Giáo án theo chủ đề Vật lý 11 (CV 5512) phát triển phẩm chất, năng lực các hoạt động, các bước

GIÁO ÁN VẬT LÝ THEO PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

vectorstock.com/10212086

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

Giáo án theo chủ đề Vật lý 11 (CV 5512) phát triển phẩm chất, năng lực các hoạt động, các bước (Mục tiêu, Nội dung, Sản phẩm, Tổ chức thực hiện) (1 cột) Năm học 2020-2021 WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 1, 2:

CHỦ ĐỀ: ĐỊNH LUẬT COULOMB. THUYẾT ELECTRON. ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN ĐIỆN TÍCH. I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Trình bày được khái niệm điện tích, điện tích điểm, lực tương tác giữa hai điện tích.

- Phát biểu được nội dung định luật Cu-lông và nắm được ý nghĩa của hằng số điện môi - Biết về cấu tạo và hoạt động của cân xoắn - Trình bày được nội dung chính của thuyết electron.

- Phát biểu được nội dung của định luật bảo toàn điện tích.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Vận dụng được định luật Cu-lông để xác định được lực điện tác dụng giữa 2 điện tích điểm - Biết cách tìm lực tổng hợp tác dụng lên một điện tích bằng phép cộng các vectơ lực.

- Giải các bài toán tương tác tĩnh điện - Vận dụng được thuyết electron để giải thích được các hiện tượng nhiễm điện.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Các video về điện tích: cân xoắn, hạt trung hòa, ion dương, ion âm.

- Phiếu học tập.

Phiếu học tập số 1 Câu 1: Xem video thí nghiệm cọ sát thanh thủy tinh vào lụa, đưa thanh thủy tinh đến gần các mẫu giấy vụn, sau đó đưa ra các nhận xét: Vật nhiễm điện có khả năng gì?

Câu 2: Thế nào là điện tích và điện tích điểm?

Câu 3: Có mấy loại điện tích? Đơn vị của điện tích? Tương tác giữa các điện tích diễn ra như thế nào?

Phiếu học tập số 2 Câu 1: Từ công thức định luật Cu-lông suay ra công thức tính k, sau đó cho biết đơn vị của k trong hệ SI? Câu 2: Vẽ lực tác dụng lên các điện tích sau:

Câu 3: Hoàn thành yêu cầuu C2?

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Lực tĩnh điện thay đổi như nh thế nào trong môi trường đồng tính?

Câu 2: Nêu ý nghĩa của hằng ằng ssố điện môi. Người ta quy ước hằng sốố điện đ ệ môi của chân không bằng mấy? Hằng sốố điện môi ccủa không khí bằng mấy?

Câu 3: Hoàn thành yêu cầuu C3?

Phiếu học tập số 4 Câu 1: Bên hóa học ta đã biết ết về v cấu tạo nguyên tử. Vậy nguyên tử đượ ợc cấu tạo như thế nào về phương diện điện? điệ Câu 2: Thuyết e dựa trên cơ ơ ssở nào? Khi nào nguyên tử làà ion âm, ion dươ dương? Khi nào vật nhiễm điện âm, nhiễm ễm đđiện dương?

Câu 3: Đọc SGK mục III vàà phá phát biểu định luật bảo toàn điện tích?

Phiếu học tập số 5 Câu 1: Thế nào là chất dẫn điệ điện, chất cách điện? Nêu ví dụ?

Câu 2: Giải thích sự nhiễm điện điệ do cọ sát, tiếp xúc, hưởng ứng?

Câu 3: Phát biểu nào sau đây là không đúng?

A. êlectron là hạt mang điện điệ tích âm: - 1,6.10-19 (C).

B. êlectron là hạt có khối lư ượng 9,1.10-31 (kg).

C. Nguyên tử có thể mất ất hoặ hoặc nhận thêm êlectron để trở thành ion.

D. êlectron không thể chuyể chuyển động từ vật này sang vật khác.

Câu 4: Hai quả cầu giống ng nhau, ban đầu quả cầu A nhiễm điện dương, quảả cầu B không bị nhiễm điện. n. Sau khi cho chúng ti tiếp xúc và tách ra thì: A. Cả hai quả cầu nhiễm điện ện ddương B. Cả hai quả cầu nhiễm m điệ điện âm C. Quả cầu A nhiễm điện ện ddương, quả cầu B nhiễm điện âm D. Quả cầu A trở thành ành trung hòa vvề điện Câu 5: Quả cầu A tích điện dươ ương tiếp xúc với quả cầu B tích điện âm thì: ì: A. Điện tích dương ng truy truyền từ A sang B B. Điện tích dương truyền ền từ B sang A C. Electron truyền từ B sang A D. Electron truyền từ A sang B Câu 6: Một hệ cô lập gồm m 2 vậ vật trung hoà điện, ta có thể làm chúng nhiễm ễm đđiện bằng cách: A. Cho chúng tiếp xúc với ới nhau B. Cọ xát chúng với nhau C. Đặt hai vật gầnn nhau D. Cả A, B, C đều đúng Câu 7: Một hệ cô lập gồm m 2 vậ vật cùng kích thước, 1 vật tích điện dương ng và 1 vvật trung hoà điện, ta có thể làm àm cho chúng nhi nhiễm điện cùng dấu và bằng nhau bằng ằng cách : A. Cho chúng tiếp xúc với ới nhau B. Cọ xát chúng với nhau au

C. Đặt hai vật gần nhau D. Cả A, B, C đều đúng Câu 8: Vào mùa đông, nhiều khi kéo áo len qua đầu ta thấy có tiếng nổ lách tách nhỏ. Đó là do: A. hiện tượng nhiễm điện do tiếp xúc B. hiện tượng nhiễm điện do cọ xát C. hiện tượng nhiễm điện do hưởng ứng D. Cả 3 hiện tượng nhiễm điện nêu trên Câu 9: Hai quả cầu cùng kích thước nhưng cho tích điện trái dấu và có độ lớn khác nhau. Sau khi cho chúng tiếp xúc nhau rồi tách ra thì chúng sẽ: A. luôn luôn đẩy nhau B. luôn luôn hút nhau C. có thể hút hoặc đẩy tuỷ thuộc vào khoảng cách giữa chúng D. Không có cơ sở để kết luận Câu 10: Khi giải thích tính dẫn điện hay tính cách điện của một vật A. Vật dẫn điện là vật được tích điện lớn, vì vậy điện tích có thể truyền trong vật B. Vật cách điện là vật hầu như không tích điện, vì vậy điện tích không thể truyền qua nó C. Vật dẫn điện là vật có nhiều electrôn, vì vậy điện tích có thể truyền qua vật đó D. Vật cách điện là vật hầu như không có điện tích tự do, vì vậy điện tích không thể truyền qua nó 2. Học sinh - Ôn lại hiện tượng nhiễm điện do cọ xát, chất dẫn điện, chất cách điện (đã học ở THCS).

- SGK, SBT, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1:Mở đầu: Tìm hiểu về 2 loại điện tích và sự nhiễm điện của các vật, đưa ra tình huống tìm đặc điểm của lực tương tác giữa hai điện tích. a. Mục tiêu: - Từ những kiến thức đã học về điện tích, kích thích nhu cầu tìm hiểu thêm về đặc điểm của lực tương tác giữa hai điện tích. b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Báo cáo kết quả hoạt động nhóm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện Giáo viên chuyển giao nhiệm vụ Bước 1 - Yêu cầu học sinh đọc mục I và hoàn thành phiếu học tập số 1 theo nhóm.

Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 3 - Đại diện 1 nhóm trình bày.

- Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết hoạt động 1 Bước 4

⬥ Chú ý: k/n điện tích âm, điện tích dương trong VL khác với khái niệm số âm, số dương trong toán học. Chẳng hạn, số âm luôn nhỏ hơn dương, nhưng ngược lại không thể nói điện tích âm luôn nhỏ hơn điện tích dương được.

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu định luật Coulomb, lực tương tác giữa các điện tích trong điện môi a. Mục tiêu: - Nắm được nội dung định luật Cu-lông và ý nghĩa của hằng số điện môi b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 1. Sự nhiễm điện của các vật. Điện tích. Tương tác điện: (Tự học có hướng dẫn) 2. Định luật Cu-lông: a. Nội dung: (Sgk) b. Biểu thức: F =k

q1. q2 r2

Trong đó: + k = 9.109Nm2 /C2: hệ số tỉ lệ. + r: khoảng cách giữa hai điện tích điểm. + q1, q2: độ lớn của hai điện tích điểm.

3. Lực tương tác của các điện tích trong điện môi (chất cách điện).

F =k

q1. q2

ε .r 2

ε: hằng số điện môi, chỉ phụ thuộc vào bản chất điện môi. *Ý nghĩa: ε cho biết khi đặt các điện tích trong chất đó thì lực tác dụng giữa chúng sẽ nhỏ đi bao nhiêu lần so với khi đặt chúng trong chân không. Trong chân không: ε = 1 d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện Giáo viên đặt vấn đề và giới thiệu về cân xoắn thông qua video và Bước 1 thông báo định luật Coulomb ⬥ Vậy là các em đã rõ, hai điện tích trái dấu hút nhau còn hai điện tích cùng dấu đẩy nhau. Câu hỏi đặt ra là ta có tính được cụ thể lực tương tác giữa chúng mạnh yếu như thế nào hay không? ⬥ Coulomb đã dùng chiếc cân xoắn (H.1.5) để khảo sát lực tương tác giữa hai quả cầu nhiễm điện có kích thước nhỏ so với k/c giữa chúng. Và các vật có kích thước nhỏ so với khoảng cách giữa chúng gọi là các điện tích điểm… ⬥ Năm 1785, Coulomb tổng kết các kết quả thí nghiệm của mình và nêu thành định luật gọi là định luật Coulomb

Bước 2

Bước 3 Bước 4

Bước 5

Bước 6 Bước 7

Bước 8

Giáo viên chuyển giao nhiệm vụ - Yêu cầu học sinh từ nội dung định luật Cu-lông hoàn thành phiếu học tập số 2.

Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Báo cáo kết quả và thảo luận - Đại diện 1 nhóm trình bày.

- Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

Giáo viên nhận xét và chuyển giao nhiệm vụ mới ⬥ Định luật Cu-lông chỉ đề cập đến lực tĩnh điện trong chân không.

Vậy trong môi trường đồng tính lực tĩnh điện có thay đổi không? Nếu có thì thay đổi như thế nào? Đọc phần 3 và hoàn thành phiếu học tập số 3.

Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Báo cáo kết quả và thảo luận - Đại diện 1 nhóm trình bày.

- Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

Tổng kết hoạt động 2

Hoạt động 2.2: Tìm hiểu nội dung thuyết electron a. Mục tiêu: - Nắm được cấu tạo của nguyên tử, nội dung của thuyết electron. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 4. Thuyết electron: a. Cấu tạo nguyên tử về phương diện điện. Điện tích nguyên tố: + Hạt nhân gồm: proton mang điện dương, nơtron không mang điện. + Electron mang điện âm.

- Bình thường số proton bằng số electron nên nguyên từ ở trạng thái trung hòa về điện - Điện tích của êlectron có giá trị nhỏ nhất e = 1,6.10-19C, gọi là điện tích nguyên tố. b. Thuyết electron: - Thuyết electron dựa trên sự cư trú và di chuyển của electron.

- Nguyên tử bị mất electron trở thành ion dương, nguyên tử nhận thêm electron trở thành ion âm - Vật nhiễm điện âm khi vật thừa electron, vật nhiễm điện dương khi vật thiếu electron.

5. Định luật bảo toàn điện tích Ở một hệ vật cô lập về điện, nghĩa là hệ không trao đổi điện tích với các hệ khác, thì tổng đại số các điện tích trong hệ là một hằng số. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện Giáo viên chuyển giao nhiệm vụ Bước 1

Bước 2 Bước 3

Bước 4

⬥ Vì sao khi cọ sát những vật như thanh nhựa, thủy tinh, pôlime,... vào dạ, lụa,... thì những vật đó sẽ có thể hút được những vật nhẹ như mẫu giấy, sợi bông,... Ta sẽ giải thích điều đó qua hoạt động này.

- Yêu cầu học sinh đọc bài 2 mục I và hoàn thành phiếu học tập số 4 theo nhóm.

Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Báo cáo kết quả và thảo luận - Đại diện 1 nhóm trình bày.

- Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. + Ưu điểm: ……… + Nhược điểm cần khắc phục: ………

Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: - Học sinh liên hệ giữa kiến thức thực tế và khái niệm ở SGK. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chuyển giao nhiệm vụ: yêu cầu HS làm việc nhóm, tóm tắt kiến Bước 1 thức về nội dung định luật Cu-Lông, Thuyết electron. Gợi ý HS dùng bản đồ tư duy hoặc bảng để trình bày (không bắt buộc) Nhóm học sinh thực hiện nhiệm vụ tổng kết kiến thức Bước 2 HS giới thiệu sản phẩm của nhóm trước lớp và thảo luận.

Bước 3 GV nhận xét hoạt động và chuyển giao nhiệm vụ mới: Bước 4 - Vận dụng định luật Cu-lông làm các bài tập 1.1 đến 1.5 sách bài tập - Vận dụng thuyết electron làm các bài tập 2.5, 2.6, 2.8, 2.9 sách bài tập Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 5 - Đại diện một vài HS trình bày.

Bước 6 - Các học sinh khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời.

GV nhận xét và tổng kết hoạt động.

Bước 7 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân

c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS về nhà: Bước 1 - Làm các bài tập trang 9, 10, 14 SGK VL11.

- Hoàn thành phiếu học tập số 5 - Tìm hiểu về máy sơn tĩnh điện và máy in HS nhận nhiệm vụ học tập, làm việc ở nhà và báo cáo kết quả Bước 2 V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy: ạy:

Tiết 3:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức ên quan đến định luật Cu-lông và định luật ật bảo to toàn điện tích - Củng cố lại các kiến thức liên 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứ ứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết ết vấ vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. ọc b. Năng lực đặc thù môn học Vận dụng các kiến thức liên ên quan đến định luật Cu-lông và định luật bảo ảo toàn to điện tích để giải một số bài toán cơ bản liên ên quan 3. Phẩm chất ng thú trong học tập. t - Có thái độ hứng - Có ý thức tìm hiểu và liên hệệ các hi hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của ủa nhà nh khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ ÀH HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu 1: Nếu giảm khoảng ng cách gi giữa hai điện tích điểm lên 3 lần thì lực tươ ương tác tĩnh điện giữa chúng sẽ A. Tăng lên 3 lần.

B. Giảm đi 3 lần.

C. Tăng lên 9 lần.

D. Giảm đi 9 lần.

Câu 2: Lực tương tác giữaa hai điện tích q1 = q2 = -6.10-9C khi đặtt cách nhau 10cm trong không khí là A. 32,4.10-10N B. 32,4.10-66N C. 32,4.10-8N D. 32,4.10-4N Câu 3: Hai điện tích điểm cùng ùng điện tích là q, đặt tại hai điểm và cách nhau một m đoạn AB = 6cm. Hằng số điệnn môi củ của môi trường là 2. Lực tương tác giữaa chúng có độ lớn 5.1012 N thì độ lớn của hai điệnn tích đó đ là -12 -12 A. 2.10 C B. 4.10 C C. 6,9.10-12C D. 9,6.10-12C Câu 4: Hai điện tích điểm đặt cách nhau 100cm trong parafin có hằng h ng số điện môi bằng 2 thì lực tương tác là 1N. Nếu ếu chúng được đặtt cách nhau 50cm trong chân không thì th lực tương tác có độ lớn là A. 1N B. 2N C. 8N D. 48N Câu 5: Hai quả cầu nhỏ có kích th thước giống nhau tích các điện tích là q1 = 8.10-6C và q2 = 2.10-6C Cho hai quả cầu tiếp ếp xúc vvới nhau rồi đặtt chúng trong không khí cách nhau 10cm thì th lực tương tác giữaa chúng có độ lớn là A. 4,6N B. 18,1N C. 2,5N D. 23,5N

Phiếu học tập số 2 Câu 1: Hai điện tích q1 = -4.10 4.10 C và q2 = 4.10-8C đặt tại hai điểm m A, B cách nhau một m khoảng ng a = 4 cm trong không khí. Xác định lực điện tổng hợp tác dụng ụng llên điện tích điểm 8 q= 2.10 C khi q đặt tạii trung điểm đ ể O của AB. Câu 2: Tai hai điểm m A, B cách nhau 110cm trong không khí, đặt hai điện điệ tích q1 = q2 = -6 -8 6.10 C. Đặt tại một đđiện ện tích q3 = -3.10 C Biếtt AB=AC=15cm. Lực Lự điện trường do hai điện tích này tác dụng ng llên điện tích q3 có độ lớn làà bao nhiêu? q1 = 2 µ C q1 = −8µ C Câu 3: Hai điện tích điểm ểm và đặt tự do tại hai điểm tương ứng ng A, B cách nhau 60cm , trong chân không. Ph Phải đặt điện tích q3 ở đâu, có ddấu và độ lớn như thế nào để cả hệ nằm m cân bằng? bằ -8

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Tính lực tương tác giữa ữa 2 điện tích q1 = 10-8C và q2 =3.10-7C cách nhau 1 khoảng r = 30cm A.F= 3.10-4N. B.F=9.10-5N C.F= 3.10-6N. D.Kết quảả khác

Câu 2: Hai điện tích điểm q1 = +3 (C) và q2 = -3 (C),đặt trong dầu ( ε = 2) cách nhau một khoảng r = 3 (cm). Lực tươ ương tác giữa hai điện tích đó là: A. lực hút với độ lớnn F = 45 (N).

B. lực đẩy với độ lớnn F = 45 (N).

C. lực hút với độ lớnn F = 90 (N).

D. lực đẩy với độ lớnn F = 90 (N).

Câu 3: Hai điện tích điểm bằng ằng nhau được đặt trong nước ( ε = 81) cách nhau 3 (cm).

Lực đẩy giữa chúng bằng ng 0,2.10-5 (N). Hai điện tích đó A. trái dấu, độ lớn là 4,472.10--2 (C).

B. cùng dấu, độ lớn là 4,472.10-10 (C).

C. trái dấu, độ lớn là 4,025.10--9 (C).

D. cùng dấu, độ lớn làà 4,025.10-3 (C).

Câu 4: Hai quả cầu nhỏ có điện tích 10-7 (C) và 4.10-7 (C), tương tác với ới nhau một m lực 0,1 (N) trong chân không. Kho Khoảng cách giữa chúng là: A. r = 0,6 (cm).

B. r = 0,6 (m).

C. r = 6 (m).

D. r = 6 (cm).

Câu 5: Hai điện tích điểm m cách nhau một m khoảng 20cm đẩy nhau một lực ực 41,4N. Tổng T -5 điện tích của hai vật bằng ng 5. 10 C. Điện tích của 2 điện điện tích điểm: -5 -5 A. 2, 6. 10 C; 2, 4. 10 C B. 1, 6. 10-5 C; 3, 4. 10-5 C C. 4, 6. 10-5 C; 0, 4. 10-5 C D. 3. 10-5 C; 2. 10-5 C Câu 6: Hai điện tích điểm cùng ùng độ lớn được đặt cách nhau 1 m trong nước ớc nguyên nguy chất tương tác với nhau một lực bằng ằng 10 N. Nước N nguyên chất có hằng số đđiện ện môi bằng b 81. Độ lớn của mỗi điện tích là A. 9 C. B. 9.10-8 C. C. 0,3 mC. D. 10-3 C. Câu 7: Hai điện tích điểm bằng ằng nhau đặt trong chân không cách nhau một ột khoảng kho r1 = -4 2 (cm). Lực đẩy giữa chúng làà F = 1,6.10 (N). Để lực tương tác giữaa hai đđiện tích đó

bằng F2 = 2,5.10-4 (N) thì khoảng cách giữa chúng là: A. r2 = 1,6 (m).

B. r2 = 1,6 (cm).

C. r2 = 1,28 (m). D. r2 = 1,28 (cm).

Câu 8: Cho 3 quả cầu kim loại tích điện lần lượt tích điện là + 3 C, - 7 C và – 4 C. Khi cho chúng được tiếp xúc với nhau thì điện tích của hệ là A. – 8 C. B. – 11 C. C. + 14 C. D. + 3 C. −8 Câu 9: Hai điện tích điểm q1 = 6.10 C , q2 =

− 6.10 −8

C đặt tại A, B trong không khí

cách nhau 6 cm. Xác định lực điện tổng hợp tác dụng lên q3 = các trường hợp sau: a. CA = 4 cm; CB = 2 cm [ 0,10125 N] b. CA = 4 cm ; CB = 10 cm [ 0,01701 N] c. CA = CB = 5 cm [0,015552 N]

6.10 −8

C đặt tại C trong

−8 −8 Câu 10: Hai điện tích q1 = 4.10 C và q2 = −4.10 C đặt tại hai điểm A và B cách nhau −9 khoảng a = 8 cm trong không khí. Lực tác dụng lên điện tích q3 = 2.10 C đặt tại điểm

M sao cho AM = 4 cm; BM = 4 3 cm có độ lớn bằng bao nhiêu? [ 4, 74.10 −4 N]

2. Học sinh - Ôn lại biểu thức định luật Cu – lông, định luật bảo toàn điện tích học ở bài trước - SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: - Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS nhắc lại tương tác điện giữa hai điện tích, phát biểu Bước 1 và viết biểu thức định luật Cu – lông, phát biểu định luật bảo toàn điện tích.

- HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: a. Mục tiêu: Giải một số bài tập trắc nghiệm - Vận dụng định luật Cu – lông, định luật bảo toàn điện tích để giải một số bài tập trắc nghiệm cơ bản

b. Nội dung: Học sinh thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Câu hỏi trắc nghiệm 1C 2B 3D 4A 5B d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia nhóm và yêu ccầu HS hoàn thành phiếu học tập số s 1 Bước 1 Họcc sinh thực hi hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hhỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 Báo cáo kết ết quả qu và thảo luận Bước 4 - Đại diện ện mỗ mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - Họcc sinh các nhóm th thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa ữa lỗi lỗ về câu trả lời của ủa nhóm đại diện.

Giáo viên tổng ổng kết k đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụụ họ học tập của Bước 5 học sinh Hoạt động 2.2: Giải một số bài ài ttập tự luận a. Mục tiêu: - Vận dụng định luật Cu-lông lông để đ giải một số bài tập tự luận về tương ng tác giữa gi nhiều điện tích b. Nội dung: Học sinh thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Câu hỏi tự luận 4.10-8C và q2 = 4.10-8C đặt tại hai điểm m A, B cách nhau một m Câu 1: Hai điện tích q1 = -4.10 khoảng ng a = 4 cm trong không khí. Xác định lực điện tổng hợp tác dụng ụng llên điện tích điểm 8 q= 2.10 C khi q đặt tạii trung điểm đ ể O của AB. Bài giải:

Gọi F1 , F2 là lực điện do q1, q2 tác dụng lên q

Lực điện tổng hợp tác dụng lên ên q: F = F1 + F1

F = F + F = k q1q + k q2q = 0,036 N 1 2 F րր F2 : AO2 BO2 Vì 1

Lực điện tổng hợp tác dụng lên ên q cùng ph phương chiều với F1 , độ lớnn 0,036N Câu 2: Tai hai điểm Đặt tại

cách nhau một điện tích

trường do hai điện tích này ày tác ddụng lên điện tích Bài giải: + Các điện tích các lực

và

và

tác dụng ụng lên l điện tích có phương ương chiều chi như hình vẽ.

trong không khí, đặặt hai điện tích Biết có độ lớn làà bao nhiêu?

Lực điện

+ Tính

Câu 3: Hai điện tích điểm

và

đặt tự do tại hai điểm ttương ứng

cách nhau , trong chân không. Ph Phải đặt điện tích nào để cả hệ nằm cân bằng?

Bài giải:

ở đâu, có dấu ấu và v độ lớn như thế

+ Để hệ cân bằng thì các điện ện tích đặt thẳng hàng và dấu “xen kẽ nhau" vàà

phải nằm gần

hơn như hình vẽ. Mỗi điện tích ssẽ chịu tác dụng hai lực ngược hướng ớng nhau vvà độ lớn bằng nhau. + Cân bằng + Cân bằng d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV hướng ng dẫ dẫn HS cách xác định lực tổng hợp tác dụng ụng lên l hệ nhiều Bước 1 điện tích và yêu cầu c HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Họcc sinh thực hi hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hhỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 Báo cáo kết ết quả qu và thảo luận Bước 4 - Đại diện ện mỗ mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - HS các nhóm th thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi ỗi về câu trả lời của nhóm đại di diện.

GV tổng kết ết đánh đ giá kết quả thực hiện nhiệm vụ họcc tập của c HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: ìm tòi m mở rộng các kiến thức trong bài học. ọc. Tùy T theo năng lực - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm mà các em sẽ thực hiện ở các mức m độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thựcc hiệ hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm àm vào vvở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: GV yêu cầu ầu HS vvề nhà: Bước 1 - hoàn thành phi phiếu học tập số 3 - Xem lại ại khái niệm ni trường hấp dẫn, đường sức từ, từ ừ phổ đã học ở THCS. HS nhậnn nhiệ nhiệm vụ học tập Bước 2

V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 4,5:

BÀI 3: ĐIỆN TRƯỜNG VÀ CƯỜNG ĐỘ ĐIỆN TRƯỜNG. ĐƯỜNG SỨC ĐIỆN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Phát biểu được định nghĩa điện trường và cường độ điện trường.

- Xác định các đặc điểm của véc tơ cường độ điện trường và đơn vị đo.

- Xác định công thức điện trường của 1 điện tích điểm. Phát biểu được nguyên lí chồng chất điện trường - Trình bày được khái niệm đường sức điện, ý nghĩa và các đặc điểm của đường sức điện.

- Nêu được khái niệm điện trường đều.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Xác định được cường độ điện trường (phương, chiều, độ lớn) tại một điểm của điện trường gây bởi một, hai hoặc ba điện tích điểm.

- Giải các bài tập cơ bản về điện trường.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Video TN điện phổ của các vật nhiễm điện.

- Phiếu học tập.

Phiếu học tập số 1 Câu 1: Định nghĩa cường độ điện trường Câu 2: Cường độ điện trường là đại lượng vecto hay vô hướng? Vì sao?

Câu 3: Trả lời câu hỏi C1 Câu 4: Dựa vào đơn vị của F và q để xác định đơn vị của E Phiếu học tập số 2 Câu 1: Từ biểu thức định nghĩa cường độ điện trường tại một điểm trong điện trường và công thức định luật Cu - lông, hãy thiết lập công thức tính cường độ điện trường của điện tích điểm gây ra điện trường?

Câu 2: Nhận xét sự phụ thuộc của độ lớn cường độ điện trường E với độ lớn điện tích thử q?

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Nhắc lại qui tắc hình bình hành?

Câu 2: Phát biểu nguyên lí chồng chất điện trường Câu 3: Viết biểu thức xác định vectơ cường độ điện trường tổng hợp trong các trường hợp:

Phiếu học tập số 4 Câu 1: Định nghĩa đường sức điện Câu 2: Từ hình dạng đường sức điện của điện trường trong một số trường hợp đơn giản, nhận xét về đặc điểm của đường sức điện Câu 3: Điện trường đều là gì? Nêu một ví dụ về điện trường đều?

2. Học sinh - Ôn lại những vấn đề đã được học: trường hấp dẫn, đường sức từ, từ phổ đã học ở THCS - Ôn lại qui tắc hình bình hành học ở lớp 10 - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Làm nảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về điện trường a. Mục tiêu: - Từ trường hấp dẫn đã học ở lớp 10 và video thí nghiệm tương tác điện giữa hai điện tích để kích thích HS quan tâm tìm hiểu môi trường nào tồn tại xung quanh điện tích, giúp điện tích tương tác với nhau b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến của các nhóm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV cho HS quan sát video thí nghiệm về tương tác giữa hai điện tích.

Bước 1 GV đặt câu hỏi: khi đặt một điện tích lại gần một điện tích khác trong Bước 2 chân không thì chúng tương tác với nhau. Vậy chúng tác dụng lực lên nhau bằng cách nào?

GV gợi ý bằng cách cho HS nhắc lại về lực hấp dẫn, trường hấp dẫn đã học ở lớp 10 HS thảo luận xác định vấn đề cần nghiên cứu Bước 3 GV đánh giá câu trả lời của HS và đưa ra vấn đề cần nghiên cứu: Một Bước 4 vật tác dụng lực hấp dẫn lên vật khác vì xung quanh vật có trường

hấp dẫn. Vậy một điện tích tác dụng lực lên điện tích khác thì xung quanh điện tích có tồn tại môi trường nào để truyền tương tác không?

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về điện trường và cường độ điện trường a. Mục tiêu: - Phát biểu được định nghĩa điện trường và cường độ điện trường.Xác định được các đặc điểm của véc tơ cường độ điện trường, công thức điện trường của 1 điện tích điểm. Phát biểu được nguyên lí chồng chất điện trường b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 1. Điện trường Điện trường là một dạng vật chất bao quanh các điện tích và gắn liền với điện tích. Điện trường tác dụng lực điện lên điện tích khác đặt trong nó.

2. Cường độ điện trường a. Định nghĩa Cường độ điện trường tại một điểm là đại lượng đặc trưng cho tác dụng lực của điện trường của điện trường tại điểm đó.

E=

b. Véc tơ cường độ điện trường

F q

F E= q

E có phương, chiều trùng với phương chiều của lực điện tác dụng lên điện tích thử q

dương

Q > 0: E hướng ra xa điện tích.

Q < 0: E hướng lại gần điện tích c. Đơn vị đo: E (V/m) d. Điện trường của một điện tích điểm: E = 9.109

Q r2

e. Nguyên lí chồng chất điện trường:

Nếu một điện tích q đồng thời chịu tác dụng lực do các điện trường E1, E2 gây ra thì điện

E = E1 + E 2 trường tổng hợp E :

E 1 ↑↑ E 2 ⇒ E = E1 + E 2 .

E1 ↑↓ E 2 ⇒ E = E1 − E 2 .

E1 ⊥ E 2 ⇒ E = E12 + E 22

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực

Nội dung các bước

hiện Bước 1

Bước 2

Bước 3

GV dẫn dắt để HS hình thành khái niệm điện trường: Khi tiến hành nghiên cứu tương tác giữa hai quả cầu tích điện, người ta nhận thấy khi quả cầu đặt cách nhau một khoảng vẫn tương tác, thậm chí nếu rút hết không khí thì lực tương tác giữa hai quả cầu không những yếu đi mà lại mạnh thêm. Như vậy môi trường truyền tương tác điện không phải là một trong các môi trường vật chất đã biết. Môi trường đó gọi là điện trường GV nhấn mạnh các ý: - Xung quanh mỗi điện tích có một điện trường, nhờ điện trường này mà hai điện tích tác dụng được vào nhau - Người ta nhận ra điện trường nhờ tính chất cơ bản của nó là tác dụng lực điện vào các điện tích khác đặt trong nó - HS đọc thêm SGK để nắm được định nghĩa điện trường - GV dẫn dắt để HS đi đến khái niệm cường độ điện trường: +Vì điện trường không thể trực tiếp nhận ra bằng các giác quan nên ta sẽ căn cứ vào tác dụng của điện trường lên một điện tích thử đặt trong nó để nghiên cứu điện trường +GV yêu cầu HS nhận xét độ lớn của lực tác dụng của điện trường lên điện tích thử khi đặt nó ở gần và xa điện trường? + HS: Theo định luật Cu-lông, với cùng một điện tích thử đặt tại các điểm khác nhau trong điện trường thì chịu tác dụng của các lực có độ lớn khác nhau. Càng xa điện tích gây ra điện trường thì lực điện càng nhỏ GV: Như vậy cần phải xây dựng một khái niệm đặc trưng cho sự mạnh yếu của điện trường tại một điểm. Khái niệm đó là cường độ điện trường - GV yêu cầu HS đọc mục II SGK và hoàn thành phiếu học tập số 1 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh - GV thông báo: Vì đơn vị của F là N, đơn vị của q là C nên đơn vị của E là N/C. Nhưng thông thường, người ta dùng đơn vị cường độ điện trường là V/m. Điều này ta sẽ hiểu kĩ hơn ở Bài 5 - GV giao nhiệm vụ mới: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

Bước 4

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh GV đặt vấn đề mới cần tìm hiểu: Điện trường do một điện tích điểm gây ra tại một điểm được đặt trưng bởi vectơ cường độ điện trường.

Vậy vectơ cường độ điện trường tại một điểm do nhiều điện tích điểm gây ra được xác định như thế nào?

GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 3 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Báo cáo kết quả và thảo luận - Đại diện 1 nhóm trình bày.

- Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh

Hoạt động 2.2: Hướng dẫn HS tìm hiểu về đường sức điện a. Mục tiêu: b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Đường sức điện (Tự học có hướng dẫn) d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV đặt vấn đề: Nếu từ trường được biểu diễn bằng các đường sức Bước 1 từ thì điện trường sẽ được biểu diễn bằng các đường sức điện - Cho HS quan sát video thí nghiệm điện phổ trong các trường hợp một điện tích dương và một điện tích âm, hai điện tích trái dấu, hai điện tích cùng dấu và thí nghiệm điện phổ của hai tấm kim loại phẳng song song mang điện tích trái dấu có độ lớn bằng nhau - GV yêu cầu HS từ hình ảnh các đường sức điện trong thí nghiệm, hãy vẽ lại hình dạng đường sức điện trường của 1 điện tích âm, dương; hai điện tích cùng dấu, trái dấu đặt gần nhau và hình dạng đường sức điện trường của hai tấm kim loại phẳng song song, mang điện tích trái dấu, có độ lớn bằng nhau HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV lựa chọn các hình vẽ chính xác giới thiệu cho cả lớp Bước 3 GV yêu cầu HS dựa vào hình vẽ các đường sức điện trong các trường Bước 4 hợp, kết hợp SGK hoàn thành phiếu học tập số 4 tại nhà Học sinh nhận nhiệm vụ học tập Bước 5 Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: - HS hệ thống hóa kiến thức và vận dụng giải bài tập về cường độ điện trường

b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS làm việc nhóm, tóm tắt kiến thức về điện trường và Bước 1 cường độ điện trường. Gợi ý HS dùng bản đồ tư duy hoặc bảng để trình bày (không bắt buộc) Nhóm học sinh thực hiện nhiệm vụ tổng kết kiến thức Bước 2 HS giới thiệu sản phẩm của nhóm trước lớp và thảo luận. GV nhận Bước 3 xét, tổng kết GV yêu cầu HS giải câu 11,12 trang 21 SGK VL11 Bước 4 Học sinh thực hiện nhiệm vụ. GV nhận xét bài giải của HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS về nhà: Bước 1 - Tìm hiểu về điện trường trên mặt đất - Làm các bài tập còn lại ở trang 20, 21 SGK VL11.

- Hoàn thành phiếu học tập số 4 - Ôn lại khái niệm công cơ học, cách tính công cơ học, đặc điểm công của trọng lực và định nghĩa, biểu thức đặc điểm thế năng hấp dẫn trong chươn trình Vật lý 10 HS nhận nhiệm vụ học tập, làm việc ở nhà và báo cáo kết quả Bước 2 V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 6:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Củng cố lại các kiến thức liên quan đến cường độ điện trường 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Vận dụng được các công thức xác định lực điện trong điện trường đều và xác định điện trường do điện tích điểm gây ra - Giải được một số dạng tốn của điện trường: Tìm điện trường tổng hợp, xác định vị trí cường độ điện trường bằng 0 - Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu 1: Tính cường độ điện trường do một điện tích điểm +4.10−9C gây ra tại một điểm cách nó 5cm trong chân không A. 144 kV/m.

B. 14,4 kV/v C. 288 kV/m.

D. 28,8 kV/m.

Câu 2: Một điện tích điểm Q = −2.10 −7 C , đặt tại điểm A trong môi trường có hằng số điện môi ε = 2. Véc tơ cường độ điện trường do điện tích O gây ra tại điểm B với AB = 7,5cm có

A. phương AB, chiều từ A đến B, độ lớn 2,5. 105 V/m.

A E 5 − B. phương AB, chiều từ B đến A, độ lớn 1,6.10 V/m.

B 5 C. phương AB, chiều từ B đến A, độ lớn 2,5.10 V/m.

D. phương AB, chiều từ A đến B, độ lớn 1,6.105 V/m.

Câu 3: Điện trường trong khí quyển gần mặt đất có cường độ 200 V/ m ,hướng thẳng đứng từ trên xuống dưới.Một positron ( +e = 1,6.10−19 C )ở trong điện trường này sẽ chịu tác dụng một lực điện có cường độ và hướng như thế nào?

A. 3,3.10−21 N ,hướng thẳng đứng từ trên xuống.

B. 3,2.10−21 N ,hướng thẳng đứng từ dưới lên.

C. 3,2.10−17 N ,hướng thẳng đứng từ trên xuống.

D. 3,2.10−17 N ,hướng thẳng đứng từ dưới lên.

Câu 4: Một quả cầu nhỏ tích điện,có khối lượng m = 0,1g ,được treo ở đầu một sơi chỉ mảnh,trong một điện trường đều,có phương nằm ngang và có cường độ điện trường E = 103 V / m .Dây chỉ hợp với phương thẳng đứng một góc 14° .Tính độ lớn điện tích

của quả cầu.Lấy g = 10 m / s2 .

A. 0,176 µC. B. 0, 276 µC. D. 0, 272 µC. C. 0, 249 µC. Phiếu học tập số 2 Câu 1: Tại hai điểm A và B đặt hai điện tích điểm q1 = 20 µ C và q2 = -10 µ C cách nhau 40 cm trong chân không. a. Tính cường độ điện trường tổng hợp tại trung điểm AB b. Tìm vị trí cường độ điện trường gây bởi hai điện tích bằng 0 ?

Câu 2. Tại hai điểm A và B cách nhau 8cm trong chân không có hai điện tích điểm q1 = q 2 = 16.10 −8 C. Xác định độ lớn cường độ điện trường do hai điện tích này gây ra tại

điểm C biết AC = BC = 8cm.

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Nếu khoảng cách từ điện tích nguồn tới điểm đang xét tăng 2 lần thì cường độ điện trường A.giảm 2 lần.

B.tăng 2 lần.

C.giảm 4 lần.

B.tăng 4 lần.

Câu 2: Một điện tích đặt tại điểm có cường độ điện trường 0,16 (V/m). Lực tác dụng lên điện tích đó bằng 2.10-4 (N). Độ lớn điện tích đó là: A.q = 8.10-6(C).

B.q = 12,5.10-6(C).

C.q = 1,25.10-3 (C).

D.q = 12,5 (C).

Câu 3: Cường độ điện trường gây ra bởi điện tích Q = 5.10-9 (C), tại một điểm trong chân không cách điện tích một khoảng 10 (cm) có độ lớn là: A.E = 0,450 (V/m).

B.E = 0,225 (V/m).

C.E = 4500 (V/m).

D.E = 2250 (V/m).

Câu 4: Điện tích điểm q = 80 nC đặt cố định tại O trong dầu. Hằng số điện môi của dầu là ε = 4. Cường độ điện trường do q gây ra tại M cách O một khoảng MO = 30 cm là A.0,6.103 V/m.

B.0,6.104 V/m.

C.2.103 V/m.

D.2.105 V/m Câu 5: Một điểm cách một điện tích một khoảng cố định trong không khí có cường độ điện trường 4000 V/m theo chiều từ trái sang phải. Khi đổ một chất điện môi có hằng số điện môi bằng 2 bao chùm điện tích điểm và điểm đang xét thì cường độ điện trường

tại điểm đó có độ lớn và hướng là A.8000 V/m, hướng từ trái sang phải.

B.8000 V/m, hướng từ phải sang trái.

C.2000 V/m, hướng từ phải sang trái.

D.2000 V/m hướng từ trái sang phải.

Câu 6: Một điện tích -1 µC đặt trong chân không sinh ra điện trường tại một điểm cách nó 1m có độ lớn và hướng là A.9000 V/m, hướng về phía nó.

B.9000 V/m, hướng ra xa nó.

9 C.9.10 V/m, hướng về phía nó.

D.9.109 V/m, hướng ra xa nó.

Câu 7: Đặt một điện tích thử - 1µC tại một điểm, nó chịu một lực điện 1mN có hướng từ trái sang phải. Cường độ điện trường có độ lớn và hướng là A.1000 V/m, từ trái sang phải.

B.1000 V/m, từ phải sang trái.

C.1V/m, từ trái sang phải.

D.1 V/m, từ phải sang trái.

Câu 8: Quả cầu nhỏ mang điện tích 10-9C đặt trong không khí. Cường độ điện trường tại 1 điểm cách quả cầu 3cm là A.105V/m B. 104V/m C.5.103V/m D.3.104V/m Câu 9: Một điện tích điểm q=10-7C đặt trong điện trường của điện tích điểm Q, chịu tác dụng của lực F=3.10-3N. Cường độ điện trường E tại điểm đặt điện tích q là A.2.10-4V/m B.3.104V/m C.4.104V/m D.2,5.104V/m Câu 10: Một điện tích điểm q đặt trong một môi trường đồng tính, vô hạn có hằng số điện môi bằng 2,5. Tại điểm M cách q một đoạn 0,4m vectơ cường độ điện trường có độ lớn bằng 9.105V/m và hướng về phía điện tích q. Khẳng định nào sau đây đúng khi nói về dấu và độ lớn của điện tích q?

A.q= - 4µC B.q= 4µC C.q= 0,4µC D.q= - 40µC Câu 11: Hai điện tích thử q1, q2 (q1 =4q2) theo thứ tự đặt vào 2 điểm A và B trong điện trường. Lực tác dụng lên q1 là F1, lực tác dụng lên q2 là F2(với F1 = 3F2). Cường độ điện trường tại A và B là E1 và E2 với A.E2 = 0,75E1 B.E2 = 2E1 C.E2 = 0,5E1 D.E2 = 4/3E1 Câu 12: Cường độ điện trường của một điện tích điểm tại A bằng 36 V/m, tại B bằng 9 V/m. Hỏi cường độ điện trường tại trung điểm C của AB bằng bao nhiêu, biết hai điểm A, B nằm trên cùng một đường sức?

A.16 V/m.

B.25 V/m.

C.30 V/m.

D.12 V/m.

-6 Câu 13: Cho q1=2.10 C và q2= - 8.10-6C lần lượt đặt tại A và B với AB= 10cm. Gọi

E và E lần lượt là vec tơ cường độ điện trường do q1, q2 sinh ra tại điểm M trên

đường thẳng AB.Biết E = 4E . Khẳng định nào sau đây về vị trí của điểm M là đúng?

A.M nằm trong đoạn thẳng AB với AM = 2,5cm.

B.M nằm trong đoạn thẳng AB với AM= 5cm.

1

2

2

1

C.M nằm ngoài đoạn thẳng AB với AM = 2,5cm.

D.M nằm ngoài đoạn thẳng AB với AM= 5cm.

Câu 14: Trong không khí, người ta bố trí 2 điện tích có cùng độ lớn 0,5 µC nhưng trái dấu cách nhau 2 m. Tại trung điểm của 2 điện tích, cường độ điện trường là A.9000 V/m hướng về phía điện tích dương.

B.9000 V/m hướng về phía điện tích âm.

C.9000 V/m hướng vuông góc với đường nối hai điện tích.

D.bằng 0.

Câu 15: Hai điện tích q1 = 5.10-9 (C), q2 = - 5.10-9 (C) đặt tại hai điểm cách nhau 10 (cm) trong chân không. Độ lớn cường độ điện trường tại điểm nằm trên đường thẳng đi qua hai điện tích và cách đều hai điện tích là: A.E = 18000 (V/m).

B.E = 36000 (V/m).

C.E = 1,800 (V/m).

D.E = 0 (V/m).

Câu 16: Hai điện tích q1 = 5.10-9 (C), q2 = - 5.10-9 (C) đặt tại hai điểm cách nhau 10 (cm) trong chân không. Độ lớn cường độ điện trường tại điểm nằm trên đường thẳng đi qua hai điện tích và cách q1 5 (cm), cách q2 15 (cm) là: A.E = 16000 (V/m).

B.E = 20000 (V/m).

C.E = 1,600 (V/m).

D.E = 2,000 (V/m).

Câu 17: Tại hai điểm A, B cách nhau 15cm, trong không khí có hai điện tích q1=12.10−6 C, q2= 3.10-6 C. Xác định độ lớn cường độ điện trường do hai điện tích này gây ra tại điểm C. Biết AC = 20cm, BC = 5cm.

A. 8100 kV/m.

B.3125 kV/m.

C.3351kV/m.

D.6519 kV/m.

Câu 18: Hai điện tích điểm q1 = 0,5 nC và q2 = –0,5 nC đặt tại hai điểm A, B cách nhau 6cm trong không khí. Cường độ điện trường tại trung điểm của AB có độ lớn là.

A. E = 0 V/m.

B. E = 5000 V/m.

C. E = 10000 V/m.

D. E = 20000 V/m.

Câu 19: Xác định vecto cường độ điện trường gây ra bởi hệ hai điện tích điểm q1 = 2.10-7 và q2 = -4.10-7 tại điểm đặt giữa của đoạn thẳng nối hai điện tích. Biết hai điện tích bằng nhau cách nhau 10cm ở trong rượu có hằng số điện môi ε = 2,2 A. 9,0.105 N/C B. 9,8.105 N/C C. 9,0.104 N/C D.9,8.104 N/C Câu 20: Tại hai điểm A, B cách nhau 20 cm trong không khí có đặt hai điện tích q1= 9.10-6 C, q2 = -4.10-6 C. Cường độ điện trường do hai điện tích này gây ra tại điểm C với AC = 30 cm, BC = 10 cm có độ lớn là A.3363 kV/m.

B.4500 kV/m.

C.3351 kV/m.

D.6519 kV/m.

2. Học sinh - Ôn lại công thức tính cưởng độ điện trường và các công thức lượng giác - SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu:

- Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS nhắc lại công thức cường độ điện trường, nguyên lí Bước 1 chồng chất điện trường ở bài trước - HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài tập trắc nghiệm a. Mục tiêu: - Vận dụng công thức tính cường độ điện trường để giải một số bài tập đơn giản b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Câu 1: Tính cường độ điện trường do một điện tích điểm +4.10−9C gây ra tại một điểm cách nó 5cm trong chân không A. 144 kV/m.

B. 14,4 kV/v C. 288 kV/m.

D. 28,8 kV/m.

Lời giải

−9 Q 9 4.10 3 + = 14, 4.10 ( V / m ) E + Ta có: E = k 2 = 9.10 . r 0, 052 M Chọn →B Câu 2: Một điện tích điểm Q = −2.10 −7 C , đặt tại điểm A trong môi trường có hằng số điện môi ε = 2. Véc tơ cường độ điện trường do điện tích O gây ra tại điểm B với AB = 7,5cm có

A. phương AB, chiều từ A đến B, độ lớn 2,5. 105 V/m.

A E 5 − B. phương AB, chiều từ B đến A, độ lớn 1,6.10 V/m.

B 5 C. phương AB, chiều từ B đến A, độ lớn 2,5.10 V/m.

D. phương AB, chiều từ A đến B, độ lớn 1,6.105 V/m.

Lời giải + Điện tích âm nên chiều của điện trường hướng về.

Q 2.10−7 = 160.103 ( V / m ) + Tính: E = k 2 = 9.109 εr 2.0, 0752 Chọn → B Câu 3: Điện trường trong khí quyển gần mặt đất có cường độ 200 V/ m ,hướng thẳng đứng từ trên xuống dưới.Một positron ( +e = 1,6.10−19 C )ở trong điện trường này sẽ chịu tác dụng một lực điện có cường độ và hướng như thế nào?

A. 3,3.10−21 N ,hướng thẳng đứng từ trên xuống.

B. 3,2.10−21 N ,hướng thẳng đứng từ dưới lên.

C. 3,2.10−17 N ,hướng thẳng đứng từ trên xuống.

D. 3,2.10−17 N ,hướng thẳng đứng từ dưới lên.

Lời giải

F ↑↑ E −19 + F = qE = +1, 6.10 E  −19 −17 F = 1, 6.10 .200 = 3, 2.10 ( N ) Chọn → C

Câu 4: Một quả cầu nhỏ tích điện,có khối lượng m = 0,1g ,được treo ở đầu một sơi chỉ mảnh,trong một điện trường đều,có phương nằm ngang và có cường độ điện trường E = 103 V / m .Dây chỉ hợp với phương thẳng đứng một góc 14° .Tính độ lớn điện tích của quả cầu.Lấy g = 10 m / s2 .

A. 0,176 µC. B. 0, 276 µC.

C. 0, 249 µC.

D. 0, 272 µC.

Lời giải + Khi hệ cân bằng: tan α = ⇒q =

qE F = mg mg

mg tan α 0,1.10 −3.10 tan140 = E 103 = 0, 249.10−6 ( C )

Chọn → C

α

F

r/2

mg

α

/ P

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia nhóm và yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 4 - Đại diện mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - Học sinh các nhóm thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí Bước 5 trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh

Hoạt động 2.2: Giải một số bài tập tự luận a. Mục tiêu: - Vận dụng công thức tính cường độ điện trường, nguyên lí chồng chất điện trường để giải một số bài tập tự luận b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TỰ LUẬN Câu 1: Tại hai điểm A và B đặt hai điện tích điểm q1 = 20 µ C và q2 = -10 µC cách nhau 40 cm trong chân không. a. Tính cường độ điện trường tổng hợp tại trung điểm AB b. Tìm vị trí cường độ điện trường gây bởi hai điện tích bằng 0 ?

Lời giải

Gọi E1 và E 2 vecto là cường độ điện trường do q1 và q2 gây ra tại trung điểm A, B. - Điểm đặt : tại I - Phương, chiều : như hình vẽ

- Độ lớn :

E1 = k

q1 IA 2

E2 = k

- Gọi E là vecto cường độ điện trường tổng hợp tại I :

q2 IB

2

E = E1 + E 2

Vậy : E = E1 + E2 = 6,75.106 V/m.

b) Gọi C là điểm có cddt tổng hợp E c = 0

E1/ , E / 2 là vecto cddt do q1 và q2 gây ra tại C.

Có : E / = E1/ + E2 / = 0 ⇒ E1/ = − E2 /

Do q1> |q2| nên C nằm gần q2

Đặt CB = x → AC = 40 + x , có : E1/ = E 2 / ⇔ K

q1

( 40 + x )

2

=k

2

q  40 + x  → 1 =  → q2  x 

2 =

q2 x2 40 + x → x = 96, 6 cm x

Câu 2. Tại hai điểm A và B cách nhau 8cm trong chân không có hai điện tích điểm q1 = q 2 = 16.10 −8 C. Xác định độ lớn cường độ điện trường do hai điện tích này gây ra tại điểm

C biết AC = BC = 8cm.

Lời giải + E=k

Q r

2

⇒ E1 = E 2 = 9.109.

16.10 −8 = 2, 25.105 0, 082

+ E = E1 + E2 ⇒ E = E1 cos α + E1 cos α cos α=

HC

=

A α α

H

39

AC 8  → E = 351.103 V/m.

Chọn → C

E2

+

+

C

α α

E1

E

B

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: GV yêu cầu HS về nhà: Bước 1 - Hoàn thành phiếu học tập số 3 -Xem lại bài thế năng trọng trường đã học ở lớp 10.

- Xem lại khái niệm công cơ học, cách tính công cơ học, đặc điểm công của trọng lực.

HS nhận nhiệm vụ học tập Bước 2 V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 7, 8:

CHỦ ĐỀ: CÔNG CỦA LỰC ĐIỆN. ĐIỆN THẾ. HIỆU ĐIỆN THẾ I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Lập được biểu thức tính công và nêu được đặc tính của công của lực điện.

- Phát biểu được khái niệm và viết được biểu thức thế năng.

- Xây dựng mối liên hệ giữa độ giảm thế và công của lực điện - Phát biểu và viết được biểu thức định nghĩa điện thế, hiệu điện thế giữa hai điểm của điện trường. Nêu được đơn vị đo điện thế, hiệu điện thế.

- Nêu được mối quan hệ giữa cường độ điện trường đều và hiệu điện thế giữa hai điểm của điện trường đó.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Lập luận đưa ra công thức tính công của lực điện khi di chuyển một điện tích giữa hai điểm trong điện trường đều.

- Lập luận đưa ra được mối quan hệ giữa cường độ điện trường đều và hiệu điện thế giữa hai điểm trong điện trường.

- Vận dụng giải được các bài toán liên quan.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Tĩnh điện kế (nếu có).

- Phiếu học tập.

Phiếu học tập số 1 Câu 1: Viết công thức tính công của một lực làm vật dịch chuyển được quãng đường s theo hướng hợp với hướng của lực góc α ?

Câu 2: a. Tính công của trọng lực làm vật dịch chuyển từ đỉnh một mặt phẳng nghiêng xuống mặt đất theo hai con đường là trượt xuống và rơi tự do? b. Nhận xét về giá trị tính được trong hai trường hợp? Những lực nào mà công có đặc điểm giống như vậy?

Phiếu học tập số 2 Câu 1: Xét điện tích q > 0 chuyển động từ M đến N trong điện trường giữa hai bản kim loại. (H.vẽ) a. Xác định lực điện trường tác dụng lên điện tích q. b. Tính công của lực điện trường thực hiện trên toàn đoạn MN. c. Khi nào lực điện thực hiện công dương, công âm?

M N H

d. Khi điện tích di chuyển trên đường gấp khúc MPN. Tính công lực điện trường thực hiện trên toàn đoạn MPN? So sánh với kết quả ở câu b và rút ra nhận xét?

Câu 2: Nêu đặc điểm của công của lực điện tác dụng lên điện tích thử q khi cho q di chuyển trong điện trường?

Câu 3: Hoàn thành câu hỏi C1 Phiếu học tập số 3 Câu 1: Tương tự như thế năng của một vật trong trọng trường, thế năng của một điện tích q trong điện trường đặc trưng cho khả năng sinh công của lực điện khi đặt điện tích điểm q mà ta xét trong điện trường. Dựa vào sự tương tự giữa công của lực điện và công của trọng lực, khi một điện tích đặt trong điện trường thì nó dự trữ năng lượng dưới dạng nào?

Câu 2: Lấy số đo thế năng của điện tích trong điện trường là công mà điện trường có thể sinh ra khi cho điện tích dịch chuyển từ điểm mà ta xét đến điểm mốc để tính thế năng (điểm mốc thường coi là điểm mà lực điện hết khả năng sinh công), hãy viết biểu thức tính thế năng của điện tích q>0 đặt tại M trong hai trường hợp: + q dặt trong điện trường đều + q đặt trong một điện trường bất kì Câu 3: Xét sự dịch chuyển của điện tích q từ điểm M đến điểm N trong điện trường, tìm mối quan hệ giữa thế năng của điện tích tại các điểm M, N với công của lực điện Phiếu học tập số 4 Câu 1: Viết biểu thức của điện thế?

Câu 2: Nêu đặc điểm của điện thế?

Câu 3: Hoàn thành yêu cầu C1 Phiếu học tập số 5 Câu 1: Tìm công thức biểu diễn hiệu của các điện thế (gọi là hiệu điện thế, điện áp) tại hai điểm M, N trong điện trường?

Câu 2: Định nghĩa hiệu điện thế? Đơn vị của hiệu điện thế?

Câu 3: Từ công thức tính hiệu điện thế và công thức tính công của lực điện, thiết lập hệ thức liên hệ giữa hiệu điện thế và cường độ điện trường?

Câu 4: Giải thích tại sao cường độ điện trường đơnvị là V/m 2. Học sinh - Xem lại bài thế năng trọng trường đã học ở lớp 10.

- Xem lại khái niệm công cơ học, cách tính công cơ học, đặc điểm công của trọng lực.

- SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

Hoạt động 1: Mở đầu: Tạo tình huống học tập về công của lực điện a. Mục tiêu: - Tạo mâu thuẫn giữa kiến thức hiện có của HS với những kiến thức mới bằng cách cho HS nhắc lại công thức tính công của một lực và tính công của trọng lực làm vật dịch chuyển trong hai trường hợp khác nhau b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Báo cáo kết quả hoạt động nhóm và ghi chép của học sinh. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 - Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 3 + Đại diện 1 nhóm trình bày. +Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 4 học sinh - GV đặt vấn đề: Nếu đặt một điện tích điểm vào q vào điện trường, điện trường tác dụng lực lên điện tích q và làm nó dịch chuyển, nghĩa là điện trường đã thực hiện được một công. Vậy công của lực điện có đặc điểm gì? Tương tác tĩnh điện có nhiều điểm tương đồng với tương tác hấp dẫn. Vậy thì công của lực điện có tương tự như công của trọng lực mà các em vừa ôn tập lại không?

HS xác định vấn đề cần nghiên cứu Bước 5 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về công của lực điện a. Mục tiêu: - Lập được biểu thức tính công và nêu được đặc tính của công của lực điện b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 1. Công của lực điện a. Trong điện trường đều: Công của lực điện trong sự di chuyển điện tích trong điện trường đều từ M đến N là: AMN = qEd, không phụ thuộc dạng đường đi mà chỉ phụ thuộc vào vị trí điểm đầu M và điểm cuối N của đường đi. d = MH là độ dài đại số, là hình chiếu của MN lên phương điện trường b. Trong điện trường bất kì: Công của lực điện không phụ thuộc dạng đường đi mà chỉ phụ thuộc vào vị trí điểm đầu M và điểm cuối N của đường đi. ⇒Điện trường tĩnh là 1 trường thế. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện

Bước 1 Bước 2 Bước 3

Bước 4

GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Báo cáo kết quả và thảo luận +Đại diện 1 nhóm trình bày. + HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh - GV lưu ý: Kết quả trên đây được rút ra từ giả thiết q > 0. Tuy nhiên, nếu q < 0, với cách làm tương tự ta cũng rút ra được công thức như trên. Do đó, có thể viết: AMN = qEd (1) với d = MH là độ dài đại số, còn q có dấu tùy ý. Và đối với điện trường không đều, người ta cũng chứng minh được công của lực điện không phụ thuộc vào hình dạng đường đi mà chỉ phụ thuộc vào vị trí điểm đầu và điểm cuối. Đây là một tính chất chung của trường tĩnh điện, cho thấy trường tĩnh điện cũng là một trường thế, tương tự như trường hấp dẫn.

Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về thế năng của một điện tích trong điện trường a. Mục tiêu: - Trình bày được khái niệm, đặc điểm của thế năng tương tác tĩnh điện b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 2. Thế năng của một điện tích trong điện trường - Thế năng của một điện tích điểm q trong điện trường đặc trưng cho khả năng sinh công của điện trường khi đặt điện tích q tại điểm mà ta xét trong điện trường: WM = AM∞ - Công của lực điện bằng độ giảm thế năng của điện tích trong điện trường AMN = WM – WN d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV đặt vấn đề chuyển giao nhiệm vụ: Ta đã biết điện trường có khả Bước 1 năng thực hiện công, như vậy điện trường phải có năng lượng. Năng lượng đó có thuộc dạng nào ta đã biết không? Và biểu thức tính như thế nào?

- Yêu cầu HS đọc SGK và hoàn thành phiếu học tập số 3 HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 3 - Đại diện 1 nhóm trình bày.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học Bước 4 sinh

Hoạt động 2.3: Tìm hiểu về điện thế, hiệu điện thế a. Mục tiêu: - Nắm được ý nghĩa vật lí và biểu thức của điện thế, hiệu điện thế. Viết được hệ thức liên hệ giữa hiệu điện thế và cường độ điện trường b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 3. Điện thế, hiệu điện thế a. Điện thế: Điện thế tại một điểm M đặc trưng cho khả năng sinh công của điện trường khi đặt tại đó một điện tích q

AM∞ q b. Hiệu điện thế: Hiệu điện thế giữa hai điểm đặc trưng cho khả năng sinh công của điện trường trong sự di chuyển của điện tích q từ điểm nọ đến điểm kia A = MN UMN =VM −VN q c.Đơn vị của điện thế và hiệu điện thế là vôn (V) d. Liên hệ giữa hiệu điện thế và cường độ điện trường U = E.d d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV đặt vấn đề chuyển giao nhiệm vụ: Điện trường có khả năng sinh Bước 1 công, và thế năng WM của điện tích q trong điện trường đặc trưng cho khả năng sinh công của lực điện tác dụng lên điện tích q. Thế năng WM vừa phụ thuộc điện trường tại M, vừa phụ thuộc q. Vậy có đại lượng nào đặc trưng riêng cho khả năng sinh công của điện trường mà không phụ thuộc vào điện tích q không?

HS xác định vấn đề cần nghiên cứu Bước 2 - GV: Từ công thức WM = A = qEd, hãy cho biết thế năng của điện Bước 3 tích q phụ thuộc vào giá trị điện tích q như thế nào?

- HS: Thế năng tương tác tĩnh điện tỉ lệ thuận với q - GV: Đặt hệ số tỉ lệ là VM, viết lại biểu thức tính thế năng?

- HS: WM = VM.q - GV: Hệ số VM không phụ thuộc vào q mà phụ thuộc vào điện trường tại M, đặc trưng cho điện trường về phương diện tạo ra thế năng của điện tích q, gọi là điện thế tại M. Đơn vị là vôn (V) - GV Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 4 Bước 3 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. +HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học VM =

Bước 4

Bước 5

sinh - GV thông báo qui ước về mốc điện thế: Điện thế của đất và của một điểm ở vô cực thường được chọn làm mốc (bằng 0) - GV chuyển giao nhiệm vụ: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 5 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh GV giới thiệu dụng cụ đo hiệu điện thế tĩnh điện là Tĩnh điện kế.

Phần chính của tĩnh điện kế gồm một cái kim bằng kim loại có thể xoay quanh một trục gắn trên một cái cần cùng bằng kim loại. Hệ thống được đặt trong một cái vỏ bằng kim loại và được đặt cách điện với vỏ (hình 5.2)

Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: - HS hệ thống hóa kiến thức và vận dụng giải bài tập về công của lực điện, hiệu điện thế b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS làm việc nhóm, tóm tắt kiến thức về. Gợi ý HS dùng Bước 1 bản đồ tư duy hoặc bảng để trình bày (không bắt buộc) Nhóm học sinh thực hiện nhiệm vụ tổng kết kiến thức Bước 2 HS giới thiệu sản phẩm của nhóm trước lớp và thảo luận. GV nhận Bước 3 xét, tổng kết GV yêu cầu HS giải câu 8, câu 9 trang 29 SGK VL11 Bước 4 Học sinh thực hiện nhiệm vụ. GV nhận xét bài giải của HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện

Bước 1

Bước 2

GV yêu cầu HS về nhà: - Tìm hiểu về thiết bị lọc bụi tĩnh điện - Làm các bài tập còn lại ở trang 28, 29 SGK VL11.

HS nhận nhiệm vụ học tập, làm việc ở nhà và báo cáo kết quả

V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 9:

BÀI 6: TỤ ĐIỆN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Nêu được định nghĩa tụ điện, cấu tạo của tụ điện phẳng, cách tích điện cho tụ - Phát biểu được định nghĩa điện dung của tụ điện và nêu được đơn vị đo điện dung.

- Biết được một số loại tụ tường sử dụng và tụ xoay.

- Nắm được dạng năng lượng trong tụ điện.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Vận dụng được công thức tính điện dung để giải các bài tập 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Một số tụ điện, tụ điện xoay - Một số hình ảnh tụ điện (nếu không có tụ điện)

- Phiếu học tập.

Phiếu học tập số 1 Câu 1: Tụ điện thường được dùng ở đâu? Tác dụng là gì?

Câu 2: Cấu tạo của tụ điện phẳng?

Câu 3: Làm thế nào để tích điện cho tụ?

Câu 4: Hoàn thành câu hỏi C1 Phiếu học tập số 2 Câu 1: Dựa trên cơ sở nào để đặt tên cho tụ?

Câu 2: Ý nghĩa của cặp số liệu ghi trên tụ?

Câu 3: Nêu cấu tạo của tụ xoay?

Câu 4: Năng lượng của một tụ điện tích điện là dạng năng lượng gì?

2. Học sinh - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Tạo tình huống học tập về tụ điện a. Mục tiêu: - Từ những thiết bị điện hàng ngày, kính thích HS tìm hiểu thêm về tụ điện được sử dụng cụ điện b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Ghi chép của HS d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV đặt vấn đề bài học: Trong một số dụng cụ điện như stăcte của đèn Bước 1 ống, quạt điện, ti vi, tủ lạnh, đài,… ta thường thấy có tụ điện. Vậy tụ điện là gì? Có vai trò gì đối với mạch điện? Tại sao chỉ dùng tụ điện trong một số trường hợp nhất định? Nội dung bài học ngày hôm nay sẽ giúp chúng ta trả lời các câu hỏi trên Học sinh xác định vấn đề cần nghiên cứu Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về cấu tạo của tụ điện a. Mục tiêu: - Nêu được định nghĩa tụ điện, cấu tạo của tụ điện phẳng, cách tích điện cho tụ b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Tụ điện:

1. Định nghĩa: Tụ điện là một ột hhệ hai vật dẫn đặt gần nhau và ngănn cách nhau bằng b một lớp cách điện 2. Tụ điện phẳng: Gồm m hai bản bả kim loại phẳng đặt song song vớii nhau vvà ngăn cách nhau bằng 1 lớp điện môi 3. Cách tích điện - Nối hai bản của tụ điện ện vớ với hai cực của nguồn. Bản nối cực dương ng tích điện dương, bản nối cực âm tích điện âm. lớ bằng nhau - Khi tụ điện được tích điện, điện tích ở 2 bản tụ điện trái dấu và có độộ lớn d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV cho HS quan sát m một số tụ điện hoặc hình ảnh một ột số tụ điện, Bước 1 nhận xét vềề đặ đặc điểm chung về cấu tạo các tụ?

- HS: Các tụụ điện đ đều là những vật dẫn đặt gần nhau vàà cách điện với nhau - GV thông báo khái ni niệm tụ điện: Tụ điện là hệ hai vật ật dẫ dẫn đặt gần nhau, ngăn ăn cách vvới nhau bằng một lớp cách điện. Nó dùng ùng để chứa điện tích - GV yêu cầu ầu HS đọc SGK và hoàn thành phiếu học tập ập số 1 Bước 2 HS thựcc hiện nhi nhiệm vụ theo nhóm Bước 3 Báo cáo kết ết qu quả và thảo luận Bước 4 +Đại diện ện 1 nhóm tr trình bày. + HS các nhóm khác th thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa ữa lỗi l về câu trả lời của ủa nhóm đại diện.

- GV tổng ng kết kế đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học ọc tậ tập của học Bước 5 sinh - GV trình bày cách kí hi hiệu tụ điện Lưu ý: Vì hai bbản tụ điện rất gần nhau nên do có sự nhiễm điện do hưởng ứng, ng, đđiện tích của hai bản bao giờ cũng có độ lớn ớn bằng b nhau nhưng trái dấấu. Ta gọi điện tích của bản dương là điện ện tích ccủa tụ điện dung của tụ và năng lượng của tụ Hoạt động 2.2: Tìm hiểu vềề điệ a. Mục tiêu: - Nắm được định nghĩa điện ện dung, công th thức, đơn vị của điện dung và dạng ạng năng n lượng của tụ điện b. Nội dung: Học sinh thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Điện dung của tụ điện: 1.Định nghĩa: Điện dung của ủa ttụ điện là đại lượng đặc trưng cho khảả năng ăng tích điện của tụ điện ở một hiệu điện thế nhất ất đị định. Nó được xác định bằng thương số ố của củ điện tích của tụ điện và hiệu điện thế giữaa hai bả bản của nó.

C=

Đơn vị điện dung là fara (F).

1µF = 10-6F 1nF = 10-9F 1pF = 10-12F 2. Các loại tụ điện Thường lấy tên của lớp điện môi để đặt tên cho tụ điện: tụ không khí, tụ giấy, tụ mi ca, tụ sứ, tụ gốm, …

Trên vỏ tụ thường ghi cặp số liệu là điện dung và hiệu điện thế giới hạn của tụ điện.

Người ta còn chế tạo tụ điện có điện dung thay đổi được gọi là tụ xoay.

3. Năng lượng của điện trường trong tụ điện Khi tụ điện tích điện thì điện trường trong tụ sẽ dự trữ một năng lượng. Đó là năng lượng điện trường d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV đặt vấn đề chuyển giao nhiệm vụ: Dùng một nguồn có hiệu điện Bước 1 thế nhất định để tích điện cho một số tụ điện khác nhau. Ta thấy độ lớn điện tích mà chúng tính được cũng khác nhau. Như vậy khả năng tích điện cho các tụ ở một hiệu điện thế nhất định là khác nhau. Vậy đại lượng nào có thể đặc trưng cho khả năng tích điện của tụ?

Bước 2

HS xác định vấn đề mới cần nghiên cứu GV: Với mỗi tụ điện nhất định, thương số giữa điện tích mà tụ tích điện và hiệu điện thế đặt vào hai bản của nó là một đại lượng không đổi Thương số Q/U có ý nghĩa như thế nào?

- HS: Với cùng một hiệu điện thế U xác định, tụ nào có thương số Q/U lớn thì sẽ tích được điện tích Q lớn - GV: Vậy thương số Q/U sẽ đặc trưng cho khả năng tích điện của tụ ở một hiệu điện thế nhất định. Người ta cũng chứng minh được rằng điện tích Q mà một tụ nhất định tích được tỉ lệ thuận với hiệu điện thế U đặt giữa hai bản của nó Q = CU ⇒ C =

Q U

- GV thông báo: đại lượng C gọi là điện dung của tụ, đặc trưng cho khả năng tích điện của tụ ở môt hiệu điện thế nhất định - Thông báo đơn vị của điện dung: Fara (F) - Yêu cầu HS định nghĩa đơn vị Fara Các tụ dùng trong thực tế có điện dung nhỏ hơn fara rất nhiều. Vì vậy, người ta thường dùng các ước của fara: 1µF = 10-6F 1nF = 10-9F 1pF = 10-12F - GV yêu cầu HS đọc mục 3/tr 32 SGK VL11 và hoàn thành phiếu

Bước 3

Bước 4

học tập số 2 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Báo cáo kết quả và thảo luận - Đại diện 1 nhóm trình bày.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh

Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: - HS hệ thống hóa kiến thức và vận dụng giải bài tập về tụ điện b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS làm việc nhóm, tóm tắt kiến thức về. Gợi ý HS dùng Bước 1 bản đồ tư duy hoặc bảng để trình bày (không bắt buộc) Nhóm học sinh thực hiện nhiệm vụ tổng kết kiến thức Bước 2 HS giới thiệu sản phẩm của nhóm trước lớp và thảo luận. GV nhận Bước 3 xét, tổng kết GV yêu cầu HS giải câu 7 trang 33 SGK VL11 Bước 4 Học sinh thực hiện nhiệm vụ. GV nhận xét bài giải của HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS về nhà: Tìm hiểu thêm một số loại tụ điện thường Bước 1 dùng trong thực tế HS nhận nhiệm vụ học tập, làm việc ở nhà và báo cáo kết quả Bước 2 V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Lớp dạy: Ngày dạy: ạy:

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn: Tiết 10:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức ên quan đến điện thế, hiệu điện thế, điện n dung của c tụ - Củng cố lại các kiến thức liên 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứ ứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết ết vấ vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học ọc Giải được một số bài tập cơ bản ản vvề: - Công của lực điện - Điện thế, hiệu điện thế, liên ên hhệ giữa hiệu điện thế và cường độ điện trường. ờng.

- Tụ điện, điện dung của tụụ điện đã được tích điện.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng ng thú trong học ttập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệệ các hiện hi tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của ủa nhà nh khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ ÀH HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu 16: Khi điệnn tích dich chuy chuyển dọc theo một đường sức trong một điện tr trường đều, nếu quãng đường dịch chuyển ển tă tăng 2 lần thì công của lực điện trường A. tăng 4 lần.

B. tă tăng 2 lần.

C. không đổi.

D. giảm ảm 2 llần.

Câu 17: Công của lực điện trư ường dịch chuyển một điện tích 1µC dọc ọc theo chi chiều một đường sức trong một điện trườ ờng đều 1000 V/m trên quãng đường dài ài 1 m là A. 1000 J. B. 1 J. C. 1 mJ. D. 1 µJ. Câu 18: Công của lực điện ện trường tr dịch chuyển một điện tích - 2 µC từ ừ A đến B là 4 mJ. UAB bằng: A. 2 V. B. 2000 V. C. – 8 V. D. – 2000 V. Câu 19: Một tụ điện có điệnn dung 500 (pF) được mắc vào hiệu điện thếế 100 (V). Điện tích của tụ điện là: A. 5.104 ( C) B.. 5.104 (nC) C. 5.10-2 ( C) D. 5.10-4 (C) Câu 20: Cho điện tích dịch ch chuyển chuy giữa 2 điểm cố định trong một điện trư ường đều với cường độ 150 V/m thìì công của lực điện trường là 60 mJ. Nếu cư ường độ điện trường làà 200 V/m thì công ccủa lực điện trường dịch chuyển điện ện tích giữa gi hai

điểm đó là A. 80 J.

B. 40 J.

C. 40 mJ.

D. 80 mJ.

Phiếu học tập số 2 Câu 1: Hai bản kim loại phẳng ẳng song song mang điện tích trái dấu được đặt cách nhau . Cường độ điện trường ng giữa giữ hai bản bằng

. Sát bề mặt bản ản mang điện

dương, người ta đặt một hạt ạt mang điện dương , khối lượng . Bỏ qua tác dụng của trường hấp ấp dẫ dẫn. Vận tốc của hạt khi nó đập vào bản n mang điện âm là bao nhiêu?

Câu 2: Có hai bản kim loại ại phẳ phẳng, tích điện trái dấu, nhưng độ lớn bằng ng nhau đặt song song với nhau và cách nhau

Hiệu điện thế giữa bản dương và bản n âm llà

Nếu chọn mốc điện thế ở bản ản âm thì th điện thế tại điểm M cách bản âm nhiêu?

là bao

Câu 3: Một hạt bụi nhỏ có khối khố lượng nằm lơ lửng trong đđiện ện trường tr giữa hai bản kim loại phẳng. Bỏỏ qua llực đẩy Acsimet. Các đường sức điệnn có phương ph thẳng đứng và chiều hướng từ dưới ới llên trên. Hiệu điện thế giữa hai bản là cách giữa hai bản là

Khoảng

Xác đđịnh điện tích của hạt bụi. Lấy

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Công của lực điện trư ường dịch chuyển một điện tích - 2µC ngư ược chiều một đường sức trong một điện đ ện trường tr đều 1000 V/m trên quãng đường dài ài 1 m là A. 2000 J. B. – 2000 J. C. 2 mJ. D. – 2 mJ. Câu 2: Công của lực điện trư ường làm di chuyển một điện tích giữaa hai điểm đ có hiệu điện thế U = 2000 (V) làà A = 1 (J). Độ lớn của điện tích đó là A. q = 2.10-4 (C). B. q = 2.10-4 ( C).

C. q = 5.10-4 (C). D.. q = 5.10-4 ( C).

Câu 3: Khi điện tích dịch ch chuy chuyển trong điện trường đều theo chiều đường ờng sức s thì nó 0 nhận được mộtt công 10 J. Khi dịch d chuyển tạo với chiều đường sức ức 60 trên cùng độ dài quãng đường thìì nó nh nhận được một công là A. 5 J. B. J. C. J. D. 7,5J. Câu 4: Hai bản kim loạii phẳ phẳng, song song mang điện tích trái dấu, u, cách nhau 2cm, 3 cường độ điện trường ng giữa hai bản b là 3.10 V/m. Sát bản dương có một ột điện đ tích q= -2 1,5. 10 C. Công củaa lực điện trường thực hiện lên điện n tích khi điện đ tích di chuyển đến bản âm là: A. 0,18J B. 0,09J C. 9J D. 1,8J Câu 5: Hai tấm kim loạii song song, cách nhau 2 (cm) và v được nhiễm ễm đđiện trái dấu -10 nhau. Muốn làm cho điện ện tích q = 5.10 (C) di chuyển từ tấm này đến ến tấm t kia cần -9 tốn một công A = 2.10 (J). Coi điện trường bên trong khoảng giữa ữa hai tấm t kim loại là điện trường đều vàà có các đường sức điện vuông góc vớii các tấm. C Cường độ điện trường bên trong tấm ấm kim loại lo đó là: A. E = 2 (V/m). B.. E = 40 (V/m). C. E = 200 (V/m). D.. E = 400 (V/m).

Câu 6: Một quả cầu nhỏ khối lượng l 3,06.10-15 (kg), mang điệnn tích 4,8.10-18 (C), nằm lơ lửng giữa hai tấm m kim lo loại song song nằm ngang nhiễm điện n trái dấ dấu, cách nhau 2 một khoảng 2 (cm). Lấy ấy g = 10 (m/s ). Hiệu điện thế đặt vào hai tấm ấm kim loại lo đó là: A. U = 255,0 (V). B.. U = 127,5 (V). C. U = 63,75 (V). D. U = 734,4 (V).

Câu 7: Hiệu điện thế giữa ữa hai điểm M và N là UMN = 1 (V). Công của ủa điện trường làm dịch chuyển điệnn tích q = - 1 (C) từ M đến N là: A. A = - 1 (mJ). B.. A = + 1 (mJ). C. A = - 1 (J). D. A = + 1 (J).

Câu 8: Công của lực điện trư đ có hiệu ường làm di chuyển một điện tích giữaa hai điểm điện thế U= 2000V làà A=1J. Độ lớn của điện tích q đó là: A. 6. 10-4C B. 5. 10-4C C. 6. 10-7C D. 5. 10-3C Câu 9: Mộtt electron di chuyể chuyển một đoạn 0,6 cm, từ điểm M đến đđiểm ểm N dọc d theo một đường sức điện thì lực ực điện sinh công J. a. Tính công mà lực điện ện sinh ra khi electron di chuy chuyển tiếp 0,4 cm từ ừ điểm đ N đến điểm P theo phương ng và chi chiều nói trên. [ J] b. Tính vận tốc củaa electron khi nó đến điểm P. Biết rằng, tạii M, electron không có vận tốc đầu. Khối lượng ng của củ electron là kg. [ m/s] Câu 10: Ba điểm A, B, C nằm ằm trong điện trường đều sao cho song song vớii CA. Cho AB AC và AB = 6 cm, AC = 8 cm.

Cho điện tích electron là

C.

a. Tính cường độ điện trường ờng E, và . Biết = 100 V ( D là trung điểm củaa AC). [2500 V/m; 0 V; –200 V] b.Tính công của lực điện ện trường tr khi electron di chuyển từ B đến C. [ c. Tính công của lực điện ện trường tr khi electron di chuyển B đến D. [

J] J]

2. Học sinh - Ôn lại công thứcc tính công của củ lực điện, biểu thức điện thế, liên hệệ giữa hiệu hi điện thế và công của lực điện, công thức ức xác định điện dung của tụ học ở các bài trước ớc - SGK, vở ghi bài, giấy nháp ỌC III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập ập llại kiến thức cũ a. Mục tiêu: Giúp HS nhớ lại công thức, c, kiế kiến thức của bài học trước để làm các bài tập ập liên li quan b. Nội dung: Học sinh tiếpp nhậ nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu ầu HS nhắc nh lại công thức tính công của lực ực điện, điệ biểu Bước 1 thức điệnn thế, thế liên hệ giữa hiệu điện thế và công của lực ực điện, công thức xác định điện dung của tụ học ở các bài trước - HS trả lời ời câu hhỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2

Hoạt động 2: Hình thành kiến ến th thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài ài ttập trắc nghiệm a. Mục tiêu: - Vận dụng công thứcc tính công của c lực điện, biểu thức điện thế, liên hệệ giữa gi hiệu điện thế và công của lực điện, n, công thức xác định điện dung để giải một số bài tập ập đơn đ giản b. Nội dung: Học sinh thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Câu hỏi trắc nghiệm 1B 2C 3D 4C 5D d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia nhóm và yêu ccầu HS hoàn thành phiếu học tập ập số 1 Bước 1 Họcc sinh thực hi hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hhỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 ết qu quả và thảo luận Báo cáo kết Bước 4 - Đại diện ện mỗ mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - Họcc sinh các nhóm th thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa ữa lỗi lỗ về câu trả lời của ủa nhóm đại diện.

Giáo viên tổng ổng kkết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụụ học họ tập của Bước 5 học sinh Hoạt động 2.2: Giải một số bài ài ttập tự luận a. Mục tiêu: c lực điện, biểu thức điện thế, liên hệệ giữa gi hiệu điện thế - Vận dụng công thứcc tính công của và công của lực điện để giải ải một mộ số bài tập tự luận b. Nội dung: Học sinh thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Câu hỏi tự luận Câu 1: Hai bản kim loại phẳng ẳng song song mang điện tích trái dấu được ợc đặt đặ cách nhau 2cm.

Cường độ điện trường giữa ữa hai bản b bằng

. Sát bề mặt bản ản mang điện dương,

người ta đặt một hạt mang điện ddương , khối lượng . Bỏ qua tác dụng của trường hấp dẫn. Vận tốc ốc của củ hạt khi nó đập vào bản mang điện âm là?

Lời giải + Vì chuyển động ng nhanh dần nnên lực điện sinh công dương + Theo định lý biến thiên độộng năng:

Câu 2: Có hai bản kim loại ại phẳng, phẳ tích điện trái dấu, nhưng độ lớn bằng ng nhau đặt song song với nhau và cách nhau

Hi điện thế giữa bản dương và bản âm làà Hiệu

mốc điện thế ở bản âm thì điện ện th thế tại điểm M cách bản âm Lời giải

Nếu chọn

là bao nhiêu?

Câu 3: Một hạt bụi nhỏ có khố khối lượng nằm lơ lửng trong điện điệ trường giữa hai bản kim loại phẳng. Bỏ qua lực đẩy Acsimet. Các đường sức điện có phươ ương thẳng đứng và chiều hướng từ dưới lên ên trên. Hi Hiệu điện thế giữa hai bản là là

Khoảng ảng cách gi giữa hai bản

Xác định điện tích của ủa hhạt bụi. Lấy

Lời giải + Hạt bụi nằm cân bằng nên lự ực điện trường cân bằng với trọng lực.

Vì trọng lực luôn hướng thẳng ẳng đứ đứng từ trên xuống nên lực điện trường phải có phương thẳng ẳng đứ đứng và hướng lên. Do vậy hạt bụi phải mang điện tích dương đểể

d. Tổ chức thực hiện: Nội dung các bước Bước thực hiện GV yêu cầu ầu HS ho hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 1 hiện nhiệm vụ theo nhóm Họcc sinh thực hi Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hhỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 Báo cáo kết ết qu quả và thảo luận Bước 4 - Đại diện ện mỗ mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - HS các nhóm th thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi ỗi về câu trả lời của nhóm đại di diện.

GV tổng kết ết đđánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ họcc tập của c HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm ìm tòi mở m rộng các kiến thức trong bài học. ọc. Tùy T theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các m mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thựcc hiệ hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm àm vào vvở ghi của HS.

d. Tổ chức thực hiện: GV yêu cầu HS về nhà: Bước 1 - Hoàn thành phiếu học tập số 3 - Ôn lại các kiến thức cũ về dòng điện đã học ở THCS để chuẩn bị cho bài học tiếp theo HS nhận nhiệm vụ học tập Bước 2 V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 11, 12:

BÀI 7: DÒNG ĐIỆN KHÔNG ĐỔI. NGUỒN ĐIỆN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Phát biểu được định nghĩa cường độ dòng điện và viết được công thức thể hiện định nghĩa này.

- Nêu được điều kiện để có dòng điện.

- Phát biểu được định nghĩa suất điện động của nguồn điện và viết được công thức thể hiện định nghĩa này.

- Giải thích được vì sao nguồn điện có thể duy trì hiệu điện thế giữa hai cực của nó 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Vận dụng được công thức I =

∆q A và E = để giải các bài tập. ∆t q

- Suy luận để giải thích sự xuất hiện của hiệu điện thế giữa 2 cực của 1 số loại nguồn điện.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Máy tính, máy chiếu, sách giáo khoa - Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu 1: Dòng điện là gì?

Câu 2: Nêu một số ví dụ về dòng dịch chuyển có hướng của các hạt mang điện?

Câu 3: Từ hình vẽ bên, nêu qui ước chiều dòng điện?

Câu 4: Chiều dòng điện trong kim loại được xác định như thế nào?

Câu 5: Trị số của đại lượng nào cho biết độ mạnh, yếu của dòng điện? Đại lượng này được đo bằng dụng cụ nào? Đơn vị gì?

Câu 6: Nêu tác dụng của dòng điện ở các trường hợp sau? Trong các tác dụng của dòng điện, tác dụng nào là đặc trưng nhất?

Phiếu học tập số 2 Hình vẽ bên mô tả trường hợp các điện tích dương dịch chuyển theo phương vuông góc với tiết diện S của vật dẫn Câu 1: Nhận xét sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào lượng điện tích dịch chuyển qua tiết diện thẳng của dây dẫn trong một đơn vị thời gian?

Câu 2: Nếu có một lượng điện tích (điện lượng) ∆q dịch chuyển qua tiết diện thẳng S của vật dẫn trong khoảng thời gian ∆t thì cường độ dòng điện được xác định bằng công thức nào?

Câu 3: Định nghĩa cường độ dòng điện?

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Thế nào là dòng điện không đổi? Hãy nêu một số ví dụ một mạch điện trong đó có dòng điện không đổi chạy qua?

Câu 2: Từ công thức tính cường độ dòng điện, hãy suy ra công thức tính cường độ dòng điện không đổi?

Câu 3: Hoàn thành bảng sau: Dòng điện không đổi Dòng điện một Dòng điện xoay chiều chiều Độ lớn Chiều Câu 4: Trong các dụng cụ sau, dụng cụ nào dùng để đo cường độ dòng điện? Nêu cách mắc dụng cụ vào mạch?

Ampe kế Áp kế Nhiệt kế Câu 5: Từ công thức cường độ dòng điện, cho biết mối quan hệ giữa đơn vị cường độ

dòng điện với đơn vị điện lượng ợng vvà đơn vị thời gian?

Câu 6: Hoàn thành câu C4, C5 Phiếu học tập số 4 Câu 1: Các vật cho dòng điện ện chạy ch qua được gọi là các vật gì? Các hạt ạt tải tả điện trong các vật này có đặc điểm gì?

Câu 2: Giữa hai đầu một đoạn đ ạn m mạch hoặc giữa hai đầu bóng đèn phải ải có đđiều kiện gì để có dòng điện chạyy qua chúng?

Câu 3: Kể tên một số nguồn ồn điệ điện thường dùng?

Câu 4: Bộ phận nào ở hình ình bên ttạo ra dòng điện trong mạch khi đóng óng khóa K?

ện theo sơ s đồ hình bên thì số chỉ của vôn kế vàà ssố vôn kế ghi Câu 6: Nếu mắc mạch điện trên nguồn điện có mối liên ên hhệ gì? Điều đó cho biết có gì tồn tại giữa ữa hai ccực của nguồn điện?

Phiếu học ọc tậ tập số 5 Quan sát hình vẽ và cho biết: Câu 1: Lực nào tác dụng lên ên đi điện tích bên trong nguồn điện?

Câu 2: Lực nào tác dụng ng llên điện tích bên ngoài nguồn điện? ạch điện có tác dụng gì?

Câu 3: Nguồn điện trong mạch Lực lạ trong nguồn điệnn có tác ddụng gì?

Câu 4: Công của nguồn điện ện llà gì?

Phiếu học tập số 6 Câu 1: Suất điện động là gì?

Câu 2: Đơn vị của suất điện ện động độ là gì?

Câu 3: Số vôn ghi trên mỗi ỗi nguồn ngu điện có ý nghĩa gì?

Câu 4: Mỗi nguồn điện được ợc đặ đặc trưng bởi đại lượng nào?

2. Học sinh - Ôn lại các kiến thức cũ về dòng òng điện - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1:Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức về dòng điện đã học ở THCS a. Mục tiêu: - Ôn tập lại kiến thức cũ về dòng điện, làm cơ sở để HS tìm hiểu các vấn đề sâu hơn b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Báo cáo kết quả của nhóm và vở ghi của học sinh. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 để ôn tập lại kiến Bước 1 thức cũ về dòng điện - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 3 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học Bước 4 sinh Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về cường độ dòng điện, dòng điện không đổi a. Mục tiêu: - Phát biểu được định nghĩa cường độ dòng điện và viết được công thức tính cường độ dòng điện không đổi b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 1. Dòng điện (Tự học có hướng dẫn) a. Dòng điện: là dòng các điện tích chuyển động có hướng.

- Các hạt tải điện: electron tự do, ion dương và ion âm.

- Quy ước: dòng điện có chiều là chiều dịch chuyển của điện tích dương. b. Tác dụng của dòng điện: tác dụng quang, từ, nhiệt, hoá học, sinh lí… Tác dụng từ là tác dụng đặc trưng của dòng điện II. Cường độ dòng điện. Dòng điện không đổi 1. Cường độ dòng điện Cường độ dòng điện là đại lượng đặc trưng cho tác dụng mạnh, yếu của dòng điện. Nó được xác định bằng thương số của điện lượng ∆q dịch chuyển qua tiết diện thẳng của vật dẫn trong khoảng thời gian ∆t và khoảng thời gian đó.

I=

∆q ∆t

2. Dòng điện không đổi Dòng điện không đổi là dòng điện có chiều và cường độ không đổi theo thời gian.

I=

q t

3. Đơn vị của cường độ dòng điện và của điện lượng Đơn vị của cường độ dòng điện trong hệ SI là ampe (A). Đơn vị của điện lượng là culông (C).

1C = 1A.1s d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 1 HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Báo cáo kết quả và thảo luận - Đại diện 1 nhóm trình bày.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh - GV chuyển giao nhiệm vụ mới: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học Bước 2 tập số 3 - Học sinh ghi nhiệm vụ chuyển giao vào vở, ghi vào vở ý kiến của mình. Sau đó thảo luận nhóm với các bạn xung quanh bằng cách ghi lại các ý kiến của bạn khác vào vở của mình. Thảo luận nhóm để đưa ra câu trả lời.

- Trong quá trình hoạt động nhóm, giáo viên quan sát học sinh tự học, thảo luận, trợ giúp kịp thời khi các em cần hỗ trợ. Ghi nhận kết quả làm việc của cá nhân hoặc nhóm học sinh.

- GV tổ chức HS báo cáo kết quả trước lớp và dẫn dắt HS giải quyết vấn đề cần xác định.

GV thông báo: - Ampe là một trong bảy đơn vị cơ bản của hệ SI và được định nghĩa theo tương tác từ của dòng điện - Cu lông là điện lượng dịch chuyển qua tiết diện thẳng của dây dẫn trong thời gian một giây khi có dòng điện không đổi cường độ 1 ampe chạy qua dây dẫn này Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về nguồn điện và suất điện động của nguồn điện a. Mục tiêu: - Nêu được điều kiện để có dòng điện.

- Phát biểu được định nghĩa suất điện động của nguồn điện và viết được công thức thể hiện định nghĩa này.

- Giải thích được vì sao nguồn điện có thể duy trì hiệu điện thế giữa hai cực của nó. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: III. Nguồn điện 1. Điều kiện để có dòng điện

Điều kiện để có dòng điện là phải có một hiệu điện thế đặt vào hai đầu vật dẫn điện.

2. Nguồn điện - Nguồn điện duy trì hiệu điện thế giữa hai cực của nó.

- Lực lạ bên trong nguồn điện: Là những lực mà bản chất không phải là lực điện. Tác dụng của lực lạ là tách và chuyển electron hoặc ion dương ra khỏi mỗi cực, tạo thành cực âm (thừa nhiều electron) và cực dương (thiếu hoặc thừa ít electron) do đó duy trì được hiệu điện thế giữa hai cực của nó.

IV. Suất điện động của nguồn điện 1. Công của nguồn điện Là công của các lực lạ thực hiện làm dịch chuyển các điện tích qua 2. Suất điện động của nguồn điện a. Định nghĩa Suất điện động E của nguồn điện là đại lượng đặc trưng cho khả năng thực hiện công của nguồn điện và được đo bằng thương số giữa công A của lực lạ thực hiện khi dịch chuyển một điện tích dương q ngược chiều điện trường và độ lớn của điện tích đó. b. Công thức E=

A q

c. Đơn vị - Đơn vị của suất điện động trong hệ SI là vôn (V).

- Số vôn ghi trên mỗi nguồn điện cho biết trị số của suất điện động của nguồn điện đó.

- Suất điện động của nguồn điện có giá trị bằng hiệu điện thế giữa hai cực của nó khi mạch ngoài hở.

- Mỗi nguồn điện có một điện trở gọi là điện trở trong của nguồn điện.

V. Pin và acquy (Đọc thêm) d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 4 Bước 1 - Học sinh ghi nhiệm vụ chuyển giao vào vở, ghi vào vở ý kiến của mình. Sau đó thảo luận nhóm với các bạn xung quanh bằng cách ghi lại các ý kiến của bạn khác vào vở của mình. Thảo luận nhóm để đưa ra câu trả lời.

- Trong quá trình hoạt động nhóm, giáo viên quan sát học sinh tự học, thảo luận, trợ giúp kịp thời khi các em cần hỗ trợ. Ghi nhận kết quả làm việc của cá nhân hoặc nhóm học sinh.

- Tổ chức HS báo cáo kết quả trước lớp và dẫn dắt HS giải quyết vấn đề cần xác định.

- GV tổng kết lại kiến thức chính: Điều kiện để có dòng điện là phải có hiệu điện thế đặt vào hai đầu vẫn dẫn điện. Hiệu điện thế này tạo ra trong vật dẫn một điện trường, dưới tác dụng của lực điện, các hạt mang điện vẫn chuyển động hỗn loạn nhưng có thêm chuyển động có hướng. Chuyển động có hướng này tạo thành dòng điện trong vật dẫn Hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện được duy trì ngay cả khi

có dòng điện chạy qua vật dẫn nối liền giữa hai cực của nó, nghĩa là có sự tích điện khác nhau ở các cực của nguồn điện tiếp tục được duy trì. Điều này được thực hiện trong nhiều nguồn điện, bằng cách tách các electron khỏi nguyên tử và chuyển các electron hay ion dương ra khỏi mỗi cực của nguồn điện. Khi đó một cực thừa eloctron gọi là cực âm, cực kia thiếu electron gọi là cực dương. Việc tách các electron ra khỏi nguyên tử không thể do các lực điện thực hiện, mà phải do các lực lạ khác bản chất với lực điện thực hiện và gọi là lực lạ Gv yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 5 Bước 3 HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Báo cáo kết quả và thảo luận - Đại diện 1 nhóm trình bày.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh - GV nhấn mạnh: Nguồn điện không có tác dụng tạo thêm các điện tích mà có vai trò như một máy bơm điện tích, nó có khả năng thực hiện công khi dịch chuyển các điện tích dương bên trong nguồn điện ngược chiều điện trường, hoặc dịch chuyển các điện tích âm bên trong nguồn điện cùng chiều điện trường - GV chuyển giao nhiệm vụ mới: Để đặc trưng cho khả năng thực Bước 3 hiện công của nguồn điện, người ta đưa ra đại lượng gọi là suất điện động của nguồn điện - Yêu cầu HS đọc SGK và hoàn thành phiếu học tập số 6 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: - HS hệ thống hóa kiến thức và vận dụng giải bài tập về cường độ dòng điện, công của lực lạ bên trong nguồn điện b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS làm việc nhóm, tóm tắt kiến thức về dòng điện không Bước 1

Bước 2 Bước 3 Bước 4 Bước 5

đổi, nguồn điện. Gợi ý HS dùng bản đồ tư duy hoặc bảng để trình bày (không bắt buộc) Nhóm học sinh thực hiện nhiệm vụ tổng kết kiến thức HS giới thiệu sản phẩm của nhóm trước lớp và thảo luận. GV nhận xét, tổng kết GV yêu cầu HS giải câu 13 trang 45 SGK VL11 Học sinh thực hiện nhiệm vụ. GV nhận xét bài giải của HS

Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS về nhà: Bước 1 - Liệt kê các nguồn điện trong thực tế sử dụng ở gia đình, địa phương mà em biết - Làm các bài tập còn lại ở trang 45 SGK VL11.

HS nhận nhiệm vụ học tập, làm việc ở nhà và báo cáo kết quả Bước 2 V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 13:

BÀI 8: ĐIỆN NĂNG – CÔNG SUẤT ĐIỆN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Phát biểu được định nghĩa và nêu được công thức tính điện năng tiêu thụ và công suất điện, công và công suất của nguồn điện.

- Nêu được nội dung và công thức của định luật Jun-lenxơ và công suất tỏa nhiệt.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Tính được điện năng tiêu thụ và công suất điện của một đoạn mạch theo các đại lượng liên quan và ngược lại.

- Tính được công và công suất của nguồn điện theo các đại lượng liên quan và ngược lại.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Đọc sách giáo khoa Vật lí lớp 9 để biết HS đã học những gì về công, công suất của dòng điện, định luật Jun – Len-xơ và chuẩn bị các câu hỏi hướng dẫn học sinh ôn tập.

- Phiếu học tập.

Thiêt bị điện Quạt Bóng đèn Nồi cơm điện Bàn ủi Bếp điện Máy bơm nước

Phiếu học tập số 1a Hoàn thành bảng sau: Dạng năng lượng đã chuyển hóa

Phiếu học tập số 1b Hoàn thành bảng sau:

Dạng năng lượng đã chuyển hóa khi hoạt động Biến đổi điện năng sang nhiệt năng và năng lượng ánh sáng Biến đổi toàn bộ điện năng thành nhiệt năng Biến đổi điện năng thành cơ năng và nhiệt năng Biến đổi điện năng thành năng lượng hóa học và nhiệt năng

Thiêt bị điện

Phiếu học tập số 2 Bài toán:Đặt 1 hiệu điện thế U vào 2 đầu đoạn mạch tiêu thụ điện năng thì các điện tích tự do (hạt tải điện) có trong đoạn mạch chịu tác dụng của lực điện, chuyển dời có hướng, tạo thành dòng điện chạy qua đoạn mạch. Giả sử dòng điện có cường độ I. a. Xác định điện lượng chuyển qua đoạn mạch trong thời gian t? b. Tính công mà lực điện thực hiện làm di chuyển các điện tích tự do trong đoạn mạch trong thời gian trên?

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Chỉ ra thiết bị dùng để đo điện năng tiêu thụ ở gia đình em

Công tơ điện Bút thử điện Đồng hồ đa năng Câu 2: Mỗi số đo của dụng cụ đó có giá trị là bao nhiêu jun (J)?

Phiếu học tập số 4 Câu 1: Nhắc lại công thức thể hiện mối quan hệ giữa công cơ học và công suất đã học ở lớp 10?

Câu 2: Công suất điện của một đoạn mạch là gì? Được tính bằng công thức nào? Nêu đơn vị của các đại lượng có mặt trong công thức Câu 3: Phát biểu và viết biểu thức của định luật Jun – Len xơ Câu 4: Công suất tỏa nhiệt của một đoạn mạch là gì và được tính bằng công thức nào?

Phiếu học tập số 5 Ở lớp 7 ta đã biết, các lực lạ bên trong nguồn điện thực hiện công làm dịch chuyển các điện tích để tạo ra sự tích điện khác nhau ở hai cực của nguồn điện. Kết quả là giữa hai cực có một hiệu điện thế và một dạng năng lượng nào đó được biến đổi thành điện năng dự trữ bên trong nguồn điện. Khi tạo thành mạch điện kín, nguồn điện thực hiện công khi di chuyển các điện tích tự do trong toàn mạch để tạo thành dòng điện

Câu 1: Khi mắc nguồn điện vào mạch kín thì trong nguồn điện có sự chuyển hóa từ dạng năng lượng nào sang điện năng?

Câu 2: Theo định luật bảo toàn năng lượng, điện năng tiêu thụ trong toàn mạch bằng công của lực lạ bên trong nguồn điện. Từ công thức suất điện động đã học ở bài 7: E=

A q

(A: công của lực lạ), suy ra công thức tính điện năng tiêu thụ của toàn mạch (chính là công của nguồn điện)?

Câu 3: Công suất của nguồn điện đặc trưng cho tốc độ thực hiện công của nguồn điện đó và được xác định bằng công của nguồn điện thực hiện trong một đơn vị thời gian.

Hãy suy ra công thức xác định công suất của nguồn điện? (chính là công suất tiêu thụ điện năng của toàn mạch) 2. Học sinh - Ôn lại phần công, công suất và định luật Jun-lenxơ đã học ở THCS. - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Làm nảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về điện năng, công suất điện a. Mục tiêu: - Thông qua nhiệm vụ tìm hiệu các dạng năng lượng đã chuyển hóa ở các thiết bị điện, làm nảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về điện năng, công suất điện b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến của các nhóm và ghi chép của HS d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS lựa chọn một trong hai phiếu học tập 1a hoặc 1 b để Bước 1 thực hiện Học sinh lựa chọn và thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 Báo cáo kết quả và thảo luận - Đại diện 1 nhóm trình bày.

- Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 3 học sinh, đặt vấn đề bài học: Khi mắc nguồn điện vào mạch kín, bên ngoài nguồn điện luôn có sự chuyển hóa điện năng thành các dạng năng lượng khác như cơ năng, nhiệt năng,…Vậy điện năng và các dạng năng lượng khác được xác định như thế nào? Ta sẽ tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về điện năng tiêu thụ và công suất điện, định luật Jun – Len-xơ và công suất tỏa nhiệt của vật dẫn khi có dòng điện chạy qua. a. Mục tiêu:

- Phát biểu được định nghĩa, viết được công thức của điện năng tiêu thụ và công suất điện của một đoạn mạch - Nêu được nội dung và công thức của định luật Jun-lenxơ và công suất tỏa nhiệt. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: I. Điện năng tiêu thụ và công suất điện 1. Điện năng tiêu thụ của đoạn mạch Điện năng tiêu thụ của một đoạn mạch bằng tích của hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch với cường độ dòng điện và thời gian dòng điện chạy qua đoạn mạch đó A = UIt 2. Công suất điện Công suất điện của một đoạn mạch bằng tích của hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch và cường độ dòng điện chạy qua đoạn mạch đó.

P = UI II. Công suất toả nhiệt của vật dẫn khi có dòng điện chạy qua 1. Định luật Jun – Len-xơ Nhiệt lượng toả ra ở một vật dẫn tỉ lệ thuận với điện trở của vật dẫn, với bình phương cường độ dòng điện và với thời gian dòng điện chạy qua vật dẫn đó Q = RI2t 2. Công suất toả nhiệt của vật dẫn khi có dòng điện chạy qua Công suất toả nhiệt ở vật dẫn khi có dòng điện chạy qua được xác định bằng nhiệt lượng toả ra ở vật dẫn đó trong một đơn vị thời gian.

P = RI2=

U2 R

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 1 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và tổng kết kiến thức: Dòng điện chạy qua đoạn mạch gây ra các tác dụng khác nhau và khi đó có sự chuyển hóa từ năng lượng điện thành các dạng năng lượng khác. Lượng điện năng mà đoạn mạch tiêu thụ khi có dòng điện chạy qua để chuyển hóa thành các dạng năng lượng khác được đo bằng công của lực điện thực hiện khi dịch chuyển các điện tích. Điện năng tiêu thụ của đoạn mạch: A = UIt - Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 3 Bước 2 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm

Báo cáo kết quả và thảo luận - Đại diện 1 nhóm trình bày.

- Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh GV nhấn mạnh: Để đo công của dòng điện, tức điện năng tiêu thụ, người ta dùng máy đếm điện năng hay công tơ điện. Điện năng tiêu thụ thường được tính bằng kilôoát giờ (kW.h) 1kW.h = 1000W.3600s = 3600000J - GV giao nhiệm vụ mới: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 4 Bước 3 - Học sinh ghi nhiệm vụ chuyển giao vào vở, ghi vào vở ý kiến của mình. Sau đó thảo luận nhóm với các bạn xung quanh bằng cách ghi lại các ý kiến của bạn khác vào vở của mình. Thảo luận nhóm để đưa ra câu trả lời.

- Trong quá trình hoạt động nhóm, giáo viên quan sát học sinh tự học, thảo luận, trợ giúp kịp thời khi các em cần hỗ trợ. Ghi nhận kết quả làm việc của cá nhân hoặc nhóm học sinh.

- GV tổ chức HS báo cáo kết quả trước lớp và dẫn dắt HS giải quyết vấn đề cần xác định.

Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về công và công suất của nguồn điện a. Mục tiêu: b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: III. Công và công suất của nguồn điện 1. Công của nguồn điện Điện năng tiêu thụ trong toàn mạch bằng công của lực lạ bên trong nguồn điện: Ang = qE = EIt 2. Công suất của nguồn điện Png =

Ang t

= EI

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV giao nhiệm vụ mới: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 3 Bước 1 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 3 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả Bước 4 lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và Bước 5 tổng kết kiến thức chính Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu:

- HS hệ thống hóa kiến thức và vận dụng giải bài tập về điện năng tiêu thụ và công suất điện của một đoạn mạch, công và công suất của nguồn điện b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS làm việc nhóm, tóm tắt kiến thức về điện năng tiêu Bước 1 thụ và công suất đoạn mạch, công suất tỏa nhiệt của vật dẫn, công và cồng suất của nguồn điện. Gợi ý HS dùng bản đồ tư duy hoặc bảng để trình bày (không bắt buộc) - GV yêu cầu HS giải câu 7,9 trang 49 SGK VL11 Nhóm học sinh thực hiện nhiệm vụ tổng kết kiến thức và giải bài tập Bước 2 - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS về nhà: Bước 1 - Yêu cầu HS tìm hiểu việc đo công suất điện và điện năng tiêu thụ bởi một đoạn mạch.

- Làm các bài tập còn lại ở trang 49 SGK VL11.

- Ôn lại kiến thức về định luật Ôm cho đoạn mạch chỉ có điện trở thuần đã học ở THCS HS nhận nhiệm vụ học tập, làm việc ở nhà và báo cáo kết quả Bước 2 Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được Bước 3 sự tiến bộ của HS, đánh giá được khả năng vận dụng giải quyết tình huống vào thực tiễn.

V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 14:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Củng cố lại các kiến thức liên quan đến điện năng tiêu thụ và công suất điện của một đoạn mạch, công và công suất của nguồn điện 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Tính được điện năng tiêu thụ và công suất điện của một đoạn mạch theo theo các đại lượng liên quan và ngược lại.

- Tính được công và công suất của nguồn điện theo các đại lượng liên quan và ngược lại.

- Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu 1. Một acquy thực hiện công là 12 J khi di chuyên lượng điện tích 1C trong toàn mạch. Từ đó có thể kết luận là A.suất điện động của acquy là 6 V. B. hiệu điện thế giữa hai cực của nó luôn luôn là 6 V. C. Công suất của nguồn điện này là 6 W. D. Hiệu điện thế giữa hai cực để hở của acquy là 12 V. Câu 2. Một acquy có suất điện động là 12 V. Công mà acquy này thực hiện khi dịch chuyển một electron bên trong acquy từ cực dương tới cực âm của nó là A. 1,92.10−18 J. B. 1,92.10−17 J. C. 1,32.10−18 J. D. 1,32.10−17 J. Câu 3. Tính điện năng tiêu thụ và công suất điện khi dòng điện cò cường độ 1A chạy qua dây dẫn trong 1 giờ. Biết hiệu điện thế giữa hai đầu dây dần này là 6 V. A. 18,9kJ và 6W. B. 21, 6 kJ và 6 W. C. 18,9kJ và 9W. D. 21, 6 kJ và 9 W.

Câu 4. Một nguồn điện có suất điện động 12V. Khi mắc nguồn điện này với một bóng đèn để tạo thành mạch điện kín thì dòng chạy qua có cường độ 0,8A. Công của nguồn điện sản ra trong thời gian 15 phút và công suất của nguồn điện lần lượt là A. 8,64kJ và 6W. B. 2,16kJ và 6W. C. 8,64kJ và 9,6W. D. 2,16kJ và 9,6W. Câu 5. Một bàn là điện khi được sử dụng với hiệu điện thế 220V thì dòng điện chạy qua bàn là có cường độ là 5A. Điện năng bàn là tiêu thụ trong 1h là: B. 2, 35MJ. A. 2, 35kWh. C. 11,1kWh.

D. 0, 55kWh.

Phiếu học tập số 2 Câu 1: Hai bóng đèn có công suất lần lượt là: 25W và 100W đều hoạt động bình thường ở hiệu điện thế 110V. Hỏi: a. Cường độ dòng điện qua bóng đèn nào lớn hơn? b. Điện trở của bóng đèn nào lớn hơn? c. Có thể mắc nối tiếp hai bóng đèn này vào mạng điện có hiệu điện thế 220V được không? Đèn nào mau hỏng hơn?

Câu 8. Một đèn ống loại 40W được chế tạo để có công suất chiếu sáng bằng đèn dây tóc loại 100W . Hỏi nếu sử dụng đèn ống này trung trình mỗi ngày 5 giờ thì trong 30 ngày sẽ giảm được bao nhiêu tiên điện so với sử dụng đèn dây tóc nói trên? Cho rằng giá tiền điện là 1500 đồng /KWh. Phiếu học tập số 3 Câu 1: Có Trong mùa đông, một lò sưởi điện có ghi 220V – 880W được sử dụng với hiệu điện thế 220V trong 4 giờ mỗi ngày. Tính nhiệt lượng mà lò sưởi này tỏa ra trong mỗi ngày.

A. 4,92 kW.h B. 3,52 kW.h C. 3,24 kW.h D. 2,56 kW.h Câu 2: Một bàn là được sử dụng với hiệu điện thế 220V thì tiêu thụ một lượng điện năng là 990 kJ trong 15 phút, cường độ dòng điện chạy qua dây nung của bàn là khi đó là bao nhiêu?

A. 5A B. 10A C. 15A D. 20A Câu 3: Cho hai điện trở có giá trị R1 = 2R2. Nếu mắc hai điện trở nối tiếp nhau và đặt vào hai đầu đoạn mạch hiệu điện thế U thì công của dòng điện thay đổi như thế nào so với khi hai điện trở mắc song song?

A. tăng 4 lần B. giảm 4,5 lần C. tăng 2 lần D. giảm 3 lần Câu 4: Cho đoạn mạch gồm hai điện trở mắc song song. Biết hiệu điện thế hai đầu đoạn mạch là UAB = 24V; giá trị các điện trở R1 = R2 = 8Ω . Trong thời gian 12 phút, công của dòng điện sản ra trong mạch là: A. 103680J B. 1027,8J C. 712,8J D. 172,8J Câu 5: Một bộ acquy có suất điện động 6V có dung lượng là 15Ah. Acquy này có thể

sử dụng thời gian bao lâu cho tới khi phải nạp lại, tính điện năng tương ứng dự trữ trong acquy nếu coi nó cung cấp dòng điện không đổi 0,5A B. 15h; 162kJ. A. 30h; 324kJ. C. 60h; 648kJ. D. 22h; 489kJ. Câu 6: Một ấm điện khi được sử dụng với hiệu điện thế 220V thì dòng điện qua ấm có cường độ là 5A. Biết rằng giá tiền điện là 1500 đ/kW.h, nếu mỗi ngày sử dụng ấm để đun nước 10 phút, thì trong một tháng (30 ngày) tiền điện phải trả cho việc này là A. 8250 đ B. 275 đ D. 16500 đ C. 825 đ Câu 7: Một đèn ống loại 40W được chế tạo để có công suất chiếu sang bằng đèn dây tóc loại 75W. Nếu sử dụng đèn ống này trung bình mỗi ngày 6 giờ, thì trong 30 ngày số tiền điện so với sử dụng đèn dây tóc nói trên sẽ giảm được bao nhiêu? (biết giá tiền điện là 1500 đồng/kW.h) A. 7875 đ B. 1575 đ C. 26,5 đ D. 9450 đ Câu 8: Một bóng đèn điện có ghi 220V - 100W được mắc vào hiệu điện thế 220V. Biết đèn này được sử dụng trung bình 4 giờ trong 1 ngày. Điện năng tiêu thụ của bóng đèn này trong 30 ngày là bao nhiêu?

A. 12 kW.h B. 400kW.h C. 1440kW.h D. 43200kW.h Câu 9: Một gia đình sử dụng đèn chiếu sáng với công suất tổng cộng là 150W, trung bình mỗi ngày trong 10 giờ; sử dụng tủ lạnh có công suất 100W, trung bình mỗi ngày trong 12 giờ và sử dụng các thiết bị điện thế khác có công suất tổng cộng là 500W, trung bình mỗi ngày trong 5 giờ. Tính điện năng mà gia đình này sử dụng trong 30 ngày.

A. 75 kW.h B. 45 kW.h C. 120 kW.h D. 156 kW.h Câu 10: Bóng đèn huỳnh quang công suất 40W chiếu sáng tương đương một bóng đèn dây tóc công suất 100W. Nếu trug bình mỗi ngày thắp sáng 14 tiếng thì mỗi tháng (30 ngày ) sẽ tiết kiệm được bao nhiêu số điện?

A. 0,84 kWh. B. 25,2 kWh. C. 16,8 kWh. D. 42 kWh. Câu 11: Một quạt điện được sử dụng dưới hiệu điện thế 220 V thì dòng điện chạy qua quạt có cường độ là 5A. Tính nhiệt lượng mà quạt tỏa ra trong 30 phút theo đơn vị Jun? A. 1980000J .

B. 1980J. C. 19800J. D.198000J. Câu 12: Một quạt điện được sử dụng dưới hiệu điện thế 220 V thì dòng điện chạy qua quạt có cường độ là 5(A). Tính tiền điện phải trả cho việc sử dụng quạt trong 30 ngày, mỗi ngày sử dụng 30phút, biết giá điện là 600 đồng / Kwh. A. 99000đồng.

B. 12600 đồng.

C. 9900 đồng.

D. 126000 đồng Câu 13: Một đèn ống loại 40 W được chế tạo để có công suất chiếu sáng bằng dây tóc loại 100 W. Cho rằng giá tiền điện là 1800 đ/kWh. Hỏi nếu sử dụng đèn ống này trung bình mỗi ngày 5 giờ thì trong 30 ngày sẽ giảm được bao nhiêu tiền điện so với sử dụng

đèn dây tóc nói trên?

A. 13 500đ.

B. 16 200đ.

D. 162 000đ.

C. 130 500đ.

Câu 14: Ngày 16/3/2015 Bộ công thương ban hành quyết định về giá bán điện mới áp dụng cho đến nay. Theo đó giá bán lẻ điện sinh hoạt như sau : Thứ tự số kwh điện 1-50 51-100 101201301Từ 401 trở năng tiêu thụ 200 301 400 lên Giá tiền mỗi kwh 1484 1533 1786 2242 2503 2587 (VNĐ) Vào mùa hè, tháng 6 dương lịch, một gia đình có sử dụng các thiết bị điện: Tên thiết bị(số lượng) Tủlạnh Tivi Bóng Máy Quạt (1) (2) đèn(3) lạnh(1) (3) Công suất (/1thiết bị) 60W 145W 75W 1100W 65W Thời gian hoạt 24h 4h 5h 8h 10h động(/1ngày) Số tiền điện mà gia đình này phải trả trong tháng 6 đó là A. 29752 đồng B. 443250 đồng.

C. 434250 đồng D. 892555 đồng.

Câu 15: Hai bóng đèn 120V – 60W và 120V – 45W. a. Tính điện trở và cường độ dòng điện định mức mỗi bóng đèn. b. Mắc hai bóng đèn vào hiệu điện thế U = 220V theo hai sơ đồ như hình vẽ. Tính các điện trở R1 và R2 để hai bóng đèn trên sáng bình thường.

Câu 16: Một bàn là điện được sử dụng với hiệu điện thế 220V thì dòng điện qua bàn là có cường độ 5A. a. Tính nhiệt lượng mà bàn là toả ra trong 20 phút theo đơn vị Jun. b. Tính tiền điện phải trả cho việc sử dụng bàn là này trong 30 ngày, mỗi ngày 20 phút.

Cho rằng giá tiền điện là 1300đ/kW.h.

2. Học sinh - Ôn lại công thức tính cưởng độ điện trường và các công thức lượng giác - SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: - Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Hệ thống lại công thức của bài học điện năng, công suất điện d. Tổ chức thực hiện: Nội dung các bước Bước thực hiện GV yêu cầu HS nhắc lại công thức tính điện năng tiêu thụ và công Bước 1 suất điện của một đoạn mạch, công thức tính công và công suất của nguồn điện A

R

1

B

D

U

1

2

C

A

R D

2

2

B

D

U

1

C

HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài tập trắc nghiệm a. Mục tiêu: - Vận dụng công thức tính điện năng tiêu thụ và công suất điện của một đoạn mạch, công thức tính công và công suất của nguồn điện để giải một số bài tập đơn giản b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Câu 1. Một acquy thực hiện công là 12 J khi di chuyên lượng điện tích 1C trong toàn mạch.

Từ đó có thể kết luận là A.suất điện động của acquy là 6 V. B. hiệu điện thế giữa hai cực của nó luôn luôn là 6 V. C. Công suất của nguồn điện này là 6 W. D. Hiệu điện thế giữa hai cực để hở của acquy là 12 V. Lời giải + ξ=

A 12 ( J ) = = 6(V) q 2 (C)

+ Khi để hở thì hiệu điện thế hai cực đúng bằng suất điện động và bằng 6 V, còn khi nối kín thì U < 6 V + Công suất của nguồn P = ξI chưa biết I nên chưa tính được.

Chọn → A Câu 2. Một acquy có suất điện động là 12 V. Công mà acquy này thực hiện khi dịch chuyển một electron bên trong acquy từ cực dương tới cực âm của nó là A. 1,92.10−18 J. B. 1,92.10−17 J. C. 1,32.10−18 J.

D. 1,32.10−17 J.

Lời giải + A = ξq = 12. −1, 6.10−19 = 1,92.10−18 ( J ) Chọn → A Câu 3. Tính điện năng tiêu thụ và công suất điện khi dòng điện cò cường độ 1A chạy qua dây dẫn trong 1 giờ. Biết hiệu điện thế giữa hai đầu dây dần này là 6 V. A. 18,9kJ và 6W. C. 18,9kJ và 9W.

B. 21, 6 kJ và 6 W. D. 21, 6 kJ và 9 W.

Lời giải A = UIt = 6.1.60.60 = 43200 ( J ) P = UI = 6.1 = 6 ( W )

+

Chọn → B Câu 4. Một nguồn điện có suất điện động 12V. Khi mắc nguồn điện này với một bóng đèn để tạo thành mạch điện kín thì dòng chạy qua có cường độ 0,8A. Công của nguồn điện sản ra trong thời gian 15 phút và công suất của nguồn điện lần lượt là

A. 8,64kJ và 6W.

B. 2,16kJ và 6W.

C. 8,64kJ và 9,6W.

D. 2,16kJ và 9,6W.

Lời giải P = E.I = 12.0,8 = 9, 6 ( W ) A = EIt = 12.0,8.15.60 = 8640 ( J )

+

Chọn → C Câu 5. Một bàn là điện khi được sử dụng với hiệu điện thế 220V thì dòng điện chạy qua bàn là có cường độ là 5A. Điện năng bàn là tiêu thụ trong 1h là: A. 2, 35kWh. B. 2, 35MJ. C. 11,1kWh. D. 0, 55kWh. Lời giải P = UI.220.5 = 1100 ( W ) = 1,1( kW )  + Q = A = P.t = 1100.30.60 = 1,98.106 ( J )  Q = A = Pt = 1, 2 ( kW ) .0,5 ( h ) = 0,55 ( kWh )

Chọn → D d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia nhóm và yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 4 - Đại diện mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - Học sinh các nhóm thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí Bước 5 trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 2.2: Giải một số bài tập tự luận a. Mục tiêu: Có được phương pháp giải một số dạng toán thường gặp b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TỰ LUẬN Câu 1: Hai bóng đèn có công suất lần lượt là: 25W và 100W đều hoạt động bình thường ở hiệu điện thế 110V. Hỏi:

a. Cường độ dòng điện qua bóng đèn nào lớn hơn? b. Điện trở của bóng đèn nào lớn hơn? c. Có thể mắc nối tiếp hai bóng đèn này vào mạng điện có hiệu điện thế 220V được không? Đèn nào mau hỏng hơn?

Lời giải P1đm = 25W; P2đm = 100W; Uđm = 110V; U = 220 V a. Tính cường độ dòng điện I1dm =

P1dm = 0,28 (A); U1dm

I 2 dm =

P2 dm = 0,91 A U 2 dm

=> Dòng điện qua đèn 2 lớn hơn b. Điện trở đèn R1 =

U12dm U2 = 484 Ω ; R2 = 2 dm = 121 Ω => R2> R1 P1dm P2 dm

c. Mắc nối tiếp 2 bóng đèn - Cường độ dòng điện: I =

U = 0,36 A R12

=> I < I2đm và I > I1đm nên không thể mắc nối tiếp được Câu 2: Một đèn ống loại 40W được chế tạo để có công suất chiếu sáng bằng đèn dây tóc loại 100W . Hỏi nếu sử dụng đèn ống này trung trình mỗi ngày 5 giờ thì trong 30 ngày sẽ giảm được bao nhiêu tiên điện so với sử dụng đèn dây tóc nói trên? Cho rằng giá tiền điện là 1500 đồng /KWh. Lời giải + Công suất tiết kiệm được: ∆P = 100 − 40 = 60 ( W ) = 0, 06 ( kW ) + Điện năng tiết kiệm được: ∆A = ∆P.t = 0, 06 ( kW ) .30, 5 ( h ) = 9 ( kWh ) + Tiền tiết kiệm được: 9(kWh). 1500 = 13500(VNĐ) d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân

c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Từ nội dung bài tập và phương pháp giải bài tập ở phiếu học tập số 2, Nội dung 1: Rèn khả năng hay tự ra đề 2 bài tập tương ứng cùng dạng với 2 bài tập đó (kèm hướng ra đề giải) Hoàn thành phiếu học tập số 3 Nội dung 2: Vận dụng kiến thức Ôn lại kiến thức về: Nội dung 3: Chuẩn bị cho - Định luật Ôm (đã học ở THCS), công thức tính công của nguồn điện - Định luật bảo toàn năng lượng tiêt sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết:15, 16, 17, 18

CHỦ ĐỀ: ĐỊNH LUẬT ÔM ĐỐI VỚI TOÀN MẠCH I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Phát biểu nội dung và viết được biểu thức định luật Ôm cho toàn mạch.

- Nắm được hiện tượng đoản mạch là gì, tác hại và cách phòng tránh?

- Vận dụng được định luật ôm đối với toàn mạch tính được hiệu suất của nguồn điện.

- Nắm được các cách ghép nguồn, công thức tính suất điện động và điện trở tương đương của bộ.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Vận dụng định luật bảo toàn năng lượng để xây dựng định luật Ôm đối với toàn mạch.

- Nhận biết được các loại bộ nguồn mắc nối tiếp, song song.

- Tính được suất điện động và điện trở trong của các loại bộ nguồn nối tiếp, song song - Hiểu được các bước giải một số dạng bài toán về toàn mạch.

- Vận dụng định luật Ôm, công thức tính điện năng tiêu thụ, công suất tiêu thụ điện năng công suất toả nhiệt của một đoạn mạch, công, công suất và hiệu suất của nguồn điện, công thức tính suất điện động và điện trở trong của bộ nguồn nối tiếp, song song và hỗn hợp đối xứng để giải các bài toán về toàn mạch.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên a. Phiếu học tập và phiếu trợ giúp Phiếu học tập số 1 Bài toán: Xét mạch kín đơn giản gồm 1 nguồn điện có điện trở trong r và một điện trở ngoài RN. a. Giả sử dòng điện chạy qua mạch có cường độ I. Hãy xác định công của nguồn điện đã thực hiện trong khoảng thời gian t. b. Xác định nhiệt lượng tỏa ra trên toàn mạch trong thời gian t. c. So sánh nhiệt lượng tỏa ra với công của nguồn thực hiện. Từ đó hãy xác định biểu thức liên hệ giữa E, I và các điện trở. d. Từ biểu thức, phát biểu mối quan hệ giữa cường độ dòng điện chạy trong mạch với

suất điện động và điện trở toàn phần của mạch e. Suy ra biểu thức tính suất điện động của nguồn điện, biểu thức tính hiệu điện thế mạch ngoài? f. Hoàn thành câu hỏi C3 Phiếu học tập số 2 Đoản mạch là hiện tượng mạch điện ngắn hoặc hở. Trong một mạch thông thường khi nào cũng có một nguồn điện trở. Nhưng vì một lý do nào đó mà 2 sợi dây điện dính vào nhau. Và tạo nên một đường tắt cho dòng điện đi qua. Dòng điện không chạy qua điện trở nên nó không bị cản. Và chính vì không bị cản trở nên cường độ dòng điện tăng lên cao một cách bất ngờ, dễ quá tải và xảy ra các sự cố.

Câu 1: Viết biểu thức cường độ dòng điện khi xảy ra đoản mạch Câu 2: Vì sao sẽ rất nguy hiểm nếu hiện tượng đoản mạch xảy ra đối với mạng điện ở gia đình?

Câu 3: Nêu một số biện pháp để phòng tránh hiện tượng đoản mạch.

Phiếu trợ giúp số 1 Hiện tượng đoản mạch gây ra nhiều tác hại nguy hiểm : Khi xảy ra hiện tượng đoản mạch, cường độ dòng điện trong mạch tăng lên quá lớn.

Nên tỏa ra nhiệt lượng rất cao và có thể làm cháy nổ vỏ dây điện. Từ đó dẫn đến hỏng các bộ phận khác gần nó. Thậm chí gây nguy hiểm đến con người nếu ở gần, có thể gây bỏng hoặc thiệt hại đến tính mạng.

Hiện tượng đoản mạch xảy ra còn có nguy cơ gây cháy nổ, hỏa hoạn nếu không phát hiện và xử lý kịp thời.

Nếu một phần của mạch điện bị đoản mạch, thì các dụng cụ sử dụng điện ở phần còn lại của mạch điện có thể bị hỏng Phiếu trợ giúp số 2 Cầu chì là một phần tử hay thiết bị bảo vệ mạch điện bằng cách làm đứt mạch điện.

Cầu chì được sử dụng nhằm phòng tránh các hiện tượng quá tải trên đường dây gây cháy, nổ.

Nguyên lí hoạt đông: Cầu chì thực hiện theo nguyên lý tự chảy hoặc uốn cong để tách ra khỏi mạch điện khi cường độ dòng điện trong mạch tăng đột biến. Để làm được điều này, điện trở của chất liệu làm dây cầu chì cần có nhiệt độ nóng chảy, kích thước và thành phần thích hợp.

Cấu tạo:

Thành phần không thể thiếu trong một cầu chì là một dây chì mắc nối tiếp với hai đầu dây dẫn trong mạch điện. Vị trí lắp đặt cầu chì là ở sau nguồn điện tổng và trước các bộ phận của mạch điện, mạng điện cần được bảo vệ như các thiết bị điện,...

Các thành phần còn lại bao gồm: hộp giữ cầu chì, các chấu mắc, nắp cầu chì, v.v... được thay đổi tùy thuộc vào loại cầu chì cũng như mục đích thẩm mỹ.

Sử dụng: Cầu chì sử dụng nhiều lần được ứng dụng rộng rãi trong các mạch điện gia dụng, các đường dây tải điện. Các cầu chì dùng một lần thì thường được lắp trong các thiết bị điện gia dụng như: máy sấy, máy pha cà phê,...

Hiện nay, trong các công trình hiện đại, cầu chì được thay thế bằng aptomat với nhiều đặc điểm ưu việt hơn.

Phiếu trợ giúp số 3 Một số biện pháp hạn chế hiện tượng đoản mạch Tắt các thiết bị điện khi không sử dụng

Sử dụng dây dẫn điện có tiết diện phù hợp lắp cầu chì ở mỗi công tắc

Hạn chế các tác nhân ảnh hưởng như va đập cơ học, nhiệt độ môi trường cao. Lắp đặt các vị trí công tắc điện ở vị trí thông thoáng, tránh các khu vực ẩm ướt hoặc nhiệt độ cao như nhà vệ sinh hoặc khu vực bếp nấu nướng.

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Trong mạch kín, công có ích của dòng điện được thực hiện ở đâu? Viết biểu thức Câu 2: Viết biểu thức tính điện năng tiêu thụ của toàn mạch (công của nguồn điện)?

Câu 3: Suy ra biểu thức tính hiệu suất của nguồn điện?

Câu 4: Hoàn thành câu hỏi C5 Phiếu học tập số 4 Hoàn thành bảng sau: Bộ nguồn nối tiếp Bộ nguồn song song

Bộ nguồn nối tiếp là bộ nguồn gồm các nguồn điện (E1, r1), (E2, r2),…, (En, rn), được ghép nối tiếp với nhau, trong đó cực âm của nguồn điện trước được nối bằng dây dẫn với cực dương của nguồn điện tiếp sau để thành một dãy liên tiếp Biểu thức tính suất điện động của bộ nguồn điện mắc nối tiếp: …………………………………………

Bộ nguồn song song là bộ nguồn gồm n nguồn điện giống nhau được ghép song song với nhau trong đó cực dương của các nguồn vào cùng một điểm A và cực âm của các nguồn vào cùng điểm B Biểu thức tính suất điện động của bộ nguồn điện mắc song song: …………………………………………

Biểu thức tính suất điện trở trong của Biểu thức tính suất điện trở trong của bộ nguồn điện mắc nối tiếp: bộ nguồn điện mắc nối tiếp: ………………………………………… …………………………………………

Viết lại biểu thức tính điện động của bộ nguồn và điện trở trong của bộ nguồn nếu n nguồn có cùng suất điện động E và điện trở trong r mắc nối tiếp ………………………………………… …………………………………………

Bộ nguồn ghép nối tiếp Bộ nguồn ghép song song Định luật Ôm cho toàn mạch

Phiếu học tập số 5 Hoàn thành bảng sau: Đại lượng Biểu thức Suất điện động Eb Điện trở trong rb Suất điện động Eb Điện trở trong rb Cường độ dòng điện toàn mạch Suất điện động nguồn điện Hiệu điện thế mạch

Đơn vị

Đoạn mạch

Nguồn điện

Đoạn mạch R1, R2, R3 nối tiếp

Đoạn mạch R1, R2, R3 song song

ngoài Điện năng tiêu thụ đoạn mạch Công suất điện đoạn mạch Nhiệt lượng (định luật Jun – Len xơ) Điện năng tiêu thụ toàn mạch (công của nguồn điện) Công suất nguồn điện Hiệu suất nguồn điện Điện trở tương đương R Mối quan hệ U1, U2, U3 Mối quan hệ I1, I2, I3 Điện trở tương đương R Mối quan hệ U1, U2, U3 Mối quan hệ I1, I2, I3

b. Một game powepoint gồm 30 câu hỏi trắc nghiệm

Hệ thống các câu hỏi trắc nghiệm trong game Câu 1: Nhận xét nào sau đây đúng? Theo định luật Ôm cho toàn mạch thì cường độ dòng điện cho toàn mạch A.tỉ lệ nghịch với suất điện động của nguồn.

B.tỉ lệ nghịch điện trở trong của nguồn.

C.tỉ lệ nghịch với điện trở ngoài của nguồn.

D.tỉ lệ nghịch với tổng điện trở trong và điện trở ngoài.

Câu 2: Cho một mạch điện có nguồn điện không đổi. Khi điện trở ngoài của mạch tăng 2 lần thì cường độ dòng điện trong mạch: A.chưa đủ dữ kiện để xác định.

B.tăng 2 lần.

C.giảm 2 lần.

D.không đổi.

Câu 3: Khi xảy ra hiện tượng đoản mạch, thì cường độ dòng điện trong mạch A.tăng rất lớn.

B.tăng giảm liên tục.

C.giảm về 0.

D.không đổi so với trước.

Câu 4: Khi khởi động xe máy, không nên nhấn nút khởi động quá lâu và nhiều lần liên tục vì A.dòng đoản mạch kéo dài tỏa nhiệt mạnh sẽ làm hỏng acquy.

B.tiêu hao quá nhiều năng lượng.

C.động cơ đề sẽ rất nhanh hỏng.

D.hỏng nút khởi động.

Câu 5: Hiệu suất của nguồn điện được xác định bằng A.công của dòng điện ở mạch ngoài.

B.nhiệt lượng tỏa ra trên toàn mạch.

C.tỉ số giữa công có ích và công toàn phần của dòng điện trên mạch.

D.tỉ số giữa công toàn phần và công có ích sinh ra ở mạch ngoài.

Câu 6: Đối với mạch điện kín gồm nguồn điện với mạch ngoài là điện trở thì hiệu điện thế mạch ngoài A.tỉ lệ thuận với cường độ dòng điện chạy trong mạch.

B.tăng khi cường độ dòng điện trong mạch tăng.

C.giảm khi cường độ dòng điện trong mạch tăng.

D.tỉ lệ nghịch với cường độ dòng điện chạy trong mạch.

Câu 7: Phát biểu nào sau đây là không đúng?

A.Cđdđ trong đoạn mạch chỉ chứa điện trở R tỉ lệ với hiệu điện thế U giữa hai đầu đoạn mạch và tỉ lệ nghịch với điện trở R. B.Cđdđ trong mạch kín tỉ lệ thuận với suất điện động của nguồn điện và tỉ lệ nghịch với điện trở toàn phần của mạch.

C.Công suất của dòng điện chạy qua đoạn mạch bằng tích của hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch và cđdđ chạy qua đoạn mạch.

D.Nhiệt lượng toả ra trên một vật dẫn tỉ lệ thuận với điện trở, với cường độ dòng điện và với thời gian dòng điện chạy qua vật.

Câu 8: Trong mạch điện kín, hiệu điện thế mạch ngoài UN phụ thuộc như thế nào vào điện trở RN của mạch ngoài?

A.UN tăng khi RN tăng.

B.UNtăng khi R giảm.

C.UN không phụ thuộc vào RN. D.UN lúc đầu giảm, sau đó tăng dần khi RN tăng dần từ 0 tới vô cùng.

Câu 9: Đối với mạch kín ngoài nguồn điện với mạch ngoài là điện trở thì cường độ dòng điện chạy trong mạch A.tỉ lệ thuận với điện trở mạch ngoài.

B.giảm khi điện trở mạch ngoài tăng.

C.tỉ lệ nghịch với điện trở mạch ngoài D.tăng khi điện trở mạch ngoài tăng.

Câu 10: Hiện tượng đoản mạch của nguồn điện xảy ra khi A.sử dụng các dây dẫn ngắn để mắc mạch điện.

B.nối hai cực của một nguồn điện bằng dây dẫn có điện trở rất nhỏ.

C.không mắc câu chì cho một mạch điện kín.

D.dùng pin hay acquy để mắc một mạch điện kín.

Câu 11: Điện trở toàn phần của toàn mạch là A.toàn bộ các đoạn điện trở của nó.

B.tổng trị số các điện trở của nó.

C.tổng trị số các điện trở mạch ngoài của nó.

D.tổng điện trở trong và điện trở tương đương mạch ngoài.

Câu 12: Đối với với toàn mạch thì suất động của nguồn điện luôn có giá trị bằng A.độ giảm điện thế mạch ngoài.

B.độ giảm điện thế mạch trong.

C.tổng các độ giảm điện thế ở mạch ngoài và mạch trong.

D.hiệu điện thế giữa hai cực của nó.

Câu 13: Khi mắc các điện trở nối tiếp với nhau thành một đoạn mạch. Điện trở tương đương của đoạn mạch sẽ A.nhỏ hơn điện trở thành phần nhỏ nhất trong đoạn mạch.

B.lớn hơn điện trở thành phần lớn nhất trong đoạn mạch.

C.bằng trung bình cộng các điện trở trong đoạn mạch.

D.bằng tổng của điện trở lớn nhất và nhỏ nhất trong đoạn mạch.

Câu 14: Khi mắc các điện trở song song với nhau thành một đoạn mạch. Điện trở tương đương của đoạn mạch sẽ A.nhỏ hơn điện trở thành phần nhỏ nhất trong đoạn mạch.

B.lớn hơn điện trở thành phần lớn nhất trong đoạn mạch.

C.bằng trung bình cộng các điện trở trong đoạn mạch.

D.bằng tổng của điện trở lớn nhất và nhỏ nhất trong đoạn mạch.

Câu 15: Điện trở R1 tiêu thụ một công suất P khi được mắc vào một hiệu điện thế U không đổi. Nếu mắc song song với R1 một điện trở R2 rồi mắc vào hiệu điện thế U nói trên thì công suất tiêu thụ bởi R1 sẽ A.giảm.

B.không thay đổi.

C.có thể tăng hoặc giảm. D.tăng.

Câu 16: Hiệu điện thế giữa hai đầu một điện trở tăng lên 3 lần thì cường độ dòng điện qua điện trở đó A.tăng 3 lần.

B.tăng 9 lần.

C.giảm 3 lần.

D.giảm 9 lần.

Câu 17: Một mạch điện gồm nguồn điện có suất điện động 3 V và điện trở trong 1 Ω. Biết điện trở ở mạch ngoài lớn gấp 2 điện trở trong. Dòng điện trong mạch chính là A.1/2 A. B.1 A. C.2 A. D.3 A. Câu 18: Cho mạch có 3 điện trở mắc nối tiếp lần lượt là 2 Ω, 3 Ω và 4Ω với nguồn điện 10 V, điện trở trong 1 Ω. Hiệu điện thế 2 đầu nguồn điện là A.9 V. B.10 V. C.1 V. D.8 V. Câu 19: Một bộ 3 đèn giống nhau có điện trở 3 Ω được mắc nối tiếp với nhau và nối với nguồn 1 Ω thì dòng điện trong mạch chính 1 A. Khi tháo một bóng khỏi mạch thì dòng điện trong mạch chính là A.0 A. B.10/7 A. C.1 A. D.7/10 A. Câu 20: Một bóng đèn ghi 6 V – 6 W được mắc vào một nguồn điện có điện trở 2 Ω thì sáng bình thường. Suất điện động của nguồn điện là A.6 V. B.36 V. C.8 V. D.12 V. Câu 21: Một nguồn điện có điện trở trong 0,1 (Ω) được mắc với điện trở 4,8 (Ω) thành mạch kín. Khi đó hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện là 12 (V). Cường độ dòng điện trong mạch là A.I = 120 (A).

B.I = 12 (A).

C.I = 2,5 (A).

D.I = 25 (A).

Câu 22: Một nguồn điện suất điện động 12V, điện trở trong 1Ω dùng để thắp sáng một bóng đèn 12V-6W.Tính hiệu suất của nguồn điện.

A.100% B.75% C.96%.

D.80%.

Câu 23: Một động cơ điện nhỏ có điện trở trong rp = 2Ω khi hoạt động bình thường cần hiệu điện thế U=12V và cường độ dòng điện 0,8A.Công suất và hiệu suất của động cơ A.P=3,0W; H=31,25% B.P=4,8W; H=86,7% C.P=7,68W; H=73,8% D.P=9,6W; H=88,2%

Câu 24: Một mạch điện gồm ồm m một pin 9 V , điện trở mạch ngoài 4 Ω, cđdđ đdđ trong toàn mạch là 2 A.Điện trở trong củaa nguồn là l A.0,5 Ω.

B.4,5 4,5 Ω.

C.1 Ω.

D.22 Ω Ω.

Câu 25: Một nguồn điệnn 9 V, đđiện trở trong 1 Ω được nối với mạch ch ngoài ngo có hai điện trở giống nhau mắc nối tiếp thìì cư cường độ dòng điện qua nguồn là 1 A.Nếu ếu 2 điện trở ở mạch ngoài mắc song song thì cường ờng độ dòng điện qua nguồn là A.3 A. B.1/3 1/3 A. C.9/4 A. D.2,5 2,5 A. Câu 26: Một nguồn điệnn có suấ suất điện động 12 V, điện trở trong 2 Ω mắc ắc với vớ một điện trở R thành mạch kín thì công suất ất tiêu ti thụ trên R là 16 W, giá trị của điện trở ở R bằng b A. 3 Ω.

B. 4 Ω.

C. 5 Ω.

D. 6 Ω.

Câu 27: Dùng một nguồn điện để thắp sáng lần lượt hai bóng đèn có điện ện trở tr R1 = 2 (Ω) và R2 = 8 (Ω), khi đó công suất ất tiêu ti thụ của hai bóng đèn là như nhau. Điện Đ trở trong của nguồn điện là: A.r = 2 (Ω).

B.rr = 3 ((Ω).

C.r = 4 (Ω).

D.rr = 6 (Ω).

Câu 28: Cho mạch điện như ư hhình bên. Biết ξ=12 V; r =1 Ω;R1=5 Ω, R2=R3=10 Ω. Bỏ qua điện trở của dây nối. Hiệu điệnn th thế giữa hai đầu R1là A.10,2 V. B.4,8 V. C.9,6 V.

D.7,6 V. Câu 29: Mắc một điện trở vào ào hai 14 Ωcực của một nguồn điện có đđiện ện trở tr trong là thì 1 Ωhiệu điện thế giữa hai cực ực củ của nguồn là 8, 4 V.Cường độ dòng điện ện chạy chạ trong mạch và suất điện động của nguồn điện đ ện llần lượt là A.0,6 A và 9 V. B.0,6 0,6 A và 12 V. C.0,9 A và 12 V. D.0,9 0,9 A và 9 V. Câu 30: Đặt vào hai đầu đoạnn ch chứa biến trở R một nguồn điện E = 20 V và điện trở trong r.

Thay đổi giá trị của biến trở thì thấy th đồ thị công suất tiêu thụ trên R có dạng d như hình vẽ.

Công suất tiêu thụ cực đạii trên mạch m là A. 10 W. B. 20 W. C. 30 W. D. 40 W. - Ngoài 30 câu hỏi, một sốố ô được đ cộng điểm hoặc mất lượt

- Ôn lại kiến thức về: Định luật Ôm (đã học ở THCS), công thức tính công của nguồn điện, định luật bảo toàn năng lượng - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Làm nảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về mối quan hệ giữa cường độ dòng điện và suất điện động, điện trở trong của nguồn điện a. Mục tiêu: - Kiểm tra kiến thức cũ, chuẩn bị điều kiện xuất phát để nghiên cứu kiến thức mới - Từ các đặc trưng của nguồn điện đã biết, kích thích HS tìm hiểu mối quan hệ giữa cường độ dòng điện, suất điện động và điện trở trong của nguồn điện b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến của các nhóm. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung các bước Bước thực hiện GV nêu câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ: Bước 1 Câu 1: Phát biểu định luật Ôm cho đoạn mạch chỉ có điện trở thuần Câu 2: Phát biểu và viết biểu thức định luật Jun – Len xơ Câu 3: Viết biểu thức tính công của nguồn điện HS suy nghĩ cá nhân tìm câu trả lời Bước 2 GV đặt vấn đề: Nguồn điện được đặc trưng bởi suất điện động và Bước 3 điện trở trong của nó. Nếu mắc nguồn điện vào mạch kín thì cường độ dòng điện có quan hệ như thế nào với suất điện động và điện trở trong của nguồn điện? Bài học hôm nay chúng ta sẽ nghiên cứu điều đó HS nhận thức được vấn đề cần nghiên cứu Bước 4 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Vận dụng định luật bảo toàn năng lượng xây dựng biểu thức định luật Ôm cho toàn mạch a. Mục tiêu: - Vận dụng định luật bảo toàn năng lượng xây dựng biểu thức định luật Ôm cho toàn mạch b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 1. Định luật Ôm đối với toàn mạch a. Định luật Cường độ dòng điện chạy trong mạch điện kín tỉ lệ thuận với suất điện động của nguồn điện và tỉ lệ nghịch với điện trở toàn phần của mạch đó.

I=

E RN + r

Suy ra: Hiệu điện thế mạch ngoài: UN = IRN = E – Ir Suất điện động của nguồn điện có giá trị bằng tổng các độ giảm thế ở mạch ngoài và mặt trong: E= IRN + Ir

Trong đó: RN: điện trở mạch ngoài r: điện trở trong của nguồn RN + r: điện trở toàn phần I.RN: độ giảm thế mạch ngoài, Ir: độ giảm thế mạch trong b. Hiện tượng đoản mạch: xảy ra khi nối hai cực của một nguồn điện bằng một dây dẫn có điện trở rất nhỏ, khi đó cường độ dòng điện chạy qua mạch có cường độ lớn và có hại.

E I= (RN = 0) r c. Hiệu suất nguồn điện H=

UN RN = E RN + r

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV giới thiệu về mạch kín: Trước đây chúng ta đã xét định luật Ôm Bước 1 cho đoạn mạch chỉ có điện trở thuần. Còn hôm nay ta xét mạch điện kín. Toàn mạch là mạch điện kín đơn giản nhất có sơ đồ như hình bên, trong đó nguồn điện có suất điện động E và điện trở trong r, RN là điện trở tương đương của mạch ngoài bao gồm các vật dẫn nối liền hai cực của nguồn điện.

Tổng RN và r gọi là điện trở toàn phần của mạch. Bây giờ, ta phải xây dựng định luật Ôm cho mạch điện kín này - HS nhận thức vấn đề bài học - Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 2 -Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm -Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

-Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh - GV chú ý: Tích của cường độ dòng điện và điện trở được gọi là độ giảm thế. Trong biểu thức E = I ( RN + r ) = I.R N + I .r , tích IRN gọi là

Bước 3

độ giảm thế của mạch ngoài, tích Ir gọi là độ giảm thế của mạch trong -Yêu cầu HS phát biểu mối quan hệ giữa suất điện động và độ giảm thế các mạch?

HS: Suất điện động của nguồn điện có giá trị bằng tổng các độ giảm thế ở mạch ngoài và mạch trong - Yêu cầu HS phát biểu định luật Ôm đối với toàn mạch HS phát biểu - GV giao nhiệm vụ mới: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm. Trong quá trình hoạt động, HS có thể sử dụng các phiếu trợ giúp hoặc yêu cầu sự trợ giúp của giáo

viên nếu thấy cần thiết - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh - GV đặt vấn đề mới cần tìm hiểu: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học Bước 4 tập số 3 - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về cách ghép các nguồn điện thành bộ a. Mục tiêu: - Nắm được các cách ghép nguồn, công thức tính suất điện động và điện trở trong của bộ b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 2. Ghép các nguồn thành bộ Bộ nguồn nối tiếp Bộ nguồn song song

Bộ nguồn nối tiếp là bộ nguồn gồm các nguồn điện (E1, r1), (E2, r2),…, (En, rn), được ghép nối tiếp với nhau, trong đó cực âm của nguồn điện trước được nối bằng dây dẫn với cực dương của nguồn điện tiếp sau để thành một dãy liên tiếp Biểu thức tính suất điện động của bộ nguồn điện mắc nối tiếp:

Bộ nguồn song song là bộ nguồn gồm n nguồn điện giống nhau được ghép song song với nhau trong đó cực dương của các nguồn vào cùng một điểm A và cực âm của các nguồn vào cùng điểm B

Eb = E1 + E2 + … + En

Eb = E

Biểu thức tính suất điện động của bộ nguồn điện mắc song song:

Biểu thức tính suất điện trở trong của Biểu thức tính suất điện trở trong của bộ nguồn điện mắc nối tiếp: bộ nguồn điện mắc nối tiếp: r =r +r +…+r

rb =

r n

Nếu n nguồn có cùng suất điện động E và điện trở trong r mắc nối tiếp Eb = nE; rb = nr d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV giới thiệu cho HS hai các ghép bộ nguồn: ghép nối tiếp và ghép Bước 1 song song - Yêu cầu HS đọc SGK và hoàn thành phiếu học tập số 4 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 4 - Đại diện mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - Học sinh các nhóm thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí Bước 5 trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 3: Luyện tập Hoạt động 3.1: Hệ thống hóa kiến thức a. Mục tiêu: - Hệ thống hóa các công thức đã học về dòng điện không đổi b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm:Báo cáo kết quả hoạt động nhóm và ghi chép của học sinh. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS làm việc nhóm hoàn thành phiếu học tập số 5 để hệ Bước 1 thống hóa các công thức đã học về dòng điện không đổi Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

Bước 5

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 3.2: Hướng dẫn phương pháp giải một số bài toán về toàn mạch a. Mục tiêu: - Hiểu được các bước giải một số dạng bài toán về toàn mạch.

- Vận dụng định luật Ôm, công thức tính điện năng tiêu thụ, công suất tiêu thụ điện năng công suất toả nhiệt của một đoạn mạch, công, công suất và hiệu suất của nguồn điện, công thức tính suất điện động và điện trở trong của bộ nguồn nối tiếp, song song để giải các bài toán về toàn mạch. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Báo cáo kết quả hoạt động nhóm và ghi chép của học sinh. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV nhấn mạnh cho HS một số lưu ý khi giải bài toán về toàn mạch Bước 1 + Cần phải nhận dạng loại bộ nguồn và áp dụng công thức tương ứng để tính suất điện động và điện trở trong của bộ nguồn + Cần phải nhận dạng các điện trở mạch ngoài được mắc như thế nào để để tính điện trở tương đương của mạch ngoài. + Áp dụng định luật Ôm cho toàn mạch để tìm các ẩn số theo yêu cầu của đề ra + Nắm vững các công thức cần sử dụng - Yêu cầu HS hoàn thành lần lượt bài 1, bài 2, bài 3 trang 60 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- Đối với mỗi bài, GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, Bước 4 sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- Học sinh các nhóm thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí Bước 5 trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 3.3: Tổ chức mini game luyện tập câu hỏi trắc nghiệm a. Mục tiêu:

- Vận dụng định luật Ôm, công thức tính điện năng tiêu thụ, công suất tiêu thụ điện năng công suất toả nhiệt của một đoạn mạch, công, công suất và hiệu suất của nguồn điện, công thức tính suất điện động và điện trở trong của bộ nguồn nối tiếp, song song để giải các bài toán liên quan - Kích thích hứng thú, thi đua giữa các nhóm HS b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung các bước Bước thực hiện GV hướng dẫn luật chơi: Cả lớp chia thành 4 đội. Các đội lần lượt Bước 1 xen kẽ chọn 5 câu hỏi để trả lời. Mỗi câu hỏi thời gian trả lời là 1 phút. Hết thời gian nếu đội thi không trả lời đúng thì các đội còn lại đội nào giơ tay nhanh nhất sẽ được trả lời. Nếu cả hai đội đều không đưa ra được đáp án đúng thì GV sẽ thông báo đáp án. Mỗi câu trả lời đúng được 2 điểm. Ngoài các câu hỏi, trong các ô có thể có ô cộng điểm (HS không cần trả lời câu hỏi vẫn được cộng điểm), ô mất lượt. Đội chiến thắng là đội có số điểm cao nhất Học sinh nắm rõ luật chơi Bước 2 Các đội lần lượt chọn câu hỏi trả lời. Sau mỗi câu hỏi, GV có thế Bước 3 giải thích nhanh đáp án cho HS GV tổng hợp thông báo đội chiến thắng có điểm số cao nhất.

Bước 4 Tổ chức khen thưởng đội chiến thắng (một tràng pháo tay, điểm cộng,..)

Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: Từ nội dung bài tập và phương pháp giải ba bài tập SGK, hãy tự ra đề Rèn khả năng 3 bài tập tương ứng cùng dạng với 3 bài tập đó (kèm hướng giải) ra đề Nội dung 2: -Tìm hiểu thêm một số hiện tượng đoản mạch thường gặp trong thực Vận dụng kiến tế thức - Làm bài tập trong SGK V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 19:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Ôn lại các kiến thức về định luật Ôm cho đoạn mạch, toàn mạch và các cách ghép nguồn nối tiếp, song song.

- Biết được một số phương pháp giải bài tập điện bằng cách áp dụng định luật Ôm.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Rèn luyện kĩ năng phân tích các cách mắc mạch điện gồm điện trở và nguồn.

- Vận dụng kiến thức đã học về điện làm các bài tập.

- Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu 1: Mắc một điện trở 14 Ω vào hai cực của một nguồn điện có điện trở trong là 1 Ω thì hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn là 8, 4 V. Cường độ dòng điện chạy trong mạch và suất điện động của nguồn điện lần lượt là A. 0, 6 A và 9 V. B. 0, 6 A và 12 V. C. 0, 9 A và 12 V. D. 0, 9 A và 9 V. Câu 2. Một điện trở R = 4 Ω được mắc vào nguồn điện có suất điện động 1, 5 V để tạo thành mạch kín thì công suất tỏa nhiệt ở điện trở này là 0, 36 W. Hiệu điện thế giữa hai đầu điện trở R và điện trở trong của nguồn điện lần lượt là A. 1,2 V và 3 Ω.

B. 1,2 V và 1 Ω.

C. 1,2 V và 0,3 Ω.

D. 0,3 V và 1 Ω.

Câu 3. Khi mắc điện trở R1 = 4 Ω vào hai cực của một nguồn điện thì dòng điện trong mạch có cường độ I1 = 0,5 A. Khi mắc điện trở R 2 = 10 Ω thì dòng điện trong mạch I 2 = 0, 25 A. Suất điện động và điện trở trong của nguồn điện lần lượt là

A. 3 V và 2 Ω.

B. 2 V và 3 Ω.

C. 6 V và 3 Ω.

D. 3 V và 4 Ω.

Câu 4. Mắc một điện trở 14 Ω vào hai cực của một nguồn điện có điện trở trong là 1 Ω thì hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn là 8,4 V. Công suất mạch ngoài và suất của nguồn điện lần lượt là B. 5,04 W và 5,4 W. A. 5,04 W và 6,4 W. Câu 5: Cho mạch điện có sơ đồ như hình vẽ bên: ξ = 12 V; R1 = 4 Ω, R 2 = R 3 = 10 Ω .Bỏ qua điện trở của ampe kế A và dây nối. Số chỉ của ampe kế là 0, 6A. Giá trị của điện trở trong r củaξ, rnguồn điện là + − A. 1, 2Ω B. 0,5Ω R R2 R1 C. 1, 0Ω D. 0, 6Ω A 3

Phiếu học tập số 2 Câu 1: Trong mạch điện có sơ đồ như hình vẽ, hai pin có cùng suất điện động E = 1,5V và điện trở trong r = 1Ω. Hai bóng đèn giống nhau cùng có số ghi trên đèn là 3V – 0,75W. Cho rằng điện trở của các đèn không thay đổi theo nhiệt độ. a. Các đèn có sáng bình thường không? Vì sao? b. Tính hiệu suất của bộ nguồn. c. Tính hiệu điện thế giữa hai cực của mỗi pin. d. Nếu tháo bớt một đèn thì đèn còn lại có công suất tiêu thụ điện năng là bao nhiêu?

Câu 2: Mắc một điện trở 14Ω vào hai cực của một nguồn điện có điện trở trong là 1Ω thì hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn là 8,4V a. Tính cường độ dòng điện chạy trong mạch và suất điện động của nguồn điện. b. Tính công suất mạch ngoài và công suất của nguồn điện khi đó.

2. Học sinh - Ôn lại công thức tính - SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: - Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Hệ thống lại công thức của HS d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS: Ôn lại các kiến thức về định luật Ôm cho đoạn Bước 1 mạch, toàn mạch và các cách ghép nguồn nối tiếp, song song.

HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài tập trắc nghiệm a. Mục tiêu:

- Vận dụng công thức định luật Ôm cho toàn mạch, công thức tính điện năng tiêu thụ và công suất điện của một đoạn mạch, công thức tính công và công suất của nguồn điện để giải một số bài tập đơn giản b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Câu 1: Mắc một điện trở 14 Ω vào hai cực của một nguồn điện có điện trở trong là 1 Ω thì hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn là 8, 4 V. Cường độ dòng điện chạy trong mạch và suất điện động của nguồn điện lần lượt là B. 0, 6 A và 12 V. A. 0, 6 A và 9 V. C. 0,9 A và 12 V. Lời giải

D. 0, 9 A và 9 V.

 U 8, 4 = 0, 6 ( A ) I = = +  R 14 ξ = I ( R + r ) = 0, 6 (14 + 1) = 9 ( V ) 

Chọn → A Câu 2. Một điện trở R = 4 Ω được mắc vào nguồn điện có suất điện động 1, 5 V để tạo thành mạch kín thì công suất tỏa nhiệt ở điện trở này là 0, 36 W. Hiệu điện thế giữa hai đầu điện trở R và điện trở trong của nguồn điện lần lượt là A. 1,2 V và 3 Ω.

B. 1,2 V và 1 Ω.

C. 1,2 V và 0,3 Ω.

D. 0,3 V và 1 Ω.

Lời giải R =4 PR = I 2 r   → I = 0,3 ( A ) ⇒ U = IR = 1, 2V PR = 0,36  + ξ 1,5 ⇒ 0,3 = ⇒ r = 1Ω I =  R+r 4+r Chọn → B Câu 3. Khi mắc điện trở R1 = 4 Ω vào hai cực của một nguồn điện thì dòng điện trong mạch

có cường độ I1 = 0,5 A. Khi mắc điện trở R 2 = 10 Ω thì dòng điện trong mạch I 2 = 0, 25 A. Suất điện động và điện trở trong của nguồn điện lần lượt là A. 3 V và 2 Ω.

B. 2 V và 3 Ω.

C. 6 V và 3 Ω.

D. 3 V và 4 Ω.

Lời giải ξ  4+r =  0,5 ξ = 3V ξ ξ + I= ⇒R+r =  ⇒ ξ R+r I  r = 2Ω 10 + r =  0, 25

Chọn → A Câu 4. Mắc một điện trở 14 Ω vào hai cực của một nguồn điện có điện trở trong là 1 Ω thì hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn là 8,4 V. Công suất mạch ngoài và suất của nguồn điện lần lượt là

A. 5,04 W và 6,4 W. C. 6,04 W và 8,4 W. Lời giải

B. 5,04 W và 5,4 W. D. 6,04W và 8,4 W.

 U 2 8, 42 P =  R R = 17 = 5, 04W +  P = P + P = P 1 + r  = 5, 04  1 + 1  = 5, 4 ( W ) R r R      ng  R  14 

Chọn → A Câu 5: Cho

mạch

có sơ đồ như hình vẽ bên: ξ = 12 V; R1 = 4 Ω, R 2 = R 3 = 10 Ω .Bỏ qua điện trở của ampe kế A và dây

ξ, r

điện

nối. Số chỉ của ampe kế là 0, 6A. Giá trị của điện trở trong r của nguồn điện là A. 1, 2Ω B. 0,5Ω C. 1, 0Ω D. 0, 6Ω

+ R1

− R3 R 2

Lời giải R 3 = R 2 ⇒ I3 = I2 = IA = 0, 6 ⇒ I = I3 + I 2 = 1, 2 A  R + R2  = 9Ω + Từ R = R1 + 3 R3 + R2  ξ = IR + Ir ⇒ 12 = 1, 2.9 + 1, 2r ⇒ r = 1 Ω

Chọn → C. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia nhóm và yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 4 - Đại diện mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - Học sinh các nhóm thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí Bước 5 trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 2.2: Giải một số bài tập tự luận a. Mục tiêu: - Có được phương pháp giải một số dạng toán thường gặp

A

b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TỰ LUẬN Câu 1: Trong mạch điện có sơ đồ như hình vẽ, hai pin có cùng suất điện động E = 1,5V và điện trở trong r = 1Ω. Hai bóng đèn giống nhau cùng có số ghi trên đèn là 3V – 0,75W. Cho rằng điện trở của các đèn không thay đổi theo nhiệt độ. a. Các đèn có sáng bình thường không? Vì sao? b. Tính hiệu suất của bộ nguồn. c. Tính hiệu điện thế giữa hai cực của mỗi pin. d. Nếu tháo bớt một đèn thì đèn còn lại có công suất tiêu thụ điện năng là bao nhiêu?

Tóm tắt và bài giải Cho

E = 1,5V; r = 1Ω; Đ: 3V – 0,75W

Hỏi

a. Đ có sáng bình thường? Vì sao? b. H? ; c. Up. d. Tháo 1 đèn: Pđ = ?

a. Cường độ dòng điện định mức và điện trở của đèn: Iđm = 0,25A ⇒ R = 12Ω - E1 nt E2 nên: Eb = 2E = 3V; rb = 2r = 2Ω - Đ1 // Đ2 nên: RN = R/2 = 6 Ω - Cường độ dòng điện qua mạch chính: I = 0,375A - Vì Đ1 // Đ2 nên Uđ1 = Uđ2 và R1 = R2 = R ⇒ I1 = I2 = I/2 = 0,1875A Ta thấy, I1< Iđm và I2< Iđm. Vậy đèn sáng yếu hơn bình thường. b. Hiệu suất của bộ nguồn: H = 75% c. Hiệu điện thế giữa hai cực của mỗi pin: Up = 1,125V d. Khi tháo bớt một đèn: - Cường độ dòng điện chạy qua mạch cũng chính là CĐDĐ chạy qua đèn: I = 3/14 A - Công suất tiêu thụ điện năng của đèn còn lại: Pđ = 0,551W Câu 2: Mắc một điện trở 14Ω vào hai cực của một nguồn điện có điện trở trong là 1Ω thì hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn là 8,4V a. Tính cường độ dòng điện chạy trong mạch và suất điện động của nguồn điện. b. Tính công suất mạch ngoài và công suất của nguồn điện khi đó.

Tóm tắt và bài giải

Cho biết

RN = 14 Ω r = 1Ω UN = 8,4V

Hỏi

a. I, E? b. P, Png?

a. Cường độ dòng điện chạy trong mạch: I = 0,6A - Suất điện động của nguồn: E = I ( RN + r ) = 0, 6(14 + 1) = 9V b. Công suất mạch ngoài và công suất của nguồn: P = U.I = 8,4.0,6 = 5,04 W Png = E.I = 9.0,6 = 5,4 W d. Tổ chức thực hiện: Nội dung các bước Bước thực hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: Từ nội dung bài tập và phương pháp giải bài tập ở phiếu học tập số 2, Rèn khả năng hay tự ra đề 2 bài tập tương ứng cùng dạng với 2 bài tập đó (kèm ra đề hướng giải) Nội dung 2: Đọc trước bài thực hành và chuẩn bị mẫu báo cáo thực hành Chuẩn bị cho tiêt sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn: Tiết 20, 21: BÀI 12: THỰC

Lớp dạy: Ngày dạy:

HÀNH: XÁC ĐỊNH SUẤT ĐIỆN ĐỘNG VÀ ĐIỆN TRỞ TRONG CỦA MỘT PIN ĐIỆN HÓA

I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Nghiệm lại định luật Ôm đối với mạch kín.

- Đo suất điện động và điện trở trong của một pin điện hóa theo hai phương pháp: Dựa vào định luật Ôm và phương pháp dựng đặc tuyến Vôn – Ampe.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Lập luận lôgic đưa ra các phương án thí nghiệm.

- Rèn luyện cho hs kĩ năng lắp ráp thí nghiệm, đo đạc, thu thập số liệu và tính toán trên các số liệu thực nghiệm.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Các dụng cụ thực hành, thực hiện trước các bước thực hành để tránh sai sót.

- Phiếu học tập: Phiếu học tập Câu 1: Từ mục đích trên hãy cho biết có thể dựa trên cơ sở lí thuyết nào để tiến hành thí nghiệm?

Câu 2: Từ cơ sở lí thuyết này hãy thảo luận nhóm đưa ra phương án thí nghiệm để xác định E và r. Chú ý: Vôn kế mà ta sử dụng có điện trở rất lớn, Câu 3: Ngoài cách giải phương trình như trên, ta còn có thể xác định E, r qua việc vẽ đồ thị như ở bài 9: U = f(I). Thảo luận nhóm và đề ra cách mắc mạch để đo và xác định E, r bằng cách vẽ đồ thị?

2. Học sinh - Đọc SGK trước khi làm thí nghiệm, suy nghĩ về cơ sở lý thuyết của cả 2 phương án, chuẩn bị các câu hỏi thắc mắc.

- Chuẩn bị mẫu báo các thực hành theo trang 69, 70 SGK - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Đặt vấn đề và xác định mục đích của bài thực hành a. Mục tiêu:

- Nắm được mục đích của việc tiến hành thí nghiệm. b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Xác định được nhiệm vụ cần giải quyết trong buổi thực hành d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện Giáo viên đặt vấn đề và xác định mục đích của bài thực hành Bước 1 Ở các bài trước ta đã tìm hiểu về cấu tạo và cách thức hoạt động của nguồn. Và ta đã biết mỗi nguồn có một suất điện động và một điện trở trong nhất định. Trong bài hôm nay, ta sẽ dựa vào những kiến thức đã học để đo suất điện động và điện trở trong của một pin điện hóa nào đó.

Học sinh tiếp nhận vấn đề Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm cơ sở lí thuyết và xây dựng phương án thí nghiệm a. Mục tiêu: - Nắm vững cơ sở lí thuyết xác định suất điện động và điện trở trong của pin bằng bộ thí nghiệm - Rèn luyện năng lực tư duy thực nghiệm, khả năng làm việc theo nhóm. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kĩ năng phân tích và đề xuất phương án thí nghiệm và biết cách sử dụng bộ dụng cụ thí nghiệm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện Giáo viên chuyển giao nhiệm vụ. Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học Bước 1 tập.

Bước 2 Bước 3

Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Báo cáo kết quả - Đại diện 1 nhóm trình bày.

Dựa vào CT: UAB = E – (r + R0)I Dùng vôn kế mắc song song với nguồn đo hđt hai đầu nguồn, khi mạch hở thì U = E Dùng ampe kế mắc nối tiếp với nguồn và điện trở R0 đã biết đo cđdđ. (hình 12.2).

I=

E R0 + r + RA

Từ phương trình trên ta đo được r.

Mắc mạch như hình 12.3. Đồ thị U = U(I) có dạng như hình vẽ.

Ta có giao của đồ thị U = U(I) với trục tung chính là suất điện động E: I = 0 ⇒ U0 = E AD định luật Ôm cho đoạn mạch chứa nguồn và R0, ta có: Khi U = 0 ⇒ Im =

E ⇒ r.

R0 + r

- Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu

Bước 4

trả lời của nhóm đại diện.

GV lưu ý thêm cho HS: Ở mạch 12.3 ta mắc thêm biến trở để thay đổi U, I tương ứng lấy số liệu để vẽ đồ thị. Định luật Ôm cho mạch kín hình 12.3: E 1 1 ⇒ = ( R + R0 + r + RA ) R + R0 + r + RA I E 1 1 Hay y = ( x + b) Với y= ; x=R; b = RA+ R0+ r E I I=

Dựa vào phương trình này ta có thể tiến hành một phương án thí nghiệm khác Thông báo phương án thức hai.

HS tiếp nhận vấn đề Bước 5 GV giới thiệu bộ thí nghiệm và giao về cho các nhóm.

Bước 6 - Hướng dẫn cách lắp ráp và lưu ý số chỉ ampe kế, vôn kế.

Học sinh nhận dụng cụ theo nhóm.

Bước 7 - Tìm hiểu các thiết bị có trong bộ dụng cụ của nhóm.

- Tìm hiểu chế độ hoạt động của ampe kế, vôn kế.

- Lắp ráp dụng cụ dưới sự hướng dẫn của GV. Hoạt động 2.2: Tiến hành thí nghiệm a. Mục tiêu: - Lắp ráp được thí nghiệm.

- Biết cách sử dụng ampe kế và vôn kế.

- Củng cố và nâng cao kỹ năng làm thí nghiệm. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Báo cáo kết quả hoạt động nhóm và ghi chép của học sinh. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện Giới thiệu lại kĩ bộ dụng cụ và các bước tiến hành thí nghiệm để hs Bước 1 nắm Yêu cầu các nhóm tiến hành thí nghiệm đo đạc số liệu ghi vào bảng thực hành 12.1.

Trong quá trình tiến hành, GV theo dõi và hướng dẫn thêm cho hs.

Các nhóm tiến hành thí nghiệm đo đạc số liệu ghi vào bảng 12.1.

Bước 2 Giáo viên yêu cầu HS thu gom dụng cụ thí nghiệm thực hành và tổng Bước 3 kết hoạt động 3, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. + Ưu điểm: ……… + Nhược điểm cần khắc phục: ………

Thực hành xong, HS xếp lại dụng cụ và viết chuẩn bị viết bảng báo Bước 4 cáo theo mẫu sgk.

Hoạt động 2.3: Xữ lí kết quả a. Mục tiêu: - Củng cố và nâng cao kỹ năng phân tích, xử lí số liệu và lập được báo cáo hoàn chỉnh đúng thời hạn.

- Biết phân tích ưu, nhược điểm của các phương án để lựa chọn, b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Báo cáo kết quả hoạt động nhóm và ghi chép của học sinh. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực hiện Nội dung các bước Giáo viên chuyển giao nhiệm vụ Bước 1 - Tổ chức cho các nhóm báo cáo kết quả.

- Yêu cầu HS thảo luận và phân tích kết quả thu được.

Yêu cầu hs tiến hành xử lí số liệu, trả lời câu hỏi ở cuối mẫu báo cáo.

Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 3 - Đại diện các nhóm báo cáo kết quả.

- Thảo luận, phân tích số liệu thu được: + Tính sai số của phép đo và viết kết quả. + Chỉ ra loại sai số đã bỏ qua trong khi lấy kết quả.

- Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết hoạt động 4 Bước 4 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: GV yêu câu HS về nhà ôn tập lại kiến thức của cả chương theo cách vẽ Nội dung 1: sơ đồ tư duy. Ôn tập kiến thức cũ Chuẩn bị kiểm tra 1 tiết chương I và II Nội dung 2: Chuẩn bị bài mới V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn: Tiết 22:

Lớp dạy: Ngày dạy:

KIỂM TRA 1 TIẾT (Chương I + II)

I. YÊU CẦU CẦN ĐẠT 1. Kiến thức và năng lực - Kiểm tra mức độ đạt chuẩn KTKN trong chương trình môn Vật lí lớp 11 sau khi HS học xong chương I và II cụ thể trong khung ma trận 2. Thái độ - Tác phong làm bài nghiêm túc, trung thực.

3. Năng lực định hướng hình thành và phát triển cho học sinh - Năng lực giải quyết vấn đề tự lực.

II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Bộ đề trắc nghiệm được trộn thành 4 mã 2. Học sinh: Ôn lại kiến thức đã học chuẩn bị kiểm tra.

III. HÌNH THỨC ĐỀ KIỂM TRA - Hình thức: Kiểm tra 1 tiết, TNKQ, 30 câu.

- HS làm bài trên lớp.

III. MA TRẬN. 1. Bảng trọng số Chủ đề Số tiết Lí thuyết Số tiết thực Trọng số LT

VD

LT

VD

4,9 5,1 23 24 Chương 1: Điện tích – 10 7 Điện trường 4,9 6,1 23 29 11 7 Chương 2: Dòng điện không đổi 9,8 11,2 47 56 Tổng 21 14 2. Tính số câu hỏi và điểm số cho các cấp độ Chủ đề số Lí số tiết thực Trọng số Số câu Điểm số tiết thuyết LT VD LT VD LT VD LT VD 23 24 7 7 2,3 2,3 Chương 1: Điện 10 4,9 5,1 7 tích – Điện trường 23 29 7 9 2,3 3.0 Chương 2: Dòng 14 5,6 8,4 8 điện không đổi 10,5 13,5 47 56 14 16 4.6 5.3 Tổng 24 15 KHUNG MA TRẬN ĐỀ KIỂM TRA (Bảng mô tả các tiêu chí của đề kiểm tra) Môn: Vật lí lớp 11 THPT (Thời gian: 45 phút) Phạm vi kiểm tra: Chương I, II. Tên Chủ Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Cộng (Cấp độ 1) (Cấp độ 2) đề Cấp độ thấp Cấp độ (Cấp độ 3) cao

(Cấp độ 4) Chương 1. Điện tích – Điện trường Vận dụng được Nêu được các Phát biểu được 1 Điện cách nhiễm điện định luật Cuđịnh luật Cu-lông tích – một vật (cọ xát, lông và chỉ ra giải được các bài Định luật tiếp xúc và đặc điểm của Cu-lông hưởng ứng). lực điện giữa hai tập đối với hai điện tích điểm. điện tích điểm.

1 câu 2 câu 1 câu Nêu được các 2. Thuyết nội dung chính electrôn của thuyết êlectron.

Phát biểu được định luật bảo toàn điện tích.

Nêu được điện trường tồn tại ở 3. Điện trường đâu, có tính chất gì.

Phát biểu được định nghĩa cường độ điện trường.

1câu 4. Công của lực điện

5. Điện thế

Vận dụng được thuyết êlectron để giải thích các hiện tượng nhiễm điện 2 câu Áp dụng được nguyên lý chồng chất điện trường giải các bài tập

Nêu được mối quan hệ giữa cường độ điện trường đều và hiệu điện thế giữa hai điểm của điện trường đó. Nhận biết được đơn vị đo cường độ điện trường.

1câu

2 câu 2/3đ 3 câu 1/3đ

2 câu 1 câu 1/3đ

Nêu được trường tĩnh điện là trường thế.

1câu Phát biểu được định nghĩa hiệu điện thế giữa hai điểm của điện trường và nêu được đơn vị đo hiệu điện thế.

4 câu 5/3đ

Giải được bài tập về chuyển động của một điện tích dọc theo đường sức của một điện trường đều.

1câu

2 câu 2/3đ

2 câu 1/3đ

Nêu được 6. Tụ điện nguyên tắc cấu tạo của tụ điện.

Nhận dạng được các tụ điện thường dùng.

Phát biểu định nghĩa điện dung của tụ điện và nhận biết được đơn vị đo điện dung.

Nêu được ý nghĩa các số ghi trên mỗi tụ điện.

Nêu được điện trường trong tụ điện và mọi điện trường đều mang năng lượng.

2 câu

Chương 1 Số câu 7

Số câu: 7

Số câu 14

Số điểm: 2,3

Số điểm 2,3

Số điểm 4,6 Tỉ lệ 46% Chương 2. Dòng điện không đổi 1.Dòng Nêu được dòng Nêu được cấu điện không đổi tạo chung của điện các nguồn điện không đổi là gì.

Nêu được suất hoá học (pin, điện động của acquy). nguồn điện là gì.

2 câu Viết được công 2. Điện Vận dụng được thức tính công năng của nguồn điện : công thức Ang = Eq = EIt A ng = EIt trong Viết được công các bài tập. thức tính công Vận dụng được suất của nguồn điện : Png = EI công thức Png = EI trong các bài tập.

3 câu 2 câu 3. Định luật ôm đối với toàn

Phát biểu được định luật Ôm đối với toàn mạch.

Tính được hiệu suất của nguồn điện Vận dụng được

Số câu 14 .

4,6 điểm= 46% 2 câu 2/3 đ

5 câu 5/3đ

4 câu 5/3đ

mạch

hệ thức I=

1 câu Viết được công thức tính suất điện động và điện trở trong của bộ nguồn mắc (ghép) nối tiếp, mắc (ghép) song song.

Nhận biết được trên sơ đồ và trong thực tế, bộ nguồn mắc nối tiếp hoặc mắc song song.

2 câu

4. Đoạn mạch chứa nguồn điện

E RN + r

hoặc

U = E – Ir để giải các bài tập đối với toàn mạch, trong đó mạch ngoài gồm nhiều nhất là ba điện trở.

3 câu 34 câu 4/3đ

Tính được suất điện động và điện trở trong của các loại bộ nguồn mắc nối tiếp hoặc mắc song song.

1 câu Vận linh các thức giải bài về điện

5.

Phương pháp giải bài toán về mạch điện

dụng hoạt công để các toán mạch

2 câu 2/3đ

2 câu Phân tích được đồ thị trong thí nghiệm, để xác định suất điện động, hoặc điện trở trong

6. Thực hành

1 câu Số câu 18 Số điểm

Số câu: 7

Số câu 9

Số câu 16

10/3

Số điểm: 7/3

Số điểm 11/3

Tỉ lệ 33% TS 30 câu 14 46 % 10 (điểm) lệ Tỉ 100% IV. NỘI DUNG ĐỀ KIỂM TRA.

16 53 %

16/3 điểm = 53% 30 (10đ) 100 %

1. Lực tương tác giữa 2 điện tích điểm đứng yên trong chân không thì A. Tỷ lệ với độ lớn các điện tích, có phương trùng với đường thẳng với 2 điện tích B. Tỷ lệ với độ lớn các điện tích và tỷ lệ với bình phương khoảng cách giữa chúng C. Tỷ lệ nghịch với bình phương với khoảng cách giữa chúng D. A, C đúng 2. Hai chất điểm mang điện tích khi đặt gần nhau chúng đẩy nhau có thể kết luận: A. chúng đều là điện tích dương B. chúng đều là điện tích âm C. chúng trái dấu nhau D. chúng cùng dấu nhau 3. Hai điện tích điểm bằng nhau đặt trong điện môi lỏng ε = 81 cách nhau 3cm chúng đẩy nhau bởi lực 2µN. Độ lớn các điện tích là: A. 0,52.10-7C B. 4,02nC C. 1,6nC D. 2,56 pC 4. Hai điện tích điểm cách nhau một khoảng 20cm đẩy nhau một lực 41,4N. Tổng điện tích của hai vật bằng 5.10-7C. Tính điện tích của mỗi vật: A. q1 = 2,6.10-5 C; q2 = 2,4.10-5 C B. q1 = 1,6.10-5 C; q2 = 3,4.10-5 C C. q1 = 4,6.10-5 C; q2 = 0,4.10-5 C D. q1 = 3.10-5 C; q2 = 2.10-5 C 5. Theo thuyết electron, khái niệm vật nhiễm điện: A. Vật nhiễm điện dương là vật chỉ có các điện tích dương B. Vật nhiễm điện âm là vật chỉ có các điện tích âm C. Vật nhiễm điện dương là vật thiếu e-, nhiễm điện âm là vật dư e-.

D. Vật nhiễm điện dương hay âm là do số electron trong nguyên tử nhiều hay ít 6.Đưa một quả cầu kim loại không nhiễm điện A lại gần quả cầu kim loại B nhiễm điện thì chúng hút nhau. Giải thích nào là đúng: A. A nhiễm điện do tiếp xúc. Phần A gần B nhiễm điện cùng dấu với B, phần kia nhiễm điện trái dấu. Lực hút lớn hơn lực đẩy nên A bị hút về B B. A nhiễm điện do tiếp xúc. Phần A gần B nhiễm điện trái dấu với B làm A bị hút về B C. A nhiễm điện do hưởng ứng Phần A gần B nhiễm điện cùng dấu với B, phần kia nhiễm điện trái dấu. Lực hút lớn hơn lực đẩy nên A bị hút về B D. A nhiễm điện do hưởng ứng. Phần A gần B nhiễm điện trái dấu với B, phần kia nhiễm điện cùng dấu. Lực hút lớn hơn lực đẩy nên A bị hút về B 7. Điện trường A.Là dạng vật chất tồn tại xung quanh vật B. Gây ra lực điện tác dụng lên điện tích khác đặt trong nó C. Là dạng vật chất tồn tại xung quanh điện tích D. C và B đúng 8. Có hai điện tích q1 = 5.10-9 C ,q2 = - 5.10-9 C đặt cách nhau 10cm. Xác định cường độ điện trường tại điểm M nằm trên đường thẳng đi qua hai điện tích đó và cách q1 5cm; cách q2 15cm

A. 4500 V/m B. 36000 V/m C. 18000 V/m D. 16000 V/m -8 -8 9. Hai điện tích điểm q1 = 3.10 C và q2 = -4.10 C được đặt cách nhau tại hai điểm A, B trong chân không cách nhau 10cm. Hãy tìm các điểm mà tại đó cường độ điện trường bằng không.

A. cách A 64,6cm và cách B 74,6cm; B. cách A 64,6cm và cách B 54,6cm C. cách A 100cm và cách B 110cm; D. cách A 100cm và cách B 90cm 10. Công của lực điện trường làm di chuyển điện tích từ điểm này đến điểm khác trong điện trường A. Tỷ lệ với độ lớn điện tích.

B. Không phụ thuộc vào hình dạng đường đi C. Phụ thuộc vào vị trí điểm đầu và điểm cuối. D. A, B, C đúng 11. Một điện trường đều E = 300V/m. Tính công của lực điện trường trên di chuyển điện tích q = 10nC trên quỹ đạo ABC với ABC là tam giác đều E cạnh a = 10cm như hình vẽ: A. 4,5.10-7J B. 3.10-7J C. - 1.5.10-7J D. 1.5.10-7J 12. Khi electron chuyển động từ bản tích điện dương về phía bản âm trong khoảng không gian giữa hai bản kim loại phẳng tích điện trái dấu độ lớn bằng nhau thì: A. Lực điện thực hiện công dương, thế năng lực điện tăng B. Lực điện thực hiện công dương, thế năng lực điện giảm C. Lực điện thực hiện công âm, thế năng lực điện tăng D. Lực điện thực hiện công âm, thế năng lực điện giảm 13. Chọn phát biểu sai về tụ điện A. Hai vật dẩn đặt gần nhau nhưng không tiếp xúc nhau gọi là hai bản tụ điện B. Khoảng không gian giữa hai tụ phải là một điện môi nào đó C. Nối hai bản tụ với hai cực của một bộ ácquy hay một máy phát điện một chiều gọi là nạp điện hay tích điện cho tụ D. Không thể nạp điện trực tiếp cho tụ bằng một nguồn điện xoay chiều 14. Một tụ điện điện dung 5µF được tích điện đến điện tích bằng 86µC. Tính hiệu điện thế trên hai bản tụ: A. 17,2V B. 27,2V C.37,2V D. 47,2V 15. Tác dụng đặc trưng nhất của dòng điện là: A. Tác dụng nhiệt C. Tác dụng hóa học B.Tác dụng từ D. Tác dụng cơ học 16. Số electron dịch chuyển qua tiết diện thẳng của dây trong thời gian 2s là 6,25.1018. Khi đó dòng điện qua dây dẫn có cường độ là: A. 1A B. 2A C. 0,512.10-37 A D. 0,5A 17. Một nguồn điện có suất điện động ξ = 12V điện trở trong r = 2Ω nối với điện trở R tạo thành mạch kín. Xác định R để công suất tỏa nhiệt trên R cực đại, tính công suất cực đại đó: A. R= 1Ω, P = 16W B. R = 2Ω, P = 18W C. R = 3Ω, P = 17,3W D. R = 4Ω, P = 21W 18. Một pin Vônta có suất điện động 1,1V. Khi có một lượng điện tích 27C dịch chuyển bên trong giữa hai cực của pin thì công của pin này sản ra là: A. 2,97J B. 29,7J C. 0,04J D. 24,54J 19. Một nguồn điện có suất điện động ξ = 12V điện trở trong r = 2Ω nối với điện trở R tạo thành mạch kín. Xác định R biết R > 2Ω, công suất mạch ngoài là 16W: A. 3 Ω B. 4 Ω C. 5 Ω D. 6 Ω 20. Một bóng đèn ghi 3V – 3W khi đèn sáng bình thường điện trở đèn có giá trị là:

A. 9Ω B. 3Ω C. 6Ω D. 12Ω 21. Trong một mạch điện kín nếu mạch ngoài thuần điện trở RN thì hiệu suất của nguồn điện có điện trở r được tính bởi biểu thức: A. H =

RN 100% r

B. H =

r 100% RN

C. H =

RN 100% RN +r

D. H =

RN + r 100% RN

22. Công thức nào là định luật Ôm cho mạch điện kín gồm một nguồn điện và một điện trở ngoài: A. I =

E R+ r

B. UAB = E – Ir

C. UAB = E + Ir

D. UAB = IAB(R + r) – E

23. Nếu E là suất điện động của nguồn điện và In là dòng ngắn mạch khi hai cực nguồn nối với nhau bằng dây dẫn không điện trở thì điện trở trong của nguồn được tính: A. r = E /2In

B. r = 2E /In

C. r = E /In

D. r = In/ E

24. Cho mạch điện như hình vẽ. Biết E = 6V, r = 0,5Ω, R1 = R2 = 2Ω, R3 = R5 = 4Ω, R4 = 6Ω. Điện trở của ampe kế và dây nối không đáng kể. Tìm số chỉ của ampe kế: A. 0,25A B. 0,5A C. 0,75A D. 1A 25. Một nguồn điện mắc với 1 biến trở. Khi điện trở biến trở là 1,65Ω thì hiệu điện thế 2 cực nguồn là 3,3V; khi điện trở của biến trở là 3,5Ω thì hiệu điện thế ở 2 cực nguồn là 3,5V. Tìm suất điện động và điện trở trong của nguồn: A. 3,7V; 0,2Ω B. 3,4V; 0,1Ω C. 6,8V;1,95Ω D. 3,6V; 0,15Ω 26. Cho mạch điện như hình vẽ. Hai pin có suất điện động bằng nhau và bằng 2V, r1 = 1Ω, r2 = 3Ω. Tính cường độ dòng điện trong mạch và hiệu điện thế giữa hai điểm A và B: A. 0,5A; 1V B. 1A; 1V C. 0A; 2V D. 1A; 2V 27. Có n nguồn giống nhau cùng suất điện động e, điện trở trong r mắc nối tiếp với nhau rồi mắc thành mạch kín với R. Cường độ dòng điện qua R là: A. I = E

R + nr

B. I = nE

R+r

C. I = nE0

D. I = nE

R + nr

R+

r n

28. Có n nguồn giống nhau cùng suất điện động e, điện trở trong r mắc song song với nhau rồi mắc thành mạch kín với R. Cường độ dòng điện qua R là: A. I = E

R+r

B. I = E

R + nr

C. I = nE0

r R+ n

D. I = E R+

r n

29. Cho mạch điện như hình vẽ. Bỏ qua điện trở của dây nối và ampe kế, biết E1 = 3V, r1 = 1Ω, E2 = 6V, r2 = 1Ω, R = 2,5Ω. Ampe kế chỉ: A. 2A B. 0,666A C. 2,57A D. 4,5A 30. Mạch điện kín một chiều gồm mạch ngoài có điện trở R và nguốn có suất điện động và điện trở trong là E, r. Khảo sát cường độ dòng điện I theo R người ta thu được đồ thị như hình vẽ. Giá trị của E và r gần giá trị nào nhất sau đây?

A. 10V, 1Ω B. 6V, 1Ω C. 12V; 2Ω D. 20V; 2Ω

V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 23:

BÀI 13: DÒNG ĐIỆN TRONG KIM LOẠI I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Nêu được nội dung thuyết electron về tính dẫn điện của kim loại và bản chất của dòng điện trong kim loại.

- Trình bày được sự phụ thuộc của điện trở suất của kim loại theo nhiệt độ.

- Phát biểu được hiện tượng nhiệt điện là gì và một số ứng dụng của nó.

- Hiểu được hiện tượng siêu dẫn là gì và một số ứng dụng của nó.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Vận dụng thuyết electron để giải thích một cách định tính một số hiện tượng - Vận dụng công thức thể hiện sự phụ thuộc của điện trở suất vào nhiệt độ và công thức suất điện động nhiệt điện giải các bài tập 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên a. Bộ thí nghiệm về cặp nhiệt điện gồm: + Điện kế + Căp nhiết kế bằng Đồng - constantan + Đèn cồn và cốc nước lạnh

b.Hai máy vi tính đã cài đặt phần mềm thí nghiệm ảo về hiện tượng nhiệt điện

c. Một số video hoặc slide powepoint về sự chuyển động của các electron khi đặt kim loại vào điện trường, chuyển động nhiệt của ion dương khi nhiệt độ thay đổi d. Phiếu học tập và phiếu trợ giúp Phiếu học tập số 1 Quan sát mô hình cấu trúc mạng tinh thể của một số kim loại

Fe Zn Cu Trong nguyên tử, các nguyên tử bị mất electron hóa trị, trở thành các ion dương. Các ion dương liên kết với nhau một cách trật tự, tạo nên mạng tinh thể kim loại. Các ion luôn dao động quanh vị trí cân bằng

Các electron hóa trị tách khỏi nguyên tử, trở thành các electron tự do, chuyển động hỗn loạn choán toàn bộ thể tích khối kim loại

Câu 1: Đặt vào kim loại một điện trường như hình vẽ, hãy biểu diễn chiều chuyển động của electron, từ đó suy ra chiều dòng điện sinh ra trên hình vẽ?

Câu 2: Hạt tải điện chủ yếu trong kim loại là hạt tải điện nào? Bản chất của dòng điện trong kim loại là gì?

Phiếu học tập số 2

Câu 1: Sự mất trật tự của mạng tinh thể cản trở chuyển động của electron tự do, gây nên điện trở của kim loại. Hãy nêu những nguyên nhân gây ra điện trở của kim loại?

Câu 2: Giải thích sự thay đổi điện trở của kim loại khi nhiệt độ tăng, khi nhiệt độ giảm?

Phiếu trợgiúp phiếu học tập số 2 Một số nguyên nhân làm mất trật tự mạng tinh thể 1. Sử chuyển động nhiệt của các ion (VD nhiệt độ tăng)

2. Sự méo mạng tinh thể do biến dạng cơ

3. Sự xuất hiện của các nguyên tử lạ

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Quan sát bảng sau và giải thích tại sao người ta dùng dây bạch kim để làm nhiệt kế điện trở dùng trong công nghiệp

Câu 2: Từ công thức ρ = ρ0[1 + α(t - t0)] hãy suy ra công thức thể hiện sự phụ thuộc của điện trở vào nhiệt độ?

Phiếu học tập số 4 Câu 1:Từ đồ thị biểu diển sự phụ thuộc điện trở suất của đồng theo nhiệt độ, nhận xét sự thay đổi điện trở của vật dẫn khi nhiệt độ giảm xuống gần 0K

Câu 2:Nhận xét sự thay đổi điện trở của thủy ngân khi nhiệt độ giảm đến4,1K

Câu 3:Khi hạ thấp nhiệt độ dưới nhiệt độ TC nào đó, điện trở của kim loại (hay hợp kim) giảm đột ngột xuống bằng 0, hiện tượng đó gọi là hiện tượng siêu dẫn. Hãy: - Nêu một số ứng dụng của hiện tượng siêu dẫn - Vì sao dòng điện chạy trong cuộn dây siêu dẫn không có nguồn điện lại có thể duy trì lâu dài? Có thể dùng dòng điện ấy làm cho động cơ chạy mãi được không?

Phiếu trợ giúp phiếu học tập số 4

- Khi cho dòng điện chạy qua các vật liệu siêu dẫn, vì điện trở bằng 0 nên năng lượng không bị tiêu hao đáng kể trong quá trình truyền tải. Do đó việc ứng dụng vật liệu siêu dẫn vào quá quá trình truyền tải điện năng từ nhà máy điện đến người tiêu dùng sẽ giảm được đáng kể phần năng lượng hao phí do điện trở của dây dẫn - Mọi chất siêu dẫn đều làm ra từ trường; mặt khác, dòng điện chạy trong chất siêu dẫn lại không gặp phải một kháng trở nào, do đó từ trường siêu dẫn sản sinh ra rất mạnh. Nhờ đó mà ngay nay, con người có thể tạo ra từ trường nhân tạo mạnh gấp tới 200 ngàn lần so với từ trường của Trái đất. Lực từ của từ trường này có thể nâng được các vật trong không khíỨng dụng hiện tượng siêu dẫn - Kĩ thuật nâng lực từ được sử dụng để chế tạo tàu đệm từ, không có sự tiếp xúc trực tiếp giữa đường ray và tàu, nên chỉ có lực ma sát giữa con tàu và không khí. Do đó, tàu đệm từ có khả năng di chuyển với vận tốc rất cao, gần 600km/h, tiêu tốn ít năng lượng và có thể gây ra ít tiếng ồn

Tàu đệm từ sân bay Incheon, Hàn Quốc

Phiếu học tập số 5a Đọc SGK và trả lời các câu hỏi sau: Câu 1: Hiện tượng gì xảy ra khi sợi dây kim loại có một đầu nóng và một đầu lạnh?

Câu 2: Hiện tượng gì xảy ra nếu hàn hai đầu dây kim loại với nhau, một mối hàn giữ ở nhiệt độ cao, một mối hàn ở nhiệt độ thấp?

Phiếu học tập số 5b Nghiên cứu hiện tương xảy ra khi hàn hai đầu dây kim loại khác nhau và giữ cho đầu hai mối hàn hai nhiệt độ khác nhau (Với bộ thí nghiệm thật) Câu 1: Nêu các dụng cụ thí nghiệm cần có?

Câu 2: Đề xuất phương án thí nghiệm Câu 3: Nêu các bước tiến hành TN Câu 4:Tiến hành thí nghiệm vànhận xét về hiện tượng quan sát được

Phiếu học tập số 5c

Nghiên cứu hiện tương xảy ra khi hàn hai đầu dây kim loại khác nhau và giữ cho đầu hai mối hàn hai nhiệt độ khác nhau (Với bộ thí nghiệm ảo) Câu 1: Nêu các dụng cụ thí nghiệm cần có?

Câu 2: Đề xuất phương án thí nghiệm Câu 3: Nêu các bước tiến hành thí nghiệm trên phần mềm Câu 4: Tiến hành thí nghiệm và nhận xét về hiện tượng quan sát được

2. Học sinh - Ôn lại kiến thức về tính dẫn điện của kim loại đã học ở THCS - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1:Mở đầu: Làm nảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về tính dẫn điện của kim loại a. Mục tiêu: - Từ tính dẫn điện của kim loại HS đã biết ở THCS, kích thích để HS tìm hiểu những kiến thức sâu hơn b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến của các nhóm và nhận thức được vấn đề cầ nghiên cứu của HS d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV nêu câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ: Bản chất của dòng điện trong Bước 1 kim loại là gì?

HS suy nghĩ cá nhân tìm câu trả lời Bước 2 GV đặt vấn đề: Trong các bài trước ta đã nói dòng điện trong kim Bước 3 loại là dòng electron chuyển động có hướng. Vậy, electron trong kim loại có đặc điểm gì và nó chi phối tính chất của dòng điện trong kim loại ra sao? Đó chính là nội dung của bài học hôm nay.

HS nhận thức được vấn đề cần nghiên cứu Bước 4 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về tính dẫn điện của kim loại, sự phụ thuộc của điện trở suất, điện trở kim loại vào nhiệt độ a. Mục tiêu: - Nêu được nội dung thuyết electron về tính dẫn điện của kim loại và bản chất của dòng điện trong kim loại.

- Trình bày được sự phụ thuộc của điện trở suất của kim loại theo nhiệt độ - Hiểu được hiện tượng siêu dẫn là gì và một số ứng dụng của nó. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 1. Bản chất của dòng điện trong kim loại

- Các ion dương sắp xếp 1 cách tuần hoàn, trật tự tạo nên mạng tinh thể kim loại.

Chuyển động nhiệt của các ion có thể phá hủy trật tự này.

- Các e hóa trị tách khỏi nguyên tử kim loại trở thành e tự do chuyển động hỗn loạn trong mạng tinh thể; chúng tạo thành khí e tự do choáng toàn bộ thể tích của khối kim loại.

- Điện trường E do nguồn điện ngoài sinh ra, đẩy khí e trôi ngược chiều điện trường, tạo ra dòng điện.

- Sự mất trật tự của mạng tinh thể cản trở chuyển động của e tự do, là nguyên nhân gây ra điện trở của kim loại. ⇒ Dòng điện trong kim loại là dòng chuyển dời có hướng của các e tự do dưới tác dụng của điện trường.

2. Sự phụ thuộc của điện trở suất của kim loại theo nhiệt độ: ρ = ρ0[1 + α(t - t0)] trong đó: +ρ0: điện trở suất ở t0(0C) +α là hệ số nhiệt điện trở (K-1) 3. Hiện tượng siêu dẫn: - Khi nhiệt độ hạ xuống dưới 1 nhiệt độ TC nào đó, điện trở của kim loại đó giảm đột ngột đến giá trị 0. Hiện tượng đó được gọi là hiện tương siêu dẫn.

- Khi vật dẫn ở trạng thái siêu dẫn thì điện trở của nó bằng 0.

- Ứng dụng: tạo nam châm có điện trường mạnh và không hao phí năng lượng. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV đặt vấn đề: Bản chất của dòng điện trong kim loại được nêu rõ Bước 1 trong một lý thuyết tổng quát gọi là thuyết electron về tính dẫn điện của kim loại - GV giao nhiệm vụ: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 2 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm.

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh, nhấn mạnh lại bản chất của dòng điện trong kim loại - GV đặt vấn đề mới cần tìm hiểu: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học Bước 3 tập số 2 - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm. Trong quá trình hoạt động, HS có thể sử dụng phiếu trợ giúp hoặc yêu cầu sự trợ giúp của giáo viên nếu thấy cần thiết - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học

sinh, - Từ kết quả phiếu học tập số 2, GV dẫn dắt đưa ra kiến thức mới: Bước 4 Khi nhiệt độ tăng, điện trở của kim loại tăng. Thí nghiệm chứng tỏ điện trở suất của kim loại tăng theo nhiệt độ gần đúng theo hàm bậc nhất: ρ = ρ0[1 + α(t - t0)] trong đó: +ρ0: điện trở suất ở t0(0C) +α là hệ số nhiệt điện trở (K-1) Tuy nhiên, nếu làm TN một cách chính xác, ta thấy hệ số nhiệt điện trở của mỗi kim loại không những phụ thuộc vào nhiệt độ, mà vào cả độ sạch và chế độ gia công vật liệu đó Ngày nay, hệ số nhiệt điện trở của bạch kim (platin) đã được nghiên cứu rất cẩn thận, vì người ta thường dùng dây bạch kim để làm nhiệt kế dùng trong công nghiệp.

- GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 3 - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm.

- Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh -GV yêu cầu HS trên cơ sở kết quả từ phiếu học tập số 2, hoàn thành tiếp phiếu học tập số 4 - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm. Trong quá trình hoạt động, HS có thể sử dụng phiếu trợ giúp hoặc yêu cầu sự trợ giúp của giáo viên nếu thấy cần thiết - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về hiện tượng nhiệt điện a. Mục tiêu: Tìm hiểu hiện tượng nhiệt điện là gì và một số ứng dụng của nó. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 4.Hiện tượng nhiệt điện: - Nối hai dây kim loại khác loại nhau và hàn hai đầu với nhau, một mối hàn giữ ở nhiệt độ cao, một mối hàn ở nhiệt độ thấp, thì mạch có 1 suất điện động E.

- E gọi là suất điện động nhiệt điện, và bộ 2 dây dẫn hàn 2 đầu vào nhau gọi là cặp nhiệt điện.

-Biểu thức suất điện động nhiệt điện: E = αT(T1-T2) αT: hệ số nhiệt điện động(đơn vị: V/K) - Ứng dụng của cặp nhiệt điện: đo nhiệt độ d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV cho các nhóm HS tùy vào năng lực sở trường, lựa chọn một trong Bước 1 ba phiếu học tập 5a, 5b, 5c với ba phương tiện khác nhau để hoàn thành Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 4 - Đại diện mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - Học sinh các nhóm thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí Bước 5 trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh và tổng kết lại kiến thức chính: - Nối hai dây kim loại khác loại nhau và hàn hai đầu với nhau, một mối hàn giữ ở nhiệt độ cao, một mối hàn ở nhiệt độ thấp, thì mạch có 1 suất điện động E. - E gọi là suất điện động nhiệt điện, và bộ 2 dây dẫn hàn 2 đầu vào nhau gọi là cặp nhiệt điện.

-Biểu thức suất điện động nhiệt điện: E = αT(T1-T2) αT: hệ số nhiệt điện động(đơn vị: V/K) - Cặp nhiệt điện được ứng dụng để đo nhiệt độ ở một số vị trí có nhiệt độ cao như lò nung, lò hơi, lò luyện thép,...

Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: Hệ thống lại kiến thức chính của bài học b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện

Bước 1

GV yêu cầu HS làm việc nhóm, tóm tắt kiến thức chính của bài học.

Gợi ý HS dùng bản đồ tư duy hoặc bảng để trình bày (không bắt buộc) Nhóm học sinh thực hiện nhiệm vụ tổng kết kiến thức Bước 2 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: - Tìm hiểu thêm một số ứng dụng của hiện tượng siêu dẫn, hiện Nội dung 1: Vận dụng kiến tượng nhiệt điện thức - Làm các bài tập trong SGK (trừ bài 7,8) - Ôn lại tác dụng hóa học của dòng điện và sự điện li trong SGK hóa Nội dung 2: Chuẩn bị bài học mới V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 24, 25:

DÒNG ĐIỆN TRONG CHẤT ĐIỆN PHÂN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Hiểu bản chất dòng điện trong chất điện phân, nhận biết được sự khác biệt so với dòng điện trong kim loại.

- Phát biểu và viết biểu thức định luật Fa-ra-đây.

- Nắm được các ứng dụng của hiện tượng điện phân: Luyện nhôm, mạ điện.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Quan sát, phân tích và giải thích hiện tượng .

- Xây dựng được phương án thí nghiệm nghiên cứu tính dẫn điện của chất điện phân - Lắp ráp và tiến hành được một sộ thí nghiệm đơn giản - Vận dụng định luật Fa-ra-đây giải một số bài tập.

- Giải thích được một số hiện tượng liên quan đến sự điện phân 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Bài giảng powerpoint có hình ảnh và thí nghiệm minh họa hiện tượng điện phân.

- Bộ dụng cụ thí nghiệm về dòng điện trong chất điện phân gồm: nước cất, muối, nguồn điện (6W-12V), hai điện cực, dây dẫn, điện kế - Phiếu hướng dẫn HS tự đánh giá hoặc đánh giá lẫn nhau - Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu 1: Nhận xét về tính dẫn điện của nước cất và dung dịch muối Câu 2: Biểu diễn hướng chuyển động của các ion dương Na+ và ion âm Cl- trong dung dịch muối khi có dòng điện chạy qua bình điện phân?

Câu 3: Nêu bản chất của dòng điện trong chất điện phân?

Câu 4: Hoàn thành bảng sau: Kim loại Mật độ hạt tải điện Kích thước, khối lượng hạt tải điện Sự mất trật tự của môi trường So sánh tính dẫn điện kim loại và chất điện phân:

Chất điện phân

Phiếu học tập số 2 Vì dòng điện trong chất điện phân tải điện lượng cùng với vật chất nên khối lượng chất đi đến điện cực: - Tỉ lệ thuận với điện lượng chạy qua bình điện phân - tỉ lệ thuận với khối lượng ion (hay khối lượng mol nguyên tử A của nguyên tố tạo nên ion ấy) - Tỉ lệ nghịch với điện tích của ion (hay hóa trị n của nguyên tố tạo ra ion ấy) Faraday đã tổng quát hóa các nhận xét trên thành hai định luật Faraday: Câu 1: Phát biết và viết biểu thức định luật Faraday thứ nhất?

Câu 2: Phát biểu và viết biểu thức định luật Faraday thứ hai?

Câu 3: Từ biểu thức hai định luật, rút ra công thức tính khối lượng m của chất được giải phóng ở điện cực?

Câu 4: Nêu một số ứng dụng của hiện tượng điện phân - Game powepoint: Vòng quay may mắn gồm 9 câu hỏi trắc nghiệm

Hệ thống câu hỏi sử dụng trong vòng quay: Câu 1: Theo định luật Fa-ra-đây thứ nhất thì khối lượng vật chất giải phóng ở điện cực tuân theo biểu thức m = kq. Trong đó k được gọi là đương lượng điện hóa, k có đơn vị A.C/kg.

B. kg/C. C. kg.C. D.kg/C2 Câu 2: Công thức nào sau đây là công thức đúng của định luật Fara-đây?

A.m=FAIt/n B.m = D.V C.I=mFn/(tA) D.t=mn/(AIF)

Câu 3: Đặt một hiệu điện thế U không đổi vào hai cực của bình điện phân. Xét trong cùng một khoảng thời gian, nếu kéo hai cực của bình ra xa sao cho khoảng cách giữa chúng tăng gấp 2 lần thì khối lượng chất được giải phóng ở điện cực so với lúc trước A.tăng lên 2 lần.

B.giảm đi 2 lần.

C.tăng lên 4 lần.

D.giảm đi 4 lần.

Câu 4: Cho dòng điện chạy qua bình điện phân chứa dung dịch CuSO4, có anôt bằng Cu. Biết rằng đương lượng hóa của đồng k=A/(nF) = 3,3.10-7kg/C.Để trên catôt xuất hiện 0,33 kg đồng, thì điện tích chuyển qua bình phải bằng: A.105 (C).

B.106 (C).

C.5.106 (C).

D.107 (C).

Câu 5: Cho dòng điện có cường độ 2 A chạy qua bình điện phân đựng dung dịch muối đồng có cực dương bằng đồng trong 1 giờ 4 phút 20 giây. Đương lượng gam của đồng là 32. Khối lượng đồng bám vào cực âm là A.2,65 g.

B.6,25 g.

C.2,56 g.

D.5,62 g.

Câu 6: Khi so sánh sự dẫn điện của chất điện phân và kim loại ta rút ra kết luận nào dưới đây ?

A.Kim loại dẫn điện tốt hơn chất điện phân.

B. Kim loại dẫn điện kém hơn chất điện phân.

C. Không thể so sánh sự dẫn điện của kim loại và chất điện phân.

D.Kim loại dẫn điện tốt bằng chất điện phân.

Câu 7: Khối lượng chất giải phóng ở điện cực của bình điện phân tỉ lệ với A.điện lượng chuyển qua bình.

B.thể tích của dung dịch trong bình.

C.khối lượng dung dịch trong bình.

D.khối lượng chất điện phân.

Câu 8: Một bình điện phân chứa dung dịch muối niken với hai điện cực bằng niken. Xác định khốilượng niken bám vào catôt khi cho dòng điện có cường độ 5,0 Achạy qua bình này trong khoảng thờigian 1 giờ. Đương lượng điện hóa của niken là 0,3.10−3 g.

A.1,5 kg.

B.5,4 kg.

C.1,5 g.

D.5,4 g.

Câu 9: Khi điện phân dung dịch AgNO3 với cực dương là Ag biết khối lượng mol của bạc là 108. Cường độ dòng điện chạy qua bình điện phân để trong 1 h để có 27 gam Ag bám ở cực âm là A.6,7 A. B.3,35 A. C.24124 A. D.108 A. 2. Học sinh - Ôn lại tác dụng hoá học của dòng điện và sự điện li trong SGK Hoá học - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Làm nảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về dòng điện trong chất điện phân a. Mục tiêu: - Thông qua một số ứng dụng thực tế đã biết, kích thích HS tìm hiểu về dòng điện trong chất điện phân

b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến của các nhóm d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV nêu câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ Bước 1 Câu 1:Nêu bản chất của dòng điện trong chất kim loại? Khi nào xảy ra hiện tượng siêu dẫn?

Câu 2:Nhắc lại thuyết điện li đã học bên hóa học Câu 3: Thế nào là chất điện phân?

HS suy nghĩ cá nhân tìm câu trả lời Bước 2 Cho HS quan sát một số hình ảnh: Bước 3

GV dẫn dắt vấn đề: Những năm gần đây, nhôm ngày càng được sử dụng rộng rãi trong các ngành công nghiệp điện, điện tử, công nghiệp hàng không, công nghiệp xây dựng, công nghiệp chế tạo đồ gia dụng; những đồ trang sức thường mạ vàng, bạc,...Trong các vật dụng hằng ngày như vòi nước, các vật dụng làm bằng sắt người ta thường mạ một lớp inox mỏng để chống gỉ. ⇒ Dựa vào hiện tượng gì mà họ có thể làm được như vậy? Bài hôm nay ta sẽ tìm hiểu về vấn đề này.

HS nhận thức được vấn đề cần nghiên cứu Bước 4 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về bản chất dòng điện trong chất điện phân a. Mục tiêu: - Tiến hành thí nghiệm để tìm hiểudòng điện trong chất điện phân - Hiểu được bản chất của dòng điện trong chất điện phân

- Nhận biết được sự khác biệt của dòng điện trong chất điện phân so với dòng điện trong kim loại b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Bản chất dòng điện trong chất điện phân Dòng điện trong chất điện phân là dòng chuyển dời có hướng của các ion trong điện trường.

Chất điện phân không dẫn điện tốt bằng kim loại.

Dòng điện trong chất điện phân không chỉ tải điện lượng mà còn tải cả vật chất đi theo.

Tới điện cực chỉ có các electron có thể đi tiếp, còn lượng vật chất đọng lại ở điện cực, gây ra hiện tượng điện phân. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV dẫn dắt để HS trả lời các câu hỏi: Bước 1 Câu 1: Kim loại dẫn điện, dự đoán chất điện phân có dẫn điện được không?

Câu 2: Hãy thiết kế phương án thí nghiệm để kiểm tra dự đoán này Câu 3: Nêu các dụng cụ thí nghiệm cần có?

- GV đánh giá câu trả lời của HS và giới thiệu các dụng cụ thí Bước 2 nghiệm gồm: nước cất, muối, nguồn điện (6W-12V), hai điện cực, dây dẫn, điện kế - Nêu phương án thí nghiệm và yêu cầu các nhóm tiến hành thí nghiệm kiểm tra tính dẫn điện các dung dịch: nước cất, dung dịch muối và hoàn thành phiếu học tập số 1 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 3 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và Bước 4 tổng kết kiến thức chính: Dòng điện trong chất điện phân là dòng dịch chuyển có hướng của các ion dương theo chiều điện trường và các ion âm ngược chiều điện trường.

Chất điện phân không dẫn điện tốt bằng kim loại.

Dòng điện trong chất điện phân không chỉ tải điện lượng mà còn tải cả vật chất đi theo. Tới điện cực chỉ có electron có thể đi tiếp, còn lượng chất đọng lại ở điện cực, gây ra hiện tượng điện phân.

Hoạt động 2.2: Tìm hiểu định luật Fa–ra-đay a. Mục tiêu: - Tìm hiểu về các định luật Fa-ra –day, công thức Fa-ra –day và một số ứng dụng của hiện tượng điện phân

b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 2. Các định luật Fa-ra-đây a. Định luật Fa-ra-đây thứ nhất Khối lượng vật chất được giải phóng ở điện cực của bình điện phân tỉ lệ thuận với điện lượng chạy qua bình đó. m = kq k gọi là đương lượng hoá học của chất được giải phóng ở điện cực. b. Định luật Fa-ra-đây thứ hai A Đương lượng điện hoá k của một nguyên tố tỉ lệ với đương lượng gam của nguyên tố n 1 đó. Hệ số tỉ lệ , trong đó F gọi là số Fa-ra-đây.

F 1 A k= .

F n Thường lấy F = 96500 C/mol.

Kết hợp hai định luật Fa-ra-đây, ta được công thức Fa-ra-đây : 1 A m = . .It F n m là chất được giải phóng ở điện cực, tính bằng gam.

3. Ứng dụng của hiện tượng điện phân Hiện tượng điện phân có nhiều ứng dụng trong thực tế sản xuất và đời sống như luyên nhôm, tinh luyện đồng, điều chế clo, xút, mạ điện, đúc điện, … d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - Yêu cầu HS đọc SGK và hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 4 - Đại diện mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - Học sinh các nhóm thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí Bước 5 trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 3: Luyện tập

a. Mục tiêu: HS hệ thống hóa kiến thức và vận dụng giải bài tập về định luật Faraday b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS làm việc nhóm, tóm tắt kiến thức bản chất dòng Bước 1 điện trong chất điện phân, các định luật Faraday - Nhóm học sinh thực hiện nhiệm vụ tổng kết kiến thức - GV tổ chức HS giải một số bài tập vận dụng thông qua trò chơi: Bước 2 Vòng quay may mắn Luật chơi: Lớp chia làm 4 nhóm. Mỗi nhóm xen kẽ lần lượt chọn hai câu hỏi và quay vòng quay để nhận số điểm tương ứng với các câu hỏi. Thời gian cho mỗi câu hỏi là 1 phút. Nếu trả lời đúng được nhận số điểm đã quay được. Nếu trả lời sai thì nhóm giơ tay nhanh nhất trong các nhóm còn lại được quyền trả lời. Nếu nhóm thứ hai vẫn trả lời sai thì giáo viên sẽ thông báo câu trả lời. Sau mỗi câu hỏi GV giải thích nhanh đáp án. Sau hai lượt quay, nhóm nào có số điểm cao nhất là nhóm chiến thắng Nhóm học sinh thực hiện nhiệm vụ giải bài tập thông qua trò chơi.

Bước 3 Kết thúc trò chơi, GV chọn nhóm có điểm số cao nhất để khen Bước 4 thưởng (một tràng pháo tay, điểm cộng,…)

Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: - HS tìm hiểu thêm một số ứng dụng của hiện tượng điện phân trong Vận dụng kiến thực tế thức - Làm bài tập trong SGK Nội dung 2: - Nắm kĩ nội dung bài học để chuẩn bị cho tiết bài tập Chuẩn bị bài mới V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 26:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Trả lời được các câu hỏi liên quan đến dòng điện trong kim loại và dòng điện trong chất điện phân.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến dòng điện trong kim loại.

- Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến định luật Fa-ra-đây.

- Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên Một game powepoint Cờ cá ngựa gồm 20 câu hỏi trắc nghiệm như ở phần nội dung

Phiếu học tập số 1

Câu 1: Khi nhiệt độ của khối kim loại tăng lên 2 lần thì điện trở suất của nó A.tăng 2 lần.

B.giảm 2 lần.

C.không đổi.

D.chưa đủ dữ kiện để xác định.

Câu 2: Khi chiều dài của khối kim loại đồng chất tiết diện đều tăng 2 lần thì điện trở suất của kim loại đó A.tăng 2 lần.

B.giảm 2 lần.

C.không đổi.

D.chưa đủ dữ kiện để xác định.

Câu 3: Hạt tải điện trong kim loại là A.ion dương.

B.electron tự do.

C.ion âm.

D.ion dương và electron tự Câu 4: Hiện tượng siêu dẫn là: A.Khi nhiệt độ hạ xuống dưới nhiệt độ TC nào đó thì điện trở của kim loại giảm đột ngột đến giá trị bằng không.

B.Khi nhiệt độ hạ xuống dưới nhiệt độ TC nào đó thì điện trở của kim loại tăng đột ngột đến giá trị khác không.

C.Khi nhiệt độ tăng tới nhiệt độ TC nào đó thì điện trở của kim loại giảm đột ngột đến giá trị bằng không.

D.Khi nhiệt độ tăng tới dưới nhiệt độ TC nào đó thì điện trở của kim loại giảm đột ngột đến giá trị bằng không.

Câu 5: Suất điện động nhiệt điện phụ thuộc vào: A.Hiệu nhiệt độ (T1 – T2) giữa hai đầu mối hàn.

B.Hệ số nở dài vì nhiệt α.

C.Khoảng cách giữa hai mối hàn.

D.Điện trở của các mối hàn.

Câu 6: Khi đường kính của khối kim loại đồng chất, tiết diện đều tăng 2 lần thì điện trở của khối kim loại A.tăng 2 lần.

B.tăng 4 lần.

C.giảm 2 lần.

D.giảm 4 lần.

Câu 7: Hai dây đồng hình trụ cùng khối lượng và ở cùng nhiệt độ. Dây A dài gấp đôi dây B.Điện trở của chúng liên hệ với nhau như thế nào: A.RA = RB/4 B.RA = 2RB C.RA = RB/2 D.RA = 4RB Câu 8: Hai thanh kim loại có điện trở bằng nhau. Thanh A chiều dài lA, đường kính dA; thanh B có chiều dài lB = 2lA và đường kính dB = 2dA.Điện trở suất của chúng liên hệ với nhau như thế nào: A.ρA = ρB/4 B.ρA = 2ρB C.ρA = ρB/2 D.ρA = 4ρB Câu 9: Một dây vônfram có điện trở 136Ω ở nhiệt độ 1000C, biết hệ số nhiệt điện trở α = 4,5.10-3K-1. Hỏi ở nhiệt độ 200C điện trở của dây này là bao nhiêu: A.100Ω B.150Ω C.175Ω D.200Ω Câu 10: Khi nhúng một đầu của cặp nhiệt điện vào nước đá đang tan, đầu kia vào nước đang sôi thì suất nhiệt điện của cặp là 0,860mV. Hệ số nhiệt điện động của cặp này là: A.6,8µV/K B.8,6 µV/K C.6,8V/K D.8,6 V/K Câu 11: Nối cặp nhiệt điện đồng – constantan với milivôn kế để đo suất nhiệt điện

động trong cặp. Một đầu mối hàn nhúng vào nước đá đang tan, đầu kia giữ ở nhiệt độ t0C khi đó milivôn kế chỉ 4,25mV, biết hệ số nhiệt điện động của cặp này là 42,5µV/K. Nhiệt độ t trên là: A.1000C B.10000C C.100C D.2000C Câu 12: Dùng một cặp nhiệt điện sắt – Niken có hệ số nhiệt điện động là 32,4µV/K có điện trở trong r = 1Ω làm nguồn điện nối với điện trở R = 19Ω thành mạch kín. Nhúng một đầu vào nước đá đang tan, đầu kia vào hơi nước đang sôi. Cường độ dòng điện qua điện trở R là: A.0,162mA B.0,324mA C.0,5mA D.0,081mA Câu 13: Cặp nhiệt điện sắt - Constantan có hệ số nhiệt điện động α1=50,4µV/Kvà điện trở trong là r = 0,5Ω. Nối cặp nhiệt điện này với điện kế G có điện trở R0 =19,5Ω. Đặt mối hàn thứ nhất vào trong không khí ở nhiệt t1= 270C, nhúng mối hàn thứ hai vào trong bếp điện có nhiệt độ 3270C. Cường độ dòng điện chạy qua diện kế G gần nhất với giá trị nào sau đây?

A.0,775mA. B.0,755A. C.0,755pA. D.0,755mA. Câu 14: Một cặp nhiệt điện có một mối hàn của cặp nhiệt điện này đặt trong không khí ở nhiệt độ 200 C, mối hàn còn lại nung lên đến nhiệt độ 8200 C thì cặp nhiệt điện này có suất điện động nhiệt điện 0,2 V. Hệ số nhiệt điện động của cặp nhiệt điện này là A. 25 mV/K. B. 25 µV/K. C. 52 mV/K. D. 52 µV/K. Câu 15: Dòng điện trong chất điện phân là dòng dịch chuyển có hướng của: A.các ion dương theo chiều điện trường và các ion âm ngược chiều điện trường B.các ion dương theo chiều điện trường và các ion âm, electron tự do ngược chiều điện trường C.các electron ngược chiều điện trường, lỗ trống theo chiều điện trường D.các ion và electron trong điện trường Câu 16: Độ dẫn điện của chất điện phân tăng khi nhiệt độ tăng là do: A.Chuyển động nhiệt của các phân tử tăng và khả năng phân li thành iôn tăng.

B.Số va chạm của các iôn trong dung dịch giảm.

C.Độ nhớt của dung dịch giảm làm cho các iôn chuyển động được dễ dàng hơn.

D.Cả A và B đúng.

Câu 17: Điện phân dương cực tan một muối trong một bình điện phân có cực âm ban đầu nặng 20 gam. Sau 1 h đầu hiệu điện thế giữa 2 cực là 10 V thì cực âm nặng 25 gam. Sau 2 h tiếp theo hiệu điện thế giữa 2 cực là 20 V thì khối lượng của cực âm là A.30 gam.

B.35 gam.

C.40 gam.

D.45 gam.

Câu 18: Một bình điện phân chứa dung dịch bạc nitrat có anôt bằng bạc, cường độ dòng điện chạy qua bình điện phân là 5A.Lượng bạc bám vào cực âm của bình điện phân trong 2 giờ là bao nhiêu, biết bạc có A = 108, n = 1: A.40,29g B.40,29.10-3 g C.42,9g D.42,910-3g

Câu 19: Một bình điện phân chứa dung dịch bạc nitrat có đương lượng điện hóa là 1,118.10-6kg/C.Cho dòng điện có điện lượng 480C đi qua thì khối lượng chất được giải phóng ra ở điện cực là: A.0,56364g B.0,53664g C.0,429g D.0,0023.10-3g Câu 20: Nguyên nhân gây ra hiện tượng toả nhiệt trong dây dẫn khi có dòng điện chạy qua là: A.Do năng lượng của chuyển động có hướng của electron truyền cho ion(+) khi va chạm.

B.Do năng lượng dao động của ion (+) truyền cho eclectron khi va chạm.

C.Do năng lượng của chuyển động có hướng của electron truyền cho ion (-) khi va chạm.

D.Do năng lượng của chuyển động có hướng của electron, ion (-) truyền cho ion (+) khi va chạm.

2. Học sinh - Ôn lại công thức tính liên quan đến dòng điện trong kim loại, định luật Fa-ra-đây.

- SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: - Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của dòng điện trong kim loại và dòng điện trong chất điện phân để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS nhắc lại: Bước 1 - Biểu thức thể hiện sự phụ thuộc của điện trở suất của kim loại theo nhiệt độ - Biểu thức suất điện động nhiệt điện: E = αT(T1-T2) - Công thức định luật Fa-ra-day HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Chia đội, thông qua luật chơi a. Mục tiêu: - HS chia đội chơi, nắm được luật chơi b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm:Báo cáo kết quả hoạt động nhóm và ghi chép của học sinh. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia cả lớp thành 4 đội, các đội bốc thăm màu cá ngựa của đội Bước 1

Bước 2

GV phổ biến luật chơi: Các đội xen kẽ trả lời bộ 5 câu hỏi theo màu cá ngựa của đội. Thời gian thực hiện mỗi câu là 1 phút. Mỗi câu trả lời đúng được tiến một ô. Đội nào đến cúp vàng trước là đội chiến thắng HS nắm được màu cá ngựa của đội và nắm được luật chơi Bước 3 Hoạt động 2.2: Trả lời các câu hỏi trắc nghiệm a. Mục tiêu: - Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến dòng điện trong kim loại.

- Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến định luật Fa-ra-đây.

- Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: I. NỘI DUNG Câu 1. Một dây bạch kim ở 20°C có điện trở suất 10, 6.10−8 Ω.m. Xác định điện trở suất của dây bạch kim này ở 1120°C. Cho biết điện trở suất của dây bạch kim trong khoảng nhiệt độ này tăng bậc nhất theo nhiệt độ với hệ số nhiệt điện trở không đổi bằng 3,9.10−3 K. A. 56, 9.10 −8 Ω.m.

B. 45,5.10−8 Ω.m.

C. 56,1.10−8 Ω.m.

D. 46, 3.10−8 Ω.m.

Lời giải + ρ = ρ 0 1 + α ( t − t 0 )  = 10, 6.10 −8 1 + 3, 9.10 −3 (1120 − 20 )  = 56,1.10 −8 Ω m Chọn → C Câu 2. Dựa vào quy luật phụ thuộc nhiệt độ của điện trở suất của dây kim loại, tìm công thức xác định sự phụ thuộc nhiệt độ của điện trở của một dây kim loại có độ dài ℓ và tiết diện đều S. Giả thiết trong khoảng nhiệt độ ta xét, độ dài và tiết diện của dây kim loại không thay đổi.

Lời giải RS ℓ RS R 0S = 1 + α ( t − t 0 )  ⇔ R = R 0 1 + α ( t − t 0 )  Mà: ρ = ρ0 1 + α ( t − t 0 )  ⇒ ℓ ℓ  Câu 3. Một bóng đèn 220V − 100W có dây tóc làm bằng Vonfram. Khi sáng bình thường thì ℓ S

Từ công thức: R = ρ ⇒ ρ =

nhiệt độ của dây tóc bóng đèn là 2000o C. Biết nhiệt độ của môi trường là 20o C và hệ số nhiệt điện trở của Vonfram là α = 4,5.10−3 K −1. Điện trở của bóng đèn khi thắp sáng bình thường và khi không thắp sáng lần lượt là A. 560 Ω và 56, 9 Ω.

B. 460 Ω và 45,5 Ω.

C. 484 Ω và 48,8 4 Ω.

D. 760 Ω và 46,3 Ω.

Lời giải + Khi thắp sáng điện trở của bóng đèn: Pd =

U 2d U 2 2202 ⇒R= d = = 484 Ω R Pd 100

+ R = R 0 1 + α ( t − t 0 )  ⇒ 484 = R 0 1 + 4, 5.10 −3 ( 2000 − 20 )  ⇒ R 0 = 48,84 Ω Chọn → C

Câu 4. Một bóng đèn 220V − 40W có dây tóc làm bằng vônfram. Điện trở của dây tóc bóng đèn ở 20o C là R 0 = 12Ω. Cho biết hệ số nhiệt điện trở của vonfram là α = 4, 5.10−3 K −1. Nhiệt độ của dây tóc khi bóng đèn sáng bình thường A. 2020o C. B. 2220o C. Lời giải + Khi thắp sáng điện trở của bóng đèn: Pd =

C. 2120o C.

D. 1980o C.

U d2 U 2 2202 ⇒R= d = = 1210 Ω R Pd 40

+ R = R 0 1 + α ( t − t 0 )  ⇒ 1210 = R 0 1 + 4, 5.10 −3 ( t − 20 )  ⇒ t = 2020 0 C Chọn → A Câu 5. Khi cho dòng điện chạy qua một sợi dây thép thì nhiệt độ của sợi dây này tăng thêm 250o C và điện trở của nó tăng gấp đôi. Xác định hệ số nhiệt điện trở của một sợi dây thép này.

A. 0, 004K −1.

B. 0, 002 K −1.

C. 0, 04 K −1.

D. 0, 005 K −1.

Lời giải +

R2 ≈ 1 + α ( t 2 − t1 ) ⇒ 2 = 1 + α.250 ⇒ α = 0, 004K −1 R1

Chọn → A Câu 6. Một mối hàn của cặp nhiệt điện có hệ số nhiệt điện động α T = 65µV/K được đặt trong không khí ở 20°C còn mối hàn kia được nung nóng đến nhiệt độ 320°G. Suất điện động nhiệt điện của cặp nhiệt điện là A. 0,0165 V. B. 0,02925 V. C. 0,039 V. D. 0,0195 V. Lời giải + E = αT ( T2 − T1 ) = 0,0195 V Chọn → D. Câu 7. Một mối hàn của cặp nhiệt điện nhúng vào nước đá đang tan, mối hàn kia được nhúng vào hơi nước sôi. Dùng milivôn kế đo được suất nhiệt điện động của cặp nhiệt điện là 4, 25mV . Hệ số nhiệt điện động của cặp nhiệt điện là A. 42,5.10−6 V/K.

B. 4, 25.10 −6 V/K.

C. 42, 5.10−3 V/K. Lời giải

D. 42, 5.10−3 V/K.

+ Ta có: E = α T ( T2 − T1 ) ⇒ α T =

E = 42,5.10−6 V/K T2 − T1

Chọn → A. Câu 8. Đương lượng điện hóa của niken k = 0,3.10−3 g / C, Một điện lượng 5 C chạy qua bình điện phân có anốt bằng niken thì khối lượng của niken bám vào catốt là A. 6.10−3 g.

B. 6.10 −4 g.

C. 1, 5.10−3 g.

D. 1, 5.10 −4 g.

Lời giải + m = kq = 0, 3.10−3.5 = 1, 5.10−3 g Chọn → C

Câu 9.Đương lượng điện hóa của đồng là k = 3,3.10−7 kg/C. Muốn cho trên catốt của bình điện phân chứa dung dịch CuSO4 , với cực dương bằng đồng xuất hiện 1, 65 g. đồng thì điện lượng chạy qua bình phải là A. 5.103 C. B. 5.104 C. Lời giải m = kq ⇒ q =

C. 5.105 C.

D. 5.106 C.

m 1, 65 = = 5.103 C −4 k 3, 3.10

Chọn → A Câu 10. Khi điện phân dung dịch nhôm ôxit Al 2 O3 nóng chảy, người ta cho dòng điện cường độ 20 kA chạy qua dung dịch này tương ứng với hiệu điện thế giừa các điện cực là 5, 0 V. Nhôm có khối lượng mol là A = 27 g/mol và hóa trị n = 3. Để thu được 1 tấn nhôm thời gian điện phân và lượng điện năng đã tiêu thụ lần lượt là A. 7, 2 ngày và 53,6 MJ. B. 6, 2 ngày và 53,6 MJ. C. 7, 2 ngày và 54,6 MJ. D. 6, 2 ngày và 54,6 MJ. Lời giải 1A 1 27 4825000 1 It ⇒ 106 = .20.103 t ⇒ t = . = 6, 2 ngày Fn 96500 3 9 86400 4825000 + Q = UIt = 5.20.103. = 5,36.1010 J 9 Chọn → B Câu 11. Người ta muốn bóc một lớp đồng dày d = 10 µm trên một bản đồng diện tích + m=

S = 1cm 2 bằng phương pháp điện phân. Cường độ dòng điện là 0,01 A. Biết đương lượng

gam của đồng là 32 g/mol. khối lượng riêng của đồng là 8900 kg/m 3 . Thời gian cần thiết để bóc được lớp đồng là A. 45 phút.

B. 2684 phút.

C. 22 phút.

D. 1342 phút.

Lời giải 1A 1A m = VD = dSD It → dSD = It Fn Fn 1 64 ⇒ 10.10−6.10−4.8900.103 = . .0, 01.t ⇒ t = 2684s = 45 phút.

96500 2 Chọn → A + m=

Câu 12. Chiều dày của một lớp niken phủ lên một tấm kim loại là h = 0,00496 cm sau khi điện phân trong 30 phút. Diện tích mặt phủ của tấm kim loại là S = 30 cm2 . Biết niken có A = 58, n = 2 và có khối lượng riêng là D = 8,9 g/cm 3 . Cường độ dòng điện chạy qua bình

điện phân là A. 1,96 A.

B. 2,85 A.

Lời giải 1A 1A m = VD = dSD It → dSD = It Fn Fn 1 58 ⇒ 0, 00496.30.8,9 = . .I.30.60 ⇒ I = 2, 45A 96500 2 Chọn → D + m=

C. 2, 68 A.

D. 2, 45 A.

Câu 13.Nguyên nhân gây ra điện trở của kim loại là sự va chạm của: A. Các electron tự do với chỗ mất trật tự của ion dương nút mạng.

B. Các electron tự do với nhau toong quá trình chuyển động nhiệt hỗn loạn.

C. Các ion dương nút mạng với nhau trong quá trình chuyển động nhiệt hỗn loạn.

D. Các ion dương chuyển động định hướng dưới tác dụng của điện trường với các electron.

Lời giải Nguyên nhân gây ra nó là sự va chạm của các electron tự do với chỗ mất trật tự của ion dương nút mạng Chọn → A Câu 14. Chọn một đáp án đúng: A. Điện trở dây dẫn bằng kim loại giảm khi nhiệt độ tăng.

B. Dòng điện trong kim loại là dòng chuyển dời của các electron.

C. Dòng điện trong kim loại là dòng chuyển dời có hướng của các ion.

D. Kim loại dẫn điện tốt vì mật độ electron trong kim loại lớn.

Lời giải + A sai vì điện ưở dây dẫn kim loại tăng khi tăng nhiệt độ. + B sai vì dòng điện trong kim loại là dòng chuyển rời có hướng của các electron tự do. + C sai. + D đúng vì mật độ electron trong kim loại lớn nên kim loại dẫn điện tốt.

Chọn → D Câu 15. Chọn một đáp án sai: A. Dòng điện qua dây dẫn kim loại gây ra tác dụng nhiệt.

B. Hạt tải điện trong kim loại là ion.

C. Hạt tải điện toong kim loại là electron tự do.

D. Dòng điện toong kim loại tuân theo định luật Ôm khi giữ ở nhiệt độ không đổi.

Lời giải + Hạt tải điện trong kim loại là các electron tự do không phải là ion.

Chọn → B Câu 16. Một dây vônfram có điện trở 136 Ω ở nhiệt độ 100° C, biết hệ số nhiệt điện trở α = 4,5.10−3.K −1 . Hỏi ở nhiệt độ 20° C điện trở của dây này là bao nhiêu?

A. 100 Ω.

Lời giải

B. 150 Ω.

+ R = R0 1+ α ( T − T0 )  ⇒ R0 =

C. 175 Ω.

D. 200 Ω.

136 = 100 Ω.

1 + 4,5.10−3.80

Chọn → A Câu 17. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc của suất nhiệt điện động vào hiệu nhiệt độ giữa hai mối hàn của cặp nhiệt điện sắt − constantan như hình vẽ. Hệ số nhiệt điện động của cặp này là A. 52µ V/K. B. 52V/K. C. 5, 2µ V/K. D. 5, 2 V/K.

ξ(mV)

3

2, 08

2 1

O

TK

10 20 30 40 50

Lời giải

ξ 2,08.10−3 αT = = = 5,2.10−5 V/K = 52µV/K. 40 40 Chọn → A Câu 18. Chọn một đáp án sai: A. Suất điện động suất hiện trong cặp nhiệt điện là do chuyên động nhiệt của hạt tải điện trong mạch có nhiệt độ không đồng nhất sinh ra B. Cặp nhiệt điện bằng kim loại có hệ số nhiệt điện động lớn hơn của bán dẫn.

C. Cặp nhiệt điện bằng kim loại có hệ số nhiệt điện động nhỏ hơn của bán dẫn.

D. Hệ số nhiệt điện động phụ thuộc vào bản chất chất làm cặp nhiệt điện.

Lời giải + Cặp nhiệt điện làm từ 2 thanh bán dẫn có hệ số nhiệt điện động lớn hơn hàng trăm lần so với kim loại.

Chọn → B Câu 19. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc giữa khối lượng chất giải phóng ra ở điện cực của bình điện phân và điện lượng tải qua bình. Đương lượng điện hóa của chất điện phân trong bình này là: A. 11,18.10−6 kg/C B. 1,118.10−6 kg/C −6 C. 1,118. 10 kg.C D. 11,18.10−6 kg.C

m(10−4 kg) 2, 236

2

Q(C) O

200

Lời giải m 2, 236.10−4 k = = = 1,118.10−6 kg / C + q 200 Câu 20. Bình điện phân có anốt làm bằng kim loại của chất điện phân có hóa trị 2. Cho dòng điện 0,2A chạy qua bình trong 16 phút 5 giây thì có 0,064g chất thoát ra ở điện cựcKim loại dùng làm anot của bình điện phân là: A. niken B. sắt C. đồng D. kẽm Lời giải 1 A mFn 0,064.96500.2 = = 64 ⇒ Kim loại là Cu. + m = . .It ⇒ A = F n It 0,2.965 d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện Các đội lần lượt trả lời các câu hỏi trong bộ câu hỏi ứng với màu cá Bước 1 ngựa của đội

Bước 2

Sau mỗi câu hỏi, GV giải thích nhanh đáp án cho HS. GV hướng dẫn HS những câu đội trả lời sai Thông báo đội giành chiến thắng và có hình thức tuyên dương, khen Bước 3 thưởng (tuyên dương trước lớp, một tràng pháo tay, điểm cộng,…)

Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: Hoàn thành phiếu học tập số 1 Vận dụng kiến thức Nội dung 3: Tìm hiểu về hiện tượng sét trong tự nhiên Chuẩn bị cho tiêt sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 27:

DÒNG ĐIỆN TRONG CHẤT KHÍ I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Thiết kế được phương án thí nghiệm kiểm tra về dự đoán sự dẫn điện trong chất khí ở điều kiện thường và khi bị kích thích - Nắm được bản chất của dòng điện trong chất khí - Định nghĩa được quá trình dẫn điện tự lực trong chất khí 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Rèn luyện kĩ năng tự thu thập thông tin khi đọc tài liệu - Rèn luyện kĩ năng giải thích các hiện tượng vật lí liên quan 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Video mô phỏng tích điện cho điện nghiệm - 4 bộ thí nghiệm dòng điện trong chất khí gồm: + Bộ nguồn AC-DC 100V + Điện kế G + Đèn cồn + Hai bản kim loại đóng vai trò là tụ điện - Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Các công tắc điện trong gia đình, khi cắt điện chỉ cần tạo một khe không khí rộng khoảng vài milimet giữa hai tiếp điểm

Trên các đường dây tải điện, người ta chỉ dùng các cọc sứ để ngăn không cho điện truyền từ dây dẫn vào cột điện, mà không cần làm gì để ngăn điện truyền từ dây này sang dây khác qua không khí

Câu hỏi: Chất khí có dẫn điện không? Tại sao?

Phiếu học tập số 2 Xem video mô phỏng thí nghiệm tích điện cho điện nghiệm và trả lời câu hỏi: Câu 1: Hiện tượng gì xảy ra khi tích điện điện nghiệm? giải thích?

Câu 2: Góc của hai lá kim loại thay đổi như thế nào sau một thời gian? Điều đó chứng tỏ điều gì?

Câu 3: Dự đoán nguyên nhân nào làm suy giảm điện tích của điện nghiệm?

Câu 4: Điện tích điện nghiệm suy giảm chứng tỏ điều gì?

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Hãy đề xuất phương án làm xuất hiện các hạt tải điện ở không khí Câu 2: Hãy thiết kế phương án thí nghiệm kiểm tra tính dẫn điện của không khí trong hai trường hợp: - Không khí ở điều kiện thường - Không khí đã được kích thích để có các hạt tải điện?

Câu 2: Nêu các dụng cụ thí nghiệm cần có?

Câu 3:Tiến hành thí nghiệm kiểm tra tính dẫn điện của chất khí trong hai trường hợp: - Không khí ở điều kiện thường?

- Không khí khi bị kích thích Câu 4: Nhận xét về kết quả thu được? Giải thích?

Phiếu trợ giúp phiếu học tập số 3 Dùng hai bản kim loại nối với nguồn điện để tạo thành hai bản tụ điện, tạo ra điện trường trong không khí

Kích thích để không khí giữa hai bản tụ có điện tích (đốt nóng hoặc dùng các tia bức xạ kích thích)

Dùng điện kế để kiểm tra dòng điện

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Biểu diễn hướng chuyển động của ion âm, ion dương, electron của lớp không khí giữa hai bản tụ khi đặt vào đó một điện trường?

Câu 2: Nêu bản chất của dòng điện trong chất khí?

Câu 3: Khi mất tác nhận ion hóa, chất khí có dẫn điện nữa không?

- Trò chơi lật mảnh ghép với 6 câu hỏi luyện tập

Các câu hỏi trong trò chơi: Câu 1: Bản chất dòng điện trong chất khí là: A.Dòng chuyển dời có hướng của các iôn dương theo chiều điện trường và các iôn âm, electron ngược chiều điện trường.

B.Dòng chuyển dời có hướng của các iôn dương theo chiều điện trường và các iôn âm ngược chiều điện trường.

C.Dòng chuyển dời có hướng của các iôn dương theo chiều điện trường và các electron ngược chiều điện trường.

D.Dòng chuyển dời có hướng của các electron theo ngược chiều điện trường.

Câu 2: Phát biểu nào sau đây là đúng?

A.Hạt tải điện trong chất khí chỉ có các các iôn dương và ion âm.

B.Dòng điện trong chất khí tuân theo định luật Ôm.

C.Hạt tải điện cơ bản trong chất khí là electron, iôn dương và iôn âm.

D.Cường độ dòng điện trong chất khí ở áp suất bình thường tỉ lệ thuận với hiệu điện thế.

Câu 3: Chọn phát biểu đúng A. Không khí là chất điện môi trong mọi điều kiện B. Không khí có thể dẫn điện trong mọi điều kiện C. Chất khí chỉ dẫn điện khi có tác nhân ion hoá D. Chất khí chỉ dẫn điện khi bị đốt nóng Câu 4: Quá trình dẫn điện nào dưới đây của chất khí là quá trình dẫn điện không tự lực ?

A. Quá trình dẫn điện của chất khí khi không có tác nhân ion hoá.

B. Quá trình dẫn điện của chất khí đặt trong điện trường mạnh.

C. Quá trình dẫn điện của chất khí trong đèn ống.

D. Quá trình dẫn điện của chất khí nhờ tác nhân ion hoá.

Câu 5: Hiện tượng nào sau đây không phải hiện tượng phóng điện trong chất khí?

A.dòng điện chạy qua thủy ngân.

B.Sét.

C.hồ quang điện.

D.đánh lửa ở buzi.

Câu 6: Khi đốt nóng chất khí, nó trở nên dẫn điện vì A.vận tốc giữa các phân tử chất khí tăng.

B.khoảng cách giữa các phân tử chất khí tăng.

C.các phân tử chất khí bị ion hóa thành các hạt mang điện tự do.

D.chất khí chuyển động thành dòng có hướng.

2. Học sinh - Ôn lại kiến thức về chuyển động của các phân tử khí SGkVL 10 - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Làm nảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về dòng điện trong chất khí a. Mục tiêu: - Kiểm tra kiến thức cũ, chuẩn bị điều kiện xuất phát để nghiên cứu kiến thức mới - Từ hiện tượng sét trong thiên nhiên, kích thích HS tìm hiểu giải thích nguyên nhân của hiện tượng b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến của các nhóm. d. Tổ chức thực hiện:

Bước thực hiện Bước 1

Nội dung các bước

GV nêu câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ: - Nêu điều kiện để có dòng điện trong một môi trường - Bản chất của dòng điện trong chất điện phân và trong kim loại HS suy nghĩ cá nhân tìm câu trả lời Bước 2 GV đặt vấn đề: Trong các cơn mưa dông ta thường thấy có sét. Vậy Bước 3 thực chất sét là gì? Ta sẽ tìm hiểu qua bài hôm nay.

HS nhận thức được vấn đề cần nghiên cứu Bước 4 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về bản chất của dòng điện trong chất khí a. Mục tiêu: - Thiết kế được phương án thí nghiệm kiểm tra về dự đoán sự dẫn điện trong chất khí ở điều kiện thường và khi bị kích thích - Nắm được bản chất của dòng điện trong chất khí b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 1. Bản chất dòng điện trong chất khí Chất khí không dẫn điện vì các phân tử khí đều ở trạng thái trung hoà điện, trong chất khí không có các hạt tải điện.

Khi dùng ngọn đèn ga để đốt nóng chất khí hoặc chiếu vào chất khí chùm bức xạ tử ngoại thì trong chất khí xuất hiện các hạt tải điện là các ion dương, ion âm và các electron tự do.Ngọn lửa ga, tia tử ngoại của đèn thuỷ ngân được gọi là tác nhân ion hoá.

Dòng điện trong chất khí là dòng chuyển dời có hướng của các ion dương theo chiều điện trường và các ion âm, các electron ngược chiều điện trường.

Khi mất tác nhân ion hóa, các ion dương, ion âm, và electron trao đổi điện tích với nhau hoặc với điện cực để trở thành các phân tử khí trung hoà, nên chất khí trở thành không dẫn điện, do đó quá trình dẫn điện trên gọi là quá trình dẫn điện không tự lực d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 1 - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và tổng kết kiến thức: Chất khí không dẫn điện vì các phân tử khí đều ở trạng thái trung hoà điện, trong chất khí không có các hạt tải điện.

- Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 2 - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều

nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh.

-Giáo viên đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và tổng kết kiến thức: Thực ra chất khí không phải tuyệt đối không dẫn điện. Từ thí nghiệm trên ta thấy, góc hai lá kim loại giảm dần, chứng tỏ điện tích trữ trong điện nghiệm mất đần, có nghĩa là một số điện tích trong điện nghiệm đã truyền qua không khí ở điều kiện thường đến các vật khác - GV giao nhiệm vụ mới: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 3 Bước 3 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm. Trong quá trình hoạt động, HS có thể sử dụng các phiếu trợ giúp hoặc yêu cầu sự trợ giúp của giáo viên nếu thấy cần thiết - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và tổng kết lại kiến thức chính: + Bình thường chất khí hầu như không dẫn điên, trong chất khí có rất ít hạt tải điện + Khi có các tác nhân ion hóa như ngọn lửa ga, tia tử ngoại,.. chất khí bị ion hóa, xuất hiện các hạt tải điện: ion dương, ion âm và các electron tự do - GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 4 Bước 4 - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh, nhấn mạnh bản chất của dòng điện trong chất khí Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về quá trình phóng điện tự lực trong chất khí a. Mục tiêu: - Nắm được thế nào là quá trình dẫn điện tự lực trong chất khí b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 2. Quá trình dẫn điện tự lực trong chất khí

Quá trình dẫn điện của chất khí có thể tự duy trì, không cần ta chủ động tạo ra hạt tải điện, gọi là quá trình dẫn điện (phóng điện) tự lực. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV thông báo: Bước 1 - Quá trình dẫn điện mà ta vừa mô tả ở trên là quá trình dẫn điện không tự lực. Chất khí chỉ dẫn điện được khi ta dùng các tác nhân ion hóa để kích thích làm xuất hiện các hạt tải điện. Khi mất tác nhân ion hóa, các ion âm, ion dương và electron lại trao đổi điện tích với nhau hoặc với điện cực để trở thành các phân tử khí trung hòa, chất khí lại không dẫn được điện - Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp, quá trình dẫn điện của chất khí có thể tự duy trì, ta không cần chủ động tạo ra các hạt tải điện. Ví dụ như sét, hồ quang,.. là những trường hợp phóng điện tự lực trong thực tế HS tiếp nhận kiến thức bài học Bước 2 Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: - HS hệ thống hóa kiến thức chính của bài học b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS làm việc nhóm, tóm tắt kiến thức những nội dung Bước 1 chính của bài học Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 - GV tổ chứccho HS trả lời một số câu hỏi trắc nghiệm để hệ thống Bước 3 lại kiến thức bài học thông qua trò chơi: Lật mảnh ghép Mỗi HS chọn một mảnh ghép và trả lời câu hỏi tương ứng với mảnh Bước 4 ghép đó Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: - Trả lời các câu hỏi trong SGK Nội dung: Vận dụng kiến - Tìm hiểu thêm các trường hợp phóng điện tự lực trong chất khí như

thức

tia lửa điện (sét trong tự nhiên), hồ quang điện (xuất hiện khi hàn điện,…)

V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 28:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức Trả lời được các câu hỏi liên quan đến dòng điện trong kim loại và dòng điện trong chất điện phân, dòng điện trong chất khí.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến dòng điện trong kim loại.

- Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến định luật Fa-ra-đây.

- Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu 1: Khi cho dòng điện chạy qua một sợi dây thép thì nhiệt độ của sợi dây này tăng thêm 250o C và điện trở của nó tăng gấp đôi. Xác định hệ số nhiệt điện trở của một sợi dây thép này.

A. 0, 004K −1.

B. 0, 002 K −1.

C. 0, 04 K −1.

D. 0, 005 K −1.

Câu 2: Dây tóc của bóng đèn 220V − 200W khi sáng binh thường ở nhiệt độ 2500o C có điện trở lớn gấp 10,8 lần so với điện trở ở 100o C. Hệ số nhiệt điện trở α và điện trở R 0 của dây tóc ở 100o C lần lượt là

A. 4,1.10−3 K −1 và 22, 4 Ω.

B. 4,3.10−3 K −1 và 45,5 Ω.

C. 4,1.10 −3 K −1 và 45,5 Ω.

D. 4,3.10−3 K −1 và 22, 4 Ω.

Câu 3: Một mối hàn của cặp nhiệt điện có hệ số nhiệt điện động α T = 65µV/K được đặt trong không khí ở 20 °C còn mối hàn kia được nung nóng đến nhiệt độ 320°G. Suất điện động nhiệt điện của cặp nhiệt điện là A. 0,0165 V. B. 0,02925 V. C. 0,039 V. D. 0,0195 V. Câu 4: Một bình điện phân chứa dung dịch bạc nitrat có anôt bằng bạc, cường độ dòng điện chạy qua bình điện phân là 5A. Lượng bạc bám vào cực âm của bình điện phân

trong 2 giờ là bao nhiêu, biết bạc có A = 108, n = l: A. 40,29g B. 40,29.10−3g C. 42,9gD. 42,910−3g Câu 5: Một bình điện phân chứa dung dịch muối kim loại có điện cực làm bằng chính kim loại đó. Cho dòng điện 0, 25 A chạy qua trong 1 giờ thấy khối lượng catot tăng xấp xỉ 1g . Hỏi các điện cực làm bằng gì trong các kim loại: sắt A1 = 56, n1 = 3 ; đồng A 2 = 64, n 2 = 2 ; bạc A 3 = 108, n 3 = 1 và kẽm A 4 = 65, 5, n 4 = 2 .

A. sắt.

B. đồng.

C. bạC.

D. kẽm.

Phiếu học tập số 2 Câu 1:Cho mạch điện như hình vẽ. Trong đó E1 = 6 V; E 2 = 2 V r1 = r2 = 0,4 Ω; Đèn Đ loại 6 V - 3 W ; R 1 = 0,2 Ω; R 2 = 3 Ω; R 3 = 4 Ω ; R B = 1 Ω và là bình điện phân đựng dung dịch AgNO3 , có cực E 2 , r2 E1 , r1 dương bằng Ag. Tính: M A

a. Cường độ dòng điện chạy trong mạch chính.

A. 0,5 A. B. 1 A. C. 1,5 A. D. 2 A.

B

R1 C

D

b. Lượng Ag giải phóng ở cực âm của bình điện N phân trong thời gian 2 giờ 8 phút 40 giây. Biết R2 RB Ag có n = 1 và có A = 108.

A. 6,48 kg.

B. 3,24 kg.

C. 6,48 g.

D. 3,24 g. c. Hiệu điện thế giữa hai điểm M và N. A. 3,15 V. B. -3,15 V. C. 6,3 V. D. -6,3 V. Câu 2:Khi “Khảo sát hiện tượng nhiệt điện”, các két quả đo giá trị suất điện động nhiệt điện và hiệu nhiệt độ ( T1 − T2 ) tương ứng giữa hai mối hàn của cặp nhiệt điện sắt Constantan được ghi trong bảng số liệu dưới đây: 10 20 30 T1 − T2 ( K ) 0 ξ ( mV )

0

0,52

1,05

1,56

40

50

2,07

2,62

Dựa vào bảng số liệu này, hãy vẽ đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc của suất điện động nhiệt điện vào hiệu nhiệt độ giữa hai mối hàn của cặp nhiệt điện sắt - constantan được khảo sát ở trên, từ đó xác định hệ số nhiệt điện động của cặp nhiệt này.

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Dòng điện trong chất khí là dòng chuyển dời có hướng của A.các ion dương và electron tự do.

B.ion âm và các electron tự do.

C.ion dương và ion âm.

D.ion dương, ion âm và electron tự do.

Câu 2:Một mối hàn của một cặp nhiệt điện có αT = 48(µV/K) được đặt trong không khí ở 200C, còn mối hàn kia được nung nóng đến nhiệt độ toK, suất điện động nhiệt điện của cặp nhiệt điện khi đó là E = 6 (mV). Nhiệt độ của mối hàn còn lại là: A.1250C. B.3980K.

C.4180K. D.1450C Câu 3:Cực âm của một bình điện phân dương cực tan có dạng một lá mỏng. Khi dòng điện chạy qua bình điện phân trong 1 h thì cực âm dày thêm 1mm. Để cực âm dày thêm 2 mm nữa thì phải tiếp tục điện phân cùng điều kiện như trước trong thời gian là A.1 h.

B.2 h.

C.3 h.

D.4 h.

0 Câu 4:Ở 20 C điện trở suất của bạc là 1,62.10-8 Ω.m. Biết hệ số nhiệt điện trở của bạc là 4,1.10-3 K-1. Ở 330 K thì điện trở suất của bạc là A.1,866.10-8 Ω.m.

B.3,679.10-8 Ω.m.

C.3,812.10-8 Ω.m.

D.4,151.10-8 Ω.m Câu 5:Một sợi dây bằng nhôm có điện trở 120Ω ở nhiệt độ 200C, điện trở của sợi dây đó ở 1790C là 211,548Ω. Hệ số nhiệt điện trở của nhôm là: A.4,8.10-3K-1 B.4,4.10-3K-1 C.4,3.10-3K-1 D.4,1.10-3K-1 Câu 6:Một mối hàn của một cặp nhiệt điện có hệ số αT được đặt trong không khí ở 200C, cũn mối hàn kia được nung nóng đến nhiệt độ 5000C, suất điện động nhiệt điện của cặp nhiệt khi đó là E = 6 (mV). Hệ số αT khi đó là: A.1,25.10-4 (V/K) B.12,5 (µV/K) C.1,25 (µV/K) D.1,25(mV/K) Câu 7: Một bình điện phân đựng dung dịch AgNO3, cường độ dòng điện chạy qua bình điện phân là I = 1 (A). Cho AAg=108 (đvc), nAg= 1. Lượng Ag bám vào catốt trong thời gian 16 phút 5 giây là: A.1,08 (mg).

B.1,08 (g).

C.0,54 (g).

D.1,08 (kg).

Câu 8:Một bình điện phân dung dịch CuSO4 có anốt làm bằng đồng, điện trở của bình điện phân R = 8 (Ω), được mắc vào hai cực của bộ nguồn E = 9 (V), điện trở trong r =1 (Ω). Khối lượng Cu bám vào catốt trong thời gian 5 h có giá trị là: A.5 (g).

B.10,5 (g).

C.5,97 (g).

D.11,94 (g).

Câu 9:Tính chất nào sau đây không phải của kim loại: A.điện trở suất lớn.

B.mật độ electron lớn.

C.độ dẫn suất lớn.

D.dẫn điện tốt.

Câu 10: Dòng điện trong kim loại có chiều từ: A.Nơi có điện thế cao đến nơi có điện thế thấp.

B.Cùng chiều chuyển động của các electron.

C.Nơi có điện thế thấp đến nơi có điện thế cao.

D.Cùng chiều chuyển động của các hạt nhân.

Câu 11:Khi cho dòng điện không đổi chạy qua bình điện phân CuSO4 trong thời gian 96500 giây, khối lượng đồng bám vào điện cực là 16 g. Khối lượng mol của nguyên tử đồng là 64 g/mol. Cường độ dòng điện chạy qua bình điện phân bằng A.1.5 A. B.10-3 A. C.0,5 A. D.1 A. Câu 12:Khi nhiệt độ của một dây dẫn kim loại tăng 4 lần thì điện trở suất của vật dẫn đó luôn

A.tăng 4 lần.

B.giảm 4 lần.

C.không đổi.

D.tăng.

Câu 13:Nguyên nhân gây ra điện trở của dây dẫn kim loại là A.do sự va chạm của các ion dương ở các nút mạng với nhau.

B.do sự va chạm của các electron với nhau.

C.do sự chuyển động có hướng của các ion.

D.do sự va chạm của các electron với các ion dương ở các nút mạng.

Câu 14: Ở nhiệt độ 250C điện trở của một thanh kim loại là 2,5Ω. Hỏi nhiệt độ phải bằng bao nhiêu để điện trở của nó bằng 3,0Ω. Nếu hệ số nhiệt điện trở là 5.10-3K-1.

A.650C. B.550C. C.450C. D.350C. Câu 15: Điện phân dung dịch CuSO4 trong 16phút 5giây thu được 0,48g Cu. Hỏi cường độ dòng điện qua bình bầng bao nhiêu?

A.1,5A B.2A C.2,5A D.3A Câu 16: Một thanh kim loại có điện trở 10Ω khi ở 200C, khi nhiệt độ là 1000C thì điện trở của nó là 12Ω. Hỏi hệ số nhiệt điện trở của kim loại đó bằng bao nhiêu?

A.2,5.10-3K-1.

B.2.10-3K-1.

C.5.10-3K-1.

D.10-3K-1.

Câu 17: Điều kiện để có dòng điện là A.phải có nguồn điện.

B.phải có vật dẫn điện.

C.phải có hiệu điện thế.

D.phải có hiệu điện thế đặt vào hai đầu vật dẫn điện.

Câu 18: Một dây bạch kim ở 200C có điện trở suất10,6.10-8 Ωm. Tính điện trở suất của dây bạch kim này ở 11200C.Gỉa thiết điện trở suất của dây bạch kim trong khoảng nhiệt độ này tăng bậc nhất theo nhiệt độ với hệ số nhiệt điện trở không đổi là α=3,9.103 -1 K .

A. 56,9.10-8 Ωm.

B.45,5.10-8 Ωm.

C.56,1.10-8 Ωm.

D.46,3.10-8 Ωm.

Câu 19: Khi tăng nhiệt độ thì điện trở của kim loại sẽ: A.Tăng tuyến tính.

B.Tỷ lệ thuận.

C.Tỷ lệ nghịch.

D.Giảm tuyến tính.

2. Học sinh - Ôn lại công thức tính liên quan đến dòng điện trong kim loại, định luật Fa-ra-đây.

- SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: - Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước

hiện Bước 1

GV yêu cầu HS nhắc lại - Biểu thức thể hiện sự phụ thuộc của điện trở suất của kim loại theo nhiệt độ - Biểu thức suất điện động nhiệt điện: E = αT(T1-T2) - Công thức định luật Fa-ra-day HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài tập trắc nghiệm a. Mục tiêu: - Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến dòng điện trong kim loại.

- Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến định luật Fa-ra-đây.

- Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Câu 1: Khi cho dòng điện chạy qua một sợi dây thép thì nhiệt độ của sợi dây này tăng thêm 250o C và điện trở của nó tăng gấp đôi. Xác định hệ số nhiệt điện trở của một sợi dây thép này.

A. 0, 004K −1.

B. 0, 002 K −1.

C. 0, 04 K −1.

D. 0, 005 K −1.

Lời giải +

R2 ≈ 1 + α ( t 2 − t1 ) ⇒ 2 = 1 + α.250 ⇒ α = 0, 004K −1 R1

Chọn → A Câu 2: Dây tóc của bóng đèn 220V − 200W khi sáng binh thường ở nhiệt độ 2500o C có điện trở lớn gấp 10,8 lần so với điện trở ở 100o C. Hệ số nhiệt điện trở α và điện trở R 0 của dây tóc ở 100o C lần lượt là A. 4,1.10−3 K −1 và 22, 4 Ω.

C. 4,1.10 −3 K −1 và 45,5 Ω.

Lời giải

B. 4,3.10−3 K −1 và 45,5 Ω.

D. 4,3.10−3 K −1 và 22, 4 Ω.

+ Khi thắp sáng điện trở của bóng đèn: ⇒ R1 =

+

Pd =

U d2 U 2 2202 ⇒R= d = = 242 Ω R Pd 200

R = 22, 4 Ω 10,8

R2 ≈ 1 + α ( t 2 − t1 ) ⇒ 10,8 = 1 + α ( 2500 − 100 ) ⇒ α = 4,1.10 −3 K −1 R1

Chọn → A Câu 3: Một mối hàn của cặp nhiệt điện có hệ số nhiệt điện động α T = 65µV/K được đặt trong không khí ở 20 °C còn mối hàn kia được nung nóng đến nhiệt độ 320°G. Suất điện động nhiệt điện của cặp nhiệt điện là A. 0,0165 V. B. 0,02925 V. C. 0,039 V. D. 0,0195 V. Lời giải

+ E = αT ( T2 − T1 ) = 0, 0195V Chọn → D. Câu 4: Một bình điện phân chứa dung dịch bạc nitrat có anôt bằng bạc, cường độ dòng điện chạy qua bình điện phân là 5A. Lượng bạc bám vào cực âm của bình điện phân trong 2 giờ là bao nhiêu, biết bạc có A = 108, n = l: C. 42,9g D. 42,910−3g A. 40,29g B. 40,29.10−3g Lời giải 1 A F n

+ m = . .It =

1 108 . .5.7200 = 40, 29g 96500 1

Câu 5: Một bình điện phân chứa dung dịch muối kim loại có điện cực làm bằng chính kim loại đó. Cho dòng điện 0, 25 A chạy qua trong 1 giờ thấy khối lượng catot tăng xấp xỉ 1g .

Hỏi các điện cực làm bằng gì trong các kim loại: sắt A1 = 56, n1 = 3 ; đồng A 2 = 64, n 2 = 2 ; bạc A 3 = 108, n 3 = 1 và kẽm A 4 = 65, 5, n 4 = 2 .

A. sắt.

Lời giải 1 A F n

+ m = . .It ⇒ A =

B. đồng.

C. bạC.

D. kẽm.

n = 1 mFn 1.96500.n = ≈ 108n ⇒  It 0, 25.3600 A = 108

+ Vậy điện cực được làm bằng bạC. Chọn → C . d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia nhóm và yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 4 - Đại diện mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - Học sinh các nhóm thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí Bước 5 trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 2.2: Giải một số bài tập tự luận a. Mục tiêu: Có được phương pháp giải một số dạng toán thường gặp b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên

c. Sản phẩm: CÂU HỎI TỰ LUẬN Câu 1: Cho mạch điện như hình vẽ. Trong đó E1 = 6 V; E 2 = 2 V r1 = r2 = 0,4 Ω;

Đèn Đ

loại 6 V - 3 W

;

R 1 = 0,2 Ω; R 2 = 3 Ω; R 3 = 4 Ω ; R B = 1 Ω và là bình điện

phân đựng dung dịch AgNO3 , có cực dương bằng Ag. Tính: a. Cường độ dòng điện chạy trong mạch chính.

A. 0,5 A. B. 1 A. C. 1,5 A. D. 2 A. b. Lượng Ag giải phóng ở cực âm của bình điện phân trong thời gian 2 giờ 8 phút 40 giây. Biết Ag có n = 1 và có A = 108.

A. 6,48 kg.

B. 3,24 kg. c. Hiệu điện thế giữa hai điểm M và N. A. 3,15 V. B. -3,15 V. Lời giải E b = E1 + E 2 = 8V; rb = r1 + r2 = 0,8Ω; R d =

A

E1 , r1

M

E 2 , r2 B

R1 C

D

N

R2

RB

C. 6,48 g.

D. 3,24 g.

C. 6,3 V.

D. -6,3 V.

U d2 = 12 Ω Pd

a. + R 2B = R 2 + R B = 4Ω; R CD =

R d R 2B = 3Ω R d + R 2B

+ R = R 1 + R CD + R 3 = 7, 2Ω; I =

Eb = 1A R + rb

Chọn → B b. U CD = U d = U 2B = I.R CD = 3V; I 2B = I 2 = I B =

U 2B 1A = 0, 75A; m = I b t = 6, 48 R 1B Fn

Chọn → C c. U MN = VM − VN = VM − VC + VC − VN = U MC + U CN = I ( R 1 + r1 ) − E1 + I 2 r2 = −3,15V Dấu ( − ) cho biết hiệu điện thế điểm M thấp hơn điện thế điểm N. Chọn → B Câu 2:Khi “Khảo sát hiện tượng nhiệt điện”, các két quả đo giá trị suất điện động nhiệt điện và hiệu nhiệt độ ( T1 − T2 ) tương ứng giữa hai mối hàn của cặp nhiệt điện sắt - Constantan được ghi trong bảng số liệu dưới đây: 10 T1 − T2 ( K ) 0 ξ ( mV )

0

0,52

20

30

40

50

1,05

1,56

2,07

2,62

Dựa vào bảng số liệu này, hãy vẽ đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc của suất điện động nhiệt điện vào hiệu nhiệt độ giữa hai mối hàn của cặp nhiệt điện sắt - constantan được khảo sát ở trên, từ đó xác định hệ số nhiệt điện động của cặp nhiệt này.

Lời giải Nối các điểm ta nhận thấy, đồ thị phụ thuộc ξ vào

( T1 = T2 ) có dạng đường thẳng. Như vậy ξ tỉ lệ với ( T1 − T2 ) hay ξ = αT ( T1 − T2 ) với αT là hệ số nhiệt + Từ đồ thị: α T = tan β = d. Tổ chức thực hiện:

MH OH

ξ ( mV )

2, 0

M

động. ⇒ αT =

1,0

2, 6.10−3 = 50

β

0

Bước thực hiện Bước 1 Bước 2 Bước 3 Bước 4

H 10 20 30 40 50 ( T1 − T2 )( K )

Nội dung các bước

GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm GV quan sát, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần thiết - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí Bước 5 trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của HS Bước 6 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Từ nội dung bài tập và phương pháp giải bài tập ở phiếu học tập số 2, Nội dung 1: Rèn khả năng hay tự ra đề 2 bài tập tương ứng cùng dạng với 2 bài tập đó (kèm hướng ra đề giải) Hoàn thành phiếu học tập số 3 Nội dung 2: Vận dụng kiến thức Ôn lại kiến thức về dòng điện trong kim loại, trong chất điện phân và Nội dung 3: Chuẩn bị cho trong chất khí để chuẩn bị cho bài học tiếp theo tiêt sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ)

........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy: ạy:

Tiết 29:

DÒNG ĐIỆN Đ TRONG CHẤT BÁN DẪN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Hiểu được các tính chất điện đặc biệt của bán dẫn làm cho nó được xếp ếp vvào một loại vật dẫn riêng, khác với các vật dẫn ẫn quen thu thuộc là kim loại.

- Hiểu được các hạt tải điện làà electron ttự do và lỗ trống là cơ chế tạo thành ành các hhạt tải điện trong bán dẫn tinh khiết.

- Hiểu được tác dụng của vật ật chất ch có thể làm thay đổi một cách cơ bản ản tính ch chất điện của bán dẫn. Bằng cách pha tạp ạp chấ chất thích hợp, người ta có thể tạo nên ên bán ddẫn loại n và loại p và nồng độ hạt tải mong muốn. ốn.

- Nắm được bản chất của dòng òng điện trong chất bán dẫn 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứ ứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết ết vấn vấ đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học ọc - Biết vận dụng các hiểu biết ết về v tính chất của bán dẫn để giảii thích các ho hoạt động của các linh kiện bán dẫn.

- Rèn luyện kĩ năng tự thu thập ập thông tin khi đọc tài liệu - Rèn luyện kĩ năng giảii thích các hi hiện tượng vật lí liên quan 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng ng thú trong học ttập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệệ các hi hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của ủa nh nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ ÀH HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Chuẩn bị một số linh kiện thật th hoặc ảnh chụp các linh kiện bán dẫn ẫn nh như nhiệt điện trở quang điện trở, diôt chỉnh ỉnh lưu, l điôt phát quang, bộ hiển thị dùng ùng đđiôt phát quang, tranzito các loại, vi mạch… ạch… để cho hs xem và tập nhận biết.

- Bài giảng poweoint có các slide về chuyển động của electron dẫn, lỗ trống trong bán dẫn - Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu 1: Từ hình vẽ bên, so sánh điện trở suất của bán dẫn với điện trở suất của kim loại và chất điện môi

Câu 2: So sánh sự phụ thuộc nhiệt độ của điện trở suất của kim loại và của bán dẫn tinh khiết?

Câu 3: Điện trở suất của bán dẫn thay đổi thế nào khi pha thêm một lượng nhỏ tạp chất?

Câu 4: Điện trở suất của bán dẫn thay đổi như thế nào khi bị chiếu sáng hoặc tác dụng bởi các tác nhân ion hóa khác Phiếu học tập số 2 Câu 1: Xétbán dẫn tinh khiết Silic. Nhận xét về tính bền vững của nguyên tử Si trong mạng tinh thể?

Câu 2: Pha tạp P, As,… (có 5 electron hóa trị) vào tinh thể Si, hiện tượng gì xảy ra?

Hạt dẫn điện trong bán dẫn lúc này chủ yếu là loại gì?

Câu 3: Pha Bo, Al,… (có 3 electron hóa trị) vào tinh thể Si, hiện tượng gì xảy ra? Hạt dẫn điện trong bán dẫn lúc này chủ yếu là loại gì?

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Biểu diễn chiều electron dẫn và lỗ trống của bán dẫn khi đặt trong điện trường

Câu 2: Nêu bản chất của dòng điện trong chất bán dẫn 2. Học sinh - Ôn lại bản chất của dòng điện trong kim loại - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Làm nảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về dòng điện trong chất bán dẫn a. Mục tiêu: - Kiểm tra kiến thức cũ, chuẩn bị điều kiện xuất phát để nghiên cứu kiến thức mới - Từ hiện tượng sét trong thiên nhiên, kích thích HS tìm hiểu giải thích nguyên nhân của hiện tượng b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến của các nhóm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV nêu câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ: Nêu bản chất của dòng điện Bước 1 trong chất điện phân, trong kim loại và trong chất khí HS suy nghĩ cá nhân tìm câu trả lời Bước 2 GV cho HS xem hình ảnh một số chất bán dẫn đặt vấn đề: Trong thời Bước 3 đại công nghệ thông tin hiện nay, có một chất đóng vai trò đặc biệt quan trọng để tạo ra các linh kiện điện tử, các vi mạch... đó là chất bán dẫn. Chất bán dẫn có những tính chất và đặc điểm như thế nào?

Trong bài hôm nay chúng ta sẽ khảo sát về nó.

HS nhận thức được vấn đề cần nghiên cứu Bước 4 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về tính chất của chất bán dẫn a. Mục tiêu: - Nắm được tính chất cơ bản của chất bán dẫn, phân biệt với tính dẫn điện của kim loại b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: I. Chất bán dẫn và tính chất: - Điện trở suất ρ của bán dẫn có giá trị trung gian giữa kim loại và điện môi. Ở nhiệt độ thấp, điện trở suất của chất bán dẫn tinh khiết rất lớn. Khi nhiệt độ tăng, điện trở suất giảm mạnh, hệ số nhiệt điện trở có giá trị âm.

- Tính chất điện của bán dẫn phụ thuộc rất mạnh vào các tạp chất có mặt trong tinh thể.

- Điện trở suất giảm đáng kể khi bị chiếu sáng hoặc bị tác dụng của các tác nhân ion hóa khác. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV giới thiệu: Khi nghiên cứu các vật liệu, người ta thấy nhiều chất Bước 1 không thể xem là kim loại hay điện môi, tiêu biểu như gemani và silic, gọi là chất bán dẫn.

- Yêu cầu HS đọc SGK và hoàn thành phiếu học tập số 1 - Các nhóm HS thực hiện nhiệm vụ học tập Bước 2 - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả Bước 4 lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và Bước 5 tổng kết lại kiến thức chính: một số đặc tính chất của chất bán dẫn Điện trở suất ρ của bán dẫn có giá trị trung gian giữa kim loại và điện môi. Ở nhiệt độ thấp, điện trở suất của chất bán dẫn tinh khiết rất lớn. Khi nhiệt độ tăng, điện trở suất giảm mạnh.

Tính chất điện của bán dẫn phụ thuộc rất mạnh vào các tạp chất có mặt trong tinh thể. Điện trở suất giảm đáng kể khi bị chiếu sáng hoặc bị tác dụng của các tác nhân ion hóa khác.

Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về bản chất của dòng điện trong chất bán dẫn, bán dẫn loại p, bán dẫn loại n a. Mục tiêu: - Hiểu được các hạt tải điện là electron tự do và lỗ trống là cơ chế tạo thành các hạt tải điện trong bán dẫn tinh khiết.

- Hiểu được tác dụng của vật chất có thể làm thay đổi một cách cơ bản tính chất điện của bán dẫn. Bằng cách pha tạp chất thích hợp, người ta có thể tạo nên bán dẫn loại n và loại p và nồng độ hạt tải mong muốn.

- Nắm được bản chất của dòng điện trong chất bán dẫn b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: II. Hạt tải điện trong chất bán dẫn. Bán dẫn loại n và bán dẫn loại p.

1. Electron và lỗ trống Trong bán dẫn, khi các electron tự do bứt khỏi mối liên kết, trở thành hạt tải điện, và gọi là electron dẫn. Mỗi vị trí thiếu electron coi như mang điện tích dương gọi là lỗ trống 2. Bán dẫn loại n và bán dẫn loại p, tạp chất cho (đono) và tạp chất nhận (axepto)

Bán dẫn khi pha tạp những nguyên tố 5 hóa trị như P, As,… vào Si có hạt tải điện chủ yếu là electron, gọi là bán dẫn loai n. Mỗi nguyên tử tạp chất P cho tinh thể một electron dẫn, gọi là tạp chất cho hay đôno Bán dẫn khi pha tạp nguyên tử có ba electron hóa trị như Al, B, … vào Si có hạt tải điện chủ yếu là lỗ trống, gọi là bán dẫn loai p. Mỗi nguyên tử tạp chất Al nhận một electron liên kết và sinh ra một lỗ trống, gọi là tạp chất nhận hay axepto 3. Bản chất dòng điện trong chất bán dẫn Dòng điện trong chất bán dẫn là dòng chuyển dời có hướng của các e ngược chiều điện trường và lỗ trống cùng chiều điện trường. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV giới thiệu về electron và lỗ trống: Ta đã thấy điện trở bán dẫn Bước 1 phụ thuộc mạnh vào tạp chất hoặc thay đổi khi bị chiếu sáng, kích thích. Khi có những tác nhân trên, trong bán dẫn xuất hiện các electron tự do, trở thành hạt tải điện, và gọi là electron dẫn. Mỗi vị trí thiếu electron coi như mang điện tích dương.

- Cho HS xem slide powepoint về chuyển động của electron và lỗ trống và rút ra nhận xét về sự chuyển động của electron và lỗ trống GV tổng kết: Khi electron dẫn bứt ra khỏi một liên kết để lại một vị trí bị thiếu electron, khi các electron từ mối liên kết lân cận chuyển tới vị trí thiếu đấy thì mối liên kết bị đứt sẽ di chuyển ngược lại.

Chuyển động của các electron liên kết bây giờ có thể xem như chuyển động của một điện tích dương ngược chiều, và gọi là lỗ trống - Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 2 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và tổng kết lại kiến thức chính: Bán dẫn khi pha tạp P vào Si có hạt tải điện chủ yếu là electron, gọi là bán dẫn loai n. Mỗi nguyên tử tạp chất P cho tinh thể một electron dẫn, gọi là tạp chất cho hay đôno Bán dẫn khi pha tạp Al vào Si có hạt tải điện chủ yếu là lỗ trống, gọi là bán dẫn loai p. Mỗi nguyên tử tạp chất Al nhận một electron liên kết và sinh ra một lỗ trống, gọi là tạp chất nhận hay axepto GV: Nếu đặt vào bán dẫn một điện trường, các hạt tải điện (electron Bước 3 và lỗ trống) chuyển động như thế nào?

Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 3

- Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh, nhấn mạnh bản chất của dòng điện trong chất bán dẫn Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: HS hệ thống hóa kiến thức chính của bài học b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS làm việc nhóm, tóm tắt kiến thức những nội dung Bước 1 chính của bài học Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 - GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 1,2,3,6 trong SGK Bước 3 HS trả lời câu hỏi Bước 4 Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: - Tìm hiểu thêm các ứng dụng của chất bán dẫn trong thực tế Nội dung: Vận dụng kiến thức Chuẩn bị cho - Ôn tập lại các bài đã học trong chương 3 để làm bài tập tiết sau bài sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 30:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức Trả lời được các câu hỏi liên quan đến dòng điện trong kim loại và dòng điện trong chất điện phân 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến dòng điện trong kim loại.

- Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến định luật Fa-ra-đây.

- Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Game powepoint Chiếc hộp bí mật với 10 câu hỏi trắc nghiệm

- Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Cho mạch điện như hình vẽ E = 13,5 V, r = 1 Ω; R1 = 3 Ω; R 3 = R 4 = 4 Ω. Bình điện phân đựng dung dịch CuSO4, anốt bằng đồng, có điện trở R 2 = 4 Ω.

1. Tính cường dộ dòng điện qua nguồn.

2. Tính khối lượng đồng thoát ra ở catốt sau thời gian t = 3 phút 13 giây. Cho khối lượng nguyên tử của Cu M bằng 64 và n = 2.

3. Công suất của nguồn và công suất tiêu thụ ở mạch ngoài

E, r

R1 R2

N

R3 R4

2. Học sinh - Ôn lại công thức tính liên quan đến dòng điện trong kim loại, định luật Fa-ra-đây.

- SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: - Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS nhắc lại Bước 1 - Biểu thức thể hiện sự phụ thuộc của điện trở suất của kim loại theo nhiệt độ - Biểu thức suất điện động nhiệt điện: E = αT(T1-T2) - Công thức định luật Fa-ra-day HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài tập trắc nghiệm thông qua trò chơi: chiếc hộp bí mật a. Mục tiêu: - Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến dòng điện trong kim loại.

- Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến định luật Fa-ra-đây.

- Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Câu 21: Một sợi dây đồng có điện trở 74Ω ở 500 C, có α= 4,1.10-3K-1. Điện trở của sợi dây đó ở 1000 C là: A.86,6Ω B.89,2Ω C.95Ω D.82Ω Câu 22: Một bóng đèn ở 270C có điện trở 45Ω, ở 21230C có điện trở 360Ω. Tính hệ số nhiệt điện trở của dây tóc bóng đèn: A.0,0033K-1 B.0,00185 K-1 C.0,016 K-1 D.0,012 K-1

Câu 23: Nối cặp nhiệt điện có điện trở 0,8 Ω với một điện kế có điện trở 20 Ω thành một mạch kín. Nhúng một mối hàn của cặp nhiệt điện này vào nước đá đang tan và đưa mối hàn còn lại vào trong lò điện. Khi đó điện kế chỉ 1,6 mA. Biết hệ số nhiệt điện động của cặp nhiệt điện là 52 µV/K. Nhiệt độ bên trong lò điện là A. 9130 C. B. 8130 C. C. 6400 C. D. 5400 C. Câu 24: Một bình điện phân dung dịch CuSO4 có anốt làm bằng đồng, điện trở của bình điện phân R = 8 (Ω), được mắc vào hai cực của bộ nguồn E = 9 (V), điện trở trong r =1 (Ω).

Khối lượng Cu bám vào catốt trong thời gian 5 h có giá trị là: A.5 (g).

B.10,5 (g).

C.5,97 (g).

D.11,94 (g).

Câu 25: Cho dòng điện chạy qua bình điện phân đựng dung dịch muối của niken, có anôt làm bằng niken, biết nguyên tử khối và hóa trị của niken lần lượt bằng 58,71 và 2. Trong thời gian 1h dòng điện 10A đã sản ra một khối lượng niken bằng: A.8.10-3kg.

B.10,95 (g).

C.12,35 (g).

D.15,27 (g).

Câu 26: Mạ kền cho một bề mặt kim loại có diện tích 40cm2 bằng điện phân. Biết Ni = 58, hóa trị 2, D = 8,9.103kg/m3. Sau 30 phút bề dày của lớp kền là 0,03mm. Dòng điện qua bình điện phân có cường độ: A.1,5A B.2A C.2,5A D.3A Câu 27: Một tấm kim loại có diện tích 120cm2 đem mạ niken được làm catot của bình điện phân dung dịch muối niken có anot làm bằng niken. Tính bề dày của lớp niken được mạ biết dòng điện qua bình điện phân có cường độ 0,3A chạy qua trong 5 giờ, niken có A = 58,7; n = 2; D = 8,8.103kg/m3: A.0,021mm B.0,0155mm C.0,012mm D.0,0321 Câu 28: Sợi dây nhôm có điện trở 120Ω ở nhiệt độ 200C, điện trở của sợi dây đó ở 1790C là 204Ω. Hệ số nhiệt điện trở của nhôm là: A.4,8.10-3K-1 B.4,4.10-3K-1 C.4,3.10-3K-1 D.4,1.10-3K-1 Câu 29: Một mối hàn của một cặp nhiệt điện có hệ số αT được đặt trong không khí ở 200C, còn mối hàn kia được nung nóng đến nhiệt độ 5000C, suất điện động nhiệt điện của cặp nhiệt khi đó là E = 6 (mV). Hệ số αT khi đó là: A.1,25.10-4 (V/K) B.12,5 (µV/K) C.1,25 (µV/K) D.1,25(mV/K) Câu 30: Một dây bạch kim ở 200C có điện trở suất ρ0 = 10,6.10-8 Ω.m. Tính điện trở suất ρ của dây bạch kim này ở 12200C. Giả thiết điện trở suất của dây bạch kim trong khoảng nhiệt độ này tăng bậc nhất theo nhiệt độ với hệ số nhiệt điện trở không đổi α=3.10-3K-1.

A. 42,4.10-8 Ω.m.

B. 27,6.10-8 Ω.m.

C. 2,3.10-8 Ω.m.

D. 48,8.10-8 Ω.m. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện

Bước 1

GV chia lớp và thông qua luật chơi: Mỗi đội lần lượt chọn hai hộp bất kì để trả lời câu hỏi. Nếu đội chọn không trả lời được thì ba đội còn lại đội nào giơ tay nhanh nhất còn lại có quyền trả lời. Nếu hai đội không trả lời được thì GV trả lời câu hỏi. Thời gian trả lời câu hỏi là 1 phút. Mỗi câu trả lời đúng được 10 điểm. Đội nào có điểm số cao nhất là đội chiến thắng Các đội chơi chọn các hộp quà và trả lời câu hỏi tương ứng Bước 2 Sau mỗi câu hỏi, GV giải thích nhanh đáp án cho HS. Bước 3 Kết thức 8 câu hỏi, GV thông báo đội giành chiến thắng và có hình Bước 4 thức tuyên dương, khen thưởng (tuyên dương trước lớp, một tràng pháo tay, điểm cộng,…)

Hoạt động 2.2: Giải bài tập tự luận a. Mục tiêu: Có được phương pháp giải một số dạng toán thường gặp b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TỰ LUẬN Cho mạch điện như hình vẽ E = 13, 5 V, r = 1 Ω; R1 = 3 Ω; R 3 = R 4 = 4 Ω. Bình điện phân đựng dung dịch CuSO4, anốt bằng đồng, có điện trở R 2 = 4 Ω.

E, r M

R1 R2

N

R3

R4

1. Tính cường dộ dòng điện qua nguồn 2. Tính khối lượng đồng thoát ra ở catốt sau thời gian t = 3 phút 13 giây. Cho khối lượng nguyên tử của Cu bằng 64 và n = 2.

3. Công suất của nguồn và công suất tiêu thụ ở mạch ngoài?

Lời giải Ta có R 34 =

R 3R 4 = 2Ω ⇒ R 2.34 = R 2 + R 34 = 6 Ω R3 + R4

Điện trở tương đương RMN của mạch ngoài R MN = 1/ Cường độ dòng điện qua nguồn I = Chọn →D.

E R MN + r

R 1.R 2.34 = 2Ω R 1 + R 2.34

= 4,5 A

2/ Ta có U MN = I.R MN = 9V ⇒ I2 =

U MN 9 = = 1, 5 A R 234 6

+ Khối lượng bạc bám ở catôt là m =

108.4 (16.60 + 5 ) AIt = = 4,32 g 96500n 96500

Chọn → C + Khối lượng đồng thoát ra ở catôt sau thời gian t = 3 phút 13 giây m=

64.1,5 ( 3.60 + 13) AIt = = 0, 096 g 96500n 96500.2

Chọn → A 3/. Công suất tiêu thụ ở mạch ngoài PMN = I 2 R MN = 40,5 W Chọn → C d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí Bước 5 trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của HS Bước 6 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: Từ nội dung bài tập và phương pháp giải bài tập ở phiếu học tập số 1, Rèn khả năng hay tự ra đề 1 bài tập tương ứng cùng dạng với bài tập đó (kèm ra đề hướng giải) Nội dung 3: Ôn lại cách sử dụng dụng cụ đo điện như vôn kế, ampe kế để chuẩn Chuẩn bị cho bị cho bài học tiếp theo

tiêt sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 31, 32:

Thực hành: KHẢO SÁT ĐẶC TUYẾN CHỈNH LƯU CỦA ĐIỐTBÁN DẪN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Biết được cấu tạo của điôt bán dẫn và giải thích được tác dụng chỉnh lưu dòng điện của nó.

- Biết cách tiến hành thí nghiệm khảo sát đặc tính chỉnh lưu dòng điện của điôt bán dẫn.Từ đó đánh giá được tác dụng chỉnh lưu của điôt bán dẫn.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Lập luận lôgic đưa ra các phương án thí nghiệm.

- Biết cách lựa chọn, sử dụng các dụng cụ điện, các linh kiện điện thích hợp và mắc chúng thành một mạch điện để tiến hành khảo sát đặc tính chỉnh lưu dòng điện của điôt bán dẫn.

- Rèn luyện cho hs kĩ năng lắp ráp thí nghiệm, đo đạc, thu thập số liệu và tính toán trên các số liệu thực nghiệm.

- Biết cách đo và ghi kết quả đo để lập bảng số liệu và vẽ đồ thị biểu diễn đặc tính chỉnh lưu dòng điện của điôt bán dẫn.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Các dụng cụ thực hành, thực hiện trước các bước thực hành để tránh sai sót.

- Phiếu học tập: Phiếu học tập Câu 1: Hãy thiết kế mạch điện để khảo sát khảo sát đặc tính chỉnh lưu của điôt, Câu 2: Cần phải dùng những dụng cụ gì?

Câu 3: Nêu phương án thí nghiệm để khảo sát đặc tính chỉnh lưu của điôt trong hai trường hợp phân cực thuận và phân cực ngược Câu 4: Cần phải tiến hành thí nghiệm và lấy số liệu như thế nào để vẽ được đường đặc trưng vôn– ampe của điot bán dẫn?

Phiếu trợ giúp Sơ đồ khảo sát đặc tính chỉnh lưu của điot bán dẫn

Các dụng cụ thí nghiệm cần thiết Điot bán dẫnĐồng hồ đa năngBiến trởNguồn điện một chiều

Phương án thí nghiệm: - Khảo sát dòng điện thuận và dòng điện ngược của điot, nếu dòng điện thuận tăng nhanh theo U, và dòng điện ngược không tăng theo U và có cường độ không đáng kể, thì ta kết luận điot bán dẫn có đặc tính chỉnh lưu dòng điện, chỉ cho dòng điện theo một chiều - Để vẽ được đường đặc trưng Vôn- ampe của điot bán dẫn, ta dùng biến trở để thay đổi hiệu điện thế, đọc số chỉ hiệu điện thế và cường độ dòng điện tương ứng trên đồng hồ đa năng. Ghi số liệu vào bảng số liệu và vẽ đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào hiệu điện thế, ta sẽ có đường đặc trưng Vôn-ampe của điot 2. Học sinh - Đọc SGK trước khi làm thí nghiệm, suy nghĩ về cơ sở lý thuyết của cả 2 phương án, chuẩn bị các câu hỏi thắc mắc.

- Chuẩn bị mẫu báo các thực hành theo trang 69, 70 SGK - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Đặt vấn đề và xác định mục đích của bài thực hành a. Mục tiêu: - Nắm được mục đích của việc tiến hành thí nghiệm. b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Xác định được nhiệm vụ cần giải quyết trong buổi thực hành d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện Giáo viên đặt vấn đề và xác định mục đích của bài thực hành Bước 1 Ở bài trước ta đã tìm hiểu về chất bán dẫn. Và một trong những ứng dụng quan trọng của chất bán dẫn là chế tạo điôt bán dẫn để chỉnh lưu dòng điện xoay chiều. Bài học hôm nay chúng ta sẽ khảo sát đặc tính này Học sinh tiếp nhận vấn đề Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức

Hoạt động 2.1: Tìm cơ sở lí thuyết và xây dựng phương án thí nghiệm a. Mục tiêu: - Nắm vững cơ sở lí thuyết khảo sát đặc tính chỉnh lưu của điôt - Rèn luyện năng lực tư duy thực nghiệm, khả năng làm việc theo nhóm. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kĩ năng phân tích và đề xuất phương án thí nghiệm và biết cách sử dụng bộ dụng cụ thí nghiệm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện Giáo viên giới thiệu về điôt bán dẫn: Bước 1 - Điot chỉnh lưu là linh kiện bán dẫn được cấu tạo bởi một lớp chuyển tiếp p-n hình thành tại chỗ tiếp xúc giữa hai miền mang tính dẫn p và tính dẫn n trên một tinh thể bán dẫn - Điện cực nối với miền p gọi là anot A, điện cực nối với miền n gọi là catot K. - Do tác dụng của lớp chuyển tiếp p-n nên điot chỉnh lưu có đặc tính chỉnh lưu dòng điện, tức là nó chỉ qua dòng điện chạy qua theo chiều thuận từ miền p sang n Từ cơ sở lí thuyết trên, hãy đề xuất phương án thí nghiệm để khảo sát Bước 2 dòng điện thuận, dòng điện ngược đi qua điot. Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm. Trong quá trình hoạt động, HS có Bước 3 thể sử dụng các phiếu trợ giúp hoặc yêu cầu sự trợ giúp của giáo viên nếu thấy cần thiết - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và chốt lại phương án thí nghiệm để thực hiện - GV giới thiệu bộ thí nghiệm và giao về cho các nhóm.

Bước 4 - Hướng dẫn cách lắp ráp và lưu ý số chỉ ampe kế, vôn kế.

Học sinh nhận dụng cụ theo nhóm.

Bước 5 - Tìm hiểu các thiết bị có trong bộ dụng cụ của nhóm.

- Tìm hiểu chế độ hoạt động của ampe kế, vôn kế.

- Lắp ráp dụng cụ dưới sự hướng dẫn của GV. Hoạt động 2.2: Tiến hành thí nghiệm a. Mục tiêu: - Lắp ráp được thí nghiệm.

- Biết cách sử dụng ampe kế và vôn kế.

- Củng cố và nâng cao kỹ năng làm thí nghiệm. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Báo cáo kết quả hoạt động nhóm và ghi chép của học sinh. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện Giới thiệu lại kĩ bộ dụng cụ và các bước tiến hành thí nghiệm để HS Bước 1 nắm Yêu cầu các nhóm tiến hành thí nghiệm đo đạc số liệu ghi vào bảng thực hành 18.1.

Trong quá trình tiến hành, GV theo dõi và hướng dẫn thêm cho HS Các nhóm tiến hành thí nghiệm đo đạc số liệu ghi vào bảng 18.1.

Bước 2 Giáo viên yêu cầu HS thu gom dụng cụ thí nghiệm thực hành và tổng Bước 3 kết hoạt động 3, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. + Ưu điểm: ……… + Nhược điểm cần khắc phục: ………

Thực hành xong, HS xếp lại dụng cụ và viết chuẩn bị viết bảng báo Bước 4 cáo theo mẫu SGK. Hoạt động 2.3: Xử lí kết quả a. Mục tiêu: - Củng cố và nâng cao kỹ năng phân tích, xử lí số liệu và lập được báo cáo hoàn chỉnh đúng thời hạn.

- Biết phân tích ưu, nhược điểm của các phương án để lựa chọn, b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Báo cáo kết quả hoạt động nhóm và ghi chép của học sinh. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung các bước Bước thực hiện Giáo viên chuyển giao nhiệm vụ Bước 1 - Tổ chức cho các nhóm báo cáo kết quả.

- Yêu cầu HS thảo luận và phân tích kết quả thu được.

Yêu cầu HS tiến hành xử lí số liệu, trả lời câu hỏi ở cuối mẫu báo cáo.

Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 3 - Đại diện các nhóm báo cáo kết quả.

- Thảo luận, phân tích số liệu thu được - Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết hoạt động 4 Bước 4 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân

c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: GV yêu cầu HS về nhà ôn tập lại kiến thức của cả chương theo cách vẽ Nội dung 1: Ôn tập kiến sơ đồ tư duy. thức cũ Chuẩn bị ôn tập kiểm tra 1 tiết chương I, II và III Nội dung 2: Chuẩn bị bài mới V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 33:

ÔN TẬP CHƯƠNG 3 I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Trả lời được các câu hỏi liên quan đến dòng điện trong kim loại, dòng điện trong chất điện phân, dòng điện trong chất khí và dòng điện trong chất bán dẫn 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến dòng điện trong kim loại.

- Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến định luật Fa-ra-đây.

- Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Phiếu học tập Hoàn thành bảng sau: DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƯỜNG Môi Kim loại Chất điện phân Chất khí Chất bán dẫn trường Ion âm, ion dương Ion âm, ion Electron và lỗ Hạt tải Electron dương, electron trống điện Bản chất Biểu thức phụ Biểu thức định luật Đinh nghĩa quá Tính chất chất thuộc điện trở Faraday thứ nhất trình dẫn điện bán dẫn suất theo nhiệt độ ………………….. không tự lực ……………….. ………………… của chất khí: Cặp nhiệt điện là Biểu thức định luật ……………… Định nghĩa bán ……………… dẫn loại p gì?

Faraday thứ hai ………………… ………………….. ………………..

Biểu thức suất Biểu thức định luật Định nghĩa bán điện động nhiệt Faraday dẫn loại n ……………….. điện: ………………….

………………….

Ứng dụng

- Một game powepoint Cờ cá ngựa gồm 20 câu hỏi trắc nghiệm như ở phần nội dung

2. Học sinh - Ôn lại công thức tínhliên quan đến dòng điện trong kim loại, dòng điện trong chất điện phân, dòng điện trong chất khí và dòng điện trong chất bán dẫn - SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của chương 3 b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 để ôn lại kiến thức của Bước 1 chương - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm.

Bước 2 - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

Bước 4

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh Bước 5 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức: Giải một số bài tập trắc nghiệm thông qua trò chơi: Cờ cá ngựa a. Mục tiêu: - Ôn lại các kiến thức chương 3 - Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến dòng điện trong kim loại.

- Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến định luật Fa-ra-đây.

- Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 1. Ôn tập: DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƯỜNG Môi Kim loại Chất điện Chất khí Chất bán dẫn trường phân Ion âm, ion Ion âm, ion Electron và lỗ Hạt tải Electron dương dương, electron trống điện là dòng chuyển là dòng chuyển là dòng chuyển Bản dời có hướng của dời có hướng của dời có hướng của chất các e tự do ngược các ion dương các e ngược chiều chiều của điện theo chiều điện điện trường và lỗ trường. trường và các ion trống cùng chiều âm, các electron điện trường. ngược chiều điện trường.

Biểu thức phụ Biểu thức định Đinh nghĩa quá Tính chất chất thuộc điện trở luật Faraday trình dẫn điện bán dẫn suất theo nhiệt độ thứ nhất không tự lực của Điện trở suất của chất khí: ρ = ρ0[1+ α(t - t0)] m = kq bán dẫn: +ρ0: điện trở suất k gọi là Khi mất tác nhân - Có 0 ở t0( C) đương lượng ion hóa, các ion giá trị +α là hệ số nhiệt hoá học của dương, ion âm, và trung -1 điện trở (K ) chất được giải electron trao đổi gian Hiện tượng siêu phóng ở điện điện tích với nhau giữa dẫn:Khi nhiệt độ cực. hoặc với điện cực kim hạ xuống dưới 1 để trở thành các loại và nhiệt độ TC nào phân tử khí trung điện đó, điện trở của hoà, nên chất khí môi. Ở kim loại đó giảm trở thành không nhiệt đột ngột đến giá dẫn điện, do đó độ trị 0. quá trình dẫn điện thấp, trên gọi là quá điện trở trình dẫn điện suất

không tự lực

Suất điện động nhiệt điện, cặp nhiệt điện là gì?

- Nối hai dây kim loại khác loại nhau và hàn hai đầu với nhau, một mối hàn giữ ở nhiệt độ cao, một mối hàn ở nhiệt

Biểu thức định luật Faraday thứ hai 1 A k= .

F n F = 96500 C/mol.

của chất bán dẫn tinh khiết rất lớn.

Khi nhiệt độ tăng, điện trở suất giảm mạnh, - Phụ thuộc mạnh vào tạp chất - Điện trở suất giảm đáng kể khi bị chiếu sáng hoặc bị tác dụng của các tác nhân ion hóa khác. Định nghĩa bán dẫn loại p Hạt tải điện chủ yếu là lỗ trống

Ứng dụng

độ thấp, thì mạch có 1 suất điện động E. E gọi là suất điện động nhiệt điện, và bộ 2 dây dẫn hàn 2 đầu gọi là cặp nhiệt điện.

Biểu thức suất điện động nhiệt điện: E = αT(T1-T2) Cặp nhiệt điện, đệm từ trường

Biểu thức định luật Faraday 1 A m = . .It F n Luyên nhôm, Sét, tinh luyện điện đồng, điều chế clo, xút, mạ điện, đúc điện

hồ

Định nghĩa bán dẫn loại n Hạt tải điện chủ yếu là electron, quang Mạch chỉnh lưu

2. Câu hỏi trắc nghiệm Câu 31: Khi nhiệt độ tăng điện trở của kim loại tăng là do A.số electron tự do trong kim loại tăng.

B.số ion dương và ion âm trong kim loại tăng.

C.các ion dương nút mạng và các electron chuyển động hỗn độn hơn.

D.sợi dây kím loại nở dài ra Câu 32: Chọn một đáp án sai: A.Dòng điện qua dây dẫn kim loại gây ra tác dụng nhiệt.

B.Hạt tải điện trong kim loại là ion.

C.Hạt tải điện trong kim loại là electron tự do.

D.Dòng điện trong kim loại tuân theo định luật Ôm khi giữ ở nhiệt độ không đổi.

Câu 33: Một dây vônfram có điện trở 136Ω ở nhiệt độ 1000C, biết hệ số nhiệt điện trở α = 4,5.10-3K-1. Hỏi ở nhiệt độ 200C điện trở của dây này là bao nhiêu: A.100Ω B.150Ω C.175Ω D.200Ω Câu 34: Một dây kim loại dài 1m, đường kính 1mm, có điện trở 0,4Ω. Tính chiều dài của một dây cùng chất đường kính 0,4mm khi dây này có điện trở 125Ω: A.40m B.50m C.60m D.70m Câu 35: Dùng một cặp nhiệt điện sắt – Niken có hệ số nhiệt điện động là 32,4µV/K có điện trở trong r = 1Ω làm nguồn điện nối với điện trở R = 19Ω thành mạch kín. Nhúng một đầu vào nước đá đang tan, đầu kia vào hơi nước đang sôi. Cường độ dòng điện qua điện trở R là: A.0,162mA B.0,324mA C.0,5mA D.0,081mA Câu 36: Phát biểu nào sau đây là đúng?

A.Dòng điện trong chất điện phân là dòng chuyển dịch có hướng của các iôn âm, electron đi về anốt và iôn dương đi về catốt.

B.Dòng điện trong chất điện phân là dòng chuyển dịch có hướng của các electron đi về anốt và các iôn dương đi về catốt.

C.Dòng điện trong chất điện phân là dòng chuyển dịch có hướng của các iôn âm đi về anốt và các iôn dương đi về catốt.

D.Dòng điện trong chất điện phân là dòng chuyển dịch có hướng của các electron đi về từ catốt về anốt, khi catốt bị nung nóng.

Câu 37: Nguyên nhân làm xuất hiện các hạt mang điện tự do trong chất điện phân là do: A.sự tăng nhiệt độ của chất điện phân.

B.sự chênh lệch điện thế giữa hai điện cực.

C.sự phân ly của các phân tử chất tan trong dung môi.

D.sự trao đổi electron với các điện cực.

Câu 38: Đương lượng điện hóa của niken k = 0,3.10-3g/C. Một điện lượng 5 C chạy qua bình điện phân có anốt bằng niken thì khối lượng của niken bám vào catốt là A. 6.10−3 g.

B.6.10−4 g.

C.1,5.10−3 g.

D.1,5.10−4 g.

Câu 39: Một bình điện phân chứa dung dịch muối niken với hai điện cực bằng niken. Xác định khối lượng niken bám vào catôt khi cho dòng điện có cường độ 5,0 A chạy qua bình này trong khoảng thời gian 1 giờ. Đương lượng điện hóa của niken là 0,3.10−3 g.

A.1,5 kg.

B.5,4 kg.

C.1,5 g.

D.5,4 g.

Câu 40: Bình điện phân đựng dung dịch bạc nitrat (AgNO3) có cực dương bằng bạc. Biết bạc có khối lượng mol nguyên tử là 108 g/mol, có hoá trị 1. Sau thời gian điện phân 5 phút có 316 mg bạc bám vào catôt của bình điện phân này. Cường độ dòng điện chạy qua bình điện phân là A. 0,49 A. B. 0,94 A. C. 1,94 A. D. 1,49 A. Câu 41: Một bình điện phân chứa dung dịch bạc nitrat (AgNO3) có cực dương bằng bạc.

Biết bạc có A = 108 g/mol, có n = 1. Khối lượng bạc bám vào catôt của bình điện phân sau 16 phút 5 giây là 4,32 g. Cường độ dòng điện chạy qua bình điện phân trong thời gian đó là A. 5 A. B. 4 A. C. 500 mA. D. 400 mA. Câu 42: Muốn mạ đồng một tấm sắt có diện tích tổng cộng 200cm2 người ta dùng tấm sắt làm catot của bình điện phân đựng dung dịch CuSO4 và anot là một thanh đồng nguyên chất, cho dòng điện 10A chạy qua bình trong 2 giờ 40 phút 50 giây. Tìm chiều dày của lớp đồng bám trên mặt tấm sắt. Biết ACu = 64, n = 2, D = 8,9g/cm3 A.1,6.10-2cm B.1,8.10-2cm C.2.10-2cm D.2,2.10-2cm Câu 43: Phát biểu nào sau đây là đúng?

A.Hạt tải điện trong chất khí chỉ có các các iôn dương và ion âm.

B.Dòng điện trong chất khí tuân theo định luật Ôm.

C.Hạt tải điện cơ bản trong chất khí là electron, iôn dương và iôn âm.

D.Cường độ dòng điện trong chất khí ở áp suất bình thường tỉ lệ thuận với hiệu điện thế.

Câu 44: Dòng điện trong chất khí là dòng dịch chuyển có hướng của các: A.electron theo chiều điện trường.

B.ion dương theo chiều điện trường và ion âm ngược chiều điện trường.

C.ion dương theo chiều điện trường, ion âm và electron ngược chiều điện trường.

D.ion dương ngược chiều điện trường, ion âm và electron theo chiều điện trường.

Câu 45: Hiện tượng nào sau đây không phải hiện tượng phóng điện trong chất khí?

A. đánh lửa ở buzi.

B. sấm, sét.

C. hồ quang điện.

D. dòng điện chạy qua thủy ngân.

Câu 46: Chọn câu sai ?

A.Nhờ tác nhân ion hóa, trong chất khí xuất hiện các hạt tải điện.

B.Khi nhiệt độ hạ đến dưới 00C các chất khí dẫn điện tốt.

C.Ở điều kiện bình thường, không khí là điện môi.

D.Khi bị đốt nóng chất khí trở nên dẫn điện.

Câu 47: Bản chất của dòng điện trong chất bán dẫn là: A.Dòng chuyển dời có hướng của các electron và lỗ trống ngược chiều điện trường.

B.Dòng chuyển dời có hướng của các electron và lỗ trống cùng chiều điện trường.

C.Dòng chuyển dời có hướng của các electron theo chiều điện trường và các lỗ trống ngược chiều điện trường.

D.Dòng chuyển dời có hướng của các lỗ trống theo chiều điện trường và các electron ngược chiều điện trường.

Câu 48: Chất bán dẫn có các tính chất: A.điện trở suất lớn ở nhiệt độ thấp, và giảm mạnh khi nhiệt tăng, tạp chất ảnh hưởng mạnh đến tính chất điện.

B.điện trở suất lớn ở nhiệt độ thấp, và tăng khi nhiệt tăng, tạp chất không ảnh hưởng đến tính chất điện.

C.điện trở suất nhỏ ở nhiệt độ thấp, và giảm mạnh khi nhiệt tăng, tạp chất ảnh hưởng mạnh đến tính chất điện.

D.điện trở suất nhỏ ở nhiệt độ thấp, và tăng khi nhiệt tăng, tạp chất không ảnh hưởng đến tính chất điện.

Câu 49: Nhận định nào sau đây không đúng về điện trở của chất bán dẫn?

A.thay đổi khi nhiệt độ thay đổi.

B.thay đổi khi có ánh sáng chiếu vào.

C.phụ thuộc vào bản chất.

D.không phụ thuộc vào kích thước.

Câu 50: Silic pha tạp asen thì nó là bán dẫn A.hạt tải cơ bản là eletron và là bán dẫn loại n.

B.hạt tải cơ bản là eletron và là bán dẫn loại p.

C.hạt tải cơ bản là lỗ trống và là bán dẫn loại n.

D.hạt tải cơ bản là lỗ trống và là bán dẫn loại p. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia cả lớp thành 4 đội, các đội bốc thăm màu cá ngựa của đội Bước 1 GV phổ biến luật chơi: Các đội xen kẽ trả lời bộ 5 câu hỏi theo màu Bước 2 cá ngựa của đội. Thời gian thực hiện mỗi câu là 1 phút. Mỗi câu trả lời đúng được tiến một ô. Đội nào đến cúp vàng trước là đội chiến thắng HS nắm được màu cá ngựa của đội và nắm được luật chơi Bước 3

Bước 4

Các đội lần lượt trả lời các câu hỏi trong bộ câu hỏi ứng với màu cá ngựa của đội Sau mỗi câu hỏi, GV giải thích nhanh đáp án cho HS. GV hướng dẫn Bước 5 HS những câu đội trả lời sai Thông báo đội giành chiến thắng và có hình thức tuyên dương, khen Bước 6 thưởng (tuyên dương trước lớp, một tràng pháo tay, điểm cộng,…)

Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Ôn tập lại kiến thức của cả chương để chuẩn bị kiểm tra 1 tiết chương Nội dung Chuẩn bị cho I, II và III tiêt sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Cấp độ

Nội dung (Chủ đề)

Trọng số

Số lượng câu hỏi

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Điểm số

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 34:

KIỂM TRA HỌC KÌ I I. YÊU CẦU CẦN ĐẠT 1. Kiến thức và năng lực - Kiểm tra mức độ đạt chuẩn KTKN trong chương trình môn Vật lí lớp 11 sau khi HS học xong chương I, II và III cụ thể trong khung ma trận 2. Thái độ - Tác phong làm bài nghiêm túc, trung thực.

3. Năng lực định hướng hình thành và phát triển cho học sinh - Năng lực giải quyết vấn đề tự lực.

II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Bộ đề trắc nghiệm được trộn thành 4 mã 2. Học sinh: Ôn lại kiến thức đã học chuẩn bị kiểm tra.

III. HÌNH THỨC ĐỀ KIỂM TRA - Hình thức: Kiểm tra 1 tiết, TNKQ, 30 câu.

- HS làm bài trên lớp.

III. MA TRẬN. 1. Bảng tính trọng số nội dung kiểm tra theo phân phối chương trình Chủ đề

Tổng

Lí

số tiết thực

Trọng số

(chương)

số

thuyết

LT

VD

LT

VD

7

4.9

5.1

14

14,6

4.9:0,35=14

5.1:0,35=14,6

tiết Chương I:

10

Điện tích-

7x0.7=4.9 10-4.9=5.1

Điện trường Chương II:

13

6

Dồng điện

4.2

8.8

12

25,1

6x0.7=4.2

13-4.2=8.8

4.2:0.35=12

8.8:0.35=25,1

không đổi Chương III.

12

9

6,3

3,7

18,7

10,6

35

22

15,4

17,6

44,7

50,3

Dòng điện trong các môi trường Tổng

2. Bảng tính trọng số nội dung kiểm tra theo phân phối chương trình

Chương I: Điện tíchCấp độ

14

Điện trường

4

1,3

14 x 30% = 4,2 ≈

4 x 1/3 = 1,3

4 1,2

Chương II: Dòng điện

12

không đổi

4

1.3

12 x 30% = 3,6 ≈

4 x 1/3 = 1,3

4 Chương III. Dòng điện

18,7

trong các môi trường

2

18,7x30%=5,6

Chương I: Điện tíchCấp độ

6

14,6

Điện trường

4

1,3

14,6 x 30% = 4,4

4 x 1/3 = 1,3

≈4 3,4

Chương II: Dồng điện

25,1

không đổi

9

3

25,1 x 30% = 8,8

9 x 1/3 = 3

≈9 Chương III. Dòng điện

10,6

3

1

100

30

10

trong các môi trường Tổng : Phạm vi kiểm tra: 1. Điện tích. Điện trường 2. Dòng điện không đổi 3. Dòng điện trong các môi trường Tên Chủ đề

1. Điện tích. Định luật Cu – lông (1 tiết) =10% (2 câu)

2. Thuyết electron. Định luật bảo toàn điện tích (1 tiết) =4,3%

Vận dụng Cấp độ Cấp độ thấp cao (Cấp độ 3) (Cấp độ 4) Chủ đề 1: ĐIỆN TÍCH ĐIỆN TRƯỜNG (10 tiết) Phát biểu được Vận dụng được định luật Cuđịnh luật Cu – lông và chỉ ra Lông giải được đặc điểm của bài tập đối với lực điện giữa hai điện tích hai điện tích điểm điểm.

1câu 1 câu

Nhận biết (Cấp độ 1)

Thông hiểu (Cấp độ 2)

Phát biểu được định luật bảo toàn điện tích.

- Nêu được các nội dung chính

Vận dụng được thuyết êlectron để giải thích các hiện tượng nhiễm điện.

Cộng

của thuyết êlectron.

[1 câu] 3. Điện trường Phát biểu Nêu được điện và cường độ được định trường tồn tại ở điện trường. nghĩa cường đâu, có tính Đường sức độ điện chất gì. điện(3 tiết) trường. =12,9% 1 câu

áp dụng tính CDDT do nguyên lý 1 điện tích chồng chất điêm gây ra (1 câu) ( 1 câu)

4. Công của lực điện. Hiệu điện thế (1 tiết) =4,3%

định nghĩa, đơn vị U, - định nghĩa đơn vị E

Trường tĩnh điện là trường thế quan hệ E, U (1câu )

Giải được bài tập về chuyển động của một điện tích dọc theo đường sức của một điện trường đều.

5. Tụ điện (2 tiết) =8,6%

Nêu được nguyên tắc cấu tạo của tụ điện.

- Phát biểu định nghĩa điện dung của tụ điện và nhận biết được đơn vị đo điện dung.

Nêu được ý tính điện dung chuyển nghĩa các số của tụ động của e ghi trên mỗi tụ trong tụ điện. điện - dạng tụ điện thông thường - đặc điểm điện trường trong tụ 1 câu

1 câu

Số câu (điểm) Tỉ lệ %

5 câu 4 câu 16,7 % 13,3% Chủ đề 2: DÒNG ĐIỆN KHÔNG ĐỔI ( 13 tiết) 1. Dòng điện Nêu được Nêu được cấu tính suất điện không đổi. dòng điện tạo chung của động của Nguồn điện không đổi là các nguồn điện nguồn gì. hoá học (pin, (1 câu) (3tiết) =12,9% Nêu được acquy). suất điện động của

9 30%

nguồn điện là gì.

[1 câu] 2. Công và Viết được công suất công thức nguồn điện tính công (2, tiết) =8,6% của nguồn điện : Ang = Eq = Eit Viết được công thức tính công suất của nguồn điện : Png = EI [1 câu] 3. Định luật Ôm đối với toàn mạch.

Phương pháp giải bài toán toàn mạch (4 tiết) =17,2%

Vận dụng được công thức A ng = EIt trong các bài tập.

Vận dụng được công thức Png = EI trong các bài tập.

(1 câu )

Phát biểu được định luật Ôm đối với toàn mạch.

(1 câu ) 4. Ghép các nguồn điện thành bộ (1 tiết) =4,3%

nhận biết trên sơ đồ và thực tế cách mắc các nguồn thành bộ

Viết được công thức tính suất điện động và điện trở trong của bộ nguồn mắc (ghép) nối tiếp, mắc (ghép) song song.

Vận dụng được Tính được thức hiệu suất hệ của nguồn E I= điện.

RN + r

hoặc U = E – Ir để giải các bài tập đối với toàn mạch, trong đó mạch ngoài gồm nhiều nhất là ba điện trở. ( 2 câu ) Tính được suất điện động và điện trở trong của các loại bộ nguồn mắc nối tiếp hoặc mắc song song ( 1câu)

(1 câu) tính eb, rb, vận dụng đl ôm cho bộ nguồn mắc hỗn hợp

(1 câu ) 1 câu 5. Xác định suất điện động và điện trở trong của pin điện hóa (2 tiết) =8,6% TS số câu (điểm)

nhận biết trên sơ đồ và thực tế cách mắc các nguồn thành bộ (1 câu) 5 16,7%

7 23.3 %

12 40%

Tỉ lệ % Chủ đề 3. DÒNG ĐIỆN TRONG CÁC MÔI TRƯỜNG (12 tiết) Bài 1. Dòng điện Nêu được Sự phụ thuộc Bài tập điện trong kim loại bản chất điện trở suất vật trở suất của dòng điện dẫn theo nhiệt vật dẫn phụ trong kim độ, hiện tượng thuộc vào loại siêu dẫn. nhiệt độ (1 câu) (1 câu) Bài 2. Dòng điện Bản chất Nắm được định Vận dụng định Vận dụng trong chất điện dòng điện luật Faraday luật Faraday định luật phân trong chất giải bài toán Faraday giải (1 câu) điện phân, điện phân đối bài toán các hiện với dương cực điện phân tượng diễn tan. với điện cực ra ở điện trơ, có khí (1 câu) cực, hiện thoát ra ở tượng điện cực. dương cực (1 câu) tan (1 câu) Bài 3. Dòng điện Bản chất Đường đặc trưng trong chất khí dòng điện Vôn – Ampe. trong chất Quá trình dẫn khí điện không tự lực. Quá trình ( 1 câu) dẫn điện tự lực, tia lửa điện, hồ quang điện. ( 1 câu) Bài 4. Dòng điện Nêu bản Đi ôt bán dẫn và Tranzito trong chất bán chất dòng dẫn điện trong chất bán dẫn, bán dẫn loại n, bán dẫn loại p Bài 5. Thực Biết sử dụng, lắp Tiến hành thí hành: khảo sát ráp đi ốt bán dẫn nghiệm khảo chỉnh lưu đi ốt để khảo sát mạch sát mạch chỉnh bán dẫn và đặc chỉnh lưu. lưu tính khuếch đại ( 1 câu) của tranzito Tổng 5 câu 4 câu 9 câu 16,7 % 13,3% 30% IV. NỘI DUNG ĐỀ KIỂM TRA. Câu 1. Có hai điện tích q1 = 5.10-9 C và q2 = 3,75.10-9 C đặt tại B, C của tam giác vuông cân ABC (vuông cân tại A) trong không khí. Biết BC = 50 cm. Cường độ điện trường tại A có độ lớn A. 630 V/m.

B. 700 V/m.

C.450 V/m.

D. 500 V/m.

Câu 2. Công của lực điện trường khi điện tích q di chuyển từ điểm M đến điểm N trong điện trường bằng: A. hiệu điện thế giữa hai điểm M và N. B. Hiệu cường độ điện trường giữa hai điểm M và N. C. độ chênh lệch điện thế giữa hai điểm M và N. D. Hiệu thế năng của điện tích tại M và N. Câu 3. Một mối hàn của cặp nhiệt điện có hệ số nhiệt điện động α T = 42.10−6 V / K , được đặt trong không khí ở 20O C, còn mối hàn kia được nung nóng đến 320O C. Suất điện động nhiệt điện của cặp nhiệt điện khi đó là A. 13,60 mV B. 12,60 mV C. 13,64 mV D. 12,64 mV. Câu 4. Một vật nhỏ tích điện có khối lượng m = 0,1 g nằm cân bằng trong một điện trường đều thẳng đứng hướng xuống có cường độ E = 2.104 V/m. Lấy g = 10 m/s2. Điện tích của vật có giá trị nào sau đây?

A. 5.10-5 C. B. 5.10-8 C. C. - 5.10-5 C. D. - 5.10-8 C. Câu 5. Một mạch điện kín gồm nguồn điện có suất điện động E = 4,5Vvà điện trở trong r, mạch ngoài là một điện trở thuần R = 6 Ω. Hiệu điện thế hai đầu mạch ngoài là 3,6V. Điện trở trong của nguồn có giá trị : A.r = 1,5 Ω B. r = 2 Ω C.r = 1 Ω D. r = 0,5 Ω Câu 6. Khi hai điện trở giống nhau có cùng giá trị R = 6 Ω mắc nối tiếp với nhau rồi mắc vào một nguồn điện có suất điện động E và điện trở trong r thì công suất tiêu thụ của chúng là P = 16 (W). Nếu mắc chúng song song với nhau rồi mắc vào nguồn điện nói trên thì công suất tiêu thụ của chúng là P’ = 25 W. Điện trở trong r của nguồn có giá trị bằng: A. 1 Ω.

B. 1,5 Ω.

C. 2 Ω.

D. 3 Ω.

Câu 7. Hai điện tích điểm q1, q2 được giữ cố định tại hai điểm A, B cách nhau một khoảng a trong một điện môi. Điện tích q3 đặt tại điểm C trên đoạn AB cách A một khoảng

a . Để 3

điện tích q3 đứng yên ta phải có: A. q2 = 2q1.

B. q2 = -2q1.

C. q2 = 4q3.

D. q2 = 4q1.

Câu 8. Một êlectron di chuyển một đoạn đường 1 cm, ngược chiều điện trường dọc theo một đường sức trong một điện trường đều có cường độ điện trường 1000 V/m. Công của lực điện có giá trị: A. +1,6.10-16 J. B. -1,6.10-16 J. C. +1,6.10-18 J. D. -1,6.10-18 J. Câu 9. Nếu mắc điện trở 10 Ω với một bộ pin thì cường độ dòng điện trong mạch bằng 1 A. Nếu mắc điện trở 6 Ω vào bộ pin đó thì cường độ bằng 1,5 A. Tính suất điện động và điện trở trong của bộ pin.

A. 12 V ; 1 Ω. B. 14 V ; 4 Ω C. 12 V ; 2 Ω.

D. 18 V ; 2 Ω.

-9 -8 Câu 10. Có hai điện tích điểm q1 = 5.10 C và q2 = -10 C đặt lần lượt tại A, B cách nhau 10 cm trong không khí. Cường độ điện trường tại trung điểm M của đoạn AB có độ lớn là: A. E = 54000 V/m. B. E = 21600 V/m. C. E = 18000 V/m.

D. E = 36000 V/m.

Câu 11. Suất điện động của nguồn điện là đại lượng đặc trưng cho A. khả năng tác dụng lực điện của nguồn điện.

B.khả năng thực hiện công của lực lạ bên trong nguồn điện.

C. khả năng tích điện cho hai cực của nó.

D.khả năng dự trữ điện tích của nguồn điện.

Câu 12. Một bình điện phân đựng dung dịch AgNO3, anốt làm bằng bạc. Cường độ dòng điện chạy qua bình điện phân là I = 2 (A). Cho Ag = 108, n= 1. Lượng Ag bám vào catốt trong thời gian 16 phút 5 giây là: A. 1,08 (mg).

B.2,16 mg.

C. 1,08 (g).

D. 2,16 g.

Câu 13. Trong nguồn điện lực lạ có tác dụng A. làm dịch chuyển các diện tích dương theo chiều điện trường trong nguồn điện.

B. làm dịch chuyển các điện tích âm ngược chiều điện trường trong nguồn điện.

C. làm dịch chuyển các điện tích dương từ cực dương của nguồn điện sang cực âm của nguồn điện.

D. làm dịch chuyển các điện tích dương từ cực âm của nguồn điện sang cực dương của nguồn điện.

Câu 14. Chọn phát biểu đúng.Độ lớn cường độ điện trường tại một điểm gây bởi một điện tích điểm không phụ thuộc A. độ lớn điện tích thử.

B. độ lớn điện tích đó.

C. khoảng cách từ điểm đang xét đến điện tích đó.D. hằng số điện môi của môi trường.

Câu 15. Một mạch điện kín gồm hai nguồn điện E 1, r1 và E 2, r2 mắc nối tiếp với nhau, mạch ngoài chỉ có điện trở R. Biểu thức cường độ dòng điện trong mạch là: A. I =

E1 − E2 E +E B. I = 1 2 R + r1 + r2 R + r1 − r2

C. I =

E1 − E2 R + r1 − r2

D. I =

E1 + E2 R + r1 + r2

Câu 16. Một mạch điện kín gồm nguồn điện có suất điện động E = 6Vvà điện trở trong r = 1 Ω, mạch ngoài là một điện trở thuần R. Biết hiệu suất của nguồn điện là 75%. Giá trị của điện trở R là: A. R = 1 Ω.

B. R = 1,5 Ω.

C. R = 2 Ω. D. R = 3 Ω.

Câu 17. Hai điện tích điểm đặt trong không khí, cách nhau một khoảng r = 4 cm thì đẩy nhau một lực là F = 1,6.10-4 N. Để lực đẩy giữa chúng là F’ = 2,5.10-4 N thì khoảng cách giữa chúng phải là: A. 5 cm.

B. 8 cm.

C. 2,5 cm.

D. 3,2 cm.

Câu 18. Hai quả cầu nhỏ tích điện đặt cách nhau 3 m trong chân không, hút nhau lực 6.10-9 N, điện tích tổng cộng của chúng là 10-9 C. Điện tích của mỗi quả cầu là A. 3.10-9 C và -2.10-9 C. B. 0,6.10-9 C và 0,4.10-9 C. -9 -9 C. -3.10 C và 2.10 C. D. 1,6.10-9 C và -0,6.10-9 C. Câu 19. Nguyên nhân gây ra hiện tượng tỏa nhiệt trong dây dẫn kim loại khi có dòng điện chạy qua là: A. Do năng lượng của chuyển động có hướng của electron truyền cho ion(+) khi va chạm.

B. Do năng lượng dao động của ion (+) truyền cho eclectron khi va chạm.

C. Do năng lượng của chuyển động có hướng của electron truyền cho ion (-) khi va chạm.

D. Do năng lượng của chuyển động có hướng của electron, ion (-) truyền cho ion (+) khi va chạm.

Câu 20. Hai quả cầu A và B mang điện tích q1 và q2, trong đó q1> 0, q2< 0 và q1< q 2 .

Cho chúng tiếp xúc nhau, sau đó tách chúng ra và đưa quả cầu B lại gần quả cầu C mang điện tích âm thì chúng A. Hút nhau.

B. Đẩy nhau.

C. Có thể hút hoặc đẩy nhau.

D. Không tương tác.

Câu 21. Một mạch điện kín gồm nguồn điện có suất điện động E = 12 (V), điện trở trong r = 2 (Ω), mạch ngoài gồm điện trở R1 = 6 (Ω) mắc song song với một điện trở R. Để công suất tiêu thụ ở mạch ngoài lớn nhất thì điện trở R phải có giá trị A. 1 ( Ω).

B. 2 ( Ω).

C. 3 ( Ω).

D. 2,4 ( Ω).

Câu 22. Phát biểu nào sau đây là đúng?

A. Dòng điện trong chất điện phân là dòng chuyển dịch có hướng của các iôn âm, electron đi về anốt và iôn dương đi về catốt.

B. Dòng điện trong chất điện phân là dòng chuyển dịch có hướng của các electron đi về anốt và các iôn dương đi về catốt.

C. Dòng điện trong chất điện phân là dòng chuyển dịch có hướng của các iôn âm đi về anốt và các iôn dương đi về catốt.

D. Dòng điện trong chất điện phân là dòng chuyển dịch có hướng của các electron đi về từ catốt về anốt, khi catốt bị nung nóng.

Câu 23. Khi một điện tích q = -5.10-7 C di chuyển từ điểm M đến điểm N trong điện trường thì lực điện sinh công 12.10-6 J. Hiệu điện thế UMN bằng: A. 6 V. B.24 V. C. -6 V. D.-24 V. Câu 24. Một nguồn điện có suất điện động E và điện trở trong r được mắc với một biến trở R thành một mạch kín. Thay đổi R, ta thấy với hai giá trị R1 = 1 Ω và R 2 = 9 Ω thì công suất tiêu thụ ở mạch ngoài là như nhau. Điện trở trong của nguồn điện là: A. r = 2 Ω.

B. r = 3 Ω.

C. r = 4 Ω.

D. r = 6 Ω.

Câu 25. Một nguồn điện có suất điện động E = 6V, điện trở trong r = 2 Ω được nối với một điện trở R = 3 Ω thành một mạch kín. Công suất của nguồn điện là A. 7,2 W B. 8 W C. 4,5 W D. 12 W Câu 26. Một điện trở R = 4 Ω mắc vào nguồn có E = 4,5 V tạo thành mạch kín có công suất tỏa nhiệt trên điện trở R là P = 2,25 W. Điện trở trong của nguồn và hiệu điện thế giữa hai đầu điện trở R là: A. 1 Ω ; 1,2 V. B. 2 Ω ; 4,5 V. C. 1 Ω ; 3 V. D. 2 Ω ; 3 V. Câu 27. Trên vỏ của một tụ điện có ghi 40 µF – 250 V. Nối hai bản của tụ với một hiệu điện thế U. Điện tích của tụ điện là 6.10-3 C. Hiệu điện thế giữa hai bản tụ là: A. 100 V. B. 120 V. C. 150 V. D. 200 V. Câu 28. Bản chất của dòng điện trong chất bán dẫn là: A. Dòng chuyển dời có hướng của các electron và lỗ trống ngược chiều điện trường.

B. Dòng chuyển dời có hướng của các electron và lỗ trống cùng chiều điện trường.

C. Dòng chuyển dời có hướng của các electron theo chiều điện trường và các lỗ trống ngược chiều điện trường.

D.Dòng chuyển dời có hướng của các lỗ trống theo chiều điện trường và các electron ngược chiều điện trường.

Câu 29. Một nguồn điện có suất điện động Evà điện trở trong r, được mắc với một điện trở R tạo thành một mạch kín. Khi tăng dần giá trị của điện trở R thì hiệu điện thế giữa hai cực của nguồn điện A. giảm dần.

B. tăng dần.

C. lúc đầu giảm, sau đó tăng dần.

D. lúc đầu tăng, sau đó giảm dần.

Câu 30.

Một tam giác đều ABC cạnh a = 20 cm đặt trong điện trường đều E cùng hướng

với BC và E = 3000 V/m. Hiệu điện thế giữa hai điểm A và B là A. UAB = 600 V. B. UAB = - 600 V. C. UAB = 300 V. D. UAB = - 300 V. V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 35:

BÀI 19: TỪ TRƯỜNG I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Nêu được từ trường tồn tại ở đâu và có tính chất gì.

- Nêu được các đặc điểm của đường sức từ của thanh nam châm thẳng, của nam châm chữ U. - Vẽ được các đường sức từ biểu diễn và nêu các đặc điểm của đường sức từ của dòng điện thẳng dài, của ống dây có dòng điện chạy qua và của từ trường đều.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Biết cách xác định chiều các đường sức từ của: dòng điện chạy trong dây dẫn thẳng dài, dòng điện chạy trong dây dẫn uốn thành vòng tròn.

- Biết cách xác định mặt Nam hay mặt Bắc của một dòng điện chạy trong mạch kín.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên a. Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu 1: Nam châm là gì?

Câu 2:Hãy kể tên các cực của nam châm?

Câu 3:Hiện tượng gì xảy ra khi ta đưa các cực của hai thanh nam châm lại gần nhau?

Câu4: Hoàn thành yêu cầu C1,C2 trong SGK Phiếu học tập số 2 Quan sát thí nghiệm dòng điện tác dụng lực lên nam châm, nam châm tác dụng lực lên dòng điện và thí nghiệm tương tác giữa hai dòng điện và trả lời các câu hỏi: Câu 1:TN1: hướng dịch chuyển của các cực nam châm khi đóng khóa K? Câu 2:TN2: Sự thay đổi của dây dẫn mang điện khi đặt gần nam châm cố định Câu 3:TN3: Tương tác giữa hai dây dẫn mang điện song song cùng chiều, ngược chiều Câu 4: Lực từ có thể xuất hiện ở đâu?

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Nhắc lại khái niệm điện trường?

Câu 2: Tương tự khái niệm điện điệ trường, định nghĩa từ trường?

Câu 3: Làm thế nào để phát hiệ hiện ra từ trường tại một điểm m trong không gian?

Câu 4: Nêu qui ước hướng của ủa ttừ trường tại một điểm?

Phiếu học tập số 4 Quan sát TN từ phổ và trả lời ời các câu hhỏi sau: Câu 1: Nhận xét về sự sắp xếp ếp của c các mạt sắt trong TN Câu 2: Giải thích kết quả TN Phiếu học tập số 5 Câu 1: Nhắc lại qui tắc nắm ắm tay ph phải thể hiện mối liên hệ giữa chiều ều dòng d điện và chiều đường sức từ trong lòng òng ống dây đã học ở THCS Câu 2:Qui tắc nắm tay phải ải có th thể vận dụng với từ trường của dòng điện đi thẳng dài, dòng điện tròn. Đọc SGKvàà hoàn thành bbảng sau: điện thẳng rất dài Dòng điện tròn Dòng đi Dạng của đường sức từ Qui tắc xác định chiều đường sức từ Xác định chiều đường sức ở các trường hợp sau

Phiếu học tập số 6 Từ hình vẽ đường sức từ của ủa mộ một số dòng điện, hãy nêu một số tính chất ất củ của đường sức từ?

Từ trư ường của dòng điện thẳng rất dài

T trường của dòng điện tròn Từ

Phiếu học tập số 7 Hoàn thành bảng sau: Điện trường

Từ trường

Định nghĩa Tồn tại ở đâu?

Phương pháp phát hiện sự tồn tại?

Tính chất So sánh tính chất đường sức điện và đường sức từ b. Thí nghiệm chứng minh về lực tương tác tác từ và thí nghiệm từ phổ (hoặc các video thí nghiệm).

2. Học sinh - Ôn lại kiến thức về từ trường đã học ở THCS - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1:Mở đầu: Ôn tập lại về nam châm và làm nảy sinh, phát biểu vấn đề tìm hiểu về từ trường a. Mục tiêu: -Giúp HS nhớ lại những kiến thức về nam châm đã học trong chương trình Vật lí THCS - Kích thích HS tìm hiểu thêm về từ trường. b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến của các nhóm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV giúp HS nhớ lại những kiến thức về nam châm đã học trong Bước 1 chương trình Vật lí THCS bằng cách yêu cầu các nhóm hoàn thành phiếu học tập số 1 -Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 -Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

Bước 3

Bước 4

-Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh GV đặt vấn đề: Trong chương trình Vật lí THCS, ta đã biết sơ lược về nam châm, từ trường. Bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu sâu hơn về từ trường, đường sức từ và từ tính của dây dẫn có dòng điện HS nhận thức được vấn đề cần nghiên cứu

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về từ tính của dây dẫn có dòng điện a. Mục tiêu: - Nắm được các trường hợp sinh ra lực từ - Hiểu được từ tính của nam châm và dòng điện. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Từ tính của dây dẫn có dòng điện - Giữa nam châm với nam châm, giữa nam châm với dòng điện, giữa dòng điện với dòng điện có sự tương tác từ.

- Dòng điện và nam châm có từ tính. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện Sử dụng kĩ thuật mảnh ghép.

Bước 1 Cả lớp chia là 3 nhóm chuyên gia và 6 nhóm mảnh ghép (mỗi nhóm mảnh ghép phải có ít nhất 3 người từ 3 nhóm chuyên gia) Ba nhóm chuyên gia sẽ tiến hành 3 thí nghiệm (hoặc quan sát video 3 thí nghiệm): TN1: hướng dịch chuyển của các cực nam châm khi đóng khóa K? TN2: Sự thay đổi của dây dẫn mang điện khi đặt gần nam châm cố định TN3: Tương tác giữa hai dây dẫn mang điện song song cùng chiều, ngược chiều Các thành viên nhóm chuyên gia sẽ chia sẻ kiến thức tìm hiểu được với các thành viên trong nhóm mảnh ghép và hoàn thành phiếu học tập số 2 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và đưa ra nội dung kiến thức chính: Giữa hai nam châm, giữa dòng điện với nam châm và giữa hai dòng điện đều có lực tương tác, những lực tương tác ấy gọi là lực từ. Ta nói dòng điện và nam châm có từ tính.

- Yêu cầu HS về nhà hoàn thành tiếp phiếu học tập số 3 để tìm hiểu về thêm về từ trường Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về đường sức từ a. Mục tiêu: - Nêu được các đặc điểm của đường sức từ của thanh nam châm thẳng, của nam châm chữ U. - Vẽ được các đường sức từ biểu diễn và nêu các đặc điểm của đường sức từ của dòng điện thẳng dài, của ống dây có dòng điện chạy qua và của từ trường đều. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Đường sức từ 1. Định nghĩa -Đường sức từ là những đường vẽ ở trong không gian có từ trường, sao cho tiếp tuyến tại mỗi điểm có hướng trùng với hướng của từ trường tại điểm đó.

-Qui ước chiều của đường sức từ tại mỗi điểm là chiều của từ trường tại điểm đó.

2. Các ví dụ về đường sức từ + Dòng điện thẳng rất dài - Có đường sức từ là những đường tròn nằm trong những mặt phẵng vuông góc với dòng điện và có tâm nằm trên dòng điện.

- Chiều đường sức từ được xác định theo qui tắc nắm tay phải: Để bàn tay phải sao cho ngón cái nằm dọc theo dây dẫn và chỉ theo chiều dòng điện, khi đó các ngón tay kia khum lại chỉ chiều của đường sức từ. + Dòng điện tròn - Qui ước: Mặt nam của dòng điện tròn là mặt khi nhìn vào đó ta thấy dòng điện chạy theo chiều kim đồng hồ, còn mặt bắc thì ngược lại.

- Các đường sức từ của dòng điện tròn có chiều đi vào mặt Nam và đi ra mặt Bắc của dòng điện tròn ấy.

3. Các tính chất của đường sức từ - Qua mỗi điểm trong không gian chỉ vẽ được một đường sức.

- Các đường sức từ là những đường cong khép kín hoặc vô hạn ở hai đầu.

- Chiều của đường sức từ tuân theo những qui tắc xác định.

- Qui ước vẽ các đường sức mau (dày) ở chổ có từ trường mạnh, thưa ở chổ có từ trường yếu. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV đặt vấn đề: cũng giống như điện trường, ta không thể nhìn thấy Bước 1 sự tồn tại của từ trường trong không gian, để nhận biết được sự tồn tại đó, người ta phải thông qua một khái niệm khác, đó là đường sức từ - GV định nghĩa khái niệm đường sức từ: Đường sức từ là những đường vẽ ở trong không gian có từ trường, sao cho tiếp tuyến tại mỗi

Bước 2

Bước 3

Bước 4

Bước 5

điểm có hướng trùng với hướng của từ trường tại điểm đó - GV yêu cầu HS quan sát hình 19.6 để thấy sự sắp xếp kim nam châm trên một đường sức từ và chiều của đường sức từ - GV giới thiệu thí nghiệm từ phổ: Rắc mạt sắt lên một tấm nhựa trong, nhẵn và đưa vào trong một từ trường.

Yêu cầu HS quan sát TN và hoàn thành phiếu học tập số 4 - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng + Học sinh các nhóm thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh - GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 5 -Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm -Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

-Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh GV yêu cầu HS tìm hiểu tính chất của đường sức từ Sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn. GV phát cho mỗi nhóm 1 phiếu học tập số 6, trên khổ A0 Mỗi HS làm việc đọc lập trong 3 phút, ghi câu trả lời của mình trên phiếu học tập Trên cơ sở của phiếu cá nhân, các thành viên trao đổi, thảo luận và thống nhất ý kiến ghi vào phần giữa của phiếu học tập - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và nhấn mạnh lại các tính chất đường sức từ: + Qua mỗi điểm trong không gian chỉ vẽ được một đường sức từ. + Các đường sức từ là những đường cong khép kín hoặc vô hạn ở hai đầu + Chiều của các đường sức từ tuân theo những quy tắc xác định. + Nơi nào từ trường mạnh thì các đường sức từ vẽ mau và nơi nào từ trường yếu thì các đường sức từ vẽ thưa - GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số

lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: HS hệ thống hóa lại kiến thức về từ trường b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS làm việc nhóm hoàn thành phiếu học tập số 7 để hệ Bước 1 thống hóa các kiến thức đã học Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả Bước 5 lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: - Tìm hiểu về từ trường Trái Đất Nội dung 2: Vận dụng kiến thức

- Làm bài tập trong SGK

V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 36, 37: CHỦ ĐỀ: LỰC TỪ - TỪ TRƯỜNG CỦA DÒNG ĐIỆN CHẠY TRONG CÁC DÂY DẪN CÓ HÌNH DẠNG ĐẶC BIỆT I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Phát biểu được định nghĩa véc tơ cảm ứng từ, đơn vị của cảm ứng từ.

- Nắm được biểu thức tổng quát của lực từ tác dụng lên đoạn dây dẫn mang dòng điện.

- Nắm được cách xác định phương, chiều và công thức tính cảm ứng từ B của dòng điện chạy trong dây dẫn thẳn dài, dòng điện chạy trong dây dẫn tròn và dòng điện chạy trong ống dây.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Mô tả được một thí nghiệm xác định véc tơ cảm ứng từ.

- Nắm được quy tắc xác định lực tác dụng lên phần tử dòng điện.

- Vận dụng được nguyên lí chồng chất từ trường để giải các bài tập.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên a. Phiếu học tập và phiếu trợ giúp Phiếu học tập số 1 Câu 1: Điện trường đều là gì?

Câu 2: Từ trường tạo thành giữa hai cực của thanh nam châm chữ U là từ trường đều.

Từ trường đều là gì?

Phiếu học tập số 2 Câu 1: Đề xuất phương án thí nghiệm khảo sát lực từ tác dụng lên một đoạn dây dẫn mang điện đặt trong từ trường?

Câu 2:Nêu các dụng cụ thí nghiệm cần có?

Câu 3: Tiến hành TN và nhận xét về hướng của dòng điện, hướng của từ trường và hướng của lực từ?

Phiếu trợ giúp số phiếu học tập số 2 Dự đoán kết quả TN

Biểu diễn hướng của từ trường, hướng của lực và chiều cường độ dòng điện

Qui tắc bàn tay trái : Đặt bàn tay trái duỗi thẳng sao cho các đường cảm ứng từ xuyên vào lòng bàn tay, chiều từ cổ tay đến ngón giữa là chiều dòng điện, khi đó ngón cái choãi ra 900chỉ chiều của lực từ tác dụng lên dòng điện Phiếu học tập số 3 Tiếp tục tiến hành TN, thay đổi lần lượt giá trị I, l và hoàn thành bảng sau : Thí nghiệm 1: l = ……cm = const

Nhận xét mối quan hệ giữa F và I khi l không đổi?

Thí nghiệm 2: I = ……A = const

Nhận xét mối quan hệ giữa F và l khi I không đổi?

Kết luận: Từ kết quả hai thí nghiệm trên, nhận xét về mối liên hệ giữa lực từ tác dụng lên một

cạnh của khung dây với cường độ dòng điện và chiều dài của cạnh khung dây?

Phiếu học tập số 4

Câu 1: Xét đoạn dây dẫn M1M2 = l. Tích I l gọi là vectơ phần tử dòng điện, cùng hướng với dòng điện. Dựa vào kết quả thí nghiệm, xác định lực từ F tác dụng lên một

phần tử dòng điện I l khi đặt trong từ trường

đều, cảm ứng từ B : + Điểm đặt: + Phương: + Chiều: + Độ lớn Phiếu học tập số 5 Hoàn thành bảng sau : Dây dẫn uốn Dây dẫn thẳng dài thành vòng tròn

Ống dây dẫn hình trụ

Dạng đường sức từ Nêu qui tắc xác định chiều đường sức từ Công thức tính độ lớn cảm ứng từ

Dạng dòng điện Dây dẫn thẳng dài

Dây dẫn uốn thành vòng tròn

Phiếu trợ giúp phiếu học tập số 5 Dạng đường sức từ của từ Qui tắc xác định chiều đường sức trường từ Qui tắc nắm tay phải

Qui tắc nắm tay phải

Qui tắc vào Nam ra Bắc

Dây dẫn hình trụ

Qui tắc nắm tay phải

Qui tắc vào Nam ra Bắc

Phiếu học tập số 6 Câu 1: Nhắc lại nguyên lí chồng chất điện trường Câu 2: Tương tự đối với cường độ điện trường gây ra bởi nhiều điện tích điểm, từ trường do nhiều dòng điện gây tuân theo nguyên lí chồng chất gì?

Câu 3: Viết biểu thức tính cảm ứng từ B trong trường hợp sau?

Phiếu học tập số 7

Câu 1: Hoàn thành bảng sau:

Lực điện

Lực từ

Ý nghĩa Điểm đặt Phương Chiều Biểu thức tính Câu 2: Hoàn thành các câu hỏi trắc nghiệm sau: 1. Trong các hình vẽ sau, hình vẽ nào biểu diễn đúng hướng của đường cảm ứng từ của dòng điện trong dây dẫn thẳng dài vô hạn vuông góc với mặt phẳng hình vẽ: A.

I

B

B.

I

B

C.

I

B

D. B và C 2. Hình vẽ nào dưới đây xác định đúng hướng của véc tơ cảm ứng từ tại M gây bởi dòng điện trong dây dẫn thẳng dài vô hạn:

I A.

I

B M

B.

B

M

3. Trong các hình vẽ sau, hình ình vvẽ nào biểu diễn sai hướng của đường ng cảm ứng từ của dòng điện trong ống ng dây gây nên: n

D. A và B b. Thí nghiệm về lực từ.

2. Học sinh - Ôn lại kiến thức về từ trường, ờng, qui ttắc bàn tay trái, hợp các lực đồng qui, - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC ỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Làm nnảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về cảm ảm ứng ứ từ a. Mục tiêu: - Kiểm tra kiến thức cũ, chuẩn ẩn bị b điều kiện xuất phát để nghiên cứu kiến ến thức thứ mới - Từ kiến thức đã biết: đặc trưng ng cho điện trường là cường độ điện trường,, kích thích HS tìm hiểu hi về đại lượng đặc trưng cho từ ừ trường. tr b. Nội dung: Học sinh tiếpp nhậ nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến củaa các nhóm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV nêu câu hhỏi kiểm tra kiến thức cũ: Bước 1 Điện trường ờng llà gì? Đại lượng nào đặc trưng cho điện ện trường tr ? Từ trường là gì ?

HS suy nghĩĩ cá nhân ttìm câu trả lời Bước 2 GV đặt vấn ấn đề: đề Trong chương 1 ta đã biết, đại lượng ng đặc đặ trưng cho Bước 3 điện trường ờng là l cường độ điện trường. Vậy đại lượng đặc trưng tr cho từ trường làà gì?

HS nhận thức ức được vấn đề cần nghiên cứu Bước 4 Hoạt động 2: Hình thành kiến ến th thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về khái niệm ni lực từ, cảm ứng từ a. Mục tiêu: - Thiết kế được phương ng án TN xác định lực từ - Phát biểu được định nghĩa ĩa cảm ứng từ, cách xác đinh lực từ tác dụng lên ên một m đoạn dây dẫn mang điện đặt trong từ trường b. Nội dung: Học sinh thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của giáo viên

c. Sản phẩm: Từ trường đều -Từ trường đều là từ trường mà đặc tính của nó giống nhau tại mọi điểm; các đường sức từ là những đường thẳng song song, cùng chiều và cách đều nhau.

Lực từ →

→

Lực từ F tác dụng lên phần tử dòng điện I l đặt trong từ trường đều, tại đó có cảm ứng từ là →

B:

+ Có điểm đặt tại trung điểm của l; →

→

+ Có phương vuông góc với l và B ; + Có chiều tuân theo qui tác bàn tay trái; + Có độ lớn F = IlBsinα Cảm ứng từ - Cảm ứng từ tại một điểm trong từ trường là đại lượng đặc trưng cho độ mạnh yếu của từ trường.

- Hướng của vec tơ cảm ứng từ trùng với hướng của từ trường tại điểm đó - Đơn vị cảm ứng từ là tesla (T). d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV đặt vấn đề: Đầu tiên, ta tìm hiểu lực từ trong từ trường có đặc Bước 1 điểm như thế nào. Để dễ dàng đo đạc và khảo sát lực từ, trước hết ta tạo ra một từ trường đều. Vậy thế nào là từ trường đều và có thể tạo ra từ trường đều bằng cách nào?

- Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 2 -Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm -Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

-Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh, nhấn mạnh lại định nghĩa từ trường đều: Từ trường đều là từ trường mà đặc tính của nó giống nhau tại mọi điểm; các đường sức từ là những đường thẳng song song, cùng chiều và cách đều nhau.

- GV giao nhiệm vụ mới: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 3 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm. Trong quá trình hoạt động, HS có thể sử dụng các phiếu trợ giúp hoặc yêu cầu sự trợ giúp của giáo viên nếu thấy cần thiết - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. Tổng kết nội dung kiến thức chính cần nắm: hướng của dòng điện, hướng

Bước 4

Bước 5

của từ trường và hướng của lực từ tạo thành một tam diện thuận - GV đặt vấn đề mới cần tìm hiểu: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 3 - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và đưa ra định nghĩa cảm ứng từ: Từ TN ta thấy thương số F/Il không đổi. Thương số đó chỉ phụ thuộc vào tác dụng của từ trường tại vị trí đặt đoạn dây dẫn. Nói cách khác, có thể coi thương số đó đặc trưng cho từ trường tại vị trí khảo sát.

Trong trường hợp tổng quát, gọi α là góc tạo bởi chiều dòng điện và từ trường, thương số F/Ilsinα đặc trưng cho tác dụng của từ trường tại điểm khảo sát, gọi là cảm ứng từ B. Đơn vị là Tesla (T) Véc tơ cảm ứng từ B sẽ có hướng trùng với hướng của từ trường tại điểm đó - GV giao nhiệm vụ mới: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 4 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm.

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh.

Tổng kết kiến thức chính: →

→

Lực từ F tác dụng lên phần tử dòng điện I l đặt trong từ trường đều, →

tại đó có cảm ứng từ là B : Có điểm đặt tại trung điểm của l; →

→

Có phương vuông góc với l và B ; Có chiều tuân theo qui tác bàn tay trái; Có độ lớn F = IlBsinα

α là góc tạo bởi B và l

Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về từ trường của dòng điện chạy trong các dây dẫn có hình dạng đặc biệt a. Mục tiêu: - Nắm được cách xác định phương, chiều và công thức tính cảm ứng từ B của dòng điện chạy trong dây dẫn thẳng dài, dòng điện chạy trong dây dẫn uốn thành vòng tròn và dòng điện chạy trong ống dây dẫn hình trụ. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên

c. Sản phẩm: Cảm ứng từ

Dây dẫn thẳng dài

Dạng đường sức từ

là những đường tròn nằm trong những mặt phẵng vuông góc với dòng điện và có tâm nằm trên dây dẫn.

Chiều đường sức từ

Để bàn tay phải sao cho ngón cái nằm dọc theo dây dẫn và chỉ theo chiều dòng điện, khi đó các ngón kia khum lại cho ta chiều của đường sức từ

Độ lớn

B = 2.10-7.

I r

Dây dẫn uốn thành vòng tròn Đường sức từ đi qua tâm O của vòng tròn là đường thẳng vô hạn ở hai đầu còn các đường khác là những đường cong có chiều di vào mặt Nam và đi ra mặt Bác của dòng điện tròn đó.

Qui tắc vào Nam ra Bắc: Đường sức từ đi vào mặt Nam, đi ra mặt Bắc của dòng điện tròn Mặt Nam: dòng điện chạy theo chiều kim đồng hồ Mặt Bắc: dòng điện chạy theo chiều ngược chiều kim đồng hồ B = 2π.10-7

I R

Ống dây dẫn hình trụ + Trong ống dây các đường sức từ là những đường thẳng song song cùng chiều và cách đều nhau.

Tưởng tượng dùng bàn tay phải nắm lấy ống dây sao cho các ngón trỏ, ngón giữa,... hướng theo chiều dòng điện, khi đó ngón cái choãi ra cho ta chiều của đường sức từ

B = 4π.10-7

N I l

= 4π.10-7nI d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV đặt vấn đề: Thực nghiệm và lý thuyết đã xác định được cảm ứng Bước 1 từ B tại một điểm cho trước trong từ trường của một dòng điện chạy trong một dây dẫn có hình dạng nhất định. Kết quả cho thấy rằng, cảm ứng từ B tại một điểm M: - Tỉ lệ với cường độ dòng điện I gây ra từ trường - Phụ thuộc vào dạng hình học của dây dẫn - Phụ thuộc vào vị trí điểm M - Phụ thuộc vào môi trường xung quanh Sau đây chúng ta sẽ xét một số dòng điện với giải thiết môi trường là chân không - Yêu cầu HS đọc SGK và hoàn thành phiếu học tập số 5. Sử dụng kĩ Bước 2 thuật mảnh ghép.

Bước 3 Bước 4 Bước 5

- Cả lớp chia là 3 nhóm chuyên gia và 6 nhóm mảnh ghép (mỗi nhóm mảnh ghép phải có ít nhất 3 người từ 3 nhóm chuyên gia) Ba nhóm chuyên gia sẽ tiến hành tìm hiểu về từ trường của dòng điện trong ba trường hợp (mỗi nhóm một trường hợp) Trường hợp 1: Dòng điện thẳng dài Trường hợp 2: dây dẫn uốn thành vòng tròn Trường hợp 3: Ống dây dẫn hình trụ Các thành viên nhóm chuyên gia sẽ chia sẻ kiến thức tìm hiểu được với các thành viên trong nhóm mảnh ghép và hoàn thành phiếu học tập số 5. Các nhóm có thể sử dụng phiếu trợ giúp nếu cần thiết - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và đưa ra đáp án của phiếu học tập số 5

Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: HS hệ thống hóa kiến thức chính của bài học b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS làm việc nhóm hoàn thành phiếu học tập số 6 để hệ Bước 1 thống hóa các kiến thức đã học về lực từ, cảm ứng từ Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả Bước 5 lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: - Từ nội dung ba bài tập trong phiếu học tập sô 7, hãy tự ra đề 3 bài Rèn khả năng tập tương ứng cùng dạng với 3 bài tập đó (kèm hướng giải) ra đề Nội dung 2: - Làm bài tập trong SGK Vận dụng kiến thức V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 38:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Củng cố lại các kiến thức liên quan đến lực từ, từ trường 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Làm được một số bài tập trong SGK về lực từ, từ trường của dòng điện chạy trong dây dẫn có hình dạng đặc biệt - Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Game câu cá với 10 câu hỏi trắc nghiệm

- Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu hỏi:Hai dòng điện cường độ I1 = 10A, I2 = 20A chạy trong hai dây dẫn thẳng song

song dài vô hạn có chiều ngược nhau, đặt trong không khí cách nhau một khoảng a = 20cm. Xác định cảm ứng từ tại a. Điểm M cách I1: 10cm, cách I2: 10cm b. Điểm N cách I1: 5cm, cách I2: 25cm c.Điểm P cách I1: 20cm, cách I2: 20cm 2. Học sinh - Ôn lại các xác định lực từ, từ trường của dòng điện chạy trong dây dẫn có hình dạng đặc biệt, nguyên lí chồng chất từ trường - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: -Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: -Hệ thống lại công thức lực từ tác dụng lên đoạn dây dẫn mang điện đặt trong từ trường, cách xác định cảm ứng từ của dòng điện chạy trong các dây dẫn có hình dạng đặc biệt, nguyên lí chồng chất từ trường. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS nhắc lại cách xác định lực từ tác dụng lên đoạn dây Bước 1 dẫn mang điện đặt trong từ trường, cách xác định cảm ứng từ của dòng điện chạy trong các dây dẫn có hình dạng đặc biệt, nguyên lí chồng chất từ trường HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài tập trắc nghiệm thông qua trò chơi: Câu cá a. Mục tiêu: - Xác định lực từ tác dụng lên đoạn dây dẫn mang điện đặt trong từ trường - Xác định cảm ứng từ của dòng điện chạy trong các dây dẫn có hình dạng đặc biệt - Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Câu 1: Hình nào biểu diễn đúng hướng lực từ tác dụng lên một đoạn dây dẫn thẳng mang dòng điện I có chiều như hình vẽ đặt trong từ trường đều, đường sức từ có hướng như hình vẽ:

Câu 2: Hình nào biếu diễn đúng hướng lực từ tác dụng lên một đoạn dây dẫn thẳng mang dòng điện I có chiều như hình vẽ đặt trong từ trường đều, đường sức từ có hướng như hình vẽ:

Câu 3: Một đoạn dây dẫn dài 1,5 m mang dòng điện 10 A, đặt vuông góc trong một từ trường đều có độ lớn cảm ứng từ 1,2 T. Nó chịu một lực từ tác dụng là A. 18 N. B. 1,8 N. C. 1800 N. D. 0 N. Câu 4: Hình vẽ nào dưới đây xác định đúng hướng của véc tơ cảm ứng từ tại M gây bởi dòng điện trong dây dẫn thẳng dài vô hạn: I

I

B M

A.

B.

B

B M

B M

C.

M

D.

I

I

Câu 5: Trong các hình vẽ sau, hình vẽ nào biểu diễn đúng hướng của véc tơ cảm ứng từ tại tâm vòng dây của dòng điện trong vòng dây tròn mang dòng điện: A.

B

I

B.

B

I

C.

B

I

D. B và C

Câu 6: Trong các hình vẽ sau, hình vẽ nào biểu diễn đúng hướng của đường cảm ứng từ của dòng điện trong ống dây gây nên: C.

B.

A.

I

I

D. A và C

I

Câu 7: Một dòng điện có cường độ I = 5 (A) chạy trong một dây dẫn thẳng, dài. Cảm ứng từ do dòng điện này gây ra tại điểm M có độ lớn B = 4.10-5 (T). Điểm M cách dây một khoảng A. 25 (cm) B. 10 (cm) C. 5 (cm) D. 2,5 (cm) Câu 8: Cảm ứng từ của một dòng điện thẳng tại điểm N cách dòng điện 2,5cm bằng 1,8.105 T. Tính cường độ dòng điện: A. 1A B. 1,25A C. 2,25A D. 3,25A Câu 9: Khung dây tròn đặt trong không khí bán kính 30 cm có 100 vòng dây. Cường độ dòng điện qua khung dây là 0,3/π A. Độ lớn cảm ứng từ tại tâm khung dây là A.4.10-5 T. B.2.10-5 T. C.6,28.10-5 T. D.9,42.10-5 T Câu 10: Một ống dây có dòng điện 10 A chạy qua thì cảm ứng từ trong lòng ống là 0,2 T. Nếu dòng điện trong ống là 20 A thì độ lớn cảm ứng từ trong lòng ống là A. 0,4 T. B. 0,8 T. C. 1,2 T. D. 0,1 T. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia lớp thành 4 đội và thông qua luật chơi: Có 10 câu hỏi trắc Bước 1 nghiệm. Mỗi câu hỏi có 4 đáp án gắn liền với 4 con cá, trong đó có 1

Bước 2 Bước 3 Bước 4

đáp án đúng. Mỗi câu hỏi đưa ra, đội nào giơ tay giành quyền trả lời trước sẽ được trả lời bằng cách chọn cá đang mang đáp án đúng, nếu câu trả lời đúng cá sẽ thuộc về đội đó, nếu trả lời sai ba đội còn lại được tiếp tục giành quyền trả lời, sau hai lượt mà không có đội trả lời đúng thì cá ở câu hỏi đó không được câu, GV đưa ra đáp án đúng và chuyển sang câu hỏi khác. Sau 10 câu trắc nghiệm, đội nào câu được cá nhiều nhất sẽ là đội chiến thắng.

Các đội chơi lần lượt trả lời các câu hỏi Sau mỗi câu hỏi, GV giải thích nhanh đáp án cho HS. Kết thức 10 câu hỏi, GV thông báo đội giành chiến thắng và có hình thức tuyên dương, khen thưởng (tuyên dương trước lớp, một tràng pháo tay, điểm cộng,…)

Hoạt động 2.2: Giải bài tập tự luận về tổng hợp cảm ứng từ a. Mục tiêu: - Có được phương pháp giải bài toán tổng hợp cảm ứng từ b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TỰ LUẬN Bài tập: Hai dòng điện cường độ I1 = 10A, I2 = 20A chạy trong hai dây dẫn thẳng song song dài vô hạn có chiều ngược nhau, đặt trong không khí cách nhau một khoảng a = 20cm. Xác định cảm ứng từ tại a. Điểm M cách I1: 10cm, cách I2: 10cm b. Điểm N cách I1: 5cm, cách I2: 25cm c.Điểm P cách I1: 20cm, cách I2: 20cm Bài giải: a.

- Cảm ứng từ do I1 và I2 gây ra tại M là B1 ; B 2 có phương, chiều như hình: - Độ lớn: B1 = 2.10−7

I1 = 2.10-5 T r1

I2 = 4.105 T r2

- Cảm ứng từ tổng hợp B M là: B M = B1 + B 2 có phương chiều như hình B2 = 2.10−7

a. Độ lớn: BM = B1 + B2 = 6.10-5 T b. BM = B1 − B2 c. B 2 = B12 + B22 + 2 B1 B2 cos α d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3

Bước 4

Bước 5

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của HS, đưa ra cách xác định cảm ứng từ tổng hợp:

Nguyên lí chồng chất từ trường: B = B1 + B2 (quy tắc hình bình hành)

- Nếu B1 ↑↑ B2 :  B ↑↑ B1 ↑↑ B2 B1 B - Nếu

B1 ↑↓ B2 :

 B = B1 + B2

  B ↑↑ B1 khi B1 > B2  

 B ↑↑ B2 khi B2 > B1   B = B1 − B2

- Nếu B1 ⊥ B2 :

tan α =

B2

và B hợp với B1 một góc α sao cho:

B=

B12 + B22

B2 B1

- Nếu B1 = B2: HBH tạo bởi B1 , B2 là hình thoi

⇒ B là đường chéo cũng là phân giác: B = 2B1cos α

2

- Tổng quát: B 2 = B12 + B22 + 2 B1 B2 cos α

với (B1 ; B 2 ) = α

Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: Từ nội dung bài tập và phương pháp giải bài tập ở phiếu học tập số 2, Rèn khả năng hay tự ra đề 1 bài tập tương ứng cùng dạng với bài tập đó (kèm ra đề hướng giải) Nội dung 3: Ôn lại kiến thức về:từ tác dụng lên dòng điện đặt trong từ trường, quy Chuẩn bị cho tắc bàn tay trái. tiết sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 39:

BÀI 22: LỰC LO-REN-XƠ I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Nêu được lực Lo-ren-xơ là gì và viết được công thức tính lực này.

- Xác định được cường độ, phương, chiều của lực Lo-ren-xơ tác dụng lên một điện tích q

chuyển động với vận tốc v trong mặt phẳng vuông góc với các đường sức của từ trường đều.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Xác định được chiều của lực từ, lực Lo-ren-xơ bằng quy tắc bàn tay trái - Làm được một số bài tập đơn giản về lực Lo-ren-xơ.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Thí nghiệm về chuyển động của của hạt tích điện trong từ trường đều (VD màn hình ti vi, nam châm vĩnh cửu để chứng minh: mọi hạt điện tích chuyển động trong một từ trường, đều chịu tác dụng của lực từ).

- Bài giảng Powerpoint có thí nghiệm về chuyển động của êlectron trong từ trường.

- Phiếu học tập và phiếu trợ giúp Phiếu học tập Câu 1: a. Lực từ có tác dụng lên các hạt điện tích đứng yên không? b. Lực Lo-ren-xơ là gì?

Câu 2: Từ qui tắc bàn tay trái, biểu diễn vec tơ

lực từ F tác dụng lên đoạn dây dẫn mang điện đặt trong từ trường như hình vẽ? Từ đó biểu

diễn véc tơ lực Lo-ren-xơ f tác dụng lên các hạt mang điện chuyển động?

Câu 3: Với chiều dòng điện như trên hình vẽ, hãy biểu diễn hướng của vec tơ vận tốc

v của các hạt mang điện trong hai trường hợp q0<0 và q0> 0.

Từ đó suy ra phương của lực Lo-ren-xơ và phát biểu qui tắc bàn tay trái để xác định chiều của lực Lo-ren-xơ?

Câu 4: Viết biểu thức tính lực ực Lo-ren-xơ.

Lo Khi nào lực Lo-ren-xơ bằng 0?

Câu 5: Xác định lực Lo-ren-xơ xơ trên hình sau?

Phi trợ giúp phiếu học tập Phiếu

- Game powerpoint bắt bướm ớm vớ với 8 câu hỏi trắc nghiệm

Hệ thống câu hỏi trong game: Câu 1: Lực Lo – ren – xơ là A.lực Trái Đất tác dụng lên vậật.

B.lực điện tác dụng ng lên điện tích.

C.lực từ tác dụng lên dòng điện.

D.lực từ tác dụng lên điện tích chuyển động trong từ trường.

Câu 2: Chiều của lực Lorenxơ được xác định bằng: A.Qui tắc bàn tay trái.

B.Qui tắc bàn tay phải.

C.Qui tắc cái đinh ốc.

D.Qui tắc vặn nút chai.

Câu 3: Độ lớn của lực Lorexơ được tính theo công thức A.f=/q/vB B.f=/q/vBsinα C.f=qvBtanα D.f=/q/vBcosα Câu 4: Phương của lực Lorenxơ A.Trùng với phương của vectơ cảm ứng từ.

B.Trùng với phương của vectơ vận tốc của hạt mang điện.

C.Vuông góc với mặt phẳng hợp bởi vectơ vận tốc của hạt và vectơ cảm ứng từ.

D.Trùng với mặt phẳng tạo bởi vectơ vận tốc của hạt và vectơ cảm ứng từ.

Câu 5: Hình nào chỉ đúng hướng của lực Lorenxơ tác dụng lên hạt mang điện dương chuyển động trong từ trường đều:

v

A.

F

B.

B

v

C.

F

B

F

B D.

v

B

v

F

Câu 6: Trong hình vẽ sau hình nào chỉ đúng hướng của lực Lorenxơ tác dụng lên hạt mang điện dương chuyển động trong từ trường đều:

N A.

N

F v

S

B.

S

v F

N

C.

S

F v

D.

S

q v

F= N

Câu 7: Một electron bay vào trong từ trường đều, cảm ứng từ B =1,26 T. Lúc lọt vào trong từ trường vận tốc của hạt là 107 m/s và hợp thành với đường sức từ góc 530. Lực Lo – ren xơ tác dụng lên electron là A.1,61.10−12 N. B.0,32.10−12 N. C.0,64.10−12 N. D.0,96.10−12 N. Câu 8: Một electron bay vuông góc với các đường sức vào một từ trường đều độ lớn 100 mT thì chịu một lực Lo – ren – xơ có độ lớn 1,6.10-12 N. Vận tốc của electron là A.109 m/s.

B.108 m/s.

6 9 C.1,6.10 m/s. D.1,6.10 m/s.

2. Học sinh - Ôn lại kiến thức về lực từ tác dụng lên dòng điện đặt trong từ trường, quy tắc bàn tay trái.

- SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Làm nảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về lực Lo-ren-xơ a. Mục tiêu: - Kiểm tra kiến thức cũ, chuẩn bị điều kiện xuất phát để nghiên cứu kiến thức mới - Từ kiến thức đã biết: đặt dòng điện trong từ trường thì dòng điện chịu tác dụng của lực từ, kích

thích HS tìm hiểu thêm về lực từ tác dụng lên các hạt mang điện chuyển động trong từ trường b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến của các nhóm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV nêu câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ: Nêu cách xác định phương, Bước 1 chiều, độ lớn của lực từ tác dụng lên dòng điện?

HS suy nghĩ cá nhân tìm câu trả lời Bước 2 Nếu có điều kiện thì GV có thể làm TN: Đưa nam châm lại gần máy Bước 3 thu hình đang hoạt động thì thấy hình ảnh trên màn hình bị nhiễu loạn hoặc nếu có một màn hình đang bị nhiễu loạn về màu (một góc màn hình bị vàng), có thể đặt nam châm lên góc đó, màu vàng sẽ bị kéo lệch lên.

GV đặt vấn đề: Khi đặt dòng điện trong từ trường thì dòng điện chịu tác dụng của lực từ. Mặt khác, dòng điện là dòng chuyển dời có hướng của các hạt mang điện. Liệu các hạt mang điện chuyển động trong từ trường thì chúng có chịu lực tác dụng không? Bài hôm nay chúng ta sẽ nghiên cứu điều đó.

HS nhận thức được vấn đề cần nghiên cứu Bước 4 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về lực Lo-ren-xơ a. Mục tiêu: - Nêu được lực Lo-ren-xơ là gì và viết được công thức tính lực này.

- Xác định được cường độ, phương, chiều của lực Lo-ren-xơ tác dụng lên một điện tích q

chuyển động với vận tốc v trong mặt phẳng vuông góc với các đường sức của từ trường đều. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Định nghĩa lực Lo-ren-xơ -Mọi hạt mang điện tích chuyển động trong một từ trường, đều chịu tác dụng của lực từ. Lực này được gọi là lực Lo-ren-xơ.

Xác định lực Lo-ren-xơ →

-Lực Lo-ren-xơ do từ trường có cảm ứng từ B tác dụng lên một hạt điện tích q0 chuyển →

động với vận tốc v : →

→

Có phương vuông góc với v và B ; Có chiều theo qui tắc bàn tay trái: để bàn tay trái mở rộng sao cho từ trường hướng vào →

→

lòng bàn tay, chiều từ cổ tay đến ngón giữa là chiều của v khi q0> 0 và ngược chiều v khi q0< 0. Lúc đó chiều của lực Lo-ren-xơ là chiều ngón cái choãi ra;

Có độ lớn: f = |q0|vBsinα d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV thông báo: Ta đã biết, dòng điện trong kim loại là dòng chuyển Bước 1 dời có hướng của các electrôn. Khi dây dẫn có dòng điện đặt trong từ trường, người ta giải thích lực từ tác dụng lên dây dẫn chính là tổng hợp các lực do từ trường tác dụng lên các êlectron tạo thành dòng điện Một cách tổng quát, mọi hạt điện tích chuyển động trong một từ trường đều đều chịu tác dụng của lực từ. Lực từ này được gọi là lực Lo-ren-xơ - Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập Bước 2 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm. Trong quá trình hoạt động, HS có thể sử dụng các phiếu trợ giúp hoặc yêu cầu sự trợ giúp của giáo viên nếu thấy cần thiết - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. Tổng kết nội dung kiến thức chính cần nắm: Mọi hạt mang điện tích chuyển động trong một từ trường, đều chịu tác dụng của lực từ. Lực này được gọi là lực Lo-ren-xơ. →

Lực Lo-ren-xơ do từ trường có cảm ứng từ B tác dụng lên một hạt →

điện tích q0 chuyển động với vận tốc v : →

→

- Có phương vuông góc với v và B ; - Có chiều theo qui tắc bàn tay trái: để bàn tay trái mở rộng sao cho từ trường hướng vào lòng bàn tay, chiều từ cổ tay đến ngón giữa là →

→

chiều của v khi q0> 0 và ngược chiều v khi q0< 0. Lúc đó chiều của lực Lo-ren-xơ là chiều ngón cái choãi ra; - Có độ lớn: f = |q0|vBsinα Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: -HS hệ thống hóa kiến thức chính của bài học, luyện làm một số bài tập thông qua trò chơi bắt bướm b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Câu trả lời của các đội

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia lớp thành 4 đội và thông qua luật chơi: Có 8 câu hỏi trắc Bước 1 nghiệm gắn liền với 8 con bướm. Mỗi đội lần lượt chọn số câu hỏi.

Mỗi câu hỏi đưa ra, đội nào giơ tay giành quyền trả lời trước sẽ được trả lời, nếu câu trả lời đúng coi như đội đã bắt được một con bướm, nếu trả lời sai ba đội còn lại được tiếp tục giành quyền trả lời, sau hai lượt mà không có đội trả lời đúng thì GV đưa ra đáp án đúng và chuyển sang câu hỏi khác. Sau 8câu trắc nghiệm, đội nào bắt được nhiều bướm nhất sẽ là đội chiến thắng.

Các đội chơi lần lượt trả lời các câu hỏi Bước 2 Sau mỗi câu hỏi, GV giải thích nhanh đáp án cho HS. Bước 3 Kết thức 8 câu hỏi, GV thông báo đội giành chiến thắng và có hình Bước 4 thức tuyên dương, khen thưởng (tuyên dương trước lớp, một tràng pháo tay, điểm cộng,…)

Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: - Làm bài tập trong SGK Vận dụng kiến - Tìm hiểu một số ứng dụng của lực Lo-ren-xơ như đo lường điện từ, thức ống phóng điện tử trong truyền hình, khối phổ kế, các máy gia tốc,…

Nội dung 2: Ôn tập lại kiến thức đã học trong chương 4, chuẩn bị cho tiết ôn tập Chuẩn bị bài tiếp theo cho tiết sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy: ạy:

Tiết 40:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức -Củng cố lại các kiến thức liên ên quan đến chương 4 Từ trường 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứ ứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết ết vấ vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học ọc - Thực hiện được các bài tập ập cơ c bản có liên quan đến từ trường củaa các ddòng điện có dạng đặc biệt.

- Giải được các bài toán vềề xác đị định cảm ứng từ tổng hợp do nhiều dòng òng di diện gây ra.

- Làm được một số bài tập đơn ơn gi giản về lực từ, lực Lorenxơ - Rèn luyện kĩ năng ng tính toán vvà suy luận cho học sinh.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng ng thú trong học ttập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệệ các hiện hi tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của ủa nhà nh khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ ÀH HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Game powerpoint cờ cá ngựa ựa vvới 20 câu hỏi trắc nghiệm

- Phiếu học tập Phiếu học tập

Từ trường của dòng điện có dạng đặc biệt Dây dẫn Dây dẫn Ống dây thẳng dài uốn thành dẫn hình trụ vòng tròn

Lực từ Lực từ tác dụng lên đoạn dây dẫn mang điện

Lực Lo-renxơ

Qui tắc xác định chiều Công thức

2. Học sinh - Ôn lại công thức xác định cảm ứng từ của dòng điện trong các trường hợp đặc biệt, công thức xác định lực từ, Lực lorenxơ - SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Báo cáo kết quả hoạt động nhóm và nội dung vở ghi của HS d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập để ôn lại các công thức đã Bước 1 học trong chương 4 từ trường Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV khái quát lại các công thức chính và qui tắc xác định chiều các Bước 5 đại lượng đã học chương từ trường Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài tập trắc nghiệm thông qua trò chơi Cờ cá ngựa a. Mục tiêu: - Giải được các bài tập cơ bản có liên quan đến từ trường của các dòng điện có dạng đặc biệt.

- Làm được một số bài tập đơn giản về lực từ, lực Lorenxơ

b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: NỘI DUNG Câu 11: đoạn dây dẫn thẳng mang dòng điện I có chiều như hình vẽ đặt trong từ trường đều, đường sức từ có hướng như hình vẽ:

Câu 12: Hình nào biểu diễn đúng hướng lực tù tác dụng lên một đoạn dây dẫn thẳng mang dòng điện I có chiều như hình vẽ đặt trong tù trường đều, đường sức từ có hướng như hình vẽ:

Câu 13: Đặt một đoạn dây dẫn thẳng dài 120 cm song song với từ trường đều có độ lớn cảm ứng từ 0,8 T. Dòng điện trong dây dẫn là 20 A thì lực từ có độ lớn là A.19,2 N. B.1920 N. C.1,92 N. D.0 N. 0 Câu 14: Một đoạn dây dẫn dài 0,80 m đặt nghiêng một góc 60 so với hướng của các đường sức từ trong một từ trường đều có cảm ứng từ 0,50 T. Khi dòng điện chạy qua đoạn dây dẫn này có cường độ 7,5 A, thì đoạn dây dẫn bị tác dụng một lực từ bằng bao nhiêu?

A.4,2 N. B.2,6 N. C.3,6 N.D.1,5 N. Câu 15: Một đoạn dây dẫn thẳng dài 128 cm được đặt vuông góc với các đường sức từ trong một từ trường đều có cảm ứng từ 0,83 T. Xác định lực từ tác dụng lên đoạn dây dẫn khi dòng điện chạy qua đoạn dây dẫn này có cường độ 18A. A.19 N. B.1,9 N. C.191 N.D.1910 N. Câu 16: Một dây dẫn thẳng dài 1,4 m đặt trong từ trường đều có cảm ứng từ 0,25 T. Khi dòng điện cường độ 12 A chạy qua dây dẫn thì dây dẫn này bị tác dụng một lực bằng 2,1 N. Góc hợp bới hướng của dòng điện chạy qua dây dẫn và hướng của cảm ứng từ gần giá trị nào nhất sau đây?

A.300 B.560 C.450 D.900 Câu 17: Trong các hình vẽ sau, hình vẽ nào biểu diễn đúng hướng của véc tơ cảm ứng từ tại tâm vòng dây của dòng điện trong vòng dây tròn mang dòng điện:

A.

B

B.

B

C.

I

I

B

D.

I

I

B

Câu 18: Trong các hình vẽ sau, hình vẽ nào biểu diễn sai hướng của đường cảm ứng từ của dòng điện trong ống dây gây nên: A.

I

.

B

I

C.

I

D. A và B

Câu 19: Dòng điện chạy qua một dây dẫn thẳng dài đặt nằm ngang trong không khí gây ra tại một điểm cách nó 4,5 cm một cảm ứng từ có độ lớn 2,8.10−4 T. Cường độ của dòng điện chạy qua dây dẫn là A.56 A. B.44 A. C.63 A. D.8, 6 A Câu 20: Dòng điện chạy qua một dây dẫn thẳng dài đặt nằm ngang trong không khí gây ra tại một điểm cách nó 4,5 cm một cảm ứng từ có độ lớn 2,8.10−5 T. Độ lớn của cảm ứng từ do dòng điện này gây ra tại điểm cách nó 10 cm là A.1,26.10−5 T. B.1,24.10−5 T. C.1,38.10−5 T. D.8,6.10−5 T Câu 21: Một dòng điện chạy trong dây dẫn thẳng dài vô hạn có độ lớn 10 A đặt trong chân không sinh ra một từ trường có độ lớn cảm ứng từ tại điểm cách dây dẫn 50 cm là : A.4.10-6 T. B.2.10-7/5 T. C.5.10-7 T. D.3.10-7 T. Câu 22: Tại một điểm cách một dây dẫn thẳng dài vô hạn mang dòng điện 5 A thì có cảm ứng từ 0,4 µT. Nếu cường độ dòng điện trong dây dẫn tăng thêm 10 A thì cảm ứng từ tại điểm đó có giá trị là A.0,8 µT. B.1,2 µT. C.0,2 µT. D.1,6 µT. Câu 23: Một vòng dây tròn đặt trong chân không có bán kính R mang dòng điện có cường độ I thì cảm ứng từ tại tâm vòng dây là 10µT. Nếu cho dòng điện trên qua vòng dây có bán kính 4R thì cảm ứng từ tại tâm vòng dây có độ lớn là A.6.10−6 T. B.1,2.10−6 T. C.15.10−6 T. D.2,5.10−6 T. Câu 24: Khi cho dòng điện cường độ chạy 10 A qua một vòng dây dẫn đặt trong không khí thì cảm ứng từ tại tâm của vòng dây dẫn có độ lớn là 2,1.10-4 T. Bán kính của vòng dây là A.5,0 cm.

B.0,3 cm.

C.3,0 cm.

D.2,5 cm.

Câu 25: Ống dây hình trụ dài 30cm đặt trong không khí có 100 vòng dây. Cường độ dòng điện qua ống dây là 0,3/π A. Độ lớn cảm ứng từ trong lòng ống dây là A.4.10−5 T. B.2.10−5 T. C.6,26.10−5 T. D.9,42.10−5 T. Câu 26: Một ống dây dài 20 cm, có 1200 vòng dây đặt trong không khí. Độ lớn cảm ứng từ bên trong ống dây là 75.10−3 T. Cường độ dòng điện chạy trong ống dây là A.5A. B.9,9 A. C.15A. D.20 A. Câu 27: Trong hình vẽ sau hình nào chỉ đúng hướng của lực Lorenxơ tác dụng lên electron chuyển động trong từ trường đều:

v

v A.

e S

N F

B.

S

F

eN

C.

v

N F e S

v D.

S F e N

Câu 28: Trong hình vẽ sau hình nào chỉ đúng hướng của lực Lorenxơ tác dụng lên electron và hạt mang điện dương chuyển động trong từ trường đều:

A.

F S q> v N

B.

N

v e F

S

S

C.

v F q> N 5

D.

v e

S N

F

Câu 29: Một điện tích có độ lớn 10 µC bay với vận tốc 10 m/s vuông góc với các đường sức vào một từ trường đều có độ lớn cảm ứng từ bằng 1 T. Độ lớn lực Lo – ren – xơ tác dụng lên điện tích là A.1 N. B.104 N. C.0,1 N. D.0 N. 5 Câu 30: Một điện tích bay vào một từ trường đều với vận tốc 2.10 m/s thì chịu một lực Lo – ren – xơ có độ lớn là 10 mN. Nếu điện tích đó giữ nguyên hướng và bay với vận tốc 5.105 m/s vào thì độ lớn lực Lo – ren – xơ tác dụng lên điện tích là A.25 mN. B.4 mN. C.5 mN. D.10 mN. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia lớp thành 4 đội, các đội bốc thăm chọn màu cá ngựa và Bước 1 thông qua luật chơi: Mỗi đội lần lượt trả lời các câu hỏi của đội mình.

Mỗi câu trả lời đúng ngựa của đội được tiến lên 1 ô. Đội nào tiến đến cúp đầu tiên là đội giành chiến thắng Các đội chơi lần lượt trả lời các câu hỏi Bước 2 Sau mỗi câu hỏi, GV giải thích nhanh đáp án cho HS. Bước 3 Kết thức 20 câu hỏi, GV thông báo đội giành chiến thắng và có hình Bước 4 thức tuyên dương, khen thưởng (tuyên dương trước lớp, một tràng pháo tay, điểm cộng,…)

Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Chuẩn bị nội dung kiến thức cho tiết sau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Ôn lại kiến thức về cảm ứng từ đã học ở THCS chuẩn bị bài mới Nội dung Chuẩn bị cho tiết sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 41, 42:

CHỦ ĐỀ: TỪ THÔNG – CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Viết được công thức và hiểu được ý nghĩa vật lý của từ thông.

- Phát biểu được định nghĩa và hiểu được khi nào thì có hiện tượng cảm ứng điện từ.

- Phát biểu được định luật Len-xơ theo những cách khác nhau và biết vận dụng để xác định chiều của dòng điện cảm ứng trong các trường hợp khác nhau.

- Phát biểu được định nghĩa và nêu được một số tính chất của dòng điện Fu-cô.

- Viết được công thức tính suất điện động cảm ứng.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Vận dụng định luật Len xơ xác định chiều dòng điện cảm ứng - Vận dụng các công thức đã học để tính được từ thông, suất điện động cảm ứng trong một số trường hợp đơn giản.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Thí nghiệm về hiện tượng cảm ứng điện từ, bao gồm: + Điện kế + Khung dây dẫn kín + Nam châm - Thí nghiệm về dòng điện Fu-cô, gồm: + 2 khối kim loại, một khối nguyên vẹn và một khối đã khoét lỗ + 1 nam châm điện a. Phiếu học tập và phiếu trợ giúp Phiếu học tập số 1 Câu 1:Từ thông phụ thuộc vào những yếu tố nào?

Câu 2: Xác định giá trị của từ thông trong các trường hợp sau:

Phiếu học tập số 2 Nêu các phương án có thể làm àm thay đổi từ thông qua một mạch kín? a. Thí nghiệm vớii nam châm vĩ vĩnh cửu

điện b. Thí nghiệm vớii nam châm điệ

c. Thí nghiệm Faraday

Phiếu học tập số 3 Thí nghiệm 1: Cho nam châm ddịch chuyển lại gần, ra xa vòng òng dây ho hoặc vòng dây chuyển động lại gần, n, ra xa nam châm - Biểu diễn chiều dương của ủa mạ mạch kín (Chọn chiều dương trên mạch ch kín phù ph hợp với chiều đường sức từ củaa nam châm)

- Giải thích sự biến thiên của ủa ttừ thông qua mạch kín?

- Quan sát độ lệch củaa kim đđiện kế và nhận xét về sự xuất hiện của ủa dòng d điện khi: òng dây chuyển chuy + Nam châm hoặc vòng động? + Nam châm và vòng dây ngừng ừng chuy chuyển động?

- So sánh chiều của dòng điện ện sinh ra trong mạch m kín với chiều dương ng của c mạch kín trong hai trường hợp: + Nam châm lại gần vòng òng dây ho hoặc vòng dây lại gần nam châm + Nam châm ra xavòng dây ho hoặc vòng dây ra xa nam châm - Thay đổi tốc độ chuyển động ccủa nam châm hoặc vòng dây, so sánh độộ lệ lệch kim điện kế trong các trường hợp, từ ừ đó ddự đoán mối quan hệ giữa tốc độ dịch ch chuyển chuy của nam châm, độ lệch kim điện kế vàà đđộ lớn cường độ dòng điện xuất hiện n trong cuộn cuộ dây Phiếu học tập số 4 Thí nghiệm 2: Cho vòng dây quanh quanh một trụcc song song vvới mặt phẳng chứa mạch hoặc làà làm bi biến dạng vòng dây, hoặcc cho nam châm quay - Giải thích sự biến thiên của ủa ttừ thông qua mạch kín? ệ kế và - Quan sát độ lệch củaa kim đđiện nhận xét về sự xuất hiện của dòng òng điện khi: + Nam châm hoặc vòng òng dây chuy chuyển động? + Nam châm và vòng dây ngừng ừng chuy chuyển động?

- Thay đổi tốc độ chuyển động ccủa nam châm hoặc vòng dây, so sánh độộ lệ lệch kim điện kế trong các trường hợp, từ ừ đó ddự đoán mối quan hệ giữa tốc độ dịch ch chuyển chuy của nam châm, độ lệch kim điện kế vàà đđộ lớn cường độ dòng điện xuất hiện n trong cuộn cuộ dây

Phiếu học tập sốố 5 Thí nghiệm 3: Thay đổi cường ờng độ dòng điện của nam châm điện bằng ằng cách thay đổi điện trở của biến trở.

- Giải thích sự biến thiên của ủa từ thông qua mạch kín?

- Quan sát độ lệch củaa kim đđiện kế và nhận xét về sự xuất hiện của ủa ddòng điện khi: + Dòng điện của nam châm điện điệ thay đổi? + Dòng điện của nam châm điện điệ ngừng thay đổi?

- Dịch chuyển con chạy của ủa biế biến trở với các tốc độ khác nhau, nhận n xét mối m quan hệ

giữa tốc độ dịch chuyển của ủa con chạy ch và góc lệch của kim điện kế vàà cường cư độ dòng điện?

Phiếu học tập số 6 Thí nghiệm 4: Thí nghiệm Fa--ra-day Thí nghiệm gồm hai ống dây như hình vẽ. Ống dây 1 nối với khóa K hoặc biến trở, ống dây 2 nối với điện kế G Trong khi đóng, ngắt khóa K hoặc khi đang thay đổi điện trở của biến trở, kim điện kế G bịị lệch. ệch. Sau khi đã đóng hoặc ngắt khóa K hoặc ặc không thay đổi điện trở của biến trở,, kim điện điệ kế ở vạch 0. Hãy: - Giải thích sự biến thiên của ủa từ thông qua ống dây 2 - Kim điện kế bị lệch khi đóng ngắt ng khóa K hoặc khi thay đổi điệnn trở của c biến trở chứng tỏ điều gì?

- Dòng điện trong ống ng dây 2 chỉ xuất hiện khi nào?

Phiếu học tập số 7: Tổng kết Phi Câu 1: Nêu các đặc điểm m chung trong thí nghiệm nghi 1, thí nghiệm m 2, thí nghiệm nghi 3, thí nghiệm 4?

Câu 2:So sánh chiều của dòng òng điện xuất hiện trong mạch kín vớii chiều dương d của mạch tương ứng với hai trường ờng hhợp: Từ thông tăng, từ thông giảm Câu 3:Đại lượng

∆Φ gọi làà ttốc độ biến thiên của từ thông. Từ mốii quan hhệ giữa tốc ∆t

độ dịch chuyển củaa nam châm vvới cường độ dòng điện xuất hiện n trong mạch m kín, dự đoán mối quan hệ giữa tốc độ biến thiên của từ thông với cường độ dòng òng điện trong mạch?

Phiếu học tập số 8 Câu 1: Đọc SGK và tìm mối ối quan hhệ giữa suất điện động cảm ứng và định ịnh luật lu Lenxơ?

Câu 2:Hoàn thành yêu cầuu C3

S N

Câu 3: Bản chất của hiện tượng cảm ứng điện từ là gì?

Phiếu học tập số 9 TN1:Một bánh xe kim loại có dạng một đĩa tròn quay xung quanh trục O của nó trước một nam châm điện. Quan sát TN và nhận xét về sự quay của bánh xe khi chưa cho dòng điện chạy vào nam châm và khi có dòng điện chạy vào nam châm TN2: Hai con lắc bằng khối kim loại, một xẻ rảnh, một không xẻ rảnh đặt dao động trong từ trường của một nam châm điện. So sánh thời gian dao động của hai con lắc Giải thích kết quả của hai thí nghiệm trên

Phiếu học tập số 10 Nêu một số tính chất và công dụng của dòng Fu-cô Phiếu trợ giúp phiếu học tập số 10 Dòng Fu-cô có lợi: 1. Khi chuyển động trong từ trường, khối kim loại xuất hiện những lực từ có tác dụng cản trở chuyển động của chúnggọi là lực hãm điện từ. Tính chất này được ứng dụng trong các bộ phanh điện từ của những ô tô hạng nặng 2. Dòng điện Fu-cô gây ra hiệu ứng tỏa nhiệt khi khối kim loại chuyển động trong từ trường hoặc đặt trong từ trường biến thiên. Ứng dụng trong các lò cảm ứng để nung nóng kim loại và chế tạo bếp từ.

DòngFu-cô có hại: Trong những thiết bị điện như động cơ điện, máy biến áp,.. dòng Fu-cô gây nên những tổn hao năng lượng vô ích. Để giảm tác dụng của dòng Fu-cô, người ta tăng điện trở của khối kim loại như khoét lỗ bánh xe, các lõi sắt được làm bằng nhiều lá tôn Silic

ghép cách điện với nhau, những ững lá thép m mỏng này được đặt song song với ới đđường sức từ. Lúc đó dòng điện Fu- cô chạy ch trong từng lá mỏng điện trở lớn nên ên có cư cường độ nhỏ làm giảm hao phí điện năng vàà lõ lõi sắt ít bị nóng.

2. Học sinh - Ôn lại kiến thức về đường ờng sức sứ điện, đường sức từ và khái niệm từ thông đã học THCS - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC ỌC Hoạt động 1:Mở đầu: Làm nảảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về a. Mục tiêu: - Kiểm tra kiến thức cũ, chuẩn ẩn bị b điều kiện xuất phát để nghiên cứu kiến ến thức thứ mới - Từ kiến thức đã biết: dòng điện đi gây ra từ trường, kích thích HS tìm hiểu ểu khi nào n từ trường gây ra dòng điện b. Nội dung: Học sinh tiếpp nhậ nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến củaa các nhóm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV nêu câu hhỏi kiểm tra kiến thức cũ: Từ trường làà gì? Từ T trường tồn Bước 1 tại ở những ững đđâu?

HS suy nghĩĩ cá nhân ttìm câu trả lời: Bước 2 - Từ trường ờng là l dạng vật chất tồn tạii trong không gian m mà biểu hiện cuh thể là sự ự xu xuất hiện của lực từ tác dụng lên một dòng òng điện hay một nam châm đặặt trong đó - Từ trường ờng tồn t tại xung quanh nam châm hoặcc xung quanh ddòng điện GV đặt vấn ấn đề: đề Xung quanh một dây dẫn có dòng điện ện tồn tồ tại một từ Bước 3 trường. Vậy ậy trong điều kiện nào từ trường gây ra dòng òng điện? Cách đâu rấtt lâu, nhà nh bác học M. Fa-ra-đay đã đặt ra câu hỏi ỏi này n và ông đã tiến hành ành nghiên ccứu, giải đáp. Vậy câu trả lờii cho câu hỏi h đó là gì? Đó là nộii dung ccủa bài học ngày hôm nay HS nhận thức ức được vấn đề cần nghiên cứu Bước 4 Hoạt động 2: Hình thành kiến ến th thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu khái ni niệm về từ thông

a. Mục tiêu: - Viết được công thức và hiểu được ý nghĩa vật lý của từ thông. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Từ thông

a. Định nghĩa: Xét một diện tích S nằm trong từ trường đều B có véc tơ pháp tuyến n tạo với từ trường một góc α thì đại lượngΦ = Bscosα gọi là từ thông qua diện tích S đã cho. b. Đơn vị: vêbe (Wb). d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV vẽ hình và giới thiệu cho HS khái niệm từ thông: Xét một diện Bước 1

tích S nằm trong từ trường đều B có véc

tơ pháp tuyến n tạo với từ trường một góc α thì đại lượngΦ = Bscosα gọi là từ thông qua diện tích S đã cho.

Bước 2 Bước 3 Bước 4

Bước 5

GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và đưa ra giải thích ý nghĩa của từ thông, thông báo đơn vị từ thông

Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về hiện tượng cảm ứng điện từ a. Mục tiêu: - Phát biểu được định nghĩa và hiểu được khi nào thì có hiện tượng cảm ứng điện từ.

- Phát biểu được định luật Len-xơ theo những cách khác nhau và biết vận dụng để xác định chiều của dòng điện cảm ứng trong các trường hợp khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Hiện tượng cảm ứng điện từ - Mỗi khi từ thông qua mạch kín biến thiên thì trong mạch kín xuất hiện một dòng điện gọi là hiện tượng cảm ứng điện từ.

- Hiện tượng cảm ứng điện từ chỉ tồn tại trong khoảng thời gian từ thông qua mạch kín biến thiên. Định luật Len – xơ về chiều dòng điện cảm ứng: a. Định luật Len-xơ: Dòng điện cảm ứng xuất hiện trong mạch kín có chiều sao cho từ trường cảm ứng có tác dụng chống lại sự biến thiên từ thông ban đầu qua mạch kín.

b. Nếu sự biến thiến từ thông xảy ra do chuyển động thì từ trường cảm ứng chống lại chuyển động nói trên.

Suất điện động cảm ứng trong mạch kín. a. Định nghĩa: Suất điện động cảm ứng là suất điện động sinh ra dòng điện cảm ứng trong mach kín. b. Định luật Faraday: Độ lớn suất điện động suất hiện trong mạch kín tỉ lệ với tốc độ biến thiên từ thông qua mạch kín đó. ec = −

Độ lớn: ec =

∆Φ (1) ∆t

∆Φ (2) ∆t

Trong biểu thức (1), dấu (-) là để phù hợp với định luật Len – xơ. + Nếu Φ tăng thì ec< 0: Dòng điện cảm ứng ngược chiều với chiều của mạch. + Nếu Φ giảm ec> 0, dòng điện cảm ứng cùng chiều với chiều của mạch. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV đặt vấn đề và giới thiệu các dụng cụ TN: Bây giờ, ta sẽ xét một Bước 1 mạch kín cụ thể (khung dây), đặt trong một từ trường (từ trường do nam châm vĩnh cửu, nam châm điện, dòng điện sinh ra) GV: Từ biểu thức từ thông, nêu các phương án có thể làm thay đổi từ thông qua một mạch kín?

Sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn. GV phát cho mỗi nhóm 1 phiếu học tập số 2, trên khổ A0 Mỗi HS làm việc đọc lập trong 3 phút, ghi câu trả lời của mình trên phiếu học tập Trên cơ sở của phiếu cá nhân, các thành viên trao đổi, thảo luận và thống nhất ý kiến ghi vào phần giữa của phiếu học tập - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và nhấn mạnh lại các phương án có thể thay đổi từ thông qua một mạch kín: Từ thông phụ thuộc vào B, S và α. Nếu một trong ba đại lượng này thay đổi thì từ thông sẽ thay đổi. +Thay đổi B bằng cách thay đổi khoảng cách giữa khung dây và nam châm vĩnh cửu, thay đổi cường độ dòng điện của nam châm điện, thay đổi cường độ dòng điện ở TN Faraday bằng cách đóng ngắt khóa K, thay đổi biến trở + Thay đổi α bằng cách cho nam châm hoặc khung dây quay + Thay đổi S bằng cách bóp méo khung dây - GV đưa ra các phương án tối ưu có thể tiến hành TN, yêu cầu các Bước 2

Bước 3

Bước 4

nhóm tiến hành TN và hoàn thành phiếu học tập số 3, 4, 5, 6 (Tùy vào điều kiện, có thể cho HS tiến hành với TN thật, TN ảo hoặc đọc SGK để hoàn thành phiếu học tập) Sử dụng kĩ thuật mảnh ghép.

- Cả lớp chia là 4 nhóm chuyên gia và 4 nhóm mảnh ghép (mỗi nhóm mảnh ghép gồm 4 thành viên từ 4 nhóm chuyên gia) Bốn nhóm chuyên gia sẽ tiến hành tìm hiểu 4 thí nghiệm ứng với 4 phiếu học tập 3,4,5,6 Các thành viên nhóm chuyên gia sẽ chia sẻ kiến thức tìm hiểu được với các thành viên trong nhóm mảnh ghépvà mỗi nhóm phải hoàn thành hết các phiếu học tập số 3,4,5,6.

- Sau khi các nhóm đã hoàn thành được 4 phiếu học tập 3,4,5,6, giáo viên yêu cầu các nhóm hoàn thành phiếu học tập số 7 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và tổng kết kiến thức chính: +Tất cả 4 thí nghiệm trên đều có đặc điểm chung là khi một trong các đại lượng B, S, α thay đổi thì từ thông qua mạch kín biến thiên, khi từ thông trong mạch kín biến thiên thì trong mạch xuất hiện dòng điện. + Nếu từ thông không biến thiên nữa (nam châm, vòng dây dừng lại,..) thì dòng điện cũng không còn.

- GV đưa ra kết luận về hiện tượng cảm ứng điện từ Khi từ thông qua mạch kín biến thiên thì trong mạch xuất hiện một dòng điện gọi là dòng điện cảm ứng. Hiện tượng xuất hiện dòng điện cảm ứng trong mạch kín gọi là hiện tượng cảm ứng điện từ Hiện tượng cảm ứng điện từ chỉ tồn tại trong thời gian khi từ thông qua mạch kín biến thiên - Ở TN1, khi từ thông tăng, dòng điện cảm ứng ngược chiều với chiều dương, khi từ thông giảm, dòng điện cảm ứng cùng chiều với chiều dương. Khi dòng điện cảm ứng xuất hiện cũng sinh ra từ trường gọi là từ trường cảm ứng. Có thể suy ra: Khi từ thông tăng, từ trường cảm ứng ngược chiều với từ trường ban đầu và khi từ thông giảm, từ trường cảm ứng cùng chiều với từ trường ban đầu Từ đây, ta có thể phát biểu định luật Len-xơ về chiều dòng điện cảm ứng là: Dòng điện cảm ứng xuất hiện trong mạch kín có chiều sao cho từ trường cảm ứng có tác dụng chống lại sự biến thiên từ thông ban đầu qua mạch kín.

- GV phân tích để HS thấy được sự hình thành các cực Bắc, Nam và tương tác nam châm khi có sự dịch chuyển. Từ đó đưa ra cách phát biểu dạng khác của định luật Len-xơ: Nếu sự biến thiến từ thông

xảy ra do chuyển động thì từ trường cảm ứng chống lại chuyển động nói trên.

Sự xuất hiện dòng điện cảm ứng trong mạch kín chứng tỏ tồn tại một nguồn điện trong mạch đó. Suất điện động của nguồn này được gọi là suất điện động cảm ứng Từ các TN trên ta thấy, khi tốc độ biến thiên từ thông càng lớn thì cường độ dòng điện cảm ứng càng lớn, nghĩa là suất điện động cảm ứng càng lớn. Từ các TN định lượng chính xác đã rút ra biểu thức về mối quan hệ giữa tốc độ biến thiên từ thông và suất điện động cảm ứng trong mạch: ec = −

Bước 5

∆Φ ∆t

- GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 8 - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh: Sự xuất hiện dấu (-) trong biểu thức của eC là phù hợp với định luật Len-xơ.

Trước hết mạch kín (C) phải được định hướng. Dựa vào chiều đã chọn trên (C), ta chọn chiều pháp tuyến dương để tính từ thông qua mạch kín.

Nếu Φ tăng thì eC< 0: chiều của suất điện động cảm ứng (chiều của dòng điện cảm ứng) ngược chiều với chiều của mạch.

Nếu Φ giảm thì eC> 0: chiều của suất điện động cảm ứng (chiều của dòng điện cảm ứng) cùng chiều với chiều của mạch.

Bản chất của hiện tượng cảm ứng điện từ là quá trình chuyển hóa cơ năng thành điện năng.

Hoạt động 2.3: Tìm hiểu về dòng điện Fu-cô a. Mục tiêu: - Phát biểu được định nghĩa và nêu được một số tính chất của dòng điện Fu-cô. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Dòng điện Fu-cô a. Dòng Fu-côlà dòng điện cảm ứng xuất hiện trong các khối kim loại khi khối này chuyển động trong một từ trường hoặc đặt trong một từ trường biến thiên theo thời gian. b. Giải thích: Khi khối kim loại chuyển động trong từ trường thì trong thể tích của chúng xuất hiện dòng điện cảm ứng, gọi là dòng điện Fu-cô. Theo định luật Len-xơ, dòng điện cảm

ứng này luôn có tác dụng chống lại sự chuyển động của chúng, nên xuất hiện một lực hãm điện từ cản trở chuyển động. c. Tính chất và công dụng của dòng điện Fu-cô: - Khi vật dẫn chuyển động trong từ trường nó chịu tác dụng của lực hãm điện từ rất lớn. Tác dụng này ứng dụng để chế tạo phanh điện từ.

- Dòng Fu-cô gây ra tác dụng tỏa nhiệt. Ứng dụng trong các lò cảm ứng để nung nóng kim loại. Để giảm tỏa nhiệt năng mất mát do dòng Fu-cô, người ta tăng điện trở của khối kim loại bằng cách khoét lỗ, ghép nhiều lá kim loại liền nhau,.. d. Tổ chức thực hiện: - GV đặt vấn đề: Thực nghiệm chứng tỏ rằng dòng điện cảm ứng Bước 1 cũng xuất hiện trong các khối kim loại khi những khối này chuyển động trong một từ trường hoặc đặt trong một từ trường biến thiên theo thời gian. Những dòng điện cảm ứng đó gọi là dòng điện Fu - cô - Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 9 - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh: TN1: Khi chưa có dòng điện chạy vào nam châm, bánh xe bình thường Khi cho dòng điện chạy vào nam châm, bánh xe quay chậm và bị hãm dừng lại TN2: Khi chưa có dòng điện chạy vào nam châm, hai con lắc dao động giống nhau. Khi có dòng điện chạy vào nam châm, con lắc xẻ rảnh dao động lâu hơn con lắc nguyên khối Giải thích: Khi bánh xe hoặc khối kim loại chuyển động trong từ trường thì trong thể tích của chúng xuất hiện dòng điện cảm ứng, gọi là dòng Fu-cô. Theo định luật Len-xơ, dòng điện này luôn có tác dụng chống lại sự chuyển dời. Do đó, ở TN 1, bánh xe sẽ quay chậm và bị hãm dừng lại. Ở TN 2, cả hai con lắc xẻ rãnh và nguyên khối đều có dòng Fu-cô nhưng con lắc xẻ rảnh có diện tích nhỏ hơn con lắc nguyên khối, điện trở thấp hơn, do đó dòng Fu-cô nhỏ hơn nên dao động được lâu hơn so với con lắc nguyên khối - GV giao nhiệm vụ mới: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 10 Bước 3 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm. Trong quá trình thực hiện, có thể sử dụng phiếu trợ giúp nếu cần thiết - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh.

Tổng kết kiến thức chính: Khi vật dẫn chuyển động trong từ trường nó chịu tác dụng của lực hãm điện từ rất lớn. Tác dụng này ứng dụng để chế tạo phanh điện từ.

Dòng Fu-cô gây ra tác dụng tỏa nhiệt. Ứng dụng trong các lò cảm ứng để nung nóng kim loại. Để giảm tỏa nhiệt năng mất mát do dòng Fu-cô, người ta tăng điện trở của khối kim loại bằng cách khoét lỗ, ghép nhiều lá kim loại liền nhau,..

Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: HS hệ thống hóa kiến thức chính của bài học b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS làm việc nhóm, tóm tắt kiến thức về chủ đề Từ thông Bước 1 – cảm ứng điện từ. Gợi ý HS dùng bản đồ tư duy hoặc bảng để trình bày (không bắt buộc) Nhóm học sinh thực hiện nhiệm vụ tổng kết kiến thức Bước 2 HS giới thiệu sản phẩm của nhóm trước lớp và thảo luận. GV nhận Bước 3 xét, tổng kết GV yêu cầu HS giải câu 3,4,5 trang 147 SGK VL11 Bước 4 Học sinh thực hiện nhiệm vụ. GV nhận xét bài giải của HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: - Làm bài tập trong SGK Vận dụng kiến - Tìm hiểu thêm một số ứng dụng của dòng điện Fu-cô trong thực tế thức Nội dung 2: Đọc trước bài 25 Tự cảm Chuẩn bị cho tiết sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy: ạy:

Tiết 43:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Củng cố lại các kiến thức liên ên quan đến từ thông, hiện tượng cảm ứng điệ điện từ 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứ ứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết ết vấ vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học ọc - Làm được một số bài tập xác đđịnh chiều dòng điện cảm ứng.

- Giải các bài tập liên quan đến ến ttừ thông và hiện tượng cảm ứng điện từ.

- Rèn luyện kĩ năng ng tính toán vvà suy luận cho học sinh 3. Phẩm chất ng thú trong học ttập.

- Có thái độ hứng - Có ý thức tìm hiểu và liên hệệ các hiện hi tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của ủa nhà nh khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ ÀH HỌC LIỆU 1. Giáo viên ới 10 câu hhỏi trắc nghiệm - Game ngôi sao may mắn với

- Phiếu học tập Phiếu học tập Bài tập 1: Mộtt khung dây chữ nhật ABCD gồm 20 vòng cạnh làà 5 cm và 4 cm. Khung đặt trong từ trường đềuu B = 3.10-3T, đường sức vuông góc với mặt khung. a) Tịnh tiếnn khung dây trong từ trường thì từ thông qua khung thay đổi như ư thế nào?

0 b) Quay khung 60 quanh cạnh ạnh AB, tính độ biến thiên từ thông qua khung Bài tập 2: Mộtt khung dây dẫn ph phẳng, gồm 10 vòng dây, diện tích mỗi vòng òng dây là 25 2 cm đặt trong từ trường đều, m mặt phẳng khung dây vuông góc với các đư ường sức. Vì -3 một lý do nào đó, cảm ứng ng từ đột độ ngột giảm từ 2,4.10 T về 0 trong 0,4 s. Xác định độ lớn suất điện động cảm ứng ng trong khung, ttừ đó, xác định cường độ dòng điện đ cảm ứng biết mỗi vòng dây có điện trở ở là l 1Ω.

2. Học sinh - Ôn lại kiến thức về từ thông và cảm ứng điện từ - SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: -Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: d. Tổ chức thực hiện: Nội dung các bước Bước thực hiện GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Bước 1 - Từ thông là gì? Thế nào là hiện tượng cảm ứng điện từ?

- Chiều dòng điện cảm ứng được xác định như thế nào?

- Dòng Fu-cô là gì? Nêu các tính chất và ứng dụng của dòng Fu-cô.

HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài tập trắc nghiệm thông qua trò chơi: Ngôi sao may mắn a. Mục tiêu: - Giải được một số bài tập đơn giản về xác định từ thông, suất điện động cảm ứng, chiều dòng điện cảm ứng b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Câu 1: Mộtkhungdâycứng, đặttrongtừ trườngtăngdần đềunhư hìnhvẽ. Dòng điện cảm ứng trong khung có chiều: B

B

B

I

I

B

I

I

Câu 2: Hình vẽ nào sau đây xác định đúng chiều dòng điện cảm ứng khi cho vòng dây dịch chuyển lại gần hoặc ra xa nam châm: v A. S

v

Icư B. S

N

C. S

N

v

v

Icư

D. S

N

N

Icư

Icư=0

Câu 3: Hình vẽ nào xác định đúng chiều dòng điện cảm ứng khi cho nam châm rơi thẳng đứng xuống tâm vòng dây đặt trên bàn:

A.

N

N

S

S

S

S

N

N

B.

v Ic

v

C.

Ic

v

D.

Ic

v Icư =0

Câu 4: Một khung dây phẳng giới hạn diện tích S = 5 cm2 gồm 20 vòng dây đặt trong từ trường đều có cảm ứng từ từ B = 0,1T sao cho mặt phẳng khung dây hợp với vectơ cảm ứng từ một góc 600. Tính từ thông qua diện tích giới hạn bởi khung dây.

A.8,66.10-4 Wb B.5.10-4 Wb C.4,5.10-5 Wb D.2,5.10-5 Wb Câu 5: Một hình vuông cạnh 5cm, đặt trong từ trường đều có cảm ứng từ B = 4.10-4 (T). Từ thông qua hình vuông đó bằng 10-6 (Wb). Góc hợp bởi vectơ cảm ứng từ và vectơ pháp tuyến với hình vuông đó là: A.α= 00.

B.α= 300.C.α = 600.

D.α = 900.

Câu 6: Một khung dây hình chữ nhật có chiều dài 25cm, được đặt vuông góc với các đường sức từ của một từ trường đều có B=4.10-3T. Từ thông xuyên qua khung dây là 10-4Wb, chiều rộng của khung dây nói trên là A. 1cm B. 10cm C. 1m D. 10m Câu 7: Một vòng dây dẫn kín, phẳng được đặt trong từ trường đều. Trong khoảng thời gian 0,04 s, từ thông qua vòng dây giảm đều từ giá trị 6.10-3 Wb về 0 thì suất điện động cảm ứng xuất hiện trong vòng dây có độ lớn là A.0,12 V. B.0,15 V. C.0,30 V. D.0,24V. Câu 8: Một vòng dây dẫn hình vuông, cạnh a = 10 cm, đặt cố định trong một từ trường đều có vectơ cảm ứngtừ vuông góc với mặt khung. Trong khoảng thời gian 0,05 s, cho độ lớn của cảm ứng từ tăng đều từ 0 đến 0,5 T. Xác định độ lớn của suất điện động cảm ứng xuất hiện trong vòng dây.

A.100 (V).

B. 0,1 (V). C.l,5 (V).

D.0,15 (V).

Câu 9: Một khung dây dẫn hỉnh chữ nhật có diện tích 200 cm2, ban đầu ở vị trí song song với các đường sức từcủa một từ trường đều có độ lớn B = 0,01 T. Khung quay đều trong thời gian ∆t = 0,04 s đến vị trí vuông gócvới các đường sức từ. Độ lớn suất điện động cảm ứng xuất hiện trong khung là A.5 mV. B.12 mV. C.3.6V. D.4,8 V. Câu 10: Một khung dây dẫn điện trở 2 Ω hình vuông cạch 20 cm nằm trong từ trường đều các cạnh vuông góc với đường sức.Khi cảm ứng từ giảm đều từ 1 T về 0 trong thời gian 0,1 s thì cường độ dòng điện trong dây dẫn là A.0,2 A. B.2 A.C.2 mA. D.20 mA. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV thông qua luật chơi: Có 10 câu hỏi trắc nghiệm ứng với 10 ngôi Bước 1 sao. Trong mỗi ngôi sao có một phần quà (điểm, tràng pháo tay, điểm cộng,…) Mỗi bàn (2 HS) sẽ chọn 1 ngôi sao và trả lời câu hỏi ứng với ngôi sao đó. Nếu trả lời đúng sẽ được mở hộp quà và nhận phần quà tương ứng Các nhóm HS lần lượt trả lời các câu hỏi Bước 2 Sau mỗi câu hỏi, GV giải thích nhanh đáp án cho HS. Bước 3 Kết thức 10 câu hỏi, GV nhận xét chung về phần trả lời của các nhóm Bước 4 HS

ập tự lu luận về hiện tượng cảm ứng điện từ Hoạt động 2.2: Giải bài tập a. Mục tiêu: -Có được phương pháp giải ải một mộ số bài toán về hiện tượng cảm ứng điện ện từ b. Nội dung: Học sinh thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TỰ LUẬN Bài tập 1: Mộtt khung dây chữ nhật ABCD gồm 20 vòng cạnh làà 5 cm và 4 cm. Khung đặt trong từ trường đều B = 3.10-3T, đường sức vuông góc với mặt khung. a) Tịnh tiếnn khung dây trong từ trường thì từ thông qua khung thay đổi như ư thế nào?

0 b) Quay khung 60 quanh cạnh ạnh AB, tính độ biến thiên từ thông qua khung Giải: a) Khi tịnh tiếnn khung dây trong ttừ trường đều thì số đường sứcc qua khung dây không thay đổi do đó, từ thông không thay đổ đổi.

Hoặc ta có thể dựa vào ào công th thức: Φ = BS cos α Ở đây, B, S, α đều không đổi, do đó, mà từ thông không đổi. b) Độ biến thiên từ thông: ∆Φ = Φ sau − Φ trc = NBS (cos α sau − cos α trc ) o o Dựa vào hình vẽ, ta thấy: αtrước ớc = 60 ; αsau = 0 .

S = 0,05m.0,04m = 20.10-4m2 Suy ra: ∆Φ = −60.10 −6Wb Bài tập 2: Mộtt khung dây dẫn dẫ phẳng, gồm 10 vòng dây, diện tích mỗi vòng òng dây là 25 cm2 đặt trong từ trường đều, mặt phẳng ẳng khung dây vuông góc với các đường sức. Vì mộột lý do nào đó, cảm ứng từ đột ngột giảm ảm từ t 2,4.10-3T về 0 trong 0,4 s. Xác định độ lớn ớn suất suấ điện động cảm ứng trong khung, từ đó, xác định cường độ dòng điện cảm ứng biết mỗi vòng dây có điện trở là 1Ω.

⇒- Áp dụng định luật Fa-ra-đây, đây, độ lớn suất điện động cảm ứng: - ADCT của định luậtt Ohm, ta có cường c độ dòng điện:

Ic =

ec =

∆Φ = 0,15mA ∆t

ec e = c = 0,015mA R N .r

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu ầu HS ho hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 1 Họcc sinh thực hi hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hhỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 - GV quan sát và llựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, ất, sai sót nhi nhiều Bước 4 nhất, để trình ình bày trước tr lớp.

- HS các nhóm khác th thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa ữa lỗ lỗi về câu trả lời củaa nhóm đạ đại diện.

GV tổng kết ết đđánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ họcc tập của c HS, Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng

a. Mục tiêu: - Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: Từ nội dung bài tập và phương pháp giải bài tập ở phiếu học tập số 2, Rèn khả năng hay tự ra đề 1 bài tập tương ứng cùng dạng với bài tập đó (kèm ra đề hướng giải) Nội dung 3: Ôn lại kiến thức về cảm ứng điện từ, chuẩn bị cho tiếp học tiếp theo Chuẩn bị cho tiết sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 44:

TỰ CẢM I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Phát biểu được định nghĩa từ thông riêng và viết được công thức độ tự cảm của ống dây hình trụ - Phát biểu được định nghĩa hiện tượng tự cảm và giải thích được hiện tượng tự cảm khi đóng và ngắt mạch điện.

- Viết được công thức tính suất điện động tự cảm - Nêu được bản chất của năng lượng dự trữ trong ống dây 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Vận dụng được công thức để giải các bài toán liên quan 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Các thí nghiệm về tự cảm - Phiếu học tập và phiếu trợ giúp Phiếu học tập số 1 Giả sử có một mạch kín trong đó có dòng điện cường độ i. Dòng điện i gây ra một từ trường, từ trường này gây ra một từ thông, gọi là từ thông riêng của mạch.

Câu hỏi: Tìm mối quan hệ giữa từ thông riêng và cường độ dòng điện i trong mạch kín?

Phiếu trợ giúp học tập số 1 - Viết biểu thức từ thông của một mạch kín đặt trong từ trường? Suy ra mối quan hệ giữa từ thông Φ và cảm ứng từ B? - Viết công thức xác định cảm ứng từ của dòng điện tròn, công thức xác định cảm ứng từ trong ống dây dẫn. Suy ra mối quan hệ giữa cảm ứng từ B và cường độ dòng điện i?

- Từ đó suy ra mối quan hệ giữa từ thông Φ và cường độ dòng điện i?

Phiếu học tậập số 2 Bài toán: Xét một ống ng dây chi chiều dài l, tiết diện S, gồm m N vòng dây, trong có dòng điện cường độ i chạy qua. Xác định biểu thứcc tính hhệ số tự cảm của ống dây?

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Trong mạch ch kín có dòng điện cường độ i, nếu i biến thiên thì trong m mạch có hiện tượng gì xảy ra?

Câu 2: Thế nào là hiện tượng ợng tự cảm?

Câu 3:Hiện tượng tự cảm ở dòng điện một chiều và dòng xoay chiềuu khác nhau như nh thế nào?

Phiếu học tập số 4 TN tự cảm xảy ra khi đóng óng mạch: mạ

Đóng khóa K, quan sát sự sáng llên của hai bóng đèn, nhận xét về hiện tư ượng quan sát được và giải thích TN tự cảm xảy ra khi ngắt ắt mạch: mạ

Mở khóa K, nhận xét về hiện ện tượng t quan sát được, giải thích 2. Học sinh - Ôn lại kiến thức về cảm ứng ng điện từ và suất điện động cảm ứng.

- SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC ỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Làm nnảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về hiện ện tượng t tự cảm a. Mục tiêu:

- Kiểm tra kiến thức cũ, chuẩn bị điều kiện xuất phát để nghiên cứu kiến thức mới - Tạo mâu thuẫn giữa kiến thức hiện có của HS với những kiến thức mới bằng cách cho HS quan sát thí nghiệm về hiện tượng tự cảm b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: HS xác định được vấn đề bài học cần nghiên cứu. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV nêu câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ: Bước 1 -Thế nào là hiện tượng cảm ứng điện từ.

-Viết công thức từ thông, công thức xác định cảm ứng từ trong lòng ống dây?

HS suy nghĩ cá nhân tìm câu trả lời Bước 2 - GV tạo tình huống học tập bằng cách tiến hành thí nghiệm tự cảm Bước 3 khi đóng mạch.

Giới thiệu TN: + Cho HS quan sát bộ TN tự cảm + Đóng K, K1 và K2. K3 để hở. Cho HS xem sơ đồ thí nghiệm tương ứng. Mạch điện gồm 2 nhánh mắc song song. Hai bóng đèn giống nhau. Chỉnh biến trở để hai đèn Đ1 và Đ2 sáng giống nhau, tức là lúc này điện trở thuần ở cả hai nhánh đã bằng nhau. Ngắt K. + Đóng khóa K. Yêu cầu HS quan sát sự sáng lên của hai bóng đèn.

Tiến hành TN vài lần và yêu cầu HS nhận xét về sự sáng lên của hai bóng đèn - HS: Đèn 1 sáng lên ngay, đèn 2 sáng lên từ từ.

- Đặt vấn đề: tại sao hai bóng đèn giống nhau, ban đầu sáng như nhau. Mà khi đóng khóa K, đèn 1 sáng lên ngay, đèn 2 sáng lên từ từ? Ở những bài trước, các em đã học về hiện tượng cảm ứng điện từ.

Bài học hôm nay chúng ta sẽ xét một loại hiện tượng cảm ứng từ đặc biệt vừa xảy ra trong thí nghiệm trên. Đó là hiện tượng tự cảm.

HS nhận thức được vấn đề cần nghiên cứu Bước 4 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về từ thông riêng của mạch kín a. Mục tiêu: - Tìm hiểu từ thông riêng của một mạch kín.

- Xây dựng được công thức tính độ tự cảm của ống dây hình trụ b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Từ thông riêng qua một mạch kín Từ thông riêng của một mạch kín có dòng điện chạy qua: Φ = Li Độ tự cảm của một ống dây:

L = 4π.10-7.µ. Đơn vị của độ tự cảm là henri (H) 1H =

N2 .S l

1Wb 1A

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV đặt vấn đề: Giả sử có một mạch kín trong đó có dòng điện cường Bước 1 độ i. Dòng điện i gây ra một từ trường, từ trường này gây ra một từ thông, gọi là từ thông riêng của mạch.

Câu hỏi: Tìm mối quan hệ giữa từ thông riêng và cường độ dòng điện i trong mạch kín?

- Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 2 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm. Trong quá trình hoạt động, HS có thể sử dụng các phiếu trợ giúp hoặc yêu cầu sự trợ giúp của giáo viên nếu thấy cần thiết -Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày: Từ thông của 1 mạch kín đặt trong từ trường: φ = NBS cos α Suy ra mối quan hệ giữa từ thông Φ và cảm ứng từ B: Φ tỉ lệ với B Công thức xác định cảm ứng từ của dòng điện tròn: B = 2π 10 − 7

Bước 3

NI R

Công thức xác định cảm ứng từ trong ống dây dẫn B = 4π .10 −7 nI Suy ra mối quan hệ giữa cảm ứng từ B và cường độ dòng điện i: B tỉ lệ với i Suy ra mối quan hệ giữa từ thông Φ và cường độ dòng điện i: Φ tỉ lệ với i + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh, và tổng kết lại nội dung kiến thức chính: Φ tỉ lệ với i, đặt hệ số tỉ lệ là L, ta có biểu thức φ = Li Hệ thức φ = Li không chỉ đúng với hai trường hợp trên mà đúng với dòng điện trong các mạch có dạng khác nhau.

Hệ số tỉ lệ L gọi là hệ số tự cảm, hay độ tự cảm, phụ thuộc vào cấu tạo và kích thước của mạch kín.

Trong hệ SI, cường độ dòng điện đơn vị A, từ thông đơn vị là Wb , độ tự cảm có đơn vị henry (H) - GV giao nhiệm vụ mới: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

Cảm ứng từ trong lòng ống dây hình trụ: B = 4π .10 −7

N i (1) l

Kết hợp công thức tính từ thông riêng và công thức tính từ thông

trong trường hợp tổng quát: φ = NBS cos α = Li . Trong lòng ống dây: α=0 Suy ra: L =

N2 NBS S (2)Thay (1) vào (2) ta được: L = 4π .107 l i

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. Tổng kết nội dung kiến thức chính cần nắm: Độ tự cảm của ống dây: L = 4π .107

N2 S l

Công thức này áp dụng đối với một ống dây điện hình trụ có chiều dài l khá lớn so với đường kính tiết diện S. Ống dây có độ tự cảm L đáng kể, gọi là ống dây tự cảm hay cuộn cảm Để ống dây có độ tự cảm lớn, người ta phải cuốn nhiều vòng (N lớn), sau đó ống dây phải có một lõi sắt. Độ tự cảm của ống dây có

lõi sắt được tính theo công thức L = 4π .107 µ µ

N2 S l

gọi là độ từ thẩm, đặc trưng cho từ tính lõi sắt

Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về hiện tượng tự cảm a. Mục tiêu: - Tìm hiểu hiện tượng tự cảm và giải thích được hiện tượng tự cảm trong hai trường hợp đóng và ngắt mạch b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 1. Hiện tượng tự cảm a. Định nghĩa Hiện tượng tự cảm là hiện tượng cảm ứng điện từ xảy ra trong một mạch có dòng điện mà sự biến thiên của từ thông qua mạch được gây ra bởi sự biến thiên của cường độ dòng điện trong mạch. b. Một số ví dụ về hiện tượng tự cảm Ví dụ 1 Khi đóng khóa K, đèn 1 sáng lên ngay còn đèn 2 sáng lên từ từ.

Giải thích: Khi đóng khóa K, dòng điện qua ống dây và đèn 2 tăng lên đột ngột, khi đó trong ống dây xuất hiện suất điện động tự cảm có tác dụng cản trở sự tăng của dòng điện qua L. Do đó dòng điện qua L và đèn 2 tăng lên từ từ.

Ví dụ 2 Khi đột ngột ngắt khóa K, ta thấy đèn sáng bừng lên trước khi tắt.

Giải thích: Khi ngắt K, dòng điện iL giảm đột ngột xuống 0. Trong ống dây xuất hiện dòng điện cảm ứng cùng chiều với iL ban đầu, dòng điện này chạy qua đèn và vì K ngắt đột ngột nên cường độ dòng cảm ứng khá lớn, làm cho đén sáng bừng lên trước khi tắt.

2. Suất điện động tự cảm

Suất điện động cảm ứng trong mạch xuát hiện do hiện tượng tự cảm gọi là suất điện động tự cảm.

Biểu thức suất điện động tự cảm: etc = - L

∆i ∆t

Suất điện động tự cảm có độ lớn tỉ lệ với tốc độ biến thiên của cường độ dòng điện trong mạch.

3. Ứng dụng Hiện tượng tự cảm có nhiều ứng dụng trong các mạch điện xoay chiều. Cuộn cảm là một phần tử quan trọng trong các mạch điện xoay chiều có mạch dao động và các máy biến áp. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV đặt vấn đề: Trong mạch kín có dòng điện cường độ i, nếu i biến Bước 1 thiên thì trong mạch có hiện tượng gì xảy ra?

- Yêu cầu HS đọc SGK và hoàn thành phiếu học tập số 3.

Bước 2 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và đưa Bước 3 tổng kết nội dung kiến thức chính: Từ công thức φ = Li . Nếu i biến thiên -> φ biến thiên -> trong mạch xảy ra hiện tượng cảm ứng điện từ Hiện tượng cảm ứng điện từ xảy ra trong một mạch kín có dòng điện mà sự biến thiên từ thông qua mạch được gây ra bởi sự biến thiên của cường độ dòng điện trong mạch gọi là hiện tượng tự cảm Trong các mạch điện một chiều, hiện tượng tự cảm thường xảy ra khi đóng mạch (dòng điện tăng lên đột ngột) và khi ngắt mạch (dòng điện giảm xuống 0) Trong các mạch điện xoay chiều, luôn xảy ra hiện tượng tự cảm vì dòng điện xoay chiều biến thiên liên tục theo thời gian - GV đặt vấn đề: Trong các mạch điện một chiều, hiện tượng tự cảm Bước 4 thường xảy ra khi đóng và khi ngắt mạch.Bây giờ ta sẽ tiến hành hai TN tự cảm xảy ra khi đóng mạch và ngắt mạch. TN tự cảm khi đóng mạch chính là TN đã làm ở đầu tiết.

Giới thiệu TN tự cảm khi ngắt mạch. Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 4 - HS thảo luận theo nhóm. 2 nhóm giải thích TN 1, 2 nhóm giải thích Bước 5 TN 2 - Trong quá trình hoạt động nhóm, GV quan sát HS tự học, thảo luận, trợ giúp kịp thời khi các em cần hỗ trợ.

- GV yêu cầu 2 nhóm lên trình bày. 2 nhóm còn lại nhận xét - GV hệ thống lại kiến thức chính: TN 1: Khi đóng khóa K, đèn 1 sáng lên ngay còn đèn 2 sáng từ từ

TN2: Khi ngắt K, đèn Neon sáng bừng lên trước khi tắt Giải thích: TN1: Khi đóng K, dòng điện trong cả hai nhánh đều tăng. Riêng trong nhánh 2, dòng điện tăng làm cho trong ống dây xảy ra hiện tượng tự cảm. Theo định luật Len-xơ, dòng điện cảm ứng có chiều sao có tác dụng cản trở nguyên nhân sinh ra nó, nghĩa là cản trở sự tăng của dòng điện qua ống dây, nên dòng điện trong nhánh 2 không tăng lên nhanh chóng như đèn 1. Vì vậy, ta thấy đèn 1 sáng lên ngay, đèn 2 sáng lên từ từ.

TN2: Ban đầu có dòng điện i chạy qua ống dây, khi ngắt K, dòng điện i giảm đột ngột xuống 0. Trong ống dây xảy ra hiện tượng tự cảm. Dòng điện cảm ứng có tác dụng chống lại sự giảm của i, tức là cùng chiều với i ban đầu. Dòng điện này chạy qua đèn và vì ngắt K đột ngột nên cường độ dòng điện khá lớn, làm cho đèn sáng bừng lên trước khi tắt.

- GV tiến hành TN ngắt K2. Đóng K3, K1 và K. Sau đó ngắt K. Thấy đèn không lóe lên. Chứng tỏ nguyên nhân làm đèn lóe lên ở TN 2 là do ống dây - GV thông báo: Khi có hiện tượng tự cảm xảy ra trong mạch điện thì suất điện động cảm ứng xuất hiện trong mạch được gọi là suất điện động tự cảm - GV yêu cầu các nhóm thiết lập công thức tính suất điện động tự cảm. Từ đó phát biểu mối quan hệ giữa suất điện động tự cảm và tốc độ biến thiên của cường độ dòng điện - HS thảo luận nhóm để đưa ra báo cáo của nhóm về nhiệm vụ này.

Thống nhất cách trình bày kết quả thảo luận. Trong quá trình hoạt động nhóm, GV quan sát HS tự học, thảo luận, trợ giúp kịp thời khi các em cần hỗ trợ.

- GV hệ thống và cùng HS chốt kiến thức: Suất điện động tự cảm: etc = −

∆Φ ∆i = −L ∆t ∆t

Suất điện động tự cảm có độ lớn tỉ lệ với tốc độ biến thiên của cường độ dòng điện trong mạch Ta chỉ xét trường hợp cường độ dòng điện biến đổi đều. Tức là

∆i ∆t

không thay đổi theo thời gian

Dấu (-) trong biểu thức để phù hợp với định luật Len-xơ

- GV thông báo: Khi đóng khóa K, nguồn điện đã cung cấp năng lượng cho đèn, làm cho đèn sáng. Khi ngắt K, nguồn không cung cấp năng lượng cho đèn nữa. Mạch coi như chỉ còn ống dây nối tiếp với bóng đèn thành mạch kín. Bóng đèn lóe sáng chứng tỏ ống dây này đã cung cấp năng lượng cho đèn. Năng lượng này đã được tích lũy trong ống dây khi có dòng điện chạy qua. Người ta cũng chứng minh

được rằng năng lượng tích lũy trong ống dây chính là năng lượng của từ trường tồn tại trong ống dây. Và không chỉ từ trường trong ống dây mang năng lượng mà mọi từ trường đều mang năng lượng.

- GV giới thiệu một số ứng dụng của hiện tượng tự cảm: Hiện tượng tự cảm có nhiều ứng dụng trong các mạch điện xoay chiều. Cuộn cảm là một phần tử quan trọng trong các mạch điện xoay chiều có mạch dao động và các máy biến áp,..

Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: HS hệ thống hóa kiến thức chính của bài học b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS làm việc nhóm, tóm tắt kiến thức về. Gợi ý HS dùng Bước 1 bản đồ tư duy hoặc bảng để trình bày (không bắt buộc) Nhóm học sinh thực hiện nhiệm vụ tổng kết kiến thức Bước 2 HS giới thiệu sản phẩm của nhóm trước lớp và thảo luận. GV nhận Bước 3 xét, tổng kết GV yêu cầu HS giải câu 5 trang 157 SGK VL11 Bước 4 Học sinh thực hiện nhiệm vụ. GV nhận xét bài giải của HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: - Làm bài tập trong SGK Vận dụng kiến - Tìm hiểu thêm một số ứng dụng của hiện tượngtự cảm trong thực tế thức Nội dung 2: Ôn tập lại các bài đã học trong chương 5 Chuẩn bị cho tiết sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy: ạy:

Tiết 45:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Củng cố lại các kiến thức liên ên quan đến từ thông, hiện tượng cảm ứng điệ điện từ, tự cảm 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứ ứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết ết vấ vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học ọc - Làm được một số bài tập xác đđịnh chiều dòng điện cảm ứng.

- Giải các bài tập liên quan đến ến ttừ thông và hiện tượng cảm ứng điện từ.

- Xác định được hệ số tự cảm, ảm, su suất điện động tự cảm - Rèn luyện kĩ năng ng tính toán vvà suy luận cho học sinh 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng ng thú trong học ttập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệệ các hi hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của ủa nhà nh khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ ÀH HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Game Hái hoa dân chủ với ới 10 câu hhỏi trắc nghiệm

- Phiếu học tập Phiếu học tập BT1:Một cuộn dây phẳng ng có 100 vvòng, bán kính cuộn dây là 0,1m. Cuộn ộn dây đặt trong từ trường và vuông góc với ới các đường cảm ứng từ. Ban đầu B1 = 0,2T. Tìm su suất điện

động cảm ứng trong cuộn dây nếu trong thời gian 0,1s: a/ B tăng gấp đôi b/ B giảm dần đến 0 BT2: Ống dây hình trụ có lõi chân không , chiều dài 20cm, có 1000 vòng, diện tích mỗi vòng S = 1000cm2. a. Tính độ tự cảm của ống dây. b. Dòng điện qua ống dây tăng đều từ 0 đến 5A trong 0,1s; tính suất điện động tự cảm xuất hiện trong ống dây.

2. Học sinh - Ôn lại công thức tính suất điện động cảm ứng, định luật Len-xơ xác đinh chiều dòng điện cảm ứng, công thức tính từ thông riêng của mạch kín, hệ số tự cảm của ống dây, công thức tính suất điện động tự cảm - SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS nhắc lại công thức tính suất điện động cảm Bước 1 ứng, định luật Len-xơ xác đinh chiều dòng điện cảm ứng, công thức tính từ thông riêng của mạch kín, công thức xác định hệ số tự cảm của ống dây, công thức tính suất điện động tự cảm HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài tập trắc nghiệm thông qua trò chơi: Hái hoa dân chủ a. Mục tiêu: - Giải được một số bài tập đơn giản về xác định từ thông, suất điện động cảm ứng, chiều dòng điện cảm ứng, tự cảm b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Câu 1. Một vòng dây phẳng giới hạn diện tích S = 5 cm2 đặt trong từ trường đều cảm ứng từ B = 0,1T. Mặt phẳng vòng dây làm thành với từ trường một góc α = 30°. Tính từ thông qua S. A. 3.10-4Wb B. 3.10-5 Wb C. 4,5.10-5 Wb D. 2,5.10-5 Wb Lời giải:

+ Φ = BScos n;B = 0,1.5.10−4.cos600 = 2,5.10−5 ( Wb )

( )

Chọn đáp án D Câu 2. Một khung dây hình tròn đặt trong từ trường đều có cảm ứng từ B = 0,06 T sao cho mặt phẳng khung dây vuông góc với các đường sức từ. Từ thông qua khung dây là 1,2.105 Wb.Bán kính vòng dây gần giá trị nào nhất sau đây?

A. 12 mm.

B. 6 mm.

C. 7 mm.

D. 8 mm.

Lời giải: −5

+ Φ = BS cos ( n; B ) = B.πR 2 .1 ⇒ R Φ = 1, 2.10 = 7, 98.10 −3 ( m )

πB

π.0, 06

Chọn đáp án D Câu 3. Một khung dây phẳng giới hạn diện tích S = 5 cm2 gồm 20 vòng dây đặt trong từ trường đều có cảm ứng từ từ B = 0,1T sao cho mặt phẳng khung dây hợp với vectơ cảm ứng từ một góc 60°. Tính từ thông qua diện tích giới hạn bởi khung dây.

A. 8,66.10-4 Wb B. 5.10-4 Wb C. 4,5.10-5 Wb D. 2,5.10-5 Wb Lời giải:

+ Φ = NBScos n;B = 20.0,1.5.10−4 cos300 = 8,66.10−4 ( Wb )

( )

Chọn đáp án A Câu 4. Một khung dây hình vuông cạnh 5 cm đặt trong từ trường đều có cảm ứng từ B = 8.10-4 T. Từ thông qua hình vuông đó bằng 10-6 Wb.Tính góc hợp giữa vectơ cảm ứng từ và Vectơ pháp tuyến của hình vuông đó.

A. α = 0°.

B. α = 30°.

C. α = 60°.

D. α = 90°.

Lời giải:

+ Φ = BScos n;B = 10−6 = 8.10−4.0,052.cos α ⇒ α = 600

( )

Chọn đáp án C Câu 5. Một vòng dây dẫn kín, phẳng có diện tích 10 cm2. Vòng dây được đặt trong từ trường đều có vectơ cảm ứng từ hợp với vectơ pháp tuyến của mặt phẳng vòng dây một góc 60° và có độ lớn là 1,5.10-4 T. Từ thông qua vòng dây dẫn này có giá trị là A. 1,3.10-3 Wb. B. 1,3.l0-7 Wb. C. 7,5.10-8 Wb. D. 7,5.10-4 Wb. Lời giải: + Φ = BScos α = 1,5.10−4.10.10−4 cos 600 = 7,5.10−8 ( Wb ) Chọn đáp án C Câu 6. Một vòng dây dẫn kín, phẳng được đặt trong từ trường đều. Trong khoảng thời gian 0,04 s, từ thông qua vòng dây giảm đều từ giá trị 6.10-3 Wb về 0 thì suất điện động cảm ứng xuất hiện trong vòng dây có độ lớn là A. 0,12 V. B. 0,15 V. C. 0,30 V. D. 70,24V. Lời giải: ∆Φ Φ − Φ1 0 − 6.10−3 =− 2 =− = 0,15 ( V ) + ecu = − ∆t ∆t 0, 04 Chọn đáp án B Câu 7. Tính độ tự cảm của một ống dây hình trụ có chiều dài 0,5 m gồm 1000 vòng dây, mỗi vòng dây có đường kính 20 cm.

A. 0,088 H. B. 0,079 H. C. 0,125 H. D. 0,064 H. Lời giải:

+ L = 4π.10−7

N2 1002 S = 4π.10−7. .π.0,12 = 0, 079 ( H ) ℓ 0,5

Chọn đáp án B Câu 8. Một cuộn cảm có độ tự cảm 0,2 H. Trong khoảng thời gian 0,05 s, dòng điện trong cuộn cảm có cường độ giảm đều từ 2 A xuống 0 thì suất điện động tự cảm xuất hiện trong cuộn cảm có độ lớn là A. 4V. B. 0,4 V. C. 0,02 V. D. 8 V. Lời giải: + ecu = −L

∆i 200 = −0, 5 = −100 ( V ) ∆t 1

Chọn đáp án A Câu 9. Một cuộn tự cảm có độ tự cảm 0,5 H, trong đó dòng điện tăng đều với tốc độ 200 A/s thì suất điện động tự cảm là A. −100 V. B. 20 V. C. 100 V. D. 200V Lời giải: + e tc = − L

∆i 200 = −0, 5 = −100 ( V ) ∆t 1

Chọn đáp án A Câu 10. Một dòng điện trong ống dây phụ thuộc vào thời gian theo công thức i = 0,4(5 − t), i tính bằng A, t tính bằng s. Nếu ống dây có hệ số tự cảm L = 0,005 H thì suất điện động tự cảm trong nó là A. 1,5 mV. B. 2 mV. C. 1 mV. D. 2,5 mV. Lời giải: ∆ ( 2 − 0, 4t ) ∆i −0,4∆t = −0,005. = 2.10−3 ( V) + etc = −L = −0,005. ∆t ∆t ∆t Chọn đáp án B d. Tổ chức thực hiện: Nội dung các bước Bước thực hiện GV chia lớp thành 4 đội và thông qua luật chơi: Có 10 câu hỏi trắc Bước 1 ứng với 10 bông hoa. Mỗi đội lần lượt chọn bông hoa để trả lời câu hỏi. Mỗi câu hỏi đưa ra, đội nào giơ tay giành quyền trả lời trước sẽ được trả lời, nếu câu trả lời hoa sẽ thuộc về đội đó, nếu trả lời sai ba đội còn lại được tiếp tục giành quyền trả lời, sau hai lượt mà không có đội trả lời đúng thì hoa ở câu hỏi đó không được hái, GV đưa ra đáp án đúng và chuyển sang câu hỏi khác. Sau 10 câu trắc nghiệm, đội nào hái được nhiều hoa nhất sẽ là đội chiến thắng.

Các đội chơi lần lượt trả lời các câu hỏi Bước 2 Sau mỗi câu hỏi, GV giải thích nhanh đáp án cho HS. Bước 3 Kết thức 10 câu hỏi, GV thông báo đội giành chiến thắng và có hình Bước 4 thức tuyên dương, khen thưởng (tuyên dương trước lớp, một tràng pháo tay, điểm cộng,…)

Hoạt động 2.2: Giải bài tập tự luận

a. Mục tiêu: - Có được phương pháp giải một số bài toán về hiện tượng cảm ứng điện từ, tự cảm b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TỰ LUẬN BT1:Một cuộn dây phẳng có 100 vòng, bán kính cuộn dây là 0,1m. Cuộn dây đặt trong từ trường và vuông góc với các đường cảm ứng từ. Ban đầu B1 = 0,2T. Tìm suất điện động cảm ứng trong cuộn dây nếu trong thời gian 0,1s: a/ B tăng gấp đôi b/ B giảm dần đến 0 ∆Φ Φ − Φ1 =N 2 ⇒ Suất điện động cảm ứng xuất hiện trong vòng dây: ec = N (1) ∆t ∆t

Cuộn dây vuông góc với B nên α = 0 và S = π R2 ( B − B )S cos 0 a. (1) ⇔ ec = N 2 1 = 0,628V ∆t b. (1) ⇔ ec = N

( B2 − B1 )S cos 0 = 0,628V ∆t

BT2: Ống dây hình trụ có lõi chân không , chiều dài 20cm, có 1000 vòng, diện tích mỗi vòng S = 1000cm2. a. Tính độ tự cảm của ống dây. b. Dòng điện qua ống dây tăng đều từ 0 đến 5A trong 0,1s; tính suất điện động tự cảm xuất hiện trong ống dây.

Giải: 2 a. Độ tự cảm: L = 10 −7.4π N S = 6,38.10-2H

l

b. Suất điện động tự cảm : etc = L

∆i = 3,14V ∆t

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của HS, Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: Từ nội dung bài tập và phương pháp giải bài tập ở phiếu học tập số, Rèn khả năng hay tự ra đề 2 bài tập tương ứng cùng dạng với 2 bài tập đó (kèm ra đề hướng giải) Nội dung 3: Ôn lại kiến thức chương 4 và chương 5 để làm bài kiểm tra giữa kì Chuẩn bị cho tiết sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn: Tiết 46:

Lớp dạy: Ngày dạy:

KIỂM TRA 1 TIẾT (Chương 4 + 5)

I. YÊU CẦU CẦN ĐẠT 1. Kiến thức và kỹ năng - Kiểm tra mức độ đạt chuẩn KTKN trong chương trình môn Vật lí lớp 11 sau khi HS học xong chương 4 và 5 cụ thể trong khung ma trận 2. Thái độ - Tác phong làm bài nghiêm túc, trung thực.

3. Năng lực định hướng hình thành và phát triển cho học sinh - Năng lực giải quyết vấn đề tự lực.

II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Bộ đề được trộn thành 4 mã 2. Học sinh: Ôn lại kiến thức đã học chuẩn bị kiểm tra.

III. HÌNH THỨC ĐỀ KIỂM TRA - Hình thức: Kiểm tra 1 tiết, TNKQ kết hợp tự luận - HS làm bài trên lớp.

III. MA TRẬN.

Hình thức Chủ đề

Trắc nghiệm

Tự luận Điểm

Nhận biết

Thông hiểu

1. Từ Từ trường trườn g tồ n tạ i ở đâu, có tính chất gì

Sự tương tác của 2 dòng đ iệ n

1

Số câu hỏi :2 Số điểm : 0,67

2.

Lực từ,cả m ứng từ

Nhận biết công thức tính lự c từ

Số câu hỏi :4 Số điểm : 1,3

1

1

Đặc đ iể m các đường sức từ Tính các đại lượng trong biểu thức lự c từ 2

Vận dụng Thấp

Vận dụng Nâng cao

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Nâng cao

1

Chiều c ủa đường sức từ c ủa dòng đ iệ n thẳng, tròn (hình vẽ) 1

3

Chiều của lực từ tác dụng lên dây dẫn mang dòng đ iệ n (Hình vẽ)

1

1

1,3

3.

Từ trườ ng c ủa các dây dẫ n có hình dạng đặc biệt

Bài 3 Bài toán tổng hợ p c ảm ứng từ

Bài 4 Từ trường trong khung dây tròn (nâng cao)

2

Số câu hỏi :2 Số điểm :

1

1

2

2

4.

Biểu thức lự c Lore nxo tác dụng lên hạ t man g đ iệ n chuy ển động tron g từ trườ ng đều.

Nhận biết thế nào là lự c Loren xo, công thức tính lự c loren xơ

Xác đinh lực lorenx ơ khi đi ệ n tích chuyể n động trong từ trường c ủa các loại dây dẫ n

1,66

Số câu hỏi :2 Số điểm : 1,3

1

1

3

Từ thôn g, cả m ứng đ iệ n từ

Nhận biết được công thức tính từ thông ,đơn vị từ thông 2

Số câu hỏi :4 Số điểm : 1,3 Suất điện động cảm ứng

Tính từ thông trong m ột s ố trường hợ p đơn giản

Xác định chiều dòng đ iệ n cảm ứng (Hình vẽ)

1,33

1

1

1,3

Bài 2.

Xác định các đại lượng trong biểu thức suất đ iệ n động

2

cảm ứng Bài 2.

Số câu hỏi :1 Số điểm : 2

Hiện tượn g tự cảm

Số câu hỏi :3 Số điểm :1 Tổng số câu Tổng số điểm

Tổn g điể m Tỉ lệ

Định nghĩa , biểu thức hiện tượng tự cảm 1

Tính suất điện động tự cảm

Hiện tượng tự cảm khi đóng, ngắt mạch điện

1

1

6

5

4

1

1

1

1

19

2

1,7

1,3

1

1

1

1

10

2

1,7

1,3

2

1

1

1

10

20%

17%

13%

20%

10%

10%

10%

100%

3

IV. NỘI DUNG ĐỀ KIỂM TRA. A. TRẮC NGHIỆM ( 5 điểm) (mã đê 839) Câu 1. Người ta đưa lõi sắt vào trong lòng ống dây để A. tăng cường độ dòng điện qua ống dây B. tăng điện trở của ống dây C. tăng độ tự cảm của ống dây D. làm giảm điện trở của ống dây.

Câu 2. Trong hình a và b, nam châm thẳng đang chuyển động lại gần hoặc ra xa (theo chiều mũi tên) vòng dây kín đứng yên. Khi xác định cực của nam châm thì kết luận nào sau đây là đúng?

A. Hình a, đầu nam châm gần với vòng dây là cực Bắc. Hình b, đầu nam châm gần với vòng dây là cực Bắc.

B. Hình a, đầu nam châm gần với vòng dây là cực Nam. Hình b, đầu nam châm gần với vòng dây là cực Bắc.

C. Hình a, đầu nam châm gần với vòng dây là cực Bắc. Hình b, đầu nam châm gần với vòng dây là cực Nam. D. Hình a, đầu nam châm gần với vòng dây là cực Nam. Hình b, đầu nam châm gần với vòng dây là cực Nam. Câu 3. Dòng điện qua ống dây tăng dần theo thời gian từ I1 = 0,5 (A) đến I2 = 2 (A) trong khoảng thời gian 0,01 (s). Ống dây có hệ số tự cảm L = 0,005 (H). Suất điện động tự cảm trong ống dây là: A. 2 (V).

B. 0,25 (V).

C. 0,75 (V).

D. 6 (V).

Câu 4. Tại tâm của một dòng điện tròn cường độ 10A cảm ứng từ đo được là 3,14.10-5T. Bán kính của dòng điện đó là A. 20 cm.

B. 5 cm.

C. 15 cm.

D. 10 cm.

Câu 5. Cho hai dây đồng đặt gần nhau và song song với nhau thì chúng hút nhau. Điều đó chứng tỏ

A. hai dây đồng được tích điệnn cùng dấu. d chiều.

C. hai dây đồng có dòng điệnn ch chạy ngược chiều.

B. hai dây đồng ng có dòng điện chạy cùng D. hai dây đồng được đặtt sát nhau.

Câu 6. Chọn câu sai? Từ trường ng ttồn tại ở gần A. một thanh thủy tinh đượcc nhi nhiễm điện do cọ xát B. một nam châm C. chùm tia điện tử D. dây dẫn có dòng điện Câu 7. Dấu x trong các hình dư ưới kí hiệu chiều từ trường vuông góc với mặặt phẳng giấy, chiều hướng từ ngoài vào trong. Trong các hình vẽ v dưới hình nào chỉ đúng hướng củủa lực Lo-ren-xơ tác dụng lên điện tích q< 0 chuyển độộng trong từ trường đều?

A.

B.

C.

D.

biểu diễn đúng véc tơ cảm ứng từ tạii đi điểm M đặt trong từ Câu 8. Trong các hình sau, hình nào bi trường của dòng điệnn trong dây ddẫn thẳng dài vô hạn vuông góc với mặt phẳng ng hình vẽ. v

A.

B.

C.

D.

Câu 9. Trường hợp nào sau đây ttừ thông qua vòng dây (C) biến thiên?

A. Vòng dây (C) và nam châm cùng chuy chuyển đều lên trên.

B. Vòng dây (C) đứng ng yên, nam châm chuy chuyển động xuống dưới.

C. Vòng dây (C) và nam châm đđều đứng yên.

D. Vòng dây (C) và nam châm cùng chuy chuyển đều lên xuống dưới.

Câu 10. Mộtt khung dây có N vòng dây, m mỗi vòng dây có diện tích S được đặtt trong từ t trường đều

B. Công thức tính từ thông củaa khung là

A. ϕ = NBScosα NBSgsinα

B. ϕ = NBSsinα

C. ϕ = NBStanα

D.

ϕ

=

Câu 11. Một khung dây dẫn có diện di tích 0,08 m2 nằm trong từ trường đều độ lớ ớn B = 1,2 T sao cho các đường sức vuông góc với mặặt phẳng chứa khung dây. Từ thông qua khung dây đó là A. 0 Wb B. 24 Wb C. 0,096 Wb D. 480 Wb Câu 12. Lực nào sau đây là lực ực Lo Lo-ren-xơ?

A. lực Trái Đất tác dụng lên đoạạn dây dẫn thẳng dài mang dòng điện.

B. lực từ tác dụng lên ên electron chuy chuyển động trong dây dẫn đặt trong từ trường.

C. lực từ tác dụng lên dây dẫn ẫn mang ddòng điện đặt trong từ trường.

D. lực tác tác giữa các điệnn tích.

Câu 13. Đặt một đoạn dây dẫnn dài 0,3 m mang dòng điện sao cho đoạnn dây vuông góc với v các đường sức từ trong một từ trường ng đều có độ lớn cảm ứng từ 1,2 T thì lực từ tác ddụng vào đoạn dây là 3,6 N. Độ lớn cường độ dòng đđiện trong đoạn dây là A. 10 N. B. 4 N. C. 0,2 N D. 5 N. Câu 14. Trường hợp nào sau đây trong m mạch kín xảy ra hiện tượng từ cảm?

A. Khi cường độ dòng điệnn trong m mạch kín không đổi.

B. Khi cường độ dòng điên iên trong mạch m kín nhỏ.

C. Khi cường độ dòng điệnn trong m mạch kín lớn.

D. Khi cường độ dòng điệnn trong m mạch kín biến thiên.

Câu 15. Một đoạn dây dẫnn có chi chiều dài l mang dòng điện I chạy qua đặtt trong từ t trường sao cho đoạn dây hợp với các đường sứcc ttừ một góc 300. Độ lớn lực từ tác dụng lên đoạn n dây được tính theo công thức

A. F= 0 B. F= 2BIl C. F=0,5BIl D. F= BIl B. TỰ LUẬN (5 điểm) Bài 1. (1 điểm) Một hạtt proton chuy chuyển động với vận tốc 2.106 m/s vào vùng không gian có ttừ trường đều B = 0,02 T theo hướng ớng hhợp với véc - tơ cảm ứng từ một góc 300. Bi Biết điện tích của hạt −19 proton là 1,6.10 C . Tính độộ lớn lực l Lorenxo tác dụng lên proton?

Bài 2. (2 điểm) Mộtt khung dây ph phẳng diện tích 20 cm2, gồm 10 vòng được đặt trong từ t trường đều.

Véc tơ cảm ứng từ hợp với mặt ặt ph phẳng khung dây góc 300 và có độ lớn bằng ng 2.10−4 T. Người ta làm cho từ trường giảm đều đếnn 0 trong thời th gian 0,01 s. Tính suất điện động cảm ảm ứng ứ xuất hiện trong khung dây trong thời gian từ trườ ờng biến đổi?

Bài 3. (1 điểm) Hai dây dẫn ẫn thẳ thẳng song song dài vô hạn đặtt cách nhau 12 cm trong không khí.

Dòng điện chạyy trong hai dây ccùng chiều và có độ lớn lần lượt là I1 =4A và I2 =8A . Xác định hướng và độ lớn cảm ứng từ tại ại đđiểm ể M cách mỗi dây là 6cm.

Bài 4. (1 điểm) Hai thanh ray Xx và Yy nằm n ngang, song song và cách nhau l = 20 cm đặtt trong từ trường đều có véctơ cảm ứng từ thẳng đứng hướng xuống dưới ới vớ với B = 0,2 T như hình bên. Một thanh kim loại MN đặt trên ên ray vuông góc vvới ray. Nối ray với nguồn điện để trong thanh có dòng òng điện chạy qua. Biết khối lượng của thanh kim loại là 200g. Biết ết thanh MN tr trượt sang trái với gia tốc 2 a = 2 m/s . Tính độ lớn của cường ờng độ dòng điện trong thanh MN. ------ HẾT ------

ĐÁP ÁN Phần đáp án câu trắc nghiệm: Tổng câu trắc nghiệm: 15.

839

840

841

842

1

[] C

[] A

[] D

[] B

2

[] C

[] C

[] A

[] D

3

[] C

[] D

[] C

[] A

4

[] A

[] A

[] C

[] D

5

[] B

[] C

[] A

[] C

6

[] A

[] A

[] B

[] C

7

[] B

[] C

[] D

[] D

8

[] C

[] B

[] C

[] A

9

[] B

[] A

[] B

[] D

10

[] A

[] C

[] D

[] C

11

[] C

[] D

[] C

[] D

12

[] B

[] B

[] A

[] B

13

[] A

[] A

[] B

[] C

14

[] D

[] C

[] B

[] B

15

[] C

[] C

[] A

[] A

Tự luận ĐÁP ÁN VÀ THANG ĐIỂM ĐÁP ÁN Bài 1.

F = q vB.sin α q vB.sin 30° =1,6.10-19.2.106.0,02.sin 30° = 3,2.10-15 N Bài 2. Độ biến thiên từ thông: −4 ∆φ = N .∆B.S .cosα =10.(0- 2.10 ).20.10-4.cos600 = -2.10-6 Wb Độ lớn suất điện động cảm ứng: ∆φ −2.10−6 ec = = = 2.10−4 V 0, 01 ∆t

Điểm 1đ

1đ

1đ

Bài 3.

0,5 đ

Vì B1 ngược hướng với B2 , ta có: I I 4 8 BM = B1 − B2 = 2.10−7 1 − 2.10−7 2 = 2.10−7 − 2.10−7 ≈ 1,33.10 1, 33.10−5 T AM BM 0, 06 0, 06

0,5 đ

Bài 4.

0,25 đ

Thanh chuyển động theo phương ngang với gia tốc a, áp dụng định luật II Newton ta được:

0,25 đ

Độ lớn của cường độ dòng điện trong thanh MN llà: 0,5 đ

V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, ĐỔ BỔ SUNG (NẾU CÓ) ................................................................ ................................................................................................ ........................................................ ................................................................ ................................................................................................ ........................................................ ................................................................ ................................................................................................ ........................................................ ................................................................ ................................................................................................ ........................................................ ................................................................ ................................................................................................ ........................................................ ................................................................ ................................................................................................ ........................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 47, 48:

CHỦ ĐỀ: KHÚC XẠ ÁNH SÁNG – PHẢN XẠ TOÀN PHẦN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Thiết kế được phương án TN khảo sát hiện tượng khúc xạ ánh sáng - Phát biểu được định luật khúc xạ ánh sáng và viết được hệ thức của định luật này.

- Nêu được chiết suất tuyệt đối, chiết suất tỉ đối là gì.

- Mô tả được hiện tượng phản xạ toàn phần và nêu được điều kiện xảy ra hiện tượng này.

- Nêu được một số ứng dụng của hiện tượng khúc xạ ánh sáng, phản xạ toàn phần 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Quan sát, bố trí, dự đoán kết quả từ thí nghiệm - Giải thích được một số hiện tượng trong thực tế dựa vào định luật khúc xạ ánh sáng và kiến thức về phản xạ toàn phần 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên a. Phiếu học tập và phiếu trợ giúp Phiếu học tập số 1 Khúc xạ ánh sáng là hiện tượng lệch phương của tia sáng khi truyền xiên góc qua mặt phân cách giữa hai môi trường trong suốt khác nhau Câu 1:Đề xuất phương án TN khảo sát hiện tượng khúc xạ ánh sáng: Câu 2: Đề xuất các dụng cụ TN cần có, đề xuất phương án TN Câu 3:Thay đổi góc tới, đọc giá trị góc khúc xạ và ghi vào bảng số liệu i r sin i sin r Sin i/ sin r

- Vẽ đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc của góc r vào góc i và đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc

của sin r vào sin i Nhận xét: - Tỉ số:

sin i s inr

- Vị trí của tia khúc xạ so với tia tới Phiếu trợ giúp phiếu học tập số 1 Các dụng cụ TN cần có - Nguồn phát ánh sáng => Đèn Laze - Môi trường trong suốt thứ hai (ngoài môi trường không khí) =>Dùng khối bán trụ trong suốt - Khảo sát sự thay đổi góc khúc xạ theo góc tới => Dùng thước đo độ - Giá đỡ, nguồn điện Phương án TN: Chiếu ánh sáng từ môi trường không khí vào khối bán trụ. Thay đổi góc tới i, đọc giá trị góc r tương ứng Bố trí TN

Phiếu học tập số 2 sin i trong hiện tượng khúc xạ gọi là chiết suất tỉ đối n21 của môi s inr sin i = n21 trường 2 đối với môi trường 1 : s inr So sánh góc Nhận xét về độ lệch so với pháp tuyến của tia khúc xạ n21

Tỉ số không đổi

i và r

và tia tới

n21 > 1 n21 < 1

Phiếu học tập số 3 Chiết suất tỉ đối của một môi trường đối với chân không gọi là chiết suất tuyệt đối (gọi tắt là chiết suất) của môi trường đó Câu 1: Xác định chiết suất của môi trường chân không, không khí Câu 2: Gọi n1 là chiết suất của môi trường 1, n2 là chiết suất của môi trường 2. Thiết lập mối liên hệ giữa chiết suất tỉ đối n21 và chiết suất tuyệt đối n1 , n2 Câu 3: Viết lại công thức định luật khúc xạ dưới dạng đối xứng

Câu 4: Hoàn thành yêu cầuu C1, C2, C3 Phiếu học tập số 4 Tiến hành lại TN với vòng òng tròn chia độ, sao ánh sáng đi theo chiều ngược ợc lạ lại. Quan sát TN và: nghi Câu 1: Nhận xét kết quả thí nghiệm Câu 2: Tính thuận nghịch của ủa ssự truyền sáng là gì?

Câu 3:Xây dựng biểu thức n12 =

1 n21

Câu 4: Tính thuận nghịch ch của ssự truyền sáng có biểu hiện ở sự truyền thẳng ng ánh sáng vvà phản xạ ánh sáng không?

Phiếu học tập số 4 ặt phân cách gi giữa Bài toán:Chiếu mộtt tia sáng đđi từ nước có chiết suất là n = 4/3 tới mặt nước vàà không khí. Tính góc khúc xxạ trong hai trường hợp: a.Góc tới bằng 300 b.Góc tới bằng 600 Phiếu học tập số 5 Câu 1:Chiếu chùm ùm tia sáng hhẹp từ khối bán trụ trong suốt ốt vào v không khí.Nhận xét về hiện tư ượng quan sát được Câu 2:Tăng dần góc tới, i, quan sát chùm tia khúc xạ, tia phản ản xxạ, nhận xét về hiện tượng ng quan sát được và hoàn thành bảng sau: Góc tới Chùm tia khúc xạ (tăng dần) (Góc lệch, độ sáng)

Chùm tia phản ph xạ (Độộ sáng)

...

Câu 3: Khi góc i tăng thìì góc r ccũng tăng, khi r đạt giá trị cực đại 900 thi i đđạt giá trị igh gọi là góc giới hạn phản xạạ to toàn phần (còn gọi là góc tới hạn). Từ biểu ểu thứ thức định luật khúc xạ ánh sáng, hãy xác định ịnh giá tr trị của góc giới hạn phản xạ toàn phần ần igh ?

Câu 4: Khi tăng tiếp tới i > igh thì có tia khúc xạ không? Vì sao?

Phiếu học tập số 6 Câu 1: Thế nào là hiện tượng ợng ph phản xạ toàn phần?

Câu 2: Phân biệt hiện tượng ng phả phản xạ toàn phần với hiện tượng phản xạạ thông th thường Câu 3: Điều kiện để có hiện tư ượng phản xạ toàn phần là gì?

Phiếu học tập số 7 Quan sát các hình ảnh sau vàà tr trả lời câu hỏi: Câu 1:Tại sao lại thấy chiếc ếc đũa đũ gãy khúc khi để trong ly nước

Câu 2:Bắn thế nào để mũi tên ên trúng con cá? Gi Giải thích?

Câu 3:Gấu nhìn thấy cá ở đâu so vvới vị trí thực tế và cá nhìn thấy gấu ở đâu đ so với vị trí thực tế? Giải thích

Câu 4:Khi đi tắm hồ bơi,, tr trẻ em thường bị hụt nước do thấy đáy hồ cạn hơn so với độ sâu thực. Hãy giảii thích hi hiện tượng trên?

Phiếu học tập số 8a ti vọng và trả lời câu hỏi: Quan sát đường đi củaa tia sáng trong kính tiềm - Kính tiềm vọng hoặt động ng dự dựa vào hiện tượng quang học nào?

- Ứng dụng của kính tiềm vọng? ọng?

Phiếu học tập số 8b HIỆN NT TƯỢNG ẢO ẢNH QUANG HỌC Ảo ảnh sa mạc: Vào những ngày trời nắng ng nóng, khi đi trên sa mạc, người lữ hành bỗỗng thấy phía trước hồ nướcc trong mát, sóng llăn tăn phía trước, hoặc ốc đảo vớii bóng nh những hàng cây xanh ngắt. Nhưng khi đến ến ggần thì hồ nước, ốc đảo biến mất, chỉ còn òn mặt m cát khô cằn. Ảo ảnh này cũng ng quan sát được khi đi trên đường nhựa vào những ững ng ngày nắng nóng, nhìn từ xa ta thấy như ư có vvũng nước trên mặt đường, thậm chí thấy ấy cả c bóng của chiếc ô tô đang in trên mặt nướ ớc.

Ngày 6/10/2020, khoảnh nh khắc ảo ảnh ngoạn mục này cũng bất ngờ xuất ất hi hiện giữa sa mạc Kumtag thuộc khu tự trịị Tân Cương, C phía tây bắc Trung Quốc, đó làà hình ảnh một hồ nước rộng lớn xuất hiện ện giữa giữ sa mạc khô cằn, mang tới sự ngạcc nhiên nhi cho nhiều

đoàn khách tham quan.

Ảo ảnh đại dương: Ngày 20/12/2006, hàng nghìn người đã đổ về bờ biển Penglai (Trung Quốc) vào năm 2006 để chứng kiến hiện tượng ảo ảnh kỳ lạ: từ trong lớp sương mù đặc quánh, một thành phố hiện đại với những tòa nhà chọc trời, đường sá thênh thang, xe cộ tấp nập... dần dần lộ ra, thật và rõ đến ngỡ ngàng.

Năm 1840, dân cư trên một hòn đảo nhỏ nước Anh đều nhìn thấy một tòa màu trắng rất đẹp sừng sững, ngạo nghễ đứng trong không trung, qua hiện tượng này mà cư dân nơi đây càng tin tưởng rằng thành phố pha lê trong truyện dân gian Hà Lan là có thật.

17 năm sau, cũng tại chính hòn đảo xa ngàn dặm này, cảnh tượng “thành phố pha lê của Hà Lan” trong truyền thuyết lại xuất hiện thêm một lần nữa và kéo dài tới 3 giờ đồng hồ.

Những người đi biển thỉnh thoảng cũng thấy hình ảnh một con tàu đang lơ lửng phía xa trên bầu trời

Hãy giải thích các hiện tượng ợng tr trên?

Phiếu ếu trợ tr giúp phiếu học tập số 8a HIỆN NT TƯỢNG ẢO ẢNH QUANG HỌC Ảo ảnh là một sự phản chiếu, ếu, chỉ ch có điều tấm gương ở đây không phải làà kính, không phải là nước, màà chính là không khí. Nguyên nhân của c các ảo ảnh nh quan sát được trong tự nhiên thường do sự chênh ênh llệch nhiệt độ giữa các lớp p không khí gây nên n hiệu ứng khúc xạ và phản xạ toàn phần. ần.

Có hai loại ảo ảnh như thế:

Ảo ảnh sa mạc: Ảo ảnh lộn ộn ngược ng và nằm dưới vật thật thường đượcc quan sát th thấy ở sa mạc, hay trên đường nhựa ựa vvào những ngày trời nắng nóng. Nguyên ên nhân là do ssự chênh lệch nhiệt độ của các llớp không khí: mặt đất hấp thụ nhiệt từ ừ các tia sáng mặt trời và bức xạ ngược trở ở lại lạ không khí khiến cho các lớpp không khí ở sát mặt đất (hoặc sát mặt đường) ng) nóng hhơn các lớp không khí ở bên ên trên nó. Khi đđộ cao tăng nhiệt độ giảm, nên mật độ của llớp không khí bên trên sẽ đậm đặc hơn ơn và độ chiết suất cũng cao hơn. Khi đóó tia sáng từ t vật qua các lớp không khí bịị khúc xạ x nhiều

lần sẽ có đường đii cong, thoai thoải tho và hướng xuống dưới. Càng xuống ng gần mặt m đất, do bị khúc xạ, độ lớn của góc tới ới sẽ tăng dần và đến một lúc nào đó sẽ vượt ợt qua giá trị tr của góc khúc xạ giới hạn làm xảy ảy ra hiện hi tượng phản xạ toàn phần, n, tia sáng bị b phản xạ, hướng lên trên, đi đến mắt ắt ng người quan sát, khiến cho họ như trông thấy ấy bóng của c vật hiện lên trên mặt đất. Ví dụ, ụ, trờ trời mùa hè nắng nóng, đi trên đường quốc ốc lộ ta cảm thấy mặt đường lấp loáng như mặt ặt nước n soi bóng các phương tiệnn ôtô, xe máy,...; hay những nh người trên sa mạc thường ảo giác th thấy trước mặt là một hồ nước. Ảo ảnh đại dương: là các bóng m mờ của các vật thể lớn (như ư tàu thuyền, hay thậm chí là một dãy ãy núi, một m hòn đảo, một thành phố) hiện lên ên trên bầu b trời, trên mặt biển gần bờ.. Nguyên Nguy nhân của hiện tượng này là do có lớ ớp không khí lạnh nằm sát mặt nước, c, trong khi các lớp l không khí bên trên nó thì nóng hhơn do được mặt trời sưởi ấm. Cơ ơ chế xảy ra giống hệt loại thứ nhất, nhưng ưng hhướng của tia sáng thì ngược lại. Khi đó, tia sáng từ t vật thể lớn, tỉ dụ như con thuyền, ền, đi hướng lên trên, do khúc xạ màà thay vì truyền truy theo đường thẳng nó đi theo một đư ường cong với góc tới ngày càng lớn, đếnn khi llớn hơn góc khúc xạ giới hạn, nó bị phản ản xxạ và hướng xuống đến mắt ngườii quan sát, llàm cho người đó như thấyy cái bóng lộn ng ngược của con thuyền trên bầu trời.

Phiếu học tập số 8c Giải thích tại sao kim cương ương lại l có màu sắc lấp lánh, rực rỡ?

Người ta tạo ra nhiều mặt ặt cho vi viên kim cương để làm gì?

Phiếu ếu trợ tr giúp phiếu học tập số 8c Chiết suất cao của kim cương ương, vào khoảng 2,417, lớn hơn so với 1,5 của ủa các thủy th tinh thông thường, và lớn hơn chiết ết su suất không khí, khi ánh sáng chiếu vào ào chúng ssẽ xảy ra hiện tượng phản xạ toàn phầnn liên tiếp ti bên trong vật. Lúc này, ày, các tia sáng đi đ theo nhiều góc đến mắt ngườii quan sát llàm cho ta thấy chúng sáng lấp lánh.

Người ta tạo ra nhiều mặtt cho kim ccương hay các vật bằng pha lê để làm àm cho chùm tia tới có nhiều khả năng phản xạạ to toàn phần dưới các góc tới khác nhau ứng ng với vớ các mặt khác nhau, làm cho kim cương ương lóng lánh hơn.

Phiếu học tập số 8d Cáp quang là gì?

Nêu cấu tạo và một số ứng ng dụ dụng của cáp quang?

Phiếu ếu tr trợ giúp phiếu học tập số 8d

CÁP QUANG Là dây dẫn sáng ứng dụng ng phản xạ x toàn phần để truyền tín hiệu 1. Cấu tạo: - Phần lõi: trong suốt, bằng ng thuỷ tinh siêu sạch, có chiết suất lớn n1 - Phần vỏ bọc: trong suốt, bằng ằng th thủy tinh, có chiết suất n2< n1

2.

Công dụng Làm đèn trang trí, đồ chơi

Trong thông tin liên lạc: c: truyề truyền thông tin bằng cáp quang

Truyền thông tin bằng ng cáp quang dưới d nước Trong y học: Nội soi

Dịch vụ Internet cáp quang

b. Các thí nghiệm: - Thí nghiệm phát hiện hiện tượng khúc xạ ánh sáng: cốc nước, que khuấy, hòn sỏi - Thí nghiệm về sự khúc xạ ánh sáng và phản xạ toàn phần: vòng tròn chia độ, khối nhựa bán trụ và chùm laze, nguồn điện, giá đỡ 2. Học sinh - Ôn lại kiến thức vềkhúc xạ ánh sáng đã học ở lớp 9.

- SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1:Mở đầu: Làm nảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về hiện tượng khúc xạ ánh sáng a. Mục tiêu: - Kiểm tra kiến thức cũ, chuẩn bị điều kiện xuất phát để nghiên cứu kiến thức mới - Từ kiến thức đã biết về hiện tượng khúc xạ đã học ở lớp 9, kích thích HS tìm hiểu mối quan hệ định lượng của hiện tượng khúc xạ ánh sáng b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến của các nhóm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV tiến hành TN phát hiện hiện tượng Bước 1 khúc xạ ánh sáng, bằng cách cắm que khuấy vào một cốc nước trong. Yêu cầu HS quan sát hiện tượng và nêu nguyên nhân dẫn đến hiện tượng đó Bước 2

Bước 3

Cá nhân quan sát: - Hiện tượng: Que khuấy như bị gãy ở mặt nước - Nguyên nhân: Sự khúc xạ ánh sáng - GV đặt vấn đề: Trong chương trình lớp 9, ta đã bước đầu tìm hiểu hiện tượng khúc xạ ánh sáng. Nêu một vài những hiểu biết của em về hiện tượng khúc xạ ánh sáng?

- Sử dụng kĩ thuật KLW + Đề nghị HS động não nhanh và ghi những hiểu biết về hiện tượng khúc xạ ánh sáng vào cột K Cả GV và HS cùng ghi nhận hoạt động này vào cột K. Hoạt động này kết thúc khi HS đã nêu tất cả các kiến thức đã biết về khúc xạ ánh sáng. GV tổ chức cho HS thảo luận về những gì các em đã ghi nhận

Bước 4

+Nêu những điều các em muốn biết thêm về hiện tượng khúc xạ ánh sáng ở cột W + Cột L sẽ hoàn thành sau khi HS học xong bài học này K W L - Mối quan hệ định - Hiện tượng khúc lượng giữa góc tới xạ ánh sáng là hiện tượng tia sáng khi đi và góc khúc xạ? từ môi trường trong - Khi nào góc khúc xạ lớn hơn góc tới, suốt này sang môi khi nào góc khúc xạ trường trong suốt khác thì bị gãy khúc nhỏ hơn góc tới - Có phải cứ chiếu giữa mặt phân cách giữa hai môi trường ánh sáng từ môi - Khi tia sáng truyền trường này sang môi trường kia là xảy ra từ không khí sang hiện tượng khúc xạ nước, góc khúc xạ không? Nếu không nhỏ hơn góc tới - Khi tia sáng truyền xảy ra hiện tượng từ nước sang không khúc xạ ánh sáng thì khí, góc khúc xạ lớn xảy ra hiện tượng gì? hơn góc tới GV đặt vấn đề: Ở lớp 9, các em đã tìm hiểu hiện tượng khúc xạ ánh sáng về mặt định tính. Trong bài học này, ta sẽ khảo sát đầy đủ hơn hiện tượng này về mặt định lượng

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Khảo sát định lượng hiện tượng khúc xạ ánh sáng. Xây dựng định luật khúc xạ ánh sáng a. Mục tiêu: - Thiết kế được phương án TN khảo sát hiện tượng khúc xạ ánh sáng - Phát biểu được định nghĩa hiện tượng khúc xạ ánh sáng - Xây dựng định luật khúc xạ ánh sáng b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Sự khúc xạ ánh sáng a. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng Khúc xạ ánh sáng là hiện tượng lệch phương (gãy) của các tia sáng khi truyền xiên góc qua mặt phân cách giữa hai môi trường trong suốt khác nhau. b. Định luật khúc xạ ánh sáng Tia khúc xạ nằm trong mặt phẵng tới (tạo bởi tia tới và pháp tuyến) và ở phía bên kia pháp tuyến so với tia tới.

Với hai môi trường trong suốt nhất định, tỉ số giữa sin góc tới (sini) và sin góc khúc xạ (sinr) luôn luôn không đổi:

sin i = hằng số sin r

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV định nh ngh nghĩa hiện tượng khúc xạ ánh sáng: Bước 1 Khúc xạạ ánh sáng là l hiện tượng lệch phương của tia sáng khi truyền truy xiên góc qua mặt phân cách giữaa hai môi trường tr trong suốt khác nhau - Giới thiệu ệu các khái ni niệm cơ bản của hiện tượng khúc xạ ánh sáng: SI: Tia tới I: Điểm tới N’IN: pháp tuyến tuy với mặt phân cách tại I IR: Tia khúc xạ x IS’: Tia phản ản xxạ i: Góc tới i’: Góc phản ản xạ. x r: Góc khúc xạ Bước 2

Bước 3

- GV giao nhiệm nhi vụ: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học ọc tậ tập số 1 - HS thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm. Trong quá trình ình ho hoạt động, HS có thể sử ử dụng các phi phiếu trợ giúp hoặc yêu cầu sự trợ ợ giúp của c giáo viên nếuu thấy cần c thiết - GV quan sát và lựa l chọn hai nhóm: chính xác nhất, ất, sai sót nhi nhiều nhất, để trình ình bày trước tr lớp.

- HS các nhóm khác th thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữ ữa lỗi về câu trả lời của ủa nhóm đại diện.

- GV đánh ánh giá kkết quả thực hiện nhiệm vụ học tập ập của củ học sinh.

Tổng kết nội ội dung kiến ki thức chính cần nắm: Từ kết quảả TN tr trên, và nhiều thí nghiệm khác, đềuu thu được đ kết quả sau đây, gọi ọi llà định luật khúc xạ ánh sáng: Tia khúc xxạ nằm trong mặt phẵng tới (tạo bởi tia tới vàà pháp tuy tuyến) và ở phía bên ên kia pháp tuyến tuy so với tia tới.

Với haii môi trường tr trong suốt nhất định, tỉ số giữaa sin góc ttới (sini) và sin góc khúc xxạ (sinr) luôn luôn không đổi: sin i = hằng số sin r

Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về chiết chi suất tuyệt đối, chiết suất tỉ đối, i, tính thuận thuậ nghịch của sự truyền ánh sáng a. Mục tiêu: - Tìm hiểu về chiết suất tuyệt ệt đố đối, chiết suất tỉ đối, tính thuận nghịch của ủa sự truyền ánh sáng

b. Nội dung: Học sinh thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Chiết suất của môi trường a. Chiết suất tỉ đối Tỉ số không đổi

sin i trong hiện hi tượng khúc xạ được gọi là chiết suất ất ttỉ đối n21 của môi sin r

trường 2 (chứa tia khúc xạ) đối với v môi trường 1 (chứa tia tới): sin i = n21 sin r

Nếu n21> 1 thì r <i : Tia khúc xxạ lệch lại gần pháp tuyến hơn. n. Ta nói môi tr trường 2 chiết quang hơn môi trường 1.

Nếu n21< 1 thì r >i : Tia khúc xxạ lệch xa pháp tuyến hơn. n. Ta nói môi tr trường 2 chiết quang kém môi trường 1. b. Chiết suất tuyệt đối Chiết suất tuyệt đối của ủa một m môi trường là chiết suất tỉ đối củaa môi trường tr đó đối với chân không.

Mối liên hệ giữa chiết ết suấ suất tỉ đối và chiết suất tuyệt đối: n21 =

n2 . n1

Công thức của định luậtt khúc xxạ có thể viết dưới dạng đối xứng: n1sini = n2sinr. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV đặt vấn ấn đề mới cần tìm hiểu: yêu cầu HS hoàn thành phi phiếu học Bước 1 tập số 2 - Họcc sinh thự thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết ết quả qu và thảo luận + Đại diện ện 1 nhóm trình tr bày. + Họcc sinh các nhóm khác th thảo luận, nhận xét, bổ sung và v sữa lỗi về câu trả lời ời của củ nhóm đại diện.

- Giáo viên đánh đ giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập ập của c học sinh và đưa ra kiến ến th thức chính: Tỉ số không đổi

sin i trong hiện tượng khúc xạ được ợc gọi g là chiết sin r

suất tỉ đối n21 của môi trường 2 (chứa tia khúc xạ) đối với vớ môi trường 1 (chứaa tia tớ tới): sin i = n21 sin r

Nếu n21> 1 thì r < i : Tia khúc xạ lệch lại gầnn pháp tuyến tuy hơn. Ta nói môi trường ờng 2 chi chiết quang hơn môi trường 1.

Nếu n21< 1 thì r > i : Tia khúc xạ x lệch xa pháp tuyến ến hơn. h Ta nói môi trường ng 2 chi chiết quang kém môi trường 1.

Bước 2

- GV giao nhiệm vụ mới: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 3 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm.

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp: - HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh.

Tổng kết kiến thức chính: Chiết suất tuyệt đối của một môi trường là chiết suất tỉ đối của môi trường đó đối với chân không.

Mối liên hệ giữa chiết suất tỉ đối và chiết suất tuyệt đối: n21 =

n2 . n1

Công thức của định luật khúc xạ có thể viết dưới dạng đối xứng: n1sini = n2sinr.

C1. Viết công thức của định luật khúc xạ với các góc nhỏ (< 10°) Ta có công thức: n1sini = n2sinr Với các góc nhỏ thì i ≈ sini và r ≈ sinr Công thức trở thành: n1.i = n2.r C2. Áp dụng định luật khúc xạ cho trường hợp i = 0°. Kết luận.

Vì n1 và n2 khác 0, khi i = 0 thì sini = 0 => sinr = 0 và r = 0 Kết luận: Tia sáng truyền vuông góc với mặt phân cách giữa hai môi trường thì truyền thẳng, không bị gãy khúc (tức không bị khúc xạ).

C3. Hãy áp dụng công thức của định luật khúc xạ cho sự khúc xạ liên tiếp vào nhiều môi trường có chiết suất n1, n2,… nn và có các mặt phân cách song song với nhau. Nhận xét.

Xét ánh sáng truyền lần lượt từ môi trường (1) sang (2), sang (3) … cuối cùng là n.

Với môi trường (1) và (2): n1sini1 = n2sini2 Với môi trường (2) và (3): n2sini2 = n3sini3 Với môi trường (n – 1) và (n): n(n-1)sini(n-1) = nnsinin Cuối cùng ta được: n1sini1 = n2sini2 = n3sini3 = …nnsinin.

Nhận xét: Có thể viết tổng quát: nsini = hằng số. về hình thức, cách viết này giống với cách viết của các định luật bảo toàn

Tia sáng bịị bẻ cong khi truyền liên tiếp qua các môi trường ng trong suốt su khác nhau có chiết ết su suất tăng dần

Bước 3

- GV vẽ lại ại đđường truyền của tia sáng trong thí nghiệm ệm khảo kh sát định luật khúc xạạ ánh sáng và v GV tiến hành lại TN với vòng òng tròn chia độ, sao ánh sáng đđi theo chiều ngược lại. Yêu cầu u HS quan sát TN và v về nhà hoàn thành phiếu phi học tập số 4 - HS hoàn thành phiếu phi học tập ở nhà

Hoạt động 2.3: Tìm hiểu vềề hiệ hiện tượng phản xạ toàn phần a. Mục tiêu: - Mô tả được hiện tượng phản ản xxạ toàn phần và nêu được điều kiện xảyy ra hiệ hiện tượng này. b. Nội dung: Học sinh thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Hiện tượng phản xạ toàn phầần a. Định nghĩa Phản xạ toàn phần là hiện ện ttượng phản xạ toàn bộ ánh sáng tới, xảy ảy ra ở mặt phân cách giữa hai môi trường trong suốt. ốt. b. Điều kiện để có phản xạạ toàn to phần Ánh sáng truyền từ một ột môi tr trường tới một môi trường chiếtt quang kém hơn. h i ≥ igh với sinigh =

n2 . n1

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu ầu HS ho hoàn thành bài tập trong phiếu học tập ập số 4 Bước 1 HS thựcc hiện nhiệm nhi vụ theo nhóm và báo cáo kết quả: Theo định nh luậ luật khúc xạ ánh sáng: n1sini =n2sinr a. i=300: Sinr =

n1 4 sini => Sinr = sin 300 = 2/3 => r = 41,800 n2 3

b. i=600: Sinr =

n1 4 sini => Sinr = sin 600 = 1,155 . Vô lý n2 3

GV đặt vấn ấn đề đề: Tại sao ta không thể tính đượcc góc khúc xxạ ở câu b?

Có phải đãã không xảy x ra hiện tượng khúc xạ ánh sáng ở trường hợp này. Ở tiết ết tr trước ta đã khảo sát hiện tượng khúc xạạ ánh sáng khi chiếuu ánh sáng từ t không khí vào khối bán trụ thủyy tinh. Khi thay đổi

Bước 2

góc tới, ta luôn thu được tia khúc xạ. Bây giờ ta sẽ tiến hành chiếu ánh sáng từ khối bán trụ ra ngoài không khí. Yêu cầu các nhóm làm TN và hoàn thành phiếu học tập số 5 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

Góc tới (tăng dần)

Chùm tia khúc xạ (Góc lệch, độ sáng)

Chùm tia phản xạ (Độ sáng) Nhỏ - Lệch xa pháp tuyến so với tia - Rất mờ tới - Rất sáng Có giá trị - Gần như sát mặt phân cách - Rất sáng đặc biệt - Rất mờ igh

Có giá trị - Không còn lớn hơn

- Rất sáng

igh

Dự kiến câu trả lời của HS: Câu 1: Khi chiếu tia sáng tới mặt phân cách giữa hai môi trường trong suốt thì một phần tia sáng bị hắt ngược trở lại (tuân theo định luật phản xạ ánh sáng) và một phần truyền sang môi trường kia (tuân theo định luật khúc xạ ánh sáng) Câu 2: Khi tăng dần góc tới thì góc khúc xạ cũng tăng dần, đến một giá trị nhất định thì thấy tia khúc xạ bị đột ngột đổi hướng, hắt ngược trở lại môi trường chứa tia tới (không còn tia khúc xạ) Câu 3: Xác định giá trị của góc giới hạn phản xạ toàn phần igh : Khi r = 900: n1 sin igh = n2 sin 90 = n2 ⇒ sin gh = Câu 4: Khi i > igh : s inr =

Bước 3

Bước 4

n2 n1

n1 sin i > 1 , điều này là vô lý nên không có n2

tia khúc xạ - HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và tổng kết nội dung kiến thức chính: Khi i > igh , toàn bộ tia sáng tới bị phản xạ ở mặt phân cách. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng phản xạ toàn phần - GV giao nhiệm vụ: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 6 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm.

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả

Bước 5

lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. Tổng kết nội dung kiến thức chính cần nắm: Phản xạ toàn phần là hiện tượng phản xạ toàn bộ ánh sáng tới, xảy ra ở mặt phân cách giữa hai môi trường trong suốt. Điều kiện để có phản xạ toàn phần + Ánh sáng truyền từ một môi trường tới một môi trường chiết quang kém hơn. + i ≥ igh với sinigh =

n2 . n1

Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: HS hệ thống hóa kiến thức chính của bài học b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS: Bước 1 - Hoàn thành bảng KWL ở đầu bài - Các nhóm hoàn thành phiếu học tập số 7 và phiếu học tập số 8 (mỗi nhóm hoàn thành 1 trong 4 phiếu 8a, 8b, 8c, 8d) để tìm hiểu ứng dụng của hiện tượng khúc xạ và phản xạ toàn phần Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm, có thể sử dụng phiếu trợ Bước 2 giúp khi cần thiết GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả Bước 5 lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện:

Nội dung: Vận dụng kiến thức

- Tìm hiểu thêm một số ứng dụng của hiện tượng khúc xạ và phản xạ toàn phần - Làm bài tập trong SGK

V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy: ạy:

Tiết 49:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Củng cố lại các kiến thức liên ên quan đến hiện tượng khúc xạ ánh sáng, phả phản xạ toàn phần 2. Năng lực a. Năng lực chung ứu tài liệu.

- Năng lực tự học và nghiên cứ - Năng lực trình bày và trao đổổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết ết vấ vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học ọc - Làm được một số bài tập khúc xạ x ánh sáng, phản xạ toàn phần - Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy lu luận cho học sinh 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng ng thú trong học tập. t - Có ý thức tìm hiểu và liên hệệ các hi hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của ủa nhà nh khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ ÀH HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Game powerpoint: Cùng chăm sóc cây vvới 12 câu hỏi trắc nghiệm

- Phiếu học tập Phiếu học tập Bài tập 1: Một người nhìn xuốống đáy một dòng suối thấy hòn sỏii cách mặ mặt nước 0,5m.

Hỏi độ sâu thực sự của dòng òng su suối là bao nhiêu nếu người đó nhìn ìn hòn ssỏi dưới góc

α = 700 so với pháp tuyến của mặt nước. Biết nước có n =

4 3

Bài tập 2: Có ba môi trường (1); (2) và (3). Với cùng góc tới, nếu ánh sáng đi từ (1) vào(2) thì góc khúc xạ là 300, nếu ánh sáng đi từ (1) vào (3) thì góc khúc xạ là 450 a. Hai môi trường (2) và (3) thì môi trường nào chiết quang hơn? b. Tính góc giới hạn phản xạ toàn phần giữa (2) và (3) 2. Học sinh - Ôn lại công thức về khúc xạ ánh sáng, phản xạ toàn phần - SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS phát biểu định luật khúc xạ ánh sáng và điều kiện Bước 1 xảy ra hiện tượng phản xạ toàn phần HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài tập trắc nghiệm thông qua trò chơi: Cùng chăm sóc cây a. Mục tiêu: - Giải một số bài tập trắc nghiệm thông qua trò chơi: Cùng chăm sóc cây b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Câu 1. Chiết suất của nước và của thủy tinh đối với một ánh sáng đơn sắc có giá trị lần lượt là 1,333 và 1,532. Chiết suất tỉ đối của nước đối với thủy tinh ứng với ánh sáng đơn sắc này là A. 0,199 B. 0,870 C. 1,433 D. 1,149 Lời giải: + n nuoc _ thuy tinh =

n nuoc 1,333 = = 0,870 n thuy tinh 1,532

Chọn đáp án B Câu 2. Chiếu một tia sáng đơn sắc từ không khí tới mặt nước với góc tới 60°, tia khúc xạ đi vào trong nước với góc khúc xạ là r. Biết chiết suất của không khí và của nước đối với ánh sáng đơn sắc này lần lượt là 1 và 1,333. Giá trị của r là A. 37,97°.

B. 22,03°.

C. 40,52°.

D. 19,48°.

Lời giải: + n1 sin i = n 2 s inr ⇒ 1.sin 600 = 1,333sin r ⇒ r = 40,520 Chọn đáp án C

Câu 3. Tia sáng đi từ nước có chiết suất n1 = 4/3 sang thủy tinh có chiết suất n2 = 1,5 với góc tới i = 30°. Góc khúc xạ và góc lệch D tạo bởi tia khúc xạ và tia tới lần lượt là A. 27,20 và 2,80 B. 24,20 và 5,80 C. 2,23.108m/s D. 1,5.108m/s r Lời giải: n  + n1 sin i = n 2 sin r ⇒ r = arcsin  1 sin i   n2   4/3  ⇒ r = arcsin  sin 300  ⇒ D = i − r = 300 − 26, 40 = 3, 60  1,5 

D

n2 n1

i

Chọn đáp án D Câu 4. Tia sáng truyền trong không khí tới gặp mặt thoáng của chất lỏng có chiết suất n = 3 . Nếu tia phản xạ và tia khúc xạ vuông góc với nhau thì góc tới bằng A. 30°.

B. 60°.

C. 75°.

D. 45°.

Lời giải: r =90 − i i i/ + n1 sin i = n 2 sin r → sin i = 3 sin ( 900 − i ) n n =1;n = 3 0

1

⇒ i = 60

1

2

0

n2

Chọn đáp án B

r

Câu 5. Nếu tia phản xạ và tia khúc xạ vuông góc với nhau, mặt khác góc tới là 30° thì chiết suất tỉ đối n21 gần giá trị nào nhất sau đây?

A. 0,58.

B. 0,71 C. 1,7 D. 1,8 Lời giải: i i/ 0

r =30 + n1 sin i = n 2 sin r  → n 21 = r =90 − i = 60 0

⇒ n 21 =

0

n 2 sin i = n1 sin r

n1

sin 300 = 0,577 sin 600

n2

r

Chọn đáp án A Câu 6. Tia sáng truyền trong không khí tới gặp mặt thoáng của chất lỏng có chiết suất n = 1,6. Nếu tia phản xạ và tia khúc xạ hợp với nhau một góc 100° thì góc tới bằng A. 36°.

B. 60°.

C. 72°.

D. 51°.

Lời giải: r =1800 −i i i/ → sin i = 1, 6sin ( 800 − i ) + n1 sin i = n 2 sin r  n1 =1,n 2 =1,6 ⇒ i = 50, 960

Chọn đáp án D

n1

1000

n2

r

Câu 7. Chiếu một tia sáng đơn sắc từ trong nước tới mặt phân cách với không khí. Biết chiết suất của nước và của không khí đối với ánh sáng đơn sắc này lần lượt là 1,333 và 1. Góc giới hạn phản xạ toàn phần ở mặt phân cách giữa nước và không khí đối với ánh sáng đơn sắc này là A. 41,40°.

B. 53,12°.

C. 36,88°.

D. 48,61°.

Lời giải: + sin i gh =

n nho 1 = ⇒ i gh = 48, 610 n lon 1,333

Chọn đáp án D Câu 8. Biết chiế suất của thủy tinh là 1,5, của nước là 4/2. Góc giới hạn phản xạ toàn phần khi ánh sáng truyền từ thủy tinh sang nước:

A. 46,80 Lời giải: + sin i gh =

B. 72,50

C. 62,70

D. 41,80

n nho 4 / 3 = ⇒ i gh = 62, 7 0 n lon 1, 5

Chọn đáp án C Câu 9. Mộtt chùm tia sáng hhẹp SI truyền trong mặt phẳng tiêt diện vuông góc củaa m một khối trong suốt, đặt trong không khí, tam giác ABC vuông tại t A với AB = 1,2AC, như hình vẽ.. Tia sáng ph phản xạ toàn phần ở mặt AC. Trong điều kiện đó, chiếết suất n của khối trong suốt có giá trị như thế nào?

A. n > l,4.

B. n < l,41.

C. l < n < l,42.

D. n > 1,3.

Lời giải: + tan α =

AB = 1, 2 ⇒ α = 50,190 AC

+ Vì SI ⊥ BC nên tia sáng truyền truy thẳng đện với góc tới I = 50,190 + Vì tại J phản xạ toàn phầnn nên: sin ϕ ≥ sini gh = ⇒n≥

n nho 1 = n lon n

1 1 = = 1,3 sin i sin 50,190

Chọn đáp án D Câu 10. Một khối bán trụ trong su suốt có chiết suất = 1,414, đặt trong không khí. M Một chùm tia sáng hẹp nằm trong một mặt phẳng ng của c tiết diện vuông góc, chiếu tới khối bán trụ nh như hình vẽ. Chọn phương án đúng.

A. khi α = 60° thì tia khúc xxạ ra ngoài không khí với góc khúc xạ 30°.

B. khi α = 45° thì tia khúc xxạ ra ngoài không khí với góc khúc xạ 60°.

C. khi α = 60° thì tia khúc xxạ đi là là trên mặt phân cách.

D. khi α = 30° thì xảy ra hiệện tượng phản xạ toàn tại 0.

Lời giải: +

n

sin i n 2 = ⇒ sin r = 1, 414 sin ( 900 − α ) sin r n1

α = 600 ⇒ r = 44, 990  + α = 450 ⇒ r = 890  0 α = 30 ⇒ ∃r

Chọn đáp án D d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia lớp ớp thành th 2 đội và thông qua luật chơi: i: Có 10 câu hỏi h trắc Bước 1 nghiệm. Mỗi ỗi câu hỏi h đưa ra, đội nào giơ tay giành quyền ền trả tr lời trước sẽ được trảả lờ lời, nếu câu trả lời đúng sẽ thực hiện được ợc 1 nhiệm nhi vụ chăm m sóc cây và cây sẽ phát triển cành là, nếu trả lời ời sai đội còn lại

Bước 2 Bước 3 Bước 4

được quyền trả lời, sau hai lượt mà không có đội trả lời đúng thì GV đưa ra đáp án đúng và chuyển sang câu hỏi khác. Sau 10 câu trắc nghiệm, cây của đội nào tốt hơn là đội chiến thắng.

Các đội chơi lần lượt trả lời các câu hỏi Sau mỗi câu hỏi, GV giải thích nhanh đáp án cho HS. Kết thức 10 câu hỏi, GV thông báo đội giành chiến thắng và có hình thức tuyên dương, khen thưởng (tuyên dương trước lớp, một tràng pháo tay, điểm cộng,…)

Hoạt động 2.2: Giải bài tập tự luận về khúc xạ ánh sáng và phản xạ toàn phần a. Mục tiêu: b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TỰ LUẬN Bài tập 1: Một người nhìn xuống đáy một dòng suối thấy hòn sỏi cách mặt nước 0,5m. Hỏi độ sâu thực sự của dòng suối là bao nhiêu nếu người đó nhìn hòn sỏi dưới góc α = 700 so với pháp tuyến của mặt nước. Biết nước có n =

4 3

Lời giải: Xét trường hợp trên khi người này nhìn thep phương vuông góc mặt nước - Tia sáng truyền như hình vẽ: Ánh sáng từ S đến mặt nước và khúc xạ vào mắt => mắt thấy S’ là ảnh của hòn sỏi S * Khi r = α = 700 thì HS’ = 0,5m Theo định luật khúc xạ ánh sáng ta có: n sin i = kk = ¾ sin r nnuoc

HI HS HI tan i HS ' HS '.tan r Và tanS’ = tanr = => = => HS = = 1,37m HS ' tan r HS tan i

=> i = 450 Ta lại có: tanS = tani =

Vậy hòn sỏi cách mặt nước 1,37m * Khi nhìn vuông góc Ta có:

n sin i i 3 = = kk = sin r r nnuoc 4

(1)

Và

tan i i HS ' = = tan r r HS

(2)

Từ (1) và (2) => HS = nHS’ = 0,667m Bài tập 2: Có ba môi trường (1); (2) và (3). Với cùng góc tới, nếu ánh sáng đi từ (1) vào(2) thì góc khúc xạ là 300, nếu ánh sáng đi từ (1) vào (3) thì góc khúc xạ là 450 a. Hai môi trường (2) và (3) thì môi trường nào chiết quang hơn? b. Tính góc giới hạn phản xạ toàn phần giữa (2) và (3) Lời giải: a.

- Ánh sáng truyền từ 1 sang 2: n1 sin i = n2 sin 300 - Ánh sáng truyền từ (1) sang (3) n1 sin i = n3 sin 45

0

2 n2 sin 450 => = = 2 = 2 1 n3 sin 300 2

=> (2) chiết quang hơn (3)

b. Góc giới hạn phản xạ toàn phần: sin igh =

s in300 1 = 0 sin45 2

=> igh = 450

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Từ nội dung bài tập và phương pháp giải bài tập ở phiếu học tập số 2, Nội dung : Rèn khả năng hay tự ra đề 1 bài tập tương ứng cùng dạng với bài tập đó (kèm ra đề hướng giải) V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy: ạy:

Tiết 50:

LĂNG KÍNH I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức ng kính.

- Nêu được cấu tạo của lăng - Trình bày được hai tác dụng của lăng kính kính: Tán sắc chùm ánh sáng trắng và làm lệch về phía đáy một chùm sáng đơn ssắc.

- Nêu được công dụng của lăng ăng kính.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứ ứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết ết vấn vấ đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học ọc Nhận biết được lăng ng kính trong thực th tế, biết các ứng dụng của lăng ng kính 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng ng thú trong học ttập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệệ các hi hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của ủa nh nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ ÀH HỌC LIỆU 1. Giáo viên . Phiếu học tập và phiếu trợ ợ giúp Phiếu học tập ập ssố 1 Tiến hành TN chiếuu ánh sáng qua llăng kính.

Câu 1:Quan sát và chỉ rõõ tia ttới, tia khúc xạ, tia ló, góc tới, góc khúc xạ Câu 2:Nhận xét về đường ng truyề truyền sáng tại I và tại J Câu 3: a. Tại sao khi ánh sáng truyền ền từ không khí vào lăng kính, (tại I) luôn có sự khúc xạ vvà tia khúc xạ lệch gần pháp tuyến hơnn so vvới tia tới? b. Tại sao khi ánh sáng truyền ền ttừ lăng kính ra ngoài không khí (tạii J), tia khúc xxạ lệch xa pháp tuyến so với tia tới?

Phi Phiếu trợ giúp học tập số 1 Câu 2: Nhận xét về đường ng truyề truyền sáng tại I và tại J - Tại I: tia khúc xạ lệch gầnn pháp tuyến, tuy nghĩa là lệch về phía đáy lăng ng kính - Tại J: tia khúc xạ lệch ch xa pháp tuy tuyến, nghĩa là lệch về phía đáy lăng kính Câu 3: Khi ánh sáng truyền từ ừ không khí vào lăng kính, là truyền vào ào môi tr trường chiết quang hơn, n, i1> r1 => tia khúc xxạ lệch gần pháp tuyến hơn so với tia tới

Tương tự khi ánh sáng truyền ền ttừ lăng kính ra ngoài không khí, tức làà truyền truy vào môi trường kém chiết quang hơn ơn th thì r2<i2 => tia khúc xạ lệch xa pháp tuyến ến so với v tia tới Phiếu học tập số 2 Nêu một số công dụng của lăng ăng kính Phi Phiếu trợ giúp học tập số 2 Máy quang phổ: Là dụng ng cụ ddùng để phân tích ánh sáng từ nguồnn phát ra thành th các thành phần đơn sắc, nhờ đóó xác định được cấu tạo của nguồn sáng Sơ đồ cấu tạo máy quang phổ:

phổ Lăng kính là bộ phậnn chính của máy quang ph Phi Phiếu trợ giúp học tập số 2 Lăng kính phản xạ toàn àn ph phần:là lăng kính thủy tinh có tiết diện thẳng ẳng là l một tam giác vuông cân. Lăng ng kính phản ph xạ toàn phần được sử dụng để tạo ảnh thu thuận chiều (ống nhòm, máy ảnh,…)

b. Một số đồ dùng day học: - Thí nghiệm về tác dụng ng tán sắ sắc của lăng kính và khảo sát đường truyền ền của c tia sáng qua lăng kính - Một số lăng kính tự tạo - Các tranh ảnh về quang phổ, ổ, máy quang phổ 2. Học sinh - Ôn lại kiến thức về sự khúc xxạ ánh sáng và phản xạ toàn phần - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC ỌC Hoạt động 1:Mở đầu: Làm nảảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về lăng kính a. Mục tiêu: - Kiểm tra kiến thức cũ, chuẩn chu bị điều kiện xuất phát để nghiên cứu ứu kiế kiến thức mới b. Nội dung: Học sinh tiếpp nhận nhậ vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến củaa các nhóm.

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV nêu câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ: Thế nào là hiện tượng khúc xạ Bước 1 ánh sáng? Thế nào là hiện tượng phản xạ toàn phần HS suy nghĩ cá nhân tìm câu trả lời Bước 2 GV đặt vấn đề: Khi tiến hành các TN về hiện tượng khúc xạ ánh sáng Bước 3 và hiện tượng phản xạ toàn phần, để chính xác, ta phải dùng ánh sáng đơn sắc. Trong chương trình Vật lí THCS, ta đã biết một số dụng cụ có tác dụng phân tích ánh sáng trắng thành các ánh sáng đơn sắc.

Lăng kính là một trong các dụng cụ như vậy. Bài học này ta sẽ tìm hiểu kĩ hơn về dụng cụ này HS nhận thức được vấn đề cần nghiên cứu Bước 4 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về cấu tạo lăng kính a. Mục tiêu: - Nêu được cấu tạo của lăng kính, các phần tử của lăng kính và các đặc trưng của lăng kính b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: I. Cấu tạo lăng kính Lăng kính là một khối chất trong suốt, đồng chất, thường có dạng lăng trụ tam giác.

Một lăng kính được đặc trưng bởi: + Góc chiết quang A; + Chiết suất n. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV giới thiệu định nghĩa lăng kính: Bước 1 Lăng kính là một khối chất trong suốt, đồng chất, thường có dạng lăng trụ tam giác - Do cách sử dụng nên lăng kính thường được biểu diễn bằng một tam giác tiết diện thẳng - GVgiới thiệu một số lăng kính có trong hộp thí nghiệm quang học Bước 2 - Yêu cầu HS chỉ ra các phần tử của lăng kính HS: Các phần tử của lăng kính gồm: cạnh, đáy, hai mặt bên - GV thông báo: Về phương diện quang học, lăng kính được đặc trưng bởi: Góc chiết quang A và chiết suất n của lăng kính Hoạt động 2.2: Khảo sát đường đi của tia sáng qua lăng kính a. Mục tiêu: - Trình bày được hai tác dụng của lăng kính: Tán sắc chùm ánh sáng trắng và làm lệch về phía đáy một chùm sáng đơn sắc. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên

c. Sản phẩm: II. Đường đi của tia sáng qua lăng kính 1. Tác dụng tán sắc ánh sáng trắng Chùm ánh sáng trắng khi đi qua lăng kính sẽ bị phân tích thành nhiều chùm sáng đơn sắc khác nhau.Đó là sự tán sắc ánh sáng.

2. Đường truyền của tia sáng qua lăng kính Chiếu đến mặt bên của lăng kính một chùm sáng hẹp đơn sắc SI. + Tại I: tia khúc xạ lệch gần pháp tuyến, nghĩa là lệch về phía đáy của lăng kính. + Tại J: tia khúc xạ lệch xa pháp tuyến, tức là cũng lệch về phía đáy của lăng kính.

Vậy, khi có tia ló ra khỏi lăng kính thì tia ló bao giờ cũng lệch về phía đáy của lăng kính so với tia tới.

Góc tạo bởi tia ló và tia tới gọi là góc lệch D của tia sáng khi truyền qua lăng kính d. Tổ chức thực hiện: - GV tiến hành TN chứng tỏ ánh sáng đi qua lăng kính thì bị phân Bước 1 tích thành nhiều chùm sáng màu khác nhau - GV nhấn mạnh: Hiện tượng ánh sáng bị phân tích thành nhiều chùm sáng có màu như trên gọi là hiện tượng tán sắc ánh sáng - Trong phạm vi bài học, ta chỉ xét sự truyền của một chùm tia sáng hẹp đơn sắc (có một màu nhất định) qua một lăng kính - GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1, HS có thể sử dụng Bước 2 phiếu trợ giúp nếu cần thiết - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và đưa ra nội dung kiến thức chính: Khi có tia ló ra khỏi lăng kính thì tia ló bao giờ cũng lệch về phía đáy so với tia tới Góc tạo bởi tia tới và tia ló gọi là góc lệch D của tia sáng khi truyền qua lăng kính Hoạt động 2.3: Tìm hiểu một số công dụng của lăng kính a. Mục tiêu: b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: III. Công dụng của lăng kính 1. Máy quang phổ Lăng kính là bộ phận chính của máy quang phổ.

Máy quang phổ phân tích ánh sáng từ nguồn phát ra thành các thành phần đơn sắc, nhờ đó xác định được cấu tạo của nguồn sáng.

2. Lăng kính phản xạ toàn phần

Lăng kính phản xạ toàn phần là lăng kính thủy tinh có tiết diện thẳng là một tam giác vuông cân.

Lăng kính phản xạ toàn phần được sử dụng để tạo ảnh thuận chiều (ống nhòm, máy ảnh, …) d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS đọc SGK và hoàn thành phiếu học tập số 2. HS có Bước 1 thể sử dụng các phiếu trợ giúp nếu cần thiết Các nhóm thảo luận Bước 2 GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 3 nhất, để trình bày trước lớp.

HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả Bước 4 lời của nhóm đại diện.

GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học Bước 5 sinh và đưa ra nội dung kiến thức chính: Lăng kính có nhiều công dụng trong khoa học và kĩ thuật như: là bộ phận chính của máy quang phổ, lăng kính phản xạ toàn phần ứng dụng trong ống nhòm, máy ảnh.

Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: HS hệ thống hóa kiến thức chính của bài học b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS làm việc nhóm tóm tắt nội dung kiến thức chính Bước 1 của bài học Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả Bước 5 lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau.

b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: - Tìm hiểu thêm một số ứng dụng của lăng kính Vận dụng kiến - Tìm hiểu và thực hiện thí nghiệm tạo Cầu vồng thức - Đọc mục: Em có biết?

Nội dung 2: - Ôn lại kiến thức về thấu kính đã học ở THCS chuẩn bị cho tiết học Chuẩn bị tiết sau sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy: ạy:

Tiết 51, 52, 53:

CHỦ Ủ ĐỀ: THẤU KÍNH MỎNG I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Nêu được cấu tạo và phân loạại thấu kính - Trình bày được khái niệm m về quang tâm, trục tr chính, trục phụ, tiêu điểm ểm ảnh, ả tiêu điểm vật, tiêu cự, độ tụ của thấu kính - Vẽ được ảnh tạo bởi thấuu kính và v nêu được đặc điểm của ảnh (thậtt hay ảo, chiều, chi độ lớn) - Viết được các công thức của ủa thấu th kính - Nêu được một số công dụng ụng củ của thấu kính - Biết được phương ng pháp xác đđịnh tiêu cự của thấu kính phân kì bằng ng cách ghép nó đồng trục với một thấu kính hội tụụ để tạo ra ảnh thật của vât qua thấu kính hội ội tụ. tụ 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứ ứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết ết vấn vấ đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học ọc - Phân biệt được thấu kính lồi, ồi, lõm, l hội tụ, phân kì.

- Biết dựng ảnh của một vật ật qua th thấu kính trong một số trường hợp đơn giảản.

- Quan sát, dự đoán kết quảả rút ra ttừ thí nghiệm - Sử dụng giá quang học để xác định tiêu cự của thấu kính phân kì.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng ng thú trong học tập. t - Có ý thức tìm hiểu và liên hệệ các hi hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của ủa nhà nh khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ ÀH HỌC LIỆU 1. Giáo viên a. Phiếu học tập và phiếu u trợ giúp Phiếu học tập số 1 Câu 1: Định nghĩa thấu kính Câu 2: Chỉ ra đâu là thấuu kính hhội tụ, đâu là thấu kính phân kìì trong các thấu th kính sau:

Câu 3: Vẽ tiếp đường đi của ủa tia sáng trong các trường tr hợp sau

Câu 4: Hoàn thành bảng sau: Th kính hội tụ Thấu

Thấu u kính phân kì k

Hình dạng (rìa) Đặc điểm chùm tia ló khi chùm tia tới song song Phiếu học tập số 2 Quan sát hình vẽ v và trả lời các câu hỏi tương ứng Câu 1: Định nghĩaa quang tâm, trục tr chính, trục phụ của thấu kính?

ọc củ của tiêu điểm ảnh chính, tiêu điểm ảnh phụ. ụ. Ti Tiêu diện ảnh Câu 2: Tính chất quang học là gì?

Câu 3: Tính chất quang học ọc củ của tiêu điểm vật chính, tiêu điểm vật phụ. Tiêu êu diện di vật là gì?

Phiếu học tập số 3a Vẽ ảnh tạo bởi thấu kính hội ttụ trong các trường hợp sau, nhận xét vềề tính chất ch (thật, ảo), độ lớn (so với vật), chiều ều (so vvới vật) trong mỗi trường hợp

Phiếu học tập số 3b Vẽ ảnh tạo bởi thấu kính phân kì trong các trường hợp sau, nhận xét vềề tính chất ch (thật, ảo), độ lớn (so với vật), chiều ều (so vvới vật) trong mỗi trường hợp

Phiếu học tập số 4 Hoàn thành bảng sau:

Phiếu học tập số 5 Đặt vật AB có chiềuu cao 4 cm và vuông góc với v trục chính của thấu u kính phân kì và cách thấu kính 50 cm. Thấu kính có tiêu cự ự −30 cm. Xác định tính chất, chiều, độ cảo của ảnh? ả Vẽ ảnh

Phiếu học tập số 6 Câu 1: Nêu một số công dụng ụng của c thấu kính?

Câu 2: Giải thích tạii sao khi đặ đặt cốc thủy tinh trên các dòng chữ, nhìn từ ừ trên tr xuống ta thường thấy hình ảnh các dòng òng ch chữ nhỏ đi?

Phiếu học tập số 7 Câu 1: Viết công thức xác định ti tiêu cự của thấu kính phân kì Câu 2: Những khó khăn gặp ặp phải ph nếu cần xác định tiêu cự của thấu u kính phân kì? k Câu 3: Đề xuất phương án khắắc phục những khó khăn đó?

Câu 4: Đề xuất những dụng ng cụ thí nghiệm cần thiết? b. Bộ thí nghiệm xác định tiêu êu cự c của thấu kính phân kì cho mỗii nhóm HS 2. Học sinh - Ôn lại kiến thức về thấuu kính đã học ở THCS, kiến thức về khúc xạạ ánh sáng vvà lăng kính.

- Chuẩn bị trước mẫu báo cáo thí nghiệm ở bài thực hành: Xác định tiêu cự của thấu kính phân kì - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Làm nảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về thấu kính mỏng a. Mục tiêu: - Kiểm tra kiến thức cũ, chuẩn bị điều kiện xuất phát để nghiên cứu kiến thức mới - Từ kiến thức thấu kính đã biết, kích thích HS tìm hiểu về sâu hơn về dụng cu quang học này b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến của các nhóm. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung các bước Bước thực hiện GV nêu câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ: Kể tên các loại thấu kính đã Bước 1 học? Đặc điểm của các thấu kính đó?

HS suy nghĩ cá nhân tìm câu trả lời: Bước 2 Có hai loại thấu kính là thấu kính hội tụ và thấu kính phân kì - Thấu kính hội tụ có phần rìa mỏng hơn phần giữa. Một chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính hội tụ cho chùm tia ló hội tụ tại tiêu điểm của thấu kính.

- Thấu kính phân kì thường dùng có phần rìa dày hơn phần giữa. Một chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính phân kì có chùm tia ló phân kì.

GV yêu cầu HS về nhà hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 3 GV đặt vấn đề: Ngay từ chương trình Vật lí THCS, chúng ta đã tìm Bước 4 hiểu sơ lược về thấu kính và một số ứng dụng của chúng. Trong bài học này, chúng ta sẽ tìm hiểu kĩ hơn về thấu kính mỏng, để bổ sung thêm cho những kiến thức đã học.

HS nhận thức được vấn đề cần nghiên cứu Bước 5 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu các đặc trưng của thấu kính mỏng a. Mục tiêu: - Trình bày được khái niệm về quang tâm, trục chính, trục phụ, tiêu điểm ảnh, tiêu điểm vật, tiêu cự, độ tụ của thấu kính b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 1. Thấu kính. Phân loại thấu kính Thấu kính là một khối chất trong suốt giới hạn bởi hai mặt cong hoặc bởi một mặt cong và một mặt phẵng.

Phân loại: - Thấu kính lồi (rìa mỏng) là thấu kính hội tụ.

- Thấu kính lỏm (rìa dày) là thấu kính phân kì

2. Các đặc trưng của thấu kính a. Quang tâm Điểm O chính giữa của thấu kính mà mọi tia sáng tới truyền qua O đều truyền thẳng gọi là quang tâm của thấu kính. Đường thẳng đi qua quang tâm O và vuông góc với mặt thấu kính là trục chính của thấu kính.

Các đường thẳng khác qua quang tâm O là trục phụ của thấu kính. b. Tiêu điểm, tiêu diện Tia tới song song với trục của thấu kính cho tia ló (hoặc đường kéo dài của tia ló) hội tụ tại một điểm trên trục. Điểm đó là tiêu điểm ảnh của thấu kính.

Tia tới (hoặc đường kéo dài của tia tới) xuất phát từ một điểm trên trục cho chùm tia ló song song với trục đó. Điểm đó gọi là tiêu điểm vật của thấu kính Mỗi thấu kính có hai tiêu điểm chính F (tiêu điểm vật) và F’ (tiêu điểm ảnh) đối xứng với nhau qua quang tâm và có vô số các tiêu điểm phụ vật Fn và các tiêu điểm phụ ảnh Fn’.

Tập hợp tất cả các tiêu điểm tạo thành tiêu diện. Mỗi thấu kính có hai tiêu diện: tiêu diện vật và tiêu diện ảnh. c. Tiêu cự. Độ tụ Tiêu cự: f = OF ' . Độ tụ: D =

1 .Đơn vị của độ tụ là điôp (dp) f

Qui ước: Thấu kính hội tụ: f > 0 ; D > 0.

Thấu kính phân kì: f < 0 ; D < 0 d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV giao nhiệm vụ mới: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 3 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm. Trong quá trình hoạt động, HS Bước 4 có thể sử dụng các phiếu trợ giúp hoặc yêu cầu sự trợ giúp của giáo viên nếu thấy cần thiết - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. Tổng Bước 5 kết nội dung kiến thức chính cần nắm: a. Quang tâm Điểm O chính giữa của thấu kính mà mọi tia sáng tới truyền qua O đều truyền thẳng gọi là quang tâm của thấu kính. Đường thẳng đi qua quang tâm O và vuông góc với mặt thấu kính là trục chính của thấu kính.

Các đường thẳng khác qua quang tâm O là trục phụ của thấu kính. b. Tiêu điểm, tiêu diện Tia tới song song với trục của thấu kính cho tia ló (hoặc

đường kéo dài của tia ló) hội tụ tại một điểm trên trục. Điểm đó là tiêu điểm ảnh của thấu kính.

Tia tới (hoặc đường kéo dài của tia tới) xuất phát từ một điểm trên trục cho chùm tia ló song song với trục đó. Điểm đó gọi là tiêu điểm vật của thấu kính Mỗi thấu kính có hai tiêu điểm chính F (tiêu điểm vật) và F’ (tiêu điểm ảnh) đối xứng với nhau qua quang tâm và có vô số các tiêu điểm phụ vật Fn và các tiêu điểm phụ ảnh Fn’.

Tập hợp tất cả các tiêu điểm tạo thành tiêu diện. Mỗi thấu kính có hai tiêu diện: tiêu diện vật và tiêu diện ảnh.

GV thông báo khái niệm tiêu cự và độ tụ: Tiêu cự của thấu kính được định nghĩa: f = OF Độ tụ của thấu kính được định nghĩa: D =

1 . f

Đơn vị của độ tụ là điôp (dp) Qui ước: Thấu kính hội tụ: f > 0 ; D > 0.

Thấu kính phân kì: f < 0 ; D < 0 Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về sự tạo ảnh bởi thấu kính a. Mục tiêu: - Vẽ được ảnh tạo bởi thấu kính và nêu được đặc điểm của ảnh (thật hay ảo, chiều, độ lớn) b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 3. Sự tạo ảnh bởi thấu kính a. Khái niệm ảnh và vật trong quang học Ảnh điểm là giao nhau của chùm tia ló hay đường kéo dài của chúng.Một ảnh điểm là ảnh thật nếu chùm tia ló là chùm hội tụ, là ảo nếu chùm tia ló là chùm phân kì.

Vật điểm là điểm giao nhau của chùm tia tới hay giao đường kéo dài của chúng.Một vật điểm là thật nếu chùm tia tới là phân kì, là ảo nếu chùm tia tới hội tụ. b. Cách dựng ảnh tạo bởi thấu kính Sử dụng 2 trong 4 tia sau: - Tia tới qua quang tâm chotia ló đi thẳng.

- Tia tới song song trục chính chotia ló qua tiêu điểm ảnh chính F’.

- Tia tới qua tiêu điểm vật chính F chotia ló song song trục chính.

- Tia tới song song trục phụ chotia ló qua tiêu điểm ảnh phụ F’n. c. Các trường hợp ảnh tạo bởi thấu kính: Xét vật thật với d là khoảng cách từ vật đến thấu kính: Thấu kính hội tụ - d > 2f: ảnh thật, nhỏ hơn vật.

- d = 2f: ảnh thật, bằng vật.

- 2f > d > f: ảnh thật lớn hơn vật.

- d = f: ảnh rất lớn, ở vô cực.

- f > d: ảnh ảo, lớn hơn vật.

Thấu kính phân kì

Vật thật qua thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo cùng chiều với vật và nhỏ hơn vật. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS dựa vào kiến thức đã học ở THCS trả lời câu hỏi: Bước 1 Thế nào là ảnh thật, ảnh ảo?

GV tổng quát hóa khái niệm ảnh điểm, vật điểm GVnhấn mạnh lại đường đi của ba tia tới đặc biệt: Bước 2 - Tia tới qua quang tâm của thấu kính thì truyền thẳng - Tia tới song song với trục của thấu kính cho tia ló (hoặc đường kéo dài của tia ló) đi qua tiêu điểm ảnh của trục đó - Tia tới (hoặc đường kéo dài) qua tiêu điểm vật trên trục cho tia ló song song với trục đó GV hướng dẫn HS vẽ ảnh của một trường hợp ở thấu kính hội tụ, Bước 3 cách xác định tính chất của ảnh, chiều của ảnh, độ lớn của ảnh. Sau đó yêu cầu HS về nhà hoàn thành phiếu học tập số 3, 4 HS nhận nhiệm vụ học tập Bước 4 Hoạt động 2.3: Tìm hiểu một số công thức của thấu kính a. Mục tiêu: Viết được các công thức xác định vị trí và công thức xác định số phóng đại của thấu kính b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 4. Các công thức về thấu kính Công thức xác định vị trí ảnh:

1 f

=

Công thức xác định số phóng đại:k =

1 1 + d d '

A' B ' d ' =d AB

Qui ước dấu: Vật thật: d > 0. Vật ảo: d < 0. Ảnh thật: d’ > 0. Ảnh ảo: d’ < 0. k > 0: ảnh và vật cùng chiều ; k < 0: ảnh và vật ngược chiều. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV thông báo cho HS các công thức của thấu kính, qui ước về dấu d, Bước 1 d’, k: Công thức xác định vị trí ảnh:

1 f

=

Công thức xác định số phóng đại:k = Qui ước dấu: Vật thật: d > 0. Vật ảo: d < 0.

1 1 + d d ' d ' A' B ' =d AB

Bước 2

Bước 3

Ảnh thật: d’ > 0. Ảnh ảo: d’ < 0. k > 0: ảnh và vật cùng chiều ; k < 0: ảnh và vật ngược chiều.

- GV yêu cầu nhóm HS hoàn thành phiếu học tập số 5 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm. Trong quá trình hoạt động, HS có thể sử dụng các phiếu trợ giúp hoặc yêu cầu sự trợ giúp của giáo viên nếu thấy cần thiết - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV thông qua bài giải để khái quát hóa các bước chính giải bài toán cơ bản về thấu kính: + d/ =

50 ( −30 ) df = = −18, 75 ( cm ) : ảnh ảo, cách thấu kính d − f 50 − ( −30 )

18,75cm + Số phóng đại của ảnh: k = −

d/ −18, 75 =− = 0, 375 : ảnh cùng d 50

chiều và bằng 0,375 lần vật. + Chiều cao của ảnh: A/ B/ = k AB = 1,5cm Hoạt động 3: Luyện tập Hoạt động 3.1: Xác định tiêu cự thấu kính phân kì a. Mục tiêu: - Biết được phương pháp xác định tiêu cự của thấu kính phân kì và khảo sát sự tạo ảnh của một vật trong trường hợp này b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kĩ năng phân tích và đề xuất phương án thí nghiệm và biết cách sử dụng bộ dụng cụ thí nghiệm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu các nhóm báo cáo kết quả thực hiện phiếu học tập số 7 Bước 1 đã được giao về nhà ở tiết học trước Học sinh báo cáo kết quả: Bước 2 Công thức xác định tiêu cự thấu kính phân kì:

Bước 3

1 f

=

1 1 + d d '

Muốn xác định f phải xác định được d và d’. Trong khi đó, ảnh tạo bởi thấu kính phân kì là ảnh ảo không hứng được trên màn, nên ta không thể xác định được d’ Phương án khắc phục khó khăn: Kết hợp thấu kính hội tụ và thấu kính phân kì để tạo một hệ thấu kính đồng trục, khảo sát sự tạo ảnh của vật thật AB qua hệ thấu kính này.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

Bước 4

Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và thống nhất phương án thực hành. Giới thiệu từng dụng cụ thí nghiệm.

- Yêu cầu HS lắp ráp các dụng cụ TN theo sơ đồ hình 35.3 SGK, chú Bước 5 ý các dụng cụ được lắp vuông góc với giá quang học - Hướng dẫn HS cách kiểm tra và điều chỉnh đèn chiếu sáng Đ sao cho chùm sáng phát ra từ đèn vừa kín mặt vật AB đặt trên giá quang học - Hướng dẫn HS cách dịch chuyển và các xác định vị trí các thấu kính và vị trí màn ảnh M để thu ảnh rõ nét hiện trên màn - Yêu cầu HS tiến hành thực hành cẩn thận, nhẹ nhàng trong từng thao tác.

HS tiến hành thí nghiệm theo nhóm, tiến hành theo các bước ghi rõ Bước 6 trong mục V SGK Trong thời gian HS làm thực hành, GV theo dõi quan sát từng nhóm, hỗ trợ kịp thời - Sau khi hết thời gian thực hành, GV yêu cầu HS dựa vào kết quả đo đạc được, xử lí số liệu và hoàn thành báo cáo, nộp vào giờ học tiếp theo - Yêu cầu HS thu gọn dụng cụ thí nghiệm, GV tiếp nhận dụng cụ, kiểm tra dụng cụ Hoạt động 3.2: Hệ thống hóa kiến thức a. Mục tiêu: HS hệ thống hóa kiến thức chính của bài học b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS làm việc nhóm hệ thống kiến thức chính đã học Bước 1 (khuyến khích dùng sơ đồ tư duy) Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả Bước 5 lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu:

- Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: - Từ nội dung ba bài tập trong phiếu học tập sô 5, hãy tự ra bài tập Nội dung 1: Rèn khả năng tương ứng cùng dạng với bài tập đó (kèm hướng giải) ra đề - Tìm hiểu thêm một số công dụng của thấu kính Nội dung 2: Vận dụng kiến - Làm bài tập trong SGK thức V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 54:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Hệ thống kiến thức và phương pháp giải bài tập về thấu kính 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Rèn luyên kĩ năng giải các bài tập định lượng về thấu kính.

- Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu 1. Đặt vật AB có chiều cao 4 cm và vuông góc với trục chính của thấu kính phân kì và cách thấu kính 50 cm. Thấu kính có tiêu cực −30 cm. Ảnh của vật qua thấu kính A. là ảnh thật.

B. cách thấu kính 20 cm.

C. có số phóng đại ảnh −0,375.

D. có chiều cao 1,5 cm.

Câu 2. Vật sáng nhỏ AB đặt vụông góc trục chính của một thấu kính và cách thấu kính 15 cm cho ảnh ảo lớn hơn vật hai lần. Tiêu cự của thấu kính là A. 18 cm.

B. 24 cm.

C. 63 cm.

D. 30 cm.

Câu 3. Một thấu kính hội tụ có tiêu cự 30 cm. Vật sáng AB đặt vuông góc với trục chính của thấu kính. Ảnh của vật tạo hởi thấu kính ngược chiều với vật và cao gấp ba lần vật. Vật AB cách thấu kính A. 15 cm.

B. 20 cm.

C. 30 cm.

D. 40 cm.

Câu 4. Một thấu kính hội tụ có tiêu cự 30 cm. Vật sáng AB đặt vuông góc với trục chính của thấu kính. Anh của vật tạo bởi thấu kính cùng chiều với vật và cao gấp hai lần vật. Vật AB cách thấu kính A. 10 cm.

B. 45 cm.

C. 15 cm.

D. 90 cm.

Câu 5. Một điểm sáng S ở trước một thấu kính hội tụ quang tâm O, tiêu cự 3 cm. Điểm sáng S cách thấu kính 4 cm và cách trục chính của thấu kính 5/3 cm cho ảnh S’ A. ảnh ảo cách O là 12 cm.

B. ảnh ảo cách O là 13 cm.

C. ảnh thật cách O là 12 cm.

D. ảnh thật cách O là 13 cm.

Phiếu học tập số 2 Vật sáng AB đặt trên trục chính thấu kính phân kì cho ảnh bằng 1/3 vật. Dịch vật dọc theo trục chính một đoạn 12cm thì ảnh bằng 0,5 lần vật. Hỏi vật dịch lại gần hơn hay ra xa thấu kính? Tìm tiêu cự thấu kính?

2. Học sinh - Ôn lại công thức thấu kính - SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Hệ thống lại công thức thấu kính d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS nhắc lại công thức xác định vị trí ảnh, công thức xác Bước 1 định số phóng đại ảnh, qui ước về dấu HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài tập trắc nghiệm a. Mục tiêu: - Vận dụng công thức xác định vị trí ảnh, công thức xác định số phóng đại ảnh để giải một số bài tập đơn giản b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Câu 1. Đặt vật AB có chiều cao 4 cm và vuông góc với trục chính của thấu kính phân kì và cách thấu kính 50 cm. Thấu kính có tiêu cực −30 cm. Ảnh của vật qua thấu kính A. là ảnh thật.

B. cách thấu kính 20 cm.

C. có số phóng đại ảnh −0,375.

D. có chiều cao 1,5 cm.

Lời giải: + d/ =

50 ( −30 ) df = = −18, 75 ( cm ) : ảnh ảo, cách thấu kính 18,75cm d − f 50 − ( −30 )

+ Số phóng đại của ảnh: k = −

d/ −18, 75 =− = 0, 375 : ảnh cùng chiều và bằng 0,375 lần d 50

vật. + Chiều cao của ảnh: A/ B/ = k AB = 1,5cm Chọn đáp án D Câu 2. Vật sáng nhỏ AB đặt vụông góc trục chính của một thấu kính và cách thấu kính 15 cm cho ảnh ảo lớn hơn vật hai lần. Tiêu cự của thấu kính là A. 18 cm.

B. 24 cm.

C. 63 cm.

D. 30 cm.

Lời giải:

+ Đối với thấu kính phân kì vật thật luôn cho ảnh ảo nhỏ hơn vật. + Đối với thấu kính hội tụ vật thật đặt trong khoảng từ tiêu điểm đến thấu kính sẽ cho ảnh ảo lớn hơn vật.

Do đó, thấu kính phải là thấu kính hội tụ. + d/ =

df d/ f d =15 ⇒k=− =−  → f = 30 ( cm ) d−f d d − f k =+2

Chọn đáp án D Câu 3. Một thấu kính hội tụ có tiêu cự 30 cm. Vật sáng AB đặt vuông góc với trục chính của thấu kính. Ảnh của vật tạo hởi thấu kính ngược chiều với vật và cao gấp ba lần vật. Vật AB cách thấu kính A. 15 cm.

B. 20 cm.

C. 30 cm.

D. 40 cm.

Lời giải: + k=−

d/ −f −30 = ⇒ −3 = ⇒ d = 40 ( cm ) d d−f d − 30

Chọn đáp án D Câu 4. Một thấu kính hội tụ có tiêu cự 30 cm. Vật sáng AB đặt vuông góc với trục chính của thấu kính. Anh của vật tạo bởi thấu kính cùng chiều với vật và cao gấp hai lần vật. Vật AB cách thấu kính A. 10 cm.

B. 45 cm.

C. 15 cm.

D. 90 cm.

Lời giải: + +2 = k = −

d/ f −30 =− = ⇒ d = 15 ( cm ) d d − f d − 30

Chọn đáp án C Câu 5. Một điểm sáng S ở trước một thấu kính hội tụ quang tâm O, tiêu cự 3 cm. Điểm sáng S cách thấu kính 4 cm và cách trục chính của thấu kính 5/3 cm cho ảnh S’ A. ảnh ảo cách O là 12 cm.

B. ảnh ảo cách O là 13 cm.

C. ảnh thật cách O là 12 cm.

D. ảnh thật cách O là 13 cm.

Lời giải: + d/ =

df 4.3 = = 12 ( cm ) : ảnh thật, cách thấu kính d −f 4−3

d/

d

H

H

12cm. + Số phóng đại ảnh: k = −

S

O

d / −12 = = −3 : ảnh ngược chiều d 4

và bằng 3 lần vật. + Ảnh cách trục chính: S/ H / = k SH = −3

5 = 5cm 3

+ Khoảng cách: S/ O = S/ H /2 + OH /2 = 52 + 122 = 13 ( cm ) Chọn đáp án D d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia nhóm và yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3

S

hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 4 - Đại diện mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - Học sinh các nhóm thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí Bước 5 trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 2.2: Giải một số bài tập tự luận a. Mục tiêu: Có được phương pháp giải một số dạng toán thường gặp b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TỰ LUẬN Vật sáng AB đặt trên trục chính thấu kính phân kì cho ảnh bằng 1/3 vật. Dịch vật dọc theo trục chính một đoạn 12cm thì ảnh bằng 0,5 lần vật. Hỏi vật dịch lại gần hơn hay ra xa thấu kính? Tìm tiêu cự thấu kính?

Giải - Vật thật qua thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo nhỏ hơn vật => k > 0 Trước khi dịch chuyển: k1 =

f 1 = => d1 = −2 f (1) f − d1 3

- Sau khi dịch chuyển: k1 =

f 1 = => d2 = − f (2) f − d2 2

Ta thấy d1> d2 nên vật dịch lại gần thấu kính Ta lại có: d2 = d1 – 12 (3) Thế (1) và (2) vào (3) Suy ra: f = -12cm d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng

a. Mục tiêu: - Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: Từ nội dung bài tập và phương pháp giải bài tập ở phiếu học tập số 2, Rèn khả năng hay tự ra đề 2 bài tập tương ứng cùng dạng với 2 bài tập đó (kèm ra đề hướng giải) Nội dung 2: Ôn lại kiến thức về: Chuẩn bị cho - Công thức thấu kính và sự tạo ảnh của hệ quang học tiêt sau - Cấu tạo và nguyên lí hoạt động của máy ảnh (Vật lí 9) - Cấu tạo của mắt, các tật của mắt và cách khắc phục (Sinh học 8, Vật lý 9) V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy: ạy:

Tiết 55, 56:

BÀI 31: MẮT I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức ủa mắt, mắ các đặc điểm và chức năng của mỗi bộ ộ phận ph của mắt.

- Trình bày được cấu tạo của - Trình bày được khái niệm m về sự điều tiết và các đặc điểm liên ên quan như : Điểm cực viễn, điểm cực cận, khoảng nhìn rõ.

- Trình bày được các khái niệm: ệm: Năng N suất phân li, sự lưu ảnh. Nêu được ợc ứng ứ dụng của hiện tượng này - Nêu được 3 tật cơ bản của ủa mắ mắt và cách khắc phục, nhờ đó giúp họcc sinh có ý th thức giữ vệ sinh về mắt 2. Năng lực a. Năng lực chung ứu tài liệu.

- Năng lực tự học và nghiên cứ - Năng lực trình bày và trao đổổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết ết vấ vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học ọc - Biết vận dụng ng các cách kh khắc phục các tật của mắt trong các trường ờng hợp hợ cụ thể.

3. Phẩm chất ng thú trong học ttập.

- Có thái độ hứng - Có ý thức tìm hiểu và liên hệệ các hiện hi tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của ủa nhà nh khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ ÀH HỌC LIỆU 1. Giáo viên a. Phiếu học tập và phiếu u trợ giúp Phiếu học tập số 1 Trình bày cấu ấu ttạo của mắt về phương diện quang học

Phiếu học tập số 2 giống như sự tạo ảnh của một thấu kính hội tụ. ụ.

Sự tạo ảnh qua thể thủyy tinh giố Lúc này

1 f

=

1 1 + với ới f là tiêu cự c thủy tinh thể, d là khoảng ng cách từ t vật đến d d '

thủy tinh thể và d’ là khoảng ng cách ttừ ảnh đến thủy tinh thể (d’ = OV)

Câu 1: Để mắt nhìn rõ các vật ật với v các khoảng cách d khác nhau thì có thểể thay đổi các đại lượng nào? Phương ng án nào có th thể thực hiện được?

Câu 2: Thế nào là sự điềuu tiết ccủa mắt? Xác định tiêu cự của mắt khi mắt ắt ở trạng thái không điều tiết và khi mắt điều tiết ti tối đa.

Phiếu học tập số 3 Quan sát hình vẽ vàà nhớ nh lại kiến thức đã học ở lớp 9 để trả lời ời câu hỏi: h Câu 1:Điểm Cv là gì ? Đối ối với m mắt bình thường, điểm Cv ở đâu ?

Câu 2: Điểm Cc là gì ?

Câu 3: Thế nào là khoảng nhìn ìn rõ, kho khoảng cực cận, khoảng cực viễn?

Phiếu học tập số 4 So sánh sự tương đồng vàà khác nhau giữa gi máy ảnh và mắt bằng cách hoàn àn thành bảng b sau Sự tương đồng: Máy ảnh Mắt Vật kính (TKHT) Phim Cửa sập Mi mắt Màng chắn có lỗ Con ng ngươi tròn C Điểm khác nhau Máy ảảnh Mắt Vị trí thấu kính (thay đổi được hay không) Tiêu cự (thay đổi được hay không) Phiếu học tập số 5 Câu 1: Tại sao hình ảnh nh chú sói llớn bằng hình mặt trăng?

Câu 2: Góc trông của vật làà gì và ph phụ thuộc vào yếu tố nào? Vẽ hình ình xác định góc trông của mặt trăng hoặc mặt ặt trời? trờ

Câu 3: Năng suất phân li của ủa m mắt là gì? Nêu điều kiện để mắt phân biệt ệt được đ hai điểm A, B? Câu 4: Nhờ hiện tượng gìì mà ta có thể th thấy được các ảnh trên ti vi chuyển ển động? độ

Phiếu học tập số 6a MẮT CẬN THỊ Câu 1: Nêu đặc điểm của mắt ắt ccận thị?

Câu 2: Vị trị điểm Cc và Cv ở mắt m cận thị?

Câu3: Nguyên nhân gây tật ật cận th thị ở mắt?

Câu 4: Quan sát kính cận vàà nêu cách khắc phục tật cận thị?

Phiếu ếu trợ tr giúp phiếu học tập số 6a Nguyên nhân gây tật cận n thị ở mắt

Cách khắc phục tật cận thị Cách 1: Đeo thấuu kính phân kì k sao cho vật ở xa vô cực cho ảnh ảo hiện lên ên ở điểm Cv của mắt

Cách 2: Phẫu thuật làm thay đổi đ độ cong bề mặt giác mạc

Phiếu học tập số 6b MẮT VIỄN THỊ Câu 1: Nêu đặc điểm của mắt ắt vi viễn thị?

Câu 2: Cách sửa tật viễn thị?

ếu tr trợ giúp phiếu học tập số 6b Phiếu Cách sửa tật viễn thị Cách 1: Đeo thấu kính hội tụụ để nhìn rõ vật ở gần như mắt bình thường

Cách 2: Phẫu thuật giác mạc

Phiếu học tập số 6c MẮT LÃOTHỊ Câu 1: Nêu đặc điểm của mắt ắt llão thị Câu 2: Nguyên nhân gây tật lão ão thị th ở mắt?

Câu 3: Quan sát kính lão (kính hai tròng). S Sử dụng kính và cho biếtt tác dụng dụ của kính?

Từ đó suy ra cấu tạo củaa kính và v nêu cách khắc phục tật lão thị?

Tật của mắt Mặt cận

Phiếu học tập số 6d Đặc điểm

Mắt viễn Mắt lão b. Các thiết bị dạy học - Mô hình cấu tạo của mắt ắt ho hoặc hình vẽ 31.2 phóng to

Cách khắc ắc phục ph

- Hình vẽ phóng to mô tả các tật của mắt - Phần mềm mô tả sự điều tiết của mắt, các ví dụ (tranh ảnh, các loại kính,...) mô tả các tật của mắt và cách khắc phục - Kính cận, kính lão,…

2. Học sinh - Ôn lại kiến thức về - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Làm nảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về mắt a. Mục tiêu: - Kiểm tra kiến thức cũ, chuẩn bị điều kiện xuất phát để nghiên cứu kiến thức mới - Từ kiến thức về mắt đã học ở THCS, kích thích HS tìm hiểu sâu hơn về bộ phận này b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến của các nhóm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV nêu câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ: Nêu cấu tạo của mắt Bước 1 HS dựa vào kiến thức cũ đã biết suy nghĩ cá nhân tìm câu trả lời Bước 2 GV đặt vấn đề: Như chúng ta đã biết, mắt là bộ phận thu nhận ánh Bước 3 sáng giúp người nhìn thấy mọi vật xung quanh. Mắt là hệ quang học hết sức phức tạp và tinh vi. Trong bài này, chúng ta sẽ tìm hiểu kĩ hơn cấu tạo mắt người về phương diện quang học, tìm hiểu xem mắt có thể có những tật gì và cách khắc phục các tật đó như thế nào?

HS nhận thức được vấn đề cần nghiên cứu Bước 4 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu về cấu tạo quang học của mắt a. Mục tiêu: - Trình bày được cấu tạo của mắt, các đặc điểm và chức năng của mỗi bộ phận của mắt b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 1. Cấu tạo quang học của mắt - Giác mạc: lớp màng sừng cứng, trong suốt,bảo vệ các cơ quan phía trong.

- Thủy dịch, dịch thủy tinh: Chất dịch trong suốt có chiết suất ~1,333.

- Lòng đen: trên có lỗ tròn đường kính có thể thay đổi được gọi là con ngươi. Con ngươi có đường kínhthay đổi tùy theo cường độ chùm sáng chiếu vào võng mạc.

- Thủy tinh thể: khối chất trong suốt dạng thấu kính hội tụ,tạo ảnh thật của vật cần quan sát trên võng mạc.

- Màng lưới (võng mạc): Nhận tín hiệu ánh sáng truyền thông tin lên não (cho cảm nhận về đối tượng được quan sát).

- Điểm vàng: vùng lõm nhỏ trên võng mạc mà nhận ánh sáng rất nhạy.

- Điểm mù: điểm trên võng mạc hoàn toàn không nhạy sáng Tổng quát, mắt hoạt động như một máy ảnh, trong đó:

- Thấu kính mắt có vai tròò nh như vật kính - Màng lưới có vai tròò nh như phim

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV cho HS quan sát mô hình cấu tạo của mắt vàà yêu ccầu HS hoàn Bước 1 thành phiếu ếu họ học tập số 1 - Họcc sinh thự thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 -Báo cáo kết ết qu quả và thảo luận + Đại diện ện 1 nhóm trình tr bày. + Họcc sinh các nhóm khác th thảo luận, nhận xét, bổ sung vvà sữa lỗi về câu trả lời ời củ của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng t kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm m vụ học tập của họcc sinh, nhấn nhấ mạnh các bộ phận: giác mạc, con ngươi, ươi, th thể thủy tinh, màng lưới - Tổng ng quát, m mắt hoạt động như một máy ảnh, trong đó: + Thấu ấu kính m mắt có vai trò như vật kính + Màng llưới có vai trò như phim Hoạt động 2.2: Tìm hiểu vềề ssự điều tiết của mắt, năng suất phân li vàà hiện hi tượng lưu ảnh của mắt a. Mục tiêu: - Trình bày được khái niệm m về sự điều tiết và các đặc điểm liên ên quan như : Điểm cực viễn, điểm cực cận, khoảng nhìn rõ.

- Trình bày được các khái niệm: ệm: Năng N suất phân li, sự lưu ảnh. Nêu được ợc ứng ứ dụng của hiện tượng này ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của b. Nội dung: Học sinh thực giáo viên c. Sản phẩm: 2. Sự điều tiết của mắt a. Sự điều tiết của mắt Sự điều tiết của mắt là hoạạt động của mắt làm thay đổi tiêu cự của ủa thủ thủy tinh thể để ảnh của vật cần quan sát hiện rõõ nét trên màng lưới. l b. Điểm cực viễn, điểm cực ực cậ cận của mắt Điểm cực viễn của mắt ắt (CV) là điểm xa nhất trên trục chính củaa thủy thủ tinh thể mà mắt còn quan sát được rõõ nét. Khi quan sát (ngắm (ng chừng) ở cực viễn mắt ắt không ph phải điều tiết (fmax) Điểm cực cận của mắt ắt (Cc) là vị trí gần nhất trên trục chính của ủa thủ thủy tinh thể mà tại đó mắt còn quan sát được rõõ nét. Khi ng ngắm chừng ở cực cận mắt phải đđiều ều tiết ti cực đại (fmin) Khoảng cách từ điểm ểm cự cực cận đến điểm cực viễn gọi là giới hạn nhìn rõ của mắt.

3. Năng suất phân li của mắt Góc trông nhỏ nhất mà mắt còn phân biệt được một vật gọi là năng suất phân li của mắt. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV đặt vấn đề: Khi quan sát vật, muốn cho mắt có thể nhìn thấy vật Bước 1 thì màng lưới phải hứng được ảnh rõ nét trên màn. Khoảng cách từ vật đến mắt là khác nhau. Làm thế nào để có thể nhìn rõ được các vật mà không phải dịch chuyển vật?

- Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh, nhấn mạnh lại kiến thức chính: Sự điều tiết của mắt là hoạt động của mắt làm thay đổi tiêu cự của thủy tinh thể để ảnh của vật cần quan sát hiện rõ nét trên màng lưới - GV giao nhiệm vụ mới: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 3 Bước 2 - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm. Trong quá trình hoạt động, HS có thể sử dụng các phiếu trợ giúp hoặc yêu cầu sự trợ giúp của giáo viên nếu thấy cần thiết - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. Tổng kết nội dung kiến thức chính cần nắm: Điểm cực viễn của mắt (CV) là điểm xa nhất trên trục chính của thủy tinh thể mà mắt còn quan sát được rõ nét. Khi quan sát (ngắm chừng) ở cực viễn mắt không phải điều tiết (fmax) Điểm cực cận của mắt (Cc) là vị trí gần nhất trên trục chính của thủy tinh thể mà tại đó mắt còn quan sát được rõ nét. Khi ngắm chừng ở cực cận mắt phải điều tiết cực đại (fmin) Khoảng cách từ điểm cực cận đến điểm cực viễn gọi là giới hạn nhìn rõ của mắt.

- GV đặt vấn đề mới cần tìm hiểu: yêu cầu HS hoàn thành phiếu học Bước 3 tập số 4 - Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm - Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về

câu trả lời ời củ của nhóm đại diện.

- Giáo viên tổng t kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm m vụ học tập của học sinh để HS thấy th được sự tương đồng vàà khác nhau giữa gi mắt và máy ảnh Yêu cầuu HS về v nhà hoàn thành phiếu học tập số 5 để tìm hiểu về Bước 4 năng suất ất phân li ccủa mắt và hiện tượng lưu ảnh của mắt Hoạt động 2.3: Tìm hiểuu các tậ tật của mắt và cách khắc phục a. Mục tiêu: Nêu được 3 tật cơ bảnn của m mắt và cách khắc phục b. Nội dung: Học sinh thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: 4. Các tật của mắt vàà cách khắc kh phục: a. Mắt cận thị: Đặc điểm: - Khi không điều tiết tiêu êu điểm đ nằm trước võng mạc ( fmax <OV).

- Điểm cực cận rất gần ần mắ mắt.

- Mắt nhìn ìn xa không rõ ( OCV hữu hạn).

Cách sửa: Đeo eo kính phân kkì có tiêu cự phù hợp. Nếu kính đeo sát mắt: f = -OCv b. Mắt viễn thị: Đặc điểm: - Khi không điều tiết tiêu êu điểm đ nằm sau võng mạc (fmax> OV).

- Điểm cực cận rất xa mắt - Nhìn xa vô cùng đã phải ải đđiều tiết.

Cách sửa: đeo kính hội ội ttụ có tiêu cự phù hợp.c. Mắt lão c. Mắt lão thị: Đặc điểm: - Thủy tinh thể bị xơ cứng. ứng.

- Điểm cực cận rất xa mắt. ắt.

Cách sửa: đeo kính hội ội tụ t có tiêu cự phù hợp.

5. Hiện tượng lưu ảnh củaa mắ mắt Hiện tượng mắt vẫn còn òn ccảm giác về đối tượng ng sau khi ánh sáng đến đế mắt đã tắt sau 1/10 s gọi là hiện tượng lưu ảnh. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV đặt vấn ấn đề đề: Mắt bình thường là mắt khi không điều ti tiết có tiêu Bước 1 điểm F’ nằm ằm tr trên võng mạc Điểm cựcc viễn viễ Cv ở vô cực. Điểm cực cận Cc cách mắt ắt từ 10-20cm

Bước 2

Bước 3 Bước 4 Bước 5

Tuy nhiên, mắt có rất nhiều tật, trong bài học này ta chỉ xét đến các tật phổ biến là mắt cận, mắt viễn và mắt lão - Yêu cầu HS đọc SGK và hoàn thành phiếu học tập số 6a, 6b, 6c, 6d.

Sử dụng kĩ thuật mảnh ghép.

- Cả lớp chia là 3 nhóm chuyên gia và 6 nhóm mảnh ghép (mỗi nhóm mảnh ghép phải có ít nhất 3 người từ 3 nhóm chuyên gia) Ba nhóm chuyên gia sẽ tiến hành tìm hiểu ba tật cơ bản của mắt (mỗi nhóm một trường hợp) ở các phiếu 6a, 6b, 6c Trường hợp 1: Mắt cận thị Trường hợp 2: Mắt viễn thị Trường hợp 3: Mắt lão thị Các thành viên nhóm chuyên gia sẽ chia sẻ kiến thức tìm hiểu được với các thành viên trong nhóm mảnh ghép và hoàn thành phiếu học tập số 6a,6b,6c. Sau khi đã hoàn thành các phiếu 6a,6b,6c các nhóm sẽ hoàn thành phiếu 6d.

Các nhóm có thể sử dụng phiếu trợ giúp nếu cần thiết - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh và đưa ra nội dung kiến thức chính: a. Mắt cận thị: Đặc điểm: - Khi không điều tiết tiêu điểm nằm trước võng mạc ( fmax <OV).

- Điểm cực cận rất gần mắt.

- Mắt nhìn xa không rõ ( OCV hữu hạn).

Cách sửa: Đeo kính phân kì có tiêu cự phù hợp. Nếu kính đeo sát mắt: f = -OCv b. Mắt viễn thị: Đặc điểm: - Khi không điều tiết tiêu điểm nằm sau võng mạc (fmax> OV).

- Điểm cực cận rất xa mắt - Nhìn xa vô cùng đã phải điều tiết.

Cách sửa: đeo kính hội tụ có tiêu cự phù hợp.c. Mắt lão c. Mắt lão thị: Đặc điểm: - Thủy tinh thể bị xơ cứng.

- Điểm cực cận rất xa mắt.

Cách sửa: đeo kính hội tụ có tiêu cự phù hợp.

Hoạt động 3: Luyện tập

a. Mục tiêu: HS hệ thống hóa kiến thức chính của bài học b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được hệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu HS làm việc nhóm để hệ thống nội dung chính bài học Bước 1 dưới dạng sơ đồ tư duy Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả Bước 5 lời của nhóm đại diện.

Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: - Làm bài tập trong SGK Nội dung 1: Vận dụng kiến - Làm bài thuyết trình chủ đề: Cận thị học đường thức Nắm vững kiến thức bài Mắt để tiết sau làm bài tập Nội dung 2: Chuẩn bị cho tiết sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 57:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Hệ thống kiến thức và phương pháp giải bài tập về mắt và các tật của mắt.

2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Rèn luyên kĩ năng giải các bài tập định lượng về mắt và các tật của mắt.

- Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu 1: Một người cận thị có điểm cực viễn cách mắt 60cm và điểm cực cận cách mắt 12cm. Nếu người ấy muốn nhìn rõ một vật ở xa vô cực mà không phải điều tiết thì phải đeo sát mắt một thấu kính có độ tụ A. -1,67 điôp B. -2 điôp C.- 1,5 điôp D. -2,52 điôp Câu 2: Một người cận thị có khoảng nhìn rõ từ 12,5 cm đến 50 cm. Khi đeo mắt kính chữa tật của mắt, người này nhìn rõ được các vật đặt gần mắt nhất là A.16,7 cm.

B.22,5 cm.

C.17,5 cm.

D.15 cm.

Câu 3: Mộtngườicậnthịcóđiểmcựcviễncáchmắt50cm,điểmcựccậncáchmắt10cm.Người đóphảiđeo kínhcóđộtụ-2điốp.Hỏingườiđócóthểnhìnđượcvậtgầnnhấtlàbaonhiêu?

A.15cm B.12,5cm C.12cm D. 20cm Câu 4: Một người viễn thị nhìn rõ vật từ khoảng cách d1 = 1/3 m khi không dùng kính, nhìn rõ vật từ khoảng cách d2 = 1/4 m. Kính của người đó có độ tụ là.

A.D = 0,5 dp.

B.D = 1 dp.

C.D = 0,75 dp. D.D = 2 dp.

Câu 5: Một cụ già khi đọc sách cáh mắt 25 cm phải đeo kính số 2, thì khoảng cách ngắn nhất của cụ là: A. 0,5 m.

B. 1m.

C. 2m.

D. 25cm.

Phiếu học tập số 2

Câu 1:Một người cận thị khi đeo kính sát mắt có độ tụ −2 (dp) thì có thể nhìn rõ các vật cách mắt từ 12,5 cm tới vô cùng. Hỏi khi không đeo kính, người đó chỉ có thể nhìn thấy vật đặt trong khoảng nào?

Câu 2: Một người có điểm cực viễn cách mắt 25 cm và điểm cực cận cách mắt 10 cm.

Khi đeo kính sát mắt có độ tụ −2 dp thì có thể nhìn rõ các vật nằm trong khoảng nào trước kính?

2. Học sinh - Ôn lại công thức về thấu kính, các tật của mắt và cách khắc phục - SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: - Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Nhớ lại kiến thức về các tật của mắt và cách khắc phục d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS nhắc lại công thức xác định vị trí ảnh của thấu kính, Bước 1 các tật của mắt và cách khắc phục HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài tập trắc nghiệm a. Mục tiêu: - Vận dụng cách khắc phục các tật của mắt, công thức thấu kính để giải một số bài tập đơn giản b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Câu 1: Một người cận thị có điểm cực viễn cách mắt 60cm và điểm cực cận cách mắt 12cm.

Nếu người ấy muốn nhìn rõ một vật ở xa vô cực mà không phải điều tiết thì phải đeo sát mắt một thấu kính có độ tụ A. -1,67 điôp B. -2 điôp C.- 1,5 điôp D. -2,52 điôp Câu 2: Một người cận thị có khoảng nhìn rõ từ 12,5 cm đến 50 cm. Khi đeo mắt kính chữa tật của mắt, người này nhìn rõ được các vật đặt gần mắt nhất là A.16,7 cm.

B.22,5 cm.

C.17,5 cm.

D.15 cm.

Câu 3: Mộtngườicậnthịcóđiểmcựcviễncáchmắt50cm,điểmcựccậncáchmắt10cm.Ngườiđóphả iđeo kínhcóđộtụ-2điốp.Hỏingườiđócóthểnhìnđượcvậtgầnnhấtlàbaonhiêu?

A.15cm B.12,5cm C.12cm D. 20cm Câu 4: Một người viễn thị nhìn rõ vật từ khoảng cách d1 = 1/3 m khi không dùng kính, nhìn rõ vật từ khoảng cách d2 = 1/4 m. Kính của người đó có độ tụ là.

A.D = 0,5 dp.

B.D = 1 dp.

C.D = 0,75 dp.

D.D = 2 dp.

Câu 5: Một cụ già khi đọc sách cáh mắt 25 cm phải đeo kính số 2, thì khoảng cách ngắn nhất của cụ là: A. 0,5 m.

B. 1m.

C. 2m.

D. 25cm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia nhóm và yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 4 - Đại diện mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - Học sinh các nhóm thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí Bước 5 trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 2.2: Giải một số bài tập tự luận a. Mục tiêu: Có được phương pháp giải một số dạng toán về mắt thường gặp b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TỰ LUẬN Câu 1:Một người cận thị khi đeo kính sát mắt có độ tụ −2 (dp) thì có thể nhìn rõ các vật cách mắt từ 12,5 cm tới vô cùng. Hỏi khi không đeo kính, người đó chỉ có thể nhìn thấy vật đặt trong khoảng nào?

Lời giải: 1 1  d + −OC = D k  C C Ok Mat Sơ đồ tạo ảnh: AB → V 1B1

→ A

d = 0,25 − ℓ  1 + 1 =D d / d M = OCV =∞ k

ℓ  d v −OCV 1  1  0,125 + −OC = −2 OC = 0,1( m )   C C ⇒ ⇒  1 + 1 = −2 OCV = 0,5 ( m )  ∞ −OCV

Câu 2: Một người có điểm cực viễn cách mắt 25 cm và điểm cực cận cách mắt 10 cm. Khi đeo kính sát mắt có độ tụ −2 dp thì có thể nhìn rõ các vật nằm trong khoảng nào trước kính?

Lời giải:

1 1  d + −OC = D k  C C Ok Mat → V Sơ đồ tạo ảnh: AB 1B1

→ A

d = 0,25 − ℓ  1 + 1 =D d / d M = OC V =∞ k

 d v −OC V ℓ 1 1  d + −0,1 = 2  C d C = 0,125 ( m ) ⇒ ⇒  1 + 1 = −2 d V = 0,5 ( m )  d V −0, 25

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung 1: Từ nội dung bài tập và phương pháp giải bài tập ở phiếu học tập số 2, Rèn khả năng hay tự ra đề 2 bài tập tương ứng cùng dạng với 2 bài tập đó (kèm ra đề hướng giải) Nội dung 2: Ôn lại kiến thức về thấu kính, chuẩn bị cho bài học tiếp theo Chuẩn bị cho tiêt sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy: ạy:

Tiết 58, 59, 60:

CHỦ ĐỀ:: KÍNH LÚP, KÍNH HI HIỂN VI, KÍNH THIÊN ÊN V VĂN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Nêu được nguyên tắc cấu tạo ạo vvà công dụng của kính lúp, kính hiểnn vi, kính thiên thi văn - Trình bày được số bộii giác của củ ảnh tạo bởi kính lúp, kính hiểnn vi, kính thiên thi văn khi ngắm chừng ở vô cực 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứ ứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết ết vấ vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Viết và vận dụng đượcc công th thức số bội giác của kính lúp, kính hiểnn vi, kính thiên thi văn khi ngắm chừng ở vô cực để giải ải các bbài tập.

3. Phẩm chất - Có thái độ hứng ng thú trong học ttập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệệ các hiện hi tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của ủa nhà nh khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ À HỌC LIỆU 1. Giáo viên a. Phiếu học tập và phiếu trợ giúp Phiếu học tập số 1

Con ruồi

Con bọ chét được phóng đại lên 2 triệu lần.

Phiếu học tập số 2

Phiếu học tập số 3 Câu 1: Sắp xếp các dụng cụụ quang ở phiếu học tập số 2 tương ứng với hình ình ảnh có thể quan sát được ở phiếu học tập ập số 1 Câu 2: Điền tên các dụng cụụ quang vvào bảng sau: Chức năng Tên dụng cụ Quan sát vật nhỏ Quan sát vật ở xa Phiếu học tập số 4 Quan sát kính lúp, dùng tay cảm ảm nh nhận và thí nghiệm dùng ùng kính lúp quan sát ảnh của vật có kích thước nhỏ, và trả lời ời câu hỏi: h Câu 1: Nêu cấu tạo kính lúp?

Câu 2: Muốn kính lúp tạo ảnh ảo thì phải đặt đặt vật trong khoảng nào? ào? Muốn Mu nhìn được ảnh tạo bởi kính lúp thìì ccần có điều kiện gì?

Câu 3: Để thõa mãn được điều ki kiện ở câu 2 thì khi dùng kính ta phải đđiều ều chỉnh. ch Động tác quan sát ảnh ở một vị trí nào ào đó gọi là ngắm chừng ở vị trí đó. Có những ững cách ngắm ng chừng nào? Hai cách ngắm m chừ chừng đó có gì khác nhau? Để mắtt không bị mỏi thì nên ngắm chừng ở đâu?

Câu 4: Vẽ ảnh tạo bởii kính lúp

Câu 5: Thiết lập công thứcc tính ssố bội giác của kính lúp khi ngắm chừng ng ở vô cực?

Phiếu học tập số 5 Dùng kính hiển vi quan sát mẫu ẫu vvật và trả lời các câu hỏi: Câu 1: Nêu công dụng và cấu ấu tạ tạo kính hiển vi?

Câu 2:Đường truyền của chùm ùm tia sáng qua kính hiển hi vi khi ngắm chừng ừng ở Cv. Hãy thiết lập công thức tính số bội ội giác trong tr trường hợp này?

Phiếu học tập số 6 Câu 1: Nêu chức năng của vật ật kính và v thị kính của kính hiển vi Câu 2: Lập sơ đồ tạo ảnh của ủa kính hi hiển vi Câu 3: Vẽ đường truyền của ủa chùm ch tia sáng qua kính hiển vi khi ngắm chừng ừng ở Cc? Phiếu học tập số 7 Câu 1:Nêu công dụng và cấu ấu tạo tạ kính thiên văn?

Câu 2: Sơ đồ tạo ảnh củaa kính thi thiên văn khi ngắm chừng ở vô cực. Hãy ãy thiết thi lập công thức tính số bội giác trong trườ ờng hợp này?

Phiếu học tập số 8

Hoàn thành bảng sau Dụng cụ Công quang dụng

Cấu tạo

Sự tạo ảnh

Số bội giác ngắn chừng vô cực

Kính lúp Kính hiển vi Kính thiên văn b. Kính lúp, kính hiển vi (nếu có) 2. Học sinh - Ôn lại kiến thức về thấu kính và mắt - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Làm nảy sinh và phát biểu vấn đề tìm hiểu về các dụng cụ quang a. Mục tiêu: - Kiểm tra kiến thức cũ, chuẩn bị điều kiện xuất phát để nghiên cứu kiến thức mới b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: ý kiến của các nhóm. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV nêu câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ: Bước 1 - Điều kiện để mắt có thể phân biệt được hai điểm A – B? - Nếu tăng góc trông vật thì có tác dụng gì?

HS suy nghĩ cá nhân tìm câu trả lời: Bước 2 - Để mắt phân biệt được hai điểm A, B thì góc trông vật phải có giá trị tối thiểu bằng năng suất phân li của mắt - Nếu tăng góc trông vật thì có tác dụng quan sát vật rõ hơn GV đặt vấn đề: Như vậy để quan sát được một vật thì vật đó phải Bước 3 nằm trong khoảng nhìn rõ của mắt và góc trông vật phải có giá trị tối thiểu bằng năng suất phân li của mắt. Khi vật quá nhỏ (tức là góc trông vật nhỏ) thì ta cần phải có dụng cụ làm tăng góc trông vật, giúp quan sát vật dễ dàng hơn, nghĩa là phải tạo ảnh với góc trông lớn hơn góc trông vật, đó chính là chức năng chung của các dụng cụ quang học. Chủ đề này ta sẽ tìm hiểu một số dụng cụ quang học

HS nhận thức được vấn đề cần nghiên cứu Bước 4 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Tìm hiểu tổng quát về các dụng cụ quang bổ trợ cho mắt a. Mục tiêu: - Tìm hiểu về phân loại các dụng cụ quang - Số bội giác của các dụng cụ quang b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Các dụng cụ quang đều có tác dụng tạo ảnh với góc trông lớn hơn góc trông vật nhiều lần. Đại lượng đặc trưng cho tác dụng này là số bội giác: G=

α tan α ≈ α 0 tan α 0

Gồm hai loại chính là: - Các quang cụ quan sát vật nhỏ: kính lúp, kính hiển vi…

- Các quang cụ quan sát vật ở xa: kính thiên văn, ống nhòm… d. Tổ chức thực hiện: Nội dung các bước Bước thực hiện - Yêu cầu HS quan sát hình ảnh ở phiếu học tập số 1, phiếu học tập Bước 1 số 2 để hoàn thành phiếu học tập số 3 -Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm -Báo cáo kết quả và thảo luận + Đại diện 1 nhóm trình bày. + Học sinh các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

-Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh, tổng hợp nội dung kiến thức chính: Các dụng cụ quang gồm hai loại chính là: + Các quang cụ quan sát vật nhỏ: kính lúp, kính hiển vi… + Các quang cụ quan sát vật ở xa: kính thiên văn, ống nhòm…

- GV thông báo định nghĩa số bội giác: Các dụng cụ quang đều có tác dụng tạo ảnh với góc trông lớn hơn góc trông vật nhiều lần. Đại lượng đặc trưng cho tác dụng này là số bội giác. α tan α G= ≈ α 0 tan α 0 Hoạt động 2.2: Tìm hiểu về kính lúp a. Mục tiêu: - Nêu được công dụng và cấu tạo, sự tạo ảnh của kính lúp.

- Lập được công thức độ bội giác, và vận dụng cho trường hợp ngắm chừng ở vô cực. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm:

Dụng cụ quang

Công dụng

Cấu ấu tạ tạo

Sự tạo ảnh

Số bội giác ngắn chừng vô cực

Quan Thấuu kính hộ hội tụ có (vài cm) Kính sát các tiêu cự nhỏỏ (v lúp vật nhỏ

G∞ =

Đ f

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện ấn đề: đề Kính lúp là một dụng cụ quang bổổ trợ cho mắt để GV đặt vấn Bước 1 quan sát các vvật nhỏ.

- Yêu cầuu HS quan sát các kính lúp đơn giảnn có trong ph phòng thí Bước 2 nghiệm. Dùng ùng kính lúp để quan sát các vật nhỏ vàà hoàn thành phi phiếu học tập sốố 4.

- GV quan sát và llựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, t, sai sót nh nhiều Bước 3 nhất, để trình ình bày trước tr lớp.

- HS các nhóm khác th thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa ữa lỗi lỗ về câu trả Bước 4 lời củaa nhóm đạ đại diện.

- GV tổng ng kết kế đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học ọc tậ tập của học Bước 5 sinh và đưa ra nội n dung kiến thức chính cần nắm: Kính lúp: Công dụng ụng: là dụng cụ quang học bổ trợ cho mắt để quan sát các vật nhỏ.

Cấu tạo: là m một thấu kính hội tụ (hay một hệ kính có độ tụ t tương tương đương vvới một thấu kính hội tụ) có tiêu cự ngắn.

Sự tạo ảnh: - Để tạoo ra ảnh ảo lớn hơn vật thì khi quan sát phải đặt vật vậ nằm trong khoảng tiêu êu đđiểm đến quang tâm của kính. Ta phải điều ều chỉnh ch khoảng cách từ vật ật đế đến kính và từ mắt đến kính sao cho ảnh của c vật nằm trong giới ới hạn nhìn nh rõ của mắt.

- Động ng tác quan sát ảnh ở một vị trí xác định gọi là ngắm m chừng. ch

Số bộii giác ccủa kính lúpkhi ngắm chừng ở ∞: G = Hoạt động 2.3: Tìm hiểu vềề kính hi hiển vi a. Mục tiêu:

Đ f

- Nêu được công dụng và cấu tạo của kính hiển vi - Lập được công thức độ bội giác cho trường hợp ngắm chừng ở vô cực. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Dụng Công Cấu tạo Sự tạo ảnh Số bội cụ dụng giác ngắn quang chừng vô cực Vật kính là một thấu Quan sát các kính hội tụ có tiêu cự rất ngắn (cỡ mm) có δĐ vật rất tác dụng tạo thành một G∞ = f1 f 2 Kính nhỏ ảnh thật lớn hơn vật. hiển Thị kính là một kính lúp dùng để quan sát vi ảnh thật tạo bởi kính.

Hệ kính được đồng trục sao khoảng cách giữa kính không đổi.

vật

lắp cho các

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - Yêu cầu HS quan sát các mẫu vật nhỏ bằng kính hiển vi có trong Bước 1 phòng thí nghiệm và hoàn thành phiếu học tập số 5.

- HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 3 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả Bước 4 lời của nhóm đại diện.

- GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học Bước 5 sinh và đưa ra nội dung kiến thức chính cần nắm: Kính hiển vi: Công dụng: là dụng cụ quang học bổ trợ cho mắt để quan sát các vật rất nhỏ bằng cách tạo ảnh có góc trông lớn.

Cấu tạo: + Vật kính là một thấu kính hội tụ có tiêu cự rất ngắn (cỡ mm) có tác dụng tạo thành một ảnh thật lớn hơn vật. + Thị kính là một kính lúp dùng để quan sát ảnh thật tạo bởi vật kính. + Hệ kính được lắp đồng trục sao cho khoảng cách giữa các kính không đổi.

Số bộii giác ccủa kính hiển vi khi ngắm chừng ở ∞: G∞ =

δĐ f1 f 2

GV hướng ớng dẫn d HS vẽ đường truyền tia sáng củaa kính hiể hiển vi

Yêu cầuu HS vvề nhà hoàn thành phiếu học tập số 6 để tìm ìm hiểu hi thêm về sự tạo ảnh của c kính hiển vi Hoạt động 2.4 Tìm hiểu vềề kính thi thiên văn a. Mục tiêu: - Nêu được công dụng và cấu ấu tạo tạ của kính thiên văn - Lập được công thức độ bội ội giác cho tr trường hợp ngắm chừng ở vô cực. b. Nội dung: Học sinh thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Dụng Công Cấu ấu tạ tạo Sự tạo ảnh Số bội cụ dụng giác ngắn quang chừng vô cực Vật kính làà một m thấu Quan kính hội tụ ụ có ti tiêu cự f sát G∞ = 1 dài. Nó có tác ddụng f2 những tạo ra ảnh nh thật của c vật vật ở tại tiêu điểm ểm ccủa vật kính.

Kính rất xa Thị kính làà m một kính thiên lúp, có tác dụụng quan văn sát ảnh tạo ạo bởi b vật kính vớii vai tr trò như 1 kính lúp.

Khoảng ng cách giữa gi thị kính vàà vvật kính có thể thay đổi được.

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - Yêu cầuu HS hoàn ho thành phiếu học tập số 7.

Bước 1 - HS thựcc hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 3 - GV quan sát và llựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình ình bày trước tr lớp.

- HS các nhóm khác th thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa ữa lỗi lỗ về câu trả Bước 4 lời củaa nhóm đạ đại diện.

- GV tổng ng kết kế đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học ọc tậ tập của học Bước 5 sinh và đưa ra nội n dung kiến thức chính cần nắm:

Kính thiên văn: Công dụng ụng: hỗ trợ cho mắt để quan sát những vật ật ở rất xa bằng cách tăng ng góc trông.

Cấu tạo: + Vậtt kính là l một thấu kính hội tụ có tiêu cự dài. ài. Nó có tác dụng d tạo ra ảnh thật ật của củ vật tại tiêu điểm của vật kính. + Thị kính llà một kính lúp, có tác dụng quan sát ảnh nh tạo bởi b vật kính với vai tròò nh như 1 kính lúp. + Khoảng ảng cách giữa gi thị kính và vật kính có thể thay đổi được.

Số bộii giác ccủa kính hiển vi khi ngắm chừng ở ∞: G =

f1 f2

GV hướng ớng dẫn d HS vẽ đường truyền tia sáng củaa kính thi thiên văn

Yêu cầuu HS về v nhà tìm hiểu thêm về sự tạo ảnh củaa kính thiên thi văn Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: HS hệ thống hóa kiến thứcc chính ccủa bài học b. Nội dung: Học sinh thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được ợc hhệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện - GV yêu cầu ầu HS llàm việc nhóm hoàn thành phiếu học ọc tập tậ số 8 để hệ Bước 1 thống ng hóa các kiến ki thức đã học về Họcc sinh thực hi hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học h c sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiệnn khó khă khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào ào sổ s theo dõi những trường ờng hợp h cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và llựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, ất, sai sót nhi nhiều Bước 4 nhất, để trình ình bày trước tr lớp.

- HS các nhóm khác th thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa ữa lỗ lỗi về câu trả Bước 5 lời củaa nhóm đạ đại diện.

Giáo viên tổng ổng kkết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm m vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, ng, ttìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học ọc và v tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực ực mà m các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau.

b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: - Làm bài tập trong SGK Nội dung Vận dụng kiến - Tìm hiểu thêm một số ứng dụng của kính lúp, kính hiển vi, kính thức thiên văn - Tìm hiểu thiết kế kính hiển vi, kính thiên văn đơn giản V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 61:

BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức Củng cố lại các kiến thức liên quan đến các dụng cụ quang bổ trợ cho mắt 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Làm được các bài tập cơ bản liên quan đến các dụng cụ quang bổ trợ cho mắt - Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Phiếu học tập Phiếu học tập số 1 Câu 1: Trên vành kính lúp có ghi x10, tiêu cự của kính là: A.f = 10 (m).

B.f = 10 (cm).

C.f = 2,5 (m).D.f = 2,5 (cm).

Câu 2: Một người có khoảng nhìn rõ từ 25 (cm) đến vô cực, quan sát một vật nhỏ qua kính lúp có độ tụ D = + 20 (đp) trong trạng thái ngắm chừng ở vô cực.Độ bội giác của kính là: A.4 (lần).

B.5 (lần).

C.5,5 (lần).D.6 (lần).

Câu 3: Một người mắt tốt có khoảng nhìn rõ từ 24cm đến vô cực, quan sát một vật nhỏ qua KHV có vật kính O1 (f1=1cm) và thị kính O2 (f2 = 5cm). Khoảng cách O1O2 = 20cm. Độ bội giác của KHV trong trường hợp ngắm chừng ở vô cực là: A.67,2 (lần).

B.70,0 (lần).

C.96,0 (lần).D.100 (lần).

Câu 4: Vật kính của một kính hiển vi có tiêu cự f1 = 4mm; thị kính có tiêu cự f2 = 4cm.

Người quan sát có điểm cực viễn ở vô cực và điểm cực cận cách mắt 25cm. Độ bội giác của kính hiển vi khi ngắm chừng ở vô cực là 244. Khoảng cách O1O2 giữa vật kính và thị kính là A. 4,4cm B. 20cm C. 50cm D. 25cm Câu 5: Một KTV học sinh gồm vật kính có tiêu cự f1 = 1,2 (m), thị kính có tiêu cự f2 = 4 (cm). Khi ngắm chừng ở vô cực, khoảng cách giữa vật kính và thị kính là: A.120 (cm).

B.4 (cm).

C.124 (cm).D.5,2 (m).

Phiếu học tập số 2 Câu 1:Vật kính của một kính thiên văn là một thấu kính hội tụ có tiêu cự f1; thị kính là

một thấu kính hội tụ có tiêu cực f2. Một người, mắt không có tật, dùng kính thiên văn này để quan sát Mặt Trăng ở trạng thái không điều tiết. Khi đó khoảng cách giữa vật kính và thị kính là 90cm. Số bội giác của kính là 17. Tính giá trị (f1 – f2)?

Câu 2: Một kính hiển vi với vật kính có tiêu cự 0,5 cm, thị kính có độ tụ 25 dp đặt cách nhau một đoạn cố định 20,5 cm. Mắt quan sát viên không có tật và có điểm cực cận xa mắt 21 cm, đặt sát thị kính để quan sát vật nhỏ ừong trạng thái không điều tiết.

Năng suất phân li của mắt là 3.10-4 rad.Khoảng cách ngắn nhất giữa hai điểm của vật mà mắt người quan sát còn phân biệt?

2. Học sinh - Ôn lại công thức tính số bội giác của các các dụng cụ quang - SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: - Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của bài học trước để làm các bài tập liên quan b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Hệ thống lại công thức tính số bội giác của các dụng cụ quang khi ngắm chừng ở vô cực d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS nhắc lại công thức tính số bội giác của các dụng cụ Bước 1 quang khi ngắm chừng ở vô cực HS trả lời câu hỏi để ôn tập lại kiến thức cũ Bước 2 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức Hoạt động 2.1: Giải một số bài tập trắc nghiệm a. Mục tiêu: - Vận dụng tính số bội giác của các dụng cụ quang khi ngắm chừng ở vô cực để giải một số bài tập đơn giản b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Câu 1: Trên vành kính lúp có ghi x10, tiêu cự của kính là: A.f = 10 (m).

B.f = 10 (cm).

C.f = 2,5 (m).D.f = 2,5 (cm).

Câu 2: Một người có khoảng nhìn rõ từ 25 (cm) đến vô cực, quan sát một vật nhỏ qua kính lúp có độ tụ D = + 20 (đp) trong trạng thái ngắm chừng ở vô cực.Độ bội giác của kính là: A.4 (lần).

B.5 (lần).

C.5,5 (lần).

D.6 (lần).

Câu 3: Một người mắt tốt có khoảng nhìn rõ từ 24cm đến vô cực, quan sát một vật nhỏ qua KHV có vật kính O1 (f1=1cm) và thị kính O2 (f2 = 5cm). Khoảng cách O1O2 = 20cm. Độ bội giác của KHV trong trường hợp ngắm chừng ở vô cực là: A.67,2 (lần).

B.70,0 (lần).

C.96,0 (lần).D.100 (lần).

Câu 4: Vật kính của một kính hiển vi có tiêu cự f1 = 4mm; thị kính có tiêu cự f2 = 4cm.

Người quan sát có điểm cực viễn ở vô cực và điểm cực cận cách mắt 25cm. Độ bội giác của kính hiển vi khi ngắm chừng ở vô cực là 244. Khoảng cách O1O2 giữa vật kính và thị kính là A. 4,4cm B. 20cm C. 50cm D. 25cm

Câu 5: Một KTV học sinh gồm vật kính có tiêu cự f1 = 1,2 (m), thị kính có tiêu cự f2 = 4 (cm). Khi ngắm chừng ở vô cực, khoảng cách giữa vật kính và thị kính là: A.120 (cm).

B.4 (cm).

C.124 (cm).

D.5,2 (m). d. Tổ chức thực hiện: Nội dung các bước Bước thực hiện GV chia nhóm và yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

Báo cáo kết quả và thảo luận Bước 4 - Đại diện mỗi nhóm trình bày một bài lên bảng - Học sinh các nhóm thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

- GV có thể tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau thông qua các tiêu chí Bước 5 trong quá trình báo cáo kết quả hoạt động (thời gian thực hiện, số lượng ý kiến, mức độ hoàn thành, ghi chép).

- Căn cứ vào sản phẩm học tập và thái độ học tập, GV đánh giá được sự tiến bộ của HS Giáo viên tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của Bước 6 học sinh Hoạt động 2.2: Giải một số bài tập tự luận a. Mục tiêu: - Có được phương pháp giải một số dạng toán thường gặp b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: CÂU HỎI TỰ LUẬN Câu 1:Vật kính của một kính thiên văn là một thấu kính hội tụ có tiêu cự f1; thị kính là một thấu kính hội tụ có tiêu cực f2. Một người, mắt không có tật, dùng kính thiên văn này để quan sát Mặt Trăng ở trạng thái không điều tiết. Khi đó khoảng cách giữa vật kính và thị kính là 90cm. Số bội giác của kính là 17. Tính giá trị (f1 – f2)?

Lời giải: O O Mat + Sơ đồ tạo ảnh: AB

→ A1B1 → A 2 B2 → V 1

d1 =∞

2

d1/ =f1 d 2 =f 2

ℓ

d M =∞

d2/

0

ℓ = f1 + f 2 = 0, 9 ( cm )  f1 = 0,85 ( cm ) + ⇒ ⇒ f1 − f 2 = 0,8 ( m ) f1 f 2 = 0, 05 ( cm ) G ∞ = f = 17  2

Câu 2:Một kính hiển vi với vật kính có tiêu cự 0,5 cm, thị kính có độ tụ 25 dp đặt cách nhau một đoạn cố định 20,5 cm. Mắt quan sát viên không có tật và có điểm cực cận xa mắt 21 cm, đặt sát thị kính để quan sát vật nhỏ ừong trạng thái không điều tiết. Năng suất phân li của

mắt là 3.10-4 rad.Khoảng cách ngắn nhất giữa hai điểm của vật mà mắt người quan sát còn phân biệt?

Lời giải:

δ

B

F1/

A2

F2 ≡ A1

α

A F O1 1

(∞)

O2

B1

B2

+ Tiêu cự của kính:

f2 =

1 = 0, 04 ( m ) 25

+ Độ dài quang học: δ = ℓ − f 2 − f1 = 0,16m Cách 1: Để phân biệt được hai điểm AB trên vật thì góc trông ảnh A2B2 lớn hơn năng suất phân li: ε ≤ α ≈ tan α =

ff 0, 005.0, 04 A1B1 δ AB ⇒ AB ≥ 1 2 ε = .3.10−4 = 0,375.10−6 ( m ) = A1O 2 f1 f 2 0,16 δ

Cách 2:

+ α = G ∞ α 0 ≈ G ∞ tan α 0 = ⇒ AB ≥

δOC C AB ≥ε f1f 2 OC C

f1f 2 0, 005.0, 04 ε= .3.10 −4 = 0, 375.10 −6 ( m ) δ 0,16

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 2 Bước 1 Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm Bước 2 GV quan sát, theo dõi, hỗ trợ HS khi cần thiết Bước 3 - GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều Bước 4 nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả lời của nhóm đại diện.

GV tổng kết đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của HS Bước 5 Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Tự mình có thể dựng một bài tập đơn giản để đố các bạn và tự mình đưa ra hướng giải cho các bạn.

- Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện:

Nội dung 1: Từ nội dung bài tập và phương pháp giải bài tập ở phiếu học tập số 2, Rèn khả năng hay tự ra đề 2 bài tập tương ứng cùng dạng với 2 bài tập đó (kèm ra đề hướng giải) Nội dung 3: Ôn lại kiến thức về chương 7 chuẩn bị cho tiết tiếp theo Chuẩn bị cho tiết sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 62:

ÔN TẬP CHƯƠNG 7 I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Trả lời được các câu hỏi liên quan đến mắt và các dụng cụ quang 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến mắt và các dụng cụ quang - Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Phiếu học tập Hoàn thành bảng sau: Bộ phận và Cấu tạo Đặc điểm Các kết quả và công dụng cụ thức Lăng kính Thấu kính Mắt Kính lúp Kính hiển vi Kính thiên văn - Một game powepoint Cờ cá ngựa gồm 20 câu hỏi trắc nghiệm như ở phần nội dung

2. Học sinh - Ôn lại công thức tínhliên quan đến dòng điện trong kim loại, dòng điện trong chất điện phân, dòng điện trong chất khí và dòng điện trong chất bán dẫn - SGK, vở ghi bài, giấy nháp III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Ôn tập lại kiến thức cũ a. Mục tiêu: - Giúp HS nhớ lại công thức, kiến thức của chương 3 b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1 để ôn lại kiến thức của Bước 1 chương - HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm.

Bước 2 - GV theo dõi cá nhân và các nhóm học sinh, quan sát vở ghi để phát Bước 3 hiện khó khăn của HS trong quá trình học tập, ghi vào sổ theo dõi những trường hợp cần lưu ý (nếu cần).

- GV quan sát và lựa chọn hai nhóm: chính xác nhất, sai sót nhiều nhất, để trình bày trước lớp.

- HS các nhóm khác thảo luận, nhận xét, bổ sung và sữa lỗi về câu trả Bước 4 lời của nhóm đại diện.

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh Bước 5 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức: Giải một số bài tập trắc nghiệm thông qua trò chơi: Cờ cá ngựa a. Mục tiêu: - Ôn lại các kiến thức chương 3 - Giải được các bài toán cơ bản liên quan đến mắt và các dụng cụ quang - Rèn luyện kĩ năng tính toán và suy luận cho học sinh b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu dựa trên gợi ý của giáo viên

c. Sản phẩm: Câu hỏi trắc nghiệm Phát biểu nào sau đây về kính lúp là không đúng?

A.Kính lúp là dụng cụ quang học bổ trợ cho mắt làm tăng góc trông để quan sát các vật nhỏ.

B.vật cần quan sát đặt trước TKHT (kính lúp) cho ảnh lớn hơn vật.

C.Kính lúp đơn giản là một TKHT có tiêu cự ngắn.

D.Kính lúp có tác dụng làm tăng góc trông ảnh bằng cách tạo ra một ảnh ảo lớn hơn vật và nằm trong giới hạn nhìn rõ của mắt.

Câu 2: Cho một kính lúp có độ tụ D = + 20 dp. Một người mắt tốt có khoảng nhìn rõ (25 cm ÷ ∞ ). Độ bội giác của kính khi người này ngắm chừng không điều tiết là A.4.

B.5.

C.6.

D. 5,5.

Câu 3: Một người cận thị phải đeo sát mắt kính cận số 0,5. Nếu xem ti vi mà không muốn đeo kính thì người đó phải cách màn hình xa nhất một đoạn A. 0,5m B. 1m C. 1,5m D. 2m Câu 4: Một người cận thị đeo sát mắt một kính có độ tụ -1,5dp thì nhìn rõ được các vật ở xa mà không phải điều tiết. Điểm cực viễn của người đó nằm trên trục của mắt và cách mắt A. 50cm B. 67cm C. 150cm D. 300cm Câu 5: Lăng kính có tác dụng A. Tạo ra ảnh ảo của một vật sáng B. Phân tích chùm sáng tới máy quang phổ C. Tạo ra ảnh thật của một vật sáng D. Phân tích cấu tạo hoá học của nguồn sáng Câu 6: Cho một kính lúp có độ tụ D = + 8dp. Mắt một người có khoảng nhìn rõ (10 cm ÷ 50cm ). Độ bội giác của kính khi mắt người quan sát ở tiêu điểm ảnh của kính lúp là A.0,8.

B.1,2.

C.1,8.

D.1,5.

Câu 7: Một người cận thị có khoảng nhìn rõ từ 12,5cm đến 50cm. Khi đeo kính ( đeo sát mắt) có độ tụ -1dp. Khoảng nhìn rõ của người này khi đeo kính là A. từ 13,3cm đến 75cm B. từ 14,3cm đến 75cm C. từ 14,3cm đến 100cm D. từ 13,3cm đến 100cm Câu 8: Một kính lúp có độ tụ D = 20 dp. Với khoảng nhìn rõ ngắn nhất Đ = 30 cm, kính này có độ bội giác là bao nhiêu?

A.G = 1,8.

B.G = 2,25.

C.G = 4.

D.G = 6.

Câu 9: Vật sáng cao 2cm trước TKPK có tiêu cự -12cm, cách thấu kính một đoạn 12cm. Ảnh của vật qua thấu kính là A. ảnh thật, ngược chiều và cách thấu kính 6cm B. ảnh ảo, cùng chiều với vật và cách thấu kính 12cm C. ảnh ảo , cùng chiều với vật và cao 1cm D. ảnh thật, ngược chiều với vật và cao 1cm Câu 10: Khi dùng kính lúp quan sát các vật nhỏ. Gọi α và αo lần lượt là góc trông của ảnh qua kính và góc trông trực tiếp vật khi đặt vật ở điểm cực cận của mắt. Số bội giác của mắt được tính theo công thức nào sau đây?

A. G=tanα/(tanαo ) B. G=(tanαo)/tanα C. G=cosα/(cosαo ) D. G=(cosαo)/cosα Câu 11: Độ bội gác thu được với kính lúp hoặc KHV phụ thuộc khoảng thấy rõ ngắn nhất Đ của người quan sát, còn với KTV hoặc ống nhòm thì không phụ thuộc vào Đ vì A.Vật quan sát ở rất xa, coi như xa vô cùng.

B.Công thúc lập được cho trường hợp ảnh cuối cùng ở xa vô cùng.

C.Công thức về độ bội giác thu được với KTV chỉ là gần đúng.

D.Đó là tính chất đặc biệt của các kính nhìn xa.

Câu 12: Độ bội giác thu được với KHV tốt, loại đắt tiền có thể thay đổi được trong phạm vi rộng là nhờ

A.Vật kính có tiêu cự thay đổi được.

B.Thị kính có tiêu cự thay đổi được.

C.Độ dài quang học có thể thay đổi được.

D.Có nhiều vật kính và thị kính khác nhau.

Câu 13: Số phóng đại của vật kính của kính hiển vi bằng 30. Biết tiêu cự của thị kính là 2cm, khoảng nhìn rõ ngắn nhất của người quan sát là 30cm. Số bội giác của kính hiển vi đó khi ngắm chừng ở vô cực là A. 75 B. 180 C. 450 D. 900 Câu 14: Phát biểu nào sau đây về vật kính và thị kính của KHV là đúng?

A.Vật kính là TKPK có tiêu cự rất ngắn và thị kính là TKHT có tiêu cự ngắn.

B.Vật kính là TKHT có tiêu cự rất ngắn và thị kính là TKHT có tiêu cự ngắn.

C.Vật kính là TKHT có tiêu cự dài và thị kính là TKPK có tiêu cự rất ngắn.

D.Vật kính là TKPK có tiêu cự dài và thị kính là TKHT có tiêu cự ngắn.

Câu 15: Độ bội giác của KHV A.Tỉ lệ thuận với tiêu cự của vật kính và tỉ lệ nghịch với tiêu cự của thị kính.

B.Tỉ lệ nghịch với tiêu cự của vật kính và tỉ lệ thuận với tiêu cự của thị kính.

C.Tỉ lệ nghịch với tiêu cự của vật kính và thị kính.

D.Tỉ lệ thuận với tiêu cự của vật kính và thị kính.

Câu 16: Độ phóng đại của vật kính của KHV với độ dài quang học δ = 12cm bằng K1 = 30.

Nếu tiêu cự của thị kính f2=2 cm và khoảng nhìn rõ ngắn nhất Đ = 30 cm thì độ bội giác của KHV đó là A.G = 75.

B.G = 180.

C.G = 450.

D.G = 900 Câu 17: Một KHV gồm vật kính có tiêu cự 0,5 cm và thị kính có tiêu cự 2 cm; khoảng cách vật kính và thị kính là 12,5cm. Để có ảnh ở vô cực thì độ bội giác của KHV là A.G = 200.

B.G = 350.

C.G = 250.

D.G = 175.

Câu 18: Một kính hiển vi gồm vật kính có tiêu cự 0,5cm và thị kính có tiêu cự 2cm. Biết khoảng cách giữa vật kính và thị kính là 12,5cm; khoảng nhìn rõ ngắn nhất của người quan sát là 25cm. Khi ngắm chừng ở vô cực, số bội giác của kính hiển vi là A. 200 B. 350 C. 250 D. 175 Câu 19: Một KHV gồm vật kính có tiêu cự 5 mm và thị kính có tiêu cự 20 mm. Vật AB cách vật kính 5,2 mm. Vị trí ảnh của vật cho bởi vật kính là A.6,67 cm.

B.13 cm.

C.19,67 cm.

D.25 cm.

Câu 20: Một KHV gồm vật kính có tiêu cự 5 mm. Vật AB đặt cách vật kính 5,2 mm. Độ phóng đại ảnh qua vật kính là A.15.

B.20.

C.25.

D.40. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện GV chia cả lớp thành 4 đội, các đội bốc thăm màu cá ngựa của đội Bước 1 GV phổ biến luật chơi: Các đội xen kẽ trả lời bộ 5 câu hỏi theo màu Bước 2 cá ngựa của đội. Thời gian thực hiện mỗi câu là 1 phút. Mỗi câu trả lời đúng được tiến một ô. Đội nào đến cúp vàng trước là đội chiến thắng HS nắm được màu cá ngựa của đội và nắm được luật chơi Bước 3 Các đội lần lượt trả lời các câu hỏi trong bộ câu hỏi ứng với màu cá Bước 4 ngựa của đội Sau mỗi câu hỏi, GV giải thích nhanh đáp án cho HS. GV hướng dẫn Bước 5 HS những câu đội trả lời sai Thông báo đội giành chiến thắng và có hình thức tuyên dương, khen Bước 6

thưởng (tuyên dương trước lớp, một tràng pháo tay, điểm cộng,…)

Hoạt động 4: Vận dụng a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Nội dung Chuẩn bị cho Ôn tập lại kiến thức của cả học kì 2 để chuẩn bị cho tiết tiếp theo tiêt sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 63:

ÔN TẬP HỌC KÌ 2 I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức -Ôn lại các kiến thức về mắt và các dụng cụ quang 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực tự học và nghiên cứu tài liệu.

- Năng lực trình bày và trao đổi thông tin.

- Năng lực nêu và giải quyết vấn đề.

- Năng lực hoạt động nhóm. b. Năng lực đặc thù môn học - Vận dụng các phương pháp giải bài toán về mắt và các dụng cụ quang 3. Phẩm chất - Có thái độ hứng thú trong học tập.

- Có ý thức tìm hiểu và liên hệ các hiện tượng thực tế liên quan.

- Có tác phong làm việc của nhà khoa học.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Giấy khổ lớn, bút màu 2. Học sinh - Ôn lại các kiến thức liên quan đến chương 4, 5, 6,7 - SGK, vở ghi bài, giấy nháp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Mở đầu: Giới thiệu nội dung ôn tập và phương thức thực hiện a. Mục tiêu: Giới thiệu nội dung ôn tập và phương thức thực hiện b. Nội dung: Học sinh tiếp nhận vấn đề từ giáo viên c. Sản phẩm: Các kiến thức trọng tâm được hệ thống lại.

d. Tổ chức thực hiện: Bước thực Nội dung các bước hiện Giáo Giáo viên nêu vvấn đề: Chúng ta đã học xong nộii dung chương ch trình Bước 1 HK1, trong ti tiết này ta sẽ củng cố lại những kiến thức ức đã đ học trong HK2 Giáo Giáo viên chuy chuyển giao nhiệm vụ: Sử dụng kĩĩ thu thuật phòng tranh. Các nhóm sẽ tóm tắtt kiế kiến thức chính của bốn chươ ương dưới dạng sơ đồ tư duy và trưng ng bày trư trước lớp. Các nhóm sẽ tham quan sản phẩm của các nhóm khác và nhận ận xét Họcc sinh nhậ nhận thức được nhiệm vụ sẽ thực hiện Bước 2 Hoạt động 3: Luyện tập: Hệệ th thống kiến thức 4 chương bằng sơ đồ tư duy a. Mục tiêu: - Củng cố và khắc sâu thêm kiếến thức ở chương trình HK2 b. Nội dung: Học sinh thực ực hiệ hiện nhiệm vụ theo nhóm hoàn thành yêu cầu ầu dựa d trên gợi ý của giáo viên c. Sản phẩm: Kiến thức được ợc hhệ thống và hiểu sâu hơn các định nghĩa. d. Tổ chức thực hiện: Bước thực hiện Nội dung các bước Yêu cầuu các nhóm ddùng giấy khổ lớn, bút màu để trình ình bày tóm ttắt nội Bước 1 dung chính ccủa ba chương HK2 Họcc sinh thự thực hiện nhiệm vụ nhóm, trưng bày sản phẩm ẩm vvà tham quan sản Bước 2 phẩm của ủa nhóm khác Báo cáo kết ết quả qu và thảo luận Bước 3 - Cá nhân ho hoặc đại diện 1 nhóm trình bày. Mỗi nhóm trình ình bài 1 chương - Họcc sinh các nhóm thảo th luận, nhận xét, bổ sung vềề sản phẩm ph của nhóm đại diện Giáo viên tổổng kết hoạt động 2.

Bước 4 Hoạt động 4: Vận dụng

a. Mục tiêu: - Giúp học sinh tự vận dụng, tìm tòi mở rộng các kiến thức trong bài học và tương tác với cộng đồng. Tùy theo năng lực mà các em sẽ thực hiện ở các mức độ khác nhau. b. Nội dung: Học sinh thực hiện nhiệm vụ ở nhà theo nhóm hoặc cá nhân c. Sản phẩm: Bài tự làm vào vở ghi của HS. d. Tổ chức thực hiện: Làm các bài tập trong sách bài tập Nội dung 1: Nội dung 2: - Ôn lại các kiến thức đã học ở kì 2. Chuẩn bị kiểm tra học kì.

Chuẩn bị cho tiêt sau V. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

Giáo viên giảng dạy: Ngày soạn:

Lớp dạy: Ngày dạy:

Tiết 64: KIỂM TRA HỌC KÌ I I. YÊU CẦU CẦN ĐẠT 1. Kiến thức và năng lực - Kiểm tra mức độ đạt chuẩn KTKN trong chương trình môn Vật lí lớp 11 sau khi HS học xong chương 4, 5và 6, 7 cụ thể trong khung ma trận 2. Thái độ - Tác phong làm bài nghiêm túc, trung thực.

3. Năng lực định hướng hình thành và phát triển cho học sinh - Năng lực giải quyết vấn đề tự lực.

II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Bộ đề trắc nghiệm – tự luận được trộn thành 4 mã 2. Học sinh: Ôn lại kiến thức đã học chuẩn bị kiểm tra.

III. HÌNH THỨC ĐỀ KIỂM TRA - Hình thức: Kiểm tra 1 tiết, TNKQ và tự luận.

- HS làm bài trên lớp.

VI. MA TRẬN. Hình thức Kiến thức kĩ năng Từ trường

Số câu Số điểm Tỉ lệ Lực từ, cảm ứng từ

Số câu Số điểm Tỉ lệ Từ trườn g của dòng điện có dạng đặc biệt Số câu Số điểm Tỉ lệ Từ thông, cảm

Trắc nghiệm

Tự luận Điểm

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Nâng cao

Nhận biết

Thông hiểu

Nêu được từ trường tồn tại ở đâu và có tính chất gì.

1 câu Câu 1

Vận dụng

Nâng cao

0,33

Tính lực từ tác dụng lên một đoạn dây dẫn mang dòng điện đặt trong từ trường Bài 1 1 điểm Đặc điểm của từ trường do dòng điện thẳng, dòng điện tròn gây ra tại 1 điểm 1 câu Câu 2

1

Xác định cảm ứng từ trong ống dây hình trụ

1 câu Câu 3 Xác định được

0,67

Xác định các đại lượng trong

trường hợp từ thông qua mạch kín đạt giá trị cực đại, cực tiểu.

1 câu Câu 4

ứng điện từ

Số câu Số điểm Tỉ lệ Suất điện động cảm ứng Số câu Số điểm Tỉ lệ Tự cảm

Số câu Số điểm Tỉ lệ Khúc xạ ánh sáng

Số câu Số điểm Tỉ lệ Lăng kính

Số câu Số điểm Tỉ lệ Thấu kính

biểu thức từ thông qua một mạch kín

1,33 đ

Bài 2a

Xác định suất điện động cảm ứng trong một mạch kín Bài 2b

Biểu thức hệ số tự cảm và suất điện động tự cảm trong ống dây 1 câu Câu 5

1đ

Tính suất điện động tự cảm của ống dây.

1câu Câu 6 Áp dụng công thức của định luật khúc xạ tính các đại lượng trong công thức 1 câu Câu 7

0,67

Bài tập áp dụng định luật khúc xạ.

1,33 đ

Bài 3

Tác dụng của lăng kính: làm lệch tia tới về phía đáy 1 câu Câu 8

0,33

Cho vị trí ảnh, vật, xác định loại thấu kính, loại ảnh.

Bài

Bài tập áp dụng công thức thấu kính

Bài toán thấu kính

toán áp dụng công thức thấu kính.

2 câu Câu 9 Câu 10

Số câu Số điểm Tỉ lệ Mắt: các tật của mắt và cách khắc phục

2 câu Câu 11

Bài 4

Cấu tạo, cách đọc kí hiệu trên kính lúp (3X, 5X...)

1 câu Câu 12

Kính lúp

Kính hiển vi

Số câu Số điểm Tỉ lệ Kính thiên văn

0,33

Công dụng, cấu tạo, số bội giác khi ngắm chừng ở vô cùng 1 câu Câu 13 Công dụng, cấu tạo, số bội giác khi ngắm chừng ở vô cùng

2

0,33

Số câu Số điểm Tỉ lệ Tỉ lệ

1 câu Câu 14

Cấu tạo, tính số bội giác của kính thiên văn 1 câu Câu 15

20%

20 %

10%

20%

10%

10%

10%

100%

Tổng điểm

2,0 đ

2.0 đ

1,0đ

2đ

1,0 đ

1,0 đ

1đ

10 đ

0,67

V. ĐỀ THI HỌC KÌ 2 A. TRẮC NGHIỆM( 5 điểm) Câu 1. Đặt vật cách thấu kính có độ lớn tiêu cự 5cm thu được ảnh thật lớn gấp 5 lần vật.

Khoảng cách từ vật đến thấu kính là A. 6cm B. 25cm C. 4cm D. 12cm Câu 2. Một kính hiển vi có vật kính với tiêu cự là f1, thị kính với tiêu cự là f2. Gọi δ là độ dài quang học của kính hiển vi. Mắt một người không có tật có khoảng cách từ mắt tới điểm cực cận là Đ = OCc Số bội giác của kính hiển vi khi ngắm chừng ở vô cực là

A. G∞ =

δÑ f1 . f2

B. G∞ =

δÑ f1 + f2

C. G∞ =

δ f1 . f2

D. G∞ =

δ +Ñ f1 . f2

Câu 3. Một ống dây hình trụ, tiết diện đều, không có lõi thép. Số vòng dây trên mỗi mét chiều dài ống là 5000 vòng. Nếu cường độ dòng điện chạy trên mỗi vòng của ống dây là 12A thì cảm ứng từ trong lòng của ống dây có độ lớn bằng A. 2, 4.10 −2 T B. 4,4.10 −3 T C. 9,5.10 −3 T D. 7,54.10 −2 T Câu 4. Một ống dây có độ tự cảm 0,4H, dòng điện qua ống dây tăng dần từ 0 đến 5 A trong khoảng thời gian 0,04s. Suất điện động tự cảm xuất hiện ở ống dây là A. 75 V B. 50 V C. 25 V D. 40 V Câu 5. Ảnh A’B’ của vật AB đặt trong khoảng OF của thấu kính hội tụ là ảnh A. ảo, lớn hơn vật.

B. thật, lớn hơn vật C. ảo, nhỏ hơn vật.

D. thật, nhỏ hơn vật.

Câu 6. Vật sáng AB đặt vuông góc với trục chính của một thấu kính hội tụ có độ tụ 2dp và cách thấu kính một khoảng 25cm. Ảnh A’B’ là A. ảnh thật, cách thấu kính 60cm B. ảnh ảo, cách thấu kính 50cm C. ảnh thật, cách thấu kính 25cm D. ảnh ảo, cách thấu kính 35cm Câu 7. Chiếu một tia sáng từ không khí vào một môi trường có chiết suất n = 3 thì tia khúc xạ và phản xạ vuông góc với nhau. Góc khúc xạ có giá trị A. 300 B. 450 C. 700 D. 400 Câu 8. Hùng mua một chiếc kính lúp, Hùng thấy trên vành của kính lúp có ghi 4x. Tiêu cự của kính lúp này là A. 6,25cm B. 4cm C. 0,4cm D. 100cm Câu 9. Chọn một đáp án sai khi nói về từ trường.

A. Các đường sức từ là những đường cong khép kín hoặc vô hạn ở hai đầu B. Các đường sức từ là những đường thẳng C. Tại mỗi điểm trong không gian chỉ vẽ được một đường sức từ D. Các đường sức từ không cắt nhau Câu 10. Từ thông qua khung dây có diện tích S đặt trong từ trường đều đạt giá trị cực đại khi A. các đường sức từ vuông góc với mặt phẳng khung dây B. các đường sức từ hợp với mặt phẳng khung dây góc 00 C. các đường sức từ hợp với mặt phẳng khung dây góc 300 D. các đường sức từ song song với mặt phẳng khung dây Câu 11. Biết một lăng kính có tiết diện thẳng là tam giác ABC, góc chiết quang A, lăng kính được đặt trong không khí, tia sáng đi tới mặt bên AB và ló ra mặt bên AC. So với tia tới thì tia ló A. đi ra cùng phương B. lệch về đáy của lăng kính C. lệch một góc chiết quang A D. lệch một góc 900 Câu 12. Suất điện động tự cảm được tính theo công thức

A. etc = −L

∆S ∆t

B. etc = − L

∆i ∆t

C. etc = − L

∆Φ ∆t

D. etc = −L

∆B ∆t

Câu 13. Người ta dùng kính thiên văn để quan sát A. ngôi nhà cao tầng B. vật rất nhỏ ở rất xa C. thiên thể ở xa D. những chi tiết nhỏ Câu 14. Cảm ứng từ của một dòng điện chạy trong dây dẫn thẳng dài tại một điểm M có độ lớn tăng lên khi A. M dịch chuyển theo đường thẳng song song với dây.

B. M dịch chuyển theo hướng vuông góc với dây và ra xa dây.

C. M dịch chuyển theo một đường sức từ.

D. M dịch chuyển theo hướng vuông góc với dây và lại gần dây.

Câu 15. Khi nói về cấu tạo của kính thiên văn, phát biểu nào sau đây là đúng?

A. Vật kính là thấu kính hội tụ có tiêu cự lớn, thị kính là một kính lúp B. Vật kính là thấu kính phân kì có tiêu cự rất ngắn, thị kính là thấu kính hội tụ có tiêu cự ngắn C. Vật kính là thấu kính hội tụ có tiêu cự rất ngắn, thị kính là thấu kính phân kì có tiêu cự ngắn D. Vật kính là thấu kính phân kì có tiêu cự lớn, thị kính là một kính lúp B. TỰ LUẬN(5 điểm) Bài 1: (1 điểm) Một đoạn dây dẫn thẳng dài 40 cm, đặt trong từ trường đều sao cho dây dẫn

hợp với vectơ cảm ứng từ B một góc 300. Biết dòng điện chạy qua dây dẫn có cường độ 5A, độ lớn cảm ứng từ B =10-4 T. Xác định độ lớn của lực từ tác dụng lên dây dẫn.

Bài 2: ( 2 điểm) Một khung dây dẫn tròn gồm 10 vòng dây được đặt trong từ trường đều sao cho các đường sức từ hợp với mặt phẳng khung dây một góc 300. Diện tích mỗi vòng dây là S = 0,04m2. Cho cảm ứng từ tăng đều từ 0,4T đến 0,8T trong thời gian 0,1s. Hãy xác định: a) Độ biến thiên từ thông qua khung dây b) Suất điện động cảm ứng trong khung Bài 3: ( 1 điểm) Một tia sáng truyền từ không khí vào môi trường B dưới góc tới 600 thì góc khúc xạ là 300. Khi góc tới là 450 thì góc khúc xạ bằng bao nhiêu?

Bài 4: ( 1 điểm) Đặt vật sáng trên trục chính của một thấu kính thì cho ảnh lớn gấp 3 lần vật. Khi dời vật lại gần thấu kính một đoạn 20cm thì vẫn cho ảnh gấp 3 lần vật. Xác định tiêu cự của thấu kính đó.

------ HẾT -----VI. ĐIỀU CHỈNH, THAY ĐỔI, BỔ SUNG (NẾU CÓ) ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................