NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG QUY TRÌNH SẢN XUẤT PHÂN COMPOST QUY MÔ HỘ GIA ĐÌNH TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG (2018)

LUẬN VĂN SIÊU CẤP CHANNEL Đề tài đánh giá được việc sử dụng men bima hiệu quả hơn men balasa, theo dõi trong quá trình phân hủy khi cùng nguyên liệu, cùng môi trường thì men bima giúp đẩy cao nhiệt độ hơn men balasa 2°C và theo đánh giá cảm quan thì men bima ít hôi hơn men balasa, ngoài ra quá trình ủ phân của men bima sớm hơn men balasa 3 ngày và phân phân hủy một cách mịn hơn. Bên đó men bima có bổ sung nấm đối kháng Tricoderma cho cây. vectorstock.com/1593604

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection DẠY KÈM QUY NHƠN DISSERTATION PHÁT TRIỂN NỘI DUNG

NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG QUY TRÌNH SẢN XUẤT PHÂN COMPOST QUY MÔ HỘ GIA ĐÌNH TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG (2018) PDF VERSION | 2018 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA SINH – MÔI TRƯỜNG 

LƯU THỊ KIM OANH

NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG QUY TRÌNH SẢN XUẤT PHÂN COMPOST QUY MÔ HỘ GIA ĐÌNH TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đà Nẵng – Năm 2018

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA SINH – MÔI TRƯỜNG 

LƯU THỊ KIM OANH

NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG QUY TRÌNH SẢN XUẤT PHÂN COMPOST QUY MÔ HỘ GIA ĐÌNH TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên và môi trường

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN TS. KIỀU THỊ KÍNH Đà Nẵng – Năm 2018

LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả nêu trong khóa luận là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả khóa luận

Lưu Thị Kim Oanh

LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này, em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến TS. Kiều Thị Kính - người đã trực tiếp hướng dẫn em trong suốt thời gian thực hiện đề tài.

Em xin cảm ơn đến các thầy, cô giáo trong khoa Sinh – Môi trường, trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện cho em học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa luận. Đà Nẵng, tháng 4 năm 2018

Sinh viên: Lưu Thị Kim Oanh

MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................

LỜI CẢM ƠN ..............................................................................................................

MỤC LỤC ....................................................................................................................

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................................

DANH MỤC BẢNG ....................................................................................................

DANH MỤC HÌNH ẢNH ...........................................................................................

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ......................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...........................................................................................3 3. Ý nghiã khoa ho ̣c và thực tiễn đề tài ..................................................................3 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ..................................................................4 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ SẢN XUẤT PHÂN COMPOST TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM .................................................................................................4 1.1.1. Tình hình nghiên cứu và sản xuất phân compost trên thế giới .....................4 1.1.2. Tình hình nghiên cứu và sản xuất phân compost tại Việt Nam ....................9 1.2. PHÂN COMPOST VÀ CÁC THÔNG SỐ QUAN TRỌNG ............................12 1.2.1. Phân compost ..............................................................................................12 1.2.2. Nguyên liệu .................................................................................................13 1.2.3. Các thông số kiểm soát trong quá trình làm phân compost ........................13 CHƯƠNG II. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .........................................................................................................18 2.1. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU.........................................................18 2.1.1. Đố i tươ ̣ng ....................................................................................................18 2.1.2. Pha ̣m vi nghiên cứu ....................................................................................19 2.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ..............................................................................19 2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......................................................................19 2.3.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu ................................................................19 2.3.2. Phương pháp điề u tra, phỏng vấ n ...............................................................20 2.3.3. Phương pháp nghiên cứu thực điạ ..............................................................20 2.3.4. Phương pháp phân tích trong phòng thí nghiệm.........................................20 2.3.5. Phương pháp xử lý số liệu ..........................................................................20

CHƯƠNG III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ......................................................21 3.1. KẾT QUẢ ĐIỀU TRA KHẢO SÁT HỘ GIA ĐÌNH ........................................21 3.1.1. Lươ ̣ng rác thải sinh hoa ̣t phát sinh hàng ngày trong gia đin ̀ h ....................21 3.1.2. Lươ ̣ng rác thải hữu cơ trong gia điǹ h .........................................................21 3.1.3. Cách thức xử lý rác hữu cơ của các hô ̣ gia điǹ h .........................................22 3.1.4. Lý do các hô ̣ dân không làm phân compost ...............................................23 3.1.5. Những khó khăn trong quá trin ̀ h ủ phân của các hô ̣ gia điǹ h .....................23 3.2. XÂY DỰNG QUY TRÌNH Ủ PHÂN QUY MÔ HỘ GIA ĐÌNH VÀ NHỮNG LƯU Ý KHI LÀM PHÂN.........................................................................................24 3.3. KẾT QUẢ DIỄN BIẾN NHIỆT ĐỘ, PH VÀ ĐỘ ẨM KHI LÀM THỰC NGHIỆM ...................................................................................................................28 3.3.1. Kế t quả so sánh đô ̣ phân hủy rác giữa hai men vi sinh balasa và bima ......28 3.3.2. Kết quả làm phân compost tại trại thực nghiệm .........................................30 3.4. KẾT QUẢ BIỂU DIỄN NHIỆT ĐỘ VÀ PH KHI TRIỂN KHAI TẠI 5 HỘ GIA ĐÌNH .................................................................................................................32 3.5. KẾT QUẢ GIẢM LƯỢNG RÁC THẢI HỮU CƠ CỦA 5 HỘ GIA ĐÌNH .....34 3.6. KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ HÀNH VI TRONG QUÁ TRÌNH LÀM PHÂN CỦA 5 HỘ GIA ĐÌNH ..........................................................................................................35 3.7. KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ HÀNH VI CỦA 5 HỘ GIA ĐÌNH SAU KHI ÁP DỤNG SẢN XUẤT PHÂN COMPOST ..................................................................37 3.8. GIẢI PHÁP ........................................................................................................38 3.8.1. Giải pháp nâng cao nhận thức người dân ...................................................38 3.8.2. Giải pháp huy động sự tham gia của cộng đồng .........................................41 3.8.3. Giải pháp khoa học công nghệ....................................................................41 CHƯƠNG IV: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................42 4.1. KẾT LUẬN ........................................................................................................42 4.2. KIẾN NGHỊ .......................................................................................................43 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................44 DANH MỤC VÀ HÌNH ẢNH THỰC TẾ .............................................................46

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CTRSH Chất thải rắn sinh hoạt CTR

Chất thải rắn

JICA

Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản

BVMT

Bảo vệ môi trường

VSMT

Vệ sinh môi trường

NGO

Tổ chức phi chính phủ

TCVN

Tiêu chuẩn Việt Nam

DANH MỤC BẢNG Số hiệu

Tên bảng

Trang

bảng Bảng 1.1

Các thông số quan tro ̣ng trong quá trin ̀ h làm phân hữu cơ

13

hiế u khí Bảng 1.2

Tỷ lê ̣ C/N của chấ t thải

15

Bảng 2.1

Phương pháp phân tích các mẫu nguyên liệu

17

Bảng 3.1

Khối lượng từng loại nguyên liệu trong 23kg hỗn hợp ủ

27

Bảng 3.2

Nguyên liệu đầu vào trong thùng ủ khi so sánh 2 men vi

28

sinh Bảng 3.3

Kết quả đo độ ẩm(%) của 2 men vi sinh bima và balasa

30

Bảng 3.4

Kết quả đo độ ẩm(%) trong quá trình làm phân thực

32

nghiệm Bảng 3.5

Nguyên liê ̣u đầ u vào của 5 hộ gia điǹ h

32

Bảng 3.6

Kết quả đo độ ẩm(%) trong quá trình làm phân thí điểm

34

Bảng 3.7

Kết quả giảm lượng rác thải hữu cơ sau khi sản xuất phân

34

compost Bảng 3.8

Đánh giá hành vi trong quá trình làm phân của 5 hộ gia

35

đình Bảng 3.9

Đánh giá hành vi của 5 hộ gia đình sau khi áp dụng sản xuất phân compost

37

DANH MỤC HÌNH ẢNH Số hiệu hình

Tên hình vẽ

Trang

vẽ Hình

Biểu đồ thành phần CTRSH tại một số tỉnh, thành phố

0.1

năm 2010

1

Hình 1.1

Sơ đồ công nghệ xử lý rác thải của Mỹ – Canada

5

Hình 1.2

Sơ đồ dây chuyền công nghệ xử lý rác thải sinh hoạt của

6

CHLB Đức Hình 1.3

Công nghệ xử lý rác thải sinh hoạt Trung Quốc

7

Hình 2.1

Bản đồ khu vực Đà Nẵng

19

Hình 3.1

Lươ ̣ng rác thải sinh hoa ̣t phát sinh hàng ngày trong gia

21

đình Hình 3.2

Lươ ̣ng rác thải hữu cơ trong gia đình

22

Hình 3.3

Cách thức xử lý rác hữu cơ của các hô ̣ gia điǹ h

22

Hình 3.4

Lý do các hô ̣ dân không làm phân compost

24

Hình 3.5

Những khó khăn trong quá triǹ h ủ phân của các hô ̣ gia

24

điǹ h Hình 3.6

Quy trình ủ phân compost quy mô hộ gia đình

25

Hình 3.7

Dụng cụ ủ phân compost

25

Hình 3.8

Mạt cưa lấy từ xưởng gỗ

26

Hình 3.9

Sơ đồ biể u diễn nhiê ̣t đô ̣ giữa hai men vi sinh bima và

29

balasa Hình 3.10

Sơ đồ biể u diễn độ pH giữa hai men vi sinh bima và balasa

29

Hình 3.11

Kết quả biểu diễn C/N giữa hai men vi sinh Bima và

29

Balasa Hình 3.12

Sơ đồ biể u diễn nhiê ̣t đô ̣ của phân làm ta ̣i nhà thực nghiê ̣m

30

Hình 3.13

Sơ đồ biể u diễn pH của phân làm ta ̣i nhà thực nghiê ̣m

31

Hình 3.14

Biểu đồ kết quả theo tỷ lệ C/N

31

Hình 3.15

Biểu đồ biểu diễn nhiệt độ giữa 5 hộ

32

Hình 3.16

Biểu đồ biểu diễn pH giữa 5 hộ

33

Hình 3.17

Biểu đồ kết quả theo tỷ lệ C/N

33

1

MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong xu thế phát triển kinh tế xã hội, với tốc độ đô thị hoá ngày càng tăng và sự phát triển mạnh mẽ của các ngành công nghiệp, dịch vụ, du lịch…kéo theo mức sống của người dân càng cao đã làm nảy sinh nhiều vấn đề mới, nan giải trong công tác bảo vệ môi trường và sức khoẻ của cộng đồng dân cư. Lượng chất thải phát sinh từ các hoạt động sinh hoạt của con người ngày một nhiều hơn, đa dạng hơn về thành phần và độc hại hơn về tính chất. Rác thải đã và đang gây ô nhiễm môi trường trầm trọng [1].

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Môi trường (Bộ TN&MT) hiện nay tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt tại Việt Nam ước tính khoảng 12,8triệu tấn /1năm, trong đó khu vực đô thị là 6,9 triệu tấn/1năm (chiếm 54%) lượng chất thải rắn còn lại tập trung tại các huyện lỵ, thị xã thị trấn. Dự báo tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt đô thị đến năm 2020 sẽ là khoảng 35,2 triệu tấn/ 1năm, năm 2025 51,7 triê ̣u tấ n trong đó lươ ̣ng rác thải hữu cơ chiế m 55% đế n 77% [16].

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

22.9% 46.2%

39.2%

44.8%

42.4%

31.5%

35.5%

37.2%

43.1%

Khác 77.1% 53.8%

60.8%

55.2%

57.6%

68.5%

64.5%

62.8%

56.9% Rác HC

Hà Nội Hà Nội Hải (Nam (Nam Phòng Sơn) Sơn) (Tràng Cát)

Hải Huế Đà HCM HCM Bắc Phòng (Thủy Nẵng (Đa (Phước Ninh (Đình Phương) (Liên Phước) Hiệp) (Thị trấn Vũ) Chiểu) Hồ)

Hình 0.1. Biểu đồ thành phần CTRSH tại một số tỉnh, thành phố năm 2010 Nguồn: JICA 3/2011 Như vậy với lượng gia tăng chất thải rắn sinh hoạt như trên thì nguy cơ ô nhiễm môi trường và tác động tới sức khỏe cộng đồng là rất đáng báo động. Trong

2

khi đó, công tác xử lý chất thải rắn đô thị ở Việt Nam hiện nay chủ yếu vẫn là chôn lấp. Có tới 85% đô thị từ thị xã trở lên sử dụng phương pháp chôn lấp chất thải không hợp vệ sinh [2]. Cụ thể là toàn quốc có 98 bãi chôn lấp chất thải tập trung đang vận hành, nhưng mới có 16 bãi được coi là chôn lấp hợp vệ sinh. Các bãi chôn lấp không hợp vệ sinh phần lớn là bãi rác tạm, lộ thiên, không có hệ thống thu gom, xử lý nước rỉ rác, đang là nguồn gây ô nhiễm môi trường.

Bên cạnh đó, hiện nay việc sử dụng phân bón hóa học gây ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường và con người. Không chỉ làm cho cây trồng bộc phát mạnh mẽ nhưng không duy trì hiệu quả được lâu. Ngoài ra chúng còn để lại những tồn dư dưới các dạng muối trong đất gây nên những hậu quả có thể kể như sau: Ngăn cản cây trồng hấp thụ những dưỡng chất cần thiết, tiêu diệt các loại vi sinh vật hữu ích cần thiết cho cây trồng. Phân bón hóa học có thể gây nguy hiểm và độc hại cho sức khỏe của con người thông qua thực phẩm. Đối với Đà Nẵng theo kết quả điều tra dân số năm 2015 thì Đà Nẵng đã có 1.047 triệu người, cùng lúc đó Theo thống kê của Công ty Môi trường đô thi ̣ Đà Nẵng, hiện trung biǹ h mỗi ngày có khoảng 700 tấ n chất thải trong đó rác hữu cơ chiế m 70% và sau khi thu gom đều được xử lý bằng công nghệ chôn lấp hợp vệ sinh nhưng Bãi rác Khánh Sơn hiện đã lấp đầy 3/5 hộc chôn lấp rác thải đô thị.

Theo quy hoạch, bãi rác này sẽ đóng cửa vào năm 2020 [3]. Mă ̣c khác theo thố ng kê của Cây Xanh Đô Thi ̣Đà Nẵng thì năm 2011 có 348.000 cây xanh đô thị được kiểm đếm có đến hơn 243.000 cây xanh trong nhà và vườn của người dân, chiếm 65,81% cây xanh đô thị. Sở Xây dựng cũng cho biết diện tích cây xanh đường phố chỉ chiếm 19,24% tổng diện tích đô thị. Đế n thời điể m hiê ̣n ta ̣i thì số lươ ̣ng người dân trồ ng cây trong nhà, trồ ng trong thùng xố p và trên sân thươ ̣ng ngày mô ̣t tăng lên và nhu cầu sử dụng phân cũng theo đó mà tăng lên.

Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn trên tôi tiến hành chọn đề tài “Nghiên cứu xây dựng quy trình sản xuất phân compost quy mô hộ gia đình tại Thành Phố Đà Nẵng” nhằm nâng cao ý thức người dân về việc quản lý rác thải, giảm lượng rác thải ra bãi rác đồng thời giúp người dân tiết kiệm được kinh phí và có được nguồn dinh dưỡng bón cho cây an toàn.

3

2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu tổng quát Xây dựng quy trình sản xuất phân compost quy mô hộ gia đình tại thành phố Đà Nẵng.

2.2. Mục tiêu cụ thể + Tìm hiểu những vấn đề tồn tại về sản xuấ t phân compost quy mô hộ gia đình. + Nghiên cứu làm thực nghiệm phân compost để giải quyết vấn đề còn tồn tại. + Làm phân hữu cơ tại một số hộ thí điểm để tạo điều kiện mở rộng cho các đề tài sau này.

3. Ý nghiã khoa ho ̣c và thư ̣c tiễn đề tài + Tìm được những vấn đề còn tồn tại trong sản xuấ t phân compost quy mô hộ gia đình. + Số lươ ̣ng hô ̣ gia đình biế t và áp du ̣ng sản xuấ t phân nhiề u hơn. + Nâng cao ý thức người dân về việc quản lý rác thải, giảm lượng rác thải ra bãi rác. + Tiết kiệm được kinh phí và có được nguồn dinh dưỡng bón cho cây an toàn.

4

CHƯƠNG I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ SẢN XUẤT PHÂN COMPOST TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM 1.1.1. Tình hình nghiên cứu và sản xuất phân compost trên thế giới Lịch sử quá trình ủ compost đã có từ rất lâu, ngay từ khi khai sinh của nông nghiệp hàng nghìn năm trước Công nguyên, ghi nhận tại Ai Cập từ 3.000 năm trước Công nguyên như là một quá trình xử lý chất thải nông nghiệp đầu tiên trên thế giới.

Người Trung Quốc đã ủ chất thải từ cách đây 4.000 năm, người Nhật đã sử dụng compost làm phân bón trong nông nghiệp từ nhiều thế kỷ. Tuy nhiên đến năm 1943, quá trình ủ compost mới được nghiên cứu một cách khoa học và báo cáo bởi giáo sư người Anh, Sir Albert Howard thực hiện tại Ấn Độ [4]. Đến nay đã có nhiều tài liệu viết về quá trình ủ compost và nhiều mô hình công nghệ ủ compost quy mô lớn và quy mô hộ gia đình được phát triển trên thế giới.

a. Ủ phân compost theo quy mô lớn Tại Đông Nam Á, Singapo là nước đầu tiên áp dụng thành công trong quản lý CTR để BVMT. Chính phủ Singapo đang yêu cầu tăng tỷ lệ tái chế thông qua phân loại rác tại nguồn từ các hộ gia đình, các chợ, các cơ sở kinh doanh để giảm chi ngân sách cho Nhà nước. Các quốc gia còn lại đang trong quá trình tìm kiếm hoặc triển khai mới mô hình quản lý CTR. Tại Bangkok, việc phân loại rác tại nguồn chỉ mới thực hiện được tại một số trường học và một số quận trung tâm để tách ra một số loại bao bì dễ tái chế, lượng rác còn lại vẫn đang phải chôn lấp, tuy nhiên được ép chặt để giảm thể tích và cuốn nilon rất kỹ xung quanh mỗi khối rác để giảm bớt ô nhiễm. Một số công nghệ tái chế rác thải làm phân bón ở các nước như sau [5;16]. Ở các vùng của Mỹ và Canađa có khí hậu ôn đới thường áp dụng phương pháp xử lý rác thải ủ đống tĩnh có đảo trộn như sau: Rác thải được tiếp nhận và tiến hành phân loại, rác thải hữu cơ được nghiền và bổ sung vi sinh vật, trộn với bùn và đánh đống ở ngoài trời. Chất thải được lên men từ 8-10 tuần lễ, sau đó sàng lọc và đóng bao [6].

5

Sơ đồ dây chuyền công nghệ được thể hiện như hình 1.1

Tiếp nhận rác thải Loại bỏ tạp chất không hữu cơ

Nghiền hữu cơ

Bổ sung VSV

Bùn

Đánh luống

Lên men từ 8 đến 10 tuần

Sàng, xử lý chất hữu cơ

Chôn lấp chất trơ

Đóng bao phân bón Hình 1.1. Sơ đồ công nghệ xử lý rác thải của Mỹ – Canada Nguồ n: Vietnam ossociation for conservation of nature and environment, 2013 Ưu điểm: Thu hồi được sản phẩm làm phân bón, tận dụng được nguồn bùn là các phế thải của thành phố hoặc bùn ao, cung cấp được nguyên liệu tái chế cho các ngành công nghiệp. Kinh phí đầu tư và duy trì thấp.

Hạn chế: Hiệu quả phân huỷ hữu cơ không cao, chất lượng phân bón được thu hồi không cao vì có lẫn các kim loại nặng trong bùn thải hoặc bùn ao. Việc áp dụng mô hình này không phù hợp với khí hậu nhiệt đới tại Việt Nam vì phát sinh

6

nước rỉ rác, không đảm bảo được VSMT, ảnh hưởng đến nguồn nước mặt và nước ngầm. Diện tích đất sử dụng quá lớn.

Công nghệ phổ biến nhất của Đức là xử lý rác đi đôi với thu hồi khí sinh học và phân bón hữu cơ vi sinh, cụ thể như sau: Rác thải ở các gia đình đã được phân loại, ở những nơi công cộng phân loại chưa triệt để, được tiếp nhận và tiến hành phân loại tiếp. Rác hữu cơ được đưa vào các thiết bị ủ kín dưới dạng các thùng chịu áp lực cùng với thiết bị thu hồi khí sinh ra trong quá trình lên men phân giải hữu cơ [6].

Tiếp nhận rác thải sinh hoạt

Phân loại Rác vô cơ

Rác hữu cơ lên men Hút khí

Phân hữu cơ vi sinh

Tái chế Lọc

Chôn lấp chất trơ Nạp khí

Hình 1.2. Sơ đồ dây chuyền công nghệ xử lý rác thải sinh hoạt của CHLB Đức Nguồ n: Vietnam ossociation for conservation of nature and environment, 2013 Ưu điểm: Xử lý triệt để, đảm bảo VSMT, thu hồi sản phẩm là khí đốt có giá trị cao, phục vụ cho các ngành công nghiệp ở khu lân cận nhà máy. Thu hồi phân

7

bón có tác dụng cải tạo đất, cung cấp nguyên liệu tái chế cho các ngành công nghiệp.

Hạn chế: Đòi hỏi kinh phí đầu tư lớn và kinh phí duy trì cao, chất lượng phân bón thu hồi không cao.

Tại Trung Quốc thường áp dụng công nghệ trong các thiết bị kín. Rác được tiếp nhận, đưa vào thiết bị ủ kín (hầm ủ) sau 10-12 ngày, hàm luợng các khí H2S, CH4, SO2... giảm được đưa ra ngoài ủ chín. Sau đó mới tiến hành phân loại, chế biến thành phân bón hữu cơ [6].

Tiếp nhận rác thải

Thiết bị chứa có bổ sung vi sinh vật, thu nước thải trong thời gian 10 đến 12 ngày Ủ chính, độ ẩm 40%, thời gian từ 15 đến 20 ngày Sàng phân loại theo kích thuớc Vật vô cơ

Phân loại theo trọng lượng bằng không khí có thu kim loại

Phân loại sản phẩm để tái chế

Phối trộn các nguyên tố khác N P K và các nguyên tố khác

Chôn lấp chất trơ

Ủ phân bón nhiệt độ từ 30 đến 40◦C trong thời gian từ 5 đến 10 ngày

Hình 1.3. Công nghệ xử lý rác thải sinh hoạt Trung Quốc Nguồ n: Vietnam ossociation for conservation of nature and environment, 2013

8

Ưu điểm: Rác được ủ từ 10-12 ngày đã giảm mùi của khí H2S, sau đó mới đưa ra ngoài xử lý, góp phần giảm nhẹ mức độ độc hại đối với người lao động. Thu hồi được nước rác, không gây ảnh hưởng tới tầng nước ngầm. Thu hồi được sản phẩm tái chế. Rác vô cơ khi đưa đi chôn lấp không gây mùi và ảnh hưởng đến tầng nước ngầm vì đã được ôxy hoá trong hầm ủ. Thu hồi được sản phẩm làm phân bón.

Hạn chế: Chất lượng phân bón không cao, chưa xử lý triệt để các vi khuẩn gây bệnh. Thao tác vận hành phức tạp. Diện tích hầm ủ rất lớn không được phân loại, diện tích nhà máy lớn. Kinh phí đầu tư ban đầu lớn.

b. Ủ phân compost theo quy mô hộ gia đình Do lượng rác thải hữu cơ ngày càng nhiều (>80%), với ý thức bảo vệ môi trường và mong muốn có một môi trường sống trong sạch và lành mạnh đồng thời để giảm lượng rác thải ra bãi rác mà một số nước đang phát triển và phát triển như Thái Lan, Đan Mạch, Malaixia, Canada, Sri Lanka đã đưa việc làm phân compost cho những hộ gia đình với mong muốn vừa cải tạo môi trường vừa tạo ra nguồn dinh dưỡng bón cho cây an toàn. Chính phủ các nước khuyến khích người dân tách FW tại các nguồn ở một số tỉnh, thành phố để tăng cường thực hiện 3Rs, nhằm mục đích tăng tỷ lệ sử dụng chất thải hữu cơ lên 50%. Hơn nữa, chính phủ của họ đã hợp tác với các tổ chức phi chính phủ (NGOs) quản lý một chương trình làm phân compost bằng cách cung cấp miễn phí thùng rác thải hữu cơ, hướng dẫn và theo dõi cách làm của người dân. Trước sự khuyến khích đó thì hầu hết các hộ gia đình đều áp dụng việc làm phân compost tại nhà, các hộ dân đều ủng hộ nhiệt tình và rất hứng thú với sản phẩm làm ra và số lượng hộ gia đình ủ đã tăng đáng kể và đã tạo ra một câu chuyện thành công và du khách các nước đến học hỏi kinh nghiệm. Tuy nhiên, sau một thời gian bất chấp sự thành công bước đầu và công khai, hoạt động phân compost đã giảm, hộ dân cho rằng việc làm phân này rất tốn thời gian và một số hộ đã gặp vấn đề về mùi hôi, giòi và nước rỉ. Tuy nhiên, với sự can thiệp nhanh chóng từ chính phủ và NGOs mà những vấn đề này đã dần được loại bỏ. Mặc dù kết quả không tro ̣n ve ̣n, tuy nhiên tất cả người tham gia đều có kinh nghiệm về việc làm phân compost. Họ cũng hài lòng với phân hữu cơ tự sản xuất bởi mình để sử dụng

9

trong vườn của họ và một số người đã tự tin để chia sẻ và dạy bạn bè của họ những lợi ích của việc ủ phân [14;17;19].

1.1.2. Tình hình nghiên cứu và sản xuất phân compost tại Việt Nam a. Ủ phân compost theo quy mô lớn Tại Việt Nam hai đơn vị dẫn đầu về nghiên cứu và ứng dụng phân compost là Viện Công Nghệ Sinh Học Trung Tâm Khoa Học Tự Nhiên Và Công Nghệ Quốc Gia và Viện Khoa Học Kỹ Thuật Nông Ngiệp Việt Nam Bộ Nông Nghiệp Và Phát Triển Nông Thôn. Một số mô hình xử lý chất thải rắn đô thị quy mô lớn cũng đã được đầu tư trong những năm gần đây [1]. Trong đó có các dự án sử dụng nguồn vốn của Nhà nước và ODA, điển hình như tại Cầu Diễn - TP. Hà Nội (năm 2002) áp dụng công nghệ của Tây Ban Nha và tại TP. Nam Định (năm 2003) áp dụng công nghệ của Pháp. Một số dự án sử dụng nguồn vốn tư nhân đều áp dụng công nghệ trong nước như tại Thủy Phương - TP. Huế (năm 2004) áp dụng công nghệ An Sinh - ASC, tại Đông Vinh - TP. Vinh (năm 2005) và TX. Sơn Tây - tỉnh Hà Tây (đang chạy thử nghiệm) [1]. Trong đó các mô hình công nghệ ủ compost áp dụng ở đây có thể chia thành các loại hình cơ bản như sau: Mô hình ủ compost hệ thống nửa mở, kiểu chia ô không liên tục tại Cầu Diễn, Nam Định, Thủy Phương. Thông thường hệ thống được điều khiển thông khí tự động. Nói chung các mô hình ủ compost kiểu này đều ở cấp độ đơn giản, vẫn còn những nguy cơ phát sinh mùi ô nhiễm do hệ thống chưa khép kín.

Mô hình ủ compost kiểu luống động trong nhà kín tại Đông Vinh được thiết kế hoạt động liên tục, đảo trộn theo chu kỳ ngắn. Trong đó hỗn hợp nguyên liệu hữu cơ đưa tới đâu vào của hệ thống vận chuyển liên tục trong quá trình ủ bằng cách đảo trộn sau cùng sản phẩm được lấy ra ở đầu cuối của hệ thống. Toàn bộ quá trình ủ ở đây được thực hiện trong nhà kín có thiết kế thông khí và xử lý khí thải bằng biofilter. Luống ủ được thiết kế với kích thước lớn và liên tục giúp tiết kiệm diện tích mặt bằng để vận hành, đây là mô hình công nghệ đơn giản với chi phí đầu tư không lớn. Tuy nhiên những vấn đề khó khăn tại đây là hệ thống thiết bị chưa được đầu tư đồng bộ và hiện đại, thiết bị đảo trộn không chuyên dụng có thể làm giảm

10

hiệu quả khi vận hành, thể tích nhà chứa lớn nên việc thu hồi và xử lý khí thải cũng là vấn đề phức tạp, dễ ảnh hưởng đến môi trường làm việc bên trong.

Mô hình ủ compost trong thiết bị kín kiểu đứng hiện đang nghiên cứu và áp dụng tại TX. Tây Sơn theo phân loại là một trong những mô hình hiện đại như các công nghệ của Hoa Kỳ. Thiết bị ủ kín kiểu đứng được thiết kế theo nguyên lý hoạt động liên tục, vật liệu ủ được nạp vào hàng ngày qua cửa nạp liệu ở phía trên và tháo liệu từ phía đáy của thiết bị. Quá trình ủ diễn biến qua các giai đoạn theo chiều đứng của thiết bị, việc thông khí trong quá trình ủ compost được hỗ trợ nhờ hệ thống các ống phân phối đều bên trong thiết bị. Quạt hút bố trí ở phía trên tạo sự chênh lệch áp suất, nhờ đó khối ủ compost cũng được thông khí dọc theo chiều đứng của thiết bị và theo hướng đối lưu từ dưới lên trên. Toàn bộ khí thải quá trình ủ compost được thu hồi và xử lý bằng biofiler giúp bảo vệ môi trường tốt hơn. Loại mô hình này có ưu điểm thuận tiện trong việc vận hành tự động giảm yêu cầu diện tích nhà xưởng bởi tận dụng chiều cao thiết bị [7].

b. Ủ phân compost theo quy mô hộ gia đình Ngoài việc ủ phân compost quy mô lớn thì tại Việt Nam cũng đang áp dụng những phương thức ủ phân tại gia, dễ làm. Tại xã Lịch Hội Thượng, huyện Long Phú tỉnh Sóc Trăng thực hiện dự án phân compost do tổ chức Care tài trợ. Rác thải được phân loại, rác hữu cơ được cho vào bể ủ (mỗi bể chứa từ 800-850kg) có bổ sung chế phẩm vi sinh EM, sau 55 ngày sẽ có nguồn phân compost bón rất tốt cho cây trồng. Cũng tại miền Nam, Xã Hữu Định- huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre, mô hình xử lý phân compost tại nhà do Hội liên hiệp phụ nữ huyện Châu Thành phối hợp phòng TN&MT triển khai thực hiện từ tháng 5/2011 đang phát huy hiệu quả.

Mỗi hộ gia đình có những thùng rác để phân loại rác vô cơ và hữu cơ. Thùng rác để ủ phân compost thường bằng nhựa thể tích khoảng 140l khoang có nhiều lỗ nhỏ, để thoát không khí có một cửa phía dưới để lấy phân thành phẩm ra ngoài. Theo đó, hàng ngày, các loại rác thải sinh hoạt trong gia đình được thu gom và phân loại. Lá cây, cỏ khô , cơm thừa cá cặn và rau quả hư hỏng…sẽ được cho vào thùng, đậy kín nắp. Cứ thế sau khoảng 60 ngày, rác thải sẽ được các loại vi sinh vật phân hủy biến thành phân compost. Qua khảo sát đa số các hộ đã sử dụng thùng rác compost đều

11

tin tưởng và phấn khởi với hiệu quả mà mô hình mang lại. Qua thực tế người dân nhâ ̣n thấ y rằ ng dùng loại phân này để bón rau màu các loại rất hiệu quả, ít sâu bệnh tấn công gây hại; bón cho cây ăn trái thì thấy cây phát triển nhanh, trái to và bóng.

Trong khi phân hóa học sử dụng lâu năm có thể làm chai đất, còn phân compost có tác dụng làm cho đất tơi xốp, tăng độ phì nhiêu và màu mỡ, vì thế nó mang lại hiệu quả kinh tế và giảm chi phí sản xuất cho nông dân. Đối với phố cổ Hội An, từ đầu năm 2010, Phòng TN&MT Hội An đã triển khai “Dự án xử lý rác thải nhà bếp” nhằm tái sử dụng một lượng rác thải, tạo phân bón phục vụ sản xuất nông nghiệp. Tiếp sau đó, từ cuối năm 2012 đến nay, thí nghiệm đã được mở rộng tại 400 hộ có vườn trên địa bàn thành phố. Hiện thành phố triển khai thực hiện việc xử lý rác thải nhà bếp cho 400 hộ gia đình. Kết quả ban đầu khá khả quan, tuy nhiên, yêu cầu đặt ra là dự án phải được thực hiện đúng quy trình từ khâu thu gom đến khâu xử lý. Hơn nữa, cũng cần phải đưa vào định hướng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, văn minh đô thị của từng xã, phường và thành phố trong thời gian đến.

Ta ̣i Đà Nẵng: Ta ̣i phường Nam Dương đã thực hiê ̣n mô hin ̀ h phân loa ̣i rác ta ̣i nguồ n, tiế p theo là 9 phường cho 2000 hô ̣ dân với thời gian 2 tháng từ 6/20077/2007 và 8/2007-9/2007 do Urenco Đà Nẵng tổ chức với kinh phí do cu ̣c BVMT và tổ chức JICA. Sau khi thực hiê ̣n thì người dân rấ t ủng hô ̣ chương trình này, tuy nhiên do khó khăn về hê ̣ thố ng thu gom nên người dân còn hoài nghi về chương trình này, và hiê ̣n ta ̣i thì chương trin ̀ h đã dừng la ̣i do không có kinh phí và chấ t thải sau khi phân loa ̣i đươ ̣c thu gom cùng nhau, không có thiế t bi ̣xử lý kip̣ thời [8].

Cũng tại Đà Nẵng sáng ngày 12/1/2017, tại phòng họp UBND phường Khuê Trung đã tổ chức hội nghị sơ kết và giới thiệu mô hình thí điểm “ Ủ phân compost quy mô hộ gia đình” do Sở Tài Nguyên và Môi Trường thành phố và UBND phường Khuê Trung tổ chức thí điểm tại tổ dân phố 169 phối hợp tổ chức. Qua gần 6 tháng thực hiện, chương trình thí điểm phân loại rác tại nguồn, dùng rác hữu cơ “ Ủ phân compost hộ gia đình” với 30 hộ gia đình thuộc tổ dân phố 169 phường Khuê Trung thực hiện đã đạt được nhiều kết quả khả quan, dần dần đã tạo được thói quen phân loại rác của người dân, góp phần nâng cao ý thức của người dân trong việc bảo

12

vệ môi trường, hạn chế rác thải ra môi trường, dùng rác hữu cơ tái chế thành vi sinh bón cây trồng xung quanh nhà. Tuy nhiên dự án đã dầ n giảm sút vì việc đặt thùng ủ phân tại một số hộ gia đình có diện tích nhỏ rất khó thực hiện bởi vị trí đặt thùng sao cho phù hợp, thùng xốp dùng làm ủ phân vi sinh tại một số gia đình đã bị chuột phá hủy.

Nhìn chung sản xuất phân compost ở nước ta hiện nay đã khá phổ biến, tuy nhiên đối với quy mô hộ gia đình lại ít được áp dụng, và sự ủng hộ hợp tác từ chính phủ còn hạn chế. Do đó, việc nhân rộng sản xuất phân compost quy mô hộ gia đình tại Đà Nẵng có ý nghĩa hết sức to lớn trong bối cảnh lượng rác thải ồ ạt như hiện nay.

1.2. PHÂN COMPOST VÀ CÁC THÔNG SỐ QUAN TRỌNG 1.2.1. Phân compost Theo Haug, 1993, compost và composting được định nghĩa như sau: - Compost: là sản phẩm của quá trình chế biến compost, đã được ổn định dinh dưỡng, không chứa các mầm bệnh, không lôi kéo các côn trùng, có thể được lưu trữ an toàn và có lợi cho sự phát triển của cây trồng.

- Composting: là quá trình phân hủy sinh học và ổn định của chất hữu cơ dưới điều kiện nhiệt độ thermorpholic. Kết quả của quá trình phân hủy sinh học tạo ra nhiệt, sản phẩm cuối cùng không mang mầm bệnh và có ích trong việc ứng dụng cho cây trồng. Quá trình composting được chia làm 3 giai đoạn: + Giai đoạn 1: Giai đoạn phân hủy Tại giai đoạn này các chất dễ phân hủy sinh học trong nguyên liệu ủ như carbohydrate, protein, chất béo sẽ bị phân hủy. Đồng thời tại quá trình này nhiệt độ sẽ tăng lên đến khoảng 50-70oC làm vi trùng gây bệnh hầu hết bị tiêu diệt. + Giai đoạn 2: Giai đoạn chuyển đổi Khi nhiệt độ giảm xuống còn 40oC giai đoạn chuyển đổi bắt đầu. Tại giai đoạn này nấm/xạ khuẩn hoạt động tích cực. Chúng sẽ phân hủy các thành phần khó phân hủy như cành, lá cây. + Giai đoạn 3: Giai đoạn ổn định

13

Nhiệt độ sẽ duy trì trong khoảng dưới 30oC. Đây là giai đoạn cuối cùng của quá trình phân hủy hiếu khí, tiến hành duy trì giai đoạn trong khoảng thời gian 25 ngày. Tại đây các sinh vật như: Đẳng túc sẽ hoạt động tích cực, chúng nghiền nhỏ và trộn lẫn các thành phần hữu cơ và chất khoáng của phân compost.

1.2.2. Nguyên liệu Nguyên liệu dùng làm phân bón compost hiện nay chủ yếu từ nguồn rác hữu cơ đô thị với thành phần có thể làm phần compost như sau: - Các loại rau hư hỏng như: rau xà lách, rau mồng tơi, rau dền, ...

- Các loại quả thân mềm như: chuối, đu đủ, mận, ...

Trong lựa chọn nguyên liệu cần lưu ý đến các yếu tố sau: - Tỉ lệ cơ chất C/N là thông số dinh dưỡng quan trọng nhất - Kích thước nguyên liệu - Độ ẩm của hỗn hợp.

1.2.3. Các thông số kiểm soát trong quá trình làm phân compost Bảng 1.1. Các thông số quan trọng trong quá trình làm phân hữu cơ hiế u khí Giá tri ̣

Thông số 1. Kić h

Quá triǹ h ủ đa ̣t hiê ̣u quả tố i ưu khi kić h thước CTR khoảng 25 –

thướt

75mm

2. Tỷ lê ̣ C/N

Tỷ lê ̣ C/N tố i ưu dao đô ̣ng trong khoảng 25 – 50 Ở tỷ lê ̣ thấ p hơn, dư NH3 , hoa ̣t tiń h sinh ho ̣c giảm Ở tỷ lê ̣ cao hơn, chấ t dinh dưỡng bi ̣ha ̣n chế

3. Pha trô ̣n

Thời gian ủ ngắ n hơn

4. Đô ̣ ẩ m

Nên kiể m soát trong pha ̣m vi 50 - 60% trong suố t quá trin ̀ h ủ. Tố i ưu là 55%

5. Đảo trô ̣n

Nhằ m ngăn ngừa hiê ̣n tươ ̣ng khô, đóng bánh và sự ta ̣o thành các rảnh khi,́ trong quá trình làm phân hữu cơ, CTR phải đươ ̣c xáo trô ̣n đinh ̣ kỳ.

Tầ n suấ t đảo trô ̣n phu ̣ thuô ̣c vào quá triǹ h thực hiê ̣n

6. Nhiê ̣t đô ̣

Nhiê ̣t đô ̣ phải đươ ̣c duy trì trong khoảng 50 - 55C đối với mô ̣t

14

GiaĚ tri ĚŁ

ThĂ´ng sĂ´Ě

vaĚ€i ngaĚ€y đầ u vaĚ€ 55 - 60đ?‘œ C trong nhĆ°Ěƒng ngaĚ€y sau Ä‘oĚ . TrĂŞn 66ď‚°C, hoa ĚŁt tiĚ nh vi sinh vâ ĚŁt giảm Ä‘aĚ ng kể .

7. Kiể m soaĚ t

NhiĂŞ ĚŁt Ä‘Ă´ ĚŁ 60 - 70ď‚°C, caĚ c mầ m bĂŞ ĚŁnh bi ĚŁtiĂŞu diĂŞ ĚŁt

mầ m bê ̣nh 8. Nhu cầ u về

LĆ°ĆĄ ĚŁng oxy cầ n thiĂŞĚ t Ä‘Ć°ĆĄ ĚŁc tinĚ h toaĚ n dĆ°ĚŁa trĂŞn cân bÄƒĚ€ ng tỷ lĆ°ĆĄ ĚŁng.

khĂ´ng khiĚ

KhĂ´ng khiĚ chĆ°a oxy cầ n thiĂŞĚ t phải Ä‘Ć°ĆĄ ĚŁc tiĂŞĚ p xuĚ c Ä‘ĂŞĚ€ u vĆĄĚ i tĂ˘Ě t cả caĚ c phầ n của CTR laĚ€m phân TĂ´Ě i Ć°u 7-7,5. Ä?ể ha ĚŁn chĂŞĚ sĆ°ĚŁ bay hĆĄi NitĆĄ dĆ°ĆĄĚ i da ĚŁng NH3 , pH

9. pH

khĂ´ng vĆ°ĆĄ ĚŁt quaĚ 8,5 10. MĆ°Ě c Ä‘Ă´ ĚŁ

Ä?aĚ nh giaĚ sĆ°ĚŁ giảm nhiĂŞ ĚŁt Ä‘Ă´ ĚŁ vaĚ€o thĆĄĚ€i gian cuĂ´Ě i

phân hủy 11. DiĂŞ ĚŁn ticĚ h

CĂ´ng suĂ˘Ě t 50 tĂ˘Ě n/ ngaĚ€y cầ n khoảng 0,6 - 0,8 hecta Ä‘Ă˘Ě t

Ä‘Ă˘Ě t yĂŞu cầ u NguĂ´Ě€ n: Tchobanoglous vaĚ€ cĂ´ĚŁng sĆ°ĚŁ, 1993 KiĚ ch thĆ°ĆĄĚ c ha ĚŁt: KicĚ h thĆ°ĆĄĚ c ha ĚŁt ảnh hưƥ̉ng lĆĄĚ n Ä‘ĂŞĚ n tĂ´Ě c Ä‘Ă´ ĚŁ phân hủy. QuaĚ triĚ€nh phân hủy hiĂŞĚ u khiĚ xảy ra trĂŞn bĂŞĚ€ mă ĚŁt ha ĚŁt, ha ĚŁt coĚ kicĚ h thĆ°ĆĄĚ c nhỏ seĚƒ coĚ tổ ng diĂŞ ĚŁn tiĚ ch bĂŞĚ€ mă ĚŁt lĆĄĚ n nĂŞn seĚƒ tăng diĂŞ ĚŁn tiĚ ch tiĂŞĚ p xuĚ c vĆĄĚ i oxy, gia tăng vâ ĚŁn tĂ´Ě c phân hủy.

Tuy nhiĂŞn, nĂŞĚ u kicĚ h thĆ°ĆĄĚ c ha ĚŁt quaĚ nhỏ seĚƒ vaĚ€ chă ĚŁt laĚ€m ha ĚŁn chĂŞĚ sĆ°ĚŁ lĆ°u thĂ´ng khiĚ trong Ä‘Ă´Ě ng ủ, Ä‘iĂŞĚ€ u naĚ€y seĚƒ laĚ€m giảm oxy cầ n thiĂŞĚ t cho caĚ c vi sinh vâ ĚŁt trong Ä‘Ă´Ě ng ủ vaĚ€ laĚ€m giảm mĆ°Ě c Ä‘Ă´ ĚŁ hoa ĚŁt Ä‘Ă´ ĚŁng của vi sinh vâ ĚŁt. NgĆ°ĆĄ ĚŁc la ĚŁi, ha ĚŁt coĚ kicĚ h thĆ°ĆĄĚ c quaĚ lĆĄĚ n seĚƒ coĚ Ä‘Ă´ ĚŁ xĂ´Ě p cao vaĚ€ ta ĚŁo ra caĚ c ranĚƒ h khiĚ laĚ€m cho sĆ°ĚŁ phân bĂ´Ě khiĚ khĂ´ng Ä‘ĂŞĚ€ u, khĂ´ng coĚ lĆĄ ĚŁi cho quaĚ triĚ€nh chĂŞĚ biĂŞĚ n phân hĆ°Ěƒu cĆĄ. Ä?Ć°ĆĄĚ€ng kiĚ nh ha ĚŁt coĚ thể dao Ä‘Ă´ ĚŁng tĆ°Ě€ 25 – 75mm. Ta coĚ thể Ä‘a ĚŁt Ä‘Ć°ĆĄ ĚŁc kicĚ h thĆ°ĆĄĚ t tĂ´Ě i Ć°u bÄƒĚ€ ng caĚ ch cÄƒĚ t, nghiĂŞĚ€ n vaĚ€ saĚ€ng lo ĚŁc vâ ĚŁt liĂŞ ĚŁu thĂ´ ban đầ u.

Tỷ lĂŞ ĚŁ C/N: CoĚ rĂ˘Ě t nhiĂŞĚ€ u nguyĂŞn tĂ´Ě ảnh hưƥ̉ng Ä‘ĂŞĚ n quaĚ trin Ě€ h phân hủy do vi sinh vâ ĚŁt, trong Ä‘oĚ cacbon vaĚ€ nitĆĄ laĚ€ cầ n thiĂŞĚ t nhĂ˘Ě t, tỷ lĂŞ ĚŁ C/N laĚ€ thĂ´ng sĂ´Ě dinh dĆ°ĆĄĚƒng quan tro ĚŁng nhĂ˘Ě t; quan tro ĚŁng kĂŞĚ tiĂŞĚ p laĚ€ nguyĂŞn tĂ´Ě photpho (P); lĆ°u huyĚ€nh (S); canxi (Ca). Khoảng 20 % - 40% của chĂ˘Ě t thải hĆ°Ěƒu cĆĄ cầ n thiĂŞĚ t cho quaĚ trin Ě€ h Ä‘Ă´Ě€ ng hoĚ a thaĚ€nh tĂŞĚ baĚ€o mĆĄĚ i, phầ n coĚ€n la ĚŁi chuyể n hoĚ a thaĚ€nh CO2 . Cacbon cung cĂ˘Ě p năng lĆ°ĆĄ ĚŁng

15

và sinh khố i cơ bản để ta ̣o ra khoảng 50% khố i lươ ̣ng tế bào vi sinh vâ ̣t. Nitơ là thành phầ n chủ yế u của protein, axit amin, enzym, co-enzym cầ n thiế t cho sự phát triể n và hoa ̣t đô ̣ng của tế bào. Tỷ lê ̣ C/N dao đô ̣ng tố t nhấ t từ 20 - 50. Ở mức tỷ lê ̣ thấ p hơn, nitơ sẽ thừa và sinh ra khí NH3 , gây mùi khai. Ở mức tỷ lê ̣ cao hơn ha ̣n chế sự phát triể n vi sinh vâ ̣t do thiế u N. Bảng 1.2. Tỷ lê ̣ C/N của chấ t thải STT Chấ t thải

N

Tỷ lê ̣ C/N

(% khố i lươ ̣ng khô) 1

Phân bắ c

5,5 – 6,5

6 - 10

2

Nước tiể u

15 - 18

0,8

3

Máu

10 - 14

3,0

4

Phân đô ̣ng vâ ̣t

-

4,1

5

Phân bò

1,7

18

6

Phân gia cầ m

6,3

15

7

Phân cừu

3,75

22

8

Phân heo

3,75

20

9

Phân ngựa

2,3

25

10

Bùn cố ng thải khô

4-7

11

11

Bùn hoa ̣t tiń h đã phân hủy

1,88

15,7

12

Bùn cố ng đã phân hủy

2,4

-

13

Bùn hoa ̣t tính thô

5,6

6,3

14

Cỏ cắ t xén

3-6

12 - 15

15

Chấ t thải rau quả

2,5 - 4

11 -12

16

Cỏ hỗn hơ ̣p

2,4

19

17

Lá khoai tây

1,5

25

18

Trấ u lúa mì

0,3 - 0,5

128 - 150

19

Trấ u yế n ma ̣ch

1,05

48

20

Gỗ nghiề n

0,13

170

21

Ma ̣t cưa

0,1

200 – 500

16

STT Chấ t thải

N

Tỷ lê ̣ C/N

(% khố i lươ ̣ng khô) 23

Gỗ thông

0,37

723

24

Chấ t thải giế t mổ hỗn hơ ̣p

7 - 10

2

25

Giấ y hỗn hơ ̣p

0,25

173

26

Giấ y báo

0,05

983

27

Giấ y nâu ( gói hàng)

0,01

4490

28

Ta ̣p chí

0,07

470

29

Tài liê ̣u

0,17

223

30

Cỏ xén

2,15

20,1

31

Lá cây ( tươi)

0,5 – 1,0

40 – 80

32

Sinh khố i thực vâ ̣t

1,96

20,9 - 24

Nguồ n: Chongrak, 1996, Tchobanoglous và cộng sự, 1993 Đô ̣ ẩ m: Là mô ̣t yế u tố cầ n thiế t cho hoa ̣t đô ̣ng của vi sinh vâ ̣t trong quá trin ̀ h chế biế n phân hữu cơ. Vì nước cầ n thiế t cho quá triǹ h hòa tan chấ t dinh dưỡng vào nguyên sinh chấ t của tế bào. Đô ̣ ẩ m tố i ưu cho quá trin ̀ h ủ phân CTR nằ m trong khoảng 50% - 60%. Nế u đô ̣ ẩ m quá nhỏ (<30%) sẽ ha ̣n chế hoạt đô ̣ng của vi sinh vâ ̣t, còn khi đô ̣ ẩ m quá lớn (>65%) thì quá trình phân hủy sẽ châ ̣m la ̣i, sẽ chuyể n sang chế đô ̣ phân hủy ki ̣khí vì quá triǹ h thổ i khí bi ̣cản trở do hiện tượng bit́ kiń các khe rỗng không cho khí đi qua, gây mùi hôi gây rò rỉ chấ t dinh dưỡng và lan truyề n vi sinh vâ ̣t gây bê ̣nh.

-Trường hợp độ ẩm lớn hơn 65% + Sử dụng túi hút ẩm: Dùng các vật liệu hút ẩm tốt như mạt cưa để làm chất độn. + Trộn thêm phụ gia như: Mạt cưa, tro, bánh dầ u, bã cà phê...

- Trường hợp độ ẩm nhỏ hơn 30% + Phun ẩm + Tuần hoàn nước rĩ -Ta có thể kiể m tra đô ̣ ẩ m bằ ng cách sau:

17

+Nếu bóp thấy nước rỉ ra ngoài kẻ tay là thừa nước, cần bổ sung thêm lá cỏ khô, rơm rạ để điều chỉnh độ ẩm. + Nếu bóp thấy rác dính chặt thì độ ẩm đạt yêu cầu. + Nếu bóp thấy rác không dính chặt (bời rời) thì không đủ nước, cần bổ sung thêm nước Nhiêṭ đô ̣: Nhiê ̣t đô ̣ trong khố i ủ là sản phẩ m phu ̣ của sự phân hủy các hơ ̣p chấ t hữu cơ bởi vi sinh vâ ̣t, phu ̣ thuô ̣c vào kić h thước của đố ng ủ, đô ̣ ẩ m, không khí và tỷ lê ̣ C/N, mức đô ̣ xáo trộn và nhiê ̣t đô ̣ môi trường xung quanh.

Nhiê ̣t đô ̣ là mô ̣t yế u tố quan tro ̣ng ảnh hưởng đế n hoa ̣t tính của vi sinh vâ ̣t trong quá triǹ h chế biế n phân hữu cơ và cũng là mô ̣t trong các thông số giám sát và điề u khiể n quá trình ủ CTR. Trong quá trình ủ nhiê ̣t đô ̣ cầ n duy trì từ 45-60 trong vòng mô ̣t tuầ n, vì ở nhiê ̣t đô ̣ này, quá trình chế biế n phân vẫn hiê ̣u quả và mầ m bê ̣nh bi ̣tiêu diê ̣t.

Nhiê ̣t đô ̣ trong đố ng ủ có thể điề u khiể n bằ ng nhiề u cách như hiê ̣u chỉnh tố c đô ̣ thổ i khí và đô ̣ ẩ m, cô lâ ̣p khố i ủ với môi trường bên ngoài bằ ng cách che phủ hơ ̣p lý.

Nhu cầ u về không khí: Khố i ủ đươ ̣c cung cấ p không khí từ môi trường xung quanh để vi sinh vâ ̣t sử dụng cho sự phân hủy chấ t hữu cơ, cũng như làm bay hơi nước và giải phóng nhiê ̣t. Nế u khí không đươ ̣c cung cấ p đầ y đủ thì trong khố i ủ có thể có những vùng ki ̣khi,́ gây mùi hôi.

Lươ ̣ng không khí cung cấ p cho khố i phân hữu cơ có thể thực hiê ̣n bằ ng cách: Đảo trô ̣n, sử du ̣ng ố ng thông khí, thổ i khí. pH: Giá tri ̣pH nằ m trong khoảng 5,5 – 8,5 là tố i ưu cho các vi sinh vâ ̣t trong quá trình ủ phân rác. Các vi sinh vâ ̣t, nấ m, tiêu thu ̣ các hơ ̣p chấ t hữu cơ và thải ra các axit hữu cơ. Trong giai đoa ̣n đầ u của quá trin ̀ h phân hủy rác, các axit này bi ̣tić h tu ̣ và kế t quả làm giảm pH, kìm hãm sự phát triể n của nấ m và vi sinh vâ ̣t, kìm hãm sự phân hủy lignin và xenlulo. Các axit hữu cơ sẽ tiế p tu ̣c bi ̣ phân hủy trong quá trình ủ phân rác. Nế u hê ̣ thố ng trở nên yế m khi,́ viê ̣c tić h tu ̣ các axit có thể làm giảm pH xuống 4,5 và gây ảnh hưởng nghiêm tro ̣ng đế n hoa ̣t đô ̣ng của vi sinh vâ ̣t.

18

CHƯƠNG II. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Khung nghiên cứu Nghiên cứu chung - Tìm hiểu sản xuất phân compost trên thế giới và Việt Nam quy mô lớn và quy mô hộ gia đình, các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình sản xuất phân compost - Thời gian: 1/920/10/2017 -Phương pháp: Nghiên cứu tài liệu

Nghiên cứu cụ thể Điều tra, phỏng vấn

Tiến hành làm phân

- Phỏng vấn 210 hộ cho 6 quận và 1 huyện, phỏng vấn về lượng rác thải hữu cơ và những rào cản ảnh hưởng đến việc sản xuất phân compost

- Làm phân thực nghiệm và làm phân thí điểm tại 5 hộ dân: Theo dõi và đánh giá chất lượng phân.

- Thời gian: 1/1115/11/2017 -Phương pháp: Điều tra, phỏng vấn

- Thời gian: 30/11/201730/3/2018 - Phương pháp: Nghiên cứu thực địa và phương pháp trong phòng thí nghiệm

2.1. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU 2.1.1. Đố i tượng Rác thải hữu cơ hô ̣ gia điǹ h ta ̣i TP. Đà Nẵng.

Hộ dân triển khai compost

Theo dõi và đánh giá - Theo dõi hành hành vi vi, thái độ trong và sau khi thực hiện thí điểm và tìm ra các yếu tố rào cản đên việc sản xuất phân compost -Thời gian: 30/11/201715/4/2018 -Phương pháp: Quan sát theo dõi kết hợp phỏng vấn sâu

19

2.1.2. Pha ̣m vi nghiên cứu Không gian: TP. Đà Nẵng

Hình 2.1. Bản đồ khu vực Đà Nẵng Nguồn: www.Danang.gov.vn, 2015 Thời gian: 9/2017 đế n 4/2018

2.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU - Lập phiếu điều tra và phỏng vấn hộ gia đình tại 6 quận và 1 huyện.

- Làm thực nghiệm phân compost.

- Chọn 5 hộ gia đình để làm thí điểm và quan sát quá trình phân hủy của phân đồ ng thời quan sát hành vi của người dân.

2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.3.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu - Tìm tài liệu về ủ phân compost trên thế giới và Việt Nam - Ủ phân compost quy mô hộ gia đình - Yếu tố ảnh hưởng đến quá trình ủ phân compost, vấn đề còn tồn tại.

20

2.3.2. Phương pháp điều tra, phỏng vấ n - Sử dụng bảng câu hỏi kết hợp với phỏng vấ n sâu: phỏng vấ n hô ̣ dân, phỏng vấ n tổ trưởng, các cán bô ̣.

- Số lượng: 210 hộ - Nội dung phỏng vấn: + Phỏng vấn lượng rác thải hữu cơ hộ gia đình + Phỏng vấn những hiểu biết về phân compost + Phỏng vấn những lý do không sản xuất phân compost đối với hộ chưa làm + Đối với những hộ đã sản xuất phân compost tìm hiểu những khó khăn trong quá trình ủ phân.

2.3.3. Phương pháp nghiên cứu thực điạ - Quan sát hiện tượng và tốc độ phân hủy phân compost.

- Thu thập số liệu và ghi chép trong quá trình làm phân tại 5 hộ gia đình.

2.3.4. Phương pháp phân tích trong phòng thí nghiệm Bảng 2.1. Phương pháp phân tích các mẫu nguyên liệu Chỉ tiêu

Phương pháp phân tích

pH

TCVN 5979:2007

TOC

TCVN 9294:2012

T-N

TCVN 8557:2010

Độ ẩm

TCVN 9297 : 2012

2.3.5. Phương pháp xử lý số liệu - Thống kê số liệu thu được bằng phần mềm excel.

- Dùng phần mềm excel để vẽ sơ đồ biểu diễn sự thay đổi nhiệt độ, độ ẩm và pH.

21

CHƯƠNG III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 3.1. KẾT QUẢ ĐIỀU TRA KHẢO SÁT HỘ GIA ĐÌ NH 3.1.1. Lượng rác thải sinh hoa ̣t phát sinh hàng ngày trong gia đình Kết quả khảo sát lượng rác thải phát sinh hàng ngày của 210 hộ gia đình tại

Số hộ

thành phố Đà Nẵng được thể hiện dưới hình 3.1: 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

81 73

31

<1kg

25

1kg-2kg 2kg-3kg Lượng rác (kg)

>3kg

Hình 3.1. Lượng rác thải sinh hoạt phát sinh hàng ngày trong gia đình Trong 210 hộ khảo sát thì số hộ gia đình có lượng rác thải từ 2kg-3kg là cao nhất 81 hộ chiếm 38,57%, số hộ có lượng rác thải từ 1kg-2kg là 73 hộ chiếm 34,76%, số hộ có lượng rác <1kg và >3kg hầu như ít hơn chiếm 24,3%. Qua số liệu trên ta có thể thấy lượng rác thải tại hộ gia đình tương đối lớn và việc đưa ra giải pháp để xử lý là điều cấp bách trong thời gian hiện tại.

3.1.2. Lượng rác thải hữu cơ trong gia đin ̀ h Trong lượng rác thải phát sinh hàng ngày thì lượng rác thải hữu cơ luôn chiếm phần lớn, thành phần chủ yếu là thức ăn thừa, rau củ quả, lá cây, cỏ…Kết quả khảo sát lượng rác thải hữu cơ được thể hiện ở hình 3.2:

22

120

105

100

Số hộ

80 60

51 34

40

20 20 0 >80%

50-<80% 30-<50% Lượng rác thải hữu cơ

<30%

Hình 3.2. Lượng rác thải hữu cơ trong gia đình Trong tổng lượng rác thải hộ gia đình thì lượng rác thải hữu cơ là thành phần chiếm nhiều nhất. Trong 210 hộ khảo sát thì đã có 105 hộ có lượng rác thải hữu cơ trên 80%, rác hữu cơ được xem như là thành phần chính trong lượng rác thải hàng ngày của hộ gia đình. Những hộ có lượng rác thải hữu cơ thấp là do hộ đó dùng rác hữu cơ cho vật nuôi hoặc là những công nhân viên ít sinh hoạt tại gia.

3.1.3. Cách thức xử lý rác hữu cơ của các hộ gia đình Cách tận dụng lại rác thải là điều rất cần thiết cho hộ gia đình nhằm góp phần tạo một môi trường xanh sạch đẹp cho thành phố Đà Nẵng. Nhưng hầu như các hộ gia đình đều không có cách xử lý nào cho hiệu quả và thân thiện, đa số đều vứt bừa bãi và đổ vào thùng rác công cộng. Cụ thể kết quả khảo sát được thể hiện hình 3.3:

11% 38%

51%

Bỏ bãi đất trống, đổ vào thùng rác công cộng Cho gia súc, gia cầm ủ phân

Hình 3.3. Cách thức xử lý rác hữu cơ của các hộ gia đình

23

Sau khi khảo sát về cách thức xử lý rác thải hữu cơ hộ gia đình thì hầu hết 90% hộ gia đình đều chưa có cách xử lý nào để giảm thiểu rác hữu cơ, đa số đã đổ lượng rác thải đó vào thùng rác công cộng hoặc đổ bừa bãi vào bãi đất trống, hay chỉ là thói quen tận dụng cho vật nuôi, hộ gia đình chưa có cách xử lý rác một cách khoa học để giảm thiểu lượng rác thải hữu cơ, chỉ có một số nhỏ còn lại là 22 hộ chiếm 11% biết áp dụng việc sử dụng rác ủ phân làm nguồn dinh dưỡng bón cho cây

3.1.4. Lý do các hộ dân không làm phân compost Phân compost đã khá phổ biến nhưng đến hiện tại vẫn ít được áp dụng tại thành phố Đà Nẵng. Để biết được nguyên nhân thì tôi tiến hành khảo sát 210 hộ và kết quả được thể hiện ở hình 3.4:

11% 18%

45%

26%

Không biết Không trồng cây Không có đất

Hình 3.4. Lý do các hộ dân không làm phân compost Qua quá trình khảo sát 220 hộ tại Đà Nẵng thì có 22 hộ đã áp dụng sản xuất phân compost và 90% hộ gia đình còn lại chưa có cách xử lý, nguyên nhân chính là do họ không biết về phân ủ vi sinh chiếm 45% và do không có đất. Nguyên nhân chủ quan còn lại do không đủ sức khỏe và không có thời gian.

3.1.5. Những khó khăn trong quá trình ủ phân của các hộ gia đình Không những khó khăn về diện tích, hiểu biết và thời gian khiến hộ dân không làm phân compost, đối với những hộ đã từng làm kể cả làm trong thời gian dài nhưng vẫn bỏ, vậy lý do là do đâu. Qua quá trình khảo sát vào tháng 11/2017 thì có 2 nguyên nhân: Nguyên nhân khách quan do phân phân hủy lâu, có sự xuất hiện

24

mùi hôi và giòi, nguyên nhân chủ quan do hộ dân không có thời gian và hạn chế về sức khỏe.

Số hộ

11

5 3 2 Lâu

Hôi

Giòi

1 Chuột phá

Không

Hình 3.5. Những khó khăn trong quá trình ủ phân của các hộ gia đình Trong 210 hộ gia đình được khảo sát thì có 22 hộ biết về ủ phân compost nhưng vẫn còn một số tồn tại như lâu, hôi, giòi, chuột phá. Và khi đi sâu vào vấn đề thì người dân vẫn chưa có kỹ thuật hay quy trình nào để ủ phân, hầu hết là lâu vì họ chưa dùng men vi sinh để thúc đẩy sự phát triển của vi sinh vật, và dụng cụ ủ ở đây họ dùng ủ đống và làm thùng xốp nhỏ, lúc này thùng không được đục lỗ và không đảo trộn nên gây ra tình trạng phân hủy kị khí gây hôi và giòi đồng thời mùi hôi lôi cuốn loài chuột. Ngoài ra họ còn đưa trực tiếp rác thải vào gốc cây mà không qua quá trình ủ, lúc này chính chúng ta đã đưa thẳng vi sinh gây hại và kí sinh trùng vào cây trồng.

3.2. XÂY DỰNG QUY TRÌNH Ủ PHÂN QUY MÔ HỘ GIA ĐÌ NH VÀ NHỮNG LƯU Ý KHI LÀM PHÂN Trên cơ cở nghiên cứu các tài liệu của Nguyễn Đại Nghĩa về “Áp dụng công nghệ ủ sinh học hiếu khí xử lý chất thải rắn hữu cơ các chợ trên địa bàn thành phố Đà Nẵng” năm 2016, “Đề tài Xây dựng quy trình làm phân compost từ rác thải hữu cơ quy mô hộ gia đình tại thành phố Hội An tỉnh Quảng Nam” năm 2013 và tiến hành ủ phân thực nghiệm trong thời gian 2 tháng tại trường ĐHSP Đà Nẵng tôi đề xuất quy trình ủ phân như sau:

25

Chuẩ n bi thu ̣ ̀ ng ủ Thu gom, phân loa ̣i Cắ t nhỏ nguyên liê ̣u Phố i trô ̣n hỗn hơ ̣p

Ủ

Lấy phân ra ngoài Hình 3.6. Quy trình ủ phân compost quy mô hộ gia đình Thuyết minh quy trình ủ phân compost Bước 1: Làm thùng ủ Sử dụng thùng có dung tích 200 lít có nắp đậy, khoan các lỗ để cho phép không khí lưu thông và thoát nước khi độ ẩm quá mức Đặt thùng thẳng đứng trên các phiến đá hoặc trên giá để không khí lưu thông vào thùng, cho chất thải hữu cơ vào và trộn đều.

Hình 3.7. Dụng cụ ủ phân compost

26

Điểm đặt thùng nên cách xa nguồn nước sinh hoạt, được đậy kín tránh nước mưa gây thối rửa. Nên có rãnh thoát nước tránh đọng vũng gây mùi hôi thối, lầy lội.

Phần vách gần đáy thùng ủ nên có 2 cửa nhỏ vuông với kich cỡ sao cho dể dàng lấy phân dưới đáy thùng (khoảng dài 2 tấc, ngang 1,5 tấc).

Thùng phải có nắp đậy kín. Thùng đóng bằng cây tạp, ván thì cũng cần có cửa để dễ lấy phân sau này.

Lưu ý: + Người dân thường làm phân bằ ng thùng xố p, lúc này dùng thùng xố p quá nhỏ thì làm cho đố ng ủ không thể lên nhiê ̣t đô ̣ cao ko giế t chế t đươ ̣c vi sinh có ha ̣i hay kí sinh trùng. + Không đu ̣c lỗ trên thùng phân, lúc này làm cho đố ng ủ thiế u oxi để phân hủy, phân hủy châ ̣m và hôi thố i. + Làm bằ ng thùng xố p khi đổ rác hay đồ ăn thừa thì đề u bi ̣ chuô ̣t phá do chuô ̣t ưa đồ ăn nhà bế p. + Người dân thường đổ trực tiếp rác thải vào gốc cây, lúc này chúng ta đã đưa thẳng vi sinh gây hại và kí sinh trùng và cây trồng.

Bước 2: Thu gom, phân loại - Rác hữu cơ được thu gom tại hô ̣ gia điǹ h. Sau đó được phân thành từng loại và loại bỏ các thành phần tạp chất: dây buộc nilong, giấy carton...

- Mạt cưa lấy từ xưởng gỗ mịn và ít dăm.

Hình 3.8. Mạt cưa lấy từ xưởng gỗ

27

Lưu ý: - Không đưa vào lá bạch đàn, lá tràm, lá xả tươi, vỏ cam, quýt vì các loại này chứa tinh dầu làm hại đến sự phát triển của vi sinh vật, làm giảm đô ̣ pH. - Đa số người dân làm phân chủ yế u là lá cây khô, xơ dừa, bã cà phê, mạt cưa. Lúc này làm cho C/N không đảm bảo làm phân phân hủy lâu và không đủ chấ t dinh dưỡng.

- Khi làm phân người dân không hề dùng vi sinh, viê ̣c dùng vi sinh sẽ giúp phân phân hủy nhanh, không hôi thố i, đồ ng thời bổ sung thêm dinh dưỡng cho cây trồ ng.

Bước 3: Cắ t nhỏ nguyên liệu - Khi làm phân compost từ rác thải hữu cơ, kích thước của rác thải cũng là một điều khá quan trọng. Bởi vì nế u để đô ̣ dài lớn sẽ ảnh hưởng đế n thời gian phân hủy, nế u cắ t nhỏ quá thì dẫn đế n tình tra ̣ng thiế u oxi do không có đô ̣ hở trong thùng.

Nên cầ n cắt nhỏ nguyên liệu với độ dài khoảng 5-7 cm.

Bước 4: Phối trộn hỗn hợp -Trô ̣n tấ t cả hỗn hơ ̣p chấ t thải, mạt cưa, và men vi sinh.

-Lúc này ta dùng men Bima để làm phân.

Bảng 3.1. Khối lượng từng loại nguyên liệu trong 23kg hỗn hợp ủ Nguyên vật liệu

Khối lượng (kg)

Cỏ cắ t xén

4.8

Mạt cưa

3.5

Chấ t thải rau quả

10.32

Lá cây

3.54

Vi vinh

0.4

Bước 5: Ủ - Trải đều nguyên liệu vào thùng ủ. Cứ raĩ mô ̣t lớp rác dày 30-50cm thì rải mô ̣t lớp men vi sinh.

- Kiể m tra đô ̣ su ̣t, C/N, nhiê ̣t đô ̣, đô ̣ pH, đô ̣ ẩ m, đảo trô ̣n.

28

Lưu ý: - Khi rác có mùi hôi, ruồ i nhă ̣ng thì rải mô ̣t lớp đấ t mỏng khô hoă ̣c mạt cưa, rơm ra ̣, lá cỏ khô, xác mía hoặc bao phủ lớp mặt bằng giấy báo.

- Dùng tờ giấ y báo đâ ̣y lên bề mă ̣t sau đó tiế p tu ̣c bỏ rác vào thùng ủ. Tưới thêm nấ m Tricoderma hoặc các loại chế phẩm sinh học khác (Enzim) có bán ở các cửa hàng bán các sản phẩm bảo vệ thực vật.

- Không đảo trô ̣n: Làm phân thiế u oxi, phân hủy châ ̣m và gây mùi hôi thố i.

Bước 6: Lấ y phân compost ra ngoài - Không nên sử dụng phân compost từ khi gieo hạt.

Sử dụng phân compost, bạn luôn nghĩ rằng nó rất an toàn và có thể sử dụng ngay từ khi gieo hạt. Tuy nhiên, khi gieo hạt bạn không nên sử dụng phân compost từ rác thải hữu cơ bởi, nó chứa quá nhiều nước và có hàm lượng muối khoáng cao, ngăn ngừa quá tình nảy mầm của hạt. Khi cây đã bắt đầu phát triển, bạn có thể sử dụng phân compost để cung cấp chất dinh dưỡng, kích thích sự phát triển của cây.

- Phân compost khi được lấy từ thùng ra, tốt nhất nên để phơi gió 1- 2 ngày để giảm nhiệt độ mới đưa vào bón cây trồng.

- Thời gian phân có thể dùng đươ ̣c là từ 1-1,5 tháng. Phân tơi xốp, hạt mịn, không có mùi hôi thối, ngã màu nâu đen (đặc điểm của phân compost) lấy ra ở cửa bên dưới bón cho rau màu, cây kiểng. Nếu phân lấy ra bị ướt, chưa mịn thì chưa đạt yêu cầu. Ta bỏ phân này ủ trở lại vào thùng và trộn chung với rơm rạ, lá cây khô hoặc tro bếp để giảm độ ẩm (nếu phân còn ướt).

3.3. KẾT QUẢ DIỄN BIẾN NHIỆT ĐỘ, PH VÀ ĐỘ ẨM KHI LÀ M THỰC NGHIỆM 3.3.1. Kế t quả so sánh độ phân hủy rác giữa hai men vi sinh balasa và bima Thời gian thực hiện từ 1/9/2017 đến 30/9/2017 Bảng 3.2. Nguyên liệu đầu vào trong thùng ủ khi so sánh 2 men vi sinh Nguyên liệu

Chất thải rau quả

Phân bò

Mạt cưa

Lá cây

Khối lượng (kg)

15

2

3.5

3

29

60

Nhiệt độ

50 40

48 46 29

30

45 42 24

30 29 25

27 25 24

26 26 25

27 27 25

26 25

25 25 24

24 23

23 22

22

3

6

9

12

15 Ngày

18

21

24

27

30

20 10 0 1

Bên ngoài

Bima

Balasa

Hình 3.9. Sơ đồ biể u diễn nhiê ̣t độ giữa hai men vi sinh bima và balasa 7.5 7.5 7

8 7

9 8 7

7.5 7.5 7

7

7 6.5 6.5

7 6.5

7

7 7 6.5

7

7

1

3

6

9

12

15 Ngày

18

21

24

27

30

10

pH

8 6 4 2 0

Bên ngoài

Bima

Balasa

Hình 3.10. Sơ đồ biể u diễn độ pH giữa hai men vi sinh bima và balasa 30 25

25.7

26.1 20.3

22

C/N

20 14.9

17.2

15 10 5 0 Ngày đầu của giai đoạn phân hủy

Ngày giữa của giai đoạn chuyển đổi BIMA

Ngày cuối giai đoạn ổn định

BALASA

Hình 3.11. Kết quả biểu diễn C/N giữa hai men vi sinh Bima và Balasa

30

Bảng 3.3. Kết quả đo độ ẩm(%) của 2 men vi sinh bima và balasa Men vi sinh

Giai đoạn 1

Giai đoạn 2

Giai đoạn 3

Bima

61,3

55,4

50

Balasa

65,2

57

53,4

So sánh kết quả giữa hai men vi sinh bima và balasa +Vào giai đoạn hai khi nhiệt độ bắt đầu tăng cao thì thùng ủ dùng men bima có nhiệt độ cao hơn balasa 2C + Dựa vào đánh giá cảm quan trong quá trình phân hủy rác thì men bima ít hôi hơn men balasa + Bima phân hủy rác nhanh hơn balasa 3 ngày và rác phân hủy một cách mịn hơn balasa + Kết quả phân tích C/N thì men bima có độ phân hủy tốt hơn và phù hợp với tiêu chuẩn phân compost C/N= 10-15 + Ngoài ra bima có bổ sung nấm đối kháng tricoderma cho cây Vì vậy sử dụng men bima là sự lựa chọn tốt cho hộ dân

3.3.2. Kết quả làm phân compost tại trại thực nghiệm

Nhiệt độ

Thời gian thực hiện từ 1/10/2017-19/11/2017 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

50

45

34

36 34 33

31 29 29 29 28 28 27

25 25 25 26

28

34 32 32

28 31 31 28 27 27 26 26 28 25 28 23 23 23 24

1

8

2

5

11 14 17 20 23 26 29 32 35 38 41 44 47 50

Ngày Bên ngoài

Thùng

Hình 3.12. Sơ đồ biể u diễn nhiê ̣t độ của phân làm tại nhà thực nghiê ̣m Quá trình phân hủy của phân diễn ra trong 42 ngày, nhanh hơn so với quá trình phân hủy phân của người dân trước đây tầ m 15-30 ngày.

31

Theo kết quả theo dõi nhiệt độ thì nhiệt độ cao nhất là 50C. Trong tuần đầu tiên do quá trình phân hủy sinh học xảy ra mạnh kèm theo sự tỏa nhiệt nên giai đọan này nhiệt độ tăng cao. Nhiệt độ dần hạ thấp đến khi bằng nhiệt độ môi trường.

Nhiệt độ giảm dần đến nhiệt độ môi trường là do khối lượng nguyên liệu cho vào ủ ít, quá trình phân hủy diễn ra chậm dần. Ngoài ra do không bổ sung chế phẩm vi sinh nên quá trình phân hủy diễn ra chậm dẫn đến nhiệt độ không tăng cao.

7

8

5.5

6

pH

7

7

6.5

7 7.5 7 7

5.5

7 7 6 6.5

7

7 7.5 7 7 7 7 7 7 7 7 7.5 6.5 6 6.5 5.5 6

4 2 0

1

2

5

8 11 14 17 20 23 26 29 32 35 38 41 44 47 50 Ngày Bên ngoài

Thùng

Hình 3.13. Sơ đồ biể u diễn pH của phân làm tại nhà thực nghiê ̣m Qua kết quả phân tích giá trị pH dao động trong khoảng 5,5 –7,5. pH có hiện tượng giảm chứng tỏ giai đoạn này các vi sinh vật, nấm tiêu thụ các hợp chất hữu cơ và thải ra các acid hữu cơ dẫn đến pH giảm thấp. Tuy có sự biến thiên của pH nhưng giá trị pH vẫn nằm trong tiêu chuẩn quy định theo tiêu chuẩn ngành TCVN 5979:2002 30

26.8

25 20

C/N

20 14.2

15

C/N

10 5 0 Ngày đầu của giai đoạn phân hủy

Ngày giữa của giai Ngày cuối giai đoạn đoạn chuyển đổi ổn định

Hình 3.14. Biểu đồ kết quả theo tỷ lệ C/N Kết quả phân tích C/N phù hợp với tiêu chuẩn phân compost C/N=10-15

32

Bảng 3.4. Kết quả đo độ ẩm(%) trong quá trình làm phân thực nghiệm Giai đoạn

Giai đoạn 1

Giai đoạn 2

Giai đoạn 3

Độ ẩm (%)

67

62,4

58,1

Giai đoạn 1 độ ẩm cao do lúc này rác thải có hiện tượng rỉ nước nhưng hầu như không ảnh hưởng đến phân, qua giai đoạn 2,3 độ ẩm giảm dần và phù hợp tiêu chuẩn TCVN 9297 : 2012

3.4. KẾT QUẢ BIỂU DIỄN NHIỆT ĐỘ VÀ PH KHI TRIỂN KHAI TẠI 5 HỘ GIA ĐÌNH Để tiến hành ủ phân ta chuẩn bị nguyên liệu đầu vào và bắt đầu xử lý Bảng 3.5. Nguyên liê ̣u đầ u vào của 5 hộ gia đình Hộ gia đình

Nguyên vật liệu (kg) Cỏ cắ t xén

Mạt cưa

Chấ t thải

Lá cây

rau quả Lê Văn Huấn (Hộ 1)

4.8

3.5

10.32

3.54

Nguyễn Thị Gái (Hộ 2)

5.6

4.2

9.4

4.8

Nguyễn Thi Mai (Hộ 3) ̣

5.3

3.9

11.7

6.1

Phan Thị Lan (Hộ 4)

4.3

2.5

10.7

5.9

Nguyễn Văn Xê (Hộ 5)

5.1

3.9

11.7

6.1

60

Nhiệt độ

50 40 30 20 10 0 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 16

Ngày Hộ 1

Hộ 2

Hộ 3

Hộ 4

Hộ 5

Hình 3.15. Biểu đồ biểu diễn nhiệt độ giữa 5 hộ

33

10

pH

8 6 4 2 0 1

2

3

Hộ 1

4

5

6

Hộ 2

7

8 9 Ngày Hộ 3

10 11 12 13 14 15 16

Hộ 4

Hộ 5

Hình 3.16. Biểu đồ biểu diễn pH giữa 5 hộ Qua kết quả về nhiệt độ và pH về việc ủ phân của 5 hộ gia đình thì hầu như không thay đổi nhiều so với việc làm phân trong thực nghiệm. Đối với nhiệt độ trong tuần đầu tiên do quá trình phân hủy sinh học xảy ra mạnh kèm theo sự tỏa nhiệt nên giai đoạn này nhiệt độ tăng cao. Nhiệt độ cao nhất là 49C, nhiệt độ dần hạ thấp đến khi bằng nhiệt độ môi trường. pH dao động từ 5-8, tuy có sự biến thiên của pH nhưng giá trị pH vẫn nằm trong tiêu chuẩn quy định theo tiêu chuẩn ngành

C/N

TCVN 5979:2002.

35 30.65 27.6 27.08 30 28.27 26.18 25 19.57 18.7 17.96 17.46 16.96 20 16.32 15.01 14.98 14.22 14.11 15 10 5 0 Hộ 1 Hộ 2 Hộ 3 Hộ 4 Hộ 5 Ngày đầu của gia đoạn phân hủy Ngày giữa của giai đoạn chuyển đổi Ngày cuối giai đoạn ổn định

Hình 3.17. Biểu đồ kết quả theo tỷ lệ C/N Qua kết quả phân tích về thành phần hữu cơ C/N giữa 5 hộ gia đình thì hầu như đã đạt chuẩn về phân compost C/N=10-15, chỉ có hộ bà Nguyễn Thị Mai ( hộ

34

3) không đạt là do trong quá trình ủ hộ này bỏ vào thùng nhiều lá khô, và việc bỏ nhiều lá khô làm thùng ủ dư lượng Cacbon và dẫn đến việc ủ phân lâu hơn. Trong khi đó hộ bà Phan Thị Lan (hộ 4) nhờ bổ sung phân bò và bánh dầu đa dạng chất dinh dưỡng làm cho phân phân hủy nhanh và tốt. 3 hộ còn lại nhờ vào việc nhiệt tình đam mê vào việc ủ phân, thường xuyên đảo trộn và kiểm tra nên chất lượng phân đạt tốt và phân hủy nhanh, không có những sự cố làm phân bị hư.

Bảng 3.6. Kết quả đo độ ẩm(%) trong quá trình làm phân thí điểm Giai đoạn 1

Giai đoạn 2

Giai đoạn 3

Lê Văn Huấn

67,9

64,7

60,8

Nguyễn Thị Gái

68,4

59

55,5

Nguyễn Thị Mai

65

58,9

50

Phan Thị Lan

67,6

60,3

51.3

Nguyễn Văn Xê

70

62,1

59.4

Kết quả độ ẩm khi áp dụng tại 5 hộ hầu như không thay đổi nhiều so với làm phân thực nghiệm. Ban đầu độ ẩm cao là do sự xuất hiện của nước rỉ rác khi bắt đầu phân hủy, sau đó thì độ ẩm giảm dần nhưng vẫn phù hợp với tiêu chuẩn TCVN 9297 : 2012.

3.5. KẾT QUẢ GIẢM LƯỢNG RÁC THẢI HỮU CƠ CỦA 5 HỘ GIA ĐÌNH Để biết được lượng rác thải thay đổi sau khi áp dụng sản xuất phân compost của 5 hộ gia đình ta tiến hành khảo sát trong 4 tuần. Kết quả được thống kê bảng sau: Bảng 3.7. Kết quả giảm lượng rác thải hữu cơ sau khi sản xuất phân compost Tên hộ

Nguyễn Thị Gái Lê Văn Huấn Nguyễn Thị Mai Phan Thị Lan Nguyễn Văn Xê

Trước khi làm phân 6.2 kg 3.4 kg 5.8 kg 0.9 kg 6.9 kg

Sau khi làm phân Tuần 1 2.6 kg 1.2 kg 3.1 kg 0.3 kg 2.7 kg

Tuần 2 0.65 kg 0.5 kg 1.1 kg 0.2 kg 1.2 kg

Tuần 3 0.1 kg 0.2 kg 0.8 kg 0.1 kg 0.5 kg

Tuần 4 0.1 kg 0.1 kg 0.4 kg 0.1 kg 0.2 kg

35

Sau khi áp dụng việc sản xuất phân compost cho hộ gia đình thì lượng rác thải hữu cơ của từng hộ giảm rõ rệt. Dựa vào bảng thống kê trên ta sẽ thấy lượng rác thải hữu cơ giảm nhanh qua từng tuần, trong những tuần đầu do người dân còn chưa nắm rõ về nguyên liệu nên việc tận dụng lượng rác còn hạn chế, sau khi hướng dẫn người dân về nguyên liệu trong thùng ủ thì hầu như người dân đã áp đụng được và tận dụng tối thiểu nguồn rác. Từ trước khi chưa làm phân và sau 4 tuần làm phân thì lượng rác giảm hơn 85%, lượng rác ít ỏi còn lại ở tuần 4 hầu như là những thành phần hạn chế đưa vào thùng ủ như, vỏ cam quýt, lá tràm…

3.6. KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ HÀNH VI TRONG QUÁ TRÌNH LÀM PHÂN CỦA 5 HỘ GIA ĐÌNH Trong quá trình ủ phân của hộ gia đình việc theo dõi cách thức ủ phân của từng hộ là rất cần thiết nhằm mục đích xem xét hành vi và xử lý tình huống.

Bảng 3.8. Đánh giá hành vi trong quá trình làm phân của 5 hộ gia đình Hành vi trong quá trình làm phân compost Hộ Chuẩn bị nguyên liệu Đảo trộn Đảm bảo phân độ ẩm Nguyễn Thị + Cắt nhỏ nguyên liệu trước + Trung +Thường Gái khi bỏ vào thùng ủ bình 7 ngày xuyên + Tham gia nhiệt tình trong đảo phân 1 kiểm tra việc chuẩn bị nguyên liệu lần độ ẩm đầu vào + Đảo trộn của phân + Sử dụng tốt tất cả rác thải đều hữu cơ trong gia đình Lê Văn Huấn + Sử dụng tốt tất cả rác thải + Trung +Thường hữu cơ trong gia đình bình 10 xuyên + Cắt nhỏ nguyên liệu trước ngày đảo kiểm tra khi bỏ vào thùng ủ trộn phân 1 độ ẩm +Tham gia nhiệt tình trong lần của phân, việc chuẩn bị nguyên liệu + Đảo trộn có bổ đầu vào đều sung phụ gia mạt cưa để đảm bảo

Xử lý sự cố + Sử dụng nước rỉ tuần hoàn lại để ủ phân + Sử dụng nước rỉ tuần hoàn lại để ủ phân

36

Nguyễn Thị Mai

+ Sử dụng tốt rác thải hữu cơ hộ gia đình. Tuy nhiên phân phân hủy chậm do bỏ nhiều lá khô. + Tham gia nhiệt tình trong việc chuẩn bị nguyên liệu đầu vào + Cắt nhỏ nguyên liệu trước khi bỏ vào thùng ủ + Sử dụng tốt tất cả rác thải hữu cơ trong gia đình + Bổ sung đa nguyên liệu ( phân bò, bánh dầu) + Tham gia nhiệt tình trong việc chuẩn bị nguyên liệu đầu vào

+ Trung bình 14 ngày đảo trộn một lần

Văn + Sử dụng tốt tất cả rác thải hữu cơ trong gia đình + Tham gia nhiệt tình trong việc chuẩn bị nguyên liệu đầu vào

+ Trung bình 8 ngày đảo phân 1 lần + Đảo trộn đều

Phan Thị Lan

Nguyễn Xê

+Trung bình 7 ngày đảo phân 1 lần + Đảo trộn đều

độ ẩm +Thường xuyên kiểm tra độ ẩm của phân

+Thường xuyên kiểm tra độ ẩm của phân

+ Sử dụng nước rỉ tuần hoàn lại để ủ phân + Phát hiện ruồi, nấm mốc liền bổ sung vôi + Sử dụng nước rỉ tuần hoàn lại để ủ phân

+Thường xuyên kiểm tra độ ẩm của phân, có bổ sung nước để đảm bảo độ ẩm của phân Sau khi áp dụng việc sản xuất phân compost tại hộ gia đình thì hầu hết 5 hộ

đều làm phân thành công, áp dụng nhiệt tình, siêng năng, ham học hỏi và tìm tòi

37

những vấn đề tồn tại đồng thời cả 5 hộ đều rất thích thú với sản phẩm minh làm ra và họ đã tin tưởng khi sử dụng.

3.7. KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ HÀNH VI CỦA 5 HỘ GIA ĐÌNH SAU KHI ÁP DỤNG SẢN XUẤT PHÂN COMPOST Bảng 3.9. Đánh giá hành vi của 5 hộ gia đình sau khi áp dụng sản xuất phân compost

Lê Văn Huấn

Nguyễn Thị Gái Nguyễn Thị Mai

Phan Thị Lan

Những điều học được sau khi làm Những phân compost khó khăn sau khi làm phân compost - Nên đậy kín thùng phân để tránh bị - Không rỉ nước khi trời mưa - Vào mùa hè nắng nóng cần chú ý độ ẩm của phân - Việc sử dụng men vi sinh là rất tốt cho phân, phân phân hủy nhanh, bớt hôi - Khi có ruồi chỉ cần rải một lớp mạt cưa lên phía trên giúp hạn chế ruồi xâm nhập Vì gia đình chuyển về quê nên không liên hệ được - Đục lỗ trên thùng khi tiến hành ủ - Sức khỏe phân không - Trộn phân thường xuyên được đảm - Sử dụng phân compost bón cây rất bảo tốt, rau nhanh phát triển, xanh tốt - Sử dụng bã cà phê ủ phân rất tốt, giúp phân phân hủy nhanh và tốt cho cây - Không nên sử dụng nhiều lá cây khô vì phân sẽ phân hủy lâu.

- Sử dụng men vi sinh là điều cần - Không thiết trong quá trình ủ phân - Khi phân bị hôi chỉ cần rải một lớp

Cam kết sau khi làm phân compost -Cam kết sẽ tiếp tục làm phân compost sau khi áp dụng

-Cam kết sẽ tiếp tục làm phân compost sau khi áp dụng

-Cam kết sẽ tiếp tục

38

Nguyễn Văn Xê

vôi giúp hạn chế hôi và kiến - Đảo trộn và đục lỗ thùng rất cần thiết khi ủ phân, vì có đủ oxi để phân hủy và đỡ hôi.

- Nên sử dụng đa thành phần nguyên liệu để ủ phân - Sử dụng bánh dầu khi ủ phân đem lại hiệu quả cao, đa thành phần, phân hủy nhanh, nhiều dinh dưỡng - Đục lỗ thùng và đảo trộn giúp phân - Không bớt hôi và phân hủy tốt.

- Nên sử dụng lại nước rỉ để làm phân phân hủy nhanh hơn và đỡ hôi thối - Không nên sử dụng nhiều lá cây khô vì phân sẽ phân hủy lâu.

làm phân compost sau khi áp dụng

-Cam kết sẽ tiếp tục làm phân compost sau khi áp dụng Qua quá trình phỏng vấn sâu thì có 4 hộ cam kết tiếp tục làm phân, riêng hộ

Nguyễn Thị Gái do gia đình chuyển về quê nên không liên lạc được, và hầu hết 4 hộ này đều biết cách ủ phân compost, dụng cụ và lợi ích khi dùng men vi sinh, sau thời gian ủ phân thì các hộ dân hầu như không còn khó khăn, chỉ có bà Nguyễn Thị Mai còn hạn chế trong vấn đề sức khỏe nhưng vẫn cam kết tiếp tục làm phân.

3.8. GIẢI PHÁP 3.8.1. Giải pháp nâng cao nhận thức người dân Sau khi áp dụng việc sản xuất phân compost tại 5 hộ gia đình thì vẫn còn một số khó khăn: Khó khăn khách quan trong quá trình sản xuất phân còn sự xuất hiện của ruồi và nước rỉ rác, khó khăn chủ quan như hạn chế về sức khỏe nhưng vẫn có thể làm phân nhưng với số lượng nhỏ. Vì vậy xây dựng sổ tay hướng dẫn làm phân compost quy mô hộ gia đình rất hữu ích để các gia đình biết và áp dụng.

39 SỔ TAY HƯỚNG DẪN LÀ M PHÂN COMPOST QUY MÔ HỘ GIA ĐÌNH I. Khái niêm ̣ Phân compost (phân hữu cơ) là chấ t mùn ổ n đinh ̣ thu đươ ̣c từ quá triǹ h phân hủy các chấ t hữu cơ, không chứa các mầ m bê ̣nh, không lôi cuố n côn trùng, có thể lưu trữ an toàn và có lơ ̣i cho sự phát triể n của cây trồ ng.

II.Lợi ích của viêc̣ làm phân compost - Giảm thiể u lươ ̣ng rác thải hữu cơ - Tiế t kiê ̣m chi phí - Tăng khả năng kháng bê ̣nh cho cây trồ ng - Cải ta ̣o đấ t III. Quy trin ̀ h làm phân compost ta ̣i hô ̣ gia đin ̀ h Bước 1: Làm thùng ủ Sử dụng thùng có dung tích 200 lít có nắp đậy, khoan các lỗ để cho phép không khí lưu thông và thoát nước khi độ ẩm quá mức

Điểm đặt thùng nên cách xa nguồn nước sinh hoạt, được đậy kín tránh nước mưa gây thối rửa. Nên có rãnh thoát nước tránh đọng vũng gây mùi hôi thúi, lầy lội.

Bước 2: Thu gom, phân loại - Rác hữu cơ được thu gom tại hô ̣ gia điǹ h. Sau đó được phân thành từng loại và loại bỏ các thành phần vô cơ: dây buộc nilong, giấy carton, kim loa ̣i, thủy tinh…

- Phu ̣ gia: Mạt cưa, tro,..

Lưu ý: - Không đưa vào lá bạch đàn, lá tràm, lá xả tươi, vỏ cam, quýt vì các loại này chứa tinh dầu làm hại đến sự phát triển của vi sinh vật, làm giảm đô ̣ pH.

40

- Đa số người dân làm phân chủ yế u là lá cây khô, xơ dừa, bã cà phê, mạt cưa. Lúc này làm cho C/N không đảm bảo làm phân phân hủy lâu và không đủ chấ t dinh dưỡng.

Bước 3: Cắ t nhỏ nguyên liệu Khi làm phân compost từ rác thải hữu cơ, kích thước của rác thải cũng là một điều khá quan trọng. Bởi vì nế u để đô ̣ dài lớn sẽ ảnh hưởng đế n thời gian phân hủy, nế u cắ t nhỏ quá thì dẫn đế n tình tra ̣ng thiế u oxi do không có đô ̣ hở trong thùng. Nên cầ n cắt nhỏ nguyên liệu với độ dài khoảng 5-7 cm.

Bước 4: Phối trộn hỗn hợp -Trộn tấ t cả hỗn hơ ̣p chấ t thải, mạt cưa, và men vi sinh.

-Lúc này ta dùng men BIMA để làm phân.

Bước 5: Ủ - Trải đều nguyên liệu vào thùng ủ. Cứ raĩ mô ̣t lớp rác dày 30-50cm thì rải mô ̣t lớp men vi sinh.

- Kiể m tra đô ̣ su ̣t, C/N, nhiê ̣t đô ̣, đô ̣ pH, đô ̣ ẩ m, đảo trô ̣n.

Bước 6: Lấ y phân compost ra ngoài - Phân compost khi được lấy từ thùng ra, tốt nhất nên để phơi gió 1- 2 ngày để giảm nhiệt độ mới đưa vào bón cây trồng.

- Thời gian phân có thể dùng đươ ̣c là từ 1-1,5 tháng. Phân tơi xốp, hạt mịn, không có mùi hôi thối, ngã màu nâu đen (đặc điểm của phân compost) lấy ra ở cửa bên dưới bón cho rau màu, cây kiểng. Nếu phân lấy ra bị ướt, chưa mịn thì chưa đạt yêu cầu. Ta bỏ phân này ủ trở lại vào thùng và trộn chung với rơm rạ, lá cây khô hoặc tro bếp để giảm độ ẩm (nếu phân còn ướt).

41

3.8.2. Giải pháp huy động sự tham gia của cộng đồng Huy động sự tham gia của các cán bộ, chính quyền địa phương hỗ trợ người dân làm phân sản xuất phân compost tốt hơn.

Huy động sự tham gia của nhóm hộ gia đình tổ chức hội thảo trao đổi những khó khăn trong quá trình làm phân và chia sẻ kinh nghiệm.

Xây dựng mô hình khối phố làm compost, liên kết giữa trường Đại học với cộng đồng để hỗ trợ.

3.8.3. Giải pháp khoa học công nghệ Tiếp tục thực hiện các đề tài nghiên cứu bổ sung về sản xuất phân compost như: Nghiên cứu những khó khăn trong quá trình ủ phân compost và đưa ra biện pháp xử lý, tiếp tục nghiên cứu nâng cao kỹ thuật cho những hộ đã áp dụng và nhân rộng cho những hộ khác.

42

CHƯƠNG IV: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 4.1. KẾT LUẬN Đề tài đã tìm ra được những rào cản ảnh hưởng đến việc sản xuất phân compost quy mô hộ gia đình. Đối với những hộ chưa làm phân compost rào cản là do họ không biết đến phân compost, không có đất và không trồng cây, đó là nguyên nhân khách quan, nguyên nhân chủ quan là do họ không có thời gian và không đủ sức khỏe để thực hiện. Còn đối với hộ đã thực hiện phân compost gặp nhiều khó khăn như phân phân hủy lâu, xuất hiện giòi và mùi hôi thối..nguyên nhân là do họ dùng dụng cụ ủ không đảm bảo, thùng ủ chủ yếu là những thùng xốp không đục lỗ và họ thường ủ đống và ít đảo trộn, ngoài ra họ không sử dụng men vi sinh, từ đó mà làm phân phân hủy lâu và hôi thối. Đề tài đánh giá được việc sử dụng men bima hiệu quả hơn men balasa, theo dõi trong quá trình phân hủy khi cùng nguyên liệu, cùng môi trường thì men bima giúp đẩy cao nhiệt độ hơn men balasa 2C và theo đánh giá cảm quan thì men bima ít hôi hơn men balasa, ngoài ra quá trình ủ phân của men bima sớm hơn men balasa 3 ngày và phân phân hủy một cách mịn hơn. Bên đó men bima có bổ sung nấm đối kháng Tricoderma cho cây.

Nghiên cứu đã khắc phục được những rào cản về việc sản xuất phân compost. Đối với hộ không biết về phân compost thì các hộ dân đã biết về phân compost và tác dụng của phân trong quá trình đi khảo sát, đối với những hộ không có đất hoặc không trồng cây thì tôi đã trao đổi với họ tận dụng không gian, đặc biệt là trên sân thượng. Đối với những hộ đã làm phân compost thì đã khắc phục được vấn đề hôi thối, giòi và lâu phân hủy nhờ vào dụng cụ ủ, men vi sinh và quy trình ủ.

Bên cạnh đó, đề tài đã đánh giá được hành vi của hộ dân trong quá trình thực hiện việc sản xuất phân compost, bởi người dân hưởng ứng rất nhiệt tình, có sự hợp tác mạnh mẽ trong việc chuẩn bị nguyên liệu, đảo trộn phân, xử lí những sự cố, và trao đổi tìm hiểu những vấn đề thắc mắc. Hầu hết hộ dân đều thích thú với sản phẩm mình ra và tin tưởng khi sử dụng chúng. Trong 5 hộ áp dụng thì đã có 4 hộ

43

cam kết sẽ tiếp tục ủ phân compost, chỉ có 1 hộ không áp dụng nguyên nhân là do di chuyển về quê sống nên không tiếp tục thực hiện.

4.2. KIẾN NGHỊ Hỗ trợ cho người dân về thùng ủ và men vi sinh để người dân thực hiện tốt hơn Tiếp tục chương trình nhân rộng sản xuất phân compost cho nhiều hộ khác và nâng cao kỹ thuật cho những hộ đã áp dụng Tiếp tục nghiên cứu những rào cản ảnh hưởng đến sản xuất phân compost và đưa ra biện pháp khắc phục

44

TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt [1] Tỉnh Quảng Nam, (2013), Đề tài Xây dựng quy trình làm phân compost từ rác thải hữu cơ quy mô hộ gia đình tại thành phố Hội An. [2] Báo cáo môi trường quốc gia 2011 (2011) Chất thải rắn, Tổng cục Môi Trường Việt Nam. [3] Sở Tài Nguyên Và Môi Trường Đà Nẵng.

[4] Trần Thị Thanh Hằng (2012), Công nghệ sinh học trong xử lý chất thải.

[5] Hồng Nhung, Thu Giang, (2016) Kinh nghiệm quản lý và xử lý rác thải trên thế giới.

[6] GS.TS. Lê Văn Khoa, Trường Đại học khoa học Tự nhiên- ĐHQGHN (2010), Phân loại CTR sinh hoạt tại nguồn, tái chế và tái sử dụng là giải pháp ý nghĩa về kinh tế, xã hội và môi trường ở các đô thị.

[7] Nguyễn Thị Kiều Linh, Ngô Trần Việt Hà, Trịnh Ngọc Trâm, (2013), Phân compost giải pháp mới cho giáo dục môi trường.

[8] (2013) Cơ quan hợp tác quố c tế Nhật Bản JICA. [9] Cơ quan hơ ̣p tác quố c tế Nhâ ̣t Bản JICA nước Cô ̣ng Hòa Xã Hô ̣i Chủ Nghiã Viê ̣t Nam, (2013) Nghiên cứu quản lý môi trường đô thi ̣ tại Viê ̣t Nam. [10] Lê Thị Kim Oanh, Trần Thị Mỹ Diệu, (2015) Nghiên cứu sản xuất compost nhằm tái sử dụng bùn thải từ nhà máy xử lý nước thải chế biến cá da trơn.

[11] Phùng Chí Sỹ và Vũ Thành Nam, (2015), Nghiên cứu thử nghiệm công nghệ ủ phân vi sinh ưa nhiệt để xử lý phế thải nông nghiệp tại xã Thạnh Xuân, huyện Châu Thành A, tỉnh Hậu Giang.

[12] L.T.Dương, L.N.Nương, H.M.Toàn, P.T.M.Nhật, T.T.Hang, L.T.K.Oanh, (2005), Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng phân hủy sinh học của chất thải rắn sinh hoạt hữu cơ.

Tiếng Anh [13] L.M.M.U. Lekammudiyanse and S.K. Gunatilake, (2015), Efficiency of the Household Compost bin as a Waste Management Technique in Sri Lanka.

45

[14] Augustana College Augustana Digital Commons, (2010). Household Compost in Rock Island.

[15] E. Ouédraogo a, b, A. Mando b, d, ∗, N.P. Zombré c, (2005) Use of compost to improve soil properties and crop productivity under low input agricultural system in West Africa [16] Uyen Nguyen Ngoc *, Hans Schnitzer, (2009) Sustainable solutions for solid waste management in Southeast Asian countries.

[17] Iman Mustapha Environment Accounts and Statistics Division (2013) Composting by households in Canada.

[18] (2008), Urban organic waste – t from hazard resource.

[19] DANIDA, (2010) A household home composting programme in majlis bandaraya petaling jaya.

[20] Aeslina Abdul Kadir1,a, Nur Wahidah Azhari1 and Siti Noratifah Jamaludin1, (2016) An Overview of Organic Waste in Composting.

[21] Ma. Eugenia C. Bennagen, Georgina Nepomuceno and Ram ii Covar Resources, Environment & Economics Center for Studies (REECS), (2002) Solid Waste Sereatiori arid Recycling in Iietro Ilanula: Household Attitudes and Behavior.

[22] David Tompkins, (2005) Composting food wastes [23] Jouni Havukainen, M.Sc (2014) Decentralized management of organic household wastes in the kathmandu valley using small-scale composting reactors, Professor Mika Horttanainen.

46

DANH MỤC VÀ HÌNH ẢNH THỰC TẾ 1. Phiếu khảo sát Mã số phiếu: 

Ngày khảo sát :

BẢNG CÂU HỎI ĐIỀU TRA SẢN XUẤT PHÂN COMPOST Phiếu này được sử dụng để thu thập thông tin từ các hộ gia đình nhằm cung cấp dữ liệu phục vụ cho việc nghiên cứu khoa học, không ngoài mục đích khác. Mong nhận được sự ủng hộ và giúp đỡ của Ông/bà A. Thông tin chung: Ho ̣ và tên: .....................................................................................................

Giới tiń h:.........................................................................................................

Tuổ i:............................................................................................................... Điạ chi:̉ ...............................................................................................................

1. Theo Ông/bà lượng rác thải sinh hoạt phát sinh hằng ngày trong gia đình như thếnào?  Dưới 1kg/ngày  1kg đế n dưới 2kg/ngày  2kg đế n dưới 3kg/ngày  Trên 3kg/ngày 2. Đố i với lươ ̣ng rác thải hữu cơ (thức ăn thừa, rau củ quả, lá cây…) chiế m khoảng bao nhiêu trong tổ ng lươ ̣ng chấ t rắ n phát sinh hằ ng ngày của gia đình?  >80%  50-<80%  30-<50%  <30% 3. Đố i với lươ ̣ng rác thải hữu cơ (thức ăn thừa, rau củ quả, lá cây…) thì Ông/bà xử lý bằ ng cách nào?

47

 Đổ vào thùng rác công cô ̣ng rồ i chờ xe đế n chở.  Đổ ra kênh, mương, bãi đấ t trố ng.  Phơi khô rồ i đố t.  Cho vâ ̣t nuôi  Khác……………………………………………………………………

4. Ông/ bà đã từng nghe về phân compost hay chưa?  Có  Không Nế u có thì Ông/ bà biế t thông tin phân compost từ nguồ n thông tin nào?(Có thể cho ̣n nhiề u phương án)  Báo/ ta ̣p chí  Tivi/ đài  Ba ̣n bè/ người thân  Tổ / phường  Internet 5. Ông/bà đã từng làm phân compost chưa?  Có  Không Nế u KHÔNG thi ̀ dừng ở câu 8, nế u CÓ thi ̀ bắ t đầ u ở câu 9 6. Lý do nào khiế n Ông/ bà không làm phân compost?  Không biế t  Không hứng thú  Không trồ ng cây  Không có đấ t  Khác……………………………………………………………………

7. Ông/bà có mong muố n làm phân compost không?  Có  Không 8. Vâ ̣y bây giờ nế u có người hướng dẫn ta ̣i nhà thì Ông/ bà có làm không?

48

 Có  Không 9. Trước khi làm phân compost thì rác thải hữu cơ Ông/bà thường xử lý bằ ng cách nào?  Đổ vào thùng rác công cô ̣ng rồ i chờ xe đế n chở.  Đổ ra kênh, mương, bãi đấ t trố ng.  Phơi khô rồ i đố t.  Cho vâ ̣t nuôi  Khác……………………………………………………………………

10. Lý do nào khiế n Ông/ bà làm phân compost?  Thích thú  Bảo vê ̣ môi trường  Tiế t kiê ̣m kinh phí  Trồ ng cây  Khác……………………………………………………………………

11. Trong quá trình ủ phân thì Ông/bà gă ̣p khó khăn gi?̀  Lâu  Hôi  Giòi  Khác……………………………………………………………………

12. Thời gian mà phân có thể sử du ̣ng đươ ̣c?  <1 tháng  1-2 tháng  2-3 tháng  >3 tháng 13. Dụng cu ̣ mà Ông/bà dùng để ủ phân?  Ủ đố ng  Thùng sơn  Thùng nhựa to

49

 Thùng xố p  Bón thẳ ng gố c cây Nế u ủ bằ ng thùng thì Ông/bà có đu ̣c lỗ trên thùng không? 

Có



Không

14. Trong quá trình ủ Ông/bà có đảo trô ̣n phân hay không?  Có  Không Nế u có thì bao lâu đảo mô ̣t lầ n....................................................................

15. Trong quá trình ủ thì Ông/bà có dùng chế phẩ m sinh ho ̣c hay không?  Có  Không Nế u có thì ông/bà dùng loa ̣i vi sinh nào?.….….….….….….….….………

16. Đánh giá của Ông/bà như thế nào về viê ̣c sau khi dùng phân compost để bón cây?  Tố t  Bình thường  Xấ u 17.

Ông/bà có thể chia sẻ it́ kinh nghiê ̣m của min ̀ h về viê ̣c ủ phân?

.…….............................................................................................................................. ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... .......................................................................................................................................

Cảm ơn Ông/bà đã giành chút thời gian để hoàn thành phiế u điề u tra.

Chúc Ông/bà va ̣n sự như ý

50

2. Danh mục hình ảnh

Hình 1. Cách thức ủ phân của người dân trước khi áp dụng sản xuất phân compost

Hình 2. Hình ảnh trong quá trình đi điều tra phỏng vấn

Hình 3. Hình ảnh so sánh giữa hai men bima và balasa

51

Hình 4. Quá trình hỗ trợ người dân ủ phân

52

Hình 5. Theo dõi nhiệt độ, pH và phân tích mẫu

Hình 6. Sản phẩm sau khi ủ tại hộ gia đình

53

Hình 7. Cây trồng phát triển tốt sau khi bón phân compost tại hộ gia đình