và thú vị và xây dựng một vấn đề, nghiên cứu cũng có thể giải quyết

OF

các bài tập. Việc xây dựng các vấn đề giảng dạy bằng các bài tập sẽ không chỉ kích thích sự hứng thú cao của học sinh đối với kiến thức mới sắp học mà còn tạo ra khả năng củng cố kiến thức hiện có và xây dựng mối quan hệ giữa kiến thức cũ và mới.

ƠN

Ví dụ: Khi nghiên cứu TCHH của axit sunfuric để thấy rằng axit sunfuric loãng và axit sunfuric đặc có tính chất hóa học khác nhau, có thể tiến hành tổ chức hoạt động nhận

NH

thức cho HS qua các thí nghiệm sau : GV chuẩn bị hai ống nghiệm, ống nghiệm 1 đựng axit sunfuric loãng và ống nghiệm 2 đựng axit sunfuric đặc: Cho Cu ống thứ nhất.

Y

Cho Cu vào ống thứ hai.

Qua các thí nghiệm trên HS rút ra kết luận về tính chất hóa học của axit sunfuric loãng không tác dụng với kim loại đứng sau hidro còn axit sunfuric đặc tác dụng đƣợc với kim loại sau hidro hay nói một cách khác axit sunfuric đặc có tính oxi hóa mạnh.

QU

1.3.4. Sử dụng bài tập hóa học để hình thành và phát triển kĩ năng Các bài tập hóa học là phƣơng tiện rất tốt để đào tạo và phát triển các kỹ năng quan sát, giải thích và kết nối lý thuyết với thực tế, sử dụng kiến thức học đƣợc trong cuộc sống và sản xuất. Bởi vì kiến thức đƣợc nắm vững thực sự, nếu HS có thể áp dụng thành

DẠ Y

KÈ

M

thạo chúng vào việc hoàn thành các bài tập lý thuyết và thực hành, từ đó giáo dục kỹ thuật hiệu quả và hƣớng dẫn nghề nghiệp cho HS. Ví dụ: Nhúng thanh Fe vào dung dịch H2SO4 loãng, sau 5 phút lại thêm vào vài giọt dung dịch CuSO4, Nêu hiện tƣợng? Giải thích. Đối với thí nghiệm này học sinh dễ dàng nhận ra một số hiện tƣợng sau đây: - Có bọt khí thoát ra, mẩu sắt tan dần, màu xanh của dung dịch CuSO4 bị nhạt dần, trên mẩu sắt có màu đỏ của Cu đƣợc tạo thành bám vào.

Tuy nhiên, có một hiện tƣợng không mấy học sinh có thể nhận thấy hoặc nếu có nhận thấy nhƣng không nghĩ đó là hiện tƣợng hóa học khác hơn trong quá trình diễn biến của thí nghiệm, đó là: sau khi cho dung dịch CuSO4 vào thì đồng thời với việc màu của

14

dung dịch bị nhạt đi thì lƣợng khí giải phóng ra cũng nhiều hơn so với trƣớc. Lí do: đã có một quá trình hóa học khác xảy ra đó là sự hình thành pin điện.

AL

Fe + H2SO4  FeSO4 + H2 ( 1 )

CI

Fe + CuSO4  FeSO4 + Cu ( 2 ) - Bột đồng màu đỏ tách ra ở phản ứng ( 2 ) bám vào thanh sắt cùng nhúng vào

FI

dung dịch H2SO4, tạo ra các vi pin và hiện tƣợng ăn mòn điện hóa xảy ra: Fe bị ăn mòn mạnh hơn ( cực âm ), phản ứng (1) xảy ra nhanh hơn, tốc độ khí H2 giải phóng lớn hơn.

Nhƣ vậy, sau khi nêu và giải thích các hiện tƣợng làm cho học sinh nhận thức sâu sắc rằng nguyên nhân của một sự thay đổi dù rất nhỏ có thể là một quá trình hóa học mới

OF

đƣợc tạo ra. Điều này làm cho học sinh nhận thức đƣợc sự cần thiết của việc quan sát cũng nhƣ kỹ năng quan sát, do vậy mà học sinh sẽ nâng cao đƣợc kỹ năng quan sát của mình.

NH

ƠN

1.3.5. Sử dụng bài tập dùng để phản triển các mức độ nhận thức a) Bài tập mô tả: Để giải quyết loại bài tập này trong giảng dạy, cần phải thực hành các kỹ năng và phƣơng pháp quan sát và đo lƣờng thí nghiệm hóa học. Loại bài tập này có các đặc điểm mà học sinh phải thao tác thực tế với các chất và đối tƣợng thí nghiệm.

Kết quả của các quan sát thực tế hoặc đo lƣờng luôn trùng khớp với mô tả bằng lời nói của các sự kiện.

Ví dụ: Tại sao cho dung dịch HNO3 đặc vào lọ lâu dài mà dung dịch có màu vàng?

Phân tích: Học sinh cần biết các tính chất hóa học của dung dịch HNO3 khi giải

QU

Y

thích cho học sinh xây dựng và chứng minh sự thật, quan sát các nguyên nhân hoặc cơ chế cụ thể gây ra hiện tƣợng quan sát đƣợc. Điều đó làm cho nó có thể giải thích hiện tƣợng: b) Bài tập giải thích: Bài tập này đòi hỏi học sinh phải có một hệ thống kiến thức nhất định và hứng thú với việc học.

Ví dụ 1 : Vì sao khi điều chế H2S từ các muối sunfua kim loại ngƣời ta thƣờng

M

dùng dd H2SO4 loãng, dd HCl mà không dùng dd HNO3 H2SO4 (đậm đặc) ?

Phân tích:

DẠ Y

KÈ

H2S + 3H2SO4  4SO2  + 4H2O - dd HNO3 H2SO4 (đậm đặc) có tính oxi hóa còn H2S có tính khử. c) Bài tập phương pháp luận : Là bài tập dạy cách tổ chức hoạt động nhận thức, loại bài tập này liên quan đến sự phân tích các kiến thức khoa học.

Ví dụ: NH3 có tính chất hóa học gì? Giải thích vì sao NH3 lại có tính chất đó ?

Phân tích: Công thức electron của NH3 : H N H H 15

CTCT của NH3:

AL

H N H H

CI

GV tổ chức cho HS nghiên cứu và rút ra kiến thức cần đạt: + Nguyên tử N trong phân tử NH3 mang điện tích âm và còn cặp điện tử tự do, nên

FI

NH3 kết hợp với một số cation (kết hợp với H+ thể hiện tính bazơ yếu, kết hợp với các ion Cu2+, Zn2+, Ag+, tạo phức). + Do trong phân tử NH3 nguyên tử N có mức oxi hóa thấp -3 là số oxi hóa thấp nhất của N, nên NH3 thể hiện tính khử trong các phản ứng oxi hóa - khử.

OF

Kết luận: Một bazơ, một chất khử mạnh, phân hủy ở nhiệt độ cao, có khả năng tạo ra phức chất. d) Những bài tập sáng tạo : Khi giải quyết vấn đề này, học sinh thu thập thông tin

NH

ƠN

mới do tìm kiếm độc lập, loại bài tập này có đặc điểm là HS độc lập sử dụng kiến thức, kỹ năng có đƣợc vào tình huống mới và từ đó thu thập phƣơng pháp nhận ra những vấn đề mới trong những tình huống quen thuộc hoặc nhìn thấy những khả năng mới của những đối tƣợng quen thuộc.

Ví dụ: Từ muối ăn, nƣớc, H2SO4 đặc. Hãy điều chế: Khí Cl2, H2S, SO2 , nƣớc Javen, Na2SO4 Phân tích: Đầu tiên HS sẽ điều chế khí HCl từ NaCl và H2SO4 đậm đặc, đến đây HS gặp

Y

chƣớng ngại kiến thức. GV phân tích kiến thức liên quan của các phƣơng trình.

QU

dpdd  2NaOH + Cl2 + H2 ( đk: Đpdd, có màng ngăn ) 2NaCl +2H2O  mn t  Na2SO4 + 2HCl 2NaCl + H2SO4  xt 0

Cl2 + 2NaOH  NaCl + NaClO + H2O dpnc 2NaCl   2Na + Cl2 ( Đk: Đpnc )

M

8Na + 5H2SO4  4Na2SO4 + H2S +4H2O 2Na + 2H2SO4  Na2SO4 + SO2 +2H2O

DẠ Y

KÈ

1.4. Điều tra thực trạng sử dụng bài tập trong dạy hóa học ở trƣờng phổ thông hiện nay 1.4.1.Mục đích điều tra Tìm hiểu, đánh giá thực trạng việc dạy học môn hóa học nói chung và sử dụng bài tập nói riêng trong dạy học hóa học hiện nay ở các trƣờng trung học phổ thông thuộc địa bàn tỉnh Quảng Bình.

Thông qua quá trình điều tra, phân tích sâu về các loại bài tập mà giáo viên hiện đang trình bày cho các môn học lớp 10, hiệu quả của việc sử dụng các bài tập hóa học mang lại (ƣu điểm, hạn chế, nguyên nhân).

16

1.4.2.Nội dung - phương pháp - đối tượng - địa bàn điều tra * Nội dung điều tra

AL

Một cuộc khảo sát chung về việc sử dụng các bài tập hóa học hiện nay ở các trƣờng trung học.

FI

thiết bị, phòng thí nghiệm và các phƣơng tiện dạy giảng dạy khác. * Phương pháp điều tra

CI

Nhận lời khuyên từ giáo viên và chuyên gia về các lựa chọn sử dụng bài tập trong các lớp hóa học. Điều tra hiện trạng của các cơ sở trong các trƣờng trung học: công cụ, hóa chất,

học, làm bài kiểm tra.

Gửi và thu thập các câu hỏi (kiểm tra phản hồi).

OF

Nghiên cứu kế hoạch bài học, giờ trực tiếp của các bài học hóa học ở trƣờng trung

ƠN

Gặp gỡ trao đổi, nói chuyện và phỏng vấn giáo viên, chuyên gia và quản lý.

Quan sát và nghiên cứu trực tiếp các phƣơng tiện để giảng dạy môn học.

NH

* Đối tượng điều tra Giáo viên giảng dạy bộ môn hóa học ở trƣờng trung học phổ thông.

Giáo viên có trình độ đại học và sau đại học.

Chuyên gia của các phòng giáo dục, phòng giáo dục và đào tạo phụ trách chuyên môn.

QU

Y

* Địa bàn điều tra Chúng tôi đã tiến hành một cuộc điều tra tại các trƣờng trung học ở tỉnh Quảng Bình.

- Đặc điểm của chƣơng trình đào tạo: Chƣơng trình nâng cao 2 trƣờng, các chƣơng trình cơ bản còn lại.

- Đặc điểm chất lƣợng: Trƣờng học ở nông thôn, miền núi, trƣờng học trong thị trấn và trƣờng học trong thành phố (trƣờng chuyên).

DẠ Y

KÈ

M

1.4.3.Kết quả điều tra Sau quá trình điều tra từ tháng 1 đến tháng 4 năm học 2018 – 2019 bằng hình thức trực tiếp dự giờ thăm lớp của giáo viên trên địa bàn Quảng Bình và gửi phiếu cho 29 GV chúng tôi đã tổng hợp kết quả lại nhƣ sau: Rất ít giáo viên tự ra bài tập mà chỉ lấy bài tập cho học sinh làm đã có sẵn trong sách giáo khoa, sách bài tập.

Trong phần lớn bài học giáo viên chỉ tập trung vào việc truyền tải kiến thức mà bỏ qua vai trò của bài tập.

Vẫn còn một số giáo viên sử dụng các bài tập trong lớp nhƣng chỉ sử dụng nó để kiểm tra miệng (kiểm tra bài học cũ), và cuối bài học để xem lại bài học một cách có hệ thống.

17

Ít giáo viên sử dụng các bài tập nhƣ một nguồn kiến thức cho học sinh để củng cố, khám phá và phát triển kiến thức của riêng mình.

AL

Khi đƣợc tƣ vấn về việc xây dựng hệ thống bài tập hóa học 10, củng cố và phát

triển kiến thức để hỗ trợ quá trình tổ chức các hoạt động dạy học, tất cả các giáo viên đều

CI

đồng ý rằng đây là một giải pháp tốt và khả thi trong việc nâng cao hiệu quả giảng dạy ở trƣờng trung học hiện nay.

Kết quả:

FI

Bảng 1.1: Tình hình sử dụng bài tập để củng cố và phát triển phần Oxi – Lưu huỳnh hóa học lớp 10 trên địa bàn tỉnh Quảng Bình Số

THPT

GV

QUANG TRUNG

Sử dụng trong các trƣờng

Hình thức kiểm

hợp

tra

KB G

TT

Kiểm Tra

Phụ đạo

TN

TL

Cả Hai

8

5

0

3

4

2

1

1

2

1

5

5

2

1

2

3

1

2

1

1

2

2

NGÔ QUYỀN

5

2

2

1

3

3

2

0

1

2

2

ĐÀO DUY TỪ

5

3

1

1

2

2

2

1

1

3

LỆ THỦY

6

Tổng

29

3

1

2

3

4

3

2

1

2

3

15

5

9

16

12

10

6

6

8

15

31,1

55,2

41,4

34,5

QU

Y

Tỷ lệ %

Củng Cố

3

51,7 17,2

M

BỈNH KHIÊM

NH

NGUYỄN

Ôn Tập

ƠN

TX

OF

Trƣờng

Tình hình sử dụng

20,7 20,7 27,6 51,7

KÈ

Ký hiệu: TX: thường xuyên, KBG: không bao giờ, TT: thỉnh thoảng, TN: trắc nghiệm, TL: tự luận.

DẠ Y

1.4.4. Đánh giá và thảo luận Thông qua kết quả khảo sát, kết hợp với các quan sát cụ thể về điều kiện cơ sở cho việc giảng dạy và trao đổi hóa học với giáo viên, nhà quản lý và cán bộ phụ trách chuyên môn, kết hợp với kết quả thu đƣợc từ dự án và tóm tắt các cuộc thăm dò, chúng tôi đƣa ra các nhận xét sau: - Hầu hết giáo viên sử dụng BTH để củng cố định nghĩa, khái niệm, tính chất vật lý và tính chất hóa học trong việc kiểm tra bài học cũ, kiểm tra 15 phút và kiểm tra bài học để đánh giá chất lƣợng học tập của học sinh.

18

- Các hình thức sử dụng BTH trong quá trình giảng dạy hóa học là thực hành kiểm

AL

tra và ôn tập.

- Hầu hết giáo viên sử dụng bài kiểm tra trắc nghiệm trong các bài kiểm tra 15 phút,

bài kiểm tra 45 phút là sự kết hợp của cả hai hình thức (bài kiểm tra 30% là bài luận tự

CI

luận 70%). Chỉ kiểm tra miệng là kiểm tra tự luận. Một số giáo viên khác cũng sử dụng cả ba hình thức kiểm tra ở trên.

- Các giáo viên trong các trƣờng đƣợc khảo sát đều thấy đƣợc hiệu quả tuyệt vời

FI

của việc xây dựng một hệ thống bài tập để củng cố và hoàn thiện kiến thức về kiến thức Oxi - Lƣu huỳnh lớp 10 trong giảng dạy hóa học ở trƣờng trung học.

OF

- Các giáo viên trong các trƣờng đƣợc khảo sát đều thấy đƣợc hiệu quả tuyệt vời của việc sử dụng bài học lớp 10 về hóa học oxi - lƣu huỳnh trong việc thúc đẩy tính năng động và sáng tạo của trƣờng. nhƣng hầu hết các ý kiến cho rằng do thời gian dành cho bài

ƠN

tập, phần ôn tập vẫn còn nhỏ, hệ thống bài tập trong sách giáo khoa chƣa đƣợc phân phối và sắp xếp tốt, nên khả năng sử dụng không cao.

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NH

- Số lƣợng học sinh yếu ở tỉnh Quảng Bình vẫn còn khá nhiều, họ thƣờng mất kiến thức cơ bản nên khi áp dụng họ gặp rất nhiều khó khăn.

19

TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 Trong chƣơng này, chúng tôi đã trình bày các luận điểm sau:

AL

1. Vấn đề cơ bản về nhận thức và năng lực nhận thức : Phần này chúng tôi đã trình bày về :

CI

- Vấn đề cơ bản về nhận thức.

- Năng lực nhận thức.

- Nhiệm vụ phát triển năng lực nhận thức của học sinh trong dạy học hóa học.

FI

2. Bài tập hóa học - Chúng tôi chỉ định khái niệm bài tập hóa học, ý nghĩa của bài tập hóa học, phân

OF

loại bài tập hóa học ở trƣờng trung học.

- Chúng tôi đã giới thiệu các cách sử dụng các bài tập hóa học nhƣ một phƣơng pháp giảng dạy để cải thiện hiệu quả học tập của học sinh.

ƠN

3. Chúng tôi đã khảo sát tình hình sử dụng bài tập hóa học oxi - lƣu huỳnh trong giảng dạy thông qua điều tra 29 giáo viên hóa học ở tỉnh Quảng Bình.

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NH

Các nội dung trên là cơ sở để chúng tôi nghiên cứu xây dựng và lựa chọn các bài tập hóa học chƣơng oxi – lƣu huỳnh theo hƣớng phát triển năng lực nhận thức cho học sinh trung học phổ thông.

20

Chƣơng 2

AL

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NHẬN THỨC CHO HỌC SINH THÔNG QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC CHƢƠNG OXI - LƢU HUỲNH HÓA HỌC 10

FI

- Vị trí của các nguyên tố oxi, lƣu huỳnh trong bảng tuần hoàn.

- Tính chất vật lí và hóa học của oxi, ozon.

CI

2.1. Mục tiêu, nội dung và cấu trúc chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh hóa học lớp 10 2.1.1. Mục tiêu: a) Về kiến thức + Học sinh biết :

OF

- Tính chất vật lí và tính chất hóa học của đơn chất lƣu huỳnh và hợp chất của chúng.

- Ứng dụng của oxi và ozon

ƠN

- Ứng dụng của lƣu huỳnh, hidrosunfua, lƣu huỳnh dioxit, lƣu huỳnh trioxit, axitsunfuric.

NH

- Điều chế oxi, lƣu huỳnh và hợp chất quan trọng của chúng. + HS hiểu : - Giải thích đƣợc các tính chất của oxi và lƣu huỳnh và hợp chất của lƣu huỳnh trên cơ sở cấu tạo nguyên tử, liên kết hóa học, độ âm điện và số oxi hóa.

QU

Y

- Giải thích đƣợc tại sao ozon có tính oxi hóa mạnh hơn oxi.

- Giải thích đƣợc hdrosunfua có tính khử mạnh, lƣu huỳnh dioxit vừa có tính oxi hóa vừa có tính khử. b) Về kỹ năng * Với chƣơng 6 : Nhóm Oxi – Lƣu huỳnh - Từ vị trí, cấu tạo nguyên tử, phân tử dự đoán tính chất hóa học của đơn chất và hợp chất của oxi và lƣu huỳnh.

- Lập PTHH của các đơn chất và hợp chất của oxi và lƣu huỳnh. Vai trò của chúng

DẠ Y

KÈ

M

trong các phản ứng oxi hóa - khử.

- Viết đƣợc PTHH trong các sơ đồ chuyển hóa. Biết giải các dạng bài tập khác nhau.

- Tiến hành một số thí nghiệm đơn giản để nghiên cứu tính chất hóa học của đơn chất oxi, lƣu huỳnh và hợp chất của chúng.

- Quan sát và giải thích hiện tƣợng ở một số thí nghiệm hóa học về oxi và lƣu huỳnh.

- Dự đoán tính chất, kiểm tra, kết luận về tính chất hóa học của oxi, lƣu huỳnh và hợp chất của chúng.

- Phân biệt đƣợc khí hdrosunfua, lƣu huỳnh dioxit với các khí khác đã biết.

- Nhận biết đƣợc một số ion: sunfua, sunfat.

21

c) Giáo dục tình cảm, thái độ - Thông qua nội dung của chƣơng, giáo dục học sinh yêu thiên nhiên, có ý thức bảo

AL

vệ môi trƣờng, đặc biệt là môi trƣờng không khí, nƣớc và đất.

- Có ý thức tích hợp lý thuyết với thực tiễn để cải thiện chất lƣợng cuộc sống.

CI

- Giáo dục ý thức bảo vệ môi trƣờng. + Bảo vệ tầng ozone. + Chống ô nhiễm nguồn không khí và nƣớc.

FI

d) Phát triển năng lực Mỗi môn học đều có những phẩm chất và năng lực đặc thù riêng, môn hóa học cũng

OF

vậy.

Một số năng lực đặc thù chương trình môn hóa học [19, tr.78-82] Mô tả năng lực

Các mức độ thể hiện

- Năng lực sử dụng - Nghe và hiểu đƣợc nội dung các thuật ngữ hóa học, các biểu tƣợng hóa học ( Kí hiệu, hình vẽ, mô hình cấu trúc phân tử, liên kết hóa học...)

ƠN

biểu tƣợng hóa học.

- Năng lực sử dụng - Viết và biểu diễn đúng công thức hóa học của thuật ngữ hóa học. các chất vô cơ và hữu cơ, các đồng phân….

ngôn ngữ hóa học

danh pháp hóa học.

2. Năng lực thực

- Năng lực tiến hành - Hiểu và thực hiện đúng nội quy, quy tắc an toàn thí nghiệm, sử dụng trong phòng thí nghiệm.

NH

1. Năng lực sử dụng

- Năng lực sử dụng - Hiểu và rút ra đƣợc các quy tắc đọc tên và đọc đúng tên theo các danh pháp khác nhau đối với

QU

Y

các hợp chất hữu cơ.

- Trình bày đƣợc các thuật ngữ hóa học, danh pháp và hiểu đƣợc ý nghĩa của chúng.

- Vận dụng ngôn ngữ hóa học trong các tình huống mới.

DẠ Y

KÈ

M

hành thí thí nghiệm an toàn. nghiệm hóa học

- Nhận dạng và lựa chọn đƣợc dụng cụ, hóa chất để làm thí nghiệm.

- Hiểu cấu tạo và tác dụng của các dụng cụ, hóa chất làm thí nghiệm.

- Lắp các bộ dụng cụ thí nghiệm cần thiết, tiến hành độc lập một số thí nghiệm đơn giản.

- Tiến hành độc lập một số thí nghiệm hóa học đơn giản.

- Tiến hành có sự hỗ trợ của GV một số thí nghiệm phức tạp.

- Năng lực quan sát, - Biết cách quan sát, nhận ra hiện tƣợng thí 22

mô tả, giải thích các nghiệm.

AL

hiện tƣợng thí nghiệm - Mô tả chính xác hiện tƣợng thí nghiệm. và rút ra kết luận.

- Giải thích và rút ra đƣợc kết luận ban đầu về thí nghiệm.

CI

- Năng lực xử lí thông - Giải thích một cách khoa học các hiện tƣợng thí tin liên quan đến thí nghiệm, viết phƣơng trình hóa học và rút ra kết nghiệm. luận cần thiết.

- Tính toán theo khối - Vận dụng đƣợc thành thạo phƣơng pháp bảo

toán

tạo thành sau phản toàn electron…) trong việc tính toán giải các bài ứng. toán hóa học.

FI

3. Năng lực tính

OF

lƣợng chất tham gia và toàn (bảo toàn khối tƣợng, bảo toàn điện tích, bảo

ƠN

- Tính toán theo mol - Xác định mối tƣơng quan giữa các chất hóa học chất tham gia và tạo tham gia vào phản ứng với các thuật toán để giải thành sau phản ứng. đƣợc các dạng bài toán hóa học đơn giản.

NH

- Tìm ra đƣợc mối - Sử dụng đƣợc thành thạo phƣơng pháp đại số quan hệ và thiết lập trong toán học và mối liên hệ với các kiến thức đƣợc mối quan hệ hóa học để giải các bài toán hóa học.

Y

giữa kiến thức hóa học với các phép toán hóa học.

QU

- Vận dụng các thuật - Sử dụng hiệu quả các thuật toán để biện luận và toán để tính toán trong tính toán các dạng bài toán hóa học và áp dụng các bài toán hóa học. trong các tình huống thực tiễn.

- Phân tích đƣợc tình - Phân tích đƣợc tình huống trong học tập, trong huống trong học tập cuộc sống;

quyết vấn đề thông qua môn hóa học

môn hóa học. Phát - Phát hiện và nêu đƣợc tình huống có vấn đề hiện và nêu đƣợc tình trong học tập và trong cuộc sống. huống có vấn đề trong học tập môn hóa học.

DẠ Y

KÈ

M

4. Năng lực giải

- Xác định đƣợc và - Thu thập và làm rõ các thông tin có liên quan biết tìm hiểu các đến vấn đề phát hiện trong các chủ đề hóa học; thông tin liên quan đến vấn đề phát hiện trong các chủ đề hóa học; - Đề xuất đƣợc giải - Đề xuất đƣợc giả thuyết khoa học khác nhạu.

23

pháp giải quyết vấn đề - Lập đƣợc kế hoạch để giải quyết vấn đề đặt ra trên cơ sở biết kết hợp các thao tác tƣ duy và các

AL

đã phát hiện.

CI

- Lập đƣợc kế hoạch phƣơng pháp phán đoán, tự phân tích, tự giải để giải quyết một số quyết đúng với những vấn đề mới. vấn đề đơn giản.

- Thực hiện kế hoạch độc lập sáng tạo hoạc hợp Thực hiện đƣợc kế tác trong nhóm. hoạch đã đề ra có sự

FI

hỗ trợ của GV.

- Thực hiện giải pháp - Thực hiện và đánh giá giải pháp giải quyết vấn

OF

giải quyết vấn đề và đề; suy ngẫm về cách thức và tiến trình giải quyết nhận ra sự phù hợp vấn đề để điều chỉnh và vận dụng trong tình hay không phù hợp huống mới.

- Năng lực hệ thống - Hệ thống hóa đƣợc kiến thức, phân loại kiến hóa kiến thức hóa học. thức hóa học; hiểu rõ đặc điểm, nội dung, thuộc

dụng

tính của các loại kiến thức hóa học đó. Khi vận dụng kiến thức chính là việc lựa chọn kiến thức một cách phù hợp với mỗi hiện tƣợng, tình huống cụ thể xảy ra trong cuộc sống, tự nhiên và xã hội.

QU

Y

kiến thức hoá học vào cuộc - Năng lực phân tích, sống tổng hợp các kiến thức hóa học vận dụng vào cuộc sống thực

NH

5. Năng lực vận

ƠN

của giải pháp thực hiện đó. Đƣa ra kết luận chính xác và ngắn gọn nhất.

- Định hƣớng đƣợc các kiến thức hóa học một cách tổng hợp và ý thức đƣợc kiến thức hóa học đó đƣợc ứng dụng vào lĩnh vực gì, ngành nghề gì trong cuộc sống tự nhiên và xã hội.

M

tiễn.

DẠ Y

KÈ

- Năng lực phát hiện các nội dung kiến thức hóa học đƣợc ứng dụng trong các vấn đề các lĩnh vực khác nhau.

- Phát hiện và hiểu rõ các ứng dụng hóa học trong các vấn đề thực phẩm, sinh hoạt, y học, sức khỏe, khoa học thƣờng thức, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp và môi trƣờng.

- Năng lực phát hiện - Tìm mối liên hệ và giải thích đƣợc các hiện các vấn đề trong thực tƣợng trong tự nhiên, các ứng dụng của hóa học tiễn và sử dụng kiến trong cuộc sống và trong các lĩnh vực đã nêu trên thức hóa học để giải dựa vào các kiến thức hóa học và các kiến thức 24

thích.

liên môn.

AL

- Năng lực độc lập, - Chủ động, sáng tạo lựa chọn phƣơng pháp, cách

nghiên cứu khoa học để giải quyết vấn đề.

Một số tiêu chí năng lực nhận thức

Tiêu chí năng lực nhận thức

FI

học.

CI

sáng tạo trong việc xử thức giải quyết vấn đề. Có năng lực hiểu biết và lí các vấn đề thực tiễn tham gia thảo luận về các vấn đề hóa học liên có liên quan đến hóa quan đến cuộc sống; bƣớc đầu biết tham gia

Biểu hiện

- Nhớ là khả năng ghi nhớ và nhận diện thông tin. Nhớ là cần thiết cho tất cả các

OF

- Nhớ

mức đọ tƣ duy. Nhớ đƣợc hiểu là nhớ lại các kiến thức đã học một cách máy móc

NH

ƠN

và nhắc lại.

- Để đánh giá độ nhớ giáo viên có thể dùng một số động từ: liệt kê, gọi tên, giới thiệu, xác định, nhận biết, đối chiếu, phân loại, mô tả….

- Hiểu là khả năng hiểu, diễn dịch, diễn giải, giải thích hoặc sũy diễn( dự đoán đƣợc kết quả hoặc kết quả). Hiểu không đơn thuần là nhắc lại cái gì đó.

- Với mục đích đánh giá xem học sinh hiểu bài đến đâu, giáo viên có thể dùng các động từ trong câu hỏi: diễn giải, phân biệt, chứng tỏ, hình dung, trình bày lại,

QU

Y

- Hiểu

M

- Vận dụng là khả năng sử dụng thông tin và chuyển đổi kiến thức từ dạng này sang dạng khác(sử dụng những kiến thức đã học trong hoàn cảnh mới). Vận dụng là bắt đầu của mức tƣ duy sáng tạo. Tức là vận dụng những gì đã học vào đời sống hoặc một tình huống mới.

- Để đánh giá khả năng vận dụng của học

DẠ Y

KÈ

- Vận dụng

viết lại…

sinh, giáo viên có thể dùng các động từ trong câu hỏi: áp dụng, phân loại, sửa 25

đổi, chứng minh, vận hành, minh họa,

AL

tính toán…

- Là khả năng nhận biết chi tiết, phát hiện và phân biệt các bộ phận cấu thành của thông tin hay tình huống. Ở mức độ này

CI

- Phân tích

FI

đòi hỏi khả năng phân nhỏ đối tƣợng thành các hợp phần cấu thành để hiểu rõ hơn cấu trúc cấu của nó.

- Để đánh giá khả năng phân tích của học

OF

sinh, giáo viên có thể dùng các động từ: đối chiếu, so sánh, chỉ ra sự khác biệt, liên hệ, tổ chức, suy luận, vẽ biểu đồ…

- Tổng hợp

- Tổng hợp là khả năng hợp nhất các

NH

ƠN

thành phần để tạo thành một tổng thể. Ở mức độ này học sinh phải sử dụng những gì đã học để tạo ra hoặc sáng tạo một cái gì đó hoàn toàn mới.

- Để đánh giá khả năng tổng hợp của học

Y

sinh, giáo viên có thể dùng các động từ: thảo luận, lập kế hoạch, tạo mới, xây dựng, sắp đặt, sáng tác, thiết kế, viết ra, báo cáo, phát triển…

- Đánh giá là khả năng phán xét giá trị hoặc sử dụng thông tin theo các tiêu chí thích hợp. Để sử dụng đúng mức độ này học sinh phải có khả năng giải thích tại

QU

- Đánh giá

DẠ Y

KÈ

M

sao sử dụng những lập luận giá trị để bảo vệ quan điểm.

- Để đánh giá khả năng tổng hợp của học sinh, giáo viên có thể dùng các động từ: phê bình, bào chữa, tranh luận, lập luận, định lƣợng, xếp loại, lựa chọn, ƣớc tính...

26

2.1.2. Đặc điểm về nội dung và cấu trúc phần hóa học lớp 10 chương Oxi – Lưu huỳnh THPT

AL

2.1.2.1. Nội dung chương trình chương oxi và lưu huỳnh hóa học 10 THPT

Nghiên cứu phân nhóm chính nhóm VI. Trong đó chú trọng đi sâu vào hai nguyên

CI

tố oxi và lƣu huỳnh đây là hai nguyên tố mà hợp chất của chúng có ý nghĩa quan trọng đối với đời sống và sản xuất.

- Oxi – Ozon

axitsunfuaric và muối sunfat.

OF

FI

- Lƣu huỳnh - Hợp chất của lƣu huỳnh: hidrosunfua, lƣu huỳnh dioxit, lƣu huỳnh trioxit, 2.1.2.2. Cấu trúc chương trình hóa học lớp 10 chương Oxi - Lưu huỳnh THPT Bảng 2.1. Phân phối chương trình chương Oxi – Lưu huỳnh Hóa học 10 Nội dung - Tên chƣơng

Lí thuyết

Luyện tập

1.Nhóm oxi – lƣu huỳnh

7

Tổng cộng

7

Tổng số tiết

2

2

11

2

2

11

ƠN

Thực hành

Y

NH

2.2. Nguyên tắc xây dựng hệ thống bài tập nhằm phát triển năng lực nhận thức cho học sinh 2.2.1. Hệ thống bài tập phải góp phần thực hiện mục tiêu môn học Bài tập hóa học là một trong các phƣơng tiện đắc lực trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục đặt ra. Việc giải bài tập hóa học thực chất là đi tìm câu trả lời cho các câu hỏi vì sao, nhƣ thế nào, bằng cách nào, bao nhiêu...Mặt khác bài tập hóa còn là phƣơng tiện để

QU

tổ chức các hoạt động của HS nhằm khắc sâu, vận dụng và phát triển hệ thống kiến thức lí thuyết đã học, hình thành và rèn luyện các kĩ năng cơ bản.

Mục tiêu của hóa học ở trƣờng trung học, cung cấp cho học sinh hệ thống kiến thức và kỹ năng thực tế, cơ bản và hiện đại, giúp tăng cao về hóa học và gắn liền với cuộc sống. Nội dung chủ yếu bao gồm thành phần chất, sự biến đổi của các chất, ứng dụng và

KÈ

M

tác hại của các chất trong cuộc sống, sản xuất và môi trƣờng, những nội dung này góp phần giúp học sinh có giáo dục chung tƣơng đối toàn diện để có thể giải quyết một số vấn đề hóa học liên quan đến cuộc sống và sản xuất mặt khác góp phần phát triển tƣ duy sáng tạo cho học sinh.

DẠ Y

2.2.2. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính chính xác, khoa học Khi xây dựng, nội dung của bài tập phải có kiến thức chính xác về hóa học, bài tập cho tất cả các dữ kiện, không đƣợc thừa hoặc thiếu. Bài tập không nên mắc lỗi về mặt không chính xác trong cách diễn đạt, nội dung thiếu logic. Do đó, giáo viên cần nói, viết chính xác và đảm bảo khoa học về ngôn ngữ hóa học.

27

2.2.3. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính hệ thống, tính đa dạng Áp dụng quan điểm cấu trúc hệ thống về xây dựng bài tập cho học sinh. Mỗi bài tập

AL

tƣơng ứng với một kỹ năng cơ bản, bởi vì bài tập không thể lan rộng đến tất cả các kỹ năng. Toàn bộ hệ thống của nhiều bài tập sẽ tạo thành một hệ thống kỹ năng toàn diện

CI

cho học sinh.

Trong quá trình xây dựng hệ thống bài tập, có nhiều loại bài tập đƣợc đầu tƣ hơn, bởi vì chúng đóng góp nhiều hơn cho việc hình thành và đào tạo các kỹ năng liên quan

FI

đến nhiều hoạt động giáo dục ... Giữa các bài học tập hợp trong hệ thống luôn có sự gần gũi mối quan hệ, bài tập trƣớc là nền tảng để thực hiện bài tập sau và bài tập sau là để cụ

OF

thể hóa, phát triển và củng cố các bài tập vững chắc hơn. Toàn bộ hệ thống bài tập là giúp học sinh nắm vững kiến thức, hình thành và phát triển các hệ thống kỹ năng cơ bản.

Mặt khác, hệ thống tập thể dục cũng phải đƣợc xây dựng một cách đa dạng và

ƠN

phong phú. Sự đa dạng của hệ thống bài tập sẽ giúp hình thành các kỹ năng cụ thể và chuyên biệt một cách hiệu quả.

NH

2.2.4. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính vừa sức Các bài tập phải đƣợc xây dựng từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp: Đầu tiên là các bài tập mẫu đơn giản, sau đó là các bài tập phức tạp hơn, cuối cùng là yêu cầu tạo bài tập. Các bài tập phải có tất cả các mục đích điển hình và rõ ràng, có bài tập cho cả lớp

QU

Y

nhƣng cũng có bài tập cụ thể cho từng đối tƣợng HS, các hình thức phổ biến cao hơn, khó hơn nhƣng gây hứng thú, nhƣng không bắt buộc. Với hệ thống các bài tập đƣợc xây dựng theo nguyên tắc này, tất cả học sinh sẽ tham gia vào cuộc tranh luận để giải các bài tập.

Khi nói một ý tƣởng hay, ý tƣởng đúng sẽ mang đến cho sinh viên niềm vui, mức độ phấn khích cao, khơi dậy suy nghĩ và nỗ lực suy nghĩ.

2.2.5. Hệ thống bài tập phải củng cố kiến thức cho HS Việc nắm vững kiến thức có thể đƣợc phân biệt ở ba cấp độ: Biết, hiểu và áp dụng.

Học sinh nắm vững kiến thức hóa học khi chúng đƣợc hình thành kỹ năng, thao tác kỹ

KÈ

M

năng và sở hữu kiến thức thông qua các hình thức thực hành khác nhau. Sử dụng các bài tập nhằm mục đích đào tạo học sinh áp dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề dƣới các hình thức khác nhau, kiến thức đƣợc củng cố vững chắc hơn.

DẠ Y

2.2.6. Hệ thống bài tập phải phát huy tính tích cực nhận thức, năng lực sáng tạo của HS Với mục đích nghiên cứu quá trình tƣ duy của học sinh để phát triển khả năng tƣ duy nhận thức và sáng tạo, chúng tôi tạm thời chia thành hai loại bài tập.

- Bài tập cơ bản: Loại bài tập này chỉ yêu cầu học sinh áp dụng kiến thức để giải quyết các tình huống quen thuộc.

28

- Bài tập chung: Loại bài tập yêu cầu học sinh giải một loạt các lập luận logic, giữa cho trƣớc và tìm kiếm. Do đó, học sinh cần giải các bài tập cơ bản trôi chảy và phải nhận

AL

ra mối quan hệ logic của vấn đề, từ đó học sinh đề xuất giải pháp cho bài toán đó.

CI

2.3. Hệ thống bài tập hóa học chƣơng Oxi – Lƣu huỳnh ( hóa học 10 – THPT ) theo hƣớng phát triển năng lực nhận thức cho học sinh 2.3.1. Hệ thống bài tập nhóm oxi 2.3.1.1. Bài tập giải thích, chứng minh, vận dụng kiến thức lý thuyết

FI

1. Vì sao nguyên tố nhóm VIA có tính oxi hóa và có tính oxi hóa giảm từ O đến Te? 2. Vì sao oxi có nhiều số oxi hóa ví dụ nhƣ: -2, 0, +2, +4, nhƣng đặc trƣng là -2?

OF

3. Khi tác dụng với các chất khác, O2 thể hiện những tính chất hóa học gì? Cho ví dụ một số phản ứng có ứng dụng quan trọng.

4. Oxi (O2) và ozon (O3) là hai dạng thù hình của nguyên tố oxi. Cho biết điều kiện

ƠN

chuyển hóa cho nhau?

5. Trong nhóm VI, đi từ oxi đến telu, những tính chất sau đây biến đổi nhƣ thế nào?

NH

a. Bán kính nguyên tử b. Độ âm điện c. Tính kim loại 6. Bằng cách nào có thể điều chế đƣợc oxi từ:

QU

Y

a. dung dịch NaOH? b. dung dịch H2SO4? c. dung dịch KmnO4? d. KMnO4 rắn? e. hỗn hợp N2, O2, CO2?

7. Ozon là chất oxi hóa mạnh, viết phƣơng trình hóa học của các phản ứng khi cho ozon tác dụng với: a. I  thành I2 trong môi trƣờng trung tính.

M

b. I  thành I2 trong môi trƣờng axit. c. S thành H2SO4 ( môi trƣờng ẩm ).

DẠ Y

KÈ

* Các kiến thức và kỹ năng: - Cấu hình e, độ âm điện - Tính chất vật lí * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực phân tích so sánh, năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học.

2.3.1.2 Bài rèn luyện kỹ năng thiết lập phương trình phản ứng hóa học 8. Viết PTHH của các phản ứng xảy ra giữa O2 với các chất sau đây : Cu, C, H2S, ZnS, Fe(OH)2, H2.

9. Hoàn thành PTHH của các phản ứng sau : 29

a. Na + O2 

t0

b. NaNO3 

d. HgO 

AL

t

c. P + O2 

0

10. Cu(NO3)2  NO2  HNO3  AgNO3  O2? Hoàn thành chuỗi phản ứng.

12. Lập các phƣơng trình phản ứng oxi hóa - khử sau :

FI

a. SO2 + O2  ?

CI

11. Cho hh khí A gồm CO và H2 đi qua chậm ống đựng MgO và CuO nóng dƣ, khí thoát ra đƣợc dẫn vào bình đựng dung dịch Ca(OH)2.

b. FeS2 + O2  ? + ? c. Fe(OH)2 + ? + H2O  Fe(OH)3

OF

d . C2H6O + ?  CO2 +? e. KI + O3 + ?  I2 + ? + KOH h. CuFeS2 + O2  Fe2O3 + CuO +?

13. Thực hiện ứng dãy chuyển hóa sau :

ƠN

g. Ag + ?  Ag2O + ?

KOH O O H O HCl  C   A  D Fe  B  2

2

t0

2

NH

14. Hoàn thành PTHH của các phản ứng sau : t  a. KNO3  0

t b. P + KNO3   15. Cho biết vì sao lƣợng O2 trong không khí hầu nhƣ không đổi mặc dù hàng ngày con ngƣời dùng rất nhiều O2 trong không khí cho nhu cầu hô hấp và sản xuất trong công nghiệp 16. Chứng minh rằng O3 có tính oxi hóa mạnh hơn O2.

QU

Y

0

M

* Các kiến thức và kỹ năng: - Tính chất hóa học - Tính oxi hóa

DẠ Y

KÈ

- Phƣơng pháp điều chế, ứng dụng của oxi * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống, năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học, năng lực phát hiện vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích.

2.3.1.3. Bài tập xác định công thức và cấu tạo phân tử các chất 17. Một oxit của sắt trong đó Fe chiếm 72,41 % về khối lƣợng. Công thức oxit là: ĐS: Fe3O4 18. Tìm công thức oxit nito trong các trƣờng hợp sau: a. Tỷ lệ mN : mO = 7: 4 ĐS: N2O 30

b. % khối lƣợng N = 25,92 %. ĐS: N3O5

AL

19. Hai khí A và B đều không màu, không mùi. Khi A tác dụng với B có mặt chất xúc tác thì tạo ra khí C không màu nhƣng có mùi. Cho khí C + O2 thu đƣợc A và oxit của

CI

B. Tìm A, B, C. ĐS: A= N2; B=H2; C= NH3

FI

* Các kiến thức và kỹ năng: - Lập công thức của oxit * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa

OF

học.

2.3.1.4. Bài tập nhận biết các chất 20. Làm thế nào để nhận biết khí O2?

ƠN

21. Nhận biết các lọ mất nhãn đựng các khí sau. a. O2, Cl2, CO2, SO2. b. NH3, H2S, HCl. O3. * Các kiến thức và kỹ năng: - So sánh các chất khí - Tính chất vật lí

NH

22. Hãy dùng hóa chất nào để nhận biết O2 và O3?

QU

Y

- Tính chất hóa học * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực phân tích so sánh, năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học, năng lực thực hành thí nghiệm, năng lực quan sát các hiện tƣợng hóa học.

2.3.1.5. Bài tập tinh chế - tách các chất ra khỏi hỗn hợp 23. Hãy tách O2 tinh khiết từ hỗn hợp lẫn với hơi nƣớc, CO2, CO, N2. Viết PTHH của các phản ứng.

24. Làm sạch O2 khi có lẫn các chất : CO2, HCl, SO2 bằng phƣơng pháp hóa học.

KÈ

O2 .

M

25. Dùng phƣơng pháp hóa học phân biệt : O3, CO2.

26. Khí N2 bị lẫn một ít chất O2. Hãy kể ít nhất 4 phƣơng pháp có thể dùng để loại

DẠ Y

* Các kiến thức và kỹ năng: - Tính chất hóa học - Tính chất vật lí * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực phân tích so sánh, năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học, năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống.

2.3.1.6. Bài tập điều chế các chất 27. Hãy điều chế khí oxi từ FeS2 và các điều kiện cần thiết ?.

31

28.Từ muối ăn, không khí, nƣớc và các điều kiện cần thiết. Hãy viết PTHH của các phản ứng để điều chế O2, nƣớc Javel, HCl.

AL

29. Bằng cách nào có thể điều chế đƣợc O2 từ: a. dung dịch NaOH?

CI

b. dung dịch H2SO4? c. dung dịch KmnO4? d. KmnO4 rắn?

OF

* Các kiến thức và kỹ năng: - Phƣơng pháp điều chế một số chất vô cơ.

FI

e. hỗn hợp N2, O2, CO2?

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học.

ƠN

2.3.1.7. Bài tập định lượng 30. Cho 11,2 lít hỗn hợp X gồm Cl2 và O2 ( ở đktc) tác dụng vừa đủ với 16,98 gam hỗn hợp kim loại Y gồm Mg và Al thu đƣợc 42,34 gam hỗn hợp muối clorua và oxit Z gồm MgCl2, MgO, AlCl3, Al2O3. % VO ?

2

NH

ĐS: % VO = 52%.

2

31. Để tác dụng hết 4,64 gam hỗn hợp gồm FeO, Fe2O3, Fe3O4 cần dùng vừa đủ 160 ml HCl 1M. Nếu khử 4,64 gam hỗn hợp trên bằng CO thì thu đƣợc bao nhiêu gam Fe? ĐS:

mFe = 3,36 g

QU

Y

32. Đốt 16,8 gam hỗn hợp gồm Au, Ag, Cu, Fe, Zn với một lƣợng dƣ khí O 2, thu đƣợc 23,2 gam chất rắn X ( phản ứng xảy ra hoàn toàn ). Thể tích dd HCl 2M vừa đủ để phản ứng với chất rắn X ? ĐS: VHCl = 400 ml.

M

33. Hỗn hợp CuO và Fe2O3 có tỉ lệ mol tƣơng ứng là 2 :1. Cho hỗn hợp tác dụng hết với dd HCl thu đƣợc 2 muối tỉ lệ mol là : ĐS: nCuCl : nFeCl = 1 : 1 2

3

KÈ

34. Hỗn hợp khí A gồm oxi và ozon có tỉ khối so với hiđro là 19,2. Tính % thể tích của các khí trong A? ĐS: % VO = 40 %; % VO = 60 % 2

3

DẠ Y

35. Đốt cháy 36g glucozơ cần bao nhiêu lít O2 (đktc)? ĐS: VO = 26,88 l 2

* Các kiến thức và kỹ năng: - Tính chất hóa học - Tính chất vật lí - Viết phƣơng trình hóa học 32

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực giải toán hóa học, năng lực sử dụng 2.3.1.8. Bài tập trắc nghiệm 36. Hãy chọn phát biểu đúng về Oxi và ozon.

CI

A. Oxi và ozon đều có tính oxi hoá mạnh nhƣ nhau.

B. Oxi và ozon đều có số proton và nơtron giống nhau trong phân tử.

C. Oxi và ozon là các dạng thù hình của nguyên tố oxi.

AL

ngôn ngữ hóa học, năng lực tính toán, năng lực sử dụng kí hiệu hóa học.

FI

D. Cả oxi và ozon đều phản ứng đuợc với các chất nhƣ Ag, KI, PbS ở nhiệt độ thƣờng.

OF

37. Cho cấu hình electron của nguyên tử oxi là 1s22s22p4. Cấu hình của ion O2- sau phản ứng là A. 1s22s22p42p2

B. 1s22s22p43s2

ƠN

C. 1s22s22p6 D. 1s22s22p63s2 38. Chất có liên kết cộng hoá trị không cực là:

NH

A. H2S B. O2 C. Al2S3 D. SO2 39. Từ oxi đến telu, tính chất nào sau đây không đúng với nhóm oxi ( VIA)?

A. Độ âm điện của nguyên tử không tăng dần B. Bán kính nguyên tử tăng dần

QU

Y

C. Tính bền của hợp chất hidro tăng dần D. Tính axit của hợp chất hidroxit giảm dần 40. Ag để trong không khí bị biến thành màu đen do không khí bị nhiễm bẩn chất nào dƣới đây?

A. SO2 và SO3.

B. HCl hoặc Cl2.

C. H2 hoặc hơi nƣớc.

D. Ozon hoặc hiđrosunfua.

41. Trong nhóm oxi theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần thì sự biến đổi tính chất nào sau đây là đúng ?

DẠ Y

KÈ

M

A. Tính oxi hoá giảm dần, tính khử giảm dần B. Năng lƣợng ion không đổi C. Ái lực electron tăng dần D. Tính phi kim giảm dần, đồng thời tính kim loại tăng dần 42. Để tách nƣớc ra khỏi oxi ngƣời ta dùng chất nào là tốt nhất ?

A. Nhôm oxit B. Acid sunfuric đặc C. Nƣớc vôi trong D. Dung dịch natri hidroxit 43. Oxi có thể thu đƣợc từ sự nhiệt phân chất nào sau đây ?

A. CaCO3 B. KClO3 C. (NH4)2SO4 D. NaHCO3 44. Để khí SO2 phản ứng với O2 cần điều kiện gì ?

A. Nhiệt độ phòng B. Đun nóng đến 500oC và có mặt xúc tác V2O5 33

C. Đun nóng đến 500oC

D. Nhiệt độ phòng và có mặt xúc tác V2O5

A. 68

B. 71,4

C. 75

AL

45. Khối lƣợng (g) của 50 lít khí oxi ở điều kiện tiêu chuẩn là: D. 84

46. Sự hình thành lớp ozon (O3) trên tầng bình lƣu của khí quyển là do:

CI

A. Tia tử ngoại của mặt trời chuyển hoá các phân tử oxi B. Sự phóng điện (sét) trong khí quyển C. Sự khử oxi hoá một số chất trên mặt đất

FI

D. A và B đều đúng.

47. Chọn phƣơng án đúng cho cách điều chế oxi trong phòng thí nghiệm:

B. Điện phân dung dịch CuSO4.

C. Chƣng cất không khí lỏng.

D. Nhiệt phân KClO3 hoặc KMnO4.

OF

A. Điện phân nƣớc.

48. Cặp chất nào dƣới đây đƣợc gọi là dạng thù hình của nhau?

B. Nitơ lỏng và khí nitơ.

D. Iot tinh thể và hơi iot.

ƠN

A. Oxi lỏng và khí oxi.

C. Oxi và ozon.

NH

49. Ozon là dạng thù hình của Oxi vì: A. Chúng cùng có cấu tạo từ những nguyên tử của nguyên tố ôxi.

B. Chúng cùng có tính ôxi hoá.

C. Chúng có số lƣợng nguyên tử khác nhau.

QU

Y

D. Cả 3 điều trên.

50. Để nhận biết O2 và O3 ta không thể dùng chất nào sau đây?

A. Dung dịch KI cùng với hồ tinh bột.

B.PbS(đen).

C. Ag. D. Đốt cháy Cacbon.

51. O2 bị lẫn một ít tạp chất Cl2. Chất tốt nhất để loại bỏ Cl2 là: A. H2O. B. KOH. C. SO2.

D. KI.

KÈ

M

52. Có bao nhiêu mol FeS2 tác dụng hết với oxi để thu đƣợc 64 g khí SO2 theo phƣơng trình hoá học sau 4FeS2 + 11O2 → 2Fe2O3 + 8SO2 A. 0,4 B. 1,2 C. 0,5 D. 0,8 53. Cho hỗn hợp khí gồm 0,8 g oxi và 0,8 g hyđro tác dụng với nhau, khối lƣợng nƣớc thu đƣợc A. 1,6 g B. 1,4 g C. 1,2 g D. 0,9 g

DẠ Y

MnO2 54. Khi nhiệt phân 24,5 gam KClO3 theo phản ứng : 2KClO3   2KCl + 3O2.

Thể tích khí ôxi thu đƣợc (đktc) là: A. 4,48 lít B. 6,72 lít C. 2,24 lít D. 8,96 lít

34

55. Nhiệt phân hoàn toàn 24,5 gam một muối vô cơ thấy thoát ra 6,72 lit O2 (đkc).

AL

Tìm công thức của muối đem nhiệt phân, biết rằng chất rắn còn lại chứa 47,65% clo, 52,35% kali A. KClO.

B. KClO2.

C. KClO3.

D. KClO4.

CI

56. Oxi hoá hoàn toàn m gam hỗn hợp cùng số mol Cu và Al thu đƣợc 13,1 gam hỗn hợp oxit. Giá trị của m là A. 7,4 gam.

B. 8,7 gam.

C. 9,1 gam.

D. 10 gam.

B. 60 lít

C. 50 lít

D. 70 lít

OF

A. 30 lít

FI

57. Thể tích không khí cần để oxi hoá hoàn toàn 20 lít khí NO thành NO2 là (các thể khí đo ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất, oxi chiếm 20% không khí).

58. Dẫn 2,24 lít (đkc) hỗn hợp khí X gồm O2 và O3 đi qua dung dịch KI dƣ thì thu đƣợc 12,7 gam chất rắn màu tím đen. Nhƣ vậy % thể tích của O3 trong X là

ƠN

A. 50%.

B. 25%.

C. 75%.

D. không xác định chính xác.

59. Tỷ khối của hỗn hợp X gồm O2 v à O3 so với H2 là 18. Phần trăm thể tích của

NH

O2 và O3 có trong hỗn hợp X lần lƣợt là: A. 25 & 75 B. 20 & 70 C. 50&50 D. 75 & 25 60. Cho hỗn hợp SO2 và O2 có tỉ khối với H2 là 24. % thể tích SO2 trong hỗn hợp là: A. 10% B. 50% C. 16% D. 61,5%

QU

Y

61. Cho hỗn hợp SO3 và O2 có tỉ khối với H2 là 32. % thể tích O2 trong hỗn hợp là: A. 6,67% B. 66,67% C. 33.33% D. 3,33% 62. Hỗn hợp X gồm O2 và O3 có tỉ khối so với H2 bằng 20. Để đốt cháy hoàn toàn 1 mol CH4 cần bao nhiêu mol X? A. 1,2 mol.

B. 1,5 mol.

C. 1,6 mol.

D. 1,75 mol.

63. Đốt cháy hoàn toàn m gam cacbon trong Vl khí oxi dƣ (đktc), thu đƣợc hỗn hợp khí X có tỉ khối với oxi là 1,25. Thành phần % theo thể tích của CO2 có trong hỗn hợp là A. 6,67% B. 66,67% C. 33.33% D. 3,33%

KÈ

M

64. Có hỗn hợp khí O2 và O3. Sau 1 thời gian, O3 bị phân huỷ hết, ta đƣợc 1 chất khí duy nhất có thể tích tăng thêm 2%. Thành phần % theo thể tích của O3 trong hỗn hợp là.

A. 2% B. 3% C. 4% D. 5% 65. Cho hỗn hợp khí oxi và ozon, sau một thời gian ozon bị phân huỷ hết (2O3 

DẠ Y

3O2) thì thể tích khí tăng lên so với ban đầu là 2 lít, thể tích của ozon trong hỗn hợp đầu là.

A. 2l B. 3l C. 4l D. 5l 66. Bình đựng hỗn hợp O2 và O3 sau 1 thời gian O3 bị phân hủy hết, áp suất khí trong bình tăng thêm 3% (các áp đo cùng đk nhiệt độ, thể tích). % O3 trong hỗn hợp là A. 9% B. 3% C. 6% D. 7,5% 35

67. Sau khi ozon hoá 100ml khí oxi, đƣa nhiệt độ về trạng thái trƣớc phản ứng thì ứng là.

A. 5%

B. 10%

C. 15%

D. 20%

CI

* Các kiến thức và kỹ năng: - Cấu hình e, độ âm điện - Tính chất vật lí

AL

áp suất giảm 5% so với áp suất ban đầu. Thành phần % của ozon trong hỗn hợp sau phản

FI

- Tính chất hóa học - Viết phƣơng trình phản ứng

OF

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực phân tích so sánh, năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học, năng lực tƣ duy hóa học, năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống.

ƠN

2.3.1.9 Bài tập rèn luyện kỹ năng giải nhanh bài toán hóa học phần Oxi và hợp chất của Oxi 68. Nung 44,8 gam sắt trong khí oxi thu đƣợc 70,4 gam hỗn hợp rắn. VO = ?

2

NH

Phân tích: - Hỗn hợp rắn có thể thu đƣợc 2,3 hoặc 4 chất FeO, Fe2O3, Fe3O4, Fe dƣ - Nếu tính theo PTHH thì không thể tính đƣợc vì thiếu dữ kiện Hƣớng dẫn trả lời: Fe + O2  chất rắn Ta có: mFe  mO = mrắn 2

Y

70, 4  44,8  0,8(mol ) 32

QU

 nO2 

VO2 = 0,8 . 22,4 = 17,92 ( lít )

M

69. Cho 3 gam bột Fe tiếp xúc với oxi một thời gian thu đƣợc 3,72 gam hỗn hợp Fe2O3 và Fe dƣ. Tính lƣợng Fe dƣ.

Phân tích: Khối lƣợng chất rắn tăng chính là lƣợng oxi phản ứng.

KÈ

Hƣớng dẫn trả lời: 4Fe +3 O2  2Fe2O3  nO2 

3, 72  3  0, 0225(mol ) 32

4 4 nO2 = 0.0225 = 0.03 ( mol ) 3 3

DẠ Y

nFe phản ứng =

nFe dƣ = 3 – 0,03 . 56 = 1,32 ( gam ) 70. Để 2,7 gam miếng nhôm ngoài không khí một thời gian, thấy khối lƣợng tăng thêm 1,44 gam. Tính phần trăm khối lƣợng miếng nhôm đã bị oxi hóa bởi oxi của không khí.

Phân tích: - Khối lƣợng chất rắn tăng thêm chính là lƣợng oxi phản ứng.

36

- Khối lƣợng nhôm bị oxi hóa là khối lƣợng nhôm tham gia phản ứng.

nAl phản ứng =

4 4 nO2 = .0, 045 = 0,06 ( mol ) 3 3

Khối lƣợng Al bị oxi hóa là: mAl = 0,06 . 27 = 1,62 ( gam ) 1, 62 .100 = 60 % 2, 7

OF

% Al =

CI

1, 44  0, 045(mol ) 32

FI

 nO2 

AL

Hƣớng dẫn trả lời: 4Al +3 O2  2Al2O3

71. Cho 100 lít hỗn hợp A gồm: H2, O2, N2. Đem đốt hỗn hợp rồi đƣa về nhiệt độ và áp suất ban đầu, sau khi cho hơi nƣớc ngƣng tụ thu đƣợc hỗn hợp B có thể tích 64 lít.

NH

ƠN

Trộn vào B 100 lít không khí ( 20% thể tích O2 ) rồi đốt rồi tiến hành tƣơng tự nhƣ trên thì thu đƣợc hỗn hợp C có thể tích 128 lít. Xác định thể tích các chất trong A, B, C. Biết thể tích đo cùng điều kiện.

Phân tích: - Thể tích hỗn hợp B so với hỗn hợp A là thể tích của H2 và O2 tham gia phản ứng.

- Thể tích C giảm chứng tỏ trong B còn H2 dƣ.

Hƣớng dẫn trả lời:

t  2H2O 2H2 + O2  Sau lần ( I ) thể tích hỗn hợp giảm: 100 – 64 = 36 ( lít ) 0

phản ứng

= 2 VO

QU

Theo PTHH VH

Y

VO2 phản ứng + VH 2 phản ứng = 36 ( lít ) 2

2

phản ứng

= 24 ( lít )

Sau lần ( II ), hỗn hợp có thể tích tiếp tục giảm: 100 + 64 – 128 = 36 (lít ) Chứng tỏ trong B còn H2 dƣ  O2 trong hỗn hợp A phản ứng hết

M

VO2 phản ứng = 12 ( lít )  VH 2 phản ứng = 24 ( lít )

Thể tích khí O2 trong 100 lít không khí là: 100  20 ( lít ) > 12 ( lít )  VH 2 dƣ = 20 – 12 = 8 ( lít ) 5

KÈ

VO2 

Sau hai lần phản ứng  VH = 24 + 24 = 48 ( lít ) 2

DẠ Y

Vậy: + Hỗn hợp A có: 48 lít H2, 12 lít O2, 40 lít N2. + Hỗn hợp B có: 24 lít H2, 40 lít N2. + Hỗn hợp C có: 8 lít O2, 120 lít N2.

72. Đun nóng 39,3 gam hỗn hợp A dạng bột gồm có các kim loại Mg, Al, Fe và Cu

trong khí oxi dƣ thu đƣợc hỗn hợp rắn có khối lƣợng không đổi là 58,5 gam . Tính thể tích O2 ( đktc ) tham gia phản ứng.

37

Phân tích: - Lập hệ 4 ẩn trong đó chỉ có hai dữ kiện sẽ rất khó giải

AL

Hƣớng dẫn trả lời:

58,5  39,3  0, 6(mol ) 32

FI

 nO2 

CI

 Al  Mg   O2  hỗn hợp rắn  Fe  Cu

VO2 phản ứng = 0,6 . 22,4 = 13,44 ( lít ).

OF

73. 11,2 lít hỗn hợp X gồm H2 và CH4 ( đktc ) có tỉ khối so với oxi là 0,325. Đốt hỗn hợp với 28,8 gam khí oxi. Xác định % thể tích khí trong X.

ƠN

Phân tích: - Lập hệ 2 ẩn giải.

- Quy tắc đƣờng chéo Hƣớng dẫn trả lời: 11, 2 = 0,5 ( mol ) 22, 4

Y

nhỗn hợp =

NH

M = 0,325 . 32 = 10,4

QU

 nCH 4 = 0,3 ( mol )  % VCH 4 = 60 % nH 2 = 0,2 ( mol )  % VH 2 = 40 %

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực phân tích so sánh tổng hợp, năng

M

lực giải toán hóa học

DẠ Y

KÈ

2.3.2. Hệ thống bài tập nhóm lưu huỳnh 2.3.2.1. Bài tập giải thích, chứng minh, vận dụng kiến thức lý thuyết 1. Vì sao H2S cháy trong oxi, dự đoán sản phẩm ?

2. H2S chỉ thể hiện tính khử mà không thể hiện tính oxi hóa ? Viết hai PTHH .

3. SO2 vừa thể hiện tính khử, vừa thể hiện tính oxi hóa ? Viết hai PTHH của phản ứng để minh họa.

4. Tại sao ở điều kiện thƣờng H2S là một chất khí, nhƣng H2O là chất lỏng?

5. Tại sao khí H2S tan ít trong nƣớc nhƣng tan nhiều trong dung môi hữu cơ?

6. Tại sao dung dịch nƣớc của H2S để lâu trong không khí lại bị vẩn đục?

7. Dẫn khí SO2 vào dd Br2 thì có hiện tƣợng gì? Viết phƣơng trình phản ứng .

38

8. Cho vào ống nghiệm một ít dd NaOH rồi thêm vài giọt phenolphtalein, sau đó thêm từ từ dd H2SO4 đến dƣ vào. Nêu hiện tƣợng thí nghiệm trên. điều chế HBr bằng cách trộn H2SO4đ với NaBr . Viết phƣơng trình phản ứng.

AL

9. Tại sao có thể điều chế HCl bằng cách trộn H2SO4đ vơi NaCl nhƣng không thể

CI

* Các kiến thức và kỹ năng: - Tính chất vật lí, hóa học * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào

FI

cuộc sống, năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học.

2.3.2.2. Bài tập rèn luyện kỹ năng thiết lập phương trình phản ứng hóa học

OF

10. Viết PTHH của các phản ứng giữa Lƣu huỳnh với : Hg, H2SO4 (đặc, nóng), KClO3, Zn, O2. Lƣu huỳnh thể hiện tính chất gì trong các phản ứng trên. chất của H2S trong các phản ứng trên.

12. Hoàn thành phƣơng trình phản ứng : a) H2SO4 đ + Fe(OH)2  b) H2SO4 đ + FeCO3 

NH

c) H2SO4 đ + FeS 

ƠN

11. Lập PTHH của các phản ứng giữa H2S với : O2, nƣớc clo, NaOH . Cho biết tính

d) H2SO4 đ + Fe 

13. Theo các sơ đồ sau, ghi rõ đk nếu có:

SO2  Na2SO3  NaHSO3  SO2

Y

FeS  H2S  H2SO4  CuSO4  CuCl2  Cu(NO3)2

M

QU

14. Có những chất sau: Cu, CuO, Mg, CuCO3, Al2O3, Fe2O3, Fe(OH)3. Hãy cho biết những chất nào tác dụng với dung dịch H2SO4 thì thu đƣợc: a. Khí nhẹ hơn không khí và cháy trong không khí? b. Là khí nặng hơn không khí và không duy trì sự đốt cháy? c. Dung dịch màu xanh?

KÈ

d. Dung dịch màu nâu nhạt? e. Dung dịch không màu?

15. Có thể tồn tại đồng thời những chất sau trong một bình đƣợc không? a. Khí hidro sunfua và lƣu huỳnh dioxit. b. Khí oxi và khí clo.

DẠ Y

* Các kiến thức và kỹ năng: - Tính chất vật lí, hóa học - Viết phƣơng trình hóa học

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực quan sát các hiện tƣợng hóa học, năng lực thực hành thí nghiệm, năng lực sử dụng kí hiệu hóa học.

2.3.2.3. Bài tập xác định công thức và cấu tạo phân tử các chất 39

16. Tìm công thức hóa học khi biết phần trăm khối lƣợng nhƣ sau: 2,4 % H, 39,1 % S, 58,5 % O. Biết phân tử khối là 82.

AL

ĐS: H2SO3

17. Xác định công thức một oxit của lƣu huỳnh biết phân tử khối của oxit đó là 80

FI

5,88 % về khối lƣợng, còn lại là Lƣu huỳnh. Xác định CTPT của X. ĐS: H2S

CI

và trong đó S chiếm 40 % về khối lƣợng? ĐS: SO3 18. Phân tử hợp chất X có tỉ khối so với khí hidro bằng 17. Biết trong X, H chiếm

OF

19. Phân tích một hợp chất vô cơ B có thành phần % theo khối lƣợng nhƣ sau: Cu 40 %, S 20 %, O 40 %. Xác định B? ĐS: CuSO4

ƠN

20. Đốt cháy hoàn toàn một chất vô cơ A trong không khí thì chỉ thu đƣợc 1,6 gam sắt ( III ) oxit và 0,896 lít khí sunfuro ( đktc ). Xác định CTPT của A. * Các kiến thức và kỹ năng: - Cách lập công thức hóa học - Tính chất vật lí, hóa học

NH

ĐS: FeS2

QU

Y

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tính toán, năng lực sử dụng kí hiệu hóa học, năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học.

2.3.2.4. Bài tập nhận biết các chất 21. Ba chất khí là H2S, SO2, O2 đựng trong ba bình . Hãy trình bày phƣơng pháp hóa học phân biệt chất khí đựng trong mỗi bình.

22. Bằng phƣơng pháp hóa học hãy nhận biết các khí sau: H2, H2S, CO2, CO ?

23. Nhận biết các chất rắn Na2CO3, BaSO4, BaCO3 đựng trong các ống nghiệm nhƣng chỉ dùng CO2.

DẠ Y

KÈ

M

24. Bằng phƣơng pháp hoá học, hãy nhận biết các chất trong mỗi dãy sau: a. các dung dịch: NaCl, Na2SO4 , NaNO3 . b. Các chất rắn: K2S, CuS, ZnS. 25 . Bằng phƣơng pháp hoá học, hãy nhận biết các chất trong mỗi dãy sau: a. H2SO4,NaOH,HCl,BaCl2 ( chỉ dùng quỳ tím ) b. NaF, NaCl, NaBr, NaI. c. KOH, KCl, NaNO3, Na2SO4, H2SO4 d. Na2SO3, Na2CO3, NaCl, MgSO4,NaNO3 26. Có bốn dung dịch muối loãng KNO3, Pb(NO3)2, NaCl, CuSO4. Hãy cho biết có

hiện tƣợng gì xảy ra và giải thích khi cho khí H2S đi vào mỗi dung dịch trên. * Các kiến thức và kỹ năng: 40

- Tính chất vật lí, hóa học * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực quan sát các hiện tƣợng hóa học,

AL

năng lực thực hành thí nghiệm.

2.3.2.5. Bài tập tinh chế- tách các chất ra khỏi hỗn hợp

CI

27. Muối ăn có lẫn bột lƣu huỳnh. Làm thế nào để loại bột lƣu huỳnh ?

28. Tách SO2 từ hỗn hợp chứa SO2 và CO2.

29. Axit clohidric lẫn axit sunfuric, làm thế nào tách hai axit ra khỏi nhau?

FI

30. Để thu đƣợc CO2 tinh khiết khi lẫn với khí hidroclorua, hơi nƣớc ta phải làm nhƣ thế nào ?

OF

* Các kiến thức và kỹ năng: - Tính chất vật lí, hóa học dụng ngôn ngữ hóa học.

2.3.2.6. Bài tập điều chế các chất

ƠN

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực phân tích so sánh, năng lực sử

NH

31. Từ FeS2, nƣớc, không khí, NaCl và các chất xúc tác có đủ, hãy viết các phƣơng trình phản ứng điều chế: H2SO4, Fe2(SO4)3, FeCl3.

32. Từ Zn, S, FeSO4 và H2SO4 hãy cho biết các phƣơng pháp có thể dùng để điều chế H2S trong phòng thí nghiệm.

QU

Y

33. Tại sao có thể điều chế HCl bằng cách trộn H2SO4đ vơi NaCl nhƣng không thể điều chế HBr bằng cách trộn H2SO4đ vơi NaBr . Viết phƣơng trình phản ứng.

34. Từ Fe, S, dung dịch HCl hãy trình bày hai phƣơng pháp điều chế H2S. 35. Từ FeS2, vôi sống, nƣớc và các thiết bị thí nghiệm, chất xúc tác cần thiết hãy điều chế FeSO4.

36. Từ những chất đã cho là S, O2, H2SO4, Ca, H2O. Hãy viết tất cả các phƣơng trình phản ứng có thể điều chế đƣợc 5 chất khí khác nhau.

DẠ Y

KÈ

M

* Các kiến thức và kỹ năng: - Điều chế một số chất hóa học - Tính chất vật lí, hóa học * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực phân tích so sánh tổng hợp, năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học.

2.3.2.7. Bài tập định lượng 37. Nung nóng hỗn hợp X gồm 11,2 gam bột Fe và 3,2 gam bột S ( trong bình kín không có oxi) tới phản ứng hoàn toàn thu đƣợc chất rắn Y. Cho Y tác dụng vừa đủ với 500ml dung dịch HCl aM thu đƣợc hỗn hợp khí A và dung dịch B. a. d A H = ? ĐS:

2

d A H 2 = 9.

b. Giá trị của a là 41

ĐS:

a = 0,8.

38. Đun nóng hỗn hợp gồm 5,6 gam bột Fe và 6,4 gam bột S ( không có không khí),

AL

sau phản ứng thu đƣợc hỗn hợp chất rắn A. Cho A tác dụng với dung dịch HCl dƣ thu

đƣợc 2,24 lít hỗn hợp khí B và chất rắn C. Tỉ khối của B so với hidro là 13. Hiệu suất

CI

phản ứng giữa Fe và S là ĐS: H = 75%.

39. Trộn 5,6 gam bột sắt với 2,4 gam bột lƣu huỳnh, rồi nung trong bình kín không

mY = 2,6 gam

OF

ĐS:

FI

có không khí , tới khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu đƣợc hỗn hợp chất rắn X. Hòa tan X trong HCl dƣ thu đƣợc khí Y. Khối lƣợng của Y là 40. Sục 3,36 lít H2S ( đktc) vào 350 ml dung dịch NaOH 1M thu đƣợc dung dịch X. Tính khối lƣợng muối thu đƣợc.

ƠN

ĐS: m = 13,7 41. Sục 4,48 lít khí SO2 ( đktc) vào 200 ml dung dịch A chứa NaOH 0,75M và

NH

KOH 0,5M. Tổng khối lƣợng muối trong X. ĐS: mX = 23,5 42. Cho V lít khí SO2 (đktc) hấp thu vào 100 ml dd Ba(OH)2 0,4M, thu đƣợc 6,51 gam kết tủa. Giá trị của V là ĐS: VSO = 0,672 lít và VSO = 1,12 lít 2

2

QU

Y

43. Hòa tan 14,6 gam hợp kim Al – Fe – Cu vào dung dịch H2SO4 loãng dƣ, thu đƣợc 7,84 lít H2 ( đktc) dung dịch A và 6,4 gam chất rắn không tan. Sau đó cô cạn dung dịch A, tính khối lƣợng thu đƣợc. a. Phần trăm theo khối lƣợng của kim loại Al trong hợp kim là ĐS: %Al = 36,99% b. Giá trị của m là ĐS: m = 41,8

DẠ Y

KÈ

M

44. Hòa tan hoàn toàn 4,05 gam kim loại M ( chƣa rõ hóa trị ) vào dung dịch H2SO4 loãng, dƣ, thu đƣợc 5,04 lít khí H2 ( đktc). Kim loại M là ĐS: Al 45. Hòa tan hết 29,6 gam hỗn hợp X gồm Fe, Mg, Cu theo tỉ lệ mol 1:2:3 bằng axit sufuric đặc nguội thu đƣợc dung dịch muối Y và 3,36 lít SO2 (đktc). Tính Y ? ĐS: mY = 38,4 gam * Các kiến thức và kỹ năng: - Tính chất vật lí, hóa học - Viết phƣơng trình hóa học * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa

học.

42

2.3.2.8. Bài tập trắc nghiệm A. Dung dịch KI cùng với hồ tinh bột.

B. PbS (đen).

C. Ag.

D. đốt cháy cacbon.

AL

46. Để nhận biết O2 và O3 ta không thể dùng chất nào sau đây?

CI

47. Chọn cấu hình electron không đúng của anion X2- trong nhóm VIA? A. 1s2 2s2 2p4.

B. 1s2 2s2 2p6.

C. [Ne] 3s2 3p6.

D. [Ar] 4s2 4p6.

48. O2 bị lẫn một ít tạp chất Cl2. Chất tốt nhất để loại bỏ Cl2 là

FI

A. H2O. B. KOH. C. SO2.

D. KI. 49. Nhiệt phân 316 gam KMnO4 thu đƣợc 300 gam chất rắn. Vậy phần trăm A. 25%.

OF

KMnO4 đã bị nhiệt phân là B. 30%.

C. 40%.

D. 50%.

50. SO2 bị lẫn tạp chất SO3, dùng cách nào dƣới đây để thu đƣợc SO2 nguyên chất?

ƠN

A. cho hỗn hợp khí sục từ từ qua dung dịch nƣớc brom.

B. choh ỗn hợp vào nƣớc vôi trong dƣ.

NH

C. sục hỗn hợp khí qua dung dịch BaCl2 loãng dƣ.

D. sục hỗn hợp khí từ từ qua dung dịch Na2CO3.

51. CO2 bị lẫn tạp chất SO2, dùng cách nào dƣới đây để thu đƣợc CO2 nguyên chất?

A. sục hỗn hợp khí qua dung dịch nƣớc muối dƣ.

QU

Y

B. vào nƣớc vôi trong dƣ.

C. sục hỗn hợp khí qua dung dịch thuốc tím.

D. trộn hỗn hợp khí với khí H2S. 52. Chất nào khi tác dụng với H2S mà sản phẩm không thể có lƣu huỳnh?

A. O2.

B. SO2.

C. FeCl3.

D. CuCl2.

53. H2SO4 đặc nguội không thể tác dụng với nhóm kim loại nào sau đây?

A. Fe, Zn. B. Fe, Al. C. Al, Zn. D. Al, Mg. 54. Trong sản xuất H2SO4 trong công nghiệp ngƣời ta cho khí SO3 hấp thụ vào

DẠ Y

KÈ

M

A. H2O. B. dung dịch H2SO4 loãng.

C. H2SO4 đặc để tạo oleum.

D. H2O2.

55. Cần hoà tan bao nhiêu lít SO3 (đkc) vào 600 gam H2O để thu đƣợc dung dịch H2SO4 49%?

A. 56 lit.

B. 89,6 lit.

C. 112 lit.

D. 168 lit.

56. Nung 25 gam tinh thể CuSO4. xH2O (màu xanh) tới khối lƣợng không đổi thu đƣợc 16 gam chất rắn màu trắng CuSO4 khan. Giá trị của x là A. 1.

B. 2.

C. 5.

D. 10.

57. Có thể dùng H2SO4 đặc để làm khan (làm khô) tất cả các khí trong dãy nào sau đây?

A. CO2, NH3, H2, N2.

B. NH3, H2, N2, O2.

43

C. CO2, N2, SO2, O2.

D. CO2, H2S, N2, O2.

A. dung dịch CuCl2.

B. khí Cl2.

C. dung dịch KOH.

D. dung dịch FeCl2.

AL

58. Khí H2S không tác dụng với chất nào sau đây?

CI

59. Hỗn hợp X gồm O2 và O3 có tỉ khối so với H2 bằng 20. Để đốt cháy hoàn toàn 1 mol CH4 cần bao nhiêu mol X? A. 1,2 mol.

B. 1,5 mol.

C. 1,6 mol.

D. 1,75 mol.

FI

60. H2O2 thể hiện là chất oxi hoá trong phản ứng với chất nào dƣới đây?

A. dung dịch KMnO4.

B. dung dịch H2SO3 C. MnO2 D. O3. dịch NaOH 0,4M để trung hoà dung dịch X bằng A. 100 ml.

B. 120 ml.

OF

61. Hoà tan 0,01 mol oleum H2SO4.3SO3 vào nƣớc đƣợc dung dịch X. Số ml dung C. 160 ml.

D. 200 ml.

ƠN

62. Ag để trong không khí bị biến thành màu đen do không khí bị nhiễm bẩn chất nào dƣới đây?

NH

A. SO2 và SO3.

B. HCl hoặc Cl2.

C. H2 hoặc hơi nứơc.

D. ozon hoặc hiđrosunfua.

63. Số oxi hoá của S trong các hợp chất sau: Cu2S, FeS2, NaHSO4, (NH4)2S2O8, Na2SO3 lần lựơt là:

QU

Y

A. -4, -6, +6, +9, +4.

B. -4, 0, +6, +8, +4.

C. -2, -1, +6, +6, +4.

D. -2, -1, +6, +7, +4.

64. Ở trạng thái kích thích cao nhất, nguyên tử lƣu huỳnh có thể có tối đa bao nhiêu electron độc thân?

A. 2.

B. 3.

C. 4.

D. 6.

65. Dẫn 2,24 lít (đkc) hỗn hợp khí X gồm O2 và O3 đi qua dung dịch KI dƣ thu đƣợc chất rắn màu đen có khối lƣợng là 12,7 gam. Nhƣ vậy % thể tích của O3 trong X là A. 50%.

B. 25%.

C. 75%.

D. không xác định chính xác.

DẠ Y

KÈ

M

66. Hạt vi mô nào sau đây có cấu hình electron giống Ar ( Z=18)?

A. O2-.

B. S. C. Te. D. S2-.

67. Nhiệt phân hoàn toàn 24,5 gam một muối vô cơ thấy thoát ra 6,72 lít O2 (đkc), chất rắn còn lại chứa 52,35% kali và 47,65% clo. Công thức của muối đem nhiệt phân là A. KClO. B. KClO2.

C. KClO3.

D. KClO4.

68. Hãy chọn phát biểu đúng về Oxi và ozon.

A. Oxi và ozon đều có tính oxi hoá mạnh nhƣ nhau.

B. Oxi và ozon đều có số proton và nơtron giống nhau trong phân tử.

C. Oxi và ozon là các dạng thù hình của nguyên tố oxi.

D. Cả oxi và ozon đều phản ứng đƣợc với các chất nhƣ Ag, KI, PbS ở nhiệt độ thƣờng.

44

69. Cho 13 gam kim loại M bằng dung dịch H2SO4 loãng, dƣ thu đƣợc 4,48 lít khí A. Mg.

B. Al.

AL

(đkc), kim loại M là C. Fe.

D. Zn.

70. Từ 120 kg FeS2 có thể điều chế đƣợc tối đa bao nhiêu lít dung dịch H2SO498%

hỗn hợp oxit. Giá trị của m là A. 7,4 gam.

B. 8,7 gam.

C. 9,1 gam.

FI

CI

(d = 1,84 gam/ml)?

A. 120 lit.

B. 114,5 lit.

C. 108,7 lit.

D. 184 lit.

71. Oxi hoá hoàn toàn m gam hỗn hợp cùng số mol Cu và Al thu đƣợc 13,1 gam D. 10 gam.

OF

72. Hoà tan hoàn toàn một miếng kim loại R(có hóa trị n) bằng dung dịch H2SO4 đặc nóng thu đƣợc muối sunfat của R và 2,24 lít SO2 (đkc). Số mol electron mà R đã cho là

B. 0,4 mol electron.

D. 0,2n mol electron.

ƠN

A. 0,2 mol electron.

C. 0,1n mol electron.

NH

73. Cho 100 ml dung dịch BaCl2 2M phản ứng vừa đủ với 500 ml dung dịch Na2SO4 với nồng độ bao nhiêu?

A. 0,1M. B. 0,4M. C. 1,4M. D. 0,2M. 74. Để nhận biết khí SO2 và CO2 ta dùng thuốc thử nào?

QU

Y

A. dung dịch NaOH. B. dung dịch KOH. C. dung dịch nƣớc brom.

D. dung dịch NaCl. 75. Cho FeCO3 tác dụng với H2SO4 đặc nóng dƣ. Sản phẩm khí thu đƣợc là: A. CO2 và SO2.

B. H2S và CO2.

C. SO2.

D. CO2.

76. Hấp thụ 5,6 lít khí SO2 (đkc) vào Vml dung dịch NaOH 2M, V tối thiểu là: A. 250 ml B. 500 ml C. 125 ml D. 175 ml--* Các kiến thức và kỹ năng: - Cấu hình e, vị trí

KÈ

M

- Tính chất vật lí, hóa học - Viết phƣơng trình hóa học * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tính toán, năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học, năng lực giải toán hóa học, năng lực giải quyết vấn đề thông qua bộ môn hóa học, năng lực làm việc độc lập, làm việc theo nhóm.

DẠ Y

2.4. Một số biện pháp sử dụng bài tập phát triển năng lực nhận thức cho học sinh

2.4.1. Sử dụng bài tập để củng cố bài, mở rộng, đào sâu kiến thức Theo chúng tôi, các bài tập giúp học sinh nắm bắt kiến thức cơ bản là thông qua

việc giải các bài tập, và học sinh nhớ lại những kiến thức cơ bản mà họ đã học. Do đó,

45

giáo viên khai thác các câu hỏi và bài tập có thể củng cố nội dung và kiến thức đã giúp học sinh cải thiện và mở rộng kiến thức về nội dung của lý thuyết chính thống.

AL

Bài 1: Hoàn thành chuỗi phản ứng ghi rõ điều kiện (nếu có) :

OF

FI

CI

a.

ƠN

b.

Y

NH

c.

QU

Trong đó: S là Lƣu huỳnh, xác định A, B, C, D, Y, Z, G. Hƣớng dẫn: a.

M

(1) 4FeS2 + 11 O2   8SO2 + 4Fe2O3 (2) 2SO2 + O2

V2O5 t0

;

2SO3;

KÈ

(3) SO2 + Cl2 + 2H2O   2HCl + H2SO4 ; (4) SO3 + H2O   H2SO4 (5) Cu + 2H2SO4(đặc)   CuSO4 + SO2 +2H2O;

DẠ Y

(6) SO2 + 2NaOH   Na2SO3 + H2O ; (7) Na2SO3

+

H2SO4 → Na2SO4 + SO2  + H2O.

(8) Na2SO4 + BaCl2   BaSO4  + 2NaCl; (9) NaCl + AgNO3   NaNO3

+ 46

AgCl  ;

(10) FeS + 2HCl   H2S + FeCl2;

AL

(11) H2S + 4Cl2 + 4H2O   8HCl + H2SO4 ; (12) 4HCl + MnO2 → MnCl2 + Cl2 + 2H2O; b.

CI

(1) FeS + 2HCl   H2S + FeCl2; (3) H2S + 4Cl2 + 4H2O   8HCl + H2SO4 ;

(5) S

+ 6HNO3 đặc

SO2 + H2O + S  ;

t   0

OF

(4) H2S + H2SO4  

FI

(2) H2S + Cl2   2HCl + S  ;

H2SO4 + 6NO2  + H2SO4 ;

(6) 3NO2 + H2O   2HNO3 + NO ;

ƠN

(7) Cu + 2H2SO4(đặc)   CuSO4 + SO2 +2H2O;

(8) CuSO4 + Ba(NO3)2   BaSO4  + Cu(NO3)2; t   CuO + NO2 + 0

(9) Cu(NO3)2

1 O2 ; 2

NH

(10) ) SO2 + Br2 + 2H2O   2HBr + H2SO4 ; c. t (1) S + H2   H2S; (A) t  SO2; (2) S + O2  (B)

QU

0

Y

0

(3) SO2 + 2H2S   H2O + 3S  ; (D)

M

(4) ) SO2 + Br2 + 2H2O   2HBr + H2SO4 ; (Z) (Y) t  FeS ; (5) ) Fe + S  (C)

KÈ

0

(6) FeS + H2SO4   H2S + FeSO4; (G)

DẠ Y

* Các kiến thức và kỹ năng: - Tính chất hóa học các đơn chất Oxi, Lƣu huỳnh và hợp chất của chúng.

- Viết phƣơng trình hóa học

47

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực sử dụng kí hiệu hóa học, năng lực

AL

phân tích vấn đề, năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học. Mối quan hệ giữa kí hiệu hóa học và ngôn ngữ hóa học.

Bài 2: Bằng phƣơng pháp hóa học phân biệt các chất khí sau:

CI

H2S, SO2, N2, Cl2, CO2.

Hƣớng dẫn: Hỗn hợp khí lần lƣợt qua dung dịch nƣớc vôi trong dƣ, làm nƣớc vôi trong vẩn đục

FI

là H2S, CO2 và SO2. Hai khí còn lại cho quỳ tím ẩm vào, khí nào làm mất màu tím là Cl2, khí còn lại là N2. Sau đó, dùng dung dịch Br2 để phân biệt H2S, SO2 và CO2: H2S, SO2 SO2: H2S thu đƣợc kết tủa đen, còn SO2 thì không.

Các phƣơng trình phản ứng:

ƠN

H2S + Ca(OH)2   CaS↓ + H2O

OF

làm mất màu dung dịch Br2 còn CO2 thì không. Dùng dung dịch Pb(NO3)2 phân biệt H2S,

SO2 + Ca(OH)2   CaSO3↓ + H2O

CO2 + Ca(OH)2   CaCO3↓ + H2O

NH

H2S + Pb(NO3)2   2HNO3 + PbS 

Y

* Các kiến thức và kỹ năng: - Tính chất của các chất khí.

- PTHH. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực quan sát các hiện tƣợng hóa học, năng lực thực hành thí nghiệm, năng lực phát hiện vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến

QU

thức hóa học để giải thích.

Bài 3: Bằng phƣơng pháp hóa học phân biệt các dung dịch sau: Na3PO4, K2SO4, BaCl2, HCl.

DẠ Y

KÈ

M

Hƣớng dẫn: Nhúng giấy quỳ tím vào các lọ, lọ làm quỳ tím hóa xanh là Na3PO4 , lọ làm quỳ tím hóa đỏ là HCl. Các lọ còn lại không làm đổi màu quỳ tím. Cho dung dịch BaCl2 vào các lọ còn lại: Lọ nào có kết tủa trắng là K2SO4, lọ không có hiện tƣợng gì là BaCl2.

BaCl2 + K2SO4 → BaSO4 ↓ + 2KCl * Các kiến thức và kỹ năng: Phản ứng trao đổi ion. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực quan sát các hiện tƣợng hóa học, năng lực thực hành thí nghiệm, năng lực phát hiện vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích.

Bài 4: Tách riêng từng chất trong hỗn hợp khí sau: CO2, NH3, SO2.

Hƣớng dẫn:

48

AL CI

FI

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của các chất khí SO2, NH3, CO2, H2SO4 , muối amoni. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực quan sát các hiện tƣợng hóa học,

OF

năng lực phân tích tổng hợp, năng lực thực hành thí nghiệm, năng lực phát hiện vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích.

Bài 5: Tách riêng từng chất trong hỗn hợp rắn: (NH4)2SO4, FeSO4, Na2SO4.

NH

ƠN

Hƣớng dẫn:

QU

Y

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất của muối sunfat, muối amoni, . * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực quan sát các hiện tƣợng hóa học, năng lực thực hành thí nghiệm, năng lực phát hiện vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích.

2.4.2. Sử dụng bài tập theo nhiều mức độ yêu cầu, từ dễ đến khó Để bài tập hóa học phù hợp với từng đối tƣợng học sinh, gây hứng thú học tập cho học sinh thì giáo viên phải lựa chọn các bài tập từ dễ đến khó. Từ đó đánh giá chính xác năng lực của từng học sinh. Bài tập hóa học đƣợc phân ra 4 mức độ: Nhận biết, thông

DẠ Y

KÈ

M

hiểu, vận dụng thấp, vận dụng cao. * Bài tập nhận biết 1. Chọn câu trả lời sai về lƣu huỳnh: A. S là chất rắn màu vàng B. S không tan trong nƣớc C. S dẫn điện, dẫn nhiệt kém D. S không tan trong các dung môi hữu cơ 2. Cấu hình electron của lƣu huỳnh (Z=16) là?

A. 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4 B. 1s2 2s2 2p6 3s1 3p5 C. 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 D. 1s2 2s2 2p6 3s3 3p3 3. Số oxi hóa cao nhất có thể có của lƣu huỳnh trong các hợp chất là?

A. +4.

B. +5.

C. +6 D. + 8.

4. Phát biểu đúng là: 49

A. Khí hidrosunfua khi tan trong nƣớc tạo dung dịch có tính axit mạnh

AL

B. Khí hidrosunfua khi tan trong nƣớc tạo dung dịch có tính axit yếu.

C. Tính oxi hóa và tính khử

D. Dung dịch axit sunfuhidric có khả năng tác dụng với Ag giải phóng H2.

CI

5. Hợp chất nào sau đây vừa thể hiện tính oxi hoá, vừa thể hiện tính khử?

A. SO3 B. Fe2O3 C. CO2 D. SO2 6. Axit H2SO4đặc, nguội không tác dụng với chất nào sau đây:

B. N2O.

C. CO2.

D. NO2.

OF

A. SO2.

FI

A. Cu B. Fe C. Zn D. Mg 7. Để tẩy trắng giấy trong công nghiệp ngƣời ta dùng chất là :

8. Để điều chế axit sunfuric, ngƣời ta có thể cho chất nào sau đây tác dụng với nƣớc?

B. Lƣu huỳnh D. Natri sunfat.

ƠN

A. Lƣu huỳnh đioxit C. Lƣu huỳnh trioxit

NH

9. Thuốc thử dùng nhận biết axit Sunfuric và muối sunfat là: A. Quỳ tím B. dd phenolphtalein C. dd BaCl2 10. Số ôxi hóa của lƣu huỳnh trong KHSO4là : A. +2.

B. +3.

C. +4 .

D. dd AgNO3 D.+6.

QU

Y

11. Cho Cu tác dụng với H2SO4 đặc, nóng sản phẩm nào của H2SO4 đƣợc tạo thành: A. H2S B. SO2 C. S D. H2 12. Trong các hợp chất hoá học số oxi hoá thƣờng gặp của lƣu huỳnh là: A. 1,4,6 B. -2,0,+2,+4,+6 C.-2,+4,+6 D. 1,2,4,5 * Bài tập thông hiểu 1. Cho các chất sau: Fe, HNO3, H2SO4 loãng, HCl, H2SO4 đặc, CO2, O3, Ag. Dãy gồm các chất phản ứng đƣợc với S là?

A. Fe, HNO3, H2SO4 đặc, O3.

DẠ Y

KÈ

M

B. Ag, HNO3, H2SO4 loãng, H2SO4đặc.

C. Fe, Ag, CO2, H2SO4 đặc .

D. HCl, CO2, O3, Ag. 2. Lƣu huỳnh thể hiện tính oxi hóa khi tác dụng với chất nào dƣới đây: A. O2 B. Al B. H2SO4 đặc D. F2 3. Cho phản ứng: S + 2H2SO4đặc 3SO2 + 2H2O Tỉ lệ số nguyên tử S bị khử và số nguyên tử S bị oxi hóa: A.2:1 B.1:2 C.2:3 D.3:2 4. Cặp chất khí nào sau đây không thể cùng tồn tại trong một hỗn hợp?

A. H2S và HCl C. O2 và Cl2

B. H2S và Br2 D. Cl2 và Br2 50

t 5. Cho chuỗi pƣ: FeS + O2  X(r) + Y(k); Y + Br2 + H2O -----> HBr + Z

X, Y , Z lần lƣợt là: A. FeO, SO2 , H2SO4 C. Fe2O3, H2S, H2SO4

AL

0

B. Fe2O3, SO2, H2SO4 D. B, C đều đúng

A. Tính khử mạnh

CI

6. Khí sunfurơ là chất có: B. Tính oxi hoá mạnh.

FI

C. Tính oxi hoá yếu D. Tính oxi hóa và tính khử 7. Dung dịch trong nƣớc của SO2 tan trong nƣớc tạo thành dung dịch có tính: A. Axit .

B. Bazo làm quỳ tím chuyển xanh.

A. Môi trƣờng.

OF

C. Trơ.

D. Lƣỡng tính.

8. Cho sơ đồ phản ứng sau : SO2 + H2S → S + H2O. Trong đó vai trò của SO2 là B. Chất oxi hóa.

C. Oxit axit.

ƠN

9. Chất nào sau đây không oxi hóa đƣợc SO2: A. H2S. B. dd KMnO4.

C. Nƣớc brom.

D. Chất khử.

D. dd K2Cr2O7.

NH

10. Muối CuSO4.5H2O tác dụng với axit H2SO4 đặc, dƣ, hiện tƣợng xảy ra là A. CuSO4.5H2O bị biến thành than màu đen.

B. CuSO4.5H2O có màu xanh đậm hơn.

C. CuSO4.5H2O biến thành CuSO4 màu trắng.

D. CuSO4.5H2O biến thành CuSO4 màu trắng và có khí thoát ra.

QU

Y

11. Có 5 dung dịch A, B, C, D, E là NaOH, HCl, Na2SO4, H2O, Na2CO3 (không theo thứ tự trên). Kết quả của những thí nghiệm tìm hiểu về những dung dịch này đƣợc ghi trong bảng sau: Dung dịch

Thuốc thử

Quỳ tím

Dung dịch BaCl2

Đỏ

Không hiện tƣợng

Xanh

Kết tủa trắng

C

Tím

Không hiện tƣợng

D

Xanh

Không hiện tƣợng

Tím

Kết tủa trắng

A

KÈ

M

B

E

DẠ Y

A. NaOH, H2O, Na2SO4, Na2CO3, HCl B. Na2CO3, NaOH, HCl, Na2SO4, H2O C. HCl, Na2CO3, H2O, NaOH, Na2SO4 D. NaOH, Na2CO3, HCl, Na2SO4, H2O * Bài tập vận dụng thấp 1. Nung 28g Fe với 16g S ở nhiệt độ cao trong điều kiện không có không khí, thu đƣợc hỗn hợp chất rắn X. Cho X vào dd HCl dƣ thu đƣợc hỗn hợp khí Y. Tỉ khối của Y đối với H2 là 10,6. Hiệu suất của phản ứng giữa Fe với S là 51

A. 70% B. 50%

C. 80%

D. 60%

Fe  Y X  t 0

NaOH HCl  M    Z  1mol:2 mol

AL

2. Cho sơ đồ chuyển hóa sau: Pb ( NO3 )2   Pb

A. KOH, O2, Cu(NO3)2

B. ddKMnO4, O2, S

C. NaOH, Fe, Ag

D. ddBr2, KOH, Cu

FI

A. S, FeS2, H2S, Na2S. B. S, FeS, H2S, Na2S C. S, FeS2, H2S, NaHS D. S, FeS, H2S, NaHS. 3. H2S phản ứng đƣợc với những chất trong dãy nào sau đây?

CI

Các chất X,Y,Z,M lần lƣợt là:

NH

ƠN

OF

4. Mô hình nào sau đây dùng để điều chế khí H2S trong phòng thí nghiệm?

(A) A. ( B )

(B) C. ( D )

Y

B. ( D ), ( C )

(C) D. ( C )

QU

5. Cho dẫy biến hoá: X   Y   Z   T   Na2SO4. X, Y, Z, T có thể là: A. FeS2, SO2, SO3, H2SO4 B. S, SO2, SO3 , NaHSO4 C. FeS, SO2, SO3, NaHSO4 D. A, B, C đều đúng 6. Cho V lít khí SO2 tác dụng với dd Brom dƣ thu đƣợc dung dịch A. Cho thêm dung

DẠ Y

KÈ

M

dịch BaCl2 dƣ vào dung dịch A thì thu đƣợc 2,33g kết tủa. Giá trị của V là: A. 0,112 lít B. 0,224 lít C. 1,12 lít D. 2,24 lít 7. Cho 5,6 lít SO2 (đktc) vào 100ml dung dịch NaOH 4M, muối đƣợc tạo thành và số mol tƣơng ứng là: A. Na2SO3: 0,2mol B. Na2SO3: 0,1mol; NaHSO3: 0,15mol C. Na2SO3: 0,15mol; NaHSO3: 0,1mol D. Đáp số khác 8. CO2 có lẫn SO2. Trong các hóa chất sau: dung dịch NaOH; dung dịch Br2; dung dịch KMnO4; dung dịch Na2CO3; dung dịch NaHCO3; nƣớc vôi trong; khí O2. Hãy cho biết có bao nhiêu hóa chất có thể sử dụng để loại bỏ SO2?

B. 4 C. 2 A. 5 52

D. 3

B. 18g và 6,3g

C. 15,6g và 5,3g

D. 15,6g và 6,3g.

10. Cho 6,72 lít SO2 hấp thụ hết trong 2,5 lít dd Ba(OH)2 thu đƣợc 26,04 gam kết tủa.Vậy nồng độ mol/l của dd Ba(OH)2?

A. 0,16M B. 0,12M C. 0,084M D. 0,15M 11. Cho khí SO2 vào các dung dịch: KMnO4, H2SO4, BaCl2, Br2, Na2CO3. Những

CI

A. Kết quả khác

AL

9. Hấp thụ hoàn toàn 12,8g SO2 và 250ml dung dịch NaOH 1M. Khối lƣợng muối tạo thành là:

FI

chất nào có thể phản ứng đƣợc với SO2?

A. 4 B. 2

OF

D. 5 C. 3 12. Dẫn V(l) khí SO2(đktc) vào 200 ml dd NaOH 2M thu đƣợc dd có chứa 29,3 gam

muối. Hãy cho biết giá trị đúng của V?

ƠN

B. V = 6,72 lít C. V = 3,36 lít D. V = 4,48 lít A. V = 5,6 lít 13. Cho các khí sau: H2S; H2; SO2; O2, SO3, HCl. Những khí nào làm mất màu nƣớc brom khi sục vào nƣớc brom?

NH

A. H2S; H2; SO2; SO3 B. H2S; H2; SO2; O2 C. H2S; SO2; H2 14. Hiện tƣợng xảy ra trong bình eclen chứa Br2 là: A.Có kết tủa xuất hiện dd H2SO4 B. Dung dịch Br2 bị mất màu

D. H2S, SO

đặc

M

QU

Y

C.Vừa có kết tủa vừa mất màu dung dịch Br2 D.Không có phản ứng xảy ra 15. Cho biết phản ứng nào xảy ra trong bình cầu: Na2SO A. Không có 3 tt B.Na2SO3 + H2SO4 → Na2SO4 + SO2 + H2O C. 2SO2 + O2 → 2SO3 D.H2SO3 + Br2 → H2SO4 + 2HBr 16. Tiến hành thí nghiệm nhƣ hình vẽ mô tả sau đây:

KÈ

Vieân keõm nhoû

DẠ Y

2 ml dd H2 SO2 loaõng 15%

Hiện tƣợng quan sát đƣợc là: A. Viên kẽm tan dần.

B. Viên kẽm tan dần, thu đƣợc dung dịch màu xanh C. Viên kẽm tan dần, khí không màu thoát ra, thu đƣợc dung dịch không màu.

D. Viên kẽm tan dần, thu đƣợc kết tủa trắng, có khí mùi trứng thối thoát ra 53

dd Br2

17. Hòa tan hoàn toàn 11,3(g) hỗn hợp Mg và Zn tác dụng với dd H2SO4 2M dƣ thì A. 40,1g

B. 41,1g

AL

thu đƣợc 6,72l khí (đktc). Tính khối lƣợng muối khan là: C. 41,2g

D. 14,2g

* Bài tập vận dụng cao

CI

1. Hòa tan hoàn toàn 10,7 gam hỗn hợp X gồm Mg, Al, Fe bằng một lƣợng dƣ dung dịch H2SO4 đậm đặc, nóng thu đƣợc 8,96 lít SO2 duy nhất (đktc) và dung dịch chứa m gam muối. Giá trị của m là

FI

A. 17,1 gam.

B. 49,9 gam.

C. 49,1 gam.

D. 63,5 gam.

2. Cho các chất Cu, FeO, Fe3O4 FeCO3, Fe(OH)2, Fe lần lƣợt tác dụng với dung axit phản ứng tạo ra 1/4 mol SO2?

A. 5.

B. 3.

C. 2

OF

dịch H2SO4 đậm đặc nóng đều thấy giải phóng khí SO2. Có bao nhiêu phản ứng mà 1 mol D. 4.

ƠN

3. Trộn 5,6 gam bột sắt và 2,4 gam bột lƣu huỳnh, nung trong điều kiện không có không khí thu đƣợc hỗn hợp rắn M. Hòa tan chất rắn M với lƣợng dƣ dung dịch HCl ,

NH

giải phóng hỗn hợp khí X và còn lại một phần không tan G. Tính V lít khí O2 (ở đktc) để đốt hết X và G. Giá trị của V là A. 2,80.

B. 3,36.

C. 3,08.

D. 4,48.

4. Hòa tan 21,44 gam hỗn hợp A gồm FeO, Fe2O3, Fe3O4 cần dùng vừa đủ 360 ml

QU

Y

dung dịch H2SO4 1M thu đƣợc m gam muối X. Giá trị của m là A. 50,24.

B. 40,34.

C. 18,24.

D. 64,32.

5. Cho 14,4 gam hỗn hợp gồm Fe và một oxit sắt có số mol bằng nhau vào H2SO4 đặc nóng dƣ thu đƣợc 2,24 lít khí SO2 (đktc). Xác định công thức oxit sắt và tính khối lƣợng muối sunfat tạo thành.

A. Fe2O3 và 40 gam B. FeO và 40 gam C. Fe3O4 và 40 gam.

D. Fe2O3 và 56 gam.

7. Hòa tan hết 1,44g hỗn hợp gồm kim loại M và MO ( nMO = nM) với H2SO4 đặc,

KÈ

M

đun nóng. Thể tích khí SO2 (đktc) thu đƣợc là 0,224 lít. Cho biết rằng hoá trị lớn nhất của M là II. Kim loại M là: A. Cu B. Fe C. Al D. Zn

DẠ Y

* Các kiến thức và kỹ năng: - Cách viết cấu hình e - Tính chất vật lí của oxi, lƣu huỳnh.

- Tính chất của S và hợp chất của lƣu huỳnh.

- Nhận biết một số muối. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lự c sử dụng kí hiệu hóa học, năng lực

phân tích so sánh tổng hợp, năng lực giải toán hóa học, năng lực tƣ duy hóa học, năng lực tính toán, năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học.

54

2.4.3. Sử dụng bài tập phân tích, so sánh

AL

Bài 1: Có hai ống nghiệm : - Ống nghiệm thứ nhất đựng dd H2SO4 loãng.

CI

- Ống nghiệm thứ hai đựng dd H2SO4 đặc.

Cho vào mỗi ống nghiệm một lá Cu.

OF

FI

Phân tích Ở ống nghiệm thứ nhất không có khí bay ra và dung dịch không có hiện tƣợng. Ở ống nghiệm thứ hai có khí thoát ra và dung dịch chuyển sang màu xanh.

Cu + 2H2SO4đặc  CuSO4 + SO2 + 2H2O

ƠN

Qua hai thí nghiệm này HS lĩnh hội đƣợc kiến thức : H2SO4 loãng không tác dụng với kim loại sau hidro, còn H2SO4 đặc có thể tác dụng với hầu hết các kim loại ( trừ Au, Pt )

NH

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của dd H2SO4 loãng, H2SO4 đặc * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực phân tích so sánh, năng lực sử dụng kí hiệu hóa học.

Trạng thái

-2

Hợp chất

H2 S

Tính chất

SO2

QU

OXH

+4

Y

Bài 2: Hãy so sánh H2S và SO2

Tính khử, tính axit

Tính oxh, tính khử, tính oxit axit

M

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 Câu 1: Ngƣời ta có thể điều chế khí H2S bằng phản ứng nào dƣới đây?

A. CuS + HCl. B. FeS + H2SO4 loãng

DẠ Y

KÈ

C. PbS + HNO3.

D. ZnS + H2SO4 đặc.

Câu 2: Để phân biệt 2 khí SO2 và H2S, có thể dùng: A. Dung dịch NaOH B. Dung dịch Cu(NO3)2 C. Dung dịch brom trong nƣớc D. Dung dịch brom trong clorofom * Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của H2S, SO2 * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực phân tích so sánh.

Bài 3: Hãy so sánh tính chất H2SO4 loãng và H2SO4 đặc Tính chất của axit H2SO4 đặc:

Tính chất của dung dịch H2SO4 loãng:

55

a. Tính axit mạnh

a. Tính axit mạnh

- Đổi màu quỳ tím thành đỏ.

H2SO4

loãng

+2 NaOH

+ Phản ứng với kim loại (trừ Au, Pt):

Na2SO4 + 2H2O

+6

0

CuSO4 + 2H2O + SO2

d, n

loãng

+ CuO

CuSO4 + H2O

+6

0

5H2SO4 + 4Mg d, n

+6

0

6H2SO4 + 2Fe

(kết tủa trắng)

d, n

b. Tính oxi hóa: - Tác dụng với kim loại: loãng

+1

FeSO4 + H2

0

H2SO4 H2SO4

loãng

+ Zn

loãng

ZnSO4 + H2

+ Cu

=> Phƣơng trình tổng quát: +1

+n

0

0

M2(SO4)n + H2

Y

loãng

+ M

QU

H2SO4

0

0

+2

M

n: Hóa trị thấp của kim loại nhiều hóa trị.

M: Kim loại hoạt động (kim loại đứng trƣớc H trong dãy điện hóa).

Nhận xét: - Axit H2SO4 loãng là một axit mạnh.

- Tính oxi hóa của axit sunfuric loãng là do H+ trong phân tử.

KÈ

-2

+4

Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O

=> Phƣơng trình tổng quát:

0

+2

+ Fe

ƠN

0

H2SO4

+6

M + H2SO4

d

NH

+1

+3

OF

- Phản ứng với muối của axit yếu hơn: H2SO4 + BaCl2 BaSO4 + HCl

+2

4MgSO4 + 4H2O + H2S

FI

H2SO4

+4

+2

2H2SO4 + Cu

CI

- Phản ứng với bazơ và oxit bazơ:

AL

b. Tính oxi hóa mạnh:

+4 +n

SO2

M2(SO4) +

S

n

0

-2

+ H 2O

H 2S

Sp

khử M Kim loại (trừ Au, Pt) nếu là axit H2SO4 đặc nóng.

Kim loại (trừ Au, Pt, Al, Fe, Cr) nếu là axit H2SO4 đặc nguội. n: Hóa trị cao nhất của kim loại M. Chú ý: Fe, Al, Cr,.. bị thụ động hóa trong axit H2SO4 đặc nguội.

Nhận xét: - Axit H2SO4 đặc là một axit mạnh.

- Tính oxi hóa của axit sunfuric đặc là do SO42 trong phân tử.

DẠ Y

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của H2SO4 loãng, H2SO4 đặc. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực phân tích so sánh, năng lực sử dụng kí hiệu hóa học.

2.4.4. Sử dụng bài tập nâng cao khả năng suy luận

56

Những bài tập nâng cao khả năng suy luận đòi hỏi học sinh đó phải có tƣ duy nhận

AL

thức cao để tìm ra mấu chốt của vấn đề từ đó đi tìm hƣớng giải cho bài toán. Vì vậy đòi hỏi giáo viên tìm ra hệ thống những bài toán có tính sáng tạo cao.

OF

Trong đó: A0 là hợp chất của một kim loại và một phi kim.

FI

CI

Bài 1:

Hợp chất của lƣu huỳnh là A3, A1, A2, C. Hợp chất của đồng hoặc đồng kim loại: B2, B, B1, C Phân tích: - A0 là hợp chất của một kim loại và một phi kim.

ƠN

 A0 là CuS

Hƣớng dẫn: 3 t0 O2   CuO + SO2; 2

(X)

(B)

NH

CuS +

( A1 )

SO2 + H2O2   H2SO4; ( hoặc SO2 + Br2 + 2H2O   2HBr + H2SO4) (Y ) ( A2 )

QU

Y

H2SO4 + Ag2O   Ag2SO4 + H2O; (Z) ( A3 ) t ( hoặc: 2H2SO4đ + 2Ag   Ag2SO4 + 2H2O 0

+ SO2)

t  Cu + H2O ; CuO + H2  (T) ( B1 ) 0

M

Cu + Cl2   CuCl2 ; (U) ( B2 )

KÈ

Cu + 2H2SO4   2H2O + CuSO4 + SO2; ( A1 )

DẠ Y

Ag2SO4 + CuCl2   2AgCl + CuSO4 (C) CuSO4 + Na2S   CuS + H2SO4 ( A0 ) * Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của các chất, viết phƣơng trình hóa

học

57

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực sử dụng

AL

kí hiệu hóa học.

Bài 2: Hòa tan hết 30,4 gam hỗn hợp X gồm Cu, CuS, Cu2S và S bằng dung dịch HNO3 dƣ thu đƣợc 20,16 lít khí NO duy nhất ở đktc và dung dịch Y. Thêm dung dịch

CI

Ba(OH)2 dƣ vào dung dịch Y thu đƣợc m gam kết tủa. Tính m ?

Phân tích: - Viết phƣơng trình và giải thì bài toán không đủ dữ kiện

FI

- Ta có thể thấy hỗn hợp X chính là Cu và S  dùng quy đổi để giải.

Hƣớng dẫn:

OF

+ Qui đổi hỗn hợp đã cho thành hỗn hợp Cu và S ta có sơ đồ:

ƠN

+ Theo ĐLBT e và giả thiết ta có hệ:

NH

=> x = 0,3 mol và y = 0,35 mol => m = 0,3.98 + 0,35.233 = 110,95 gam. * Các kiến thức và kỹ năng: Tính oxi hóa của HNO3 khi gặp chất khử S, * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tính toán.

QU

Y

Bài 3: Lấy a mol Cu2S, 0,12 mol FeS2 tác dụng hết trong axit HNO3 (vừa đủ), thu đƣợc dung dịch X (chỉ chứa hai muối sunfat) và khí duy nhất NO. Giá trị của a?

Phân tích: - Viết phƣơng trình và giải thì bài toán không đủ dữ kiện - Ta có thể thấy hỗn hợp X chính là Fe, Cu và S  dùng quy đổi để giải.

DẠ Y

KÈ

M

Hƣớng dẫn: + Áp dụng ĐLBT nguyên tố cho Fe, Cu và S ta viết đƣợc: FeS2 → Fe3+ + 2SO42-.

Mol: 0,12 0,12 0,24 Cu2S → 2Cu2+ + SO42-.

Mol: a 2a a + Áp dụng ĐLBTĐT ta có: 0,12.3 + 2a.2 = 2(0,24 + a) a = 0,06 * Các kiến thức và kỹ năng: Tính oxi hóa của HNO3 khi gặp chất khử S, * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực giải quyết

vấn đề, năng lực tính toán.

Bài 4:

58

Hòa tan hoàn toàn 2,72 gam X (FeS2, FeS, Fe, CuS và Cu) vào 500 ml dung dịch HNO3 1M thu đƣợc dung dịch Y và 0,07 mol một chất khí NO thoát ra. Cho dung dịch Y khác, dung dịch Y có thể hòa tan tối đa m gam Cu. Giá trị của m?

CI

Phân tích: - Viết phƣơng trình và giải thì bài toán không đủ dữ kiện

AL

tác dụng với lƣợng dƣ dung dịch BaCl2 thu đƣợc kết tủa có khối lƣợng là 4,66 (g). Mặt

- Ta có thể thấy hỗn hợp X chính là Fe, Cu và S  dùng quy đổi, bảo toàn nguyên tố, bảo toàn e để giải.

FI

Hƣớng dẫn:

ƠN

OF

 Fe3  2  Fe; xmol Cu   HNO3  BaCl2  0,07 mol NO + dd Y  H   2,72 gam Cu; ymol   4,66 gam BaSO4 0,5 mol S  SO 2   4  NO3 

Bảo toàn nguyên tố S: nS  nBaSO = 0,02 mol 4



4 H  NO  3e  NO  2 H 2O S  4 H 2O  6e  8H   SO42

NH

Ta có:

 3

Lƣợng H+ có trong dung dịch Y là:

nH  = nHNO3  8nS  4nNO = 0,5 + 8.0,02 – 4.0,07 = 0,38 mol

56 x  64 y  2, 72  0, 02.32  x  0, 02  3x  2 y  0, 07  6.0, 02  y  0, 015

Y

Ta có hệ: 

M

QU

 Fe3 : 0, 02mol  Fe2 : 0, 015mol  2  2 Cu : 0, 015mol   Cu : 0, 015mol  amol  Cu:amol Vậydung dịch Y chứa:  H : 0, 38mol    2  NO  H2 O  SO 2 : 0, 02mol  SO4 : 0, 02mol   4   NO3 :  NO3 : 0, 43mol 

DẠ Y

KÈ

Khi cho Cu vào dung dịch Y  nNO = 0,38:4 = 0,095 mol Bảo toàn e: 2nCu = 0,095.3 + 0,02 = 0,1525 mol nCu = 0,1525.64 = 9,76 gam * Các kiến thức và kỹ năng: Tính oxi hóa của HNO3 khi gặp hỗn hợp chất khử * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tính toán.

2.5. Một số hình thức sử dụng hệ thống bài tập phát triển năng lực nhận thức cho học sinh 2.5.1. Sử dụng bài tập trong giờ học bài mới 1. Sử dụng khi nghiên cứu bài “Hidrosunfua và dung dịch axit sunfuhidric” Cho một mẩu chất chỉ thị quỳ tím vào dd H2S. Hỏi quỳ tím có màu gì ?

59

a. Thêm một số mol Cu(NO3)2 bằng số mol H2S. b. Thêm một ít dd NaOH có dung dịch phenolphtalein ( dung dịch màu hồng ) đến dƣ.

AL

c. Thêm dd Br2 cho đến dƣ.

 

CuS 

đen

+ 2HNO3

FI

H2S + Cu(NO3)2

d. Dung dịch nhạt màu. Do:

OF

b. Màu hồng nhạt dần. Do: H2S + 2NaOH   Na2S + 2 H2O Sau đó đậm dần do NaOH còn dƣ

CI

Phân tích Khi cho quỳ tím vào dung dịch H2S màu đỏ nhạt. Vậy dd H2S là một axit. a. Thu đƣợc kết tủa màu đen. Do:

ƠN

SO2 + Br2 vàng + 2H2O   2HBr + H2SO4 Sau đó xuất hiện màu vàng do dung dịch Br2 còn dƣ

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính axit yếu và tính khử của H2S, nhận biết muối sunfua. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực sử dụng

NH

kí hiệu hóa học.

2. Có hai ống nghiệm : - Ống nghiệm thứ nhất đựng dd H2SO4 loãng.

- Ống nghiệm thứ hai đựng dd H2SO4 đặc.

Y

Cho vào mỗi ống nghiệm một lá Cu.

H2SO4

loãng

QU

Phân tích Ở ống nghiệm thứ nhất không có khí bay ra và dung dịch không có hiện tƣợng gì. Ở ống nghiệm thứ hai có khí thoát ra và dung dịch chuyển sang màu xanh. + Cu

KÈ

M

Cu + 2H2SO4đặc  CuSO4màu xanh + SO2 + 2H2O * Các kiến thức và kỹ năng: H2SO4 đặc là một axit mạnh và có tính oxi hóa mạnh (oxi hóa đƣợc Cu), còn H2SO4 loãng thì không phản ứng với kim loại sau hidro. SO 2 S  H 2 O H S  2

DẠ Y

H2SO4 + KL  Muối sunfat của KL + 

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực ngôn ngữ hóa học, năng lực sử

dụng kí hiệu hóa học 3. Có hai ống nghiệm - Ống nghiệm 1: Cu + dd NaNO3.

60

- Ống nghiệm 2: Cu + dd H2SO4 loãng.

- Ống nghiệm 3: 1+ ống nghiệm 2.

AL

Nêu hiện tƣợng và giải thích thí nghiệm trên và viết PTHH của các phản ứng.

Phân tích

CI

Ống nghiện 1: NaNO3  Na+ + NO3 Ống nghiệm 2: H 2SO4  2H  + SO24

FI

- Trộn ống nghiệm 1 và ống nghiệm 2 + Cu: t 3Cu  8H   2 NO3   3Cu 2  2NO  4H 2O

OF

0

2NO  O2  2NO2 (màu nâu)

Từ phƣơng trình ion thu gọn HS có thể dễ dàng viết đƣợc phƣơng trình phân tử của phản ứng.

NH

ƠN

3Cu + 4H2SO4 + 2NaNO3  3CuSO4 + Na2SO4 +2 NO + 4H2O * Các kiến thức và kỹ năng: Trong môi trƣờng axit gốc nitrat thể hiện tính oxi hóa giống nhƣ axit nitric. HS rút ra cách tiến hành nhận biết ion nitrat. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực quan sát các hiện tƣợng hóa học.

QU

Y

2.5.2. Sử dụng bài tập trong giờ ôn tập, luyện tập * Các dạng bài tập hay gặp: a) Lưu huỳnh phản ứng với kim loại - Ở nhiệt độ cao, lƣu huỳnh có thể tác dụng với hầu hết các kim loại tạo thành muối sunfua trừ Au và Pt t Phản ứng tổng quát: 2M + nS   M2Sn ( n là hóa trị của kim loại M, nếu M là Fe thì n = 2) - Định luật bảo toàn: o

KÈ

M

+ ĐLBT electron: h.trị. nKL = 2.nS + ĐLBT khối lƣợng: mchất rắn = mKL + mS

DẠ Y

Bài 1. Nung nóng hỗn hợp X gồm 11,2 gam bột Fe và 3,2 gam bột S ( trong bình kín không có oxi) tới phản ứng hoàn toàn thu đƣợc chất rắn Y. Cho Y tác dụng vừa đủ với 500ml dung dịch HCl aM thu đƣợc hỗn hợp khí A và dung dịch B. a. Tỉ khối của hỗn hợp A so với hidro là A. 18.

B. 9.

C. 10.

D. 16. b. Giá trị của a là A. 0,6.

B. 0,7.

C. 0,8.

Hƣớng dẫn 61

D. 0,9.

t + S   FeS 0,1← 0,1 → 0,1 o

Fe

Ta có: nFe 

AL

Phản ứng:

11, 2 3, 2  0, 2mol và nS   0,1mol 56 32

CI

nFe nS => Fe dƣ  1 1

Vậy chất rắn Y: FeS ( 0,1 mol) và Fe dƣ ( 0,2 – 0,1 = 0,1 mol). Tác dụng với HCl 0,1

→0,2

FI

FeS + 2HCl → FeCl2 + H2S → 0,1 ( mol)

0,1 →0,1

OF

Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 →0,1 ( mol)

a. Hỗn hợp A gồm H2S và H2 34.0,1  2.0,1  18 0, 2

Vậy d A/ H  2

ƠN

=> M A 

M A 18  9 M H2 2

NH

b. nH = 0,2 + 0,2 = 0,4 mol => a = CM ( HCl) = 2

n 0, 4   0,8M V 0,5

Y

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của S, viết phƣơng trình hóa học. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa học.

QU

Bài 2. Nung nóng m gam hỗn hợp bột kim loại Zn và S ( không có không khí) tới phản ứng hoàn toàn thu đƣợc chất rắn A. Cho A phản ứng với dung dịch HCl dƣ thu đƣợc 4,48 lít khí ( đktc) và chất rắn không tan có khối lƣợng là 6,4(g). Giá trị của m là A. 25,8.

B. 24,6.

C. 26,8.

D. 12,8.

M

Hƣớng dẫn

t  ZnS Phản ứng: Zn + S  0,2← 0,2← 0,2← ( mol) A tác dụng với HCl dƣ thu đƣợc chất rắn không tan => S dƣ Chất rắn A gồm ZnS, S dƣ tác dụng với HCl ZnS + 2HCl → ZnCl2 + H2S 0,2← 0,2 ( mol)

DẠ Y

KÈ

o

Ta có: nH S  2

4, 48  0, 2mol 22, 4

Vậy: mZn = 0,2. 65 = 13 gam mS = 0,2. 32 + 6,4 = 12,8 gam.

62

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của S, viết phƣơng trình hóa học. năng lực giải toán hóa học. b) SO2, H2S phản ứng với dung dịch kiềm

CI

* SO2, H2S phản ứng với dung dịch kiềm hóa trị 1 ( NaOH, KOH) - Khi SO2, H2S tác dụng với dung dịch kiềm có thể tạo 2 loại muối + Phản ứng với dung dịch chứa 1 kiềm

AL

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực tính toán,

nNaOH  1) nSO2

(1)

nNaOH  2) nSO2

(2)

(

SO2 + 2NaOH → Na2SO3 + H2O (

H2S + NaOH → NaHS + H2O

nNaOH  1) nH 2 S

(1)

nNaOH  2) nH 2 S

(2)

( (

NH

H2S + 2NaOH → Na2S + 2H2O

ƠN

Đối với H2S:

OF

SO2 + NaOH → NaHSO3

FI

Đối với SO2:

+ Phản ứng với dung dịch chứa hỗn hợp kiềm ( nhƣ hh NaOH và KOH, hh NaOH và Ba(OH)2….)

- quy đổi thành OH- với nOH  nNaOH  nKOH  2nBa (OH ) , phản ứng viết nhƣ sau: 

SO2 + 2OH- → SO32- + H2O

(2)

nOH 

H2S + OH- → HS- + H2O (1)

nOH 

Y

nOH 

M

+ Với H2S:

(1)

SO2 + OH- → HSO3-

QU

+ Với SO2:

2

KÈ

H2S + 2OH- → S2- + 2H2O (2)

nH 2 S nOH  nH 2 S

nSO2 nSO2

1 2

1 2

* Lƣu ý khi giải toán

DẠ Y

Nguyên tắc: xét tỉ lệ T 

nNaOH nSO2 ( hoac..H 2 S )

để xác định phản ứng xảy ra

- SO2, H2S tác dụng với NaOH, ta xác định sản phẩm theo bảng tóm tắt sau T

nNaOH

nSO2 ( hoac..H 2 S )

Sản phẩm với SO2

T≤1

1<T<2

NaHSO3 và SO2 dƣ

NaHSO3 và Na2SO3 63

T≥2 Na2SO3 và NaOH dƣ

Sản phẩm với H2S

NaHS và H2S dƣ

NaHS và Na2S

Na2S và NaOH dƣ

AL

- Đối với dung dịch KOH thì tƣơng tự chỉ thay Na bằng K - Đối với hỗn hợp bazơ, ta có bảng tóm tắt sản phẩm nOH 

T≤1

nSO2 ( hoac..H 2 S )

T≥2

1<T<2

CI

T

HSO3- và SO2 dƣ

HSO3- và SO32-

SO32- và OH- dƣ

Sản phẩm với H2S

HS- và H2S dƣ

HS- và S2-

S2- và OH- dƣ

FI

Sản phẩm với SO2

xác định sản phẩm. * Giải nhanh. nOH  nSO2 ( hoac..H 2 S )

nhh ( SO2 , H 2 S )

để

< 2 => tạo 2 muối, ta có thể sử dụng công thức tính nhanh

ƠN

- Nếu 1 < T 

nOH 

OF

- Nếu hỗn hợp SO2, H2S tác dụng với NaOH hoặc KOH ta lập tỉ lệ T 

muối nhƣ sau:

nNa2 SO3  nNaOH  nSO2 và nNaHSO3  nSO2  nNa2 SO3

Với H2S:

nNa2 S  nNaOH  nH2S và nNaHS  nH2 S  nNa2S

NH

Với SO2:

Bài 1. Sục 3,36 lít H2S ( đktc) vào 350 ml dung dịch NaOH 1M thu đƣợc dung dịch X. Tính khối lƣợng muối trong X ?

B. 16,8.

nH 2 S 

Xét T 

D. 12,6.

QU

Hƣớng dẫn - Xác định sản phẩm.

C. 14,56.

Y

A.13,7.

3,36  0,15mol và nNaOH  0,35.1  0,35mol 22, 4

nNaOH 0,35 7   => tạo Na2S và NaOH dƣ nH 2 S 0,15 3

DẠ Y

KÈ

M

- Phản ứng: H2S + 2NaOH → Na2S + 2H2O 0,15 → 0,3 →0,15 ( mol) => Chất rắn: Na2S ( 0,15 mol) và NaOH ( 0,35 – 0,3 = 0,05 mol) mchất rắn = mNa2S + mNaOH = 78. 0,15 + 40. 0,05 = 13,7 gam. * Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của H2S viết phƣơng trình hóa học. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa học.

Bài 2. Sục 2,24 lít khí SO2 ( đktc) vào 150 ml dung dịch KOH 1M, thu đƣợc dung

dịch A. Khối lƣợng muối trong A là A. 13,7.

B. 13,9.

C. 16,8.

Hƣớng dẫn 64

D. 15,6.

2

nKOH 0,15   1,5 => tạo KHSO3, K2SO3: xảy ra 2 phản ứng nSO2 0,1

SO2 + KOH → KHSO3 x← x

(1)

SO2 + 2KOH → K2SO3 + H2O

(2)

y←

2y←

y

FI

Phản ứng: x←

CI

Xét tỉ lệ:

2, 24  0,1mol ; nKOH = 0,15. 1 = 0,15 mol 22, 4

AL

Ta có: nSO 

OF

Gọi x, y lần lƣợt là số mol KHSO3, K2SO3. Theo đề và phản ứng hóa học: x + y = 0,1 x + 2y = 0,15 Giải ra: x = y = 0,05 mol.

mmuối = mKHSO  mK SO = 120. 0,05 + 158. 0,05 = 13,9 gam.

3

2

3

ƠN

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của SO2, viết phƣơng trình hóa học. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa học.

NH

Bài 3. Sục 4,48 lít khí SO2 ( đktc) vào 200 ml dung dịch A chứa NaOH 0,75M và KOH 0,5M. Tổng khối lƣợng muối trong X. A. 22,6.

B. 24,7.

C. 23,5.

D. 28,4.

Y

Hƣớng dẫn Quy đổi dung dịch A thành OH-: nOH = nNaOH + nKOH = 0,2. 0,75 + 0,2. 0,5 = 0,25 nSO2 

QU

mol



4, 48  0, 2mol 22, 4

nOH  nSO2



0, 25  1, 25 => tạo HSO3- và SO32-: xảy ra 2 phản ứng 0, 2

M

- Xét tỉ lệ:

DẠ Y

KÈ

SO2 + OH- → HSO3x← x← x ( mol) SO2 + 2OH → SO32- + H2O y← 2y← y ( mol) Gọi x, y lần lƣợt là số mol HSO3- và SO32-. Ta có: x + y = 0,2 x + 2y = 0,25 giải ra: x = 0,15 mol và y = 0,05 mol mmuối= mNa  mK  mHSO  mSO = 23. 0,2.0,75 + 39. 0,2.0,5 + 81.0,15+80.0,05 = 



2 3

2 3

23,5 gam

65

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của SO2, viết phƣơng trình hóa học. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực tính toán,

AL

năng lực giải toán hóa học. * SO2 phản ứng với kiềm hóa trị 2 ( Ca(OH)2, Ba(OH)2 )

 1)

nCa (OH )2 nSO2 nCa (OH )2

(1)

OF

(

FI

nSO2

SO2 + Ca(OH)2 → CaSO3↓ + H2O ( 2SO2 + Ca(OH)2 → Ca(HSO3)2

CI

- Lí thuyết.

SO2 tác dụng với Ca(OH)2 hoặc Ba(OH)2 có thể tạo ra hai loại muối ( trong đó muối trung hòa kết tủa)

 2 ) (2)

 SO  SO  H O Lƣu ý: thứ tự phản ứng là Ca(OH )2   CaSO3    Ca( HSO3 )2 2

ƠN

( hiện tượng: tạo kết tủa, kết tủa tan)

2

- Lƣu ý khi giải toán.

T=

T≤1

nSO2

nCa (OH )2

và bảng tóm tắt sau

1<T<2

nCa (OH )2

Sản phẩm

nSO2

NH

Cần xác định tạo ra muối nào dựa vào tỉ lệ T=

2

T≥2

CaSO3↓và Ca(OH)2 dƣ CaSO3↓và Ca(HSO3)2 Ca(HSO3)2 và SO2 dƣ

QU

Y

- Nếu bài toán cho kết tủa sẵn => có 2 trƣờng hợp xảy ra + TH1: Tạo kết tủa + TH2: xảy ra cả 2 phản ứng.

- kết tủa Max khi xảy ra phản ứng: SO2 + Ca(OH)2 → CaSO3↓ + H2O vừa đủ. (1) - Nếu a ≤ nSO ≤ b => Tìm SO2 để kết tủa Max hoặc kết tủa Min, ta tính kết tủa 2

trong trƣờng hợp nSO = a (*) và nSO = b (**) 2

M

2

KÈ

+ Nếu tìm kết tủa min: ta so sánh kết tủa ở (*) và (**) để xác định kết tủa min + Nếu tìm kết tủa Max: ta xét trƣờng hợp (1) có xảy ra không, nếu không xảy ra thì so sánh kết tủa ở (*) và (**) để xác định kết tủa Max. - Nếu cho SO2 tác dụng với hỗn hợp kiềm nhƣ: NaOH, Ba(OH)2 thì quy đổi hỗn hợp bazơ về OH-. Nếu tạo kết tủa có phản ứng: SO32- + Ba2+ → BaSO3↓

DẠ Y

- Giải nhanh.

- Nếu đề cho kết tủa, tính SO2 có 2 trƣờng hợp, theo công thức sau: + TH1: nSO  nCaSO  2

3

+ TH2: nSO  2nCa(OH)  nCaCO  2

2

3

- Nếu đề cho kết tủa, tính Ca(OH)2 hoặc Ba(OH)2 , áp dụng công thức 66

nCa (OH )2 

nSO2  nCaSO3  2

C. 21,7 gam

Hƣớng dẫn t S + O2   SO2 0,15 → 0,15 ( mol) o

- PTHH

nSO2 nBa (OH )



0,15  1,5 => tạo BaSO3 và Ba(HSO3)2: xảy ra cả 2 phản ứng 0,1

SO2 + Ba(OH)2 → BaSO3↓ + H2O x← x← x ( mol) 2SO2 + Ba(OH)2 → Ba(HSO3)2

ƠN

- Xét tỉ lệ:

OF

4,8  0,15mol ; nBa (OH )2  0, 2.0,5  0,1mol 32

Ta có: nS =

D. 32,55 gam

CI

B. 16,725 gam

FI

A. 10,85 gam

AL

Bài 4. Đốt cháy hoàn toàn 4,8 gam lƣu huỳnh rồi cho sản phẩm cháy hấp thụ hoàn toàn vào 200 ml dung dịch Ba(OH)2 0,5M thu đƣợc m gam kết tủa. m là:

NH

2y← y← y ( mol) Gọi số mol BaSO3, Ba(HSO3)2 lần lƣợt là x, y. Theo bài và phƣơng trình ta có: x + y = 0,1 2x + y = 0,15 Giải ra: x = y = 0,05 mol

=> mBaSO = 0,05. 217 = 10,85 gam.

Y

3

QU

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của S, SO2 viết phƣơng trình hóa học.

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực giải toán, năng lực giải toán hóa học.

Bài 5. Cho V lít khí SO2 (đktc) hấp thu vào 100 ml dung dịch Ba(OH)2 0,4M, thu

M

đƣợc 6,51 gam kết tủa. Giá trị của V là A. 0,672 lít và 1,12 lít.

C. 0,840 lít và 1,568 lít.

KÈ

B. 0,784 lít và 1,344 lít.

D. 0,448 lít và 0,896 lít.

Hƣớng dẫn - bài toán có 2 trƣờng hợp:

DẠ Y

TH1: chỉ xảy ra phản ứng tạo BaSO3↓ SO2 + Ba(OH)2 → BaSO3↓ + H2O 0,03←

TH2: Xảy ra cả 2 phản ứng SO2 + Ba(OH)2 → BaSO3↓ + H2O 0,03← 0,03← 0,03 ( mol) 2SO2 + Ba(OH)2 → Ba(HSO3)2 0,02← 0,01 ( mol)

0,03 ( mol)

Ta có: nBaSO  3

6,51  0, 03mol 217

67

Ta có: nBa (OH )  0,1.0, 4  0,04mol =>

=> VSO2= 0,03. 22,4 = 0,672 lít

2

AL

VSO2 = 22,4 ( 0,03 + 0,02) = 1,12 lít

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của SO2, viết phƣơng trình hóa học. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa

CI

học.

FI

c) H2SO4 loãng phản ứng với kim loại - Các kim loại đứng trƣớc H trong dãy hoạt động hóa học tác dụng với axit H2SO4 loãng tạo thành muối và giải phóng H2.

2M + nH2SO4 loãng → M2(SO4)n + nH2↑

OF

( n là hóa trị của kim loại M, nếu M có nhiều hóa trị n là hóa trị thấp) Vd: 2Al + 3H2SO4 loãng → Al2(SO4)3 + 3H2↑

học) - ĐLBT electron: 2

- Đlbt khối lƣợng:

mKL + mH SO = mmuối sunfat + mH ( với nH SO = nH )

=> mmuối = mKL + 96. nH

NH

=> h.trị . nKL = 2 nH

ne ( cho) = ne ( nhận)

ƠN

Fe + H2SO4 loãng → FeSO4 + H2↑ ( Fe có 2 hóa trị là II, III) Cu + H2SO4 loãng → không phản ứng ( Cu đứng sau H trong dãy hoạt động hóa

2

2

4

2

2

4

2

QU

Y

Bài 1. Hòa tan 14,6 gam hợp kim Al – Fe – Cu vào dung dịch H2SO4 loãng dƣ, thu đƣợc 7,84 lít H2 ( đktc) dung dịch A và 6,4 gam chất rắn không tan. Tính khối lƣợng của các chất trong dung dịch A sau khi cô cạn. a. Phần trăm theo khối lƣợng của kim loại Al trong hợp kim là A. 36,99%.

B.43,84%.

C. 19,17%.

D. 21,73%. b. Giá trị của m là A. 42,6.

B. 41,8.

C. 45,7.

D. 42,3.

M

Hƣớng dẫn PTHH:

2Al + 3H2SO4 loãng → Al2(SO4)3 + 3H2↑

KÈ

→

x

3x 2

DẠ Y

Fe + H2SO4 loãng → FeSO4 + H2↑ y →y - chất rắn không tan: Cu ( 6,4 gam) - chất rắn khi cô cạn dung dịch A: Al2(SO4)3, FeSO4 Ta có: nH = 2

7,84  0,35 mol 22, 4

- Ta có hệ pt: 68

3x + y = 0,35 2

AL

27x + 56y = 14,6 – 6,4 giải ra: x = 0,2 mol ; y = 0,05 mol 6, 4 .100%  43,84% 14, 6

% Al 

27.0, 2 .100%  36,99% 14, 6

FI

%Cu 

CI

a. % mKL

b. Tính m Cách 1: nAl ( SO )  2

4 3

x  0,1mol ; nFeSO4  y  0, 05mol 2

OF

=> %Fe = 100 - %Cu - %Al = 19,17%

=> m = mAl ( SO ) + mFeSO = 342. 0,1 + 152. 0,05 = 41,8 gam 4 3

4

ƠN

2

Cách 2: áp dụng ĐLBT khối lƣợng m = mAl,Fe + 96. nH = (14,6 – 6,4) + 96. 0,35 = 41,8 gam.

2

NH

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của H2SO4, viết phƣơng trình hóa học.

QU

Y

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa học.

Bài 2. Hòa tan 2,43(g) gồm Mg và Zn vào lƣợng vừa đủ dung dịch H2SO4 loãng, sau phản ứng thu đƣợc 1,12 lít khí H2 ( đktc). Tính muối ?

A. 6,68.

B. 7,68.

C. 8,34.

D. 7,23.

Hƣớng dẫn PTHH: Mg + H2SO4 → MgSO4 + H2 Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2

M

- theo phản ứng: nH SO = nH = 2

4

2

1,12  0, 05mol 22, 4

gam.

KÈ

- ĐLBT khối lƣợng: mmuối = mKL + mH SO - mH = 2,43 + 98. 0,05 – 2. 0,05 = 7,23 2

4

2

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của H2SO4, viết phƣơng trình hóa

DẠ Y

học.

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực giải toán hóa học. d) H2SO4 đặc phản ứng với kim loại - Hầu hết các kim loại tác dụng đƣợc với H2SO4 đặc trừ Au, Pt và giải phóng ra

SO2 ( một số trƣờng hợp tạo S hoặc H2S ). t  Muối ( h.trị cao) + SO2 ( hoặc S, H2S) + H2O KL ( trừ Au, Pt) + H2SO4 đặc  o

69

- Al, Fe, Cr thụ động trong H2SO4 đặc, nguội ( không phản ứng)

AL

* ĐLBT electron: ne ( cho) = ne ( nhận) => h.trị . nKL = 2 nSO + 6ns + 8 nH S 2

2

( nếu có hỗn hợp kim loại A, B có hóa trị lần lƣợt là a, b thì: a.nA + b.nB = 2 nSO + 2

CI

6ns + 8 nH S ) 2

* ĐLBT khối lƣợng: mhỗn hợp muối = mKL (pƣ) + mSO

2

2 4

ne htri.nKL = = 2 2

)

=> mhỗn hợp muối = mKL (pƣ) + 96.

ne 2

* ĐLBT nguyên tố: nH SO  nSO  nSO  nS  nH S 2

2 4

4

2

2

OF

2nSO2  6nS  8nH 2 S

( với nSO =

FI

2 4

ƠN

Bài 1. Hòa tan 40 (g) hỗn hợp Fe, Cu phản ứng vừa đủ với m gam dung dịch H2SO4 98% , nóng thu đƣợc 15,68 lít khí SO2 ( đktc, sản phẩm khử duy nhất). a. % Fe trong hỗn hợp là B. 83,2%.

A. 137,2.

B. 140.

Hƣớng dẫn

C. 27.3%.

NH

A. 16,8%. b. giá trị của m.

C. 147.

D. 52,6%.

D. 176,4.

t PTHH: 2Fe + 6H2SO4 đặc   Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O

→3x

→

QU

x

Y

o

3x ( mol) 2

t  CuSO4 + SO2 + 2H2O Cu + 2H2SO4 đặc  y →2y →y ( mol) o

15, 68  0, 7mol 22, 4

M

Ta có: nSO  2

KÈ

Gọi số mol Fe, Cu trong hỗn hợp là x, y. Theo bài và phƣơng trình hóa học ta có 3x + y = 0,7 2

DẠ Y

56x + 64y = 40 Giải ra: x = 0,12 mol; y = 0,52mol - Tính phần trăm khối lƣợng %Fe =

56.0,12 .100%  16,8% 40

=> %Cu = 100 - %Fe = 83,2% - Tính giá trị m.

70

theo pt: nH SO  3x  2 y  1, 4mol => m  mddH SO  1, 4.98.

2

4

2

4

100  140 gam 98

AL

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của H2SO4 đặc, viết phƣơng trình hóa học.

CI

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa học.

Bài 2. Cho hỗn hợp Y gồm Fe và kim loại M ( hóa trị 2 không đổi)

FI

- Hòa tan hoàn toàn 12,1 gam hỗn hợp A bằng H2SO4 loãng, dƣ, sau phản ứng thu đƣợc 4,48 lít khí H2 ( đktc) thu đƣợc 5,6 lít SO2 (đktc) Kim loại M là A. Al.

B. Fe.

C. Zn.

OF

- Hòa tan hoàn toàn 12,1 gam hỗn hợp A bằng H2SO4 đặc, nóng, dƣ, sau phản ứng

D. Cu.

loãng

→ FeSO4 + H2 → x ( mol)

NH

trong dãy hoạt động hóa học - Với H2SO4 loãng Fe + H2SO4 x

ƠN

Hƣớng dẫn Phản ứng: vì A tan hoàn toàn trong H2SO4 loãng nên kim loại M đứng trƣớc H

M + H2SO4 → MSO4 + H2 →y mol

y

Y

- Với H2SO4 đặc, nóng

QU

t 2Fe + 6H2SO4 đặc   Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O o

→

x

3y mol 2

t  MSO4 + SO2 + 2H2O M + 2H2SO4 đặc  y → y mol

4, 48 5, 6  0, 2mol ; nSO2   0, 25mol 22, 4 22, 4

M

Ta có: nH 

o

2

KÈ

Ta có hệ phƣơng trình: x + y = 0,2 x+

3y = 0,25 2

DẠ Y

giải ra ta đƣợc: x = 0,1 mol; y = 0,1 mol Mặt khác: 56. 0,1 + M. 0,1 = 12,1 => M = 65 ( Zn: kẽm) * Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của H2SO4 đặc, viết phƣơng trình

hóa học. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực giải toán hóa học.

71

Bài 3. Hòa tan 0,1 mol Al và 0,2 mol Cu trong dung dịch H2SO4 đặc dƣ thu đƣợc V A. 3,36

B. 4,48

AL

lít SO2 (ở 00C, 1 atm). Giá trị của V là: C. 7,84

D. 5,6

2.nCu+3.nAl=(6-4).n so2  2.0,1+3.0,2=(6-4).n so2  n so2 = 0,35 mol

CI

Giải: Ở 00C, 1 atm là điều kiện tiêu chuẩn:

FI

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của H2SO4, viết phƣơng trình hóa học. học.

ƠN

d) H2SO4 phản ứng với oxit kim loại Dựa vào đặc điểm phản ứng chia 2 trƣờng hợp + Oxit kim loại phản ứng với H2SO4 loãng

OF

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa

Tất cả các oxit kim loại đều tác dụng với H2SO4 loãng tạo ra muối sunfat + nƣớc ( và không làm thay đổi hóa trị của kim loại) M2On + H2SO4 loãng → M2(SO4)n + H2O

NH

( phản ứng trao đổi, hóa trị không đổi) Ví dụ: Hoàn thành các phản ứng

QU

Y

a. FeO + H2SO4 loãng → b. Fe2O3 + H2SO4 loãng → c. Fe3O4 + H2SO4 loãng → d. FexOy + H2SO4 loãng → + Oxit kim loại phản ứng với H2SO4 đặc Oxit kim loại đa hóa trị và hóa trị thấp tác dụng với H2SO4 đặc theo cơ chế phản ứng oxi hóa khử tạo Muối + H2O + sản phẩm khử. t  Muối sunfat + H2O + sản phẩm khử ( phản ứng oxi Oxit KL + H2SO4 đặc  hóa khử) ( KL đa hóa trị, có hóa trị thấp) ( hóa trị cao)

M

o

KÈ

Nếu Oxit của kim loại 1 hóa trị hoặc hóa trị cao tác dụng với H2SO4 đặc theo cơ chế trao đổi tạo Muối + H2O ( không tạo sản phẩm khử ) t  Muối sunfat + H2O ( phản ứng trao đổi) Oxit KL + H2SO4 đặc  ( KL 1 hóa trị hoặc hóa trị cao) Ví dụ: Hoàn thành các phản ứng o

t  a, FeO + H2SO4 đặc 

DẠ Y

o

t  b. Fe3O4 + H2SO4 đặc  o

t  c. FexOy + H2SO4 đặc  o

t  d. Al2O3 + H2SO4 đặc  o

t  e. CuO + H2SO4 đặc  o

72

+ Lƣu ý khi giải toán.

- Nếu hỗn hợp A chứa các oxit sắt FeO, Fe2O3, Fe3O4 tác dụng với H2SO4 loãng, ta

AL

quy đổi A thành FeO và Fe2O3.

- Nếu hỗn hợp A chứa các oxit sắt FeO, Fe2O3, Fe3O4 tác dụng với H2SO4, ta quy

CI

đổi A thành Fe, O.( rồi áp dụng định luật bảo toàn electron) - Nếu FexOy tác dụng với H2SO4 đặc sinh ra sản phẩm khử (SO2, S, H2S ) thì => FexOy là FeO hoặc Fe3O4.

FI

+ Công thức áp dụng moxit + mH SO = mmuối + mH O ( với nH SO = nH O ) 2

4

2

2

4

2

=> mmuối = moxit + 80. nH SO 2

4

ĐLBT electron với H2SO4 đặc.

FexOy phản ứng với H2SO4 đặc thì: nFe O  2nSO y

2

ƠN

x

OF

ĐLBT khối lượng với H2SO4 loãng

Bài 1. Để hòa tan hết 8 gam MxOy cần 150 ml dung dịch H2SO4 1M. Công thức của MxOy là A. Fe2O3.

B. FeO. C. Fe3O4.

D. CuO. Phản ứng:

NH

Hƣớng dẫn

2MxOy + 2yH2SO4 loãng → x M 2 ( SO4 ) 2 y + 2y H2O

0,15 ← y

x

Y

0,15 ( mol)

Ta có: nH SO = 0,15. 1 = 0,15 mol 4

QU

2

0,15 112 y 56 2 y 2y ( x.M + 16y ) = 8 => M = ( Với là hóa trị của M) . = .

3 x 3 x x y 2y x

M

KÈ

Kết luận

M

Bảng biện luận

1

2

3

18,67

37,33

56

Loại

Loại

Fe

DẠ Y

Vậy công thức oxit: Fe2O3 * Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của H2SO4 loãng, H2SO4 đặc, viết phƣơng trình hóa học. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa học.

Bài 2. Hòa tan 21,44 gam hỗn hợp A gồm FeO, Fe2O3, Fe3O4 cần dùng vừa đủ 360 ml dung dịch H2SO4 1M thu đƣợc dung dịch X. Tính khối lƣợng muối tạo thành là A. 50,24.

B. 40,34.

C. 18,24.

D. 64,32.

73

Hƣớng dẫn - Quy đổi hỗn hợp A thành FeO và Fe2O3 x

→x

AL

PTHH: FeO + H2SO4 loãng → FeSO4 + H2O → x ( mol)

CI

Fe2O3 + 3H2SO4 → Fe2(SO4)3 + 3H2O y → 3y → y ( mol) Ta có: nH SO = 0,36. 1 = 0,36 mol 2

4

FI

gọi số mol FeO, Fe2O3 lần lƣợt là x, y. Theo đề và phƣơng trình hóa học có: x + 3y = 0,36

OF

72x + 160y = 21,44 Giải ra: x = 0,12 mol và y = 0,08 mol

Vậy mFeSO = 152. x = 18,24 gam và mFe ( SO ) = 400.y = 32 gam.

4

2

4 3

ƠN

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của H2SO4 viết phƣơng trình hóa học.

NH

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa học.

Bài 3. Cho 14,4 gam hỗn hợp gồm Fe và một oxit sắt có số mol bằng nhau vào H2SO4 đậm đặc nóng dƣ thấy có 2,24 lít khí SO2 (đktc). Xác định công thức oxit sắt và tính khối lƣợng muối sunfat tạo thành.

Y

A. Fe2O3 và 40 gam B. FeO và 40 gam C. Fe3O4 và 40 gam.

D. Fe2O3 và 56 gam.

M

QU

Hƣớng dẫn - Có thể xét 2 trƣờng hợp ( TH1: oxit sắt là Fe2O3 và TH2: oxit sắt là FeO hoặc Fe3O4).

Hoặc có thể chỉ xét 1 trƣờng hợp nhƣ sau: - Đặt công thức oxit sắt là Fe2On ( với n = 2, 3, 8/3) t  Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O PTHH: 2Fe + 6H2SO4 đặc 

KÈ

a

o

→

3a (mol) 2

DẠ Y

t  xFe2(SO4)3 + (3x – 2y)SO2 + (6x – 2y)H2O 2FexOy +( 6x – 2y) H2SO4 đặc  a → a(3x – 2y) mol

Ta có: nSO  2

o

2, 24  0,1mol . Theo đề và phƣơng trình hóa học 22, 4

3a + a(3x – 2y) = 0,1 2

56a + a ( 56x + 16y) = 14,4 74

56  56 x  16 y  72 => 376x + 160 = 304y 3  6x  4 y

Bảng biện luận 1

2

Y

67/38

3

Kết luận

Loại

Thỏa mãn

161/38

- theo ĐLBT nguyên tố Fe: nFe ( SO )  2

4 3

FI

0, 2 mol 3

Loại

nFe nFe  2nFe2O3 = 0,1 mol => mmuối = 400.  2 2

OF

Vậy oxit sắt là Fe2O3 => a =

3

CI

X

AL

=>

0,1 = 40 gam.

* Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của H2SO4 đặc, viết phƣơng trình

ƠN

hóa học. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực tính toán,

NH

năng lực giải toán hóa học, năng lực sử dụng kí hiệu hóa học.

Bài 4. Để m gam Fe ngoài không khí, sau một thời gian thu đƣợc 12g hỗn hợp B gồm Fe3O4, FeO, Fe2O3 và Fe. Hòa tan hết 12g B bằng dung dịch H2SO4 đậm dặc nóng dƣ, thu đƣợc 3,36 lít khí SO2 ( đktc). Tính m A. 16,8 gam.

B. 10,08 gam.

C. 8,4 gam.

D. 10,64 gam.

QU

Y

Hƣớng dẫn Quy đổi B thành Fe ( x mol) và O ( y mol) PTHH: Feo → Fe3+ + 3e │Oo + 2e → O-2 x →3x │y →2y (mol) │S+6 + 2e → SO2 0,3← 0,15 ( mol) 3,36  0,15mol . Theo đề và phƣơng trình hóa học 22, 4

M

Ta có: nSO  2

DẠ Y

KÈ

3x = 2y + 0,3 56x + 16y = 12 Giải ra: x = 0,18 mol; y =0,12 mol => m = mFe = 56. 0,18 = 10,08 gam. * Các kiến thức và kỹ năng: Tính chất hóa học của H2SO4 đặc, viết phƣơng trình hóa học. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tƣ duy hóa học, năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa học. g) Bài toán về oleum 75

- Oleum là axit sunfuric ngậm lƣu huỳnh trioxit có dạng H2SO4.nSO3.

- Oleum đƣợc tạo thành do SO3 bị hấp thụ trong H2SO4 đặc

AL

nSO3 + H2SO4 → H2SO4.nSO3 ( oleum) - Oleum tác dụng với nƣớc ta thu đƣợc axit H2SO4

CI

H2SO4.nSO3 + nH2O → (n + 1) H2SO4.

Lƣu ý: n 1

. Khi pha trộn dung dịch thì có thể coi oleum là axit có nồng độ:

sau đó dùng đƣờng chéo hoặc các kiến thức dung dịch để tính

OF

(n  1).98 98  80n

nH 2 SO4

FI

- nOleum 

- Khi xác định công thức của Oleum cần xác định nH SO : nSO theo bài tập lập công 2

thức

4

3

ƠN

Bài 1. Cho 0,015 mol một oleum vào nƣớc thu đƣợc 200 ml dung dịch X. Lấy 200 ml dung dịch NaOH 0,15M để trung hòa hết 100 ml dung dịch X. Tinh %S trong oleum trên là A. 23,97%.

B. 35,95%.

C. 32,65%.

D. 37,86%.

NH

Hƣớng dẫn: nNaOH = 0,03  nH SO = 0,015  Trong 200ml có 0,03 mol Công 2

thức: nSO3. H2SO4

4

0, 03.32 = 0,3595 0, 015.178

Y

Bảo toàn cho S: (1 + n)0,015 = 0,03  n = 1  %S =

QU

* Các kiến thức và kỹ năng: Cách xác định % của nguyên tố. * Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa học.

Bài 2. Hòa tan 3,38g một Oleum vào nƣớc thu đƣợc dung dịch A. Để trung hòa A cần 800 ml dung dịch KOH 0,1M .

DẠ Y

KÈ

M

a) Công thức của Oleum A. H2SO4.SO3.

B. H2SO4.2SO3.

C. H2SO4.3SO3.

D. H2SO4.4SO3. b) Khối lƣợng oleum A cần lấy để hòa tan vào 200g nƣớc để thu đƣợc dung dịch H2SO4 10% là A. 18,87 gam.

B. 20,28 gam.

C. 16,90 gam.

D. 19,44 gam.

Hƣớng dẫn : nKOH = 0,08  nH SO = 0,04  a = 2

4

84,5(n+1) = 98 + 80n  n = 3

76

0, 04 n 1

M=

3,38(n  1) = 0, 08

b) M = 338  Lấy m gam  mdd = (200 + m)  mt = (200 + m).0,1  (200  m).0,1 (200  m).0,1 m  a=  11,6m = 200 + m  m = 18,87g  98 98.4 338

98.4 392 = 116%  Dùng đƣờng  98  80.3 338

CI

Cách 2: Coi Oleum là dung dịch H2SO4 =

AL

nH 2 SO4 

chéo

* Các kiến thức và kỹ năng: Viết phƣơng trình trung hòa axit-bazo.

FI

* Hình thành và phát triển năng lực: Năng lực tính toán, năng lực giải toán hóa học.

OF

2.5.3. Sử dụng bài tập để giao nhiệm vụ về nhà a) Lưu huỳnh phản ứng với kim loại Bài 1. Nung nóng một hỗn hợp gồm 6,4 gam lƣu huỳnh và 1,3 gam kẽm trong

ƠN

một ống đậy kín. Khối lƣợng ZnS và S dƣ thu đƣợc là: A. 1,24g và 5,76g B. 1,94g và 5,46g C. 1,94g và 5,76g

D.1,24g và 5,46g

NH

Bài 2. Cho 16,8 gam Fe tác dụng với 12,8 gam S đun nóng, trong điều kiện không có không khí, thu đƣợc chất rắn X. X phản ứng với HCl dƣ thu đƣợc V lít khí (ở đktc).

Giá trị của V là :

Y

A. 2,24 lít B. 4,48 lít C. 3,36 lít D. 6,72 lít Bài 3. Khi nung nóng hoàn toàn hỗn hợp bột Fe và S trong bình kín không có không khí, thu đƣợc hỗn hợp rắn X, cho X tác dụng với dung dịch HCl thu đƣợc hỗn hợp khí H2 và H2S. Vậy trong chất rắn X có các chất :

M

QU

A. FeS và SO2 B. FeS và S dƣ C. FeS và Fe, S dƣ D. FeS và Fe dƣ Bài 4 . Đun nóng 1 hỗn hợp gồm 2,8 gam bột Fe và 0,8 gam bột S; Lấy sản phẩm thu đƣợc cho vào 200ml dung dịch HCl vừa đủ thu đƣợc một hỗn hợp khí X bay ra (giả sử hiệu suất phản ứng là 100%). Khối lƣợng các khí X và nồng độ mol/l của dung dịch HCl cần dùng là:

DẠ Y

KÈ

A. 1,2 g ; 0,5 M B.1,8 g ; 0,25 M C. 0,9 g ; 0,5M D. 0,9 g ; 0,25M b) SO2, H2S phản ứng với dung dịch kiềm Bài 1. Cho 3,36 lít khí SO2 tác dụng với 100 ml dung dịch KOH 1M, thu đƣợc dung dịch X. Cô cạn X thu đƣợc muối A. K2SO4.

B. K2SO3.

C. K2SO3 và KHSO3.

D. KHSO3.

Bài 2. Cho 1,12 lít khí SO2 vào 100 gam dung dịch NaOH 4% thu đƣợc dung dịch X. Chất tan trong dung dịch X là A. Na2SO3.

B. NaHSO3.

C. Na2SO3 và NaHSO3. D. Na2SO3 và NaOH. c) H2SO4 loãng phản ứng với kim loại

77

Bài 1. Cho 5,1 gam hỗn hợp Al, Mg tác dụng với dung dịch H2SO4 loãng, dƣ thu A. 52,94%.

B. 47,06%.

C. 79,41%.

AL

đƣợc 5,6 lít khí H2 ( đktc). Tính %Al trong hỗn hợp là D. 35,67%.

Bài 2. Cho 13,5 gam hỗn hợp X gồm Fe, Al, Cr tác dụng với dung dịch H2SO4

CI

loãng dƣ, thu đƣợc 7,84 lít khí H2 ( đktc) và dung dịch Y. Tính khối lƣợng muối thu đƣợc.

A. 33,6.

B. 36,3.

C. 41,7.

D. 47,1.

A. 35,14%.

B. 30,27%.

OF

tan. Phần trăm khối lƣợng kẽm trong hỗn hợp ban đầu là

FI

Bài 3. Cho 18,5 gam hỗn hợp Fe, Zn và Cu tác dụng hoàn toàn với lƣợng dƣ dung dịch H2SO4 loãng, dƣ thấy thoát ra 4,48 lít khí H2 ( đktc) và 6,4 gam một chất rắn không C. 45,76%.

D. 34,58%.

Bài 4 Cho 1,19 gam hỗn hợp Al, Zn tác dụng vừa đủ với m gam dung dịch H2SO4

ƠN

10%, thu đƣợc 4,79 gam hỗn hợp muối và một khí X. Khối lƣợng dung dịch axit đã dùng là

NH

A. 4,90 gam.

B. 3,75 gam.

C. 3,675 gam.

D. 5,04 gam.

Bài 5. Hòa tan hoàn toàn 11,3 gam hỗn hợp kim loại Mg và Zn tác dụng với dung dịch H2SO4 2M dƣ thì thu đƣợc 6,72 lít khí (đktc). Khối lƣợng muối là: A. 40,1g B. 41,1g C. 41,2g D. 14,2g

QU

Y

d) H2SO4 đặc phản ứng với kim loại Bài 1. Hòa tan hoàn toàn 11,9 g hỗn hợp gồm Al và Zn bằng H2SO4 đặc nóng thu đƣợc 7,616 lít SO2 (đktc), 0,64 g S và dung dịch X. Khối lƣợng muối X là: A. 50,3 g B. 30,5 g C. 35,0 g D. 30,05 g Bài 2. Cho m gam Fe tác dụng với H2SO4 đặc, nóng dƣ thu đƣợc 3,36 lít khí SO2.

Giá trị của m là A. 16,8.

B. 8,40.

C. 5,60.

D. 3,20.

Bài 3. Cho 4,8 gam Mg tác dụng với H2SO4 đặc, nóng thu đƣợc V lít khí SO2.

DẠ Y

KÈ

M

Giá trị của V là A. 1,12.

B. 2,24.

C. 3,36.

D. 4,48.

Bài 4. Cho 9,2 gam hỗn hợp Zn và Al ( tỉ lệ mol 1 : 1) tác dụng với H2SO4 đặc nóng dƣ thu đƣợc V lít khí SO2 ( đktc, sản phẩm khử duy nhất). Giá trị của V là A. 5,6.

B. 4,48.

C. 6,72.

D. 11,2.

Bài 5. Cho 9,2 gam hỗn hợp Al, Zn phản ứng hoàn toàn với H2SO4 đặc, nóng, dƣ thu đƣợc 5,6 lít khí SO2 (đktc, sản phẩm khử duy nhất) . Tính phần trăm khối lƣợng Zn trong hỗn hợp đầu và số mol H2SO4 đã phản ứng là A. 70,65%.

B. 29,35%.

C. 45,76%.

D. 66,33%.

78

Bài 6. Hòa tan 17,7 gam hỗn hợp Al, Cu trong dung dịch H2SO4 đặc, nóng dƣ thu đƣợc 13,44 lít khí SO2 ( đktc, sản phẩm khử duy nhất). Phần trăm khối lƣợng Cu trong A. 54,24%.

B. 45,76%.

C. 33,58%.

AL

hỗn hợp ban đầu là

D. 66,42%.

FI

lít. Cho biết rằng hoá trị lớn nhất của M là II. Kim loại M là: A. Cu B. Fe C. Al

CI

e) H2SO4 phản ứng với oxit kim loại Bài 1. Cho 1,44g hỗn hợp gồm kim loại M và oxit của nó MO, có số mol bằng nhau, tác dụng hết với H2SO4 đặc, đun nóng. Thể tích khí SO2 (đktc) thu đƣợc là 0,224 D. Zn

dung dịch H2SO4 0,2M. Tính khối lƣợng muối khan ?

A. 7,34g

B. 5,82g

C. 2,94g

OF

Bài 2. Cho 2,54g hỗn hợp Y gồm 3 oxit FeO, MgO, Al2O3 tan vừa đủ trong 300ml D. 6,34g

ƠN

g) Bài toán về oleum.

Bài 1. Để trung hòa 0,826 gam oleum cần dùng 100ml dung dịch NaOH 0,175M.

NH

Công thức của oleum là A. H2SO4.2SO3.

B. H2SO4.0,5SO3. C. H2SO4.SO2.

D. H2SO4.0,25SO3.

Bài 2. Hòa tan 6,76 gam oleum vào nƣớc thì thu đƣợc 200ml dung dịch H2SO4 0,4M. Công thức của oleum đó là

QU

Y

A. H2SO4. B. H2SO4.2SO3.

C. H2SO4.3SO3.

D. H2SO4.4SO3.

Bài 3. Hóa hơi m gam SO3 thu đƣợc 22,4 lít khí SO3 ( đktc). Hấp thụ hoàn toàn m gam SO3 ở trên vào 50 gam dung dịch H2SO4 98% thu đƣợc oleum có công thức H2SO4.nSO3. Giá trị của n là A.1.

B. 2.

C. 3.

D. 4.

Bài 4. Lấy 33,8 gam một oleum pha thành 100ml dung dịch A. Để trung hòa hết 100ml dung dịch A cần vừa đủ 400ml dung dịch NaOH 2M. Công thức của oleum là A. H2SO4.SO3.

B. H2SO4.2SO3.

C. H2SO4.3SO3.

D. H2SO4.4SO3.

KÈ

M

2.5.4. Sử dụng bài tập để kiểm tra – đánh giá BÀI KIỂM TRA CHƢƠNG OXI – LƢU HUỲNH Thời gian làm bài: 45 phút – Đề I

DẠ Y

Họ, tên thí sinh…………………….………

Lớp:…………………………………………

I. PHẦN TRẮC NGHIỆM (3đ) Câu 1: Chất nào sau đây vừa có tính oxi hóa, vừa có tính khử: A. O3 B. H2S C. H2SO4

D. SO2

Câu 2: Cho 200 ml dung dịch H2SO4 1M tác dụng với lƣợng dƣ dung dịch BaCl2 thu đƣợc m gam kết tủa. Giá trị m: 79

A. 4,66g

B. 46,6g

C. 2,33g

D. 23,3g

A. Al2O3

B. CaO

C. dung dịch Ca(OH)2

AL

Câu 3: Để làm khô khí oxi ta làm thế nào ?

D. dung dịch HCl

Câu 4: Đốt cháy hoàn toàn 42 gam FeS2 thu đƣợc V lít khí (đktc). Giá trị của V:

CI

A. 7,84 B. 8,96 C. 15,68 D. 4,48 A. 0,2 mol B. 5,0 mol C. 20,0 mol D. 0,02 Câu5: Thuốc thử dùng để phân biệt 3 dung dịch H2SO4 loãng, Ba(OH)2, HCl là:

FI

A. Cu B. dung dịch BaCl2 C. dung dịch NaNO3 D. dung dich NaOH Câu 6: Cho 10g hỗn hợp X gồm Fe, Cu phản ứng hoàn toàn với H2SO4 loãng dƣ,

OF

sau phản ứng thu đƣợc 3,36 lít khí (đktc), dung dịch Y và m gam chất rắn không tan. Giá trị của m: A. 8,4

B. 1,6

C. 5,6

D. 4,4

ƠN

Câu 7: Cho các chất: Cu, CuO, NaCl, Mg, KOH, C, Na2CO3, tổng số chất vừa tác dụng với dung dịch H2SO4 loãng, vừa tác dụng với dung dịch H2SO4 đặc, nóng là:

NH

A. 3 B. 4 C. 5 D. 6 Câu 8: Hòa tan 6,76g oleum vào nƣớc đƣợc dung dịch Y, để trung hòa dung dịch Y cần 200 ml dung dịch NaOH 1M. Công thức phân tử của oleum: A. H2SO4. nSO3 B. H2SO4.5SO3 C. H2SO4. 3SO3 D.H2SO4. 4SO3

QU

Y

Câu 9: cho phƣơng trình phản ứng: aAl + bH2SO4 → c Al2(SO4)3 + d SO2 + e H2O Tỉ lệ a:b là: A. 2:3 B. 1:1 C. 1:3 D. 1:2 Câu 10: Đốt cháy hoàn toàn 6,5 gam một mẩu lƣu huỳnh không tinh khiết (chứa tạp chất không cháy) trong oxi thu đƣợc 4,48 lít khí SO2 (đktc).Thể tích oxi cần dùng là: A. 4,48 lít B. 2,24 lít C. 3,36 lít D. 5,6 lít II. PHẦN TỰ LUẬN (7đ) Câu 13: (1đ) Hoàn thành chuỗi phản ứng (ghi rõ điều kiện nếu có)

M

KClO3 O2 SO2  H2SO4  oleum CO2

KÈ

Câu 14: (1,5đ) Nhận biết các bình khí sau bằng phƣơng pháp hóa học: SO2, SO3, Câu 15: (1đ) Nêu hiện tƣợng xảy ra khi dẫn khí SO2 vào dung dịch KMnO4, giải thích.

DẠ Y

Câu 16: (1,5đ) Hấp thụ V lít SO2 (đktc) vào 500 ml dung dịch Ba(OH)2 1M thu đƣợc 43,4g kết tủa . Tính V Câu 17: (2đ) Cho m gam hỗn hợp X gồm Fe và Cu. Chia hỗn hợp X thành 2 phần bằng nhau.

Phần 1: cho tác dụng với dung dịch H2SO4 loãng, dƣ thu đƣợc 1,12 lít khí (đktc) Phần 2: cho tác dụng vừa đủ với V lít dung dịch H2SO4 đặc, nguội (98% ,D= 80

1,84g/ml) thu đƣợc 4,1216 lít khí (đktc)

AL

a, Tính m và phần trăm theo khối lƣợng mỗi kim loại trong X b, Tính V

CI

ĐÁP ÁN: A. PHẦN TRẮC NGHIỆM 2

3

4

5

6

7

8

9

Đáp án

D

B

B

C

B

D

B

B

D

B. PHẦN TỰ LUẬN MnO  2KCl + 3O2 2KClO3  t

Câu 13:

2

0

t O2 + S   SO2 0

10

FI

1

A

OF

Câu

ƠN

SO2 + H2O2   H2SO4

NH

H2SO4 + nSO3   H2SO4.nSO3 Câu 14: Cho các bình khí qua dung dịch nƣớc brom, bình khí làm mất màu nƣớc brom là SO2 SO2 + Br2 + H2O →H2SO4 + HBr

Y

Bình khí không làm mất màu nƣớc brom là SO3 và CO2 Cho hai bình khí còn lại vào dung dịch BaCl2, bình cho kết tủa trắng, không tan trong axit là SO3 SO3 + H2O + BaCl2 → BaSO4↓ + 2HCl

DẠ Y

KÈ

M

QU

Còn lại là bình khí CO2 Câu 15: Hiện tƣợng: mất màu (dung dịch KMnO4 có màu tím còn gọi là thuốc tím) SO2 + 2KMnO4 + 5H2O → ( SO2 có số oxi hóa + 4 chuyển lên + 6 mà có H2O nên tạo H2SO4, tạo H2SO4 nên môi trƣờng là axit chuyển Mn + 7 xuống Mn+ 2 mà chỉ có 1 gốc SO4 nên tạo MnSO4 và K2SO4) 5SO2 + 2KMnO4 + 2H2O → 2H2SO4 + 2MnSO4 + K2SO4 Câu 16: Có 2 giá trị của V (tƣơng tự bài 6 trong bài tập oxi-lƣu huỳnh) V1 = 4,48 lít V2 = 17,92 lit Câu 17: a, Phần 1: Cu + H2SO4 loãng → không xảy ra Fe + H2SO4 loãng → FeSO4 + H2 0,05 ←0,05 Vì chia 2 phần bằng nhau nên số mol Cu và Fe là nhƣ nhau ở phần 1 và phần 2 nFe/p1 = 0,05 → nFe/X = 0,05.2 = 0,1→ mFe/X = 0,1.56 = 5,6g 81

Phần 2: Fe + H2SO4 đặc nguội → không xảy ra 2H2SO4 → CuSO4 + SO2 + 2H2O

+

0,184

0,368

←0,184

AL

Cu

nCu/p2 = 0,184 mol → n Cu/X = 0,184.2 = 0,368 mol→ mCu/X = 0,368 .64 = 23,552g → %Fe =

CI

→ mX = mFe/X + mCu/X = 29,152g 5,6.100 = 19,21% 29,152

C %.

mddH2 SO4 D

=

36,064.100 = 36,8g 98

OF

→ VH2SO4 =

m H 2 SO4 .100

= 20 ml = 0,02 lít

ƠN

→ mddH2SO4 =

FI

%Cu = 100 – 19,21 = 80,79% b, mH2SO4 = 0,368 .98 = 36,064g

NH

BÀI KIỂM TRA CHƢƠNG OXI – LƢU HUỲNH Thời gian làm bài: 45 phút – Đề II

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

* PHẦN TRẮC NGHIỆM Câu 1. Liên kết cộng hóa trị phân cực có trong chất nào ?

A. H2S. B. Cl2.

C . NaCl. D.H2.

Câu 2. Chất vửa tính oxi hóa, vừa có tính khử là: A . H2SO4 .

B . H2S. C. SO2.

D. NaCl. Câu 3.Cấu hình electron của nguyên tử lƣu huỳnh(z=16)là 1s22s22p63s23p4. Vậy : A. Lớp thứ ba có 2electron.

B. Lớp thứ ba có 8electron.

C. Lớp thứ ba có 4electron D. lớp thứ ba có 6electron.

Câu 4. Nguyên tố có Z= 16 thuộc loại nguyên tố A. s.

B. p.

C. d.

D. f.

Câu 5. Nguyên tố có Z=8 . Trong nguyên tử có số electron ở phân mức năng lƣợng cao nhất là: A.2.

B. 6.

C. 4.

D. 5.

Câu 6. Hệ số đúng của chất oxi hóa và của chất khử trong phản ứng là: H2 S

+ SO2



S

+

H2O

A. 1 và 2 B. 1 và 3 C. 3 và 2 Câu 7. Chất vừa có tính khử vừa có tính oxi hóa là: 82

D. 2 và 3

A. H2S

B. SO2

C. H2SO4

D. SO3.

Cl2 + SO2 + H2O 

HCl

H2SO4 SO2 đóng vai trò gì ?

+

CI

A. Chỉ là chất oxi hóa .

B. Chỉ là chất khử.

C.Vừa chất oxi hóa, vừa là chất khử.

AL

Câu 8 . Trong phản ứng hóa học sau :

D. không phải chất oxi hóa, không phải chất khử.

FI

Câu 9. Hấp thụ hoàn toàn 12.8 g SO2 vào 250ml dung dịch NaOH 1M .

OF

Khối lƣợng của muối Na2SO3 thu đƣợc sau phản ứng là : A. 8,3g B. 6,3g C. 6,1g D. 4,4g

Câu10. Số ôxi hóa của lƣu huỳnh trong KHSO4 là : A. +2.

B. +3.

C. +4 .

D. +6.

2Câu 11. Anion X có cấu hình electron lớp ngoài cùng là 3s23p6. X là:

ƠN

A. Oxi B. lƣu huỳnh C. Cr D. Se Câu12. Câu nào trong các câu sau đây sai?

A. Oxi tan nhiều trong nƣớc B. Oxi là chất khí không màu,không mùi, không vị

NH

C. Oxi nặng hơn không khí D. Oxi chiếm 20% thể tích không khí Câu 13. Hỗn hợp ban đầu SO2 và O2 có tỉ khối hơi đối với H2 bằng 24. Cần thêm

Y

bao nhiêu lít O2 vào 20 lít hỗn hợp ban đầu để hỗn hợp sau có tỉ khối hơi so với H2 bằng 22,4. Biết thể tích các khí đo trong cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất.

A. 2,5 lít B. 7,5 lít C. 8 lít D. 5 lít

QU

Câu 14. Cho biết tổng số electron trong anion XY32- là 42. Trong các hạt nhân X cũng nhƣ Y số proton bằng số nơtron. Số khối của X, Y có thể là: X

Y

26

18

32

16

C

38

14

D

12

16

A

KÈ

M

B

DẠ Y

Câu 15. Hãy chọn hệ số đúng của chất oxi hoá và của chất khử trong phản ứng sau: Al + H2SO4 → Al2(SO4)3 + SO2 + H2O A. 1 và 3 B. 2 và 3 C. 3 và 1 D. 3 và 2 Câu 16. Chất vừa có tính oxi hoá vừa có tính khử là: A. O2 B. O3 C. H2SO4 D. S Câu 17. Hãy ghép các cặp và tính chất của chất sao cho phù hợp: Chất

Tính chất của chất

1. S

A. Chất khí có tính khử 83

B. Chất khí có tính oxi hoá và tính khử

3. H2S

C. Không có tính oxi hoá và tính khử

4. SO2

D. Chất rắn có tính oxi hoá và tính khử E. Có tính oxi hoá

AL

2. O2

CI

Đáp án đúng là : Ghép 1 với D, 2 với E, 3 với A, 4 với B. Câu 18. Nung 6,5 (g) Zn với 4,8 (g) S thu đƣợc hỗn hợp chất rắn X với H = 80%.

FI

Hòa tan X trong dung dịch HCl dƣ. Tính V lít khí thu đƣợc (đktc) sau khi hòa tan.

A. 1,792 lít B. 0,448 lít C. 2,24 lít D. 3,36 lít Câu 19. Cho biết những phản ứng nào sai trong số các phản ứng sau:

OF

A. 3Fe + 2O2 → Fe3O4 B. 2Cu + O2 → 2CuO C. 4Ag + O2 → 2Ag2O D. 4FeS2 + 7O2 → 2Fe2O3 + 8SO2

NH

ƠN

Câu 20. Hòa tan 2,43 gam hỗn hợp A gồm Mg, Al, Fe trong dung dịch H2SO4 loãng dƣ đƣợc 2,24 lít khí (ở đktc) và dung dịch B. Cho B tác dụng với một lƣợng NaOH dƣ.

Nung kết tủa tạo thành ngoài không khí cho đến khối lƣợng không đổi, thu đƣợc 1,6 gam chất rắn. Tính % mAl trong hỗn hợp A. A. 48,58%

B. 50,45%

C. 51,82%

D. 55,5%.

Y

Câu 21.Chọn phát biểu đúng: A.oxi có 3 dạng thù hình là 16O, 17O, 18O. B.chỉ có 2 số oxi hóa là 0, -2.

QU

C.-2 là số oxi hóa bền nhất của oxi.

D. oxi không thể hiện tính khử khi phản ứng với các chất khác.

Câu 22. Cấu hình e nào sau đây là của nguyên tử S: A. 1s22s22p63s2.

B. 1s22s22p63s23p3.

C.1s22s22p63s23p33d1.

D.1s22s22p63s23p4

DẠ Y

KÈ

M

Câu 23: Khối lƣợng nƣớc thu đƣợc khi đốt cháy hoàn toàn 80g hidro là?

A. 180g B. 720g C. 840g D. 370g Câu24. Trong các phản ứng sau đây, phản ứng nào SO2 thể hiện tính khử: A. SO2 +Br2 +H2O = HBr +H2SO4.

B. SO2 +2Mg = S + 2MgO. C. SO2 + 2H2S = 3S + H2O. D. SO2 +6HI = H2S + 3I2 + 2H2O. Câu 25. Axit H2SO4l oãng không tác dụng với kim loại nào sau đây: A. Fe .

B. Cu. C.Zn. D. Mg. Câu 26. Axit H2SO4đặc, nguội không tác dụng với chất nào sau đây: A. Cu B. Fe C. Zn D. Mg 84

Câu 27. Cho Cu tác dụng với H2SO4 đặc, nóng sản phẩm nào của H2SO4 đƣợc tạo A. H2S

B. SO2

AL

thành: C. S

D. H2

Câu 28. Hòa tan 200g SO3 vào 1 lít dung dịch H2SO4 17% (D = 1,12 g/ml) thu

CI

đƣợc dung dịch A.Nồng độ % của dung dịch A: A. 40% B. 32,98% C. 47,47% D. 30% Câu 29. Đốt cháy hoàn toàn 2,7g Al trong khí O2. Có bao nhiêu g Al2O3 tạo thành:

C. 1,86

NH Y QU M KÈ DẠ Y

85

D. 1,65

OF

B. 1,68

ƠN

A. 1,56

FI

A. 5,2 B. 5,15 C. 5,1 C. 5,05 Câu 30. Cho 2,8g Fe tác dụng với H2SO4 đặc, nóng thu đƣợc bao nhiêu l SO2:

TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 Sau khi nghiên cứu các mục tiêu chƣơng oxi – lƣu huỳnh của chƣơng trình trung

AL

học phổ thông, tìm hiểu hệ thống kiến thức, phân phối chƣơng trình, chúng tôi đã tuyển chọn và xây dựng một hệ thống gồm nhiều bài tập đa dạng, phong phú về nội dung và

CI

hình thức để hiển thị từng chƣơng, từng dạng cụ thể. Chúng tôi tập trung xây dựng các bài tập kiểm tra khách quan, bài tập tự luận, bài tập thực nghiệm, đặc biệt chúng tôi cũng tập trung vào việc sử dụng các bài tập hóa học trong quá trình giảng dạy để phát huy sự

FI

chủ động, sáng kiến, tích cực của học sinh. Ngoài ra, chúng tôi cũng xây dựng kế hoạch bài học thử nghiệm theo hƣớng thúc đẩy tính tích cực của học sinh. Tôi nghĩ rằng đây là

OF

một tài liệu quý giá cho bản thân mình trong quá trình giảng dạy trong tƣơng lai và cũng

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NH

ƠN

góp phần đổi mới phƣơng pháp giảng dạy theo hƣớng tích cực.

86

Chƣơng 3

AL

THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm

CI

3.1.1. Mục đích của thực nghiệm - Kiểm chứng kết quả thực tế của việc sử dụng bài tập hóa học trong dạy học bộ môn hóa học theo định hƣớng phát triển năng lực nhận thức cho học sinh, qua đó đánh giá tính đúng đắn của giả thuyết khoa học đã đƣa ra. Từ đó, khẳng định vai trò của bài tập hóa học

FI

trong dạy học bộ môn hóa học nói riêng và một số bộ môn khác nói chung, tạo hứng thú học tập cho học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học.

OF

- Việc lựa chọn bài tập phù hợp với đối tƣợng học sinh cũng vô cùng quan trọng thông qua hệ thống bài tập đã lựa chọn.

ƠN

3.1.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm - Quan sát kết hợp đứng lớp, điều tra, thống kê số liệu rút ra nhận xét, kết luận.

- Tài liệu TN biên soạn theo đúng nội dung của luận văn.

NH

3.2. Nội dung thực nghiệm 3.2.1. Chọn địa bàn và đối tượng thực nghiệm Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm hai trƣờng THPT trên địa bàn tỉnh Quảng Bình. GV giảng dạy, lớp TN, lớp ĐC đƣợc thể hiện ở bảng sau: Trƣờng THPT

GV thực hiện

Quang Trung

Lớp ĐC

Nguyễn Thị Thanh Thúy

10A1(45HS)

10A2(45HS)

10A7 (45HS)

10A12(45HS)

10A4 (45HS)

10A3(46HS)

Lê Thị Thúy

QU

Lệ Thủy

Lớp TN

Y

Bảng 3.1: Lớp dạy thực nghiệm và đối chứng.

M

3.2.2. Chọn bài giảng và xây dựng giáo án

DẠ Y

KÈ

Các bài dạy thực nghiệm: Bài 29 – Tiết 49: OXI - OZON (tiết 1) Bài 32 – Tiết 54 : HIDRO SUNFUA - LƢU HUỲNH DIOXIT – LƢU HUỲNH TRIOXIT(tiết 2) Bài 33 – Tiết 55 : AXIT SUNFURIC - MUỐI SUNFAT Bài 34 – Tiết 57 : LUYỆN TẬP: OXI – LƢU HUỲNH Giáo viên dạy thực nghiệm của hai trƣờng nhƣ bảng sau: lớp thực nghiệm (TN) và lớp đối chứng (ĐC):

87

Bảng 3.2: Giáo viên được phân công dạy các bài thực nghiệm Bài Bài dạy

Trƣờng

Giáo viên

nghiệm THPT Quang Trung

Nguyễn Thị Thanh Thúy Bài 32

3

Bài 33

4

Bài 34

THPT

Lê Thị Thúy

49

10A1

10A2

54

10A7

10A6

55

10A4

10A3

57

10A4

10A3

OF

2

CI

Bài 29

ĐC

TN

FI

1

AL

thực

Lớp dạy

Tiết PPCT

Lệ Thủy

ƠN

3.2.3. Phân loại trình độ học sinh - Phân loại trình độ học sinh theo các nhóm nhƣ sau:

NH

+ Điểm giỏi : điểm 9, 10. + Điểm khá : điểm 7, 8. + Điểm trung bình : điểm 5, 6. + Điểm yếu, kém : dƣới 5 điểm.

Y

- Mỗi trƣờng mà giáo viên tham gia dạy sẽ lựa chọn cặp lớp 10 để thực hiện thì tƣơng đƣơng về chất lƣợng và số lƣợng.

- Mỗi lớp sẽ có ba bài kiểm tra: 1 bài 45 phút và 2 bài 15 phút ( áp dụng cho cả lớp TN và ĐC).

QU

- Phƣơng pháp bình thƣờng dạy cho lớp đối chứng - Phƣơng pháp tích cực hoạt động hóa nhận thức của HS dạy cho lớp thực nghiệm.

M

3.2.4. Kiểm tra kết quả thực nghiệm + Đề kiểm tra 15 phút (bài số1) : Tiết 54 : H2S – SO2 – SO3. + Đề kiểm tra 15 phút (bài số 2) :Tiết 57 : Luyện tập: Oxi – Lƣu huỳnh. + Đề kiểm tra 45 phút (bài số 3) : Sau khi dạy xong bài luyện tập oxi – lƣu huỳnh.

KÈ

3.2.5. Kết quả thực nghiệm Thống kê kết quả của các bài kiểm tra nhƣ sau: Bảng 3.3: Kết quả các bài kiểm tra lớp 10 Trường THPT Quang Trung

DẠ Y

Trƣờng THPT

Lớp

Quang

10A1

Trung

45HS

Đối Bài Tƣợng KT

TN

Số HS đạt điểm Xi 0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1

0

0

0

1

1

7

6

8

10

7

5

2

0

0

0

2

6

6

9

5

6

7

4

3

0

0

0

2

1

6

5

8

7

9

7

1

0

0

2

4

5

10

6

6

8

3

1

88

Quang Trung

10A7 45HS 10A6 45HS

TN

ĐC

0

0

1

6

4

7

8

9

5

4

1

3

0

0

2

3

4

5

7

10

8

5

1

1

0

0

0

2

4

3

10

9

8

2

0

0

0

3

5

9

6

6

7

3

0

0

0

1

3

4

11

7

10

1

0

0

0

0

3

6

8

9

2

0

0

0

8

7

8

6

7

3

0

0

0

5

6

7

AL

45HS

2

7

2

5

4

6

3

10

9

0

4

4

1

8

0

CI

ĐC

FI

10A2

8

3

8

Lệ Thủy

10A4 45HS 10A3 46HS

Đối

Số HS đạt điểm Xi

Bài

Tƣợng KT

TN

ĐC

0

1

2

3

4

1

0

0

0

2

4

2

0

0

3

0

0

1

0

0

2

0

0

0

0

3

5

6

7

8

9

10

7

6

8

7

5

6

ƠN

THPT

Lớp

0

3

2

5

10 10

7

5

3

0

1

4

6

8

7

5

6

8

0

6

7

6

9

8

5

3

2

0

6

5

7

12

7

6

3

0

0

5

7

7

9

5

5

6

2

NH

Trƣờng

OF

Bảng 3.4: Kết quả các bài kiểm tra lớp 10 Trường THPT Lệ Thủy

QU

Y

3.2.6. Xử lý kết quả thực nghiệm Bằng phƣơng pháp thống kê toán học nhƣ sau: - Lập bảng phân phối tần suất và bảng % học sinh đạt điểm Xi trở xuống của các lần kiểm tra.

M

- Lập bảng % HS đạt điểm yếu kém, trung bình, khá, giỏi của các bài kiểm tra.

- Vẽ đồ thị đƣờng lũy tích của các bài kiểm tra.

- Tổng hợp các tham số đặc trƣng thống kê : k

KÈ

n X  n X  .....  n k X k  + Điểm trung bình cộng : X  1 1 2 2 n1  n 2  n 3  ...  n k

n X i

i 1

i

n

DẠ Y

Trong đó: ni là tổng số HS đạt điểm Xi, n là số HS tham gia thực nghiệm + Phƣơng sai S2 và độ lệch chuẩn S : là các tham số đo mức độ phân tán của các số liệu quanh giá trị trung bình cộng : S2 

 n (X i

i

 X) 2

n 1

;

S

 n (X i

i

 X) 2

n 1

Trong đó n là HS của một nhóm thực nghiệm, đối chứng. + Hệ số biến thiên : V 

S 100% X 89

+ Tính đại lƣợng kiểm định t : 2 TN

S

n  S2DC

AL

t  (XTN  X DC )

Sau đó so sánh tTN với giá trị t  ,k ( tLT ) trong bảng phân phối student với mức ý

CI

nghĩa là  ( từ 0,01 - 0,05 ) và độ lệch tự do k = 2n -2 để đi đến kết luận xem sự khác

Lần 2 Lần 3 Lần 1

Trƣờng THPT

Lần 2

Lệ Thủy

Lần 3

TN

90

7,04

3,21

ĐC

90

6,43

TN

90

6,54

ĐC

90

5,84

TN

90

ĐC

90

TN

45

ĐC

46

S

V(%)

1,7

24,1

3,5

1,8

27,9

4,02

2,0

30,5

4,34

2,1

35,5

7,17

3,38

1,83

25,5

6,26

4,04

2,0

32,0

6,89

4,14

2,03

29,5

5,93

3,9

1,9

32,0

TN

45

6,73

3,30

1,8

26,7

ĐC

46

5,85

3,06

1,75

30,0

TN

45

7,11

4,19

2,04

28,7

ĐC

46

6,1

4,3

2,07

33,9

TN

405

6,92

3,67

1,91

27,6

ĐC

408

6,1

3,77

1,94

31,8

QU

Tổng

S2

OF

Quang Trung

X

ƠN

Lần 1

 HS

NH

Trƣờng THPT

Lớp

Y

Bài kiểm tra

FI

nhau giữa XTN và X DC là có ý nghĩa hay không ?

Bảng 3.5: Tổng hợp các tham số đặc trưng

* Nhận xét: - Trung bình cộng của nhóm lớp đối chứng luôn luôn thấp hơn trung bình cộng của lớp thực nghiệm: XTN  XDC .

DẠ Y

KÈ

M

- Đồ thị lũy tích của lớp đối chứng đều nằm bên trái và phía trên so với lớp thực nghiệm - V là hệ số biến thiên: nhóm đối chứng bao giờ cũng cao hơn nhóm thực nghiệm [bảng 3.5].

- Phép thử t cũng cho thấy tTN = 3,48, lấy α = 0,01 tra bảng phân phối student ta có: t(α, k) = t(0,01;268)= 2,58. Vậy tTN > tLT , nhƣ vậy thực chất của phƣơng pháp mới tốt hơn phƣơng pháp cũ, có hiệu quả hơn phƣơng pháp cũ, với mức ý nghĩa 0,01[bảng 3.5].

3.3. Phân tích kết quả thực nghiệm 3.3.1. Kết quả định tính * Nhóm các lớp đối chứng: - Tiếp thu kiến thức những kiến thức cơ bản thụ động 90

- Khả năng suy luận, trình độ tƣ duy của học sinh chƣa cao - Khả năng tính toán, thực hành, vận dụng lý thuyết để giải bài toán hóa học còn

AL

nhiều khó khăn. * Nhóm các lớp thực nghiệm:

gặp một bài tập nữa.

OF

3.3.2. Kết quả định lượng a. Chất lƣợng và số lƣợng của học lớp thực nghiệm:

FI

CI

- Các em tiếp thu kiến thức một cách chủ động hơn, hoạt động tích cực hơn - Khả năng suy luận, tƣ duy của học sinh tiến bộ hơn - Khả năng tính toán đƣợc cải thiện một cách rõ rệt, các em không còn ngại khi

* Trƣờng THPT Quang Trung

- Yếu, kém: 9 em; Tb: 29 em; Khá: 35 em; G: 17 em.

ƠN

* Trƣờng THPT Lệ Thủy - Yếu, kém: 3 em; Tb: 10 em; Khá: 20 em; G: 12 em.

NH

b. Chất lƣợng và số lƣợng của học sinh lớp đối chứng * Trƣờng THPT Quang Trung - Yếu, kém: 20 em; Tb: 28 em; Khá: 30 em; G: 12 em. * Trƣờng THPT Lệ Thủy - Yếu, kém: 8 em; Tb: 11 em; Khá: 22 em; G: 5 em.

Điểm XI

QU

Y

* Khối thực nghiệm lớp 10 Trƣờng THPT Quang Trung Bảng 3.6: Bảng phân phối tần suất và bảng % HS đạt điểm Xi trở xuống của bài kiểm tra lần 1 trường THPT Quang Trung Số HS đạt điểm Xi TN

Tỉ lệ % HS đạt điểm Xi

Tỉ lệ HS đạt điểm Xi trở xuống

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

0

0,0

0,0

0,0

0,0

0

1

0

0

0,0

0,0

0,0

0,0

0

2

0,0

2,2

0,0

2,2

3

4

3,3

4,5

3,3

6,7

5

8

5,5

9,0

8,9

15,6

10

16

11,1

17,8

20,0

33,3

16

14

17,8

15,6

37,8

48,9

7

17

15

18,9

16,6

56,6

65,5

8

18

18

20,0

20,0

76,7

85,6

9

14

12

15,6

13,2

92,2

98,9

10

7

1

7,8

1,1

100,0

100,0

Tổng

90

90

100,0

100,0

M

0

3 4 5

KÈ

2

DẠ Y

6

91

AL

Bảng 3.7: % HS đạt điểm yếu – kém, trung bình, khá và giỏi bài kiểm tra lần 1 Số % HS Trung bình (5 – 6 điểm)

Khá ( 7- 8 điểm)

8,9

28,9

38,9

ĐC

15,5

33,3

36,7

23,3 14,5

FI

TN

Giỏi ( 9- 10 điểm)

CI

Yếu – kém (0 - 4 điểm)

Loại % số HS

OF

120

100

ƠN

80

60

Đối chứ

NH

40

Thực ng

20 0

0

1

Y

Hình 3.1: Đồ đường thị lũy tích bài kiểm tra lần 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

QU

Bảng 3.8: Bảng phân phối tần suất và bảng % HS đạt điểm Xi trở xuống của bài kiểm tra lần 2 trường THPT Quang Trung

Số HS đạt điểm Xi

M

Điểm XI

Tỉ lệ % HS đạt

Tỉ lệ HS đạt điểm

điểm Xi

Xi trở xuống

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

0

0

0,0

0,0

0,0

0,0

0

0

0,0

0,0

0,0

0,0

0

1

0,0

1,1

0,0

2,2

5

11

7,8

12,2

5,6

13,3

4

11

14

12,2

15,6

17,7

28,8

5

15

15

16,7

16,7

34,4

45,5

6

14

14

15,6

15,6

50,0

61,1

7

15

16

16,7

17,8

66,7

78,8

8

12

9

13,3

10,0

79,8

88,8

1 2

KÈ

0

TN

DẠ Y

3

92

10

8

11,1

8,9

91,2

97,7

10

8

2

8,9

2,1

100,0

100,0

Tổng

90

90

100,0

100,0

AL

9

CI

Bảng 3.9: % HS đạt điểm yếu – kém, trung bình, khá và giỏi bài kiểm tra lần 2 Số % HS Trung bình (5 – 6 điểm)

Khá ( 7- 8 điểm)

TN

17,8

32,2

30,0

ĐC

28,8

32,2

27,7

20,0

OF

% số HS

Giỏi ( 9- 10 điểm)

FI

Yếu – kém (0 - 4 điểm)

Loại

ƠN

120

11,3

100

NH

80 60

Đối

QU

Y

40

Thự

20

Hình 3.2: Đồ đường thị lũy tích bài kiểm tra lần 2

0

Điểm XI

KÈ

M

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Bảng 3.10: Bảng phân phối tần suất và bảng % HS đạt điểm Xi trở xuống của bài kiểm tra lần 3 trường THPT Quang Trung

Số HS đạt điểm Xi

Tỉ lệ % HS đạt điểm Xi

Tỉ lệ HS đạt điểm Xi trở xuống

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

0

0

0

0,0

0,0

0,0

0,0

1

0

0

0,0

0,0

0,0

0,0

2

0

2

0,0

2,2

0,0

2,2

3

3

8

3,3

8,9

3,3

11,1

DẠ Y

TN

93

4

10

4,5

11,1

7,8

22,2

5

10

12

11,1

13,4

18,8

35,5

6

16

15

17,8

16,7

36,1

7

15

13

16,7

14,4

53,6

8

18

16

20,0

17,8

72,6

9

14

13

15,6

14,4

88,6

98,8

10

10

1

11,1

1,1

100,0

100,0

Tổng

90

90

100,0

100,0

AL

4

52,2 66,6

FI

CI

84,4

Số % HS Yếu – kém

Trung bình

(0 - 4 điểm)

(5 – 6 điểm)

7,7

28,9

ĐC

22,2

30,0

Giỏi

( 7- 8 điểm)

( 9- 10 điểm)

36,7

26,7

32,2

15,6

NH

TN

Khá

ƠN

Loại % số HS

OF

Bảng 3.11: % HS đạt điểm yếu – kém, trung bình, khá và giỏi bài kiểm tra lần 3

120

Y

100

QU

80 60 40

Thự Đối

0

M

20

1

KÈ

0

2

3

4

5

6

7

8

9

10

DẠ Y

Hình 3.3: Đồ đường thị lũy tích bài kiểm tra lần 3

94

* Khối thực nghiệm lớp 10 Trƣờng THPT Lệ Thủy Bảng 3.12: Bảng phân phối tần suất và bảng % HS đạt điểm Xi trở xuống của bài kiểm Tỉ lệ HS đạt điểm Xi trở xuống

CI

Tỉ lệ % HS đạt điểm Xi

Số HS đạt điểm Xi

TN

ĐC

TN

ĐC

0

0

0

0,0

0,0

0,0

0,0

1

0

0

0,0

0,0

0,0

0,0

2

0

0

0,0

0,0

0,0

0,0

3

2

6

4,4

13,0

4,4

13,0

4

4

7

8,9

15,2

13,3

28,3

5

7

6

15,6

13,0

28,9

41,3

6

6

9

13,3

19,6

41,7

60,9

7

8

8

17,8

17,4

60,0

78,3

8

7

5

15,6

10,9

75,6

89,1

9

5

3

11,1

6,5

86,7

95,7

10

6

2

13,3

4,4

100,0

100,0

Tổng

45

46

100,0

100,0

OF

FI

ĐC

NH

TN

ƠN

Điểm XI

AL

tra lần 1 trường THPT Lệ Thủy

Bảng 3.13: % HS đạt điểm yếu – kém, trung bình, khá và giỏi bài kiểm tra lần 1

Trung bình (5 – 6 điểm)

Khá ( 7- 8 điểm)

13,3

28,9

33,3

24,5

28,3

32,6

28,2

10,9

QU

% số HS

Yếu – kém (0 - 4 điểm)

TN

DẠ Y

KÈ

M

ĐC

Số % HS

Y

Loại

95

Giỏi ( 9- 10 điểm)

AL

120

100

CI

80

Thực nghiệm

60

Đối chứng

FI

40

0 0

1

2

3

4

5

6

7

8

OF

20

9

10

ƠN

Hình 3.4: Đồ đường thị lũy tích bài kiểm tra lần 1

Bảng 3.14: Bảng phân phối tần suất và bảng % HS đạt điểm Xi trở xuống của bài kiểm tra lần 2 trường THPT Lệ Thủy

0

0

0

1

0

2

0

3

3

4

2

5

5

6

9 10

TN

ĐC

0,0

0,0

0,0

0,0

0

0,0

0,0

0,0

0,0

0

0,0

0,0

0,0

0,0

6

6,67

13,0

6,67

13,0

5

4,44

10,9

11,1

23,9

7

11,1

15,2

22,2

39,1

10

12

22,2

26,1

44,4

65,2

10

7

22,2

15,2

66,7

80,4

7

6

15,6

13,0

82,2

93,4

5

3

11,1

6,6

93,7

100,0

3

0

6,67

0,0

100,0

100,0

45

46

100,0

100,0

DẠ Y

Tổng

trở xuống ĐC

M

8

Xi

TN

KÈ

7

Tỉ lệ HS đạt điểm Xi

NH

ĐC

QU

TN

Tỉ lệ % HS đạt điểm

Y

Điểm XI

Số HS đạt điểm Xi

96

Bảng 3.15: % HS đạt điểm yếu – kém, trung bình, khá và giỏi bài kiểm tra lần 2 Số % HS

AL

Loại Yếu – kém

Trung bình

Khá

Giỏi

(0 - 4 điểm)

(5 – 6 điểm)

( 7- 8 điểm)

( 9- 10 điểm)

TN

11,1

33,3

37,8

ĐC

24,0

41,3

28,3

17,8

CI

% s HS

6,4

FI

120

OF

100 80

40

0 0

1

2

3

4

NH

20

5

6

7

8

9

Thực nghiệm Đối chứng

ƠN

60

10

Y

Hình 3.5: Đồ đường thị lũy tích bài kiểm tra lần 2

Điểm XI

QU

Bảng 3.16: Bảng phân phối tần suất và bảng % HS đạt điểm Xi trở xuống của bài kiểm tra lần 3 trường THPT Lệ Thủy Số HS đạt điểm Xi

Tỉ lệ % HS đạt điểm Xi

Tỉ lệ HS đạt điểm Xi trở xuống

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

0

0

0,0

0,0

0,0

0,0

0

0

0,0

0,0

0,0

0,0

0

0

0,0

0,0

0,0

0,0

1

5

2,2

10,9

2,2

10,9

4

7

8,9

15,2

11,1

26,1

5

6

7

13,3

15,2

24,4

41,3

6

8

9

17,8

19,5

42,2

60,9

7

7

5

15,6

10,9

57,8

71,7

8

5

5

11,1

10,9

68,9

82,6

9

6

6

13,3

13,0

82,2

95,7

M

TN 0 2 3

DẠ Y

4

KÈ

1

97

8

2

17,8

4,4

Tổng

45

46

100,0

100,0

100,0

100,0

AL

10

Bảng 3.17: % HS đạt điểm yếu – kém, trung bình, khá và giỏi bài kiểm tra lần 3 Trung bình (5 – 6 điểm)

Khá ( 7- 8 điểm)

TN

11,1

31,1

26,7

ĐC

26,1

34,8

21,7

Giỏi ( 9- 10 điểm)

FI

Yếu – kém (0 - 4 điểm)

31,1 17,4

OF

Loại % số HS

CI

Số % HS

120

ƠN

100

NH

80 60

Đối chứn

Y

40

Thực ngh

0

QU

20

Hình 3.6: Đồ đường thị lũy tích bài kiểm tra lần 3

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Lớp

 HS

% Yếu – kém

% Trung bình

% Khá

%Giỏi

KÈ

M

Bảng 3.18: Bảng tổng hợp phân loại học sinh theo kết quả

TN

90

8,9

28,9

38,9

23,3

ĐC

90

15,5

33,3

36,7

14,5

TN

90

17,8

32,2

30,0

20,0

Lần 2

ĐC

90

28,8

32,2

27,7

11,3

TN

90

7,7

28,9

36,7

26,7

ĐC

90

22,2

30,0

32,2

15,6

TN

45

13,3

28,9

33,3

24,5

ĐC

46

28,3

32,6

28,2

10,9

Bài kiểm tra

Lần 1

DẠ Y

Lớp 10 Quang Trung

Lần 3 Lần 1

98

Lần 2

Thủy Lần 3 Tổng

45

11,1

33,3

37,8

13,4

ĐC

46

24,0

41,3

28,3

6,4

TN

45

11,1

31,1

26,7

ĐC

46

26,1

34,8

21,7

TN

405

11,6

30,4

34,3

AL

Lệ

TN

ĐC

408

23,7

33,2

30,1

13,0

31,1 17,4

23,7

CI

Lớp 10

OF

FI

Biểu đồ phân loại học sinh theo kết quả điểm của hai trường THPT Quang Trung và THPT Lệ Thủy 40 35

ƠN

30 25 20

Đối chứng

NH

15

Thực nghiệm

10 5

Y

0 Trung bình

Khá

Giỏi

QU

Yếu, kém

M

* Đánh giá phân tích định tính: + Nhóm đối chứng: Do học tập theo phƣơng pháp truyền thống nên học sinh vẫn còn làm việc một cách thụ động, các em chƣa chủ động, tích cực tìm tòi mà còn thụ động chờ vào kiến thức mà

DẠ Y

KÈ

thầy cô cung cấp. + Nhóm thực nghiệm: Các em học sinh hoạt động trực tiếp thông qua một hệ thống bài tập phong phú, phù hợp với từng đối tƣợng học sinh. Cùng với các bạn trong nhóm tìm hiểu nêu ý kiến, trao đổi và trình bày suy nghĩ của mình, vì vậy các em hoạt động sôi nổi hơn, hứng thú hơn và hào hứng hơn. Nhờ đó mà các em phát huy đƣợc các năng lực nhận thức, kỹ năng, sáng tạo tích cực của mình nên hiệu quả học tập cao hơn. * Đánh giá phân tích định lƣợng: + Những kết luận rút ra từ việc phân tích, xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm:

99

– Xét về tỷ lệ HS yếu – kém, trung bình, khá – giỏi: tỉ lệ học sinh yếu kém và trung bình của nhóm lớp đối chứng cao hơn nhóm lớp thực nghiệm ngƣợc lại tỉ lệ học sinh khá,

AL

giỏi của nhóm lớp đối chứng thấp hơn nhóm lớp thực nghiệm.

– Xét các giá trị tham số đặc trưng:

CI

Trung bình cộng của nhóm lớp đối chứng luôn luôn thấp hơn trung bình cộng của lớp thực nghiệm.

– Xét đồ thị đường lũy tích: đồ thị lũy tích của lớp đối chứng đều nằm bên trái và

FI

phía trên so với lớp thực nghiệm.

- Theo biểu đồ phân loại học sinh thì tỉ lệ % học sinh yếu kém và trung bình của lớp đối chứng thấp hơn nhóm lớp thực nghiệm.

OF

nhóm lớp đối chứng cao hơn nhóm lớp thực nghiệm. Tỉ lệ % học sinh khá, giỏi của nhóm Sau quá trình thực nghiệm thì kết quả thực nghiệm đã nói lên rằng tính hiệu quả của

ƠN

việc sử dụng bài tập hóa học theo định hƣớng phát triển năng lực nhận thức cho học sinh trong dạy học hóa học. Nhƣ vậy có thể khẳng định đƣợc tính đúng đắn, thực tế của luận

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NH

văn này.

100

TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 Trong chƣơng 3 chúng tôi đã tiến hành các vấn đề và kết quả đạt đƣợc là: - Số lớp đã tiến hành thực nghiệm ở hai trƣờng phổ thông là 6 lớp 10

AL

- Đã đem đề tài thực nghiệm ở 2 trƣờng (THPT Quang Trung và THPT Lệ Thủy).

CI

- Số bài đã thực nghiệm là 3 bài - Số bài kiểm tra đã chấm 813 bài Nhƣ vậy, có thể khẳng định rằng: Việc lựa chọn và sử dụng hợp lý các dạng bài tập

FI

hóa học trong quá trình giảng dạy bộ môn hóa học đã mang lại hiệu quả cao. Học sinh có đƣợc kiến thức vững chắc, bền vững, phát triển khả năng áp dụng sáng tạo, độc lập và

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NH

ƠN

OF

phát triển khả năng nhận thức của học sinh.

101

AL

KẾT LUẬN CHUNG VÀ ĐỀ XUẤT A. KẾT LUẬN

CI

1.1. Những công việc đã làm Từ các mục tiêu và nhiệm vụ của chủ đề nghiên cứu, chúng tôi đã giải quyết các vấn đề sau: - Nghiên cứu cơ sở lý thuyết của luận án: Cơ sở phƣơng pháp luận của việc sử dụng

trung học ngày nay.

OF

FI

các bài tập làm công cụ giảng dạy.

- Điều tra và hiểu tình trạng giảng dạy và sử dụng các bài tập hóa học tại các trƣờng - Xây dựng, lựa chọn và sử dụng hệ thống các bài tập hóa học trong quá trình giảng dạy theo hƣớng kích hoạt các hoạt động của ngƣời học.

ƠN

- Tiến hành 3 bài kiểm tra trên 6 lớp của hai trƣờng phổ thông trung học, đã kiểm tra và đánh giá 271 học sinh / 813 bài kiểm tra.

NH

1.2. Kết luận 1.2.1. Những kết quả đạt được Sau khi thực hiện chủ đề, chúng tôi thấy rằng nội dung của chủ đề đã xác nhận một số vấn đề sau:

QU

Y

- Hệ thống bài tập đảm bảo phát triển năng lực nhận thức và thúc đẩy sự sáng tạo cho học sinh.

- Hệ thống các bài tập đƣợc lựa chọn với hình thức tƣơng đối đầy đủ và hợp lý với chƣơng trình lớp 10, góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học hóa học tại các trƣờng trung học trên tinh thần đổi mới phƣơng pháp dạy học.

- Định hƣớng cho học sinh trong con đƣờng tự lực khám phá kiến thức thông qua việc giải các bài tập nhƣ chủ đề đã cho có tác dụng phát triển năng lực trí tuệ, góp phần phát triển tƣ duy và năng lực sáng tạo cho học tập. sinh, đồng thời thúc đẩy sự hoạt động

M

của hoạt động nhận thức.

DẠ Y

KÈ

1.2.2. Thuận lợi và khó khăn khi áp dụng đề tài - Ban giám hiệu nhà trƣờng tạo mọi điều kiện thuận lợi khi tôi thực hiện đề tài này.

- Học sinh đã tích cực phối hợp với giáo viên để thực hiện một cách có hiệu quả..

- Tuy nhiên cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng thí nghiệm, hóa chất còn thiếu hoặc hết hạn sử dụng làm ảnh hƣởng rất nhiều.

- Chất lƣợng học sinh chƣa đồng đều, còn một số ít các em chƣa tích cực.

B. ĐỀ XUẤT Thông qua nghiên cứu thực tế về đề tài này, chúng tôi có một số kiến nghị nhƣ sau:

110

- Giáo viên cần đƣợc đào tạo thƣờng xuyên các kỹ năng sƣ phạm và nâng cao trình độ chuyên môn, luôn nâng cao kiến thức để xây dựng hệ thống bài tập phù hợp với học

AL

sinh, từ đó tập trung phát triển khả năng nhận thức cho học sinh.

- Tùy thuộc vào điều kiện của trƣờng, nó cung cấp cơ sở vật chất và nhân lực để

CI

phục vụ các phòng thí nghiệm chuyên nghiệp để giúp giáo viên gắn lý thuyết bài giảng với thực tế, tối đa hóa các điểm mạnh và đặc điểm. của môn học, nâng cao hiệu quả giảng dạy.

FI

- Quan tâm nhiều hơn đến việc dạy học sinh giải pháp, sử dụng hiệu quả các tình huống có vấn đề trong giảng dạy

OF

- Đẩy mạnh đổi mới phƣơng pháp giảng dạy, tăng cƣờng thời gian thực hành thực nghiệm, bài tập và các buổi ngoại khóa.

- Các trƣờng luôn tạo điều kiện và khuyến khích giáo viên đổi mới và đánh giá và

ƠN

đánh giá các giai đoạn quan trọng của luyện thi, xây dựng các câu hỏi trắc nghiệm và các bài tiểu luận của riêng họ để phục vụ giảng dạy và kiểm tra.

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NH

- Khuyến khích giáo viên xây dựng hệ thống các bài tập chất lƣợng tốt, ƣu tiên các bài tập có giải pháp tốt để kích thích phát triển tƣ duy sáng tạo và trí thông minh cho học sinh.

111

TÀI LIỆU THAM KHẢO

AL

A. TIẾNG VIỆT 1. Ngô Ngọc An (2005), 350 bài tập hóa học chọn lọc và nâng cao lớp 10, NXB GD.

CI

2. Ban chấp hành Trung ƣơng, khóa XI (2013), Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

3. Bộ GD & ĐT –Vụ GD Trung học(2014): Chương trình phát triển giáo dục trung

FI

học(Tài liệu tập huấn kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trong trường THPT. Môn hóa học.

OF

4. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2012), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình, sách giáo khoa lớp 10 trung học phổ thông môn Hóa học, Nxb Giáo dục 5. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2011), Hóa học 10.Nxb Giáo dục.

ƠN

6. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2012), SBT hóa học 10,Nxb Giáo dục.

7. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2013), SGV hóa học 10, Nxb Giáo dục.

NH

8. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chương trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông mới sau năm 2018, Hà Nội, tháng 1 năm 2018.

9. V.I. Lê Nin(1973). Bút ký triết học. NXB Sự thật Hà Nội.

10. I.F Kharlamôp, 1986, Phát huy tính tích cực học tập của học sinh như thế nào,

QU

Y

tập 1, 2, NXB Giáo dục, Hà Nội.

11. Cao Cự Giác (2005), Tuyển tập bài giảng hóa học vô cơ, Nxb ĐHSP. 12. Cao Cự Giác (2008), Các phương pháp giải bài tập hóa học 10 tự luận và trắc nghiệm, tập 1, 2, Nxb ĐHQG Hà Nội.

13. Cao Cự Giác (2010), Những viên kim cương trong hóa học, NXB Đại học quốc gia Hà Nội.

14. Chu Thị Kim Liên (2014). Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học lớp 11 chương Nitơ - Cacbon (chương trình nâng cao) theo hướng phát triển năng lực nhận

DẠ Y

KÈ

M

thức cho học sinh Trung học phổ thông. Luận văn thạc sĩ, ĐH Vinh.

15. Nguyễn Thị Bích Hiền (2012), Bài tập hóa học với việc phát triển tư duy cho học sinh dành cho học viên cao học thạc sỹ ngành LL&PPDH bộ môn Hóa học. Nhà xuất bản Đại học Vinh 16. Trần Thị Thanh Hiền (2015). Tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập phần“Đại cương kim loại lớp 12 THPT” theo các mức độ nhận thức và tư duy của HS nhằm nâng cao hiệu quả dạy học. Luận văn thạc sĩ, ĐH Vinh.

17. Nguyễn Thị Huy (2017). Sử dụng hệ thống bài tập hóa học để phát triển tư duy logic cho học sinh lớp 11 THPT ở trường trung học phổ thông. Luận văn thạc sĩ, ĐH Vinh.

112

18. Nguyễn Hồng Mạnh (2016). Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập hóa học phần Hydrocacbon(Hóa học 11) theo hướng phát triển năng lực nhận thức cho HS. Luận

AL

văn thạc sĩ, ĐH Vinh.

19. Lê Văn Năm (2008), Các phương pháp dạy học hóa học hiện đại- Bài giảng

CI

chuyên đề cao học thạc sĩ. Trƣờng Đại học Vinh.

20. Lê Văn Năm. Xây dựng các bài tập hoá học theo hướng phân hoá nêu vấn đề.

Tạp chí Giáo dục số 109

FI

21. Lê Văn Năm. Sử dụng bài tập hoá học như phương pháp dạy học để nâng cao hiệu quả dạy học hoá học ở trường phổ thông. Tạp chí Giáo dục số 190 - 2008.

OF

22. Lê Văn Năm - Võ Văn Mai(2009): Sử dụng bài tập hoá học để hình thành một số phẩm chất và năng lực cần có của học sinh giỏi hoá học. Hoá học và ứng dụng. 6(90) 23. Lê Văn Năm (2008), Dạy học nêu vấn đề- Lý thuyết và ứng dụng, Nxb ĐHQG

ƠN

Hà Nội.

24. Hoàng Phê(chủ biên), Vũ Xuân Lƣơng, Hoàng Thị Tuyền Linh, Phạm Thị

NH

Thủy, Đào Thị Minh Thu, Đặng Thanh Hòa (2009), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng.

25. Nguyễn Thị Sửu-Lê Văn Năm (2009), Phương pháp dạy học hóa học - Giảng dạy những nội dung quan trọng của chương trình hóa học phổ thông, Nxb KHKT. 26. Nguyễn Xuân Trƣờng (2006), Sử dụng bài tập trong dạy học Hóa học ở trường

QU

Y

phổ thông, Nxb Đại học Sƣ Phạm.

27. Nguyễn Ngọc Quang(1996). Lý luận dạy học hóa học, tập 1, NXB Giáo dục Hà Nội 28. Vũ Anh Tuấn (chủ biên), Trần Quang Hƣng, Ngô Uyên Minh, Vũ Minh Tuân.

Những bài tập hóa học có nhiều phương án giải. Nxb Giáo dục Hà Nội 2012.

29. Nguyễn Quang Uẩn (Chủ biên), Nguyễn Kế Hào, Phan Thị Hạnh Mai (2005), Tâm lí học (Tài liệu đào tạo giáo viên tiểu học trình độ cao đẳng và đại học sƣ phạm), Nxb ĐHSP, Hà Nội.

30. Từ điển triết học(1986), Nhà xuất bản Tiến bộ.

DẠ Y

KÈ

M

31. Từ điển tiếng Việt(1988), Nhà xuất bản Khoa học xã hội.

32. Viện Triết học(1982). Triết học và các khoa học cụ thể. Tập 1: Triết học và khoa học tự nhiên, NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội.

B.WEBSITES 33. http://www.niesac.edu.vn 34. http://chiennc.violet.vn/ 35. www.dayhoahoc.com 36. www.google.com 37. https://wikipedia.org.vn

113

DẠ Y

M

KÈ Y

QU ƠN

NH

PHỤ LỤC

CI

FI

OF

AL

Phụ lục 1: Mẫu các phiếu điều tra ( Dành cho giáo viên THPT)

AL

Câu 1: Thầy (Cô) có cho rằng dạy học theo hƣớng phát triển năng lực nhận thức cho học sinh là cần thiết hay không?

CI

Rất cần thiết Cần thiết Không cần thiết

FI

Câu 2:Theo thầy ( Cô ), khó khăn trong hình thành và phát triển năng lực nhận thức cho học sinh là gì?

OF

* Với học sinh: Trình độ chƣa cao Chƣa tích cực hoạt động

ƠN

Năng lực còn hạn chế Không hứng thú với môn học

NH

* Với giáo viên: Chƣa có kinh nghiệm, phƣơng pháp Chƣa có tài liệu, hƣớng dẫn Nặng về kiến thức

QU

Y

Không gây hứng thú cho học sinh Thời gian học còn ít Câu 3: Theo thầy ( cô ) để hình thành và phát triển năng lực nhận thức cho học sinh cần sử dụng các biện pháp Thuyết trình Đàm thoại Dạy học giải quyết vấn đề Dạy học hợp tác

DẠ Y

KÈ

M

Thực hành Dạy học tình huống Dạy học dự án Ý kiến khác Câu 4: Theo thầy ( cô ) năng lực đặc trƣng cần hình thành cho học sinh trong môn học mình dạy là gì?

Năng lực nhận thức Năng lực tự học Năng lực gải quyết vấn đề Năng lực tự kiểm tra đánh giá Năng lực tƣ duy logic 1

Câu 5: Theo ý kiến thầy cô, việc sử dụng bài tập hóa học của học sinh trong giảng dạy hóa học ở trƣờng phổ thông là gì?

AL

Thƣờng xuyên Không thƣờng xuyên

CI

Chỉ khi cần thiết Không sử dụng Câu 6: Theo thầy ( cô ) bài tập hóa học đƣợc sử dụng lúc nào trong tiết học:

FI

Khi kiểm tra bài cũ Khi củng cố bài

OF

Khi giảng bài mới Cả ba hình thức trên

Câu 7: Theo thầy cô, bài tập hóa học sử dụng trong tiết học là:

ƠN

Giáo viên tự ra đề Từ tài liệu tham khảo

NH

Lấy từ sách giáo khoa Tất cả các nguồn trên Câu 8: Thầy cô có ý kiến gì về việc xây dựng một số bài tập củng cố và phát triển nhận thức phục vụ giảng dạy chƣơng trình hóa học lớp 10 THPT:

QU

Y

Cần thiết Rất cần thiết Không cần thiết Ý kiến khác Câu 9: Mức độ sử dụng bài tập hóa hóa học trong các tiết học là: Thƣờng xuyên Không thƣờng xuyên Không sử dụng

M

Câu 10: Khi sử dụng bài tập hóa học trong các tiết học thái độ của học sinh nhƣ thế nào?

DẠ Y

KÈ

Chản nản Hào hứng Tùy tiết học Bình thƣờng

2

Phụ lục 2: Đề kiểm tra Câu 1. Dãy chất nào sau đây vừa có tính oxi hóa, vừa có tính khử?

A. Cl2, O3, S.

B. Na, F2, S.

AL

Kiểm tra 15 phút (bài số1) :

FI

CI

C. Br2, O2, Ca. D. S, Cl2, Br2.

Câu 2. Dung dịch axit sunfuric loãng có thể tác dụng đƣợc với cả 2 chất nào sau: A. Đồng và Đồng (II) hyđroxit.

B. Cacbon và Cacbon đioxit.

C. Sắt và Sắt (III) hyđroxit.

D. Lƣu huỳnh và hyđrosunfua.

A. Cu, Al, C2H4, Br2

B. SO2,C2H5OH, I2,Fe

C. H2S,C,SO2,Cu

D. Pt,S,Cl2,CO

OF

Câu 3. Oxi có thể tác dụng với tất cả các chất trong dãy chất nào sau đây?

ƠN

Câu 4. Diễn tả đúng về tính chất hóa học của lƣu huỳnh?

A. Lƣu huỳnh vừa có tính khử vừa có tính oxi hóa.

NH

B. Lƣu huỳnh chỉ có tính khử.

C. Lƣu huỳnh chỉ có tính oxi hóa.

D. Tất cả đều sai.

Câu 5. Khi nhiệt phân 24,5 gam KClO3 thể tích khí oxi thu đƣợc ở đktc là:

QU

Y

A. 4,48 lít B. 6,72 lít C. 2,24 lít D. 5.6 lít Câu 6: Số oxi hóa của lƣu huỳnh trong hidrosunfua là A. -2 B. +4 C. +6 D. 0 Câu 7. Đun nóng hỗn hợp gồm 5,6 gam bột Fe và 6,4 gam bột S ( không có không khí), sau phản ứng thu đƣợc hỗn hợp chất rắn A. Cho A tác dụng với dung dịch HCl dƣ thu đƣợc 2,24 lít hỗn hợp khí B và chất rắn C. Tỉ khối của B so với hidro là 13. Hiệu suất phản ứng giữa Fe và S là A. 62,5%.

B. 70%.

C. 75%.

D. 80%.

DẠ Y

KÈ

M

Câu 8. Hấp thu hoàn toàn 3,36 lít khí SO2 ( đktc) vào 100 ml dung dịch NaOH 2,5 M thu đƣợc m gam muối X. Giá trị của m là A. 10,6.

B. 13,4.

C. 9,6.

D. 17,8.

Câu 9: Trong hợp chất, lƣu huỳnh có các số oxi hóa thông dụng sau: A. -1, -2, +4 B. -2, +4, +6 C. 0, +4, +6 D. 0, -2, +6 Câu 10: Khuynh hƣớng chính của oxi là A. nhận thêm 2e, có tính khử mạnh B. nhƣờng 2e, có tính oxi hóa mạnh C. nhƣờng 2e, có tính khử mạnh D. nhận thêm 2e, có tính oxi hóa mạnh Câu 11: Tính chất hóa học cơ bản của hidrosunfua là: A. vừa có tính oxi hóa, vừa có tính khử.

C. tính oxi hóa.

3

B. tính khử.

D. Tính bazơ.

B. Dùng ion Na+.

C. Dùng Cl-.

D. Không nhận biết đƣợc.

Kiểm tra 15 phút (bài số 2) : Câu 1: Để pha loãng axit sunfuric đặc ta làm nhƣ thế nào?

A. Rót từ từ axit vào nƣớc và dùng đũa thủy tinh khuấy nhẹ

CI

A. Dùng ion Ba2+.

AL

Câu 12: Phƣơng pháp chung để nhận biết ion sunfat:

OF

D. Đổ axit đặc vào axit loãng rồi pha thêm nƣớc.

FI

B. Rót từ từ nƣớc vào axit và dùng đũa thủy tinh khuấy nhẹ C. Đổ đồng thời axit và nƣớc vào cốc và dùng đũa thủy tinh khuấy nhẹ

Câu 2: Trong các phản ứng sau, chọn phản ứng trong đó H2S có tính axit A. 2H2S + O2  2S + 2H2O

B. H2S + 4Cl2 + 4H2O  H2SO4 +

C. 2FeCl3 + H2S  2FeCl2 + S + 2HCl

D. 2H2S + 2K  2KHS + H2

ƠN

8HCl

NH

Câu 3: H2SO4 loãng có thể tác dụng với tất cả các chất thuộc nào dƣới đây?

A. Fe3O4, BaCl2, NaCl, Al, Cu(OH)2.

B. Fe(OH)2, Na2CO3, Fe, CuCl2, NH3.

C. Zn(OH)2, CaCO3, CuO, Al, Fe2O3.

D. CaCO3, Cu, Al(OH)3, MgO, Zn. Câu 4: Câu nào sai khi nhận định về tính chất hóa học của dung dịch axit sunfuric

QU

Y

loãng: A. Tác dụng với kim loại đứng trƣớc hidro B. Có tính axit mạnh C. Tác dụng với nhiều phi kim D. Tác dụng oxit bazơ tạo muối axit hoặc muối trung hòa.

Câu 5: Tính chất hóa học của dung dịch axit sunfuric đặc, nóng là: A. Tính oxi hóa mạnh và tính háo nƣớc B. Tính axit mạnh C. Tác dụng với kim loại, giải phóng hidro D. Không tác dụng với C, P, S.

DẠ Y

KÈ

M

Câu 6: Cho một lƣợng Fe tác dụng với dung dịch H2SO4 đặc, nóng, dƣ thì muối thu đƣợc là A. Fe2(SO4)3.

B. FeSO4.

C. Fe2(SO4)3 và FeSO4. D. Fe3(SO4)2.

Câu 7: Cho 0,2 mol Cu tan hết trong dung dịch H2SO4 đặc, nóng thu đƣợc khí SO2.

Thể tích khí thu đƣợc (đktc) là A. 1,12 lít B. 4,48 lít C. 2,24 lít D. 6,72 lít Câu 8: Các nguyên tố nhóm VIA có cấu hình e ngoài cùng là: A. ns2 B. ns2np5 C. ns2np3 D. ns2np4 Câu 9: Điều nhận xét nào sau đây không đúng về lƣu huỳnh: A. điều kiện thƣờng: thể rắn C. vừa có tính oxi hóa và khử

B. có 2 dạng thù hình D. dễ tan trong nƣớc.

4

Câu 10: Số oxi hóa của lƣu huỳnh trong lƣu huỳnh đioxit là A. -2

B. +4

C. +6

D. 0

AL

Câu 11: Vật bằng Ag để trong không khí ô nhiễm H2S bị xám đen do phản ứng: 4Ag + 2H2S + O2  2Ag2S + 2H2O. Vai trò của H2S là

CI

A. chất khử B. axit C. chất tự oxi hóa khử D. chất oxi hóa Câu 12 . Cho 12,1 gam hỗn hợp gồm 2 kim loại Fe, Zn tác dụng với axít sunfuric

OF

FI

đặc, nóng (dƣ), sau phản ứng thu đƣợc 5,6 lít khí (ở điều kiện tiêu chuẩn) và dung dịch X.. Tính % khối lƣợng mỗi kim loại trong hỗn hợp đầu.

A. 46,3 %; 53,7 %. B. 40,5 %; 59,5 %t C. 40 %; 60 % D. 30 %; 70 % Đề kiểm tra 45 phút (bài số 4) : (Sau khi dạy xong bài luyện tập tính chất của oxi, lƣu huỳnh và hợp chất ) TRƢỜNG THPT QUANG TRUNG

ĐỀ KIỂM TRA 1 TIẾT LẦN 4

ƠN

Họ tên: ....................................... Lớp: ....... Môn: Hóa học 10. Thời gian: 45 phút.

MÃ ĐỀ 001

NH

I - TRẮC NGHIỆM (12 câu - 3 điểm) Câu 1: Cho 5,6 gam sắt tác dụng với axit sunfuric loãng, dƣ. Khối lƣợng muối tạo thành là A. 12,5 gam.

B. 17 gam.

gam.

C. 15 gam.

D.

15,2

QU

Y

Câu 2: Khí oxi có lẫn hơi nƣớc. Cách tốt nhất để tách hơi nƣớc ra khỏi khí oxi là dùng chất nào ?

A. Nƣớc vôi trong.

B. Nhôm oxit.

C. Axit sunfuric đặc.

D. Dung dịch natri hiđroxit.

Câu 3: Cho phản ứng: aC + bH2SO4  cCO2 + dSO2 + eH2O Tổng hệ số cân bằng của phƣơng trình trên là

DẠ Y

KÈ

M

A. 6.

B. 8.

C. 9.

D. 7.

Câu 4: Cấu hình electron của nguyên tử O là A. 1s22s22p4.

B. 2s22p6.

C. 1s22s22p6.

D. 2s22p4.

Câu 5: Thuốc thử dùng để phân biệt 3 dung dịch H2SO4 loãng, Ba(OH)2, HCl là A. dung dịch NaNO3.

B. dung dich NaOH. C. dung dịch BaCl2.

D. Cu. Câu 6: Khí nào sau đây không cháy trong oxi không khí?

A. CH4.

B. H2.

C. CO. D. CO2 Câu 7: Số oxi hóa của S trong Na2SO4, SO2, H2S, H2SO4, SO3 lần lƣợt là A. +4, +6, -2, +4, +6.

C. +6, +4, -2, +6, +6.

B. +6, -2. +6, +4, +6.

D. +4, +6, +6, -2, +4.

5

Câu 8: Trong số các chất sau, chất nào có thể tác dụng với dung dịch KI tạo I2?

A. O3 và HF

B. HF và HCl

C. Na2SO4 và H2S

D. O3 và Cl2

A. CO2 và SO2.

B. SO2.

AL

Câu 9: Cho FeCO3 tác dụng với H2SO4 đặc nóng dƣ. Sản phẩm khí thu đƣợc là: C. CO2.

D. H2S và CO2.

sunfuric đặc, nguội?

A. Tan trong nƣớc, tỏa nhiệt.

B. Háo nƣớc.

Fe.

D. Hòa tan đƣợc kim loại Al và

OF

C. Làm hóa than vải, giấy, đƣờng saccarozơ.

FI

CI

Câu 10: Các nguyên tố nhóm VIA có cấu hình electron lớp ngoài cùng là: A. ns2np4 B. ns2np6 C. ns2np5 D. ns2np3 Câu 11: Trong số những tính chất sau, tính chất nào không là tính chất của axit

Câu 12: Hấp thụ 2,24 lít SO2 (đktc) vào 150 ml dung dịch NaOH 1M thu đƣợc B. Na2SO3.

ƠN

dung dịch A. Chất tan có trong dung dịch A là A. NaHSO3.

C. Na2SO3 và NaOH dƣ.

D. NaHSO3 và Na2SO3.

NH

II – TỰ LUẬN ( 3 câu - 7 điểm ) Câu 13 (2đ): Viết các phƣơng trình phản ứng hóa học thực hiện sơ đồ chuyển hóa sau (mỗi mũi tên viết một phƣơng trình phản ứng và ghi rõ điều kiện, nếu có):

Y

(1) ( 2) ( 3) ( 4) KClO3  O2  SO2  H2SO4  SO2

QU

........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

DẠ Y

KÈ

M

...........................................................................................................................................

Câu 14 (2đ): Nhận biết các dung dịch sau bằng phƣơng pháp hóa học: H2SO4, NaOH, HCl, Na2SO4, Na2CO3? Viết phƣơng trình hóa học của các phản ứng xảy ra, ghi rõ điều kiện phản ứng (nếu có)? ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................

6

.............................................................................................................................................

Câu 15 (3đ): Cho 20 gam hỗn hợp gồm Fe và FeS tác dụng với dd HCl dƣ thu

AL

đƣợc 6,72 lít khí (ở đktc). a. Viết PTHH của các phản ứng xảy ra.

FI

CI

b. Tính phần trăm về khối lƣợng của Fe và FeS trong hỗn hợp ban đầu? c. Khí sinh ra sục qua dung dịch Pb(NO3)2 dƣ thấy xuất hiện a gam kết tủa màu đen.

Tính giá trị của a?

...........................................................................................................................................

OF

........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

ƠN

........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

NH

........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

QU

Y

Phụ lục 3: Giáo án thực nghiệm TIẾT 49: OXI – OZON (tiết 1) I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức: - Biết đƣợc: Oxi: Vị trí, cấu hình lớp electron ngoài cùng; tính chất vật lí, phƣơng pháp điều chế oxi trong phòng thí nghiệm, trong công nghiệp.

- Hiểu đƣợc: Oxi có tính oxi hoá rất mạnh (oxi hoá đƣợc hầu hết kim loại, phi kim, nhiều

M

hợp chất vô cơ và hữu cơ), ứng dụng của oxi.

KÈ

2. Kĩ năng: - Dự đoán tính chất, kiểm tra, kết luận đƣợc về tính chất hoá học của oxi.

- Quan sát thí nghiệm, hình ảnh...rút ra đƣợc nhận xét về tính chất, điều chế.

- Viết phƣơng trình hóa học minh hoạ tính chất và điều chế.

DẠ Y

3. Phát triển năng lực: - Năng lực hợp tác.

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua nội dung kiến thức.

- Năng lực vận dụng kiến thức vào cuộc sống.

- Năng lực tính toán hóa học.

II. PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC 7

- Nêu vấn đề, đàm thoại gợi mở, quan sát và thảo luận.

AL

III. CHUẨN BỊ 1. Chuẩn bị của GV: - Soạn bài từ SGK, STK bám sát chuẩn KTKN.

CI

- Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.

- Máy chiếu.

FI

2. Chuẩn bị của HS: - Học bài và làm bài tập trƣớc khi đến lớp.

- Xem trƣớc bài mới. (Bài 29: Oxi - Ozon)

OF

IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định lớp.

- Ổn định lớp và kiểm tra sĩ số.

ƠN

2. Hoạt động dạy học: HOẠT ĐỘNG THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Vị trí và cấu tạo

QU

Y

NH

-Viết cấu hình electron của nguyên tử A. OXI oxi, xác định vị trí của oxi trong BTH? I/ VỊ TRÍ VÀCẤU TẠO -Cho biết số electron lớp ngoài cùng?

O (z =8 ): 1s2 2s2 2p4 -Viết công thức cấu tạo của O2?

-Oxi thuộc: CK: 2 ;Nhóm: VIA -Liên kết giữa Oxi trong phân tử O2 là =>Có 2 e độc thân và 6e lớp ngoài cùng. liên kết gì?Tại sao?

-CTCT: O  O ;CTPT : O2 - Hs trả lời =>Có 2e độc thân và 6e lớp ngoài cùng.

Hoạt động 2: Tính chất vật lí của oxi

DẠ Y

KÈ

M

*Hãy cho biết tính chất vật lí của oxi?( II/ TÍNH CHẤT VẬT LÍ màu sắc, mùi vị, khả năng tan trong -Oxi là chất khí không màu, không mùi và nƣớc, nặng hay nhẹ hơn không khí) không vị, hơi nặng hơn không khí 0 32 GV:100 ml nƣớc ở 20 C và 1atm hòa tan   1.1 O d KK 29 đƣợc 3,1 ml khí oxi. Độ tan S: -Dƣới áp suất của khí quyển, oxi hóa lỏng ở 0.0043 S 1830C 100 HS: Trả lời - Khí oxi ít tan trong nƣớc 2

Hoạt động 3: Tính chất hoá học của oxi Hoạt động 3:

III. TÍNH CHẤT HOÁ HỌC CỦA OXI 8

-Từ cấu hình electron và ĐAĐ của -Nguyên tử oxi có 6e lớp ngoài cùng, dễ nhận

AL

nguyên tử oxi hãy so sánh với ĐAĐ của thêm 2e(để đạt cấu hình e của khí hiếm)

FI

CI

0 2 các nguyên tố Cl,F? O 2e  O => Từ đó, rút ra khả năng của oxi của ĐAĐ của O = 3,44 <F = 3,98 oxi và mức độ tính chất của nó? Oxi có tính oxi hóa mạnh.

HS: Trả lời *Vậy : Oxi là nguyên tố phi kim hoạt động ĐAĐ: Cl<O<F mạnh, có tính oxi hóa mạnh

*Dự đoán số oxh của oxi trong các phản 1. Tác dụng với kim loại ( trừ Au, Phương ứng ?

trình, Ag ở điều kiện thường, ...)

*Viết ptpƣ: -Đốt cháy Na trong bình đựng khí O2.

t Vd: 4 Na  O2  2 Na2 O

1

2

OF

0

0

0

0

0

2 2

t 2 Mg  O2  2 Mg O

-Đốt cháy Mg trong bình đựng khí O2.

-Số oxi hóa của oxi -2; -HS: Dự đoán sản phẩm và viết pthh:

0

0

0

3

2

t 4 Al  3 O2   2 Al2 O3

ƠN

0

- Gv giải thích thêm về phản ứng giữa Fe và oxi

0



0

8 3

2

t 3 Fe 2 O2   Fe3 O4 0

- GV yêu cầu hs viết phƣơng trình  Thông tin

t 2H 2  O2   2 H 2O o

Tỉ lệ VH2:VO2 = 2:1  Nổ 3. Tác dụng với phi kim ( trừ halogen)

Y

-Đốt cháy S trong bình đựng khí O2.

-Đốt cháy C trong bình đựng khí O2.

-Đốt cháy P trong bình đựng khí O2.

- HS viết pt

NH

2. Tác dụng với hiđro:

0

0

0

0

0

0

4 2

QU

t C  O2  C O2 4 2

t S  O2  S O2 0

0

5 2

t 4 P 5 O2  2 P2 O 5 0

2

0

5

2

t0

4 2

2

2

KÈ

2

M

Đốt cháy C2H5OH trong bình đựng khí 4. Tác dụng với hợp chất O2, viết ptpƣ? *Etanol cháy trong không khí: *CO cháy trong không khí C H OH  3O  2 C O  3H O 2

DẠ Y

*Nhận xét vai trò của oxi trong các phản ứng trên -Vai trò của oxi trong các phản ứng trên là:chất oxi hóa.

- Gv cho hs viết một số phản ứng khác

2

0

4 2

2

t C 2 H 5OH  3O 2  2 C O 2  3H 2 O

2

0

0

4

t 2 C O  O2  2 C O2 2 1

0

0

3

2

4

t 4 Fe S 2  11O2   2 Fe2 O3  8 S O2 o

Oxi là chất oxi hóa.

(Các quá trình oxi hóa đều tỏa nhiệt)

Hoạt động 4: IV/ ỨNG DỤNG Qua thực tế và SGK =>cho biết một số -Oxi duy trì sự sống và sự cháy 9

ứng dụng của oxi trong đời sống và -Oxi có vai trò quan trọng trong các lĩnh vực: công nghiệp, luyện gang thép, y học, vũ trụ…

AL

trong CN?

CI

-GV:Treo tranh vẽ ứng dụng của của oxi? Lấy vài ví dụ?

-HS trả lời

FI

Hoạt động 5: V/ ĐIỀU CHẾ OXI -Gv:Nêu phƣơng pháp điều chế Oxi 1. Trong phòng thí nghiệm. trong PTN và trong CN? * Nguyên tắc: phân hủy những hợp chất giàu oxi và ít bền đối với nhiệt.

HS: viết pthh.

MnO ,t Vd: 2KClO3    2KCl  3O2 0

OF

2

MnO2 2H 2O2   2H 2O  O2

2KMnO4 K2MnO4 +2MnO2 +O2 t 2KNO3   2KNO2  O2

ƠN

0

NH

Hoạt động 6:Giới thiệu sản xuất trong 2. Trong công nghiệp. công nghiệp bằng hình ảnh. a. Từ không khí: Không khí Không khí Loại bỏ CO2 ( dùng dd NaOH) 0

Loại bỏ CO2 ( dùng dd NaOH)

Loại bỏ hơi nƣớc (-250C )

Loại bỏ hơi nƣớc (-25 C )

Không khí khô

M

Không khí lỏng

Hóa lỏng không khí Không khí lỏng

QU

Hóa lỏng không khí

Y

Không khí khô

Ar -1860C

O2 -1830C

b. Từ nƣớc. Điện phân nƣớc có hòa tan ( H2SO4 hay NaOH tăng tính dẫn điện của nƣớc). đp 2H 2O  2H 2  O2

DẠ Y

KÈ

N2 Ar O2 0 0 -196 C -186 C -1830C HS quan sát hình ảnh và rút ra nhận xét

N2 -1960C

4.Củng cố: -Sử dụng BT 1/Trang 127 để cũng cố -Nêu tính chất hoá học của O2 ?

5.Dặn dò: - Làm BTVN 25 /T127và 6/T128 10

- Chuẩn bị phần ozon

AL

TIẾT 54: HIDRO SUNFUA - LƢU HUỲNH DIOXIT LƢU HUỲNH TRIOXIT(tiết 2)

CI

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức: - Biết đƣợc: Tính chất vật lí, trạng thái tự nhiên, tính chất oxit axit, ứng dụng, phƣơng pháp điều chế SO2, SO3.

FI

- Hiểu đƣợc tính chất hoá học SO2 (vừa có tính oxi hoá vừa có tính khử).

OF

2. Kĩ năng: - Dự đoán, kiểm tra, kết luận đƣợc về tính chất hoá học của SO2,SO3.

- Viết phƣơng trình hóa học minh hoạ tính chất của SO2, SO3.

- Phân biệt H2S, SO2 với khí khác đã biết.

- Tính % thể tích khí H2S, SO2 trong hỗn hợp.

NH

ƠN

3. Phát triển năng lực: - Năng lực hợp tác.

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua nội dung kiến thức.

- Năng lực vận dụng kiến thức vào cuộc sống.

- Năng lực tính toán hóa học.

Y

II. PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC - Nêu vấn đề, đàm thoại gợi mở, quan sát và thảo luận.

QU

III. CHUẨN BỊ 1. Chuẩn bị của GV: - Soạn bài từ SGK, STK bám sát chuẩn KTKN. - Hóa chất: Na2SO3, HCl, KMnO4

M

- Dụng cụ: bình cầu, ống nghiệm, cốc, ống dẫn cao su, phễu nhỏ giọt, bảng tính tan

KÈ

2. Chuẩn bị của HS: - Học bài và làm bài tập trƣớc khi đến lớp.

- Chuẩn bị phần còn lại của bài. (Bài 32:Hiđro sunfua – Lƣu huỳnh đioxit – Lƣu huỳnh trioxit).

DẠ Y

IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định lớp.

- Ổn định lớp và kiểm tra sĩ số.

2. Hoạt động dạy học:

HOẠT ĐỘNG THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG KIẾN THỨC 11

Hoạt động 1: Tính chất vật lí của SO2

AL

- Gv cho học sinh quan sát lọ chứa II. Lƣu huỳnh đioxít: SO2

CI

khí SO2, liên hệ bài thực hành số 4 1. Tính chất vật lí: trả lời: - Khí không màu, mùi hắc, rất độc. +Nêu tính chất vật lí của SO2 - Nặng hơn 2 lần KK và tan nhiều trong nƣớc.

64 ?(Trạng thái, mùi đặc trƣng? độc ( d SO   2,2 ) 29 KK tính?) +Tỷ khối so với KK? Tính tan

FI

2

OF

trong nƣớc?

Hoạt động 2: Tính chất hoá học của SO2

ƠN

2.Tính chất hóa học a. Lƣu huỳnh đioxít là oxít axít: - Tan trong nƣớc tạo axít tƣơng ứng SO2 + H2O H2SO3 (axít sunfuarơ->Tính axít yếu ) - Tính axít :H2S <H2SO3 <H2CO3 - Không bền, dễ phân huỷ tạo SO2 - Có thể tạo 2 loại muối:

NH

- Nhận xét về thành phần cấu tạo của SO2?  Tính chất của oxit axit?

- Hs trả lời - Tƣơng tự H2S, tạo 2 loại muối - Hs cho ví dụ, viết sản phẩm

Y

cho ví dụ + Muối trung hòa: Na2SO3, CaSO3…

- GV thông tin cho HS bài + Muối axit: NaHSO3, Ba(HSO3) … toán SO2 + dd NaOH SO2 + NaOH  NaHSO3 SO2 + 2NaOH  Na2SO3 + H2O

KÈ

M

QU

-Xác định số oxi hoá của S b.SO2 là chất vừa có tính khử vừa có tính oxi hóa. trong SO2?

- Nguyên tố S trong SO2 có số oxi hóa trung gian (+4) 4 6  Dự đoán tính chất hoá học S  S  2e ( tính khử ) của SO2? 4 0 ( tính oxi hoá ) S  4 e  S - Gv yêu cầu học sinh viết phƣơng trình minh hoạ cho  SO2 vừa có tính khử vừa có tính oxi hóa. tính khử và tính oxi hoá của * Lƣu huỳnh đioxit là chất khử: 4

1

0

6

DẠ Y

SO2 S O2  Br 2  2H 2O  2H Br  H 2 S O4 4 7 6 - Gv trình diễn thí nghiệm 5 S O2  2K MnO4  2H 2O  K 2 SO4  2MnSO4  2H 2 S O4 SO2 + dd KMnO4 4

0

6

o

V2O5 ,t 2 S O2  O2   2 S O3

* Lƣu huỳnh đioxít là chất oxi hoá: 4

2

0

S O2  2H 2 S  3 S  2H 2O

Hoạt động 3: Ứng dụng và điều chế SO2 12

AL

-Nêu ứng dụng của SO2 trong đời 3. Ứng dụng và điều chế: sống? a. Ứng dụng: ( SGK)

CI

-Nêu phƣơng pháp Đ/chế SO2 b. Điều chế: trong PTN và trong CN? * Trong PTN: Cho H2SO4 đun nóng trong Na2SO3 HS:tự đọc SGK nêu: (phản ứng trao đổi ) -Phƣơng pháp Đ/chế SO2 trong NaSO3 + H2SO4  Na2SO4 + SO2 + H2O PTN * Trong CN: Đốt S trong khí O2 hoặc đốt quặng pirít 0

Hoạt động 4:Tính chất, ứng dụng, sản xuất SO3

OF

0

FI

-Phƣơng pháp Đ/chế SO2 trong sắt (phản ứng oxi hóa-khử) t CN Ptpƣ: S + O2  SO2  Viết PTHH t 4FeS2 + 11O2  2Fe2O3 + 8SO2

II. Lƣu huỳnh trioxit: SO3 -Viết ptpƣ thể hiện SO3 là 1 oxit 1. Tính chất: axit mạnh?

- Chất lỏng, không màu.

- Nhận xét về số oxi hoá của S - Tan vô hạn trong nƣớc và trong axít sunfuric

ƠN

-Nêu tính chất vật lí của SO3 ?

SO3 + H2O  H2SO4 nSO3 + H2SO4  H2SO4.nSO3 (ôleum) - SO3 là một oxit axit mạnh:

NH

trong SO3?  SO3 thể hiện tính chất gì?

-Nêu ứng dụng của SO3

SO3 + MgO  MgSO4 SO3 + 2NaOH  Na2SO4 + H2O

QU

Y

- SO3 là một chất oxi hoá mạnh 2. Ứng dụng và sản xuất: ( SGK)

-H2S,SO2,SO3 có thể gây độc hại Cách xử lí chất thải: cho con ngƣời,là 1 trong những H2S,SO2,SO3là nƣớc vôi trong nguyên nhân gây nên mƣa axit HS: có ý thức khử chất độc,

KÈ

M

hại,làm thí nghiệm để chống ô nhiễm môi trƣờng

DẠ Y

4. Củng cố : Bài tập 1: Từ các chất : H2S, MgSO3, S, FeS2, O2, dung dịch H2SO4. Viết phƣơng trình phản ứng tạo ra SO2? +) MgSO3 + H2 SO4  MgSO4 + SO2 +H2O t +) S + O2  SO2 0

t +)2H2S + 3O2  2SO2 + 2H2O +)4FeS2 +11O2 ->2Fe2O3 + 8SO2 0

13

Bài tập 2: Viết phƣơng trình phản ứng, xác định rõ vai trò oxi hoá – khử của các chất:

AL

H2S + SO2  SO2 + Br2 + H2O 

CI

Bài tập 3: Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp X gồm H2S và S ta cần 8,96 lít oxi, thu đƣợc 7,84 lít SO2. Tính % khối lƣợng các chất trong hỗn hợp X (các khí đo ở điều kiện chuẩn)

FI

5. Dặn dò : - Học bài, làm bài tập

OF

- Chuẩn bị bài axit sunfuric

TIẾT 55: AXIT SUNFURIC. MUỐI SUNFAT(tiết 1) I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

ƠN

1. Kiến thức: - Biết đƣợc:Công thức cấu tạo, tính chất vật lí của H2SO4, ứng dụng và sản xuất H2SO4.

NH

- Hiểu đƣợc: + H2SO4 có tính axit mạnh (tác dụng với kim loại, bazơ, oxit bazơ và muối của axit yếu...) + H2SO4 đặc, nóng có tính oxi hóa mạnh (oxi hóa hầu hết kim loại, nhiều phi kim và hợp chất) và tính háo nƣớc.

Y

2. Kĩ năng: - Quan sát thí nghiệm, hình ảnh... rút ra đƣợc nhận xét về tính chất axit sunfuric.

- Viết phƣơng trình hóa học minh họa tính chất.

QU

3. Phát triển năng lực: - Năng lực hợp tác.

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua nội dung kiến thức.

- Năng lực vận dụng kiến thức vào cuộc sống.

- Năng lực tính toán hóa học.

M

II. PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC - Nêu vấn đề, đàm thoại gợi mở, quan sát và thảo luận.

DẠ Y

KÈ

III. CHUẨN BỊ 1. Chuẩn bị của GV: - Soạn bài từ SGK, STK bám sát chuẩn KTKN. - Hóa chất: H2SO4, NaOH, CuO, Fe, BaCl2, quỳ tím, Cu, bông, H2O. - Dụng cụ: Ống nghiệm, đèn cồn, giá ống nghiệm, đũa thuỷ tinh.

2. Chuẩn bị của HS: - Học bài và làm bài tập trƣớc khi đến lớp.

- Xem trƣớc bài mới. (Bài 33: Axit sunfuric – Muối sunfat) IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 14

AL

1. Ổn định lớp.

- Ổn định lớp và kiểm tra sĩ số.

2. Hoạt động dạy học: Kiểm tra bài cũ: Viết PTHH hoàn thành dãy chuyển hoá sau: Hoạt động của thầy và trò

CI

FeS  H2S S  SO2  SO3  H2SO4 Nội dung bài học

Hoạt động 1: Tính chất vật lí của axit sunfuric

OF

FI

- Gv cho học sinh quan sát lọ chứa axit A. Axit sunfuric: sunfuric đặc  Nhận xét?

I. Tính chất vật lí: - Gv thông tin cho học sinh về cách pha - Axit sunfuric là chất lỏng, sánh, không loãng H2SO4Vì sao? màu, không bay hơi - D= 1,84g/cm3 - Tan vô hạn trong nƣớc và toả nhiều nhiệt

- Gv giải thích

ƠN

Hoạt động 2: Tính chất hoá học của axit sunfuric loãng

NH

- Gv hƣớng dẫn học sinh thực hiện thí II. Tính chất hoá học: nghiệm chứng minh tính axit của axit 1. Axit sunfuric loãng: sunfuric - Quỳ tím hoá đỏ - Hs thực hiện theo nhóm, kết luận, viết - Tác dụng với kim loại đứng trƣớc HH2 phƣơng trình minh hoạ

- Tác dụng với bazơ và oxit bazơ - Tác dụng với muối của axit yếu hơn

b. Tính chất của axit sunfuric đặc:  Tính oxi hoá mạnh H2SO4 đặc, nóng oxi hoá hầu hết kim loại (trừ Au, Pt), nhiều phi kim (C,S,P…) và nhiều hợp chất  SO2, kim loại có hoá trị cao nhất

QU

- Trong H2SO4, S có mức oxi hoá bao nhiêu?  Dự đoán tính chất của H2SO4?

- Gv hƣớng dẫn HS làm thí

Y

Hoạt động 3: Tính chất hoá học của axit sunfuric đặc

DẠ Y

KÈ

M

nghiệm đối chứng H2SO4 loãng và đặc với Cu - Hs thực hiện, nêu hiện tƣợng, nhận xét về HSO4 đặc - Hs viết PTHH theo nhóm: + H2SO4 với kim loại + H2SO4 với phi kim + H2SO4 với hợp chất

+ Với kim loại: M + H2SO4 đặc  M2(SO4)n + SO2/S/H2S + H2O (n là mức oxi hoá cao nhất của kim loại M) 2H2SO4 + 2Ag Ag2SO4 + SO2 + 2H2O 6H2SO4+2FeFe2(SO4)3+ 3SO2 + 6H2O + Với phi kim: 5H2SO4 + 2P 2H3PO4 + 5SO2 + 2H2O 2H2SO4 + C  CO2 + 2SO2 + 2H2O + Với hợp chất: 3H2SO4 + H2S  15

4SO2 + 4H2O

H2SO4 + 2HBr  Br2 + SO2 + H2O nguội

không phản ứng với Al, Fe,

AL

Lƣu ý: H2SO4đặc, - Trình chiếu thí nghiệm Tính háo nước đƣờng + H2SO4đăc Cn(H2O)m H2SO4đặc

nC + mH2O

- Gv lƣu ý học sinh khi dùng C12H22O11

H2SO4đặc

12C + 11H2O

OF

axit sunfuric đặc trong thí (saccarozơ)

FI

- Hs quan sát, nhận xét, viết (gluxit) pthh Ví dụ: - Gv giải thích

CI

Cr… thụ động hoá

- Gv thông tin

nghiệm, trình chiếu hình ảnh 2H2SO4 + C  CO2 + 2SO2 + 2H2O - Thông tin về tính axit Tinh axit: Khi tác dụng với các chất không có tính khử Vd: 3H2SO4 +Fe2O3 Fe2(SO4)3+ 3H2O

ƠN

4. Củng cố : Viết phƣơng trình phản ứng giữa axit sunfuric đặc và Fe, S?

NH

5. Dặn dò : - Học bài - Chuẩn bị phần tiếp theo

TIẾT 57: LUYỆN TẬP: OXI - LƢU HUỲNH (tiết 1)

QU

Y

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức:Học sinh nắm vững: - Mối quan hệ giữa cấu tạo nguyên tử, độ âm điện, số oxi hóa của nguyên tố với những tính chất hóa học của oxi, lƣu huỳnh.

- Tính chất hóa học của hợp chất lƣu huỳnh liên quan đến trạng thái oxi hóa của nguyên tố lƣu huỳnh trong hợp chất.

2. Kĩ năng: - Viết phƣơng trình hóa học hoàn thành chuỗi phản ứng.

M

- Phân biệt muối sunfat , axit sunfuric với các axit và muối khác.

- Tính khối lƣợng muối thu đƣợc khi cho SO2 tác dụng với dung dịch NaOH.

DẠ Y

KÈ

3. Phát triển năng lực: - Năng lực hợp tác.

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua nội dung kiến thức.

- Năng lực vận dụng kiến thức vào cuộc sống.

- Năng lực tính toán hóa học.

II. PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC - Nêu vấn đề, đàm thoại gợi mở, quan sát và thảo luận.

III. CHUẨN BỊ 1. Chuẩn bị của GV: 16

- Soạn bài từ SGK, STK bám sát chuẩn KTKN.

AL

- Hệ thống các câu hỏi và bài tập có liên quan.

2. Chuẩn bị của HS: - Học bài và làm bài tập trƣớc khi đến lớp.

CI

- Xem trƣớc bài mới. (Bài 34: Luyện tập: Oxi – Lƣu huỳnh).

FI

IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định lớp.

- Ổn định lớp và kiểm tra sĩ số.

2. Hoạt động dạy học: Hoạt động của thầy và trò

OF

Nội dung bài học

Hoạt động 1: Kiến thức cần nắm vững

NH

ƠN

GV phát vấn học sinh về I. Kiến thức cần nắm vững: những kiến thức cần nhớ: 1.Cấu hình e của nguyên tử: - Cấu hình e lớp ngoài -O(Z=8):[He] 2s22p4 cùng của O, S? -S(Z=16): [Ne] 3s23p4 - Độ âm điện?

2.Độ âm điện: - So sánh tính chất của oxi *ĐAĐ: O=3,44> S=2,58 và S, khác nhau nhƣ thế 3.Tính chất hoá học:

QU

Y

nào, vì sao? a.Tính oxi hoá: O>S - Các hợp chất và tính -Oxi oxi hoá hầu hết KL,nhiều PK, nhiều Hợp chất chất tƣơng ứng của các -S oxi hoá nhiều KL,1 số PK hợp chất của S? II.TÍNH CHẤT CỦA CÁC HỢP CHẤT CỦA S 1.H2S :có tính khử mạnh

KÈ

M

t t 2H2S+O2   2S+2H2O; 2H2S+O2   2SO2 +2H2O 2.SO2 :có tính khử và tính oxi hoá=>SO2 là oxit axit 3.SO3 và H2SO4 :có tính oxi hoá o

o

-SO3 là oxit axit +H2SO4(l) có tính chất chung của axit( làm qùy hoá đỏ, t/d với Kl trƣớc H2 , t/d với muối, t/d với oxit bazơ và bazơ) +H2SO4 (đ) có tính háo nƣớc và tính oxi hoá mạnh, tính axit

Hoạt động 2: Bài tập

DẠ Y

- GV: Nêu đề bài BT1: Hoàn thành các dãy biến hoá sau (ghi rõ điều kiện nếu - HS thảo luận 5 phút có) tìm hƣớng giải a) FeS  H2S  S  SO2  H2SO4 - 3 Hs lên bảng b) ZnS  H2S  H2SO4  CuSO4  BaSO4 - Hs khác làm vào vở HD: 17

nháp  Nhận xét, bổ a)

AL

FeS  2 HCl  FeCl2  H 2 S

sung

t - Gv nhận xét, giảng 2 H 2 S  O2thieu   2 S  2 H 2O t giải, đánh giá S  O2   SO2 o

o

CI

SO2  Br2  2 H 2O  2 HBr  H 2 SO4

ZnS  2 HCl  ZnCl2  H 2 S H 2 SO4  CuO  CuSO4  H 2O

OF

H 2 S  4Cl2  4 H 2O  8HCl  H 2 SO4

FI

b)

CuSO4  BaCl2  CuCl2  BaSO4

ƠN

BT2: Nhận biết các dung dịch sau: a) H2SO4; HCl; HNO3; NaOH b) Na2SO4; Na2SO3; NaNO3

NH

HD: - Gv hƣớng dẫn tính a) Dùng qùy tím, dd BaCl2, dd AgNO3 khối lƣợng muối theo b) Dùng dd BaCl2, HCl phƣơng pháp giải hệ BT3: 10/139SGK nNaOH  CM .V  0, 25mol; nSO2 

nNaOH 0, 25 < 2  Tạo hỗn hợp 2 muối  nSO2 0, 2

QU

Y

Ta có: 1<

m 12,8   0, 2mol M 64

PT: SO2 + NaOH  NaHSO3 (1) 0,2 0,2 0,2 mol

KÈ

M

NaHSO3 + NaOH  Na2SO3 + H2O (2) 0,05 0,05 0,05 mol

Số mol NaOH dƣ sau pƣ (1) = 0,25- 0,2 = 0,05 mol Số mol Na2SO3 = Số mol NaOH dƣ = 0,05 mol Số mol NaHSO3 còn lại= 0,2 – 0,05 = 0,15 mol 

nNa2 SO3  0, 05.126  6,3( g ) nNaHSO3  0,15.104  15, 6( g )

DẠ Y

4. Củng cố : - Phân biệt các dd: Có cả gốc sunfat và halogenua, nhận biết gốc sunfat trƣớc - Xác định loại muối tạo thành từ tỉ lệ số mol NaOH / số mol SO2 5. Dặn dò : - Ôn lại chƣơng VI 18

DẠ Y

KÈ

M

QU

Y

NH

ƠN

OF

FI

CI

AL

- Chuẩn bị bài tập SGK, SBT cho tiết luyện tập tiếp theo

19