Kiểm nghiệm thuốc dạng lỏng - Thuốc đặt - Thuốc mỡ - Thuốc nhỏ mắt - Khoa Dược

Kiểm nghiệm thuốc uống dạng lỏng Trường Đại học Duy Tân Khoa Dược Bộ môn Hóa phân tích – Kiểm nghiệm

1

Mục tiêu Trình bày các yêu cầu kỹ thuật và phương pháp thử để đánh giá chất lượng của thuốc uống dạng lỏng Đánh giá được kết quả kiểm nghiệm đối với một thành phẩm dạng thuốc uống dạng lỏng

2

Nội dung bài học

1

Các loại thuốc uống dạng lỏng

2

Các yêu cầu kỹ thuật và phương pháp thử để đánh giá chất lượng thuốc uống dạng lỏng

3

I. Các loại thuốc uống dạng lỏng Cồn thuốc Cồn thuốc là những chế phẩm lỏng, được điều chế bằng cách chiết dược liệu thực vật, động vật hoặc hòa tan cao thuốc, dược chất theo tỷ lệ quy định với ethanol ở

các nồng độ khác nhau. Cồn thuốc được điều chế từ một nguyên liệu gọi là cồn thuốc đơn. Cồn thuốc được điều chế từ nhiều nguyên liệu khác nhau gọi là cồn thuốc kép.

4

I. Các loại thuốc uống dạng lỏng Siro thuốc Sirô thuốc là dung dịch uống chứa nồng độ cao đường trắng (sucrose) hay các loại đường khác trong nước tinh khiết, có chứa các dược chất hoặc các dịch chiết từ dược

liệu. Sirô cũng được dùng để chỉ các chế phẩm lỏng sệt hay hỗn dịch của thuốc trong đó có chứa đường trắng, các loại đường khác hay những tác nhân gây ngọt. Sirô cũng bao gồm những chế phẩm được hòa tan hay tạo thành hỗn dịch ngay trước khi sử dụng tùy theo tính chất của dược chất (DĐVN IV)

5

I. Các loại thuốc uống dạng lỏng Dung dịch thuốc Dung dịch thuốc là những chế phẩm lỏng trong suốt chứa một hoặc nhiều dược chất hòa tan, tức phân tán dưới dạng phân tử, trong một dung môi thích hợp (nước, ethanol, glycerin, dầu…) hay hỗn

hợp nhiều dung môi trộn lẫn với nhau. Do các phân tử trong dung dịch phân tán đồng nhất, nên các dung dịch thuốc đảm bảo sự phân liều đồng nhất khi sử dụng và độ chính xác cao khi pha loãng hoặc khi trộn các dung dịch với nhau. (DĐVN IV) 6

I. Các loại thuốc uống dạng lỏng

Potio:

Potio là dạng thuốc nước có vị ngọt, chứa một hay nhiều dược chất, dùng uống từng thìa. Potio có thể ở dạng hỗn dịch hoặc nhũ dịch.

Dung môi của potio có thể là nước, nước thơm, nước hãm hay nước sắc dược liệu. Potio thường chứa 20% siro.

7

Dung dịch thuốc dùng ngoài dạng lỏng Thuốc dùng ngoài dạng lỏng là các chế phẩm lỏng đồng nhất, thường là dung dịch, cồn thuốc, hỗn dịch hoặc nhũ dịch của một hay nhiều hoạt chất trong chất dẫn thích hợp để dùng ngoài.

Các thuốc dùng ngoài dạng lỏng phải đạt theo các yêu cầu kỹ thuật chung của thuốc uống dạng lỏng và riêng từng dạng thuốc có những yêu cầu riêng. Riêng yêu cầu

"độ nhiễm khuẩn" không phải làm.

8

II. Yêu cầu kỹ thuật và phương pháp thử 1. Tính chất

2. Độ trong 3. Thể tích 4. pH

5. Độ nhiễm khuẩn 6. Tỷ trọng 7. Độ đồng đều hàm lượng

8. Định tính 9. Định lượng 9

1. Tính chất  Yêu cầu Thể chất, màu sắc, mùi vị tùy theo từng chuyên luận.

Thử bằng cảm quan.

10

2. Độ trong  Yêu cầu Thuốc uống dạng dung dịch phải đạt yêu cầu về độ trong theo

từng chuyên luận.

Cách xác định: Giống như đối với thuốc nhỏ mắt.

11

2. Độ trong  Phụ lục 11.8, mục B, DĐVN IV - Thiết bị: bộ dụng cụ để soi

độ trong - Tiến hành: 20 đơn vị - Đánh giá kết quả

+ 1 đv không đạt

→

thử 20

đv khác → tất cả phải đạt

-1. Bảng màu đen bề mặt mờ -2, 3. Bảng màu trắng không loá -4. Hộp đèn có thể điều chỉnh 12

3. Giới hạn cho phép về thể tích  Cách thử: Phụ lục 11.1 DĐVN IV  Tiến hành: 5 đơn vị • Xác định thể tích từng đv (bơm tiêm/ống đong chuẩn). → Thể tích mỗi

đv phải nằm trong khoảng giới hạn cho phép.

• Nếu có 1 đv không đạt → kiểm tra lần 2 → đạt nếu tất cả 5 đv đều đạt.

13

3. Giới hạn cho phép về thể tích •Thể tích thuốc phải nằm trong giới hạn cho phép theo bảng sau: Loại thuốc

Thể tích ghi trên nhãn

Giới hạn cho phép

Thuốc dạng lỏng để uống (Dung dịch, Hỗn dịch, Nhũ dịch, Rượu)

Tới 20 ml Trên 20 ml đến 50 ml Trên 50 ml đến 150 ml Trên 150 ml

+ 10 % +8% +6% +4%

Sirô thuốc và Cao thuốc

Tới 100 ml Trên 100 ml đến 250 ml Trên 250 ml

+ 10 % +8% +6%

14

4. Định lượng -Lấy thuốc của 5 đơn vị đóng gói nhỏ nhất bất kỳ, trộn đều. Tiến hành định lượng theo các phương pháp được qui định trong tiêu chuẩn, hàm lượng của từng hoạt chất trong chế phẩm phải nằm trong giới hạn cho phép theo bảng Bảng 2: Giới hạn cho phép về hàm lượng đối với thuốc uống dạng lỏng

15

5. Một số yêu cầu chất lượng khác pH Định tính

Tỷ trọng Độ đồng đều hàm lượng Độ nhiễm khuẩn

-

pH phải nằm trong giới hạn qui định theo từng chuyên luận riêng.

-

Tiến hành định tính theo các phương pháp được qui định trong tiêu chuẩn, chế phẩm thuốc phải cho các phản ứng của các hoạt chất có trong chế phẩm.

- Tỷ trọng của chế phẩm phải nằm trong giới hạn qui định theo từng chuyên luận.

- Thử theo “Xác định tỷ trọng chất lỏng” - Phụ lục 6.5 – DĐVN IV. - Một số chế phẩm yêu cầu thì phải tiến hành phép thử này.

-Cách thử và đánh giá giống như đối với thuốc bột.

- Độ nhiễm khuẩn phải đạt giới hạn qui định cho chế phẩm theo từng chuyên luận.

- Nếu không có qui định riêng thì tiến hành thử và đánh giá theo "Thử giới hạn nhiễm khuẩn" - Phụ lục 13.6 – DĐVN IV. 16

Nhận định kết quả

→ Chế phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng theo tiêu chuẩn … nếu tất cả các chỉ tiêu đều đạt yêu cầu.

17

Tóm tắt  Yêu cầu kỹ thuật chung của thuốc uống dạng lỏng 1. Tính chất

2. Độ trong 3. Thể tích 4. pH 5. Độ nhiễm khuẩn 6. Tỷ trọng

Phương pháp thử Tiến hành Yêu cầu

7. Độ đồng đều hàm lượng 8. Định tính

9. Định lượng

18

Tài liệu tham khảo  Bộ Y tế, Dược điển Việt Nam IV, NXB Y học, 2009.  Ngoài ra

• Trần Tử An, Kiểm nghiệm dược phẩm, NXB Y học, 2011.

• Đặng Văn Hòa, Kiểm nghiệm thuốc, NXBGDVN, 2011.

• The United States of Pharmacopoeia USP XXXVI (2013).

• British Pharmacopoeia BP (2013).

19

Cảm ơn!

20

Kiểm nghiệm thuốc đặt

Trường Đại học Duy Tân Khoa Dược Bộ môn Hóa phân tích – Kiểm nghiệm

1

Mục tiêu bài học

1

Trình bày được các yêu cầu kỹ thuật chung và phương pháp thử để đánh giá chất lượng thuốc đặt.

2

Phân tích được tính thích hợp của từng loại chỉ tiêu đối với các dạng thuốc đặt.

3

Đánh giá được kết quả kiểm nghiệm đối với một mẫu thành phẩm cụ thể.

2

Nội dung bài học

1 2

3

• Đại cương • Các yêu cầu kỹ thuật và phương pháp thử • Ví dụ về kiểm nghiệm thành phẩm thuốc đặt cụ thể

3

I. Đại cương Khái niệm  Dạng thuốc rắn  Chứa một hoặc nhiều dược chất  Đặt vào các hốc tự nhiên của cơ thể  Thuốc có thể có tác dụng tại chỗ hoặc toàn thân.

Thuốc đặt 4

I. Đại cương  Phân loại: • Thuốc đặt trực tràng: hình dạng

giống như đầu viên đạn (hình nón cụt) hoặc hình thủy lôi, khối lượng khoảng 1 - 3 g.

• Thuốc đặt âm đạo: hình trái xoan, khối lượng khoảng 3 - 10 g.

• Thuốc đặt niệu đạo: Đường kính

1 - 4 mm, chiều dài 6 - 20 cm, khối lượng 0,5 - 4,0 g.

5

II. Yêu cầu kỹ thuật và phương pháp thử 1.Tính chất 2. Độ rã 3. Độ đồng đều khối lượng 4. Độ đồng đều hàm lượng 5. Định tính

6. Định lượng 7. Các yêu cầu kĩ thuật khác (nếu có) - Tạp chất

6

1. Tính chất  Yêu cầu • Hình dạng:

+ Thuốc đạn có hình nón hoặc hình con suốt, khối lượng 1 - 3 g, dài 3- 4 cm. + Thuốc trứng có hình cầu hoặc hình trái xoan, khối lượng

2 - 4 g.

• Thể chất, màu sắc, mùi đạt theo chuyên luận riêng.  Cách thử • Bằng cảm quan.

7

2. Độ rã  Mục đích: xác định xem trong điều kiện quy định, thuốc đạn và thuốc trứng có rã hoặc mềm đi trong khoảng thời gian quy định hay không.

 Phương pháp thử: - Thử và đánh giá theo "Phép thử độ rã của thuốc đạn và thuốc trứng“ phụ lục 11.5 DĐVN IV.

8

2. Độ rã

Thiết bị

PTS3E - Suppository Disintegration Tester 9

2. Độ rã

Thiết bị

Thiết bị thử độ rã của viên nén đặt âm đạo

A. Viên nén đặt âm đạo Thiết bị thử độ rã của thuốc

B. Tấm kính

đạn và thuốc trứng (mm)

C. Mặt nước

10

2. Độ rã

Tiến hành

Đối với thuốc đạn

- Thực hiện với 3 viên.

- Đặt một viên lên đĩa dưới của bộ phận kim loại, đưa bộ phận này vào ống bao và gắn chặt vào thành ống.

- Đặt thiết bị thử vào một bồn chứa ít nhất 4 lít nước ấm (36 -

37 °C) có gắn dụng cụ khuấy chậm và giữ thiết bị thử ở vị trí thẳng đứng, ngập 90 mm so với mặt nước.

- Xoay ngược thiết bị thử 10 phút/lần, tránh không để nhô lên

khỏi mặt nước.

- Lặp lại toàn bộ thử nghiệm với 2 viên khác.

11

2. Độ rã

Đánh giá

Đối với thuốc đạn

 Thuốc được coi là rã, khi đáp ứng một trong những yêu cầu

sau: o Tan hoàn toàn. o Phân tách ra các thành phần tạo thành, rồi tập trung trên bề

mặt (các chất mỡ nóng chảy) hay chìm xuống đáy (bột không tan) hay hòa tan trong nước (các thành phần hòa tan). o Trở nên mềm, có thể biến dạng đáng kể, không nhất thiết bị

phân tách hoàn toàn ra các thành phần tạo thành, nhưng không có nhân rắn chịu được sức ép của đũa thủy tinh.

12

2. Độ rã

Tiến hành

Đối với viên nén đặt âm đạo

- Thực hiện với 3 viên.

- Đặt thiết bị thử vào bồn có đường kính phù hợp, chứa nước ấm (36 °C đến 37 °C).

- Thêm dần nước ấm (36 °C đến 37 °C) cho đến khi mặt lỗ của đĩa kim loại vừa được phủ bằng một lớp nước.

- Đặt viên thuốc lên đĩa trên và đậy thiết bị bằng tấm kính để giữ các điều kiện ẩm thích hợp.

- Lặp lại toàn bộ thử nghiệm với 2 viên khác.

13

2. Độ rã

Đánh giá

Đối với viên nén đặt âm đạo

 Thuốc được coi là rã, khi đáp ứng một trong những yêu cầu

sau: o Không còn cắn trên đĩa. o Nếu cắn vẫn còn, đấy chỉ là khối mềm hay rỗng xốp, không có

nhân rắn chịu được sức ép của đũa thủy tinh.

14

2. Độ rã Dạng thuốc

Thuốc đạn

Nang đặt trực tràng

Tiến hành

Yêu cầu - Thời gian rã

- Không quá 30 phút đối với các thuốc đạn có tá dược thân mỡ Theo thuốc đạn - Không quá 60 phút đối với thuốc đạn tan trong nước

Như thuốc đạn

- Đánh giá: rã khi vỏ gelatin vỡ ra, giải phóng các chất chứa bên trong - Không được quá 30 phút

Như thuốc đạn

- Đánh giá: như Thuốc đạn - Không quá 60 phút

Nang đặt âm đạo

Như thuốc đạn

- Đánh giá: Như Nang đặt trực tràng

Viên nén đặt âm đạo

Theo viên nén đặt âm đạo

- Không quá 30 phút

Thuốc trứng

15

3. Độ đồng đều khối lượng  Phương pháp: tiến hành thử và đánh giá theo "Phép thử độ đồng đều khối lượng" phụ lục 11.3 DĐVN IV.

 Tiến hành: với 20 đơn vị - Phần trăm chênh lệch cho phép so với mtb là: 5% - Đánh giá: + Không được có quá hai đơn vị có khối lượng nằm ngoài giới hạn chênh lệch so với khối lượng trung bình

+ Không được có đơn vị nào có khối lượng vượt gấp đôi giới hạn đó.

16

4. Độ đồng đều hàm lượng  Áp dụng: Thuốc đặt đơn liều có hàm lượng hoạt chất dưới 2mg hoặc dưới 2% (kl/kl).  Phương pháp: thử theo "Phép thử độ đồng đều hàm lượng" phụ lục 11.2 DĐVN IV.  Lưu ý: - Thuốc đặt đã thử độ đồng đều về hàm lượng với tất cả các dược chất có trong thành phần thì không phải thử độ đồng đều khối lượng.

17

4. Độ đồng đều hàm lượng  Tiến hành: với 10 viên nang, xác định hàm lượng hoạt chất từng viên, tính hàm lượng trung bình và so sánh, đánh giá.  Đánh giá:

• Đạt: nếu có không quá 1 đv nằm ngoài giới hạn 85 - 115 % và không có đv nào nằm ngoài giới hạn từ 75 - 125 % của hàm lượng trung bình.

• Không đạt: nếu có quá 3 đv nằm ngoài giới hạn 85 - 115% hoặc có một hay nhiều đv nằm ngoài giới hạn từ 75 - 125 %

của hàm lượng trung bình.

18

4. Độ đồng đều hàm lượng  Lưu ý: - Nếu 2 hoặc 3 đv có hàm lượng nằm ngoài giới hạn từ 85 - 115 %, nhưng ở trong giới hạn từ 75 - 125 % của hàm lượng trung

bình, thử lại trên 20 đơn vị khác lấy ngẫu nhiên. → Kết quả đạt yêu cầu nếu có không quá 3 trong tổng số 30 đv đem thử có hàm lượng nằm ngoài giới hạn 85-115% và không có đơn vị nào có hàm lượng nằm ngoài giới hạn 75-125% của hàm lượng trung bình.

19

5. Định tính  Phương pháp: Thử theo quy định trong chuyên luận riêng

 Yêu cầu: phải đáp ứng những tính chất lý hóa đặc trưng của loại hoạt chất cụ thể có trong chế phẩm.

20

6. Định lượng  Phương pháp: Thử theo quy định trong chuyên luận riêng

 Yêu cầu: Thuốc đạn, thuốc trứng phải đáp ứng yêu cầu giới hạn cho phép về hàm lượng trong Phụ lục 11.1 DĐVN IV. Lượng hoạt chất ghi trên nhãn

Giới hạn cho phép (%)

Mọi hàm lượng

± 10 %

21

7. Các yêu cầu kỹ thuật khác → Quy định trong chuyên luận riêng  Bảo quản: - Trong bao bì kín, thích hợp (hộp, màng nhôm, polymer), để nơi mát (nhiệt độ dưới 30 °C).

22

III. Kiểm nghiệm viên đặt Paracetamol 500mg 1. Tính chất: - Viên đặt có hình dạng thích hợp để đặt trực tràng.

2. Định tính: A. Cân một lượng thuốc tương ứng khoảng 50 mg paracetamol, cắt nhỏ, thêm 1 ml acid hydrocloric (TT) và đun đến sôi trong 3 phút, thêm 10 ml nước, để nguội không tạo kết tủa. Thêm 0,05 ml dung dịch kali dicromat (TT), xuất hiện màu tím không chuyển sang đỏ.

23

III. Kiểm nghiệm viên đặt Paracetamol 500mg 2. Định tính: B. Sắc ký lớp mỏng

24

III. Kiểm nghiệm viên đặt Paracetamol 500mg 3. Định lượng: với viên đặt có chứa hoạt chất nhỏ hơn hoặc bằng 150 mg - Lấy một viên thêm 10 ml nước và 30 ml dd acid sulfuric loãng.

- Đun hồi lưu trong 1 giờ, để nguội, thêm 40 ml nước, 40 g nước đá (đông lạnh từ nước cất), 15 ml dd acid HCl loãng và 0,1 ml dd feroin sulfat.

- Chuẩn độ bằng dd amoni ceri sulfat 0,1 M (CĐ) cho đến khi xuất hiện màu vàng.

- 1 ml dung dịch amoni ceri sulfat 0,1 M (CĐ) tương ứng với 7,56 mg C8H9NO2.

Lặp lại phép thử trên bốn viên khác. Tính hàm lượng trung bình của một viên.

25

Tóm tắt  Yêu cầu kỹ thuật chung của thuốc đặt Tính chất Độ rã Độ đồng đều khối lượng Độ đồng đều hàm lượng Định tính Định lượng Các yêu cầu kỹ thuật khác

Phương pháp thử Tiến hành Yêu cầu

 Các yêu cầu kỹ thuật của các dạng viên nang - Thuốc đạn - Thuốc trứng - Nang đặt trực tràng - Nang đặt âm đạo - Viên nén đặt âm đạo

Chuyên luận chung Chuyên luận riêng 26

Tài liệu tham khảo  Bộ Y tế, Dược điển Việt Nam IV, NXB Y học, 2009.  Ngoài ra

• Trần Tử An, Kiểm nghiệm dược phẩm, NXB Y học, 2011.

• Đặng Văn Hòa, Kiểm nghiệm thuốc, NXBGDVN, 2011.

• The United States of Pharmacopoeia USP XXXVI (2013).

• British Pharmacopoeia BP (2013).

27

Kiểm nghiệm thuốc đặt

Cảm ơn!

28

Kiểm nghiệm thuốc mỡ

Trường Đại học Duy Tân Khoa Dược Bộ môn Hóa phân tích – Kiểm nghiệm

1

Mục tiêu bài học

1

Trình bày được các yêu cầu kỹ thuật chung và phương pháp thử để đánh giá chất lượng thuốc mỡ.

2

Phân tích được tính thích hợp của từng loại chỉ tiêu đối với các dạng thuốc mỡ.

3

Đánh giá được kết quả kiểm nghiệm đối với một mẫu thành phẩm cụ thể.

2

Nội dung bài học 1

Đại cương

2

Các yêu cầu kỹ thuật chung và phương pháp thử để đánh giá chất lượng thuốc mỡ

3

Thuốc mỡ tra mắt và các yêu cầu kỹ thuật

4

Ví dụ về kiểm nghiệm thành phẩm thuốc mỡ cụ thể

3

I. Đại cương  Thuốc mỡ: - Thể chất: mềm, đồng nhất

- Đường dùng: da, niêm mạc - Tác dụng: đưa dược chất thấm qua da và niêm mạc, làm trơn

hoặc bảo vệ.  Phân loại: - Thuốc mỡ thân dầu

- Thuốc mỡ thân nước - Thuốc mỡ nhũ hóa thân nước 4

II. Yêu cầu kỹ thuật chung và phương pháp thử 1. Tính chất

2. Độ đồng đều khối lượng 3. Độ đồng nhất 4. Độ nhiễm khuẩn 5. Định tính 6. Định lượng 7. Các yêu cầu kĩ thuật khác (nếu có)

5

1. Tính chất  Yêu cầu • Thể chất:

 Mịn, đồng nhất  Không cứng lại hoặc tách lớp ở điều kiện thường  Không chảy lỏng ở nhiệt độ 37 0C

 Phải bắt dính được trên da hay niêm mạc khi bôi • Màu sắc, mùi: tùy từng chế phẩm  Cách thử: bằng cảm quan.

6

2. Độ đồng đều khối lượng  Phương pháp: theo "Phép thử độ đồng đều khối lượng" phụ lục 11.3 DĐVN IV.

 Tiến hành: với 5 đơn vị - Cân khối lượng của 1 đv đóng gói nhỏ nhất.

- Mở đồ chứa (gói, hộp, lọ…), lấy hết thuốc ra, dùng bông lau

sạch thuốc bám ở mặt trong, cân khối lượng của đồ chứa.

- Hiệu số giữa hai lần cân là khối lượng của thuốc.

- Tiến hành tương tự với 4 đv khác lấy ngẫu nhiên.

7

2. Độ đồng đều khối lượng  Yêu cầu: Tất cả các đv phải có khối lượng nằm trong giới hạn chênh lệch so với khối lượng ghi trên nhãn. Nếu có 1 đv có

khối lượng nằm ngoài giới hạn đó, tiến hành thử lại với 5 đv khác lấy ngẫu nhiên. → Không được có quá 1/10 đv đem thử có khối lượng nằm ngoài giới hạn qui định.

Dạng bào chế

Khối lượng ghi trên nhãn (KLN)

Phần trăm chênh lệch so với KLN

Thuốc kem, mỡ, bột nhão, gel

Nhỏ hơn hoặc bằng 10,0 g Lớn hơn 10,0 g và bằng 20,0 g Lớn hơn 20,0 g và bằng 50,0 g Lớn hơn 50,0

15 10 8 5 8

3. Độ đồng nhất

Lấy 4 đv đóng gói, mỗi đv khoảng 0,02 - 0,03 g, trải đều chế phẩm trên 4 phiến kính

Cách thử

Đậy phiến kính và ép mạnh cho tới khi tạo thành một vết có đường kính khoảng 2 cm

Quan sát vết thu được bằng mắt thường (cách mắt khoảng 30 cm).

3. Độ đồng nhất Đánh giá 3 2

1

Đạt nếu 3 trong 4 tiêu bản không được nhận thấy các tiểu phân

Nếu có các tiểu phân nhìn thấy ở trong phần lớn số các vết thì phải làm lại với 8 đv đóng gói.

Đạt nếu các tiểu phân cho phép nhận thấy không được vượt quá 2 tiêu bản.

4. Độ nhiễm khuẩn  Cách thử: theo “Thử giới hạn nhiễm khuẩn” Phụ lục 13.6 DĐVN IV.

 Nguyên tắc  Môi trường thử  Chuẩn bị mẫu thử  Kiểm tra chất ức chế  Đếm số lượng vi sinh vật

 Tính kết quả và đánh giá.

11

5. Định tính  Phương pháp: Thử theo quy định trong chuyên luận riêng

 Yêu cầu: phải đáp ứng những tính chất lý hóa đặc trưng của loại hoạt chất cụ thể có trong chế phẩm.

12

6. Định lượng  Phương pháp: Thử theo quy định trong chuyên luận riêng  Yêu cầu: Phải đáp ứng yêu cầu trong Phụ lục 11.1 DĐVN IV. Lượng hoạt chất ghi trên nhãn

Giới hạn cho phép (%)

Mọi hàm lượng

± 10 %

13

7. Các yêu cầu kỹ thuật khác → Quy định trong chuyên luận riêng  Bảo quản - ghi nhãn: - Trong chai, lọ, tuýp kín chế tạo bằng vật liệu phù hợp (kim loại, polyme). Nếu chế phẩm vô khuẩn, cần bảo quản kín, vô khuẩn.

- Ghi nhãn theo qui định.

14

III. Thuốc mỡ tra mắt và các yêu cầu kỹ thuật

Độ vô khuẩn Thuốc mỡ

Thuốc mỡ Các phần tử kim loại

tra mắt

Giới hạn kích thước các phần tử

15

1. Độ vô khuẩn  Nguyên tắc: - Vi khuẩn/nấm cấy vào môi trường có chất dinh dưỡng và nước, ở nhiệt độ thích hợp → phát triển  Môi trường: - Môi trường thioglycolat (→ phát hiện VK hiếu khí và kỵ khí) - Môi trường Soybean - casein (→VK hiếu khí và nấm)  Phương pháp: - Màng lọc - Cấy trực tiếp  Cách thử: theo “Thử vô khuẩn” Phụ lục 13.7 - DĐVN IV. 16

2. Các phần tử kim loại  Cách thử: theo DĐVN IV. Lấy 10 tuýp thuốc, bóp hết thuốc chứa bên trong vào từng đĩa Petri riêng có đường kính 6 cm

Đậy các đĩa, đun nóng đến 80°C đến 85°C trong 2 giờ và để cho thuốc mỡ phân tán đồng đều Làm nguội , lật ngược mỗi đĩa, đặt lên bản soi kính hiển vi, chiếu sáng từ trên xuống bằng đèn chiếu đặt ở góc 45°

Quan sát và đếm các phần tử kim loại sáng bóng, lớn hơn 50 m ở bất kz kích thước nào.

17

2. Các phần tử kim loại

Đạt

Không có quá 1 tuýp trong 10 tuýp thuốc đem thử chứa >8 phần tử và không quá 50 phần tử tìm thấy trong 10 tuýp.

Không đạt lần 1

Đánh giá lần 2

Làm lại lần thử thứ 2 với 20 tuýp thuốc khác.

Đạt nếu không có quá 3 tuýp chứa >8 phần tử trong mỗi tuýp và tổng số không >150 phần tử trong 30 tuýp thử.

3. Giới hạn kích thước các phần tử

Cách thử

Đánh giá

Trải một lượng nhỏ chế phẩm thành 1 lớp mỏng trên bản soi của kính hiển vi, phủ phiến kính lên trên và soi.

Không được có phần tử nào của thuốc có kích thước lớn hơn 75 m.

IV. Kiểm nghiệm thuốc mỡ Kẽm oxyd Chế phẩm phải đáp ứng các yêu cầu trong chuyên luận “Thuốc mềm dùng trên da và niêm mạc” (Phụ lục 1.12) và các yêu cầu sau đây: 1. Tính chất: - Thuốc mỡ màu trắng.

2. Định tính: A. Lấy ≈50 mg thuốc mỡ kẽm oxyd cho vào chén nung, đun nhẹ, đốt nóng từ từ, tăng dần nhiệt độ cho cháy thành than. Đốt mạnh → màu vàng, để nguội → màu trắng. Thêm 10 ml nước và 5 ml dd HCl 10 % (TT) vào cắn, lắc kỹ và lọc. Thêm 2 đến 3 giọt dd kali ferocyanid 10 % (TT) vào dịch lọc → xuất hiện tủa trắng.

20

IV. Kiểm nghiệm thuốc mỡ Kẽm oxyd B. Calci, magnesi và các chất vô cơ lạ - Chuyển 2 g thuốc mỡ vào chén nung, đun nhẹ cho chảy rồi đốt nóng từ từ, tăng dần nhiệt độ cho cháy thành than.

- Tiếp tục nung cho đến khi cắn có màu vàng đồng đều. Thêm 6 ml dd HCl 10 % (TT) vào cắn. Đun hỗn hợp trên cách thủy 10 15 phút, dung dịch phải không màu, trong.

- Lọc dd thu được. Pha loãng dịch lọc đến 10 ml với nước và thêm dd amoniac 10 % (TT) đến khi có tủa tạo thành rồi lại tan.

- Thêm tiếp 2 ml dd amoniac oxalat 3,5% (TT) và 2 ml dd dinatri hydrophosphat 12 % (TT), dd thu được phải không thay đổi hoặc chỉ hơi đục nhẹ trong vòng 5 phút.

21

IV. Kiểm nghiệm thuốc mỡ Kẽm oxyd 3. Định lượng - Cân chính xác khoảng 75 mg kẽm oxyd, cho vào chén nung, đun nhẹ đến chảy lỏng rồi đốt nóng từ từ, tăng dần nhiệt độ đến khi toàn khối cháy thành than.

- Tiếp tục nung để thu cắn màu vàng đồng đều, để nguội. Hòa cắn trong 10 ml dd acid H2SO4 1 M (TT), đun nóng để hòa tan hết cắn vào dd.

- Chuyển dd vào bình nón. Rửa chén nung với từng lượng nhỏ nước và gộp nước rửa vào bình nón trên đến khi thu được khoảng 50 ml dd trong bình. Điều chỉnh pH của dd từ 6 - 7 bằng cách thêm từng giọt dd amoniac 10 % (TT).

- Thêm 10 ml đệm amoniac pH 10,0 và 1 ml dd đen eriocrom T (TT) làm chỉ thị và chuẩn độ bằng dd Trilon B 0,05 M (CĐ) - 1 ml dd Trilon B 0,05 M (CĐ) tương ứng với 4,069 mg ZnO. 22

Tóm tắt  Yêu cầu kỹ thuật chung của thuốc mỡ

Tính chất Độ đồng đều khối lượng Độ đồng nhất Độ nhiễm khuẩn Định tính Định lượng Các yêu cầu kỹ thuật khác

Phương pháp thử Tiến hành Yêu cầu

 Thuốc mỡ tra mắt: ngoài các yêu cầu trên còn đáp ứng yêu cầu về:

Độ vô khuẩn Các phần tử kim loại Giới hạn kích thước các phần tử

23

Tài liệu tham khảo  Bộ Y tế, Dược điển Việt Nam IV, NXB Y học, 2009.  Ngoài ra

• Trần Tử An, Kiểm nghiệm dược phẩm, NXB Y học, 2011.

• Đặng Văn Hòa, Kiểm nghiệm thuốc, NXBGDVN, 2011.

• The United States of Pharmacopoeia USP XXXVI (2013).

• British Pharmacopoeia BP (2013).

24

Kiểm nghiệm thuốc mỡ

Cảm ơn!

25

Kiểm nghiệm thuốc nhỏ mắt

Trường Đại học Duy Tân Khoa Dược Bộ môn Hóa phân tích – Kiểm nghiệm

1

Kiểm nghiệm thuốc nhỏ mắt

Mục tiêu bài học

Trình bày được Đánh giá các yêu cầu kỹ được kết quả thuật chung và kiểm nghiệm phương pháp đối với một thử để đánh mẫu thành giá chất lượng thuốc nhỏ mắt. phẩm cụ thể.

2

Nội dung bài học

1

Đại cương

2

Các yêu cầu kỹ thuật chung và phương pháp thử để đánh giá chất lượng thuốc nhỏ mắt

3

Ví dụ về kiểm nghiệm thuốc nhỏ mắt cụ thể

3

I. Đại cương  Định nghĩa: thuốc nhỏ mắt: - Là dung dịch nước/dầu hoặc

hỗn dịch vô khuẩn của một hay nhiều hoạt chất, dùng để nhỏ vào mắt.

- Hoặc bào chế dưới dạng khô vô khuẩn, được hòa tan hoặc phân tán vào một chất lỏng vô khuẩn thích hợp khi dùng.

4

I. Đại cương  Yêu cầu chung: - Pha chế - sản xuất trong điều kiện vô khuẩn.

- Có thể có thêm các tá dược, điều chỉnh độ đẳng trương, độ nhớt, pH, nhưng không ảnh hưởng xấu và không gây kích ứng đối với mắt.

- Chế phẩm nước đóng nhiều liều trong một đơn vị đóng gói phải cho thêm chất sát khuẩn với nồng độ thích hợp.

- Không cho thêm chất màu để nhuộm màu chế phẩm.

- Đồ đựng: phải vô khuẩn và có độ trong cần thiết.

- Ghi nhãn: theo quy chế.

5

II. Yêu cầu kỹ thuật chung và phương pháp thử 1.Tính chất 2. Độ trong 3. Kích thước các tiểu phân 4. Giới hạn cho phép về thể tích 5. Độ vô khuẩn 6. pH 7. Định tính

8. Định lượng 9. Các yêu cầu kĩ thuật khác (nếu có) 6

1. Tính chất  Yêu cầu • Thể chất, màu sắc, mùi vị tùy theo từng chuyên luận

7

2. Độ trong  Yêu cầu  Dạng dung dịch: - Trong suốt - Không có các tiểu phân quan sát được bằng mắt thường  Dạng hỗn dịch:

- Có thể lắng đọng khi để yên - Khi lắc: phải dễ dàng phân tán đồng nhất và phải duy trì được sự phân tán đồng nhất đó trong khi nhỏ thuốc.

 Phương pháp: Phụ lục 11.8, mục B, DĐVN IV. 8

2. Độ trong  Phụ lục 11.8, mục B, DĐVN IV - Thiết bị: bộ dụng cụ để soi

độ trong - Tiến hành: 20 đơn vị - Đánh giá kết quả

+ 1 đv không đạt

→

thử 20

đv khác → tất cả phải đạt -1. Bảng màu đen bề mặt mờ -2, 3. Bảng màu trắng không loá -4. Hộp đèn có thể điều chỉnh 9

3. Kích thước tiểu phân  Áp dụng: TNM dạng hỗn dịch  Tiến hành: - Lắc mạnh, chuyển một lượng chế phẩm ≈10 µg pha rắn vào buồng đếm hoặc lên một phiến kính thích hợp và quan sát dưới kính hiển vi có độ phóng đại thích hợp.  Yêu cầu: • Không được có ˃20 tiểu phân có kích thước ˃25 µm • không có ˃2 tiểu phân có kích thước ˃50 µm • Không có tiểu phân nào có kích thước ˃90 µm.

10

3. Kích thước tiểu phân  Cách thử: Phụ lục 11.8, mục A, DĐVN IV: Xác định giới hạn tiểu phân không nhìn thấy bằng mắt thường  2 phương pháp • Phương pháp 1: dùng thiết bị đếm tiểu phân • Phương pháp 2: dùng kính hiển vi - Quy định chung - Dụng cụ - Cách tiến hành - Đánh giá kết quả

11

4. Giới hạn cho phép về thể tích  Cách thử: Phụ lục 11.1 DĐVN IV  Tiến hành: 5 đơn vị • Xác định thể tích từng đv (bơm tiêm/ống đong chuẩn). → Thể tích mỗi

đv phải nằm trong khoảng giới hạn cho phép.

• Nếu có 1 đv không đạt → kiểm tra lần 2 → đạt nếu tất cả 5 đv đều đạt.

Loại thuốc

Thể tích ghi nhãn

Giới hạn cho phép

Thuốc nhỏ mắt

Mọi thể tích

+ 10 %

12

5. Độ vô khuẩn  Nguyên tắc: - Vi khuẩn/nấm cấy vào môi trường có chất dinh dưỡng và nước, ở nhiệt độ thích hợp → phát triển  Môi trường: - Môi trường thioglycolat (→ phát hiện VK hiếu khí và kỵ khí) - Môi trường Soybean - casein (→VK hiếu khí và nấm)  Phương pháp: - Màng lọc - Cấy trực tiếp  Cách thử: theo “Thử vô khuẩn” Phụ lục 13.7 - DĐVN IV. 13

5. Độ vô khuẩn  Lưu ý: - Chế phẩm có ống nhỏ giọt đi kèm cũng phải kiểm tra đối với ống nhỏ giọt.

-Tiến hành: + Lấy ống nhỏ giọt ra khỏi đồ bao gói một cách vô trùng + Chuyển ngay vào ống nghiệm có môi trường nuôi cấy thích hợp, để ống ngập trong môi trường + Để trong tủ nuôi cấy và đánh giá kết quả theo Phụ lục 13.7 DĐVN IV.

14

6. Một số yêu cầu chất lượng khác pH

- Phải nằm trong giới hạn qui định

Định tính

- TNM phải cho các phản ứng của các hoạt chất có trong chế phẩm theo từng chuyên luận

Định lượng

- Hàm lượng của từng hoạt chất trong chế phẩm phải nằm trong giới hạn cho phép

Độ đồng đều hàm lượng Độ đồng đều khối lượng

Áp dụng với chế phẩm đóng liều đơn, dạng bột khô

Các yêu cầu khác - Thử theo quy định trong chuyên luận riêng 15

6. Một số yêu cầu chất lượng khác - Chế phẩm khô: sau khi pha phải đáp ứng các yêu cầu chất lượng của TNM.

- Dung dịch để rửa, ngâm hoặc thấm vào băng mắt → phải đẳng trương với dịch nước mắt và đáp ứng các yêu cầu chất lượng của TNM.

- Thuốc rửa mắt dùng trong phẫu thuật hoặc điều trị sơ cứu về mắt → không chứa chất sát khuẩn, phải pha chế vô khuẩn và đóng gói 1 liều.

- Thuốc rửa mắt đóng nhiều liều → phải có chất sát khuẩn ở nồng độ thích hợp và đóng gói không quá 200 ml.

16

Nhận định kết quả

→ Chế phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng theo tiêu chuẩn … nếu tất cả các chỉ tiêu đều đạt yêu cầu.

17

IV. Kiểm nghiệm thuốc nhỏ mắt Natri Clorid 0,9% Chế phẩm phải đáp ứng các yêu cầu trong chuyên luận “Thuốc nhỏ mắt” (Phụ lục 1.14) và các yêu cầu sau đây: 1. Tính chất: - Dung dịch trong suốt, không màu.

2. pH: -Từ 6,0 đến 8,0 (Phụ lục 6.2) 3. Định tính: - Dung dịch chế phẩm cho các phản ứng của ion clorid và ion

natri (Phụ lục 8.1).

18

IV. Kiểm nghiệm thuốc nhỏ mắt Natri Clorid 0,9%  Clorid: A. Hòa tan một lượng chế phẩm ≈2 mg ion Cl− trong 2 ml nước.

Acid hóa bằng dd acid HNO3 2M, thêm 0,4 ml dd AgNO3 2 %.

Lắc và để yên, có tủa màu trắng, lổn nhổn tạo thành. Lọc lấy tủa, rửa tủa 3 lần, mỗi lần với 1 ml nước, phân tán tủa trong 2

ml nước và thêm 1,5 ml dung dịch NH3 10 M, tủa tan dễ dàng.

B. Cho vào ống nghiệm một lượng chế phẩm ≈ 10 - 20 mg ion Cl−. Thêm 1 ml kali KMnO4 5 % và 1 ml H2SO4, đun nóng, sẽ giải

phóng khí clor có mùi đặc biệt, khí này làm xanh giấy tẩm hồ tinh bột có KI (TT) đã thấm nước.

19

IV. Kiểm nghiệm thuốc nhỏ mắt Natri Clorid 0,9%  Natri (muối): A. Dùng một dây bạch kim hay đũa thủy tinh, lấy một hạt chất

thử hay một giọt dung dịch chế phẩm, đưa vào ngọn lửa không màu, ngọn lửa sẽ nhuộm thành màu vàng.

B. Hòa tan khoảng 50 mg chế phẩm trong 2 ml nước hoặc lấy 2

ml dung dịch theo chỉ dẫn trong chuyên luận. Acid hóa dung dịch bằng CH3COOH loãng (TT), thêm 1 ml dung dịch magnesi uranyl acetat (TT), cọ thành ống nghiệm bằng một đũa thủy tinh nếu cần, sẽ có tủa kết tinh màu vàng.

20

IV. Kiểm nghiệm thuốc nhỏ mắt Natri Clorid 0,9% 4. Định lượng:

- Lấy chính xác 10 ml chế phẩm, cho vào bình nón 100 ml, thêm 3 giọt dung dịch kali cromat (TT) làm chỉ thị. Định lượng bằng dung dịch bạc nitrat 0,1 N (CĐ) đến khi có tủa hồng.

1 ml dung dịch bạc nitrat 0,1 N (CĐ) tương đương với 5,844 mg NaCl.  Ngoài ra, bảo quản: không quá 25°C.

21

Tóm tắt  Yêu cầu kỹ thuật chung của thuốc nhỏ mắt

Tính chất Độ trong Kích thước các tiểu phân Giới hạn về thể tích Độ vô khuẩn pH Định tính Định lượng Các yêu cầu kỹ thuật khác

Phương pháp thử Tiến hành Yêu cầu

22

Tài liệu tham khảo  Bộ Y tế, Dược điển Việt Nam IV, NXB Y học, 2009.  Ngoài ra

• Trần Tử An, Kiểm nghiệm dược phẩm, NXB Y học, 2011.

• Đặng Văn Hòa, Kiểm nghiệm thuốc, NXBGDVN, 2011.

• The United States of Pharmacopoeia USP XXXVI (2013).

• British Pharmacopoeia BP (2013).

23

Kiểm nghiệm thuốc nhỏ mắt

Cảm ơn!

24