TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CHẤT RẮN VÀ CHẤT LỎNG. SỰ CHUYỂN THỂ” VẬT LÝ 10

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC

vectorstock.com/10212086

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH THÔNG QUA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CHẤT RẮN VÀ CHẤT LỎNG. SỰ CHUYỂN THỂ” VẬT LÝ 10 WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ DIỆN

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH THÔNG QUA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CHẤT RẮN VÀ CHẤT LỎNG. SỰ CHUYỂN THỂ” VẬT LÝ 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN VẬT LÍ

Quảng Ngãi – Năm 2020 QUẢNG NGÃI - NĂM 2020

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ DIỆN

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH THÔNG QUA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CHẤT RẮN VÀ CHẤT LỎNG. SỰ CHUYỂN THỂ” VẬT LÝ 10

Ngành: Lý luận và PPDH Bộ môn Vật lí Mã số: 8.14.01.11

Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ THANH HUY

Quảng Ngãi - Năm 2020

iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT

Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

1

CĐ

Cao đẳng

2

CNH

Công nghiệp hóa

3

ĐH

Đại học

4

ĐHNN

Định hướng nghề nghiệp

5

GDPT

Giáo dục phổ thông

6

GV

Giáo viên

7

HĐH

Hiện đại hóa

8

HĐTN

Hoạt động trải nghiệm

9

HS

Học sinh

10

NL

Năng lực

11

PPDH

Phương pháp dạy học

12

TCCN

Trung cấp chuyên nghiệp

13

THCS

Trung học cơ sở

14

THPT

Trung học phổ thông

15

TNSP

Thực nghiệm sư phạm

16

TTĐC

Thông tin đại chúng

iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... iii DANH MỤC BẢNG ................................................................................................... vii DANH MỤC SƠ ĐỒ ....................................................................................................ix DANH MỤC BIỂU ĐỒ ................................................................................................ix DANH MỤC CÁC HÌNH ............................................................................................ix MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1 1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................2 3. Giả thuyết khoa học .................................................................................................2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................3 6. Phương pháp nghiên cứu .........................................................................................3 7. Dự kiến đóng góp của đề tài ....................................................................................3 8. Cấu trúc của luận văn ..............................................................................................4 NỘI DUNG .....................................................................................................................5 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ VIỆC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH ..........................................................................5 1.1. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực .................................................5 1.1.1. Khái niệm năng lực ...................................................................................5 1.1.2. Khung năng lực thế kỉ 21 ..........................................................................7 1.1.3. Định hướng chuẩn đầu ra về NL của chương trình GDPT sau 2018 ........8 1.2. Năng lực định hướng nghề nghiệp ...................................................................9 1.2.1 Khái niệm năng lực định hướng nghề nghiệp ............................................9 1.2.2. Cấu trúc của năng lực định hướng nghề nghiệp ........................................9 1.2.3. Hệ thống kĩ năng định hướng nghề nghiệp .............................................10 1.2.4 Qui trình ĐHNN .......................................................................................11 1.3. Hoạt động trải nghiệm trong dạy học Vật lí ở trường phổ thông ..................12 1.3.1. Hoạt động trải nghiệm trong chương trình GDPT mới ...........................12 1.3.2. Nội dung của hoạt động trải nghiệm .......................................................13 1.3.3. Các hình thức tổ chức HĐTN trong dạy học ở trường THPT .................15 1.3.4. Một số phương pháp tổ chức HĐTN trong dạy học vật lí.......................16 1.3.5. Qui trình xây dựng các HĐTN ................................................................ 16

v 1.3.6. Đánh giá sự phát triển NL HS trong dạy học trải nghiệm.......................19 1.4. Hoạt động trải nghiệm phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của HS ...............................................................................................................................21 1.4.1. Vai trò của HĐTN trong dạy học Vật lí theo hướng phát triển NL ĐHNN của HS................................................................................................................21 1.4.2. Quy trình thiết kế một HĐTN theo định hướng phát triển NL HS. ........22 1.4.3. Tiêu chí đánh giá NL ĐHNN thông qua tổ chức HĐTN ........................23 1.4.4. Đánh giá NL ĐHNN qua tổ chức HĐTN ................................................23 1.5. Điều tra thực trạng phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp thông qua tổ chức HĐTN trong dạy học Vật lí ...........................................................................27 1.5.1. Mục đích điều tra .....................................................................................27 1.5.2. Đối tượng điều tra....................................................................................27 1.5.3. Phương pháp điều tra ...............................................................................28 1.5.4. Kết quả điều tra .......................................................................................28 1.5.5. Biện pháp phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của HS .............40 Kết luận chương 1 .....................................................................................................41 CHƯƠNG 2. THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC HĐTN TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CHẤT RẮN VÀ CHẤT LỎNG. SỰ CHUYỂN THỂ” VẬT LÍ 10” ....................42 2.1. Đặc điểm của chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể”....................42 2.1.1. Cấu trúc logic kiến thức chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” ...........................................................................................................................42 2.1.2. Vai trò của các kiến thức về “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” trong đời sống và sản xuất. ................................................................................43 2.2. Một số nghề nghiệp và nghề truyền thống có thể thiết kế các HĐTN theo hướng phát triển NL ĐHNN khi dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” ............................................................................................................46 2.3. Thiết kế một số HĐTN chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” theo hướng phát triển NL ĐHNN của HS .....................................................................48 2.3.1. Khái quát về các HĐTN được xây dựng trong chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” theo hướng phát triển NL ĐHNN của HS ......................48 2.3.2. Xây dựng các HĐTN cụ thể theo hướng phát triển NL ĐHNN của HS. 49 2.4. Thiết kế giáo án dạy học cụ thể các HĐTN trong dạy học chương VII “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” ..........................................................................83 Kết luận chương 2 .....................................................................................................86 CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..........................................................87 3.1. Mục đích và nhiệm vụ TNSP ..........................................................................87

vi 3.1.1. Mục đích TNSP .......................................................................................87 3.1.2. Nhiệm vụ TNSP ......................................................................................87 3.2. Đối tượng và nội dung TNSP .........................................................................87 3.2.1. Đối tượng TNSP ......................................................................................87 3.2.2. Nội dung TNSP .......................................................................................87 3.3. Phương pháp TNSP ........................................................................................88 3.3.1. Phương pháp quan sát..............................................................................88 3.3.2. Phương pháp thống kê toán học ..............................................................88 3.4. Diễn biến và kết quả TNSP .............................................................................88 3.4.1. Diễn biến và kết quả thu được khi dạy thực nghiệm chủ đề : “Tuổi trẻ với việc bảo tồn và phát triển nghề làm đường phèn, mạch nha” .....................88 3.5. Đánh giá kết quả TNSP ................................................................................100 3.5.1. Đánh giá sự phát triển NL ĐHNN qua các hoạt động...........................100 3.5.2. Đánh giá sự phát triển NL ĐHNN của tiêu chí NN1.1 qua cả chủ đề. .105 3.6. Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực nghiệm sư phạm ..........106 3.6.1. Thuận lợi................................................................................................106 3.6.2. Khó khăn ...............................................................................................106 Kết luận chương 3 ...................................................................................................107 KẾT LUẬN CHUNG VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................108 1. Những kết quả đạt được của luận văn: ................................................................108 2. Hạn chế của đề tài ................................................................................................108 3. Kiến nghị .............................................................................................................108 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...........................................................................................110 PHỤ LỤC

vii DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Cấu trúc của năng lực định hướng nghề nghiệp ...........................................10 Bảng 1.2. Chương trình HĐTN cho các cấp .................................................................13 Bảng 1.3. Thang đánh giá NL ĐHNN ...........................................................................23 Bảng 1.4. Mức độ quan trọng của công tác hướng nghiệp ở trường THPT ..................28 Bảng 1.5. Mức độ tham gia vào công tác ĐHNN của GV ............................................28 Bảng 1.6. Mức độ cần thiết của HĐTN và mức độ hứng thú của GV về việc tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển NL ĐHNN ......................................29 Bảng 1.7. Đánh giá của GV về công tác ĐHNN trong trường THPT hiện nay ...........30 Bảng 1.8. Mức độ quan trọng của công tác ĐHNN trong trường THPT hiện nay theo nhận định của HS .........................................................................................31 Bảng 1.9. Mức độ thường xuyên được tư vấn, ĐHNN của HS.....................................31 Bảng 1.10. Mức độ cần thiết của HĐTN và mức độ hứng thú của HS về việc tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển NL ĐHNN ......................................32 Bảng 1.11. Mức độ hứng thú của HS đối với các hình thức tổ chức HĐTN ................32 Bảng 1.12. Mức độ quan tâm đến nghề nghiệp tương lai của HS .................................33 Bảng 1.13. Thời điểm xuất hiện nhu cầu lựa chọn nghề nghiệp ...................................33 Bảng 1.14. Dự định của HS sau khi tốt nghiệp THPT ..................................................34 Bảng 1.15. Sự lựa chọn ngành nghề (nhóm nghề) của HS THPT.................................35 Bảng 1.16. Lý do lựa chọn nghề nghiệp của HS THPT ................................................36 Bảng 1.17. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn ngành nghề của HS ....................37 Bảng 1.18. Những khó khăn mà HS THPT gặp phải khi lựa chọn nghề. .....................38 Bảng 2.1. Cấu trúc nội dung chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” .............42 Bảng 2.2. Gợi ý một số HĐTN ĐHNN có liên quan đến chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” ....................................................................................46 Bảng 2.3. Các HĐTN trong dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể”48 Bảng 2.4. Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện hoạt động 1. ..................................................................................50 Bảng 2.5. Nội dung dự kiến chương trình tham quan cơ sở sản xuất đặc sản Quảng Ngãi Mỹ Nhật tại Tư Nghĩa – Quảng Ngãi. .................................................51 Bảng 2.6. Tiêu chí đánh giá NL ĐHNN hoạt động 1 ....................................................53 Bảng 2.7. Tiêu chí đánh giá báo cáo tìm hiểu nghề đường phèn ..................................55 Bảng 2.8. Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện hoạt động 2 ...................................................................................56 Bảng 2.9. Tiêu chí đánh giá NL ĐHNN hoạt động 2 ....................................................58 Bảng 2.10. Tiêu chí đánh giá đường phèn .....................................................................60 Bảng 2.11. Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện. ......................................................................................................62 Bảng 2.12. Tiêu chí đánh giá NL ĐHNN hoạt động 3 ..................................................64

viii Bảng 2.13. Tiêu chí đánh giá mạch nha ........................................................................65 Bảng 2.14. Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện. ......................................................................................................67 Bảng 2.15. Tổng quan dự án em là kĩ sư điện tự động hóa ...........................................68 Bảng 2.16. Tiến trình cụ thể của dự án..........................................................................69 Bảng 2.17. Tiêu chí đánh giá NL ĐHNN hoạt động 4 ..................................................70 Bảng 2.18. Tiêu chí đánh giá máy sấy và mái che tự động ...........................................73 Bảng 2.19. Tiêu chí đánh giá máy sấy và mái che tự động ...........................................75 Bảng 2.20. Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện. ......................................................................................................76 Bảng 2.21. Tiêu chí đánh giá NL ĐHNN hoạt động 5 ..................................................78 Bảng 2.22. Tiêu chí đánh giá hoạt động bán hàng ........................................................80 Bảng 2.23. Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện. ......................................................................................................81 Bảng 2.24. Tiêu chí đánh giá báo cáo tìm hiểu nghề ....................................................82 Bảng 2.25. Chuỗi các hoạt động dạy học và HĐTN trong cả chủ đề. ..........................83 Bảng 3.1. Kết quả phiếu đánh giá về NL ĐHNN trong hoạt động tham quan cơ sở sản xuất đường phèn của một số HS tiêu biểu. ..................................................91 Bảng 3.2. Kết quả phiếu đánh giá về NL ĐHNN trong hoạt động tham quan cơ sở sản xuất mạch nha của một số HS tiêu biểu. ......................................................92 Bảng 3.3. Kết quả đánh giá về NL ĐHNN trong HĐTN 2 của một số HS tiêu biểu. ...94 Bảng 3.4. Kết quả đánh giá về NL ĐHNN trong HĐTN 3 của một số HS tiêu biểu. ...96 Bảng 3.5. Kết quả đánh giá về NL ĐHNN trong HĐN 3 của một số HS tiêu biểu. .....98 Bảng 3.6. Kết quả đánh giá về NL ĐHNN trong HĐTN 5 của một số HS tiêu biểu. ...99 Bảng 3.7. Tiêu chí đánh giá các mức độ đạt được của NL ĐHNN .............................100 Bảng 3.8. Các mức độ NL HS đạt được qua 2 hoạt động ...........................................100 Bảng 3.9. Các mức độ NL HS đạt được qua 2 hoạt động tham quan cơ sở chế biến mạch nha và trải nghiệm tự làm mạch nha ................................................102 Bảng 3.10. Các mức độ NL HS đạt được qua hoạt động chế tạo máy sấy và mái che thông minh .................................................................................................103 Bảng 3.11. Các mức độ NL HS đạt được qua đánh giá theo các chỉ số hành vi của hoạt động 5. ........................................................................................................104 Bảng 3.12. Các mức độ NL ĐHNN của tiêu chí NN1.1 mà HS đạt được qua cả chủ đề. ....................................................................................................................105

ix DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mô hình bốn thành phần NL và bốn trụ cốt giáo dục theo UNESCO ...........8 Sơ đồ 1.2. Nội dung của HĐTN ....................................................................................13 Sơ đồ 1.3. Qui trình xây dựng HĐTN ...........................................................................16 Sơ đồ 2.1. Loc gic hình thành kiến thức chương 7........................................................43 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1. Khó khăn gặp phải của GV khi tổ chức HĐTN ........................................30 Biểu đồ 1.2. Dự định nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp của HS THPT ...........................34 Biểu đồ 1.3. Các nguồn tìm kiếm thông tin về nghề nghiệp của HS THPT .................40 Biểu đồ 3.1. Các mức độ NL HS đạt được qua 2 hoạt động tham quan cơ sở sản xuất đường phèn và trải nghiệm tự sản xuất đường phèn. ............................101 Biểu đồ 3.2. Các mức độ NL HS đạt được qua 2 hoạt động tham quan cơ sở chế biến mạch nha và trải nghiệm tự làm mạch nha ............................................102 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1. Gặp gỡ và trò chuyện cùng các nghệ nhân ....................................................89 Hình 3.2. HS trải nghiệm một số công việc của người thợ làm đường phèn ................90 Hình 3.3. Một số hình ảnh trải nghiệm tham quan cơ sở sản xuất mạch nha và muối ăn: ......................................................................................................................92 Hình 3.4. Hình ảnh HS thực hành làm mạng ghim ......................................................93 Hình 3.5. Đường phèn do HS tự nấu .............................................................................94 Hình 3.6. Mầm lúa sau khi ủ .........................................................................................95 Hình 3.7. Trộn bột mộng và xôi nếp trước khi ủ lên men .............................................95 Hình 3.8. Mạch nha do HS tự làm .................................................................................96 Hình 3.9. Một số hoạt động của HS trong trải nghiệm làm mạch nha ..........................96 Hình 3.10. Bài tìm hiểu nghề của HS ............................................................................97 Hình 3.11. HS làm khung cho mô hình mái che và máy sấy ........................................97 Hình 3.12. Lắp đặt và chạy thử nghiệm ........................................................................98 Hình 3.13. HS đóng gói sản phẩm .................................................................................98 Hình 3.14. Bày bán và tư vấn sản phẩm ........................................................................99 Hình 3.15. Một số hình ảnh trong hoạt động bán hàng .................................................99

1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong bối cảnh của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang lan rộng khắp thế giới, tốc độ phát triển và tác động của những đột phá trong công nghệ đã có những ảnh hưởng mạnh mẽ không chỉ làm biến đổi kinh tế mà còn biến đổi cả văn hóa, xã hội một cách toàn diện. Một trong những yếu tố để đảm bảo không bỏ lỡ cơ hội lên kịp chuyến tàu cách mạng công nghiệp 4.0, đó chính là cải thiện nguồn vốn con người để có thể đáp ứng được các yêu cầu về kiến thức và kỹ năng liên tục thay đổi trong môi trường lao động mới. Điều này đặt ra cho giáo dục và đào tạo sứ mệnh to lớn là chuẩn bị đội ngũ nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước.

Việt Nam sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn khi nền giáo dục của chúng ta đang còn quá nặng về trang bị kiến thức, kỹ năng mà chưa hướng đến phát triển phẩm chất và NL của người học, thúc đẩy đổi mới và sáng tạo cho người học, đáp ứng những yêu cầu đặt ra cho công dân trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0.

Trong vài thập niên gần đây, chúng ta có thể nhận thấy giáo dục Việt Nam đã có những bước chuyển mình theo hướng chú trọng vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề có tính thực tiễn cho HS, thay vì chỉ học thuộc nội dung từ sách giáo khoa. Điều này thể hiện rõ qua quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục của Nghị quyết số 29NQ/TW Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI là: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện NL và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”[1]. Trong đó nhấn mạnh mục tiêu cụ thể đối với GDPT là: “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho HS”[1].

Tuy nhiên trên thực tế, chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo còn thấp so với yêu cầu, nhất là giáo dục và ĐHNN. Hệ thống giáo dục và đào tạo của nước ta còn thiếu sợi dây liên kết giữa các trình độ và giữa các phương thức giáo dục, đào tạo; còn chưa chú trọng vào công tác ĐHNN cho HS. Đào tạo còn thiếu gắn kết với nghiên cứu khoa học, sản xuất, kinh doanh và nhu cầu của thị trường lao động. Để hạn chế những tồn tại nói trên, ngày 14 tháng 5 năm 2018 Thủ tướng chính phủ ban hành quyết định số: 522/QĐ-TTg Phê duyệt đề án Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong GDPT giai đoạn 2018 - 2025. Trong đó đề ra mục tiêu đến năm 2025 là “Phấn đấu 100% trường THCS và THPT có chương trình giáo dục hướng nghiệp gắn với sản xuất, kinh doanh, dịch vụ của địa phương”[17].

2 Ở lứa tuổi THPT, HS dần hoàn thiện về nhân cách, lối sống và bước đầu xác định được sở trường của bản thân và hình thành một số NL cơ bản của người lao động. Đây là giai đoạn quan trọng để mỗi HS có những định hướng đúng đắn về lựa chọn nghề phù hợp cho bản thân trong tương lai. Do đó, việc dạy học các môn nói chung và môn Vật lí nói riêng ở THPT cần đề cao việc phát triển NL ĐHNN cho HS. Trải nghiệm là một yêu cầu quan trọng của dạy học theo định hướng phát triển NL HS mà chương trình GDPT mới đang hướng đến. Ngoài các hoạt động hướng đến cá nhân, xã hội, tự nhiên, nội dung HĐTN ở cấp THPT tập trung hơn vào hoạt động giáo dục hướng nghiệp, nhằm phát triển NL ĐHNN. Thông qua các hoạt động đó, HS được đánh giá và tự đánh giá về NL, sở trường, hứng thú liên quan đến nghề nghiệp, được tìm hiểu các nghề nghiệp truyền thống ở địa phương nói riêng và tìm hiểu thế giới nghề nghiệp nói chung, làm cơ sở để lựa chọn cho mình ngành nghề phù hợp trong tương lai.

Tuy nhiên, hiện nay các trường THPT trong cả nước nói chung, ở tỉnh Quảng Ngãi nói riêng vẫn thường tổ chức các hoạt động hướng nghiệp, chủ yếu là thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp nhưng hình thức tổ chức chưa đa dạng; nội dung chưa phong phú, các hoạt động gắn với các môn học rất ít và chưa hiệu quả; thời gian tổ chức các hoạt động giáo dục hướng nghiệp khá khiêm tốn, còn mang tính đối phó và cách thức tổ chức chủ yếu theo kinh nghiệm, chưa có những cơ sở lí luận, mô hình thực tiễn nào chỉ dẫn cụ thể cách tổ chức HĐTN nhằm phát triển NL ĐHNN cho HS một cách hiệu quả.

Xuất phát từ những vấn đề trên cho thấy việc hình thành và phát triển NL ĐHNN thông qua tổ chức HĐTN đối với các môn học nói chung và môn Vật lí nói riêng là vấn đề hết sức thiết thực và mang tính thời sự trong giáo dục hiện nay. Chính vì thế tôi quyết định chọn đề tài: “Phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh thông qua tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể - Vật lí 10”.

2. Mục tiêu nghiên cứu Thiết kế và tổ chức được một số HĐTN trong dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” theo hướng phát triển NL ĐHNN của HS. 3. Giả thuyết khoa học Nếu thiết kế được một số HĐTN và vận dụng để tổ chức được trong quá trình dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” thì sẽ phát triển được NL ĐHNN của HS, qua đó nâng cao kết quả học tập môn Vật lí 10 THPT. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu HĐTN chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” Vật lí 10 THPT theo hướng phát triển NL ĐHNN.

3 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phát triển NL ĐHNN thông qua tổ chức HĐTN trong dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” Vật lí 10 tại trường THPT số 2 Tư Nghĩa.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc phát triển NL ĐHNN thông qua tổ chức HĐTN cho HS trong dạy học Vật lí phổ thông.

- Tìm hiểu thực trạng phát triển NL ĐHNN thông qua tổ chức HĐTN trong dạy học Vật lí ở trường THPT số 2 Tư Nghĩa – tỉnh Quảng Ngãi.

- Phân tích cấu trúc nội dung và thành phần kiến thức chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” Vật lí 10, làm cơ sở cho việc thiết kế và xây dựng các HĐTN. - Đề xuất được quy trình tổ chức HĐTN trong dạy học Vật lí ở trường THPT theo định hướng phát triển NL ĐHNN của HS. - Thiết kế và tổ chức được một số HĐTN trong dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” Vật lí 10.

- TNSP nhằm đánh giá hiệu quả của luận văn.

6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết - Nghiên cứu văn kiện của Đảng, luật Giáo dục, tạp chí Giáo dục, các tài liệu về lí luận dạy học, các luận văn, luận án liên quan đến đề tài nghiên cứu các tài liệu …

- Nghiên cứu chương trình nội dung sách giáo khoa, chương trình GDPT mới, sách GV, tài liệu có liên quan đến đề tài, các PPDH vật lí.

6.2. Nghiên cứu thực tiễn - Dự giờ và tìm hiểu để biết được thực trạng dạy và học môn Vật lí, từ đó rút ra được những luận cứ quan trọng về tình hình dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” Vật lí 10 ở trường THPT số 2 Tư Nghĩa, từ đó có căn cứ để tổ chức các HĐTN, khắc phục những khó khăn, hạn chế của thực trạng đó.

- Điều tra về hứng thú của HS đối với các hình thức của HĐTN và hiểu biết của HS đối với các ngành nghề truyền thống tại địa phương có liên quan đến các ứng dụng của chương“Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” - Vật lí 10.

- Tiến hành TNSP để kiểm nghiệm hiệu quả của đề tài.

6.3. Phương pháp xử lý thông tin - Sử dụng toán học thống kê để xử lý kết quả TNSP. 7. Đóng góp của đề tài - Đề xuất được quy trình tổ chức HĐTN trong dạy học Vật lí ở trường THPT nhằm phát NL ĐHNN của HS.

4 - Thiết kế và tổ chức được một số HĐTN chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” Vật lí 10 theo hướng phát triển NL ĐHNN của HS. - Đánh giá được thực trạng phát triển NL ĐHNN thông qua tổ chứcHĐTN trong dạy học Vật lí ở trường THPT số 2 Tư Nghĩa.

8. Cấu trúc của luận văn Luận văn gồm các phần sau: Mở đầu Nội dung Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn về tổ chức HĐTN theo hướng phát triển NL định hướng nghề nghiệp của HS Chương 2. Thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” Vật lí 10 Chương 3. Thực nghiệm sự phạm Kết luận Tài liệu tham khảo Phụ lục

5 NỘI DUNG CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH 1.1. Dạy học theo định hướng phát triển NL Dạy học theo định hướng phát triển NL là một xu hướng dạy học hiện đại được bàn đến nhiều từ những năm 90 của thế kỉ trước và hiện nay đã trở thành xu hướng giáo dục quốc tế được nhiều nước trên thế giới đã và đang áp dụng.

Dạy học theo định hướng phát triển NL nhằm mục tiêu phát triển NL người học, chú trọng NL vận dụng tri thức trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con người NL giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp.

Dạy học theo định hướng phát triển NL là “việc dạy học thay vì chỉ dừng ở hướng tới mục tiêu dạy học hình thành kiến thức, kĩ năng và thái độ tích cực ở HS thì còn hướng tới mục tiêu xa hơn đó là trên cơ sở kiến thức, kĩ năng được hình thành, phát triển khả năng thực hiện các hành động có ý nghĩa đối với người học. Nói một cách khác việc dạy học định hướng phát triển NL về bản chất không thay thế mà chỉ mở rộng hoạt động dạy học hướng nội dung bằng cách tạo một môi trường, bối cảnh cụ thể để HS được thực hiện các hoạt động vận dụng kiến thức, sử dụng kĩ năng và thể hiện thái độ của mình” [16].

Việt Nam đang tiến hành đổi mới chương trình giáo dục và đổi mới sách giáo khoa GDPT sau 2018 theo định hướng phát triển NL của người học nhằm thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04-11-2013 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI là: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện NL và phẩm chất người học” [1]. Để chương trình đổi mới đảm bảo mục tiêu là hướng đến giáo dục phát triển toàn diện NL và phẩm chất người học, trước hết cần làm rõ khái niệm mấu chốt là khái niệm NL, khung NL cần thiết cho thế kỉ 21, hình dung khung NL chung, khung NL mà mỗi môn học cần hình thành ở HS và con đường hình thành, phát triển những NL ấy, giúp người biên soạn chương trình, tác giả SGK, cán bộ chỉ đạo và GV trực tiếp đứng lớp hiểu rõ và tiến hành công cuộc đổi mới thành công.

1.1.1. Khái niệm năng lực Trong tiếng Anh có nhiều thuật ngữ khác nhau để diễn đạt những nội dung liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến vấn đề NL như: competence, ability, capability, possibility, potentiality, aptitude… Từ NL được sử dụng với nhiều nghĩa cụ thể gắn với các lĩnh vực khác nhau, trong những tình huống và ngữ cảnh khác nhau. Tương tự như tiếng Anh, trong tiếng Việt, từ NL rất gần nghĩa với một số từ khác như tiềm năng, khả

6 năng, kĩ năng, tài năng... Mặc dù có rất nhiều quan điểm, định nghĩa về NL, nhưng phần lớn các định nghĩa về NL của các tài liệu trong nước cũng như ở nước ngoài đều qui NL vào phạm trù khả năng. Ví dụ: - Chương trình Giáo dục Trung học bang Québec, Canada năm 2004 định nghĩa NL là “một khả năng hành động hiệu quả bằng sự cố gắng dựa trên nhiều nguồn lực.”

- Chương trình Giáo dục của New Zealand quan niệm NL đó là “một khả năng hành động hiệu quả hoặc là sự phản ứng thích đáng trong các tình huống phức tạp nào đó”.

- Denyse Tremblay cho rằng NL là “khả năng hành động, thành công và tiến bộ dựa vào việc huy động và sử dụng hiệu quả tổng hợp các nguồn lực để đối mặt với các tình huống trong cuộc sống”.

- Theo F. E. Weinert, NL là “tổng hợp các khả năng và kĩ năng sẵn có hoặc học được cũng như sự sẵn sàng của HS nhằm giải quyết những vấn đề nảy sinh và hành động một cách có trách nhiệm, có sự phê phán để đi đến giải pháp.”

- Còn theo từ điển Tiếng Việt: NL là khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó. Tuy nhiên cũng theo từ điển Tiếng Việt thì khả năng là “cái có thể xuất hiện, có thể xảy ra trong điều kiện nhất định”; hoặc cái vốn có về vật chất hoặc tinh thần để có thể làm được việc gì”. Dù theo nghĩa nào trong hai nghĩa nói trên thì cũng không nên quy NL vào phạm trù khả năng vì người có NL trong một lĩnh vực nào đó chắc chắn sẽ thực hiện thành công loại hoạt động tương ứng; trong khi đó khả năng là cái tồn tại ở dạng tiềm năng, có thể biến thành hiện thực nhưng cũng có thể không biến thành hiện thực. Tuy nhiên trong thuật ngữ khả năng của các tác giả nước ngoài luôn đi kèm các cụm từ “hành động hiệu quả”, “hành động, thành công và tiến bộ”, “đi đến giải pháp”. Như vậy có thể thấy từ NL tuy được qui vào phạm trù khả năng nhưng khả năng này luôn đi kèm với việc thực hiện hành động chắc chắn có kết quả thành công.

Tài liệu hội thảo chương trình GDPT tổng thể trong chương trình GDPT mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng giải thích NL tương tự những khái niệm trên khi cho rằng: “NL là sự huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí... để thực hiện một loại công việc trong một bối cảnh nhất định” [2].

Như vậy để phân biệt NL với những khái niệm khác cùng phạm trù, các tài liệu trong nước và nước ngoài đều thống nhất quan niệm NL cá nhân được bộc lộ ở hoạt động (hành động, công việc) nhằm đáp ứng những yêu cầu cụ thể trong bối cảnh (điều kiện) cụ thể. Đây là đặc trưng phân biệt NL với tiềm năng (potential) – khả năng ẩn giấu bên trong, chưa bộc lộ ra, chưa phải là hiện thực.

7 1.1.2. Khung năng lực thế kỉ 21 Chúng ta hiện đang sống trong một xã hội hiện đại - xã hội của nguồn lực thông tin và tri thức mà ở đó cụm từ CMCN 4.0 đang được nhắc đến thường xuyên. Những thay đổi và phát triển liên tục ở mọi khía cạnh của cuộc sống đòi hỏi thế hệ trẻ phải tự trang bị kiến thức, phải có những NL mới để đáp ứng nguồn nhân lực cho xã hội hiện đại. Những NL cần thiết nổi bật của thế kỉ 21 có liên quan đến việc xác lập các NL cốt lõi cho HS Việt Nam sau năm 2018 là [16]: 1. Nhóm NL chuyên môn (Professional competency): Là khả năng thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn cũng như khả năng đánh giá kết quả chuyên môn một cách độc lập, có phương pháp và chính xác về mặt chuyên môn. Nó được tiếp nhận qua việc học nội dung – chuyên môn và chủ yếu gắn với khả năng nhận thức và tâm lý vận động.

2. Nhóm NL phương pháp (Methodical competency): Là khả năng đối với những hành động có kế hoạch, định hướng mục đích trong việc giải quyết các nhiệm vụ và vấn đề. NL phương pháp bao gồm NL phương pháp chung và phương pháp chuyên môn.

Trung tâm của phương pháp nhận thức là những khả năng tiếp nhận, xử lý, đánh giá, truyền thụ và trình bày tri thức. Nó được tiếp nhận qua việc học phương pháp luận – giải quyết vấn đề.

3. Nhóm NL xã hội (Social competency): Là khả năng đạt được mục đích trong những tình huống giao tiếp ứng xử xã hội cũng như trong những nhiệm vụ khác nhau trong sự phối hợp chặt chẽ với những thành viên khác. Nó được tiếp nhận qua việc học giao tiếp.

4. Nhóm NL cá thể (Induvidual competency): Là khả năng xác định, đánh giá được những cơ hội phát triển cũng như những giới hạn của cá nhân, phát triển năng khiếu, xây dựng và thực hiện kế hoạch phát triển cá nhân, những quan điểm, chuẩn giá trị đạo đức và động cơ chi phối các thái độ và hành vi ứng xử. Nó được tiếp nhận qua việc học cảm xúc – đạo đức và liên quan đến tư duy và hành động tự chịu trách nhiệm.

Mô hình bốn thành phần NL trên phù hợp với bốn trụ cốt giáo dục theo UNESCO:

8 Các thành phần năng lực

Các trụ cột giáo dục của UNESO

Năng lực chuyên môn

Học để làm

Năng lực phương pháp

Học để biết

Năng lực xã hội

Học để chung sống

Năng lực cá thể

Học để tự khẳng định

Sơ đồ 1.1. Mô hình bốn thành phần NL và bốn trụ cốt giáo dục theo UNESCO Từ cấu trúc của khái niệm NL cho thấy giáo dục định hướng phát triển NL không chỉ nhằm mục tiêu phát triển NL chuyên môn bao gồm tri thức, kỹ năng chuyên môn mà còn phát triển NL phương pháp, NL xã hội và NL cá thể. Những NL này không tách rời nhau mà có mối quan hệ chặt chẽ, bổ trợ cho nhau. NL hành động được hình thành trên cơ sở có sự kết hợp các NL này [16].

1.1.3. Định hướng chuẩn đầu ra về NL của chương trình GDPT sau 2018 Chương trình GDPT mới được xây dựng theo mô hình phát triển NL, thông qua những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại và các phương pháp tích cực hóa hoạt động của người học, giúp HS hình thành và phát triển những phẩm chất và NL mà nhà trường và xã hội kỳ vọng.

Qua nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm các nước phát triển, đối chiếu với yêu cầu và điều kiện giáo dục trong nước những năm sắp tới, các nhà khoa học giáo dục Việt Nam đã đề xuất định hướng chuẩn đầu ra về phẩm chất, NL của chương trình giáo dục THPT những năm sắp tới như sau: - Về phẩm chất: Chương trình GDPT mới sẽ hình thành và phát triển cho HS 5 phẩm chất chủ yếu là yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm.

- Về NL: được phân thành NL chung và NL riêng (còn gọi là NL chuyên biệt).

9 + NL chung là những NL cơ bản, thiết yếu…làm nền tảng cho mọi hoạt động của con người bao gồm: NL tự chủ và tự học, NL giao tiếp và hợp tác, NL giải quyết vấn đề và sáng tạo. Các NL này được tất cả các môn học và hoạt động giáo dục góp phần hình thành và phát triển. + NL riêng là những NL được hình thành và phát triển trên cơ sở các NL chung theo định hướng chuyên sâu trong các loại hình hoat động hoặc tình huống đặc thù, bao gồm: NL ngôn ngữ, NL tính toán, NL tìm hiểu tự nhiên và xã hội, NL công nghệ, NL tin học, NL thẩm mỹ, NL thể chất. Các NL riêng được hình thành, phát triển chủ yếu thông qua một số môn học và hoạt động giáo dục nhất định.

Chương trình GDPT mới được chia thành hai giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản (từ lớp 1 đến lớp 9) và giai đoạn giáo dục ĐHNN (từ lớp 10 đến lớp 12). Giai đoạn giáo dục cơ bản thực hiện phương châm giáo dục toàn diện và tích hợp, bảo đảm trang bị cho HS tri thức phổ thông nền tảng, đáp ứng yêu cầu phân luồng mạnh sau THCS; giai đoạn giáo dục ĐHNN thực hiện phương châm giáo dục phân hoá, bảo đảm HS được tiếp cận nghề nghiệp, chuẩn bị cho giai đoạn học sau phổ thông có chất lượng.

Cả hai giai đoạn giáo dục cơ bản và giáo dục ĐHNN đều có các môn học tự chọn; giai đoạn giáo dục ĐHNN có thêm các môn học và chuyên đề học tập lựa chọn, nhằm đáp ứng nguyện vọng, phát triển tiềm năng, sở trường của mỗi HS. So với các quan niệm dạy học trước đây dạy học theo định hướng phát triển NL người học có yêu cầu cao hơn, mức độ khó hơn, đòi hỏi người dạy phải có phẩm chất, NL giảng dạy nói chung cao hơn trước. Điều quan trọng hơn cả là dạy học theo định hướng phát triển NL sẽ làm cho việc dạy và việc học được tiếp cận gần hơn, sát hơn với thực tiễn, qua đó hình thành và phát triển nhân cách con người, nhằm chuẩn bị cho người học NL giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp.

1.2. Năng lực định hướng nghề nghiệp ĐHNN là việc rất quan trọng và cần thiết đối với tất cả mọi người, đặc biệt là với những HS cấp THCS, THPT. Để hình thành và phát triển NL ĐHNN cần đưa ra khái niệm NL ĐHNN và xác định các thành phần và cấu trúc của chúng.

1.2.1 Khái niệm năng lực định hướng nghề nghiệp ĐHNN là việc cung cấp thông tin hiểu biết về ngành nghề cũng như những kinh nghiệm, kỹ năng và điều kiện cần thiết để lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với nhu cầu thị trường, xã hội và NL, sở thích của chính bản thân mỗi người. Như vậy, theo chúng tôi có thể hiểu NL ĐHNN là khả năng xác định và lựa chọn nghề nghiệp tương lai phù hợp với bản thân, dựa trên cơ sở hiểu biết về nghề nghiệp, đánh giá được NL, hứng thú của bản thân và nhu cầu nhân lực của thị trường lao động.

1.2.2. Cấu trúc của năng lực định hướng nghề nghiệp

10 Theo dự thảo Chương trình GDPT môn Vật lí năm 2018, kết hợp với việc tham khảo một số tài liệu của các tác giả nghiên cứu về NL ĐHNN, để phù hợp với hướng đi của đề tài, chúng tôi mạnh dạng đề xuất cấu trúc của NL ĐHNN gồm 3 NL thành tố và 15 chỉ số hành vi như bảng sau [5]: Bảng 1.1. Cấu trúc của năng lực định hướng nghề nghiệp Thành tố NL Chỉ số hành vi 1. Đánh giá NL và 1.1. Hiểu biết nghề nghiệp yêu cầu của nghề phẩm chất cá nhân 1.2. Đánh giá được sự phù hợp của bản thân với nghề nghiệp trong môi tương định lựa chọn thông qua những yêu cầu về phẩm chất và NL cần quan với nghề có của nghề. nghiệp 1.3. Tìm hiểu những yêu cầu về an toàn và sức khoẻ nghề nghiệp.

1.4. Đánh giá nhu cầu, thị trường lao động.

1.5. Xác định hướng lựa chọn nghề 1.6. Xác định hệ thống trường đào tạo liên quan đến việc học tập, hướng nghiệp của bản thân.

2. Hoàn thiện NL, phẩm chất, phù hợp với nghề nghiệp đã định hướng hoặc lựa

2.1. Lập kế hoạch phát triển bản thân với nhóm nghề định lựa chọn.

chọn

2.4. Đánh giá sự tiến bộ của bản thân

2.2.Tìm kiếm các nguồn lực hỗ trợ phát triển NL cho nghề nghiệp 2.3. Tham gia các hoạt động rèn luyện, phát triển bản thân theo ĐHNN 2.5. Di chuyển nghề nghiệp

3. Tuân thủ kỉ 3.1. Tuân thủ luật, đạo đức của 3.2 Tự chịu trách nhiệm người lao động 3.3. Tự trọng 3.4. Cống hiến xã hội 1.2.3. Hệ thống kĩ năng định hướng nghề nghiệp NL được hình thành và phát triển trên cơ sở tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và thái độ. Glenn M.Mary Jo Blahna cho rằng bối cảnh thời đại mới, xu thế phát triển của giáo dục và cuộc cách mạng khoa học – công nghệ đã tác động và làm biến đổi nhanh chóng, sâu sắc đến tất cả các lĩnh vực của xã hội trong đó có giáo dục và việc làm. Sự biến đổi đó được thể hiện trước hết ở quan niệm mới về hình mẫu nhân cách người lao động trong xã hội công nghiệp văn minh, hiện đại. Mô hình nhân cách người lao động được xây dựng dựa trên NL bao gồm 3 thành tố cấu trúc cơ bản [9]: 1.2.3.1. Kiến thức nghề nghiệp

11 Có kiến thức nền tảng cơ bản để học tập và tiếp thu công nghệ, kiến thức chuyên môn nghề nghiệp ở mức độ tinh thông, làm việc có kế hoạch, am hiểu pháp luật, tiếp thu nhanh, có kiến thức và hiểu biết xã hội...

1.2.3.2. Kĩ năng nghề nghiệp Bao gồm một số kĩ năng cơ bản: nghe, nói, đọc, viết, tính toán,.. Ngoài ra kĩ năng nghề nghiệp còn bao gồm thực hiện thành thạo công việc; có khả năng xử lí các tình huống trong hoạt động nghề nghiệp; có NL thích ứng với sự thay đổi theo yêu cầu của sản xuất/ dịch vụ; có khả năng quản lí thời gian về hiệu quả của nhóm; có kĩ năng phát triển: xác định mục tiêu, kĩ năng hoạch định sự nghiệp, tự hoàn thiện và phát triển bản thân...

1.2.3.3. Đạo đức nghề nghiệp Có ý thức kỉ luật lao động cao, có sức khỏe tốt, có tác phong công nghiệp (khẩn trương, đúng giờ giấc...), có niềm say mê nghề nghiệp, tự tin, liêm chính và trung thực, chịu trách nhiệm cá nhân, tôn trọng ý kiến của người khác, có tinh thần yêu nước, yêu dân tộc, sống có trách nhiệm với cộng đồng và xã hội.

1.2.4 Qui trình ĐHNN Giáo dục hướng nghiệp là một quá trình lâu dài, được thực hiện bằng nhiều hình thức khác nhau theo một quy trình đã được xác định nhằm giúp HS có kiến thức về nghề nghiệp và có khả năng chọn nghề nghiệp trên cơ sở kết hợp nguyện vọng, sở trường của cá nhân với nhu cầu sử dụng lao động của xã hội.

Quy trình hướng nghiệp gồm 3 bước [14]: Bước 1: Là bước đầu tiên, quan trọng nhất cần làm trong hướng nghiệp là giúp cho HS trả lời được câu hỏi: Em là ai? trên cơ sở hướng dẫn HS khám phá bản thân qua những bài tập suy ngẫm, các bài trắc nghiệm và tư vấn cá nhân.

Bước 2: Giúp HS trả lời được câu hỏi: Em đang đi về đâu? trên cơ sở hướng dẫn HS tìm hiểu thông tin nghề nghiệp qua các bài tập tìm hiểu nghề, qua trải nghiệm, qua các trang web, qua làm các bài tập phỏng vấn nghề nghiệp và tư vấn cá nhân.

Bước 3: Giúp HS trả lời được câu hỏi: Làm sao để đi đến nơi em muốn tới? trên cơ sở hướng dẫn, hỗ trợ HS lập kế hoạch nghề nghiệp để theo đó thực hiện nhằm đạt được mục tiêu nghề nghiệp Quy trình hướng nghiệp có thể được lặp đi lặp lại trong những giai đoạn khác nhau của cuộc đời mỗi người. Đặc điểm của quy trình hướng nghiệp là bước 1, bước 2 và bước 3 có ảnh hưởng, tác động qua lại chặt chẽ với nhau. Kết quả thực hiện bước trước là cơ sở để thực hiện bước sau. Ngược lại, kết quả thực hiện bước sau có thể giúp HS nhìn nhận, đánh giá lại kết quả thực hiện bước đã thực hiện trước đó để có sự bổ sung, điều chỉnh cho phù hợp. Ví dụ, sau khi lập kế hoạch nghề nghiệp (bước 3), HS có thể

12 nhận ra mình chưa hiểu rõ về thị trường tuyển dụng lao động (bước 2) hoặc nhận ra mình chưa hiểu rõ về bản thân (bước 1). Trong trường hợp này, HS có thể quay trở lại thực hiện bước 2 hoặc bước 1 trước khi hoàn tất bước 3.

Quy trình hướng nghiệp là cơ sở quan trọng để xác định các công việc cần làm và các bước đi cụ thể khi tiến hành giáo dục hướng nghiệp cho HS phổ thông cấp trung học. Đối với các cán bộ quản lí và GV làm nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp, quy trình hướng nghiệp giúp mỗi người nhìn thấy trước những nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp cần thực hiện và bước đầu đưa ra được định hướng để tiến hành giáo dục hướng nghiệp.

1.3. Hoạt động trải nghiệm trong dạy học Vật lí ở trường phổ thông 1.3.1. Hoạt động trải nghiệm trong chương trình GDPT mới Theo Từ điển Tiếng việt, "trải có nghĩa là đã từng qua, từng biết, từng chịu đựng; còn nghiệm có nghĩa là kinh qua thực tế nhận thấy điều nào đó là đúng" [15].

Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam, "trải nghiệm theo nghĩa chung nhất là bất kì một trạng thái có màu sắc xúc cảm nào được chủ thể cảm nhận, trải qua, đọng lại thành bộ phận (cùng với tri thức, ý thức…) trong đời sống tâm lí của từng người. Theo nghĩa hẹp hơn, chuyên biệt hơn của tâm lí học, là những tín hiệu bên trong, nhờ đó nghĩa của các sự kiện đang diễn ra đối với cá nhân được ý thức, chuyển thành ý riêng của cá nhân, góp phần lựa chọn tự giác các động cơ cần thiết, điều chỉnh hành vi của cá nhân" [23].

Theo các nhà khoa học giáo dục, trải nghiệm chính là những tồn tại khách quan tác động vào giác quan con người, tạo ra cảm giác, tri giác, biểu tượng, con người cảm thấy có tác động đó và cảm nhận một cách rõ nét, để lại ấn tượng một cách sâu đậm, rút ra bài học, vận dụng vào thực tiễn đời sống, hình thành nên các thái độ giá trị.

Từ những nghiên cứu trên, với mục đích nghiên cứu của mình, chúng tôi quan niệm: “HĐTN và HĐTN hướng nghiệp là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho HS tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi; thông qua đó, chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai” [4].

Theo dự thảo Chương trình GDPT tổng thể trong chương trình GDPT mới của Bộ giáo dục đào tạo thì HĐTN là một bộ phận của chương trình GDPT sau năm 2018. Bên cạnh các môn học khác, HĐTN tạo cơ hội cho HS huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng của các môn học và lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn gia đình, nhà trường, xã hội. Trong HĐTN thì nội dung giáo dục không còn bó hẹp trong sách vở và

13 nhà trường mà gắn liền với thực tiễn đời sống, thông qua đó HS hình thành những phẩm chất và NL cần có của con người trong xã hội hiện đại.

HĐTN hướng đến những phẩm chất và NL chung như đã được đưa ra trong Dự thảo Chương trình mới, ngoài ra HĐTN còn có ưu thế trong việc thúc đẩy hình thành ở người học các NL đặc thù sau: NL thích ứng với cuộc sống, NL thiết kế và tổ chức hoạt động, NL khám phá và sáng tạo, NL ĐHNN. 1.3.2. Nội dung của hoạt động trải nghiệm Nội dung của HĐTN rất đa dạng và mang tính tích hợp, tổng hợp kiến thức, kĩ năng của nhiều môn học, nhiều lĩnh vực học tập khác nhau xoay quanh các mối quan hệ giữa cá nhân HS với bản thân; giữa HS với người khác, cộng đồng và xã hội; giữa HS với môi trường; giữa HS với nghề nghiệp. Nội dung này được triển khai qua 4 nhóm hoạt động chính: Hoạt động phát triển cá nhân; Hoạt động lao động; Hoạt động xã hội và phục vụ cộng đồng; Hoạt động hướng nghiệp [3]. Có thể mô tả như sơ đồ dưới đây: Giáo dục và phát triển cá nhân

Quê hương đất nước và hòa bình thế giới Nội dung của HĐTN

Khoa học và nghệ thuật

Cuộc sống gia đình Thế giới nghề nghiệp

Sơ đồ 1.2. Nội dung của HĐTN Theo gợi ý từ chương trình GDPT về HĐTN và HĐTN hướng nghiệp được ban hành kèm theo thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo gồm các chủ đề dưới đây [4]: Bảng 1.2. Chương trình HĐTN cho các cấp GỢI Ý CHỦ ĐỀ MẠCH NỘI DUNG

B

Giáo dục và phát

TIỂU HỌC

THCS

THPT

Sống nề nếp

Xây dựng hình ảnh bản thân

Lòng tự trọng

Ước mơ của em Sống khỏe mạnh

Trưởng thành Sống khỏe mạnh

Sống khỏe mạnh

14 B

triển cá

Tuổi thơ làm việc

nhân

nhỏ Giao tiếp lịch sử

Yêu lao động

Học tập – Con đường lập nghiệp

Lối sông lành mạnh

Thanh niên và lý tưởng

Yêu mái trường Quê hương Môi trường xanh, sạch, đẹp đất nước và hòa bình Khám phá vẻ đẹp thế giới

Trường tôi

Biết ơn thầy cô

Chiến dịch môi trường không rác

Vì một môi trường xanh

Thăm bảo tang

“Sức mạnh quân đội

quê hương

ND Việt Nam”

B

Ngôi nhà hòa

Thông điệp vì Hòa

Hoạt động vì Hòa

B

bình

bình

bình

Giúp đỡ gia đình neo đơn

Chăm sóc các cá nhân, gia đình có công với đất nước

Vận động, quyên góp cho các phong trào thiện nguyện

An toàn giao thông

An toàn giao thông

An toàn giao thông

Gia đình của em

Nội trợ

Tổ chức cuộc sống

B B

T T C

Cuộc sống gia đình

Thế giới nghề nghiệp

gia đình Kế hoạch tiết kiệm

Chi tiêu hợp lí trong gia đình

Phát triển kinh tế gia đình

Gia đình văn hóa

Khu phố/làng văn hóa

Gia đình và xã hội

Nghề truyền thống địa phương

Tập làm nghề (thủ công…)

Phát triển nghề truyền thống

Quy trình sản xuất/ chế tạo/

Thử làm công nhân/ kĩ sư

Tập làm Nghề tôi yêu

Tìm hiểu loại hình dịch vụ

Tham gia vào quy trình dịch vụ của một số nghề

Tôi làm dịch vụ

Nghệ thuật và em

Nghệ thuật và em

Nghệ thuật và tôi

chăn nuôi…

15 Thế giới trường nghề

Hội chợ việc làm

Khám phá môi trường quanh em

Em yêu khoa học

Vòng quanh thế giới

Khám phá vẻ đẹp quê mình

Tiềm năng du lịch

Du lịch bền vững

Em yêu nghệ

Em yêu nghệ thuật

Nghề thuật và tôi

Bảo vệ thiên nhiên

Văn hóa và con người

Thành phố nghề nghiệp T

Khoa học

T

và nghệ

C

thuật

thuật Thế giới động vật

Qua đó có thể thấy rằng HĐTN nói chung và HĐTN hướng nghiệp nói riêng đóng một vai trò quan trọng trong hệ thống GDPT. Thông qua HĐTN nhằm hình thành và phát triển phẩm chất, nhân cách, các NL tâm lý – xã hội...; giúp HS tích lũy kinh nghiệm cũng như phát huy tiềm năng của cá nhân, làm tiền đề cho mỗi cá nhân tạo dựng được sự nghiệp và cuộc sống hạnh phúc sau này.

1.3.3. Các hình thức tổ chức HĐTN trong dạy học ở trường THPT HĐTN được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau như hoạt động câu lạc bộ, tổ chức trò chơi, diễn đàn, sân khấu tương tác, tham quan dã ngoại, các hội thi, hoạt động giao lưu, hoạt động nhân đạo, hoạt động tình nguyện, hoạt động cộng đồng, sinh hoạt tập thể, lao động công ích, sân khấu hóa (kịch, thơ, hát, múa rối, tiểu phẩm, kịch tham gia,…), thể dục thể thao, tổ chức các ngày hội,… Mỗi một hình thức hoạt động trên đều tiềm tàng trong nó những khả năng giáo dục nhất định. Nhờ các hình thức tổ chưc đa dạng, phong phú mà việc giáo dục học sinh được thực hiện một cách tự nhiên, sinh động, nhẹ nhàng, hấp dẫn, không gò bó và cứng nhắc, khô khan phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý cũng như nhu cầu, nguyện vọng của học sinh. Trong quá trình thiết kế, tổ chức thực hiện và đánh giá HĐTN sáng tạo, cả giáo viên lẫn học sinh đều co cơ hội thể hiện sự sáng tạo, chủ động, linh hoạt của mình, làm tăng thêm tính hấp dẫn, độc đáo của các hình thức tổ chức hoạt động. Dựa trên khảo sát thực tiễn các hình thức tổ chức hoạt động trong các nhà trường Việt Nam, cùng với nghiên cứu chương trình của một số nước trên thế giới, có thể phân loại các hình thức tổ chức HĐTN thành các nhóm sau [5], [13], [16] (Xem phụ lục 1 PL1): a) Hình thức có tính khám phá 1. Tham quan 2. Cắm trại 3. Trò chơi b) Hình thức có tính tham gia lâu dài

16 4. Dự án và nghiên cứu khoa học 5. Các câu lạc bộ c) Hình thức có tính thể nghiệm/ tương tác 6. Diễn đàn 7. Giao lưu 8. Hội thảo/xemina 9. Sân khấu hóa d) Hình thức có tính cống hiến 10. Các hoạt động xã hội/ tình nguyện 1.3.4. Một số phương pháp tổ chức HĐTN trong dạy học vật lí HĐTN là hoạt động giáo dục được tổ chức gắn liền với kinh nghiệm cuộc sống để HS trải nghiệm. Chính điều này đòi hỏi các hình thức và phương pháp tổ chức các hoạt động đó phải đa dạng, linh hoạt, mang tính mở, HS tự hoạt động, trải nghiệm là chính.

Do đó với điều kiện hiện nay ở trường THPT, GV có thể vận dụng một số PPDH như sau: phương pháp giải quyết vấn đề, phương pháp sắm vai, phương pháp làm việc nhóm, PPDH dự án (Xem PL5).

1.3.5. Qui trình xây dựng các HĐTN 1. Xác định nhu cầu tổ chức HĐTN

5. Lập kế hoạch

2. Đặt tên cho hoạt động

6. Thiết kế chi tiết hoạt động trên bản giấy

7. Kiểm tra, điều chỉnh hoàn thiện chương trình hoạt động

8. Lưu giữ kết quả hoạt động của học sinh

Quy trình chung trong xây dựng các HĐTN

3. Xác định mục tiêu của hoạt động

4. Xác định nội dung và phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động

Sơ đồ 1.3. Qui trình xây dựng HĐTN Theo các tài liệu “Kỹ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học” hay “Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ thông” thì các tác giả cho rằng qui trình thiết kế hoạt động trải nghiệm gồm 8 bước [5], [13]: Bước 1: Xác định nhu cầu tổ chức HĐTN. Công việc này bao gồm một số việc: + Căn cứ nhiệm vụ, mục tiêu và chương trình giáo dục, nhà giáo dục cần tiến hành khảo sát nhu cầu, điều kiện tiến hành.

17 + Xác định rõ đối tượng thực hiện. Việc hiểu rõ đặc điểm HS tham gia vừa giúp nhà giáo dục thiết kế hoạt động phù hợp đặc điểm lứa tuổi, vừa giúp có các biện pháp phòng ngừa những đáng tiếc có thể xảy ra cho HS. Bước 2: Đặt tên cho hoạt động - Đặt tên cho hoạt động là một việc làm cần thiết vì tên của hoạt động tự nó đã nói lên được chủ đề, mục tiêu, nội dung, hình thức của hoạt động.

- Tên hoạt động cũng tạo ra được sự hấp dẫn, lôi cuốn, tạo ra được trạng thái tâm lý đầy hứng khởi và tích cực của HS. Vì vậy, cần có sự tìm tòi, suy nghĩ để đặt tên hoạt động sao cho phù hợp và hấp dẫn.

- Việc đặt tên cho hoạt động cần phải đảm bảo các yêu cầu sau: + Rõ ràng, chính xác, ngắn gọn. + Phản ánh được chủ đề và nội dung của hoạt động. + Tạo được ấn tượng ban đầu cho HS - Tên hoạt động đã được gợi ý trong bản kế hoạch HĐTN, nhưng có thể tùy thuộc vào khả năng và điều kiện cụ thể của từng lớp để lựa chọn tên khác cho hoạt động.

- GV cũng có thể lựa chọn các hoạt động khác ngoài hoạt động đã được gợi ý trong kế hoạch của nhà trường, nhưng phải bám sát chủ đề của hoạt động và phục vụ tốt cho việc thực hiện các mục tiêu giáo dục của một chủ đề, tránh xa rời mục tiêu.

Bước 3: Xác định mục tiêu của hoạt động - Mỗi hoạt động đều thực hiện mục đích chung của mỗi chủ đề theo từng tháng nhưng cũng có những mục tiêu cụ thể của hoạt động đó.

- Mục tiêu của hoạt động là dự kiến trước kết quả của hoạt động.

- Các mục tiêu hoạt động cần phải được xác định rõ ràng, cụ thể và phù hợp; phản ánh được các mức độ cao thấp của yêu cầu cần đạt về tri thức, kĩ năng, thái độ và định hướng giá trị.

- Nếu xác định đúng mục tiêu sẽ có các tác dụng là: + Định hướng cho hoạt động, là cơ sở để chọn lựa nội dung và điều chỉnh hoạt động + Căn cứ để đánh giá kết quả hoạt động + Kích thích tính tích cực hoạt động của thầy và trò - Tùy theo chủ đề của HĐTN ở mỗi tháng, đặc điểm HS và hoàn cảnh riêng của mỗi lớp mà hệ thống mục tiêu sẽ được cụ thể hóa và mang màu sắc riêng.

- Khi xác định được mục tiêu cần phải trả lời các câu hỏi sau: + Hoạt động này có thể hình thành cho HS những kiến thức ở mức độ nào? (Khối lượng và chất lượng đạt được của kiến thức?)

18 + Những kỹ năng nào có thể được hình thành ở HS và các mức độ của nó đạt được sau khi tham gia hoạt động? + Những thái độ, giá trị nào có thể được hình thành hay thay đổi ở HS sau hoạt động?

Bước 4: Xác định nội dung và phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động - Mục tiêu có thể đạt được hay không phụ thuộc vào việc xác định đầy đủ và hợp lý những nội dung và hình thức của hoạt động.

- Trước hết, cần căn cứ vào từng chủ đề, các mục tiêu đã xác định, các điều kiện hoàn cảnh cụ thể của lớp, của nhà trường và khả năng của HS để xác định các nội dung phù hợp cho các hoạt động. Cần liệt kê đẩy đủ các nội dung hoạt động phải thực hiện.

- Từ nội dung, xác định cụ thể phương pháp tiến hành, xác định những phương tiện cần có để tiến hành hoạt động. Từ đó lựa chọn hình thức hoạt động tương ứng.

- Có thể một hoạt động nhưng có nhiều hình thức khác nhau được thực hiện đan xen hoặc trong dó có một hình thức nào đó là chủ đạo, còn hình thức khác là phụ trợ.

- Ví dụ: “Thảo luận về việc phát huy truyền thống hiếu học và tôn sư trọng đạo”.

Hình thức thảo luận là chủ đạo, có thể xen kẽ hình thức văn nghệ, trò chơi hoặc đố vui.

- Trong “Diễn đàn tuổi trẻ với việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc”, nên chọn hình thức báo cáo, trình bày, thuyết trình về vấn đề gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc làm chính, kết hợp với thi đàn, hát dân ca, trò chơi dân gian hoặc gặp gỡ, giao lưu với các nghệ nhân, nghệ sĩ, nhà nghiên cứu… để mang tính đa dạng, tính hấp dẫn cho diễn đàn.

Bước 5: Lập kế hoạch - Nếu chỉ tuyên bố về các mục tiêu đã lựa chọn thì nó vẫn chỉ là những ước muốn và hy vọng, mặc dù có tính toàn, nghiên cứu kỹ lưỡng. Muốn biến các mục tiêu thành hiện thực thì phải lập kế hoạch.

- Lập kế hoạch để thực hiện hệ thống mục tiêu tức là tìm các nguồn lực (nhân lực – vật lực – tài liệu) và thời gian, không gian… cần cho việc hoàn thành các mục tiêu.

- Chi phí về tất cả các mặt phải được xác định. Hơn nữa phải tìm ra phương án chi phí ít nhất cho việc thực hiên mỗi một mục tiêu. Vì đạt được mục tiêu với chi phí ít nhất là để đạt được hiệu quả cai nhất trong công việc. Đó là điều mà bất kỳ người quản lý nào cũng mong muốn và cố gắng đạt được.

- Tính cân đối của kế hoạch đòi hỏi GV phải tìm ra đủ các nguồn lực và điều kiện để thực hiện mỗi mục tiêu. Nó cũng không cho phép tập trung các nguồn lực và điều kiện cho việc thực hiện mục tiêu này mà bỏ mục tiêu khác đã lựa chọn.

19 - Cân đối giữa hệ thống mục tiêu với các nguồn lực và điều kiện thực hiện chúng, hay nói khác đi, cân đối giữa yêu cầu và khả năng đòi hỏi người GV phải nắm vững khả năng mọi mặt, kể cả các tiềm năng có thể có, thấu hiểu từng mục tiêu và tính toán tỉ mỉ việc đầu tư cho mỗi mục tiêu theo một phương án tối ưu.

Bước 6: Thiết kế chi tiết hoạt động trên bản giấy - Trong bước này, cần phải xác định: + Có bao nhiêu việc cần phải thực hiện? + Các việc đó là gì? Nội dung của mỗi việc đó ra sao? + Tiến trình và thời gian thực hiện các việc đó như thế nào? + Các công việc cụ thể cho các tổ, nhóm, các cá nhân.

- Yêu cầu cần đạt được của mỗi việc.

Bước 7: Kiểm tra, điều chỉnh và hoàn thiện chương trình hoạt động - Rõ soát, kiểm tra lại nội dung và trình tự của các việc, thời gian thực hiện cho từng việc, xem xét tính hợp lý, khả năng thực hiện và kết quả cần đạt được.

- Nếu phát hiện những sai sót hoặc bất hợp lý ở khâu nào, bước nào, nội dung nào hay việc nào thì kịp thời điều chỉnh.

- Cuối cùng, hoàn thiện bản thiết kế chương trình hoạt động và cụ thể hóa chương trình đó bằng căn bản. Đó là giáo án tổ chức hoạt động.

Bước 8: Lưu trữ kết quả hoạt động vào hồ sơ của HS Hồ sơ HS gồm: Phiếu đánh giá NL ĐHNN của HS, sản phẩm thật của HS, phiếu thăm dò ý kiến của HS tổ chức HĐTN. 1.3.6. Đánh giá sự phát triển NL HS trong dạy học trải nghiệm 1.3.6.1. Sự cần thiết xây dựng tiêu chí đánh giá NL Kiểm tra, đánh giá là một phần không thể thiếu được của quá trình dạy học, dạy và đánh giá luôn luôn song hành với nhau không thể tách rời. Đổi mới PPDH cần gắn liền với đổi mới về đánh giá quá trình dạy học cũng như đổi mới việc kiểm tra và đánh giá thành tích học tập của HS. Đánh giá NL HS là hoạt động diễn ra trong suốt quá trình dạy học. Nó giúp GV kịp thời thu thập, phân tích, xử lý thông tin, giải thích và tìm hiểu nguyên nhân, sau đó cung cấp những thông tin phản hồi giúp HS biết mình tiến bộ đến đâu, những mảng kiến thức/kĩ năng nào có sự tiến bộ, mảng kiến thức/kĩ năng nào còn yếu để điều chỉnh quá trình dạy và học.

Theo quan điểm dạy học phát triển NL, việc đánh giá NL ở trường phổ thông được hiểu là đánh giá kiến thức, kỹ năng và thái độ trong bối cảnh có ý nghĩa (Leen pil, 2011).

Nói các khác để chứng minh người học có một NL ở một mức độ nào đó, phải tạo cơ hội và giao cho họ giải quyết một vấn đề nào đó hay hoàn thành một nhiệm vụ trong bối

20 cảnh thực, thông qua đó có thể đánh giá được khả năng huy động, vận dụng các kiến thức, kĩ năng, thái độ để giải quyết vấn đề, cũng có nghĩa là đánh giá được NL của người học. Như vậy đánh giá NL sẽ phải thông qua đánh giá các hành vi của NL đó.

Trên cơ sở này, các nhà nghiên cứu ở nhiều quốc gia khác nhau đề ra các chuẩn NL gọi là những nhóm NL chung. Nhóm NL chung này được xây dựng dựa trên yêu cầu của nền kinh tế-xã hội ở mỗi nước. Trên cơ sở NL chung, các nhà lí luận dạy học bộ môn cụ thể hóa thành những NL chuyên biệt. Từ các NL chuyên biệt, các tác giả đều cụ thể hóa thành các NL thành phần, những NL thành phần này được cụ thể hóa thành các thành tố liên quan đến kiến thức, kĩ năng… để định hướng quá trình dạy học, kiểm tra đánh giá của GV. Vì vậy các công cụ đánh giá cần chỉ rõ thành tố của NL cần đánh giá và xây dựng được các tiêu chí đánh giá từng thành tố của các NL thành phần, tránh đánh giá theo cảm tính.

Với cách hiểu đánh giá ấy mới giúp hình thành NL của HS, cái mà chúng ta đang rất mong muốn. Đánh giá phải lượng giá chính xác, khách quan kết quả học tập, chỉ ra được HS đạt được ở mức độ nào so với mục tiêu, chuẩn đã đề ra. Sau khi HS kết thúc một giai đoạn học thì tổ chức đánh giá, để GV biết được những kiến thức mình dạy, HS đã làm chủ được kiến thức, kĩ năng ở phần nào, những NL nào đã được hình thành và phát triển và phần kiến thức nào còn hổng, NL nào cần được phát triển...

1.3.6.2. Các công cụ đánh giá năng lực trong dạy học trải nghiệm Theo cuốn “Kỹ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học” thì các tác giả cho rằng có thể đánh giá NL trong dạy học trải nghiệm bằng những công cụ sau [5]: 1. Công cụ ghi chép GV sẽ ghi lại những hàng động thường nhật của HS hoặc thái độ, hành vi được biểu hiện trong môi trường học đường cũng như trong quá trình tổ chức HĐTN. 2. Công cụ bảng kiểm GV chuẩn bị sẵn sàng bảng câu hỏi về những hành vi dự định quan sát HS trong HĐTN, trong quá trình quan sát sẽ đánh dấu vào những nội dung ứng với biểu hiện hành vi nhằm đánh giá khuynh hướng hành động của HS đó.

3. Công cụ đánh giá theo cấp độ Công cụ này sử dụng cho phương pháp đặt hệ thống câu hỏi và câu trả lời theo các cấp độ quy ước trong hoạt động hay các đặc tính, yếu tố mà ta định quan sát.

4. Công cụ khảo sát về suy nghĩ, thái độ của HS Công cụ sử dụng cho phương pháp thường sử dụng để tìm hiểu về thái độ tham gia, mức độ quan tâm, động cơ, hứng thú…khi tham gia HĐTN của HS. 5. Công cụ tự đánh giá

21 Công cụ sử dụng cho phương pháp tự đánh giá, tự kiểm điểm và nhìn nhận lại NL, thái độ, hành vi được biểu hiện trong quá trình HĐTN. 6. Công cụ dánh giá đồng đẳng GV xây dựng hệ thống câu hỏi theo các tiêu chuẩn về thái độ và hành động mà HS cần đạt được trong HĐTN, sau đó HS sẽ tìm ra và đánh giá xem bạn nào đạt được các tiêu chuẩn ấy.

7. Đánh giá qua sản phẩm hoạt động Đây là phương pháp truyền thống thường được áp dụng để đánh giá sản phẩm làm được của cá nhân HS hoặc một nhóm HS. Khi sử dụng phương pháp này cần lưu ý những điểm sau: không đánh giá mức độ đạt được hay chất lượng của sản phẩm ở thời điểm đó mà cần xem xét, đối chiếu với mức độ đạt được trước đây của HS để nhận định sự thay đổi, phát triển của HS đó.

8. Bảng lưu hoạt động.

Phương pháp phân tích bảng liệt kê hoạt động là phương pháp đánh giá thông qua phân tích bảng liệt kê HĐTN của HS. Trong quá trình hoạt động của HS cần tập hợp lại kế hoạch đã thực hiện, và trong quá trình thực hiện thực tế phải liên tục viết vào bảng lưu, sau khi hoạt động kết thúc thì thu thập tất cả lại để tông hợp đánh giá.

9. Bài viết, bài phát biểu cảm nghĩ của HS Trong quá trình hoạt động hoặc sau khi hoàn thành HĐTN, HS sẽ nộp lại bài viết, bài phát biểu cảm nghĩ hay nhật ký… và GV sẽ đánh giá dựa trên những sản phẩm này.

10. Hội ý GV Có thể sử dụng hình thưc này trước khi hoạt động, trong quá trình hoạt động hoặc sau khi HĐTN diễn ra. GV sẽ trao đổi thông tin về phương pháp và nội dung chỉ đạo cho từng loại hình hoạt động, sau khi kết thúc hoạt động sẽ cùng đánh giá kết quả thực hiện của HS. 1.4. Hoạt động trải nghiệm phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của HS 1.4.1. Vai trò của HĐTN trong dạy học Vật lí theo hướng phát triển NL ĐHNN của HS HĐTN phát triển NL ĐHNN của HS là một nội dung quan trọng trong HĐTN mà chương trình GDPT sau năm 2018 hướng tới. HĐTN nói chung và HĐTN phát triển NL ĐHNN của HS là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho HS tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi; thông qua đó, chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần

22 phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai.

Bên cạnh việc phát triển các NL như: NL thích ứng với cuộc sống, NL thiết kế và tổ chức hoạt động và các NL chung quy định trong Chương trình tổng thể. HĐTN theo ĐHNN nhằm phát triển các phẩm chất liên quan đến người lao động; phát triển sở trường, hứng thú của cá nhân, NL đánh giá nhu cầu xã hội và yêu cầu của thị trường lao động…, từ đó có thể định hướng lựa chọn nhóm nghề/nghề phù hợp với bản thân.

Ngoài ra HĐTN phát triển NL ĐHNN còn giúp HS khám phá bản thân và thế giới xung quanh, phát triển đời sống tâm hồn phong phú, biết yêu quí thành quả lao động, biết rung cảm trước cái đẹp của thiên nhiên và tình người, có quan niệm sống và ứng xử đúng đắn, đồng thời bồi dưỡng cho HS tình yêu đối với quê hương, đất nước, ý thức về cội nguồn và bản sắc của dân tộc để góp phần giữ gìn, phát triển các giá trị tốt đẹp của con người Việt Nam trong một thế giới hội nhập [5].

1.4.2. Quy trình thiết kế một HĐTN theo định hướng phát triển NL HS Trên cơ sở quy trình chung thiết kế một HĐTN của các tác giả được trình bày ở mục 1.3.5 chúng tôi đề xuất quy trình thiết kế một HĐTN theo hướng phát triển NL ĐHNN của HS gồm các bước như sau [5], [16]: Bước 1: Đặt tên cho hoạt động + Rõ ràng, chính xác, ngắn gọn. + Phản ánh được chủ đề và nội dung của hoạt động. + Tạo được ấn tượng ban đầu và sự gần gũi, hứng thú cho HS. Bước 2: Xác định mục tiêu của hoạt động Khi xác định được mục tiêu cần phải trả lời các câu hỏi sau: + Hoạt động này có thể hình thành cho HS những kiến thức về nghề nghiệp ở mức độ nào? (Khối lượng và chất lượng đạt được của kiến thức?) + Những kỹ năng, phẩm chất nào của người lao động có thể được hình thành ở HS và các mức độ của nó đạt được sau khi tham gia hoạt động? + Những thái độ, giá trị nào có thể được hình thành hay thay đổi ở HS sau hoạt động?

Bước 3: Xác định nội dung và phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động - Cần căn cứ vào từng chủ đề, các mục tiêu đã xác định, các điều kiện hoàn cảnh cụ thể của lớp, của nhà trường, của địa phương và khả năng của HS để xác định các nội dung phù hợp và liệt kê đẩy đủ các nội dung hoạt động phải thực hiện.

- Từ nội dung, xác định phương pháp tiến hành, xác định những phương tiện cần có để tiến hành hoạt động, từ đó lựa chọn hình thức hoạt động tương ứng.

23 - Có thể một hoạt động nhưng có nhiều hình thức khác nhau được thực hiện đan xen hoặc trong đó có một hình thức nào đó là chủ đạo, còn hình thức khác là phụ trợ.

- Ví dụ: “Báo cáo hoạt động tìm hiểu nghề sản xuất đường phèn tại Quảng Ngãi”.

Hình thức báo cáo là chủ đạo, có thể xen kẽ hình thức văn nghệ, trò chơi hoặc đố vui.

Bước 4: Lập kế hoạch - Lập kế hoạch để thực hiện hệ thống mục tiêu tức là tìm các nguồn lực (nhân lực – vật lực – tài liệu) và thời gian, không gian… cần cho việc hoàn thành các mục tiêu và tính toán tỉ mỉ việc đầu tư cho mỗi mục tiêu theo một phương án tối ưu.

Bước 5: Thiết kế tiến trình dạy học Tiến trình dạy học cần phải xác định: + Có bao nhiêu việc cần phải thực hiện? + Các việc đó là gì? Nội dung của mỗi việc đó ra sao? + Tiến trình và thời gian thực hiện các việc đó như thế nào? + Các công việc cụ thể cho các tổ, nhóm, các cá nhân.

Bước 6: Thiết kế công cụ đánh giá Xây dựng công cụ đánh giá dựa trên: so sánh, đối chiếu với mục đích yêu cầu đã đặt ra với mỗi hoạt động.

1.4.3. Tiêu chí đánh giá NL ĐHNN thông qua tổ chức HĐTN Các tiêu chí đánh giá NL ĐHNN thông qua tổ chức HĐTN gồm [13]: - HS được trực tiếp tham gia vào các loại hình HĐTN nghề nghiệp cụ thể để tìm hiểu về thế giới nghề nghiệp và những yêu cầu của nghề chứ không phải là chỉ thụ động ngồi nghe giảng giải hay quan sát người lao động thực hiện hoạt động.

- HS được trải nghiệm tất cả các giác quan: mắt - nhìn, tai nghe, mũi - ngửi; trải nghiệm bằng xúc giác: được hoạt động bằng đôi tay, cầm nắm và cảm nhận,… Đặc biệt là trải nghiệm cảm xúc khi tham gia trải nghiệm một nghề cụ thể: vui, buồn, lo lắng, hạnh phúc, băn khoăn…Thông qua đó rèn luyện một số phẩm chất liên quan đến người lao động như tính tuân thủ kỷ luật và đạo đức của người lao động.

- HS được tham gia các hoạt động phát triển bản thân và tương tác trực tiếp với người lao động.

- HS được trải nghiệm cả trên lớp và hoạt động thực tiễn bên ngoài phạm vi lớp học.

1.4.4. Đánh giá NL ĐHNN qua tổ chức HĐTN Dựa vào các tiêu chí đã đề cập ở trên, chúng tôi tiến hành xây dựng thang đánh giá NL ĐHNN như bảng 1.3 dưới đây [5]: Bảng 1.3. Thang đánh giá NL ĐHNN

24 Thành tố 1.

Chỉ số hành vi

Đánh 1.1. Hiểu biết

Mức độ

Mức độ biểu hiện

1.1.M1

Biết được giá trị nghề, đối tượng, nội

giá NL và nghề nghiệp yêu

dung, công cụ, điều kiện lao động,… của

phẩm chất cầu của nghề cá nhân

nghề và những yêu cầu cơ bản về phẩm chất, NL của người làm nghề dưới sự

trong môi tương

hướng dẫn của GV. 1.1.M2

Tự tìm hiểu được: giá trị của nghề, đối tượng, nội dung, công cụ, điều kiện lao

quan với nghề nghiệp

động,… của nghề và những yêu cầu cần có về phẩm chất, NL của người làm nghề nhưng chưa đầy đủ.

1.1.M3

Tự tìm hiểu và hiểu rõ giá trị của nghề, đối tượng, nội dung, công cụ, điều kiện lao động,… của nghề và những yêu cầu về phẩm chất, NL của người làm nghề đó.

1.2. Đánh giá được NL và phẩm chất của bản thân.

1.3. Tìm hiểu những yêu cầu về an toàn lao động.

1.2.M1

Đánh giá được vài NL, phẩm chất của bản thân dựa vào sự giúp đỡ của người khác.

1.2.M2

Đánh giá được một số NL và phẩm chất của bản thân thông qua tham vấn ý kiến từ gia đình/thầy cô, qua bài tập rèn luyện, thông qua trải nghiệm một nghề cụ thể,…

1.2.M3

Tự lựa chọn công cụ đánh giá và đánh giá được NL và phẩm chất của bản thân.

1.3.M1.

Nhận biết được vài nguy hiểm có thể có trong hoạt động nghề nghiệp và cách tránh các nguy hiểm đó.

1.3. M2

Giải thích và tránh được một số các nguy hiểm có thể có trong hoạt động nghề nghiệp.

1.3.M3

Phân tích, dự đoán và tránh được các nguy hiểm có trong hoạt động nghề nghiệp.

1.4. Đánh giá nhu cầu, thị trường lao động.

1.4.M1

- Sưu tầm được tài liệu về xu hướng phát triển nghề trong xã hội và thị trường lao động.

25 - Lựa chọn được thông tin cơ bản về xu hướng phát triển nghề trong xã hội và thị trường lao động.

1.4.M2.

- Lựa chọn được thông tin đáng tin cậy về xu hướng phát triển nghề trong xã hội và thị trường lao động.

-Phân tích được những thông tin cơ bản về thị trường lao động, nhu cầu sử dụng lao động.

1.4.M3

- Đánh giá được về xu hướng phát triển nghề trong xã hội.

- Phân tích được những thông tin về thị trường lao động, nhu cầu sử dụng lao động.

1.5. Xác định hướng lựa chọn nghề

1.5.M1

Chưa xác định chính xác được đam mê, sở thích của bản thân. Xác định được hướng học tập nghề nghiệp sau khi có sự hỗ trợ từ gia đình, thầy cô, chuyên viên tư vấn…

1.5.M2

Tự xác định được sở thích, đam mê của bản thân dựa và xác định hướng học tập nghề nghiệp sau khi có sự hỗ từ gia đình, thầy cô, chuyên viên tư vấn…

1.6. Xác định hệ thống trường đào tạo liên quan đến việc học tập, hướng nghiệp của bản thân.

1.5.M3

Tự xác định được đam mê, sở thích của bản thân. Tự tìm hiểu thông tin về nghề nghiệp từ nhiều nguồn khác nhau để đưa ra được quyết định lựa chọn nghề/ nhóm nghề, hoặc lựa chọn được ngành học/trường học phù hợp.

1.6.M1

Chỉ nêu được rất ít/không nêu được các thông tin cơ bản về hệ thống trường đào tạo liên quan đến nghề định lựa chọn.

1.6.M2

Xác định và nêu được một vài thông tin cơ bản về hệ thống trường đào tạo liên quan đến nghề định lựa chọn.

26 1.6.M3

Xác định và nêu được các thông tin nghề nghiệp, thông tin về các cơ sở đào tạo và giáo dục nghề nghiệp liên quan đến nghề định lựa chọn.

2.

Hoàn 2.1.

Lập

kế

thiện NL, hoạch phát triển phẩm phẩm chất, NL

2.1.M1.

Lập kế hoạch phát triển bản thân sau khi được GV hướng dẫn.

2.1.M2

Tự lập được kế hoạch rèn luyện bản thân.

chất, phù liên quan đến hợp với người lao động. nghề

2.1.M3

Tự lập kế hoạch rèn luyện bản thân. Đánh giá được khó khăn và thuận lợi trong quá

nghiệp đã 2.2. Tìm kiếm định các nguồn lực hỗ

2.2.M1

hướng trợ phát triển các hoặc lựa NL liên quan đến chọn. người lao động.

2.2.M2

Tìm kiếm các nguồn lực hỗ trợ phù hợp dựa vào sự giúp đỡ của GV.

2.2.M3

Chủ động tìm kiếm thông tin, nguồn lực

trình xây dựng và thực hiện kế hoạch. Đợi GV hướng dẫn, giới thiệu các nguồn lực hỗ trợ phát triển.

hỗ trợ phát triển.

2.3. Tham gia các hoạt động phát triển các phẩm chất và NL

2.3.M1

Đợi GV hướng dẫn, giới thiệu các hoạt động.

2.3.M2

Tìm kiếm và tham gia các hoạt động phù hợp dựa vào hướng dẫn của GV.

liên quan đến

2.3.M3

Chủ động tự tìm kiếm và tham gia các hoạt động rèn luyện.

2.4.M1

Thực hiện được hết các bài kiểm tra, đánh giá do GV yêu cầu và so sánh kết quả với mục tiêu.

2.4.M2

Tự đánh giá, so sánh với yêu cầu của GV và mục tiêu học tập dựa trên công cụ do GV cung cấp. Chỉ ra nguyên nhân thành công/thất bại.

2.4.M3

Biết lựa chọn công cụ đánh giá và tự đánh

người lao động.

2.4. Đánh giá sự tiến bộ của bản thân

giá phù hợp. Đề xuất được giải pháp nếu chưa đạt được mục tiêu.

2.5. Di chuyển nghề nghiệp

2.5.M1

Có thể chuyển đổi nghề trong tình thế bắt buộc.

2.5.M2

Có thể chuyển đổi nghề khi cần thiết.

27 2.5.M3

Có khả năng thích ứng nhanh, sẵn sàng chuyển đổi nghề nghiệp khi cần thiết.

3.

Tuân 3.1. Tuân thủ

3.1.M1

Lắng nghe tích cực, tham gia một số các hoạt động nhưng.

thủ kỉ luật, đạo đức của người lao động 3.2 Tinh thần

3.1.M2

Tham gia đầy đủ các hoạt động, đúng hẹn.

3.1.M3

Chấp nhận ý kiến chung, tham gia hoạt động tích cực, đầy đủ, đúng giờ.

3.2.M1

Nhận trách nhiệm khi chỉ hoàn thành một phần công việc được giao, không đùn đẩy, viện lí do.

trách nhiệm 3.2.M2

Có trách nhiệm với công việc, hoàn thành công việc được giao đúng hạn.

3.3. Tự trọng

3.2.M3

Hoàn thành công việc một cách tốt nhất/hỗ trợ người khác hoàn thành công việc.

3.3.M1

Làm việc thỉnh thoảng thiếu tập trung, còn bị nhắc nhở hay phàn nàn, còn để tâm nhiều vào những gì người khác nghĩ.

3.3.M2

Cố gắng hoàn thành công việc bằng chính khả năng của mình, không gian lận, hay hành động theo cách không trung thực.

3.4. Cống hiến xã hội

3.3.M3

Tin vào NL của bản thân. Suy nghĩ tích cực, không dễ dàng bỏ cuộc khi gặp khó khăn.

3.4.M1

Có trách nhiệm với bản thân và trách nhiệm với công việc chung.

3.4.M2

Sống tích cực, chủ động trong các công việc mang đến lợi ích chung.

3.4.M3

Đặt lợi ích chung trên lợi ích bản thân, sẵn sàng phục vụ lợi ích cộng đồng.

1.5. Điều tra thực trạng phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp thông qua tổ chức HĐTN trong dạy học Vật lí 1.5.1. Mục đích điều tra Thu thập thông tin, phân tích thuận lợi, khó khăn và tính hiệu quả của thực trạng tổ chức các HĐTN nhằm phát triển NL ĐHNN của trường THPT số 2 Tư Nghĩa.

1.5.2. Đối tượng điều tra

28 Nghiên cứu được thực hiện trên 116 HS của 3 khối 10, 11, 12 tại các lớp 10A8, 11A7 và 12A3 và 07 GV giảng dạy Vật lí của trường THPT số 2 Tư Nghĩa trong năm học 2018- 2019.

1.5.3. Phương pháp điều tra Để thu thập các thông tin cần thiết, chúng tôi sử dụng phương pháp điều tra bằng phiếu câu hỏi và phỏng vấn trực tiếp.

1.5.4. Kết quả điều tra *Về phía GV: Qua việc tổng hợp kết quả của 07 phiếu điều tra, hỏi ý kiến trực tiếp GV vật lí ở trường THPT Số 2 Tư Nghĩa về việc tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển NL nghề nghiệp của HS khi dạy học các kiến thức chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” môn vật lí ở lớp 10 chúng tôi thu được kết quả như sau: Bảng 1.4. Mức độ quan trọng của công tác hướng nghiệp ở trường THPT Công tác ĐHNN ở trường THPT có quan trọng không?

Rất quan trọng

Tổng số phiếu điều tra 07

Tổng số phiếu trả lời 2

Tỉ lệ (%) 28,57

Quan trọng

07

5

71,43

Bình thường

07

0

0

Không quan trọng

07

0

0

Rất không quan trọng

07

0

0

Hầu hết GV đều cho rằng công tác ĐHNN ở trường THPT là quan trọng. Tuy nhiên khi được hỏi các thầy cô có thường xuyên tham gia vào công tác ĐHNN cho HS không thì đa số GV đều trả lời thỉnh thoảng hoặc hiếm khi tham gia. Theo chia sẻ của các thầy cô thì công tác ĐHNN đã có bộ phận hướng nghiệp của nhà trường cùng phối hợp với GVCN chịu trách nhiệm đảm nhận.

Bảng 1.5. Mức độ tham gia vào công tác ĐHNN của GV Mức độ tham gia vào công tác ĐHNN Rất thường xuyên

Tổng số phiếu điều tra 07

Tổng số phiếu trả lời 0

Tỉ lệ (%) 0

Thường xuyên

07

0

0

Thỉnh thoảng

07

4

57,14

Hiếm khi

07

3

42,86

Chưa bao giờ

07

0

0

Có thể khẳng định rằng các GV hiện nay đều nhận thấy được việc tổ chức các HĐTN là rất cần thiết. Đa số các thầy cô đều thể hiện rất hứng thú với việc tổ chức các

29 HĐTN nhằm phát triển các NL nói chung và NL ĐHNN nói riêng, điều đó thể hiện qua bảng số liệu mà tác giả thu được như sau: Bảng 1.6. Mức độ cần thiết của HĐTN và mức độ hứng thú của GV về việc tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển NL ĐHNN Mức độ cần thiết của việc tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển NL nghề nghiệp

Tổng số phiếu điều tra

Tổng số phiếu trả lời

Tỉ lệ (%)

Rất cần thiết

07

2

28,57

Cần thiết

07

4

57,14

Bình thường

07

1

14,29

Chưa cần thiết

07

0

0

Không cần thiết

07

0

0

Mức độ hứng thú của việc tổ chức

Tổng số

Tổng số

Tỉ lệ

các HĐTN theo định hướng phát triển NL nghề nghiệp Rất hứng thú

phiếu điều tra 07

phiếu trả lời

(%)

1

14,29

Hứng thú

07

4

57,13

Ít hứng thú

07

1

14,29

Chưa hứng thú

07

1

14,29

Không hứng thú

07

0

0

Mặc dù nhận thấy việc tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển NL nghề nghiệp của HS cần thiết và hứng thú nhưng đa số GV chưa bao giờ tổ chức HĐTN cho HS cho nên không nắm được phương pháp tổ chức, các hình thức tổ chức như thế nào cho phù hợp và mang lại hiệu quả. Khi dùng câu hỏi số 7 và 8 để điều tra về những hình thức và PPDH GV hay sử dụng trong tổ chức các HĐTN thì câu trả lời của các thầy cô đại đa số là hiếm khi hoặc chưa bao giờ áp dụng.

Hầu hết các GV còn mang nặng phương pháp truyền thống là truyền thụ một chiều, thuyết trình, thông báo, chưa có GV nào dạy học theo phương pháp tổ chức các HĐTN trong các bài dạy của chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể”. GV cũng rất hiếm khi tích hợp vấn đề ĐHNN khi giảng dạy nội dung chương này, HS chỉ được học nội dung lí thuyết thuần túy. Do đó khả năng vận dụng lý thuyết vào thực tiễn của HS còn nhiều hạn chế.

Khi tiến hành điều tra về những khó khăn mà GV gặp phải khi tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển NL ĐHNN của HS thì có thể nói khó khăn lớn nhất của các thầy cô là đã nghe, đã biết về HĐTN nhưng chưa tìm hiểu, chưa biết tổ chức. Bởi vì thiếu cơ sở lí luận nên các thầy cô còn chưa mạnh dạn tổ chức các HĐTN. Bên cạnh đó

30 các thầy cô cũng chia sẻ việc thiếu các phương tiện, thiết bị hỗ trợ, thiếu các nguồn kinh phí trong quá trình thực hiện các HĐTN cũng là vấn đề gây khó khăn rất lớn cho các thầy cô.

90.00% 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% Chưa biết Đã nghe, Đã tìm Chưa tìm Khó khăn HS chưa Chưa về HĐTN đã biết hiểu lý được về phương đủ khả được tạo nhưng luận HĐTN phù tiện, thiết năng thực điều kiện chưa tìm nhưng hợp bị hiện tổ chức hiểu chưa biết cách tổ chức

Ý kiến khác

Biểu đồ 1.1. Khó khăn gặp phải của GV khi tổ chức HĐTN Để đánh giá về tính hiệu quả của hoạt động hướng nghiệp trong trường THPT số 2 Tư Nghĩa hiện nay, tác giả đã dùng câu hỏi số 9 trong bảng câu hỏi và kết quả thu được như sau: Bảng 1.7. Đánh giá của GV về công tác ĐHNN trong trường THPT hiện nay Tổng số

Đánh giá công tác ĐHNN của nhà trường hiện nay?

Tổng số phiếu

Rất được quan tâm, tổ chức rất tốt, rất hiệu quả.

07

phiếu trả lời 0

Được quan tâm, tổ chức tốt, có hiệu quả.

07

0

0

Được quan tâm nhưng tổ chức chưa hiệu quả.

07

1

14,29

Ít được quan tâm, tổ chức qua loa, chưa mang lại hiệu quả.

07

6

85,71

Không được quan tâm, không tổ chức thực hiện.

07

0

0

Tỉ lệ (%) 0

Có 6/7 (chiếm tỉ lệ 85,71%) GV cho biết hoạt động hướng nghiệp hiện nay của nhà trường là ít được quan tâm, tổ chức còn qua loa, chưa mang lại hiệu quả thực sự, điều này chứng tỏ hoạt động hướng nghiệp của nhà trường chưa được đầu tư đúng mức, có hiệu quả rất thấp. Qua trò chuyện trực tiếp với các thầy cô hoạt động hướng nghiệp mỗi kì học chỉ thực hiện 1 lần, do GV chủ nhiệm đảm nhận. Điều đáng nói hơn ở đây là các thầy cô cũng chỉ làm qua loa vì họ không phải là GV chuyên trách hướng nghiệp nên chỉ tổ chức dựa trên hiểu biết và kinh nghiệm của bản thân.

31 *Về phía HS: Tôi đã tiến hành điều tra bằng bảng hỏi đối với HS của các lớp thuộc khối 10, 11, 12 của trường THPT Số 2 Tư Nghĩa. Với việc chọn 116 em HS chia đều cho ba khối, giúp tôi có thể đánh giá đúng thực trạng của việc tổ chức các HĐTN theo hướng phát triển NL ĐHNN của các em HS phổ thông hiện nay. Tổng hợp kết quả của 116 phiếu điều tra và hỏi ý kiến trực tiếp HS về việc tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển NL nghề nghiệp của HS khi dạy học các kiến thức chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” môn vật lí ở lớp 10 chúng tôi thu được kết quả như sau: Bảng 1.8. Mức độ quan trọng của công tác ĐHNN trong trường THPT hiện nay theo nhận định của HS Công tác ĐHNN ở trường THPT có

Tổng số phiếu

Tổng số

Tỉ lệ

quan trọng không?

điều tra

phiếu trả lời

(%)

Rất quan trọng

116

84

72,41

Quan trọng

116

20

17,24

Bình thường

116

14

12,07

Không quan trọng

116

0

0

Rất không quan trọng

116

0

0

Đa số các em đều nhận thức được công tác hướng nghiệp rất quan trọng đối với các em. Tuy nhiên khi được hỏi các em có thường xuyên được tư vấn, ĐHNN hay không thì đa số các em đều trả lời thỉnh thoảng hoặc hiếm khi được tham gia, tổng số câu trả lời này chiếm đến 90,52%. Qua trò chuyện với các em thì tác giả được biết hoạt động hướng nghiệp của nhà trường tổ chức theo đơn vị lớp mà người chịu trách nhiệm phụ trách là GV chủ nhiệm và mỗi kì học thực hiện chỉ duy nhất 1 lần.

Bảng 1.9. Mức độ thường xuyên được tư vấn, ĐHNN của HS Các em có thường xuyên được tư vấn, ĐHNN hay không?

Tổng số phiếu điều tra

Rất thường xuyên

116

Tổng số phiếu trả lời 0

Tỉ lệ (%)

Thường xuyên

116

8

6,90

Thỉnh thoảng

116

83

71,55

Hiếm khi

116

22

18,97

Chưa bao giờ

116

3

2,58

0

Qua số liệu chúng tôi thu thập được có thể khẳng định rằng HS hiện nay đều nhận thấy được việc tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển NL nghề nghiệp là rất cần thiết và hầu hết các em đều thể hiện thái độ rất hứng thú với việc tổ chức các HĐTN

32 nhằm phát triển NL ĐHNN nói riêng, điều đó thể hiện qua bảng số liệu mà tác giả thu được như sau: Bảng 1.10. Mức độ cần thiết của HĐTN và mức độ hứng thú của HS về việc tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển NL ĐHNN Mức độ cần thiết của việc tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển NL nghề

Tổng số phiếu điều tra

Tổng số phiếu trả lời

Tỉ lệ (%)

Rất cần thiết

116

65

56,03

Cần thiết

116

37

31,90

Bình thường

116

12

10,34

Chưa cần thiết

116

2

1,73

Không cần thiết

116

0

0

Tổng số phiếu điều tra 116

Tổng số phiếu trả lời

Tỉ lệ (%)

72

62,07

Hứng thú

116

32

27,59

Ít hứng thú

116

8

6,90

Chưa hứng thú

116

4

3,44

Không hứng thú

116

0

0

nghiệp

Mức độ hứng thú của HS khi tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển NLNN Rất hứng thú

Tuy nhiên khi được hỏi các em đã từng được tham gia HĐTN chưa? Hay các em đã từng tham gia các HĐTN để phát triển NL ĐHNN chưa thì câu trả lời có đến 100% HS chưa từng được tham gia. Bên cạnh đó chúng tôi cũng quan tâm đến một khía cạnh nữa đó là nếu được tham gia các HĐTN để phát triển NL ĐHNN thì các em thích nhất loại hình nào? Câu trả lời được nhiều HS mức độ thích và rất thích là tham quan, dã ngoại, tiếp đến là tổ chức trò chơi, câu lạc bộ, các hình thức khác được lựa chọn với tỉ lệ thấp hơn. Cụ thể là: Bảng 1.11. Mức độ hứng thú của HS đối với các hình thức tổ chức HĐTN Tỉ lệ % các mức độ Hình thức tổ chức

D. Chưa E.Không thích thích

A. Rất thích

B. Thích

C. Bình thường

Câu lạc bộ

46,55

12,07

22,41

12,93

6,04

Tổ chức trò chơi

56,03

32,76

2,59

5,17

3,45

Tổ chức diễn đàn

5,17

15,52

36,21

18,97

24,13

33 Sân khấu tương tác

14,66

11,21

19,83

37,93

16,37

Tham quan, dã ngoại

69,83

25,86

3,45

0,86

0

Hội thi / cuộc thi

41,38

27,59

13,79

12,07

5,17

Tổ chức sự kiện

6,90

23,28

37,07

11,21

21,54

Hoạt động giao lưu

44,83

25

15,52

8,62

6,03

Hoạt động chiến dịch

35,34

28,44

25

6,90

4,31

9,48 33,62 36,21 12,07 8,62 Hoạt động nhân đạo Có thể khẳng định HS THPT hiện nay rất quan tâm đến yếu tố nghề nghiệp điều đó thể hiện rõ nét qua số liệu mà tác giả thu được qua xử lý số liệu điều tra. Có 54,31% HS THPT rất quan tâm đến nghề nghiệp tương lai; 21,55% HS quan tâm đến nghề nghiệp; tổng số HS không quan tâm và rất không quan tâm đế nghề nghiệp tương lai chỉ chiếm 6,9%. Và mức độ quan tâm đến yếu tố nghề nghiệp của các em thuộc các khối lớp cũng rất khác nhau.

Bảng 1.12. Mức độ quan tâm đến nghề nghiệp tương lai của HS Mức độ quan tâm đến nghề nghiệp tương lai

Tổng số phiếu điều

Tổng số phiếu trả lời K10 K11 K12

Tỉ lệ (%)

của HS Rất quan tâm

tra 116

15

20

28

54,31

Quan tâm

116

11

7

7

21,55

Chưa quan tâm

116

7

12

1

17,24

Không quan tâm

116

4

1

1

5,17

Rất không quan tâm

116

2

0

0

1,73

Số liệu trên cho ta thấy sự quan tâm đến yếu tố nghề nghiệp của các em HS THPT là rất lớn. Sự quan tâm của các em HS về nghề nghiệp đặc biệt là các em HS lớp 12 là xu thế tất yếu, bởi các em đang đứng trước nhiều sự lựa chọn cho nghề nghiệp tương lai của mình. Theo bảng số liệu đã phân tích ở trên thì số HS rất không quan tâm đến yếu tố nghề nghiệp chỉ chiếm 1,73% chủ yếu tập trung vào khối HS khối 10. Ở khía cạnh chỉ mức độ quan tâm của HS đến nghề nghiệp tác giả còn tìm hiểu tới một khía cạnh nữa đó là thời điểm xuất hiện nhu cầu lựa chọn nghề nghiệp của HS THPT. Bảng 1.13. Thời điểm xuất hiện nhu cầu lựa chọn nghề nghiệp Thời điểm xuất hiện nhu cầu lựa chọn nghề nghiệp

Tổng số phiếu điều tra

Tổng số phiếu trả lời K10 K11 K12

Tỉ lệ (%)

Trong quá trình học THCS

116

3

7

4

12,07

Cuối lớp 9 đến đầu năm lớp 10

116

6

5

7

15,52

34 Trong quá trình học THPT

116

7

12

19

32,76

Khi làm hồ sơ thi ĐH-CĐ,

116

4

1

1

5,17

116

19

15

6

35,08

TCCN Chưa có dự định gì về nghề

Qua bảng số liệu tác giả nhận thấy rằng có rất nhiều HS thể hiện sự quan tâm đến yếu tố nghề nghiệp, tuy nhiên thời điểm để đưa ra lựa chọn nghề nghiệp cho tương lai thì chủ yếu là trong quá trình học THPT chiếm 32,76%. Những em HS chưa có dự định gì về nghề tập trung chủ yếu ở HS khối 10 và khối 11, những em này cho rằng còn quá sớm để tính đến nghề nghiệp khi phía trước các em còn là một thời gian dài để lựa chọn.

Như vậy đã có nhiều em HS đánh giá được vị trí, vai trò, tầm quan trọng của yếu tố nghề nghiệp đối với tương lai nhưng thời điểm đưa ra lựa chọn tương đối muộn.

Thông qua việc xem xét về thời điểm mà các em HS quan tâm đến yếu tố học nghề, tác giả nhận thấy rằng công tác hướng nghiệp ở bậc THCS chưa thực sự được chú trọng, chưa phát huy được vai trò phân luồng HS sau khi học THCS. Để khảo sát về những dự định của HS THPT sau khi tốt nghiệp THPT, tôi đã sử dụng câu hỏi số 12 trong bảng hỏi và đã thu được kết quả như sau: Bảng 1.14. Dự định của HS sau khi tốt nghiệp THPT Sau khi tốt nghiệp phổ thông trung học em dự định

Tổng số phiếu điều tra 116

Tổng số phiếu trả lời 34

Tỉ lệ %

B. Thi ĐH, CĐ nếu không đỗ sẽ đi học TCCN hoặc học trường nghề.

116

56

48,28

C. Thi TCCN hoặc đi học nghề.

116

15

12,93

D. Tham gia lao động cùng gia đình

116

9

7,76

E. Ý kiến khác

116

2

1,72

A. Thi ĐH, CĐ nếu không đỗ năm sau sẽ thi lại.

7.76 1.72 12.93 29.31 48.28

Thi ĐH - CĐ, nếu không đỗ sẽ thi lại Thi ĐH - CĐ, nếu không đỗ sẽ học TCCN, học nghề Học TCCN hoặc học nghề Tham gia lao động cùng gia đình Ý kiến khác

Biểu đồ 1.2. Dự định nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp của HS THPT

29,31

35 Những số liệu ở biểu đồ cho thấy: Sau khi tốt nghiệp THPT số HS lựa chọn thi ĐH nếu không đỗ sẽ học TCCN, học nghề chiếm tỷ lệ cao nhất 48,28%; tiếp đến là là số HS lựa chọn sẽ thi ĐH, CĐ nếu không đỗ thì sẽ tiếp tục thi lại chiếm 29,31%. Như vậy HS có nguyện vọng thi vào ĐH ngay sau tốt nghiệp chiếm một tỷ lệ vô cùng cao, nếu cộng hai tỷ lệ trên thì con số sẽ lên tới là 77,59%. Từ số liệu trên tác giả có thể nhận định rằng đa số HS THPT đều dự định và có nhu cầu thi vào các trường CĐ, ĐH. Trường THPT số 2 Tư Nghĩa với đặc thù điểm thi đầu vào lớp 10 gần như thấp nhất tỉnh, nên đa số các em có học lực trung bình nhưng vẫn cố gắng để thi vào ĐH và tìm kiếm sự may rủi cho việc thi cử. Điều này gây ra một sự lãng phí rất lớn cho bản thân các em, cho gia đình và cả xã hội đồng thời cũng gây khó khăn cho công tác tuyển sinh vào các trường ĐH, CĐ… Chỉ có 12,93% HS dự định học TCCN hay học nghề và 7,76% HS có dự định đi làm phụ giúp cùng gia đình. Đất nước ta lại đang trong quá trình CNH - HĐH, bên cạnh việc cần những người kỹ sư giỏi thì cũng đang rất cần một lực lượng lao động là công nhân kĩ thuật cao có trình độ và tay nghề cao. Thực tế của quá trình CNH, HĐH đang đòi hỏi rất lớn ở đội ngũ lao động lành nghề, có chuyên môn vững và cơ hội việc làm của đội ngũ lao động này cũng rất cao được trả lương xứng đáng. Tuy nhiên, HS THPT lại rất không mặn mà với các trường TCCN. Tìm hiểu lý do thì thường các em chỉ ra là cha mẹ chỉ mong con thi vào ĐH, học ĐH mới có tương lai, làm lao động tay chân thì thu nhập thấp lại không có cơ hội thăng tiến, bị xã hội coi thường… Đây là những nhận thức hoàn toàn sai lệch, những quan điểm sai lầm về giá trị nghề nghiệp của HS THPT. Để tìm hiểu về sự lựa chọn ngành nghề của HS THPT tôi đã đưa ra 15 ngành nghề (hoặc nhóm nghề) và yêu cầu HS lựa chọn.

Bảng 1.15. Sự lựa chọn ngành nghề (nhóm nghề) của HS THPT STT 1

Ngành nghề Sư phạm

Số lượng 5

Tỉ lệ % 4.31

2

Y, Dược

3

2.58

3

Quản trị kinh doanh

8

6.90

4

Xây dựng, kiến trúc, giao thông.

2

1.72

5

Văn hóa nghệ thuật, giải trí.

2

1.72

6

Công nghệ thông tin – Điện tử

16

13.79

7

Công an, quân đội

2

1.72

8

Hàng hải

3

2.58

9

Cơ khí – tự động hóa

18

15.52

10

Công nghệ thực phẩm

5

4.31

36 11

Thương mại điện tử: Marketing Supervisor, Digital

7

6.03

5

4.31

Marketing, Digital Planning Manager…

12

Logistics (lưu trữ hàng hóa, bao bì, đóng gói, kho bãi, luân chuyển hàng hóa, làm thủ tục hải quan… )

13

Ngành Dịch vụ du lịch - Nhà hàng - Khách sạn

13

11.21

14

Ngành Tài chính - Tín dụng - Ngân hàng - Bảo hiểm

5

4.31

15

Dệt - May - Giày da, các doanh nghiệp dệt - may giày da

5

4.31

16

Ngành khác………………………………….

3

2.58

17

Chưa có sự lựa chọn ngành

14

12.1

Nhìn vào tỷ lệ ở trên có thể thấy rằng việc lựa chọn hiện nay của HS THPT đang có sự tập trung vào các nghề đó là cơ khí - tự động hóa (15,52%), Công nghệ thông tin – Điện tử (13,79%); dịch vụ du lịch – Nhà hàng – Khách sạn (11,21%), quản trị kinh doanh (6,9%). Đây là những nhóm ngành thuộc top “hot” trong những năm gần đây, điều này cho thấy các em có nắm bắt và cập nhật thông tin về nhu cầu thị trường lao động – đây là tín hiệu rất đáng mừng.

Dựa trên số liệu thu thập được cũng có thể thấy hầu hết HS THPT đều có những suy nghĩ của mình về vấn đề nghề nghiệp của bản thân. Tuy nhiên cũng có nhiều em HS chưa thực sự quan tâm đến yếu tố nghề nghiệp (12,1%). Con số này là vấn đề mà giáo dục hướng nghiệp cần phải lưu ý, để có những biện pháp giúp các em có được một định hướng đúng đắn về nghề nghiệp. Để tìm hiểu lí do lựa chọn nghề nghiệp của HS THPT là dựa trên những yếu tố nào, tác giả đã sử dụng câu hỏi số 14 trong bảng hỏi để tính tỷ lệ % HS THPT lựa chọn.

Và tác giả đã thu thập được số liệu như sau: Bảng 1.16. Lý do lựa chọn nghề nghiệp của HS THPT Số lượng 35

Tỉ lệ % 30,17

2. Thấy bạn bè và nhiều người chọn thì làm theo.

2

1,72

3. Có thu nhập cao và có nhiều cơ hội tìm kiếm việc

24

20,69

4. Do gia đình định hướng.

6

5,17

5. Thấy được ý nghĩa của nghề.

3

2,59

6. Nghề có chi phí học tập thấp.

12

10,34

7. Nghề có thời gian học tập ngắn.

2

1,72

Lý do chọn nghề 1. Phù hợp với NL, sở trường, hứng thú, nhu cầu của bản thân.

làm.

37 8. Nghề có nhiều người theo học, theo xu hướng của xã

4

3,45

9. Nghề được xã hội đề cao.

3

2,59

10. Nhằm thoát ly nông thôn.

23

19,84

11. Ý kiến khác.

2

1,72

hội.

Nhìn vào bảng 2.2 ta thấy có 30,17% các bạn HS THPT lựa chọn nghề xuất phát vì lí do là phù hợp với NL, sở trường, hứng thú và nhu cầu bản thân. Đây là một tỷ lệ rất cao, khi HS lựa chọn ngành nghề thì các yếu tố như thích, hứng thú, say mê là vô cùng cần thiết, bởi chỉ khi còn người ta thích thì mới có thể chăm chỉ, cố gắng và kiên trì theo đuổi. Để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan và khách quan tác động đến nghề nghiệp của HS THPT. Tôi sử dụng câu hỏi số 6 trong bảng hỏi điều tra và đã thu được những kết quả như sau: Bảng 1.17. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn ngành nghề của HS STT Các yếu tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn của HS 1 Gia đình

Số lượng 12

Tỉ lệ % 10,34

2

Bạn bè

7

6,03

3

Hoạt động hướng nghiệp

4

3,45

4

Các phương tiện TTĐC

21

18,1

5

Hiểu biết của bản thân về nghề

24

20,69

6

Thấy thực sự yêu thích và hứng thú

37

31,91

7

Tấm gương của thầy cô

5

4,31

8

Lý do khác

6

5,17

Qua bảng số liệu có thể thấy việc lựa chọn nghề nghiệp của HS THPT chịu ảnh hưởng của rất nhiều yếu tố với các mức độ cũng rất khác nhau. Có 31,91% HS THPT lựa chọn yếu tố là thấy thực sự hứng thú, yêu thích ngành nghề đó; và có 20,69% HS lựa chọn yếu tố đó là sự hiểu biết về ngành nghề đã chọn. Tiếp theo là các yếu tố phương tiện TTĐC, sự ảnh hưởng của gia đình, bạn bè, các tấm gương của thầy cô giáo, cuối cùng là sự hướng nghiệp trong nhà trường.

Trong các nhân tố ảnh hưởng thì sự yêu thích, hứng thú với nghề là yếu tố ảnh hưởng cao nhất, sau đó là sự hiểu biết về nghề nghiệp. Sự hiểu biết chắc chắn, cụ thể về lĩnh vực nghề nghiệp mà các em dự định lựa chọn cộng với nhu cầu, hứng thú với nghề nghiệp đó rất dễ trở thành một lí do cơ bản để HS chọn nghề. Ngày nay với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, thì HS sẽ được tiếp cận sớm với nhiều nguồn thông tin khác nhau từ các phương tiện TTĐC. Chỉ cần một cái click chuột đơn giản thì các

38 em có thể tra cứu thông tin mà mình muốn biết. Cho nên TTĐC là con đường lí tưởng giúp cho HS phổ thông có được một sự hiểu biết về các lĩnh vực nghề nghiệp trong xã hội một cách sinh động và chính sự hiểu biết này đã làm thay đổi động cơ hành vi chọn nghề của HS. Yếu tố bạn bè có ảnh hưởng đến sự lựa chọn nghề nghiệp của các em là 6,03%; đây là một tỷ lệ không lớn. Điều này chứng tỏ HS THPT chọn nghề không chạy theo số đông, không a dua bạn bè, mà HS đã lựa chọn theo chính kiến riêng của bản thân. Tấm gương của thầy cô cũng chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong sự lựa chọn của các em là 4,31%.

Một điều đáng chú ý ở đây là yếu tố hoạt động hướng nghiệp của nhà trường không có ảnh hưởng nhiều, thậm chí là quá ít đến việc lựa chọn nghề nghiệp của HS THPT (chỉ với 3,45%). Điều này chứng tỏ công tác hướng nghiệp ở nhà trường có hiệu quả rất thấp.

Trong quá trình lựa chọn nghề nghiệp của mình, HS sẽ gặp phải không ít những khó khăn, những khó khăn này có thể là những yếu tố chủ quan hay khách quan gây cản trở cho các em khi các em lựa chọn nghề nghiệp. Để tìm hiểu vấn đề này tôi sử dụng câu hỏi số 18 trong bảng điều tra, trong đó tôi đưa ra 9 khó khăn mà HS thường gặp phải trong quá trình lựa chọn nghề nghiệp. Các em HS có thể lựa chọn cho mình nhiều đáp án, bởi với nhiều em thì không chỉ có một khó khăn mà còn có rất nhiều khó khăn các em sẽ gặp phải trong quá trình lựa chọn nghề nghiệp.

Bảng 1.18. Những khó khăn mà HS THPT gặp phải khi lựa chọn nghề Những khó khăn

Lớp 10

Lớp 11

Lớp 12

Tổng 3 lớp

Tỉ lệ % 39,53

SL 15

Tỉ lệ % 38,46

SL 7

Tỉ lệ % 20,58

Tỉ lệ %

1

SL 17

2

21

48,84

17

43,59

25

73,53

54,31

3

39

90,70

32

82,05

13

38,24

72,41

4

24

55,81

18

46,15

24

70,59

56,90

5

28

65,12

13

33,33

8

23,53

42,24

6

8

18,6

7

17,95

13

38,24

24,14

7

2

4,65

2

5,13

3

8,82

6,03

8

3

6,98

6

15,38

10

29,41

16,38

9

16

37,21

24

61,54

12

35,29

44,83

10

0

0

1

2,56

1

2,94

1,72

33,62

Chú thích về những khó khăn khi lựa chọn nghề 1. Không được tư vấn nghề 2. Công tác hướng nghiệp không hiệu quả 3. Không biết thông tin đầy đủ về nghề

6. Gia đình không ủng hộ 7. Sức khỏe không phù hợp với nghề 8. NL không phù hợp với nghề

39 4. Thích một lúc nhiều nghề

9. Kinh tế gia đình gặp khó khăn

5. Chưa xác định được hứng thú với nghề

10. Ý kiến khác

Nhìn vào bảng số liệu có thể thấy, trong quá trình lựa chọn nghề nghiệp của HS THPT gặp phải rất nhiều khó khăn với các mức độ khác nhau, có rất nhiều HS lựa chọn nhiều khó khăn trong cùng một lúc. Ta có thể thấy HS lựa chọn khó khăn nhiều nhất đó là HS thiếu các thông tin đầy đủ về nghề đặc biệt là đối với nghề mình quan tâm đã làm cho các em gặp khó khăn nhất khi lựa chọn nghề nghiệp. Bên cạnh đó thì HS còn gặp phải những khó khăn như là thích một lúc nhiều nghề, chưa xác định được hứng thú với nghề nào, khó khăn về công tác hướng nghiệp không hiệu quả, không được tư vấn nghề cũng là một vấn đề khiến chúng ta phải quan tâm. Dựa vào bảng số liệu dễ dàng nhận thấy ở lớp 10 thì số HS chưa xác định được hứng thú đối với nghề nghiệp cùng chiêm một tỷ lệ khá cao là 65,12%, khối 11 là 33,33%. Điều này phản ánh một thực trạng đó là công tác hướng nghiệp ở bậc THCS lẫn THPT có hiệu quả thấp. Một lần nữa các em HS lại nhấn mạnh đến công tác hướng nghiệp trong nhà trường không đem lại những hiệu quả như mong muốn.

Các em HS bày tỏ sự mong muốn công tác hướng nghiệp sẽ giúp cho các em giải quyết những khó khăn về thiếu thông tin, giúp các em chọn đúng nghề phù hợp với NL, nhu cầu và sở thích và nhu cầu tuyển dụng, cung cấp cho các em những thông tin về một số ngành nghề của các trường ĐH, CĐ… Đây là những nhu cầu rất chính đáng của HS THPT. Nhu cầu, nguyện vọng này của các em cần được các nhà hướng nghiệp, nhà quản lý, nhà trường, gia đình và cả xã hội quan tâm và chung tay giải quyết.

Với các khó khăn khác như: gia đình không ủng hộ, yếu tố về NL sức khỏe, kinh tế gia đình gặp khó khăn,… cũng là nguyên nhân khiến các em lo lắng khi lựa chọn nghề nghiệp. Thiết nghĩ những khó khăn này các em HS có thể khắc phục được, và nó sẽ không ảnh hưởng quá nhiều đến sự lựa chọn nghề nghiệp của các em.

Ngày nay với sự phát triển của các phương tiện truyền thông đại chúng, đặc biệt là sự xuất hiện của internet thì chỉ cần một cái máy tính được kết nối mạng thì dù ở đâu bạn cũng có những thông tin về mọi lĩnh vực mà bạn mong muốn tìm hiểu. Tiện ích này tạo điều kiện thuận lợi cho HS tiếp cận với các thông tin về nghề nghiệp mà các em đang dự định lựa chọn... Ngoài ra gia đình, anh chị, bạn bè, thầy cô, hay những người thành đạt cũng là các kênh thông tin có thể cung cấp cho các em nhiều thông tin hữu ích trong vấn đề ĐHNN. Mỗi HS khác nhau cũng có những cách tiếp cận thông tin khác nhau và nguồn thông tin mà HS nhận được cũng đến từ rất nhiều con đường khác nhau. Vậy HS THPT Số 2 Tư Nghĩa đã tiếp cận thông tin qua các nguồn nào? Để tìm hiểu điều đó tôi đã dùng câu hỏi số 18 trong bảng điều tra và kết quả thu được như sau:

40 100.00% 90.00% 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% Bố mẹ, anh chị, họ hàng

Thầy cô

Bạn bè cùng Những người Truyền thông Nguồn thông trường thành đạt đại chúng tin khác

Biểu đồ 1.3. Các nguồn tìm kiếm thông tin về nghề nghiệp của HS THPT Nguồn tìm kiếm thông tin được các em lựa chọn nhiều nhất là truyền thông đại chúng chiếm 87,93%, con số này phần nào nói lên tầm quan trọng của công nghệ thông tin đối với cuộc sống của con người trong giai đoạn hiện nay.

Tiếp theo đó là các nguồn tìm kiếm thông tin từ bạn bè cùng trường (53,45%); từ bố mẹ, anh chị em, họ hàng (49,14%); từ thầy cô (44,83%); …

Có thể thấy rằng HS THPT hiện nay có rất nhiều kênh để tiếp cận thông tin. Và với kết quả khảo sát ở trên thì TTĐC, gia đình, bạn bè và thầy cô là những kênh chính mà HS tìm kiếm thông tin về nghề nghiệp.

1.5.5. Biện pháp phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của HS Trên cơ sở phân tích thực tiễn, chúng tôi đề xuất những biện pháp sau: - Đội ngũ giáo viên hướng nghiệp trong các trường phổ thông phải được đào tạo và chọn lọc bài bản, thường xuyên được cập nhật các thông tin và bồi dưỡng các kỹ năng về tổ chức các HĐTN hướng nghiệp.

- Giáo dục hướng nghiệp và tư vấn nghề nghiệp cần phải được tiến hành liên tục trong quá trình định hình nhân cách của học sinh, không đợi đến cuối cấp THCS và không phải là kết thúc khi học sinh đưa ra lựa chọn của mình về khối thi và ngành thi trong các kì thi tuyển sinh. HS phổ thông phải sớm được làm quen với thế giới việc làm và biết đánh giá đúng năng lực của mình. Để làm việc này cần phải có các công cụ được thiết kế khoa học, phù hợp với thực tiễn công tác giáo dục hướng nghiệp Việt Nam. - Đổi mới nội dung dạy học theo hướng dạy học gắn liền với bối cảnh hoạt động sản xuất, kinh doanh tại địa phương, gắn với nhu cầu thực tế của người học, khơi gợi hứng thú tìm hiểu nghề nghiệp của HS. Thông qua đó tổ chức để HS được trải nghiệm và tìm hiểu những nghề nghiệp vừa gần gũi, quen thuộc với các em, lại vừa liên quan đến các kiến thức vừa học. Mặt khác đó cũng là cơ hội để các em khám phá năng lực của bản thân và rèn luyện các năng lực phẩm chất có liên quan đến người lao động.

41 - Xây dựng kênh thông tin chính thống, đáng tin cậy để HS tìm hiểu về nghề nghiệp, tìm hiểu về phẩm chất NL của bản thân.

- Kết hợp nội dung nghề nghiệp với dạy học vật lí theo các PPDH tích cực như: giải quyết vấn đề, dạy học dự án, làm việc nhóm,...

Kết luận chương 1 Trải nghiệm là một yêu cầu quan trọng trong chương trình GDPT mới ở nước ta, nhằm hiện thực mục tiêu dạy học hình thành và phát triển các phẩm chất và NL được quy định trong Chương trình giáo dục tổng thể.

Dựa trên nghiên cứu, tổng hợp các tài tài liệu đã công bố, trong chương 1, chúng tôi đã làm rõ được: Lý luận về dạy học theo định hướng phát triển NL; NL ĐHNN về: khái niệm, cấu trúc, hệ thống kĩ năng ĐHNN và quy trình hướng nghiệp cho HS. Lý luận về HĐTN: khái niệm, quy trình xây dựng một HĐTN, các hình thức tổ chức, phương pháp tổ chức, đánh giá sự phát triển NL HS trong dạy học trải nghiệm, vị trí, vai trò của HĐTN trong dạy học Vật lí theo hướng phát triển NL ĐHNN của HS. Tìm hiểu thực trạng của dạy học phát triển NL ĐHNN thông qua tổ chức HĐTN tại trường THPT số 2 Tư Nghĩa.

Các nội dung trên là cơ sở để thiết kế các HĐTN chương “Chất rắn và chất lỏng.

Sự chuyển thể” Vật lí lớp 10 nhằm phát triển NL ĐHNN của HS.

42 CHƯƠNG 2. THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC HĐTN TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CHẤT RẮN VÀ CHẤT LỎNG. SỰ CHUYỂN THỂ” VẬT LÍ 10” 2.1. Đặc điểm của chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” 2.1.1. Cấu trúc logic kiến thức chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” Các kiến thức về “Chất rắn, chất lỏng và sự chuyển thể” đã được đề cập ở cấp THCS. Tuy nhiên HS ở cấp THCS chưa có khả năng để nhận thức được các kiến thức phức tạp về cấu tạo của chất rắn, chất lỏng cũng như sự chuyển thể nên phần kiến thức này được đề cập lại và phát triển ở chương VII - Vật lí lớp 10 cấp THPT. Theo phân phối chương trình của Bộ giáo dục và đào tạo, chương này gồm 13 tiết trong đó: 08 tiết lý thuyết, 03 tiết bài tập và 02 tiết thực hành. Cụ thể như sau: Bảng 2.1. Cấu trúc nội dung chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” Bài

Số

Nội dung

tiết Bài 3 4. Chất rắn kết tính, chất rắn vô định hình.

1

-Chất rắn kết tinh -Chất rắn vô định hình

Bài 35. Biến dạng cơ của vật rắn (giảm tải).

1

-Biến dạng đàn hồi -Định luật Húc

Bài 36. Sự nở vì nhiệt của Chương 7 vật rắn.

CHẤT

1

-Sự nở dài -Sự nở khối -Ứng dụng

RẮN VÀ Bài 37. Các hiện tượng bề CHẤT mặt của chất lỏng.

LỎNG. SỰ CHUYỂN THỂ Bài 38. Sự chuyển thể của các chất.

2

-Hiện tượng căng bề mặt của chất lỏng -Hiện tượng dính ướt, hiện tượng không dính ướt.

-Hiện tượng mao dẫn

2

-Sự nóng chảy -Sự bay hơi -Sự sôi

Bài 39. Độ ẩm không khí

1

-Độ ẩm tuyệt đối và độ ẩm cực đại.

-Độ ẩm tỉ đối.

-Ảnh hưởng của độ ẩm không khí.

Bài 40. Thực hành: Xác định hệ số căng bề mặt của chất lỏng

2

-Cơ sở lý thuyết -Dung cụ đo -Trình tự thí nghiệm

Bài tập 3 tiết

43 Nếu phân chương “Chất rắn và chất lỏng – Sự chuyển thể” thành 2 phần kiến thức: phần kiến thức về cấu tạo và tính chất vật lí chất rắn và chất lỏng, phần kiến thức về sự chuyển thể thì nội dung chương có thể tóm tắt theo sơ đồ sau: CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT VẬT LÍ

SỰ CHUYỂN THỂ

Chất lỏng

Chất rắn

Khí Chất rắn vô định hình

Chất rắn kết tinh

-Không có cấu trúc tinh thể.

-Chuyển động nhiệt: Các hạt dao động quanh một vị trí cân bằng. Các vị trí cân bằng phân bố theo kiểu trật gần.

-Có cấu trúc mạng tinh thể.

-Chuyển động nhiệt: các hạt cấu tạo nên tinh thể dao động quanh một vị trí cân bằng của mạng. Các vị trí cân bằng phân bố theo kiểu trật xa.

Chất rắn đa tinh thể

Tính đắng hướng

Sự nở khối

Sự nở vì nhiệt

-Chuyển động nhiệt: mỗi phân tử tương tác với các phân tử khác.

-Các phân tử dao động quanh vị trí cân bằng tạm thời và từng lúc rồi nhảy sang vị trí cân bằng mới.

Lỏng

Đông đặc Sự nóng chảy và sự đông đặc.

Chất rắn đơn tính thể

Hiện tượng căng bề mặt

Tính dị hướng

-Hiện tượng dính ướt và không dính ướt -Hiện tượng mao dẫn

Sự nở dài

Rắn Nóng chảy

-Sự hóa hơi: nhiệt hóa hơi Q=Lm -Sự ngưng tụ: áp suất hơi bão hòa, hơi khô, nhiệt độ tới hạn -Độ ẩm không khí: độ ẩm tuyệt đối, độ ẩm tương đối, điểm sương, vai trò của độ ẩm.

Ứng dụng sự nở vì nhiệt trong kĩ thuật

Sơ đồ 2.1. Loc gic hình thành kiến thức chương 7 2.1.2. Vai trò của các kiến thức về “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” trong đời sống và sản xuất Trong phần kiến thức về cấu tạo chất rắn, ngoài những kiến thức được kế thừa được kế thừa từ lớp 6 như: các chất được cấu tạo từ các hạt riêng biệt gọi là phân tử, nguyên tử; giữa các nguyên tử, phân tử có khoảng cách; các nguyên tử, phân tử chuyển động không ngừng; nhiệt độ càng cao thì các phân tử, nguyên tử cấu tạo nên vật chuyển

44 động càng nhanh thì HS biết được theo cấu trúc chất rắn được chia thành chất rắn kết tinh và chất rắn vô định hình.

Các chất rắn kết tinh đều có cấu trúc tinh thể; đều nóng chảy (hoặc đông đặc) ở nhiệt độ xác định. Chất rắn kết tinh còn được phân thành chất rắn đơn tinh thể và chất rắn đa tinh thể. Đặc biệt ta phải nhấn mạnh với HS về cấu trúc tinh thể là yếu tố có ảnh hưởng quyết định đối với tính chất của các chất rắn. Những chất rắn kết tinh cấu tạo bởi cùng loại hạt (nguyên tử, phân tử, ion) nhưng có cấu trúc tinh thể không giống nhau thì tính chất của chúng cũng rất khác nhau. Chẳng hạn như kim cương và than chì là các chất rắn được cấu tạo từ nguyên tử cacbon nhưng có cấu trúc tinh thể khác nhau nên có những tính chất không giống nhau. Kim cương là chất rắn đơn tinh thể không dẫn điện và rắn nhất hiện nay, trong các ngành công nghiệp thì kim cương được dùng làm mũi khoan địa chất, lưỡi cưa hay bột mài,…còn than chì lại khá mềm và dẫn điện. Các chất rắn đơn tinh thể như: gemani và silic có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc chế tạo linh kiện điện điện tử (tranzito, điot, mạch vi điện tử,...). Chất rắn đa tinh thể như các kim loại, hợp kim… được ứng dụng nhiều trong các ngành công nghệ khác nhau như luyện kim, chế tạo máy, xây dựng cầu đường, đóng tàu, điện và điện tử, sản xuất đồ gia dụng [27].

Các chất như thủy tinh, nhựa đường, các chất dẻo, mạch nha,… là các chất rắn vô định hình, tức là không có cấu trúc tinh thể và do đó không có dạng hình học xác định, có tính đẳng hướng và không có nhiệt độ nóng chảy (hoặc đông đặc) xác định. Khi bị nung nóng chúng mềm dần và chuyển sang thể lỏng. Các chất rắn vô định hình như thủy tinh, các loại nhựa, cao su,… đã được dùng phổ biến trong nhiều ngành công nghệ khác nhau do có nhiều đặc tính rất quý như dễ tạo hình, không bị rỉ, không ăn mòn, giá thành rẻ,…

Về tính chất Vật lí của chất rắn, HS được khảo sát sự nở vì nhiệt của vật rắn một cách định tính và định lượng nhằm xác định quy luật phụ thuộc nhiệt độ của độ dài và thể tích của vật rắn. Khi học xong phần này HS có thể vận dụng các kiến thức giải thích một số ứng dụng trong kĩ thuật chế tạo và lắp đặt máy móc hoặc xây dựng công trình.

Ví dụ: giữa hai đầu thanh ray của đường sắt phải có một khe hở; hai đầu cầu sắt phải được đặt trên các gối đỡ xê dịch được trên các con lăn; ống kim loại dẫn hơi nóng hoặc nước nóng phải có một đoạn uốn cong để khi ổng bị nở dài thì đoạn cong này chỉ biến dạng mà không bị gãy,... Mặt khác người ta lại lợi dụng sự nở vì nhiệt của vật rắn để chế tạo băng kép, hoặc chế tạo ampe kế nhiệt, khi lắp khâu dao, khâu liềm người thợ rèn phải nung nóng khâu rồi mới tra vào cán [6]…

Với chất lỏng HS mô tả được thí nghiệm về hiện tượng căng bề mặt của chất lỏng, chỉ rõ được phương, chiều và độ lớn của lực căng về mặt và nêu được ý nghĩa, đơn vị

45 đo của hệ số căng bề mặt và mô tả được thí nghiệm về hiện tượng dính ướt và hiện tượng không dính ướt của chất lỏng, hiện tượng mao dẫn. Sơ bộ giải thích được sự tạo thành mặt khung của bề mặt chất lỏng ở sát thành bình chứa nó trong hai trường hợp: dính ướt và không dính ướt. Chất lỏng có nhiều ứng dụng như bôi trơn, dung môi, và chất làm lạnh. Trong hệ thống thủy lực, chất lỏng được dùng để truyền năng lượng. Các loại dầu thường được dùng trong các động cơ, hộp số, gia công các chi tiết máy, và hệ thống thủy lực vì tính bôi trơn tốt của chúng. Nhiều chất lỏng được dùng làm dung môi để hòa tan các chất lỏng khác hoặc chất rắn. Các dung dịch có nhiều ứng dụng như sơn, keo dán. Naptha và aceton thường được dùng trong công nghiệp để làm sạch dầu, mỡ từ các bộ phận máy móc. Các chất hoạt động bề mặt thường được tìm thấy trong xà phòng và chất tẩy rửa. Các dung môi như alcohol thường được dùng làm chất kháng sinh. Chúng có trong mỹ phẩm, mực, và laser nhuộm lỏng. Chúng được dùng trong công nghiệp thực phẩm như chiết xuất dầu thực vật. Chất lỏng dẫn nhiệt tốt hơn chất khí, và có khả năng tạo thành dòng chảy để giải nhiệt từ các bộ phận cơ khí. Nhiệt có thể được loại bỏ bằng kênh chất lỏng đi qua bộ giải nhiệt hoặc nhiệt có thể được loại bỏ bằng chất lỏng qua quá trình bốc hơi. Các chất làm mát như nước hoặc glycol được dùng để giữ cho động cơ không quá nóng [27]. Ở phần sự chuyển thể của các chất, HS biết được quá trình chuyển từ thể rắn sang thể lỏng là quá trình nóng chảy và ngược lại quá trình chuyển từ thể lỏng sang thể rắn là quá trình đông đặc. Chẳng hạn như trong công đoạn đầu tiên của việc sản xuất đường phèn là phải đun nóng chảy hoàn toàn đường RS, thì lại thu được đường phèn trong quá trình đông đặc của dung dịch đường quá bão hòa ở nhiệt độ thường. Phần lớn các chất nóng chảy (hay đông đặc) ở một nhiệt độ xác định, nhiệt độ đó gọi là nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ nóng chảy (hay đông đặc) của các chất khác nhau thì khác nhau, trong thời gian nóng chảy (hay đông đặc) nhiệt độ của vật không đổi. Sự chuyển từ thể lỏng sang thể hơi gọi là sự bay hơi, sự chuyển từ thể hơi sang thể lỏng gọi là sự ngưng tụ.

Tốc độ bay hơi phụ thuộc vào nhiệt độ, gió và diện tích mặt thoáng của chất lỏng. Đặc điểm này của chất lỏng có rất nhiều ứng dụng gần gũi với các em như: phơi quần áo đã giặt, phơi khô đường phèn, các loại nông sản, sản xuất muối,… Kiến thức phần này giúp HS có thể tính được nhiệt nóng chảy; nhiệt hóa hơi; phân biệt rõ các hiện tượng hơi khô và hơi bão hoà; giải thích được nguyên nhân của trạng thái hơi bão hoà dựa trên quá trình cân bằng động giữa bay hơi và ngưng tụ; phân biệt được bản chất của sự bay hơi và sự sôi. Sự hóa hơi và ngưng tụ được ứng dụng trong thực tế sản xuất rượu; để nghiên cứu độ ẩm không khí: độ ẩm cực đại, độ ẩm tuyệt đối, độ ẩm tỉ đối, điểm sương, vai trò của độ ẩm, cách đo độ ẩm tỉ đối;…

46 Tóm lại, chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” là một chương nặng về định tính, nhưng cũng là chương có rất nhiều kiến thức được ứng dụng trong thực tế cuộc sống và sản xuất. Nếu như GV với vai trò là người định hướng khéo léo tổ chức các tình huống học tập để các em hứng thú tham gia hoạt động và chịu khó tìm tòi, liên hệ, vận dụng những kiến thức đã học với thực tiễn thì các kiến thức sẽ trở nên vô cùng bổ ích. Mặt khác đó cũng là cơ hội để các em có thể tìm hiểu về nhiều ngành nghề có liên quan hay ứng dụng các kiến thức của chương này. Và việc tổ chức HĐTN có thể xem là một giải pháp hiệu quả vì các HĐTN sẽ giúp HS hứng thú tìm hiểu, vận dụng kiến thức đã học vào thực tế sản xuất từ đó phát triển NL ĐHNN của HS. 2.2. Một số nghề nghiệp và nghề truyền thống có thể thiết kế các HĐTN theo hướng phát triển NL ĐHNN khi dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” Ở chương 1 thông qua khảo sát chúng tôi nhận thấy HS rất thích thú với hình thức tổ chức HĐTN tham quan/dã ngoại, tuy nhiên gần như các em chưa bao giờ được tham gia hoạt động này, cùng với việc thông qua phân tích nội dung kiến thức của chương, chúng tôi xin đưa ra gợi ý về việc tổ chức các HĐTN như sau: Bảng 2.2. Gợi ý một số HĐTN ĐHNN có liên quan đến chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” Ngành nghề/ nhóm ngành nghề

Mối liên quan với kiến thức của chương

-Sản xuất Quy trình sản xuất đường cát, đường cát, đường đường phèn, phèn, làm mạch nha, làm mạch làm muối liên quan nha, làm đến sự nóng chảy, sự muối. đông đặc, sự sôi, sự bay hơi, sự kết tinh, chất rắn kết tinh, chất rắn vô định hình, …

Hình thức/ HĐTN

Trường ĐH/ Địa chỉ tham CĐ/ TCN/ quan/ thực hiện. cơ sở đào tạo

-Tìm hiểu nghề qua các kênh đa phương tiện

-Nhà máy đường Quảng Ngãi.

- Cơ sở sản xuất mạch nha Cô Chiến, …

-Tham quan. -Cơ sở sản xuất đặc sản Quảng Ngãi Mỹ Nhật, -Trải nghiệm …

-Ngành hóa thực phẩm, công nghệ thực phẩm …trường ĐHBK, ĐH Nông lâm, ĐH KHTN...

-Cơ sở sản

công việc -Tại nhà HS của người thợ làm đường phèn, mạch nha…

xuất

47 -Đúc đồng

Sự nóng chảy, sự -Tham quan

-Đúc kim đông đặc, sự nở vì -Tìm loại,… nhiệt của vật rắn, … nghề.

-Làng

Chú -Khoa

kĩ

hiểu Tượng, Đức thuật vật liệu Hiệp, Mộ Đức. ĐHBK Hà Nội, ĐHBK Đà Nẵng,…

-Làng nghề

Nghề

làm Sự bay hơi

Tham quan

Làng gốm Mỹ Thiện ở Bình Sơn

gốm

-Nấu rượu Liên quan đến sự sôi, -Tham quan -Cơ sở sản xuất -Ngành hóa thủ công. sự bay hơi, sự ngưng -Tìm hiểu rượu nếp Cút “Hạ thực phẩm, -Sản xuất tụ… nghề thổ bách nhựt” ở công nghệ rượu công nghiệp

Tư Nghĩa. thực phẩm - Nhà máy sản …trường xuất bia rượu.

Nghề nến

làm Sự nóng chảy, sự Tìm đông đặc, chất rắn vô nghề định hình,…

Sản xuất đá Sự đông đặc, sự nóng Tìm viên chảy. nghề

hiểu Địa chỉ youtube

ĐHBK, ĐH Nông lâm, ĐH KHTN...

kênh Nghề công

thủ

hiểu Cơ sở sản xuất đá viên Nhat Phu Thai ở Mộ Đức, Quảng Ngãi.

Ngành cơ khí chế tạo khuôn đúc và sản phẩm từ khuôn đúc, nghề rèn, hàn, tiện, …

Biến dạng cơ của vật -Tham quan -Lò rèn ông Mãi rắn, sự nở vì nhiệt -Tìm hiểu ở Mộ Đức… của vật rắn, sự nóng nghề - Làng nghề rèn ở chảy, sự đông đặc…

Sơn Tịnh.

-Khoa cơ khí trường CĐ kỹ nghệ Dung Quất, trung cấp nghề Quảng Ngãi, ĐHBK Đà Nẵng…

Kĩ sư xây Sự nở vì nhiệt, biến -Tham quan Cầu Trà Khúc, Kĩ thuật dựng cầu dạng cơ của vật rắn. -Tìm hiểu các công trình công trình đường. nghề xây dựng,… xây dựng trường

48 ĐHBK, ĐHGTVT, ..

Sản xuất mỹ Sản xuất chất tẩy rửa -Tìm

hiểu Công

phẩm, chất có khả năng hoạt nghề tẩy rửa, … động bề mặt

ty

mỹ Kỹ thuật Hóa

phẩm, chất tẩy học trường rửa, … ĐHKHTN, ĐHBK, …

tốt (chất lỏng, hiện tượng căng bề mặt của lỏng)

chất

-Khí tượng Các hiện tượng thời -Tham quan Đài khí tượng ĐH Khoa học thủy văn tiết như mưa, nồm, -Tìm hiểu thủy văn Quảng tự nhiên – sương mù, độ ẩm nghề. không khí, sự chuyển

ĐHQG Hà Nội, ĐH tài

Ngãi.

thể, ...

nguyên môi trường TPHCM

-Khoa học Cấu trúc chất rắn, -Tìm hiểu vật liệu. chất rắn kết tinh, chất ngành nghề -Kĩ thuật vật rắn vô định hình, … liệu kim loại.

Khoa Khoa học vật liệu trường ĐH KHTN, ĐKBK, …

Khoa Khoa học vật liệu trường ĐH KHTN, ĐKBK, …

2.3. Thiết kế một số HĐTN chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” theo hướng phát triển NL ĐHNN của HS 2.3.1. Khái quát về các HĐTN được xây dựng trong chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” theo hướng phát triển NL ĐHNN của HS Căn cứ vào nội dung kiến thức của chương, mục tiêu, nội dung, hình thức tổ chức các HĐTN, qui trình thiết kế một HĐTN trình bày ở chương 1 và các ứng dụng của của kiến thức trong thực tiễn, chúng tôi thiết kế chuỗi các HĐTN, qua chủ đề: Tuổi trẻ với việc bảo tồn và phát triển nghề truyền thống làm đường phèn, mạch nha tại Quảng Ngãi.

Bảng 2.3. Các HĐTN trong dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng.

Sự chuyển thể” Logic tổ chức

Hoạt động

Mục tiêu về NL ĐHNN

Sản phẩm dự kiến

49 Tìm hiểu Hoạt động 1: Tham quan làng nghề

NN1.1

-PHT

nghề

truyền thống và gặp gỡ các nghệ nhân.

NN1.2 NN1.3

-Báo cáo tham quan.

1.1.Tham quan cơ sở sản xuất đặc sản Quảng Ngãi Mỹ Nhật (đường phèn, đường phổi)

NN1.6 NN2.2 NN2.3

-Quan sát, phỏng vấn HS tiêu biểu.

1.2. Tham quan cơ sở sản xuất đặc sản mạch nha Cô Chiến 1.3. Tham quan công ty sản xuất muối

NN3.1 NN3.2

ăn Châu Hân Trải

Hoạt động 2: Em làm thợ đường

NN1.1

-Sản phầm đường

nghiệm

phèn.

NN1.2

phèn, mạch nha.

nghề

Hoạt động 3: Trải nghiệm chế biến mạch nha.

NN1.3 NN1.6 NN2.2 NN2.3 NN3.1

-Báo cáo quá trình làm sản phẩm.

- Quan sát, phỏng vấn HS tiêu biểu.

NN3.2 Định Hoạt động 4: Chế tạo máy sấy đường hướng phèn và mái che thông minh. phát triển Hoạt động 5: Em làm nhân viên kinh

NN1.1 NN1.2 NN1.3

-Báo cáo quá trình thực hiện công việc

bản thân

NN1.5 NN1.6 NN2.2 NN2.3 NN3.1 NN3.2 NN3.3

-Mô hình máy sấy và mái che thông minh.

-Quan sát, hỏng vấn HS. -Bài báo cáo tìm hiểu nghề.

doanh/ bán hàng.

Hoạt động 6: Thực hiện trắc nghiệm tính cách xác định hướng lựa chọn nghề cho tương lai.

2.3.2. Xây dựng các HĐTN cụ thể theo hướng phát triển NL ĐHNN của HS.  Hoạt động 1: Tham quan làng nghề truyền thống và gặp gỡ các nghệ nhân.

Trong hoạt động tham quan nghề truyền thống và gặp gỡ các nghệ nhân chúng tôi tổ chức hoạt động tham quan đến 3 địa điểm là cơ sở sản xuất đặc sản Quảng Ngãi Mỹ Nhật, cơ sở sản xuất mạch nha Cô Chiến và công ty sản xuất muối ăn Châu Hân. Tuy nhiên nội dung và hình thức của các hoạt động này tương tự nhau nên trong khuôn khổ của luận văn chúng tôi chỉ trình bày cụ thể hoạt động tham quan nghề truyền thống sản xuất đường phèn tại cơ sở sản xuất đặc sản Quảng Ngãi Mỹ Nhật.

50  Bước 1: Tham quan làng nghề truyền thống sản xuất đường phèn và gặp gỡ các nghệ nhân.  Bước 2: Mục tiêu hoạt động - NN1.1. Hiểu biết nghề làm đường phèn về nguyên liệu, qui trình sản xuất, phẩm chất NL cần có của người làm nghề.

- NN1.1. Hiểu biết các nghề nghiệp truyền thống có liên quan đến các ứng dụng của chất rắn, chất lỏng, sự chuyển thể.

- NN1.2. Đánh giá được một số NL và phẩm chất của bản thân thông qua trải nghiệm tham quan nghiên cứu về nghề làm đường phèn.

- NN1.3. Hiểu biết các nguyên tắc an toàn lao động trong hoạt động nghề.

- NN1.6. Xác định cơ sở/ hệ thống trường đào tạo có liên quan đến nghề/ nhóm nghề.

- NN2.2.M3. Chủ động tìm kiếm thông tin, nguồn lực hỗ trợ trong việc hoàn thành các phiếu học tập và bài báo cáo tìm hiểu nghề.

- NN2.3. Tham gia các hoạt động phát triển các phẩm chất và NL liên quan đến người lao động.

- NN3.1. Tuân thủ kỉ luật của người lao động.

- NN3.2. Có tinh thần trách nhiệm trong công việc.  Bước 3: Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện Bảng 2.4. Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện hoạt động 1 Nội dung Phương pháp Hình thức

Tham quan làng nghề truyền thống và gặp gỡ các nghệ nhân để tìm hiểu một số nghề có liên quan đến các ứng dụng của chất rắn, chất lỏng, sự chuyển thể.

Gải quyết vấn đề, làm việc nhóm.

Tham quan thực tế

Thời điểm thực hiện Sau khi kết thúc chương VII Phương tiện, thiết bị PHT hoạt động 1 (xem PL5), phiếu phỏng vấn, máy quay phim, chụp ảnh, vở ghi chép, bút…  Bước 4: Lập kế hoạch thực hiện TT Công việc chung

Công việc

Người phụ trách

Ghi chú

51 1.

- Xác định tên hoạt động: Tham quan làng nghề

2.

truyền thống và gặp gỡ các nghệ nhân.

-Xây dựng danh mục các cơ sở sản xuất đường

3.

phèn, đường phổi, mạch nha, muối,…

- Xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp

4.

tiến hành, phương tiện, thiết bị, hình thức tổ chức: bảng 2.4 - Xác định các yếu tố nguồn lực: HS, GV bộ

5

môn, cán bộ kiểm định an toàn thực phẩm (nếu có).

- Xác định thời gian, địa điểm tham quan, các

6

nhiệm vụ cần thực hiện: bảng 2.5.

- Xác định khó khăn, thuận lợi, đề xuất hỗ trợ.

7

GV

- Xin phép BGH, gửi thư thông báo đến phụ huynh HS lớp.

Công việc cụ thể Đi tiền trạm

1

GV

1 buổi

2

Liên hệ với cơ quan kiểm định vệ sinh an toàn Phụ huynh HS thực phẩm công tác trong nghề (nếu có)

3

Tham quan cơ sở sản xuất đặc sản Quảng Ngãi GV bộ môn, 1 buổi Mỹ Nhật tại Tư Nghĩa – Quảng Ngãi.

HS.

4

Chuẩn bị phương tiện đi lại

5

GV thống nhất nội dung mà HS sẽ trình bày trong bài báo cáo tìm hiểu về nghề sản xuất đường phèn. HS được lựa chọn hình thức của bài báo cáo: Power point, tập san, poster, video clip, phim tư liệu/ phóng sự…

GV và HS

6

Báo cáo, chia sẻ, thảo luận về những trải nghiệm sau tham quan.

HS

HS

2 tiết

Bảng 2.5. Nội dung dự kiến chương trình tham quan cơ sở sản xuất đặc sản Quảng Ngãi Mỹ Nhật tại Tư Nghĩa – Quảng Ngãi STT

Thời gian

Nội dung

1

13h

Tập trung tại trường THPT số 2 Tư Nghĩa.

2

13h10p

-Kiểm tra các công cụ, thiết bị cần thiết.

Ghi chú

52 -Xuất phát từ trường đến cơ sở sản xuất đường phèn.

3

13h30p

HS tham gia thu mẫu vật và phỏng vấn nghệ nhân làm đường phèn về qui trình sản xuất, nguyên liệu, tìm hiểu về an toàn thực phẩm và an toàn lao động, thị trường tiêu thụ,…

4

15h30p

Thảo luận, chia sẻ cảm nhận sau tham quan, kết hợp giao lưu văn nghệ.

5

17h00

Kết thúc hoạt động  trở về nhà.

 Bước 5: Tiến trình hoạt động Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

NL

Sản phẩm/căn cứ đánh giá

1.Đề xuất vấn đề tham quan:

Lắng nghe và xác lập các nhiệm vụ cần thực hiện.

2. Yêu cầu HS: phỏng vấn các nghệ nhân làm nghề, quan sát, ghi chép, phân tích, tổng hợp thông tin, quay

HS tiến hành các nhiệm vụ NN1.1 nghiên cứu đã được phân công.

Nghe và ghi chép phản ánh của chủ cơ sở sản xuất đường phèn

phim, chụp ảnh…để hoàn về nguyên liệu, quá trình chế thành nội dung PHT.

biến, bảo quản đường phèn và hoàn thành các PHT. Tìm hiểu vấn đề về vệ sinh an toàn thực phẩm, an toàn lao động, thị trường tiêu thụ...

3. Yêu cầu HS tham gia thực hiện một số công đoạn trong công việc sản xuất đường phèn.

Học hỏi các nghệ nhân cách NN1.1 đan chỉ, thử độ bão hòa của đường, chia nhỏ sản phẩm, đóng gói sản phẩm,…

4. Đề xuất các giải pháp bảo Quan sát và tìm hiểu, phát hiện tồn và phát triển nghề như: các vấn đề để đề ra giải pháp mở rộng thị trường tiêu thụ, hợp lý. cải tiến công cụ lao động,…  Bước 6: Xây dựng công cụ đánh giá.

Quan sát trải nghiệm cúa HS; PHT; vở ghi chép.

Quan sát trải nghiệm của HS. Bài báo cáo

53 *Hình thức 1: Quan sát HS trải nghiệm, dựa trên các PHT, phỏng vấn HS để xác nhận mức độ thực hiện.

Bảng 2.6. Tiêu chí đánh giá NL ĐHNN hoạt động 1 Chỉ số

Căn cứ

Các biểu hiện của hành vi

hành đánh giá M3 M2 M1 vi NN1.1. PHT câu hỏi Tự tìm hiểu được: Tự tìm hiểu được: Dựa vào sự hỗ 5, 6, 7, 8 yêu nguyên liệu, qui nguyên liệu, qui trợ tìm hiểu được cầu 1; câu trình, công cụ, điều trình, công cụ, một vài thông tin hỏi 4 yêu kiện lao động của điều kiện lao động về: nguyên liệu, cầu 2 (Xem nghề PL17,

làm

đường của

nghề

làm qui trình, công cụ

phèn và những phẩm đường phèn và lao

PL18,PL19) chất, NL cần có của những phẩm chất, người làm nghề.

NL của người làm nghề nhưng chưa đầy đủ.

NN1.2. Phiếu phỏng Tự lựa chọn công cụ Đánh

giá

động

của

nghề làm đường phèn và một vài phẩm chất, NL của người làm nghề.

được Chỉ nhận ra rất ít

vấn số 1 đánh giá và đánh giá một số NL và hoặc không đánh (Xem phụ được NL và phẩm phẩm chất của bản giá được phẩm lục 6 – chất liên quan đến thân liên quan đến chất, NL của bản PL21)

người lao động của người lao động thân. bản thân. thông qua trải nghiệm tham quan làng nghề.

NN1.3. PHT câu hỏi Phân tích, dự đoán 2 yêu cầu 2. được hơn 3 nguy (Xem PL18) hiểm như: dung dịch đường rất nóng, dễ bỏng; các vại đường

Giải thích được từ 2 - 3 nguy hiểm có thể có và biện pháp phòng tránh trong quá trình sản

rất nặng nên dễ mắc xuất đường phèn. các bệnh liên quan đến cột sống,… Chỉ ra cách giữ được an toàn trong sản xuất

Chỉ nhận biết được dưới 2 nguy hiểm có thể có trong hoạt động nghề nghiệp và cách tránh các nguy hiểm đó.

54 đường

phèn

như:

mặc đồ bảo hộ lao động; áp dụng KHCN trong sản xuất đường phèn,…

NN1.6. Phiếu phỏng Xác định và nêu Xác định và nêu Nêu được rất ít/ vấn số 1. được các thông tin được một vài hoặc không nêu (Xem phụ về cơ sở/trường đào thông tin cơ bản được thông tin về lục 6–PL22) tạo có liên quan đến về cơ sở/trường cơ sở/trường đào nghề từ TCN cho đào tạo có liên tạo có liên quan đến ĐH.

quan đến nghề từ đến nghề từ TCN TCN cho đến ĐH. cho đến ĐH.

NN2.2. Phiếu phỏng Chủ động tìm kiếm Khi vấn số 1 thông tin, nguồn lực (Xem phụ hỗ trợ như: phỏng lục 6-PL22) vấn các nghệ nhân để tìm hiểu về nghề và hoàn thành các PHT/

thực

hiện Không

công việc gặp khó khăn, dưới sự tư vấn của GV mới tìm kiếm các nguồn lực hỗ trợ.

nhờ GV hướng dẫn sử dụng các phần mềm thích hợp để

tự

tìm

được nguồn lực hỗ trợ khác ngoài GV. Đợi GV hướng dẫn, giới thiệu các nguồn lực hỗ trợ.

làm bài báo cáo.

NN2.3. Quan sát trải nghiệm của HS phiếu quan sát số 1 (Xem PL21)

Chủ động và hứng thú trải nghiệm một số công việc trong các công đoạn sản xuất đường phèn khi đi tham quan.

Tham gia trải nghiệm một số công việc phù hợp trong các công đoạn sản xuất đường phèn khi GV gợi ý.

Đợi GV chỉ dẫn, yêu cầu tham gia trải nghiệm một số khâu trong các công đoạn sản xuất đường phèn.

NN3.1. Quan sát trải Chấp nhận ý kiến Tham gia đầy đủ, Lắng nghe tích nghiệm của HS phiếu quan sát số 1 (Xem PL21)

chung. Tham gia đầy đủ, hoàn thành đủ các nhiệm vụ được giao, đúng hẹn.

hoàn thành hơn các 2/3 các nhiệm vụ nhưng không đủ nhiệm vụ được giao, đúng hẹn.

cực, tham gia dưới một nửa các nhiệm vụ, còn trễ hẹn.

55 NN3.2. Quan sát trải Hoàn thành tốt công Có trách nhiệm, Nhận

trách

nghiệm của việc và hỗ trợ thành hoàn thành công nhiệm khỉ hoàn HS phiếu viên khác hoàn thành việc được giao. thành một phần công việc được giao.

quan sát số 1 công việc.

(Xem PL21) *Đánh giá qua sản phẩm của HS

Bảng 2.7. Tiêu chí đánh giá báo cáo tìm hiểu nghề đường phèn Tiêu chí

NL

Mức độ

Nội

NN1.1

3 2 1 - Đầy đủ, chính xác các - Các nội dung - Chỉ trình bày nội dung: nguyên liệu, được

dung

trình

bày được một số nội

qui trình sản xuất, công tương đối đầy đủ, dung quan trọng.

Hình thức

cu, điều kiện lao động của nghề làm đường phèn và những phẩm chất, NL cần có của người làm nghề.

- Có đầy đủ các hình ảnh minh chứng cho các nội dung.

thiếu vài chi tiết nhỏ.

NN2.3. Biết sử dụng thành thạo các phền mềm tin học để trình bày bài báo cáo bằng video/ power point đẹp mắt, sinh động, chuyển tải thông tin đa dạng: tranh ảnh, video, âm thanh; chủ động tìm hiểu và tự rèn luyện khả

Chủ động nhờ GV hướng dẫn sử dụng các phần mềm tin học để làm bài báo cáo bằng power point/ video có hình thức tương đối tốt, có tạo hiệu ứng, có sử dụng các hình

năng thuyết trình.

Trình bày/

NN1.1

- Có các hình ảnh - Thiếu các hình chứng cho một số ảnh minh chứng nội dung. cho các nội dung quan trọng. Đợi GV giới thiệu, hướng dẫn sử dụng các phần mềm tin học để làm bài báo cáo bằng power point/ video nhưng hình thức trình bày đơn điệu, ít sử dụng

ảnh, âm thanh phù hình ảnh, hợp; rèn luyện kĩ thanh. năng thuyết trình.

âm

- Trình bày cô đọng, dễ - Trình bày dễ hiểu, - Trình bày lan hiểu, có cấu trúc rõ ràng, có tính logic, nêu man, không có

56 báo

có tính logic, rõ trọng được trọng tâm của tính logic, chưa rõ

cáo

tâm của vấn đề, thu hút vấn đề, chuyển tải trọng tâm của vấn được người nghe, chuyển được các thông tin đề, chỉ chuyển tải tải đầy đủ thông tin.

quan trọng.

được một số thông tin quan trọng.

 Hoạt động 2: Tự làm đường phèn.  Bước 1: Tự làm đường phèn.  Bước 2: Mục tiêu hoạt động - NN1.1. Hiểu biết nghề làm đường phèn về nguyên liệu, qui trình sản xuất, phẩm chất NL cần có của người làm nghề, thao tác thành thạo trong các công đoạn làm đường phèn.

- NN1.2. Đánh giá được một số NL và phẩm chất của bản thân thông qua trải nghiệm nghề làm đường phèn.

- NN1.3. Giữ được an toàn lao động trong thực hành làm đường phèn.

- NN1.6. Xác định cơ sở/ hệ thống trường đào tạo có liên quan đến nghề/ nhóm nghề.

- NN2.2.M3. Chủ động tìm kiếm thông tin, nguồn lực hỗ trợ trong việc thực hành làm đường phèn.

- NN2.3. Tham gia các hoạt động phát triển các phẩm chất và NL liên quan đến người lao động.

- NN3.1. Tuân thủ kỉ luật của người lao động.

- NN3.2. Có tinh thần trách nhiệm trong công việc.

- NN3.3. Tin vào NL của bản thân. Suy nghĩ tích cực, không dễ dàng bỏ cuộc khi gặp khó khăn.  Bước 3: Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện.

Bảng 2.8. Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện hoạt động 2 Tự trải nghiệm công việc của người thợ làm đường phèn để tìm hiểu nghề, nhận ra những phẩm chất và NL của bản thân.

Nội dung Phương pháp

Làm việc nhóm tại nhà.

Hình thức

Tự trải nghiệm thực tế

Thời điểm/ thời hạn thực hiện

Sau khi tham quan cơ sở sản xuất đường phèn/ 10 ngày

Phương tiện, thiết bị PHT, máy quay phim, chụp ảnh, vở ghi chép, bút…  Bước 4: Lập kế hoạch thực hiện

57 TT

Người

Công việc

phụ Ghi chú

trách Công việc chung 1.

- Xác định tên hoạt động: Tự làm đường phèn

2.

- Xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp tiến hành, phương tiện, thiết bị, hình thức tổ

GV

chức: bảng 2.10.

3.

- Chia nhóm HS theo cùng địa phương và hướng dẫn nhóm trưởng phân công nhiệm vụ cho các thành viên, yêu cầu các thành viên của nhóm đều được giao nhiệm vụ nhất định.

4

- Xác định khó khăn, thuận lợi, đề xuất hỗ trợ.

Thống nhất về cách thức trao đổi thông tin, theo dõi, giám sát, hỗ trợ khi HS yêu cầu và cần sự giúp đỡ (trao đổi trực tiếp tại trường, qua điện thoại, email, facebook, zalo…).

Công việc cụ thể

1

Phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên của nhóm.

HS

2

Thống nhất địa điểm, thời gian thực hành làm

HS

đường phèn.

3

Chuẩn bị các công cụ cần thiết, nguyên liệu làm đường phèn để HS thực hành.

HS

4

GV thống nhất nội dung mà HS sẽ báo cáo trong quá trình thực hành làm đường phèn. HS được lựa chọn hình thức của bài báo cáo: Power point, tập san, poster, video clip, phim tư liệu/ phóng sự…

GV và HS

5

Thực hành làm đường phèn tại nhà: 10 ngày (ngoài giờ)

HS

6

Báo cáo, chia sẻ, thảo luận về những trải nghiệm sau khi thực hành làm đường phèn.

HS

1 tiết

 Bước 5: Tiến trình tổ chức hoạt động Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

NL

Căn cứ đánh giá/ sản phẩm

58 GV định hướng các yêu Hs thảo luận phân công nhiệm cầu về mục tiêu, thời gian, vụ chi tiết cho các thành viên chất lượng sản phẩm, nhắc của nhóm. Sau đó tiếp tục thảo nhở HS các yêu cầu đảm luận các yếu tố ảnh hưởng đến bảo an toàn lao động và an quá trình kết tinh của đường toàn vệ sinh thực phẩm phèn như: nhiệt độ, sự làm khi tiến hành thực hiện lạnh nhanh hay chậm, tác động làm đường phèn. cơ học của mạng ghim, độ bảo hòa của dung dịch đường,…

Từ đó lựa chọn cách tiến hành phù hợp.

Theo dõi gián tiếp các Tổ chức thực hành làm đường NN1.1 Phiếu theo dõi, nhóm qua điện thoại/ trực phèn ở nhà. hình ảnh, video tiếp đến nhà HS để hỗ trợ trải nghiệm của các nhóm khi cần thiết.

HS. Tổ chức cho các nhóm báo cáo và đánh giá sản phẩm trên lớp.

Chú ý quan sát một số HS tiêu biểu.

Báo cáo sản phẩm của nhóm NN1.1 Bài báo cáo và và trả lời chất vấn. đường phèn thành phẩm. Đánh giá sản phẩm của nhóm khác.

 Bước 6: Thiết kế công cụ đánh giá *Hình thức: Quan sát trải nghiệm của HS và vấn đáp HS. Bảng 2.9. Tiêu chí đánh giá NL ĐHNN hoạt động 2 Chỉ số Căn cứ hành đánh giá M3 vi NN1.1. Quan sát trải Thao tác thành nghiệm làm các công đoạn đường phèn đường phèn từ của HS.

Các biểu hiện của hành vi M2

M1

thạo Thực hiện đầy đủ Còn nhẫm một làm các công đoạn vài bước trong việc trong qui trình làm thực hiện các

đan chỉ, tạo mạng đường phèn công đoạn làm ghim, nấu cô nhưng một vài đường phèn, thao đường… thao tác còn lúng tác còn chậm. túng.

59 NN1.2. Quan sát trải Tự lựa chọn công cụ Đánh

giá

được Chỉ nhận ra rất ít

nghiệm của đánh giá và đánh giá một số NL và hoặc không đánh HS. được NL và phẩm phẩm chất của bản giá được phẩm Phiếu phỏng chất liên quan đến thân liên quan đến chất, NL của bản vấn số 2 người lao động của người lao động thân.

(Xem phụ bản thân. thông qua trải lục 6-PL22)

nghiệm nghề.

NN1.3. Quan sát trải Giữ được an toàn Giữ được an toàn Còn chủ quan, nghiệm của cho bản thân và cảnh cho bản thân trong chưa tuân thủ HS. báo những nguy thực hành làm trong việc giữ an

NN1.6. Phiếu phỏng vấn bảng 2 (xem phụ lục 6–PL22)

hiểm cho người khác đường phèn.

toàn

trong thực hành làm

hành nấu đường

đường phèn.

phèn.

khi

thực

Xác định và nêu được các thông tin về cơ sở/trường đào tạo có liên quan đến nghề từ TCN cho

Xác định và nêu được một vài thông tin cơ bản về cơ sở/trường đào tạo có liên

đến ĐH.

quan đến nghề từ đến nghề từ TCN TCN cho đến ĐH. cho đến ĐH.

NN2.2 Phiếu phỏng Chủ động tìm kiếm Khi

thực

Nêu được rất ít/ hoặc không nêu được thông tin về cơ sở/trường đào tạo có liên quan

hiện Không

tự

tìm

vấn bảng 2 thông tin, nguồn lực công việc gặp khó được nguồn lực (xem phụ hỗ trợ (liên lạc với lục 6–PL23) các nghệ nhân/ với người có hiểu biết về nghề) để trao đổi, học hỏi bí quyết trước và trong khi thực hành làm đường phèn.

khăn, dưới sự tư vấn của GV mới tìm kiếm các nguồn lực hỗ trợ (liên lạc với các nghệ nhân/ với người có hiểu biết về nghề).

hỗ trợ khác ngoài GV. Đợi GV hướng dẫn, giới thiệu các nguồn lực hỗ trợ.

NN2.3. Quan sát trải Chủ động và thích nghiệm của thú trải nghiệm công HS. việc với vai trò của người thợ làm đường phèn.

Tham gia trải nghiệm một số công việc phù hợp trong các công đoạn sản xuất

Đợi GV chỉ dẫn/nhóm trưởng yêu cầu tham gia trải nghiệm một số khâu trong các

60 mạch nha khi GV công đoạn sản hoặc nhóm trưởng xuất mạch nha. gợi ý.

NN3.1. Quan sát trải Tuân thủ đầy đủ, Thực hiện đầy đủ Thực hiện các nghiệm của chính xác các công các công đoạn công đoạn trong đoạn trong qui trình trong qui trình nấu qui trình nấu nấu đường phèn. đường phèn. đường phèn

HS.

nhưng còn nhầm lẫn, lúng túng.

NN3.2. Quan sát trải Hoàn thành tốt công Có trách nhiệm, Nhận trách nghiệm của việc và hỗ trợ thành hoàn thành công nhiệm khỉ hoàn viên khác hoàn thành việc được giao. công việc.

HS.

thành một phần công việc được giao.

NN3.3. Quan sát trải nghiệm của HS. Phiếu phỏng vấn số 2 (Xem phụ lục 6-PL23)

Tin vào NL của bản thân. Suy nghĩ tích cực, không dễ dàng bỏ cuộc khi gặp khó khăn.

Cố gắng hoàn thành công việc bằng chính khả năng của mình, không gian lận, hay hành động theo cách không

Làm việc thỉnh thoảng thiếu tập trung; còn để bị nhắc nhở, phàn nàn; còn để tâm nhiều vào những gì người khác

trung thực.

nghĩ.

*Đánh giá qua sản phẩm Bảng 2.10. Tiêu chí đánh giá đường phèn Tiêu chí

Độ hoàn thiện sản phẩm

Mức độ

NL

Mức 1 Mức 2 Mức 3 (1 điểm) (2 điểm) (3 điểm) NN1.1. Sản phẩm phải Hoàn thiện sản Hoàn thiện sản NN3.1. được hoàn thiện phẩm nhưng vẫn phẩm, có tính thẩm tiếp. còn hạn chế về mĩ cao. tính thẩm mĩ.

Màu sắc, độ bóng của đường phèn

Sản phẩm có màu hơi đục hơi xanh, kém nhất so với các nhóm khác.

Sản phẩm có màu sắc hơi vàng so với các nhóm khác.

Sản phẩm trắng, trong, độ bóng tốt nhất so với các nhóm khác.

61 Độ lớn

Tinh thể đường thu Tinh thể đường Tinh

tinh thể

được khá ít/ hơi có kích cỡ trung lớn, các cạnh bề nhỏ, gai nhiều, các bình và các cạnh mặt phát triển tốt, cạnh triển.

kém

thể

đường

phát bề mặt phát triển với nhiều hạt tương đối. đường hình lập thể.

đường

Mật đường thải ra Mật đường thải ra Mật đường thải ra nhiều nhất so với khoảng 50% khoảng ít hơn 40%

thải ra

các trường hợp.

Mật

Đóng gói sản phẩm

Đóng gói sản phẩm Đóng gói sản Đóng gói sản phẩm với túi ni lông phẩm với chất với chất liệu thân thông thường, liệu thân thiện với thiện với môi không kèm theo môi trường. trang trí.

trường, trang trí túi sản phẩm đẹp mắt.

Thuyết trình sản phẩm

Thuyết trình hấp dẫn, lôi cuốn, thu hút được người nghe, truyền tải đầy đủ thông tin.

Thuyết trình chưa lôi cuốn, truyền tải được một số thông tin quan trọng đến với người nghe.

Trả lời các câu hỏi chất

Trả lời đúng rõ Trả lời đúng Trả lời chưa rõ trọng tâm, dễ hiểu, trọng tâm nhưng trọng tâm, dài đầy đủ, ngắn gọn. còn trình bày dài dòng, khó hiểu.

Thuyết trình có thuyết phục, truyền tải được các thông tin quan trọng.

dòng. vấn * Hoạt động 3: Tự chế biến mạch nha  Bước 1: Tự làm mạch nha  Bước 2: Mục tiêu hoạt động - NN1.1. Hiểu biết nghề làm mạch nha về nguyên liệu, qui trình chế biến, phẩm chất NL cần có của người làm nghề, thao tác thành thạo trong các công đoạn làm mạch nha.

- NN1.2. Đánh giá được một số NL và phẩm chất của bản thân thông qua trải nghiệm nghề làm mạch nha.

- NN1.3. Giữ được an toàn lao động trong thực hành làm mạch nha.

- NN1.6. Xác định cơ sở/ hệ thống trường đào tạo có liên quan đến nghề/ nhóm nghề.

- NN2.2.M3. Chủ động tìm kiếm thông tin, nguồn lực hỗ trợ trong việc thực hành làm đường phèn.

62 - NN2.3. Tham gia các hoạt động phát triển các phẩm chất và NL liên quan đến người lao động.

- NN3.1. Tuân thủ kỉ luật của người lao động.

- NN3.2. Có tinh thần trách nhiệm trong công việc.

- NN3.3. Tin vào NL của bản thân. Suy nghĩ tích cực, không dễ dàng bỏ cuộc khi gặp khó khăn.  Bước 3: Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện.

Bảng 2.11. Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện.

Tự trải nghiệm công việc của người thợ làm mạch nha để tìm Nội dung

hiểu nghề, nhận ra những phẩm chất và NL của bản thân.

Phương pháp

Làm việc nhóm tại nhà.

Hình thức

Tự trải nghiệm thực tế

Thời điểm/ thời hạn

Sau khi tham quan cơ sở sản xuất mạch nha/ 10 ngày

thực hiện Phương tiện, thiết bị PHT, máy quay phim, chụp ảnh, vở ghi chép, bút…  Bước 4: Lập kế hoạch thực hiện TT

Công việc

Người

Ghi

phụ trách

chú

Công việc chung 1.

2.

3.

4

- Xác định tên hoạt động: Tự chế biến mạch nha - Xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp tiến hành, phương tiện, thiết bị, hình thức tổ chức: bảng 2.

- Chia nhóm HS theo cùng địa phương và hướng dẫn nhóm trưởng phân công nhiệm vụ cho các thành viên, yêu cầu các thành viên của nhóm đều được giao nhiệm vụ nhất định.

- Xác định khó khăn, thuận lợi, đề xuất hỗ trợ. Thống nhất về cách thức trao đổi thông tin, theo dõi, giám sát, hỗ trợ khi HS yêu cầu và cần sự giúp đỡ (trao đổi trực tiếp tại trường, qua điện thoại, email, facebook, zalo…).

Công việc cụ thể

GV

63 1

Phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên của

HS

nhóm.

2

Thống nhất địa điểm, thời gian thực hành làm mạch

HS

nha.

3

Chuẩn bị các công cụ cần thiết, nguyên liệu làm mạch nha để HS thực hành.

HS

4

GV thống nhất nội dung mà HS sẽ báo cáo trong quá GV và HS trình thực hành làm mạch nha. HS được lựa chọn hình thức của bài báo cáo: Power point, tập san, poster, video clip, phim tư liệu/ phóng sự…

5

Thực hành làm mạch nha tại nhà: 10 ngày (ngoài giờ)

HS

6

Báo cáo, chia sẻ, thảo luận về những trải nghiệm sau

HS

1 tiết

khi thực hành làm mạch nha.  Bước 5: Tiến trình tổ chức hoạt động Hoạt động của GV GV định hướng các yêu cầu về mục tiêu, thời gian, chất lượng sản phẩm, nhắc nhở HS về các yêu cầu đảm bảo

Hoạt động của HS

NL

Căn cứ đánh giá/ sản phẩm

HS thảo luận phân công chi NN1.1 Phiếu theo dõi. tiết nhiệm vụ cho từng cá nhân cụ thể, sau đó thảo luận tìm ra cách tiến hành

an toàn khi tiến hành thực phù hợp. hiện làm mạch nha cũng như đảm bảo về an toàn thực phẩm khi làm mạch nha.

Theo dõi gián tiếp các nhóm Tổ chức thực hành làm NN1.1 Hình ảnh, qua điện thoại/ trực tiếp đến mạch nha ở nhà. video, quan sát nhà HS để hỗ trợ các nhóm trải nghiệm của khi cần thiết.

HS. Tổ chức cho các nhóm báo Báo cáo sản phẩm của NN1.1 Bài báo cáo và cáo và đánh giá sản phẩm nhóm và trả lời chất vấn. mạch nha trên lớp.

Chú ý quan sát một số HS Đánh giá sản phẩm của tiêu biểu. nhóm khác.  Bước 6: Thiết kế công cụ đánh giá  *Hình thức: Quan sát trải nghiệm của HS và vấn đáp HS.

thành phẩm.

64 Bảng 2.12. Tiêu chí đánh giá NL ĐHNN hoạt động 3 Chỉ số

Căn cứ

hành vi

đánh giá

NN1.1.

Quan

Các biểu hiện của hành vi

M3 M2 M1 sát Thao tác thành thạo Thực hiện đầy đủ Còn nhẫm một

trải nghiệm các công đoạn làm các công đoạn vài bước trong làm mạch mạch nha từ việc trong qui trình làm thực hiện các nha HS.

của ngâm lúa, vớt thóc mạch nha nhưng công đoạn làm lép, tưới nước mỗi một vài thao tác mạch nha, thao ngày đúng yêu cầu còn lúng túng. tác còn chậm. để mầm lúa phát triển, nấu cô đặc…

NN1.2.

NN1.3.

Phiếu

Tự lựa chọn công cụ Đánh giá được một Chỉ nhận ra rất ít

phỏng vấn số 3 (Xem phụ lục 6PL23)

đánh giá và đánh giá được NL và phẩm chất liên quan đến người lao động của bản thân.

NN2.2.

hoặc không đánh giá được phẩm chất, NL của bản thân.

Quan sát Giữ được an toàn Giữ được an toàn Còn chủ quan, trải nghiệm cho bản thân và cho bản thân trong chưa tuân thủ của HS.

NN1.6.

số NL và phẩm chất của bản thân liên quan đến người lao động thông qua trải nghiệm nghề.

Phiếu phỏng vấn số 3 (Xem phụ lục 6PL23)

cảnh

báo

những thực

hành

làm trong việc giữ an

nguy hiểm cho mạch nha. người khác trong thực hành làm mạch nha.

toàn khi thực hành nấu mạch nha.

Xác định và nêu được các thông tin về cơ sở/trường đào tạo có liên quan đến nghề từ TCN cho

Xác định và nêu được một vài thông tin cơ bản về cơ sở/trường đào tạo có liên quan đến

Nêu được rất ít/ hoặc không nêu được thông tin về cơ sở/trường đào tạo có liên quan

đến ĐH.

nghề từ TCN cho đến nghề từ TCN đến ĐH. cho đến ĐH.

Phiếu Chủ động tìm kiếm Khi thực hiện công Không tự tìm phỏng vấn thông tin, nguồn lực việc gặp khó khăn, được nguồn lực số 3 (Xem hỗ trợ (liên lạc với dưới sự tư vấn của hỗ trợ khác ngoài

65 phụ lục 6- các nghệ nhân/ với GV mới tìm kiếm GV.

Đợi

GV

người có hiểu biết các nguồn lực hỗ hướng dẫn, giới về nghề) để trao đổi, trợ (liên lạc với các thiệu các nguồn

PL23)

học hỏi bí quyết nghệ nhân/ với lực hỗ trợ. trước và trong thực người có hiểu biết hành làm mạch nha. về nghề).

NN2.3.

sát Chủ động và thích Tham

Quan

gia

trải Đợi

GV

chỉ

trải nghiệm thú trải nghiệm nghiệm một số dẫn/nhóm trưởng của HS. công việc với vai trò công việc phù hợp yêu cầu tham gia của người thợ làm trong các công trải nghiệm một đoạn sản xuất mạch số khâu trong các

mạch nha.

nha khi GV hoặc công đoạn sản nhóm trưởng gợi ý. xuất mạch nha.

NN3.1.

Quan sát Tuân thủ đầy đủ, trải nghiệm chính xác các công của HS. đoạn trong qui trình làm mạch nha.

Thực hiện đủ các công đoạn trong qui trình làm mạch nha.

Thực hiện các công đoạn trong qui trình làm mạch nha nhưng còn nhầm lẫn, lúng túng.

NN3.2.

Quan sát Hoàn thành tốt công Có trách nhiệm, Nhận trách trải nghiệm việc và hỗ trợ thành hoàn thành công nhiệm khỉ hoàn của HS.

viên

khác

hoàn việc được giao.

công việc được giao.

thành công việc.

NN3.3.

Quan sát trải nghiệm của HS. Phiếu phỏng vấn số 3 (Xem phụ lục 6PL23)

Tin vào NL của bản thân. Suy nghĩ tích cực, không dễ dàng bỏ cuộc khi gặp khó khăn.

Cố gắng hoàn thành công việc bằng chính khả năng của mình, không gian lận, hay hành động theo

NL

Làm việc thỉnh thoảng thiếu tập trung; còn để bị nhắc nhở, phàn nàn; còn để tâm nhiều vào những

cách không trung gì người khác thực. nghĩ.

*Đánh giá qua sản phẩm Bảng 2.13. Tiêu chí đánh giá mạch nha Tiêu chí

thành một phần

Mức độ

66

Độ hoàn thiện sản phẩm, tính thẩm mỹ

Mức 1

Mức 2

Mức 3

(1 điểm)

(2 điểm)

(3 điểm)

NN1.1. Sản phẩm phải được Hoàn thiện sản Hoàn thiện sản NN3.1. hoàn thiện tiếp.

phẩm nhưng vẫn phẩm, có tính còn hạn chế về thẩm mĩ cao. tính thẩm mĩ.

Màu sắc

Sản phẩm màu nâu Sản

của mạch nha

xậm/nhạt màu kém màu sắc vàng vàng

Mùi vị /độ

Mùi khê do nấu già Mùi thơm nhưng Mùi thơm đặc lửa vị hơi nhẫn/Mùi vị hơi chua, trưng, độ đặc vừa

đặc của nha Độ mềm/dẻo của nha Đóng gói sản phẩm

phẩm

có Sản phẩm màu

nhất so với các nhóm nhạt so với các gián/màu mật khác. nhóm khác. ong/nâu đậm hơi ngả xanh.

thơm nhưng nha hơi mạch nha chưa phải, vị ngọt dịu. lỏng, vị ngọt dịu. đủ độ đặc.

Nha hơi cứng /không Nha mềm, Nha mềm dẻo, độ dẻo (do nha lỏng) nhưng ít dẻo do đặc vừa phải. chưa đủ độ đặc. Đóng gói sản phẩm Đóng gói sản Đóng gói sản với ống bơ theo kiểu phẩm bằng hủ phẩm bằng hủ truyền thống, không thủy tinh. thủy tinh, trang trí sản phẩm đẹp mắt.

kèm theo trang trí.

Thuyết trình sản phẩm

Trả lời các câu hỏi chất vấn

cánh

Thuyết trình hấp dẫn, lôi cuốn, thu hút được người nghe, truyền tải đầy đủ thông tin.

Thuyết trình có thuyết phục, truyền tải được các thông tin quan trọng.

Thuyết trình chưa lôi cuốn, truyền tải được một số thông tin quan trọng đến với người nghe.

Trả lời đúng rõ trọng Trả lời đúng Trả lời chưa rõ tâm, dễ hiểu, đầy đủ, trọng tâm nhưng trọng tâm, dài ngắn gọn.

trình bày còn dài dòng, khó hiểu. dòng.

 Hoạt động 4: Chế tạo máy sấy đường phèn và mái che thông minh.  Bước 1: Em là kĩ sư điện tự động hóa (Chế tạo máy sấy đường phèn và mái che thông minh).  Bước 2: Mục tiêu hoạt động

67 - NN1.1. Hiểu biết về ngành/nghề kĩ sư điện tự động hóa, giá trị của ngành nghề, những yêu cầu về phẩm chất, NL cần có của nghề thông qua tìm hiểu nghề và trải nghiệm chế tạo máy sấy đường phèn và mái che thông minh.

- NN1.2. Đánh giá được một số NL và phẩm chất của bản thân thông qua trải nghiệm chế tạo máy sấy đường phèn và mái che thông minh.

- NN1.3. Giữ an toàn trong lắp mạch điện.

- NN1.5. Xác định hướng lựa chọn nghề, nhận ra sở thích đam mê của bản thân khi tham gia thực hiện dự án.

- NN1.6. Xác định cơ sở/ hệ thống trường đào tạo có liên quan đến nghề/ nhóm nghề.

- NN2.2.M3. Chủ động tìm kiếm thông tin, nguồn lực hỗ trợ trong việc thực hiện dự án.

- NN2.3. Tham gia các hoạt động phát triển các phẩm chất và NL liên quan đến người lao động.

- NN3.1. Tuân thủ kỉ luật của người lao động.

- NN3.2. Có tinh thần trách nhiệm trong công việc.

- NN3.3. Tin vào NL của bản thân. Suy nghĩ tích cực, không dễ dàng bỏ cuộc khi gặp khó khăn.  Bước 3: Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện.

Bảng 2.14. Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện.

Nội dung

Trải nghiệm chế tạo máy sấy đường phèn và mái che thông minh để nhận ra những phẩm chất và NL của bản thân. Đồng thời nhận biết được việc chế tạo máy sấy đường phèn và mái che thông minh liên quan đến nghề nghiệp gì? và tìm hiểu các thông tin về nghề nghiệp đó.

Phương pháp

Làm việc nhóm tại nhà.

Hình thức

Tự trải nghiệm thực tế

Thời điểm/ thời hạn

Sau khi tham quan cơ sở sản xuất đường phèn/ 10 ngày

thực hiện Phương tiện, thiết bị PHT, máy quay phim, chụp ảnh, vở ghi chép, bút…  Bước 4: Lập kế hoạch thực hiện TT

Công việc

Người trách

phụ Ghi chú

68 Công việc chung 1.

2.

- Xác định tên hoạt động: Em là kĩ sư điện tự động hóa (Chế tạo máy sấy đường phèn và mái

3.

che thông minh).

- Xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp tiến hành, phương tiện, thiết bị, hình thức tổ

GV

chức: bảng 2.18.

- Chia nhóm HS theo cùng địa phương và 4

hướng dẫn nhóm trưởng phân công nhiệm vụ cho các thành viên, yêu cầu các thành viên của nhóm đều được giao nhiệm vụ nhất định.

- Xác định khó khăn, thuận lợi, đề xuất hỗ trợ.

Thống nhất về cách thức trao đổi thông tin, theo dõi, giám sát, hỗ trợ khi HS yêu cầu và cần sự giúp đỡ (trao đổi trực tiếp tại trường, qua điện thoại, email, facebook, zalo…).

Công việc cụ thể

1

Phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên của nhóm.

HS

2

Thống nhất địa điểm, thời gian thực hành làm

HS

máy sấy đường phèn và mái che thông minh.

3

Chuẩn bị các công cụ cần thiết, các thiết bị, vật liệu làm máy sấy và mái che thông mình.

HS

4

GV thống nhất nội dung mà HS sẽ báo cáo trong quá trình chế tạo máy sấy và mái che thông minh. HS gửi báo cáo quá trình chế tạo sản phẩm qua video clip, hình ảnh,…

GV và HS

5

Trải nghiệm chế tạo máy sấy và mái che thông minh tại nhà: 7 ngày (ngoài giờ)

HS

6

Báo cáo, chia sẻ, thảo luận về những trải

HS

nghiệm sau khi thực hiện dự án.  Bước 5: Tiến trình tổ chức hoạt động Bảng 2.15. Tổng quan dự án em là kĩ sư điện tự động hóa (Chế tạo máy sấy và mái che thông minh)

1 tiết

69 tưởng Trong các khâu của sản xuất đường phèn thì công đoạn sấy khô đóng vai trò quan trọng quyết định đến thời hạn sử dụng của đường phèn. dự án Nếu sấy khô đường phèn theo phương pháp hiện tại (thực tế sản xuất 1.Ý

tại cơ sở sản xuất đặc sản Quảng Ngãi Mỹ Nhật) thì phụ thuộc khá nhiều vào yếu tố thời tiết. Vào mùa hè, Quảng Ngãi thỉnh thoảng lại có mưa rào, đường phèn lại khá nặng cần nhiều người khiêng, nếu gặp mưa sẽ rất dễ bị ướt. Vào mùa mưa khi độ ẩm không khí quá lớn thì đường phèn cũng sẽ bị chảy nước. Hiện nay các cơ sở sản xuất chủ yếu sử dụng than củi để sấy khô hiệu suất không cao còn gây mất vệ sinh.

Với vai trò là kĩ sư điện tự động hóa em hãy tìm cách chế tạo máy sấy cảm biến nhiệt độ và mái che tự động cảm biến mưa.

2.Mục tiêu Mục tiêu về NL: thể hiện ở bước 2 mục tiêu của hoạt động.

Mục tiêu về sản phẩm: Chế tạo được máy sấy và mái che thông minh dự án đáp ứng nhu cầu thực tiễn của sản xuất.

3. Bộ câu Câu hỏi Để việc sấy khô đường phèn không phụ thuộc nhiều vào hỏi định khái quát yếu tố thời tiết thì phải làm thế nào? hướng của Câu hỏi Làm thế nào để chế tạo máy sấy cảm biến nhiệt độ và mái dự án bài học che tự động cảm biến mưa?

Câu hỏi + Sự bay hơi phụ thuộc những yếu tố nào? nội dung + Độ ẩm không khí có ảnh hưởng như thế nào trong bảo quản đường phèn? + Rơle nhiệt là ứng dụng của hiện tượng vật lý nào?

Nguyên lí làm việc của rơ le nhiệt, cảm biến nhiệt độ? + Nguyên lý làm việc của cảm biến ánh sáng, cảm biến mưa? + Tìm hiểu về các mô hình mái che thông minh, các loại máy sấy trước đó đã được người khác thực hiện.

4. Sản phẩm Máy sấy và mái che thông minh 5.Nguồn lực -Kênh youtube -Sách giáo khoa Vật lý 10. hỗ trợ -Mô hình dự án trước đó đã được người khác chế tạo.

-Sinh viên ngành điện – điện tử, ngành tự động hóa.

- http://arduino.vn -Từ khóa: mái che thông minh, máy sấy, cảm biến nhiệt độ, cảm biến mưa, cảm biến ánh sáng, rơle,…

Bảng 2.16. Tiến trình cụ thể của dự án

70 Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Căn cứ đánh

NL

giá/ sản phẩm Xây dựng ý tưởng và quyết định dự án: GV chọn lọc những phương Thảo luận nhóm, nêu các ý án khả thi từ những đề xuất tưởng, những đề xuất của của HS ở câu hỏi 5 yêu cầu 2 các cá nhân ở PHT câu hỏi hoạt động 1 (nếu có). Hoặc 5 yêu cầu 2.

GV đưa ra những vấn đề liên Dựa vào gợi ý của GV đi quan đến công đoạn sấy khô đến thống nhất ý tưởng dự đường phèn gợi ý để HS tìm án của nhóm. ý tưởng giải quyết.

GV định hướng các yêu cầu HS làm việc theo nhóm, về mục tiêu, thời gian, chất xác định rõ mục tiêu dự án, lượng sản phẩm nhắc nhở HS tuân thủ các nguyên tắc đảm bảo an toàn về điện khi tiến hành thực hiện dự án làm máy sấy và mái che thông minh.

hình dung sản phẩm dự án mà nhóm cần đạt được. Lập kế hoạch thực hiện dự án.

Phân công các thành viên trong nhóm làm các nhiệm vụ để đạt mục tiêu dự án.

Theo dõi gián tiếp các nhóm Tổ chức chế tạo máy sấy NN1.1 Phiếu theo dõi. qua điện thoại/ trực tiếp đến đường phèn và mái che nhà HS để hỗ trợ các nhóm thông minh ở nhà. khi cần thiết. Thường xuyên đôn đốc, nhắc nhở và kiểm tra tiến độ thực hiện dự án.

Tổ chức cho các nhóm báo Báo cáo sản phẩm của NN1.1 Bài báo cáo. cáo và đánh giá sản phẩm nhóm và trả lời chất vấn.

Máy sấy và mái trên lớp. che thông Chú ý quan sát một số HS Đánh giá sản phẩm của minh. tiêu biểu.

nhóm khác.

 Bước 6: Thiết kế công cụ đánh giá *Hình thức: Quan sát trải nghiệm của HS, vấn đáp HS, báo cáo tìm hiểu nghề, sản phẩm máy sấy và mái che thông minh.

Bảng 2.17. Tiêu chí đánh giá NL ĐHNN hoạt động 4

71 Chỉ số

Căn cứ

hành vi

đánh giá

NN1.1.

Các biểu hiện của hành vi

M3 M2 M1 Bài báo cáo Hiểu biết về nội Hiểu biết về nội Có những hiểu tìm hiểu dung công việc dung công việc của biết cơ bản về nghề

của người kĩ sư người kĩ sư điện tự nghề như: trường điện tự động hóa, động hóa, trường đào tạo, nội dung trường đào tạo, cơ đào tạo, cơ hội việc công việc,… và hội việc làm,… và làm,… và những nêu được vài yêu những yêu cầu về yêu cầu về phẩm cầu về phẩm chất, phẩm chất, NL của chất, NL của cần có NL của cần có của cần có của nghề. của nghề nhưng nghề. chưa đầy đủ.

NN1.2.

Phiếu phỏng vấn số 4.

(Xem phụ lục 6 PL23)

Tự lựa chọn công cụ đánh giá và đánh giá được NL và phẩm chất liên quan đến người lao động của bản thân. Nhận ra bản thân phù

Đánh giá được một số NL và phẩm chất của bản thân liên quan đến người lao động thông qua thực hiện dự án.

Chỉ nhận ra rất ít hoặc không đánh giá được phẩm chất, NL của bản thân.

hợp/không phù hợp với nghề.

NN1.3.

Quan sát Đảm bảo các Đảm bảo các Còn chủ quan, trải nghiệm nguyên tắc an toàn nguyên tắc an toàn chưa tuân thủ của HS. về điện và cảnh về điện. trong việc giữ an báo những nguy toàn về điện. hiểm cho người khác trong quá trình lắp mạch.

NN1.5.

Phiếu

Tự xác định được Xác định được sở Chưa

phỏng vấn số 4.

(Xem phụ lục 6 PL23)

đam mê, sở thích của bản thân. Tự tìm hiểu thông tin về nghề nghiệp và tham gia các hoạt

thích, đam mê của bản thân khi tham gia trải nghiệm làm mái che thông minh. Dựa vào hỗ

xác

định

chính xác được đam mê, sở thích của bản thân. Dựa vào hỗ trợ của GV, gia đình, bạn

72 động liên quan đến trợ của GV, gia bè,…tìm

hiểu

nghề như: chế tạo đình, bạn bè,…tìm thông tin về nghề mái che thông hiểu thông tin về nghiệp để định minh,… để đưa ra nghề nghiệp và xác hướng lựa chọn được quyết định định hướng lựa nghề/ nhóm nghề, lựa chọn nghề/ chọn nghề/ nhóm hoặc lựa chọn nhóm nghề, hoặc nghề, hoặc lựa chọn được ngành học/ lựa chọn được được ngành học/ trường học. ngành học/ trường trường học phù học phù hợp.

NN1.6.

hợp.

Xác định và nêu Xác định và nêu Nêu được rất ít/

Phiếu

phỏng vấn được các thông tin được một vài thông hoặc không nêu

NN2.2.

số 4.

(Xem phụ lục 6 PL23).

về cơ sở/trường đào tạo có liên quan đến nghề từ TCN cho đến ĐH.

Phiếu

Chủ

động

tin cơ bản về cơ sở/trường đào tạo có liên quan đến nghề từ TCN cho đến ĐH.

được thông tin về cơ sở/trường đào tạo có liên quan đến nghề từ TCN cho đến ĐH.

tìm Khi thực hiện công Không

tự

tìm

phỏng vấn kiếm thông tin, việc gặp khó khăn, được nguồn lực hỗ số 4. nguồn lực hỗ trợ dưới sự tư vấn của trợ khác ngoài (Xem phụ (kênh youtube/ GV mới tìm kiếm GV. Đợi GV lục 6 PL24)

- liên lạc với các anh chị học các ngành nghề điện – điện tử; tự động hóa/ với người có hiểu biết về các thiết bị điện thông minh) để trao đổi, học hỏi trước và

các nguồn lực hỗ hướng dẫn, giới trợ (kênh youtube/ thiệu các nguồn liên lạc với các anh lực hỗ trợ. chị học các ngành nghề điện – điện tử; tự động hóa/ với người có hiểu biết về các thiết bị điện thông minh).

trong quá trình thực hiện dự án.

NN2.3.

Quan sát Chủ động và thích Tham gia trải Đợi nhóm trưởng trải nghiệm thú trải nghiệm nghiệm một số chỉ dẫn, yêu cầu của HS. công việc chế tạo công đoạn chế tạo mới tham gia một

73 máy sấy và mái máy sấy và mái che số công đoạn chế che thông minh.

NN3.1.

theo phân công của tạo máy sấy và nhóm. mái che.

Đánh giá Tuân thủ đầy đủ, Tuân thủ các Lắp mạch chưa dựa trên chính xác cách lắp nguyên tắc an toàn tuân thủ nguyên sản phẩm

mạch relay,

Module về điện, lắp mạch tắc an toàn về tuân thủ Module relay còn điện, mắc mạch

nguyên tắc an toàn lúng túng. về điện.

NN3.2.

sai hỏng.

Quan sát Hoàn thành tốt Có trách nhiệm, Nhận trách nhiệm trải nghiệm công việc và hỗ trợ hoàn thành công khỉ hoàn thành của HS.

thành viên khác việc được giao. hoàn thành công

một phần công việc được giao.

việc.

NN3.3.

Quan sát Tin vào NL của trải nghiệm bản thân. Suy nghĩ của HS. tích cực, không dễ dàng bỏ cuộc khi gặp khó khăn.

Cố gắng hoàn thành công việc bằng chính khả năng của mình, không gian lận, hay hành động theo cách không trung thực.

Làm việc thỉnh thoảng thiếu tập trung; còn để bị nhắc nhở, phàn nàn; còn để tâm nhiều vào những gì người khác nghĩ.

*Đánh giá qua sản phẩm Bảng 2.18. Tiêu chí đánh giá máy sấy và mái che tự động Tiêu chí

Mức độ hoàn thành, tính thẩm

NL

Mức độ Mức 1 Mức 2 Mức 3 (1 điểm) (2 điểm) (3 điểm) Sản phẩm phải Hoàn thiện sản Hoàn thiện sản được hoàn thiện phẩm nhưng vẫn phẩm, có tính tiếp. còn hạn chế về tính thẩm mĩ cao.

mỹ của sản phẩm

thẩm mĩ.

Lựa chọn thiết bị

NN1.1. Lựa chọn thiết bị Lựa chọn thiết bị Lựa chọn thiết bị NN3.1. theo yêu cầu của theo yêu cầu tài phù hợp với mục liệu tham khảo, đích. Hiểu rõ

74 tài

liệu

tham không làm hư hỏng công dụng của

khảo.

thiết bị trong quá từng dụng cụ. trình làm.

Biết lắp ráp thiết Lắp ráp theo mô Lắp ráp nhanh, bị nhưng thực hình đã tham khảo chính xác theo mô

Lắp ráp

hiện còn sai sót.

(được người khác hình tự thiết kế làm trước). phù hợp với yêu cầu thực tiễn, biết cách bảo quản thiết bị.

Sự vận hành

Thiết bị hoạt động Thiết bị hoạt động Thiết bị vận hành

của thiết bị, độ chính

không ổn định. tương đối ổn định. ổn định. Độ chính Độ chính xác Xử lý chính xác, xác cao, tốc độ xử

xác, tốc độ xử lý

không cao, tốc độ tốc độ xử lý tương lý nhanh. xử lý chưa nhanh. đối nhanh.

Sự phù hợp

Các tính năng của Các tính năng của Các tính năng của thiết bị chưa đáp thiết bị đáp ứng thiết bị đáp ứng ứng nhu cầu thực được nhu cầu thực tốt yêu cầu thực

thực tiễn

tiễn

tiễn

tiễn

Giá thành

Còn cao so với Giá thành không Giá thành thấp so

sản phẩm

các thiết bị có cao cũng không cùng chức thấp, có thể chấp năng/so với giá trị nhận được. thực tế sản phẩm.

với các thiết bị có cùng chức năng/ so với giá trị thực tế sản phẩm.

Thuyết trình đúng nguyên tắc hoạt động nhưng chưa mạch lạc, truyền tải được các thông tin

Thuyết trình chưa lôi cuốn, truyền tải được một số thông tin về nguyên tắc hoạt

Thuyết trình NN1.1 sản phẩm

Thuyết trình hấp dẫn, lôi cuốn, thu hút được người nghe, truyền tải đầy đủ thông tin,

đúng nguyên tắc quan trọng. hoạt động.

Trả lời các câu hỏi chất vấn

NN1.1

động còn sai sót.

Trả lời đúng rõ Trả lời đúng trọng Trả lời chưa rõ trọng tâm, dễ tâm nhưng còn trọng tâm, dài hiểu, đầy đủ, ngắn trình bày dài dòng. dòng, khó hiểu. gọn.

75 *Đánh giá qua sản phẩm Bảng 2.19. Tiêu chí đánh giá máy sấy và mái che tự động Tiêu chí

Mức độ hoàn thành, tính thẩm mỹ của sản

Mức độ

NL

Mức 1 Mức 2 Mức 3 (1 điểm) (2 điểm) (3 điểm) Sản phẩm phải Hoàn thiện sản Hoàn thiện sản được hoàn thiện phẩm nhưng vẫn phẩm, tiếp.

có

tính

còn hạn chế về tính thẩm mĩ cao. thẩm mĩ.

phẩm Lựa chọn

NN1.1. Lựa chọn thiết bị Lựa chọn thiết bị Lựa chọn thiết bị

thiết bị

NN3.1. theo yêu cầu của theo yêu cầu tài phù hợp với mục tài liệu tham liệu tham khảo, đích. Hiểu rõ khảo.

Lắp ráp

không làm hư hỏng công dụng của thiết bị trong quá từng dụng cụ. trình làm.

Biết lắp ráp thiết Lắp ráp theo mô bị nhưng thực hình đã tham khảo hiện còn sai sót. (được người khác làm trước).

Lắp ráp nhanh, chính xác theo mô hình tự thiết kế phù hợp với yêu cầu thực tiễn, biết cách bảo quản thiết bị.

Sự vận hành của thiết bị, độ chính xác, tốc độ xử lý

Thiết bị hoạt động không ổn định. Độ chính xác không cao, tốc độ xử lý chưa nhanh.

Thiết bị hoạt động tương đối ổn định.

Xử lý chính xác, tốc độ xử lý tương đối nhanh.

Sự phù hợp

Các tính năng của Các tính năng của Các tính năng của

thực tiễn

thiết bị chưa đáp thiết bị đáp ứng thiết bị đáp ứng ứng nhu cầu thực được nhu cầu thực tốt yêu cầu thực tiễn tiễn tiễn

Giá thành sản phẩm

Còn cao so với Giá thành không Giá thành thấp so các thiết bị có cao cũng không với các thiết bị có cùng chức cùng chức năng/

Thiết bị vận hành ổn định. Độ chính xác cao, tốc độ xử lý nhanh.

76 năng/so với giá trị thấp, có thể chấp so với giá trị thực thực tế sản phẩm.

Thuyết trình NN1.1

nhận được.

tế sản phẩm.

Thuyết trình hấp Thuyết trình đúng Thuyết trình chưa dẫn, lôi cuốn, thu nguyên tắc hoạt lôi cuốn, truyền hút được người động nhưng chưa tải được một số

sản phẩm

nghe, truyền tải mạch lạc, truyền tải thông tin về đầy đủ thông tin, được các thông tin nguyên tắc hoạt đúng nguyên tắc quan trọng. hoạt động.

Trả lời các câu hỏi chất vấn

NN1.1

động còn sai sót.

Trả lời đúng rõ Trả lời đúng trọng Trả lời chưa rõ trọng tâm, dễ tâm nhưng còn trọng tâm, dài hiểu, đầy đủ, ngắn trình bày dài dòng. gọn.

dòng, khó hiểu.

 Hoạt động 5: Em làm nhân viên kinh doanh/ bán hàng.  Bước 1: Em làm nhân viên kinh doanh/ bán hàng.  Bước 2: Mục tiêu hoạt động - NN1.1.M3. Hiểu biết các kĩ năng, phẩm chất của nhân viên bán hàng, giá trị của ngành nghề thông qua tìm hiểu nghề và trải nghiệm công việc của nhân viên bán hàng.

- NN1.2.M3. Tự đánh giá được một số NL và phẩm chất của bản thân thông qua trải nghiệm nghề.

- NN1.5. Xác định hướng lựa chọn nghề, nhận ra sở thích đam mê của bản thân khi tham gia trải nghiệm công việc của nhân viên bán hàng.

- NN1.6. Xác định cơ sở/ hệ thống trường đào tạo có liên quan đến nghề/ nhóm nghề.

- NN2.2.M3. Chủ động tìm kiếm thông tin, nguồn lực hỗ trợ trong công việc bán hàng.

- NN2.3. Tham gia các hoạt động phát triển các phẩm chất và NL liên quan đến người lao động.

- NN3.1. Tuân thủ kỉ luật của người lao động.

- NN3.2. Có tinh thần trách nhiệm trong công việc.  Bước 3: Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện Bảng 2.20. Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện

77 Trải nghiệm công việc của nhân viên bán hàng/kinh doanh

Nội dung

để nhận ra những phẩm chất và NL của bản thân.

Phương pháp

Làm việc nhóm tại gian hàng chợ Tết quê.

Tự trải nghiệm thực tế

Hình thức Thời điểm/ thời hạn

Từ ngày 23 tháng chạp đến mùng 10 tháng giêng/ 1 buổi.

thực hiện Phương tiện, thiết bị PHT, máy quay phim, chụp ảnh, vở ghi chép, bút…  Bước 4: Lập kế hoạch thực hiện TT

Người

Công việc

phụ Ghi chú

trách Công việc chung 1.

2.

3.

4

- Xác định tên hoạt động: Em là nhân viên bán hàng/ kinh doanh.

- Xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp

GV

tiến hành, phương tiện, thiết bị, hình thức tổ chức: bảng 2.24.

- Chia mỗi nhóm từ 4-5 HS và hướng dẫn nhóm trưởng phân công nhiệm vụ cho các thành viên, yêu cầu các thành viên của nhóm đều được giao nhiệm vụ nhất định.

- Xác định khó khăn, thuận lợi, đề xuất hỗ trợ.

Thống nhất về cách thức trao đổi thông tin, theo dõi, giám sát, hỗ trợ khi HS yêu cầu và cần sự giúp đỡ (trao đổi trực tiếp tại trường, qua điện thoại, email, facebook, zalo…).

Công việc cụ thể

1

Phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên của nhóm.

HS

2

Thống nhất thời gian tham gia bán hàng tại hội chợ Tết quê.

GV và HS

3

Chuẩn bị các công cụ cần thiết, các thiết bị quay phim, chụp ảnh, đường phèn thành phẩm, mạch nha.

HS

4

Trải nghiệm bán hàng tại hội chợ Tết quê 1 buổi (ngoài giờ).

HS

78 5

Báo cáo, chia sẻ, thảo luận về những trải

HS

1 tiết

nghiệm sau khi trải nghiệm công việc.  Bước 5: Tiến trình tổ chức hoạt động Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Căn cứ đánh giá/ sản phẩm

NL

GV gợi ý HS tìm hiểu và bồi HS làm việc theo nhóm, NN1.1 dưỡng kĩ năng của một nhân xác định rõ mục tiêu nhóm viên bán hàng/ kinh doanh.

cần đạt được; lập kế hoạch thực hiện; phân công nhiệm vụ; …

GV huy động phụ huynh/ Tổ chức bày bán sản phẩm NN1.1 Theo dõi, quan người quen/ HS ủng hộ sản do chính các em làm ra.

sát hoạt động

phẩm do HS bày bán để tạo động lực cho các em.

của HS.

Tổ chức cho các em chia sẻ Thảo luận, chia sẻ cảm cảm nhận sau khi tham gia nhận sau khi tham gia hoạt hoạt động. động.

Chú ý quan sát một số HS tiêu biểu.  Bước 6: Thiết kế công cụ đánh giá Bảng 2.21. Tiêu chí đánh giá NL ĐHNN hoạt động 5 Chỉ số Căn cứ hành vi đánh giá NN1.1.

Các biểu hiện của hành vi

M3 Báo cáo tìm Hiểu biết về nội hiểu nghề. dung công việc của người nhân viên bán hàng/ kinh doanh, trường đào tạo, cơ hội việc làm,.. và những yêu

M2 Hiểu biết về nội dung công việc của người nhân viên bán hàng/ kinh doanh, trường đào tạo, cơ hội việc làm,.. và những yêu

M1 Có những hiểu biết cơ bản về nghề như: trường đào tạo, nội dung công việc,.. và nêu được vài yêu cầu về phẩm chất,

cầu về phẩm chất, cầu về phẩm chất, NL của cần có của NL của cần có của NL của cần có của nghề. nghề. nghề nhưng chưa đầy đủ.

79 NN1.2.

Phiếu

Tự lựa chọn công Đánh giá được một Chỉ nhận ra rất ít

phỏng vấn cụ đánh giá và đánh số NL và phẩm chất hoặc không đánh số 5. giá được NL và của bản thân liên giá được phẩm (Xem phụ phẩm chất liên quan đến người lao chất, NL của bản lục 6 - quan đến người lao động thông qua trải thân.

PL24) động của bản thân. nghiệm bán hàng.

Nhận ra bản thân phù hợp/không phù hợp với nghề.

NN1.5.

Phiếu

Tự xác định được Xác định được sở Chưa xác định

phỏng vấn đam mê, sở thích thích, đam mê của chính xác được số 4.

của bản thân. Tự bản thân qua trải đam mê, sở thích

(Xem phụ tìm hiểu thông tin lục 6 - về nghề nghiệp và PL24) tham gia các hoạt động bán hàng,… để đưa ra được

nghiệm bán hàng.

Dựa vào hỗ trợ của GV, gia đình, bạn bè,…tìm hiểu thông tin về nghề

của bản thân. Dựa vào hỗ trợ của GV, gia đình, bạn bè,… tìm hiểu thông tin về nghề

quyết định lựa chọn nghiệp và xác định nghiệp để định nghề/ nhóm nghề, hướng lựa chọn hướng lựa chọn hoặc lựa chọn được nghề/ nhóm nghề, nghề/ nhóm nghề, ngành học/ trường hoặc lựa chọn được hoặc

lựa

chọn

học phù hợp.

ngành học/ trường được ngành học/ học phù hợp. trường học.

NN1.6.

Phiếu phỏng vấn số 4.

(Xem phụ lục 6 PL24)

Xác định và nêu được các thông tin về cơ sở/trường đào tạo có liên quan đến nghề từ TCN cho đến ĐH.

Xác định và nêu được một vài thông tin cơ bản về cơ sở/trường đào tạo có liên quan đến nghề từ TCN cho đến ĐH.

Nêu được rất ít/ hoặc không nêu được thông tin về cơ sở/trường đào tạo có liên quan đến nghề từ TCN cho đến ĐH.

NN2.2.

Phiếu Trước khi tham gia phỏng vấn bán hàng, chủ động số 4. tìm các nguồn lực/ thông tin hỗ trợ về các kĩ năng bán

Khi gặp khó khăn mới tìm sự hỗ trợ từ các nguồn lực/ thông tin về các kĩ năng bán hàng từ

Không tự tìm được nguồn lực hỗ trợ khác ngoài GV.

80 (Xem phụ hàng từ internet, internet người thân - người thân công việc

lục 6 PL24)

làm làm công việc bán bán hàng/ kinh doanh,...

hàng/ kinh doanh,...

NN2.3.

Quan

sát Chủ động và thích Tham

trải Đợi nhóm trưởng

gia

trải nghiệm thú trải nghiệm nghiệm một số chỉ dẫn, yêu cầu của HS công việc bán hàng công việc của mới tham gia một như: bày biện, người bán hàng số công việc trong trang trí bao bì, tư như: tư vấn, giải hoạt động bán vấn sản phẩm, giải quyết các vấn đề hàng. quyết các vấn đề của khách hàng. của khách hàng,...

NN3.1.

Quan

sát Chấp nhận ý kiến Tham gia đầy đủ Lắng nghe tích

trải nghiệm chung của nhóm. các hoạt của HS Tham gia đầy đủ, đúng hẹn. tích cực, đúng giờ.

NN3.2.

động, cực, tham gia hoạt động chưa nhiệt tình, còn trễ hẹn.

Quan sát Hoàn thành công Có trách nhiệm, trải nghiệm việc và hỗ trợ thành hoàn thành công của HS viên khác hoàn việc được giao. thành công việc.

Chỉ hoàn thành một phần công việc được giao, không đùn đẩy, viện lí do.

Bảng 2.22. Tiêu chí đánh giá hoạt động bán hàng Tiêu chí

Kí hiệu

Mức độ

Mức 1 (1 điểm) Thái độ, cử NN1.1. Thái độ đúng NN1.2. mực. Tôn trọng chỉ khách hàng.

(Kĩ năng Chưa hiểu rõ về giao tiếp) sản phẩm.

Trưng bày sản phẩm

Mức 2 (2 điểm) Lịch sự, ân cần, quí mến khách hàng. Chỉ ra dược những công dụng của

Mức 3 (3 điểm) Nhanh nhẹn lịch sự, quí mến khách hàng, thái độ tích cực, hào hứng khi nói về sản phẩm, dịch vụ. Thể hiện được sự

sản phẩm.

chuyên nghiệp.

Bày biện chưa Đảm bảo tính Có tính thẩm mỹ cao hợp lý, còn lộn thẩm mỹ. xộn.

81 đạt

Thuyết

Diễn

trình/ tư

thông tin về sản tin đầy đủ, hàng, chỉ ra các đặc tính phẩm chưa đầy chính xác về của sản phẩm làm thỏa

vấn sản

các Cung cấp thông Nắm bắt tâm lý khách

đủ, chưa thuần sản phẩm. thục

phẩm

mãn họ.

 Hoạt động 6: Thực hiện trắc nghiệm tính cách xác định hướng lựa chọn nghề cho tương lai.  Bước 1: Trắc nghiệm tính cách xác định hướng lựa chọn nghề cho tương lai.  Bước 2: Mục tiêu hoạt động - NN1.1. Hiểu biết về nghề nghiệp phù hợp tính cách, NL của bản thân.

- NN1.5. Xác định hướng lựa chọn nghề, hiểu rõ bản thân sau khi làm trắc nghiệm tính cách.

- NN1.6. Xác định cơ sở/ hệ thống trường đào tạo có liên quan đến nghề/ nhóm nghề.  Bước 3: Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện.

Bảng 2.23. Nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức của hoạt động, thời điểm thực hiện.

Nội dung

Trắc nghiệm tính cách để xác định hướng lựa chọn nghề cho tương lai.

Phương pháp Hình thức

Làm việc cá nhân trên phòng máy tính.

Trắc nghiệm khách quan

Thời điểm/ thời hạn thực hiện

Sau khi học tập xong chủ đề.

Phương tiện, thiết bị

Máy tính có kết nối internet.

 Bước 4: Lập kế hoạch thực hiện TT

Công việc

Người trách

Công việc chung 1.

2.

3.

- Xác định tên hoạt động: trắc nghiệm tính cách xác định hướng lựa chọn nghề cho tương lai.

- Xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp tiến hành, phương tiện, thiết bị, hình thức tổ chức: bước 3.

- Liên hệ tổ Tin học mượn phòng máy tính.

GV

phụ Ghi chú

82 Công việc cụ thể 1

Hướng dẫn HS truy cập trang web và thực hiện bài kiểm tra.

HS

10 phút

2

Chọn ra một hoặc hai ngành nghề từ kết quả bài

HS

Nộp

bài

trắc nghiệm mà em thích nhất, sau đó tìm hiểu thông tin về các ngành nghề đó theo yêu cầu

báo sau

cáo 3

của GV và đóng tập nộp.

ngày.

 Bước 5: Tiến trình tổ chức hoạt động Hoạt động của GV

Hoạt động của

NL

HS

Căn cứ đánh giá/ sản phẩm

GV hướng dẫn HS truy cập và làm bài trắc HS làm việc cá nghiệm tính cách tại website sau: nhân theo yêu https://www.uef.edu.vn/huongcầu GV. nghiep/trac-nghiem-nghe-nghiep.

Sau khi có kết quả bài trắc nghiệm thì yêu cầu HS chọn ra một hoặc hai ngành nghề từ kết quả bài trắc nghiệm mà em thích nhất, sau đó tìm hiểu thông tin về các ngành nghề đó về:

Tìm hiểu nội NN1.1 Bài báo cáo dung thông tin tìm hiểu nghề. ngành/ nghề theo yêu cầu của GV và đóng

+ Học nghề đó ở đâu? Thi/ xét tuyển khối nào, môn gì? + Học ngành/ nghề đó ra trường làm gì? + Thời gian đào tạo bao lâu? + Những yêu cầu về phẩm chất, NL cần có của nghề đó? + Nhu cầu thị trường lao động của nghề?

tập nộp lại. Sản phẩm đó chính là nguồn thông tin bổ ích về nghề nghiệp để các em có thể tham khảo.

 Bước 6: Thiết kế công cụ đánh giá Bảng 2.24. Tiêu chí đánh giá báo cáo tìm hiểu nghề Tiêu

NL

Mức độ

NN1.1 NN1.5 NN1.6

3 2 1 - Đầy đủ, chính xác - Các nội dung được - Chỉ trình bày được các nội dung GV trình bày tương đối một số nội dung yêu cầu. đầy đủ, còn thiếu vài quan trọng. chi tiết.

chí Nội dung

83 -Có hình ảnh minh - Có các hình ảnh - Thiếu các hình chứng cho các nội chứng cho vài nội ảnh minh chứng dung. dung quan trọng. cho các nội dung.

Hình thức

NN2.3. Biết sử dụng thành Chủ động nhờ GV Đợi GV giới thiệu, thạo phần mềm hướng dẫn sử dụng hướng dẫn sử dụng word. Soạn thảo văn phần mềm soạn thảo phần mềm soạn bản đẹp mắt, sinh văn bản word để làm thảo văn bản word động,

bài báo cáo có hình để làm bài báo cáo thức tương đối tốt, có nhưng hình thức sử dụng các hình ảnh trình bày đơn điệu, phù hợp.

ít sử dụng hình ảnh.

Sắp xếp

- Biết cách sắp xếp - Sắp xếp nội dung - Sắp xếp nội dung nội dung hợp lý, tương đối hợp lý, trình chưa hợp lý, trình

nội dung, trình bày báo

trình bày bài báo cáo bày có tính logic, có cấu trúc rõ ràng, chuyển tải được các có tính logic, chuyển thông tin quan trọng. tải đầy đủ thông tin.

bày lan man, chưa có tính logic, chỉ chuyển tải được một số thông tin quan trọng.

cáo 2.4. Thiết kế giáo án dạy học cụ thể các HĐTN trong dạy học chương VII “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” Bảng 2.25. Chuỗi các hoạt động dạy học và HĐTN trong cả chủ đề.

Nội dung HĐ 1.Khởi động

Hoạt động 1.

Phát hiện vấn đề.

Phát biểu vấn đề cần giải quyết.

Phương pháp , Hình thức tổ cách thức tổ chức chức

Phương tiện

Tổ chức sự kiện mở Làm việc cá Các bài đầu bằng cách cho nhân, nhóm. báo, video, HS đọc bài báo hoặc câu xem video có nội chuyện,… dung nói về sự mai Bút, vở ghi. một của làng nghề.

Căn cứ đánh giá Vở ghi của HS. Nội dung phiếu học tập

Phiếu học tập: HT1

Hoạt động 2. Tham quan làng nghề truyền thống và gặp gỡ các nghệ nhân.

84 2.Tìm

Hoạt động 2.1: Tham

hiểu nghê nghiệp

Trải nghiệm tham nhóm quan và nghiên

cơ sở xuất.

cứu nghề làm đường phèn.

Báo cáo bằng tiện đi lại, nhóm, powerpoint, máy quay bảng phân

Hoạt động 2.2: Tham quan cơ sở sản xuất đặc sản

video, sơ đồ phim chụp công. tư duy, … hình hoặc Bài báo điện cáo tham

mạch nha Chiến.

quan

theo Tham

quan Phiếu

Vở

ghi

sản phỏng vấn, chép, kế phương hoạch

thoại… quan…

Máy chiếu, Phiếu loa đánh giá

Cô

Hoạt động 2.3: Tham quan công ty sản xuất muối

của nhóm

Châu Hân.

Hoạt động 2.4: Học tập tại lớp Báo cáo nội dung Một vài HS trình tìm hiểu các nghề truyền thống. Đề xuất giải pháp giải quyết vấn đề.

Trên cơ sở từ các

bày.

Thảo luận chung cả lớp. Sơ đồ hóa các giải pháp bằng bản đồ tư duy.

giải pháp đã được thống nhất, GV tiếp tục tổ chức các HĐTN để phát triển NL ĐHNN 3. Trải Hoạt động 3: nghiệm Thực hiện giải pháp giải quyết nghề nghiệp vấn đề: Hoạt động 3.1.

Em là thợ làm đường phèn.

Làm việc Kế hoạch Video báo theo nhóm: làm việc cáo quá Trải nghiệm nhóm; trình làm làm công việc của một người thợ làm đường phèn, mạch nha.

chuẩn bị đường, lon đựng đường, vỉ căng chỉ để

đường phèn, mạch nha. Đường phèn,

85 đường kết mạch nha

Hoạt động 3.2.

Em là người chế biến mạch nha.

tinh bám thành vào… Nếp, phẩm thóc, …

kéo,

Máy tính, điện thoại, …

Làm Chế tạo máy sấy nhóm đường phèn và mái

Hoạt động 3.3: Em là kĩ sư điện che thông minh, tự tự động hóa. động.

Hoạt động 3.4 Em là nhân viên bán hàng.

việc Động cơ, nguồn, cảm Mái che biến, rơle, thông ống nhựa, minh. keo, mái

Làm việc cá hiên …

Tham gia gian hàng nhân/nhóm Gian hàng Poster, chợ Tết quê em. trong hội kênh chợ, đường phèn, mạch nha thành phẩm đã đóng gói.

Tổng -Tổng kết, nhận xét cả chủ đề. kết nhận -Tổ chức làm trắc nghiệm tính cách Làm việc cá Máy tính, máy chiếu, xét, giao định hướng lựa chọn nghề trong tương nhân. loa đài. nhiệm vụ lai.

-GV giới thiệu một số nghề nghiệp có mới. liên quan đến vật lý như bảng 2.2.

4.

youtube fanpage, trang web,…

86 Kết luận chương 2 Trên cơ sở nghiên cứu lí luận của HĐTN và HĐTN ĐHNN trong chương 1, trong chương này, chúng tôi đã thực hiện được các công việc sau: – Nghiên cứu các đặc điểm của chương “Chất rắn và chất lỏng – Sự chuyển thể” – Vật lí 10 + Tìm hiểu về vị trí, vai trò của chương. + Tìm hiểu về cấu trúc nội dung và logic hình thành kiến thức của chương.

– Xây dựng được một số gợi ý các HĐTN hỗ trợ DH chương Chất rắn và chất lỏng – Sự chuyển thể” – Vật lí 10 nhằm phát triển NL ĐHNN của HS. – Thiết kế một số HĐTN có liên quan đến kiến thức chương Chất rắn và chất lỏng – Sự chuyển thể” – Vật lí 10 nhằm phát triển NL ĐHNN của HS. + Thiết kế được các HĐTN: Tham quan cơ sở sản xuất đường phèn; Em làm thợ làm đường phèn; Em làm người nấu mạch nha; Em là kĩ sư điện tự động hóa; Em là nhân viên bán hàng. + Xây dựng tiêu chí đánh giá mức độ biểu hiện của hành vi thuộc các NL thành tố của NL ĐHNN đối với từng HĐTN. Trên cơ sở các công việc đã thực hiện được ở trên, chúng tôi tiến hành TNSP trên các đối tượng HS cụ thể theo kế hoạch đã định, tổ chức DH và đánh giá sự phát triển NL ĐHNN của HS qua các HĐTN đã thiết kế nhằm kiểm tra tính đúng đắn của giả thuyết khoa học và rút ra kết luận.

87 CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 3.1. Mục đích và nhiệm vụ TNSP 3.1.1. Mục đích TNSP Hoạt động TNSP được tiến hành nhằm mục đích kiểm tra tính đúng đắn của giả thuyết khoa học mà đề tài đã đặt ra, đồng thời đánh giá tính khả thi, tính hiệu quả của các HĐTN đã thiết kế ở chương 2 trong việc phát triển NL ĐHNN của HS. Từ đó, dựa trên kết quả TNSP để có những điều chỉnh cho phù hợp hơn nữa về mặt phương pháp cũng như cách thức tổ chức HĐTN nhằm phát triển NL ĐHNN của HS. 3.1.2. Nhiệm vụ TNSP Để đạt được mục đích đặt ra, khi tiến hành TNSP chúng tôi đã thực hiện các nhiệm vụ: – Chuẩn bị đầy đủ cơ sở vật chất (địa điểm, đồ dùng DH, các dụng cụ, phương tiện cần thiết, …) để tiến hành TNSP; – Tổ chức các HĐTN trong dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” – Vật lí 10 theo các tiến trình đã thiết kế nhằm phát triển NL ĐHNN của HS; – Thu thập thông tin về NL ĐHNN của HS trong quá trình tổ chức DH; – Phân tích, xử lí và đánh giá kết quả TNSP đã thu được; 3.2. Đối tượng và nội dung TNSP 3.2.1. Đối tượng TNSP Hoạt động TNSP được tiến hành trên đối tượng 39 HS lớp 11A8 của trường THPT số 2 Tư Nghĩa – tỉnh Quảng Ngãi, trong đó chúng tôi tập trung theo dõi và đánh giá sự phát triển NL ĐHNN của 8 HS trong lớp, gồm: 1. Nguyễn Võ Mỹ Duyên

5. Phạm Tấn Hưng

2. Võ Duy Cường

6. Nguyễn Đức Thắng

3. Nguyễn Đình Châu

7. Phạm Thị Hoài Phương

4. Lê Thị Hồng Hiếu

8. Ngô Thị Yến

3.2.2. Nội dung TNSP Chúng tôi tiến hành thực nghiệm với HĐTN chủ đề “Tuổi trẻ với việc bảo tồn và phát triển nghề truyền thống làm đường phèn, mạch nha” đã thiết kế ở chương 2 nhằm phát triển NL ĐHNN của HS trong dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” cụ thể: -Ngày 19/11/2019 tiến hành giai đoạn 1: Học tập tại lớp + Điều tra hiểu biết về nghề nghiệp có liên quan đến vật lí. + Đề xuất vấn đề tham quan các làng nghề đường phèn, mạch nha, muối,… + GV hướng dẫn HS thiết kế các phiếu phỏng vấn, điều tra, phương pháp quan

88 sát,...

-Ngày 01/12/2019 tiến hành giai đoạn 2: Tham quan thực tế nghiên cứu qui trình sản xuất, thị trường tiêu thụ, hiệu quả kinh doanh, vệ sinh an toàn thực phẩm,… + Trải nghiệm thực tiễn nghề làm muối ăn tại công ty muối I-ốt Châu Hân.

(01/12/2019) + Trải nghiệm thực tiễn nghề làm đường phèn tại cơ sở sản xuất đặc sản Quảng Ngãi Mỹ Nhật. (08/12/2019). + Trải nghiệm thực tiễn tại cơ sở sản xuất mạch nha Cô Chiến. (15/12/2019) -Ngày 26/12/2019 tiến hành giai đoạn 3: + Trên lớp: Báo cáo kết quả thu được sau tìm hiểu và trải nghiệm. + Đề xuất giải pháp giải quyết vấn đề và lập kế hoạch giải quyết vấn đề.

-Ngày 26/12/2019 đến 07/01/2019 tiến hành giai đoạn 4: Làm việc theo nhóm ở nhà: Thực hiện giải pháp giải quyết vấn đề. + Trải nghiệm sản xuất đường phèn, mạch nha. + Chế tạo máy sấy và mái che thông minh.

-Ngày 19/01/2020: Tham gia hội chợ “Chợ Tết quê em” trưng bày và bày bán sản phẩm do chính HS làm ra.

-Ngày 30/01/2020 tiến hành giai đoạn 5: Học tập trên lớp: Báo cáo, thảo luận, chia sẻ, trình bày kết quả.

3.3. Phương pháp TNSP 3.3.1. Phương pháp quan sát Chúng tôi tiến hành quan sát trực tiếp HS làm việc và vấn đáp HS kết hợp với việc phân tích các câu trả lời trong phiếu học tập của HS, phân tích các video (sau trải nghiệm) để thu thập số liệu về các hành vi của NL ĐHNN của HS trong quá trình TNSP. 3.3.2. Phương pháp thống kê toán học Dựa vào các số liệu thu thập được, chúng tôi sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí, so sánh và đánh giá sự phát triển NL ĐHNN của HS qua các HĐTN đã thiết kế, từ đó rút ra kết luận về tính đúng đắn của giả thuyết khoa học của đề tài.

3.4. Diễn biến và kết quả TNSP 3.4.1. Diễn biến và kết quả thu được khi dạy thực nghiệm chủ đề : “Tuổi trẻ với việc bảo tồn và phát triển nghề làm đường phèn, mạch nha”  Điều tra hiểu biết của HS về nghề nghiệp liên quan đến Vật lí và nghề làm đường phèn.

Trước khi đặt vấn đề tham quan, để tìm hiểu về sự hiểu biết nghề nghiệp của các em chúng tôi đề nghị HS liệt kê các nghề nghiệp truyền thống của Quảng Ngãi có liên quan đến vật lí (ứng dụng của các kiến thức chương 7 Vật lí 10 “Chất rắn và chất lỏng.

89 Sự chuyển thể”) (Xem PL 16 -17) và giải thích sự liên quan đó. Số nghề mà HS kể tên và giải thích được chỉ 1-2 nghề, rất nhiều HS không nêu được nghề nghiệp nào hoặc chỉ nêu được tên nghề mà không giải thích được sự liên quan, cũng như hiểu biết cơ bản về các nghề đó. Số lượng nghề HS đưa ra quá thấp so với dự đoán của chúng tôi. Các em gần như không có sự hiểu biết nào về nghề, thậm chí có em còn nghĩ rằng mạch nha được nấu từ đường cát.  Hoạt động 1: Tham quan tìm hiểu nghề làm đường phèn tại cơ sở sản xuất đặc sản Quảng Ngãi Mỹ Nhật Theo kế hoạch đã thống nhất, đa số HS tập trung đúng giờ, riêng em Châu trễ giờ 30 phút vì lí do cá nhân, nên đến cơ sở sản xuất Mỹ Nhật sau cả nhóm. Em Châu chưa đúng hẹn và những nhiệm vụ nhóm phân công ban đầu cho bạn Châu, vì lí do vắng mặt nên em chưa thực hiện đầy đủ. Vì vậy chỉ số [NN.3.1] em chỉ hoàn thành ở mức 1.

Theo phân công em Hiếu cùng với 2 em nữa sẽ phụ trách chuẩn bị điện thoại quay phim, nhưng em Hiếu sơ ý không sạc pin điện thoại trước, không mang theo sạc dự phòng, phải mượn điện thoại từ thành viên khác (chỉ số [NN.3.1] mức 1). Đa số các em còn lại đều có sự chuẩn bị chu đáo theo nhiệm vụ được phân công.

Trong quá trình trải nghiệm các em đều rất thích thú và tập trung để hoàn thành các nhiệm vụ được giao. Các em đều thể hiện thái độ đúng mực khi giao tiếp với các nghệ nhân, chăm chú lắng nghe và ghi chép nội dung khi các nghệ nhân giải thích và mô tả các công đoạn, qui trình làm đường phèn.

Hình 3.1. Gặp gỡ và trò chuyện cùng các nghệ nhân Ở nội dung phỏng vấn các nghệ nhân, hai em được phân công phỏng vấn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Các em có kĩ năng giao tiếp khá tốt, em Hiếu có khả năng bắt chuyện khá nhanh và tự nhiên, còn em Yến lúc đầu còn khá rụt rè nhưng các nghệ nhân rất gần gũi, thân thiện và nhiệt tình nên em đã nhanh chóng làm quen. Mặc dù trong PHT, GV không yêu cầu tìm hiểu bí quyết làm đường phèn, nhưng sau khi được giới thiệu qui trình sản xuất em Yến đã nhận ra yếu tố quan trọng làm nên sự thành công của một mẻ đường phụ thuộc rất nhiều vào kinh nghiệm thử độ tới đường (độ bão hòa) của người thợ. Vì vậy em đã chủ động hỏi bí quyết từ nghệ nhân, và được nghệ

90 nhân trực tiếp hướng dẫn cách thử độ bão hòa của đường. Sự khéo léo, nhanh nhẹn và thích ứng nhanh với các tình huống trải nghiệm thực tiễn mà GV chưa lường trước được của em Yến thật sự rất đáng khen. Chính vì vậy chúng tôi đánh giá chỉ số hành vi [NN2.2], [NN2.3] em Yến hoàn thành ở mức 3.

Trong quá trình tham quan, qua sự chia sẻ của nghệ nhân và trực tiếp trải nghiệm các em đều cơ bản nắm được nguyên liệu, qui trình, công cụ, điều kiện lao động của nghề làm đường phèn và những phẩm chất, NL cần có của người làm nghề. Các em rất thích thú, xông xáo tham gia trải nghiệm một số công đoạn trong công việc của các nghệ nhân như: khiêng đường phèn đi phơi, đập nhỏ đường phèn, tháo đường phổi viên, thử độ bão hòa của đường,… Một số em nam xin được múc nước đường vào vại chứa nhưng các nghệ nhân không đồng ý vì sợ các em không thao tác quen sẽ dễ bị bỏng.

Hình 3.2. HS trải nghiệm một số công việc của người thợ làm đường phèn Trong yêu cầu số 2, phiếu quan sát và tự trải nghiệm của HS đa số các câu trả lời đều chưa đầy đủ, nên đa số các em chỉ hoàn thành chỉ số hành vi [NN1.1] ở mức 1 và mức 2. Câu hỏi các em cần sự giúp đỡ của GV nhiều nhất là khâu ứng dụng KHCN như thế nào vào sản xuất. Có lẽ sự trải nghiệm thực tế của các em quá ít ỏi nên các em chưa mạnh dạn đề xuất ý kiến của mình. Theo quan sát của tôi thì có 2/3 các em để trống nội dung phần này. Sau khi được GV gợi ý thì một vài em đề xuất được một số phương án trong đó đáng chú ý là các đề xuất sau: em Cường đề xuất làm mái che thông minh tự động, em Thắng thì có ý tưởng chế tạo thiết bị sấy đường phèn để việc sấy khô không còn phụ thuộc vào thời tiết, em Yến thì đề xuất cần chế tạo một thiết bị có thể thử độ

91 bão hòa (độ tới) của đường phèn, em Tùng thì cho rằng cần cải tiến lò nấu nhìn sẽ hợp vệ sinh hơn bằng cách không dùng than củi mà nấu điện, …

Khi hoàn thiện PHT ở yêu cầu số 3; 4; tất cả các em hoàn thiện PHT ở mức 2 rất nhanh chóng và các hiện tượng các em kể ra ở các công đoạn là chính xác, tuy nhiên đa số các em chỉ liệt kê một công đoạn ứng với một quá trình vật lý. Mặt khác khả năng diễn đạt ngôn ngữ khoa học chưa tốt nên nhiều em viết các công đoạn còn dài dòng, chưa khoa học.

Với sự hỗ trợ của GV, trong yêu cầu 5 khi nhắc lại các kiến thức về sự sôi, sự bay hơi thì đa số các em mới phân biệt được sự sôi, sự bay hơi cũng như nêu các yếu tố ảnh hưởng đến các quá trình này. Ở nội dung về sự kết tinh đây là quá trình vật lý lần đầu tiên các em tìm hiểu, nên tất cả các em đều đợi sự hỗ trợ từ GV. Các em chưa thể hiện sự chủ động trong tìm hiểu kiến thức từ các nguồn thông tin khác như: internet, sách,…

Về vấn đề tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến sự kết tinh, GV gợi ý các em tìm hiểu từ các nghệ nhân. Được các nghệ nhân giảng giải các em đều chăm chú lắng nghe và ghi chép cẩn thận.

Sau hoạt động tham quan các em chủ yếu lựa chọn báo cáo hoạt động bằng hình thức xây dựng video, chỉ một số ít chọn hình thức báo cáo bằng power point. Đa số các em đều lần đầu tiên sử dụng các phần mềm về cắt ghép video, phần mềm power point nên gặp rất nhiều khó khăn, tuy nhiên qua các hoạt động đó các em đều phát triển được một số các kĩ năng tin học cho bản thân mặc dù còn cần đến sự hỗ trợ từ các nguồn lực như: nhờ sự trợ giúp của GV, tìm hiểu trên mạng, nhờ anh chị, bạn bè hướng dẫn, …

Trong hoạt động này đa số các em đều hoàn thành chỉ số NL [NN2.3] ở mức 2.

Dưới đây là kết quả thu được về NL ĐHNN của 8 HS mà chúng tôi tập trung theo dõi: Bảng 3.1. Kết quả phiếu đánh giá về NL ĐHNN trong hoạt động tham quan cơ sở sản xuất đường phèn của một số HS tiêu biểu. Điểm chấm (tối đa 24)

Chỉ số hành vi

Yến

Châu

Duyên

Hưng

NN1.1

2

1

2

1

2

NN1.2

2

1

2

1

NN1.3

2

2

2

NN1.6

1

1

NN2.2

3

NN2.3 NN3.1

Cường Thắng

Hiếu

Phương

2

3

1

1

1

2

1

1

3

2

2

2

1

1

2

1

2

1

2

2

2

1

1

3

1

3

2

2

2

2

2

2

2

3

1

3

2

2

3

1

2

92 NN3.2

3

1

3

2

2

2

2

2

Tổng điểm

19

11

17

12

15

14

17

12

Hình 3.3. Một số hình ảnh trải nghiệm tham quan cơ sở sản xuất mạch nha và muối ăn

Bảng 3.2. Kết quả phiếu đánh giá về NL ĐHNN trong hoạt động tham quan cơ sở sản xuất mạch nha của một số HS tiêu biểu Điểm chấm (tối đa 24)

Chỉ số

Hưng

Cường Thắng

Hiếu

Phương

1

3

1

1

2

2

1

2

2

2

2

2

3

2

2

1

2

2

2

3

2

1

1

2

1

2

2

2

3

2

2

3

2

NN3.1

3

2

3

2

3

3

2

2

NN3.2

3

2

3

2

3

2

2

2

Tổng điểm

18

14

22

16

16

14

18

13

hành vi

Yến

NN1.1

2

2

3

1

2

NN1.2

2

1

2

2

NN1.3

2

1

3

NN1.6

1

2

NN2.2

3

NN2.3

Châu Duyên

Sau hoạt động tham quan, GV tổ chức cho HS báo cáo, thảo luận và chia sẻ những trải nghiệm của bản thân cũng như đề xuất các giải pháp để bảo tồn nghề truyền thống sản xuất đường phèn/ mạch nha bằng phương pháp thủ công. Sau khi thảo luận cả lớp đi đến thống nhất đến thống nhất về các giải pháp giải quyết vấn đề như sơ đồ sau:

93

Ứng dụng KHCN vào SX

Đào tạo nghề cho thế hệ trẻ Giải pháp bảo tồn và phát triển nghề truyền thống làm đường phèn, mạch nha

Gắn kết du lịch với HĐSX

Quảng bá sản phẩm, phát triển thị trường tiêu thụ

Sơ đồ 3.1. Các giải pháp giải quyết vấn đề Trên cơ sở từ các giải pháp đã được thống nhất trước lớp, GV tiếp tục tổ chức các HĐTN để phát triển NL ĐHNN như sau: + HĐTN 1: Tự trải nghiệm làm đường phèn. + HĐTN 2: Tự trải nghiệm chế biến mạch nha. + HĐTN 3: Em là kĩ sư điện tự động hóa (Chế tạo máy sấy và mái che thông minh). + HĐTN 4: Em là nhân viên bán hàng. Hoạt động 2: Tự trải nghiệm làm đường phèn.

Sau khi đã thống nhất bảng phân công nhiệm vụ và chốt thời gian, địa điểm thực hành làm các nhóm tiến hành làm đường phèn đúng theo kế hoạch. Đa số các HS tập trung đúng giờ và chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ cần thiết trong thực hành, một số em chưa không chuẩn bị sẵn dụng cụ ở nhà như em Tín quên mang lon đựng đường phèn, em Châu không mang theo thanh tre, em Huyên quên mang chỉ,… Đa số các em gặp phải khó khăn khi tạo mạng ghim bằng thanh tre và chỉ, việc đan vỉ tre với kích cỡ nhỏ khó khăn hơn và đòi hỏi sự khéo léo cũng như chịu khó của các em.

Có nhóm thay vì làm bằng tre thì sử dụng vật liệu khác như sợi lạt vuốt từ lá dừa. Nhóm 2 sau khi nhiều lần thử làm không thành công đã vỉ tre bằng vỉ kim loại, có nhóm 3 hay vì đan chỉ các em dùng cọng dừa,…

Hình 3.4. Hình ảnh HS thực hành làm mạng ghim Nếu như ở hoạt động tham quan các em chủ yếu chỉ lắng nghe, quan sát hoạt động của các nghệ nhân thì ở hoạt động này các em được tự mình trải nghiệm tất cả các công đoạn trong sản xuất đường phèn, trải nghiệm các cảm giác lo lắng, buồn, vui, sự hân hoan, hay sự bế tắc,… Lần đầu tiên trải nghiệm công việc nên đại đa số các em vô cùng

94 hứng thú, rất say sưa trong các hoạt động, mặc dù một số khâu các em còn lúng túng, chưa lường trước được khó khăn nên phân bố thời gian chưa hợp lý. Điển hình như nhóm 2 và nhóm 3 lẽ ra việc tạo mạng ghim phải được thực hiện gần xong thì nhóm mới nên tiến hành nấu đường nhưng do không đánh giá được sự khó khăn trong việc tạo mạng ghim nên các em tổ chức nấu cô đường song song với việc tạo mạng ghim. Do đó khi đường đã đủ độ bão hòa thì mạng ghim vẫn chưa làm xong, kết quả là nhóm 4 phải bỏ đi vì đường quá già trở thành kẹo dẻo, riêng nhóm 3 có cách xử lý thông minh hơn, khi đường đủ độ bão hòa mà mang ghim chưa làm xong các em lại đổ thêm nước vào pha loãng nồng độ đường và nấu tiếp chờ các bạn hoàn thành xong mạng ghim.

Nhìn chung các em đều vận dụng được những điều đã được nghe thấy, nhìn thấy và tìm hiểu được khi đi tham quan thực tế để vận dụng vào HĐTN tự làm đường phèn.

Những hiểu biết về nghề của các em vì thế trở nên sâu sắc hơn, đồng thời được trải nghiệm với nghề giúp các em rèn luyện được những phẩm chất và NL liên quan đến người lao động, đồng thời cũng là cơ hội để các em nhận ra một số phẩm chất, NL của bản thân.

Hình 3.5. Đường phèn do HS tự nấu Dưới đây là kết quả thu được về NL ĐHNN của 8 HS mà chúng tôi tập trung theo dõi: Bảng 3.3. Kết quả đánh giá về NL ĐHNN trong HĐTN 2 của một số HS tiêu biểu. Điểm chấm (tối đa 24)

Chỉ số hành vi

Yến

Châu Duyên

Hưng

Cường Thắng

Hiếu

Phương

NN1.1

3

2

3

2

2

2

3

3

NN1.2

2

2

2

1

2

2

2

2

NN1.3

3

2

2

2

3

3

3

2

NN1.6

2

1

2

3

3

2

2

2

95 NN2.2

3

1

2

2

2

2

3

2

NN2.3

3

2

2

2

3

3

2

2

NN3.1

3

1

3

3

2

3

3

3

NN3.2

3

2

2

2

2

2

3

2

Tổng điểm

22

13

18

17

19

19

21

18

Hoạt động 3: Tự trải nghiệm làm mạch nha Sau khi đã thống nhất bảng phân công nhiệm vụ và chốt thời gian, địa điểm thực hành làm các nhóm tiến hành làm mạch nha đúng theo kế hoạch. Đa số các HS được phân công đều chuẩn bị chu đáo và hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình. Chẳng hạn như em Duyên được phân công ủ thóc và tưới nước hằng ngày, em đã tuân thủ đúng theo sự chỉ Hình 3.6. Mầm lúa sau khi ủ dẫn của các nghệ nhân. Sau 7 ngày thì thu được mầm lúa đúng chuẩn theo yêu cầu của nghề nấu mạch nha, mầm lúa vàng, cao đều. Ở nhóm 1, em Phương ủ mầm không đúng cách dẫn đến hư hỏng, tuy nhiên em đã chủ động gọi điện nhờ sự trợ giúp của các nghệ nhân và làm lại thành công.

Khi đã thu được mộng lúa và phơi khô, các nhóm thống nhất, thời gian địa điểm và tiến hành làm mạch nha. Tất cả các em tập trung đúng giờ và chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ cần thiết trong thực hành. Đa số các em đều thích thú tham gia nhất là đối với các em HS nữ.

Việc tiến hành các bước trong công đoạn làm mạch nha diễn ra thuận lợi. Các em đều tuân thủ đúng theo chỉ dẫn về tỉ lệ trộn giữa bột mộng và xôi nếp; tuân thủ thời gian, nhiệt độ và cách ủ mộng lúa. Giai đoạn nấu cô đường nhóm 3 và 4 các em làm khá tốt, riêng nhóm 2 thì cô hơi đậm đặc nên mạch nha có màu đậm, vị khê, nhóm 1 thì làm nha hơi lỏng.

Hình 3.7. Trộn bột mộng và xôi nếp trước khi ủ lên men

96

Hình 3.8. Mạch nha do HS tự làm

Hình 3.9. Một số hoạt động của HS trong trải nghiệm làm mạch nha Bảng 3.4. Kết quả đánh giá về NL ĐHNN trong HĐTN 3 của một số HS tiêu biểu.

Chỉ số hành vi

Điểm chấm (tối đa 24) Yến

Châu Duyên

Hưng

Cường Thắng

Hiếu

Phương

NN1.1

2

2

3

2

3

3

3

2

NN1.2

2

2

2

2

2

2

2

2

NN1.3

3

2

3

2

3

3

2

2

NN1.6

2

2

2

3

3

2

3

2

NN2.2

2

2

3

2

2

2

3

3

NN2.3

2

2

2

2

3

2

2

3

NN3.1

2

1

3

2

2

3

3

1

NN3.2

3

2

2

2

2

2

3

2

Tổng điểm

18

15

20

17

20

19

21

17

 Hoạt động 4: Em là kĩ sư điện tự động hóa (Chế tạo máy sấy và mái che thông minh)  Giai đoạn tìm hiểu nghề Sau khi thảo luận những đề xuất ý tưởng áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, thống nhất và chọn ra phương án khả thi phù hợp với khả năng HS đó là làm máy sấy và mái che tự động. GV tiếp tục cho thảo luận những nội dung công việc đó liên quan đến ngành nghề gì và yêu cầu tìm hiểu về nội dung công việc của ngành nghề đó,

97 trường đào tạo, cơ hội việc làm,… và những yêu cầu về phẩm chất, NL của cần có của nghề thì đa số HS đều làm thực hiện đạt yêu cầu của GV đặt ra.

Hình 3.10. Bài tìm hiểu nghề của HS  Trong giai đoạn chuẩn bị dự án HS tiếp nhận nhiệm vụ với thái độ hứng thú, sôi nổi. Đối với một số HS dự án này không liên quan đến lĩnh vực nghề nghiệp mà mình yêu thích nhất nhưng vẫn nhanh chóng hòa đồng vào nhóm, phối hợp tốt với các thành viên khác trong nhóm, chia sẻ, hỗ trợ lẫn nhau trong các nhiệm vụ được phân công. Trước khi tìm mua các linh kiện và lắp rắp các em đều định hình được các tính năng của sản phẩm, tìm hiểu thật kĩ trên youtube để lựa chọn các linh kiện, thiết bị phù hợp. Nhìn chung đa số các em đều nắm được nguyên lí làm việc của các cảm biến ánh sáng, cảm biến mưa, cảm biến nhiệt độ, rơ le,…  Trong giai đoạn thực hiện dự án Do đã dần quen thuộc với cách làm việc nhóm nên HS biết tổ chức, hợp tác, phân công công việc hợp lý cho các thành viên, HS tự lập kế hoạch làm việc, tự lựa chọn phương tiện, thiết bị của nhóm mình. HS cũng chủ động hơn trong việc tìm kiếm các nguồn lực hỗ trợ giúp các em khắc phục những khó khăn gặp phải trong suốt quá trình thực hiện dự án.

Hình 3.11. HS làm khung cho mô hình mái che và máy sấy

98

Hình 3.12. Lắp đặt và chạy thử nghiệm Dưới đây là kết quả thu được về NL ĐHNN của 8 HS mà chúng tôi tập trung theo dõi: Bảng 3.5. Kết quả đánh giá về NL ĐHNN trong HĐN 3 của một số HS tiêu biểu.

Chỉ số hành vi

Điểm chấm (tối đa 24) Yến

Châu Duyên

Hưng

Cường Thắng

Hiếu

Phương

NN1.1

2

2

2

3

3

3

2

2

NN1.2

2

2

2

2

2

3

2

2

NN1.3

2

2

3

3

3

2

2

2

NN1.6

3

2

2

3

3

3

2

2

NN2.2

2

2

2

2

2

3

2

3

NN2.3

2

2

2

2

2

2

2

3

NN3.1

2

2

3

3

3

3

2

2

NN3.2

2

2

2

2

3

3

3

2

Tổng điểm

17

16

18

19

21

22

17

18

Hoạt động 5: Em là nhân viên bán hàng  Giai đoạn tìm hiểu nghề Trước khi tiến hành cho HS tham gia bán hàng trong hội chợ Tết quê, GV yêu cầu tìm hiểu về nội dung công việc của ngành nghề đó, trường đào tạo, cơ hội việc làm,… và những yêu cầu về phẩm chất, NL của cần có của nghề thì đa số HS đều làm thực hiện đạt yêu cầu của GV đặt ra. HS chủ động tìm kiếm các thông tin từ internet, tự bồi dưỡng những NL phẩm chất cần có của nhân viên bán hàng, ngoài ra các em chủ động tìm kiếm nguồn lực hỗ trợ từ những người thân làm công việc bán hàng để học hỏi kĩ năng cần thiết.  Trải nghiệm công việc của nhân viên bán hàng

Hình 3.13. HS đóng gói sản phẩm

99 Mặc dù thời điểm cuối năm mọi người đều bận rộn tất bật chuẩn bị đón xuân Canh Tý các em vẫn tập trung hết sức đúng giờ. Các nhiệm vụ được phân công theo kế hoạch các em đều có sự chuẩn bị chu đáo, đầy đủ. Đường phèn được các em cho vào túi zip bằng giấy nhìn sang trọng và đẹp mắt, thay vì đựng mạch nha trong các ống bơ (lon sắt) các em cho vào lọ thủy tinh vừa đẹp lại có cảm giác an toàn và vệ sinh.

Hình 3.14. Bày bán và tư vấn sản phẩm Trong vai trò của một nhân viên bán hàng, HS đều thể hiện những kĩ năng giao tiếp phù hợp, vui vẻ, cởi mở, thái độ chân thành. Đây là sản phẩm các em tự làm ra, các em hiểu rất rõ sản phẩm của mình, về qui trình sản xuất, về sự an toàn và chất lượng của sản phẩm. Vì thế trong tư vấn sản phẩm các em đều rất tự tin, giải thích cặn kẽ những thắc mắc của khách hàng. Đa số khách hàng đều hài lòng, khách hàng sau khi mua dùng còn nhắn tin tìm mua thêm (khách hàng có tên facebook Hình 3.15. Một số hình ảnh trong hoạt động bán hàng Liên Phạm).

Dưới đây là kết quả thu được về NL ĐHNN của 8 HS mà chúng tôi tập trung theo dõi: Bảng 3.6. Kết quả đánh giá về NL ĐHNN trong HĐTN 5 của một số HS tiêu biểu. Điểm chấm (tối đa 24)

Chỉ số hành vi

Yến

NN1.1

3

2

3

2

2

NN1.2

2

2

2

2

2

Châu Duyên

Hưng

Cường Thắng

Hiếu

Phương

2

3

2

2

3

2

100 NN1.6

3

2

2

3

3

3

2

2

NN2.2

2

2

2

2

2

3

2

3

NN2.3

2

2

2

2

3

2

2

3

NN3.1

2

2

3

3

3

3

2

2

NN3.2

2

2

2

2

3

3

3

2

Tổng điểm

17

16

18

20

22

23

17

18

3.5. Đánh giá kết quả TNSP 3.5.1. Đánh giá sự phát triển NL ĐHNN qua các hoạt động Để đánh giá NL ĐHNN của HS sau khi thực nghiệm, chúng tôi đã qui đổi điểm của các mức độ như sau: mức 3 ứng với 3 điểm; mức 2 ứng với 2 điểm; mức 1 ứng với 1 điểm. Đối với những hoạt động tương đương nhau như hoạt động tham quan tìm hiểu nghề làm đường phèn/mạch nha và HĐTN nghề làm đường phèn/mạch nha để thuận tiện cho việc so sánh chúng tôi qui đổi điểm số thành các mức độ Tốt; Khá; TB; Yếu tính theo phần trăm tổng số điểm như sau: Bảng 3.7. Tiêu chí đánh giá các mức độ đạt được của NL ĐHNN Điều kiện (% trên tổng số điểm)

Mức độ đạt được

Dưới 50%

Yếu

Từ 50% - 64%

TB

Từ 65% - 80%

Khá

Trên 80%

Tốt

3.5.1.1. Hoạt động tham quan và trải nghiệm tự làm đường phèn Bảng 3.8. Các mức độ NL HS đạt được qua 2 hoạt động TT

HS

Hoạt động

Điểm đạt được

% đạt được

Mức độ đạt được

1

Yến

Sau tham quan

19/24

79,17

Khá

Sau thực hành làm đường phèn

22/24

91,67

Tốt

Sau tham quan

11/24

45,83

Yếu

Sau thực hành làm đường

13/24

54,17

Tb

Sau tham quan

17/24

70,83

Khá

Sau thực hành làm đường phèn

18/24

75

Khá

Sau tham quan

12/24

50

Tb

2

Châu

phèn 3

4

Duyên

Hưng

101 Sau thực hành làm đường

17/24

70,83

Khá

Sau tham quan

15/24

62,5

Tb

Sau thực hành làm đường

19/24

79,17

Khá

Sau tham quan

14/24

58,33

Tb

Sau thực hành làm đường

19/24

79,17

Khá

Sau tham quan

17/24

70,83

Khá

Sau thực hành làm đường phèn

21/24

87,5

Tốt

Sau tham quan

12/24

50

Tb

Sau thực hành làm đường phèn

18/24

75

Khá

phèn 5

Cường

phèn 6

Thắng

phèn 7

8

Hiếu

Phương

Tham quan

Tự làm đường phèn

91.67

87.5

79.17 70.83

79.17

75

70.83

Yến

Châu

58.33

50

Duyên

Hưng

75

70.83 62.5

54.17 45.83

79.17

50

Cường

Thắng

Hiếu

Phương

Biểu đồ 3.1. Các mức độ NL HS đạt được qua 2 hoạt động tham quan cơ sở sản xuất đường phèn và trải nghiệm tự sản xuất đường phèn.  Nhận xét: Trong khảo sát ban đầu về sự hiểu biết của HS về nghề làm đường phèn 100% HS đạt mức yếu. Các em gần như không có sự hiểu biết gì về nghề nghiệp này, một vài HS chỉ nêu được tên nghề, khá hơn thì các em liệt kê được nguyên liệu làm đường phèn là đường cát, trứng gà,… Sau khi được đi tham quan tìm hiểu về nghề chỉ có 1 HS vẫn còn ở mức yếu, 5 HS ở mức Tb, 2 HS đạt mức khá. Đến hoạt động tự trải nghiệm làm đường phèn thì không còn HS nào ở mức yếu, số HS đạt mức Tb giảm xuống còn 1 HS, số HS đạt mức khá và tốt tiếp tục tăng lên (2 HS đạt mức tốt, 5 HS đạt mức khá).

102 Với từng cá nhân từ đồ thị ta cũng nhận thấy tất cả 8 HS đều có điểm số tăng dần qua các hoạt động. Điều đó chứng tỏ rằng các em đều có sự tiến bộ trong NL ĐHNN. 3.5.1.2. Hoạt động tham quan và trải nghiệm tự làm mạch nha Bảng 3.9. Các mức độ NL HS đạt được qua 2 hoạt động tham quan cơ sở chế biến mạch nha và trải nghiệm tự làm mạch nha Điểm đạt

% đạt

Mức độ

được

được

đạt được

Sau tham quan

18/24

75

Khá

Sau thực hành làm mạch nha

18/24

75

Khá

Sau tham quan

14/24

58.33

Tb

Sau thực hành làm mạch nha

15/24

62.5

Tb

Sau tham quan

22/24

91.67

Tốt

Sau thực hành làm mạch nha

20/24

83,33

Tốt

Sau tham quan

16/24

66,67

Khá

Sau thực hành làm mạch nha

17/24

70,83

Khá

Sau tham quan

16/24

66,67

Khá

Sau thực hành làm mạch nha

20/24

83,33

Tốt

Sau tham quan

14/24

58,33

Tb

Sau thực hành làm mạch nha

19/24

79,17

Khá

Sau tham quan

18/24

75

Khá

Sau thực hành làm mạch nha

21/24

87,5

Tốt

Sau tham quan

13/24

54,17

Tb

Sau thực hành làm mạch nha

17/24

70,83

Khá

TT

HS

Hoạt động

1

Yến

2 3 4 5 6 7 8

Châu Duyên Hưng Cường Thắng Hiếu Phương

Tham quan

Tự làm mạch nha

91.76 83.33 75

75 58.33

Yến

70.83 66.67

62.5

Châu

83.33

87.5 79.17

75

66.67 58.33

Duyên

Hưng

Cường

Thắng

70.83 54.17

Hiếu

Phương

Biểu đồ 3.2. Các mức độ NL HS đạt được qua 2 hoạt động tham quan cơ sở chế biến mạch nha và trải nghiệm tự làm mạch nha

103  Nhận xét: Trong khảo sát ban đầu về sự hiểu biết của HS về nghề làm mạch nha 100% HS đạt mức yếu. Một vài HS chỉ nêu được tên nghề, các em gần như không có sự hiểu biết gì về nghề nghiệp này, thậm chí có em cho rằng mạch nha được làm từ đường cát. Sau khi được đi tham quan tìm hiểu về nghề không có HS nào ở mức yếu, 3 HS ở mức Tb, 4 HS đạt mức khá, 1 HS đạt mức tốt. Đến hoạt động tự trải nghiệm làm đường phèn thì còn 1 HS ở Tb, số HS đạt mức khá là 4, mức tốt tiếp tục tăng lên thành 3 HS. Với từng cá nhân từ đồ thị nhìn chúng ta cũng nhận thấy các em đa số đều có điểm số tăng dần qua các hoạt động. Điều đó chứng tỏ rằng các em đều có sự tiến bộ trong NL ĐHNN. 3.5.1.3. Hoạt động chế tạo máy sấy và mái che thông minh Bảng 3.10. Các mức độ NL HS đạt được qua hoạt động chế tạo máy sấy và mái che thông minh TT

HS

Hoạt động

Điểm đạt được

% đạt được

Mức độ đạt được

1

Yến

Chế tạo máy sấy và mái

17/24

70,83

Khá

che thông minh 2

Châu

Chế tạo máy sấy và mái che thông minh

16/24

66,67

Khá

3

Duyên

Chế tạo máy sấy và mái che thông minh

18/24

75

Khá

4

Hưng

Chế tạo máy sấy và mái che thông minh

19/24

79,16

Khá

5

Cường

Chế tạo máy sấy và mái che thông minh

21/24

87,5

Tốt

6

Thắng

Chế tạo máy sấy và mái che thông minh

22/24

91,67

Tốt

7

Hiếu

Chế tạo máy sấy và mái che thông minh

17/24

70,83

Khá

8

Phương

Chế tạo máy sấy và mái che thông minh

18/24

75

Khá

Dựa vào kết quả của bảng trên có thể thấy rằng thông qua hoạt động đa số các em đều đạt được mức khá; mức tốt các tiêu chí mà GV đã xây dựng. Điều đó cho thấy việc tổ chức các HĐTN có góp phần phát triển NL ĐHNN của HS. Chúng tôi nhận thấy một số HĐTN chỉ phù hợp với tính cách nghề nghiệp của HS này mà không phù hợp với HS kia, chỉ làm bộc lộ rõ niềm đam mê, sự hứng thú của một

104 vài HS giúp HS xác định được hướng lựa chọn nghề nhưng đối với HS khác thì lại không. Với những thành tố NL có đặc điểm như thế (cụ thể là NN1.5) chúng tôi chỉ đánh giá riêng lẻ dựa vào phỏng vấn trực tiếp những HS có kết quả nổi trội nhất. Sau hoạt động chế tạo máy sấy và mái che thông mình thì đã có em Cường và em Thắng bước đầu xác định được bản thân mình rất thích làm việc với máy móc, đam mê lập trình, có khả năng sáng tạo, có sự tuân thủ cao. Những phẩm chất này rất phù hợp với các ngành nghề như kĩ sư cơ khí, chế tạo máy, kĩ sư điện tự động hóa... Đây cũng là ngành đem lại thu nhập cao cho người giỏi chuyên môn. Hơn nữa, các em đồng thời cũng tìm hiểu được thị trường tuyển dụng lao động đang có nhu cầu nhân lực cao đối với nghề này. Từ những thông tin như vậy, Thắng và Cường tiếp tục tìm hiểu thông tin về các cơ sở dạy nghề, trung tâm dạy nghề, trường Trung cấp nghề, trường CĐ, trường ĐH có đào tạo ngành kĩ sư điện tự động hóa để sau khi tốt nghiệp phổ thông có thể đăng kí theo học. Như vậy có thể thấy sau khi tham gia HĐTN chế tạo máy sấy và mái che thông minh, HS đã xác định được mục tiêu nghề nghiệp và ra quyết định nghề nghiệp cho bản thân mình.

3.5.1.4. Hoạt động bày bán sản phẩm do các em làm ra (Em là nhân viên bán hàng) Bảng 3.11. Các mức độ NL HS đạt được qua đánh giá theo các chỉ số hành vi của hoạt động 5 TT

HS

Hoạt động

Điểm đạt

% đạt

Mức độ

được

được

đạt được

1

Yến

Em là nhân viên bán hàng

18/21

85,71

Tốt

2

Châu

Em là nhân viên bán hàng

14/21

66,67

Khá

3

Duyên

Em là nhân viên bán hàng

17/21

080,95

Tốt

4

Hưng

Em là nhân viên bán hàng

15/21

71,42

Khá

5

Cường

Em là nhân viên bán hàng

15/21

71,42

Khá

6

Thắng

Em là nhân viên bán hàng

14/21

66,67

Khá

7

Hiếu

Em là nhân viên bán hàng

19/21

90,48

Tốt

Phương Em là nhân viên bán hàng

16/21

76,19

Khá

8

Dựa vào kết quả của bảng trên có thể thấy rằng thông qua hoạt động đa số các em đều đạt được mức khá; mức tốt các tiêu chí mà GV đã xây dựng. Điều đó cho thấy việc tổ chức các HĐTN có góp phần phát triển NL ĐHNN của HS. Chúng tôi nhận thấy một số HĐTN chỉ phù hợp với tính cách nghề nghiệp của HS này mà không phù hợp với HS kia, chỉ làm bộc lộ rõ niềm đam mê, sự hứng thú của một vài HS giúp HS xác định được hướng lựa chọn nghề nhưng đối với HS khác lại không.

Với những thành tố NL có đặc điểm như thế (NN1.5) chúng tôi chỉ đánh giá riêng lẻ dựa vào phỏng vấn trực tiếp những HS có kết quả nổi trội nhất. Sau hoạt động với vai

105 trò nhân viên bán hàng thì đã có em Hiếu và em Yến bước đầu xác định được bản thân mình rất thích gặp gỡ, làm việc với nhiều người, tự tin, có khả năng ăn nói và thuyết phục mọi người. Những phẩm chất này rất phù hợp với ngành kinh doanh, marketing bán hàng, tiếp thị sản phẩm,... Đây cũng là ngành đem lại thu nhập cao cho người giỏi chuyên môn. Hơn nữa, các em đồng thời cũng tìm hiểu được thị trường tuyển dụng lao động đang có nhu cầu nhân lực cao đối với nghề này. Từ những thông tin như vậy, Hiếu và Yến tiếp tục tìm hiểu thông tin về các cơ sở dạy nghề, trung tâm dạy nghề, trường Trung cấp nghề, trường CĐ, trường ĐH có đào tạo ngành marketing/quản trị kinh doanh để sau khi tốt nghiệp phổ thông có thể đăng kí theo học. Như vậy nghĩa là qua đây có thể thấy HS đã xác định được mục tiêu nghề nghiệp và ra quyết định nghề nghiệp cho bản thân mình.

3.5.2. Đánh giá sự phát triển NL ĐHNN của tiêu chí NN1.1 qua cả chủ đề Giai đoạn 1: Thống kê số liệu từ kết quả của PHT điều tra sự hiểu biết về nghề nghiệp của HS (PL. Kết quả 100% HS ở mức 1.

Gia đoạn 2: Thống kê mức độ NL HS đạt được qua các hoạt động thu được bảng dưới đây: Bảng 3.12. Các mức độ NL ĐHNN của tiêu chí NN1.1 mà HS đạt được qua cả chủ đề HĐTN

Mức độ đạt được Yến

Châu

Duyên

Hưng

3

2

3

2

2

Làm mạch nha

2

2

3

2

Làm máy sấy và mái che

2

2

3

Bán hàng

3

2

3

Làm

Cường Thắng

Hiếu

Phương

2

3

3

3

3

3

2

2

3

3

3

2

2

2

2

3

2

đường phèn

Dựa vào bảng kết quả có thể thấy được khi chưa tham gia học tập chủ đề “Tuổi trẻ với việc bảo tồn và phát triển nghề truyền thống” thì HS có rất ít hiểu biết về nghề nghiệp, ngay cả những nghề nghiệp đặc trưng gắn liền với quê hương Quảng Ngãi – nơi các em sinh sống. Nhưng sau khi HS học tập xong chủ để có thể liệt kê được rất nhiều nghề nghiệp có liên quan đến sự ứng dụng kiến thức của chương VII “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” như: nghề làm đường phèn, mạch nha, nghề làm đá viên, nghề làm

106 nến,.... Đồng thời qua chủ đề còn định hướng phát triển đến những ngành nghề khác như: Marketing; bán hàng; kĩ sư điện tự động hóa,…

Từ các kết quả đã phân tích ở trên, chúng tôi nhận định sơ bộ là có sự phát triển NL ĐHNN của HS qua cả chủ đề. Tuy nhiên, đây chỉ là kết luận mang tính sơ bộ bởi công cụ đánh giá NL ĐHNN của HS còn đơn giản, các mức độ biểu hiện của các hành vi chưa được phân mức rõ ràng. Mặt khác việc so sánh biểu hiện của các hành vi phát triển NL giữa các hoạt động chỉ tương đối tương đương nhau.

3.6. Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực nghiệm sư phạm 3.6.1. Thuận lợi - Quảng Ngãi có rất nhiều làng nghề truyền thống có liên quan đến ứng dụng của chất rắn, chất lỏng và sự chuyển thể. Do đó có thể tổ chức các HĐTN đa dạng, phong phú.

- Được thực nghiệm HS lớp do mình trực tiếp giảng dạy, nên việc theo dõi, quản lý các em cũng dễ dàng hơn.

- Đa số các HS đều nhiệt tình với các nhiệm vụ được giao.

- Lớp có ý thức học tập tương đối tốt.

3.6.2. Khó khăn - Khó khăn lớn nhất của chúng tôi là việc tìm các cơ sở sản xuất đồng ý cho HS đến tham quan và trải nghiệm nghề. Đa số các cơ sở sản xuất vì lí do sợ lộ bí quyết nghề nghiệp nên không tiếp nhận HS tham quan, chính vì vậy mà thời gian thực nghiệm kéo dài hơn dự kiến ban đầu của chúng tôi.

- Các nghệ nhân đều học nghề theo kiểu nghề dạy nghề hoặc cha truyền con nối nên việc trao đổi thông tin giữa các nghệ nhân với HS gặp nhiều khó khăn.

- Đây là lần đầu tiên được tham gia tham quan trải nghiệm nghề nên các em còn nhiều bỡ ngỡ, lúng túng trong cách phân công các công việc cũng như thụ động trong chuẩn bị các phương án dự phòng.

107 Kết luận chương 3 Qua quá trình theo dõi, quan sát các hoạt động học tập của HS và phân tích kết quả TNSP chúng tôi nhận thấy: - Việc lựa chọn và tổ chức các HĐTN trong chủ đề là phù hợp với nhu cầu và đặc thù về bối cảnh hoạt động sản xuất của địa phương, vừa hợp lý, vừa sức đối với HS. - Việc tổ chức các HĐTN sau khi nghiên cứu các kiến thức mới của chương giúp các em khắc sâu hơn các kiến thức vừa học đồng thời có cơ hội vận dụng nhiều hơn các kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống và sản xuất.

- Hình thức học tập và tìm hiểu nghề nghiệp thông qua các HĐTN tương đối hấp dẫn, đa số các em đều hứng thú và tích cực khi tham gia. Mặt khác thông qua hình thức trải nghiệm thực tế nghề nghiệp giúp các em rèn luyện được nhiều NL, phẩm chất có liên quan đến người lao động. Đồng thời việc tham gia các HĐTN cũng giúp các em có nhiều hiểu biết hơn các lĩnh vực nghề nghiệp.

- Từ kết quả thống kê toán học và quan sát biểu hiện của HS chúng tôi nhận thấy tất cả HS mà chúng tôi tập trung theo dõi đều có sự phát triển NL ĐHNN. Các em bước đầu xác định được các yêu cầu về phẩm chất NL của người làm nghề, nội dung công việc và điều kiện làm việc của các nghề đó. Mặt khác thông qua trải nghiệm hoạt động cũng giúp các em tìm hiểu được bản thân, nhận thấy đồng thời đánh giá được NL và phẩm chất cá nhân trong mối tương quan với nghề. Để từ đó có đưa ra những quyết định đúng đắn và chính xác cho nghề nghiệp trong tương lai.

108 KẾT LUẬN CHUNG VÀ KIẾN NGHỊ 1. Những kết quả đạt được của luận văn: Đối chiếu với mục đích, nội dung và nhiệm vụ nghiên cứu, về cơ bản luận văn đã đạt được các kết quả sau: - Phân tích và làm rõ được cơ sở lí luận về NL định hướng nghề ngiệp của HS: Khái niệm, biểu hiện và cấu trúc của NL ĐHNN; xây dựng các tiêu chí đánh giá và một số phương pháp, công cụ đánh giá NL ĐHNN. - Phân tích và làm rõ được cơ sở lý luận về dạy học theo hình thức tổ chức HĐTN trong dạy học Vật lý. Xây dựng được quy trình thiết kế HĐTN theo hướng phát triển NL ĐHNN của HS. - Tìm hiểu thực trạng của dạy học phát triển NL ĐHNN thông qua tổ chức HĐTN tại trường THPT số 2 Tư Nghĩa tỉnh Quảng Ngãi.

- Thiết kế được một số HĐTN trong tổ chức dạy học chương VII “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” theo qui trình đã đề xuất. Xây dựng bảng đánh giá mức độ biểu hiện hành vi của các thành tố NL ĐHNN theo từng hoạt động.

- Tiến hành TNSP các HĐTN đã được thiết kế. Phân tích kết quả thực nghiệm để khẳng định giả thuyết khoa học của đề tài.

2. Hạn chế của đề tài Bên cạnh các kết quả đạt được thì đề tài còn có một số hạn chế sau: - Phạm vi TNSP còn hạn hẹp (chỉ tiến hành trên một lớp với 39HS và chỉ tập trung theo dõi, đánh giá sự phát triển của 8 HS trong lớp).

- Công cụ đánh giá NL ĐHNN của HS còn đơn giản, các mức độ biểu hiện của các hành vi chưa được phân mức rõ ràng. Mặt khác việc so sánh biểu hiện của các hành vi phát triển NL giữa các hoạt động chỉ tương đối tương đương nhau.

- Quá trình thu thập dữ liệu để phân tích các biểu hiện của NL ĐHNN của HS còn hạn chế, chưa bao quát được tất cả các hoạt động của mỗi HS; câu hỏi phỏng vấn HS còn ít.

- Số lần thực nghiệm chưa đủ nhiều, đối tượng HS thực nghiệm còn ít nên chưa đủ cơ sở để khẳng định tính hiệu quả của đề tài đối với toàn bộ HS THPT. Những hạn chế nói trên cũng chính là hướng để tác giả tiếp tục nghiên cứu sâu hơn và mở rộng phát triển đề tài.

3. Kiến nghị Kết quả nghiên cứu cho thấy khi tổ chức các HĐTN trong dạy học chương: “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” đã góp phần phát triển NL ĐHNN của HS. Do đó chúng tôi kiến nghị:

109 - Mở rộng phạm vi TNSP các HĐTN đã được thiết kế ở nhiều lớp, nhiều trường hơn nữa.

- Các HĐTN cần được xây dựng với đa dạng các ngành nghề khác nhau, mở rộng phạm vi sang các chương khác của chương trình Vật lý THPT. - Cần xây dựng bộ công cụ dùng để kiếm tra đánh giá NL ĐHNN chi tiết, công phu hơn và hiệu quả hơn.

110 TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Ban chấp hành Trung ương Đảng (2013), Nghị quyết số 29-NQ/TW Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

[2] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018), Chương trình GDPT – Chương trình tổng thể.

[3] Bộ Giáo dục và đào tạo (2018), Chương trình GDPT – HĐTN (Dự thảo tháng 1/2018).

[4] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018), Chương trình GDPT – HĐTN và HĐTN hướng nghiệp (ban hành kèm theo TT số 32/2018/TT – BGDĐT ngày 26/12/2018.

[5] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018), Kỹ năng xây dựng và tổ chức các HĐTN sáng tạo trong trường trung học.

[6] Lương Duyên Bình và nnk (2009), Vật lý 10, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội.

[7] Nguyễn Thị Châu, Nguyễn Thúy Hằng, Nguyễn Thị Thủy (2015), Công tác hướng nghiệp cho cấp trung học: từ lí thuyết đến thực hành, Chương trình hướng nghiệp 2011 – 2015, VVOB Việt Nam. [8] Vũ Đình Chuẩn và nnk (2013), Tài liệu tập huấn đổi mới giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội.

[9] Glenn M. - Mary Jo Blahna (2005). A Competencybased model for developing human resource professionals, bản dịch Phạm Hữu Lộc, tạp chí giáo dục số 381.

[10] Phùng Việt Hải, Phan Tiến Dậu (2017), Phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 10 thông qua dạy học STEM chủ đề “Những cây cầu trên sông Hàn”, Kỉ yếu Hội thảo khoa học “Giáo dục STEM trong chương trình giáo dục phổ thông mới”, Nhà xuất bản Trường Đại học sư phạm TP Hồ Chí Minh.

[11] Nguyễn Thị Hằng (2015), Đề tài nghiên cứu phát triển năng lực thiết kế chương trình hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho giáo viên phổ thông, Báo cáo tổng kết nhiệm vụ khoa học cấp trường, Đại học sư phạm Hà Nội.

[12] Nguyễn Văn Khánh, Lê Đức Ánh, Đoàn Thị Hải Quỳnh (2019), Hướng dẫn thực hiện chương trình môn Vật lý trong chương trình GDPT 2018.

[13] Nguyễn Thị Liên, Nguyễn Thị Hằng, Tưởng Duy Hải, Đào Thị Ngọc Minh (2016), Tổ chức HĐTN sáng tạo trong nhà trường phổ thông, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.

[14] Nguyễn Thanh Nga, Phùng Việt Hải, Nguyễn Quang Linh, Hoàng Phước Muội (2018), Thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề STEM cho HS THCS và THPT (Sách tham khảo), NXB ĐHSP TPHCM. [15] Hoàng Phê (2003), Từ điển tiếng VIệt, Nxb Hồng Đức, Hà Nội.

111 [16] Phạm Xuân Quế và các cộng sự (2014), Hướng dẫn dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh.

[17] Trần Kim Thảnh (2018), Tổ chức HĐTN sáng tạo trong dạy học các kiến thức về Dòng điện xoay chiều – Vật lí 12, Luận văn thạc sĩ, ĐH Sư phạm Hà Nội.

[18] Đinh Thị Kim Thoa, Xây dựng chương trình hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong chương trình giáo dục phô thông mới, Kỷ yếu Hội thảo Quốc tế, Học viện QLGD, 5/2015.

[19] Thủ tướng Chính phủ (2018), Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng HS trong GDPT giai đoạn 2018 – 2025.

[20] Đỗ Hương Trà (2012), Các kiểu tổ chức dạy học hiện đại, NXB ĐH Sư Phạm Hà Nội.

[21] Đỗ Hương Trà và các cộng sự (2018), Dạy học phát triển năng lực Vật lí Trung học phổ thông, NXB ĐH Sư phạm.

[22] Đỗ Hương Trà, Nguyễn Diệu Linh (2018), Tổ chức hoạt động trải nghiệm chủ đề “Biến đổi khi hậu và sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả” trong dạy học vật lí ở trường trung học phổ thông, Tạp chí giáo dục số 439.

[23] Từ điển Bách khoa Việt Nam (2005), tập 4.

[24] https://www.uef.edu.vn/huong-nghiep/trac-nghiem-nghe-nghiep [25] https://vi.wikipedia.org/wiki/Đường_phèn [26] https://vi.wikipedia.org/wiki/Mạch_nha [27] https://vi.wikipedia.org/ứng_dụng_chất_rắn [28] https://www.youtube.com/watch?v=iAwT7HR9EUU

PL1 PHỤ LỤC 1 MỘT SỐ HÌNH THỨC TỔ CHỨC CỦA HĐTN TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG 1. Câu lạc bộ Câu lạc bộ là hình thức sinh hoạt ngoại khóa của những nhóm HS cùng sở thích, nhu cầu, năng khiếu,… dưới sự định hướng của những nhà giáo dục nhằm tạo môi trường giao lưu thân thiện, tích cực giữa các HS với nhau và giữa HS với thầy cô giáo, với những người lớn khác. Hoạt động của CLB tạo cơ hội để HS được chia sẻ những kiến thức, hiểu biết của mình về các lĩnh vực mà các em quan tâm, qua đó phát triển các kĩ năng của HS như: kĩ năng giao tiếp, kĩ năng lắng nghe và biểu đạt ý kiến, kĩ năng trình bày suy nghĩ, ý tưởng, kĩ năng viết bài, kĩ năng chụp ảnh, kĩ năng hợp tác, làm việc nhóm, kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề,… CLB là nơi để HS được thực hành các quyền trẻ em của mình như quyền được học tập, quyền được vui chơi giải trí và tham gia các hoạt động văn hóa, nghệ thuật; quyền được tự do biểu đạt; tìm kiếm, tiếp nhận và phổ biến thông tin,… Thông qua hoạt động của các CLB, nhà giáo dục hiểu và quan tâm hơn đến nhu cầu, nguyện vọng mục đích chính đáng của các em. CLB hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, thống nhất, có lịch sinh hoạt định kì và có thể được tổ chức với nhiều lĩnh vực khác nhau như: CLB học thuật; CLB thể dục thể thao; CLB văn hóa nghệ thuật; CLB võ thuật; CLB hoạt động thực tế; CLB trò chơi dân gian [5], [13], [17] .…

2. Tổ chức trò chơi Trò chơi là một loại hình hoạt động giải trí, thư giãn; là món ăn tinh thần nhiều bổ ích và không thể thiếu được trong cuộc sống con người nói chung, đối với HS nói riêng.

Trò chơi là hình thức tổ chức các hoạt động vui chơi với nội dung kiến thức thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, có tác dụng giáo dục “chơi mà học, học mà chơi”.

Trò chơi có thể được sử dụng trong nhiều tình huống khác nhau của HĐTN như làm quen, khởi động, dẫn nhập vào nội dung học tập, cung cấp và tiếp nhận tri thức; đánh giá kết quả, rèn luyện các kĩ năng và củng cố những tri thức đã được tiếp nhận,…

Trò chơi giúp phát huy tính sáng tạo, hấp dẫn và gây hứng thú cho HS; giúp HS dễ tiếp thu kiến thức mới; giúp chuyển tải nhiều tri thức của nhiều lĩnh vực khác nhau; tạo được bầu không khí thân thiện; tạo cho các em tác phong nhanh nhẹn, [5], [13], [17] …

3. Tổ chức diễn đàn Diễn đàn là một hình thức tổ chức hoạt động được sử dụng để thúc đẩy sự tham gia của HS thông qua việc các em trực tiếp, chủ động bày tỏ ý kiến của mình với đông đảo bạn bè, nhà trường, thầy cô giáo, cha mẹ và những người lớn khác có liên quan.

Diễn đàn là một trong những hình thức tổ chức mang lại hiệu quả giáo dục thiết thực.

PL2 Thông qua diễn đàn, HS có cơ hội bày tỏ suy nghĩ, ý kiến, quan niệm hay những câu hỏi, đề xuất của mình về một vấn đề nào đó có liên quan đến nhu cầu, hứng thú, nguyện vọng của các em. Đây cũng là dịp để các em biết lắng nghe ý kiến, học tập lẫn nhau. Vì vậy, diễn đàn như một sân chơi tạo điều kiện để HS được biểu đạt ý kiến của mình một cách trực tiếp với đông đảo bạn bè và những người khác. Diễn đàn thường được tổ chức rất linh hoạt, phong phú và đa dạng với những hình thức hoạt động cụ thể, phù hợp với từng lứa tuổi HS. Mục đích của việc tổ chức diễn đàn là để tạo cơ hội, môi trường cho HS được bày tỏ ý kiến về những vấn đề các em quan tâm, giúp các em khẳng định vai trò và tiếng nói của mình, đưa ra những suy nghĩ và hành vi tích cực để khẳng định vai trò và tiếng nói của mình, đưa ra những suy nghĩ và hành vi tích cực để khẳng định mình. Qua các diễn đàn, thầy cô giáo, cha mẹ HS và những người lớn có liên quan nắm bắt được những băn khoăn, lo lắng và mong đợi của các em về bạn bè, thầy cô, nhà trường và gia đình,… tăng cường cơ hội giao lưu giữa người lớn và trẻ em, giữa trẻ em với trẻ em và thúc đẩy quyền trẻ em trong trường học. Giúp HS thực hành quyền được bày tỏ ý kiến, quyền được lắng nghe và quyền được tham gia,… đồng thời giúp các nhà quản lí giáo dục và hoạch định chính sách nắm bắt, nhận biết được những vấn đề mà HS quan tâm từ đó có những biện pháp giáo dục và xây dựng chính sách phù hợp hơn với các em [5], [13], [17].

4. Sân khấu tương tác Sân khấu tương tác (hay sân khấu diễn đàn) là một hình thức nghệ thuật tương tác dựa trên hoạt động diễn kịch, trong đó vở kịch chỉ có phần mở đầu đưa ra tình huống, phần còn lại được sáng tạo bởi những người tham gia. Phần trình diễn chính là một cuộc chia sẻ, thảo luận giữa những người thực hiện và khán giả, trong đó đề cao tính tương tác hay sự tham gia của khán giả. Mục đích của hoạt động này là nhằm tăng cường nhận thức, thúc đẩy để HS đưa ra quan điểm, suy nghĩ và cách xử lí tình huống thực tế gặp phải trong bất kì nội dung nào của cuộc sống. Thông qua sân khấu tương tác, sự tham gia của HS được tăng cường và thúc đẩy, tạo cơ hội cho HS rèn luyện những kĩ năng như: kĩ năng phát hiện vấn đề, kĩ năng phân tích vấn đề, kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề, khả năng sáng tạo khi giải quyết tình huống và khả năng ứng phó với những thay đổi của cuộc sống, [5], [13], [17] …

5. Tham quan, dã ngoại Tham quan, dã ngoại là một hình thức tổ chức học tập thực tế hấp dẫn đối với HS. Mục đích của tham quan, dã ngoại là để các em HS được đi thăm, tìm hiểu và học hỏi kiến thức, tiếp xúc với các di tích lịch sử, văn hóa, công trình, nhà máy… ở xa nơi các

PL3 em đang sống, học tập, giúp các em có được những kinh nghiệm thực tế, từ đó có thể áp dụng vào cuộc sống của chính các em.

Nội dung tham quan, dã ngoại có tính giáo dục tổng hợp đối với HS như: giáo dục lòng yêu thiên nhiên, quê hương, đất nước, giáo dục truyền thống cách mạng, truyền thống lịch sử, truyền thống của Đảng, của Đoàn, của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh. Các lĩnh vực tham quan, dã ngoại có thể được tổ chức ở nhà trường phổ thông là: Tham quan các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, văn hóa; Tham quan các công trình công cộng, nhà máy, xí nghiệp; Tham quan các cơ sở sản xuất, làng nghề; Tham quan các Viện bảo tàng; Dã ngoại theo các chủ đề học tập; Dã ngoại theo các hoạt động nhân đạo [5], [13], [17] …

6. Hội thi / cuộc thi Hội thi/cuộc thi là một trong những hình thức tổ chức hoạt động hấp dẫn, lôi cuốn HS và đạt hiệu quả cao trong việc tập hợp, giáo dục, rèn luyện và định hướng giá trị cho tuổi trẻ. Hội thi mang tính chất thi đua giữa các cá nhân, nhóm hoặc tập thể luôn hoạt động tích cực để vươn lên đạt được mục tiêu mong muốn thông qua việc tìm ra người/đội thắng cuộc. Chính vì vậy, tổ chức hội thi cho HS là một yêu cầu quan trọng, cần thiết của nhà trường, của GV trong quá trình tổ chức HĐTN. Mục đích tổ chức hội thi/cuộc thi nhằm lôi cuốn HS tham gia một cách chủ động, tích cực vào các hoạt động giáo dục của nhà trường; đáp ứng nhu cầu về vui chơi giải trí cho HS; thu hút tài năng và sự sáng tạo của HS; phát triển khả năng hoạt động tích cực và tương tác của HS, góp phần bồi dưỡng cho các em động cơ học tập tích cực, kích thích hứng thú trong quá trình nhận thức. Hội thi/cuộc thi có thể được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như: Thi vẽ, thi viết, thi tìm hiểu, thi đố vui, thi giải ô chữ, thi tiểu phẩm, thi thời trang, thi kể chuyện, thi chụp ảnh, thi kể chuyện theo tranh, thi sáng tác bài hát, hội thi học tập, hội thi thời trang, hội thi HS thanh lịch,… có nội dung giáo dục về một chủ đề nào đó. Nội dung của hội thi rất phong phú, bất cứ nội dung giáo dục nào cũng có thể được tổ chức dưới hình thức hội thi/cuộc thi. Điều quan trọng khi tổ chức hội thi là phải linh hoạt, sáng tạo khi tổ chức thực hiện, tránh máy móc thì cuộc thi mới hấp dẫn [5], [13], [17].

7. Tổ chức sự kiện Tổ chức sự kiện trong nhà trường phổ thông là một hoạt động tạo cơ hội cho HS được thể hiện những ý tưởng, khả năng sáng tạo của mình, thể hiện NL tổ chức hoạt động, thực hiện và kiểm tra giám sát hoạt động. Thông qua hoạt động tổ chức sự kiện HS được rèn luyện tính tỉ mỉ, chi tiết, đầu óc tổ chức, tính năng động, nhanh nhẹn, kiên nhẫn, có khả năng thiết lập mối quan hệ tốt, có khả năng làm việc theo nhóm, có sức khỏe và niềm đam mê. Khi tham gia tổ chức sự kiện HS sẽ thể hiện được sức bền cũng

PL4 như khả năng chịu được áp lực cao của mình. Ngoài ra, các em còn phải biết cách xoay xở và ứng phó trong mọi tình huống bất kì xảy đến. Các sự kiện HS có thể tổ chức trong nhà trường như: Lễ khai mạc, lễ nhập học, lễ tốt nghiệp, lễ kỉ niệm, lễ chúc mừng,…; Các buổi triển lãm, buổi giới thiệu, hội thảo khoa học, hội diễn nghệ thuật; Các hoạt động đánh giá thể lực, kiểm tra thể hình, thể chất của HS; Đại hội thể dục thể thao, hội thi đấu giao hữu; Hoạt động học tập thực tế, du lịch khảo sát thực tế, điều tra học thuật; Hoạt động tìm hiểu về di sản văn hóa, về phong tục tập quán; Chuyến đi khám phá đất nước, trải nghiệm văn hóa nước ngoài [5], [13], [17] …

8. Hoạt động giao lưu Giao lưu là một hình thức tổ chức giáo dục nhằm tạo ra các điều kiện cần thiết để cho HS được tiếp xúc, trò chuyện và trao đổi thông tin với những nhân vật điển hình trong các lĩnh vực hoạt động nào đó. Qua đó, giúp các em có tình cảm và thái độ phù hợp, có được những lời khuyên đúng đắn để vươn lên trong học tập, rèn luyện và hoàn thiện nhân cách. Hoạt động giao lưu có một số đặc trưng sau: - Phải có đối tượng giao lưu. Đối tượng giao lưu là những người điển hình, có những thành tích xuất sắc, thành đạt trong các lĩnh vực nào đó, thực sự là tấm gương sáng để HS noi theo, phù hợp với nhu cầu hứng thú của HS. - Thu hút sự tham gia đông đảo và tự nguyện của HS, được HS quan tâm và hào hứng.

- Phải có sự trao đổi thông tin, tình cảm hết sức trung thực, chân thành và sôi nổi giữa HS với người được giao lưu. Những vấn đề trao đổi phải thiết thực, liên quan đến lợi ích và hứng thú của HS, đáp ứng nhu cầu của các em.

Với những đặc trưng trên, hoạt động giao lưu rất phù hợp với các HĐTN theo chủ đề. Hoạt động giao lưu dễ dàng được tổ chức trong mọi điều kiện của lớp, của trường [5], [13], [17].

9. Hoạt động chiến dịch Hoạt động chiến dịch là hình thức tổ chức không chỉ tác động đến HS mà tới cả các thành viên cộng đồng. Nhờ các hoạt động này, HS có cơ hội khẳng định mình trong cộng đồng, qua đó hình thành và phát triển ý thức “mình vì mọi người, mọi người vì mình”. Việc HS tham gia các hoạt động chiến dịch nhằm tăng cường sự hiểu biết và sự quan tâm của HS đối với các vấn đề xã hội như vấn đề môi trường, an toàn giao thông, an toàn xã hội,… giúp HS có ý thức hành động vì cộng đồng; tập dượt cho HS tham gia giải quyết những vấn đề xã hội; phát triển ở HS một số kĩ năng cần thiết như kĩ năng hợp tác, kĩ năng thu thập thông tin, kĩ năng đánh giá và kĩ năng ra quyết định.

Mỗi chiến dịch nên mang một chủ đề để định hướng cho các hoạt động như: Chiến dịch giờ trái đất; Chiến dịch làm sạch môi trường xung quanh trường học; Chiến dịch

PL5 ứng phó vơi biến đổi khí hậu; Chiến dịch bảo vệ môi trường, bảo vệ rừng ngập mặn; Chiến dịch làm cho thế giới sạch hơn; Chiến dịch tình nguyện hè, Chiến dịch ngày thứ 7 tình nguyện… Để thực hiện hoạt động chiến dịch được tốt cần xây dựng kế hoạch để triển khai chiến dịch cụ thể, khả thi với các nguồn lực huy động được và HS phải được trang bị trước một số kiến thức, kĩ năng cần thiết để tham gia vào chiến dịch [5], [13], [17].

10. Hoạt động nhân đạo.

Hoạt động nhân đạo là hoạt động tác động đến trái tim, tình cảm, sự đồng cảm của HS trước những con người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Thông qua hoạt động nhân đạo, HS biết thêm những hoàn cảnh khó khăn của người nghèo, người nhiễm chất độc da cam, trẻ em mồ côi, người tàn tật, khuyết tật, người già cô đơn không nơi nương tựa, người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, những đối tượng dễ bị tổn thương trong cuộc sống,… để kịp thời giúp đỡ, giúp họ từng bước khắc phục khó khăn, ổn định cuộc sống, vươn lên hòa nhập với cộng đồng. Hoạt động nhân đạo giúp các em HS được chia sẻ những suy nghĩ, tình cảm và giá trị vật chất của mình với những thành viên trong cộng đồng, giúp các em biết quan tâm hơn đến những người xung quanh từ đó giáo dục các giá trị cho HS như: tiết kiệm, tôn trọng, chia sẻ, cảm thông, yêu thương, trách nhiệm, hạnh phúc,… Hoạt động nhân đạo trong trường phổ thông được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như: Hiến máu nhân đạo; Xây dựng quỹ ủng hộ các bạn thuộc gia đình nghèo, có hoàn cảnh khó khăn; Tết vì người nghèo và nạn nhân chất độc da cam; Quyên góp cho trẻ em mổ tim trong chương trình “Trái tim cho em”; Quyên góp đồ dùng học tập cho các bạn HS vùng cao; Tổ chức trung thu cho HS nghèo vùng sâu, vùng xa [5], [13], [17]…

PHỤ LỤC 2 MỘT SỐ PPDH TÍCH CỰC 1. Phương pháp giải quyết vấn đề Giải quyết vấn đề là một phương pháp giáo dục nhằm phát triển năng giải quyết vấn đề và sáng tạo của HS. HS được đặt trong tình huống có vấn đề, thông qua việc giải quyết vấn đề giúp HS lĩnh hội tri thức, kỹ năng và phương pháp.

Trong tổ chức HĐTN, phương pháp giải quyết vấn đề thường được vận dụng khi HS phải phân tích, xem xét và đề xuất những giải pháp trước một hiện tượng, sự việc nảy sinh trong quá trình hoạt động.

Phương pháp giải quyết vấn đề có ý nghĩa như một phương pháp quan trọng để phát huy tính tích cực, sáng tạo của HS. Giải quyết vấn đề giúp HS có cách nhìn toàn diện hơn trước các hiện tượng, sự viêc nảy sinh trong hoạt động, trong cuộc sống hàng

PL6 ngày. Để phương pháp này thành công thì vấn đề đưa ra phải sát với mục tiêu của hoạt động, kích thích HS tích cực tìm tòi cách giải quyết. Đối với tập thể lớp, khi giải quyết vấn đề GV phải coi trọng nguyên tắc tôn trọng, bình đẳng.

Phương pháp giải quyết vấn đề được tiến hành theo các bước cụ thể như sau:  Bước 1: Nhận biết vấn đề Trong bước này cần phải phân tích tình huống đặt ra nhằm nhận biết được vấn đề để đạt được yêu cầu, mục đích đặt ra. Do đó, vấn đề ở đây cần được trình bày rõ ràng, dễ hiểu đối với HS.  Bước 2: Tìm các phương án giải quyết Để tìm ra các phương án giải quyết vấn đề, HS cần so sánh, liên hệ với những cách giải quyết vấn đề tương tự, những kinh nghiệm đã có cũng như tìm các phương án giải quyết mới. Các phương án giải quyết đã tìm ra cần được sắp xếp, hệ thống hóa để xử lí ở giai đoạn tiếp theo. Khi có khó khăn hoặc không tìm được phương án giải quyết thì cần quay trở lại việc nhận biết vấn đề để kiểm tra lại và để hiểu vấn đề.  Bước 3: Quyết định phương án giải quyết Trong bước này cần quyết định phương án giải quyết vấn đề, tức là cần giải quyết vấn đề. Các phương án giải quyết vấn đề đã được tìm ra cần được phân tích, so sánh, đánh giá xem có thực hiện được việc giải quyết vấn đề hay không. Nếu có nhiều phương án có thể giải quyết thì cần so sánh để xác định phương án tối ưu. Nếu việc kiểm tra các phương án đã đề xuất đưa đến kết quả là không giải quyết được vấn đề thì cần trở lại giai đoạn tìm kiếm phương án giải quyết. Khi đã quyết định được phương án thích hợp, giải quyết được vấn đề tức là đã kết thức việc giải quyết vấn đề [13].

2. Phương pháp sắm vai Sắm vai là phương pháp giáo dục giúp HS thực hành những cách ứng xử, bày tỏ thái độ trong những tình huống giả định hoặc trên cơ sở óc tưởng tượng và ý nghĩ sáng tạo của HS. Đóng vai thường không có kịch bản cho trước mà HS tự xây dựng trong quá trình hoạt động. Đây là phương pháp nhằm giúp HS suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề bằng cách tập trung vào một cách ứng xử cụ thể mà các em quan sát được. Việc diễn không phải là phần quan trọng của phương pháp này mà quan trọng nhất là việc xử lí tình huống khi diễn và thảo luận sau phần diễn ấy.

Phương pháp sắm vai có ý nghĩa rất lớn trong việc hình thành và phát triển các kĩ năng giao tiếp cho HS. Thông qua sắm vai, HS được rèn luyện, thực hành những kỹ năng ứng xử và bày tỏ thái độ trong môi trường an toàn trước khi thực hành trong thực tiễn, tạo điều kiện phát triển óc sáng tạo của HS, khích lệ thay đổi thái độ và hành vi theo hướng tích cực trước một vấn đề hay đối tượng nào đó. Thông qua các hành vi sắm

PL7 vai, cá nhân nhận thức tốt hơn và giải quyết tốt hơn các vấn đề của bản thântrong cuộc sống.

Phương pháp này dựa trên cấu trúc trò chơi của trẻ em. Thông qua các vai được sắm trong trò chơi, HS thể hiện các khía cạnh khác nhau trong tính cách của mình: sự ưa thích, tình cảm, sự hiểu biết về nhân vật mà các em đóng vai. Phương pháp sắm vai được tiến hành theo các bước sau:  Bước 1: Nêu tình huống sắm vai (phù hợp với chủ đề, phù hợp với trình độ HS, phải là tình huống mở)  Bước 2: Cử nhóm chuẩn bị vai diễn, yêu cầu nhóm sắm vai xây dựng kịch bản thể hiện tình huống sao cho sinh động, hấp dẫn nhưng không đưa ra lời giải hay cách giải quyết tình huống. Kết thúc sắm vai là một kết cục mở để mọi người thảo luận  Bước 3: Thảo luận sau khi sắm vai. Khi sắm vai kết thúc phải đưa ra câu hỏi để HS thảo luận [13].

3. Phương pháp làm việc nhóm Làm việc nhóm là phương pháp tổ chức dạy học giáo dục trong đó GV sắp xếp HS thành những nhóm nhỏ theo hướng tạo ra sự tương tác trực tiếp giữa các thành viên, mà theo đó HS trong nhóm trao đổi, giúp đỡ và cùng nhau phối hợp làm việc để hoàn thành nhiệm vụ chung của nhóm.

Làm việc nhóm có ý nghĩa rất lớn trong việc phát huy cao độ vai trò của chủ thể, tính tự giác, tích cực, sáng tạo, năng động, tinh thần trách nhiệm của HS, tạo cơ hội cho các em tự thể hiện, tự khẳng định khả năng của mình trong việc thực hiện nhiệm vụ được giao; giúp hình thành các kỹ năng xã hội và phẩm chất nhân cách cần thiết như : kĩ năng tổ chức, quản lí, giải quyết vấn đề, hợp tác có trách nhiệm cao, tinh thần đồng đội, sự quan tâm và mối quan hệ khắn khít, sự ủng hộ cá nhân và khuyến khích tinh thần học tập lẫn nhau, xác định giá trị cua sự đa dạng và tính gắn kết. Để phương pháp làm việc nhóm thực sự phát huy hiệu quả, GV cần lưu ý một số vấn đề sau: - Thiết kế các nhiệm vụ đòi hỏi sự phụ thuộc lẫn nhau: Có một số cách sau đây để tạo ra sự phụ thuộc giữa HS trong nhóm với nhau như: + Yêu cầu HS chia sẻ tài liệu tìm được từ sách báo, internet. + Đề ra mục tiêu của nhóm. + Cho điểm chung cả nhóm. + Phân công nhiệm vụ của các thành viên trong nhóm và nhiệm vụ hổ trợ lẫn nhau giữa các thành viên trong nhóm từ đó tạo ra sự phụ thuộc tích cực.

- Tạo ra những nhiệm vụ phù hợp với kĩ năng và khả năng làm việc nhóm của HS. Khi thiết kế nhiệm vụ cho nhóm GV cần chú ý các điều kiện sau đây:

PL8 + Đưa ra nhiệm vụ phù hợp với khả năng và đảm bảo thời gian cho HS tham gia đầy đủ nhưng không bắt HS chờ đợi quá lâu để được khuyến khích hay nhiệm vụ quá nặng nhọc. + Điều tiết sự đi lại của HS xung quanh lớp học. + Phân công nhiệm vụ công bằng giữa các thành viên trong nhóm, sự công bằng giữa các nhóm. GV cố gắng xây dựng nhiệm vụ như thế nào để mỗi thành viên trong nhóm điều có công việc và tránh nhiệm cụ thể, từ đó tạo ra vai trò của các thành viên trong nhóm, lớp.

- Đảm bảo trách nhiệm của cá nhân: để từng cá nhân HS có trách nhiệm với công việc của GV giao cho. + Giao nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên trong nhóm. + Thường xuyên thay đổi nhóm trưởng cũng như người đại diện cho nhóm báo cáo. + Sử dụng nhiều nhóm nhỏ, đặt biệt với nhiệm vụ chung có tính chất tìm hiểu, thu thập tư liệu hoặc các nhiệm vụ thực hành thí nghiệm. + Phân công HS trong nhóm đảm nhận vào vai trò khác nhau như phân tich ở trên. + Đánh giá mức độ tham gia của cá nhân đối với kết qủa công việc của nhóm hoặc yêu cầu mỗi HS hoàn thành công việc trước khi làm việc nhóm.

- Sử dụng nhiều cách sắp xếp nhóm làm việc khác nhau. Có nhiều cách sắp xếp nhóm làm việc như sau: + Hình hành nhóm theo chủ đề nội dung + Hình thành nhóm học tâp theo quy tắc ngẫu nhiên (điếm theo số thứ tự tương đương với số nhóm muốn hình thành) + Phân chia nhóm theo bàn hay một số bàn gần nhau hoặc dùng đơn vị tổ của HS để làm một hay một số nhóm + Chia nhóm theo hình thức HS tự chọn, tuy nhiên thích hợp với những lớp ít HS - GV hướng dẫn HS phương pháp, kĩ năng làm việc theo nhóm.

Kĩ năng làm việc theo nhóm là một trong yếu tố quyết định thành công của HS theo nhóm đó. Với lợi thế linh hoạt và chủ động về thới gian, nội dung hoạt động giáo dục sẽ rất tốt cho việc rèn luyện kĩ năng làm việc theo nhóm và thực hành các kĩ năng xã hội.

Cách tiến hành làm việc theo nhóm trong HĐTN về phía GV cần thực hiện theo các bước sau:  Bước 1: Chuẩn bị cho hoạt động

PL9 - GV hướng dẫn HS trao đổi, đề xuất vấn đề, xác định mục tiêu, nhiệm vụ và lập kế hoạch; tự lựa chọn nội dung HĐTN cho nhóm; phân công nhóm trường, thư kí nhóm và nhiệm vụ của từng thành viên trong nhóm.

- GV hướng dẫn từng nhóm phân công công việc hợp lí, có liên quan, phụ thuộc nhau.

- Chú trọng HS vào một số kĩ năng làm việc theo nhóm cần thiết cho hoạt động (chọn 2-3 kĩ năng nhấn mạnh): giải thích sự cần thiết làm rõ khái niệm và cách thể hiện, tạo ra tình huống để luyện tập; tổ chức cho HS tự nhận xét, đánh giá; yêu cầu HS thể hiện các kĩ năng đó trong hoạt động.  Bước 2: Thực hiện - Quan sát, nắm bắt thông tin phản hồi ngược từ phía HS. - Giúp đở các nhóm vận hành đúng hướng.

- Khuyến khích, động viên các nhóm hoặc cá nhân thực hiện tốt.

- Điều chỉnh hoạt động của nhóm khi cần thiết.  Bước 3: Đánh giá hoạt động Ở bước này GV cần: - GV tìm cách lôi cuốn HS nhận xét, đánh giá về kết quả hoạt động của nhóm mình và các nhóm khác, mức độ tham gia nhận xét của từng cá nhân - GV điều chỉnh, bổ sung nhận xét của HS trên cơ sở đánh giá đúng sự cố gắng của từng nhóm, chú trọng phân tích những kĩ năng làm việc theo nhóm mà HS đã thể hiện.

- Đưa ra nhận xét, kết luận Một số lưu ý khi sử dụng phương pháp làm việc nhóm: - Khi thành lập nhóm phải lưu ý khả năng làm việc của các thành viên trong nhóm và mối quan hệ của các thành viên.

- Thiết kế các nhiệm vụ đòi hỏi sự phụ thuộc lẫn nhau của các thành viên trong nhóm - Tạo ra những nhiệm vụ phù hợp với kỹ năng và khả năng làm việc nhóm của HS - Phân công nhiệm vụ cho công bằng giữa các nhóm và các thành viên - Đảm bảo trách nhiệm của cá nhân trong nhóm, mỗi cá nhân đảm nhận các vai trò khác nhau, đánh giá mức độ tham gia của mỗi cá nhân đối với kết quả công việc của nhóm.

- Sử dụng nhiều cách sắp xếp nhóm khác nhau: nhóm học tập theo quy tắc ngẫu nhiên, nhóm theo bàn học (theo tổ), nhóm theo khả năng của HS… - Hướng dẫn HS phương pháp, kỹ năng làm việc nhóm [13].

4. PPDH dự án

PL10 Dạy học dự án là PPDH trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập, có sự kết hợp giữa lí thuyết và thực tiễn, tạo ra sản phẩm. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch, đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Làm việc nhóm là hình thức cơ bản của dạy học theo dự án.

Các bước tổ chức dạy học dự án:  Bước 1: Xác định đề tài và mục đích của dự án  Bước 2: Xây dựng đề cương, kế hoạch thực hiện  Bước 3: Thực hiện dự án  Bước 4: Thu thập kết quả và công bố sản phẩm  Bước 5: Đánh giá dự án.

Trên đây là một số phương pháp cơ bản rất phù hợp trong việc tổ chức các HĐTN cho HS trong nhà trường phổ thông. Tùy theo tính chất và mục đích của từng hoạt động cụ thể, tùy theo nội dung dạy học và tùy theo điều kiện cũng như khả năng của HS, chúng ta có thể lựa chọn một hay nhiều phương pháp. Điều quan trọng là phương pháp được lựa chọn cần phát huy cao độ vai trò chủ động, tích cực, sáng tạo của HS và khai thác tối đa kinh nghiệm các em đã có [19].

PHỤ LỤC 3 PHIẾU TRAO ĐỔI Ý KIẾN VỚI GV Họ và tên: ……………………………………………………………….

Môn giảng dạy: ………………………………………………………… Đơn vị công tác: ………………………………………………………...

- Những ý kiến của thầy (cô) sẽ là nguồn thông tin quý giá đối với chúng tôi.

- Các ý kiến của thầy (cô) cung cấp chỉ phục vụ cho mục đích nghiên cứu, không liên quan đến đánh giá của các cấp quản lý.

- Rất mong nhận được sự hợp tác của quí thầy (cô)!

Thầy/cô vui lòng đánh dấu khoanh tròn vào phương án mình lựa chọn.

Câu 1. Theo các thầy/cô thì công tác định hướng nghề nghiệp ở trường THPT có quan trọng không?

A. Rất quan trọng B. Quan trọng C. Bình thường D. Không quan trọng E. Rất không quan trọng Câu 2. Ở trường các thầy/cô có thường xuyên tham gia vào công tác định hướng nghề nghiệp cho học sinh không?

A. Rất thường xuyên B. Thường xuyên C. Thỉnh thoảng

PL11 D. Hiếm khi E. Chưa bao giờ Câu 3. Thầy/cô đã từng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho HS chưa?

A. Rất thường xuyên D. Hiếm khi

B. Thường xuyên E. Chưa bao giờ

C. Thỉnh thoảng

Câu 4. Thầy/ cô hãy cho biết việc tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp của HS có cần thiết không?

A. Rất cần thiết B. Cần thiết C. Bình thường D. Chưa cần thiết E. Không cần thiết Câu 5. Thầy/cô đã từng tổ chức hoạt động trải nghiệm để phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của HS chưa?

A. Rất thường xuyên B. Thường xuyên C. Thỉnh thoảng E. Chưa bao giờ

D. Hiếm khi

Câu 6. Thầy/cô có hứng thú với việc tổ chức các HĐTN nhằm phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp trong dạy học môn vật lí không?

A. Rất hứng thú B. Hứng thú C. Bình thường C. Ít hứng thú D. Không hứng thú Câu 7. Thầy/cô đã sử dụng những PPDH nào trong tổ chức HĐTN để phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của HS? (Thầy/cô hãy đánh dấu (X) vào lựa chọn của mình) Phương pháp dạy Tần suất học A. Rất thường B. Thường C. Thỉnh D. Hiếm E. Chưa xuyên xuyên thoảng khi bao giờ PP làm nhóm

việc

Dạy học theo dự án GQVĐ PP trò chơi PP sắm vai Câu 8. Thầy/cô đã sử dụng những hình thức nào trong tổ chức HĐTN để phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của HS? (Thầy/cô hãy đánh dấu (X) vào lựa chọn của mình) Tần suất

PL12 Hình chức

thức

tổ A. Rất thường B. Thường C. Thỉnh D. Hiếm E. Chưa xuyên xuyên thoảng khi bao giờ

Câu lạc bộ Tổ chức trò chơi Tổ chức diễn đàn Sân khấu tương tác Tham quan, dã ngoại Hội thi / cuộc thi Tổ chức sự kiện Hoạt động giao lưu Hoạt động chiến dịch Hoạt động nhân đạo Câu 9. Thầy/cô đánh giá như thế nào về công tác định hướng nghề nghiệp trong nhà trường hiện nay?

A. Rất được quan tâm, tổ chức rất tốt, rất hiệu quả B. Được quan tâm, tổ chức tốt, có hiệu quả C. Bình thường D. Ít được quan tâm, tổ chức qua loa, chưa mang lại hiệu quả thực sự C. Không được quan tâm, không tổ chức thực hiện Câu 10. Những khó khăn thầy/cô gặp phải khi tham gia công tác định hướng nghề nghiệp cho HS (có thể chọn nhiều đáp án) A.Thời lượng tổ chức hoạt động ngắn B. Nội dung các hoạt động chưa phong phú C. Hình thức tổ chức các hoạt động chưa đa dạng, hấp dẫn D. Chưa được CBQL tạo điều kiện tổ chức E. Tổ chức các hoạt động dựa trên kinh nghiệm, hiểu biết của bản thân, thiếu cơ sở lí luận, tài liệu hướng dẫn về tổ chức hoạt động hướng nghiệp F. Không có một khoản kinh phí nào để hỗ trợ GV khi tổ chức các hoạt động hướng nghiệp

PL13 G. Khó khăn khác .......................................................................................................... ....................................................................................................................................... .......................................................................................................................................

Câu 11. Những khó khăn mà thầy/cô gặp phải khi tổ chức các HĐTN để phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của HS là: (có thể chọn nhiều phương án) A. Chưa biết về HĐTN. B. Đã nghe, đã biết HĐTN nhưng chưa tìm hiểu.

C. Đã tìm hiểu về lý luận nhưng chưa biết cách tổ chức.

D. chưa tìm được HĐTN phù hợp E. khó khăn về phương tiện, thiết bị.

F. HS chưa đủ khả năng để thực hiện.

G. chưa được nhà trường tạo điều kiện tổ chức (thời gian, không gian, kinh phí, môn học/lĩnh vực tổ chức).

H. Ý kiến khác: ……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………………………...

Câu 12. Nếu tổ chức HĐTN để phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp của HS trong dạy học các kiến thức về Chất rắn và chất lỏng, sự chuyển thể thầy/cô dự định sẽ tổ chức như thế nào? ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………

PHỤ LỤC 4 PHIẾU PHỎNG VẤN HỌC SINH Trường: …………………………………………………………

Lớp: ……………………………………………………………

Họ và tên: ………………………………………………………

Các em hãy đánh dấu (X) vào những lựa chọn của mình.

Câu 1. Theo em thì công tác định hướng nghề nghiệp ở trường THPT có quan trọng không?

B. Rất quan trọng B. Quan trọng C. Bình thường E. Không quan trọng E. Rất không quan trọng

PL14 Câu 2. Ở trường các em có thường xuyên được tham gia vào công tác định hướng nghề nghiệp không?

B. Rất thường xuyên B. Thường xuyên C. Thỉnh thoảng D. Hiếm khi E. Chưa bao giờ Câu 3. Các em đã từng tham gia hoạt động trải nghiệm chưa?

B. Rất thường xuyên B. Thường xuyên C. Thỉnh thoảng D. Hiếm khi E. Chưa bao giờ Câu 4. Theo em việc tổ chức các HĐTN theo định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp có cần thiết không?

A. Rất cần thiết D. Chưa cần thiết

B. Cần thiết E. Không cần thiết

C. Bình thường

Câu 5. Các em đã từng được tham gia hoạt động trải nghiệm để phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp chưa?

B. Rất thường xuyên B. Thường xuyên C. Thỉnh thoảng D. Hiếm khi E. Chưa bao giờ Câu 6. Các em có hứng thú với việc tham gia các HĐTN để phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp trong dạy học môn vật lí không?

A. Rất hứng thú B. Hứng thú C. Ít hứng thú D. Không hứng thú

C. Bình thường

Câu 7. Các em đã tiếp cận những PPDH nào trong tổ chức HĐTN để phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp?

(Các em hãy đánh dấu (X) vào lựa chọn của mình) Phương pháp dạy Tần suất học A. Rất thường B. Thường C. Thỉnh D. Hiếm E. Chưa xuyên PP làm nhóm

xuyên

thoảng

khi

bao giờ

việc

Dạy học theo dự án GQVĐ PP trò chơi PP sắm vai Câu 8. Các em đã được tham gia những hình thức nào trong tổ chức HĐTN để phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp?

PL15 (Thầy/cô hãy đánh dấu (X) vào lựa chọn của mình) Hình

thức

tổ

Tần suất A. Rất thường B. Thường C. Thỉnh D. Hiếm E. Chưa xuyên xuyên thoảng khi bao giờ

chức Câu lạc bộ Tổ chức trò chơi Tổ chức diễn đàn Sân khấu tương tác Tham quan, dã ngoại Hội thi / cuộc thi Tổ chức sự kiện Hoạt động giao lưu Hoạt động chiến dịch Hoạt động nhân đạo

Câu 9. Em thích được tham gia những hình thức nào trong tổ chức HĐTN để phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp?

(Em hãy đánh dấu (X) vào lựa chọn của mình) Hình

thức

Mức độ

tổ

chức Câu lạc bộ Tổ chức trò chơi Tổ chức diễn đàn Sân khấu tương tác Tham quan, dã ngoại Hội thi / cuộc thi Tổ chức sự kiện

A. Rất thích

B. Thích

C. Bình D. Chưa E.Không thường thích thích

PL16 Hoạt động giao lưu Hoạt động chiến dịch Hoạt động nhân đạo Câu 10. Sau khi tốt nghiệp THPT, em dự định làm gì?

A. Học đại học, cao đẳng B. Đi học nghề (học tại các trường TCCN) C. Tham gia lao động cùng gia đình D. Đi xuất khẩu lao động Câu 11. Nếu tiếp tục học lên (ĐH, CĐ, TCCN), các em dự định chọn nghề nào? ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………

Câu 12. Lý do khiến các em chọn học ngành/nghề đó?

A. Do ngành đó thu nhập cao, dễ có việc làm.

B. Do em yêu thích.

C. Do em nhận thầy mình phù hợp với ngành đó (về phẩm chất, năng lực) sau khi được trải nghiệm các hoạt động mà GV tổ chức.

D. Do ba mẹ lựa chọn hoặc bạn bè rủ rê.

E. Ý kiến khác. …………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………….…………………………………………………………………………..

PHỤ LỤC 5 SỰ HIỂU BIẾT CÁC NGHỀ NGHIỆP TRUYỀN THỐNG Ở QUẢNG NGÃI CỦA HỌC SINH Em hãy kể tên các ngành nghề truyền thống tại Quảng Ngãi có liên quan đến ứng dụng của “Chất rắn và chất lỏng. Sự chuyển thể” vật lý lớp 10 - chương VII và điền vào bảng sau:

Tên nghề Nội dung tìm hiểu

Nghề…..

Nghề…..

Nghề…..

Nghề……

PL17 Sự liên quan đến các kiến thức VL lớp 10 chương 7 Đối tượng lao động (những sự vật, hiện tượng mà người lao động tác động vào) Nội dung lao động (công việc phải làm trong nghề) Điều kiện lao động (đặc điểm môi trường làm việc) Những yêu cầu về phẩm chất, năng lực của người làm nghề PHIẾU HỌC TẬP HOẠT ĐỘNG 1 Yêu cầu 1: Phỏng vấn nghệ nhân sản xuất đường phèn và điền vào phiếu sau PHIẾU PHỎNG VẤN NGHỆ NHÂN SẢN XUẤT ĐƯỜNG PHÈN Người phỏng vấn: ...........................................................................................................

Thời gian phỏng vấn: Ngày... tháng … năm 2019 1. Họ tên người cung cấp thông tin: ...............................................................................

2. Nghề nghiệp: .................................................. tuổi ............. giới tính........................

Trình độ văn hoá.............................. Dân tộc: ...............................................................

3. Địa chỉ: xã...................huyện: ...................tỉnh: ...........................

4. Gia đình mình làm nghề này lâu chưa? Chú học nghề từ ông bà truyền lại hay từ đâu?

Con (hay cháu …) trong gia đình mình có ai có hướng theo đuổi nghề này nữa không? ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

5. Để tạo ra những viên đường phèn lấp lánh trong suốt thế này thì cần trải qua quy trình sản xuất gồm những công đoạn nào? + Quy trình sản xuất (nội dung công việc): ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

Nguyên liệu (đối tượng lao động): .................................................................................. ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... + Địa điểm lấy nguyên liệu chính (lấy từ đâu)? ............................................................. ........................................................................................................................................... .........................................................................................................................................

PL18 + Một lần sản xuất thì sử dụng bao nhiêu nguyên liệu (số lượng cụ thể)? ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................

6. Trong quá trình sản xuất và bảo quản có sử dụng loại hóa chất nào? ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................

7. Nguồn nước dùng cho sản xuất lấy từ đâu? ............................................................... .......................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................

8. Các loại chất thải chính sau sản xuất gồm những gì? Cách xử lí chất thải như thế nào? ………………………………………………………….................................................. ..........................................................................................................................................

9. Thị trường tiêu thụ của sản phẩm ở đâu? Có được xuất khẩu không? Có ổn định không? ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

Rất cảm ơn cô (chú) về cuộc trò chuyện cởi mở này!

Yêu cầu 2: Tự trải nghiệm và hoàn thành phiếu sau Mức 3: Họ và tên người thực hiện: ……………………………………………………………

1. Những khó khăn lớn nhất khi sản xuất đường phèn? ........................................................................................................................................... .........................................................................................................................................

2. Trong các công đoạn làm sản phẩm người thợ làm đường phèn có sử dụng đồ bảo hộ gì không? (găng tay, kính mắt, khẩu trang,…) ........................................................................................................................................... .........................................................................................................................................

Theo em trong lao động, sản xuất đường phèn có thể xảy ra các nguy hiểm gì? Cách phòng tránh các nguy hiểm đó? ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

PL19 .........................................................................................................................................

3. Các công đoạn tạo ra sản phẩm có đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm không? ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

4. Theo em để thành công với nghề những người làm nghề sản xuất đường phèn cần phải có những phẩm chất và NL gì? ........................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................

5. Theo em những công đoạn nào trong khâu sản xuất có thể cần sự hỗ trợ hoặc thay thế của các thiết bị KHCN? Nêu rõ ý tưởng của em? ......................................................................................................................................... ........................................................................................................................................ .........................................................................................................................................

6. Đề xuất các biện pháp mở rộng thị trường tiêu thụ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ .......................................................................................................................................

Mức 2: Hoàn thành các nội dung của yêu cầu 2 nhưng còn một số thiếu sót nhỏ.

Mức 1: Thực hiện yêu cầu 2 dựa vào sự trợ giúp của GV. Yêu cầu 3. Tìm hiểu về tính chất Vật lí, công dụng và tác hại của đường phèn a. Tính chất Vật lí: - Trạng thái vật chất:  Chất rắn kết tinh  Chất rắn vô định hình - Hãy nêu các tính chất của loại chất rắn này? ………………………………………. ………………………………………………………………………………………...

- Màu sắc: ……………………………………..

- Nhiệt độ nóng chảy: …………………………

- Nhiệt độ kết tinh: …………………………… b. Công dụng của đường phèn: ……………………………………………………. c. Tác hại khi lạm dụng đường phèn: ……………………………………………...

Yêu cầu 4: Hoàn thành phiếu học tập sau Mức 3: Các công đoạn

Với mỗi công đoạn hãy chỉ ra ít nhất một hiện tượng Vật lí gắn liền với công đoạn đó

PL20 Cho đường RS vào nước, khuấy và đun sôi sự sôi, sự bay hơi, sự nóng chảy cho đường tan hoàn toàn.

Cho trứng gà vào khử tạp chất

sự đông tụ protein

…

Mức 2: Nối các công đoạn sản xuất đường phèn ở cột A với ít nhất một hiện tượng Vật lí tương ứng xảy ra trong các công đoạn đó ở cột B Cột A 1. Cho đường RS vào nước, khuấy và đun sôi để đường tan hoàn toàn.

2. Cho trứng gà vào khử tạp chất 3. Cô đặc đường 4. Đổ đường vào vại chứa có căng sẵn chỉ.

5. Mang đường phèn phơi nắng.

Cột B a. Sự bay hơi b. Sự nóng chảy c. Sự kết tinh d. Sự đông tụ protein e. Sự sôi f. Sự đông đặc

Mức 1: Hoàn thành PHT mức 2 nhưng còn vài nội dung chưa chính xác.

Yêu cầu 5.

Mức 2: 1. Phân biệt sự sôi và sự bay hơi: Điểm giống nhau: …………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… Điểm khác nhau: …………………sự sôi………………………………………sự bay hơi..…………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự sôi và sự bay hơi? ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

3. Sự kết tinh là gì? Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình kết tinh của đường phèn? Tại sao trong sản xuất đường phèn phải có mạng ghim căng sẵn chỉ? …………………………………………………………………………………………

PL21 ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

4. Tại sao trong công đoạn cho đường RS vào nước trước khi đun nóng chảy người thợ làm đường lại không đổ quá đầy nồi? ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

5. Em hãy diễn đạt mục đích phơi đường phèn bằng ngôn ngữ Vật lí? ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

Mức 1: Hoàn thành yêu cầu 5 có sự hỗ trợ của GV PHỤ LỤC 6 CÁC PHIẾU QUAN SÁT VÀ PHỎNG VẤN HỌC SINH CỦA HĐTN 1, 2, 3, 4, 5 * HĐTN 1: Tham quan và gặp gỡ các nghệ nhân làm đường phèn tại cơ sở sản xuất đặc sản Quảng Ngãi Mỹ Nhật Bảng 1. Phiếu quan sát hành vi 2.3; 3.1; 3.2 Tên hoạt động: Tham quan và gặp gỡ các nghệ nhân làm đường phèn tại cơ sở sản xuất đặc sản Quảng Ngãi Mỹ Nhật.

Họ và tên HS: ………………………………………………….. Lớp: …………….

NL

Nội dung quan sát

Không Đồng Rất đồng ý ý đồng ý

Em có chủ động và hứng thú tham gia trải nghiệm NN2.3 một số công việc trong các công đoạn sản xuất đường phèn khi đi tham quan không?

NN3.1 Em có chấp nhận ý kiến chung; tham gia đầy và hoàn thành đủ các nhiệm vụ được giao; đúng hẹn hay không?

NN3.2 Em có hoàn thành tốt công việc và hỗ trợ thành viên khác hoàn thành công việc hay không?

Bảng 2. Phiếu phỏng vấn hành vi 1.2, 1.6 Tên hoạt động: Phỏng vấn sau trải nghiệm tham quan cơ sở làm đường phèn.

Họ và tên HS: ………………………………………………….. Lớp: …………….

NL

Nội dung câu hỏi phỏng vấn

Mức 3

Mức 2

Mức 1

PL22 NN1.2 Sau khi trải nghiệm tham quan cơ sở sản xuất đường phèn để tìm hiểu nghề, em thấy mình có những NL gì liên quan đến người lao động nói chung và liên quan đến nghề làm đường phèn nói riêng?

NN1.6 Từ việc sản xuất đường phèn/mạch nha/đường cát/muối và đưa sản phẩm ra thị trường tiêu thụ có thể liên quan đến những ngành/ nghề gì? Nếu muốn học ngành/nghề đó từ sơ cấp nghề cho đến ĐH thì em có thể học ở đâu? Hãy nêu các thông tin về cơ sở/trường đào tạo liên quan đến nghề về: thời gian đào tạo, học phí, khối thi (nếu có),…

NN2.2 Khi hoàn thành các PHT và bài báo cáo tham quan em đã gặp những khó khăn gì? các em đã làm cách gì hay tìm sự hỗ trợ từ đâu để tháo gỡ những khó khăn đó? * HĐTN 2: Em tự làm đường phèn Bảng 3. Phiếu phỏng vấn hành vi 1.2; 1.6; 2.2, 3.3.

Tên hoạt động: Phỏng vấn sau trải nghiệm làm đường phèn.

Họ và tên HS: ………………………………………………….. Lớp: …………….

NL

Nội dung câu hỏi phỏng vấn

NN1.2 Sau khi trải nghiệm làm đường phèn em thấy mình có những NL gì liên quan đến người lao động nói chung và liên quan đến nghề làm đường phèn nói riêng?

NN1.6 Từ sản xuất đường phèn/mạch nha/đường cát/muối và đưa sản phẩm ra thị trường tiêu thụ có thể liên quan đến những ngành/ nghề gì? Nếu muốn học ngành/nghề đó từ sơ cấp nghề cho đến ĐH thì em có thể học ở đâu? Hãy nêu các thông tin về cơ sở/trường đào tạo liên quan đến nghề về: thời gian đào tạo, học phí, khối thi (nếu có),…

NN2.2 Khi thực hành làm đường phèn em đã gặp những NN3.3 khó khăn gì? các em đã làm cách gì hay tìm sự hỗ trợ từ đâu để tháo gỡ những khó khăn đó?

Mức 3

Mức 2

Mức 1

PL23 * HĐTN 3: Tự chế biến mạch nha Bảng 4. Phiếu phỏng vấn hành vi 1.2; 1.6; 2.2; 3.3.

Tên hoạt động: Phỏng vấn sau trải nghiệm làm mạch nha.

Họ và tên HS: ………………………………………………….. Lớp: …………….

NL

Nội dung câu hỏi phỏng vấn

Mức

Mức

Mức

3

2

1

NN1.2 Sau khi trải nghiệm làm mạch nha em thấy mình có những NL gì liên quan đến người lao động nói chung và liên quan đến nghề làm mạch nha nói riêng?

NN1.6 Từ sản xuất đường phèn/mạch nha/đường cát/muối và đưa sản phẩm ra thị trường tiêu thụ có thể liên quan đến những ngành/nghề gì? Nếu muốn học ngành/nghề đó từ sơ cấp nghề cho đến ĐH thì em có thể học ở đâu? Hãy nêu các thông tin về cơ sở/trường đào tạo liên quan đến nghề về: thời gian đào tạo, học phí, khối thi (nếu có),…

NN2.2 Khi thực hành làm mạch nha em đã gặp những khó NN3.3 khăn gì? các em đã làm cách gì hay tìm sự hỗ trợ từ đâu để tháo gỡ những khó khăn đó? * HĐTN 4: Chế tạo máy sấy và mái che thông minh Bảng 5. Phiếu phỏng vấn hành vi 1.2; 1.6; 2.2 Tên hoạt động: Phỏng vấn sau trải nghiệm chế tạo máy sấy và mái che thông minh.

Họ và tên HS: ………………………………………………….. Lớp: …………….

NL

Nội dung câu hỏi phỏng vấn

NN1.2 Sau khi tìm hiểu về nghề và trải nghiệm chế tạo máy NN1.5 sấy và mái che thông minh em thấy mình có những NL gì liên quan đến người lao động nói chung và liên quan đến nghề kĩ sư điện tự động hóa nói riêng?

Em thấy bản thân có phủ hợp với ngành/nghề này hay không?

NN1.6 Nếu muốn học ngành/nghề điện tự động hóa từ TCN cho đến ĐH thì em có thể học ở đâu? Hãy nêu

Mức 3

Mức 2

Mức 1

PL24 các thông tin về cơ sở/trường đào tạo liên quan đến nghề về: thời gian đào tạo, học phí, khối thi (nếu có),…

NN2.2 Khi chế tạo máy sấy và mái che tư động em đã gặp những khó khăn gì? các em đã làm cách gì hay tìm sự hỗ trợ từ đâu để tháo gỡ những khó khăn đó? * HĐTN 5: Em làm nhân viên bán hàng.

Bảng 6. Phiếu phỏng vấn hành vi 1.2; 1.5; 1.6; 2.2 Tên hoạt động: Phỏng vấn sau trải nghiệm chế tạo máy sấy và mái che thông minh.

Họ và tên HS: ………………………………………………….. Lớp: …………….

NL

Nội dung câu hỏi phỏng vấn

Mức 3

Mức 2

Mức 1

NN1.2 Sau khi tìm hiểu và trải nghiệm công việc của một NN1.5 nhân viên bán hàng em thấy mình có những NL gì liên quan đến người lao động nói chung và liên quan đến ngành kinh doanh/ marketing/ bán hàng,…?

Em thấy bản thân có phù hợp với ngành/nghề này hay không?

NN1.6 Nếu muốn học ngành/nghề liên quan đến kinh doanh/ marketing/ bán hàng,…từ TCN cho đến ĐH thì em có thể học ở đâu? Hãy nêu các thông tin về cơ sở/trường đào tạo liên quan đến nghề về: thời gian đào tạo, học phí, khối thi (nếu có),…

NN2.2 Khi tham gia bán hàng em đã gặp những khó khăn gì? các em đã làm cách gì hay tìm sự hỗ trợ từ đâu để tháo gỡ những khó khăn đó?

PHỤ LỤC 7 MỘT SỐ THÔNG TIN NGHỀ NGHIỆP MÀ HỌC SINH TÌM HIỂU SAU KHI LÀM TRẮC NGHIỆM TÍNH CÁCH NGHỀ NGHIỆP Họ và tên: Phạm Tấn Hưng

Lớp: 11A8

Kết quả trắc nghiệm tính cách: Thuộc Nhóm R (Realistic): Nhóm kỹ thuật – Người thực hiện

PL25 Đặc điểm chung: Người thuộc nhóm tính cách này thích hành động hơn là suy nghĩ hay nghiên cứu các lý thuyết trừu tượng. Giỏi giải quyết những việc đòi hỏi sự khóe léo của đôi bàn tay, phối hợp giữa các kỹ năng và thao tác vận động. Các phương thức giải quyết công việc thường đơn giản, dễ áp dụng và đạt được hiệu quả cụ thể. Họ có xu hướng quan tâm đến cơ khí, xây dựng, thích làm việc với các công cụ, máy móc, thiết bị. Thích môi trường làm việc gắn với thiên nhiên, xa bàn giấy.

Ngành nghề phù hợp - Cơ khí & Xây dựng: Kỹ sư cơ khí, chế tạo máy, luyện kim, điện lạnh, xây dựng, giao thông, thủy lợi, trắc địa, mỏ, địa chất, dầu khí, vận tải, hàng hải - Điện, điện tử: Kỹ sư điện, điện tử, phần cứng máy tính, viễn thông, tự động hóa - Thiên nhiên & Nông nghiệp: Kỹ sư nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản, bác sỹ thú y - Quân sự, thể thao và các dịch vụ bảo vệ: Kỹ thuật quân sự, an ninh, vận động viên, huấn luyện viên, giám sát phòng cháy, chữa cháy, giám sát chất lượng, an toàn lao động - Các nghề thợ: Thợ sơn, thợ xây dựng, đúc, hàn, mộc, sửa chữa điện, điện tử, lái xe.

- Các ngành nghề liên quan khác: Kỹ thuật trong y học, vật lý trị liệu, kiến trúc sư, khí tượng thủy văn, hải dương học, dược, đầu bếp.

NGHÀNH VẬT LÝ TRỊ LIỆU Vật lý trị liệu (physical therapy), là một trong những ngành nghề y tế phối hợp, bằng cách sử dụng lực cơ học và chuyển động (cơ học sinh học hoặc kinesiology), liệu pháp thủ công, liệu pháp tập thể dục, và liệu pháp điện, nhằm điều trị suy giảm chức năng. Vật lý trị liệu được sử dụng để cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân thông qua kiểm tra, chẩn đoán, tiên lượng, can thiệp thể chất và giáo dục bệnh nhân. Nó được thực hiện bởi các nhà trị liệu vật lý (được gọi là nhà vật lý trị liệu ở nhiều quốc gia).

Ngoài thực hành lâm sàng, các hoạt động khác bao gồm trong ngành vật lý trị liệu bao gồm nghiên cứu, giáo dục, tư vấn và quản trị. Các dịch vụ vật lý trị liệu có thể được cung cấp như điều trị chăm sóc chính hoặc bên cạnh, hoặc kết hợp với các dịch vụ y tế khác.

PL26

Ngành Vật lý trị liệu là gì? Theo những chuyên gia Kỹ thuật Phục hồi chức năng, đây là một trong những ngành học chuyên khoa về kỹ thuật Y học, tiến hành áp dụng những phương pháp thực hiện Phục hồi Chức năng và không sử dụng thuốc đến quá trình điều trị tình trạng bệnh của từng bệnh nhân. Ngành Kỹ thuật Vật lý trị liệu hiện nay khá phổ biến và được nhiều người lựa chọn để điều trị.

Vật lý trị liệu Phục hồi chức năng là gì? Đây được xem là bước phát triển thứ 3 của nền Y học hiện đại, sau phòng bệnh và chữa bệnh. Theo Tổ chức Y tế thế giới: Phục hồi chức năng bao gồm những biện pháp y học,giáo dục, xã hội, hướng nghiệp, những kỹ thuật phục hồi nhằm giảm tác động và khả năng của tàn tật, giúp người bệnh phục hồi sau điều trị và hòa nhập với các hoạt động xã hội. Điều trị Vật lý trị liệu là gì? Điều trị Vật lý trị liệu được hiểu là sự kết hợp những phương pháp điều trị như nhiệt trị liệu, điện trị liệu, thủy trị liệu.. và những bài tập để khôi phục chức năng vận động và giảm bớt biến chứng sau điều trị. * Các kỹ thuật cơ bản trong hệ thống ngành Kỹ thuật Phục hồi Chức năng và Vật lý trị Liệu - Điện di thuốc trị liệu được hiểu là việc sử dụng dòng điện một chiều để di chuyển một số ion thuốc vào cơ thể với tác dụng chữa và điều trị bệnh hay loại trừ một số ion thuốc có hại , không tốt cho sức khỏe người bệnh ra khỏi cơ thể.

PL27 - Điện xung trị liệu là phương pháp điều trị trong Vật lý trị liệu bằng các xung điện có tần số thấp và trung bình tùy thuộc vào bệnh của từng người để đưa xung điện vào cơ thể.

- Kéo giãn cột sống: là phương pháp vận dụng tác động cơ học để làm kéo giãn những khoang giữa các đốt sống, từ đó đem lại hiệu quả điều trị.

- Nhiệt trị liệu là một phương pháp điều trị của Phục hồi Chức năng, trong đó sử dụng các tác nhân gây nhiệt để mang lại hiệu quả điều trị.

Công việc chính của ngành Kỹ thuật Vật lý trị liệu Theo chia sẻ của chuyên gia giảng dạy Cao đẳng Phục hồi chức năng Nha Trang: Đặc trưng của ngành Vật lý trị liệu là tiến hành hỗ trợ cho các bệnh nhân thực hiện những bài tập để phục hồi được những chấn thương một cách nhanh chóng và an toàn nhất. Đồng thời, phương pháp này không sử dụng thuốc nên sẽ không gây nên những biến chứng khác là ảnh hưởng đến tình trạng sức khỏe.

Công việc chính của các Kỹ thuật Vật lý trị liệu sẽ tiến hành kiểm tra các dụng cụ và thiết bị để phục vụ cho quá trình điều trị của bệnh nhân. Thực hiện theo đúng quy trình thực hiện, theo Y lệnh của các bác sĩ từ cấp trên đưa xuống nhằm giúp chẩn đoán tình trạng bệnh cho bệnh nhân. Bên cạnh đó, những người làm việc trong ngành Kỹ thuật Phục hồi Chức năng còn đảm nhiệm những công việc khác như: 

Hướng dẫn các bệnh nhân biết cách tự điều bị tình trạng bệnh sao cho

đúng và mang lại hiệu quả cao; 

Kiểm tra kỹ các dụng cụ điều trị trước khi giao cho bệnh nhân thực hiện.

Theo dõi và ghi chép lại những thông tin về bệnh tình của bệnh nhân trong suốt thời gian điều trị tiến triển hay giảm sút như thế nào; 

Có trách nhiệm bảo quản các thiết bị máy móc, báo cáo tình trạng hoạt

động của máy móc và bàn giao sau mỗi ca trực.

Một số điều cần biết khi học ngành Vật lý trị liệu Theo chia sẻ của Ban Tư vấn tuyển sinh Cao đẳng Y Dược Nha Trang, những thí sinh muốn theo học ngành Kỹ thật Phục hồi chức năng cần quan tâm đến một số vấn đề dưới đây: Học Vật lý trị liệu ở đâu? Thực tế, việc chọn lựa cơ sở đào tạo rất quan trọng, đặc biệt là với những bạn thí sinh theo học khối ngành Y Dược. Chính vì thế, sinh viên khi

PL28 chọn trường cần quan tâm đến một số vấn đề như chất lượng giảng dạy, chương trình đào tạo, cơ sở vật chất. Đặc biệt, với trường học ngành Y dược, bạn cần quan tâm xem trường có liên kết với bệnh viện hay không. Những cơ sở đào tạo liên kết với bệnh viện sẽ giúp sinh viên có cơ hội thực hành thực tế, nâng cao năng lực chuyên môn hiệu quả. Điểm chuẩn ngành Vật lý trị liệu như thế nào? Để chủ động cơ hội trúng tuyển, thí sinh đăng ký xét tuyển vào ngành cũng cần quan tâm đến điểm chuẩn của cơ sở đào tạo. Mức điểm chuẩn của ngành phụ thuộc vào hệ đào tạo. Những trường đào tạo ngành Kỹ thuật Vật lý trị liệu hệ Đại học thường có điểm chuẩn cao. Bên cạnh đó, điểm chuẩn ở hệ học Cao đẳng có nhiều gợi mở hơn.

Ngành Phục hồi chức năng ra làm gì? Đây cũng Lã vấn đề thí sinh không thể bỏ qua khi đăng ký xét tuyển. Những sinh viên ngành Phục hồi chức năng sau khi hoàn thành chương trình đào tạo sẽ có ddue kiến thức và năng lực chuyên môn để đảm nhận công việc của Kỹ thuật viên Phục hồi chức năng tại bệnh viện hay cơ sở y tế. Bên cạnh đó, bạn cũng có thể mở phòng điều trị Vật lý trị liệu hay làm tại những Phòng khám, Cơ sở khám chữa bệnh tư nhân có điều trị Vật lý trị liệu 1. Ngành vật lý trị liệu thi khối gì?

Bên cạnh vấn đề ngành vật lý trị liệu lấy bao nhiêu điểm thì nhiều bạn trẻ cũng quan tâm với việc ngành này thi khối gì. Được biết, để có thể theo học ngành Vật lý trị liệu, các thí sinh sẽ phải thi khối A hoặc khối B. Nhìn chung, các bạn cần tập trung học tốt các môn tự nhiên như Toán – Lý – Hóa – Sinh để có thể theo học ngành này.

Cách thức tuyển sinh ngành Vật lý trị liệu của các trường Đại học sẽ được dựa vào điểm số các môn học khối B hay khối A của các thí sinh tại kỳ thi THPT Quốc gia. Các thí sinh trúng tuyển ở các trường Đại học phải đạt tổng điểm 3 môn lớn hơn điểm chuẩn tùy theo các trường.

2. Ngành vật lý trị liệu lấy bao nhiêu điểm?

Theo thống kê từ năm 2015 đến 2017, điểm chuẩn ngành Vật lý trị liệu của trường Đại học Y dược TP.HCM dao động từ 22 đến 24,25 điểm. Trong khi đó, 21 đến 22,5 là mức điểm ngành Vật lý trị liệu trường Đại học Kỹ thuật Y tế Hải Dương. Về phía trường Đại học Kỹ thuật Y dược Đà Nẵng, mức điểm chuẩn ngành vật lý trị liệu của trường dao động từ 21,75 đến 23,5.

Trong khi đó, điểm chuẩn ngành Vật lý trị liệu của các trường Đại học Dân lập thì thấp hơn. Năm 2017, Đại học Y khoa Tokyo Việt Nam lấy điểm chuẩn ngành Vật lý trị liệu là 18 trong khi 15,5 là điểm chuẩn Vật lý trị liệu của Đại học Quốc tế Hồng Bàng. Đến đây, chắc các bạn không quá quan tâm tới vấn đề ngành vật lý trị liệu lấy bao nhiêu điểm nữa rồi.

PL29 3. Cơ hội nghề nghiệp của ngành Vật lý trị liệu Ngoài vấn đề ngành vật lý trị liệu lấy bao nhiêu điểm thì nhiều người cũng quan tâm tới cơ hội nghề nghiệp của ngành này. Theo thống kê từ nhiều nguồn tin uy tín, nhân lực ngành Vật lý trị liệu, đặc biệt là những người có trình độ cao ngày càng trở nên ít ỏi, khan hiếm bởi nhu cầu chăm sóc chữa bệnh của người dân ngày càng được nâng cao. Chính vì vậy, cơ hội sau khi ra trường của các sinh viên ngành Vật lý trị liệu được đánh giá là khá rộng mở.

Sau khi ra trường, các cử nhân ngành Vật lý trị liệu có thể làm việc tại các trung tâm y tế, các bệnh viện hay các phòng Vật lý trị liệu từ Trung ương cho tới địa phương.

Ngoài ra các bạn cũng có thể làm việc tại các tổ chức chuyên biệt dành cho người khuyết tật hay tham gia công tác giảng dạy ở những trường Đại học, Cao đẳng chuyên đào tạo ngành này. Được biết, công việc cụ thể của người làm nghề Vật lý trị liệu như sau: Thực hiện các kỹ thuật như xoa bóp, laser trị liệu, nhiệt trị liệu,… nhằm hỗ trợ các người bệnh; theo dõi tình hình bệnh tật và động viên, an ủi các bệnh nhân nỗ lực vươn lên; kiểm tra các trang thiết bị trước khi điều trị cho các bệnh nhân; phối hợp với các kỹ thuật viên để tham gia điều trị;…

Mức thu nhập ngành vật lý trị liệu, Phục hồi chức năng tại Việt Nam được đánh giá khá cao. Nếu là một Bác sĩ trị liệu sở hữu nhiều kinh nghiệm, có trình độ tay nghề cao thì bạn hoàn toàn có thể mở phòng Vật lý trị liệu riêng để tăng thu nhập cho cá nhân.

4. Nên học Vật lý trị liệu ở đâu?

Ngoài vấn đề ngành vật lý trị liệu lấy bao nhiêu điểm thì nhiều người cũng quan tâm tới vấn đề nên học ngành này ở đâu là tốt nhất. Và trên hết, để có thể hiện thực hóa ước mơ làm Bác sĩ Phục hồi chức năng thì các bạn cần phải theo học một ngôi trường uy tín. Các bạn có thể thi tuyển vào các trường Đại học chuyên đào tạo ngành Vật lý trị liệu như Đại học Y Dược TP.HCM, Y Đà Nẵng, Y Hải Dương,…

Dẫu vậy, đây đều là những trường Đại học tên tuổi và sở hữu mức điểm chuẩn rất cao. Để có thể đỗ vào các trường này, các bạn phải sở hữu lực học rất giỏi, đặc biệt là phải giỏi các môn tự nhiên như Toán – Hóa – Lý – Sinh. Ít nhất, các bạn phải đạt 8 điểm mỗi môn mới có thể theo học các lĩnh vực Y Dược bậc Đại học. Đến với những bạn có lực học trung bình khá, không thể đỗ vào các trường Đại học lớn thì các bạn có thể theo học tại trường Cao đẳng Dược Hà Nội để thỏa mãn niềm đam mê. Và nếu thích ngành Điều dưỡng, hãy đến với trường Cao đẳng Y khoa Phạm Ngọc Thạch nếu muốn trở thành một Điều dưỡng viên tài ba. Chưa dừng lại ở đó, nhà trường còn đào tạo những ngành nghề hot khác là Dược học và Y sĩ y học cổ truyền.