Nghiên cứu bào chế kem Biposa dùng để dưỡng da và hỗ trợ trị bệnh ngoài da từ dịch chiết cây Đơn Kim

LUẬN VĂN SIÊU CẤP CHANNEL - Đã xây dựng được công thức, quy trình bào chế cho kem Biposa.

- Bào chế thành công kem Biposa từ cao dược liệu.

- Xây dựng tiêu chuẩn chất lượng cơ bản cho kem Biposa.

- Bước đầu đánh giá được độ ổn định và tác dụng của sản phẩm kem tạo thành.

vectorstock.com/1593604

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection DẠY KÈM QUY NHƠN DISSERTATION PHÁT TRIỂN NỘI DUNG

Nghiên cứu bào chế kem Biposa dùng để dưỡng da và hỗ trợ trị bệnh ngoài da từ dịch chiết cây Đơn Kim (2018) PDF VERSION | 2018 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LÊ THỊ TRUNG GIA

Nghiên cứu bào chế kem Biposa dùng để dưỡng da và hỗ trợ trị bệnh ngoài da từ dịch chiết cây Đơn Kim

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN HÓA DƯỢC

ĐÀ NẴNG, NĂM 2018

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Nghiên cứu bào chế kem Biposa dùng để dưỡng da và hỗ trợ trị bệnh ngoài da từ dịch chiết cây Đơn Kim

Sinh viên thực hiện: Lê Thị Trung Gia Lớp:

14CHD

Người hướng dẫn:

TS.DS. Phạm Văn Vượng

ĐÀ NẴNG, NĂM 2018

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

Độc Lập – Tự Do – Hạnh Phúc

KHOA HÓA NHIỆM VỤ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Họ và tên: Lê Thị Trung Gia Lớp:

14CHD

1. Tên đề tài: “Nghiên cứu bào chế kem Biposa dùng để dưỡng da và hỗ trợ trị bệnh ngoài da từ dịch chiết cây Đơn Kim”.

2. Nguyên liệu, dụng cụ, thiết bị -

Nguyên liệu: Phần trên mặt đất của cây Đơn Kim tại Đà Nẵng.

-

Dụng cụ và thiết bị: Bình định mức, bình tam giác, ống đong, cốc, pipet, bếp cách thủy, bếp điện, cốc thủy tinh, phễu thủy tinh, bông, gạc, lò nung, tủ sấy, cân phân tích, bộ chưng cất hồi lưu và các dụng cụ thí nghiệm khác.

3. Nội dung nghiên cứu -

Mô tả cây dược liệu

-

Tìm hiểu quy trình và phương pháp bào chế kem

-

Xây dựng công thức bào chế cho kem Biposa

4. Giáo viên hướng dẫn: TS.DS. Phạm Văn Vượng 5. Ngày giao đề tài: 10/09/2017 6. Ngày hoàn thành: 30/03/2018 Chủ nhiệm khoa

Giáo viên hướng dẫn

PGS.TS. Lê Tự Hải

TS.DS. Phạm Văn Vượng

Sinh viên đã hoàn thành và nộp báo cáo về cho khoa ngày….tháng….năm….

Kết quả điểm đánh giá…………. Đà Nẵng, ngày…. tháng…. năm….

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG

LỜI CẢM ƠN Trong thời gian học tập tại trường Đại học Sư Phạm – Đại học Đà Nẵng, em xin cảm ơn sự giúp đỡ của các cán bộ giảng viên khoa Hóa đã hết lòng giảng dạy, quan tâm và truyền đạt giúp em có được những kiến thức cơ bản, một nền tản vững chắc về lĩnh vực mà em theo học và nghiên cứu.

Em xin chân thành cảm ơn TS.DS Phạm Văn Vượng đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, tạo điều kiện cho em trong suốt quá trình làm khóa luận. Đồng thời em xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô công tác tại phòng thí nghiệm đã tạo điều kiện rất nhiều để em có thể tiến hành thí nghiệm và hoàn thành khóa luận này.

Xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã luôn động viên giúp đỡ và đóng góp những ý kiến quý báu để em hoàn thành xong đề tài nghiên cứu khoa học này.

Xin chân thành cảm ơn!

Đà Nẵng 22 tháng 4 năm 2018 Sinh viên thực hiện

Lê Thị Trung Gia

DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng

Tên bảng

Trang

Thành phần các chất có ở phần trên của cây Đơn 1.1

Kim (giá trị trên 100g phần ăn được).

11

1.2

Các tá dược thường sử dụng trong bào chế kem.

16

1.3

Một số dạng công thức dưỡng da thường dùng.

18

2.1

Bảng đánh giá tiêu chuẩn chất lượng kem.

25

3.1

3.2

Kết quả xác định hàm lượng tro của bột cây Đơn Kim. Khối lượng cao chiết thu được sau khi cô đuổi dung môi các dịch chiết.

26

28

3.3

Kết quả phương pháp định tính nhóm hợp chất.

29

3.4

Công thức kem thực nghiệm.

31

3.5

Bảng kết quả xây dựng tiêu chuẩn cho kem.

33

DANH MỤC CÁC HÌNH Số hiệu hình

Tên hình

Trang

1.1

Thân, lá, hoa và quả của cây Đơn Kim.

5

2.1

3.1

3.2

3.3

3.4

Phần trên mặt đất của cây Đơn Kim được thu hái, cắt nhỏ và để ráo nước.

Dịch chiết cây Đơn Kim với nước (a) và cao đặc (b).

Hình ảnh của phương pháp định tính.

Kem được tạo thành từ công thức 2 (a) và công thức 4 (b).

Vết thâm sẹo trên khuôn mặt.

20

28

30

32

35

MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................................1 1.

Lý do chọn đề tài ..................................................................................................1

2.

Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................1

3.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................1

4.

5.

6.

3.1.

Đối tượng nghiên cứu .....................................................................................1

3.2.

Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................1

Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................2 4.1.

Phương pháp nghiên cứu lý thuyết .................................................................2

4.2.

Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm ...........................................................2

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ..............................................................2 5.1.

Ý nghĩa khoa học ............................................................................................2

5.2.

Ý nghĩa thực tiễn .............................................................................................3

Bố cục của luận văn ..............................................................................................3

CHƯƠNG 1 1.1

TỔNG QUAN ....................................................................................4

VÀI NÉT VỀ CÂY ĐƠN KIM .............................................................................4

1.1.1 Tên gọi ..................................................................................................................4 1.1.2 Đặc điểm hình thái thực vật ..................................................................................4 1.1.3 Nguồn gốc và phân bố ..........................................................................................5 1.1.4 Khai thác, chế biến và bảo quản ...........................................................................5 1.1.5 Thành phần hóa học ..............................................................................................5 1.1.6 Các nghiên cứu về cây Đơn Kim ........................................................................10 1.1.7 Tác dụng dược lý ................................................................................................11 1.1.8 Một số công dụng khác của cây Đơn Kim .........................................................13 1.1.9 Một số bài thuốc sử dụng cây Đơn Kim ở Việt Nam .........................................14 1.2

KHÁI QUÁT VỀ KEM BIPOSA .......................................................................15

1.2.1 Khái quát chung về mỹ phẩm .............................................................................15 1.2.2 Các tá dược thường được sử dụng để bào chế kem ............................................16 1.2.3 Mô hình nghiên cứu bào chế dạng kem ..............................................................17 1.2.4 Các sản phẩm về kem dưỡng da và hỗ trợ trị bệnh ngoài da..............................18 CHƯƠNG 2 ĐỐI TƯỢNG, TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THỰC NGHIỆM .......................................................................20 2.1

NGUYÊN LIỆU, HÓA CHẤT, DỤNG CỤ VÀ THIẾT BỊ ...............................20

2.1.1 Nguyên liệu .........................................................................................................20 2.1.2 Dụng cụ và thiết bị, hóa chất ..............................................................................20 2.2 PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH THÔNG SỐ HÓA LÝ, CHIẾT XUẤT CAO DƯỢC LIỆU VÀ ĐỊNH TÍNH NHÓM HỢP CHẤT CÓ TRONG CÂY ĐƠN KIM..21 2.2.1 Xác định thông số hóa lý ....................................................................................21 2.2.2 Phương pháp chiết suất cao dược liệu ................................................................21 2.2.3 Phương pháp định tính khảo sát các nhóm hợp chất có trong cây Đơn Kim .....22 2.3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG CÔNG THỨC VÀ QUY TRÌNH BÀO CHẾ KEM BIPOSA ...............................................................................23 2.3.1 Nghiên cứu xây dựng công thức bào chế kem Biposa .......................................23 2.3.2 Nghiên cứu xây dựng quy trình bào chế.............................................................24 2.4

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG .............................................................................................................................25

CHƯƠNG 3

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .........................................................26

3.1 KẾT QUẢ XÁC ĐỊNH THÔNG SỐ HÓA LÝ, CHIẾT XUẤT CAO DƯỢC LIỆU VÀ ĐỊNH TÍNH NHÓM HỢP CHẤT CÓ TRONG CÂY ĐƠN KIM ..............26 3.1.1 Kết quả xác định thông số hóa lý .......................................................................26 3.1.2 Kết quả chiết xuất cao toàn phần ........................................................................27 3.1.3 Kết quả của phương pháp định tính ....................................................................29 3.2 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG CÔNG THỨC VÀ QUY TRÌNH BÀO CHẾ KEM BIPOSA ......................................................................................................30 3.2.1 Kết quả xây dựng công thức bào chế kem Biposa .............................................30 3.2.2 Kết quả xây dựng quy trình bào chế kem Biposa ...............................................32 3.3

KẾT QUẢ XÂY DỰNG TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG ................................33

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .....................................................................................36 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................37

1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cùng với sự tiến bộ và phát triển của khoa học kỹ thuật, chất lượng cuộc sống của con người cũng ngày càng được nâng cao. Hiện nay các sản phẩm kem dưỡng da cũng như kem điều trị bệnh ngoài da được các phương tiện thông tin truyền thông đề cập khá nhiều. Các sản phẩm kem không có nguồn gốc rõ ràng được bày bán tràn lan trên thị trường gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến người tiêu dùng và cả nhà đầu tư kinh doanh uy tín. Trước thực trạng trên, ngành dược học đã nghiên cứu ra nhiều loại thuốc điều trị hiệu quả hướng đến các hoạt chất có trong dược liệu đi từ thiên nhiên có tác dụng dưỡng da và hỗ trợ trong điều trị các bệnh về da.

Trên thế giới, cây Đơn Kim ngoài việc sử dụng như một thực phẩm thì nó cũng được biết đến với nhiều công dụng chữa bệnh như phòng ngừa bệnh cảm cúm, đau họng, mẩn ngứa, lở loét, viêm ruột, cầm máu… Ngoài ra, trong công bố của Đỗ Đình Rãng và luận văn cao học của Phạm Văn Vượng thành phần hóa học của cây Đơn Kim phần lớn chứa nhóm hợp chất flavonoid, saponin,... có tác dụng kháng khuẩn, điều trị vết thương và chống lại các chứng viêm, cũng như sự nhiễm khuẩn.

Từ những lợi ích và ứng dụng trên, tôi đã tiến hành thực hiện nghiên cứu với đề tài: “Nghiên cứu bào chế kem Biposa dùng để dưỡng da và hỗ trợ trị bệnh ngoài da từ dịch chiết cây Đơn Kim (Bidens Pilosa L.)”.

2. Mục tiêu nghiên cứu -

Xác định một số thông số hóa lý, chiết xuất cao dược liệu và định tính nhóm hợp chất có trong cây Đơn Kim.

-

Nghiên cứu xây dựng công thức và quy trình bào chế kem Biposa dùng để dưỡng da và hỗ trợ trị bệnh ngoài da.

-

Nghiên cứu xây dựng một số tiêu chuẩn cho sản phẩm kem Biposa.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1.

Đối tượng nghiên cứu

Phần trên mặt đất của cây Đơn Kim (Bidens Pilosa L.) được thu hái vào lúc sáng sớm tại Đà Nẵng.

3.2.

Phạm vi nghiên cứu

2 Toàn bộ phần trên mặt đất của cây Đơn Kim được thu hái vào sáng sớm tại Đà Nẵng được bào chế thành cao.

Bào chế và xây dựng công thức tạo thành kem Biposa dùng để dưỡng da và hỗ trợ trị bệnh ngoài da.

4. Phương pháp nghiên cứu 4.1.

-

Phương pháp nghiên cứu lý thuyết

Thu thập và tìm hiểu các tài liệu, thông tin liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu bào chế dạng kem và các loại kem dùng để dưỡng da cũng như hỗ trợ điều trị bệnh ngoài da.

-

Đồng thời tìm hiểu, chọn lọc và bổ sung các kiến thức về cây Đơn Kim cũng như dịch chiết của cây.

4.2.

Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm

-

Thu thập nguyên liệu.

-

Quan sát mô tả cây dược liệu Đơn Kim.

-

Khảo sát các nhóm hợp chất có trong cây Đơn Kim.

-

Tiến hành cô thành cao từ dịch chiết nước của cây Đơn Kim.

-

Tìm hiểu quy trình và phương pháp tạo kem.

-

Thực nghiệm một số công thức tạo kem và tìm ra công thức có tính ổn định nhất.

-

Đưa ra các tiêu chuẩn sơ bộ cho sản phẩm kem Biposa.

5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 5.1.

-

Ý nghĩa khoa học

Góp phần cung cấp thông tin khoa học về quy trình nghiên cứu, cũng như quy trình bào chế kem Biposa, hoạt tính và tác dụng dược lý trong điều trị bệnh về da được chiết suất từ dịch chiết cây Đơn Kim.

-

Cung cấp các thông tin, số liệu thực nghiệm dựa trên cơ sở vật chất phù hợp tại cơ sở, tạo tiền đề cho các nghiên cứu sâu hơn về tác dụng của kem Biposa nói riêng và cây Đơn Kim nói chung.

3 5.2.

-

Ý nghĩa thực tiễn

Cung cấp thông tin để nhận dạng chính xác cây Đơn Kim, tránh nhầm lẫn với loài cây khác. Nâng cao chất lượng dược liệu trong các bài thuốc chữa bệnh.

-

Sản phẩm nghiên cứu có rất nhiều ứng dụng trong đời sống, đặc biệt sử dụng rất nhiều trong lĩnh vực y, dược.

-

Đây là một hoạt chất cổ truyền từ thực vật Việt Nam, ngày càng chứng minh được dược tính phong phú và công dụng tuyệt vời trong điều trị bệnh.

-

Cung cấp thêm nhiều phương án lựa chọn sản phẩm dược phẩm từ nguồn gốc thiên nhiên trong phòng và trị bệnh cho con người, vật nuôi.

6. Bố cục của luận văn Ngoài mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, bài luận văn gồm 3 phần chính: Chương 1. Tổng quan.

Chương 2. Đối tượng, tiêu chuẩn chất lượng, phương pháp nghiên cứu và thực nghiệm.

Chương 3. Kết quả và bàn luận.

4 CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN

1.1 VÀI NÉT VỀ CÂY ĐƠN KIM 1.1.1 Tên gọi Tên Tiếng Việt: Đơn Kim, Đơn Buốt, Cúc Áo, Tiểu Quỷ Châm, Xuyến Chi,…

Tên khoa học: Bidens Pilosa L. thuộc họ Cúc – Asteraceae.

Tên đồng nghĩa: Knapsekel, Bident poilu, hairy bidens, pisau-pisau, tae puaka pisau-pisau, Inyabalasanya.

Phân loại khoa học: Giới (regnum)

Plantae

Ngành (phylum)

Ngọc Lan ( Magnoliophyta)

Lớp (class)

Ngọc Lan ( Magnoliopsida )

Bộ (ordo)

Bộ Cúc ( Asterales )

Họ (familia)

Họ Cúc (Asteraceae)

Chi (genus)

Chi Bidens

Loài (species)

Pilosa L.

1.1.2 Đặc điểm hình thái thực vật Đơn Kim là loài cây có sự phân bố rất rộng, mọc hoang, cây thường mọc ở ven bờ sông, ven đường, quanh nhà, các bãi cỏ.

Theo Từ điển cây thuốc Việt Nam, tập I, trích trang 954 của tác giả Võ Văn Chi: Đơn Kim là cây thảo mọc hằng năm, cao 30 - 100cm, thân xanh, có cạnh, mọc đứng, phân nhánh nhiều. Thân và cành có rãnh chạy dọc, khi già màu nâu tía, thân non có lông. Lá đơn mọc đối, cuống dài, thường có 3 lá chét hình trứng thuôn, lá chét dưới có khi kép, dài 3-6cm, rộng 1,5-2cm, mặt trên ráp, mép khía răng cưa nhọn, đều. Cụm hoa mọc riêng lẻ hay từng đôi một ở nách lá hoặc ở ngọn. Trong mỗi đầu hoa, các hoa vòng ngoài hình lưỡi màu trắng, nhụy hoa ở giữa màu vàng. Hoa có đường kính 510mm, trên cuống dài 2-10cm. Quả của cây hình thoi, có 2-3 sừng ở đầu quả như những cái gai nhỏ để bám vào lông của động vật và quần áo của người đi qua để phát tán, quả cao 12mm.

5

Hình1.1: Thân, lá, hoa và quả của cây Đơn Kim. 1.1.3 Nguồn gốc và phân bố Chi Bidens có nguồn gốc từ Nam Mỹ, sống chủ yếu ở vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới. Trên thế giới, chi Bidens có khoảng 230 - 240 loài. Nó mọc nhiều ở Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Philipin. Ở Việt Nam, Chi Bidens L. có khoảng 4-5 loài, trong đó cây Đơn Kim (Bidens Pilosa) là loài thường gặp nhất.

1.1.4 Khai thác, chế biến và bảo quản Thời điểm trong cây chứa nhiều dược chất nhất là vào giữa mùa ra hoa. Cây được thu hái vào sáng sớm. Sau khi thu hái về, loại bỏ các cây bị sâu, héo, già úa và sau đó cây sẽ được rửa sạch, cắt thành những đoạn nhỏ để tiện cho công đoạn nghiên cứu tiếp theo.

1.1.5 Thành phần hóa học Các nghiên cứu về thành phần hóa học của chi này chủ yếu là của các tác giả nước ngoài. Qua các tài liệu đã thu thập được, chi Bidens gồm có 301 hợp chất thuộc polyacetylenes, flavonoid, tecpen, pheophytins, axit béo và pytosterol đã được xác định hoặc được cô lập từ các bộ phận của cây khác nhau.

Phần trên mặt đất của cây Đơn Kim đã được xác định có chứa: flavonoid, acid hữu cơ, chất béo, saponin, polyphenol,… Khi khảo sát phần trên mặt đất còn chứa các nguyên tố vô cơ. Trong đó, nguyên tố có hàm lượng cao nhất là K, sau đó đến Mg, P, Ca và Fe, những nguyên tố độc như As, Hg, Cd, Pb đều nằm trong giới hạn cho phép [1].

Có 6 hợp chất được phân lập từ phần trên mặt đất của cây Đơn Kim, 11 hợp chất từ rễ của cây.

6 Thành phần hóa học chính của cây có thể xếp thành các nhóm chính là flavonoid (đây là nhóm lớn nhất), acetylene, terpenoid và các nhóm hợp chất khác.

1.1.5.1Flavonoid Flavonoid là một nhóm hợp chất tự nhiên thường gặp trong thực vật phần lớn có màu vàng. Là nhóm hợp chất phenol có cấu tạo khung theo kiểu C6-C3-C6 hay nói cách khác là khung cơ bản gồm 2 vòng benzen A và B nối với nhau qua một mạch 3 carbon và được chia làm nhiều nhóm khác nhau.

Các flavonoid được tìm thấy trong cây Đơn Kim có liên quan đến hoạt động bảo vệ gan, bảo vệ và làm chống oxy hóa, làm tăng ổn định của polyacetylenes, liên quan đến hoạt động chống sốt rét.

Có khoảng 96 hợp chất flavonoid có trong cây Đơn Kim. Các hợp chất flavonoid có mặt như là chalcon, auron, flavonon, flavon, flavanon.  Chalcon

O

Bộ khung của Chalcon Chalcon là một xeton thơm với công thức tổng quát C15H12O. Chúng có mặt trong thực vật với sắc tố màu vàng, có tác dụng ức chế các bệnh gây ra do vi khuẩn và nấm.

Chalcon phổ biến nhất đó là Butein, Okanin,...

OH

OH

OH

OH

HO

HO

HO

OH

O

OH

Cấu trúc của Butein

O

Cấu trúc của Okanin

 Auron O

O

Bộ khung của Auron Auron là nhóm flavonoid có màu vàng sáng. Khung của auron cũng có 15C như các flavonoid khác nhưng chứa dị vòng 5 cạnh ở giữa.

7 Hợp chất auron phân bố trong thực vật. Các hợp chất hay gặp là Aureusidin, Cernuoside,…

OH HO

O OH

O

OH

Cấu trúc của Aureusidin  Flavon B

O

A

C O

Bộ khung của flavon Flavon có cấu trúc 2 vòng benzene A và B. Vòng B gắn với vòng C pyran ở giữa qua dây nối ở C2.

Flavon có mặt trong cây Đơn Kim là Luteolin và Apigenin.

OH

OH OH

HO

HO

O

OH

O

O

OH

Cấu trúc của Luteolin

O

Cấu trúc của Apigenin

 Flavonon B

O

A

C OH O

Bộ khung của Flavonon Flavonon khác với Flavon là có thêm -OH ở C3. Có nhiều trong thực vật hạt kín.

Các hợp chất có trong cây Đơn Kim là Quercetin, Hyperoside,...

8 OH

OH OH

OH HO

O

HO

OH

O

OH

O

O

O

OH

HO

OH

OH

OH

O

Cấu trúc của Quercetin

Cấu trúc của Hyperoside  Flavanon B

O

A

C O

Bộ khung của flavanon Khác với Flavon, Flavanon thiếu dây nối đôi C2 và C3. Tất cả flavanon phát hiện cho đến nay đều có nhóm -OH ở vòng A hoặc vòng B. Các flavanon có mặt trong cây Đơn Kim: Isookanin.

O

O

HO OH

OH HO

Cấu trúc của Isookanin 1.1.5.2Hợp chất acetylene Trong chi Bidens, chúng có mặt ở tất cả bộ phận, nhưng chủ yếu là ở trong rễ. Đã có 34 acetylene được phân lập từ Bidens Pilosa L. Trong đó polyacetylenes có nhiều nhất trong cây Đơn Kim. Đại diện chính của polyacetylenes là 1-phenylhepta-1,3,5,triyne. Có nhiều trong lá và rễ của cây.

CH3

Cấu trúc của 1-phenylhepta-1,3,5,triyne 1.1.5.3Nhóm terpenoid

9 Có công thức tổng quát (C5H8)n, là nhóm hợp chất thiên nhiên mà cấu trúc hóa học dựa trên cơ sở các phân tử isopen liên kết lại với nhau. Dẫn xuất chứa oxi của tecpen như ancol tecpen, andehit tecpen, xeton tecpen, este tecpen, axit cacbonxylic tecpen và peoxit tecpen, có cùng bộ khung cacbon giống như tecpen. Tecpen và tecpenoit thường được gọi chung là tecpen hay isoprenoid.

H3C CH2

H2C

Cấu trúc của Isopren Các hợp chất nhóm terpenoid được phân lập trong cây Đơn Kim là: Axit Phytenic, Campestrol, Phytol,...

H OH O

Cấu trúc của Axit Phytenic H

CH3

CH3 CH3

H

CH3 H H

HO

Cấu trúc của Campestrol CH3

CH3

CH3

CH3

H3C

OH

Cấu trúc của Phytol 1.1.5.4Một số nhóm hợp chất khác Một số chất thuộc nhóm succrose ester, lignan, porphylin... cũng được phân lập từ cây Đơn Kim. Este và các acid khác được xác định có trong cây Đơn Kim là:

10 OH

O CH3

O

O

CH3

HO

Acid 4-hydroxybenzoic

Methyl linolenat HO

O

HO

O OH

HO

O

HO

OH

OH

CH3

OH

Acid vanillic

O

Acid gallic

OH

Acid protocatechuic

1.1.6 Các nghiên cứu về cây Đơn Kim 1.1.6.1Nghiên cứu trên thế giới Các chiết xuất của cây Đơn Kim cho thấy khả năng kháng lại các vi khuẩn và một số loài nấm được thử nghiệm. Dịch chiết methanol ức chế tất cả các vi khuẩn Gram dương và Gram âm với nồng độ ức chế tối thiểu từ 5 đến 10 mg/ml. Chiết xuất nước không ngăn cản được vi khuẩn, chiết xuất acetone đã có thể ngăn chặn sự phát triển của

Staphylococcus

aereus, Staphylococcus

epidermidus,

Escherichia

coli

và Klebsella pnuemoniae. Trong cùng một khuôn mẫu, tất cả các chất chiết xuất cho thấy hoạt động tốt đối với Aspergillus niger nhưng không chất chiết nào kháng đươc Aspergillus flavus. Sử dụng các dịch chiết dung môi hữu cơ cũng cho kết quả kháng khuẩn tốt.

Phần trên mặt đất của cây Đơn Kim khi được chiết xuất bằng Ethanol, Chloroform, Methanol và Methanol/nước. Ethanol và các chiết xuất Methanol/nước cho thấy có khả năng kháng khuẩn. Ở Brazil chiết xuất từ rễ cây Đơn Kim với ethanol 80˚ có tác dụng chống lại ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum.

Trong các thử nghiệm invivo, chiết xuất ethanol làm giảm 36% lượng ký sinh trùng vào ngày thứ năm và 29% vào ngày thứ bảy.

Về mặt độc tính: Frida và CS đã xác định độc tính cấp (LD50) của cặn dịch chiết cồn và dịch chiết nước của lá cây Đơn Kim theo đường tiêm phúc mạc tương ứng là 6,15g/kg và 12,3g/kg, còn theo Ezeonwumelu và CS, cặn dịch chiết nước với liều 10g/kg không gây độc tính cấp, liều 800mg/kg dùng liên tục trong 28 ngày không gây ra độc tính bán cấp.

11 1.1.6.2Nghiên cứu trong nước Ở Việt Nam thành phần hóa học của cây Đơn Kim chỉ thấy trong công bố của Đỗ Đình Rãng và luận văn cao học của TS.DS Phạm Văn Vượng.

1.1.7 Tác dụng dược lý Kết quả các nghiên cứu đã chỉ ra rằng dịch chiết từ cây Đơn Kim có thể ức chế cả vi khuẩn Gram dương và Gram âm cũng như một số loài nấm.

Trong bài báo trên Journal of Pharmaceutical Investigation của hai tác giả Trần Đăng Xuân và Trần Đăng Khánh cũng nêu rõ tác dụng trị đái tháo đường, cao huyết áp, dị ứng, hoạt động chống oxi hóa và đã đưa ra Bảng 1.1 về thành phần các chất có trong cây Đơn Kim [11].

Bảng 1.1: Thành phần các chất có ở phần trên của cây Đơn Kim (giá trị trên 100g phần ăn được).

(–) không có giá trị tính.

E: energy, P: protein, C: carbohydrate, F: fat, M: moisture, F: fiber, A: ash, Ca: calcium, P: phosphorus, I: iron, C1: carotene, Z: zinc, R: ribolflavin, Va: vitamin A, As: ascorbic acid, Ma: magnesium.

Trong luận văn TS.DS Phạm Văn Vượng [1] đã chỉ rõ một số tác dụng dược lý, có ứng dụng to lớn trong y học, cụ thể là:  Độc tính cấp Mẫu thử là cao nước (2:1) phần trên mặt đất và rễ cây Đơn Kim. Cao này được pha loãng với nước ở các nồng độ khác nhau để cho chuột nhắt trắng uống.

Kết quả nghiên cứu cho thấy: Ở liều 160g/kg chuột, cao gấp 56 lần liều dùng cho người, phần trên mặt đất và rễ cây Đơn Kim không gây tác dụng bất thường cũng như không gây chết chuột nhắt trắng trong 72 giờ theo dõi, do đó không xác định được độc tính cấp LD50.  Tính kháng khuẩn, kháng nấm của tinh dầu từ lá

12 Tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm được thử bằng phương pháp khuếch tán, đo vòng kháng khuẩn, kháng nấm lên đĩa thạch theo nguyên tắc: Mẫu thử là tinh dầu lá cây Đơn Kim đượcc pha trong PEG, được đặt lên đĩa thạch dinh dưỡng đã cấy vi sinh vật kiểm định, hoạt chất từ mẫu được khuếch tán vào môi trường thạch sẽ ức chế sinh trưởng của vi sinh vật kiểm định, tạo nên vòng kháng khuẩn.

Sau quá trình thử nghiệm cho thấy, tinh dầu lá cây Đơn Kim có tác dụng với tất cả các chủng vi khuẩn thử là Bacillus subtilis, Bacillus pumilus, Staphylococcus aureus, Proteus mirabilis, Eszcherichia coli.

Tinh dầu lá Đơn Kim cũng cho tác dụng kháng nấm trên 2 chủng thử nghiệm là Candida albicans, Asperilus niger.  Tác dụng chống viêm Tiến hành thử tác dụng chống viêm cấp tính và mạn tính của cao lỏng và rễ cây Đơn Kim dựa trên mô hình gây phù bàn chân chuột và mô hình gây dịch viêm màng bụng. Kết quả nghiên cứu cho thấy: Cao dịch chiết từ rễ cây Đơn Kim có tác dụng giảm độ phù của bàn chân chuột ở liều lượng 20g/1kg và 10g/1kg trong thời gian 2 giờ và 4 giờ sau khi tiêm.

Trong mô hình gây viêm màng bụng, cao chiết từ rễ và phần trên mặt đất của cây Đơn Kim có tác dụng ức chế số lượng bạch cầu trong rỉ viêm, làm giảm rõ rệt lượng rỉ viêm. Ngoài ra nó cũng làm giảm lượng protein trong dịch rỉ viêm.

Kết quả cũng cho thấy dịch chiết phần trên mặt đất và phần rễ cây Đơn Kim có tác dụng chống viêm mạn tính.

Kết quả nghiên cứu tác dụng chống viêm cấp và mạn đã làm sáng tỏ kinh nghiệm sử dụng cây Đơn Kim trong dân gian chữa các bệnh viêm họng, sưng họng, mẫn ngứa, nổi mề đay,… là những bệnh có chứng viêm rất điển hình.  Tác dụng giảm đau Nghiên cứu sử dụng dịch chiết từ rễ cây Đơn Kim, dùng aspirin và morphine làm thuốc đối chứng dương.

Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, dịch chiết cây Đơn Kim không có tác dụng giảm đau theo kiểu ức chế các trung tâm cảm nhận đau ở não và không làm tăng ngưỡng đau tại bộ phận cảm nhận.  Tác dụng bảo vệ gan

13 Kết quả nghiên cứu cho thấy dịch chiết flavonoid toàn phần có tác dụng bảo vệ gan chuột thí nghiệm, trên mô hình gây tổn thương gan cấp bằng CCl4 ở liều 60mg/kg và 120mg/kg. Liều 120mg/kg có tác dụng tương đương như sylimarin liều 70mg/kg.  Tác dụng chống ung thư Các chất phân lập được từ cây Đơn Kim, có 7 chất tác dụng chủ yếu đối với dòng ung thư máu, có 3 chất tác dụng chủ yếu với dòng ung thư phổi, có 3 chất có tác dụng với dòng tế bào ung thư vú. Tuy nhiên, đây mới chỉ là kết quả nghiên cứu trên 3 dòng ung thư nên chưa thể đánh giá hết khả năng chống ung thư của dịch chiết từ cây Đơn Kim. 1.1.8 Một số công dụng khác của cây Đơn Kim Theo Y học cổ truyền, cây Đơn Kim có vị đắng, tính mát nên có tác dụng thanh nhiệt giải độc, chỉ tả, có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn.

Nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á dùng cây này làm thuốc giảm đau, giảm sốt, chữa ho, viêm họng, đau dạ dày. Ở Trung Quốc, cây Đơn Kim được dùng để chữa lỵ, tiêu chảy, viêm ruột, đau họng, giải nhiệt và giải độc. Ở Việt Nam, cây này được dùng để chữa vết thương, dị ứng, mẩn ngứa, mề đay, rắn độc cắn hoặc nấu nước tắm để chữa mẩn ngứa, các bệnh ngoài da và thấp khớp. Lá và hoa Đơn Kim ngâm rượu để ngậm chữa đau răng. Ở Nam Mỹ (Mexico), lá cây này được dùng pha nước uống như trà. Những lá non được sử dụng để điều trị rối loạn dạ dày, trĩ và tiểu đường. Ở Ấn Độ, cây được sử dụng để điều trị bệnh xơ cứng tuyến tụy, cảm lạnh, viêm da mãn tính và nhiễm trùng đường tiểu.

14 1.1.9 Một số bài thuốc sử dụng cây Đơn Kim ở Việt Nam

Tên bệnh

Thành phần dược

Liều

liệu

lượng

Cách dùng

Đơn Kim cả hoa Viêm họng

và lá Kim ngân hoa,

Mỗi thứ

do lạnh

Sài đất, lá húng

10-15g

chanh, Cam thảo đất Đau nhức do phong thấp

Sắc uống

thang, chia 2 lần. Dùng trong 5-7 ngày.

Rửa

Đơn Kim

30-60g

ngày một

sạch

sắc

nước

uống, chia 2 lần uống trong ngày. Dùng 10-15 ngày.

Rửa sạch lá Đơn Kim

Trẻ nhỏ cam tích

Lá Đơn Kim Gan lợn

15g 30-60g.

rồi cho lá xuống đáy nồi, đổ ngập nước, đặt gan lên phía trên hấp chín, ngày chia 2 lần, ăn liền 5-7 ngày.

Chấn thương nhẹ phần

Đơn Kim

Mỗi thứ

mềm, tụ máu

Lá cây đại

10-15g

Đơn Kim

50g

Giã nát, băng đắp vào chỗ đau, ngày 1-3 lần.

đau nhức Đau răng, sâu răng

Rửa sạch cho vào ít muối, giã nhỏ đặt vào chỗ

Rượu trắng Đơn Kim

Đau lưng do

Đại táo

làm gắng sức

Đường đỏ và một chút rượu trắng

250ml 150-180g 250g

đau.

Nấu nhỏ lửa cho đến khi táo chín nhừ; Chia 4-5 lần uống trong 2 ngày, uống liền 7-10 ngày.

15 1.2

KHÁI QUÁT VỀ KEM BIPOSA

1.2.1 Khái quát chung về mỹ phẩm Mỹ phẩm là công cụ giúp chúng ta hoàn thiện vẻ đẹp bề ngoài của bản thân.

Biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng sâu sắc đến môi trường sống hiện nay. Da của chúng ta phải tiếp xúc với nhiều mối đe dọa từ môi trường xung quanh. Do đó, các sản phẩm về dưỡng da cũng như hỗ trợ trị bệnh ngoài da đang được chú trọng.

Khác hoàn toàn với các loại mỹ phẩm thông thường, mỹ phẩm thiên nhiên chứa đựng trọn vẹn, đầy đủ những dưỡng chất từ thiên nhiên nên độ an toàn và lành tính luôn ở mức cao. Chính vì thế, ngày càng có nhiều khách hàng lựa chọn mỹ phẩm thiên nhiên cho quy trình dưỡng da của mình.

Theo các nhà khoa học mỹ phẩm thiên nhiên có những lợi ích sau:  Đảm bảo chất lượng Thành phần các loại mỹ phẩm thiên nhiên đảm bảo không qua xử lý hoá chất, không chứa các thành phần nhân tạo, chất tạo màu, chất cồn. Các sản phẩm thiên nhiên chỉ sử dụng các thành phần chiết xuất từ thực vật và khoáng chất có chứa các vitamin E, C giúp trắng da và khoẻ mạnh.  Đa dạng sản phẩm Hiện nay có nhiều dòng mỹ phẩm thiên nhiên được đưa vào sản xuất rộng rãi như: sữa rửa mặt, toner, sữa dưỡng ẩm, mặt nạ, kem nền, lotion, dầu gội/dầu xả, kem chống nắng, phấn nền, phấn mắt, son, nước hoa,…  Giá cả phải chăng Vì được tinh chế từ nguyên liệu thiên nhiên nên giá cả của những loại mỹ phẩm nhiên nhiên rất phải chăng, phù hợp với túi tiền của người tiêu dùng.  Không gây tác dụng phụ Những thành phần tự nhiên sử dụng trong mỹ phẩm đảm bảo không gây tác dụng phụ lên da. Không bít lỗ chân lông, không làm khô da, không gây kích ứng,…

16 1.2.2 Các tá dược thường được sử dụng để bào chế kem Bảng 1.2: Các tá dược thường sử dụng trong bào chế kem.

Tên tá dược và công thức hóa học

Công dụng

Còn gọi là sáp nhũ hóa mềm mượt, là chất hoạt động bề mặt, nối thể dầu với thể nước, làm cho hỗn hợp dầu và Sáp mềm mượt

nước không bị tách lớp mà trở thành một thể đồng nhất. Có tác dụng giúp sản phẩm có độ mịn, mượt cao, thể kem bông nhẹ, rất mướt khi thoa lên.

Là sáp nhũ hóa, có tác dụng hạn Sáp chống trôi

chế trôi, cho cảm giác mịn màng.

Thường dùng cho các sản phẩm chống trôi như kem dưỡng, kem lót trang điểm, kem chống nắng,...

Polysorbate 80 HO(C 2H4O) w

Có nguồn gốc từ thiên nhiên nên rất an toàn khi sử dụng. Polysorbate 80 là

O

(OC 2H4O) xOH

chất nhũ hóa giúp cho nước và dầu hòa CH CH2 (OC 2H4O) zR

(OC 2H4O) yOH

thành một hỗn hợp đồng nhất, đóng vai trò như một chất bảo quản.

Hình ảnh

17 Triglyceride là ester có nguồn gốc

Triglyceride H H C O

O

từ glycerin và acid béo, là chất chống

C R'

oxy hóa và là chất ổn định tự nhiên. Có tác dụng như một chất làm mềm da

H C O C R'' O H C O C R''' H

mà không gây nhờn dính, giúp mỹ phẩm dễ thoa trên da, đồng thời là dung môi hòa tan chất béo và các chất tan

O

trong dầu.

Propylene glycol

HO

OH

Propylene glycol là chất làm giảm độ nhớt của mỹ phẩm, chất giữ ẩm và ổn định các thành phần trong công

CH3

thức.

propane-1,2-diol Optiphen Optiphen là chất bảo quản được

O OH

phê duyệt trên toàn cầu. Optiphen gồm Phenoxyethanol với chất làm nền là

2-phenoxyethanol

Caprylyl Glycol. Giúp sản phẩm chống

OH HO

lại sự phát triển của các vi sinh vật từ vi CH3

khuẩn, nấm men và nấm mốc. Optiphen

2-phenoxyethanol - octane-1,2-diol (1:1) giúp sản phẩm sau khi hoàn thành được

(Caprylyl Glycol)

bảo vệ tốt nhất.

1.2.3 Mô hình nghiên cứu bào chế dạng kem -

Xây dựng công thức bào chế cho dạng kem.

-

Nghiên cứu sơ bộ độ bền vững của kem.

-

Tiến hành thực nghiệm với các công thức kem khảo sát.

-

Đưa ra công thức bào chế kem hiệu quả nhất.

18 1.2.4 Các sản phẩm về kem dưỡng da và hỗ trợ trị bệnh ngoài da Bảng 1.3: Một số dạng công thức dưỡng da thường dùng.

Thành phần

Loại

250 ml gel nha đam.

30 ml tinh dầu hạnh Kem dưỡng da từ nha đam

nhân.

1/2 muỗng canh sáp ong.

2 muỗng canh tinh dầu jojoba.

10 giọt tinh dầu thơm bất kỳ.

Cách làm

Nấu cách thủy sáp ong, tinh dầu jojoba và tinh dầu hạnh nhân trong cốc thủy tinh có nắp, đun đến khi các loại nguyên liệu tan thành dạng lỏng hoàn toàn. Đảo đều hỗn hợp vừa tan chảy và để ở t˚phòng khoảng 1 giờ.

Sau đó xay mịn hỗn hợp trên với các nguyên liệu còn lại.

Bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh, dùng được tối đa 3 tháng.

Nấu cách thủy dầu dừa, dầu hạnh nhân 2 giọt tinh dầu chanh.

và sáp ong để có được hỗn hợp hóa lỏng.

Hóa lỏng gel nha đam theo cách tương

6 giọt tinh dầu cam.

Kem dưỡng da từ dầu dừa

3 ml vitamin E, 10 ml tự. dầu dừa

Trộn đều các hỗn hợp trên với nhau

60 ml tinh dầu hạnh ngay lúc còn nóng. Để nguội, cho hỗn hợp đã trộn và các nhân.

30 ml sáp ong đã hóa nguyên liệu còn lại vào máy xay xay nhuyễn. lỏng.

180 ml gel nha đam.

Bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh, sử dụng được tối đa 3 tháng.

19 Một số sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên như:

20 CHƯƠNG 2

ĐỐI TƯỢNG, TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THỰC NGHIỆM

NGUYÊN LIỆU, HÓA CHẤT, DỤNG CỤ VÀ THIẾT BỊ

2.1

2.1.1 Nguyên liệu -

Toàn bộ phần trên mặt đất của cây Đơn Kim được thu hái vào buổi sáng sớm ở Đà Nẵng.

Hình 2.1: Phần trên mặt đất của cây Đơn Kim được thu hái, cắt nhỏ và để ráo nước.

-

Nguyên liệu sau khi thu hái được rửa sạch, cắt thành các đoạn nhỏ, để ráo nước trong không khí.

2.1.2 Dụng cụ và thiết bị, hóa chất 2.1.2.1Dụng cụ và thiết bị Bình định mức, bình tam giác, ống đong, cốc, pipet, bếp cách thủy, bếp điện, cốc thủy tinh, phễu thủy tinh, đũa thủy tinh, bông, gạc, lò nung, tủ sấy, cân phân tích, bộ chưng cất hồi lưu và các dụng cụ thí nghiệm khác.

2.1.2.2Hóa chất Hóa chất mua về được sử dụng trực tiếp, không qua tinh chế và được bảo quản đúng với qui định. Hóa chất được sử dụng gồm: nước cất (tự tinh chế), cồn 70˚, triglyceride, sáp mềm mượt, sáp chống trôi, poly sorbate 80, propylen glycol, optiphen.

Ngoài ra còn có một số hóa chất khác như: NH3, dung dịch H2SO4 đặc, NaOH 10%,…

21 PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH THÔNG SỐ HÓA LÝ, CHIẾT XUẤT

2.2

CAO DƯỢC LIỆU VÀ ĐỊNH TÍNH NHÓM HỢP CHẤT CÓ TRONG CÂY ĐƠN KIM 2.2.1 Xác định thông số hóa lý 2.2.1.1Nguyên tắc Tro hóa hoàn toàn mẫu bằng cách nung mẫu trong lò nung ở 500°C-600°C đến khi được tro màu trắng xám.

2.2.1.2Cách tiến hành -

Cho vào 3 chén sứ lần lượt mỗi chén 5g cây Đơn Kim đã được rửa sạch và biết khối lượng chính xác.

-

Cho chén sứ vào lò nung, nung ở 550˚C, nung đến khi có được tro màu trắng xám thì cứ cách 30 phút lấy chén ra cân một lần. Chỉ dừng lại khi thấy kết quả giữa hai lần cân liên tiếp sai số không quá 0,005g.

-

Lấy cốc ra để trong bình hút ẩm, để mẫu đạt đến nhiệt độ phòng rồi đem ra cân trên cân phân tích. Ghi lại khối lượng.

2.2.2 Phương pháp chiết suất cao dược liệu 2.2.2.1Sơ đồ nghiên cứu Ngâm với dung môi etanol 70˚ trong 48 giờ → Thu dịch chiết lần 1.

Tiếp tục ngâm bã với etanol 70˚ trong 24 giờ → Thu dịch chiết lần 2.

Cây Đơn Kim Xử lý sơ bộ rửa, cắt nhỏ, để ráo Chưng cất hồi lưu với nước trong 4 giờ Dịch chiết với nước Cô đuổi dung môi

Gộp 2 dịch chiết Lọc lại bằng bông

Cao chiết với nước

Dịch chiết cồn Kem Biposa

Định tính các nhóm hợp chất có trong phần trên mặt đất của cây Đơn Kim

22 2.2.2.2Phương pháp chiết tạo tổng cao từ cây Đơn Kim  Nguyên tắc Sử dụng bộ chưng cất hồi lưu để thu được dịch chiết của nguyên liệu (đã được xử lý sơ bộ) với nước cất trong thời gian xác định. Dịch chiết sau đó sẽ được lọc qua bằng gạc, để nguội qua đêm, lọc lại bằng bông. Sau khi lọc qua bông, dịch chiết đó sẽ được cô đuổi dung môi bằng bếp cách thủy để thu được cao đặc.  Cách tiến hành Cho 250g phần trên mặt đất của cây Đơn Kim (đã được cắt nhỏ) vào bộ chưng cất hồi lưu. Sau đó thêm 550ml nước cất vào. Dùng bếp điện đun sôi hỗn hợp trên trong 4 giờ. Sau thời gian trên, dùng gạc để lọc và thu được dịch chiết. Lặp lại 3 lần, tiến hành tương tự với 500ml và 450ml nước cất.

Cân xác định khối lượng cao thu được và tính % khối lượng cao chiết so với khối lượng mẫu ban đầu.

2.2.3 Phương pháp định tính khảo sát các nhóm hợp chất có trong cây Đơn Kim 2.2.3.1Nguyên tắc Dùng dịch chiết cồn, dịch chiết nước và một lượng mẫu cây Đơn Kim để định tính. Phương pháp định tính nhằm xác định sự có mặt của các nhóm hợp chất có trong cây Đơn Kim. 2.2.3.2Cách tiến hành  Phương pháp định tính nhóm flavonoid Cho 1ml dịch chiết cồn vào ống nghiệm rồi đem thử với các phản ứng: -

Phản ứng với dung dịch NaOH 10%: Thêm vài giọt dung dịch NaOH 10% vào ống nghiệm chứa dịch lọc. Flavonol cho màu từ vàng đến cam.

-

Phản ứng với FeCl3 5%: Thêm vài giọt dung dịch FeCl3 5% vào dịch chiết. Kết quả dương tính khi màu dịch chiết chuyển sang xanh đen.

-

Phản ứng với H2SO4(đặc): Thêm vài giọt H2SO4(đặc), phản ứng dương tính khi dịch chiết chuyển sang màu vàng.

 Phương pháp định tính nhóm axit hữu cơ -

Cho 2-3ml dịch chiết nước vào ống nghiệm, thêm 1 ít tinh thể Na2CO3.

-

Quan sát hiện tượng, nếu có bọt khí thoát ra là có axit hữu cơ.

 Phương pháp định tính Coumarin

23 Lấy dịch chiết cồn cho vào 2 ống nghiệm có kích thước bằng nhau.

-

Ống 1: thêm 0,5ml NaOH 10%.

-

Ống 2: để nguyên.

-

Phản ứng dương tính khi dung dịch Ống 1có màu đục hơn.

 Phương pháp định tính chất béo -

Ngâm 3g cây Đơn Kim trong 10ml n-hexan trong 1 giờ.

-

Lọc lấy dịch lọc, sau đó nhỏ vài giọt dịch lên mảnh giấy lọc, sấy nhẹ cho bay hết dung môi, nếu có vết mờ trên giấy có chất béo.

 Phương pháp định tính nhóm PolySaccaride Pha thuốc thử Lugol: 0,5g KI + 1g I2 + 5ml nước cất, lắc cho tan hết rồi định mức đến 100ml.

Cho dịch chiết nước vào 3 ống nghiệm: -

Ống 1: 2ml dịch chiết + 5 giọt thuốc thử.

-

Ống 2: 2ml nước cất + 5 giọt thuốc thử.

-

Ống 3: 2ml dịch chiết.

Phản ứng âm tính khi màu trong ống 1 và ống 3 như nhau và đậm màu hơn ống 2.  Phương pháp định tính nhóm Polyphenol Cho dịch chiết nước vào 2 ống nghiệm: -

Ống 1: nhỏ vài giọt dung dịch FeCl3 5%. Nếu dung dịch chuyển sang màu vàng nâu, vành trên cùng màu xanh thẫm thì có polyphenol.

-

Ống 2: thêm vài giọt gelatin 1%, xuất hiện kết tủa bông. Phản ứng dương tính.

 Phương pháp định tính đường khử Cho dịch chiết cồn vào ống nghiệm. Thêm 1ml dung dịch thử Fehling A và 1ml dung dịch thử Fehling B. Đun cách thủy vài phút. Mẫu thử dương tính khi có kết tủa đỏ gạch xuất hiện.

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG CÔNG THỨC VÀ QUY

2.3

TRÌNH BÀO CHẾ KEM BIPOSA 2.3.1 Nghiên cứu xây dựng công thức bào chế kem Biposa 2.3.1.1Nguyên tắc -

Thực nghiệm bào chế kem với hàm lượng cao khác nhau trong công thức.

-

Quan sát và thử nghiệm sản phẩm kem thu được.

-

Nhận xét và đưa ra công thức kem chuẩn.

24 2.3.1.2Cách tiến hành  Dụng cụ, thiết bị -

Cốc thủy tinh, bếp điện, nhiệt kế, đũa thủy tinh, bếp cách thủy,…

 Cách tiến hành -

Cốc 1 chứa: Sáp mềm mượt, sáp chống trôi, Polysorbate 80 và Triglyceride.

-

Cốc 2 chứa: Cao của cây Đơn Kim, propylene glycol và nước cất.

-

Chưng cách thủy cả 2 cốc ở 75˚C - 80˚C, sao cho cốc 2 tan hết.

-

Cho cốc 2 vào cốc 1, khuấy đều theo một chiều. Khi nhiệt độ giảm còn 50˚C 55˚C thì cho Optiphen vào, khuấy nhẹ nhàng cho đến khi thấy hỗn hợp sệt lại.

-

Cho hỗn hợp trên vào hủ. Bảo quản ở nhiệt độ thường, để ở nơi thoáng mát.

-

Hỗn hợp kem trên phải để ổn định trong vòng 12 giờ.

2.3.2 Nghiên cứu xây dựng quy trình bào chế Chuẩn bị 2 cốc thủy tinh 100ml -

Cốc 1: Dùng để chứa các chất thể dầu, chất nhũ hóa và chứa dung môi hòa tan chất béo và các chất tan trong dầu.

-

Cốc 2: Chứa các chất dễ tan trong nước và chất ổn định.

-

Chưng cách thủy để cho hỗn hợp các thành phần trong cốc 2 hòa tan hoàn toàn.

-

Cho hỗn hợp sệt vào hủ phải để ổn định trong 12 giờ vì trong khoảng thời gian đó, thành phần có trong kem mới ổn định và kem sẽ không bị phân lớp.

25 2.4

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG Bảng 2.1: Bảng đánh giá tiêu chuẩn chất lượng kem. Đánh giá

Mục đích - Kiểm tra sự phân tán đồng đều

Kiểm tra độ đồng nhất Chỉ tiêu hóa lý

dược chất trong tá dược bằng cách quan sát bằng mắt thường các tiêu bản có trải chế phẩm đặt giữa hai miếng kính.

Xác định tính lưu biến

- Xác định sự biến dạng đàn hồi và sự chảy của chúng.

Độ an toàn bằng thử - Kiểm tra sự kích ứng da có thể xảy Một số đặc tính

nghiệm dán

ra.

chính của mỹ phẩm dùng trên da

Khả năng rửa sạch của mỹ phẩm

- Thử nghiệm khả năng rửa sạch ở các vùng trán, má hay mũi.

26 CHƯƠNG 3

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

KẾT QUẢ XÁC ĐỊNH THÔNG SỐ HÓA LÝ, CHIẾT XUẤT CAO

3.1

DƯỢC LIỆU VÀ ĐỊNH TÍNH NHÓM HỢP CHẤT CÓ TRONG CÂY ĐƠN KIM 3.1.1 Kết quả xác định thông số hóa lý 3.1.1.1Xác định hàm lượng tro Hàm lượng tro dược liệu được xác định theo công thức sau:

Trong đó: : khối lượng dược liệu trước khi tro hóa. : khối lượng tro dược liệu (đã trừ đi khối lượng chén sứ).

Bảng 3.1: Kết quả xác định hàm lượng tro của bột cây Đơn Kim.

Số thí nghiệm

(g)

(g)

Lần 1

5,001g

0,451g

9,018%

Lần 2

5,012g

0,453g

9,038%

Lần 3

5,010g

0, 450g

8,982%

Hàm lượng tro trung bình

H(%)

9,013%

3.1.1.2Nhận xét -

Qua kết quả ở Bảng 3.1, nhận thấy rằng hàm lượng tro trung bình của dược liệu là 9,013%.

27 3.1.2 Kết quả chiết xuất cao toàn phần 3.1.2.1Quy trình chiết xuất cao Cân dược liệu (250g)

Cho dược liệu và dung môi nước vào bộ chưng cất hồi lưu -

Đun trong 4 giờ Dùng gạc để lọc cặn

Thu dịch chiết nước -

Để nguội qua đêm Lọc lại bằng bông Cô bằng bếp cách thủy

Cao đặc  Xử lí dịch chiết -

Dùng gạc để lọc cặn, thu dịch chiết và sau đó để nguội qua đêm.

-

Dịch để qua đêm được lọc lại bằng bông, sau đó cô cách thủy thành cao đặc.

3.1.2.2Kết quả chiết xuất  Hiệu suất bào chế cao Bào chế cao được tiến hành 3 lần với khối lượng là 250g, phần trăm khối lượng cao chiết so với mẫu ban đầu được xác định theo công thức:

Trong đó: : Khối lượng dược liệu. : Khối lượng cao đặc.

Kết quả điều chế cao từ cây Đơn Kim được trình bày trên Hình 3.1 và Bảng 3.2

28

Hình 3.1: Dịch chiết cây Đơn Kim với nước (a) và cao đặc (b).

Bảng 3.2: Khối lượng cao chiết thu được sau khi cô đuổi dung môi các dịch chiết.

Số thí

Khối lượng

Thể tích nước

Khối lượng

Hiệu suất

nghiệm

dược liệu (g)

(ml)

cao (g)

(%)

Lần 1

250g

450ml

20,5g

8,2%

Lần 2

250g

500ml

21g

8,4%

Lần 3

250g

550ml

22g

8,8%

Tổng cao trung bình

63,5g

Hiệu suất trung bình

8,47%

 Khối lượng cao thu được -

Tổng cao trung bình qua ba lần thực hiện thí nghiệm là 63,5g.

-

Hiệu suất trung bình bào chế cao là 8,47%.

3.1.2.3Nhận xét -

Dựa vào bảng hiệu suất ta thấy không có biến động lớn nên quy trình chiết suất có tính ổn định.

-

Thực nghiệm cho thấy rằng lượng chất trong cây còn nhiều chất chưa hòa tan hết. Phần lớn trong dung môi nước là hợp chất flavonoid.

29 3.1.3 Kết quả của phương pháp định tính STT

Nhóm hợp chất

1

Flavonoid

Thuốc thử và phản ứng

Kết quả Kết luận

Dung dịch FeCl3

+++

Có

Dung dịch NaOH 10%

++

Có

Dung dịch H2SO4 đặc

++

Có

Phản ứng với Na2CO3 tinh thể

+++

Có

2

Acid hữu cơ

3

Coumarin

Dung dịch NaOH 10%

+++

Có

4

Chất béo

Để lại vết mờ trên giấy lọc

++

Có

5

PolySaccaride

6

7

Thuốc thử Lugol

-

Không có

Dung dịch FeCl3 5%

++

Có

Dung dịch Gelatin 1%

++

Có

+++

Có

Polyphenol

Đường khử

Thuốc thử Fehling A và Fehling B

Bảng 3.3: Kết quả phương pháp định tính nhóm hợp chất.

Ghi chú: (+++): Phản ứng dương tính rất rõ. (++): Phản ứng dương tính rõ (+):

Phản ứng dương tính

(-):

Phản ứng âm tính

30

Hình 3.2: Hình ảnh của phương pháp định tính.

3.1.3.1Nhận xét -

Qua bảng khảo sát một số hợp chất thiên nhiên trong cây Đơn Kim, có 7 hợp chất được khảo sát và có 6 kết quả dương tính, 1 kết quả âm tính. Trong đó flavonoid, acid hữu cơ, coumarin,chất béo, polyphenol, đường khử cho kết quả dương tính và polysaccaride cho kết quả âm tính.

3.1.3.2Kết luận -

So sánh với một số tài liệu về khảo sát sơ bộ thành phần hóa học của cây Đơn Kim thấy có sự phù hợp.

3.2

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG CÔNG THỨC VÀ QUY TRÌNH BÀO CHẾ KEM BIPOSA

3.2.1 Kết quả xây dựng công thức bào chế kem Biposa Qua các tài liệu tìm hiểu về bào chế kem, tiến hành thực nghiệm với các công thức kem trong Bảng 3.4:

31

Công thức 1 Thành phần

Tỉ lệ (%)

Cao cây

20g kem (g)

Công thức 2

Tỉ lệ (%)

20g kem (g)

Công thức 3

Tỉ lệ (%)

20g kem (g)

Công thức 4

Tỉ lệ (%)

20g kem (g)

5

1

10

2

15

3

20

4

Nước cất

71.5

14.3

71.5

14.3

71.5

14.3

71.5

14.3

Triglyceride

4.0

0.8

4.0

0.8

4.0

0.8

4.0

0.8

Sáp mềm mượt

6.0

1.2

6.0

1.2

6.0

1.2

6.0

1.2

Sáp chống trôi

2.0

0.4

2.0

0.4

2.0

0.4

2.0

0.4

Polysorbate 80

3.0

0.6

3.0

0.6

3.0

0.6

3.0

0.6

Propylene glycol

2.5

0.5

2.5

0.5

2.5

0.5

2.5

0.5

Optiphen

1.0

0.2

1.0

0.2

1.0

0.2

1.0

0.2

Đơn Kim

Bảng 3.4: Công thức kem thực nghiệm.

Quá trình nghiên cứu xây dựng công thức và tạo thành sản phẩm kem Biposa được thực hiện tại phòng kiểm nghiệm của công ty mỹ phẩm 3CE tại Đà Nẵng.  Đặc điểm công thức: -

Tính chất của cao: cao có màu đen ngà, mùi thơm đặc trưng của dược liệu, vị

hơi đắng, tan trong propylene glycol và nước, hơi tan trong etanol, thực tế không tan trong chloroform, khi rửa không tạo cảm giác nhờn rít. Cao chiết từ cây Đơn Kim có tác dụng trị mẩn ngứa, mề đay, kháng khuẩn, kháng nấm, chống viêm,…

-

Propylene glycol: là chất lỏng nhớt không màu, không mùi, vị hơi ngọt. Phân

tán được trong aceton, chloroform, etanol và nước. Có tác dụng làm tăng độ tan cho cao dược liệu cây Đơn Kim, làm tăng dộ ổn định, giảm sự bay hơi nước của kem, bảo quản chế phẩm, giúp làm tăng sinh khả dụng và độ ổn định cho chế phẩm.

32 -

Polysorbate 80: là chất lỏng sánh, màu vàng, tan trong nước, giúp cho nước và

dầu hòa thành một hỗn hợp đồng nhất, đóng vai trò như một chất bảo quản.

3.2.1.1Nhận xét -

Ngoại trừ hàm lượng cao của cây Đơn Kim, tỉ lệ các thành phần khác trong công thức đều đã được khảo sát và cho kết quả phù hợp với nhu cầu thẩm mỹ, không gây kích ứng da đối với người sử dụng.

-

Thành phần công thức gồm: pha dầu, pha nước, chất nhũ hóa nên sử dụng phương pháp nhũ hóa trực tiếp để bào chế kem.

-

Kem được bào chế có cấu trúc nhũ tương Dầu/Nước.

-

Sản phẩm kem tạo thành mịn, không có lẫn cặn hay tạp chất.

-

Kết quả thực nghiệm cho thấy khi hàm lượng cao dược liệu trên 15% sẽ gây cảm giác nóng tại vùng da tiếp xúc với kem và trên 20% thì cao thực vật không hòa tan hết.

3.2.1.2Kết luận

Hình 3.3: Kem được tạo thành từ công thức 2 (a) và công thức 4 (b).

-

Qua thực nghiệm bào chế các công thức kem, nhận thấy công thức kem thứ 2 cho kết quả kem tốt nhất về mặt cảm quan cũng như phù hợp với khảo sát đánh giá của người tiêu dùng khi giới thiệu kem Biposa.

3.2.2 Kết quả xây dựng quy trình bào chế kem Biposa

33  Quy trình bào chế kem Sáp mềm mượt Sáp chống trôi

Cao của cây Đơn Kim

Polysorbate 80

Propylene glycol

Triglyceride

Nước cất

Cốc 1 (pha dầu)

Cốc 2 (pha nước)

- Chưng cách thủy đến khi cả 2 cốc tan hoàn toàn ở 75˚C - 80˚C. - Cho cốc 2 vào cốc 1, khuấy đều theo một chiều.

- Khi nhiệt độ ở 50˚C - 55˚C thì cho Optiphen vào, khuấy nhẹ nhàng.

Hỗn hợp sệt -

Cho hỗn hợp trên vào hủ.

-

Để ổn định trong 12 giờ.

Kem Biposa 3.3

KẾT QUẢ XÂY DỰNG TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG Bảng 3.5: Bảng kết quả xây dựng tiêu chuẩn cho kem. Đánh giá

Kết quả - Khi quan sát bằng mắt thường, nhận thấy kem có độ mịn màng, dạng kem đặc sệt.

Chỉ tiêu hóa lý

Kiểm tra độ đồng nhất

- Kiểm tra sự phân tán đồng đều của tá dược có trong kem bằng cách cho một lớp kem đặt giữa hai miếng kính, quan sát bằng mắt thường nhận thấy không có cặn bẩn cũng như tạp chất.

34 - Tác động lực va đập mạnh hoặc lật úp hủ Xác định tính lưu biến

kem lại, sau một khoảng thời gian để kem ổn định thì nhận thấy kem vẫn giữ được hình dạng như ban đầu, tốc độ chảy của kem khá chậm.

Độ an toàn Một số đặc tính

bằng thử

chính của mỹ

nghiệm dán

phẩm dùng trên

Khả năng

da

- Không có sự kích ứng xảy ra.

- Khi thoa kem ở các vùng trán, má hay mũi,

rửa sạch của khả năng rửa trôi tốt, không gây cảm giác mỹ phẩm

nhờn rít.

Ngoài kết quả tiêu chuẩn đã được khảo sát ở trên còn có kết quả thử nghiệm độ ổn định và kết quả thử tác dụng của sản phẩm trên người tình nguyện được trình bày như sau: 

Kết quả độ ổn định sản phẩm -

Ở nhiệt độ thường kem không bị chảy vữa, bề mặt kem vẫn đảm bảo độ min ban đầu.



Kết quả thử tác dụng của sản phẩm trên người tình nguyện -

Thử nghiệm trực tiếp trên da, kem không gây kích ứng, không gây nóng hoặc mẩn đỏ tại vị trí sử dụng.

-

Lớp da tại vùng được thoa kem, có độ mềm hơn so với vùng da không được thoa.

-

Vết thâm sẹo trên khuôn mặt mờ dần khi sử dụng kem.

35

Hình 3.4: Vết thâm sẹo trên khuôn mặt.

36 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ KẾT LUẬN Sau thời gian thực hiện đề tài: “Nghiên cứu bào chế kem Biposa dùng để dưỡng da và hỗ trợ trị bệnh ngoài da từ dịch chiết cây Đơn Kim (Bidens Pilosa L.)”, tôi đã thu được một số kết quả chính như sau:  Về việc xác định thông số hóa lý, chiết xuất cao dược liệu và định tính các nhóm hợp chất có trong cây Đơn Kim: -

Xác định được hàm lượng tro có trong dược liệu là 9,013%.

-

Dựa vào phương pháp chiết đã chiết xuất được cao từ dịch chiết nước cây Đơn Kim, với hiệu suất chiết cao trung bình là 8,47% và tổng cao trung bình qua ba lần thực nghiệm là 63,5g.

-

Đã xác định được một số nhóm hợp chất có trong phần trên mặt đất của cây Đơn Kim tươi.  Về việc nghiên cứu xây dựng công thức và quy trình bào chế kem Biposa:

-

Đã xây dựng được công thức, quy trình bào chế cho kem Biposa.

-

Bào chế thành công kem Biposa từ cao dược liệu.  Về việc nghiên cứu xây dựng tiêu chuẩn chất lượng:

-

Xây dựng tiêu chuẩn chất lượng cơ bản cho kem Biposa.

-

Bước đầu đánh giá được độ ổn định và tác dụng của sản phẩm kem tạo thành.

KIẾN NGHỊ Do thời gian nghiên cứu có hạn, thông qua kết quả của đề tài, xin được đưa ra các kiến nghị như sau: -

Tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện công thức cũng như phương pháp bào chế kem từ cây Đơn Kim.

-

Tiếp tục nghiên cứu độ ổn định và tác dụng của sản phẩm kem Biposa.

-

Nghiên cứu xây dựng thêm các tiêu chuẩn cho dạng kem dược liệu.

37 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu Tiếng Việt [1]. Phạm Văn Vượng (2014), Nghiên cứu thành phần hóa học và một số tác dụng sinh học của cây Đơn Kim (Bidens Pilosa L., Asteraceae), Luận án tiến sĩ dược học, Hà Nội.

[2]. Phạm Văn Vượng, Phạm Văn Kỳ, Nguyễn Thị Bích Thu, Phan Văn Kiệm (2012), “Hợp chất Flavonoid phân lập từ rễ cây Đơn Kim (Bidens pilosa L.)”, “Tạp chí dược học”, T.52, S.9 (2012).

[3]. Dược thư (2014), Những qui định chung về kiểm tra chất lượng dược liệu.

[4]. Dược thư (2018), Tiêu chuẩn của một dược liệu dùng làm thuốc.

[5]. Đại học dược Hà Nội (2017), Định nghĩa, phương pháp điều chế, yêu cầu chất lượng, cách bảo quản cao thuốc (theo DĐVN IV).

[6]. NXB Y Học (2018), Dược điển Việt Nam IV. [7]. Th.s Nguyễn Trọng Điệp (2014), Bài giảng thực hành bào chế kem Natri diclofenac.

Tài liệu Tiếng Anh [8]. AOT Ashafa và AJ Afolayan (2009), Screening the root extracts from Bidens pilosa L. var. radiata (Asteraceae) for antimicrobial potentials, Centre for Phytomedicine Research, Department of Botany, University of Fort Hare , Alice 5700, South Africa.

[9]. Peter Geissberger, Urs Séquin (1991), “Constituents of Bidens pilosa L.: Do the components found so far explain the use of this plant in traditional medicine?”, “Acta Tropica”, Volume 48, Issue 4, Pages 251-261.

[10]. F.Q Oliveiraa, VAndrade-Netob, A.U Krettlib, M.G.L Brandãoa (2004), “New evidences of antimalarial activity of Bidens pilosa roots extract correlated with polyacetylene and flavonoids.”, “Journal of Ethnopharmacology”, Volume 93, Issue 1, Pages 39-42.

[11]. Trần Đăng Xuân, Trần Đăng Khánh (2016), “Chemistry and pharmacology of Bidens pilosa”, “Journal of Pharmaceutical Investigation”, The Korean Society of Pharmaceutical Sciences and Technology.