Giáo án sinh học 8,9 HK1 soạn theo định hướng phát triển năng lực 5 hoạt động 2 cột (2019-2020)

GIÁO ÁN SINH HỌC THEO PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

vectorstock.com/10212094

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

Giáo án sinh học 8,9 HK1 soạn theo định hướng phát triển năng lực 5 hoạt động (Hướng dẫn chi tiết Phương pháp, Kĩ thuật, Hình thức tổ chức, Định hướng NL, PC) 2 cột (Hoạt động của GV và HS/ Nội dung) (2019-2020) WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

Tuần 1 :

Ngày soạn : 12 tháng 8 năm 2019 Ngày dạy : 20 tháng 8 năm 2019 Tiết 1 – Bài 1 BÀI MỞ ĐẦU

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS thấy rõ được mục đích, nhiệm vụ, ý nghĩa của môn học. Xác định được vị trí của con người trong tự nhiên.

- Nêu được các phương pháp đặc thù của môn học.

2. Kỹ năng: Rèn kĩ năng hoạt động nhóm, kĩ năng tư duy độc lập và làm việc với SGK. 3. Thái độ: Có ý thức bảo vệ, giữ gìn vệ sinh cơ thể.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung : Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực sử dụng ngôn ngữ .

4.2. Phẩm chất: - Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

- Có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại và môi trường tự nhiên.

- Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH : 1. Giáo viên: Tranh phóng to các hình SGK trong bài.

2. Học sinh: - Chuẩn bị đầy đủ sách giáo khoa, vở ghi, bút, thước…

- Đäc vµ t×m hiÓu tr−íc bµi, s−u tÇm tµi liÖu, tranh ¶nh liªn quan.

III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ - Trong chương trình sinh học 7 các em đã học các ngành động vật nào? ( Kể đủ các ngành theo sự tiến hoá) - Lớp động vật nào trong ngành động vật có xương sống có vị trí tiến hoá cao nhất?

(Lớp thú – bộ linh trưởng tiến hoá nhất) 2. Tổ chức các hoạt động dạy học :

1

2.1. Khởi động: - GV sử dụng phương pháp nêu và giải quyết vấn đề và kĩ thuật đặt câu hỏi.

- GV giao nhiệm vụ : Lớp 8 các em sẽ nghiên cứu về cơ thể người và vệ sinh. + Vậy con người có vị trí như thế nào trong tự nhiên? + Môn cơ thể người và vệ sinh có nhiệm vụ gì?

Học sinh báo cáo kết quả đã đạt được.

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS Hoạt động 1: Vị trí của con người trong tự nhiên

NỘI DUNG CẦN ĐẠT I. Vị trí của con người trong

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác tự nhiên trong nhóm nhỏ.

- KT: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi.

- NL chung : Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác.

- NL chuyên biệt : Năng lực sử dụng ngôn ngữ - PC : Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- Cho HS đọc thông tin mục 1 SGK. - Xác định vị trí phân loại của con người trong tự nhiên?

- Con người có những đặc điểm nào khác biệt với động vật thuộc lớp thú?

- Người có những đặc điểm

- HS Đọc thông tin, trao đổi nhóm và rút ra kết luận.

giống thú Người thuộc lớp

- Đặc điểm chỉ có ở người, không có ở động vật (ô 1, 2, 3, thú.

5, 7, 8 – SGK).

- Sự khác biệt giữa người và

- Yêu cầu HS hoàn thành bài tập SGK.

thú chứng tỏ người là động vật

- HS Cá nhân nghiên cứu bài tập.

tiến hoá nhất, đặc biệt là biết

- Trao đổi nhóm và xác định kết luận đúng bằng cách đánh lao động, có tiếng nói, chữ dấu trên bảng phụ.

viết, tư duy trừu tượng, hoạt

- Các nhóm khác trình bày, bổ sung

động có mục đích Làm chủ

- Đặc điểm khác biệt giữa người và động vật lớp thú có ý thiên nhiên. nghĩa gì?

2

Hoạt động 2: Nhiệm vụ của môn cơ thể người và vệ sinh

II: Nhiệm vụ của môn cơ thể

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác người và vệ sinh trong nhóm nhỏ.

- KT: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi.

- NL chung : Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác.

- NL chuyên biệt : Năng lực sử dụng ngôn ngữ .

- PC : Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- Yêu cầu HS đọc SGK mục II để trả lời :

- Bộ môn sinh học 8 cung cấp

- Học bộ môn cơ thể người và vệ sinh giúp chúng ta hiểu những kiến thức về cấu tạo, biết những gì?

sinh lí, chức năng của các cơ

- Cá nhân nghiên cứu trao đổi nhóm.

quan trong cơ thể. Mối quan

- Một vài đại diện trình bày, bổ sung để rút ra kết luận.

hệ giữa cơ thể và môi trường,

- Yêu cầu HS quan sát hình 1.1 1.3, liên hệ thực tế để trả những hiểu biết về phòng lời:

chống bệnh tật và rèn luyện

- Hãy cho biết kiến thức về cơ thể người và vệ sinh có quan thân thể Bảo vệ cơ thể. hệ mật thiết với những ngành nghề nào trong xã hội?

- Kiến thức cơ thể người và vệ

- Quan sát tranh + thực tế trao đổi nhóm để chỉ ra mối

sinh có liên quan đến khoa

liên quan giữa bộ môn với khoa học khác.

học khác: y học, tâm lí học, hội hoạ, thể thao...

Hoạt động 3: Phương pháp học tập bộ môn cơ thể người

III: Phương pháp học tập bộ

và vệ sinh

môn cơ thể người và vệ sinh

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề - KT: Kĩ thuật đặt câu hỏi.

- NL chung : Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề.

- Quan sát mô hình, tranh ảnh,

- NL chuyên biệt : Năng lực sử dụng ngôn ngữ

tiêu bản, mẫu vật thật ... để

- PC : - Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

hiểu rõ về cấu tạo, hình thái.

- Yêu cầu HS nghiên cứu mục III SGK, liên hệ các - Thí nghiệm để tìm ra chức phương pháp đã học môn Sinh học ở lớp dưới để trả lời:

năng sinh lí các cơ quan, hệ cơ

- Nêu các phương pháp cơ bản để học tập bộ môn?

quan.

- Cá nhân tự nghiên cứu , trao đổi nhóm.

- Vận dụng kiến thức để giải

3

- Đại diện nhóm trình bày, bổ sung để rút ra kết luận.

thích hiện tượng thực tế, có

- Cho HS lấy VD cụ thể minh hoạ cho từng phương pháp.

biện pháp vệ sinh, rèn luyện

- HS lấy VD cho từng phương pháp.

thân thể.

3. Hoạt động luyện tập HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

- PP: Gợi mở, vấn đáp, nêu và giải quyết vấn đề.

- KT: Đặt câu hỏi - NL chung : Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực phân tích - NL chuyên biệt : Năng lực sử dụng ngôn ngữ - PC:Có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại và môi trường tự Câu 1: Người có những đặc điểm giống thú nhiên.

Người thuộc lớp thú.

- HS đọc kl sgk

Câu 2: Sự khác biệt giữa người và thú

Câu 1: Trình bày những đặc điểm giống và chứng tỏ người là động vật tiến hoá nhất, khác nhau giữa con người và động vật thuộc đặc biệt là biết lao động, có tiếng nói, chữ lớp thú? Điều này có ý nghĩa gì?

viết, tư duy trừu tượng, hoạt động có mục

Câu 2: Lợi ích của việc học bộ môn “ Cơ thể

đích Làm chủ thiên nhiên.

người và sinh vật”.

2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu 1, 2 SGK. - Cho biết con người cần làm gì để bảo vệ thiên nhiên?

- Kẻ bảng 2 trong SGK/9 vào vở bài tập.

2.5. HĐ tìm tòi mở rộng: Sưu tầm một số tranh ảnh cho thấy tác động của con người tới thiên nhiên thời kỳ nguyên thủy. *- Học thuộc ghi nhớ SGK và trả lời câu hỏi cuối bài.

- Ôn lại hệ cơ quan ở động vật thuộc lớp thú.

- Nghiên cứu kỹ nội của dung bài 2 “ Cấu tạo cơ thể người” - Tìm hiểu hình 2-3 SGK/9

4

Ngày soạn : 13 tháng 8 năm 2019 Ngày dạy : 21 tháng 8 năm 2019 Tiết 2 – Bài 2 CHƯƠNG I – KHÁI QUÁT VỀ CƠ THỂ NGƯỜI CẤU TẠO CƠ THỂ NGƯỜI I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS kể được tên và xác định được vị trí của các cơ quan, hệ cơ quan trong cơ thể.

- Nắm được chức năng của từng hệ cơ quan. Giải thích được vai trò của hệ thần kinh và hệ nội tiết trong sự điều hoà hoạt động các cơ quan.

2. Kỹ năng: Rèn kĩ năng quan sát, nhận biết kiến thức.Rèn tư duy tổng hợp logic, kĩ năng hoạt động nhóm.

3. Thái độ: Giáo dục ý thức giữ gìn bảo vệ cơ thể tránh tác động mạnh vào một số cơ quan quan trọng.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: - Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

- Có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại - Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe, thể dục thể thao.

II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH : 1. Giáo viên: - Tranh phóng to hình 2.1; 2.2 SGK hoặc mô hình tháo lắp các cơ quan của cơ thể người.

- Bảng phụ kẻ sẵn bảng 2 và H 2.3 (SGK).

2. Học sinh: - Chuẩn bị đầy đủ sách giáo khoa, vở ghi, bút, thước…

- Đäc vµ t×m hiÓu tr−íc bµi, s−u tÇm tµi liÖu, tranh ¶nh liªn quan.

III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức :

5

- Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: + Trình bày đặc điểm giống và khác nhau giữa người và thú? Từ đó xác định vị trí của con người trong tự nhiên. + Cho biết lợi ích của việc học môn “Cơ thể người và vệ sinh” TL - Bộ môn sinh học 8 cung cấp những kiến thức về cấu tạo, sinh lí, chức năng của các cơ quan trong cơ thể. Mối quan hệ giữa cơ thể và môi trường, những hiểu biết về phòng chống bệnh tật và rèn luyện thân thể Bảo vệ cơ thể.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: - GV sử dụng kĩ thuật phân tích vi deo

:

- GV chiếu đoạn clip vui nhộn mô tả các bộ phân của cơ thể người.

- GV giao nhiệm vụ : Yêu cầu cả lớp xem vi deo sau đó cho biết: + Cơ thể người gồm những bộ phận gì? + Chức năng của mội bộ phận trên cơ thể người?

- GV gọi học sinh đứng tại chỗ trình bày, học sinh khác theo dõi và bổ sung.

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT I: Cấu tạo cơ thể

Hoạt động 1: Cấu tạo cơ thể - PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi.

- NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- Yêu cầu HS quan sát H 2.1 và 2.2, kết hợp tự tìm hiểu bản thân để trả lời: - Cơ thể người gồm mấy phần? Kể tên các phần đó?

- Cơ thể chúng ta được bao bọc bởi cơ quan nào? Chức năng của cơ quan này là gì?

6

-Dưới da là cơ quan nào?

- Khoang ngực ngăn cách với khoang bụng nhờ cơ quan nào?

- Những cơ quan nào nằm trong khoang ngực, khoang bụng?

(GV treo tranh hoặc mô hình cơ thể người để HS khai thác vị trí các cơ quan)

Các phần cơ thể

- Cá nhân quan sát tranh, tìm hiểu bản thân, trao đổi nhóm. - Cơ thể chia làm 3 phần: Đại diện nhóm trình bày ý kiến.

đầu, thân và tay chân.

- Cho 1 HS đọc to SGK và trả lời: - HS lên chỉ trực tiếp - Da bao bọc bên ngoài để trên tranh hoặc mô hình tháo lắp các cơ quan cơ thể.

bảo vệ cơ thể.

- 1 HS trả lời . Rút ra kết luận.

- Dưới da là lớp mỡ cơ và

Thế nào là một hệ cơ quan?

xương (hệ vận động).

- Kể tên các hệ cơ quan ở động vật thuộc lớp thú?

- Khoang ngực ngăn cách

- Yêu cầu HS trao đổi nhóm để hoàn thành bảng 2 (SGK) vào với khoang bụng nhờ cơ phiếu học tập.

hoành.

- Nhớ lại kiến thức cũ, kể đủ 7 hệ cơ quan.

- Trao đổi nhóm, hoàn thành bảng. Đại diện nhóm điền kết quả vào bảng phụ, nhóm khác bổ sung Kết luận: - GV thông báo đáp án đúng.

- Ngoài các hệ cơ quan trên, trong cơ thể còn có các hệ cơ quan nào khác?

- So sánh các hệ cơ quan ở người và thú, em có nhận xét gì?

Bảng 2: Thành phần, chức năng của các hệ cơ quan Hệ cơ quan

Các cơ quan trong từng hệ cơ quan

7

Chức năng của hệ cơ quan

- Hệ vận động

- Cơ và xương

- Hệ tiêu hoá

- Miệng, ống tiêu hoá và tuyến tiêu - Tiếp nhận và biến đổi thức ăn thành

- Hệ tuần hoàn

- Vận động cơ thể

hoá.

chất dd cung cấp cho cơ thể.

- Tim và hệ mạch

- Vận chuyển chất dd, oxi tới tế bào và vận chuyển chất thải, cacbonic từ

- Hệ hô hấp

- Mũi, khí quản, phế quản và 2 lá tế bào đến cơ quan bài tiết.

- Hệ bài tiết

phổi.

- Thực hiện trao đổi khí oxi, khí

- Thận, ống dẫn nước tiểu và bóng cacbonic giữa cơ thể và môi trường.

- Hệ thần kinh

- Bài tiết nước tiểu.

đái.

- Não, tuỷ sống, dây thần kinh và - Tiếp nhận và trả lời kích từ môi hạch thần kinh.

trường, điều hoà hoạt động của các cơ quan.

Hoạt động 2: Sự phối hợp hoạt động của các cơ quan

II: Sự phối hợp hoạt động

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác của các cơ quan trong nhóm nhỏ.

- KT: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi.

- NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- Yêu cầu HS đọc SGK mục II để trả lời :

- Các hệ cơ quan trong cơ thể

- Sự phối hợp hoạt động của các cơ quan trong cơ thể được có sự phối hợp hoạt động. thể hiện trong trường hợp nào?

- Sự phối hợp hoạt động của

- Cá nhân nghiên cứu phân tích 1 hoạt động của cơ thể các cơ quan tạo nên sự thống đó là chạy.

nhất của cơ thể dưới sự chỉ

- Yêu cầu HS khác lấy VD về 1 hoạt động khác và phân đạo của hệ thần kinh và hệ nội tích.

tiết.

- Trao đổi nhóm để tìm VD khác. Đại diện nhóm trình bày.

- Yêu cầu HS quan sát H 2.3 và giải thích sơ đồ H 2.3 SGK. - Hãy cho biết các mũi tên từ hệ thần kinh và hệ nội tiết tới các cơ quan nói lên điều gì?

- Trao đổi nhóm:

8

+ Chỉ ra mối quan hệ qua lại giữa các hệ cơ quan. + Thấy được vai trò chỉ đạo, điều hoà của hệ thần kinh và thể dịch.

- GV nhận xét ý kiến HS và giải thích: Hệ thần kinh điều hoà qua cơ chế phản xạ; hệ nội tiết điều hoà qua cơ chế thể dịch.

2.3. Hoạt động luyện tập: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

- PP: Gợi mở, vấn đáp, nêu và giải quyết vấn đề.

- KT: Đặt câu hỏi - NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực phân tích.

Câu 1: Các phần cơ thể

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức

- Cơ thể chia làm 3 phần: đầu, thân và tay chân.

sinh học.

- Da bao bọc bên ngoài để bảo vệ cơ thể.

- PC:Có trách nhiệm với bản thân, cộng - Dưới da là lớp mỡ cơ và xương (hệ vận đồng, đất nước, nhân loại và môi trường động). tự nhiên.

- Khoang ngực ngăn cách với khoang bụng nhờ

- HS đọc kl sgk

cơ hoành.

Câu 1: - Cơ thể người gồm mấy phần? Câu 2: - Các hệ cơ quan trong cơ thể có sự phối Kể tên các phần đó?

hợp hoạt động.

- Sự phối hợp hoạt động của các cơ quan tạo nên

Câu 2: Sự phối hợp hoạt động của các cơ sự thống nhất của cơ thể dưới sự chỉ đạo của hệ quan trong cơ thể được thể hiện trong thần kinh và hệ nội tiết. trường hợp nào?

2.4. Hoạt động luyện tập: Hoàn thành bài tập sau bằng cách khoanh vào câu em cho là đúng: 1. Các cơ quan trong cơ thể hoạt động có đặc điểm là: a. Trái ngược nhau

b. Thống nhất nhau.

c. Lấn át nhau

d. 2 ý a và b đúng.

2. Những hệ cơ quan nào dưới đây cùng có chức năng chỉ đạo hoạt động hệ cơ quan khác. a. Hệ thần kinh và hệ nội tiết

9

b. Hệ vận động, tuần hoàn, tiêu hoá và hô hấp. c. Hệ bài tiết, sinh dục và nội tiết. d. Hệ bài tiết, sinh dục và hệ thần kinh.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Ôn lại cấu tạo tế bào thực vật.

- Học bài , làm bài tập 1,2 SGK tr.10 - Kẻ bảng 3-1 trang 11 vào vở bài tập , ngày 20 tháng 8 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... ....................................................................................

Tuần 2

Ngày soạn : 19 tháng 8 năm 2019 Ngày dạy : 27 tháng 8 năm 2019 Tiết 3 – Bài 3: TẾ BÀO

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức:- HS trình bày được các thành phần cấu trúc cơ bản của tế bào.

- Phân biệt được chức năng từng cấu trúc của tế bào. Chứng minh được tế bào là đơn vị chức năng của cơ thể.

2. Kỹ năng: Rèn kĩ năng quan sát tranh, mô hình để tìm kiến thức. Rèn tư duy suy luận logic, kĩ năng hoạt động nhóm.

3. Thái độ: Giáo dục ý thức học tập, lòng yêu thích bộ môn.

4. Năng lực, phẩm chất 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực phân tích.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: - Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

- Có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại - Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy:

10

Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH : 1. Giáo viên: - Tranh phóng to hình 3.1; 4.1; 4.4 SGK - Bảng phụ kẻ sẵn bảng 3.1; 3.2 2. Học sinh: - Chuẩn bị đầy đủ sách giáo khoa, vở ghi, bút, thước…

- Đäc vµ t×m hiÓu tr−íc bµi, s−u tÇm tµi liÖu, tranh ¶nh liªn quan.

III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: + Kể tên các hệ cơ quan và chức năng của mỗi hệ cơ quan trong cơ thể? + Tại sao nói cơ thể là một khối thống nhất? Sự thống nhất của cơ thể do đâu? cho 1 VD chứng minh?

TL:- Các hệ cơ quan trong cơ thể có sự phối hợp hoạt động.

- Sự phối hợp hoạt động của các cơ quan tạo nên sự thống nhất của cơ thể dưới sự chỉ đạo của hệ thần kinh và hệ nội tiết.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: - GV sử dụng kĩ thuật phân tích tranh: - GV treo H 4.1 đến 4.4 phóng to, giới thiệu các loại tế bào cơ thể và giới thiệu cơ thể dù đơn giản hay phức tạp đều được cấu tạo từ tế bào.

- GV giao nhiệm vụ : Học sinh quan sát tranh trả lời câu hỏi. + Nhận xét về hình dạng, kích thước, chức năng của các loại tế bào?

- GV gọi học sinh đứng tại chỗ trình bày, học sinh khác theo dõi và bổ sung.

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức: 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS Hoạt động 1: Cấu tạo tế bào

NỘI DUNG CẦN ĐẠT I: Cấu tạo tế bào:

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp, dạy học trực quan, dạy học nhóm nhỏ.

KT: Kĩ thuật đặt câu, hoạt động cặp đôi - NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải

11

quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực phân tích.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

Cấu tạo tế bào gồm 3 phần:

- Yêu cầu HS quan sát H 3.1 hoạt động cặp đôi 3 phút và + Màng cho biết cấu tạo một tế bào điển hình?

+ Tế bào chất gồm nhiều bào

- GV treo tranh H 3.1 phóng to để HS đại diện cặp đôi lên quan gắn chú thích.

+ Nhân

- HS quan sát kĩ H 3.1 và ghi nhơ kiến thức.

- 1 HS gắn chú thích. Các HS khác nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét, chốt.

Hoạt động 2: Chức năng của các bộ phận trong tế bào

II. Chức năng của các bộ phận

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp, dạy học trực quan, trong tế bào dạy học nhóm nhỏ.

KT: Kĩ thuật đặt câu - NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực phân tích.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- Yêu cầu HS đọc và nghiên cứu bảng 3.1 để ghi nhớ chức năng các bào quan trong tế bào.

KL: bảng 3

- Màng sinh chất có vai trò gì? Tại sao?

- Lưới nội chất có vai trò gì trong hoạt động sống của tế bào?

- Năng lượng cần cho các hoạt động lấy từ đâu?

- Tại sao nói nhân là trung tâm của tế bào?

- Hãy giải thích mối quan hệ thống nhất về chức năng giữa màng, chất tế bào và nhân?

- Cá nhân nghiên cứu bảng 3.1 và ghi nhớ kiến thức.

- Dựa vào bảng 3 để trả lời.

12

Hoạt động 3: Thành phần hoá học của tế bào.

III: Thành phần hoá học của

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp, dạy học trực quan, tế bào dạy học nhóm nhỏ.

KT: Kĩ thuật đặt câu, hoạt động nhóm.

- NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực phân tích.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- Tế bào là một hỗn hợp phức

- PC: Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp tạp gồm nhiều chất hữu cơ và hành kỉ luật.

vô cơ

- Yêu cầu HS đọc mục III SGK hoạt động nhóm 5 a. Chất hữu cơ: phút và trả lời câu hỏi:

+ Prôtêin: C, H, O, S, N.

- Cho biết thành phần hoá học chính của tế bào?

+ Gluxit: C, H, O (tỉ lệ 1C:2H:

- Các nguyên tố hoá học cấu tạo nên tế bào có ở đâu?

1O)

- Tại sao trong khẩu phần ăn mỗi người cần có đủ + Lipit: C, H, O (tỉ lệ O thay prôtêin, gluxit, lipit, vitamin, muối khoáng và nước?

đổi tuỳ loại)

- HS dựa vào SGK .

+ Axit nuclêic: ADN, ARN.

- Trao đổi nhóm để trả lời, đại diện nhóm báo cáo kết quả, b. Chất vô cơ: Muối khoáng nhóm khác nhận xét, bổ sung.

chứa Ca, Na, K, Fe ... và nước.

+ Các nguyên tố hoá học đó đều có trong tự nhiên. + Ăn đủ chất để xây dựng tế bào giúp cơ thể phát triển tốt.

Hoạt động 4: Hoạt động sống của tế bào

IV: Hoạt động sống của tế bào

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp, dạy học trực quan, dạy học nhóm nhỏ.

KT: Kĩ thuật đặt câu, hoạt động nhóm.

- NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực phân tích.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- Hoạt động của tế bào gồm:

- Yêu cầu HS nghiên cứu kĩ sơ đồ H 3.2 SGK hoạt động trao đổi chất, lớn lên, phân nhóm nhỏ 2 bàn 1 làm 1 nhóm để trả lời câu hỏi sau trong chia, cảm ứng.

13

thời gian 5 phút.

- Hoạt động sống của tế bào

- Hằng ngày cơ thể và môi trường có mối quan hệ với liên quan đến hoạt động sống nhau như thế nào?

của cơ thể

- Kể tên các hoạt động sống diễn ra trong tế bào.

+ Trao đổi chất của tế bào là

- Hoạt động sống của tế bào có liên quan gì đến hoạt cơ sở trao đổi chất giữa cơ thể động sống của cơ thể?

và môi trường.

- Qua H3.2 hãy cho biết chức năng của tế bào là gì?

+ Sự phân chia tế bào là cơ sở

- Nghiên cứu kĩ H 3.2, trao đổi nhóm, thống nhất câu trả cho sự sinh trưởng và sinh sản lời.

của cơ thể.

- Đại diện nhóm đứng lên trả lời, nhóm khác nhận xét, bổ + Sự cảm ứng của tế bào là cơ sung.

sở cho sự phản ứng của cơ thể

- GV góp ý giúp học sinh tự rút ra kết luận.

với môi trường bên ngoài.

+ Cơ thể lấy từ môi trường ngoài oxi, chất hữu cơ, nước, => Tế bào là đơn vị chức năng muối khoáng cung cấp cho tế bào trao đổi chất tạo năng của cơ thể. lượng cho cơ thể hoạt động và thải cacbonic, chất bài tiết. + HS rút ra kết luận.

3. Hoạt động luyện tập HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

- PP: Gợi mở, vấn đáp, nêu và giải quyết vấn đề.

- KT: Đặt câu hỏi - NL: Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực phân tích.

- NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực phân tích.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC:Có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại và môi trường tự nhiên.

- HS đọc kl sgk

Câu 1: (đáp án d đúng)

Câu 1: Cho HS làm bài tập 1 (Tr 13 – SGK) Hoàn thành bài tập sau bằng cách khoanh vào câu em cho là đúng:

Câu 2:

Nói tế bào là đơn vị cấu trúc và chức năng của cơ thể vì:

14

a. Các cơ quan trong cơ thể đều được cấu tạo bởi tế bào. b. Các hoạt động sống của tế boà là cơ sở cho các hoạt động của cơ thể. c. Khi toàn bộ các tế bào chết thì cơ thể sẽ chết. d. a và b đúng.

2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu hỏi 2 (Tr13- SGK) - Đọc mục “Em có biết” 2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Vẽ sơ đồ cấu tạo tế bào vào vở, học thuộc tên và chức năng.

- Nghiên cứu trước bài học tiếp Ngày soạn : 20 tháng 8 năm 2019 Ngày dạy : 28 tháng 8 năm 2019 Tiết 4 – Bài 4: MÔ I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS trình bày được khái niệm mô.

- Phân biệt được các loại mô chính, cấu tạo và chức năng các loại mô.

2. Kỹ năng: Rèn luyện kĩ năng quan sát tranh. Rèn luyện khả năng khái quát hoá, kĩ năng hoạt động nhóm.

3. Thái độ: Giáo dục ý thức học tập, lòng yêu thích bộ môn.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực sử dụng ngôn ngữ.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: - Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

- Có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại - Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH :

15

1. Giáo viên: - Tranh phóng to hình 4.1 4.4 SGK - Phiếu học tập.

2. Học sinh: - Chuẩn bị đầy đủ sách giáo khoa, vở ghi, bút, thước…

- Đäc vµ t×m hiÓu tr−íc bµi, s−u tÇm tµi liÖu, tranh ¶nh liªn quan.

III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: + Nêu cấu tạo và chức năng các bộ phận của tế bào? + Chứng minh tế bào là đơn vị chức năng của cơ thể?

TL: - Hoạt động của tế bào gồm: trao đổi chất, lớn lên, phân chia, cảm ứng.

- Hoạt động sống của tế bào liên quan đến hoạt động sống của cơ thể + Trao đổi chất của tế bào là cơ sở trao đổi chất giữa cơ thể và môi trường. + Sự phân chia tế bào là cơ sở cho sự sinh trưởng và sinh sản của cơ thể. + Sự cảm ứng của tế bào là cơ sở cho sự phản ứng của cơ thể với môi trường bên ngoài. => Tế bào là đơn vị chức năng của cơ thể 2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: - GV sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi Trong cơ thể có rất nhiều tế bào, tuy nhiên xét về chức năng, người ta có thể xếp loại thành những nhóm tế bào có nhiệm vụ giống nhau, các nhóm đó gọi chung là mô. + Vậy mô là gì? Trong cơ thể ta có những loại mô nào?

- GV gọi học sinh đứng tại chỗ trình bày, học sinh khác theo dõi và bổ sung.

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 1: Khái niệm mô

I: Khái niệm mô

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp, dạy học trực quan, dạy học nhóm nhỏ.

KT: Kĩ thuật đặt câu, hoạt động nhóm.

- NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực sử dụng ngôn ngữ.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

16

- PC: Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- Yêu cầu HS đọc mục I SGK và trả lời câu hỏi: - Hãy kể tên những tế bào có hình dạng khác nhau mà em biết?

- Giải thích vì sao tế bào có hình dạng khác nhau?

- Cá nhân đứng tại chỗ trả lời, học sinh khác nhận xét bổ sung.

- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm nhỏ 2 bàn làm 1 nhóm hoàn thành phần bài tập .

- Đại diện nhóm lên bảng trình bày, nhóm khác nahanj xét, bổ sung.

- GV nhận xét, chốt.

Mô là một tập hợp

- Dựa vào mục “Em có biết” ở bài trước để trả lời.

các tế bào chuyên

- Vì chức năng khác nhau.

hoá có cấu tạo giống

- GV phân tích: chính do chức năng khác nhau mà tế bào phân hoá nhau,

đảm

nhiệm

có hình dạng, kích thước khác nhau. Sự phân hoá diễn ra ngay ở giai chức năng nhất định, đoạn phôi.

một số loại mô còn có

- Vậy mô là gì?

các yếu tố không có cầu trúc tế bào.

Hoạt động 2: Các loại mô

II: Các loại mô

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp, dạy học trực quan, dạy học nhóm nhỏ.

KT: Kĩ thuật đặt câu, hoạt động nhóm.

- NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp, năng lực sử dụng ngôn ngữ.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- GV phát phiếu học tập cho các nhóm.

- Yêu cầu HS đọc mục II SGK. - Quan sát H 4.1 và nhận xét về sự sắp xếp các tế bào ở mô biểu bì, vị trí, cấu tạo, chức năng. Hoàn thành phiếu học tập trong thời gian 5 phút.

- GV treo tranh H 4.1 cho HS nhận xét kết quả.

- Kẻ sẵn phiếu học tập vào vở.

17

- Nghiên cứu kĩ hình vẽ kết hợp với SGK, trao đổi nhóm để hoàn thành vào phiếu học tập của nhóm.

- Đại diện nhóm báo cáo kết quả - GV treo H 4.2 cho HS nhận xét. GV đặt câu hỏi: - Máu thuộc loại mô gì? Vì sao máu được xếp vào loại mô đó?

- Mô sụn, mô xương có đặc điểm gì? Nó nằm ở phần nào?

- GV nhận xét, đưa kết quả đúng.

- Yêu cầu HS đọc kĩ mục III SGK kết hợp quan sát H 4.3 và trả lời câu hỏi: - Hình dạng tế bào cơ vân và cơ tim giống và khác nhau ở điểm nào?

- Tế bào cơ trơn có hình dạng và cấu tạo như thế nào?

- Yêu cầu các nhóm hoàn thành tiếp vào phiếu học tập.

- GV nhận xét kết quả, đưa đáp án.

- Yêu cầu HS đọc kĩ mục 4 kết hợp quan sát H 4.4 để hoàn thành tiếp nội dung phiếu học tập.

- GV nhận xét, đưa kết quả đúng.

- Đại diện nhóm báo cáo kết quả, nhận xét các nhóm khác.

Kết luận:

Cấu tạo, chức năng các loại mô

Tên các loại mô 1. Mô biểu bì

Vị trí

Chức năng

Cấu tạo

- Phủ ngoài da, lót - Bảo vệ. che chở, hấp - Chủ yếu là tế bào, các tế

- Biểu bì bao trong các cơ quan thụ.

bào xếp xít nhau, không có

phủ

phi bào.

rỗng.

- Nằm trong các - Tiết các chất.

- Biểu bì tuyến

tuyến của cơ thể.

2. Mô liên kết

Có ở khắp nơi như:

- Mô sợi

- Dây chằng

- Mô sụn

- Đầu xương

Nâng đỡ, liên kết các Chủ yếu là chất phi bào,

- Mô xương

- Bộ xương

cơ quan hoặc là đệm cơ các tế bào nằm rải rác.

- Mô mỡ

- Mỡ

học.

- Mô máu và

- Hệ tuần hoàn và - Cung cấp chất dinh

bạch huyết.

bạch huyết.

dưỡng.

18

3. Mô cơ

Co dãn tạo nên sự vận Chủ yếu là tế bào, phi bào động của các cơ quan ít. Các tế bào cơ dài, xếp

- Mô cơ vân

- Gắn vào xương

và cơ thể.

thành bó, lớp.

- Hoạt động theo ý - Tế bào có nhiều nhân, có - Mô cơ tim - Mô cơ trơn

- Cấu tạo nên thành muốn.

vân ngang.

tim

- Hoạt động không theo - Tế bào phân nhánh, có

- Thành nội quan

ý muốn.

nhiều nhân, có vân ngang.

- Hoạt động không theo - Tế bào có hình thoi, đầu ý muốn.

nhọn, có 1 nhân.

4. Mô thần kinh - Nằm ở não, tuỷ - Tiếp nhận kích thích - Gồm các tế bào thần sống, có các dây và sử lí thông tin, điều kinh (nơron và các tế bào thần kinh chạy đến hoà và phối hợp hoạt thần kinh đệm). các hệ cơ quan.

động các cơ quan đảm - Nơron có thân nối với bảo sự thích ứng của các sợi nhánh và sợi trục. cơ thể với môi trường.

3. Hoạt động luyện tập HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

- PP: Gợi mở, vấn đáp, nêu và giải quyết vấn đề.

- KT: Đặt câu hỏi - NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, , năng lực phân tích.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại và môi trường tự nhiên.

- 1 HS đọc ghi nhớ SGK.

(đáp án d đúng)

Câu 1:Hoàn thành bài tập sau bằng cách khoanh vào câu đúng nhất: 1. Chức năng của mô biểu bì là: a. Bảo vệ và nâng đỡ cơ thể. b. Bảo vệ, che chở và tiết các chất. c. Co dãn và che chở cho cơ thể.

19

2. Mô liên kết có cấu tạo: a. Chủ yếu là tế bào có hình dạng khác nhau. b. Các tế bào dài, tập trung thành bó. c. Gồm tế bào và phi bào (sợi đàn hồi, chất nền) 3. Mô thần kinh có chức năng: a. Liên kết các cơ quan trong cơ thể với nhau. b. Các tế bào dài, tập trung thành bó. c. Gồm tế bào và phi bào. d. Điều hoà hoạt động các cơ quan. e. Giúp các cơ quan hoạt động dễ dàng.

2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK. - Làm bài tập 4 vào vở.

2.5. HĐ tìm tòi mở rộng: - Đọc và chuẩn bị trước bài 5 SGK. , ngày 27 tháng 8 năm 2019 Đã kiểm tra .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... ....................................................................................

Tuần 3

Ngày soạn : 27 tháng 8 năm 2019 Ngày dạy : 04 tháng 9 năm 2019 Tiết 5 – Bài 5: THỰC HÀNH - QUAN SÁT TẾ BÀO VÀ MÔ

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Chuẩn bị được tiêu bản tạm thời mô cơ vân. Quan sát và vẽ các tế bào trong tiêu bản đã làm sẵn: tế bào niêm mạc miệng (mô biểu bì), mô sụn, mô xương, mô cơ vân, mô cơ trơn.

Phân biệt các bộ phận chính của tế bào gồm màng sinh chất, tế bào chất và nhân.

- Phân biệt được điểm khác nhau của mô biểu bì, mô cơ, mô liên kết.

2. Kĩ năng: HS thành thạo kĩ năng sử dụng kính hiển vi, kĩ năng mổ, tách tế bào.

20

3. Thái độ: Giáo dục ý thức nghiêm túc, bảo vệ máy, vệ sinh phòng học sau khi làm.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thực hiện trong phòng thí nghiệm.

4.2. Phẩm chất: - Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

- Có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại - Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH : 1. Giáo viên: + Kính hiển vi, lam kính (2), lamen, bộ đồ mổ, khân lau, giấy thấm, kim mũi mác. + 1 ếch đồng sống hoặc bắp thịt ở chân giò lợn. + Dung dịch sinh lí 0,65% NaCl, côngtơhut, dung dịch axit axetic 1%. + Bộ tiêu bản: mô biểu bì, mô sụn, mô xương, mô cơ trơn.

2. Học sinh: - Chuẩn bị đầy đủ sách giáo khoa, vở ghi, bút, thước…

- Mỗi tổ 1 con ếch.

III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: + So sánh mô biểu bì, mô liên kết về vị trí và sự sắp xếp các tế bào trong 2 loại mô đó. + Cơ vân, cơ trơn và cơ tim có gì khác nhau về cấu tạo, sự phân bố trong cơ thể và khả năng co dãn.

TL: - Tế bào có nhiều nhân, có vân ngang.

- Tế bào phân nhánh, có nhiều nhân, có vân ngang.

- Tế bào có hình thoi, đầu nhọn, có 1 nhân.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động:

21

- GV sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi - GV sử dụng câu hỏi phần kiểm tra bài cũ để học sinh tái hiện lại. Yêu cầu HS cho biets để kiểm chứng dược điều đó thì chúng ta sẽ phải làm như thế nào?( chúng ta tiến hành nghiên cứu đặc điểm các loại tế bào và mô.)

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 1: Nêu yêu cầu của bài thực hành

I: Nêu yêu cầu của bài thực

PP: Nêu và giải quyết vấn đề,

hành

KT: Kĩ thuật đặt câu, kĩ thuật đọc tích cực.

- NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thực hiện trong phòng thí nghiệm.

- PC: Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- GV gọi 1 HS đọc phần I: Mục tiêu của bài thực hành.

- GV nhấn mạnh yêu cầu quan sát và so sánh các loại mô.

Hoạt động 2: Hướng dẫn thực hành

II: Hướng dẫn thực hành

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp, dạy học trực quan, dạy học nhóm .

KT: Kĩ thuật đặt câu, hoạt động nhóm.

- NL : Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực phân tích.

- PC: Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- GV treo bảng phụ viết sẵn nội dung các bước làm tiêu bản.

- Cả nhóm quan sát, nhận xét:

- Đọc cách tiến hành thí nghiệm : làm tiêu bản SGK.

Thấy được: màng, nhân, vân

- Nếu có điều kiện GV hướng dẫn trước cho nhóm HS yêu ngang, tế bào dài. thích môn học các thao tác thực hiện.

- Phân công các nhóm thí nghiệm.

- Các nhóm tiến hành làm tiêu bản như hướng dẫn, yêu cầu:

22

+ Rạch bắp cơ phải thẳng. + Lấy sợi thật mảnh. + Không bị đứt. + Đậy lamen không có bọt khí.

- GV hướng dẫn cách đặt tế bào mô cơ vân lên lam kính và đặt lamen lên lam kính.

- Nhỏ 1 giọt axit axetic 1% vào cạnh lamen, dùng giấy thấm hút bớt dd sinh lí để axit thấm dưới lamen.

- Các nhóm nhỏ axit axetic 1%, hoàn thành tiêu bản đặt trên bàn để GV kiểm tra.

- GV kiểm tra các nhóm, giúp đỡ nhóm yếu.

- Yêu cầu các nhóm điều chỉnh kính hiển vi.

- Các nhóm điều chỉnh kính, lấy ánh sáng để nhìn rõ mẫu.

- Đại diện các nhóm quan sát đến khi nhìn rõ tế bào.

- GV kiểm tra kết quả quan sát của HS, tránh nhầm lẫn hay mô tả theo SGK. 3. Hoạt động luyện tập HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

*. Quan sát tiêu bản các loại mô khác

Quan sát tiêu bản các loại

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp, dạy học trực quan,

mô khác

dạy học nhóm nhỏ.

KT: Kĩ thuật đặt câu, hoạt động nhóm.

- NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thực hiện trong phòng thí nghiệm.

- PC: Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- GV phát tiêu bản cho các nhóm, yêu cầu HS quan sát các mô và vẽ hình vào vở.

23

- GV treo tranh các loại mô để HS đối chiếu.

- Các nhóm đặt tiêu bản, điều chỉnh kính để quan sát rõ.

- Mô biểu bì: tế bào xếp xít

Các thành viên lần lượt quan sát, vẽ hình và đối chiếu với nhau. hình vẽ SGK và hình trên bảng.

- Mô sụn: chỉ có 2 đến 3 tế

- Các nhóm đổi tiêu bản cho nhau để lần lượt quan sát 4 bào tạo thành nhóm. loại mô. Vẽ hình vào vở.

- Mô xương: tế bào nhiều.

- Làm tiêu bản cơ vân, em gặp khó khăn gì?

- Mô cơ: tế bào nhiều, dài.

- Em đã quan sát được những loại mô nào? Nêu sự khác nhau về đặc điểm cấu tạo 3 loại mô: mô biểu bì, mô liên kết, mô cơ?

- GV nhắc nhở HS thu dọn, vệ sinh ngăn nắp, trật tự.

2.4. Hoạt động vận dụng: - Mỗi HS viết 1 bản thu hoạch theo mẫu SGK. 2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Ôn lại kiến thức về mô thần kinh. , ngày 03 tháng 9 năm 2019 Đã kiểm tra .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .....................................................................................

24

Tuần 4:

Ngày soạn : 02 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy : 10 tháng 9 năm 2019 Tiết 6 - Bài PHẢN XẠ

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức:- HS nắm được cấu tạo và chức năng cơ bản của nơron.

- Chỉ rõ 5 thành phần của 1 cung phản xạ và đường dẫn truyền xung thần kinh trong cung phản xạ.

2. Kĩ năng: - Rèn kĩ năng quan sát kênh hình, thông tin nắm bắt kiến thức - Kĩ năng hoạt động nhóm 3. Thái độ: Giáo dục ý thức bảo vệ cơ thể.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: - Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

- Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH : 1. Giáo viên: + Tranh phóng to hình 6.1 – Nơron; H6.2 – Cung phản xạ SGK. + Bảng phụ, phiếu học tập.

2. Học sinh: - Chuẩn bị đầy đủ sách giáo khoa, vở ghi, bút, thước…

III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: Thu báo cáo của HS ở giờ trước.

25

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: - GV sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi + Vì sao khi sờ tay vào vật nóng, tay rụt lại? + Nhìn thấy quả me, quả khế có hiện tượng tiết nước bọt? + Đèn chiếu vào mắt, mắt nhắm lại? + Hiện tượng trên là gì? Những thành phần nào tham gia vào? Cơ chế diễn ra như thế nào? Bài Phản xạ sẽ giúp chúng ta trả lời các câu hỏi này.

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 1: Cấu tạo và chức năng của nơron

I: Cấu tạo và chức năng của

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp, dạy học trực quan,

nơron

dạy học nhóm .

KT: Kĩ thuật đặt câu, hoạt động nhóm.

- NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- Yêu cầu HS nghiên cứu mục I SGK kết hợp quan sát H a. Cấu tạo nơron gồm: 6.1 và trả lời câu hỏi:

- Thân: chứa nhân

- Nêu thành phần cấu tạo của mô thần kinh?

- Xung quanh là tua ngắn gọi

- Gắn chú thích vào tranh câm cấu tạo nơron và mô tả cấu tạo là sợi nhánh.

1 nơron điển hình?

- Tua dài (sợi trục): có bao

- HS ghi nhớ chú thích.

miêlin, hay không có bao

- 1 HS lên bảng gắn chú thích.

miêlin, tận cùng

- HS nhận xét, nêu cấu tạo nơron.

ximáp.

- GV treo tranh cho HS nhận xét, rút ra kết luận.

b. Chức năng nơron.

- Nơron có chức năng gì?

- Cảm ứng: là khả năng tiếp

- Cho HS nêu khái niệm tính cảm ứng, tính dẫn truyền.

nhận các kích thích và phản

- Nghiên cứu tiếp SGK để trả lời các câu hỏi.

ứng lại kích thích bằng hình

26

có cúc

- GV chỉ trên tranh chiều lan truyền xung thần kinh trên hình thức phát xung thần kinh.

6.1 và 6.2 (cung phản xạ)

- Dẫn truyền xung thần kinh

Lưu ý: xung thần kinh lan truyền theo 1 chiều.

là khả năng lan truyền xung

- Dựa vào chức năng dẫn truyền, người ta chia nơron thành 3 thần kinh theo một chiều loại:

nhất định.

- GV phát phiếu học tập, yêu cầu HS hoạt động nhóm 5 phút nghiên cứu tiếp SGK kết hợp quan sát H 6.2 để tìm ra sự khác nhau giữa 3 loại nơron.

c. Các loại nơron

- GV treo bảng kẻ phiếu học tập.

- Địa diện nhóm lên bảng trình bày, nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- GV đưa ra đáp án đúng, hướng dẫn HS trên sơ đồ H 6.2.

- Em có nhận xét gì về hướng dẫn truyền xung thần kinh ở nơron hướng tâm và li tâm?

- Nghiên cứu SGK kết hợp quan sát H 6.2; trao đổi nhóm, hoàn thành kết quả vào phiếu học tập.

- HS điền kết quả. Các nhóm khác nhận xét.

- HS Ngược chiều Kết quả phiếu học tập: Các loại nơron Các loại nơron Nơron hướng tâm

Vị trí

Chức năng

- Thân nằm bên ngoài TƯ thần kinh

quan đến TƯ thần kinh (thụ

(nơron cảm giác) Nơron trung gian

- Truyền xung thần kinh từ cơ cảm).

- Nằm trong trung ương thần kinh.

- Liên hệ giữa các nơron.

(nơron liên lạc) - Thân nằm trong trung ương thần - Truyền xung thần kinh từ kinh, sợi trục hướng ra cơ quan phản trung ương tới cơ quan phản ứng.

ứng.

Hoạt động 2: Cung phản xạ

II. Cung phản xạ

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp, dạy học trực quan, dạy học nhóm .

KT: Kĩ thuật đặt câu, hoạt động nhóm.

27

- NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

a. Phản xạ

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- là phản ứng của cơ thể để trả lời

- PC: Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

kích thích của môi trường (trong và

- GV yêu cầu Hs hoạt động cặp đôi 3 phút cho biết ngoài) dưới sự điều khiển của hệ phản xạ là gì? Cho VD về phản xạ?

thần kinh.

- Đại diện nhóm phát biểu, nhóm khác nhận xét, bổ - 1 cung phản xạ có 3 loại nơron: sung rút ra khái niệm phản xạ.

nơron hướng tâm, trung gian, li

- Hiện tượng cảm ứng ở thực vật (chạm tay vào cây tâm. trinh nữ, lá cây cụp lại) có phải là phản xạ không?

- Không vì thực vật không có hệ thần kinh, đó chỉ là sự - Cung phản xạ gồm 5 thành phần: thay đổi về sự trương nước của các tế bào gốc lá)

cơ quan thụ cảm, nơron hướng

- Thế nào là 1 cung phản xạ?

tâm,

- SGK.

tâm, cơ quan phản ứng.

- Tự rút ra kết luận.

b. Cung phản xạ

- Yêu cầu HS quan sát H 6.2 và trả lời câu hỏi:

- Cung phản xạ là con đường mà

nơron trung gian, nơron li

- Có những loại nơron nào tham gia vào cung phản xạ? xung thần kinh truyền từ cơ quan - Các thành phần của cung phản xạ?

thụ cảm qua TƯ thần kinh đến cơ

- GV nêu vai trò từng thành phần.

quan phản ứng.

- GV cho HS quan sát H 6.2

- Cung phản xạ để thực hiện phản

- Xung thần kinh được dẫn truyền như thế nào?

xạ.

- Hãy giải thích phản xạ kim châm vào tay, tay rụt lại?

- Cung phản xạ gồm 5 khâu:

- Bằng cách nào trung ương thần kinh có thể biết được + Cơ quan thụ cảm. phản ứng của cơ thể đã đáp ứng kích thích chưa? GV + Nơron hướng tâm (cảm giác) dẫn sắt tới : Cung phản xạ có đường liên hệ ngược tạo + Trung ương thần kinh (Nơron thành vòng phản xạ.

trung gian)

- GV đưa VD về vòng phản xạ và giải thích trên sơ đồ + Nơron li tâm (Vận động) H 6.3

+ Cơ quan phản ứng.

- Yêu cầu HS đọc mục 3

c. Vòng phản xạ.

- Khái niệm vòng phản xạ?

Thực chất là để điều chỉnh phản xạ nhờ có luồng thông tin ngược báo về trung ương thần kinh

28

2.3. Hoạt động luyện tập: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp.

KT: Kĩ thuật đặt câu, kĩ thuật trình bày 1 phút - NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề..

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- Điều quan trọng nhất các em được học hôm nay là gì? Theo em vấn đề gì là quan trọng nhất mà chưa được giải đáp?

- Hãy suy nghĩ và viết ra giấy, GV gọi đại diện một số em, mỗi em sẽ có thời gian 1 phút trình bày trước lớp về những điều các em đã được học và những câu hỏi các em muốn được giải đáp.

- Gäi 1 vµi häc sinh ®äc kết luận SGK. Câu 1: Nêu thành phần cấu tạo của mô thần kinh?

Câu 1: Cấu tạo nơron gồm: - Thân: chứa nhân - Xung quanh là tua ngắn gọi là sợi nhánh.

- Tua dài (sợi trục): có bao miêlin, hay

Câu 2: phản xạ là gì?

không có bao miêlin, tận cùng có cúc ximáp.

Câu 2: - là phản ứng của cơ thể để trả lời kích thích của môi trường (trong và ngoài) dưới sự điều khiển của hệ thần kinh.

2.4. Hoạt động vận dụng: - Cho HS dán chú thích vào sơ đồ câm H 6.2 và nêu chức năng của các bộ phận trong phản xạ.

- Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2 SGK. 2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng:

29

- Đọc mục “Em có biết”.

- Phiếu học tập Các loại nơron

Vị trí

Chức năng

Nơron hướng tâm (nơron cảm giác) Nơron trung gian (nơron liên lạc) Nơron li tâm (nơron vận động)

Ngày soạn : 03 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy : 11 tháng 9 năm 2019 Chương II – Vận động Tiết 7 – Bài 7 BỘ XƯƠNG I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS trình bày được các thành phần chính của bộ xương và xác định được vị trí các xương chính ngay trên cơ thể mình.

- Phân biệt các loại khớp xương, nắm vững cấu tạo khớp động.

2. Kỹ năng: Rèn kĩ năng quan sát, phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát, hoạt động nhóm.

3. Thái độ: Giáo dục ý thức giữ gìn, vệ sinh bộ xương.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: - Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

- Trung thực; Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy:

30

Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH : 1. Giáo viên: - Tranh vẽ phóng to hình 7.1 – 7.4 SGK. - Mô hình bộ xương.

2. Học sinh: - Chuẩn bị đầy đủ sách giáo khoa, vở ghi, bút, thước…

III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: + Phản xạ là gì? Cho 1 Vd về phản xạ và phân tích đường đi của xung thần kinh trong phản xạ đó.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: - GV sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi - Hệ vận động gồm những cơ quan nào?

- Bộ xương người có đặc điểm cấu tạo và chức năng như thế nào?

Hôm nay cô và các em sẽ cùng tìm hiểu bài 7.

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS Hoạt động 1: Các thành phần chính của bộ xương

NỘI DUNG CẦN ĐẠT I: Các thành phần chính của

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp, dạy học trực quan, bộ xương dạy học nhóm .

KT: Kĩ thuật đặt câu, hoạt động nhóm.

- NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

- Yêu cầu HS quan sát H 7.1 → 3 và trả lời câu hỏi: - Bộ xương gồm mấy thành phần ?

- Bộ xương chia 3 phần:

- Nêu đặc điểm của mỗi thành phần?

+ Xương đầu gồm xương sọ và

- HS quan sát kĩ H 7.1 → 3 và kết hợp với thông tin trong xương mặt.

31

SGK để trả lời.

+ Xương thân gồm cột sống và

- Yêu cầu HS trao đổi nhóm trong thời gian 5 phút tìm lồng ngực. hiểu điểm giống và khác nhau giữa xương tay và xương + Xương chi gồm xương chi chân?

trên và xương chi dưới

- Vì sao có sự khác nhau đó?

- Xương chi trên nhỏ bé, linh

- Từ những đặc điểm của bộ xương hãy cho biết bộ xương hoạt. có chức năng gì?

- Xương chi dưới to, khoẻ, dài,

- HS thảo luận nhóm để nêu được:

chắc chắn, ít cử động.

+ Giống: có các thành phần tương ứng với nhau.

Vai trò của bộ xương

+ Khác: về kích thước, cấu tạo đai vai và đai hông, xương - Nâng đỡ cơ thể, tạo hình dáng cổ tay, bàn tay, bàn chân.

cơ thể.

+ Sự khác nhau là do tay thích nghi với quá trình lao - Tạo khoang chứa, bảo vệ các động, chân thích nghi với dáng đứng thẳng.

cơ quan.

- HS dựa vào kiến thức ở thông tin kết hợp với tranh H - Cùng với hệ cơ giúp cơ thể 7.1; 7.2 đại diện nhóm trả lời.

vận động.

- Nhóm khác nhận xét , bổ sung - Tự rút ra kết luận.

Hoạt động 2: Các khớp xương

II: Các khớp xương

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp, dạy học trực quan, dạy học nhóm .

KT: Kĩ thuật đặt câu, hoạt động nhóm.

- NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- Khớp xương là nơi hai hay

- PC: Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

nhiều đầu xương tiếp giáp với

- Yêu cầu HS tìm hiểu thông tin mục III và trả lời nhóm nhau. câu hỏi: - Thế nào gọi là khớp xương?

- Có mấy loại khớp?

- Có 3 loại khớp xương:

- HS nghiên cứu thông tin SGK các nhân trả lời, HS khác + Khớp động: 2 đầu xương có nahanj xét bổ sung.

sụn, giữa là dịch khớp (hoạt

- Rút ra kết luận.

dịch), ngoài có dây chằng giúp

32

- Yêu cầu HS quan sát H 7.4 và trả lời câu hỏi:

cơ thể có khả năng cử động linh

- Dựa vào khớp đầu gối, hãy mô tả 1 khớp động?

hoạt.

- Khả năng cử động của khớp động và khớp bán động + Khớp bán động: giữa 2 đầu khác nhau như thế nào? Vì sao có sự khác nhau đó?

xương có đệm sụn giúp cử động

- Nêu đặc điểm của khớp bất động?

hạn chế.

- Quan sát kĩ H 7.4, trao đổi nhóm và rút ra kết luận.

+ Khớp bất động: 2 đầu xương

- GV lứu ý HS: trong bộ xương người chủ yếu là khớp khớp với nhau bởi mép răng động giúp con người vận động và lao động.

cưa hoặc xếp lợp lên nhau, không cử động được.

2.3. Hoạt động luyện tập HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp.

KT: Kĩ thuật đặt câu, kĩ thuật trình bày 1 phút - NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề..

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- Điều quan trọng nhất các em được học hôm nay là gì? Theo em vấn đề gì là quan trọng nhất mà chưa được giải đáp?

- Hãy suy nghĩ và viết ra giấy, GV gọi đại diện một số em, mỗi em sẽ có thời gian 1 phút trình bày trước lớp về những điều các em đã được học và những câu hỏi các em muốn được giải đáp.

- Gäi 1 vµi häc sinh ®äc kết luận SGK. Câu 1: Điểm giống và khác nhau giữa xương tay Câu 1: + Giống: có các thành phần tương ứng với nhau.

và xương chân?

+ Khác: về kích thước, cấu tạo đai vai và đai hông, xương cổ tay, bàn tay, bàn - Vì sao có sự khác nhau đó?

chân.

- Sự khác nhau là do tay thích nghi với

33

Câu 2: Thế nào gọi là khớp xương?

quá trình lao động, chân thích nghi với dáng đứng thẳng.

Câu 2: Khớp xương là nơi hai hay nhiều đầu xương tiếp giáp với nhau.

2.4. Hoạt động vận dụng: Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK. Xác định trên tranh vẽ bộ xương và các thành phần của bộ xương người? Các khớp xương bằng dán chú thích. (nếu có dùng mô hình hoặc xác định trên cơ thể mình).

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Lập bảng so sánh các loại khớp về cấu tạo, tính chất cử động và ý nghĩa.

- Đọc mục “Em có biết”. , ngày 10 tháng 9 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... ....................................................................................

Tuần 5 :

Ngày soạn : 09 tháng 8 năm 2019 Ngày dạy : 17 tháng 9 năm 2019 Tiết 8 – Bài CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNG

I. MỤC TIÊU. 1. Kiến thức: - HS nắm được cấu tạo chung 1 xương dài. Từ đó giải thích được sự lớn lên của xương và khả năng chịu lực của xương.

- Xác định được thành phần hoá học của xương để chứng minh được tính đàn hồi và cứng rắn của xương.

2. Kỹ năng: Rèn kĩ năng lắp đặt thí nghiệm đơn giản, hoạt động nhóm.

3. Thái độ: Giáo dục ý thức bảo vệ xương, liên hệ với thức ăn của lứa tuổi học sinh.

4. Năng lực, phẩm chất 4.1. Năng lực:

34

- Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH : 1. GV - Phương tiện: - Tranh vẽ phóng to các hình 8.1 -8.4 SGK. - Vật mẫu: Xương đùi ếch hoặc xương ngón chân gà. Đoạn dây đồng 1 đầu quấn chặt vào que bằng tre, gỗ, đầu kia quấn vào xương.

Một panh để gắp xương, 1 đèn cồn, 1 cốc nước lã để rửa xương, 1 cốc đựng HCl 10% , đầu giờ thả 1 xương đùi ếch vào axit.

(Nếu HS làm thí nghiệm theo nhóm cần chuẩn bị các dụng cụ như trên theo nhóm).

2. HS đọc trước bài học ở nhà. Chuẩn bị mỗi nhóm một xương đùi ếch hoặc xương ngón chân gà III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: + Bộ xương người được chia làm mấy phần? Mỗi phần gồm những xương nào? + Sự khác nhau giữa xương tay và xương chân như thế nào? Điều đó có ý nghĩa gì đối với hoạt động của con người?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: - Gọi 1 HS đọc mục “Em có biết” (Tr 31 – SGK).

- GV: Những thông tin đó cho ta biết xương có sức chịu đựng rất lớn. Vậy vì sao xương có khả năng đó? Chúng ta sẽ giải đáp qua bài học ngày hôm nay.

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Cấu tạo của xương

I: Cấu tạo của xương

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, trực quan KT: động não

35

NL: Sử dụng ngôn ngữ, quan sát, đưa ra tiên đoán PC: Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

- Yêu cầu HS tìm hiểu thông tin mục I SGK kết hợp quan sát H 8.1; 8.2 ghi nhớ chú thích và trả lời câu hỏi:

- Nghiên cứu bảng 8.1, ghi nhớ thông

- Xương dài có cấu tạo như thế nào?

tin và trình bày.

- HS nghiên cứu thông tin và quan sát hình vẽ, ghi nhớ kiến thức.

- Ngoài là mô xương cứng (mỏng).

- GV treo H 8.1(tranh câm), gọi 1 HS lên dán chú - Trong là mô xương xốp, chứa tuỷ thích và trình bày.

đỏ.

- 1 HS lên bảng dán chú thích và trình bày.

- Các nhóm khác nhận xét và rút ra kết luận.

- Cấu tạo hình ống của thân xương, nan xương ở đầu xương xếp vòng cung có ý nghĩa gì với chức năng của xương?

- Cấu tạo hình ống làm cho xương nhẹ và vững chắc.

- Nan xương xếp thành vòng cung có tác dụng phân tán lực làm tăng khả năng chịu lực.

- GV: Người ta ứng dụng cấu tạo xương hình ống và cấu trúc hình vòm vào kiến trúc xây dựng đảm bảo độ bền vững và tiết kiệm nguyên vật liệu (trụ cầu, cột, vòm cửa) - Nêu cấu tạo và chức năng của xương dài?

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục I.3 và quan sát H 8.3 để trả lời: - Nêu cấu tạo của xương ngắn và xương dẹt?

- Nghiên cứu thông tin , quan sát hình 8.3 để trả lời.

II: Sự to ra và dài ra của xương

- Rút ra kết luận.

Hoạt động 2: Sự to ra và dài ra của xương PP: Nêu và giải quyết vấn đề KT: tia chớp

36

NL: sử dụng ngôn ngữ, đưa ra tiên đoán PC: Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

- Yêu cầu HS đọc mục II và trả lời câu hỏi: - Xương to ra là nhờ đâu?

- HS nghiên cứu mục II và trả lời câu hỏi.

- Xương to ra về bề ngang là nhờ các

- GV dùng H 8.5 SGK mô tả thí nghiệm chứng tế bào màng xương phân chia. minh vai trò của sụn tăng trưởng: dùng đinh platin đóng vào vị trí A, B, C, D ở xương 1 con bê. B và C ở phía trong sụn tăng trưởng. A và D ở phía ngoài sụn của 2 đầu xương. Sau vài tháng thấy xương dài ra nhưng khoảng cách BC không đổi còn AB và CD dài hơn trước.

Yêu cầu HS quan sát H 8.5 cho biết vai trò của sụn tăng trưởng.

- Xương dài ra do các tế bào ở sụn

- GV lưu ý HS: Sự phát triển của xương nhanh tăng trưởng phân chia và hoá xương. nhất ở tuổi dậy thì, sau đó chậm lại từ 18-25 tuổi.

- Trẻ em tập TDTT quá độ, mang vác nặng dẫn tới III: Thành phần hoá học và tính sụn tăng trưởng hoá xương nhanh, người không chất của xương cao được nữa. Tuy nhiên màng xương vẫn sinh ra tế bào xương.

- Trao đổi nhóm.

- Đại diện nhóm trả lời.

Hoạt động 3: Thành phần hoá học và tính chất của xương PP: Nêu và giải quyết vấn đề, thí nghiệm trực quan KT: tia chớp NL: Sử dụng ngôn ngữ, làm thí nghiệm PC: Yêu thương gia đình, quê hương, đất nước.

- GV biểu diễn thí nghiệm: Cho xương đùi ếch vào - Xương gồm 2 thành phần hoá học ngâm trong dd HCl 10%.

là:

- Gọi 1 HS lên quan sát.

+ Chất vô cơ: muối canxi.

- Hiện tượng gì xảy ra.

+ Chất hữu cơ (cốt giao).

- Dùng kẹp gắp xương đã ngân rửa vào cốc nước lã - Sự kết hợp 2 thành phần này làm

37

- Thử uốn xem xương cứng hay mềm?

cho xương có tính chất đàn hồi và

- HS quan sát và nêu hiện tượng:

rắn chắc.

+ Có bọt khí nổi lên (khí CO2) chứng tỏ xương có muối CaCO3. + Xương mềm dẻo, uốn cong được.

- Đốt xương đùi ếch khác trên ngọn lửa đèn cồn, khi hết khói: Bóp phần đã đốt, nhận xét hiện tượng.

- Đốt xương bóp thấy xương vỡ.

- Từ các thí nghiệm trên, có thể rút ra kết luận gì về thành phần, tính chất của xương? + HS trao đổi nhóm và rút ra kết luận.

- GV giới thiệu về tỉ lệ chất cốt giao thay đổi ở trẻ em, người già.

2.3. Hoạy động luyện tập HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp.

KT: Kĩ thuật đặt câu, kĩ thuật trình bày 1 phút - NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề..

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- Điều quan trọng nhất các em được học hôm nay là gì? Theo em vấn đề gì là quan trọng nhất mà chưa được giải đáp?

- Hãy suy nghĩ và viết ra giấy, GV gọi đại diện một số em, mỗi em sẽ có thời gian 1 phút trình bày trước lớp về những điều các em đã được học và những câu hỏi các em muốn được giải đáp.

- Gäi 1 vµi häc sinh ®äc kết luận SGK. Câu 1: Xương dài có cấu tạo như thế nào?

Câu 1: - Ngoài là mô xương cứng (mỏng).

38

- Trong là mô xương xốp, chứa tuỷ đỏ.

Câu 2: - Xương to ra về bề ngang là Câu 2: Xương to ra, dài ra là nhờ đâu?

nhờ các tế bào màng xương phân chia.

- Xương dài ra do các tế bào ở sụn tăng trưởng phân chia và hoá xương.

Câu 3: Cho HS làm bài tập 1 SGK. Trả lời câu hỏi 2, 3.

2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK. - HS thực hiện các hoạt động luyện tập TDTT thường xuyên để cơ , xương chắc khỏe, dẻo dai...

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Giải thích vì sao trẻ em khi bị gãy tay hoặc chân lại nhanh khỏi hơn so với người lớn - Giải thích vì sao người già lại dễ bị gãy xương.

- Đọc trước bài 9: Cấu tạo và tính chất của cơ.

Bắt đầu tổ chức hoạt động Trải nghiệm sáng tạo: Phòng chống còi xương ở tuổi thiếu niên - Nguyên nhân của hiện tượng còi xương?

- Biện pháp chống còi xương ở tuổi thiếu niên?

39

Ngày soạn : 10 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy : 18 tháng 9 năm 2019 Tiết 9 - Bài CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA CƠ I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS Trình bày được đặc điểm cấu tạo của tế bào cơ và của bắp cơ.

- HS Giải thích được tính chất căn bản của cơ là sự co cơ .

- HS Nêu được mối quan hệ giữa cơ và xương trong sự vận động.

2. Kỹ năng: HS So sánh, nhận biết, thu thập thông tin, khái quát hoá vấn đề.

3. Thái độ: Giáo dục HS ý thức giữ gìn,vệ sinh hệ cơ.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, yêu khoa học...

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH : 1. GV - Phương tiện: - Tranh vẽ phóng to H 9.1 đến 9.4 SGK. - Tranh vẽ hệ cơ người.

- Búa y tế.

- Nếu có điều kiện: chuẩn bị ếch, dd sinh lí 0,65%, máy ghi nhịp co cơ.

2. HS: Đọc trước bài III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: + Nêu cấu tạo chức năng của xương dài? + Nêu thành phần hoá học và tính chất của xương?

- Xương gồm 2 thành phần hoá học là:

40

+ Chất vô cơ: muối canxi. + Chất hữu cơ (cốt giao).

- Sự kết hợp 2 thành phần này làm cho xương có tính chất đàn hồi và rắn chắc 2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: GV dùng tranh hệ cơ ở người giới thiệu một cách khái quát về các nhóm cơ chính của cơ thể như phần thông tin đầu bài SGK 2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT I. Cấu tạo bắp cơ và tế bào cơ :

Hoạt động 1: Cấu tạo bắp cơ và tế bào cơ - PP : hoạt động nhóm, vấn đáp,nghiên cứu…

- KT : thảo luận nhóm, đặt câu hỏi, trình bày 1 phút…

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- Phẩm chất: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí

- Bắp cơ : gồm nhiều bó cơ, mỗi

nghiệm, yêu khoa học...

bó gồm nhiều sợi cơ (tế bào cơ)

- Yêu cầu HS đọc thông tin mục I và quan sát H 9.1

bọc trong màng liên kết.

SGK, trao đổi nhóm để trả lời câu hỏi:

- Hai đầu bắp cơ có gân bám vào

- Bắp cơ có cấu tạo như thế nào ?

xương, giữa phình to là bụng cơ.

- Nêu cấu tạo tế bào cơ ?

- Tế bào cơ: gồm nhiều đoạn, mỗi

- HS nghiên cứu thông tin SGK và quan sát hình vẽ,

đoạn là 1 đơn vị cấu trúc giới hạn

thống nhất câu trả lời.

bởi 2 tấm hình chữ Z. Sự sắp xếp

- Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác bổ sung và

các tơ cơ mảnh và tơ cơ dày ở tế

rút ra kết luận

bào cơ tạo nên đĩa sáng và đĩa tối.

- Gọi HS chỉ trên tranh cấu tạo bắp cơ và tế bào cơ.

+ Đĩa tối: là nơi phân bố tơ cơ dày, đĩa sáng là nơi phân bố tơ cơ mảnh.

II. Tính chất của cơ:

Hoạt động 2: Tính chất của cơ - PP; nghiên cứu, vấn đáp, trực quan, thí nghiệm ,quan sát...

- KT; đặt câu hỏi, hỏi chuyên gia, ...

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- Phẩm chất: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí

41

nghiệm, yêu khoa học...

- Yêu cầu HS đọc thí nghiệm và quan sát H 9.2 SGK (nếu có điều kiện GV biểu diễn thí nghiệm) - Yêu cầu HS mô tả thí nghiệm sự co cơ - HS nghiên cứu thí nghiệm và trả lời câu hỏi : - Nêu kết luận.

- Tính chất căn bản của cơ là sự

- GV giải thích về chu kì co cơ (nhịp co cơ).

co cơ và dãn khi bị kích thích,cơ

- Yêu cầu HS đọc thông tin

phản ứng lại bằng co cơ.

+ Gập cẳng tay sát cánh tay.

- Cơ co rồi lại dãn rất nhanh tạo

- Nhận xét về sự thay đổi độ lớn của cơ bắp trước chu kì co cơ.

- Khi cơ co, tơ cơ mảnh xuyên

cánh tay? Vì sao có sự thay đổi đó?

- HS đọc thông tin, làm động tác co cẳng tay sát cánh sâu vào vùng phân bố của tơ cơ tay để thấy bắp cơ co ngắn lại, to ra về bề ngang.

dày làm tế bào cơ co ngắn lại làm

- Giải thích dựa vào thông tin SGK, rút ra kết luận.

cho bắp cơ ngắn lại và to về bề

- Yêu cầu HS làm thí nghiệm phản xạ đầu gối, quan sát ngang.

H 9.3

- Khi kích thích tác động vào cơ

- Giải thích cơ chế phản xạ sự co cơ?

quan thụ cảm làm xuất hiện xung

- HS làm phản xạ đầu gối (2 HS làm).

thần kinh theo dây hướng tâm đến

- Dựa vào H 9.3 để giải thích cơ chế phản xạ co cơ.

trung ương thần kinh, tới dây li tâm, tới cơ và làm cơ co.

Hoạt động 3: Ý nghĩa của hoạt động co cơ

III. Ý nghĩa của hoạt động co

- PP : nghiên cứu, vấn đáp, hoạt động nhóm, …

cơ:

- KT ; đặt câu hỏi, động não…

- KT; đặt câu hỏi, hỏi chuyên gia, ...

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- Cơ co giúp xương cử động để

- Quan sát H 9.4 và cho biết :

cơ thể vận động, lao động, di

- Sự co cơ có tác dụng gì?

chuyển.

- Yêu cầu HS phân tích sự phối hợp hoạt động co, dãn - Trong sự vận động cơ thể luôn giữa cơ 2 đầu (cơ gấp) và cơ 3 đầu (cơ duỗi) ở cánh tay.

có sự phối hợp nhịp nhàng giữa

- HS quan sát H 9.4 SGK

các nhóm cơ.

- Trao đổi nhóm để thống nhất ý kiến.

- Đại diện nhóm trình bày, bổ sung .

- GVnhận xét, giúp HS rút ra kết luận.

42

- Yêu cầu 1 HS đọc kết luận cuối bài.

2.3. Hoạt động luyện tập: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp.

KT: Kĩ thuật đặt câu, kĩ thuật trình bày 1 phút - NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề..

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- Điều quan trọng nhất các em được học hôm nay là gì? Theo em vấn đề gì là quan trọng nhất mà chưa được giải đáp?

- Hãy suy nghĩ và viết ra giấy, GV gọi đại diện một số em, mỗi em sẽ có thời gian 1 phút trình bày trước lớp về những điều các em đã được học và những câu hỏi các em muốn được giải đáp.

- Gäi 1 vµi häc sinh ®äc kết luận SGK. - HS làm bài tập trắc nghiệm : Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng: Câu 1: Cơ bắp điển hình có cấu tạo: Câu 1:

a. Sợi cơ có vân sáng, vân tối. b. Bó cơ và sợi cơ. c. Có màng liên kết bao bọc, 2 đầu to, giữa phình to. d. Gồm nhiều sợi cơ tập trung thành bó. e. Cả a, b, c, d g. Chỉ có c, d.

Câu 2. Khi cơ co, bắp cơ ngắn lại và to bề ngang là do: a. Vân tối dày lên. b. Một đầu cơ co và một đầu cơ cố định. c. Các tơ mảnh xuyên sâu vào vùng tơ dày làm cho vân tối ngắn lại. d. Cả a, b, c. e. Chỉ a và c.

2.4. Hoạt động vận dụng - Học và trả lời câu 1, 2

43

Câu 2:

Gợi ý: Câu 1: Đặc điểm phù hợp chức năng co cơ của tế bào cơ: + Tế bào cơ gồm nhiều đơn vị cấu trúc nối liền nhau nên tế bào cơ dài. + Mỗi đơn vị cấu trúc cơ tơ cơ dày và tơ cơ mảnh bố trí xen kẽ. Khi tơ cơ mảnh xuyên sâu vào vùng phân bố của tơ cơ dày sẽ làm cơ ngắn lại tạo nên sự co cơ.

Câu 2 : Khi đứng cả cơ gấp và duỗi cẳng chân cùng co, nhưng không co tối đa. Cả hai cơ đối kháng đều co tạo ra thế cân bằng giữ cho hệ thống xương chân thẳng để trọng tâm rơi vào chân đó.

Câu 3 : - Không khi nào cả 2 cơ gấp và duỗi cùng co tối đa ( của 1 bộ phận cơ thể) - Cơ gấp và duỗi của 1 bộ phận cùng duỗi tối đa khi các cơ này mất khả năng tiếp nhận kích thích do đó mất trương lực cơ (trường hợp bại liệt).

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Lấy ví dụ về các trường hợp co cơ 2 đầu và co cơ 3 đầu cùng lúc.

- Lấy ví dụ về duỗi cơ 2 đầu và cơ 3 đầu , ngày 17 tháng 9 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... ....................................................................................

Tuần 6 :

Ngày soạn : 16 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy : 24 tháng 9 năm 2019 Tiết 10 – Bài 10 HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS chứng minh được cơ co sinh ra công. Công của cơ được sử dụng trong lao động và di chuyển.

- Trình bày được nguyên nhân sự mỏi cơ và nêu biện pháp chống mỏi cơ.

- Nêu được lợi ích của sự luyện tập cơ, từ đó vận dụng vào đời sống, thường xuyên luyện tập thể dục thể thao và lao động vừa sức.

44

2. Kỹ năng: Thu thập thông tin, phân tích, khái quát hoá, hoạt động nhóm 3. Thái độ: Giáo dục ý thức giữ gìn, bảo vệ, rèn luyện cơ 4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, yêu khoa học...

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH : 1. GV - Phương tiện: Máy ghi công của cơ, các loại quả cân.

2. HS: Đọc trước bài III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: + Trình bày cấu tạo của tế bào cơ phù hợp với chức năng co cơ? + ý nghĩa của hoạt động co cơ? + Câu 2,3 SGK. - Cơ co giúp xương cử động để cơ thể vận động, lao động, di chuyển.

- Trong sự vận động cơ thể luôn có sự phối hợp nhịp nhàng giữa các nhóm cơ.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: Từ ý nghĩa của hoạt động co cơ dẫn dắt đến câu hỏi: - Vậy hoạt động của cơ mang lại hiệu quả gì và làm gì để tăng hiệu quả hoạt động co cơ?

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT I.Công cơ:

Hoạt động 1: Công của cơ - PP : vấn đáp, nghiên cứu, …

- KT : đặt câu hỏi,trình bày 1 phút…

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

45

- Phẩm chất: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, yêu khoa học...

- Yêu cầu HS làm bài tập SGK. - Từ bài tập trên, em có nhận xét gì về sự liên quan giữa cơ, lực và sự co cơ?

- HS chọn từ trong khung để hoàn thành bài tập: 1- co; 2- lực đẩy; 3- lực kéo.

Khi cơ co tác động vào vật làm

+ Hoạt động của cơ tạo ra lực làm di chuyển vật hay di chuyển vật, tức là cơ đã sinh mang vác vật.

ra công

- Yêu cầu HS tìm hiểu thông tin để trả lời câu hỏi:

- Công của cơ : A = F.S

- Thế nào là công của cơ? Cách tính?

F : lực Niutơn

- Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hoạt động của cơ?

S : độ dài

-HS tìm hiểu thông tin SGK kết hợp với kiến thức đã

A : công

biết về công cơ học, về lực để trả lời, rút ra kết luận.

- Công của cơ phụ thuộc :

- Hãy phân tích 1 yếu tố trong các yếu tố đã nêu?

+ Trạng thái thần kinh.

- GV giúp HS rút ra kết luận.

+ Nhịp độ lao động.

- Yêu cầu HS liên hệ trong lao động.

+ Khối lượng của vật di

+ HS liên hệ thực tế trong lao động

chuyển.

Hoạt động 2: Sự mỏi cơ

II.Sự mỏi cơ :

- PP : trực quan, thí nghiệm , hoạt động nhóm, vấn đáp, thuyết trình…

- KT ; thảo luận nhóm,làm thí nghiệm, hỏi chuyên gia…

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- Phẩm chất: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, yêu khoa học...

- GV tổ chức cho HS làm thí nghiệm trên máy ghi công cơ đơn giản.

- 1 HS lên làm 2 lần: + Lần 1: co ngón tay nhịp nhàng với quả cân 500g, đếm xem cơ co bao nhiêu lần thì mỏi. + Lần 2 : với quả cân đó, co với tốc độ tối đa, đếm xem - Công của cơ có trị số lớn nhất cơ co được bao nhiêu lần thì mỏi và có biến đổi gì về khi cơ co nâng vật có khối

46

biên độ co cơ.

lượng thích hợp với nhịp co cơ

- GV hướng dẫn tìm hiểu bảng 10 SGK và điền vào ô vừa phải. trống để hoàn thiện bảng.

- Mỏi cơ là hiện tượng cơ làm

- HS dựa vào cách tính công HS điền kết quả vào bảng việc nặng và lâu dẫn tới biên 10.

độ co cơ giảm=> ngừng.

- Yêu cầu HS thảo luận và trả lời :

1. Nguyên nhân của sự mỏi

- Qua kết quả trên, em hãy cho biết khối lượng của cơ: vật như thế nào thì công cơ sản sinh ra lớn nhất ?

- Cung cấp oxi thiếu.

- Khi ngón tay trỏ kéo rồi thả quả cân nhiều lần, có - Năng lượng thiếu. nhận xét gì về biên độ co cơ trong quá trình thí - Axit lactic bị tích tụ trong cơ, đầu độc cơ.

nghiệm kéo dài ?

- Hiện tượng biên độ co cơ giảm khi cơ làm việc quá 2. Biện pháp chống mỏi cơ: - Khi mỏi cơ cần nghỉ ngơi, thở

sức đặt tên là gì ?

- HS theo dõi thí nghiệm, quan sát bảng 10, trao đổi sâu, kết hợp xoa bóp cơ sau khi nhóm và nêu được :

hoạt động (chạy...) nên đi bộ từ

+ Khối lượng của vật thích hợp thì công sinh ra lớn.

từ đến khi bình thường.

+ Biên độ co cơ giảm dẫn tới ngừng khi cơ làm việc - Để lao động có năng suất cao cần làm việc nhịp nhàng, vừa

quá sức.

sức (khối lượng và nhịp co cơ thích hợp) đặc biệt tinh thần

-Yêu cầu HS rút ra kết luận.

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK để trả lời câu vui vẻ, thoải mái. hỏi :

- Thường xuyên lao động, tập

- Nguyên nhân nào dẫn đến sự mỏi cơ ?

TDTT để tăng sức chịu đựng

a. Thiếu năng lượng

của cơ.

b. Thiếu oxi c. Axit lăctic ứ đọng trong cơ, đầu độc cơ d. Cả a, b, c đều đúng.

- HS nghiên cứu thông tin để trả lời : đáp án d. Từ đó rút ra kết luận.

-Mỏi cơ ảnh hưởng đến sức khoẻ, lao động và học tập như thế nào?

- Làm thế nào để cơ không bị mỏi, lao động và học tập đạt kết quả?

47

- Khi mỏi cơ cần làm gì?

- HS liên hệ thực tế và trả lời. + Mỏi cơ làm cho cơ thể mệt mỏi, năng suất lao động giảm.

- HS liên hệ thực tế và rút ra kết luận.

Hoạt động 3: Thường xuyên luyện tập để rèn luyện cơ III.Thường xuyên luyện tập để rèn luyện cơ :

- PP; vấn đáp, hoạt động nhóm, …

- KT; Đặt câu hỏi, thảo luận nhóm,…

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- Phẩm chất: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, yêu khoa học...

- Yêu cầu HS thảo luận nhóm trả lời các câu hỏi: - Khả năng co cơ phụ thuộc vào những yếu tố nào ?

- Những hoạt động nào được coi là sự luyện tập cơ?-?

Luyện tập thường xuyên có tác dụng như thế nào đến các hệ cơ quan trong cơ thể và dẫn tới kết quả gì đối với hệ cơ?

- Nên có phương pháp như thế nào để đạt hiệu quả?

- Thảo luận nhóm, thống nhất câu trả lời.

- Thường xuyên luyện tập

- Đại diện nhóm trình bày, bổ sung. Nêu được:

TDTT và lao động hợp lí nhằm:

+ Khả năng co cơ phụ thuộc:

+ Tăng thể tích cơ (cơ phát

Thần kinh: sảng khoái, ý thức tốt.

triển)

Thể tích của bắp cơ: bắp cơ lớn dẫn tới co cơ mạnh.

+ Tăng lực co cơ và làm việc

Lực co cơ

dẻo dai, làm tăng năng suất lao

Khả năng dẻo dai, bền bỉ.

động.

+ Hoạt động coi là luyện tập cơ: lao động, TDTT + Xương thêm cứng rắn, tăng thường xuyên...

năng lực hoạt động của các cơ

+ Lao động, TDTT ảnh hưởng đến các cơ quan...

quan; tuần hoàn, hô hấp, tiêu

- HS rút ra kết luận

hoá... Làm cho tinh thần sảng khoái.

- Tập luyện vừa sức.

2. 3. Hoạt động luyện tập:

48

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

PP: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp.

KT: Kĩ thuật đặt câu, kĩ thuật trình bày 1 phút - NL chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề..

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự tin và có tinh thần vượt khó; Chấp hành kỉ luật.

- Điều quan trọng nhất các em được học hôm nay là gì? Theo em vấn đề gì là quan trọng nhất mà chưa được giải đáp?

- Hãy suy nghĩ và viết ra giấy, GV gọi đại diện một số em, mỗi em sẽ có thời gian 1 phút trình bày trước lớp về những điều các em đã được học và những câu hỏi các em muốn được giải đáp.

- Gäi 1 vµi häc sinh ®äc kết luận SGK. Câu 1: Nguyên nhân của sự mỏi cơ?

Câu 1:- Cung cấp oxi thiếu. Năng lượng thiếu.

- Axit lactic bị tích tụ Câu 2 : Công của cơ là gì? Công của cơ được sử dụng vào mục trong cơ, đầu độc cơ. đích nào?

Câu 2:

Câu 3: Nêu biện pháp để tăng cường khả năng làm việc của cơ và biện pháp chống mỏi cơ.

- Cho HS chơi trò chơi SGK. 2.4. Hoạt động vận dụng : - Học và trả lời câu 1, 2, 3 SGK. - Nhắc HS thường xuyên thực hiện bài 4 ở nhà.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng : - Xem trước bài tiếp theo.

- Yêu cầu HS luyện tập TDTT thường xuyên trong 3 tháng và ghi kết quả tăng cơ vào bảng theo dõi Ngày soạn : 17 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy : 25 tháng 9 năm 2019 Tiết 11 – Bài 11

49

TIẾN HOÁ CỦA HỆ VẬN ĐỘNG VỆ SINH HỆ VẬN ĐỘNG I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS chứng minh được tiến hoá của người so với động vật thể hiện ở hệ cơ xương.

- Vận dụng những hiểu biết về hệ vận động để giữ vệ sinh, rèn luyện thân thể, chống bệnh tật về cơ xương thường xảy ra ở tuổi thiếu niên.

2. Kỹ năng: Phân tích tổng hợp, tư duy lôgic. Vận dụng kiến thức vào thực tế 3 Thái độ: Giáo dục ý thức bảo vệ, giữ gìn hệ vận động để có thân hình cân đối.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, yêu khoa học...

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH : 1. GV - Phương tiện: - Tranh vẽ phóng to H 11.1 đến H 11.5.

- Tranh vẽ bộ xương người và bộ xương tinh tinh.

- Phiếu trắc nghiệm.

2. HS: Đọc trước bài III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra 15 phút (Có đề và đáp án kèm theo) 2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: Chúng ta đã biết rằng người có nguồn gốc từ động vật thuộc lớp thú, nhưng người đã thoát khỏi động vật và trở thành người thông minh. Qua quá trình tiến hoá, cơ thể người có nhiều biến đổi trong đó có sự biến đổi của hệ cơ xương. Bài hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sự tiến hoá của hệ vận động.

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức:

50

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 1: Sự tiến hoá của bộ xương người so với

I.Sự tiến hoá của bộ xương

bộ xương thú

người so với bộ xương thú :

- PP : quan sát, hoạt động nhóm,…

- KT ; động não, thảo luận nhóm, …

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, yêu khoa học...

- GV treo tranh bộ xương người và tinh tinh, yêu cầu HS quan sát từ H 11.1 đến 11.3 và làm bài tập ở bảng 11.

- Bộ xương người cấu tạo hoàn

- HS quan sát các tranh, so sánh sự khác nhau giữa bộ toàn phù hợp với tư thế đứng xương người và thú.

thẳng và lao động.

- Trao đổi nhóm hoàn thành bảng 11.

- GV treo bảng phụ 11 yêu cầu đại diện các nhóm lên bảng điền.

- Đại diện nhóm trình bày các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét đánh giá, đưa ra đáp án.

Bảng 11- Sự khác nhau giữa bộ xương người và xương thú Các phần so sánh

Bộ xương người

Bộ xương thú

- Tỉ lệ sọ/mặt

- Lớn

- Nhỏ

- Lồi cằm xương mặt

- Phát triển

- Không có

- Cột sống

- Cong ở 4 chỗ

- Cong hình cung

- Lồng ngực

- Nở sang 2 bên

- Nở theo chiều lưng bụng

- Xương chậu

- Nở rộng

- Hẹp

- Xương đùi

- Phát triển, khoẻ

- Bình thường

- Xương bàn chân

- Xương ngón ngắn, bàn chân - Xương ngón dài, bàn chân

- Xương gót

hình vòm.

phảng.

- Lớn, phát triển về phía sau.

- Nhỏ

- Những đặc điểm nào của bộ xương - HS trao đổi nhóm hoàn để nêu được các đặc điểm: người thích nghi với tư thế đứng cột sống, lồng ngực, sự phân hoá tay và chân, đặc thẳng và đi bằng 2 chân ?

điểm về khớp tay và chân.

51

- Yêu cầu HS rút ra kết luận.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 2: Sự tiến hoá của hệ cơ người so với hệ II. Sự tiến hoá của hệ cơ người so cơ thú

với hệ cơ thú :

- PP : nghiên cứu, hoạt động nhóm, …

- KT ; đặt câu hỏi, thảo luận nhóm,…..

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, - Cơ nét mặt biểu hiện tình cảm của yêu khoa học...

con người.

- GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK, quan sát H 11.4,

- Cơ vận động lưỡi phát triển.

trao đổi nhóm để trả lời câu hỏi :

- Cơ tay: phân hoá thành nhiều

- Hệ cơ ở người tiến hoá so với hệ cơ thú như thế nhóm cơ nhỏ phụ trách các phần khác nhau. Tay cử động linh hoạt,

nào ?

- Cá nhân nghiên cứu SGK, quan sát hình vẽ, trao đổi đặc điệt là ngón cái. nhóm để thống nhất ý kiến.

- Cơ chân lớn, khoẻ, có thể gập,

- Đại diện các nhóm trình bày, bổ sung.

duỗi.

- GV nhận xét, đánh giá giúp HS rút ra kết luận.

Định hướng hs năng lực hợp tác

Hoạt động 3: Vệ sinh hệ vận động

III. Vệ sinh hệ vận động :

- PP: Hoạt động nhóm, trực quan,…

- KT: đặt câu hỏi,thảo luận nhóm, động não,…

Để cơ và xương phát triển cân đối

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

cần:

- PC: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, yêu khoa học...

+ Chế độ dinh dưỡng hợp lí: cung cấp đủ chất để xương phát

- Yêu cầu HS quan sát H 11.5, trao đổi nhóm để trả lời triển các câu hỏi:

+ Thường xuyên tiếp xúc với

- Để xương và cơ phát triển cân đối, chúng ta cần ánh nắng:Nhờ vitamin D cơ thể mới chuyển hoá được can xi để tạo

làm gì?

- Để chống cong vẹo cột sống, trong lao động và học xương. + Rèn luyện thân thể :Tăng

tập cần chú ý những điểm gì ?

- Cá nhân quan sát H 11.5

lực co cơ và làm việc dẻo dai,

- Liên hệ thực tế, trao đổi nhóm để trả lời.

xương thêm cứng, phát triển cân

- Đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung.

đối.

52

- GV nhận xét và giúp HS tự rút ra kết luận.

+ Chống cong, vẹo cột sống cần chú ý: - Ngồi học đúng tư thế.

- Lao động vừa sức - Mang vác đều 2 bên. Định hướng HS sống biết bảo vệ bản thân , có trách nhiệm với bản thân .

2.3.Hoạt động luyện tập: - HS làm bài tập trắc nghiệm Khoanh tròn vào dấu “- ” các đặc điểm chỉ có ở người, không có ở động vật.

- Xương sọ lớn hơn xương mặt.

- Cột sống cong hình cung.

- Lồng ngực nở theo chiều lưng – bụng.

- Cơ nét mặt phân hoá.

- Cơ nhai phát triển.

- Khớp cổ tay kém linh động.

- Khớp chậu- đùi có cấu tạo hình cầu, hố khớp sâu.

- Xương bàn chân xếp trên một mặt phẳng.

- Ngón cái nằm đối diện với 4 ngón kia.

2.4.Hoạt động vận dụng: - Áp dụng bản thân ngồi học đúng tư thế, mang vác gánh gồng 2 vai, làm việc vừa phải 2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Học và trả lời câu 1, 2, 3 SGK Tr 39.

- Nhắc HS chuẩn bị thực hành như SGK. , ngày 24 tháng 9 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... .......................................................................................

Tuần 7:

Ngày soạn : 23 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy : 01 tháng 10 năm 2019

53

Tiết 12 – Bài THỰC HÀNH TẬP SƠ CỨU VÀ BĂNG BÓ CHO NGƯỜI GÃY XƯƠNG BÁO CÁO VÀ CHẤM KẾT QUẢ TRẢ NGHIỆM SÁNG TẠO I. MỤC TIÊU : 1. Kiến thức: - Trình bày được những nguyên nhân dẫn đến gãy xương.

- HS Củng cố kiến thức về tính chất , thành phần hoá học của xương , phương pháp cấp cứu khi bị gẫy xương .

-HS Biết cách băng cố định xương xẳng tay .

2. Kĩ năng:- HS biết cách sơ cứu khi gặp người gãy xương.

- Biết băng cố định xương bị gãy, cụ thể xương cẳng tay, cẳng chân.

-Tiến hành được các thí nghiệm về xương để phát hiện được thành phần hóa học và tính chất của xương.

- Biết được nguyên nhân và biện pháp phòng chống bệnh còi xương ở lứa tuổi thiếu niên, giải thích được các hiện tượng trong thực tế.

3. Thái độ: - Nghiêm túc khi làm thực hành, có ý thức tìm tòi học hỏi.

- Xây dựng sản phẩm tuyên truyền về phòng chống còi xương cho lứa tuổi thiếu niên.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: Tự nghiên cứu, tự tin,có trách nhiệm với bản thân,gia đình, xã hội ,yêu thích bộ môn.

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ: 1. GV - Phương tiện: Tranh vẽ h 12.1 đến 12.4.

- Băng hình sơ cứu và băng bó cố định khi gãy xương (nếu có).

2. HS: + Đọc trước bài. + Mỗi nhóm: 2 nẹp tre (nẹp gỗ) bào nhẵn dài 30-40 cm, rộng: 4-5 cm, dày 0,6-1 cm, + 4 cuộn băng y tế dài 2m (cuộn vải), + 4 miếng vải sạch kích thích 20x40 cm hoặc gạc y tế.

54

III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- Kĩ thuật dạy học: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh 2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: GV có thể giới thiệu 1 vài số liệu về tai nạn giao thông hoặc tai nạn lao động làm gãy xương ở địa phương, dẫn dắt tới yêu cầu bài thực hành đối với học sinh.

2.2. Hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Nguyên nhân gãy xương

I: Nguyên nhân gãy xương

- PP: Hoạt động nhóm, trực quan,…

- KT: Đặt câu hỏi,thảo luận nhóm, động não,…

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, + Do va đập mạnh xảy ra khi bị yêu khoa học...

ngã, tai nạn giao thông...

- Yêu cầu HS thảo luận nhóm trả lời câu hỏi :

+ Tuổi càng cao, nguy cơ gãy

- Nguyên nhân nào dẫn đến gãy xương ?

xương càng tăng vì tỉ lệ chất cốt

- Vì sao nói khả năng gãy xương liên quan đến lứa giao (đảm bảo tính đàn hồi) và chất vô cơ (đảm bảo tính rắn chắc) thay

tuổi ?

- Để bảo vệ xương khi tham gia giao thông, em cần đổi theo hướng tăng dần chất vô cơ.

Tuy vậy trẻ em cũng rất hay bị gãy

chú ý đến điểm gì ?

- Gặp người bị tai nạn giao thông chúng ta có nên nắn xương do... + Thực hiện đúng luật giao thông.

chỗ xương gãy không ? Vì sao ?

- HS trao đổi nhóm và đạ diện báo cáo kết quả, nhóm + Không, vì có thể làm cho đầu khác nhận xét, bổ sung.

xương gãy đụng chạm vào mạch

- GV nhận xét và giúp HS rút ra kết luận.

máu và dây thần kinh, có thể làm

Hoạt động 2: Tập sơ cứu và băng bó

rách cơ và da.

- PP: Hoạt động nhóm, trực quan,…

II: Tập sơ cứu và băng bó

55

- KT: Đặt câu hỏi,thảo luận nhóm, động não,…

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, yêu khoa học...

- GV có thể sử dụng băng hình hoặc nhóm HS làm mẫu hoặc cũng có thể dùng tranh H 12.1 => h 12.4 giới thiệu phương pháp sơ cứu và phương pháp băng Phương pháp sơ cứu : cố định.

- Đặt nẹp tre, gỗ vào chỗ xương

- Các nhóm HS theo dõi để nắm được các thao tác.

gãy.

- Yêu cầu các nhóm tiến hành tập băng bó.

- Lót vải mềm, gấp dày vào chỗ đầu

- Từng nhóm tiến hành làm:

xương.

Mỗi em tập băng bó cho bạn (giả định gãy xương cẳng - Buộc định vị 2 chỗ đầu nẹp và 2 tay, cẳng chân).

bên chỗ xương gãy.

- GV quan sát các nhóm tiến hành tập băng bó.

* Băng bó cố định

- GV quan sát, uốn nắn, giúp đỡ nhất là nhóm yếu.

- Với xương cẳng tay : dùng băng

- Gọi đại diện từng nhóm lên kiểm tra.

quấn chặt từ trong ra cổ tay, sau

- Các nhóm phải trình bày được:

dây đeo vòng tay vào cổ.

+ Thao tác băng bó.

- Với xương chân: băng từ cổ chân

+ Sản phẩm làm được.

vào. Nếu là xương đùi thì dùng nẹp

- Em cần làm gì khi tham gia giao thông, lao động, vui tre dài từ sườn đến gót chân và chơi để tránh cho mình và người khác không bị gãy buộc cố định ở phần thân. xương ?

- Đảm bảo an toàn giao thông, tránh đùa nghịch vật nhau dẫm chân lên nhau.

BÁO CÁO VÀ CHẤM KẾT QUẢ TRẢ NGHIỆM SÁNG TẠO CHỦ ĐỀ: PHÒNG CHỐNG CÒI XƯƠNG Ở TUỔI THIẾU NIÊN I. Thời gian thực hiện: Bắt đầu từ cuối bài 7: Bộ xương và kết thúc khi dạy tiết 10 II. Thiết bị và vật tư: Xương đùi ếch, cốc thủy tinh, giấm ăn…

III. Hình thức hoạt động: Làm việc theo nhóm từ 3- 5 người IV.Tiến hành hoạt động:

56

Hoạt động 1: Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm kiếm thông tin. a. Chia nhóm HS : Tìm kiếm thông tin từ SGK bài 8: Cấu tạo và tính chất của xương.

Từng cá nhân trong nhóm tập trung đọc sách để thu nhận các thông tin sau: Kết luận1:về cấu tạo và chức năng của xương dài: Cấu tạo

Chức năng

* Đầu xương :

- Giảm ma sát trong khớp xương.

- Hai đấu là mô xương xốp có các nan - Phân tán lực tác dụng xương.

- Tạo các ô chứa tuỷ đỏ của xương.

- Bọc hai đầu là lớp sụn.

- Giúp xương phát triển to về bề ngang. * Thân xương: Gồm 3 phần :

- Chịu lực đảm bảo vững chắc.

- Màng xương, mô xương cứng , khoang - Chứa tuỷ đỏ ở trẻ em, sinh hồng cầu, chứa xương.

tuỷ vàng ở người lớn Kết luận 2: về cấu tạo của xương ngắn và xương dẹt :

- Không có cấu tạo hình ống.

- Bên ngoài là mô xương cứng.

- Bên trong lớp mô xương cứng là mô xương xốp gồm nhiều nan xương và hốc trống nhỏ.

Kết luận 3; - Xương to ra là nhờ các tế bào màng xương phân hoá tạo tế bào mới đẩy vào trong và hoá xương.

- Xương dài ra là nhờ sụn tăng trưởng.

Kết luận 4: - Xương được cấu tạo từ các chát hữu cơ gọi là chất cốt giao.

- Các chất khoáng chủ yếu là can xi. b.Hướng dẫn học sinh về nhà tìm thông tin từ các nguồn khác: Thảo luận nhóm về nguyên nhân gây còi xương ở lứa tuổi 12-16, thống nhất lựa chọn từ khóa để tìm kiếm sâu hơn, rộng hơn những thông tin về xương trên mạng internet và phân công thành viên tìm kiếm.

Hoạt động 2(Học sinh làm ở nhà):Tiến hành thí nghiệm theo nhóm.5-6 HS 1 nhóm ,mỗi nhóm làm cả 3 TN - HS tiến hành các thí nghiệm 1,2,3 ở trang 45,46 sách hoạt động trải nghiệm ST lớp 8.

Thí nghiệm 1 : độ mềm dẻo của xương.

Thí nghiệm 2: Độ giòn của xương

57

Thí nghiệm 3: Khả năng chịu lực của xương.( thay axit HCL bằng giấm cho an toàn ).

Các TN ở SGK bài 8 GV gợi ý : 1. sau khi ngâm xương vào giấm thì tính chất của xương thay đổi như thế nào? So với trước khi ngâm. Giải thích ?

2. Vật chất bị cháy thành ngọn lửa khi đốt xương là vật chất gì ?sau khi đốt xương thì tính chất của xương thay đổi ntn ? . so với trước khi đốt . giải thích?

3. Sức bền của xương sau các TN có thay đổi không? Giải thích ?

GV yêu cầu HS vẽ sơ đồ tư duy về các thông tin thu được có hình ảnh minh họa Sơ đồ cần đầy đủ các nội dung sau: ( cấu tạo của xương, vai trò của xương đối với cơ thể , thành phần của xương, tính chất của xương , các yếu tố ảnh hưởng như dinh dưỡng… đến cấu tạo và tính chất của xương.

Những biện pháp để có một bộ xương khỏe mạnh .

Hoạt động 3 (Học sinh làm ở nhà): Xử lý thông tin và xây dựng sản phẩm để tuyên truyền.

- HS thống nhất thông tin thu thập được từ đó sơ đồ hóa thông tin về xương(Tham khảo sơ đồ trang 47 sách hoạt động trải nghiệm sáng tạo lớp 8).

- HS lựa chọn loại hình sản phẩm tuyên truyền trên giấy Ao hoặc trình bày trên PowerPoin hoặc videoclip.

-GVCN hỗ trợ cho nhóm hs của lớp để hoàn thành sản phẩm.

HS tuyên truyền về chủ đề phòng chống bệnh còi xương ở lứa tuổi 12- 16 , các nhóm tự xây dựng ý tưởng và thiết kế ý tưởng tuyên truyền ( các nhóm nên làm khác nhau để sinh động ).

GV nhắc nhở HS về nhà làm cẩn thận , an toàn ,làm xong sẽ báo cáo trước cả lớp cả cơ sở lý thuyết và quá trình thực hiện TN về thành phần hóa học và tính chất của xương.

2.3. Hoạt động luyện tập: - GV nhận xét chung giờ thực hành về ưu, nhược điểm.

- Cho điểm nhóm làm tốt : Nhắc nhở nhóm làm chưa đạt yêu cầu.

2.4. Hoạt động vận dụng: - Viết báo cáo tường trình sơ cứu và băng bó khi gãy xương cẳng tay.

- Mỗi cá nhân học sinh tự băng bó được khi gặp người gãy xương tay, chân.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: Lấy số liệu thực tế hàng năm về số người bị tai nạn gãy xương.

58

- Có thể tập làm ở nhà để quen các thao tác nhằm giúp đỡ bạn và những người xung quanh.

- Tìm hiểu về máu qua mạng , hoặc hỏi người thân quen, đọc trước bài 13

Ngày soạn : 24 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy : 02 tháng 10 năm 2019 Chương III- Tuần hoàn Tiết 13 – Bài 13 MÁU VÀ MÔI TRƯỜNG TRONG CƠ THỂ I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức:- HS phân biệt được các thành phần cấu tạo của máu.

- HS xác định các chức năng mà máu đảm nhiệm liên quan đến các thành phần cấu tạo. Sự tạo thành nước mô từ máu và chức năng của nước mô. Máu cùng nước mô tạo thành môi trường trong cơ thể.

2. Kỹ năng: Rèn HS biết cách xử lý chống đông máu 3. Thái độ: GD lòng say mê yêu thích môn học,bảo vệ chống mất máu, bảo vệ bản thân.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: Tự nghiên cứu, tự tin,có trách nhiệm với bản thân,gia đình, xã hội ,yêu thích bộ môn.

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ:

59

1. GV - Phương tiện: Tranh phóng to H 13.1 ; 13.2.

2. HS: Đọc trước bài III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - PPDH: Nghiên cứu, trực quan, hoạt động nhóm…

- Kĩ thuật dạy học: Thảo luận nhóm, đặt câu hỏi, KT động não, …, trình bày 1 phút IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh 2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: - Em đã nhìn thấy máu chưa? Máu có đặc điểm gì?

- Theo em máu có vai trò gì đối với cơ thể sống?

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt I. Máu :

Hoạt động 1: Máu - PP : Hoạt động nhóm, nghiên cứu,,…

- KT : Thảo luận nhóm, đặt câu hỏi, động não, trình bày 1 phút - NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm,

1. Thành phần cấu tạo của

yêu khoa học...

máu :

- Yêu cầu HS đọc thông tin SGK, quan sát H 13.1 và trả lời câu hỏi: - Máu gồm những thành phần nào?

- Có những loại tế bào máu nào?

- Yêu cầu HS hoàn thành bài tập điền từ SGK - HS nghiên cứu SGK và tranh, sau đó nêu được kết - Máu gồm: luận.

+ Huyết tương 55%.

1- Huyết tương

+ Tế bào máu:

2- Hồng cầu

- 45% gồm hồng cầu

3- Tiểu cầu

- Bạch cầu: Gồm 5 loại,

60

- GV giới thiệu các loại bạch cầu (5 loại): Màu sắc của - Tiểu cầu. bạch cầu và tiểu cầu trong H 13.1 là so nhuộm màu.

Thực tế chúng gần như trong suốt.Chức năng của bạch cầu là tham gia bảo vệ cơ thể.

- Tiểu cầu là thành phần chính tham gia đông máu

2. Tìm hiểu chức năng của

- Yêu cầu HS nghiên cứu bảng 13 và trả lời câu hỏi:

huyết tương và hồng cầu:

- Huyết tương gồm những thành phần nào?

- HS dựa vào bảng 13 để trả lời : Sau đó rút ra kết luận.

- Yêu cầu HS thảo luận nhóm để trả lời các câu hỏi phần SGK - Khi cơ thể mất nước nhiều (70-80%) do tiêu chảy, lao động nặng ra nhiều mồ hôi... máu có thể lưu thông dễ dàng trong mạch nữa không? Chức năng -Trong huyết tương có nước (90%), các chất dinh dưỡng,

của nước đối với máu?

- Thành phần chất trong huyết tương gợi ý gì về chức hoocmon,

kháng

thể,

muối

năng của nó?

khoáng, các chất thải...

- HS trao đổi nhóm, bổ sung và nêu được :

- Huyết tương có chức năng:

+ Cơ thể mất nước, máu sẽ đặc lại, khó lưu thông.

+ Duy trì máu ở thể lỏng để

- GV yêu cầu HS tìm hiểu thông tin SGK, thảo luận lưu thông dễ dàng. + Vận chuyển các chất dinh

nhóm trả lời câu hỏi: - Thành phần của hồng cầu là gì? Nó có đặc tính gì?

dưỡng, các chất cần thiết và các

- Vì sao máu từ phổi về tim rồi tới tế bào có màu đỏ chất thải. tươi còn máu từ các tế bào về tim rồi tới phổi có màu

-Hồng cầu có Hb có khả năng

đỏ thẫm?

kết hợp với O2 và CO2 để vận

- HS thảo luận nhóm và nêu được :

chuyển O2 từ phổi về tim tới tế

+ Hồng cầu có hêmoglôbin có đặc tính kết hợp được với bàovà vận chuyển CO2 từ tế bào đến tim và tới phổi.

oxi và khí cacbonic. + Máu từ phổi về tim mang nhiều O2 nên có màu đỏ tươi. Máu từ các tế bào về tim mang nhiều CO2 nên có màu đỏ thẫm.

II.Môi trường trong cơ thể :

Hoạt động 2 : Môi trường trong cơ thể - PP : nghiên cứu, hoạt động nhóm,..

61

- KT : thảo luận nhóm, đặt câu hỏi, động não - NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, yêu khoa học...

- GV giới thiệu tranh H 13.2 : quan hệ của máu, nước mô, bạch huyết.

- Yêu cầu HS quan sát tranh và thảo luận nhóm, trả lời câu hỏi : - Các tế bào cơ, não... của cơ thể có thể trực tiếp trao đổi chất với môi trường ngoài được không ?

- Sự trao đổi chất của tế bào trong cơ thể với môi - Thành phần :Môi trường bên trường ngoài phải gián tiếp thông qua yếu tố nào ?

trong gồm : Máu, nước mô,

- HS trao đổi nhóm và nêu được :

bạch huyết.

+ Không, vì các tế bào này nằm sâu trong cơ thể, không - Vai trò :Môi trường trong giúp tế bào thường xuyên liên hệ với

thể liên hệ trực tiếp với môi trường ngoài.

+ Sự trao đổi chất của tế bào trong cơ thể với môi môi trường ngoài trong quá trường ngoài gián tiếp qua máu, nước mô và bạch huyết trình trao đổi chất. (môi trường trong cơ thể).

- Vậy môi trường trong gồm những thành phần nào ?

- Môi trường bên trong có vai trò gì ?

- GV giảng giải về mối quan hệ giữa máu, nước mô và bạch huyết.

- HS rút ra kết luận.

2.3. Hoạt động luyện tập: - Điều quan trọng nhất các em được học hôm nay là gì? Theo em vấn đề gì là quan trọng nhất mà chưa được giải đáp?

- Hãy suy nghĩ và viết ra giấy, GV gọi đại diện một số em, mỗi em sẽ có thời gian 1 phút trình bày trước lớp về những điều các em đã được học và những câu hỏi các em muốn được giải đáp.

- Gäi 1 vµi häc sinh ®äc kết luận SGK. Bài tập trắc nghiệm: Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng: Câu 1. Máu gồm các thành phần cấu tạo:

62

a. Tế bào máu: hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu.

b. Nguyên sinh chất, huyết tương.

c. Prôtêin, lipit, muối khoáng.

d. Huyết tương.

e. a và d Câu 2. Vai trò của môi trường trong cơ thể: a. Bao quanh tế bào để bảo vệ tế bào. b. Giúp tế bào trao đổi chất với môi trường ngoài. c. Tạo môi trường lỏng để vận chuyển các chất. d. Giúp tế bào thải các chất thừa trong quá trình sống.

2.4. Hoạt động vận dụng: - Học và trả lời câu 1, 2, 3, 4 SGK. - Mua tiết lợn về tách máu thành 2 phần chính 2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: Đọc mục “Em có biết” Tr- 44.

- Học và trả lời câu 1, 2, 3, 4 SGK. - Hỏi người thân , hoặc tìm hiểu trên Internet trả lời được câu hỏi? Giải thích tại sao các vận động viên trước khi thi đấu có 1 thời gian luyện tập ở vùng núi cao? , ngày 01 tháng 10 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... .......................................................................................

Tuần 8 :

Ngày soạn : 30 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy : 08 tháng 10 năm 2019 Tiết 14 – Bài 14 BẠCH CẦU – MIỄN DỊCH

63

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS trình bày được 3 hàng rào bảo vệ cơ thể khỏi tác nhân gây nhiễm.

- Trình bày được khái niệm miễn dịch.

- Phân biệt được miễn dịch tự nhiên và miễn dịch nhân tạo.

- Có ý thức tiêm phòng bệnh dịch.

2. Kỹ Năng: Rèn kĩ năng hoạt động nhóm, quan sát tranh 3. Thái độ: - HS Có ý thức tiêm phòng bệnh dịch.

- Có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng ,đất nước.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: Tự nghiên cứu, tự tin,có trách nhiệm với bản thân,gia đình, xã hội ,yêu thích bộ môn.

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ: 1. GV - Phương tiện: Tranh phóng to các hình 14.1 đến 14.4 SGK. 2. HS: Đọc trước bài III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- Kĩ thuật dạy học: Kĩ thuật các mảnh ghép, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: + Thành phần cấu tạo của máu? Nêu chức năng của huyết tương và hồng cầu? + Môi trường trong cơ thể gồm những thành phần nào? Chúng có mối quan hệ với nhau như thế nào?

1. Thành phần cấu tạo của máu gồm:

64

+ Huyết tương (55%) Lỏng trong suốt, màu vàng. + Tế bào máu (45%)Đặc đổ thẫm gồm hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu.

2 - Môi trường bên trong gồm ; Máu, nước mô và bạch huyết.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: Khi bị dẫm phải gai, hiện tượng cơ thể sau đó như thế nào?

HS trình bày quá trình từ khi bị gai đâm tới khi khỏi.

GV: Cơ chế của quá trình này là gì?

2. 2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Các hoạt động chủ yếu của bạch

I: Các hoạt động chủ yếu của bạch

cầu

cầu

- PP: nghiên cứu, hoạt động nhóm,...

- KT: động não, đặt câu hỏi, thảo luận nhóm,...

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, yêu khoa học...

Có mấy loại bạch cầu ?

- HS liên hệ đến kiến bài trước và nêu 5 loại bạch cầu - GV giới thiệu 1 số kiến thức về cấu tạo và các - Thành phần cấu tạo : loại bạch cầu : 2 nhóm

Bạch cầu gồm 5 loại :bạch cầu ưa

+ Nhóm 1 :Bạch cầu không hạt, đơn nhân (limpho kiềm, bạch cầu trung tính, bạch cầu ưa bào, bạch cầu mô nô, đại thực bào).

a xít, bạch cầu lim phô và bạch cầu mô

+ Nhóm 2 : Bạch cầu có hạt, đa nhân, đa thuỳ. nô.

Căn cứ vào sự bắt màu người ta chia ra thành : Bạch cầu trung tính, bạchcầu ưa axit, ưa kiềm - Vi khuẩn, virut xâm nhập vào cơ thể, bạch cầu tạo mấy hàng rào bảo vệ ?

- Sự thực bào là gì ?

- HS quan sát kĩ H 14.1 ; 14.3 và 14.4 kết hợp đọc thông tin SGK, trao đổi nhóm để trả lời câu - Khi vi khuẩn, virut xâm nhập vào cơ

65

hỏi của GV.

thể, các bạch cầu bảo vệ cơ thể bằng

+ Khi vi khuẩn, virut xâm nhập vào cơ

cách tạo nên 3 hàng rào bảo vệ :

thể, các bạch cầu tạo 3 hàng rào bảo vệ.

+ Sự thực bào : bạch cầu trung tính và

+ Thực bào là hiện tượng các bạch cầu hình thành bạch cầu mô nô (đại thực bào) bắt và chân giả bắt và nuốt các vi khuẩn vào tế bào rồi nuốt các vi khuẩn, virut vào trong tế tiêu hoá chúng.

bào rồi tiêu hoá chúng.

+ Bạch cầu trung tính và đại thực bào.

+ Limpho B tiết ra kháng thể vô hiệu

- Những loại bạch cầu nào tham gia vào thực hoá kháng nguyên. bào ?

+ Limpho T phá huỷ các tế bào cơ thể

- Yêu cầu HS thảo luận nhóm trả lời câu hỏi :

bị nhiễm vi khuẩn, virut bằng cách tiết

- Tế bào B đã chống lại các kháng nguyên bằng ra các prôtêin đặc hiệu (kháng thể) làm tan màng tế bào bị nhiễm để vô hiệu

cách nào ?

- Thế nào là kháng nguyên, kháng thể ; sự hoá kháng nguyên. tương tác giữa kháng nguyên và kháng thể theo - Lưu ý : bạch cầu ưa axit và ưa kiềm cũng tham gia vào vô hiệu hoá vi

cơ chế nào ?

- Tế bào T đã phá huỷ các tế bào cơ thể nhiễm vi khuẩn, virut nhưng với mức độ ít hơn. khuẩn, virut bằng cách nào ?

- Yêu cầu HS liên hệ thực tế : Giải thích hiện tượng mụn ở tay sưng tấy rồi khỏi ? ?-Hiện tượng nổi hạch khi bị viêm ?

Hoạt động 2: Miễn dịch

II: Miễn dịch

- PP ; nghiên cứu,…

- KT : đặt câu hỏi, động não, trình bày 1 phút,…

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, yêu khoa học...

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK và trả lời câu hỏi : - Miễn dịch là gì ?

- Khái niệm :Miễn dịch là khả năng cơ

- Có mấy loại miễn dịch ?

thể không bị mắc 1 bệnh nào đó mặc

- Cho ví dụ ?

dù sống ở môi trường có vi khuẩn,

66

- HS dựa vào thông tin SGK để trả lời, sau đó rút virut gây bệnh. ra kết luận.

- Phân loại :Có 2 loại miễn dịch : + Miễn dịch tự nhiên : Tự cơ thể có khả năng không mắc 1 số bệnh (miễn dịch bẩm sinh) hoặc sau 1 lần mắc bệnh ấy (miễn dịch tập nhiễm).

- Nêu sự khác nhau của miễn dịch tự nhiên và Ví dụ :Người nào đã từng mắc bệnh miễn dịch nhân tạo ?

sởi thì sau đó sẽ không mắc bệnh đó

- vì sao phải tiêm phòng ?

nữa. + Miễn dịch nhân tạo : do con người

- Hiện nay trẻ em đã được tiêm phòng bệnh tạo ra cho cơ thể bằng tiêm chủng nào ?Hiệu quả ra sao ?e đã được chủng những phòng bệnh hoặc tiêm huyết thanh. loại bệnh nào?

Ví dụ : người nào được tiêm phòng vác

- HS liên hệ thực tế và trả lời.

xin phòng bệnh lao người ấy sẽ có miễn dịch với bệnh lao. Định hướng hs phẩm chất : có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng .

2.3. Hoạt động luyện tập : HS đọc kl sgk Khoanh tròn vào chữ cái đầu câu trả lời đúng : Câu 1 : Hãy chọn 2 loại bạch cầu tham gia vào quá trình thực bào : a. Bạch cầu trung tính. c. Bạch cầu ưa kiềm.

b. Bạch cầu ưa axit. d. Bạch cầu đơn nhân.

e. Limpho bào.

Câu 2 : Hoạt động nào của limpho B. a. Tiết kháng thể vô hiệu hoá kháng nguyên. b. Thực bào bảo vệ cơ thể. c. Tự tiết kháng thể bảo vệ cơ thể.

Câu 3 ; Tế bào limpho T phá huỷ tế bào cơ thể bị nhiễm bệnh bằng cách nào ? a. Tiết men phá huỷ màng. b. Dùng phân tử prôtêin đặc hiệu. c. Dùng chân giả tiêu diệt.

2.4. Hoạt động vận dụng:

67

- Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK. - Biết tự bảo vệ sức khỏe bản thân, gia đìnhvà tuyên truyền cho người xung quanh tiêm phòng để bảo vệ sức khỏe.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Đọc mục “Em có biết” về Hội chứng suy giảm miễn dịch.

- Giải thích các hiện tượng bị nhiễm bệnh thông thường sau một thời gian sẽ khỏi.

- Tìm hiểu gia đình e xem người thân có nhóm máu nào?

Ngày soạn : 01 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy : 09 tháng 10 năm 2019 Tiết 15 – Bài 15 ĐÔNG MÁU VÀ NGUYÊN TẮC TRUYỀN MÁU I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS trình bày được cơ chế đông máu và vai trò của nó trong bảo vệ cơ thể.

- Trình bày được các nguyên tắc truyền máu và cơ sở khoa học của nó.

2. Kỹ năng: - Rèn cho h/s kỹ năng quan sát tranh, hoạt động nhóm.

- Vận dụng lí thuyết giải thích các hiện tượng liên quan đến đông máu trong đời sống.

3. Thái độ: - HS Biết xử lý khi bị chảy máu và giúp đỡ người xung quanh.

- yêu bản thân, gia đình, người xung quanh, nhân ái , khoan dung...

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực:

68

- Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: Tự nghiên cứu, tự tin,có trách nhiệm với bản thân,gia đình, xã hội ,yêu thích bộ môn.

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ: 1. GV - Tranh phóng to các hình 15, băng video hoặc đĩa CD minh hoạ quá trình đông máu.

2. HS đọc trước bài học ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- Kĩ thuât dạy học: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: 1. Khi vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể, bạch cầu đã tạo nên những hàng rào phòng thủ nào để bảo vệ cơ thể.

2. Miễn dịch là gì? Phân biệt các loại miễn dịch? Hỏi thêm câu hỏi 2, 3 SGK. + Khi vi khuẩn, virut xâm nhập vào cơ thể, các bạch cầu tạo 3 hàng rào bảo vệ. + Miễn dịch là khả năng cơ thể không bị mắc 1 số bệnh nào đó dù sống ở môi trường có vi khuẩn, virut gây bệnh. + Có 2 loại miễn dịch 2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: Khả năng bảo vệ cơ thể tránh khỏi các VK, VR xâm nhập vào cơ thể là của tb bạch cầu.

Vậy tb tiểu cầu có vai trò là gì ? Con người có bao nhiêu nhóm máu. Ta cùng vào bài học hôm nay.

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Đông máu

I. Đông Máu

69

- PPDH: dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi - NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, yêu khoa học...

GV : Chia nhóm, chiếu tranh sơ đồ sợi huyết fibrin kết thành mạng lưới giữ chặt hồng cầu, - Đông máu là cơ chế tự bảo vệ của cơ yêu cầu các nhóm quan sát và thảo luận các thể giúp không bị mất máu khi bị thương. câu hỏi.

- Đông máu liên quan đến hoạt động của

? Khi bị đứt tay có hiện tượng gì.

tiểu cầu là chủ yếu.

? Đông máu có ý nghĩa gì trong đời sống.

- Máu không ra khỏi thành mạch là nhờ

? Đông máu có liên quan đến yếu tố nào của búi tơ ôm giữ các tế bào máu làm thành máu.

khối máu đông bịt kín vết rách ở vết

? Máu không chảy ra khỏi thành mạch nữa là thương nhờ đâu.

- Vai trò tiểu cầu :

- HS nghiên cứu thông tin kết hợp với thực tế + Tiểu cầu bám vào vết rách và bám vào trao đổi nhóm thống nhất ý kiến để trả lời

nhau tạo nút bịt kín vết thương.

- GV cho HS liên hệ khi cắt tiết gà vịt, máu + Giải phóng chất giúp hình thành búi tơ đông thành cục.

máu để tạo khối máu đông.

- Vì sao trong mạch máu không đông lại thành cục ?

- Sự đông máu có ý nghĩa gì với sự sống của cơ thể ?

- GV nói thêm ý nghĩa trong y học.

- GV yêu cầu hoàn thành phiếu học tập : - HS hoàn thành PHT theo nhóm: Tìm hiểu về hiện tượng đông máu Tiêu chí

Nội dung

1. Hiện

Khi bị thương đứt mạch máu → máu chảy ra một lúc rồi ngừng nhờ một khối

tượng

máu bịt vết thương

2. Cơ chế

Tế bào máu → Tiểu cầu vỡ Máu

enzim

70

chảy

Tơ máu → giữ các Huyết tương → Chất sinh tơ máu  Ca+ 2

tb máu → KMđ 3 Khái

Đông máu là hiện tượng hình thành khối máu đông hàn kín vết thương

niệm 4. Vai trò

Giúp cơ thể tự bảo vệ chống mất máu khi bị thương

Hoạt động 2: TH Các nhóm máu ở người.

II. Các nguyên tắc truyền máu

- PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề

1. Các nhóm máu ở người.

- KTDH: Kĩ thuật đặt câu hỏi - NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, yêu khoa học GV : Yêu cầu HS cá nhân nghiên cứu thí nghiệm của Cac Lanstaynơ thu nhận kiến thức và trả lời câu

- Hồng cầu có 2 loại kháng nguyên A

hỏi.

và B.

- Hồng cầu người có loại kháng nguyên nào ?

- Huyết tương có 2 loại kháng thể :

- Huyết tương máu của người nhận có loại kháng

anpha và bêta.

thể nào ?

- Nếu A gặp α ; B gặp β sẽ gây kết

- Chúng có gây kết dính hồng cầu máu người hay

dính hồng cầu.

không ?

- Có 4 nhóm máu ở người : A, B, O,

HS : Trao đổi thống nhất ý kiến đúng và trả lời.

AB.

GV : Đưa bảng các nhóm máu và tranh kết quả thí nghiệm HS : Quan sát bảng và tranh trả lời câu hỏi.Em hãy cho biết nhóm máu nào truyền được cho nhóm máu nào ? vì sao ?

Hoàn thành bài tập : Mối quan hệ cho và nhận giữa các nhóm máu.

2 HS lên bảng viết sơ đồ : Mối quan hệ cho và nhận giữa các nhóm máu.

GV : nhận xét, đánh giá phần trả lời của HS chốt kiến thức.

Hoạt động 3: Tìm hiểu các nguyên tác truyền máu

71

2. Các nguyên tắc truyền máu.

- PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, hoạt động nhóm.

- KTDH: Kĩ thuật đặt câu hỏi, kĩ thuật chia nhóm - NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, yêu khoa học Yêu cầu HS thảo luận trả lời câu hỏi :

Các nguyên tắc cần tuân thủ khi

-Máu có cả kháng nguyên A và B có thể truyền cho truyền máu người có nhóm máu O ? Vì sao ?

- Lựa chọn loại máu truyền cho phù

-Máu không có kháng nguyên A và B có thể truyền hợp, tránh tai biến cho người có nhóm máu O được không ? Vì sao ?

- Kiểm tra mầm bệnh trước khi

- Máu có nhiễm tác nhân gây bệnh (virut viêm gan truyền máu bệnh.

B, virut HIV ...) có thể đem truyền cho người khác không ? Vì sao ?

- Vậy nguyên tắc truyền máu là gì ?

- HS vận dụng kiến thức ở phần 1 để trả lời câu hỏi : + Không, vì sẽ bị kết dính hồng cầu. + Có, vì không gây kết dính hồng cầu.

- Lưu ý HS : Trong thực tế truyền máu, người ta chỉ chú ý đến kháng nguyên trong hồng cầu người cho có bị kết dính trong mạch máu người nhận không mà không chú ý đến huyết tương người cho.

2.3. Hoạt động luyện tập: - Điều quan trọng nhất các em được học hôm nay là gì? Theo em vấn đề gì là quan trọng nhất mà chưa được giải đáp?

- Hãy suy nghĩ và viết ra giấy, GV gọi đại diện một số em, mỗi em sẽ có thời gian 1 phút trình bày trước lớp về những điều các em đã được học và những câu hỏi các em muốn được giải đáp.

Khoanh tròn vào chữ cái đầu câu trả lời đúng : Câu 1 : Tế bào máu nào tham gia vào quá trình đông máu : a. Hồng cầu

b. Bạch cầu

c. Tiểu cầu

b. Huyết tương

c. Bạch cầu

Câu 2 : Máu không đông được là do : a. Tơ máu

Câu 3 : Người có nhóm máu AB không truyền cho nhóm máu O, A, B vì :

72

a. Nhóm máu AB hồng cầu có cả A và B. b. Nhóm máu AB huyết tương không có anpha và bêta. c. Nhóm máu AB ít người có.

2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu hỏi SGK và SBT. - Đọc mục “Em có biết” trang 50.

- Trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK- Tr 50.

- Biết xử lí khi bị chảy máu, biết mình thuộc nhóm máu nào bằng việc đi xét nghiệm máu 2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Giải thích tại sao máu trong mạch lại không đông.

- Ôn lại kiến hệ tuần hoàn ở lớp thú - Đọc trước bài tiếp.

- Tìm hiểu trên mạng về hệ tuần hoàn máu. , ngày 08 tháng 10 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... ...................................................................................... ....................................................................................... ...................................................................................... .......................................................................................

Tuần 9 :

Ngày soạn : 07 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy : 15 tháng 10 năm 2019 Tiết 16 – Bài 16

73

TUẦN HOÀN MÁU VÀ LƯU THÔNG BẠCH HUYẾT I. MỤC TIÊU : 1. Kiến thức : HS trình bày được sơ đồ vận chuyển máu và bạch huyết trong cơ thể.

2. Kỹ năng : - Quan sát tranh hình phát hiện kiến thức.

-Vẽ sơ đồ tuần hoàn máu 3. Thái độ : - Giáo dục HS ý thức bảo vệ tim,tránh tác động mạnh vào tim.

- Có trách nhiệm với bản thân, yêu bản thân, và những người xung quanh 4. Năng lực, phẩm chất : 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: Tự tin , có trách nhiệm với bản thân, biết bảo vệ trái tim của mình và của người khác,...

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ: 1. GV - Tranh phóng to các hình 16.1; 16.2.

- Mô hình động cấu tạo hệ tuần hoàn ở người, băng đĩa nếu có.

2. HS đọc trước bài học ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- Kĩ thuât dạy học: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: 1. Vẽ sơ đồ cơ chế đông máu ? Sự đông máu có ý nghĩa gì đối với cơ thể ?

2. Nguyên tắc truyền máu là gì ?

- Giúp cơ thể tự bảo vệ chống mất máu khi bị thương - Các nguyên tắc cần tuân thủ khi truyền máu - Lựa chọn loại máu truyền cho phù hợp, tránh tai biến - Kiểm tra mầm bệnh trước khi truyền máu bệnh.

74

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: Hệ tuần hoàn của người có cấu tạo như thế nào? Gồm mấy vòng tuần hoàn? Ta cùng vào bài học hôm nay.

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Hệ tuần hoàn máu

I. Hệ tuần hoàn máu

- PPDH: dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi - NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, yêu khoa học

- Hệ tuần hoàn gồm máu, tim và hệ

GV : Đưa tranh Sơ đồ cấu tạo hệ tuần hoàn. Yêu mạch tạo thành vòng tuần hoàn. cầu HS quan sát tranh H 16.1 và trả lời câu hỏi : + Tim 4 ngăn (2 tâm nhĩ, 2 tâm thất), Em hãy mô tả đường đi của vòng tuần hoàn lớn nửa phải máu đỏ thẫm, nửa trái máu đỏ và vòng tuần hoàn nhỏ ?

tươi. Tim co bóp tạo lực đẩy máu lưu

HS : tự nghiên cứu hình, trao đổi nhóm thống thông trong hệ mạch. nhất ý kiến, đại diện nhóm trình bày.

+ Hệ mạch : dẫn máu từ tim tới các tế

Hệ tuần hoàn máu gồm những cơ quan nào ? bào và ngược lại.

Tim người có mấy ngăn ? Màu sắc các ngăn tim Động mạch : dẫn máu từ tim đến cơ cho biết điều gì ?

quan.

HS suy nghĩ trả lời, HS khác nhận xét và bổ Tĩnh mạch : dẫn máu từ cơ quan đến sung.

tim.

Vai trò của tim và hệ mạch trong sự tuần hoàn Mao mạch : Nối động mạch và tĩnh máu ?

mạch (đường kính mao mạch nhỏ).

Nhận xét về vai trò của hệ tuần hoàn máu.

- Vòng tuần hoàn nhỏ : từ tâm thất phải

HS cá nhân suy nghĩ, thảo luận nhóm đại diện đến phổi (trao đổi khí O2, CO2) tới tâm nhóm trình bày kết quả, bằng cách chỉ và thuyết nhĩ trái. minh trên tranh.

- Vòng tuần hoàn lớn : từ tâm thất trái

Các nhóm theo dõi nhận xét bổ sung. HS tự rút ra tới cơ quan (trao đổi chất) tới tâm nhĩ KL

phải.

Hoạt động 2: Lưu thông bạch huyết

- Vai trò của hệ tuần hoàn máu : lưu

75

- PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề

chuyển máu trong toàn cơ thể.

- KTDH: Kĩ thuật đặt câu hỏi

II. Lưu thông bạch huyết

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, yêu khoa học GV: Treo tranh h16.2 giới thiệu về hệ bạch huyết 1. Cấu tạo hệ bạch huyết để HS nắm được một cách khái quát hệ bạch - Mao mạch bạch huyết huyết. Đặt câu hỏi:

- Mạch bạch huyết, tĩnh mạch máu

Hãy nêu cấu tạo hệ bạch huyết?

- Hạch bạch huyết

HS: Cá nhân quan sát, kể tên các thành phần của - Ống bạch huyết tạo thành 2 phân hệ hệ bạch huyết, phát biểu, HS khác nhận xét.

Phân hệ lớn và phân hệ nhỏ.

GV: Giảng giải thêm: Hạch bạch huyết như một 2. Vai trò của hệ bạch huyết máy lọc, khi bạch huyết chảy qua các vật lạ lọt cùng với hệ tuần hoàn máu thực hiện vào cơ thể được giữ lại. Hạch thường tập trung ở luân chuyển môi trường trong cơ thể và cửa vào các tạng, các vùng khớp.

tham gia bảo vệ cơ thể.

GV: yêu cầu HS quan sát trả lời câu hỏi.

3. Tuần hoàn bạch huyết

Mô tả đường đi của bạch huyết trong phân hệ + Phân hệ nhỏ : thu bạch huyết ở nửa lớn và phân hệ nhỏ ?

trên bên phải cơ thể.

- Hệ bạch huyết có vai trò gì ?

+ Phân hệ lớn : thu bạch huyết ở phần

HS trao đổi hoàn thành câu hỏi

còn lại của cơ thể.

2.3. Hoạt động luyện tập: - GV nhắc lại toàn bộ kiến thức Khoanh tròn vào chữ cái đầu câu trả lời đúng : Câu 1 : Hệ tuần hoàn gồm : a. Động mạch, tĩnh mạch và tim. b. Tâm nhĩ, tâm thất, động mạch, tĩnh mạch. c. Tim và hệ mạch.

Câu 2 : Máu lưu chuyển trong cơ thể là do : a. Tim co bóp đẩy máu vào hệ mạch.

b. Hệ mạch dẫn máu đi khắp cơ thể.

c. Cơ thể luôn cần chất dinh dưỡng.

d. Chỉ a và b.

e. Cả a, b, c.

Câu 3 : Điểm xuất phát của hệ bạch huyết là : a. Mao mạch bạch huyết

76

b. Các cơ quan trong cơ thể c. Mao mạch bạch huyết ở các cơ quan trong cơ thể.

2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu hỏi SGK và SBT. - Học bài và trả lời câu hỏi SGK. Kẻ bảng 17.1 vào vở.

- Đọc mục “Em có biết” trang.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Đọc trước bài tiếp.

- Ôn tập lại cấu tạo của tim và mạch ở động vật

Ngày soạn : 08 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy: 16 tháng 10 năm 2019 Tiết 17 – Bài 17 TIM VÀ MẠCH MÁU I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS xác định trên tranh hay mô hình cấu tạo ngoài và trong của tim.

- Phân biệt được các loại mạch mạch máu.

- Trình bày được đặc điểm của các pha trong chu kì co giãn tim.

2. Kỹ năng: Rèn kĩ năng tư duy, dự đoán, tổng hợp kiến thức.

3. Thái độ: Có ý thức rèn luyện cơ thể, bảo vệ trái tim khoẻ mạnh.

4. Năng lực, phẩm chất 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: Tự tin , có trách nhiệm với bản thân, biết bảo vệ trái tim của mình và của người khác,...

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ: 1. GV Tranh phóng to các hình 17.1; 17.2.

77

Mô hình cấu tạo tim người.

Bảng phụ: kẻ sẵn bảng 17.1 2. HS đọc trước bài học ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: + Hệ tuần hoàn máu gồm những thành phần cấu tạo nào? Vai trò của tim trong hệ tuần hoàn máu. + Hệ tuần hoàn bạch huyết gồm những thành phần cấu tạo nào? Vai trò?

- Hệ tuần hoàn máu gồm : tim và các hệ mạch tạo thành vòng tuần hoàn.

- Vai trò của tim và hệ mạch : + Tim co bóp tạo lực đẩy máu lưu thông trong hệ mạch. + Hệ mạch : dẫn máu từ trong tới các tế bào, tới tim.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: - Từ phần kiểm tra bài cũ về vai trò của tim và hệ mạch. Tim và hệ mạch có cấu tạo như thế nào? Ta cùng vào bài học hôm nay.

2. 2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Cấu tạo tim

I. Cấu tạo tim

- PP : thảo luận nhóm, nghiên cứu, quan sát …

1. Vị trí

- KT : đặt câu hỏi, hỏi chuyên gia , động não ,...

NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, yêu khoa học GV yêu cầu HS nghiên cứu H 17.1 SGK kết hợp với Nằm trong khoang ngực hơi lệch về kiến thức đã học trả lời câu hỏi :

bên trái, từ xương sườn 2 đến xương

- Xác định vị trí của tim ?

sườn 4, nằm gọn giữa 2 lá phổi

HS : nghiên cứu tranh, XĐ vị trí của tim.

2. Cấu tạo tim

78

GV treo tranh về cơ tim.

+ Cấu tạo ngoài : Tim hình chóp

- Cơ tim có cấu tạo như thế nào?

- Màng tim : bao bọc bên ngoài tim

- Hoạt động của cơ tim có giống cơ vân không?

gồm 2 lớp (mô liên kết), mặt trong tiết

HS quan sát tranh, thảo luận nhóm trả lời.

dịch giúp tim co bóp dễ dàng.

GV treo tranh về cấu tạo ngoài của tim, yêu cầu hs - Tâm thất lớn → đỉnh tim thảo luận nhóm và điền chú thích vào tranh.

- Động mạch thông với tâm thất, tĩnh

HS thảo luận nhóm điền vào chú thích. Đại diện mạch thông với tâm nhĩ nhóm báo cáo kết quả.

- Tim gồm 4 ngăn.

GV treo tranh về cấu tạo trong của tim, yêu cầu hs Tâm thất phải : Đẩy máu vào động thảo luận nhóm. Hãy kể tên mạch máu nối với các mạch phổi → Vòng tuần hoàn nhỏ ngăn tim

Tâm thất trái : Đẩy máu vào động

- 1 HS lên trình bày trên tranh và mô hình.

mạch chủ

- GV bổ sung cấu tạo màng tim.

Tâm nhĩ phải : Nhận máu từ tĩnh mạch

→ Vòng tuần hoàn lớn

- Cho HS quan sát H 16.1 hoặc mô hình cấu tạo chủ đẩy máu tới tâm thất phải trong của tim để

Tâm nhĩ trái : Nhận máu từ tĩnh mạch

+ Xác định các ngăn tim

phổi đẩy máu tới tâm thất trái

- Dựa vào kiến thức cũ và quan sát H 16.1 + H 17.1 + Cấu tạo trong điền vào bảng 17.1 ?

- Tim có 4 ngăn

- Quan sát H 16.1 + 17.1 ; trao đổi nhóm để hoàn - Thành cơ tâm thất dày hơn cơ tâm thành bảng. Đại diện nhóm trình bày.

nhĩ.

- Các nhóm khác nhận xét.

Cơ tâm thất trái dày hơn cơ tâm thất

- GV treo bảng 17.1 kẻ sẵn để HS lên bảng hoàn phải. thành.

- Giữa tâm nhĩ và tâm thất có van nhĩ

- GV cho HS quan sát mô hình cấu tạo trong của thất. Giữa tâm thất và động mạch có tim để kiểm chứng.

van thất động (van tổ chim) giúp máu

-Hướng dẫn HS căn cứ vào chiều dài quãng đường lưu thông theo một chiều. mà máu bơm qua, dự đoán ngăn tim nào có thành cơ tim dày nhất và ngăn nào có thành cơ mỏng nhất.

- HS dự đoán, thống nhất đáp án.

- HS trình bày, các nhóm khác bổ sung.

- Rút ra kết luận.

- GV cho HS quan sát mô hình cấu tạo trong của tim để kiểm chứng xem dự đoán của mình đúng hay

79

sai.

- GV cho HS quan sát các van tim.

- HS quan sát. Đáp án bảng 17.1 ; Nơi máu được bơm tới từ các ngăn tim Các ngăn tim co

Nơi máu được bơm tới

Tâm nhĩ trái co

Tâm thất trái

Tâm nhĩ phải co

Tâm thất phải

Tâm thất trái co

Vòng tuân hoàn lớn

Tâm thất phải co

Vòng tuần hoàn nhỏ

Hoạt động 2: Cấu tạo mạch máu

II. Cấu tạo mạch máu

- PP; hoạt động nhóm, nghiên cứu ,...

- KT; đặt câu hỏi, động não ,thảo luận nhóm,.

NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, yêu khoa học - Yêu cầu HS quan sát H 17.2 và cho biết : - Có những loại mạch máu nào ?

- So sánh và chỉ ra sự khác biệt giữa các loại - Có 3 loại mạch máu là : động mạch, tĩnh mạch máu. Giải thích sự khác nhau đó ?

mạch và mao mạch.

- Mỗi HS thu nhận thông tin qua H 17.2 SGK để trả lời câu hỏi : - Hoàn thành phiếu học tập.

- GV cho HS đối chiếu kết quả với H 17.2 để hoàn thành kết quả đúng vào bảng.

- Đại diện nhóm báo cáo kết quả, điền vào bảng.

- Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- Sự khác biệt giữa các loại mạch : Các loại

Sự khác biệt về cấu tạo

Giải thích

mạch Động mạch

- Thành có 3 lớp với lớp mô liên kết và - Thích hợp với chức năng dẫn máu lớp cơ trơn dày hơn của tĩnh mạch.

từ tim tới các cơ quan với vận tốc

- Lòng hẹp hơn tĩnh mạch.

cao, áp lực lớn.

80

Tĩnh mạch

- Thành có 3 lớp nhưng lớp mô liên kết - Thích hợp với chức năng dẫn máu và lớp cơ trơn mỏng hơn của động từ khắp các tế bào cơ thể về tim với mạch.

vận tốc và áp lực nhỏ.

- Lòng rộng hơn của động mạch.

- Có van 1 chiều ở những nơi máu chảy ngược chiều trọng lực.

Mao mạch

- Nhỏ và phân nhánh nhiều.

- Thích hợp với chức năng toả rộng

- Thành mỏng, chỉ gồm một lớp biểu tới từng tế bào của các mô, tạo điều bì.

kiện cho sự trao đổi chất với các tế

- Lòng hẹp.

bào.

Hoạt động 3: Chu kì co dãn của tim

III. Chu kì co dãn của tim

- PP : nghiên cứu,…

- KT : đặt câu hỏi, trình bày 1 phút,..

NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, yêu khoa học GV yêu cầu HS quan sát H 17.3 SGK và trả - Chu kì co dãn tim gồm 3 pha, kéo dài 0,8 s lời câu hỏi :

+ Pha co tâm nhĩ : (co 0,1s, nghỉ 0,7s) máu

- Mỗi chu kì co dãn của tim kéo dài bao từ tâm nhĩ → tâm thất nhiêu giây ? Gồm mấy pha ?

+ Pha co tâm thất : (co 0,3s, nghỉ 0,5s) máu

- Thời gian làm việc là bao nhiêu giây ? Nghỉ từ tâm thất → đến động mạch chủ . bao nhiêu giây ?

+ Pha dãn chung :(tim nghỉ 0,4s) máu tự

- Tim nghỉ ngơi hoàn toàn bao nhiêu giây ?

động được hút từ tâm nhĩ xuống tâm thất.

- Cá nhân HS nghiên cứu H 17.3, trao đổi - 1 phút diễn ra 75 chu kì co dãn tim (nhịp nhóm thống nhất câu trả lời.

tim).

- Thử tính xem mỗi phút diễn ra bao nhiêu chu kì co dãn tim ?

- Đại diện nhóm trình bày, nhận xét, bổ sung.

2.3. Hoạt động luyện tập: - GV nhắc lại toàn bộ kiến thức - HS đọc kết luận SGK. GV dùng H 17.4 yêu cầu HS điền chú thích.

2.4. Hoạt động vận dụng:

81

- Học bài và trả lời câu hỏi SGK và SBT. - Đọc mục “Em có biết” trang.

- Kẻ bảng 17.1 vào vở.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Đọc trước bài tiếp.

- Đọc trước bài 18 , ngày 15 tháng 10 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... ...................................................................................... ....................................................................................... ......................................................................................

Tuầ 10

Ngày soạn : 14 tháng 10 năm 2019

82

Ngày dạy : 22 tháng 10 năm 2019 Tiết 18 - Bài 18 VẬN CHUYỂN MÁU QUA HỆ MẠCH VỆ SINH HỆ TUẦN HOÀN I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS trình bày được cơ chế vận chuyển máu qua hệ mạch.

- Chỉ ra được các tác nhân gây hại cũng như các biện pháp phòng tránh và rèn luyện hệ tim mạch.

2. Kỹ năng: Thu thập thông tin từ tranh hình, tư duy khái quát hoá 3. Thái độ: Có ý thức phòng tránh các tác nhân gây hại và ý thức rèn luyện hệ tim mạch.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực thể chất, năng lực hợp tác, năng lực giao tiếp.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất: Yêu bản thân, có trách nhiệm với vản thân...

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ: 1. GV Tranh phóng to các hình 18.1; 18.2.

Băng hình về các hoạt động trên (nếu có).

2. HS đọc trước bài học ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: Kết hợp trong bài 2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động:

83

Máu lưu chuyển trong hệ mạch, nhưng ở những nơi ngược chiều trọng lực thì mạch máu có cấu tạo như thế nào để máu có thể chảy về tim. Ta cùng vào bài học hôm nay.

2. 2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Sự vận chuyển máu qua hệ mạch I. Sự vận chuyển máu qua hệ mạch - PP : hoạt động nhóm, …

- KT : đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, động não,…

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

- PC: Tự nghiên cứu, trung thực, thích làm thí nghiệm, yêu khoa học...

- GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin , quan sát H 18.1 ; 18.2 SGK, thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi : - Nêu khái niệm huyết áp ?

- Lực chủ yếu giúp máu tuần hoàn liên tục và theo 1 chiều trong hệ mạch được tạo ra từ * Huyết áp : áp lực của máu lên thành

đâu ? Cụ thể như thế nào ?

- Huyết áp trong tĩnh mạch rất nhỏ mà máu mạch. vẫn vận chuyển về tim là nhờ tác động chủ yếu - Lực chủ yếu giúp máu vận chuyển liên tục và theo một chiều nhờ các yếu tố

nào ?

- Cá nhân tự nghiên cứu thông tin, quan sát sau : + Sự phối hợp hoạt động các thành

tranh, thảo luận nhóm, thống nhất câu trả lời.

- Đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác bổ phần cấu tạo (các ngăn tim và van làm cho máu bơm theo 1 chiều từ tâm nhĩ tới

sung.

- GV cho HS quan sát H 18.1 thấy huyết áp có tâm thất, từ tâm thất tới động mạch). trị số giảm dần từ động mạch, tới mao mạch sau

+ Sự chênh lệch huyết áp cũng giúp máu vận chuyển trong mạch.

đó tới tĩnh mạch .

- Cho HS quan sát H 18.2 thấy vai trò của cơ

+ Sự co dãn của động mạch.

bắp và van tĩnh mạch trong sự vận chuyển máu

+ Sự vận chuyển máu qua tim về tim nhờ hỗ trợ của các cơ bắp co bóp

ở tĩnh mạch.

- GV giới thiệu thêm về vận tốc máu trong quanh thành tĩnh mạch, sức hút của lồng mạch.

ngực khi hít vào, sức hút của tâm nhĩ khi

- GV liên hệ thực tếgiải thích bệnh huyết áp cao, dãn ra.

84

huyết áp thấp :ở người lớn bình thường huyết tối

+ Với các tĩnh mạch mà máu chảy

đakhoảng120mm/Hg, huyết áp tối thiểu khoảng ngược chiều trọng lực còn có sự hỗ trợ 70-80 mm/Hg. Nếu cao quá hoặc thấp quá đều của van tĩnh mạch giúp máu không bị biểu hiện sức khoẻ không bình thường.

chảy ngược.

- Cách phòng tránh : cần vệ sinh tim mạch.

- Máu chảy trong mạch với vận tốc khác

*GV giới thiệu sự điều hoà tim mạch bằng thần

nhau.

kinh : Tim được điều hoà hoạt động bởi 2 đôi day thần kinh đến tim. Đôi day thần kinh giao cảm có tác dụng làm cho tim đập nhanh và mạnh.đôi dây thần kinh phó giao cảm có tác dụng làm cho tim đập chậm và yếu. Hai đôi dây thần kinh này cũng đi đến các mạch máu.TK giao cảm có t/d làm co mạch máu.TK phó giao cảm có t/ d làm dãn mạch máu. Sự tác dụng ngược chiều của 2 đôi dây thần kinh đảm bảo sự

II. Vệ sinh tim mạch

điều hoà hoạt động thống nhất của hệ tim mạch.

Hoạt động 2: Vệ sinh tim mạch - PP: Hoạt động nhóm, nghiên cứu,...

- KT; Thảo luận nhóm, đặt câu hỏi, trình bày 1 phút,...

1. Cần bảo vệ tim mạch tránh các tác

- NL chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

nhân có hại :

- PC: Yêu bản thân, có trách nhiệm với vản - Khắc phục và hạn chế các nguyên nhân làm tăng nhịp tim và huyết áp không

thân...

- GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK và mong muốn. + Không sử dụng các chất kích

trả lời câu hỏi :

- Hãy chỉ ra các tác nhân gây hại cho hệ tim, thích có hại : rượu, thuốc lá, hêrôin... + Cần kiểm tra sức khoẻ định kì

mạch ?

- Nêu các biện pháp bảo vệ tránh các tác nhân hàng năm để phát hiện khuyết tật liên quan đến tim mạch để điều trị kịp thời.

có hại cho hệ tim mạch ?

- Cá nhân nghiên cứu thông tin SGK, thảo luận

+ Khi bị sốc, hoặc tress cần điều chỉnh cơ thể theo lời bác sĩ.

nhóm và nêu được : + Các tác nhân : khuyết tật về tim mạch, sốt cao,

+ Cần tiêm phòng các bệnh có hại

mất nhiều nước, sử dụng chất kích thích, nhiễm cho tim mạch : thương hàn, bạch cầu, ..

85

virut, vi khuẩn, thức ăn....

và điều trị kịp thời các chứng bệnh như

+ Biện pháp.

cúm cúm, thấp khớp...

- Nêu kết luận.

+ Hạn chế ăn thức ăn hại cho tim

- Yêu cầu HS nghiên cứu bảng 18 giải thích câu mạch như : mỡ động vật...

2. Cần rèn luyện hệ tim mạch:

hỏi : - Câu 2 (60) - Nêu các biện pháp rèn luyện tim mạch ?

- HS nghiên cứu bảng, trao đổi nhóm nêu được :

- Tập TDTT thường xuyên, đều đặn vừa

+ Vận động viên luyện tập TDTT có cơ tim sức kết hợp với xoa bóp ngoài da. phát triển, sức co cơ lớn, đẩy nhiều máu (hiệu xuất làm việc của tim cao hơn).

Đinh hướng HS phẩm chất sống có trách

- Nêu kết luận.

nhiệm với bản thân

- GV liên hệ bản thân HS đề ra kế hoạch luyện tập TDTT. 2.3. Hoạt động luyện tập: - GV nhắc lại toàn bộ kiến thức - HS đọc kết luận SGK. - Học bài và trả lời câu hỏi SGK và SBT. 4. Hoạt động vận dụng: - Vận dụng vào bản thân, biết cách bảo vệ tim mạch, rèn luyện để có 1 trái tim khỏe...

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Đọc mục “Em có biết” - Làm bài tập 2 : Chỉ số nhịp tim/ phút của các vận động viên thể thao luyện tập lâu năm.

Trạng thái

Nhịp tim

Ý nghĩa

(Số lần/ phút)

Lúc nghỉ ngơi

40-60

Lúc hoạt động gắng sức

180-240

- Tim được nghỉ ngơi nhiều hơn.

- Khả năng tăng năng suất của tim cao hơn.

- Khả năng hoạt động của cơ thể tăng lên.

Giải thích : ở các vận động viên lâu năm thường có chỉ số nhịp tim/ phút nhỏ hơn người bình thường. Tim của họ đập chậm hơn, ít hơn mà vẫn cung cấp đủ O2 cho cơ thể vì mỗi lần đập tim bơm để được nhiều máu hơn, nói cách khác là hiệu suất làm việc của tim cao hơn.

- Đọc trước bài tiếp.

86

- Chuẩn bị thực hành theo nhóm theo bài 19 (SGK).

Ngày soạn : 15 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy : 23 tháng 10 năm 2019 Tiết 19: THỰC HÀNH - SƠ CỨU CẦM MÁU I. MỤC TIÊU : 1. Kiến thức : HS phân biệt vết thương làm tổn thương tĩnh mạch, động mạch hay mao mạch.

2. Kỹ năng : Rèn kĩ năng băng bó vết thương. Biết cách làm garô và nắm được những qui định khi đặt garô.

3. Thái độ :Giáo dục cho hs ý thức bảo vệ bản thân và những người xung quanh tránh bị thương.

4. Năng lực, phẩm chất : 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất:Tự lập , tự tin, có trách nhiệm với bản thân.

5. Tích hợp theo đặc trưng của bộ môn, bài dạy: Lồng ghép nội dung bảo vệ sức khỏe II. CHUẨN BỊ: 1. GV: - Chuẩn bị 1 cuộn băng, 2 miếng gạc, 1 cuộn bông, dây cao su hoặc dây vải, 1 miếng vải mềm (10x30cm).

2. HS đọc trước bài học ở nhà, chuẩn bị như sgk theo tổ III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC : - PPDH: Thực hành , trực quan, hoạt động nhóm, ..

87

- KTDH: Kĩ thuật đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, kt động não...

IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: Kết hợp trong bài 2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: Cơ thể người trung bình có mấy lít máu?

Máu có vai trò gì với hoạt động sống của cơ thể?

GV: Nếu mát 1/2 lượng máu cơ thể thì cơ thể sẽ chết vì vậy khi bị thương chảy máu cần được sử lí kịp thời và đúng cách.

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Tìm hiểu về các dạng chảy máu

I. Các dạng chảy máu

- PP: hoạt động nhóm,...

- KT; thảo luận nhóm , trình bày 1 phút,...

- NL: Năng lực giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo.

- PC: Tự lập , tự tin, có trách nhiệm với bản thân.

- GV yêu cầu HS trao đổi nhóm, thảo luận để - Định hướng hs phẩm chất tự tin , hợp

hoàn thành bảng :

- HS tự xử lí, liên hệ thực tế, trao đổi nhóm và tác , giao tiếp hoàn thành bảng.

Tiểu kết : Các dạng chảy máu

Biểu hiện

1. Chảy máu mao mạch

- Máu chảy ít, chậm.

2. Chảy máu tĩnh mạch

- Máu chảy nhiều hơn, nhanh hơn.

3. Chảy máu động mạch

- Máu chảy nhiều, mạnh, thành tia.

Hoạt động 2: Tập băng bó vết thương

II. Tập băng bó vết thương

- PP:Thực hành , hoạt động nhóm,...

- KT; thảo luận nhóm,...

88

- NL: Năng lực giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo.

- PC: Tự lập , tự tin, có trách nhiệm với bản thân.

- Các nhóm nghiên cứu thông tin SGK.

- Khi bị chảy máu ở lòng bàn tay thì băng bó

- 1 HS trình bày cách băng bó vết thương

như thế nào ?

ở lòng bàn tay như thông tin SGK : 4

- GV lưu ý HS 1 số điểm, yêu cầu các nhóm bước. tiến hành thực hành

- Mỗi nhóm tiến hành thực hành dưới sự

- GV kiểm tra mẫu băng của các tổ : yêu cầu điều khiển của tổ trưởng. mẫu băng phải đủ các bước, gọn, đẹp, không - Mỗi tổ chọn người mẫu băng tốt nhất. quá chặt, không quá lỏng.

Đại diện nhóm trình bày thao tác và mẫu.

- Khi bị chảy máu ở động mạch, cần tiến - Các nhóm nghiên cứu cách băng bó SGK hành như thế nào ?

+ H 19.1.

- Lưu ý HS về vị trí dây garô cách vết

- 1 HS trình bày các bước tiến hành,

thương không quá gần (> 5cm), không quá xa.

- Các nhóm tiến hành dưới dự điều khiển

- Yêu cầu các nhóm tiến hành.

của tổ trưởng.

- GV kiểm tra, đánh giá mẫu.

- Mỗi tổ chọn một mẫu băng tốt nhất. Đại

+ Mẫu băng phải đủ các bước, gọn, đẹp không diện nhóm trình bày thao tác và mẫu. quá chăt hay quá lỏng. + Vị trí dây garô.

Em cần làm gì để bảo vệ bản thân chống - Định hướng HS phẩm chất tự tin ,có tinh mất máu ?

thần hợp tác nhóm, có trách nhiệm với bản

Khi gặp người bị thương , tai nạn…, chảy thân, cộng đồng . máu em cần làm gì để giúp họ chống mất máu ?

HS liên hệ thực tế trả lời , hs khác nhận xét Kết luận: 1. Băng bó vết thương ở lòng bàn tay (chảy máu tĩnh mạch và mao mạch).

- Các bước tiến hành SGK. + Lưu ý : Sau khi băng nếu vết thương vẫn chảy máu, phải đưa ngay bệnh nhân tới bệnh viện.

2. Băng bó vết thưởng cổ tay (chảy máu động mạch) - Các bước tiến hành SGK.

89

+ Lưu ý : + Vết thương chảy máu ở động mạch (tay chân) mới được buộc garô. + Cứ 15 phút nới dây garô 1 lần và buộc lại. + Vết thương ở vị trí khác chỉ ấn tay vào động mạch gần vết thương nhưng về phía trên.

Hoạt động 3: Thu hoạch - GV yêu cầu mỗi HS về nhà tự viết báo cáo thực hành theo SGK. - GV căn cứ vào đáp án + sự chuẩn bị + thái độ học tập của HS để đánh giá, cho điểm.

3.Hoạt động luyện tập.

- GV gọi 1 -2 HS nhắc lại quy trình thực hành của nhóm ? nhóm làm tốt cho biết nhóm e làm như thế nào đạt kết quả tốt, nhóm chưa tốt cho biết e gặp khó khăn gì?

- GV nhận xét chung về : phần chuẩn bị của HS, ý thức học tập, kết quả 4.Hoạt động vận dụng - Về nhà biết cách sơ cứu cầm máu cho bản thân và những người xung quanh khi chảy máu...

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng : - Hoàn thành báo cáo thu hoạch.

- Tìm hiểu các bài tập sinh 8 từ đầu năm học đến bài 18 - Chuẩn bị kiến thức cũ theo sơ đồ tư duy , ngày 22 tháng 10 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... .......................................................................................

Tuần 11 :

Ngày soạn : 21 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy : 29 tháng 10 năm 2019 Tiết 20 : BÀI TẬP

I. MỤC TIÊU : 1. Kiến thức : Củng cố cho HS kiến thức từ chương I đến chương III, đề ra phương án giải quyết giúp HS làm tốt các dạng bài tập trong sgk và bài tập trong vở bài tập.

2. Kỹ năng : Rèn cho học tích cực, chủ động khi làm bài 3. Thái độ : Giáo dục cho học sinh tính tự giác trong khi học tập

90

4. Năng lực, phẩm chất : 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất:Tự lập , tự tin, có trách nhiệm với bản thân.

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: - Bảng phụ, bút, giấy A0, A4 2. HS: - Ôn tập toàn bộ kiến thức đã được học.

- Chuẩn bị kiến thức cũ theo sơ đồ tư duy III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Luyện tập, hoạt động nhóm…

- KTDH: Thảo luận nhóm, động não, trình bày 1 phút…

IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: HS 1: Tr×nh bµy vai trß cña c¸c hÖ c¬ quan trong c¬ thÓ?

HS 2: Bé x−¬ng ng−êi gåm nh÷ng bé phËn nµo? bé x−¬ng cã chøc n¨ng g×?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: Hôm nay các e làm 1 số bài tập sinh để củng cố thêm kiến thức chuẩn bị cho kiểm tra tốt hơn .

2.2. Hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS Hoạt động 1: Tổng kết lại kiến thức 3

Nội dung cần đạt I. Kiến thức cần nhớ.

chương - PPDH: dạy học hợp tác trong nhóm Bảng phụ nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi.

- NL: Năng lực giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo.

91

- PC: Tự lập , tự tin, có trách nhiệm với bản thân.

GV. Chia làm 6 nhóm, yêu cầu 2 nhóm cùng làm 1 nội dung (7 phút) Nhóm 1,2 : Tổng kết lại các kiến thức ở chương 1 Nhóm 3,4 : Tổng kết lại các kiến thức ở chương 2 theo sơ đồ Nhóm 5,6 : Tổng kết lại các kiến thức ở chương 3 theo sơ đồ GV gọi đại diện nhóm lên báo cáo nhóm khác bổ sung HS làm việc theo nhóm và theo yêu II. Bài tập cầu của giáo viên HS đại diện nhóm lên trình bày HS nhóm khác bổ sung Hoạt động 2: Chữa một số bài tập - PPDH: dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật * Vị trí của mô: đặt câu hỏi.

+ Mô biểu bì phủ phần ngoài cơ thể, lót trong

- NL: Năng lực giải quyết vấn đề, tư

các ống nội quan

duy sáng tạo.

+ Mô liên kết: dưới lớp da, gân, dây chằng, sụn,

- PC: Tự lập , tự tin, có trách nhiệm

xương

với bản thân.

* Đặc điểm cấu tạo

GV. Chia làm 6 nhóm, yêu cầu 2 nhóm + Tế bào xếp xít nhau cùng làm 1 nội dung (7 phút)

+ Tế bào nằm trong chất nền

Nhóm 1,2 : BT 1(T. 17): So sánh mô

* Chức năng

biểu bì và mô liên kết về vị trí, chức

+ Bảo vệ, hấp thụ, tiết ( mô sinh sản

năng của chúng trong cơ thể và sự sắp

làm nhiệm vụ sinh sản)

xếp tế bào trong hai loại mô đó:

+ Nâng đỡ ( máu vận chuyển các chất)

Nhóm 3,4 : - BT 3 ( T. 31): Giải thích

* Khi hầm xương bò, lợn…….chất cốt giao bị

vì sao xương động vật được hầm thì

phân hủy, vì vậy nước hầm xương thường sánh

92

bở?

và ngọt. Phần xương còn lại là chất vô cơ không

Nhóm 5,6 : - BT 2( T. 39): Những đặc còn được liên kết bởi cốt giao nên bị bở điểm nào của bộ xương người thích * Đó là các đặc điểm về cột sống, lồng ngực, sự nghi với tư thế đứng thẳng và đi bằng phân hóa xương tay và chân, đặc điểm về khớp 2 chân?

tay, chân.

GV gọi đại diện nhóm lên báo cáo

- Môi trường trong gồm những thành phần: máu,

nhóm khác bổ sung

nước mô, bạch huyết.

HS làm việc theo nhóm và theo yêu - Quan hệ của chúng: cầu của giáo viên

+ Một số thành phần của máu thảm thấu qua

GV đưa thêm

thành mạch máu tạo ra nước mô

- BT 4 ( T.44) :Môi trường trong của

+ Nước mô thẩm thấu qua thành mạch bạch

cơ thể gồm có những thành phần nào?

huyết tạo ra bạch huyết

Chúng có quan hệ với nhau như thế

+ Bạch huyết lưu chuyển trong mạch bạch huyết

nào?

rồi lại đổ về tĩnh mạch máu và hòa vào máu.

- BT 3(T . 33): Có khi nào cả cơ gấp

* Không khi nào cả 2 cơ gấp và cơ duỗi cùng co

và cơ duỗi cùng 1 bộ phận cơ thể cùng

tối da

co tối đa hoặc cùng dãn tối đa không?

- Cơ gấp và cơ duỗi của 1 bộ phận cơ thể cùng

Vì sao?

duỗi tối đa khi các cơ này mất khả năng tiếp

1. Tim hoạt động cả đời không mệt

nhận kích thích do đó mất trương lực cơ ( trường

mỏi vì :

hợp người bị liệt)

2. Máu có tính chất bảo vệ cơ thể :

- Mỗi chu kì co dãn tim chiếm 0,8s trong đó tâm nhĩ co 0,1s nghỉ 0,7s. Tâm thất co 0,3s nghỉ 0,5s đủ cho tim phục hồi hoàn toàn.

- Trong máu có bạch cầu có khả năng tiêu diệt vi khuẩn bằng thực bào và tiết ra chất kháng độc (kháng thể)..

- Tiểu cầu tham gia vào quá trình đông máu, bảo vệ cơ thể chống mất máu khi bị thương.

2.3. Hoạt động luyện tập: - GV nhắc lại toàn bộ kiến thức - GV nhận xét chung về : phần chuẩn bị của HS, ý thức học tập, kết quả - GV yêu cầu HS làm câu hỏi.

93

1. So sánh mô cơ và mô liên kết về vị trí, chức năng của chúng trong cơ thể và sự sắp xếp tế bào trong hai loại mô đó.

2. Em hãy xác định trên chân giò lợn có nhựng loại mô nào ?

3. Phản xạ là gì ? Hãy lấy ví dụ về phản xạ.

4. Xương dài ra và to ra do đâu ?

2.4. Hoạt động vận dụng: 1. Em hãy xác định trên chân giò lợn có nhựng loại mô nào ?

2. Phản xạ là gì ? Hãy lấy ví dụ về phản xạ.

3. Xương dài ra và to ra do đâu ?

1.Hãy liệt kê các hệ cơ quan trong cơ thể người và nêu chức năng của mỗi hệ cơ quan đó ?

Trả lời : a. Hệ vận động : nâng đỡ, vận động, bảo vệ cơ thể. b. Hệ Tiêu Hoá : biến đổi thức ăn đưa vào cơ thể thành các chất đơn giản dễ hấp thụ vào máu c. Hệ tuần hoàn : vận chuyển oxi và chất dinh dưỡng đến các tế bào và mang khí cacboníc và chất bã từ các tế bào đến cơ quan bài tiết d. Hệ bài tiết : thải chất bã chất độc ra khỏi cơ thể. e. Hệ nội tiết & hệ thần kinh : điều khiển điều hoà và phối hợp hoạt động các hoạt động của các cơ quan trong cơ thể. f. Hệ sinh dục : thực hiện chức năng sinh sản 2. Nêu chu kỳ co giãn của tim ?Vì sao tim có thể hoạt động liên tục và suốt đời sống của cơ thể ?

(Tính hợp lý của chu kỳ tim để giúp tim hoạt động liên tục và suốt đời : -Trong một chu kỳ tim 0,8 giây thì : + Tâm nhĩ co 0,1 giây. Như vậy 2 tâm nhĩ dãn ra nghỉ ngơi trong 0,7 giây. + Tâm Thất co trong 0,3 giây. Như vậy 2 tâm thất dãn ra nghĩ ngơi trong 0,5 giây.

Chính sự phân chia thời gian co giãn hợp lý, nên dù tim làm việc liên tục, các bộ phận của tim vẫn có thời gian nghỉ ngơi và phục hồi.

HS Biết cách làm các bài sinh 8 2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Lµm l¹i c¸c c©u hái vµ bµi tËp vµo vë.

- Hoàn thành các câu hỏi.

- Ôn tập tiết sau kiểm tra 1 tiết.

94

Ngày soạn : 22 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy : 30 tháng 10 năm 2019 Tiết 21 : KIỂM TRA MỘT TIẾT I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS từ chương I đến chương III nhằm phát hiện ra những mặt đạt và chưa đạt của HS, tìm hiểu nguyên nhân để đề ra phương án giải quyết giúp HS học tốt.

2. Kỹ năng: Rèn cho học tích cực, chủ động khi làm bài 3. Thái độ: Giáo dục cho học sinh tính tự giác trong khi làm bài kiểm tra 4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Phát triển năng lực tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề.

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học.

4.2. Phẩm chất:Tự lập , tự tin, tự gác trong thi cử.

II. CHUẨN BỊ.

1. GV: Hệ thống câu hỏi, đáp án. Chuẩn bị đề poto đủ cho hs (Chuẩn bị đề trên bảng phụ).

Ma trận : TÊN

NHẬN

CHỦ ĐỀ

BIẾT

VẬN DỤNG

THÔNGHIỂU

TỔNG CỘNG

100% THẤP TN Chương

TL

3

TN

TL

TN

TL

CAO TN

TL

1

I. Khái quát về cơ thể người Số câu Số điểm Tỉ lệ %

3 câu

1 câu

4 Câu

0,75 đ

1đ

1,75đ

7,5%

10%

17,5%

95

Chương

4

1

2

1

1

4 Câu

2 Câu

1 Câu

1đ

0,5 đ

2đ

10%

5%

20%

II. Vận động

Số câu Số điểm Tỉ lệ % 3.

6

1

1

7 Câu 3,5điểm 35%

1

Chương III Tuần hoàn 06 tiết Số câu

7 Câu

2Câu

9 câu

Số điểm

2,5 đ

2,25 đ

4,75điểm

25%

22,5%

47,5%

T số câu

14 Câu

5 Câu

1 Câu

20 câu

T số điểm

4 điểm

4 điểm

2 điểm

10 điểm

40%

40%

20%

100%

Tỉ lệ %

Tỉ lệ %

2. HS: Ôn lại tất cả các bài đã học.

III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - PPDH: Kiểm tra - Đánh giá.

- KTDH: Kĩ thuật đặt câu hỏi IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

2. Bài kiểm tra Đề bài PHẦN TRẮC NGHIỆM (5đ) Hãy khoanh tròn vào chữ cái đứng trước đáp án đúng nhất trong các câu sau Câu 1 . Tế bào thần kinh còn được gọi là gì?

96

A. Tổ chức thần kinh đệm

B. Nơzon.

C. Sợi nhánh

D. Sợi trục và sợi nhánh.

Câu 2. Sự to ra của xương là do.

A. Màng xương

B. Tuỷ xương

C. Khoang xương

D. Sụn tăng trưởng

Câu 3. Khi cơ làm việc nhiều, nguyên nhân gây mỏi cơ chủ yếu là : A. Các tế bào cơ sẽ hấp thụ nhiều glucôzơ.

B. Các tế bào cơ sẽ hấp thụ nhiều O2.

C. Các tế bào cơ thải ra nhiều CO2.

D. Thiếu O2 cùng với sự tích tụ axit lăctic gây đầu độc cơ.

Câu 4. Tỉ lệ thành phần các chất trong máu là.

A. Huyết tương (50%) và các tế bào máu (50%) B. Huyết tương (55%) và các tế bào máu (45%) C. Huyết tương (60%) và các tế bào máu (40%) D. Huyết tương (65%) và các tế bào máu (35%) Câu 5. Tế bào bạch cầu tham gia hoạt động thực bào là.

A. Bạch cầu ưa kiềm

B. Bạch cầu ưa kiềm, bạch cầu trung tính

C. Bạch cầu trung tính, bạch cầu mônô. D. Bạch cầu ưa axit, bạch cầu mônô Câu 6. Màng sinh chất có chức năng :.

A. Giúp tế bào thực hiện trao đổi chất B. Thực hiện các hoạt động sống của tế bào C. Điều khiển mọi họat động sống của tế bào D. Tổng hợp và vận chuyển các chất Câu 7. Thành phần cấu trúc cơ bản của tế bào gồm: A. màng sinh chất ,ti thể, nhân

B. Chất tế bào ri bô xôm, nhân con

C. Nhân ,chất tế bào ,trung thể

D. Màng sinh chất, chất tế bào ,nhân.

Câu 8. Công của cơ phụ thuộc vào yếu tố nào.

A. Trạng thái thần kinh B. Khối lượng của vật

C. Nhịp độ lao động D. Cả A, B và C

Câu 9.: Máu và nước mô vận chuyển đến tế bào các chất: A. Các chất dinh dưỡng và ôxi

B. Khí cacbonic và muối khoáng

C. Prôtêin, gluxit và các chất thải

D. Cả A, B và C

Câu 10. Máu lưu chuyển trong toàn cơ thể là do:

97

A. Tim co bóp đẩy máu vào hệ mạch

B. Hệ mạch dẫn máu đi khắp cơ thể

C. Cơ thể luôn cần chất dinh dưỡng

D. Chỉ A và B

Câu 11. Các xương được gắn với nhau nhờ các khớp, có mấy loại khớp?

A. 2

B. 3

C. 4

D. 5

Câu 12. Khi cơ co thì bắp cơ ngắn lại và to về bề ngang là do .

A. Vân tối dày lên B. Một đầu cơ to và một đầu cố định C. Các tơ mảnh xuyên xâu vào vùng tơ dày làm bắp cơ ngắn lại.

Câu 13. Vai trò của hệ tuần hoàn là A. Dẫn máu đến phổi

B. Dẫn máu đến các cơ quan

C. Thực hiện sự trao đổi chất

D. Lưu chuyển máu trong toàn cơ thể

Câu 14. Xét nghiệm máu trước khi truyền để A. Tìm tác nhân gây bệnh B. Truyền thêm máu tốt cho bệnh nhân C. Lựa chọn loại máu truyền cho phù hợp tránh tai biến và tránh nhận máu có những tác nhân gây bệnh D. Cả A, B và C Câu 15. Mô cơ vân có đặc điểm : A. Tế bào thuôn nhọn hai đầu.

B. Tế bào hình sợi.

C. Gồm nhiều sợi cơ có vân ngang.

D. Tế bào không có vân ngang.

Câu 16. Sự đông máu liên quan đến hoạt động của A. Hồng cầu

B. Tiểu cầu

C. Bạch cầu

D. Cả A, B và C

Câu 17. Hãy sắp xếp các bào quan tương ứng với các chức năng bằng cách ghép chữ (a, b, c...) với số (1, 2, 3,...) vào ô kết quả ở bảng sao cho phù hợp.

Chức năng

Bào quan

Kết quả

1. Nơi tổng hợp prôtêin

a. Lưới nội chất

1-

2. Vận chuyển các chất trong tế bào.

b. Ti thể

2-

3. Tham gia hoạt động hô hấp giải phóng năng c. Ribôxôm

3-

lượng.

d. Bộ máy Gôngi

4-

4. Cấu trúc quy định sự hình thành prôtêin.

e. NST

PHẦN TỰ LUẬN (5 đ) Câu 1. Giải thích vì sao tim hoạt động cả đời không mệt mỏi ?

Câu 2. Máu có tính chất bảo vệ cơ thể như thế nào ?

98

Câu 3. Giải thích vì sao xương động vật được hầm thì bở? ĐÁP ÁN PHẦN TRẮC NGHIỆM (Mỗi ý đúng 0,25 điểm.)

Câu

1

2

TL

B

A D B

3

Câu 17: 1- c 2-a

4

5

6

7

8

C A

D

D

9

10 11

A D

12

B C

13

14 15 16

D

C

C

B

3- b 4-e

PHẦN TỰ LUẬN Câu 1. Tim hoạt động cả đời không mệt mỏi vì : Mỗi chu kì co dãn tim chiếm 0,8s trong đó tâm nhĩ co 0,1s nghỉ 0,7s. Tâm thất co 0,3s nghỉ 0,5s đủ cho tim phục hồi hoàn toàn. (2 đ) Câu 2. Máu có tính chất bảo vệ cơ thể là : - Trong máu có bạch cầu có khả năng tiêu diệt vi khuẩn bằng thực bào và tiết ra chất kháng độc (kháng thể). (1 đ).

- Tiểu cầu tham gia vào quá trình đông máu, bảo vệ cơ thể chống mất máu khi bị thương (1 đ).

Câu 3. Khi hầm xương…….chất cốt giao bị phân hủy, vì vậy nước hầm xương thường sánh và ngọt. Phần xương còn lại là chất vô cơ không còn được liên kết bởi cốt giao nên bị bở (1 đ) 3. Hoạt động luyện tập: - GV nhận xét chung về ý thức làm bài của hs 4. Hoạt động vận dụng: 5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Ôn tập lại các kiến thức đã học.

- Xem trước bài tiếp , ngày 29 tháng 10 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... .......................................................................................

Tuần 12 :

Ngày soạn : 28 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy : 05 tháng 11 năm 2019 Chương IV – Hô hấp Tiết 22 – Bài 20

99

HÔ HẤP VÀ CÁC CƠ QUAN HÔ HẤP I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS trình bày được khái niệm hô hấp và vai trò của hô hấp với cơ thể sống.

- Xác định được trên hình các cơ quan trong hệ hô hấp người, nêu được cấu tạo phù hợp với chức năng của chúng.

2. Kỹ năng: Rèn luyện kĩ năng quan sát tranh, tư duy logic ở HS. 3. Thái độ:Giáo dục ý thức bảo vệ cơ quan hô hấp.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: Tranh phóng to hình 20.1; 20.2; 20.3 SGK 2. HS: - Ôn tập toàn bộ kiến thức đã được học về hô hấp ở động vật.

- Đọc trước bài ở nhà.

III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Nghiên cứu, hoạt động nhóm - KTDH: Thảo luận nhóm, đặt câu hỏi, động não, trình bày 1 phút...

IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ:

Lồng trong bài dạy.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: - Hồng cầu có chức năng gì?

- Máu lấy O2 và thải được CO2 là nhờ đâu? (Nhờ hệ hô hấp) - Hô hấp là gì? Hô hấp có vai trò như thế nào đối với cơ thể sống?

2.2. Hoạt động hình thành kiến thức mới: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

100

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, hoạt động I. Khái niệm hô hấp: nhóm,...

- KT: KT thảo luận nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK, liên hệ kiến thức đã học ở lớp 3 và 7 , quan sát H 20, thảo - Hô hấp là quả trình cung cấp oxi cho luận nhóm trả lời các câu hỏi:

tế bào để tham gia vào các phản ứng

- Hô hấp là gì?

tạo năng lượng (ATP) cung cấp cho

- Hô hấp có liên quan như thế nào với các hoạt mọi hoạt động sống của tế bào và cơ động sống của tế bào và cơ

thể, đồng thời loại thải cacbonic ra

thể?

ngoài cơ thể.

- Hô hấp gồm những giai đoạn chủ yếu nào?

- Hô hấp gồm 3 giai đoạn: Sự thở, trao

- Sự thở có ý nghĩa gì với hô hấp?

đổi khí ở phổi, trao đổi khí ở tế bào.

- GV yêu cầu đại diện nhóm trình bày, các nhóm - Sự thở giúp khí lưu thông ở phổi, tạo khác nhận xét, bổ sung.

điều kiện cho trao đổi khí diễn ra liên

- HS Cá nhân nghiên cứu thông tin , kết hợp kiến tục ở tế bào. thức cũ và quan sát tranh, thảo luận thống nhất câu trả lời.

- Nêu kết luận.

- Dựa vào sơ đồ SGK và nêu kết luận - Quan sát H 20.1 để trả lời, rút ra kết luận.

Hoạt động 2: Các cơ quan trong hệ hô hấp của

II.Các cơ quan trong hệ hô hấp của

người và chức năng của chúng

người và chức năng của chúng

- PP: Hoạt động nhóm,...

- KT: KT thảo luận nhóm, động não...

- NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

Yêu cầu HS nghiên cứu sơ đồ H 20.2 SGK và trả

101

lời câu hỏi:

- Hệ hô hấp gồm 2 bộ phận:

- Hệ hô hấp gồm những cơ quan nào? Xác định +Đường dẫn khí (khoang các cơ quan đó trên tranh

mũi,họng,thanh quản,khí quản, phế

- HS nghiên cứu tranh, và xác định các cơ quan.

quản....)

- 1 HS lên bảng chỉ các cơ quan của hệ hô hấp

+ 2 lá phổi.

- Các HS khác nhận xét, bổ sung, đánh giá và rút ra - Đường dẫn khí có chức năng dẫn khí kết luận.

ra vào phổi, ngăn bụi, làm ẩm không

- Yêu cầu HS đọc bảng 20 SGK “đặc điểm cấu tạo khí vào phổi và bảo vệ phổi khỏi tác các cơ quan hô hấp ở người”, thảo luận nhóm trả nhân có hại. lời các câu hỏi:

- Phổi: thực hiện chức năng trao đổi

- Những đặc điểm nào của các cơ quan trong khí giữa cơ thể và môi trường ngoài . đường dẫn khí có tác dụng làm ẩm, làm ấm không khí khi đi vào phổi?

- Đặc điểm nào tham gia bảo vệ phổi, tránh tác nhân có hại.

- Đặc điểm cấu tạo nào của phổi làm tăng diện tích bề mặt trao đổi khí?

- HS thảo luận, thống nhất câu trả lời, nêu được: + Làm ẩm không khí là do lớp niêm mạc tiết chất nhầy lót trong đường dẫn khí. + Làm ấm không khí do lớp mao mạch dày đặc, căng máu và nóng ấm ở dưới lớp niêm mạc mũi, phế quản. + Tham gia bảo vệ phổi: lông mũi (giữ hạt bụi lớn); chất nhày do niêm mạc tiết ra giữ lại hạt bụi nhỏ; lớp lông rung (quét bụi ra khỏi khí quản); nắp thanh quản (sụn thanh thiệt) đậy kín đường hô hấp cho thức ăn khỏi lọt vào khi nuốt; tế bào limpho ở các hạch amiđan VA tiết kháng thể vô hiệu hoá tác nhân gây nhiễm.

- Bao bọc phổi có 2 lớp màng là lá thành dính chặt vào thành ngực và lá tạng dính chặt vào phổi, giữa chúng có lớp dịch rất mỏng làm cho áp suất

102

trong đó là âm hoặc không làm cho phổi nở rộng và xốp - Có 700 - 800 triệu tế bào nang cấu tạo nên phổi làm diện tích bề mặt trao đổi khí lên 70-80 m2.

- Nhận xét về chức năng của đường dẫn khí và 2 lá phổi?

KT động não - Đường dẫn khí có chức năng vậy tại sao mùa đông đôi khi ta vẫn bị nhiễm lạnh?

-Bị nhiễm lạnh đường dẫn khí vì khi trời quá lạnh

Định hướng phẩm chất HS yêu bản

không khí bên ngoài qúa lạnh , do chúng ta bảo vệ thân, có trách nhiệm với bản thân, quan hô hấp không tốt.Cơ quan hô hấp bị tổn

cộng đồng đất nước

thương nên không sưởi ấm được kk đi vào phổi - Cần có biện pháp gì bảo vệ đường hô hấpcủa bản thân, cũng như của những người sống quanh ta?

- HS trả lời - HS liên hệ thực tế về vệ sinh hệ hô hấp.

2.3. Hoạt động luyện tập: HS đọc kl sgk HS trả lời câu hỏi: - Thế nào là hô hấp? Vai trò của hô hấp đối với các hoạt động của cơ thể?

- Quá trình hô hấp gồm những giai đoạn nào là chủ yếu?

- Các thành phần chủ yếu của hệ hô hấp và chức năng của nó là gì?

2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu SGK. - Hướng dẫn mở rộng: Câu 2: Hệ hô hấp của người và thỏ * Giống nhau: đều nằm trong khoang ngực và được ngăn cách với khoang bụng bởi cơ hoành, đều gồm đường dẫn khí và 2 lá phổi ( đường dẫn khí gồm....) mỗi lá phổi đều cấu tạo bởi phế nang, bao quanh là lưới mao mạch dày đặc, bao phổi có 2 lớp màng ... * Khác nhau: đường dẫn khí ở người có thanh quản phát triển hơn về chức năng phát âm.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng :

103

- Đọc mục: “Em có biết” - Xem trước bài tiếp

Ngày soạn : 30 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy : 08 tháng 11 năm 2019 Tiết 23 – Bài 23 HOẠT ĐỘNG HÔ HẤP I. MỤC TIÊU : 1. Kiến thức: - HS Trình bày động tác thở( hít vào, thở ra) với sự tham gia của các cơ thở.

- HS Nêu rõ khái niệm dung tích sống lúc thở sâu( bao gồm:Khí lưu thông, khí bổ sung, khí dự trữ và khí cặn).

- HS Phân biệt thở sâu với thở bình thường và nêu rõ ý nghĩa của thở sâu.

- Trình bày cơ chế trao đổi khí ở phổi và tế bào.

- Trình bày phản xạ tự điều hoà hô hấp trong hô hấp bình thường.

2.Kỹ năng: - Rèn luyện HS kĩ năng quan sát hình và tiếp thu thông tin, phát hiện kiến thức.

- Vận dụng kiến thức để giải thích thực tế.

- Làm thí nghiệm để phát hiện ra khí co2 trong khí thở ra.

3. Thái độ: Giáo dục HS ý thức bảo vệ, rèn luyện cơ quan hô hấp.

4. Năng lực, phẩm chất : 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: - Tranh phóng to hình 21.1- 21.4 SGK .

104

Hô hấp kế (nếu có).

2. HS: Đọc trước bài ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Trực quan, hoạt động nhóm...

- KTDH: Thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, thảo luận nhóm, kt động não, ...

IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: Nêu các giai đoạn chủ yếu của hệ hô hấp và chức năng của nó?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: Trong bài trước chúng ta đã nắm được cấu tạo của hệ hô hấp. Trong bài này chúng ta sẽ phải tìm hiểu xem hoạt động hô hấp diễn ra như thế nào? Cơ chế thông khí là gì? Sự trao đổi khí ở phổi và tế bào có gì giống và khác nhau?

2.2. Hoạt động hình thành kiến thức mới: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS Hoạt động 1: Tìm hiểu sự thông khí ở phổi

NỘI DUNG CẦN ĐẠT I. Thông khí ở phổi:

- PP: Thí nghiệm, hoạt động nhóm,...

- KT: Thảo luận nhóm, động não….

- NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- GVLàm thí nghiệm để phát hiện ra khí co2 trong khí - Sự thông khí ở phổi nhờ cử thở ra :đổ nước vôi trong vào1/2 bình thuỷ tinh, trên động hô hấp hít vào và thở ra miệng bình nút chặt có cắm 2 ống thổi a,b. Cắm ống a nhịp nhàng. đến phần chưa có nước vôi trong, ống b cắm ngập trong - Các cơ xương ở lồng ngực đã nước vôi trong. Ngậm miệng vào đầu ống a, hít vào từ từ phối hợp hoạt động với nhau để nhưng thật sâu, nhận xét về độ trong của nước vôi trong tăng thể tích lồng ngực khi hít bình. Tiếp theo ngậm vào đầu b và thở ra thật gắng sức vào và giảm thể tích lồng ngực nhưng hết sức từ từ. So sánh độ trong của nước vôi với khi thở ra. trường hợp trên, có thể rút ra kết luận gì?( nước vôi trong + Khi hít vào: cơ liên sườn co bị vẩn đục=> khí thở ra chứa nhiều khí co2 .)

105

làm cho xương ức và xương

-Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK và trả lời câu sườn chuyển động lên trên và ra hỏi:

2 bên làm thể tích lồng ngực

- Thực chất của sự thông khí ở phổi là gì?

rộng ra 2 bên. Cơ hoành co làm

- HS tự nghiên cứu thông tin SGK và trả lời câu hỏi, rút cho lồng ngực nở rộng thêm về ra kết luận.

phía dưới.

- Yêu cầu HS quan sát kĩ H 21.1, đọc chú thích, trao đổi + Khi thở ra: cơ liên sườn ngoài nhóm trả lời câu hỏi:

và cơ hoành dãn làm lồng ngực

- Các cơ xương ở lồng ngực đã phối

thu nhỏ trở về vị trí cũ.

hợp hoạt động với nhau như thế nào để làm tăng, giảm - Ngoài ra còn có sự tham gia của 1 số cơ khác trong trường

thể tích lồng ngực?

- Vì sao các xương sườn ở lồng ngực được nâng lên hợp thở gắng sức. thì thể tích lồng ngực lại tăng và ngược lại?

- Dung tích phổi khi hít vào và

- HS nghiên cứu H 21.1, thảo luận nhóm, đại diện các thở ra bình thường cũng như nhóm phát biểu bổ sung.

gắng sức phụ thuộc vào tầm vóc,

+ Khi thể tích lồng ngực kéo lên trên đồng thời nhô ra giới tính, tình trạng sức khoẻ, sự phía trước, tiết diện mặt cắt dọc ở vị trí mô hình khung luyện tập. xương sườn được kéo lên là hình chữ nhật, còn ở vị trí hạ *Khái niệm : thấp là hình bình hành.

-Dung tích sống: thể tích không

Diện tích hình chữ nhật lớn hơn bình hành nên thể tích khí lớn nhất mà 1 cơ thể có thể lồng ngực hít vào lớn hơn thể tích thở ra.

hít vào và thở .

+ Khi hít vào bình thường, chưa thở ra ta có thể hít thêm - Khí lưu thông:Lượng không 1 lượng khoảng 1500 ml khí bổ sung.

khí được trao đổi qua phổi trong

+ Khi thở ra bình thường, chưa hít vào ta có thể thở ra mỗi cử động hô hấp bình gắng sức 1500 ml khí dự trữ.

thường.

.- GV nhận xét trên tranh, giúp HS kết luận.

- Khí bổ sung: là lượng khí được

- GV treo H 21.2 để giải thích cho HS 1 số khái niệm: bổ sung thêm khi cố gắng hít dung tích sống, khí bổ sung, khí lưu thông, khí cặn, khí vào thật sâu. dự trữ.

+ Thể tích khí tồn tại trong phổi

+ Thể tích khí tồn tại trong phổi sau khi thở ra gắng sức sau khi thở ra gắng sức còn lại là còn lại là khí cặn.

khí cặn.

+ Thể tích khí hít vào thật sâu và thở ra gắng sức gọi là dung tích sống - Dung tích phổi khi hít vào, thở ra bình thường và

106

gắng sức có thể phụ thuộc vào các yếu tố nào?

- GV yêu cầu HS giải thích:

Định hướng HS phẩm chất tự

-Phân biệt thở sâu với thở bình thường?

tin

- Vì sao ta nên tập hít thở sâu?

- Làm tăng hiệu quả hô hấp.

- HS đọc mục “Em có biết”, thảo luận nhóm để trả lời câu hỏi:

* Phân biệt thở sâu với thở bình

- Rút ra kết luận.

thường:bảng dưới

Hô hấp thường - Diễn ra một cách tự nhiên, không có ý

Hô hấp sâu - Là một hoạt động có ý thức.

thức.

-Số cơ tham gia vào hoạt động hô hấp ít(cơ -Số cơ tham gia vào hoạt động hô hấp nhiều nâng sườn,cơ giữa sườn ngoài và cơ hoành)

hơn.Ngoài sự tham gia của các cơ trong hô hấp bình thường còn một số cơ khác như:Cơ bám vào xương ức, xương đòn, các cơ ngực bám vào sườn(giúp hít sâu), cơ giữa sườn

- Lượng khí được trao đổi ít, ở người trưởng trong, các cơ hạ sườn và các cơ bụng( giúp thành tkhoảng 500ml không khí.

thở sâu) - Lượng khí được trao đổi nhiều. Khoảng 2000ml ở người bình thường.

-Gv trình bàyphản xạ tự điều hoà hô hấp trong hô

* Sự điều hoà hô hấp:

hấp bình thường

Ngay khi ta không để ý gì đến hô hấp thì hô hấp vẫn diễn ra một cách liên tục, đó là nhờ phản xạ hô hấp.Trong đó hít vào là một phản xạ của thở ra, đồng thời cũng là nguyên nhân gây sự thở ra.Đây là các phản xạ không điều kiện.

107

Hoạt động 2: Trao đổi khí ở phổi và tế bào

II. Trao đổi khí ở phổi và tế bào:

- PP: Hoạt động nhóm,...

- KT: Đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, động não...

- NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- Yêu cầu HS nghiên cứu bảng 21, thảo luận trả lời - Sự trao đổi khí ở phổi và tế bào đều câu hỏi:

theo cơ chế khuếch tán từ nơi có

- Nhận xét thành phần khí oxi và khí cacbonic hít nồng độ cao tới nơi có nồng độ thấp. + Trao đổi khí ở phổi:

vào và thở ra?

- Do đâu có sự chênh lệch nồng độ các chất khí?

Nồng độ O2 phế nang lớn hơn nồng

- HS tự nghiên cứu thông tin SGK, quan sát bảng 21, độ O2 mao mạch máu nên O2 từ phế thảo luận nhóm.

nang khuếch tán vào mao mạch máu.

- Đại diện nhóm trình bày.

Nồng độ CO2 mao mạch máu lớn

- Quan sát H 21.4 mô tả sự khuếch tán O2 và CO2?

hơn nồng độ CO2 trong phế nang nên

+ Tỉ lệ % oxi trong khí thở ra nhỏ do oxi đã khuếch CO2 từ mao mạch máu khuếch tán tán từ phế nang vào mao mạch máu.

vào phế nang.

+ Tỉ lệ % CO2 trong khí thở ra lớn do khí CO2 đã

+ Trao đổi khí ở tế bào:

khuếch tán từ máu vào mao mạch phế nang.

Nồng độ O2 trong máu lớn hơn nồng

- Rút ra kết luận.

độ O2 ở tế bào nên O2 từ máu khuếch

- Thực chất sự trao đổi khí xảy ra ở đâu?

tán vào tế bào.

+ Thực chất tế bào là nơi sử dụng O2 và thải CO2 Nồng độ CO2 tế bào lớn hơn nồng độ (trao đổi khí ở tế bào).

CO2 trong máu nên CO2 từ tế bào

Sự tiêu tốn O2 ở tế bào đã thúc đẩy trao đổi khí ở khuếch tán vào máu. phổi. Trao đổi khí ở phổi tạo điều kiện cho trao đổi khí ở tế bào.

2.3. Hoạt động luyện tập: HS đọc kl sgk HS trả lời câu hỏi: - Nhờ hoạt động của cơ quan, bộ phận nào mà không khí trong phổi thường xuyên đổi mới ?

- Thưc chất trao đổi khí ở phổi là gì?

108

-Thực chất trao đổi khí ở tế bào là gì?

2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu hỏi SGK. - Hướng dẫn: Câu 2: So sánh hô hấp ở người và ở thỏ: *Giống nhau: - đều gồm 3 giai đoạn.

- trao đổi khí ở phổi và tế bào đều theo cơ chế khuếch tán khí. * Khác nhau: - Ở thở sự thông khí ở phổi chủ yếu do hoạt động của cơ hoành và lồng ngực, do bị ép giữa 2 chi trước nên không dãn nở về hai bên.

- Ở người: sự thông khí ở phổi do nhiều cơ phối hợp hơn và lồng ngực dãn nở về cả 2 bên.

Câu 3: Khi lao động nặng hay chơi thể thao, nhu cầu trao đổi khí tăng, hoạt động hô hấp của cơ thể biến đổi theo hướng vừa tăng nhịp hô hấp, vừa tăng dung tích sống.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Đọc mục em có biết - Đọc trước bài 22. , ngày 05 tháng 11 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... .......................................................................................

Tuần 13:

Ngày soạn : 04 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy : 12 tháng 11 năm 2019 Tiết 24 – Bài 2 VỆ SINH HÔ HẤP

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC: 1. Kiến thức: - HS trình bày được tác hại của các tác nhân gây ô nhiễm không khí đối với hoạt động hô hấp.

109

- HS giải thích được cơ sở khoa học của việc luyện tập TDTT đúng cách.

- HS tự đề ra các biện pháp luyện tập để có hê hô hấp khoẻ mạnh. Tích cực hành động ngăn ngừa các tác nhân gây ô nhiễm không khí.

2. Kỹ năng: - Rèn cho học sinh hoạt động nhóm - Rèn kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tế.

3. Thái độ: Giáo dục ý thức bảo vệ giữ gìn cơ quan hô hấp, ý thức bảo vệ môi trường.

4. Năng lực, phẩm chất : 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: - Số liệu, hình ảnh về hoạt động gây ô nhiễm không khí và tác hại của nó.

- Số liệu, hình ảnh về những con người đã đạt được những thành tích cao và đặc biệt trong rèn luyện hệ hô hấp.

2. HS: Nghiên cứu bài trước ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: Nhờ hoạt động của hệ cơ quan, bộ phận nào mà không khí trong phổi thường xuyên đổi mới?

Thực chất sự trao đổi khí ở phổi và ở tế bào là gì?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: - Khởi động : + Kể tên các bệnh về đường hô hấp? + Nguyên nhân gây ra các hậu quả tai hại đó như thế nào?

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

110

Hoạt động 1: Cần bảo vệ hệ hô hấp tránh các tác

I. Cần bảo vệ hệ hô hấp tránh các

nhân có hại

tác nhân có hại

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK.

- Các tác nhân gây hại cho đường

- GV kẻ sẵn bảng 22 để trắng cột 2, 3. Yêu cầu HS hô hấp là: bụi, khí độc (NO2; SOx; thảo luận nhóm điền vào chỗ trống.

CO2; nicôtin...) và vi sinh vật gây

- Có những tác nhân nào gây hại tới hoạt động hô bệnh lao phổi, viêm phổi. hấp?

- GV hướng dẫn HS dựa vào bảng 22 để trả lời: - HS nghiên cứu thông tin ở bảng 22, ghi nhớ kiến thức.

- Đại diện các nhóm lên điền, các nhóm khác bổ sung.

- Hãy đề ra các biện pháp bảo vệ hệ hô hấp tránh các tác nhân có hại?

- GV treo bảng phụ để HS điền vào bảng.

- Yêu cầu HS phân tích cơ sở khoa học của biện pháp tránh tác nhân gây hại.

- 1 số HS điền vào bảng.

Các biện pháp bảo vệ hệ hô hấp tránh các tác nhân có hại Biện pháp

Tác dụng

- Trồng nhiều cây xanh 2 bên đường phố, nơi - Điều hoà thành phần không khí 1

công cộng, trường học, bệnh viện và nơi ở.

- Nên đeo khẩu trang khi dọn vệ sinh và ở theo hướng có lợi cho hô hấp. những nơi có hại.

2

(chủ yếu là tỉ lệ oxi và cacbonic) - Hạn chế ô nhiễm không khí từ bụi.

- Đảm bảo nơi làm việc và nơi ở có đủ nắng, - Hạn chế ô nhiễm không khí từ vi

111

gió tránh ẩm thấp.

sinh vật gây bệnh.

- Thường xuyên dọn vệ sinh.

- Không khạc nhổ bừa bãi.

- Hạn chế sử dụng các thiết bị có thải ra các khí - Hạn chế ô nhiễm không khí từ các 3

chất khí độc (NO2; SOx; CO2;

độc.

- Không hút thuốc lá và vận động mọi người nicôtin...) không nên hút thuốc.

Hoạt động 2: Cần luyện tập để có một hệ hô hấp

II. Cần luyện tập để có một hệ hô

khoẻ mạnh

hấp khoẻ mạnh

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục II, thảo

- Cần luyện tập TDTT đúng cách,

luận câu hỏi:

thường xuyên, đều đặn từ bé sẽ có 1

- Vì sao khi luyện tập TDTT đúng cách, đều đặn từ

dung tích sống lí tưởng.

bé có thể có được dung tích sống lí tưởng?

- Biện pháp: tích cực tập TDTT phối

- Cá nhân HS tự nghiên cứu thông tin SGK, thảo

hợp thở sâu và giảm nhịp thở

luận nhóm, bổ sung và nêu được:

thường xuyên từ bé (tập vừa sức, rèn

+ Dung tích sống là thể tích không khí lớn nhất mà luyện từ từ).

1 cơ thể có thể hít vào thật sâu, thở ra gắng sức. + Dung tích sống phụ thuộc tổng dung tích phổi và dung tích khí cặn. Dung tích phổi phụ thuộc vào dung tích lồng ngực, dung tích lồng ngực phụ thuộc sự phát triển khung xương sườn trong độ tuổi phát triển, sau độ tuổi phát triển sẽ không phát triển nữa.

Dung tích khí cặn phụ thuộc vào khả năng co dãn tối đa của các cơ thở. Vì vậy cần tập luyện từ bé. + Hít thở sâu đẩy được nhiều khí cặn ra ngoài=>

112

trao đổi khí được nhiều, tỉ lệ khí trong khoảng chết giảm.

- Giải thích vì sao khi thở sâu và giảm số nhịp thở trong mỗi phút sẽ làm tăng hiệu quả hô hấp?

- Hãy đề ra các biện pháp luyện tập để có thể có 1 hệ hô hấp khoẻ mạnh?

- HS trả lời 2.3. Hoạt động luyện tập: HS đọc kl sgk HS đọc kl sgk.

HS trả lời câu hỏi SGK 2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu SGK. - Khi quyét dọn vệ sinh lớp, trường . khi đi đường đeo khẩu trang - Các em tích cực trồng nhiều cây xanh - Giải thích vì sao ngủ trong phòng kín, sưởi than lại có thể tử vong?

- Hướng dẫn: Câu 3: Mật độ bụi khói trên đường phố nhiều khi quá lớn, vượt quá khả năng làm sạch của đường dẫn khí của hệ hô hấp, bởi vậy nên đeo khẩu trang chống bụi khi đi đường và lao động dọn vệ sinh.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Học bài và trả lời câu SGK. -Luyện tập thở sâu.

- Chuẩn bị cho giờ thực hành: chiếu cá nhân, gối bông.

Ngày soạn : 05 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy : 13 tháng 11 năm 2019

113

Tiết 25 – Bài 23 THỰC HÀNH - HÔ HẤP NHÂN TẠO I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS hiểu rõ cơ sở khoa học của hô hấp nhân tạo.

- Nêu được trình tự các bước tiến hành hô hấp nhân tạo.

2. Kỹ năng: Biết cách thực hiện các phương pháp hô hấp nhân tạo.

3. Thái độ:Có tinh thần tích cực sẵn sàng giúp đỡ người bị nạn.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: Phương tiện Chiếu cá nhân, gối bông cá nhân (chuẩn bị theo tổ) Nếu có điều kiện sử dụng đĩa CD về các thao tác trong 2 phương pháp, tranh.

2. HS: Nghiên cứu bài trước ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra sự chuẩn bị của các tổ, kiểm tra mục đích của bài thực hành.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: Trong thực tế có rất nhiều nguyên nhân làm cho ta bị ngạt thở. Theo em, cơ thể ngừng hô hấp có thể dẫn tới hậu quả gì?

Vậy để cấp cứu nạn nhân bị ngừng hô hấp đột ngột theo đúng cách để có hiệu quả cao nhẩt ta phải làm như thế nào?

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

114

Hoạt động 1: Tìm hiểu các tình huống cần được hô

I. Các tình huống cần được hô

hấp

hấp

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- Khi bị đuối nước: cần loại bỏ

- GV đặt câu hỏi:

nước khỏi phổi bằng cách vừa

- Nêu các tình huống cần được hô hấp nhân tạo?

cõng nạn nhân ở tư thế dốc

- Cần loại bỏ các nguyên nhân làm gián đoạn hô hấp ngược vừa chạy. như thế nào?

- Khi bị điện giật: tìm vị trí cầu

- HS nghiên cứu thông tin, liên hệ thực tế và nêu được.

dao hay công tắc điện để ngắt dòng điện.

- Khi bị thiếu khí để thở hay môi trường nhiều khí độc, phải khiêng nạn nhân ra khỏi khu vực đó.

Hoạt động 2: Tiến hành hô hấp nhân tạo

II. Tiến hành hô hấp nhân tạo

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- Phương pháp hà hơi thổi ngạt được tiến hành như thế nào?

- GV treo tranh vẽ minh hoạ các thao tác hô hấp (hoặc cho HS xem băng hình).

- HS tự nghiên cứu thông tin SGK. - 1 HS trình bày.

- Các nhóm tiến hành làm dưới dự điều khiển của nhóm trưởng.

- GV treo tranh minh hoạ hoặc cho HS xem băng hình

115

SGK

để trả lời câu hỏi: - Phương pháp ấn lồng ngực được tiến hành như thế nào?

- Yêu cầu các nhóm tiến hành.

- HS tự nghiên cứu SGK, xem tranh - 1 HS trình bày thao tác.

- Các nhóm tiến hành thực hành dưới sự điều khiển của nhóm trưởng.

- Các nhóm cử đại diện lên trình bày thao tác.

- Các nhóm khác nhận xét.

Hoạt động 3: Thu hoạch 2.3. Hoạt động luyện tập: - Mỗi HS tự làm ở nhà rồi nộp báo cáo cho GV đánh giá 24. Hoạt động vận dụng: Gợi ý viết thu hoạch I. Kiến thức Câu 1: So sánh các tình huống chủ yếu cần được hô hấp nhân tạo. * Giống: cơ thể nạn nhân đều thiếu oxi, mặt tím tái. * Khác nhau: - Chết đuối do phổi ngập nước.

- Điện giật: do cơ hô hấp và có thể cả cơ tim co cứng.

- Bị lâm vào môi trường ô nhiễm; ngất hay ngạt thở.

Câu 3: So sánh 2 phương pháp hô hấp nhân tạo * Giống: - Mục đích: phục hồi sự hô hấp bình thường của nạn nhân.

- Cách tiến hành: thông khí ở phổi của nạn nhân với nhịp 12-20 / phút. lượng khí được thông ít nhất 200 ml. * Khác nhau: Cách tiến hành.

- Phương pháp hà hơi thổi ngạt: dùng miệng thổi không khí trực tiếp vào phổi qua đường dẫn khí.

- Phương pháp ấn lồng ngực: dùng tay tác động gián tiếp vào phổi qua lực ép vào lồng ngực. * Hiệu quả của phương pháp hà hơi thổi ngạt lớn hơn vì:

116

- Đảm bảo được số lượng và áp lực không khí đưa vào phổi.

- Không làm tổn thương lồng ngực (gãy xương sườn).

- Học bài và trả lời câu SGK. - Giải thích vì sao ngủ trong phòng kín, sưởi than lại có thể tử vong?

- Hướng dẫn: Câu 3: Mật độ bụi khói trên đường phố nhiều khi quá lớn, vượt quá khả năng làm sạch của đường dẫn khí của hệ hô hấp, bởi vậy nên đeo khẩu trang chống bụi khi đi đường và lao động dọn vệ sinh.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và hoàn thành bản thu hoạch.

- Chuẩn bị bài cho giờ sau , ngày 12 tháng 11 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... .......................................................................................

117

Tuần 14 :

Ngày soạn : 11 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy : 19 tháng 11 năm 2019 Chương V – Tiêu hoá Tiết 26 – Bài 24 TIÊU HOÁ VÀ CÁC CƠ QUAN TIÊU HOÁ

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS trình bày được các nhóm chất có mặt trong thức ăn.

- Trình bày được các hoạt động trong quá trình tiêu hoá.

- Trình bày vai trò của tiêu hoá đối với cơ thể người.

- Xác định được vị trí của các cơ quan trên tranh, mô hình.

2. Kỹ năng: Rèn luyện kĩ năng quan sát tranh, sơ đồ, phát hiện kiến thức, tư duy tổng hợp logic.

3. Thái độ: Giáo dục ý thức bảo vệ hệ tiêu hoá.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: Tranh phóng to sơ đồ các cơ quan trong hệ tiêu hoá ở người.

Mô hình các cơ quan trong hệ tiêu hoá ở người.

2. HS: Nghiên cứu bài trước ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: GV thu báo cáo giờ thực hành.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động:

118

Các em nhịn ăn được bao lâu? Chúng ta nói đến ăn uống tức là nói đến hệ cơ quan trong cơ thể?

Trong bài mở đầu của chương chúng ta sẽ đi tìm hiểu về tiêu hoá, xem nó xảy ra như thế nào? gồm những cơ quan nào?

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động1: Thức ăn và sự tiêu hoá

I: Thức ăn và sự tiêu hoá

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- Yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK quan sát H 24.1; - Thức ăn gồm các chất vô cơ 24.2, cùng với hiểu biết của mình trả lời câu hỏi:

và hữu cơ

- Vai trò của tiêu hoá là gì?

- Hoạt động tiêu hoá gồm: ăn

+ Tiêu hoá giúp chuyển các chất trong thức ăn thành các

→ đẩy các chất trong ống tiêu

chất cơ thể hấp thụ được. Thức ăn tạo năng lượng cho cơ

hoá → tiết dịch tiêu hoá → tiêu

thể hoạt động và xây dựng tế bào.

hoá thức ăn → hấp thụ chất

- HS tự nghiên cứu thông tin SGK và trả lời câu hỏi.

dinh dưỡng → thải bã.

- Hằng ngày chúng ta thường ăn những loại thức ăn - Vai trò của tiêu hoá là biến nào? Thức ăn đó thuộc loại thức ăn gì?

đổi thức ăn thành các chất mà

- Các chất nào trong thức ăn bị biến đổi về mặt hoá học cơ thể có thể hấp thụ được và trong quá trình tiêu hoá? chất nào không bị biến đổi?

thải bỏ các chất bã trong thức

- HS kể tên các loại thức ăn và sắp xếp chúng thành từng ăn. loại: prôtêin, lipit, gluxit, vitamin, muối khoáng... + Chất bị biến đổi: prôtêin, lipit, gluxit, axit nuclêic. + Chất không bị biến đổi: nước, vitamin, muối khoáng.

- Quá trình tiêu hoá gồm những hoạt động nào?

- Hoạt động nào quan trọng nhất? + Tiêu hoá thức ăn và hấp thụ chất dinh dưỡng là quan trọng nhất.

- HS trình bày.

119

- Vai trò của tiêu hoá đối với thức ăn?

- Quá trình tiêu hoá diễn ra ở đâu? chúng ta cùng tìm hiểu phần II. Hoạt động 2: Các cơ quan tiêu hoá

II. Các cơ quan tiêu hoá

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác .

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- Yêu cầu HS quan sát H 24.3 và lên bảng hoàn thành + ống tiêu hoá gồm: miệng, hầu tranh câm.

, thực quản, dạ dày, ruột non,

?-Kể tên các bộ phận của ống tiêu hoá?

ruột già, hậu môn.

- Kể tên các tuyến tiêu hoá?

+ Tuyến tiêu hoá gồm: nước

- HS tự quan sát H 24.3, 1 HS lên bảng gắn chú thích.

bọt, tuyến vị, tuyến gan, tuyến

- Yêu cầu HS hoàn thành bảng 24 vào vở.

tuỵ, tuyến ruột.

- HS hoàn thành bảng.

- GV giới thiệu về tuyến tiêu hoá.

- Yêu cầu HS dự đoán chức năng của các cơ quan.

- HS nghe.

- 1 HS dự đoán, các HS khác bổ sung.

- GV trình bày quá trình tiêu hoá thức ăn 1 lần.

- Gọi 1 HS khác trình bày lại.

2.3. Hoạt động luyện tập: HS đọc kl sgk.

Bài tập trắc nghiệm: Câu 1: Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng: Thế nào là sự tiêu hoá thức ăn? a. Sự biến đổi thức ăn từ chất rắn thành chất lỏng. b. Sự biến đổi thức ăn từ những chất phức tạp thành chất đơn giản mà cơ thể có thể hấp thụ được.

120

c. Sự biến đổi thức ăn từ các chất dinh dưỡng mà cơ thể hấp thụ được qua thành ruột và thải các chất cặn bã không thể hấp thụ được.

Câu 2: Điền vào chỗ trống Quá trình tiêu hoá là quá trình biến đổi thức ăn về mặt ............ (sinh lí, sinh hoá, lí hoá).

Kết quả là thức ăn được biến đổi thành các chất đơn giản, hoà tan, có thể ........... (hấp thụ, tràn, ngấm) vào máu để cung cấp cho các tế bào sử dụng.

Câu 3: Quá trình tiêu hoá gồm các hoạt động nào?

2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK. - Hướng dẫn: Câu 1: Các chất trong thức ăn được phân nhóm theo các đặc điểm sau: + Căn cứ vào cấu tạo hoá học: chất hữu cơ và chất vô cơ. + Căn cứ vào đặc điểm biến đổi qua hoạt động tiêu hoá: chất không bị biến đổi, chất bị biến đổi trong quá trình tiêu hoá.

Câu 3: Các chất cần thiết như nước, vitamin, muối khoáng vào cơ thể theo đường tiêu hoá thì cần phải qua các hoạt động: ăn, đẩy thức ăn trong ống tiêu hoá, hấp thụ thức ăn.

- Cơ thể người có thể nhận các chất này theo con đường khác là: tiêm (chích) qua tĩnh mạch vào hệ tuần hoàn hoặ qua kẽ giữa các tế bào vào mô rồi lại vào máu (tiêm bắp).

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Đọc trước bài 25- tiêu hoá ở khoang miệng. , ngày 19 tháng 11 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... .......................................................................................

121

Tuần 15 :

Ngày soạn : 18 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy : 26 tháng 11 năm 2019 Tiết 27 – Bài 25 TIÊU HOÁ Ở KHOANG MIỆNG

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS trình bày được sự biến đổi thức ăn trong khoang miệng về mặt cơ học và hoá học.

- Trình bày được hoạt động nuốt và đẩy thức ăn từ khoang miệng qua thực quản xuống dạ dày.

2. Kỹ năng: Rèn luyện kĩ năng nghiên cứu thông tin, tranh hình, tìm kiếm kiến thức.

3. Thái độ: Bồi dưỡng ý thức vệ sinh, giữ gìn vệ sinh răng miệng, không cười đùa trong khi ăn.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: Tranh phóng H 25.1; 25.2; 25.3 2. HS: Nghiên cứu bài trước ở nhà

122

III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: - Các chất trong thức ăn có thể được phân nhóm như thế nào? Nêu đặc điểm của mỗi nhóm.

- Vai trò của tiêu hoá là gì? các chất nước, muối khoáng, vitamin khi vào cơ thể cần qua hoạt động nào của hệ tiêu hoá? Nêu các hoạt động tiêu hoá?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: + Khi nhai cơm, bánh mì lâu trong miệng thấy ngọt là vì sao? + Nuốt diễn ra nhờ hoạt động của cơ quan nào là chủ yếu và có tác dụng gì?

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt I. Tiêu hoá ở khoang miệng

Hoạt động 1: Tiêu hoá ở khoang miệng - PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- Yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK, quan sát H 25.1 và trả lời câu hỏi: - Khi thức ăn vào miệng, có những hoạt động nào xảy ra?

- HS tự nghiên cứu thông tin SGK, trao đổi nhóm và trả lời câu hỏi. + Các hoạt động như SGK. - Những hoạt động nào là biến đổi lí học, hoá học? + Biến đổi lí học: Tiết nước bọt, nhai, đảo trộn thức ăn, tạo

123

viên thức ăn. + Biến đổi hoá học: Hoạt động của enzim amilaza trong nước bọt.

- Khi nhai cơm, bánh mì lâu trong miệng thấy ngọt là vì sao?

- Vận dụng kết quả phân tích hoá học để giải thích (H 25.2) Từ những thông tin trên, yêu cầu HS hoàn thành bảng 25.

- GV treo bảng phụ để HS tự hoàn thành.

- HS đại diện nhóm thay nhau điền bảng.

Kết luận: Bảng 25: Hoạt động biến đổi thức ăn ở khoang miệng Biến đổi thức

Các hoạt động

Các thành phần tham gia

ăn ở khoang

tham gia

hoạt động

Tác dụng của hoạt động

miệng Biến đổi lí

- Tiết nước bọt

- Các tuyến nước bọt

- Làm ướt và mềm thức ăn - Làm mềm và nhuyễn thức

học - Nhai

- Răng

ăn

- Đảo trộn thức - Răng, lưỡi, các cơ môi và - Làm thức ăn thấm đẫm nước bọt

má

ăn

- Tạo viên thức - Răng, lưỡi, các cơ môi và - Tạo viên thức ăn và nuốt má

ăn Biến đổi hoá học

- Hoạt động của - Enzim amilaza

- Biến đổi 1 phần tinh bột

enzim

trong thức ăn thành đường

amilaza

trong nước bọt

mantozơ.

Hoạt động 2: Nuốt và đảy thức ăn qua thực

II. Nuốt và đảy thức ăn qua thực quản

quản - PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực

+ Nuốt diễn ra nhờ hoạt động của lưỡi là

- NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn

chủ yếu và có tác dụng đẩy viên thức ăn từ

124

đề, NL hợp tác và NL thể chất.

khoang miệng tới thực quản.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản

+ Lực đẩy viên thức ăn từ thực quản, tới dạ

thân...

dày tạo ra nhờ sự co dãn phối hợp nhịp

- Yêu cầu HS đọc thông tin SGK, quan sát H nhàng của cơ thực quản.

25.3, thảo luận và trả lời câu hỏi:

+ Thời gian đi qua thực quản rất nhanh (2-

- Nuốt diễn ra nhờ hoạt động của cơ quan nào 4s) nên thức ăn không bị biến đổi về mặt là chủ yếu và có tác dụng gì?

hoá học.

- Lực đẩy viên thức ăn từ thực quản xuống dạ dày được tạo ra như thế nào?

- Thức ăn qua thực quản có được biến đổi gì về mặt lí và hoá học không?

- HS tự quan sát H 25.3, đọc thông tin, trao đổi nhóm và trả lời: + Lưu ý: viên thức ăn vừa phải để dễ nuốt, nếu quá lớn nuốt sẽ nghẹn.

- Nắp thanh quản và khẩu cái mềm có chức năng gì? nếu không có hoạt động của nó sẽ gây ra hậu quả gì?

- Giải thích hiện tượng khi ăn đôi khi có hạt cơm chui lên mũi? Hiện tượng nghẹn?

- Tại sao khi ăn không nên cười đùa?

- HS hoạt động cá nhân và giải thích.

- 1 HS giải thích, các HS khác bổ sung.

2.3. Hoạt động luyện tập: HS đọc kl sgk.

Bài tập trắc nghiệm: Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng: Câu 1: Quá trình tiêu hoá khoang miệng gồm: a. Biến đổi lí học

d. Tiết nước bọt

b. Nhai, đảo trộn thức ăn

e. Cả a, b, c, d

c. Biến đổi hoá học

g. Chỉ a và c.

Câu 2: Loại thức ăn nào được biến đổi về mặt hoá học ở khoang miệng a. Prôtêin, tinh bột, lipit

c. Prôtêin, tinh bột, hoa quả

125

b. Tinh bột chín

d. Bánh mì, dầu thực vật

2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3, 4 SGK- Tr 83.

- Đọc mục “Em có biết” - Hướng dẫn: 2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3, 4 SGK- Tr 83.

- Đọc mục “Em có biết” - Hướng dẫn: Câu 2: “Nhai kĩ no lâu” là khi nhai càng kĩ thì hiệu suất tiêu hoá càng cao, cơ thể hấp thụ được nhiều chất dinh dưỡng nên no lâu hơn.

Câu 3: Với khẩu phần ăn đầy đủ, sau khi tiêu hoá ở khoang miệng và thực quản thì những chất trong thức ăn vẫn cần tiêu hoá tiếp: G, L, Pr. Câu 4: - Cháo thấm 1 ít nước bọt, 1 phần tinh bột trong cháo bị biến đổi thành đường mantozơ dưới tác dụng của enzim amilaza.

- Với sữa thấm 1 ít nước bọt sự tiêu hoá hoá học không diễn ra ở khoang miệng do thành phần hoá học của sữa là Pr và đường đôi hoặc đường đơn

Ngày soạn : 19 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy : 27 tháng 11 năm 2019 Tiết 28 - Bài 26 THỰC HÀNH - TÌM HIỂU HOẠT ĐỘNG CỦA ENZIM TRONG NƯỚC BỌT I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: HS hiểu được những điều kiện đảm bảo cho enzim hoạt động. HS biết kết luận từ những thí nghiệm đối chứng.

2. Kỹ năng:- Rèn luyện cho HS kĩ năng thao tác thí nghiệm chính xác.

- HS biết kết luận từ những thí nghiệm với đối chứng.

3. Thái độ: Có ý thức giữ gìn răng miệng.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học

126

- Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: Tranh vẽ H 26 phóng to.

Chuẩn bị cho mỗi nhóm: 8 ống nghiệm nhỏ (10 ml), 2 ống đong chia độ, 2 giá để ống nghiệm, 2 đèn cồn, 1 cuộn giấy đo độ pH, 1 phễu có bông lọc, 1 bình thuỷ tinh, cặp nhiệt kế, cặp ống nghiệm, phích nước nóng, hồ tinh bột 1%, dd HCl 2%, dd iốt 1%, thuốc thử Strôme (3 ml dd NaOH 10% + 3 ml dd CuSO4 2%).

2. HS: trong 5 phút đầu giờ, mỗi nhóm chuẩn bị 24 ml nước bọt loãng (lấy 6 ml nước bọt + 18 ml nước cất lắc đều rồi lọc qua phễu và bông lọc) và hồ tinh bột. Đọc trước các bước tiến hành theo SGK. III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: - Thực chất biến đổi lí học của thức ăn trong khoang miệng là gì? Khi nhai cơm lâu trong miệng thấy có cảm giác ngọt vì sao?

- Kiểm tra câu 3, 4 SGK. 2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: Các em đã biết, ăn cơm nhai kĩ ta thấy có vị ngọt. Vậy enzim trong nước bọt hoạt động như thế nào? ở điều kiện nào nó hoạt động tốt nhất? Chúng ta cùng tiến hành tìm hiểu bài thực hành hôm nay.

GV ghi vào góc bảng: tinh bột + iốt xuất hịên màu xanh. đường + thuốc thử Strôme xuất hiện màu đỏ nâu.

GV kiểm tra sự chuẩn bị nước bọt và tinh bột của các nhóm.

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS Hoạt động 1: Các bước tiến hành thí nghiệm và chuẩn bị thí

127

Nội dung cần đạt I.Các

bước

tiến

nghiệm

hành thí nghiệm và

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề.

chuẩn

- KT: KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực

nghiệm

bị

thí

- NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- GV phát dụng cụ thí nghiệm.

- HS tự đọc trước nội dung thí nghiệm bài 26.

- Tổ trưởng phân công công việc cho các nhóm trong tổ, + 2 HS nhận dụng cụ và vật liệu + 1 HS chuẩn bị nhãn cho ống nghiệm. + 2 HS chuẩn bị nước bọt hoà loãng, lọc, đun sôi. + 2 HS chuẩn bị bình thuỷ tinh đựng nước.

Hoạt động 2: Tiến hành bước 1 và bước 3 của thí nghiệm

II. Tiến hành bước

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm 1 và bước 3 của thí nhỏ.

nghiệm

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT thực hành.

- NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- GV yêu cầu HS tiến hành thí nghiệm như bước 1 và bước 2 SGK + GV lưu ý HS: khi rót hồ tinh bột không để rớt lên thành.

- Các tổ tiến hành như sau: Bước 1: Chuẩn bị vật liệu vào các ống nghiệm + Dùng ống đong hồ tinh bột (2 ml) rót vào các ống A, B, C, D. Đặt các ống này vào giá. + Dùng các ống đong lấy vật liệu khác. Ống A: 2 ml nước lã Ống B: 2 ml nước bọt Ống C: 2 ml nước bọt đã đun sôi Ống D: 2 ml nước bọt+ vài giọt HCl (2%) Bước 2: Tiến hành - Đo độ pH của các ống nghiệm và ghi vào vở.

- Đặt các ống nghiệm vào bình thuỷ tinh có nước ấm 37oC trong 15

128

phút.

- Các tổ quan sát và ghi kết quả vào bảng 26.1 Thống nhất ý kiến giải thích.

- Đại diện nhóm lên bảng điền, nhận xét.

- Đo độ pH trong các ống nghiệm để làm gì?

- GV kẽ sẵn bảng 26.1 lên bảng, yêu cầu HS lên điền. + Lưu ý: Thực tế độ trong không thay đổi nhiều.

- GV thông báo đáp án bảng 26.1 Kết quả thí nghiệm về hoạt động của enzim trong nước bọt Các ống nghiệm

Hiện tượng độ trong

Ống A

- Không đổi

Ống B

- Tăng lên

Ống C

- Không đổi

Giải thích - Nước lã không có enzim biến đổi tinh bột.

- Nước bọt có enzim biến đổi tinh bột.

- Nước bọt đun sôi đã làm mất hoạt tính của enzim biến đổi tinh bột.

Ống D

- Không đổi

- Do HCl đã hạ thấp pH nên enzim trong nước bọt không biến đổi tinh bột.

Hoạt động 3: Kiểm tra kết quả thí nghiệm và giải thích kết quả - PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- GV yêu cầu chia dd trong các ống A, B, C, D thành 2 phần. + Lưu ý: ống A chia vào A1, A2 đã dán nhãn, B chia vào B1; B2 ...

- Trong tổ cử 2 HS chia đều dd ra các ống đã chuẩn bị sẵn A1; A2; B1; B2...

- Đặt các ống A1; B1; C1; D1 vào giá 1 (lô 1). Nhỏ vào mỗi ống 5-6 giọt iốt lắc đều các ống.

- Đặt các ống A2; B2; C2; D2 vào giá 2 (lô 2). Nhỏ vào mỗi ống 5-6 giọt Strôme, đun sôi các ống này trên ngọn lửa đèn cồn.

- Những HS khác quan sát, so sánh màu sắc ở các ống nghiệm, thống

129

nhất ý kiến , ghi kết quả vào bảng 26.2 (kẻ sẵn).

- Đại diện nhóm lên điền vào bảng, nhận xét.

- GV kẻ sẵn bảng 26.2 lên bảng, yêu cầu HS lên ghi kết quả. + Lưu ý: Các tổ thí nghiệm không thành công thì lưu ý điều kiện thí nghiệm.

- GV nhận xét bảng 26.2 để đưa ra đáp án đúng. Đáp án bảng 26.2- Kết quả thí nghiệm về hoạt động của enzim trong nước bọt Các ống nghiệm

Hiện tượng

Giải thích

(màu sắc) - Ống A1

- Màu xanh

- Nước lã không có enzim biến đổi tinh bột

- Ống A2

- Không màu

thành đường.

- Ống B1

- Không màu

- Nước bọt có enzim biến đổi tinh bột thành

- Ống B2

- Màu đỏ nâu

đường.

- Ống C1

- Màu xanh

- Emzim trong nước bọt bị đun sôi không có

- Ống C2

- Không màu

khẳ năng biến đổi tinh bột thành đường.

- Ống D1

- Màu xanh

- Enzim trong nước bọt không hoạt động ở

- Ống D2

- Không màu

môi trường axit nên tinh bột không bị biến đổi thành đường.

Hoạt động 4: Thu hoạch - PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề.

- KT: KT đặt câu hỏi, KT giao nhiệm vụ.

- NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- Mỗi HS tự làm báo cáo thu hoạch ở nhà và nộp báo cáo cho GV đánh giá vào giờ sau.

Gợi ý: 1. Kiến thức - Enzim trong nước bọt có tên là amilaza.

- Enzim trong nước bọt có tác dụng biến đổi tinh bột thành đường mantozơ.

- Enzim trong nước bọt hoạt động tốt nhất trong điều kiện độ pH = 7,2. và nhiệt độ = 37oC. 2. Kĩ năng - Trình bày thí nghiệm (HS tự làm).

130

- So sánh kết quả ống nghiệm A và B cho phép ta khẳng định enzim trong nước bọt có tác dụng biến đổi tinh bột thành đường.

- So sánh kết quả ống nghiệm B và C cho phép ta khẳng định enzim trong nước bọt hoạt động tốt nhất ở nhiệt độ = 37oC. Enzim trong nước bọt bị phá huỷ ở 100oC. - So sánh kết quả ống nghiệm B và D cho phép ta khẳng định enzim trong nước bọt hoạt động tốt nhất ở pH = 7,2. Enzim trong nước bọt không hoạt động ở môi trường axit.

2.3. Hoạt động luyện tập: - GV nhận xét giờ thực hành: khen các nhóm làm tốt và ghi điểm cho các nhóm.

2.4. Hoạt động vận dụng: - Viết báo cáo thu hoạch.

- Thu dọn vệ sinh lớp sạch sẽ.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Đọc trước bài tiếp. , ngày 26 tháng 11 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... .......................................................................................

Tuần 16:

Ngày soạn : 25 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy : 03 tháng 12 năm 2019 Tiết 29 - Bài 27 TIÊU HOÁ Ở DẠ DÀY

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS nắm được cấu tạo của dạ dày và quá trình tiêu hoá diễn ra ở dạ dày gồm: + Các hoạt động tiêu hoá + Cơ quan, tế bào thực hiện hoạt động. + Tác dụng của hoạt động.

2. Kỹ năng: Rèn luyện cho HS tư duy dự đoán.

3. Thái độ: Bồi dưỡng ý thức bảo vệ hệ tiêu hoá.

131

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: Tranh phóng H 27.1; 27.2; 27.3 Băng video hay đĩa CD minh hoạ hoạt động tiêu hoá ở dạ dày (sự tiết dịch vị, sự co bóp, sự tiêu hoá).

2. HS: Nghiên cứu bài trước ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: Nêu các tuyến tiêu hoá trong hệ tiêu hoá ở người? Nước bọt có khả năng tiêu hoá hợp chất nào?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: ở khoang miệng các hợp chất gluxit đã được tiêu hoá một phần. Các chất khác chưa bị tiêu hoá. + Câu hỏi đặt ra cho chúng ta là ở dạ dày hợp chất nào bị tiêu hoá? + Quá trình tiêu hoá diễn ra như thế nào?

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Tìm hiểu cấu tạo của dạ dày

I: Tìm hiểu cấu tạo của dạ dày

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực

132

- NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản

- Dạ dày hình túi, dung tích 3 lít.

thân...

- Thành dạ dày có 4 lớp: lớp màng

- Yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK, quan

ngoài, lớp cơ, lớp dưới niêm mạc, lớp

sát H 27.1, thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi:

niêm mạc.

- Dạ dày có cấu tạo như thế nào?

- Lớp cơ rất dày, khoẻ gồm 3 lớp cơ: cơ

- Căn cứ vào đặc điểm cấu tạo để dự đoán xem dọc, cơ vòng và cơ chéo. ở dạ dày có hoạt động tiêu hoá nào?

- Lớp niêm mạc với nhiều tuyến tiết dịch

- HS tự nghiên cứu thông tin SGK, quan sát H vị.

27.1, thảo luận nhóm và trả lời: - 1 HS đại diện nhóm trả lời + Hình dạng + Thành dạ dày + Tuyến tiêu hoá.

- Các HS khác nhận xét, bổ sung.

- GV ghi dự đoán của HS chưa đánh giá đúng sai mà sẽ giải quyết ở hoạt động sau.

Hoạt động 2: Tìm hiểu sự tiêu hoá ở dạ dày

II: Tìm hiểu sự tiêu hoá ở dạ dày

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản

Bảng 27: Các hoạt động biến đổi thức

thân...

ăn ở dạ dày

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục II

Biến

Các hoạt

Các

Tác

SGK và trả lời câu hỏi:

đổi

động

thành

dụng của

- Tiêu hoá ở dạ dày gồm những hoạt động

thức

tham gia

phần

hoạt

nào?

ăn ở

tham

động

dạ

gia hoạt

- Những hoạt động nào là biến đổi lí học, hoá học?

133

- Cá nhân HS nghiên cứu thông tin mục II

dày

động

SGK và trả lời câu hỏi:

- Sự tiết - Tuyến -

+ Sự tiết dịch vị, sự co bóp của dạ dày, hoạt

dịch vị

động của enzim pepsin, đẩy thức ăn tới ruột.

- Sự co -

+ ...

Biến

- Thảo luận nhóm thống nhất ý kiến.

đổi lí

- Đại diện nhóm trình bày, bổ sung.

- Yêu cầu HS trao đổi nhóm, hoàn thành bảng

vị

Hoà

loãng Các thức ăn

bóp của lớp

cơ -

dạ dày

của

dạ nhuyễn

dày.

và

học

Làm đảo

trộn thức

27 SGK.

ăn

- GV nhận xét, đưa ra kết quả.

thấm đều

- GV thông báo dự đoán của các nhóm: nhóm

dịch vị.

cho

nào đúng, sai, thiếu...

-

- Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi:

động của zim

cắt

enzim

chuỗi dài

- Thức ăn được đẩy xuống ruột là nhờ hoạt động của cơ quan nào?

- Loại thức ăn G, L được tiêu hoá trong dạ dày như thế nào?

- Giải thích vì sao Pr trong thức ăn bị dịch vị

Biến đổi

Hoạt

En pepsin.

pepsin

hoá học

Phân Pr

thành các chuỗi ngắn

phân huỷ nhưng Pr của lớp niêm mạc dạ dày

gồm

lại không?

10 aa.

3-

- Theo em, muốn bảo vệ dạ dày ta phải ăn - Sự đẩy thức ăn xuống ruột nhờ hoạt uống như thế nào?

động của cơ dạ dày phối hợp với cơ

- HS dựa vào thông tin để trả lời:

vòng môn vị.

+ Thức ăn lúc đầu vẫn chịu tác dụng của enzim - Thời gian lưu thức ăn trong dạ dày từ 3 amilaza cho tới khi thấm đều dịch vị.

– 6 giờ tuỳ loại thức ăn.

+ Thức ăn L không tiêu hoá trong dạ dày vì không có enzim tiêu hoá L trong dịch vị. => L, G chỉ biến đổi lí học. + Các tế bào tiết chất nhày ở cổ tuyến vị tiết chất nhày phủ lên bề mặt niêm mạc ngăn cách tế bào niêm mạc với enzim pepsin.

- HS liên hệ thực tế và trả lời.

2.3. Hoạt động luyện tập:

134

HS đọc kl.

Bài tập trắc nghiệm: Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng: Câu 1: Loại thức ăn nào được biến đổi cả về mặt lí học, hoá học trong dạ dày: a. Pr

b. G

c. L

d. Muối khoáng

Câu 2: Biến đổi lí học ở dạ dày gồm: a. Sự tiết dịch vị

c. Sự nhào trộn thức ăn

b. Sự co bóp của dạ dày

d. Cả a, b và c đều đúng

e. Chỉ a, b đúng.

Câu 3: Biến đổi hoá học ở dạ dày gồm: a. Tiết dịch vị b. Thấm đều dịch vị với thức ăn c. Hoạt động của enzim pepsin.

2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu hỏi SGK. - Đọc mục “Em có biết” - Hướng dẫn: Câu 1: “ở dạ dày có các hoạt động tiêu hoá sau: tiết dịch vị, biến đổi lí học, hoá học của thức ăn, đẩy thức ăn từ dạ dày xuống ruột.

Câu 2: Biến đổi lí học ở dạ dày - Thức ăn chạm vào lưỡi và dạ dày kích thích tiết dịch vị (sau 3 giờ có tới 3 lít dịch vị) giúp hoà loãng thức ăn.- Sự phối hợp co của các cơ dạ dày giúp làm nhuyễn và đảo trộn thức ăn cho thấm đều dịch vị.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: Với khẩu phần ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, sau khi tiêu hoá ở dạ dày thì các chất trong thức ăn cần tiêu hoá tiếp ở ruột non là: Pr, G, L. - Đọc trước bài tiếp.

Ngày soạn : 26 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy : 04 tháng 12 năm 2019 Tiết 30 – Bài 28 TIÊU HOÁ Ở RUỘT NON

135

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS nắm được quá trình tiêu hoá diễn ra ở ruột non gồm: + Các hoạt động tiêu hoá. + Các cơ quan, tế bào thực hiện hoạt động. + Tác dụng và kết quả của hoạt động.

2. Kỹ năng: - Rèn luyện cho HS tư duy dự đoán kiến thức.

3. Thái độ: Giáo dục ý thức bảo vệ hệ tiêu hoá.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: Tranh phóng H 28.1; 28.2.

Băng video hay đĩa CD minh hoạ hoạt động tiêu hoá ở ruột non (nếu có).

2. HS: Nghiên cứu bài trước ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC: - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

KIỂM TRA 15 PHÚT. ĐỀ 1: I.Trắc nghiệm ( 2 đ) Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng: Câu 1: Loại thức ăn nào được biến đổi cả về mặt lí học, hoá học trong dạ dày: a. Pr

b. G

c. L

d. Muối khoáng

Câu 2: Biến đổi lí học ở dạ dày gồm: a. Sự tiết dịch vị

c. Sự nhào trộn thức ăn

b. Sự co bóp của dạ dày

d. Cả a, b và c đều đúng

136

e. Chỉ a, b đúng.

Câu 3: Biến đổi hoá học ở dạ dày gồm: a. Tiết dịch vị b. Thấm đều dịch vị với thức ăn c. Hoạt động của enzim pepsin.

Câu 4: Loại thức ăn nào được biến đổi về mặt hoá học ở khoang miệng a. Prôtêin, tinh bột, lipit

c. Prôtêin, tinh bột, hoa quả

b. Tinh bột chín

d. Bánh mì, dầu thực vật

II.Tự luận ( 8đ) 1.Với khẩu phần ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, sau khi tiêu hoá ở dạ dày thì các chất trong thức ăn cần tiêu hoá tiếp ở ruột non là những chất nào ?

2. Giải thích tại sao trong khi ăn uống không nên nói chuyện, cười đùa ? ĐỀ 2 Phần 1: trắc nghiệm 5đ 1. Thành của bộ phận nào trong ống tiêu hóa có ba lớp cơ vòng , cơ dọc, cơ chéo ? a) Thực quản

b) Dạ dày

c) Ruột non

d) Ruột già

2. Ở khoang miệng , tinh bột chín có thể biến thành đường , do tác dụng của enzim nào ? a) Amylaza

b)Lipaza

c)Saccaraza

d) Pepsin

3. Các tuyến nào không phải là tuyến tiêu hóa ? a) Tuyến nước bọt

b) Tuyến tuỵ

c) Gan

d) Tuyến giáp trạng

4. Trong dạ dày có cá loại enzim nào ? a) Enzim tiêu hóa protein

b)Enzim tiêu hóa gluxit

c)Enzim tiêu hóa lipit

d)Cả a và c 5. TRong dịch tụy và dịch ruột có các loại enzim nào ? a) Enzim tiêu hóa protein

b) Enzim tiêu hóa gluxit

c)Enzim tiêu hóa lipit

d) Cả a, b và c 6. Trong ruột non, thức ăn hập thụ nhờ cơ chế nào ? a) Cơ chế khuếch tán

b) Cơ chế vận chuyển tích cực

c) Cơ chế thẩm thấu

d) Cả a, b và c

7. Dịch mật có vai trò quan trọng trong việc tiêu hóa và hấp thụ chất nào ? a) Protein

b)Tinh bột chín

c) Lipit

d) Tinh bột sống

Câu 8. Chất dinh dưỡng trong thức ăn được hấp thụ chủ yếu ở: a. Khoang miệng

b. Ruột non

c. Dạ dày

137

d. Ruột già

Câu 9. Khi nhai kĩ cơm cháy trong miệng ta thấy có vị ngọt vì: a. Cơm cháy và thức ăn được nhào trộn kĩ

b. Cơm cháy đã biến thành đường;

c. Nhờ sự hoạt động của amilaza

d. Thức ăn được nghiền nhỏ

Câu 10: Ăn nhiều chất xơ có tác dụng gì cho hệ tiêu hóa? a. Không bị táo bón

b. Dễ tiêu hóa lipit c. Dễ tiêu hóa gluxit d. Dễ tiêu hóa prôtêin

Phần 2: Tự luận 5đ Trình bày các hoạt động têu hóa ở khoang miệng?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: Như các em đã biết, ở miệng tiêu hoá G, ở dạ dày tiêu hoá Pr. Tuy nhiên sự tiêu hoá ở đó là rất ít. VD: ở khoang miệng chỉ có 1 -2% G bị tiêu hoá. Các chất này sẽ tiếp tục bị tiêu hoá ở ruột non. + Vậy cấu tạo của ruột non như thế nào? + Sự tiêu hoá diễn ra ra sao?

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt I: Cấu tạo của ruột non

Hoạt động 1: Cấu tạo của ruột non - PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản

- Thành ruột có 4 lớp như dạ dày nhưng

thân...

mỏng hơn.

- Yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK và trả lời - Lớp cơ chỉ có cơ dọc và cơ vòng. câu hỏi:

- Lớp niêm mạc (sau tá tràng) có nhiều

- Nêu cấu tạo của ruột non?

tuyến ruột tiết dịch ruột và tế bào tiết dịch

- GV treo tranh H 28.1 và 28.2 để HS trình bày.

nhày.

- Ruột có cấu tạo như thế nào?

- Tá tràng (đầu ruột non) có ống dẫn

- Gan và tuỵ có tác dụng gì?

chung dịch tuỵ và dịch mật đổ vào

- Cá nhân HS tự nghiên cứu thông tin SGK và

138

trả lời: - 1 HS trình bày, lớp nhận xét bổ sung, rút ra kết luận.

- Dự đoán xem ruột non có hoạt động tiêu hoá nào?

- HS dựa vào cấu tạo của ruột non để dự đoán, 1 HS trình bày.

- GV chưa nhận xét ngay, để đến hoạt động sau.

- GV ghi lại dự đoán của HS lên góc bảng.

Hoạt động 2: Tìm hiểu sự tiêu hoá ở ruột non

II: Tìm hiểu sự tiêu hoá ở ruột non

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

Kết luận:

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản

Biến Hoạt

thân...

đổi

động

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục II SGK,

t/ă

t /g

quan sát H 28.3, nhớ lại kiến thức tiết trước và trả lời câu hỏi:

Biến -Tiết đổi

- Dạ dày có môi trường gì?

lí

dịch

Cơ quan t/b Tác dụng t/h

của hoạt động

- Tuyến gan, -Thức ăn tuyến

tuỵ, hoà loãng

- Muối tuyến ruột

trộn

mật

dịch vị.

đổi lí học nữa không? Nếu có thì biểu hiện như

tách

-Phân nhỏ

thế nào? Các thành phần nào tham gia hoạt

Lipít

thức ăn

động?

thành

- Nêu cơ chế đóng mở môn vị?

giọt

- Nếu 1 người bị bệnh thiếu axit trong dạ dày thì

nhỏ

sẽ có hậu quả gì?

biệt

- Các cơ trong thành ruột non có tác dụng gì?

lập tạo

Yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

nhũ

- Cá nhân HS nghiên cứu thông tin mục II SGK,

tương

- Thức ăn xuống tới ruột non còn chịu sự biến

quan sát tranh và trả lời câu hỏi:

139

học

đều

+ Dạ dày có môi trường axit, do axit tiết ra từ dịch vị.

hoá Biến -Tinh

-Tuyến

- Biển đổi

nước bọt

tinh

+ Có.

đổi

bột,

- HS dựa vào SGK trình bày.

hoá

Prôtêin -

- Theo em trong 2 loại biến đổi trên, ở ruột non

học

chịu

Pðpsin,

đường

xảy ra biến đổi nào là chủ yếu và quan trọng

tác

Trípsin,

đơn

vơ

hơn?

dụng

Erếpsin

thể

hấp

- Để thức ăn biến đổi được hoàn toàn, ta cần

của

-

làm gì?

Enzim

mật, Lipara - Prôtêin-

- Biến đổi hoá học quan trọng hơn.

- Lipít

axit amin

- Cần nhai kĩ để tinh bột chuyển hoá thành

chịu

- Lipít-

đường.

t/d

Glyxêrin+

của

axit béo

Enzim thành

Muối thụ được.

dịch mật và enzim 2.3. Hoạt động luyện tập: - Đọc trước bài tiếp.

HS đọc kl.

Bài tập trắc nghiệm: Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng: Câu 1: Các chất trong thức ăn được biến đổi hoàn toàn ở ruột non là: a. Pr

b. G

c. L

d. Cả a, b, c

Câu 2: ở ruột non sự biến đổi thức ăn chủ yếu là: a. Biến đổi lí học b. Biến đổi hoá học c. Cả a và b.

2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu hỏi SGK. 2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Đọc mục “Em có biết” - Hướng dẫn:

140

bột

e. Chỉ a và b

Câu 4: Một người bị triệu chứng thiếu axit trong dạ dày thì sự tiêu hoá ở ruột non có thể diễn ra như sau: môn vị thiếu tín hiệu đóng nên thức ăn sẽ qua môn vị tới ruột non liên tục và nhanh hơn, thức ăn sẽ không đủ thời gian ngấm đều dịch tiêu hoá ở ruột non dẫn tới hiệu quả tiêu hoá thấp. , ngày 03 tháng 12 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... .......................................................................................

Tuần 17

Ngày soạn : 02 tháng 12 năm 2019 Ngày dạy : 10 tháng 12 năm 2019 Tiết 31 – Bài 29 HẤP THỤ CHẤT DINH DƯỠNG VÀ THẢI PHÂN

141

VỆ SINH TIÊU HOÁ I. MỤC TIÊU BÀI HỌC. 1. Kiến thức - HS nắm được: Những đặc điểm cấu tạo của ruột non phù hợp với chức năng hấp thụ các chất dinh dưỡng.

- Các con đường vận chuyển các chất dinh dưỡng từ ruột tới các cơ quan tế bào.

- Vai trò đặc biệt của gan trên con đường vận chuyển các chất dinh dưỡng.

- Vai trò của ruột già trong quá trình tiêu hoá của cơ thể.

- Trình bày được các tác nhân gây hại cho hệ tiêu hoá và mức độ tác hại của nó.

- Chỉ ra được các biện pháp bảo vệ hệ tiêu hoá và đảm bảo hệ tiêu hoá có hiệu quả.

2. Kỹ năng:Rèn kỹ năng quan sát, phân tích tranh, hình, thông tin 3. Thái độ: Giáo dục ý thức giữ vệ sinh nơi công cộng, có ý thức thực hiện nghiêm túc các biện pháp để có hệ tiêu hoá khoẻ mạnh.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: Tranh phóng to H 29.1; 29.2; 29.3.

2. HS: Nghiên cứu bài trước ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: H- Trình bày hoạt động tiêu hoá ở ruột non?

H- Với khẩu phần ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, nêu các chất dinh dưỡng sau khi tiêu hoá ở ruột non?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động:

142

+ Khi thức ăn đã tiêu hoá, cơ thể muốn lấy được chất dinh dưỡng cần phải có gì? + Quá trình này diễn ra ở ruột nào là chủ yếu? + Các chất cặn bã còn lại đi đâu?

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt I: Hấp thụ chất dinh dưỡng

Hoạt động 1: Hấp thụ chất dinh dưỡng - PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- Sự hấp thụ chất dinh dưỡng chủ yếu

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản

diễn ra ở ruột non.

thân...

- Cấu tạo ruột non phù hợp với chức

- Yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK, quan sát H năng hấp thụ.

29.1; 29.2 và trả lời câu hỏi:

+ Niêm mạc ruột có nhiều nếp gấp với

- Căn cứ vào đâu người ta khẳng định rằng: ruột các lông ruột và mỗi lông ruột lại có non là cơ quan chủ yếu của hệ tiêu hoá đảm nhận vô lông cực nhỏ có tác dụng tăng diện tích tiếp xúc (tới 500 m2).

vai trò hấp thụ?

- Cá nhân HS tự nghiên cứu thông tin SGK, quan - Hệ mao mạch máu và mạch bạch sát H 29.1; 29.2 và trả lời:

huyết phân bố dày đặc tới từng lông

+ Dựa vào thực nghiệm, nghiên cứu.

ruột.

- GV yêu cầu HS phân tích trên tranh.

- Ruột dài 2,8 – 3 m; S bề mặt từ 400-

- Diện tích bề mặt có liên quan đến hiệu quả hấp 500 m2. thụ như thế nào? ?-Trình bày đặc điểm cấu tạo của ruột non có tác dụng làm tăng diện tích bề mặt hấp thụ?

- HS trình bày trên tranh.

- Diện tích bề mặt tăng sẽ làm tăng hiệu quả hấp thụ.

Hoạt động 2: Tìm hiểu con đường vận chuyển,

II: Tìm hiểu con đường vận chuyển,

hấp thụ các chất và vai trò của gan

hấp thụ các chất và vai trò của gan

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học

143

hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

Bảng 29: Các con đường vận chuyển

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản

các chất dinh dưỡng đã hấp thụ

thân...

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục II SGK,

Các chất dinh

Các chất dinh

dưỡng được

dưỡng được hấp

hấp thụ và vận

thụ và vận chuyển

trong ruột non?

chuyển theo

theo đường bạch

- Cá nhân HS nghiên cứu thông tin mục II SGK,

đường m u

huyết

quan sát H 29.3 - Có mấy con đường hấp thụ chất dinh dưỡng

quan sát tranh và trả lời câu hỏi:

- Đường, 30% - 70% lipit (các

+ Có 2 con đường hấp thụ là máu và bạch huyết.

axit

- HS thảo luận nhóm, đại diện nhóm lên điền vào

glixêrin,

bảng.

các vitamin tan hoá), các vitamin

- Yêu cầu HS hoàn thành bảng 29 trang 95 trên

trong nước, các tan trong dầu (A,

bảng GV đã kẻ sẵn.

muối

- GV giúp HS hoàn thiện bảng.

nước.

béo

và giọt

mỡ

aa, được nhũ

đã tương

khoáng, D, E, K).

- GV giải thích thêm: các vitamin tan trong dầu có A, D, K, E. còn lại là các vitamin tan trong nước.

Gan khử các chất độc có hại cho cơ

- HS dựa vào H 29.3 để trả lời:

thể và điều hoà nồng độ chất dinh

- Gan đóng vai trò gì trong con đường vận chuyển dưỡng trong máu. các chất dinh dưỡng về tim?

- GV lấy VD về bệnh tiểu đường.

Hoạt động 3: Tìm hiểu vai trò của ruột già trong

III: Tìm hiểu vai trò của ruột già

quá trình tiêu hoá

trong quá trình tiêu hoá

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề,

144

NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản

+ Ruột già có vai trò hấp thụ nước ,

thân...

muối khoáng và thải phân.

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục III SGK và trả lời câu hỏi: - Vai trò chủ yếu của ruột già là gì?

- Cá nhân HS nghiên cứu thông tin mục III SGK và trả lời câu hỏi: - GV nêu 1 số nguyên nhân gây táo bón (do ít vận động , ăn ít chất xơ). Yêu cầu HS trình bày biện pháp chống táo bón.

- GV lưu ý HS bệnh trĩ.

- HS nghe, vận dụng kiến thức đã tiếp thu và trả lời/ Hoạt động 4: Tìm hiểu về các tác nhân gây hại IV: Tìm hiểu về các tác nhân gây hại cho hệ tiêu hoá

cho hệ tiêu hoá

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- Yêu cầu HS đọc thông tin mục I trong SGK và trả lời câu hỏi: - Kể tên các tác nhân gây hại cho hệ tiêu hoá?

- Cá nhân HS tự nghiên cứu thông tin SGK và trả lời: - GV treo tranh ảnh các tác nhân vi sinh vật, giun sán minh hoạ.

- Các tác nhân gây ảnh hưởng đến cơ quan nào? mức độ ảnh hưởng như thế nào?

145

- Yêu cầu HS thảo luận hoàn thành bảng.

- GV phân công mỗi nhóm (2 nhóm) hoàn thành 1 tác nhân sinh vật, 1 tác nhân chế độ ăn.

- HS kẻ sẵn bảng 30.1 vào vở bài tập. Trao đổi nhóm để hoàn thành bảng.

- Đại diện nhóm trình bày trên bảng.

Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- HS suy nghĩ và trả lời.

- Sau khi hoàn thành bảng: GV đặt câu hỏi: Ngoài những tác nhân trên, em còn biết tác nhân nào khác?

Kết luận: Bảng 30.1: Các tác nhân có hại cho hệ tiêu hoá Tác nhân

Cơ quan hoặc hoạt động

- Tạo ra môi trường axit làm

- Răng Các

Vi khuẩn

sinh vật Giun, sán Ăn uống không đúng cách Chế độ ăn uống

Ăn uống không đúng khẩu phần (không hợp lí)

Mức độ ảnh hưởng

bị ảnh hưởng

hỏng men răng.

- Dạ dày, ruột

- Bị viêm loét.

- Các tuyến tiêu hoá

- Bị viêm.

- Ruột

- Gây tắc ruột

- Các tuyến tiêu hoá

- Gây tắc ống dẫn mật

- Các cơ quan tiêu hoá

- Có thể bị viêm.

- Hoạt động tiêu hoá

- Kém hiệu quả.

- Hoạt động hấp thụ

- Kém hiệu quả.

- Các cơ quan tiêu hoá

- Dạ dày, ruột bị mệt mỏi, gan có thể bị xơ.

- Hoạt động tiêu hoá

- Bị rối loạn hoặc kém hiệu quả.

- Hoạt động hấp thụ

- Bị rối loạn hoặc kém hiệu quả.

Hoạt động 5: Tìm hiểu các biện pháp bảo

V: Tìm hiểu các biện pháp bảo vệ hệ tiêu

vệ hệ tiêu hoá khỏi các tác nhân có hại và

hoá khỏi các tác nhân có hại và đảm bảo sự

đảm bảo sự tiêu hoá có hiệu quả

tiêu hoá có hiệu quả

146

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- GV yêu cầu HS đọc SGK.

+ Đánh răng sau khi ăn và trước khi đi ngủ

- Nêu các biện pháp bảo vệ hệ tiêu hoá khỏi bằng bàn chải mềm, thuốc đánh răng có Ca và tác nhân có hại và đảm bảo sự tiêu hoá hiệu Flo, trải đúng cách như đã biết ở tiểu học. + Ăn chín, uống sôi. Rau sống và trái cây rửa

quả?

- Cá nhân HS nghiên cứu thông tin mục II sạch, gọt vỏ trước khi ăn, không ăn thức ăn ôi SGK nêu các biện pháp và kết luận.

thiu, không để ruồi nhặng đậu vào thức ăn.

- Yêu cầu HS phân tích

+ Ăn chậm, nhai kĩ giúp thức ăn được nghiền

- Thế nào là vệ sinh răng miệng đúng cách? nhỏ đẽ thấm dịch tiêu hoá => tiêu hoá hiệu - HS trao đổi nhóm và nêu được:

quả hơn.

- GV treo tranh hướng dẫn vệ sinh răng + Ăn đúng giờ, đúng bữa thì sự tiết dịch tiêu miệng minh hoạ.

hoá thuận lợi, số lượng và chất lượng dịch

- Thế nào là ăn uống hợp vệ sinh?

tiêu hoá tốt hơn.

- Tại sao ăn uống đúng cách lại giúp sự + Sau khi ăn nghỉ ngơi giúp hoạt động tiết tiêu hoá đạt hiệu quả?

dịch tiêu hoá và hoạt động co bóp dạ dày, ruột

- Theo em, thế nào là ăn uống đúng cách?

tập trung => tiêu hoá có hiệu quả hơn.

2.3. Hoạt động luyện tập: HS đọc kl.

GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 1, 3 SGK. 2.4. Hoạt động vận dụng: - Các em ăn uống đủ chất, nhai kỹ , ăn ngày đủ 3 bữa ...

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: Học bài và trả lời câu hỏi SGK. - Đọc mục “Em có biết” - Hướng dẫn: Câu 3: Vai trò của gan trong quá trình tiêu hoá:

147

Tiết dịch mật giúp tiêu hoá lipit.

Khử chất độc lọt vào máu cùng các chất dinh dưỡng. Điều hoà nồng độ các chất dinh dưỡng trong máu ổn định.

- Đọc trước bài tiếp theo

Ngày soạn : 03 tháng 12năm 2019 Ngày dạy : 11 tháng 12 năm 2019 Chương VI- Trao đổi chất và năng lượng Tiết 32 – Bài 31 TRAO ĐỔI CHẤT I. MỤC TIÊU. 1. Kiến thức: - HS phân biệt được trao đổi chất giữa cơ thể và môi trường với sự trao đổi chất ở cấp độ tế bào.

- Trình bày được mối liên quan giữa trao đổi chất ở cấp độ cơ thể với trao đổi chất ở cấp độ tế bào.

2. Kỹ năng: Rèn kỹ năng quan sát, liên hệ thực tế, hoạt động nhóm.

3. Thái độ: Giáo dục ý thức giữ gìn, bảo vệ sức khoẻ.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: Tranh phóng to H 31.1; 31.2.

2. HS: Nghiên cứu bài trước ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

148

- Kiểm tra bài cũ: H- Các tác nhân gây hại cho hệ tiêu hoá là gì? Mức độ ảnh hưởng?

H- Nêu các biện pháp bảo vệ hệ tiêu hoá khỏi các tác nhân có hại?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: Các hoạt động tiêu hoá, tuần hoàn, hô hấp đều phục vụ cho hoạt động trao đổi chất tạo năng lượng cho cơ thể hoạt động.

Vậy thế nào là trao đổi chất?

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Trao đổi chất giữa cơ thể và môi I: Trao đổi chất giữa cơ thể và môi trường ngoài

trường ngoài

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- Môi trường ngoài cung cấp cho cơ

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản

thể thức ăn, nước uống muối khoáng

thân...

thông qua hệ tiêu hoá, hệ hô hấp đồng

- Yêu cầu HS quan sát H 31.1 cùng với hiểu biết thời thải chất cặn bã, sản phẩm phân của bản thân và trả lời câu hỏi:

huỷ , CO2 từ cơ thể ra môi trường.

- Sự trao đổi chất giữa cơ thể và môi trường ngoài - Trao đổi chất giữa cơ thể và môi biểu hiện như thế nào?

trường là đặc trưng cơ bản của sự

- Hệ tiêu hoá, hệ hô hấp, hệ tuần hoàn, hệ bài tiết sống. đóng vai trò gì trong trao đổi chất?

- Trao đổi chất giữa cơ thể và môi trường ngoài có ý nghĩa gì?

- HS quan sát kĩ H 31.1, cùng với kiến thức đã học trả lời các câu hỏi: - 1 HS trả lời, các HS khác nhận xét, bổ sung rút ra kiến thức.

149

- GV : Nhờ trao đổi chất mà cơ thể và môi trường ngoài cơ thể tồn tại và phát triển, nếu không cơ thể sẽ chết. ở vật vô sinh trao đổi chất dẫn tới biến tính, huỷ hoại.

Hoạt động 2: Trao đổi chất giữa tế bào và môi . trường trong cơ thể

II: Trao đổi chất giữa tế bào và

môi trường trong cơ thể

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản

- Trao đổi chất giữa tế bào và môi

thân...

trường trong biểu hiện:

- Yêu cầu HS quan sát H 31.2 và trả lời câu hỏi:

+ Máu mang oxi và các chất dinh

- Nêu thành phần của môi trường trong cơ thể?

dưỡng qua nước mô đến tb để sử dụng

- Máu và nước mô cung cấp gì cho tế bào?

cho hoạt động sống

- Hoạt động sống cuả tế bào tạo ra những sản + Hoạt động của tb tạo ra năng lượng, phẩm gì?

khí CO2, chất thải.

- Những sản phẩm đó của tế bào và nước mô vào + Các chất thải đó lại qua nước mô máu được đưa tới đâu?

vào máu đưa đếnhệ hô hấp, hệ bài tiết

- Sự trao đổi chất giữa tế bào và môi trường trong để thải ra ngoài. biểu hiện như thế nào?

- Trao đổi chất ở tế bào thực hiện

- HS dựa vào H 31.2, thảo luận nhóm và nêu thông qua môi trường trong cơ thể là máu và nước mô

được: + Môi trường trong cơ thể gồm: máu, nước mô và bạch huyết. + Máu cung cấp chất dinh dưỡng, O2 qua nước mô tới tế bào. + Hoạt động sống của tế bào tạo năng lượng, CO2, chất thải. + Sản phẩm của tế bào vào nước mô, vào máu tới hệ bài tiết (phổi, thận, da) và ra ngoài.

150

HS nêu kết luận.

Hoạt động 3: Mối quan hệ giữa trao đổi chất ở

III: Mối quan hệ giữa trao đổi chất

cấp độ cơ thể với trao đổi chất ở cấp độ tế bào

ở cấp độ cơ thể với trao đổi chất ở cấp

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học độ tế bào hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: KT chia nhóm, KT đặt câu hỏi, KT đọc tích cực - NL: NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- Trao đổi chất ở cấp độ cơ thể cung

- Yêu cầu HS quan sát lại H 31.2

cấp nguyên liệu, tạo điều kiện cho trao

- Trao đổi chất ở cấp độ cơ thể biểu hiện như thế đổi chất ở tb nào?

- Trao đổi chất ở cấp độ tế bào sinh

- Trao đổi chất ở cấp độ tế bào được thực hiện năng lượng để thực hiện trao đổi chất như thế nào?

ở cơ thể.

- Mối quan hệ giữa trao đổi chất ở 2 cấp độ ? - Trao đổi chất ở hai cấp độ có liên (Nếu trao đổi chất ở một trong hai cấp độ dừng quan mật thiết với nhau, đảm bảo cho lại thì có hậu quả gì?)

cơ thể tồn tại và phát triển.

- HS dựa vào H 31.2, thảo luận nhóm và trả lời:

- Nếu trao đổi chất một trong hai cấp

+ Biểu hiện: trao đổi của môi trường với các hệ độ ngừng thì cỏ thể sẽ chết. cơ quan.

- HS : trao đổi giữa tế bào và môi trường trong cơ thể.

- HS: cơ thể sẽ chết nếu 1 trong 2 cấp độ dừng lại.

- Vậy trao đổi chất ở 2 cấp độ có quan hệ mật thiết với nhau, đảm bảo cho cơ thể tồn tại và phát triển.

2.3. Hoạt động luyện tập: - HS đọc kl sgk.

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK. 2.4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu hỏi SGK..

151

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Đọc trước bài 32.

- Làm câu 3 vào vở. , ngày 10 tháng 12 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... .......................................................................................

Tuần 18

Ngày soạn : 09 tháng 12 năm 2019 Ngày dạy : 17 tháng 12 năm 2019 TIẾT 33 – Bài 32 CHUYỂN HOÁ

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS nêu được sự chuyển hoá vật chất và năng lượng trong tế bào gồm hai quá trình đồng hoá và dị hoá, là hoạt động cơ bản của sự sống.

- HS phân tích được mối quan hệ giữa trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng.

2. Kỹ năng: Rèn luyện kĩ năng phân tích, so sánh, thảo luận nhóm.

3. Thái độ: Năng cao ý thức bảo vệ các cơ quan trong cơ thể 4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: Tranh phóng to H 31.1.

2. HS: Nghiên cứu bài trước ở nhà

152

III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: H- Trình bày vai trò của hệ tiêu hoá, hệ hô hấp, hệ bài tiết và hệ tuần hoàn đối với sự trao đổi chất?

H- Phân biệt trao đổi chất ở cấp độ cơ thể và trao đổi chất ở cấp độ tế bào. Nêu mối quan hệ về sự trao đổi chất ở hai cấp độ này?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: Tế bào trao đổi chất như thế nào? Vật chất do môi trường cung cấp được cơ thể sử dụng như thế nào?

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Nội dung cần đạt

Hoạt động của GV và HS

I: Chuyển hoá vật chất và năng lượng

Hoạt động 1: Chuyển hoá vật chất và năng lượng - PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KT: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực - NL: Phát triển NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản

- Trao đổi chất là biểu hiện bên ngoài

thân...

của quá trình chuyển hoá vật chất và

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin, quan sát H năng lượng xảy ra bên trong tế bào.

32.1 và trả lời câu hỏi:

- Mọi hoạt động sống của cơ thể đều bắt

- HS nghiên cứu thông tin quan sát H 32.1 và nguồn từ sự chuyển hoá vật chất và năng trả lời.

lượng của tế bào.

Bảng so sánh đồng hoá và dị hoá

- Thảo luận nhóm và trả lời các câu hỏi: -Sự chuyển hoá vật chất và năng lượng ở tế bào

153

gồm những quá trình nào?

Đồng ho

Dị hoá

- Phân biệt trao đổi chất ở tế bào với sự chuyển

- Tổng hợp các

- Phân giải các

hoá vật chất và năng lượng?

chất

chất

+ gồm 2 quá trình là đồng hoá và dị hoá.

- Tích luỹ năng

- Giải phóng năng

+ Trao đổi chất ở tế bào là trao đổi chất giữa tế

lượng

lượng

bào với môi trường trong. Chuyển hoá là quá trình biến đổi chất có tích luỹ và giải phóng năng lượng

+ Quan hệ mâu thuẫn ngược chiều,

- Năng lượng giải phóng trong tế bào được sử nhưng thống nhất. dụng vào những hoạt động nào?

+ Tỉ lệ không giống nhau. Trẻ em: đồng

+ Năng lượng được sử dụng cho hoạt động co hóa lớn hơn dị hoá. Người già: đồng cơ, hoạt động sinh lí và sinh nhiệt.

hoá nhở hơn dị hoá. nam đồng hoá lớn

- GV giải thích sơ đồ H 32.1: Sự chuyển hoá hơn nữ. Khi lao động đồng hoá nhỏ hơn vật chất và năng lượng.

dị hóa. Khi nghỉ ngơi đồng hoá lớn hơn

- GV yêu cầu HS: Lập bảng so sánh đồng hoá

dị hoá.

và dị hoá. Nêu mối quan hệ giữa đồng hoá và dị hoá.

- HS dựa vào khái niệm đồng hoá và dị hoá để hoàn thành bảng so sánh.

- 1 HS điền kết quả, các HS khác nhận xét, bổ sung.

- Yêu cầu HS rút ra mối quan hệ giữa chúng.

- Tỉ lệ giữa đồng hoá và dị hoá trong cơ thể ở những độ tuổi và trạng thái khác nhau thay đổi như thế nào?

Hoạt động 2: Chuyển hoá cơ bản

II: Chuyển hoá cơ bản

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề.

- KT: Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực - NL: Phát triển NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- Chuyển hoá cơ bản là năng lượng tiêu

154

- Cơ thể ở trạng thái “nghỉ ngơi” có tiêu dùng dùng khi cơ thể hoàn toàn nghỉ ngơi. năng lượng không? Tại sao?

- Đơn vị: kJ/h/kg.

- HS vận dụng kiến thức đã học và nêu được:

- Ý nghĩa: căn cứ vào chuyển hoá cơ

+ Có tiêu dùng năng lượng cho các hoạt động

bản để xác định tình trạng sức khoẻ,

của tim, hô hấp, duy trì thân nhiệt ...

bệnh lí

- 1 HS trả lời, nêu kết luận.

- GV : Năng lượng tiêu dùng khi cơ thể nghỉ ngơi gọi là gì? Nêu khái niệm chuyển hoá cơ bản? đơn vị và ý nghĩa?

Hoạt động 3: Điều hoà sự chuyển hoá vật

III: Điều hoà sự chuyển hoá vật chất

chất và năng lượng

và năng lượng

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề.

- KT: Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực - NL: Phát triển NL tự học, phát hiện và giải

- Điều hoà bằng thần kinh.

quyết vấn đề.

+ ở não có các trung khu điều khiển sự

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản

trao đổi chất (trực tiếp).

thân...

+ Thần kinh điều hoà thông qua tim,

- Yêu cầu HS đọc thông tin mục III và trả lời mạch (gián tiếp). câu hỏi:

- Điều hòa bằng cơ chế thể dịch: do các

- Có những hình thức nào điều hoà sự chuyển hoocmon của tuyến nội tiết tiết vào máu. hoá vật chất và năng lượng?

- HS nghiên cứu thông tin và trả lời.

2. 3. Hoạt động luyện tập: - HS đọc kl sgk.

- GV yêu cầu HS làm bài tập trắc nghiệm.

Cột A 1. Đồng hoá

Cột B a. Lấy thức ăn biến đổi thành chất dinh dưỡng hấp thụ vào máu.

2. Dị hoá

b. Tổng hợp chất đặc trưng và tích luỹ năng lượng.

3. Tiêu hoá

c. Thải các sản phẩm phân huỷ và các sản phẩm thừa ra môi trường ngoài.

155

Kết quả

4. Bài tiết

d. Phân giải các chất đặc trưng thành chất đơn giản và giải phóng năng lượng.

2. 4. Hoạt động vận dụng: - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3, 4 SGK. 2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Đọc trước bài 35.

- Làm bài tập 2, 3, 4 vào vở.

Ngày soạn : 10 tháng 12 năm 2019 Ngày dạy : 18 tháng 12 năm 2019 Tiết 34: ÔN TẬP HỌC KÌ I I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS hệ thống hoá kiến thức học kì I. - HS nắm sâu, nắm chắc kiến thức đã học.

- Vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn.

2. Kỹ năng: Kỹ năng quan sát, hoạt động nhóm, tư duy phân tích, tổng hợp, so sánh.

3. Thái độ: Có ý thức giữ gìn sức khoẻ, bảo vệ cơ thể.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: - Tranh ảnh có liên quan.

- Máy chiếu, phim trong (nếu có).

- Các nhóm với nội dung đã phân công (1 tờ giấy khổ to).

2. HS: Nghiên cứu bài trước ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC :

156

1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: H- Trình bày vai trò của hệ tiêu hoá, hệ hô hấp, hệ bài tiết và hệ tuần hoàn đối với sự trao đổi chất?

H- Phân biệt trao đổi chất ở cấp độ cơ thể và trao đổi chất ở cấp độ tế bào. Nêu mối quan hệ về sự trao đổi chất ở hai cấp độ này?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: 2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: Nội dung cần đạt

Hoạt động của GV và HS Hoạt động 1: Hệ thống hoá kiến thức

1: Hệ thống hoá kiến

- PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong thức nhóm nhỏ.

- KT: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực - NL: Phát triển NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- GV chia lớp thành 6 nhóm. Phân công mỗi nhóm làm 1 bảng.

- Các nhóm tiến hành thảo luận nội dung trong bảng (cá nhân phải hoàn thành bảng của mình ở nhà) - Thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến ghi và phim trong hoặc tờ giấy to.

- Yêu cầu các nhóm dán kết quả (khổ giấy to) lên bảng.

- GV nhận xét ghi ý kiến bổ sung hoặc chiếu đáp án.

- Đại diện nhóm trình bày kết quả, các nhóm khác bổ sung.

- Các nhóm hoàn thiện kết quả.

- HS hoàn thành vào vở bài tập.

Bảng 35. 1: Khái quát về cơ thể người Cấp độ tổ chức

Đặc điểm đặc trưng Cấu tạo

Vai trò

157

- Gồm: màng, tế bào chất với - Là đơn vị cấu tạo và chức năng các bào quan chủ yếu (ti thể, của cơ thể.

Tế bào

lưới nội chất, bộ máy Gôngi..) và nhân.

- Tập hợp các tế bào chuyên hoá - Tham gia cấu tạo nên các cơ

Mô

có cấu trúc giống nhau.

quan.

- Được cấu tạo nên bởi các mô - Tham gia cấu tạo và thực hiện Cơ quan

khác nhau.

chức năng nhất định của hệ cơ quan.

- Gồm các cơ quan có mối quan - Thực hiện chức năng nhất định

Hệ cơ quan

hệ về chức năng.

của cơ thể.

Bảng 35. 2: Sự vận động của cơ thể Hệ cơ quan thực hiện

Đặc điểm cấu tạo

Vai trò chung

đặc trưng

vận động

Bộ xương

Chức năng

- Gồm nhiều xương liên Tạo bộ khung cơ thể

- Giúp cơ thể

kết với nhau qua các + Bảo vệ

hoạt

động

để

khớp.

thích

ứng

với

+ Nơi bám của cơ

- Có tính chất cứng rắn

môi trường.

và đàn hồi.

Hệ cơ

- Tế bào cơ dài

- Cơ co dãn giúp cơ quan

- Có khả năng co dãn

hoạt động.

Bảng 35. 3: Tuần hoàn máu Cơ quan

Đặc điểm cấu tạo đặc trưng

Chức năng

Vai trò chung

- Có van nhĩ thất và - Bơm máu liên tục - Giúp máu tuần hoàn liên van động mạch.

Tim

theo 1 chiều từ tâm tục theo 1 chiều trong cơ

- Co bóp theo chu kì nhĩ vào tâm thất và từ thể, mước mô cũng liên tục gồm 3 pha.

tâm thất vào động được đổi mới, bạch huyết mạch.

158

cũng liên tục được lưu

- Gồm động mạch, - Dẫn máu từ tim đi thông.

Hệ mạch

mao mạch và tĩnh khắp cơ thể và từ mạch.

khắp cơ thể về tim.

Bảng 35. 4: Hô hấp

Các giai đoạn

Vai trò Cơ chế

chủ yếu trong

Riêng

hô hấp

Chung

Hoạt động phối hợp của Giúp không khí trong phổi Cung Thở

Trao đổi khí ở phổi Trao đổi khí

cấp

lồng ngực và các cơ hô thường xuyên đổi mới.

oxi cho các

hấp.

tế bào cơ

- Các khí (O2; CO2) - Tăng nồng độ O2 và giảm thể và thải khuếch tán từ nơi có nồng độ khí CO2 trong máu.

khí

nồng độ cao đến nơi có

cacbonic ra

nồng độ thấp.

- Cung cấp O2 cho tế bào và

ngoài

nhận CO2 do tế bào thải ra.

ở tế bào

cơ

thể.

Bảng 35. 5: Tiêu hoá Hoạt động

Tiêu hoá

Cơ quan

Loại

chất Gluxit

Khoang

Thực

Dạ

Ruột

Ruột

miệng

quản

dày

non

già

thực hiện

x x

Lipit

x

Prôtêin

Hấp thụ

x x

Đường

x

Axit béo và glixêrin

x

Axit amin

x Hoạt động 2: Câu hỏi ôn tập Nội dung cần đạt

Hoạt động của GV và HS - Yêu cầu HS thảo luận và trả lời 3 câu hỏi SGK trang 112.

Trả lời các câu hỏi thắc

- GV nhận xét và giúp HS hoàn thiện kiến thức.

mắc của HS

- HS thảo luận nhóm thống nhất câu trả lời. Đại diện nhóm trình bày, nhận xét, bổ sung.

2.3. Hoạt động luyện tập: - GV nhận xét, đánh giá kết quả làm việc của từng nhóm

159

2.4. Hoạt động vận dụng: Câu 1. Hãy lấy một ví dụ và phân tích về vòng phản xạ trong ví dụ đó.

Câu 2. Bạch cầu đã tạo nên những hoạt động nào để bảo vệ cơ thể?

Câu 3. Nêu những đặc điểm cấu tạo của hệ cơ người tiến hoá hơn so với hệ cơ thú.

Câu 4. Mô tả sự khuếch tán của O2 và CO2 ở phổi và ở tế bào.

Câu 5. Trong buổi tuyên truyền về dinh dưỡng ở hội trường xã, do cán bộ y tế của Thành phố phổ biến. Họ cho biết về vai trò của các cơ quan trong ống tiêu hoá và vai trò của các tuyến tiêu hóa. Trong đó cán bộ y tế đã nhấn mạnh về vai trò quan trọng của dạ dày và ruột non.

Ruột non là nơi tất cả các chất dinh dưỡng được tiêu hoá để trở thành chất mà cơ thể hấp thụ được. Nhưng một người bị triệu chứng thiếu axit trong dạ dày thì sự tiêu hoá trong ruột non không hiệu quả. Bằng kiến thức đã được học em hãy giúp cán bộ y tế trình bày rõ hơn về nguyên nhân của sự tiêu hoá không hiệu quả ở trên.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Học bài và hoàn thiện nội dung ôn tập. , ngày 17 tháng 12 năm 2019 Đã kiểm tra ....................................................................................... ....................................................................................... ....................................................................................... .......................................................................................

160

Tuần 18:

Ngày soạn : 10 tháng 12 năm 2019 Ngày dạy : 18 tháng 12 năm 2019 Tiết 35: ÔN TẬP HỌC KÌ I

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - HS hệ thống hoá kiến thức học kì I. - HS nắm sâu, nắm chắc kiến thức đã học.

- Vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn.

2. Kỹ năng: Rèn kỹ năng tổng hợp, so sánh, khái quát hoá .

3. Thái độ: HS có ý thức ham mê học tập bộ môn.

4. Năng lực, phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự giải quyết vấn đề, hợp tác, tự học - Năng lực chuyên biệt : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực thể chất.

4.2. Phẩm chất: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

II. CHUẨN BỊ: 1. GV: + Tranh ảnh có liên quan. + Các nhóm với nội dung đã phân công (1 tờ giấy khổ to).

2. HS: Nghiên cứu bài trước ở nhà III. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - PPDH: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ.

- KTDH: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực IV. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC : 1. æn ®Þnh tổ chức : - Ổn định lớp : 8A..............8B...............

- Kiểm tra bài cũ: Kết hợp trong giờ ôn.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học : 2.1. Khởi động: 2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức mới: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS Hoạt động 1: Hệ thống hoá kiến thức (25’)

NỘI DUNG CẦN ĐẠT I. Hệ thống hoá kiến thức:

PP: Dạy học đặt và giải quyết vấn đề, dạy học hợp tác Nội dung bảng từ35.1→35.6.

161

trong nhóm nhỏ.

- KT: Kĩ thuật chia nhóm, Kĩ thuật đặt câu hỏi, Kĩ thuật đọc tích cực - NL: Phát triển NL tự học, phát hiện và giải quyết vấn đề, NL hợp tác và NL thể chất.

- PC: Tự giác, tự tin, có trách nhiệm với bản thân...

- GV chia lớp thành 4 nhóm. Phân công mỗi nhóm làm 1 bảng.

- Các nhóm tiến hành thảo luận nội dung trong bảng (cá nhân phải hoàn thành bảng của mình ở nhà) - Thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến ghi tờ giấy to.

- Đại diện nhóm trình bày kết quả, các nhóm khác bổ sung.

- Các nhóm hoàn thiện kết quả.

- HS hoàn thành vào vở bài tập.

- GV nhận xét ghi ý kiến bổ sung hoặc chiếu đáp án.

Bảng 35. 1: Khái quát về cơ thể người Đặc điểm đặc trưng

Cấp độ tổ chức

Cấu tạo

Vai trò

- Gồm: màng, tế bào chất với các - Là đơn vị cấu tạo và chức năng Tế bào

bào quan chủ yếu (ti thể, lưới nội của cơ thể. chất, bộ máy Gôngi..) và nhân.

Mô

- Tập hợp các tế bào chuyên hoá có - Tham gia cấu tạo nên các cơ cấu trúc giống nhau.

quan.

- Được cấu tạo nên bởi các mô khác - Tham gia cấu tạo và thực hiện Cơ quan

nhau.

chức năng nhất định của hệ cơ quan.

Hệ cơ quan

- Gồm các cơ quan có mối quan hệ - Thực hiện chức năng nhất định về chức năng.

của cơ thể.

Bảng 35. 2: Sự vận động của cơ thể Hệ cơ quan

Đặc điểm cấu tạo

thực hiện

đặc trưng

Chức năng

162

Vai trò chung

vận động

Bộ xương

- Gồm nhiều xương liên Tạo bộ khung cơ thể

- Giúp cơ thể

kết với nhau qua các + Bảo vệ

hoạt động để

khớp.

thích ứng với

+ Nơi bám của cơ

- Có tính chất cứng rắn

môi trường.

và đàn hồi.

Hệ cơ

- Tế bào cơ dài

- Cơ co dãn giúp cơ quan

- Có khả năng co dãn

hoạt động.

Bảng 35. 3: Tuần hoàn máu Cơ quan

Đặc điểm cấu tạo đặc trưng

Chức năng

Vai trò chung

- Có van nhĩ thất và - Bơm máu liên tục - Giúp máu tuần hoàn liên van động mạch.

Tim

theo 1 chiều từ tâm tục theo 1 chiều trong cơ

- Co bóp theo chu kì nhĩ vào tâm thất và từ thể, mước mô cũng liên tục gồm 3 pha.

tâm thất vào động được đổi mới, bạch huyết mạch.

cũng liên tục được lưu

- Gồm động mạch, - Dẫn máu từ tim đi thông.

Hệ mạch

mao mạch và tĩnh khắp cơ thể và từ mạch.

khắp cơ thể về tim.

Bảng 35. 4: Hô hấp

Các giai đoạn chủ

Vai trò

Cơ chế

yếu trong hô hấp

Riêng

Chung

Hoạt động phối hợp Giúp không khí trong Cung cấp oxi cho các Thở

của lồng ngực và phổi thường xuyên tế bào cơ thể và thải các cơ hô hấp.

Trao đổi khí ở phổi Trao đổi khí ở tế bào

đổi mới.

khí cacbonic ra ngoài

- Các khí (O2; CO2) - Tăng nồng độ O2 và cơ thể. khuếch tán từ nơi giảm nồng độ khí CO2 có nồng độ cao đến trong máu. nơi có nồng độ - Cung cấp O2 cho tế thấp.

bào và nhận CO2 do tế bào thải ra.

Bảng 35. 5: Tiêu hoá

163

Khoang

Thực

Dạ

Ruột

miệng

quản

dày

non x

Gluxit Tiêu hoá

Lipit

x

x x

Prôtêin Hấp thụ

x

Đường

x

Axit béo và glixêrin

x

Axit amin

x

Hoạt động 2: Câu hỏi ôn tập(15’)

Ruột già

II.Trả lời câu hỏi:

*Mục tiêu: HS nắm được sự điều hoà Câu 1: chuyển hoá vật chất và năng lượng là a) Tế bào là đơn vị cấu trúc: nhờ cơ chế thần kinh và thể dịch.

-Mọi cơ quan của cơ thể người đều được cấu tạo từ tế bào -Ví dụ: tế bào xương, tế bào cơ,tế bào bạch cầu, tế bào

*Tiến hành:

hồng cầu…

- Yêu cầu HS thảo luận và trả lời 3 câu b) Tế bào là đơn vị chức năng: hỏi SGK trang 112.

-các tế bào tham gia vào họat động chức năng của các

- HS thảo luận nhóm thống nhất câu cơ quan trả lời.

-Ví dụ:

Đại diện nhóm trình bày, nhận xét, bổ +Hoạt động của các tơ cơ trong tế bào giúp bắp cơ co, sung.

dãn

- GV nhận xét và giúp HS hoàn thiện +Các tế bào cơ tim co,dãn giúp tim co bóp tạo lực đẩy kiến thức.

máu vào hệ mạch +Các tế bào tuyến tiết dịch vào ống tiêu hoá để biến đổi thức ăn về mặt hoá học Câu 2: Mối liên hệ về chức năng giữa hệ tuần hoàn với các hệ cơ quan đã học được phản ánh qua sơ đồ sau: Hệ vận động

Hệ tuần hoàn

164

Hệ hô hấp

Hệ tiêu hoá

Hệ bài tiết

Câu 3: -Hệ tuần hoàn tham gia vận chuyển các chất: +Mang O2 từ hệ hô hấp và chất dinh dưỡng từ hệ tiêu hoá tới các tế bào +Mang các sản phẩm thải từ các tế bào đi tới hệ hô hấp và hệ bài tiết -Hệ hô hấp giúp các tế bào trao đổi khí: +Lấy O2 từ môi trường ngoài cung cấp cho các tế bào +Thải CO2 do các tế bào thải ra cơ thể -Hệ tiêu hoá biến đổi thức ăn thành các chất dinh dưỡng cung cấp cho các tế bào 2.3. Hoạt động vận dụng: - GV nhận xét, đánh giá kết quả làm việc của từng nhóm.

2.4. Hoạt động tìm tòi mở rộng: - Học bài và hoàn thiện nội dung ôn tập.

- Chuẩn bị để giờ sau kiểm tra học kì I.

165

Tiết 36: KIỂM TRA HỌC KÌ I I. MỤC TIÊU ĐỀ KIỂM TRA: 1. KiÕn thøc: Häc sinh vËn dông nh÷ng kiÕn thøc Công nghệ ®· häc vµo bµi lµm 2. KÜ n¨ng: DiÔn ®¹t, tr×nh bµy.

3. Th¸i ®é : ý thøc lµm bµi nghiªm tóc.

4.Năng lực, phẩm chất: 4.1, Năng lực: - Năng lực chung: Tự học, tự quản lí; giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo.

- Năng lực chuyên biệt: Phân tích; Suy nghĩ tích cực.

4.2. Phẩm chất: Trung thực, chăm chỉ.

II. HÌNH THỨC ĐỀ KIỂM TRA: - Trắc nghiệm kết hợp với tự luận : Tỉ lệ 50%/50% III. BẢNG TÍNH TRỌNG SỐ: Các mức độ nhận thức Nhận biết

Chủ đề/bài

Thông hiểu

- Nhận Biết được vị

.

trí 1 số cơ quan trong Khái quát về cơ thể người

cơ thể, chức năng tế bào - Nhận biết được các phản xạ thông thường ở người

Tỉ lệ: 20% Số câu: 5

5

Số điểm 2 đ Chương Vận động

Nhận biết được các

Vận dụng

- Tìm hiểu về

loại xương dẹt xương các Biện pháp

166

Vận dụng cao

ngắn, xương dài

chống cong vẹo cột sống - Hiểu được khớp xương, phân loại khớp xương , lấy được ví dụ

Tỉ lệ: 20% Số câu: 5 Số điểm 2 đ

Tuần hoàn

- Nhận biết được các

- Hiểu được

nhóm máu ở người

chu kì co dãn

Nhóm máu,

của tim , hiểu

- Nhận biết được các

được sự hoạt

loại tế bào máu,

động của chu kì tim…

- Hiểu được quá trình Đông máu, cơ chế đông máu

Tỉ lệ: 25% Số câu: 7

7

Số điểm 2,5 đ

Hô hấp

- Hiểu được

- Vận dụng

hoạt động hô

kiến thức đã

hấp gồm mấy

học Liên hệ

giai đoạn các

thực tế bản

giai đoạn đó

thân bảo vệ

diễn ra như

hệ hô hấp

thế nào

tránh các tác

- Hiểu biết

nhân có hại

các trường

167

hợp cần hô hấp nhân tạo Tỉ lệ: 15% Số câu: 3

1

2

Số điểm 1,5 đ - Hiểu Biết

- Vận dụng

cách ăn uống

kiến thức đã

khoa học để

học xác định

có hệ tiêu hóa được Các khỏe mạnh ,

chất biến đổi

và có một sức trong quá khỏe tổng thể

trình tiêu hóa

tốt nhất

thức ăn - Vận dụng

Tiêu hóa

kiến thức đã học liên hệ bản thân giải thích tại sao khi ăn uống không cười đùa Tiêu hóa ở khoang miệng

Tỉ lệ: 20% Số câu: 5

22

3

Số điểm 1,5 đ IV. MA TRẬN: Cấp độ Tên chủ đề

Nhận biết TN

TL

.

Biết

.phản

Khái quát

được

xạ,

Thông hiểu TN

TL

168

Vận dụng Cấp độ thấp

Cấp độ cao

TN

TN

TL

TL

Cộng

về cơ thể

vị trí 1

người

số cơ quan trong cơ thể, chức năng tế bào

Số câu

4

1

5

Sốđiểm

1

1

2

Tỉ lệ %

50%

50%

20%

Nhận biết Vận động

được các loại xương,

biện pháp chống cong vẹo cột sống

Hiểu được khớp xương, phân loại

Số câu

2

2

1

5

Sốđiểm

0,5

0,5

1,0

2

Tỉ lệ %

25%

25%

50%

20%

Nhóm Tuần hoàn

Đông

máu,

chu kì

máu,

tế bào

tim…

cơ chế

máu,

đông máu

Số câu

4

2

1

7

Sốđiểm

1

0,5

1,0

2,5

Tỉ lệ %

40 %

20% Hoạt

Hô hấp

25%

40 % Liên

động hô

hệ

hấp,nhận

thực tế

biết các

bản

169

trường

thân

hợp cần

bảo vệ

hô hấp

hệ hô

nhân tạo

hấp

Số câu

2

1

3

Sốđiểm

0,5

1,0

1,5

Tỉ lệ %

33%

67 %

15%

Biết

Các

Tiêu

cách ăn

chất

hóa ở

uống

biến

khoang

khoa học

đổi

miệng

Số câu

2

2

1

5

Sốđiểm

0,5

0,5

1

2,0

Tỉ lệ %

25%

25%

50%

20%

Tiêu hóa

Tổng số câu

11

10

4

25

Tổng số

3,5

4,0

2,5

10,0

điểm

35%

40%

25%

100%

Tỉ lệ % V. THIẾT LẬP ĐỀ KIỂM TRA: ( Thời gian làm bài 45 phút) ĐỀ 1 I.Trắc nghiệm( 5 điểm) Khoanh troøn vaøo chöõ caùi tröôùc các ñaùp aùn đuùng.

1. Vật nào dưới đây được sinh học nghiên cứu: a. Con chuột

c. Cái bàn.

b. Cái bút

d. Con lợn nhựa

2.Điểm khác cơ bản giữa thực vật với các sinh vật khác là: a. Thực vật rất phong phú, đa dạng. b. Thực vật sống ở khắp nơi trên trái đất. c. Thực vật có khả năng tự tổng hợp chất hữu cơ, phần lớn không có khả năng di chuyển, phản ứng chậm trước kích thích của môi trường. d. Thực vật có khả năng vận động, lớn lên, sinh sản.

3. Sinh vật nào dưới đây gây hại cho đời sống con người: a.Ếch

c. Chuột

170

b. Cây luá

d. Mèo

4. Trong những nhóm cây sau đây, những nhóm cây nào gồm toàn câykhông có hoa? a) Cây xoài, cây ớt, cây đậu, cây hoa hồng. b) Cây rêu, cây rau bợ, cây dương xỉ. c) Cây táo, cây mít, cây cà chua, cây điều. d) Cây dừa, cây hành, cây thông, cây rêu.

5. Caây coù reã coïc laø: A. Caây mít

B. Caây haønh

C. Caây cỏ mần trầu

D. Caây böôûi

6. Nhöõng caây coù reã cuû nhö laø: a. Caûi cuû traéng, laïc, saén

b. Caø roát, caûi cuû traéng,củ đậu.

c. Ngheä, ñinh laêng, chuoái

d. Cả a,c

7. Reã moùc laø: a. Loaïi reã chính moïc töø goác thaân ñeå giuùp caây ñöùng vöõng b. Laø loaïi reã phuï töø thaân vaø caønh giuùp caây baùm vaøo giaù baùm ñeå leo leân c. Laø loaïi reã phuï töø thaân vaø caønh giuùp caây huùt chaát dinh döôõng töø caây khaùc d . Cả b, c 8. Trong các nhóm cây sau đây, nhóm nào gồm toàn cây rễ chùm? a. Cây lúa, cây ngô, cây bưởi, cây xoài. b.Cây cải, cây đậu, cây hành. c. Cây cỏ mần trầu,, cây ngô, cây hành, cây mạ. d. Cây ngô, cây cau, cây dừa, cây ổi.

9. Thaân to ra laø do: a. Söï lôùn leân vaø söï phaân chia cuûa teá baøo b. Söï phaân chia caùc teá baøo ôû taàng sinh voû c. Do söï phaân chia caùc teá baøo ôû taàng sinh voû vaø taàng sinh truï d. Cả a, b 10. Maïch raây coù chöùc naêng: a. Vaän chuyeån nöôùc vaø muoái khoaùng b . Vaän chuyeån chaát höõu cô c. Caû hai treân ñeàu ñuùng

171

11. Maïch goã coù chöùc naêng : a. Vaän chuyeån nöôùc vaø muoái khoaùng

b. Vaän chuyeån chaát höõu cô

c. Vaän chuyeån nöôùc, muoái khoaùng vaø chaát höõu cô

d . Cả b,c

12. Chọn những cây được sử dụng biện pháp tỉa cành? a) cây bạch đàn

d) cây gỗ lim

e) Hoa hồng.

b) cây đay

c) Đu đủ.

f) Mướp.

13. Khi quang hợp thì caây laáy khí: a. Cacbonic

b. Nitô

c. Oxi

d. Cả b,c

14. Neáu khoâng coù oxi thì caây a. Vaãn sinh tröôûng toát

b. Vaãn hoâ haáp bình thöôøng

c. Cheát

d.Cả a,b

15. Phaàn lôùn nöôùc do reã huùt vaøo ñöôïc thaûi ra ngoaøi qua: a. Thaân, caønh

b. Thaân, laù

c. Loã khí cuûa laù d.Cả a,b

16. Söï thoaùt hôi nöôùc qua laù coù taùc duïng a. Muoái khoaùng hoaø tan vaän chuyeån deã daøng b. Laøm cho laù khoûi bò ñoát noùng döôùi aùnh naéng c. Caû hai caâu treân ñeàu ñuùng d.Không có đáp án đúng 17. Caây hoâ haáp vaøo: a. Ban ngaøy

b. Ban ñeâm

c. Caû ngaøy laãn ñeâm

18. Laù ñôn coù ôû: A. Caây me

B. Caây rau ngoùt

C. Caây mít

D. Caây dâu

19. Hai boä phaän chính cuûa laù laø: A. Cuoáng laù vaø phieán laù

B. Cuoáng laù vaø gaân laù

C. Gaân laù vaø phieán laù

D. Gaân laù vaø bẹ lá

20. Sản phẩm của quang hợp là: a. Nước và khí cacbônic. c. Tinh bột và khí cacbônic.

b. Tinh bột và khi ôxi. d. Tinh bột và nước.

II.Tự luận( 5 điểm)

172

Caâu 2 ( 1đ): Đặc điểm chung của thực vật ?Nêu các thành phần chính của tế bào thực vật .

Caâu 3(1đ) : Phân biệt rễ cọc, rễ chùm? Cho VD? Caâu 4 ( 1đ) : Củ su hào, củ khoai tây, củ gừng, cây xương rồng, thuộc những loại biến dạng nào của thân? Thân biến dạng có ý nghĩa gì với cây?

Câu 5( 1đ): Quang hợp là gì? Bản thân em đã sử dụng những sản phẩm gì từ quá trình quang hợp của cây ?ví dụ ?

Câu 6 (1đ): Sinh sản sinh dưỡng tự nhiên là gì ? Gồm những hình thức nào ? Cho ví dụ ĐỀ 2 PHẦN TRẮC NGHIỆM (5đ) Chọn câu trả lời đúng nhất : Câu 1: Khoang bụng cơ thể người có chứa các cơ quan là ?

A.Ruột

B. Tim

C. Phổi

D. Thực quản

Câu 2: Khoang ngực cơ thể người có chứa các cơ quan là ?

A. Gan

B. Phổi

C. Thận

D. Dạ dày

Câu 3: Những cơ quan, bộ phận nào được cấu tạo từ mô cơ ?

A. Da

B. Xương

C. Dạ dày

D. Máu

Câu 4: Tại sao nói tế bào là đơn vị cấu trúc và chức năng của cơ thể người ?

A. Khi toàn bộ các tế bào bị chết thì cơ thể sẽ chết B. Các hoạt động sống của tế bào là cơ sở cho các hoạt động sống của cơ thể C. Các cơ quan khác nhau được tạo nên từ các tế bào khác nhau D. Cả A,B,C Câu 5: Xương được phân biệt thành các loại là ?

A. Xương dài,ngắn, dẹt .

B. Xương ngắn,tròn.

C. Xương dẹt, thẳng.

D. Xương sọ.

Câu 6: Trong các khớp sau đâu là khớp động ?

A. Khớp sọ

B. Khớp gối

C. Khớp đốt sống lưng D. Cả A,B

Câu 7: Để tránh cong vẹo cột sống trong lao động và học tập chúng ta cần ?

A. Ngồi học vẹo người, mặt cúi sát bàn.

B. Ngồi thẳng lưng , mắt cách vở 20-25cm,mang vác vật nặng vừa phải.

C. Mang vác vật nặng gắng sức hết khả năng.

D. Cả A,B,C Câu 8: Để tìm hiểu thí nghiệm về thành phần và tính chất của xương ta làm thí nghiệm?

A. Ngâm xương đùi ếch trong nước sôi

173

B. Đốt xương đùi ếch trên ngọn lửa đèn cồn.

C. Rửa xương đùi ếch trong nước muối loãng.

D. Dùng búa đập vỡ xương Câu 9: Môi trường trong của cơ thể gồm ?

A. Các chất thải của tế bào

B. Nước mô, các chất dinh dưỡng

C. Bạch huyết

D. Máu,nước mô, bạch huyết

Câu 10: Tế bào máu có khả năng tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh là ?

A. Hồng cầu

C. Tiểu cầu

B. Bạch cầu Limpho

D.cả A,B,C

Câu 11: Con người có khả năng miễn dịch với bệnh nào?

A. Lở mồm long móng trâu bò

B. Bệnh viêm gan B

C. Bệnh cúm gia cầm H5N1

D. Bệnh lao

Câu 12: Người có nhóm máu A có thể truyền cho những người có nhóm máu nào A. Nhóm máu A

B. Nhóm máu B

C. Nhóm máu O

D.Cả A,B,C

Câu 13: Đặc điểm nào sau đây là của hồng cầu ?

A. Là tế bào không nhân, hình đĩa, lõm 2 mặt

B.Hình tròn, lõm 2 mặt.

C. Vận chuyển oxi và cacbonic

D. Vận chuyển chất dinh dưỡng

Câu 14: Mỗi chu kì tim gồm các pha ?

A. Pha nhĩ co,

B. Pha thất co

C. Pha dãn chung

D. Cả A,B,C

Câu 15: Hoạt động hô hấp được thực hiện nhờ sự phối hợp của ?

A. Cơ ngực

B. Chỉ D,C

C. Cơ liên sườn

D. Cơ hoành

Câu 16: Hô hấp nhân tạo áp dụng với những trường hợp nào sau đây ?

A. Nạn nhân bị đuối nước

B. Cả A,C,D

C. Nạn nhân bị điện giật

D. Nạn nhân bị ngạt khí

Câu 17: Các chất bị biển đổi trong hệ tiêu hóa là ?

A Gluxit

B. Muối khoáng

C. . Vitamin

D.CẢ A,B,C

Câu 18: Các hoạt động có hại với hệ tiêu hóa là ?

A.Vừa ăn vừa xem ti vi

B. Chỉ A,C

C. Nghỉ ngơi sau khi ăn

D. Đánh răng sau khi ăn

Câu 19: Loại thức ăn được tiêu hóa bởi enzim pepsin là ?

A. Protein .

B. Muối khoáng C. Cả A,B

D. Vitamin.

Câu 20: Lipit được hấp thụ vào trong cơ thể chủ yếu theo những con đường nào?

A. Bài tiết

B. Mạch bạch huyết

C.Cả A,D

PHẦN TỰ LUẬN (5đ)

174

D. Hô hấp

Câu 21: (1đ) Phản xạ là gì ? Cho ví dụ ?

Cây xấu hổ khi chạm vào lá cụp lại đó có phải là phản xạ không ? Vì sao ?

Câu 22: (1đ) Bộ xương người chia làm mấy phần liệt kê các thành phần của bộ xương?

Câu 23: (1đ) Đông máu là gì ? Tiểu cầu có vai trò gì trong quá trình đông máu ?

Câu 24: (1đ) Bản thân em đã làm gì để bảo vệ hệ hô hấp tránh tác nhân có hại?

Câu 25: (1đ)Bằng kiến thức đã học em hãy giải thích tại sao khi ăn uống không nên cười đùa, nói chuyện ? Giải thích tại sao khi nhai cơm lâu trong miệng thấy có vị ngọt?

VI. ĐÁP ÁN VÀ BIỂU ĐIỂM: ĐỀ 1: I Trắc nghiệm 5 đ 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

a

c

c

b

a,d

b

b

c

c

b

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

a

A,b,d

c

c

c

c

c

d,c

a

b

Tự luận 5 đ Caâu 2 : ( 1 ñiểm ). *

0,25 đ

- Tự tổng hợp được các chất hữu cơ

0,25 đ

- Phản ứng chậm với các kích thích từ môi trường bên ngoài

0,25 đ

- lớn lên và sinh sản được

0,25 đ

* Nhân , chất tế bào, màng tế bào Caâu 3 : ( 1 ñiểm) Rễ cọc: là rễ có một rễ cái to khoẻ, đâm sâu xuống đất và nhiều rễ

0,5đ

con mọc xiên, từ rễ con mọc ra nhiều rễ nhỏ hơn.

Ví dụ: Rễ cây bưởi, rễ cây mít, cây rau dền…

Rễ chùm: Gồm nhiều rễ to, dài gần bằng nhau, các rễ mọc ra từ cuối

0,5đ

thân thành chùm.

Ví dụ: Rễ cây ngô, rễ lúa, rễ hành….

Caâu 4: ( 1 ñiểm ).

0,25đ

Củ su hào, củ khoai tây, thân củ

0,25đ

Củ gừng, thân rễ

0,25đ

Cây xương rồng: thân mọng nước

175

Biến dạng giúp cây thích nghi với mọi điều kiện sống, dự trữ chất cho cây.

0,25đ

Câu 5: ( 1 ñiểm ).

- Khaùi nieäm: Quang hôïp laø quaù trình laù caây nhôø coù dieäp luïc, söû duïng nöôùc, khí cacbonic vaø naêng löôïng aùnh saùng Maët trôøi cheá taïo ra tinh boät vaø nhaû khí oxi

0,5đ

- Các sản phẩm rau ,củ, quả . Cơm Câu 6: ( 1 ñiểm ).

- Sinh saûn sinh döôõng töï nhieân laø khaû naêng taïo thaønh caây môùi töø một phần 0,5đ của cô quan sinh döôõng (reã, thaân, laù).

- Các hình thức sinh sản sinh dưỡng tự nhiên: sinh sản bằng thân bò, thân

0,5 đ

rễ, rễ củ, lá...

0,5 đ

ĐỀ 2 Trắc nghiệm 5đ Câu 1 (Mỗi ý đúng được 0,25 đ) 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

c

b

c

A

a

b

b

b

a

b

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

a

d

a

d

b

b

c

A

a

d

TỰ LUẬN (5đ) Câu 21: (1đ) +Phản xạ là phản ứng của cơ thể trả lời các kích thích của môi trường thông qua hệ thần kinh +Vd: chiếu đèn sáng -> đồng tử co lại +hiện tượng cụp lá ở cây xấu hổ là Cảm ứng ở thực vật không chịu sự điều khiển của hệ thần kinh -> không phải phản xạ Câu 22: (1đ) Khớp xương là gì? Có mấy loại khớp xương ? Đặc điểm của mỗi loại ?

Khớp xương: Là nơi tiếp giáp giữa các đầu xương Có 3 loại khớp:khớp động, khớp bất động, khớp bán động.

Khớp động: Cử động dễ dàng nhờ 2 đầu xương có lớp sụn tròn, giữa là dịch khớp (hoạt dịch), ngoài là dây chằng Khớp bán động:Cử động của khớp hạn chế (do giữa 2 đầu xương là đĩa sụn-> hạn chế sự cử động)

176

Khớp bất động: Các xương gắn chặt bằng khớp răng cưa => Không cử động được Câu 23: (1đ) Đông máu là gì ? Vai trò tiểu cầu -Đông máu là một cơ chế bảo vệ cơ thể chống mất máu -Sự đông máu liên quan đến hoạt động của tiểu cầu Khi va chạm vào thành vết thương ---> tiểu cầu bị vỡ, giải phóng enzim làm chất sinh tơ máu ( trong huyết tương ) biến thành tơ máu ---> tơ máu kết thành mạng bịt kín vết rách giữ các tế bào máu khỏi chảy ra ngoài tạo thành khối máu đông Câu 24: (1đ) - Đeo khẩu trang khi đi dường,và dọn vệ sinh.

- Không vứt rác bừa bãi - Không hút thuốc lá, tuyên truyền những người xung quanh không hút thuốc lá.

- Tích cực trồng và chăm sóc cây - Không khạc nhổ bừa bãi............

Câu 25: (1đ) Trình bày sự biến đổi thức ăn trong khoang miệng? Giải thích tại sao khi nhai cơm lâu trong miệng thấy có vị ngọt?

- Biến đổi lí học: Tiết nước bọt, nhai, đảo trộn thức ăn, tạo viên thức ăn làm thức ăn được nghiền nhỏ,thấm đều nước bọt và dễ nuốt.

- Biến đổi hóa học:Hoạt động của enzim (amilaza) biến đổi một phần tinh bột trong thức ăn thành đường Mantozo - Nhai cơm lâu có vị ngọt vì amilaza biến đổi tinh bột thành đường

177

Tuần 1

Ngày soạn 15 tháng 8 năm 2019 Ngày dạy 22 tháng 8 năm 2019 PHẦN I- DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ CHƯƠNG I- CÁC THÍ NGHIỆM CỦA MENĐEN Tiết 1: Bài 1: MENĐEN VÀ DI TRUYỀN HỌC

I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh nêu được mục đích, nhiệm vụ, nội dung và ý nghĩa của di truyền học.

- Hiểu được công lao to lớn và trình bày được phương pháp phân tích các thế hệ lai của Menđen.

- Ghi nhớ một số thuật ngữ và kí hiệu trong di truyền học.

2. Kỹ năng: - Rèn cho hs kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình.

- Phát triển tư duy phân tích, so sánh.

3. Thái độ: Xây dựng cho hs ý thức tự giác trong học tập. Có tình yêu với môn học 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Yêu quê hương, đất nước, con người II. CHUẨN BỊ.

Gv: Tranh phóng to hình 1.2. Tranh ảnh hay chân dung Menđen.

Bài soạn Power point Hs: Tìm hiểu các thí nghiệm của Menden III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm, học tập bằng trò chơi - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : * Hoạt động khởi động Cho hs hát tập thể bài hát "Cả nhà thương nhau" - Tại sao con lại giống ba, giống mẹ. Các đặc điểm giống ba và mẹ gọi là gì ?

Gv gọi 1 vài hs trả lời và ghi ý trả lời hs ra góc bảng Di truyền học đã giúp chúng ta trả lời câu hỏi trên. Vậy di truyền học nghiên cứu vấn đề gì? nó có ý nghĩa như thế nào? chúng ta cùng nghiên cứu bài hôm nay.

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: DI TRUYỀN HỌC Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình

1

bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Nl giải quyết vấn đề, PC Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV cho HS hoạt động cá nhân làm bài tập SGK mục I - Liên hệ bản thân mình có những điểm giống và khác bố mẹ?

Hs - Liên hệ bản thân và xác định xem mình giống và khác bố mẹ ở điểm nào: hình dạng tai, mắt, mũi, tóc, màu da... và trình bày trước lớp.

- Gv : - Những đặc điểm giống bố mẹ -> đó là hiện tượng di truyền.

- những đặc điểm khác bố mẹ -> đó là hiện tượng biến dị. => Thế nào là hiện tượng di truyền , biến dị?

Yêu cầu hs nghiên cứu thông tin SGK trả lời: - Đối tượng?

- Nội dung và ý nghĩa?

Gv nhận xét và chốt kết luận - GV giải thích rõ: biến dị và di truyền là 2 hiện tượng trái ngược nhau nhưng tiến hành song song và gắn liền với quá trình sinh sản.

- Di truyền là hiện tượng truyền đạt các tính trạng của bố mẹ tổ tiên cho các thế hệ con cháu.

-Biến dị là hiện tượng con sinh ra khác với bố mẹ và khác nhau về nhiều chi tiết - Di truyền học nghiên cứu về cơ sở vật chất, cơ chế, tính quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị.

- Di truyền học có vai trò quan trọng không chỉ về lí thuyết mà còn có giá trị thực tiễn cho khoa học chọn giống, y học và đặc biệt là công nghệ sinh học hiện đại.

Hoạt động 2: Menđen – NGƯỜI ĐẶT NỀN MÓNG CHO DI TRUYỀN HỌC Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm + Grêgo Menđen (1822 - 1884) : đặt tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình nền móng cho di truyền học. bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Nl giải quyết vấn đề, PC Tự tin, tự lập - GV cho HS đọc tiểu sử Menđen SGK. GV: giới thiệu tiểu sử của Men đen GV: giới thiệu tình hình nghiên cứu di truyền + Phương pháp nghiên cứu: học ở thế kỷ XX và phương pháp nghiên cứu - Lai các cặp bố mẹ thuần chủng khác nhau về một hoặc một số cặp tính trạng của Menđen.

GV: yêu cầu hs quan sát hình 1.2 hoạt động rồi theo dõi sự di truyền riêng rẽ của từng cặp tính trạng đó ở con cháu. nhóm trả lời câu hỏi: - Nêu nhận xét về đặc điểm của từng cặp tính - Dùng toán học thống kê để phân tích trạng đem lai ? số liệu thu được rồi rút ra quy luật di truyền.

- Nêu phương pháp nghiên cứu của Menđen ?

HS: quan sát hình 1.2 kết hợp với thông tin sgk

2

→ trao đổi nhóm trả lời câu hỏi, yêu cầu nêu được: -Sự tương phản của từng cặp tính trạng.

- Phương pháp phân tích các thế hệ lai => Đại diện các nhóm phát biểu, lớp nhận xét bổ sung.

- GV: trước Menđen, nhiều nhà khoa học đã thực hiện các phép lai trên đậu Hà Lan nhưng không thành công. Menđen có ưu điểm: chọn đối tượng thuần chủng, có vòng đời ngắn, lai 12 cặp tính trạng tương phản, thí nghiệm lặp đi lặp lại nhiều lần, dùng toán thống kê để xử lý kết quả.

KT trình bày 1 phút - Vì sao menđen chọn đậu Hà Lan làm đối tượng để nghiên cứu.?

GV: nhấn mạnh thêm tính chất độc đáo trong phương pháp nghiên cứu di truyền của Menđen chọn đậu Hà Lan là đối hiện tượng nghiên cứu

+ Đối tượng nghiên cứu : Đậu Hà Lan

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực trình bày ý kiến

Hoạt động 3: MỘT SỐ THUẬT NGỮ VÀ KÍ HIỆU CƠ BẢN CỦA DI TRUYỀN HỌC Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân 1. Một số thuật ngữ: - Định hướng NL, PC: Nl giải quyết vấn đề, + Tính trạng PC Tự tin + Cặp tính trạng tương phản + Nhân tố di truyền - GV giới thiệu và giải thích các thuật ngữ: + Giống (dòng) thuần chủng.

- Yêu cầu HS lấy thêm VD minh hoạ cho từng thuật ngữ.

2. Một số kí hiệu - Khái niệm giống thuần chủng: GV giới thiệu P: Cặp bố mẹ xuất phát cách làm của Menđen để có giống thuần X: Kí hiệu phép lai chủng về tính trạng nào đó.

G: Giao tử - GV giới thiệu một số kí hiệu. : Đực; Cái F: Thế hệ con (F1: con của P; F2 - GV nêu cách viết công thức lai: mẹ thường con của F1 tự thụ phấn hoặc giao phấn viết bên trái dấu x, bố thường viết bên phải. giữa F1).

P: mẹ x bố.

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: năng lực giải quyết vấn đề. PC tự tin - 1 HS đọc kết luận SGK. - Thế nào là hiện tượng di truyền, biến dị ? Cho VD minh hoạ ?

- Chọn câu trả lời đúng

3

Câu 1:Các qui luật di truyền của Menđen được phát hiện trên cơ sở các thí nghiệm mà ông đã tiến hành ở: A. Cây đậu Hà lan B. Cây đậu Hà Lan và nhiều loài khác C. Ruồi giấm D.Trên nhêù loài côn trùng Câu 2:Đặc điểm của đậu Hà Lan tạo thuận lợi cho việc nghiên cứu của Menđen là: A. Sinh sản và phát triển mạnh B. Tốc độ sinh trưởng nhanh C. Có hoa lưỡng tính, tự thụ phấn cao D. Có hoa đơn tính Câu 3:Hai trạng thái khác nhau của cùng loại tính trạng có biểu hiện trái ngược nhau, được gọi là: A. Cặp gen tương phản B. Cặp bố mẹ thuần chủng tương phản C. Hai cặp tính trạng tương phản D. Cặp tính trạng tương phản Câu 4:Yêu cầu bắt buộc đối với mỗi thí nghiệm của Menđen là: A. Con lai phải luôn có hiên tượng đồng tính B. Con lai phải thuần chủng về các cặp tính trạng được nghiên cứu C. Bố mẹ phải thuần chủng về các cặp tính trạng được nghiên cứu D. Cơ thể được chọn lai đều mang các tính trội Câu 5:Đặc điểm của của giống thuần chủng là: A. Có khả năng sinh sản mạnh B. Các đặc tính di truyền đồng nhất và cho các thế hệ sau giống với nó C. Dễ gieo trồng D. Nhanh tạo ra kết quả trong thí nghiệm 4. Hoạt động vận dụng - Tại sao Menden chọn đậu Hà Lan làm đối tượng nghiên cứu ?

- Trong các cặp tính trạng sau, cặp nào không phải là cặp tính trạng tương phản: a. Hạt trơn – nhăn c. Hoa đỏ – hạt vàng b. Thân thấp – thân cao d. Hạt vàng – hạt lục.

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi SGK. - Kẻ bảng 2 vào vở bài tập.

- Đọc trước bài 2. Tìm hiểu thí nghiệm lai một cặp tính trạng của Menden - Tìm xem các video thí nghiệm của Menden trên internet

Tuần 1

Ngày soạn 17 tháng 8 năm 2019 Ngày dạy 24 tháng 8 năm 2019 Tiết 2 : Bài 2: LAI MỘT CẶP TÍNH TRẠNG

I. MỤC TIÊU.

4

Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức.

- Nêu được nội dung thí nghiệm lai một cặp tính trạng của Menđen.

- Phát biểu được nội dung quy luật phân li.

- Giải thích được kết quả thí nghiệm theo quan điểm của Menđen.

- Vận dụng được nội dung quy luật phân li và phân li độc lập để giải quyết các bài tập.

2. Kỹ năng.

- Phát triển cho hs kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình để giải thích được các kết quả thí nghiệm theo quan điểm của Menđen.

3. Thái độ.

- Hs có niềm tin vào khoa học khi nghiên cứ tính quy luật của hiện tượng sinh học.

4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm - Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Tự tin, tự lập II. CHUẨN BỊ.

Gv: - Tranh phóng to hình 2.1; 2.2; 2.3 SGK. - Bài soạn Power point Hs: nghiên cứu trước nội dung thí nghiệm của Men den III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút, khăn phủ bàn IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : - Trình bày nội dung cơ bản của phương pháp phân tích các thế hệ lai của Menđen? * Hoạt động khởi động KT trình bày 1 phút - Nêu một số hiểu biết về Menden mà em tìm hiểu được ?

Gv gọi 1 vài hs trình bày, ghi các ý kiến ra góc bảng Gv: Bằng phân tích thế hệ lai, Menđen rút ra các quy luật di truyền, đó là quy luật gì? Chúng ta sẽ tìm hiểu trong bài hôm nay.

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: THÍ NGHIỆM CỦA MENĐEN Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Nl giải quyết vấn đề, PC Tự tin, tự lập a. Thí nghiệm:

5

Gv hướng dẫn hs quan sát h2.1 giới thiệu sự thụ phấn nhân tạo trên cây đậu Hà lan - Mô tả thí nghiệm của Menden ?

1 hs mô tả thí nghiệm - Tại sao Menden cắt bỏ nhị cây chọn làm mẹ ?

Hs: Tránh tự thụ phấn - GV hướng dẫn HS quan sát tranh H 2.1 và giới thiệu sự tự thụ phấn nhân tạo trên hoa đậu Hà Lan.-> kết quả ở bảng 2: Gv hướng dẫn hs cách chia xác định tỉ lệ kiểu hình F2 ?

Hs hoạt động cá nhân chia tỉ lệ Hoa đỏ 705 ~ 3,14 3 ~ ~ ~ = 224 Hoa trắng 1 1 Thân cao = 487 ~ 2,8 3 ~ ~ ~ Thân lùn 177 1 1 Quả lục = 428 ~ 3,14 3 ~ ~ ~ Quả vàng 224 1 1 - GV nhấn mạnh về sự thay đổi giống làm bố và làm mẹ thì kết quả phép lai vẫn không thay đổi.

- Có các cặp tính trang nào đem lai ?

Hs:- Các tính trạng: Hoa đỏ - hoa trắng - Thân cao – Thấn thấp -> Kiểu hình Gv : tổ hợp các tt đó gọi là kiểu hình - Nhận xét tỉ lệ kiểu hình F1 của 3 phép lai ?

Hs: Đều chỉ xuất hiện duy nhất một kiểu hình ( đồng tính )( giống bố hoặc mẹ ) Gv : tt biểu hiện ngay ở F1 gọi là tính trạng trội - Nhận xét tỉ lệ kiểu hình F2 của 3 phép lai ?

Hs: F2 xuất hiện 2 loại kiểu hình ( phân tính ) với tỉ lệ 3:1 Gv : tt đến F2 mới được biểu hiện gọi là tính trạng lặn Hãy xác đinh tt trội và lặn của 3 phép lai trên - Yêu cầu Học sinh thảo luận nhóm cặp đôi làm bài tập điền từ SGK trang 9. Đại diện nhóm trả lời. Các nhóm khác bổ sung 1. đồng tính; 2. 3 trội: 1 lặn Gv nhận xét kết quả - Phát biểu qui luật di truyền của menden ?

Gv nhận xét và chốt kết luận

- Lai 2 giống đậu Hà Lan khác nhau về 1 cặp tính trạng thuần chủng tương phản VD: P: Hoa đỏ x Hoa trắng F1 : Hoa đỏ F2: 3 hoa đỏ: 1 hoa trắng

b. Các khái niệm - Kiểu hình là tổ hợp các tính trạng của cơ thể.

- Tính trạng trội là tính trạng biểu hiện ở F1 .

- Tính trạng lặn là tính trạng đến F2 mới được biểu hiện

c. Kết luận Khi lai hai cơ thể bố mẹ khác nhau về 1 cặp tính trạng thuần chủng tương phản thì F1 đồng tính về tính trạng của bố hoặc mẹ( tính trạng trội), F2 có sự phân li theo tỉ lệ trung bình 3 trội: 1 lặn.

Hoạt động 2: MENĐEN GIẢI THÍCH KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

6

Hoạt động của giáo viên và học sinh - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Nl giải quyết vấn đề, PC Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs hoạt động cá nhân tìm hiểu thông tin SGK trả lời câu hỏi: - Nhân tố di truyền là gì?

- Đặc điểm ?

- Cách biểu thị?

- Gv nhận xét và chốt kiến thức - GV giải thích quan niệm đương thời và quan niệm của Menđen về sự chi phối các tính trạng đồng thời sử dụng H 2.3 để giải thích.

- Yêu cầu Hs quan sát H 2.3 thảo luận nhóm xác định: tỉ lệ các loại giao tử ở F1 và tỉ lệ các loại hợp tử F2?

Hs: Quan sát H 2.3 thảo luận nhóm xác định được: + GF1: 1A: 1a + Tỉ lệ hợp tử F2: 1AA: 2Aa: 1aa - Tại sao F2 lại có tỉ lệ 3 hoa đỏ: 1 hoa trắng?

- Giải thích kết quả TN theo Menden ?

Hs: Vì hợp tử Aa biểu hiện kiểu hình hoa đỏ Gv nhận xét và chốt kết luận - GV nêu rõ: khi F1 hình thành giao tử, mỗi nhân tố di truyền trong cặp nhân tố di truyền phân li về 1 giao tử và giữ nguyên bản chất của P mà không hoà lẫn vào nhau nên F2 tạo ra: 1AA:2Aa: 1aa trong đó AA và Aa cho kiểu hình hoa đỏ, còn aa cho kiểu hình hoa trắng.

Gv hướng dẫn hs cách viết sơ đồ lai Gv theo dõi uốn nắn, nhận xét

Nội dung

- Mỗi tính trạng do một cặp nhân tố di truyền quy định (sau này gọi là gen). gen tồn tại thành từng cặp tương ứng gọi là kiểu gen. Kiểu gen quy định kiểu hình của cơ thể.

- Dùng chữ cái in hoa biểu thị gen trội, chữ cái in thường biểu thị gen lặn

Trong quá trình phát sinh giao tử các gen phân li về các tế bào con (giao tử) , chúng được tổ hợp lại trong quá trình thụ tinh tạo thành hợp tử Sơ đồ lai P: AA ( hoa đỏ ) x aa ( hoa trắng ) GP: A a F1: Aa ( hoa đỏ) x Aa ( hoa đỏ) GF1:1A: 1a 1A: 1a F2 : 1AA : 2Aa : 1aa 3 hoa đỏ 1 hoa trắng - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực viết sơ đồ lai

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: năng lực giải quyết vấn đề. PC tự tin

7

- Gọi Hs đọc kết luận SGK - Trình bày thí nghiệm lai một cặp tính trạng và giải thích kết quả thí nghiệm của Menđen?

- Phân biệt tính trạng trội, tính trạng lặn và cho VD minh hoạ.

- Làm BT 1,2 SGK 4. Hoạt động vận dụng - Hoàn thành bài tập: Điền từ thích hợp và chỗ trống Khi lai giữa hai cơ thể bố mẹ…..….khác nhau về một cặp….…..tương phản thì con lai ở F1 đều…..…..về tính trạng của bố hoặc của mẹ và ở F2 có sự phân li tính trạng với tỉ lệ xấp xỉ…..……

- Làm bài tập 4 (GV hướng dẫn cách quy ước gen và viết sơ đồ lai) Vì F1 toàn là cá kiếm mắt đen nên tính trạng màu mắt đen là trội so với tính trạng mắt đỏ.

Quy ước gen A quy định mắt đen Quy ước gen a quy định mắt đỏ Cá mắt đen thuần chủng có kiểu gen AA Cá mắt đỏ thuần chủng có kiểu gen aa Sơ đồ lai: P: Cá mắt đen x Cá mắt đỏ AA aa GP : A a F1: Aa (mắt đen) x Aa (mắt đen) GF1: 1A: 1a 1A: 1a F2: 1AA: 2Aa: 1aa (3 cá mắt đen: 1 cá mắt đỏ).

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi SGK - Tìm hiểu nội dung định luật đồng tình và định luật phân tính của Menden. Viết sơ đồ lai giải thích định luật ?

- Tìm xem các video thí nghiệm của Menden trên internet - Tìm làm các bài tập lai một cặp tính trạng

8

Tuần 2

Ngày soạn 20 tháng 8 năm 2019 Ngày dạy 27 tháng 8 năm 2019 Tiết 3: Bài 3: LAI MỘT CẶP TÍNH TRẠNG (TIẾP)

I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức - Học sinh nêu được khía niệm, nội dung, mục đích và ứng dụng của các phép lai phân tích.

- Nêu được các khái niệm: Kiểu hình, kiểu gen, thể đồng hợp, thể dị hợp , cho ví dụ minh họa với mỗi khái niệm.

- Nêu được tương quan trội lặn và ý nghĩa của nó đối với lĩnh vực sản xuất.

2. Kỹ năng.

- Hình thành cho hs kỹ năng viết sơ đồ lai, kỹ năng làm việc theo nhóm 3. Thái độ.

- Có thái độ nghiêm túc trong học tập, vận dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống.

4. Năng lực – phẩm chất:

9

4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Yêu quê hương, đất nước, con người II. CHUẨN BỊ.

Gv: - Bảng phụ ghi bài tập trắc nghiệm.

Hs: nghiên cứu trước bài, sgk, pht…

III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC 1. Ổn định tổ chức * Kiểm tra sĩ số. * Kiểm tra bài cũ.

- Phát biểu nội dung quy luật phân li? Menđen giải thích kết quả thí nghiệm trên đậu Hà Lan như thế nào? (sơ đồ) 2. Tổ chức các hoạt động dạy học 2.1. Khởi động.

Yêu cầu hs thảo luận tình huống câu hỏi?

Bạn An làm tn với cây đậu ở vườn nhà và đã xác định được tính trạng hoa đỏ là trội so với hoa trắng. Bạn có thắc mắc sau: - Kiểu hình cơ thể trội có thể có những trạng thái kiểu gen nào ?

- Làm ntn để biết được kiểu gen của cơ thể trội ?

Hãy thảo luận nhóm đề xuất phương án giúp bạn 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: LAI PHÂN TÍCH Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs n/c SGK hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Nêu tỉ lệ các loại hợp tử ở F2 trong thí nghiệm của Menđen?

- 1 HS nêu: hợp tử F2 có tỉ lệ: 1AA: 2Aa: 1aa - GV tổ chức hs hoạt động nhóm Cặp đôi: phân tích các khái niệm: kiểu gen, thể đồng 1. Một số khái niệm: hợp, thể dị hợp.

- Kiểu gen là tổ hợp toàn bộ các gen - Thế nào là kiểu gen, thể đồng hợp, thể dị hợp trong tế bào cơ thể. ?

- Thể đồng hợp( thuần chủng ) có kiểu gen chứa cặp gen tương ứng giống nhau - Tính trạng trội do mấy kiểu gen qui định ? tt (AA, aa, AABB, aabb). lăn do máy kiểu gen qui định ?

10

Hs: tt trội do 2 kiểu gen ( AA, Aa ) qui định, tt lăn do 1 KG ( aa ) qui định Có biết ngay KG cơ thể mang tt trội ko ? => ko biết ngay được KG cơ thể trội Gv yêu cầu hs thảo luận nhóm hoàn thành câu lệnh SGK. - Các nhóm thảo luận , viết sơ đồ lai, nêu kết quả của từng trường hợp.

- Đại diện 2 nhóm lên bảng viết sơ đồ lai.

- Các nhóm khác hoàn thiện đáp án.

- Kết quả phép lai: + AA X aa Aa (hoa đỏ) + Aa X aa 1Aa : 1aa ( 50%hoa đỏ : 50% hoa trắng) Gv nêu câu hỏi, yêu cầu hs dựa vào kết quả 2 phép lai trên hoạt động cá nhân trả lời: KT động não - Kết quả lai như thế nào thì ta có thể kết luận đậu hoa đỏ P thuần chủng hay không thuần chủng?

Hs: F1 đồng tính -> P thuần chủng Làm thế nào xác định được KG cơ thể trội ?

Hs : cho lai với cơ thể mang tt lặn ( aa ) - Gv nhận xét và chốt kiến thức Yêu cầu hs thảo luận nhóm cặp đôi: Điền từ thích hợp vào ô trống (SGK – trang 11) Hs thảo luận nhóm hoàn thành BT SGK. Đại diện 1 nhóm trình bày. lớp bổ sung 1- Trội; 2- Kiểu gen; 3- Lặn; 4- Đồng hợp trội; 5- Dị hợp Gv nhận xét và chốt đáp án đúng KT trình bày 1 phút - Thế nào là lai phân tích ?

- Các trường hợp xảy ra ?

- Mục đích lai phân tích ?

- Gv nhận xét và chốt kiến thức - GV mục đích của phép lai phân tích nhằm xác định kiểu gen của cá thể mang tính trạng trội.

- Thể dị hợp có kiểu gen chứa cặp gen gồm 2 gen tương ứng khác nhau (Aa, AaBb).

2. Lai phân tích là phép lai giữa cá thể mang tính trạng trội cần xác định kiểu gen với cá thể mang tính trạng lặn. + Nếu kết quả phép lai đồng tính thì cá thể mang tính trạng trội có kiểu gen đồng hợp.

P: AA (hoa đỏ) X aa (hoa trắng) Gp : A a F1 : Aa ( hoa đỏ) + Nếu kết quả phép lai phân tính theo tỉ lệ 1:1 thì cá thể mang tính trạng trội có kiểu gen dị hợp.

P: Aa (hoa đỏ) X aa (hoa trắng) Gp : A ,a a F1 : 1Aa ( hoa đỏ) : 1 aa (hoa trắng)

Hoạt động 2: Ý NGHĨA CỦA TƯƠNG QUAN TRỘI LẶN Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn Tương quan trội, lặn là hiện tượng phổ - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, biến ở giới sinh vật.

11

nhóm nhỏ - Tính trạng trội thường là tính trạng tốt - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương vì vậy trong chọn giống phát hiện tính , đất nước trạng trội để tập hợp các gen trội quý - GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK, vào 1 kiểu gen, tạo giống có ý nghĩa thảo luận nhóm (khăn phủ bàn) và trả lời câu kinh tế.

- Trong chọn giống, để tránh sự phân li hỏi: - Nêu tương quan trội lặn trong tự nhiên? tính trạng, xuất hiện tính trạng xấu phải - Xác định tính trạng trội, tính trạng lặn nhằm kiểm tra độ thuần chủng của giống. mục đích gì? Dựa vào đâu?

- Dùng phép lai phân tíchđể xá định độ - Việc xác định độ thuần chủng của giống có ý thuần chủng của giống nghĩa gì trong sản xuất?

- Muốn xác định độ thuần chủng của giống cần - Hình thành cho hs năng lực:, năng lực thực hiện phép lai nào? hợp tác nhóm, năng lực trình bày trước - HS thảo luận nhóm trả lời câu hỏi. đám đông Đại diện nhóm trình bày trước lớp.

Lớp nhận xét bổ sung.

Gv nhận xét và chốt kết luận 2.3. Hoạt động luyện tập.

- Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: năng lực giải quyết vấn đề. PC tự tin Gọi hs đọc KL SGK - Thế nào là phép lai phân tích ?

- Ngoài sử dụng phép lai phân tích ra còn có thể dùng cách nào xác định kiểu gen cơ thể mang tính trạng trội ?

Khoanh tròn vào chữ cái các ý trả lời đúng: 1. Khi cho cây cà chua quả đỏ thuần chủng lai phân tích. Kết quả sẽ là: a. Toàn quả vàng c. 1 quả đỏ: 1 quả vàng b. Toàn quả đỏ d. 3 quả đỏ: 1 quả vàng Cho biết cây đậu Hà Lan, gen A: thân cao, gen a: thân thấp 2. ở đậu Hà Lan, gen A quy định thân cao, gen a quy định thân thấp. Cho lai cây thân cao với cây thân thấp F1 thu được 51% cây thân cao, 49% cây thân thấp. Kiểu gen của phép lai trên là: a. P: AA x aa c. P: Aa x Aa b. P: Aa x AA d. P: aa x aa 3. Trường hợp trội hoàn toàn, phép lai nào cho kết quả đồng tính a. Aa x Aa c. Aa x aa b. Aa x AA d. aa x aa 4. Kiểu gen biểu hiện kiểu hình thân cao là: A. AA và Aa B. AA và aa C. Aa và aa D. AA, Aa và aa 5. Phép lai cho con F1 c ó 100% thân cao l à: A. P: AA x Aa B. P: Aa x Aa C. P: Aa x aa D. P: aa x aa 6. Phép lai tạo ra F2 có tỉ lệ kiểu hình 1 thân cao: 1 thân thấp: A. F1: Aa x Aa B. F1: Aa x AA C. F1: AA x Aa D. F1: Aa x aa

12

2.4. Hoạt động vận dụng.

Bt: Cho 2 giống đậu thuần chủng Hạt vàng X Hạt xanh.

F1 thu được toàn hạt vàng. Cho F1 tự thụ phấn a. Có kết luận gì rút ra từ phép lai trên b. Xác định tỉ lệ kiểu gen, kiểu hình thu được ở F2 c. Làm thế nào để biết cây đậu hạt vàng thu được ở F2 có thuần chủng?

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng.

- Học bài và trả lời câu hỏi SGK. - Làm bài tập 3, 4 vào vở.

- Tìm hiểu thêm các bài tập lai một cặp tính trạng - Tìm hiểu di truyền nhóm máu - Tìm hiểu trước thí nghiệm lai hai cặp tính trạng

Tuần 2

Ngày soạn 24 tháng 8 năm 2019 Ngày dạy 31 tháng 8 năm 2019 Tiết 4 : Bài 4: LAI HAI CẶP TÍNH TRẠNG

I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức.

- Học sinh mô tả được thí nghiệm lai hai cặp tính trạng của Menđen.

- Biết phân tích kết quả thí nghiệm lai 2 cặp tính trạng của Menđen.

- Hiểu và phát biểu được nội dung quy luật phân li độc lập của Menđen. ý nghĩa của quy luật phân li và quy luật phân ly độc lập.

- Nhận biết được biến dị tổ hợp xuất hiện trong phép lai hai cặp tính trạng của Menđen

13

- Vận dụng được nội dung quy luật phân li độc lập để giải quyết các bài tập.

2. Kỹ năng.

- Hs có kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình. Thảo luận nhóm - Rèn kĩ năng phân tích kết quả thí nghiệm. Viết sơ đồ lai 3. Thái độ.

- Hs có thế giới quan biện chứng khoa học, thê yêu thích môn học 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực hợp tác, năng lực tính toán - Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Yêu quê hương, đất nước, con người. Nhân ái, khoan dung II. CHUẨN BỊ.

Gv: - Tranh phóng to hình 4 SGK. - Bài soạn Power point Hs: - Tìm hiểu trước thí nghiệm lai hai cặp tính trạng III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC 1. Ổn định tổ chức * Kiểm tra sĩ số. * Kiểm tra bài cũ.

- Muốn xác định được kiểu gen của cá thể mang tính trạng trội cần làm gì?

- Tương quan trội lặn có ý nghĩa gì trong thực tiễn sản xuất ?

- Kiểm tra bài tập 3, 4 SGK. 2. Tổ chức các hoạt động dạy học 2.1. Khởi động.

Hoạt động khởi động Tổ chức cho hs khởi động qua trò chơi: Tiếp sức Luật chơi: - Gv cho 2 nhóm hs tham gia, mỗi nhóm 5 hs - Trong vòng 1 phút lần lượt các thành viên trong đôi lên viết nhanh tên các đáp án ( mỗi lần lên chỉ được viết 1 đáp án) - Đội nào viết được nhiều hơn, nhanh hơn sẽ giành phần thắng Câu hỏi: Khi nghiên cứu các phép lai hai cặp tính trạng là : vàng-xanh, trơn-nhăn.

Ghi tên các tổ hợp có thể được tạo ra?

Gv tổ chức hs thi, nhận xét kết quả thi của hs Dùng kết quả thi để vào bài 2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức.

Hoạt động 1: THÍ NGHIỆM CỦA MENĐEN Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương

14

, đất nước - Yêu cầu HS quan sát hình 4 SGK, nghiên cứu thông tin hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Trình bày nội dung thí nghiệm của Menđen?

- HS quan sát tranh, mô tả được thí nghệm.

- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm cặp đôi hoàn thành bảng 4 Trang 15. (gv gợi ý cách tính tỉ lệ) - GV treo bảng phụ gọi HS lên điền - GV chốt lại kiến thức.

Kiểu hình F2 Số hạt Tỉ lệ kiểu hình F2 Vàng, trơn 315 9 Vàng, nhăn 101 3 Xanh, trơn 108 3 Xanh, nhăn 32 1 Từ kết quả bảng Gv nêu câu hỏi: KT trình bày 1 phút - Nhận xét tỉ lệ từng cặp tính trạng ở F1,F2 ?

Hs:Tỉ lệ từng cặp tính trạng ở F1,F2 giống kết quả lai 1 cặp tt của Menden GV phân tích cho HS thấy rõ tỉ lệ của từng cặp tính trạng có mối tương quan với tỉ lệ kiểu hình ở F2 cụ thể : Vàng, trơn = 3/4V x 3/4T= 9/16 VT Vàng, nhăn = 3/4V x 1/4N= 3/16 VN Xanh, trơn = 1/4X x 3/4T= 3/16 XT Xanh, nhăn = 1/4X x 1/4N= 1/16 XN Hướng dẫn hs chia tỉ lệ KH F2 Hs chia tỉ lệ theo hướng dẫn F2: 9 vàng, trơn: 3 vàng, nhăn: 3 xanh, trơn: 1 xanh, nhăn = (3 vàng: 1 xanh)(3 trơn: 1 nhăn) - GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK, thảo luận nhóm (khăn phủ bàn), trả lời câu hỏi: - Kết quả xét chung các tính trạng nói lên điều gì?

- Nội dung đinh luật phân li độc lập?

- Căn cứ vào đâu Menđen cho rằng các tính trạng màu sắc và hình dạng hạt đậu di truyền độc lập - HS thảo luận nhóm trả lời câu hỏi. Đại diện nhóm trình bày trước lớp.

Lớp nhận xét bổ sung.

HS nêu được: căn cứ vào tỉ lệ kiểu hình ở F2 bằng tích tỉ lệ của các tính trạng hợp thành nó.

15

1. Thí nghiệm: P: Vàng, trơn x Xanh, nhăn F1 : Vàng, trơn Cho F1 tự thụ phấn F2: 315 V T : 108 X T : 101 VN : 32X N - Hình thành cho hs năng lực hợp tác, năng lực tính toán Tỉ lệ từng cặp tính trạng ở F2 Vàng 315+101 416 3 = = = Xanh 108+32 140 1 Trơn 315+108 423 3 = = = Nhăn 101+32 133 1

2. Nội dung định luật phân li độc lập.

Khi lai hai cặp bố mẹ thuần chủng khác nhau về 2 cặp tính trạng tương phản di truyền độc lập thì F2 có tỉ lệ kiểu hình bằng tích các tính trạng hợp thành nó - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác nhóm

Hoặc tỉ lệ KH (3 :1)(3 :1) = 9 : 3: 3 : 1 - GV nhận xét và chốt kiến thức Hoạt động 2: BIẾN DỊ TỔ HỢP Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, động não - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - Yêu cầu HS quan sát lại kết quả thí nghiệm - Biến dị tổ hợp là sự tổ hợp lại các tính trạng của bố mẹ. ở F2 hoạt động nhóm cặp đôi trả lời câu hỏi: - F2 có những kiểu hình nào khác với bố mẹ?

- Nguyên nhân: Chính sự phân li độc HS nêu được; 2 kiểu hình khác bố mẹ là vàng, lập của các cặp tính trạng đã đưa đến sự nhăn và xanh, trơn. (chiếm 6/16). tổ hợp lại các tính trạng của P làm xuất - Khái niệm biến dị tổ hợp?. hiện kiểu hình khác P - Nguyên nhân nào có sự xuất hiện biến dị tổ hợp?

Gv nhận xét và chốt kết luận - Hình thành cho hs năng lực: năng lực KT động não - Tại sao những cây trồng bằng hạt, hoa thường giải quyết vấn đề, năng lực tư duy sáng có màu sắc sặc sỡ hơn cây trồng bằng cành? tạo - Gv nhận xét và chốt kiến thức 2.3. Hoạt động luyện tập.

- Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: năng lực giải quyết vấn đề. PC tự tin - Đọc kết luận SGK - Phát biểu nội dung quy luật phân li?

Khoanh tròn đáp án đúng 1.Qui luật phân li độc lập các cặp tính trạng được thể hiện ở: A. Con lai luôn đồng tính B. Con lai luôn phân tính C. Sự di truyền của các cặp tính trạng không phụ thuộc vào nhau D. Con lai thu được đều thuần chủn 2. Hình thức sinh sản tạo ra nhiều biến dị tổ hợp ở sinh vật là: A. Sinh sản vô tính B. Sinh sản hữu tính C. Sinh sản sinh dưỡng D. Sinh sản nảy chồi 3.Khi giao phấn giữa cây có quả tròn, chín sớm với cây có quả dài, chín muộn. Kiểu hình nào ở con lai dưới đây được xem là biến dị tổ hợp A. Quả tròn, chín sớm B. Quả dài, chín muộn C. Quả tròn, chín muộn D. Cả 3 kiểu hình vừa nêu 4. Kiểu gen dưới đây được xem là thuần chủng: A. AABB B. AAbb C. aaBB D. Cả 3 kiểu gen vừa nêu

16

5. Kiểu gen dưới đây tạo được một loại giao tử là: A. AaBB B.Aabb C. AABb D. AAbb 6. Kiểu gen dưới đây tạo được hai loại giao tử là: A. AaBb B.AaBB C. AABB D. aabb 2.4. Hoạt động vận dụng.

- Biến dị tổ hợp là gì? Nó xuất hiện ở hình thức sinh sản nào?

- Tại sao BDTH xuất hiện phong phú ở loài sinh sản hữu tính?

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng.

- Học bài và trả lời câu hỏi SGK - Kẻ sẵn bảng 5 vào vở bài tập.

- Tìm hiểu thêm một số thí nghiệm lai nhiều tính - Thử giải thích kết quả thí nghiệm lai hai cặp tính trạng bàng sơ đồ lai

Tuần 3

Ngày soạn 31 tháng 8 năm 2019 Ngày dạy 7 tháng 9 năm 2019 Tiết 5: Bài 5: LAI HAI CẶP TÍNH TRẠNG (TIẾP)

I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức.

17

- Học sinh giải thích được kết quả lai hai cặp tính trạng theo quan điểm của Menđen.

- Phân tích được ý nghĩa của quy luật phân li độc lập đối với chọn giống và tiến hoá.

- Vận dụng được qui luật di truyền vào làm các bài tập 2. Kỹ năng.

- Phát triển cho hs kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình.

- Rèn kĩ năng phân tích kết quả thí nghiệm. Viết sơ đồ lai 3. Thái độ.

- Có ý thức tìm tòi vận dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống.

- Có thái độ trân trọng khoa học 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực tính toán, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống. Năng lực nghiên cứu khoa học 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Yêu con người, quê hương, đất nước II. CHUẨN BỊ.

Gv: - Tranh phóng to hình 5 SGK.Bảng phụ ghi nội dung bảng 5.

- Máy chiếu, Bài giảng Power point Hs: kẻ nội dung bảng 5 SGK chia trước tỉ lệ

III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC 1. Ổn định tổ chức * Kiểm tra sĩ số. * Kiểm tra bài cũ.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học 2.1. Khởi động.

Hoạt động khởi động Tổ chức cho hs khởi động qua trò chơi: Tiếp sức Luật chơi: - Gv cho 2 nhóm hs tham gia, mỗi nhóm 5 hs - Trong vòng 1 phút lần lượt các thành viên trong đôi lên viết nhanh tên các đáp án ( mỗi lần lên chỉ được viết 1 đáp án) - Đội nào viết được nhiều hơn, nhanh hơn sẽ giành phần thắng Câu hỏi: Cho lai 2 cơ thể Hoa đỏ, hạt vàng, vỏ trơn với Hoa trắng, hạt vàng, vỏ nhăn . Viết tên các loại biến dị tổ hợp có thể xuất hiện ở đời con ?

Gv tổ chức hs thi, nhận xét kết quả thi của hs Dùng kết quả thi để vào bài 2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức.

Menđen giải thích kết quả thí nghiệm của mình như thế nào và ý nghĩa của định luật phân li độc lập trong thực tiễn cuộc sống. Bài hôm nay sẽ trả lời cho chúng ta nghi vấn này.

Hoạt động 1: MENĐEN GIẢI THÍCH KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn

18

- Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs hoạt động cá nhân dựa trên kiến thức đã học trả lời câu hỏi: - Nhắc lại tỉ lệ phân li kiểu hình ở F2?

F2 phân li tron 3 - Từ kết quả trên cho ta kết luận gì về tương vàng 3 ≈ ≈ quan trội lặn? xanh 1 nhan 1 Hs: vàng, trơn là trội so với xanh nhăn => Tt hạt vàng là trội so với hạt xanh Gv: Hướng dẫn hs qui ước gen Tt hạt trơn là trội so với hạt nhăn Yêu cầu hs hoạt động cặp đôi trả lời câu hỏi: - Xác định KG của P ?

- Quy ước gen: A quy định hạt vàng Hs vận dụng -> xác định KG của P a quy định hạt xanh => cây vàng trơn tc KG : AABB B quy định hạt trơn Cây xanh nhăn KG : aabb b quy định hạt nhăn Yêu cầu hs quan sát H5 thảo luận nhóm (khăn trải bàn) trả lời câu hỏi: - Xác định gt của P ?

- Số tổ hợp giao tử ở F1?

Hs: Do tổ hợp tự do giữa A và a với B và b như nhau -> tạo ra 4 loại giao tử có tỉ lệ ngang nhau - Tại sao F1 có 4 loại giao tử ?

- Giải thích tại sao ở F2 lại có 16 tổ hợp giao tử (hợp tử)?

Hs: Do sự kết hợp ngẫu nhiên (qua thụ tinh)của 4 loại giao tử đực và 4 loại giao tử cái.

- Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức - GV hướng dẫn cách xác định kiểu hình và kiểu gen ở F2, Yêu cầu HS thảo luận cặp đôi hoàn thành bảng 5 trang 18.

Gv treo bảng phụ yêu cầu đại diện nhóm hs lên hoàn thành. Lớp bổ sung Giáo viên nhận xét và chốt đáp án bảng phụ Kiểu hình Tỉ lệ Tỉ lệ của mỗi kiểu gen ở F2

Hạt vàng, trơn

vàng, nhăn

Hạt xanh, trơn

xanh, nhăn

1AABB 4AaBb 2AABb 2AaBB

1AAbb 2Aabb

1aaBB 2aaBb

1aabb

19

Tỉ lệ của mỗi kiểu hình ở F2

(9 A-B-)

(3 A-bb)

(3aaB-)

1aabb

9

3

3

1

- Gọi 1 hs lên bảng viết SĐL từ P đến F2 ?

- Hình thành cho hs năng lực viết sơ đồ lai 1 hs lên bảng viết SĐL. Hs khác tự viết SĐL vào vở SĐL Gv theo dõi hướng dẫn hs yếu P: AABB (vt) x aabb (xn) ab GP; AB F1: AaBb (vt) x AaBb (vt) GF1: AB, Ab, aB, ab F2: 9A-B- (vt) 3A-bb (vn) 3aaB- (xt) KT trình bày 1 phút 1aabb (xn) Từ kq trên Menden rút ra qui luật gì ?

Các cặp gen đã phân li độc lập nhau Giáo viên nhận xét và chốt kết luận. trong quá trình phát sinh giao tử Hoạt động 2: Ý NGHĨA CỦA QUY LUẬT PLĐL Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, động não, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs n/c SGK hoạt động nhóm (khăn - Quy luật phân li độc lập giải thích trải bàn) trả lời câu hỏi: nguyên nhân xuất hiện biến dị tổ hợp (đó KT động não - Tại sao ở các loài sinh sản hữu tính, biến dị là sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của lại phong phú ? các cặp gen) làm sinh vật đa dạng và - ý nghĩa của quy luật PLĐL? phong phú ở loài giao phối.

- Biến dị tổ hợp là nguồn nguyên liệu Giáo viên nhận xét và chốt kết luận. quan trọng của chọn giống và tiến hoá.

2.3. Hoạt động luyện tập.

- Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Gọi hs đọc kết luận SGK - Chọn câu trả lời đúng Câu 1: Thực hiện phép lai P:AABB x aabb.Các kiểu gen thuần chủng xuất hiên ở con lai F2 là: A. AABB và AAbb B. AABB và aaBB C. AABB, AAbb và aaBB D. AABB, AAbb, aaBB và aabb Câu 2: Phép lai dưới đây được xem là phép lai phân tích hai cặp tính trạng là:

20

A. P: AaBb x aabb B. P: AaBb x AABB C. P: AaBb x AAbb D. P: AaBb x aaBB Câu 3: Những loại giao tử có thể tạo ra được từ kiểu gen AaBb là: A. AB, Ab, aB, ab B. AB, Ab C. Ab, aB, ab D. AB, Ab, aB Câu 4: Phép lai tạo ra con lai đồng tính, tức chỉ xuất hiện duy nhất 1 kiểu hình là: A. AABb x AABb B. AaBB x Aabb C. AAbb x aaBB D. Aabb x aabb Câu 5: Phép lai tạo ra hai kiểu hình ở con lai là: A. MMpp x mmPP B. MmPp x MmPp C. MMPP x mmpp D. MmPp x MMpp Câu 6: Phép lai tạo ra nhiều kiểu gen và nhiều kiểu hình nhất ở con lai là A. DdRr x Ddrr B. DdRr x DdRr C. DDRr x DdRR D. ddRr x đdrr 2.4. Hoạt động vận dụng.

1) Một phép lai phép lai có tỉ lệ kiểu hình 3: 3:1:1, các cặp gen này di truyền độc lập. Hãy xác định kiểu gen của phép lai trên? (tỉ lệ kiểu hình 3:3:1:1 = (3:1)(1:1) => cặp gen thứ 1 là Aa x Aa => cặp gen thứ 2 là Bb x bb Kiểu gen của phép lai trên là: AaBb x AaBb) 2) Ở 1 loài, gen A quy định lông đen trội hoàn toàn so với gen a quy định lông trắng, gen B quy định lông xoăn trội hoàn toàn so với gen b quy định lông thẳng. Các gen này phân li độc lập với nhau và đều nằm trên NST thường.

Cho nòi lông đen, xoăn thuần chủng lai với nòi lông trắng, thẳng được F1. Cho F1 lai phân tích thì kết quả về kiểu gen, và kiểu hình của phép lai sẽ như thế nào?

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng.

- Học bài và trả lời câu hỏi SGK - Làm bài tập 1,2,3,4 SGk trang 19.

Hướng dẫn: Câu 3: ở loài sinh sản hữu tính giao phối có sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của các gen trong quá trình phát sinh giao tử và thụ tinh, sinh sản vô tính không có quy luật này.

- Tìm hiểu thêm các dạng bài tập lai 2 cặp tính trạng - HS làm thí ngiệm trước ở nhà: + Gieo 1 đồng xu + Gieo 2 đồng xu.

Mỗi loại 25 lần, 50 lần thống kê kết quả vào bảng 6.1 và 6.2.

21

Ngày soạn 5 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy 12 tháng 9 năm 2019 Tiết 6 : Bài 6: THỰC HÀNH TÍNH XÁC XUẤT XUẤT HIỆN CÁC MẶT CỦA ĐỒNG KIM LOẠI I. MỤC TIÊU Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức : - Hs biết cách xác định xác suất của 1 và 2 sự kiện đồng thời xảy ra thông qua việc gieo đồng kim loại - Biết vận dụng xác suất để hiểu được tỷ lệ các loại giao tử và tỷ lệ KG ở F2 trong phép lai một cặp tính trạng của Men đen.

2. Kỹ năng: - Phát triển cho kỹ quan sát, phân tích.

- Rèn kỹ năng thực hành.

3. Thái độ: - Có tình yêu và lòng tin vào khoa học, bản thân.

- Có ý thức nghiêm túc, cẩn thận, chính xác.

4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hoạt động nhóm, năng lực tính toán - Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Yêu con người, quê hương, đất nước II. CHUẨN BỊ Gv: - Mỗi nhóm có sẵn hai đồng kim loại .Bảng phụ bảng 6.1 và 6.2 SGK - Máy chiếu. Bài soạn powerpoint.

Hs: ôn lại kiên thức cũ, kẻ bảng 6.1 và 6.2 SGK III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC 1. Ổn định tổ chức * Kiểm tra sĩ số. * Kiểm tra bài cũ.

2.1. Khởi động.

Gv: Tổ chức học sinh khởi động qua trò chơi “ai nhanh hơn”:

22

Câu hỏi: Ở đậu Hà lan: A qui định tính trạng hạt vàng a qui định tính trạng hạt xanh B qui định tính trạng vỏ trơn b qui định tính trạng vỏ nhăn D thân cao d thân thấp Viết các kiểu gen có thể có về 2 cặp tính trạng trên: Gv chọn 2 hs lên thi. Mời 2 hs khác lên chấm bài thi của các bạn Gv nhận xét phần thi của hs, biểu dương hs làm tốt - Tỉ lệ các kiểu gen kiểu hình trên trong thí nghiệm của Menden? Để hiểu được cách thống kê của Menđen trong các thí nghịêm với cây đậu Hà Lan chúng ta sẽ tập cách thống kê sự xuất hiện của các mặt đồng kim loại.

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức.

Hoạt động của giáo viên và học sinh - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Gv: Phân công nhóm thực hành : Chia lớp thành 4 nhóm (nhóm trưởng ,thư kí ) - Phát cho mỗi nhóm 2 đồng kim loại .

- GV : Hướng dẫn quy trình : HS ghi nhớ quy trình thực hành HĐ 1: Gieo một đồng kim loại - Gv yêu cầu hs hoạt động nhóm tiến hành gieo đồng xu theo hướng dẫn: - Học sinh đọc kỹ thông tin SGK Nắm vững cách gieo đồng xu - Tiến hành thực hành theo nhóm + Quy ước mặt sấp - ngửa + Một học sinh gieo đồng kim loại +Một học sinh khác quan sát và ghi kết quả vào bảng 1 - Tiến hành ( 50 lần gieo ) + Cộng tổng số mỗi mặt +Tính tỷ lệ phần trăm mỗi mặt - GV yêu cầu HS nghiên cứu kết quả bảng 6.2, thảo luận nhóm ( khăn trải bàn) và trả lời câu hỏi: - Liên hệ kết quả trên với tỷ lệ giao tử sinh ra từ F1:A , a ?

- Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức

23

Nội dung

1- Gieo một đồng kim loại - Mỗi đồng kim loại có 2 mặt -> xác suất xuất hiện của mỗi mặt là 1/2 P(s) = P(N) =1/2 - F1 có kiểu gen A a -> Khi giảm phân cho ra 2 loại giao tử A và a với xác suất ngang nhau P(A) = P(a) =1/2 ( 1A : 1a ) - Hình thành cho hs năng lực: năng lực thực hành, năng lực tính toán, năng lực hợp tác nhóm

HĐ 2: Gieo 2 đồng kim loại - Học sinh đọc kỹ thông tin SGK để nắm được cách tiến hành - Gv yêu cầu hs hoạt động nhóm tiến hành gieo đồng xu theo hướng dẫn: +Một học sinh gieo đồng xu đúng cách +Một học sinh quan sát và ghi kết quả vào bảng - Tiến hành ( 100 lần gieo ) + Cộng tổng số mỗi mặt +Tính tỷ lệ phần trăm mỗi mặt - Cộng tổng số từng mặt của 100 lần gieo và tính phần trăm của mỗi mặt Gv: Hai đồng kim loại tượng trưng cho hai gen trong một kiểu gen. Hai mặt sấp tượng trưng cho kiểu gen A A, hai mặt ngửa tượng trưng cho kiểu gen a a,một đồng sấp một đồng ngửa tượng trưng cho kiểu gen A a Hs :Thống kê kết quả vào bảng 6.2 - GV yêu cầu HS nghiên cứu kết quả bảng 6.2, thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi: - Liên hệ kết quả thí nghiệm với tỷ lệ các kiểu gen ở F2 trong phép lai 1 cặp tính trạng ?

- HS thảo luận nhóm trả lời câu hỏi. Đại diện nhóm trình bày trước lớp. Lớp nhận xét bổ sung.

- Gv nhận xét và chốt kiến thức GV hướng dẫn và yêu cầu HS viết bài thu hoạch vào vở GV kiểm tra bài thu hoạch của từng HS .

Nhận xét, cho điểm một số bài thực hành có chất lượng.

2-Gieo hai đồng kim loại - Vận dụng tương tự như trên ta có : + P(s s)= 1/2.1/2=1/4 +P(s n)=1/2.1/2=1/4 +P(n s)= 1/2.1/2=1/4 + P(n n) = 1/2.1/2=1/4 1SS -2 SN -1 NN

- Liên hệ với giải thích của Men Đen về kiểu gen F2 ta có: + P (A A) = 1/2.1/2=1/4 +P (A a) = 1/2.1/2=1/4 + P (a A) = 1/2.1/2=1/4 + P (a a) = 1/2.1/2=1/4 1/4A A - 2/4A a - 1/4a a 1A A - 2 A a - 1 a a

3. Thu hoạch

2.4. Hoạt động vận dụng.

Kết quả của thu hoạch trên, gv yêu câu hs liên hệ: + Kết quả bảng 6.1 với tỉ lệ các giao tử sinh ra từ con lai F1 Aa ? + Kết quả bảng 6.2 với tỉ lệ kiểu gen ở F2 trong lai một cặp tính trạng ?

- Cơ thể lai F1 có kiểu gen Aa khi giảm phân cho 2 loại giao tử mang A và a với xác suất ngang nhau là 1A và 1a - Kết quả gieo 2 đồng kim loại có tỉ lệ 1/4ss : 1/2sn : 1/4nn Tỉ lệ kiểu gen ở F2 là : 1/4 AA : 1/2 Aa : 1/4aa.

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng.

- ôn tập kiến thức chương 1, học kỹ nội dung 2 định luật di truyền của Menđen - Làm các bài tập 1,2,3,4,5 trang 22,23 - Tìm hiểu các dạng bài tập di truyền của Menden

24

Ngày soạn 6 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy 14 tháng 9 năm 2019 Tiết 7 : Bài 7: BÀI TẬP CHƯƠNG I I. MỤC TIÊU: Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Hs được củng cố lại các khái niệm, các quy luật đã học - Vận dụng phương pháp giải bài tập về hai quy luật Men Đen, từ đó có thể giải nhanh các bài tập về hai quy luật này dưới dạng trắc nghiệm 2. Kỹ năng: - Rèn cho hs kỹ năng phân tích, nhận biết nhanh các dạng bài tập trắc nghiệm.

3. Thái độ: - Giáo dục cho hs ý thức tự giác, nghiêm túc trong học tập 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hoạt động nhóm, năng lực tính toán, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Tự lập, tự tin, có tinh thần vượt khó II. CHUẨN BỊ.

Gv : - Đồ dùng : bảng phụ ghi nội dung bài tập Hs : ôn lại các nội dung đã học III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC 1. Ổn định tổ chức * Kiểm tra sĩ số. * Kiểm tra bài cũ.

- Nêu nội dung qui luật di truyền lai một cặp tính trạng của Men đen ?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học 2.1. Khởi động.

Hoạt động khởi động Tổ chức cho hs khởi động qua trò chơi: Ai nhanh và thông minh hơn Luật chơi: - Gv cho 2 -4 hs tham gia - Trong vòng 1 phút các hs viết nhanh tên các đáp án

25

- Ai nào viết được nhiều hơn, nhanh hơn và đúng sẽ giành phần thắng Câu hỏi: Ở đậu Hà lan: A qui định tính trạng hạt vàng a qui định tính trạng hạt xanh B qui định tính trạng hoa đỏ b qui định tính trạng hoa trắng - Viết các kiểu gen có thể có của cây đậu: hạt vàng hoa đỏ Gv tổ chức hs thi, nhận xét kết quả thi của hs Dùng kết quả thi để vào bài 2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức.

Các qui luật di truyền của Menden được vận dụng vào giải bài tập như thế nào ?

Hoạt động 1: BÀI TẬP VỀ LAI MỘT CẶP TÍNH TRẠNG Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV hướng dẫn hs phương pháp chung giải 1. Bài tập về lai một cặp tính trạng các bài tập di truyền Phương pháp chung Hs nghe ghi nhớ phương pháp giải 1- Xác định trội lặn 2- Quy ước gen => biện luận kiểu gen của P. 3- Lập sơ đồ lai: P, GP, F1, GF1, F2.

4- Viết kết quả lai, ghi rõ tỉ lệ kiểu gen, - GV đưa các bài tập vận dụng: kiểu hình.

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm cặp đôi trả VD1: P thân cao có KG: AA hoặc Aa => có 2 trường hợp lời bài tập: VD1: Dậu thân cao là trội so với thân thấp. TH1: AA x aa Cho đậu thân cao lai với đậu thân thấp. Cho F1 TH2: Aa x aa tự thụ phấn xác định kiểu gen và kiểu hình ở F1 và F2.

Yêu cầu hs đưa ra cách giải Giáo viên nhận xét và chốt đáp án VD2: P: Lông ngắn thuần chủng x Lông VD2: Bài tập 1 trang 22. dài Hs vận dụng ĐL vào bài tập F1: Toàn lông ngắn.

Vì F1 đồng tính mang tính trạng trội nên Yêu cầu hs đưa ra cách giải đáp án a.

Giáo viên nhận xét và chốt đáp án VD3: Theo quy luật phân li P: Aa x Aa VD3: Bài tập 2 (trang 22): Từ kết quả F1: 75% Đáp án d. đỏ thẫm: 25% xanh lục F1: 3 đỏ thẫm: 1 xanh lục.

VD4: Bài tập 4 (trang 23): 2 cách giải: VD4 : Đời con có sự phân tính chứng tỏ bố Giáo viên nhận xét và chốt kết luận. mẹ một bên thuần chủng, một bên không Cách 2: Người con mắt xanh có kiểu gen aa thuần chủng( 1:1) hoặc bố mẹ đèu dị hợp ( mang 1 giao tử a của bố, 1 giao tử a của mẹ. 3:1), kiểu gen: Con mắt đen (A-) bố hoặc mẹ cho 1 giao tử Aa x aa

26

A Kiểu gen và kiểu hình của P: Aa (Mắt đen) x Aa (Mắt đen) Aa (Mắt đen) x aa (Mắt xanh) Đáp ánb, c.

Aa x Aa

Đáp án: b, c.

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực tư duy sáng tạo, năng lực tính toán

Hoạt động 2: BÀI TẬP VỀ LAI HAI CẶP TÍNH TRẠNG Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mởhoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút 2. Bài tập về lai hai cặp tính trạng - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV đưa ra dạng bài tập và phương pháp giải . * Có thể xác định nhanh: Nếu bài cho các cặp gen quy định cặp tính trạng di truyền độc lập căn cứ vào tỉ lệ từng cặp tính trạng để tính tỉ lệ kiểu hình: (3:1)(3:1) = 9: 3: 3:1 (3:1)(1:1) = 3: 3:1:1 (1:1)(1:1) = 1:1::1:1 (2 cặp dị hợp) Gv treo bảng phụ bt VD7: Gen A- quy định hoa kép VD7: Theo bài ra tỉ lệ kiểu hình ở F2: Gen aa quy định hoa đơn Gen BB quy định hoa đỏ (3 kép: 1 đơn)(1 đỏ: 2 hồng: 1 trắng) Gen Bb quy định hoa hồng = 3 kép đỏ: 6 kép hồng: 3 kép trắng: 1 đơn Gen bb quy định hoa trắng đỏ: 2 đơn hồng: 1 đơn trắng.

P thuần chủng hoa kép trắng x đơn đỏ thì tỉ lệ kiểu hình ở F2 như thế nào?

1 học sinh lên chữa bài Gv nhận xét chốt đáp án VD8: Bài tập 5 (trang 23) VD8: Tỉ lệ kiểu hình ở F2 là: F2: 901 cây quả đỏ, tròn: 299 quả đỏ, bầu dục: 9 đỏ, tròn: 3 đỏ bầu dục: 3 vàng, tròn: 1 301 quả vàng tròn: 103 quả vàng, bầu dục vàng, bầu dục = (3 đỏ: 1 vàng)(3 tròn: 1 bầu dục)

P thuần chủng về 2 cặp gen - GV yêu cầu HS thảo luận nhóm VD7, 8 - Hs thảo luận nhóm bài tập Kiểu gen P: - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác AAbb (đỏ,bầu dục) x aaBB (vàng, tròn) nhận xét, bổ sung Đáp án d.

- Gv nhận xét và chốt kiến thức - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác nhóm, năng Giáo viên nhận xét và chốt kết luận. lực tính toán 2.3. Hoạt động luyện tập.

- Phương pháp: vấn đáp gợi mở

27

- Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương, đất nước.

Yêu cầu hs n/c SGK hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: 1. Người ta sử dụng phép lai phân tích nhằm: a.Để phân biệt thể đồng hợp với thể dị hợp b.Để nâng cao hiệu quả lai c.Để tìm ra các cá thể đồng hợp trội d. Để tìm ra các cá thể đồng hợp lặn 2. Ở chó, lông ngắn trội hoàn toàn so với lông dài: P : Lông ngắn thuần chủng x Lông dài, kết quả ở F1 như thế nào trong các trường hợp sau đây? a.Toàn lông ngắn b.Toàn lông dài c.1 lông ngắn : 1 lông dài d. 3 lông ngắn : 1 lông dài 3. Khi lai 2 cơ thể bố mẹ thuần chủng khác nhau về 1 cặp tính trạng tương phản thì : a. F1 phân li theo tỉ lệ 3 trội : 1 lặn b. F2 phân li theo tỉ lệ 3 trội : 1 lặn c. F1 phân li theo tỉ lệ 1 trội : 1 lặn d. F2 phân li theo tỉ lệ 9 : 3 : 3 : 1 4. Để xác định kiểu gen của 1 cơ thể mang tíng trạng trội nào đó là thuần chủng hay không người ta có thể sử dụng : a. Phép lai phân tích b. Tự thụ phấn c. Giao phấn ngẫu nhiêu d. Phương pháp phân tích các thế hệ lai 5. Ở cà chua , màu quả đỏ trội hoàn toàn so với quả vàng . Khi lai cây quả đỏ thuần chủng với cây quả vàng , thế hệ con lai có kiểu hình là : a. Toàn quả đỏ b. Toàn quả vàng c. 50% quả vàng : 50% quả đỏ d. 25% quả đỏ : 25% quả vàng : 50% quả da cam 6. Phép lai phân tích là phép lai giữa những cá thể có kiểu hình nào với nhau: a. Trội với lặn. b. Trội với trội. c. Lặn với lặn .

7. Phép lai nào cho tỉ lệ kiểu hình ở con lai là: 3 : 3 : 1 : 1 a. AaBb x AaBB b. AaBb x aaBb c. AaBB x Aabb d . Cả 3 phép nêu trên 2.4. Hoạt động vận dụng.

Yêu cầu hs thảo luận nhóm bài tập: Bài tập : Ở chuột, hai cặp gen qui định hai cặp tính trạng về màu lông và hình dạng đuôi đều nằm trên NST thường và phân li độc lập với nhau. Khi cho giao phối hai dòng chuột thuần chủng có lông xám, đuôi cong với lông trắng, đuôi thẳng thu được F1. a. Lập sơ đồ lai từ P đến F1? b. Tiếp tục cho giao phối giữa F1 với chuột khác, thu được F2 có kết quả như sau: 37,5% số chuột có lông xám, đuôi cong : 37,5% chuột có lông xám, đuôi thẳng: 12,5% số chuột có lông trắng, đuôi cong : 12,5% số chuột có lông trắng, đuôi thẳng.

Giải thích kết quả và lập sơ đồ lai của F1. Biết lông xám và đuôi cong là 2 tính trạng trội hoàn toàn so với lông trắng và đuôi thẳng.

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Hoàn thiện các bài tập trong SGK trang 22, 23.

- Tìm hiểu thêm các dạng bài tập di truyền ( Bài tập di truyền nhóm máu ở người...)

- Đọc trước bài 8. Tìm hiểu về NST

28

https://www.youtube.com/watch?v=8qrH3jzTRcU&t=143s

29

Ngày soạn 9 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy 17 tháng 9 năm

Tuần 5

2019 CHƯƠNG II- NHIỄM SẮC THỂ Tiết 8: Bài 8: NHIỄM SẮC THỂ I. MỤC TIÊU: Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức - Học sinh nêu được tính đặc trưng của bộ NST ở mỗi loài.

- Mô tả đựơc cấu trúc hiển vi điển hình của NST ở kì giữa của nguyên phân.

- Nêu được chức năng của NST đối với sự di truyền các tính trạng.

2. Kĩ năng - Rèn cho hs kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình. Kĩ năng làm việc nhóm 3. Thái độ.

- Giáo dục hs ý thức ham thích nghiên cứu khoa học. Tư duy khoa học biện chứng 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực tính toán, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức hoá học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: có trách nhiệm bảo vệ môi trường tự nhiên. Yêu gia đình, quê hương , đất nước II. CHUẨN BỊ.

Gv : Tranh phóng to hình 8.1 đến 8.5 SGK. - Máy chiếu. Bài soạn powerpoint.

Hs : nghiên cứu trước nội dung bài học III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC 1. Ổn định tổ chức * Kiểm tra sĩ số. * Kiểm tra bài cũ.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học 2.1. Khởi động.

Yêu cầu hs thảo luận câu hỏi tình huống

30

Bố mẹ, ông bà, tổ tiên đã truyền cho con cháu vật chất gì để con cháu giống với bố mẹ, ông bà, tổ tiên?

Gv: Tổ chức trò chơi “bóng chuyền” Luật chơi: - Lần lượt từng học sinh sẽ nêu các đáp án của câu hỏi ( mỗi hs trả lời 1 đáp án sau đó chỉ định bạn tiếp theo trả lời ) cho đến khi tìm dược hs trả lời sai.

Gv ghi các ý của hs ra góc bảng Gv tổng kết nhận xét phần thi và vào bài mới 2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức.

Hoạt động 1: TÍNH ĐẶC TRƯNG CỦA BỘ NHIỄM SẮC THỂ Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs n/c SGK hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: KT trình bày 1 phút - Nhiễm sắc thể là gì ?

- GV chốt khái niệm về NST.( NST là cấu trúc hiển vi trong nhân TB bị bắt màu bằng thuốc - NST là cấu trúc hiển vi trong nhân TB bị bắt màu bằng thuốc nhuộm kiềm tính nhuộm kiềm tính ) - Yêu cầu HS đọc mục I, quan sát H 8.1 hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - HS nghiên cứu phần đầu mục I, quan sát hình - Trong tế bào sinh dưỡng, NST tồn tại thành từng cặp tương đồng ( giống nhau về vẽ => trả lời câu hỏi - NST tồn tại như thế nào trong tế bào sinh hính dạng , kích thước dưỡng?

- Trong cặp NST tương đồng, 1 có nguồn gốc từ bố, 1 có nguồn gốc từ mẹ.

Hs: thành cặp - Nhận xét hình dạng các NST trong mỗi cặp ?

Hs: Trong tế bào sinh dưỡng NST tồn tại từng -Bộ NST lưỡng bội ( 2n ) là bộ NST chứa các cặp NST tương đồng cặp giống nhau về hình dạng kích thứơc - Thế nào là cặp NST tương đồng?

-Bộ NST đơn bội ( n ) là bộ NST của giao tử chỉ chứa 1 NSTcủa mỗi cặp tương đồng - Nhận xét nguồn gốc mỗi NST ?

Gv: NST tồn tại thành cặp tương đồng => các - Hình thành cho hs năng lực: năng lực gen trên NST tồn tại thành cặp tương ứng quan sát, phân tích - Phân biệt bộ NST lưỡng bội, đơn bội?

Hs nghiên cứu thông tin-> trả lời - Yêu cầu HS quan sát H 8.2 bộ NST của ruồi giấm, đọc thông tin cuối mục I. Yêu cầu hs hoạt động cặp đôi trả lời câu hỏi: - Mô tả bộ NST của ruồi giấm về số lượng và

31

hình dạng ở con đực và con cái?

- HS quan sát tranh, nêu được: có 4 cặp NST gồm: + 1 đôi hình hạt + 2 đôi hình chữ V + 1 đôi khác nhau ở con đực và con cái.

- GV phân tích thêm: cặp NST giới tính có thể tương đồng (XX) hay không tơng đồng tuỳ thuộc vào loại, giới tính. Có loài NST giới tính chỉ có 1 chiếc (bọ xít, châu chấu, rệp...) NST ở kì giữa co ngắn cực đại, có hình dạng đặc trưng có thể là hình que, hình hạt, hình chữ V. - GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK, thảo luận nhóm ( khăn phủ bàn) và trả lời câu hỏi: - Nhận xét về số lượng NST trong bộ lưỡng bội ở các loài?

- Số lượng NST có phản ánh trình độ tiến hoá của loài không? Vì sao?

- Hãy nêu đặc điểm đặc trưng của bộ NST ở mỗi loài sinh vật?

- HS trao đôi nhóm, nêu được: + Số lượng NST ở các loài khác nhau. + Số lượng NST không phản ánh trình độ tiến hoá của loài.

Gv nhận xét , chốt kiến thức

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực hợp tác nhóm, chia sẻ thông tin, tổng hợp ý kiến - ở những loài đơn tính có sự khác nhau giữa con đực và con cái ở 1 cặp NST giới tính kí hiệu là XX, XY ( không tương đồng ) - Mỗi loài sinh vật có bộ NST đặc trưng về số lượng và hình dạng.

Hoạt động 2: CẤU TRÚC CỦA NHIỄM SẮC THỂ Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Gv: NST có hình dạng đặc trưng ở kì giữa Gv hướng dẫn hs quan sát tranh cấu trúc NST .

Yêu cầu: - Mô tả hình dạng, kích thước của NST ở kì giữa?

HS quan sát và mô tả.

32

- Gv hướng dẫn HS quan sát H 8.5 hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: KT trình bày 1 phút - Các số 1 và 2 chỉ những thành phần cấu trúc nào của NST? - Mô tả cấu trúc NST ở kì giữa của quá trình phân bào?

- GV giới thiệu H 8.4 - HS điền chú thích 1- 2 crômatit 2- Tâm động

- Cấu trúc điển hình của NST được biểu hiện rõ nhất ở kì giữa.

Gv nhận xét , chốt kiến thức + Hình dạng: hình hạt, hình que, hình chữ V. + Dài: 0,5 – 50 micromet, đường kính 0,2 – 2 micromet. + Cấu trúc: ở kì giữa NST gồm 2 cromatit gắn với nhau ở tâm động. + Mỗi cromatit gồm 1 phân tử ADN và prôtêin loại histôn.

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực quan sát, năng lực tự tin trình bày ý kiến Hoạt động 3: CHỨC NĂNG CỦA NHIỄM SẮC THỂ Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, hoạt động nhóm - NST là cấu trúc mang gen, trên đó mỗi - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày gen ở một vị trí xác định. Những biến đổi 1 phút về cấu trúc, số lượng NST đều dẫn tới biến - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân đổi tính trạng di truyền.

- Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , - NST có bản chất là ADN, sự tự nhân đôi đất nước của ADN dẫn tới sự tự nhân đôi của NST - Yêu cầu HS đọc thông tin mục III SGK, hoạt nên tính trạng di truyền được sao chép qua các thế hệ tế bào và cơ thể. động cá nhân và trả lời câu hỏi: Kt động não, trình bày 1 phút - NST có đặc điểm gì liên quan đến di truyền?

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực - Hs khác nhận xét, bổ sung giải quyết vấn đề, năng lực trình bày ý - Gv nhận xét và chốt kiến thức kiến.

Gv giới thiệu thêm về chức năng NST. 2.3. Hoạt động luyện tập.

- Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - Cho 1 HS đọc kết luận SGK

33

Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: Câu 1: NST là cấu trúc có ở: A. Bên ngoài tế bào B. Trong các bào quan C. Trong nhân tế bào D. Trên màng tế bào Câu 2: Trong tế bào ở các loài sinh vật, NST có dạng: A. Hình que B. Hình hạt C. Hình chữ V D. Nhiều hình dạng Câu 3: Trong quá trình nguyên phân, có thể quan sát rõ nhất hình thái NST ở vào kì: A. Vào kì trung gian B. Kì đầu C. Kì giữa D. Kì sau Câu 4: Ở trạng thái co ngắn, chiều dài của NST là: A. Từ 0,5 đến 50 micrômet B. Từ 10 đến 20 micrômet C. Từ 5 đến 30 micrômet D. 50 micrômet Câu 5: Khi chưa nhân đôi, mỗi NST bao gồm: A. Một crômatit B. Một NST đơn C. Một NST kép D. cặp crômatit Câu 6: Đặc điểm của NST trong các tế bào sinh dưỡng là: A. Luôn tồn tại thành từng chiếc riêng rẽ B. Luôn tồn tại thành từng cặp tương đồng C. Luôn co ngắn lại D. Luôn luôn duỗi ra Câu 7: Cặp NST tương đồng là: A.Hai NST giống hệt nhau về hình thái và kích thước B. Hai NST có cùng 1 nguồn gốc từ bố hoặc mẹ C. Hai crômatit giống hệt nhau, dính nhau ở tâm động D. Hai crômatit có nguồn gốc khác nhau 2.4. Hoạt động vận dụng.

- Mô tả và vẽ lại bộ NST của ruồi giấm ?

- Tại sao nói bộ NST của mỗi loài có tính đặc trưng ổn định?

- Nêu vai trò của nhiễm sắc thể đối với sự di truyền của các tính trạng?

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng.

- Học bài và trả lời câu hỏi SGK - Tìm hiểu thêm về cấu trúc NST qua Internet - Kẻ sẵn bảng 9.1 và 9.2 vào vở bài tập.

- Đọc trước bài 10 – Nguyên phân.

Tuần 5

Ngày soạn 14 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy 21 tháng 9 năm 2019 Tiết 9 :Bài 9: NGUYÊN PHÂN

I. MỤC TIÊU: Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh nắm được sự biến đổi hình thái NST trong chu kì tế bào.

- Trình bày được những biến đổi cơ bản của NST qua các kì của nguyên phân.

- Giải thích được nguyên phân thực chất là phân bào nguyên nhiễm và ý nghĩa của nó đối vói sự duy trì bộ NST trong sự sinh trưởng của cơ thể 2. Kĩ năng: - Rèn cho hs phát triển kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình.

34

- Kỹ năng tự tin trình bày ý kiến trước lớp 3. Thái độ: - Giáo dục hs ý thức ham thích nghiên cứu khoa học, liên hệ thực tế 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực tự học - Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: có trách nhiệm bảo vệ môi trường tự nhiên. Nhân ái, khoan dung II. CHUẨN BỊ Gv: - Tranh phóng to hình 9.1; 9.2; 9.3 SGK.- Bảng 9.2 ghi vào bảng phụ.

Video clip nguyên phân - Máy chiếu. Bài soạn powerpoint.

Hs : nghiên cứu trước nội dung bài học III. TIẾN TRÌNH TIẾT HỌC 1. Ổn định tổ chức * Kiểm tra sĩ số. * Kiểm tra bài cũ.

2. Tổ chức các hoạt động dạy học 2.1. Khởi động.

Gv: Tổ chức học sinh khởi động qua trò chơi “Chọn mặt gửi vàng”: Luật chơi: Gv đưa ra một số câu hỏi. Chỉ định 1 hs đứng tại chỗ trả lời câu hỏi thứ nhất, hs đó trả lời đúng sẽ được phép chỉ định bạn tiếp theo trả lời câu hỏi thứ 2.... cho đến hết câu hỏi Câu hỏi: - NST là gì?

- NST tồn tại như thế nào trong tế bào sinh dưỡng?

- Thế nào là cặp NST tương đồng?

- Nhận xét nguồn gốc mỗi NST trong cặp tương đồng ?

- Phân biệt bộ NST lưỡng bội, đơn bội?

- Mô tả bộ NST của ruồi giấm về số lượng và hình dạng ở con đực và con cái?

- Nhận xét về số lượng NST trong bộ lưỡng bội ở các loài?

- Số lượng NST trong bộ lưỡng bội có phản ánh trình độ tiến hoá của loài không?

- Hãy nêu đặc điểm đặc trưng của bộ NST ở mỗi loài sinh vật?

Gv nhận xét phần thi của hs, biểu dương hs làm tốt Mỗi loài sinh vật có một bộ NST đặc trưng về số lượng và hình dạng xác định. Tuy nhiên hình thái của NST lại biến đổi qua các kì của chu kì tế bào, bài hôm nay các em sẽ được tìm hiểu sự biến đổi của NST diễn ra như thế nào?

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức.

Hoạt động 1: BIẾN ĐỔI HÌNH THÁI NST TRONG CHU KÌ TẾ BÀO Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi - Định hướng NL, PC: Nhân ái, khoan dung

35

- GV yêu cầu HS hoạt động cá nhân nghiên cứu thông tin, quan sát H 9.1 SGK và trả lời câu hỏi: - Tại sao sv lớn lên được ?

Hs: Nhờ QT phân chia của tế bào Chu kì tế bào gồm: -Vòng đời của tế bào gồm những giai đoạn nào ? + Kì trung gian: chiếm nhiều thời gian ( lặp đi lăp lại vong đời tb -> chu kì tb ) nhất trong chu kì tế bào (90%) là giai - Chu kì tế bào gồm những giai đoạn nào? Giai đoạn sinh trưởng của tế bào. đoạn nào chiếm nhiều thời gian nhất?

- HS nêu được 2 giai đoạn (kì trung gian & quá + Nguyên phân gồm 4 kì (kì đầu, kì giữa, trình nguyên phân) kì sau, kì cuối).

- GV lưu ý HS về thời gian và sự tự nhân đôi + NST có sự biến đổi hình thái : dạng NST ở kì trung gian, cho HS quan sát H 9.2 đóng xoắn và dạng duỗi xoắn.

Yêu cầu hs n/c SGK hoạt động cặp đôi trả lời - Hình thành cho hs năng lực: năng lực câu hỏi: - Giai đoạn nguyên phân gồm những kì nào ? quan sát phát hiện kiến thức - NST có sự thay đổi hình thái nào ?

- Mức độ đóng, duỗi xoắn ỏ các kì có giống nhau ?

- GV chốt kiến thức vào bảng 9.1.

Bảng 9.1- Mức độ đóng, duỗi xoắn của NST qua các kì của tế bào Hình thái NST Kì trung gian Kì đầu Kì giữa Kì sau Kì cuối - Mức độ duỗi xoắn Nhiều nhất ít Nhiều - Mức độ đóng xoắn Ít Cực đại Hoạt động 2: NHỮNG BIẾN ĐỔI CƠ BẢN CỦA NST TRONG QUÁ TRÌNH NGUYÊN PHÂN Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV yêu cầu HS quan sát H 9.2 và 9.3 hoạt 1.Kì trung gian -Đầu kì trung gian NST ở dạng sợi mảnh, động cá nhân để trả lời câu hỏi: - Mô tả hình thái NST ở kì trung gian? duỗi xoắn - Cuối kì trung gian NST có đặc điểm gì?

-Bước vào kì trung gian : trung thể nhân đôi, NST nhân đôi -> tào thành NST kép ( gồm 2 cromatit giống hệt nhau và dình nhau ở tâm động ) 2. Những biến đổi cơ bản của NST ở các kì của nguyên phân.

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực quan sát phân tích, năng lực hợp tác nhóm Gv cho hs xem video clip nguyên phân

36

- Yêu cầu hs xem video, quan sát tranh SGK Các kì Những biến đổi cơ bản của thảo luận nhóm hoàn thành bảng 9.2.

NST - Mô tả diễn biến của NST ở các kì trung gian, Kì đầu - NST bắt đầu đóng xoắn và co kì đầu, kì giữa, kì sau, kì cuối ? ngắn nên có hình thái rõ rệt.

- HS trao đổi nhóm thống nhất trong nhóm và - Các NST đính vào các sợi tơ ghi lại những diễn biến cơ bản của NST ở các của thoi phân bào ở tâm động. kì nguyên phân.

Kì giữa - Các NST kép đóng xoắn cực - Đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác nhận đại. xét, bổ sung.

- Các NST kép xếp thành hàng Gv nhận xét , chốt kiến thức trên bảng chuẩn ở mặt phẳng xích đạo của thoi - GV nói qua về sự xuất hiện của màng nhân, phân bào. thoi phân bào và sự biến mất của chúng trong Kì sau - Từng NST kép chẻ dọc ở tâm phân bào. Ở kì sau có sự phân chia tế bào chất động thành 2 NST đơn phân li và các bào quan. Kì cuối có sự hình thành về 2 cực của tế bào. màng nhân khác nhau giữa động vật và thực Kì cuối - Các NST đơn dãn xoắn dài vật. ra, ở dạng sợi mảnh dần thành KT trình bày 1 phút nhiễm sắc.

- Nêu kết quả của quá trình phân bào?

Kết quả từ 1 tế bào mẹ ban đầu cho 2 tế - Gv nhận xét và chốt kiến thức bào con có bộ NST giống hệt mẹ. .

Hoạt động 3: Ý NGHĨA CỦA NGUYÊN PHÂN Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, khăn 3. Ý nghĩa của nguyên phân trải bàn - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm nhỏ quyết vấn đề, năng lực tự học - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - Nguyên phân giúp cơ thể lớn lên.

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục III SGK hoạt động nhóm (khăn trải bàn) trả lời - Nguyên phân duy trì ổn định bộ NST đặc trưng của loài qua các thế hệ tế bào. câu hỏi: - Nguyên phân có vai trò như thế nào đối với - Nguyên phân là cơ sở của sự sinh sản vô quá trình sinh trưởng, sinh sản và di truyền của tính. sinh vật?

- Cơ chế nào trong nguyên phân giúp đảm bảo bộ NST trong tế bào con giống tế bào mẹ?

Hs: Sự tự nhân đôi NST ở kì trung gian, phân li đồng đều NST về 2 cực của tế bào ở kì sau - Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức - GV nêu ý nghĩa thực tiễn của nguyên phân như giâm, chiết, ghép cành, nuôi cấy mô.

2.3. Hoạt động luyện tập.

37

- Phương pháp: vấn đáp gợi mở, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, sơ đồ tư duy - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Phẩm chất tự tin, tự chủ Yêu cầu hs hoạt động nhóm xây dựng sơ đồ tư duy tổng kết nội dung bài học

- Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi trắc nghiệm Câu 1:Một tế bào ở người đang ở kì trung gian. Số lượng NST trong tế bào này là bao nhiêu?

A. 0 B. 23 C. 46 D. 92 Câu 2:Trong tế bào của một loài, vào kỳ giữa của nguyên phân, người ta xác định có tất cả 16 crômatít. Loài đó có tên là : A. Người B. Ruồi giấm C. Đậu hà lan D. Lúa nước Câu 3:Hiện tượng không xảy ra ở kỳ cuối là: A. Thoi phân bào biến mất B. Các nhiễm sắc thể đơn dãn xoắn C. Màng nhân và nhân con xuất hiện D. Nhiễm sắc thể tiếp tục nhân đôi Câu 4:Trong chu kỳ nguyên phân trạng thái đơn của nhiễm sắc thể tồn tại ở: A. Kỳ đầu và kì cuối B. Kỳ sau và kỳ cuối C. Kỳ sau và kì giữa D. Kỳ cuối và kỳ giữa Câu 5:Hiện tượng các nhiễm sắc thể kép co xoắn cực đại ở kỳ giữa nhằm chuẩn bị cho hoạt động nào sau đây : A. Phân li nhiễm sắc thể B. Nhân đôi nhiễm sắc thể C. Tiếp hợp nhiễm sắc thể D. Trao đổi chéo nhiễm sắc thể 2.4. Hoạt động vận dụng.

- Tính số NST, số crômatit và số tâm động trong mỗi tế bào trong từng kì của nguyên phân.

Kì Trung gian Đầu Giữa Sau Cuối Cấu trúc

38

Số NST Trạng thái NST Số crômatit Số tâm động

2n Kép 4n 2n

2n Kép 4n 2n

2n Kép 4n 2n

4n Đơn 0 4n

2.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng.

- Học bài cũ. trả lời câu hỏi 1,2,3 SGK - Tìm hiểu các video nguyên phân trên internet => rút ra đặc điểm đặc trưng từng kì - Vẽ các hình ở bảng 9.2 vào vở.

- Làm bài tập 4 SGK, trả lời câu hỏi 1, 3.

39

2n Đơn 0 2n

Ngày soạn 116 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy 24 tháng 9 năm 2019 Tiết 10: Bài 10: GIẢM PHÂN I. MỤC TIÊU: Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức.

- Học sinh trình bày những diễn biến cơ bản của nhiễm sắc thể qua các thời kì của giảm phân. Nêu được những điểm khác nhau ở từng thời kì của giảm phân I và giảm phân II. - Phân tích được những sự kiện quan trọng có liên quan tới các cặp nhiễm sắc thể tương đồng và ý nghĩa của nó - Nêu ý nghĩa của giảm phân 2. Kĩ năng.

- Rèn cho hs kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình. Kĩ năng hd nhóm - Kĩ năng tự tin trình bày ý kiến trước lớp 3.Thái độ.

- Giáo dục hs ý thức say mê tìm hiểu bài học, môn học. Thế giới quan khoa học 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

40

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực quan sát tìm tòi, năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Nhân ái khoan dung.

II. CHUẨN BỊ Gv : Tranh phóng to hình 10 SGK. - Bảng phụ ghi nội dung bảng 10.

Video clip giảm phân - Máy chiếu. Bài soạn powerpoint.

Hs : nghiên cứu trước nội dung bài học III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : - Trình bày các diễn biến của NST trong nguyên phân ? ý nghĩa của nguyên phân ?

- 1 tế bào ruồi giấm đang ở kì sau nguyên phân: xác định số NST đơn. NST kép, cromatit, tâm động ? * Hoạt động khởi động Tổ chức cho hs khởi động qua trò chơi: Ai nhanh hơn Luật chơi: - Gv cho 2 hs tham gia - Trong vòng 1 phút viết nhanh tên các đáp án - Ai viết được nhiều hơn, nhanh hơn, đúng hơn sẽ giành phần thắng Câu hỏi: Ở đậu Hà Lan 2n=14. Tính số NST, số crômatit và số tâm động trong mỗi tế bào đậu Hà Lan trong từng kì của nguyên phân.

Kì Đầu Giữa Sau Cuối Cấu trúc Số NST Trạng thái NST Số crômatit Số tâm động Gv tổ chức hs thi, nhận xét kết quả thi của hs Dùng kết quả thi để vào bài 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới GV: giảm phân là hình thức phân chia của tế bào sinh dục xảy ra vào thời kì chín, nó có sự hình thành thoi phân bào như nguyên phân. Giảm phân gồm 2 lần phân bào liên tiếp nhưng NST chỉ nhân đôi có 1 lần ở kì trung gian trước lần phân bào I. Hoạt động 1: Những diễn biến cơ bản của NST trong giảm phân Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - KT: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút Gv yêu cầu hs hoạt động cá nhân nghiên cứu - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự

41

học - Giảm phân là hình thức phân chia TB xảy ra ở tb sinh dục chín - Giảm phân gồm 2 lần phân bào liên tiếp.

Gọi 1 vài hs trả lời Mỗi lần phân bào đều gồm 4 kì: đầu, giữa, - Gv nhận xét và chốt kiến thức sau , cuối. NST chỉ nhân đôi 1 lần ở kì trung gian 1 - GV yêu cầu HS quan sát kĩ H 10, nghiên - Hình thành cho hs năng lực: năng lực quan cứu thông tin ở mục I, trao đổi nhóm để hoàn sát, năng lực hợp tác nhóm, năng lực thuyết trình thành nội dung vào bảng 10.

- HS tự thu nhận thông tin, quan sát H 10, trao đổi nhóm để hoàn thành bài tập bảng 10.

- Đại diện nhóm trình bày trên bảng, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Gv hướng dẫn hs chú ý các đặc điểm về : hình dạng, sự sắp xếp , quá trình tách ở kì sau…

- GV treo bảng phụ ghi nội dung bảng 10, yêu cầu 2 HS lên trình bày vào 2 cột trống.

- GV chốt lại kiến thức trên bảng chuẩn Những biến đổi cơ bản của NST ở các kì Các kì Lần phân bào I Lần phân bào II - Các NST kép xoắn, co ngắn.

- NST co lại cho thấy số lượng NST - Các NST kép trong cặp tương đồng tiếp kép trong bộ đơn bội.

Kì đầu hợp theo chiều dọc và có thể bắt chéo nhau, sau đó lại tách dời nhau.

- Các cặp NST kép tương đồng tập trung - NSt kép xếp thành 1 hàng ở mặt Kì giữa và xếp song song thành 2 hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào. phẳng xích đạo của thoi phân bào.

- Các cặp NST kép tương đồng phân li độc - Từng NST kép tách ở tâm động Kì sau lập và tổ hợp tự do về 2 cực tế bào. thành 2 NST đơn phân li về 2 cực của tế bào.

- Các NST kép nằm gọn trong 2 nhân mới - Các NST đơn nằm gọn trong nhân Kì cuối được tạo thành với số lượng là bộ đơn bội mới được tạo thành với số lượng là (kép) – n NST kép. đơn bội (n NST).

- Nêu kết quả của quá trình giảm phân?

- Kết quả: từ 1 tế bào mẹ (2n NST) qua 2 Hs từ kq bảng trả lời lần phân bào liên tiếp tạo ra 4 tế bào con Gv nhận xét , chốt kiến thức mang bộ NST đơn bội (n NST).

SGK - Giảm phân xảy ra ở loại tb nào?

- Giảm phân xảy ra gồm những kì nào?

Hoạt động 2: Ý nghĩa của giảm phân Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi - KT: đặt câu hỏi, trình bày một phút Yêu cầu hs n/c kết quả bảng hoạt động cá nhân - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực trình bày ý trả lời câu hỏi: kiến KT trình bày 1 phút - Giữa hai quá trình giảm phân (I và II) có gì khác nhau?

42

- Nêu sự giống và khác nhau cơ bản giữa nguyên phân và giảm phân?

- Kết quả của hai quá trình nguyên phân và quá trình giảm phân có gì khác nhau?

- Các tế bào con sinh ra trong giảm phân có bộ NST như thế nào so với tế bào mẹ?

- Điều đó có ý nghĩa gì?

Hs : các tế bào con của qt giảm phân có bộ NST giảm đi 1 nửa so với tb mẹ. Nhờ đó bộ NST lưỡng bội được bảo toàn khi tổ hợp trong thụ tinh.

- GV nhận xét và chốt kiến thức

- Tạo ra các tế bào con có bộ NST đơn bội khác nhau về nguồn gốc.

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Gọi hs đọc kết luận SGK - Chọn câu trả lời đúng Câu 1:Giảm phân là hình thức phân bào xảy ra ở: A. Tế bào sinh dưỡng B. Tế bào sinh dục vào thời kì chín C. Tế bào mầm sinh dục D. Hợp tử và tế bào sinh dưỡng Câu 2: Điều đúng khi nói về sự giảm phân ở tế bào là: A. NST nhân đôi 1 lần và phân bào 2 lần B. NST nhân đôi 2 lần và phân bào 1 lần C. NST nhân đôi 2 lần và phân bào 2 lần D. NST nhân đôi 1 lần và phân bào 1 lần Câu 3: Hiện tượng xảy ra trong giảm phân nhưng không có trong nguyên phân là: A. Nhân đôI NST B. Tiếp hợp giữa 2 NST kép trong từng cặp tương đồng C. Phân li NST về hai cực của tế bào D. Co xoắn và tháo xoắn NST Câu 4: Kết thúc quá trình giảm phân, số NST có trong mỗi tế bào con là: A. Lưỡng bội ở trạng thái đơn B. Đơn bội ở trạng thái đơn C. Lưỡng bội ở trạng thái kép D. Đơn bội ở trạng thái kép Câu 5: Trong giảm phân, tự nhân đôi NST xảy ra ở: A. Kì trung gian của lần phân bào I B. Kì giữa của lần phân bào I C. Kì trung gian của lần phân bào II D. Kì giữa của lần phân bào II 4. Hoạt động vận dụng - Trình bày những diễn biến cơ bản của NST trong quá trình giảm phân ?

- Ở ruồi Giấm 2n = 8. Một tế bào của ruồi Giấm đang trong quá trình giảm phân. Số NST trong tế bào đó bằng bao nhiêu trong các giai đoạn sau?

Lần phân bào 2 Lần phân bào 1 Kỳ đầu Kỳ giữa Kỳ sau Kỳ cuối 5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài theo nội dung bảng 10.

- Làm bài tập 3, 4 trang 33 vào vở.

- Tìm những điểm giống và khác nhau cơ bản giữa nguyên phân và giảm phân.

- Xem video nguyên phân trên internet => rút ra đặc điểm đặc trưng từng kì

43

- Tìm hiểu sự phát sinh giao tử

Tuần 6

Ngày soạn 21 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy 28 tháng 9 năm 2019 Tiết 11 : Bài 11: PHÁT SINH GIAO TỬ VÀ THỤ TINH

I. MỤC TIÊU: Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Mô tả và so sánh các quá trình phát sinh giao tử đực và cái.

- Nêu được bản chất của thụ tinh cũng như ý nghĩa của nó và giảm phân đối với sự di truyền và biến dị.

- Phân tích được ý nghĩa của các quá trình giảm phân và thụ tinh về mặt di truyền và biến dị.

2. Kĩ năng: - Tiếp tục rèn hs kĩ năng quan sát, phân tích kênh hình. Kĩ năng thảo luận nhóm - Kĩ năng trình bày ý kiến 3. Thái độ : - Hs có thái độ nghiêm túc trong học tập. Yêu thích bộ môn 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm - Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Yêu gia đình, quê hương , đất nước II. CHUẨN BỊ Gv :Tranh phóng to hình 11 SGK. bảng phụ ghi nd phiếu học tập - Máy chiếu. Bài soạn powerpoint.

Hs : nghiên cứu trước nội dung bài học III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : Kiểm tra 15 phút - Chọn câu trả lời đúng Câu 1: NST là cấu trúc có ở: A. Bên ngoài tế bào B. Trong các bào quan C. Trong nhân tế bào D. Trên màng tế bào Câu 2: Trong tế bào ở các loài sinh vật, NST có dạng: A. Hình que B. Hình hạt

44

C. Hình chữ V D. Tất cả hình dạng trên Câu 3: Trong quá trình nguyên phân, có thể quan sát rõ nhất hình thái NST ở vào kì: A. Vào kì trung gian B. Kì đầu C. Kì giữa D. Kì sau Câu 4: Ở trạng thái co ngắn, chiều dài của NST là: A. Từ 0,5 đến 50 micrômet B. Từ 10 đến 20 micrômet C. Từ 5 đến 30 micrômet D. 50 micrômet Câu 5: Khi chưa nhân đôi, mỗi NST bao gồm: A. Một crômatit B. Một NST đơn C. Một NST kép D. cặp crômatit Câu 6:Một tế bào ở người (2n=46) đang ở kì sau nguyên phân. Số lượng NST đơn trong tế bào này là bao nhiêu?

A. 0 B. 23 C. 46 D. 92 Câu 7:Trong tế bào của một loài, vào kỳ giữa của nguyên phân, người ta xác định có tất cả 16 crômatít. Loài đó có tên là : A. Người B. Ruồi giấm C. Đậu hà lan D. Lúa nước Câu 8:Hiện tượng không xảy ra ở kỳ cuối là: A. Thoi phân bào biến mất B. Các nhiễm sắc thể đơn dãn xoắn C. Màng nhân và nhân con xuất hiện D. Nhiễm sắc thể tiếp tục nhân đôi Câu9:Trong chu kỳ nguyên phân trạng thái đơn của nhiễm sắc thể tồn tại ở: A. Kỳ đầu và kì cuối B. Kỳ sau và kỳ cuối C. Kỳ sau và kì giữa D. Kỳ cuối và kỳ giữa Câu 10:Hiện tượng các nhiễm sắc thể kép co xoắn cực đại ở kỳ giữa nhằm chuẩn bị cho hoạt động nào sau đây : A. Phân li nhiễm sắc thể B. Nhân đôi nhiễm sắc thể C. Tiếp hợp nhiễm sắc thể D. Trao đổi chéo nhiễm sắc thể Câu 11: Trình bày những diễn biến cơ bản của NST trong nguyên phân ?

Câu 12: Một tế bào ruồi giấm (2n = 8) đang ở kì giữa nguyên phân. Xác định số NST đơn, NST kép trong tế bào trên ? ĐÁP ÁN – BIỂU ĐIỂM Trắc nghiệm: mỗi câu đúng 0,5 đ Câu 1: C Câu 6: D Câu 2: D Câu 7: B Câu 3: C Câu 8: D Câu 4: A Câu 9: B Câu 5: B Câu 10: A Câu 11 (4đ) Các kì Những biến đổi cơ bản của NST 1đ Kì đầu - NST bắt đầu đóng xoắn và co ngắn nên có hình thái rõ rệt.

- Các NST đính vào các sợi tơ của thoi phân bào ở tâm động.

1đ Kì giữa - Các NST kép đóng xoắn cực đại.

- Các NST kép xếp thành hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào.

Kì sau - Từng NST kép chẻ dọc ở tâm động thành 2 NST đơn phân li về 2 cực 1đ của tế bào.

45

Kì cuối - Các NST đơn dãn xoắn dài ra, ở dạng sợi mảnh dần thành nhiễm sắc.

Câu 12 (1đ) - số NST đơn = 0, NST kép = 8

1đ

* Hoạt động khởi động Tổ chức học sinh khởi động qua câu hỏi thực tế Các tế bào con được hình thành qua giảm phân sẽ phát triển thành các giao tử, nhưng sự hình thành giao tử đực và cái có gì khác nhau?

- Hs thảo luận nhóm đưa ra các phương án trả lời - Gv ghi các ý trả lời của hs ra góc bảng Gv : Vậy đáp án câu hỏi này sẽ được giải đáp trong bài hôm nay 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Sự phát sinh giao tử Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm, - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin I. Sự phát sinh giao tử: mục I, quan sát H 11 SGK hoạt động cá * Sự phát sinh gt đực: - 1 tb sinh dục đực sơ khai giảm phân nhiều lần nhân trả lời câu hỏi: - Trình bày quá trình phát sinh giao tử đực tạo ra các tinh nguyên bào - Các tinh nguyên bào lớn lên thành tinh bào và cái?

- HS tự nghiên cứu thông tin, quan sát H 11 bậc I SGK - 1 tinh bào bậc I(2n) qua giảm phân cho ra 4 - 1 HS lên trình bày quá trình phát sinh giao tinh trùng (n) tử cái * Sự phát sinh gt cái: - 1 HS lên trình bày trên tranh quá trình phát - 1 tb sinh dục cái sơ khai giảm phân nhiều lần sinh giao tử đực. tạo ra các noãn nguyên bào - GV chốt lại kiến thức.

- Các noãn nguyên bào lớn lên thành các noãn bào bậc I - 1 noãn bào bậc I(2n) qua giảm phân cho ra 1 - Gv yêu cầu HS thảo luận nhóm câu hỏi: trứng (n) + 3 thể cực - Nêu sự giống và khác nhau cơ bản của 2 *Điểm giống và khác nhau giữa quá trình quá trình phát sinh giao tử đực và cái? phát sinh giao tử đực và cái: + Giống nhau: - HS dựa vào thông tin SGK và H 11, xác - Các tế bào mầm (noãn nguyên bào, tinh định được điểm giống và khác nhau giữa 2 nguyên bào) đều thực hiện nguyên phân liên quá trình. tiếp nhiều lần.

- Noãn bào bậc 1 và tinh bào bậc 1 đều thực - Đại diện các nhóm trình bày, nhóm khác hiện giảm phân để cho ra giao tử. nhận xét, bổ sung. + Khác nhau: Phát sinh giao tử Phát sinh giao tử cái đực - GV chốt kiến thức với đáp án đúng.

- Noãn bào bậc 1 qua - Tinh bào bậc 1 qua giảm phân I cho thể giảm phân cho 2 tinh cực thứ 1 (kích thước bào bậc 2. nhỏ) và noãn bào bậc

46

2 (kích thước lớn).

- Noãn bào bậc 2 qua giảm phân II cho 1 thể cực thứ 2 (kích thước nhỏ) và 1 tế bào trứng (kích thước lớn).

- Kết quả: từ 1 noãn bào bậc 1 qua giảm phân cho 3 thể định hướng và 1 tế bào trứng (n NST).

- Mỗi tinh bào bậc 2 qua giảm phân cho 2 tinh tử, các tinh tử phát triển thành tinh trùng.

- Kết quả: Từ 1 tinh bào bậc 1 qua giảm phân cho 4 tinh trùng (n NST).

Hoạt động 2: Thụ tinh Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút, động não - GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục II SGK hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Hs sử dụng tư liệu SGK để trả lời.

- Nêu khái niệm thụ tinh?

Gv sử dụng kĩ thuật trình bày 1 phút - Nêu bản chất của quá trình thụ tinh?

- Tại sao sự kết hợp ngẫu nhiên giữa các giao tử - Thụ tinh là sự kết hợp ngẫu nhiên giữa 1 đực và cái lại tạo các hợp tử chứa các tổ hợp giao tử đực và 1 giao tử cái.

NST khác nhau về nguồn gốc?

- Thực chất của sự thụ tinh là sự kết hợp - HS nêu được: Do sự phân li độc lập của các cặp của 2 bộ nhân đơn bội (n NST)của giao NST tương đồng trong quá trình giảm phân tạo tử -> tạo ra bộ nhân lưỡng bội (2n NST) nên các giao tử khác nhau về nguồn gốc NST. Sự ở hợp tử. kết hợp ngẫu nhiên của các loại giao tử này đã tạo nên các hợp tử chứa các tổ hợp NST khác nhau về nguồn gốc.

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự Gv nhận xét , chốt kiến thức tin trình bày ý kiến

Hoạt động 3: Ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm - Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục III, - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác nhóm thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi: - HS dựa vào thông tin SGK thảo luận để trả lời: - Nêu ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh về các mặt di truyền và biến dị?

- Đại diện các nhóm trình bày, nhóm khác nhận - Giảm phân tạo giao tử chứa bộ NST đơn xét, bổ sung. bội.

- GV chốt lại kiến thức.

- Thụ tinh khôi phục bộ NST lưỡng bội.

47

Gv: Giảm phân tạo nhiều loại giao tử khác nhau về nguồn gốc, sự kết hợp ngẫu nhiên của các giao tử khác nhau làm xuất hiện nhiều biến dị tổ hợp ở loài sinh sản hữu tính tạo nguồn nguyên liệu cho chọn giống và tiến hoá.

Sự kết hợp của các quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh đảm bảo duy trì ổn định bộ NST đặc trưng của loài sinh sản hữu tính.

Sự kết hợp ngẫu nhiên của các giao tử khác nhau làm xuất hiện nhiều biến dị tổ hợp ở loài sinh sản hữu tính tạo nguồn nguyên liệu cho chọn giống và tiến hoá.

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Gọi học sinh đọc kết luận SGK Lựa chọn đáp án đúng Bài 1: Giả sử có 1 tinh bào bậc 1 chứa 2 cặp NST tương đồng Aa và Bb giảm phân sẽ cho ra mấy loại tinh trùng? Hãy khoanh tròn vào chữ cái đầu câu đúng: a. 1 loại tinh trùng c. 4 loại tinh trùng b. 2 loại tinh trùng d. 8 loại tinh trùng Bài 2: Giả sử chỉ có 1 noãn bào bậc 1 chứa 3 cặp NST AaBbCc giảm phân sẽ cho ra mấy trứng? Hãy chọn câu trả lời đúng: a. 1 loại trứng c. 4 loại trứng b. 2 loại trứng d. 8 loại trứng (Đáp án a: 1 tế bào sinh trứng chỉ cho ra 1 trứng và 3 thể cực, trứng đó là một trong những loại trứng sau: ABC, ABc, AbC, Abc, aBC, aBc, abC, abc).

Bài 3: Sự kiện quan trọng nhất của quá trình thụ tinh là: a. Sự kết hợp của 2 giao tử đơn bội. b. Sự kết hợp theo nguyên tắc : 1 giao tử đực, 1 giao tử cái. c. Sự tổ hợp bộ NST của giao tử đực và giao tử cái. d. Sự tạo thành hợp tử.

4. Hoạt động vận dụng - Trình bày quá trình phát sinh giao tử ở động vật?

- Vì sao bộ NST của loài được duy trì ổn định qua các thế hệ?

- Giải thích sơ đồ

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2,3 SGK. - Làm bài tập 4, 5 trang 36.

48

- Đọc mục “Em có biết” trang 37.

- Tìm hiểu sự tạo thành giao tử và thụ tinh qua các video trên youtube - Tìm hiểu cơ chế xác định giới tính ở người

49

Ngày soạn 24 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy 1 tháng 10 năm 2019 Tiết 12 : Bài 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH I. MỤC TIÊU: Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh mô tả được một số đặc điểm của NST giới tính và vai trò của nó đối với sự xác định giới tính.

- Giải thích được cơ chế xác định nhiễm sắc thể giới tính và tỉ lệ đực:cái ở mỗi loài là 1: 1 - Phân tích được ảnh hưởng của các yếu tố môi trường đến sự phân hoá giới tính.

- Giải thích được cơ sở khoa học của việc sinh trai và gái. ứng dụng của điều chỉnh đực cái trong sản xuất 2. Kĩ năng: - Tiếp tục phát triển kĩ năng phân tích kênh hình cho HS. Kĩ năng hoạt động nhóm 3. Thái độ : - Giáo dục hs ý thức không phân biệt nam nữ, xóa bỏ quan niệm sai lầm cho rằng việc sinh con trai, con gái do người mẹ quyết định 4. Năng lực – phẩm chất : - Hình thành cho hs năng lực: Năng lực tự học, năng lực quan sát, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng CNTT - Hình thành cho hs phẩm chất: Nhân ái, khoan dung II. CHUẨN BỊ Gv : Tranh phóng to hình 12.1 và 12.2 SGK.

50

Hs : nghiên cứu trước nội dung bài học III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm, pp trò chơi - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút, khăn trải bàn, IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : - Trình bày quá trình phát sinh giao tử ở động vật?

- Giải thích vì sao bộ NSt đặc trưng của loài sinh sản hữu tính lại duy trì ổn định qua các thế hệ? Biến dị tổ hợp xuất hiện phong phú ở loài sinh sản hữu tính được giải thích trên cơ sở tế bào học nào? * Hoạt động khởi động Tổ chức học sinh khởi động qua câu hỏi thực tế Vì sao các cá thể của cùng một loài, cùng cha mẹ, cùng môi trường sống như nhau (cả trong cơ thể mẹ) nhưng khi sinh ra lại có cá thể này là đực, cá thể kia là cái ?

- Hs thảo luận nhóm đưa ra các phương án trả lời - Gv ghi các ý trả lời của hs ra góc bảng Gv : Vậy đáp án câu hỏi này sẽ được giải đáp trong bài hôm nay 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Nhiễm sắc thể giới tính Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động I. Nhiễm sắc thể giới tính nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - GV yêu cầu HS quan sát H 8.2: bộ NST của - Hình thành cho hs năng lực: năng lực ruồi giấm, hoạt động nhóm (cặp đôi) và trả lời quan sát, năng lực hợp tác nhóm câu hỏi: - Nêu điểm giống và khác nhau ở bộ NST của ruồi đực và ruồi cái?

Hs trả lời trên : + Giống 8 NST (1 cặp hình hạt, 2 cặp hình chữ V). + Khác: Con đực:1 chiếc hình que. 1 chiếc hình móc.Con cái: 1 cặp hình que.

- Gv nhận xét và chốt kiến thức - GV thông báo: 1 cặp NST khác nhau ở con đực và con cái là cặp NST giới tính, còn các cặp NST giống nhau ở con đực và con cái là NST thường.

- Cho HS quan sát H 12.1 - Thế nào là NST thường ?

- Trong các tế bào lưỡng bội (2n): - Cặp NST nào là cặp NST giới tính? + Có các cặp NST thường(A) tồn tại thành - Quan sát kĩ hình 12.1 nêu được : cặp tương đồng. ở người có 23 cặp NST, cặp thứ 23 là cặp + 1 cặp NST giới tính :kí hiệu XX (tương - NST giới tính có ở tế bào nào? đồng) và XY (không tương đồng).

Hs: NST giới tính, nó có ở mọi tế bào - GV đưa ra VD: ở người:

51

44A + XX Nữ Bộ NST ở người 44A + XY Nam 44A + XX Nữ - So sánh điểm khác nhau giữa NST thường và 44A + XY Nam NST giới tính?

- Chức năng của NST giới tính ?

- NST giới tính mang gen quy định tính - HS nêu được sự khác nhau về hình dạng, số đực, cái và tính trạng liên quan tới giới lượng, chức năng. tính.

Gv nhận xét , chốt kiến thức Hoạt động 2: Cơ chế xác định giới tính Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Đa số các loài, giới tính được xác định - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, khăn trải trong thụ tinh. bàn Yêu cầu HS quan sát H 12.2SGK hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Giới tính được xác định khi nào?

- GV lưu ý HS: một số loài giới tính xác định trước khi thụ tinh VD: trứng ong không được thụ tinh trở thành ong đực, được thụ tinh trở thành ong cái (ong thợ, ong chúa)...

- GV yêu cầu 1 HS lên bảng trình bày trên H 12.2.

- GV đặt câu hỏi - Có mấy loại trứng và tinh trùng được tạo ra qua giảm phân?

- Sự thụ tinh giữa trứng và tinh trùng nào tạo - Sự phân li và tổ hợp cặp NST giới tính thành hợp tử phát triển thành con trai, con gái? trong giảm phân và thụ tinh là cơ chế xác - 1 HS trả lời: định giới tính 1 loại trứng, 2 loại tinh trùng P: 44A+XX x 44A+XY 44A+XX (gái) , 44A+XY (trai) GP: 22A+X 22A+X , 22A+Y - Những hoạt động nào của NST giới tính trong F: 44A+XX (gái) , 44A+XY (trai) giảm phân và thụ tinh dẫn tới sự hình thành đực cái?

Hs: sự phân ly và tổ hợp của các NST Gv yêu cầu hs nghiên cứu thông tin, thảo luận - Tỉ lệ nam: nữ xấp xỉ 1:1 do số lượng nhóm ( khăn trải bàn ) trả lời câu hỏi: - Vì sao tỉ lệ con trai và con gái xấp xỉ 1:1? giao tử (tinh trùng mang X) và giao tử - Sinh con trai hay con gái do người mẹ đúng hay (mang Y) tương đương nhau, xác suất thụ sai? tinh của 2 loại giao tử này với trứng X Hs thảo luận nhóm câu hỏi. như nhau ->sẽ tạo ra 2 loại tổ hợp XX và Đại diện nhóm trình bày kết quả, các nhóm khác XY ngang nhau. nhận xét, bổ sung.

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực Gv nhận xét và chốt kết luận hợp tác nhóm, năng lực trình bày ý kiến - GV nói về sự biến đổi tỉ lệ nam: nữ hiện nay, liên hệ những thuận lợi và khó khăn.

52

Hoạt động 3: Các yếu tố ảnh hưởng tới sự phân hoá giới tính Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - GV giới thiệu: bên cạnh NST giới tính có các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính.

- Yêu cầu HS hoạt động cá nhân nghiên cứu - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự tin trình bày ý kiến thông tin SGK trả lời câu hỏi: Kt trình bày 1 phút - Nêu những yếu tó ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính?

Gv ; Rối loạn tiết hooc môn sinh dục sẽ làm biến + ảnh hưởng của MT trong: Rối loạn tiết đổi giới tính tuy nhiên cặp NST giới tính không hooc môn sinh dục đổi. + ảnh hưởng của MT ngoài: Nhiệt độ, ánh ? Sự hiểu biết về cơ chế xác định giới tính và các sáng, nồng độ CO2 ... cũng làm biến đổi yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính có ý giới tính. nghĩa gì trong sản xuất? * ý nghĩa: giúp con người chủ động điều Gv nhận xét và chốt kết luận chỉnh tỉ lệ đực, cái phù hợp với mục đích sản xuất.

Gv giới thiệu về 1 số hiện tượng lệch lạc giới tính - Hình thành cho hs phẩm chất: Nhân ái, ở người - Có nên kì thị những người giới tính không rõ khoan dung dàng?

- Gv nhận xét và chốt 3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Gọi hs đọc kết luận SGK Chọn Câu trả lời đúng Câu 1: Đặc điểm của NST giới tính là: A. Có nhiều cặp trong tế bào sinh dưỡng B. Có 1 đến 2 cặp trong tế bào C. Số cặp trong tế bào thay đổi tuỳ loài D. Luôn chỉ có một cặp trong tế bào sinh dưỡng Câu 2: Trong tế bào sinh dưỡng của mỗi loài sinh vật thì NST giới tính: A. Luôn luôn là một cặp tương đồng B. Luôn luôn là một cặp không tương đồng C. Là một cặp tương đồng hay không tương đồng tuỳ thuộc vào giới tính D. Có nhiều cặp, đều không tương đồng Câu 3: Trong tế bào 2n ở người, kí hiệu của cặp NST giới tính là: A. XX ở nữ và XY ở nam B. XX ở nam và XY ở nữ C. ở nữ và nam đều có cặp tương đồng XX D. ở nữ và nam đều có cặp không tương đồng XY Câu 4: Loài dưới đây có cặp NST giới tính XX ở giới đực và XY ở giới cái là: A. Ruồi giấm B. Các động vật thuộc lớp Chim

53

C. Người D. Động vật có vú Câu 5: Ở người, thành ngữ ''giới đồng giao tử” dùng để chỉ: A. Người nữ B. Người nam C. Cả nam lẫn nữ D. Nam vào giai đoạn dậy thì 4. Hoạt động vận dụng Bài 1: Hoàn thành bảng sau: Sự khác nhau giữa NST thường và NST giới tính.

NST thường NST giới tính 1. Tồn tại 1 cặp trong tế bào sinh dưỡng. 1........

2. ............

2. Luôn tồn tại thành cặp tương đồng.

3..............

3. Mang gen quy định tính trạng thường của cơ thể.

Bài 2: Tại sao trên thực tế gặp nhiều gia đình chỉ có toàn con trai hoặc toàn con gái?

Sinh trai hay gái có phải do người mẹ?

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi 3,4 SGK. - Làm bài tập 1,2,5 vào vở.

- Đọc mục “Em có biết”.

- Tìm hiểu thêm cở chế xác định giới tính qua internet

Ngày soạn 28 tháng 9 năm 2019 Ngày dạy 5 tháng 10 năm 2019 Tiết 13 : Bài 13: DI TRUYỀN LIÊN KẾT I. MỤC TIÊU: Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh hiểu được những ưu thế của ruồi giấm đối với nghiên cứu di truyền.

- Mô tả và giải thích được thí nghiệm của Moocgan và nhận xét kết quả thí nghiệm đó - Nêu được ý nghĩa của di truyền liên kết, đặc biệt trong lĩnh vực chọn giống.

2. Kĩ năng: - Phát triển cho hs tư duy thực nghiệm – quy nạp.

- Rèn kỹ năng hoạt động nhóm 3. Thái độ - Giáo dục hs ý thức ham học hỏi, hợp tác , chia sẻ. Có thế giới quan khoa học biện chứng 4. Năng lực – phẩm chất - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng CNTT - Hình thành cho hs phẩm chất: Yêu gia đình, quê hương , đất nước II. CHUẨN BỊ GV: Tranh phóng to hình 13.1 SGK. Máy chiếu Hs: ôn lại kiến thức lai hai cặp tính trạng của Menden III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm

54

- Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : - Trình bày cơ chế sinh con trai hay con gái ở người? Quan niệm cho rằng sinh con trai, gái do người mẹ quyết định có đúng không? * Hoạt động khởi động Tổ chức học sinh khởi động qua câu hỏi - Cho 1 HS làm bài tập ở góc bảng: Viết sơ đồ lai: F1: Đậu hạt vàng, trơn AaBb x Đậu hạt xanh, nhăn aabb Gv Trong trường hợp các gen phân li độc lập, kết quả phép lai phân tích trên cho ra 4 kiểu hình với tỉ lệ ngang nhau. trong trường hợp các gen di truyền liên kết (cùng nằm trên 1 NST) thì chúng sẽ cho tỉ lệ như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu bài hôm nay.

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Thí nghiệm của Moocgan Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - GV yêu cầu HS hoạt động cá nhân nghiên cứu thông tin SGK và trả lời: - Tại sao Moocgan lại chọn ruồi giấm làm 1. Đối tượng thí nghiệm: ruồi giấm (Ruồi đối tượng thí nghiệm? giấm dễ nuôi trong ống nghiệm, đẻ nhiều, - HS nghiên cứu mục 1 và nêu được: Ruồi vòng đời ngắn, có nhiều biến dị, số lượng giấm dễ nuôi trong ống nghiệm, đẻ nhiều, NST ít) vòng đời ngắn, có nhiều biến dị, số lượng NST ít còn có NST khổng lồ dễ quan sát ở tế bào của tuyến nước bọt.

- Yêu cầu HS nghiên cứu tiếp thông tin SGK và trình bày thí nghiệm của Moocgan.

2. Nội dung thí nghiệm: - 1 HS trình bày thí nghiệm.

- Yêu cầu HS quan sát H 13, thảo luận nhóm và trả lời: - Tại sao phép lai giữa ruồi đực F1 với ruồi cái thân đen, cánh cụt được gọi là phép lai phân tích?

Hs; Vì đây là phép lai giữa cá thể mang tính trạng trội với cá thể mang kiểu gen lặn - Moocgan tiến hành phép lai phân tích nhằm mục đích gì?

Hs: nhằm xác định kiểu gen của ruồi đực.

- Vì sao dựa vào tỉ lệ kiểu hình 1:1, Moocgan cho rằng các gen quy định tính trạng màu sắc

55

thân và hình dạng cánh cùng nằm trên 1 NST? Hs: Vì ruồi cái thân đen cánh cụt chỉ cho 1 loại giao tử, ruồi đực phải cho 2 loại giao tử => Các gen nằm trên cùng 1 NST. - So sánh với sơ đồ lai trong phép lai phân tích về 2 tính trạng của Menđen em thấy có gì khác? (Sử dụng kết quả bài tập).

Hs: Thí nghiệm của Menđen 2 cặp gen AaBb phân li độc lập và tổ hợp tự do tạo ra 4 loại giao tử: AB, Ab, aB, ab.

- GV chốt lại kiến thức và giải thích thí nghiệm.

- Hiện tượng di truyền liên kết là gì?

GV giới thiệu cách viết sơ đồ lai trong trường hợp di truyền liên kết.

Lưu ý: dấu tượng trưng cho NST. 2 gen B và V cùng nằm trên 1 NST. Nếu lai nghịch mẹ F1 với bố đen, cụt thì kết quả hoàn toàn khác.

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực quan sát, năng lực hợp tác nhóm, năng lực trình bày ý kiến

Di truyền liên kết là hiện tượng một nhóm tính trạng được quy định bởi các gen trên một NST, cùng phân li trong quá trình phân bào, cùng tổ hợp trong thụ tinh.

P: BV (Xám. dài ) X bv(Đen, cụt) BV bv GP: BV bv F1 : BV ( 100% xám, dài) bv Đực F1: BV Xám, dài X bv Cái đen, cụt bv bv GF1: BV ; bv bv FB: 1 BV , 1 bv bv bv 1 xám, dài: 1 đen, cụt Hoạt động 2: Ý nghĩa của di truyền liên kết Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút

56

- GV nêu tình huống: ở ruồi giấm 2n=8 nhưng tế bào có khoảng 4000 gen.

- Sự phân bố các gen trên NST sẽ như thế nào?

- HS nêu được: mỗi NST sẽ mang nhiều gen.

- Yêu cầu HS thảo luận nhóm trả lời câu hỏi: - So sánh kiểu hình F2 trong trường hợp phân li độc lập và di truyền liên kết?

- ở DTLK có xuất hiện biến dị tổ hợp ?

Hs thảo luận nhóm nêu được: PLĐL F2 cho 4 hiểu hình, DTLK F2 cho 2 kiểu hình - HS căn cứ vào kết quả của 2 trường hợp và nêu được: nếu F2 phân li độc lập sẽ làm xuất hiện biến dị tổ hợp, di truyền liên kết thì không.

- ý nghĩa của di truyền liên kết là gì?

Gv nhận xét và chốt kết luận

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực hợp tác nhóm

Di truyền liên kết đảm bảo sự di truyền bền vững của từng nhóm tính trạng được quy định bởi các gen trên 1 NST. Trong chọn giống người ta có thể chọn những nhóm tính trạng tốt luôn đi kèm với nhau.

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Gọi hs đọc kết luận SGK Chọn câu trả lời đúng Câu 1: Ruồi giấm được xem là đối tượng thuận lợi cho việc nghiên cứu di truyền vì: A. Dễ dàng được nuôi trong ống nghiệm B. Đẻ nhiều, vòng đời ngắn C. Số NST ít, dễ phát sinh biến dị D. Cả A, B, C đều đúng Câu 2: Khi cho giao phối ruồi giấm thuần chủng có thân xám, cánh dài với ruồi giấm thuần chủng thân đen, cánh ngắn thì ở F1 thu được ruồi có kiểu hình: A. Đều có thân xám, cánh dài B. Đều có thân đen, cánh ngắn C. Thân xám, cánh dài và thân đen, cánh ngắn D. Thân xám, cánh ngắn và thân đen, cánh dài Câu 3: Hiện tượng di truyền liên kết là do: A. Các cặp gen qui định các cặp tính trạng nằm trên các cặp NST khác nhau B. Các cặp gen qui định các cặp tính trạng nằm trên cung một cặp NST C. Các gen phân li độc lập trong giảm phân D. Các gen tự do tổ hợp trong thụ tinh Câu 4: Khi cho các ruồi giấm F1 có thân xám, cánh dài giao phối với nhau, Mocgan thu được tỉ lệ kểu hình ở F2 là: A. 3 thân xám, cánh dài : 1 thân đen, cánh ngắn B. 1 thân xám, cánh dài : 1 thân đen, cánh ngắn C. 3 thân xám, cánh ngắn : 1 thân đen, cánh dài D. 1 thân xám, cánh ngắn : 1 thân đen, cánh dài Câu 5: Hiện tượng nhiều gen cùng phân bố trên chiều dài của NST hình thành nên: A. Nhóm gen liên kết B. Cặp NST tương đồng

57

C. Các cặp gen tương phản D. Nhóm gen độc lập 4. Hoạt động vận dụng 1. Di truyền liên kết là gì?

2. Khi nào thì các gen di truyền liên kết? Khi nào các gen phân li độc lập và tổ hợp tự do?

(Các gen cùng nằm trên 1 NST thì di truyền liên kết. mỗi gen nằm trên 1 NST thì phân li độc lập). => Di truyền liên kết gen không bác bỏ mà bổ sung cho quy luật phân li độc lập.

3. Ý nghĩa của di truyền liên kết?

Hoàn thành bảng so sánh sau: Đặc điểm so sánh Di truyền độc lập Di truyền liên kết Pa (lai phân tích) Hạt vàng, trơn x Xanh, nhăn Xám, dài x Đen, cụt AABB aabb BV bv bv bv G Fa: - Kiểu gen - Kiểu hình Biến dị tổ hợp 5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi 2,3,4 SGK. - Làm bài tập 3, 4 vào vở bài tập.

- Tìm hiểu thêm về di truyền liên kết qua internet - Tìm xem các video về nguyên phân, giảm phân trên youtube

Ngày soạn 1 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy 8 tháng 10 năm 2019 Tiết: 14 : Bài 14: THỰC HÀNH QUAN SÁT HÌNH THÁI NHIỄM SĂC THỂ I. MỤC TIÊU Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Hs được củng cố kiến thức về cấu tạo và cách sử dụng kính hiển vi - Biết nhận dạng NST ở các kỳ của phân bào - Phân biết các kì phân bào dựa trên sự biến đổi hình thái của NST

58

2. Kỹ năng: - Rèn cho hs kỹ năng thực hành, quan sát, kĩ năng sử dụng kính hiển vi.

- Biết cách quan sát tiêu bản hiển vi hình thái nhiễm sắc thể 3. Thái độ - Giáo dục ý thức kỷ luật, ý thức bảo vệ của công, tinh thần tự giác, tích cực 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực thuyết trình, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực quan sát tìm tòi, năng lực thực hành thí nghiệm, năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Có trách nhiệm bảo vệ môi trường tự nhiên. Yêu gia đình, quê hương , đất nước. Tự lập, tự chủ. Nhân ái khoan dung.

II. CHUẨN BỊ

GV: Kính hiển vi đủ cho các nhóm. Bộ tiêu bản NST. Máy chiếu Video cấu trúc NST, nguyên phân, giảm phân, thụ tinh Hs : ôn lại kiến thức NST xem các video về nguyên phân, giảm phân trên youtube III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, thực hành thí nghiệm, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : 1. Nêu những diễn biến cơ bản của NST trong quá trình nguyên phân.

2. Tính số NST đơn, NST kép, số crômatit và số tâm động trong mỗi tế bào trong từng kì của nguyên phân của tế bào đậu Hà Lan 2n = 14 ?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học 2.1. Khởi động.

Hoạt động khởi động Tổ chức cho hs khởi động qua trò chơi: Hái hoa dân chủ Luật chơi: - Gv cho 3-4 hs tham gia - Trong vòng 1 phút trình bày đáp án - Ai trả lời đúng sẽ được bốc thăm nhận phần quà ?

Câu hỏi: 1. Nst là gì? Quan sát rõ nhất ở kì nào ? Tại sao ?

2. Mô tả cấu trúc của NST ?

3. Diễn biến của NST trong nguyên phân ?

3. Diễn biến của NST trong giảm phân ?

Gv tổ chức hs thi, nhận xét kết quả thi của hs Dùng kết quả thi để vào bài

2.2. Các hoạt động hình thành kiến thức.

Trình bày những biến đổi hình thái NST trong chu kì tế bào? Trong tiết hôm nay, các em sẽ tiến hành nhận dạng hình thái NST ở các kì qua tiêu bản.

59

Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, I. Mục tiêu hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày II. Chuẩn bị III . Tiến hành quan sát 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: tự lập tự tin 1. GV nêu yêu cầu của buổi thực hành.

2. GV hướng dẫn HS cách sử dụng kính hiển vi: Hs hoạt động cá nhân quan sát ghi nhớ các bước thực hiện + Lấy ánh sáng: mở tụ quan, quay vật kính nhỏ vào vị trí làm việc, mắt trái nhìn vào thị kính, dùng 2 tay quay gương hướng ánh sáng khi nào có vòng sáng đều, viền xanh là được. + Đặt mẫu trên kính, đầu nghiêng nhìn vào vật kính, vặn ốc sơ cấp cho kính xuống dần tiêu bản khoảng 0,5 cm. Nhìn vào thị kính vặn ốc sơ cấp cho vật kính từ từ lên đến khi ảnh xuất hiện. Vặn ốc vi cấp cho ảnh rõ nết. Khi cần quan sát ở vật kính lớn hơn chỉ cần quay trực tiếp đĩa mang vật kính ấu vào vị trí làm việc. + Trong tiêu bản có các tế bào đang ở thời kì khác nhau. Cần nhận dạng NST ở các kì trên tiêu bản.

3. Yêu cầu HS vẽ lại hình khi quan sát được, giữ ý thức kỉ luật (không nói to).

4. GV phát dụng cụ thực hành: mỗi nhóm 1 kính hiển vi và một hộp tiêu bản.

5. Yêu cầu các nhóm cử nhóm trưởng nhận và bàn giao dụng cụ.

Hs nhận dụng cụ và tiến hành thực hành theo hướng dẫn Lần lượt từng cá nhân học sinh thao tác với kình hiển vi quan sát tiêu bản NST rễ hành Thực hành sử dụng kính: - Lấy ánh sáng - Chỉnh vật kính - Chỉnh tiêu cự - Nhận dạng vật quan sát - Vẽ các hình quan sát được vào vở thực hành - GV theo dõi, trợ giúp, đánh giá kĩ năng sử dụng kính hiển vi tránh vặn điều chỉnh kính không cẩn thận dễ làm vỡ tiêu bản.

- Có thể chọn ra mẫu tiêu bản quan sát rõ nhất của các nhóm HS tìm được để cả lớp đều quan

60

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực sử dụng kính hiển vi, năng lực quan sát, năng lực hợp tác nhóm IV . Thu hoạch

sát.

- Hướng dẫn hs quan sát tranh câm các kì của nguyên phân để nhận dạng hình thái NST ở các kì.

- Gv yêu cầu hs vẽ hình quan sát được Hs vẽ hình quan sát được vào vở, ghi chú thích cấu tạo 3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Tự lập, tự tin - Các nhóm tự nhận xét về thao tác sử dụng kính, kết quả quan sát của mình.

- GV đánh giá chung về ý thức và kết quả của các nhóm.

- Đánh giá kết quả của nhóm qua bản thu hoạch.

4. Hoạt động vận dụng - Một tế bào đậu Hà Lan ( 2n = 12 ) đang ở ki sau nguyên phân: xác định số NST đơn, NST kép, Cromatit, tâm động có trong tế bào ? (số NST đơn = 28, NST kép = 0, Cromatit = 0, tâm động = 28 ) 5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Hoàn thiện các hình vẽ - Ôn lại các kiến thức sự biến đổi hình thái NST trong nguyên phân và giảm phân - Tìm hiểu thêm các dạng bài tập về nguyên phân, giảm phân

Ngày soạn 4 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy 12 tháng 10 năm 2019 Tiết 15 : BÀI TẬP CHƯƠNG II I. MỤC TIÊU Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức - Củng cố, khắc sâu và mở rộng nhận thức NST, nguyên phân, giảm phân.

- Vận dụng được kiến thức vào giải các bài tập.

2. Kĩ năng - Rèn cho hs kĩ năng giải bài tập, kĩ năng làm bài tập trắc nghiệm khách quan.

61

3. Thái độ : - Hs có ý thức ham học hỏi, yêu thích môn học 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hoạt động nhóm, năng lực thuyết trình - Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Tự lập, tự chủ. Nhân ái khoan dung.

II. CHUẨN BỊ Gv : bảng phụ ghi nội dung bài tập Hs : ôn lại các nội dung đã học III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : - Trình bày điễn biến hình thái NST trong nguyên phân ?

- Một tế bào đậu Ngô( 2n = 20 ) đang ở ki giữa nguyên phân: xác định số NST đơn, NST kép, Cromatit, tâm động có trong tế bào ?

2. Tổ chức các hoạt động dạy học 2.1. Khởi động.

Tổ chức cho hs chơi trò chơi : “ai tinh mắt hơn” Gv đưa ra hình ảnh một số kì trong nguyên phân, giảm phân của ruồi giấm, yêu cầu hs xác định NST đang ở kì nào ?

Gv nhận xét liên hệ bài mới 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, hoạt động nhóm BÀI TẬP VỀ NST - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Tự tin - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết Yêu cầu hs hoạt động nhóm (khăn vấn đề, năng lực hợp tác nhóm, năng lực tự tin trình bày ý kiến trải bàn) trả lời câu hỏi: - Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức Câu 1: 1. Tính đặc trưng bộ NST của mỗi loài thể hiện ở: Câu 1 : Tại sao nói bộ NST của mỗi - Số lượng NST : mỗi loài sinh vật có số lượng NST loài có tính đặc trưng ổn định ? Cơ chế đặc trưng. VD người 2n = 46, ruồi giấm 2n = 8

62

đảm bảo cho các đặc tính đó ?

- Hình dạng NST : hình dạng bộ NST có tính đặc trưng cho loài 2. Tính ổn định của bộ NST - Bộ NST của mỗi loài luôn được ổn định về hình dạng, cấu trúc qua các thế hệ tiếp theo - Cơ chế bảo đảm cho tính đặc trưng ổn định của bộ NST Ở loài sinh sản vô tính : sự nhân đôi và phân li đồng đều của NST trong qt nguyên phân là cơ chế bảo đảm cho bộ NST đặc trưng của mỗi loài được duy trì qua các thế hệ tế bào và cơ thể Ở loài sinh sản hữu tính: sự phối hợp của 3 cơ chế nguyên phân, giảm phân, thụ tinh đảm bảo cho bộ NST của loài được duy trì qua các thé hệ TB và cơ thể. Trong đó NP:sự phân li đồng đều của các NST về 2 TB con là cơ chế duy trì bộ NST đặc trưng của loài qua các thế hệ TB của cơ thể GP: hình thành bộ NST đơn bội trong giao tử ♀ , ♂ TT: sự kết hợp giao tử ♀ , ♂ hình thành hợp tử mang bộ NST lưỡng bội (2n) . Đây là cơ chế phục hồi bộ NST đặc trưng của loài qua các thế hệ cơ thể Yêu cầu hs hoạt động cặp đôi trả lời Câu 2: Ta nói GP 1 mới thực sự là phân bào giảm nhiễm vì câu hỏi: Câu 2: Tại sao nói ‘ trong GP thì GP1 : khi kết thúc GP 1 bộ NST trong TB giảm đi một mói thực sự là phân bào giảm nhiễm nửa về nguồn gốc NST so với TB ban đầu còn GP 2 là phân bào nguyên nhiễm ‘ GP 2 là phân bào nguyên nhiễm vì :ở lần phân bào này chỉ xảy ra sự phân chia các cromatit trong các NST đơn bội kép đi về 2 cực TB. Nguồn gốc NST trong các TB con không thay đổi vẫn giống như khi kết thúc GP 1 -> GP 2 là phân bào nguyên nhiễm Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời Câu 3: Sinh trai gái không phải do người vợ câu hỏi: ở nữ qua giảm phân cho 1 loại trứng mang NST X KT trình bày 1 phút ở nam qua giảm phân cho 2 loại tinh trùng mang Câu 3: Sinh trai gái có phải do người NST X hoặc Y vợ ?

Nếu tinh trùng X kết hợp với trứng sẽ tạo ra hợp tử mang NST XX -> phát triển thành con gái Nếu tinh trùng Y kết hợp với trứng sẽ tạo ra hợp tử mang NST XY -> phát triển thành con trai Như vâïy sinh trai hay gái do tinh trùng người bố quyết định KT trình bày 1 phút Câu 4: Tỉ lệ nam nữ xấp xỉ 1 : 1 Câu 4:Tại sao tỉ lệ nam nữ xấp xỉ 1 : 1 Ở nữ qua giảm phân cho 1 loại trứng mang NST X ? Ở nam qua giảm phân cho 2 loại tinh trùng mang NST X hoặc Y với tỉ lệ ngang nhau, Khả năng tham gia thụ tinh của hai loại tinh trùng X,Y với trứng diễn ra với xác suất ngang nhau -> tạo ra 2 loại tổ

63

hợp XX, XY với tỉ lệ ngang nhau -> tỉ lệ nam nữ xấp xỉ 1 : 1 Yêu cầu hs hoạt động cặp đôi trả lời Câu 6: câu hỏi: Lần phân bào 1 Lần phân bào Câu 6: Ở đậu Hà Lan 2n = 14. Một tế 2 bào của đậu Hà lan đang trong quá Kỳ đầu 14 kép 7 kép trình giảm phân. Số NST trong tế bào Kỳ giữa 14 kép 7 kép đó bằng bao nhiêu trong các giai đoạn Kỳ sau 14 kép 14 đơn sau?

Kỳ cuối 7 kép 7 đơn - Gv nhận xét và chốt kiến thức 3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: tự tin - Chọn đáp án đúng Câu 1: NST là cấu trúc có ở: A. Bên ngoài tế bào B. Trong các bào quan C. Trong nhân tế bào D. Trên màng tế bào Câu 2: Trong tế bào ở các loài sinh vật, NST có dạng: A. Hình que B. Hình hạt C. Hình chữ V D. Nhiều hình dạng Câu 3: Trong quá trình nguyên phân, có thể quan sát rõ nhất hình thái NST ở vào kì: A. Vào kì trung gian B. Kì đầu C. Kì giữa D. Kì sau Câu 4: ở trạng thái co ngắn, chiều dài của NST là: A. Từ 0,5 đến 50 micrômet B. Từ 10 đến 20 micrômet C. Từ 5 đến 30 micrômet D. 50 micrômet Câu 5: Đường kính của NST ở trạng thái co ngắn là: A. 0,2 đến 2 micrômet B. 2 đến 20 micrômet C. 0,5 đến 20 micrômet.

D. 0,5 đến 50 micrômet Câu 6: Khi chưa nhân đôi, mỗi NST bao gồm: A. Một crômatit B. Một NST đơn C. Một NST kép D. cặp crômatit Câu 7: Đặc điểm của NST trong các tế bào sinh dưỡng là: A. Luôn tồn tại thành từng chiếc riêng rẽ B. Luôn tồn tại thành từng cặp tương đồng C. Luôn co ngắn lại D. Luôn luôn duỗi ra 4. Hoạt động vận dụng - Một tb ngô nguyên phân liên tiếp 4 lần tạo ra số tb con chứa tổng số 128 NST đơn ? Đây là loài gì ? Đ/a : 24. 2n = 128 => 2n = 8 => đây là loài ruồi giấm 5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Ôn tập các kiến thúc đã học - Tìm hiểu thêm các bài tập về NST - Tìm hiểu cấu trúc ADN qua xem các video trên youtube - Nghiên cứu trước bài ADN

64

Ngày soạn 7 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy 15 tháng 10 năm 2019 CHƯƠNG III – ADN VÀ GEN Tiết 16 : Bài 15: ADN I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh phân tích được thành phần hoá học của ADN đặc biệt là tính đặc thù và hình dạng của nó.

- Mô tả được cấu trúc không gian của ADN theo mô hình của J. Oatsơn và F. Crick.

2. Kỹ năng: - Phát triển kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình. Thảo luận nhóm 3. Thái độ : - Củng cố niềm tin vào khoa học khi nghiên cứ tính quy luật của hiện tượng sinh học.

4. Năng lực – phẩm chất - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng CNTT - Hình thành cho hs phẩm chất: Yêu gia đình, quê hương , đất nước II. CHUẨN BỊ Gv :- Tranh phóng to hình 15 SGK. - Mô hình phân tử ADN. Máy chiếu Hs: nghiên cứu trước nội dung bài III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm, bản đồ tư duy - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút, bản đồ tư duy IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : * Hoạt động khởi động Trò chơi: Ghép cặp đôi => tìm mật thư.

- Số lượng: 10 hs ( 5 nam, 5 nữ ).

- Mỗi hs nhận được 1 mật thư trong đó có 1 mệnh đề. Nhiệm vụ mỗi hs phải tìm cho mình 1 bạn mang mệnh đề phù hợp để khi ghép cặp lại sẽ được 1 câu hoàn chỉnh.

- Cặp đôi nào đúng và nhanh nhất sẽ giành phần thắng.

5 mệnh đề và nội dung tương ứng: - Cặp NST tương đồng.. ...gồm 2 chiếc giống nhau về hính dạng , kích thước - Trong 1 cặp NST tương đồng... ... 1 có nguồn gốc từ bố, 1 có nguồn gốc từ mẹ.

- Bộ NST lưỡng bội ( 2n ).... .... là bộ NST chứa các cặp NST tương đồng.

- Bộ NST đơn bội ( n )... ... là bộ NST của giao tử chỉ chứa 1 NSTcủa mỗi cặp tương đồng.

- Cặp NST giới tính ...

65

...khác nhau giữa con đực và con cái Gv tổ chức chơi và làm trọng tài cho hs.

Nhận xét biểu dương nhóm làm tốt.

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Cấu tạo hoá học của phân tử ADN Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV chiếu tranh cấu tạo hóa học ADN Yêu cầu HS hd cá nhân nghiên cứu thông tin - ADN được cấu tạo từ các nguyên tố C, H, O, N và P. SGK, quan sát tranh để trả lời câu hỏi: - Nêu cấu tạo hoá học của ADN? - ADN thuộc loại đại phân tử ( khối lượng, - Tại sao nói AND là đại phân tử ? kích thước lớn) - Vì sao nói ADN cấu tạo theo nguyên tắc đa - ADN cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, phân? đơn phân là các nuclêôtit (gồm 4 loại A, + Vì ADN do nhiều đơn phân cấu tạo nên T, G, X).

- Yêu cầu HS thảo luận nhóm ( khăn trải AND có tính đa dạng đặc thù do : bàn) câu hỏi: Vì sao ADN có tính đa dạng và đặc thù? + Tính đặc thù do số lượng, trình tự, - Hs thảo luận nhóm câu hỏi thành phần các loại nuclêôtit.

- Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác + Các sắp xếp khác nhau của 4 loại nhận xét, bổ sung nuclêôtit tạo nên tính đa dạng.

- Gv nhận xét và chốt kiến thức - Tính đa dạng và đặc thù của ADN là cơ - GV nhấn mạnh: cấu trúc theo nguyên tắc đa sở phát triển cho tính đa dạng và đặc thù phân với 4 loại nuclêôtit khác nhau là yếu tố của sinh vật. tạo nên tính đa dạng và đặc thù.

Gv nhận xét và chốt kiến thức - Kiến thực về tính đa dạng đặc thù củ ADN được vận dụng trong thực thế NTN? Hs: xác định người thân, tội phạm Gv giới thiệu chương trình “như chưa từng có - Hình thành cho hs phẩm chất: Yêu gia cuộc chia ly” sử dung ADN xác định quan hệ đình, quê hương , đất nước thân thuộc Hoạt động 2: Cấu trúc không gian của phân tử ADN Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi,

66

nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK, quan sát H 15 và mô hình phân tử ADN: - 1 HS lên trình bày trên tranh hoặc mô hình.

- Mô tả cấu trúc không gian của phân tử ADN? - Gv nhận xét và chốt kiến thức trên mô hình - GV yêu cầu hs thảo luận nhóm lời câu hỏi: - Các loại nuclêôtit nào giữa 2 mạch liên kết với nhau thành cặp?

- Giả sử trình tự các đơn phân trên 1 đoạn mạch của ADN như sau: -T-T-X-A-T-G -X-X-A-Ghãy xác định trình tự các nuclêôtit ở mạch còn lại? + HS vận dụng nguyên tắc bổ sung để xác định mạch còn lại.

T-T-X-A-T-G -X-X-A-G A-A-G-T-A-X-G -G-T-X - Nêu hệ quả của nguyên tắc bổ sung?

- Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức

- Phân tử ADN là một chuỗi xoắn kép, gồm 2 mạch đơn song song, xoắn đều quanh 1 trục theo chiều từ trái sang phải.

- Mỗi vòng xoắn cao 34 Ao gồm 10 cặp nuclêôtit, đường kính vòng xoắn là 20 Ao. - Các nuclêôtit giữa 2 mạch liên kết bằng các liên kết thành từng cặp theo nguyên tắc bổ sung (A-T; G-X ).

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực quan sát, năng lực hợp tác nhóm

- Hệ quả của nguyên tắc bổ sung: + Do tính chất bổ sung của 2 mạch nên khi biết trình tự đơn phân của 1 mạch có thể suy ra trình tự đơn phân của mạch kia. + Tỉ lệ các loại đơn phân của ADN: A = T; G = X A+ G = T + X (A+ G): (T + X) = 1.

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, sơ đồ tư duy - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - Gọi hs đọc kết luận SGK - Gv chốt kiến thức bằng sơ đồ tư duy

67

- Nêu cấu tạo hoá học của ADN? Vì sao ADN rất đa dạng và đặc thù?

- Mô tả cấu trúc không gian của ADN? Hệ quả của nguyên tắc bổ sung như thế nào?

4. Hoạt động vận dụng - Làm bài tập sau: Giả sử trên mạch 1 của ADN có số lượng của các nuclêôtit là: A1= 150; G1 = 300. Trên mạch 2 có A2 = 300; G2 = 600.

Dựa vào nguyên tắc bổ sung, tìm số lượng nuclêôtit các loại còn lại trên mỗi mạch đơn và số lượng từng loại nuclêôtit cả đoạn ADN, chiều dài của ADN. Đáp án: Theo NTBS: A1 = T2 = 150 ; G1 = X2 = 300; A2 = T1 = 300; G2 = X1 = 600 => A1 + A2 = T1 + T 2 = A = T = 450; G = X = 900.

Tổng số nuclêôtit là: A+G +T+X = N Chiều dài của ADN là: N/2 x 3,4.

Chiều dài phân tử ADN là: 0,51 micrômet 5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi, làm bài tập 4 vào vở bài tập.

- Tìm hiểu các dạng bài tập ADN - Tìm xem video cấu trúc không gian ADN trên youtube - Chuẩn bị bài 16 : AND và bản chất của gen

68

Tuần 9

Ngày soạn 11 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy 19 tháng 10 năm 2019 Tiết 17 : Bài 16: ADN VÀ BẢN CHẤT CỦA GEN

I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh mô tả đươc các diễn biến cơ bản của sự tự nhân đôi của ADN. - Nêu được cơ chế tự sao của ADN diễn ra theo nguyên tắc: bổ sung, bán bảo toàn. Nêu được ý nghĩa của quá trình tự sao ADN - Nêu được bản chất hoá học của gen. chức năng của gen 2. Kỹ năng : - Tiếp tục phát triển kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình.

3. Thái độ: - Củng cố niềm tin vào khoa học khi nghiên cứ tính quy luật của hiện tượng sinh học.

4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực thuyết trình, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực quan sát tìm tòi, năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Yêu gia đình, quê hương , đất nước. Nhân ái khoan dung.

II. CHUẨN BỊ Gv : Tranh phóng to hình 16 SGK. Máy chiếu Hs: nghiên cứu trước nội dung bài III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, khăn phủ bàn IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức

69

* Kiểm tra bài cũ : - Nêu cấu tạo hoá học của ADN? Vì sao ADN rất đa dạng và đặc thù ?

- Mô tả cấu trúc không gian của ADN? Hệ quả của nguyên tắc bổ sung như thế nào? * Khởi động: ADN là thành phần cấu trúc NST, cùng với sự nhân đôi của NST thì ADN cũng nhân đôi. Vậy quá trình nhân đôi ADN diễn ra như thế nào ?

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: ADN tự nhân đôi theo những nguyên tắc nào?

Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Nhân ái khoan dung.

- ADN tự nhân đôi diễn ra trong nhân tế - GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK và trả lời bào, tại các NST ở kì trung gian. câu hỏi: - HS nghiên cứu thông tin ở đoạn 1, 2 SGK và - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác nhóm trả lời câu hỏi.

- Quá trình tự nhân đôi của ADN diễn ra ở đâu? vào thời gian nào?

- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin, quan sát H 16, thảo luận nhóm(khăn phủ bàn) trả lời câu hỏi: - Nêu hoạt động đầu tiên của ADN khi bắt đầu tự nhân đôi?

- Quá trình tự nhân đôi diễn ra trên mấy mạch của ADN? - Các nuclêôtit nào liên kết với nhau thành từng cặp?

- Sự hình thành mạch mới ở 2 ADN diễn ra như - Quá trình tự nhân đôi: + 2 mạch ADN tách nhau dần theo chiều thế nào?

- Có nhận xét gì về cấu tạo giữa 2 ADN con và dọc. + Các nuclêôtit trên 2 mạch ADN liên kết ADN mẹ?

- Các nhóm thảo luận, thống nhất ý kiến và nêu với nuclêôtit tự do trong môi trường nội bào theo NTBS. được: + 2 mạch mới của 2 ADN dần được hình + Tháo xoắn thành dựa trên mạch khuôn của ADN mẹ + Diễn ra trên 2 mạch. + Nuclêôtit trên mạch khuôn liên kết với + Kết quả: cấu tạo 2 ADN con được hình nuclêôtit nội bào theo nguyên tắc bổ sung. thành giống nhau và giống ADN mẹ, + Mạch mới hình thành theo mạch khuôn của trong đó mỗi ADN con có 1 mạch của mẹ, 1 mạch mới tổng hợp từ nguyên liệu nội mẹ và ngược chiều. + Cấu tạo của 2 ADN con giống nhau và giống bào - Quá trình tự nhân đôi của ADN diễn ra mẹ.

- 1 HS lên mô tả trên tranh, lớp nhận xét, đánh theo nguyên tắc bổ sung và giữ lại 1 nửa (nguyên tắc bán bảo toàn). giá.

70

- Quá trình tự nhân đôi của ADN diễn ra theo nguyên tắc nào?

- Gv nhận xét và chốt kết luận Hoạt động 2: Bản chất của gen Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Nhân ái khoan dung.

- GV thông báo khái niệm về gen + Thời Menđen: quy định tính trạng cơ thể là các nhân tố di truyền. + Moocgan: nhân tố di truyền là gen nằm trên NST, các gen xếp theo chiều dọc của NST và di - Gen là 1 đoạn của phân tử ADN có chức năng di truyền xác định. truyền cùng nhau. + Quan điểm hiện đại: gen là 1 đoạn của phân - Bản chất hoá học của gen là ADN. - Chức năng: gen là cấu trúc mang thông tử ADN có chức năng di truyền xác định.

- GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK hoạt tin quy định cấu trúc của 1 loại prôtêin - Hình thành cho hs phẩm chất: Có trách động nhóm nhỏ trả lời câu hỏi: nhiệm với môi trường tự nhiên, bảo vệ - Gen là gì ? động vật quí - Bản chất hoá học của gen là gì?

- Gen có chức năng gì?

Gv nhận xét và chốt kiến thức - Liên hệ: tại sao phải nuôi bảo tồn các loài quí hiếm, loài có nguy cơ tuyệt chủng Gv giới thiệu sự đa dạng về gen, ý nghĩa của đa dạng gen Hoạt động 3: Chức năng của ADN Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi , trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Hình thành cho hs năng lực: năng lực - Định hướng NL, PC: Nhân ái khoan dung. giải quyết vấn đề Yêu cầu hs n/c thông tin hoạt động cá nhân - ADN là nơi lưu trữ thông tin di truyền trả lời câu hỏi - Chức năng của AND ? (thông tin về cấu trúc prôtêin).

- GV phân tích và chốt lại 2 chức năng của - ADN thực hiện sự truyền đạt thông tin di ADN. truyền qua thế hệ tế bào và cơ thể.

- GV nhấn mạnh: sự tự nhân đôi của ADN dẫn tới nhân đôi NST phân bào sinh sản.

71

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi - Định hướng NL, PC: Tự tin - Gọi hs đọc kết luận SGK - Mô tả sơ lược quá trình tự nhân đôi của ADN? - Tại sao ADN con được tạo ra qua cơ chế tự nhân đôi lại giống hệt ADN mẹ ban đầu? a. Vì ADN con được tạo ra theo nguyên tắc khuôn mẫu. b. Vì ADN con được tạo ra theo nguyên tắc bổ sung. c. Vì ADN con được tạo ra theo nguyên tắc bổ sung và nguyên tắc bán bảo toàn. d. Vì ADN con được tạo ra từ 1 mạch đơn ADN mẹ.

- Chọn câu trả lời đúng Câu 1: Quá trình tự nhân đôi xảy ra ở: A. Bên ngoài tế bào B. Bên ngoài nhân C. Trong nhân tế bào D. Trên màng tế bào Câu 2: Sự nhân đôi của ADN xảy ra vào kì nào trong nguyên phân?

A. Kì trung gian B. Kì đầu C. Kì giữa D. Kì sau và kì cuối Câu 3: Yếu tố giúp cho phân tử ADN tự nhân đôi đúng mẫu là A. Sự tham gia của các nuclêôtit tự do trong môI trường nội bào B. Nguyên tắc bổ sung C. Sự tham gia xúc tác của các enzim D. Cả 2 mạch của ADN đều làm mạch khuôn Câu 4: Có 1 phân tử ADN tự nhân đôi 3 lần thì số phân tử ADN được tạo ra sau quá trình nhân đôi bằng: A. 5 B. 6 C. 7 D. 8 Câu 5: Kết quả của quá trình nhân đôi ADN là: A. Phân tử ADN con được đổi mới so với ADN mẹ B. Phân tử ADN con giống hệt ADN mẹ C. Phân tử ADN con dài hơn ADN mẹ D. Phân tử ADN con ngắn hơn ADN mẹ 4. Hoạt động vận dụng Bài tập 1: Một gen có A = T = 600 nuclêôtit, G = X = 900 nuclêôtit. Khi gen tự nhân đôi 1 lần môi trường nội bào phải cung cấp bao nhiêu nuclêôtit mỗi loại? Đáp án: A = T = 600; G =X = 900.

Bài tập 2: Một gen có A = 700 nuclêôtit, G = 800 nuclêôtit.

- Tính chiều dài của gen trên.

- Khi gen trên nhân đôi liên tiếp 3 lần môi trường nội bào phải cung cấp bao nhiêu nuclêôtit mỗi loại?

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi 1,2 ,3 SGK trang 50.

- Tìm hiểu về mối quan hệ giữa gen và tính trạng - Tìm làm các bài tập về ADN - Xem vieo quá trình nhân đôi ADN: www.youtube.com/watch?v=3hyJyMOqNIk - Tìm hiểu mối quan hệ giữa gen và tính trạng

72

Ngày soạn 17 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy 24 tháng 10 năm 2019 Tiết 18: Bài 17: MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ ARN I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh kể tên được các loại ARN và chức năng của ARN. - Biết được sự tạo thành ARN dựa trên mạch khuôn của gen và diễn ra theo nguyên tắc bổ sung - Phân tích được những điểm giống và khác nhau cơ bản giữa ARN và ADN. - Giải thích được mối quan hệ gen và ARN. 2. Kỹ năng : - Phát triển kĩ năng quan sát, phân tích kênh hình và tư duy phân tích, so sánh.

3. Thái độ : - Giáo dục ý thức ham học hỏi, có thế giới quan khoa học đúng đắn 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực thuyết trình, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực quan sát tìm tòi 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Tự lập, tự chủ. Nhân ái khoan dung.

II. CHUẨN BỊ Gv : Mô hình phân tử ARN và mô hình tổng hợp ARN. Máy chiếu. Bài soạn powerpoint.

Hs : nghiên cứu trước nội dung bài học III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức

73

* Kiểm tra bài cũ : Hoạt động khởi động Tổ chức cho hs khởi động qua trò chơi: Hái hoa dân chủ Luật chơi: - Gv cho 2-3 hs tham gia - Trong vòng 1 phút trình bày đáp án - Ai trả lời đúng sẽ được bốc thăm nhận phần quà ?

Câu hỏi: - Mô tả sơ lược quá trình tự nhân đôi của ADN. - Giải thích vì sao 2 ADN con được tạo ra qua cơ chế nhân đôi lại giống nhau và giống ADN mẹ? Nêu rõ ý nghĩa của quá trình tự nhân đôi của ADN? Gv tổ chức hs thi, nhận xét kết quả thi của hs Dùng kết quả thi để vào bài 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Gen qui định sự tổng hợp protein nằm trong nhân tế bào, quá trình tổng hợp protein diễn ra ngoài tế bào chất. Vậy giữa gen và protein có mqh qua dạng trung gian nào ?

Hoạt động 1: ARN (axit ribônuclêic) Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm 1. Cấu tạo của ARN tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV yêu cầu HS đọc thông tin, quan sát H - ARN cấu tạo từ các nguyên tố: C, H, O, N và P. 17.1 và trả lời câu hỏi: - HS tự nghiên cứu thông tin trả lời - ARN thuộc đại phan tử (kích thước và - ARN có thành phần hoá học như thế nào? khối lượng nhỏ hơn ADN).

- ARN cấu tạo theo nguyên tắc đa phân - Trình bày cấu tạo ARN? mà đơn phân là các nuclêôtit - Yêu cầu HS thảo luận nhóm làm bài tập (ribônuclêôtit A, U G, X) liên kết tạo thành 1 chuỗi xoắn đơn.

SGK - So sánh cấu tạo ARN và ADN vào bảng 17?

- HS vận dụng kiến thức, thảo luận nhóm hoàn - Hình thành cho hs năng lực: năng lực thành bảng. quan sát, năng lực hoạt động nhóm - Đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Gv nhận xét và chốt kiến thức Đáp án bảng 17 Đặc điểm ARN ADN Số mạch đơn 1 2 Các loại đơn phân A, U, G, X A, T, G, X 2. Chức năng của ARN - Dựa trên cơ sở nào người ta chia ARN thành - ARN thông tin (mARN) truyền đạt thông các loại khác nhau? tin quy định cấu trúc prôtêin.

Hs trả lời: - ARN vận chuyển (tARN) vận chuyển axit

74

+ Dựa vào chức năng + Nêu chức năng 3 loại ARN. Gv nhận xét và chốt kiến thức

amin để tổng hợp prôtêin.

- ARN ribôxôm (rARN) là thành phần cấu tạo nên ribôxôm

Hoạt động 2: ARN được tổng hợp theo nguyên tắc nào?

Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Sống có trách nhiệm - Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin và trả lời câu hỏi: Quá trình tổng hợp ARN diễn ra trong nhân - HS sử dụng thông tin SGK để trả lời. tế bào, tại NST vào kì trung gian.

- ARN được tổng hợp ở đâu? ở thời kì nào của chu kì tế bào?

- GV sử dụng mô hình tổng hợp ARN (hoặc H 17.2) mô tả quá trình tổng hợp ARN. - GV yêu cầu HS quan sát H 17.2 thảo luận 3 câu hỏi: - Một phân tử ARN được tổng hợp dựa vào 1 - Quá trình tổng hợp ARN + Gen tháo xoắn, tách dần 2 mạch đơn. hay 2 mạch đơn của gen? + Phân tử ARN tổng hợp dựa vào 1 mạch đơn + Các nuclêôtit trên mạch khuôn vừa tách của gen (mạch khuôn). ra liên kết với nuclêôtit tự do trong môi - Các loại nuclêôtit nào liên kết với nhau để trường nội bào theo nguyên tắc bổ sung A – tạo thành mạch ARN? U; T – A; G – X; X – G. + Các nuclêôtit trên mạch khuôn của ADN và + Khi tổng hợp xong ARN tách khỏi gen rời môi trường nội bào liên kết từng cặp theo nhân đi ra tế bào chất. nguyên tắc bổ sung: A – U; T - A ; G – X; X - G. - Có nhận xét gì về trình tự các đơn phân trên - Quá trình tổng hợp ARN theo nguyên tắc ARN so với mỗi mạch đơn của gen? dựa trên khuôn mẫu là 1 mạch của gen và + Trình tự đơn phân trên ARN giống trình tự theo nguyên tắc bổ sung. đơn phân trên mạch bổ sung của mạch khuôn - Mối quan hệ giữa gen và ARN: trình tự nhưng trong đó T thay bằng U. các nuclêôtit trên mạch khuôn của gen quy - Hs thảo luận nhóm câu hỏi định trình tự nuclêôtit trên ARN. - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Hình thành cho hs năng lực: Năng lực tự - Gv nhận xét và chốt kiến thức tin trình bày ý kiến - Quá trình tổng hợp ARN theo nguyên tắc nào?

- Nêu mối quan hệ giữa gen và ARN? Gv nhận xét và chốt kiến thức 3. Hoạt động luyện tập, củng cố

75

- Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Tự tin, tự lập - Gọi hs đọc kết luận SGK - Mô tả cấu tạo phân tử ARN ?

- Trình bày quá trình tổng hợp ARN ?

Khoanh tròn vào chữ cái đầu ý trả lời đúng: Câu 1: Quá trình tổng hợp ARN xảy ra ở: a. Kì trung gian b. Kì đầu c. Kì giữa d. Kì sau e. Kì cuối Câu 2: Loại ARN có chức năng truyền đạt thông tin di truyền: a. tARN b. rARN c. mARN d. Cả 3 a, b, c.

4. Hoạt động vận dụng - Một đoạn gen gồm 150 vòng xoắn có số nucleotit là 600. Mạch 1 của gen có A = 200 nu, mạch 2 của gen có G = 150 nu. Tính số nu mỗi loại của phân tử ARN được tổng hợp từ mạch 5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài theo nội dung SGK. - Làm câu hỏi 1, 2, 3 vào vở bài tập.

- Tìm hiểu chức năng các loại ARN qua internet - Tìm làm các bài tập về ADN và ARN - Tìm hiểu về Protein Ngày soạn 19 Ngày dạy 26 Tiết 19 : Bài 18: PRÔTÊIN

tháng 10 năm 2019 tháng 10 năm 2019

I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Nêu được thành phần hóa học, cấu trúc không gian và chức năng của prôtêin.

- Phân tích được tính đặc trưng và đa dạng của protein.

- Liên hệ được các chức năng của prôtêin.

2. Kỹ năng : - Phát triển kỹ năng phân tích, hệ thống hoá kiến thức.

3. Thái độ: - Giáo dục ý thức ham học, yêu thích bộ môn 4. Năng lực – phẩm chất - Hình thành cho hs năng lực: Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực sử dụng CNTT - Hình thành cho hs phẩm chất: Có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại và môi trường tự nhiên II. CHUẨN BỊ.

Gv: Tranh phóng to hình 18 SGK. Hs : nghiên cứu trước nội dung bài học III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút, khăn phủ bàn

76

IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : - Nêu những điểm khác nhau cơ bản trong cấu trúc của ARN và ADN? - ARN được tổng hợp dựa trên nguyên tắc nào? Chức năng của mARN? Nêu bản chất quan hệ giữa gen và ARN? * Khởi động: Từ câu 1 GV nêu: Prôtêin đảm nhiệm nhiều chức năng liên quan đến toàn bộ cấu trúc và hoạt động sống của tế bào, biểu hiện thành tính trạng của cơ thể.

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Cấu tạo của Protein Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - KT: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, khăn trải bàn - GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK và trả lời câu hỏi: - HS sử dụng thông tin SGK để trả lời.

- Nêu thành phần hóa học và cấu tạo của - Prôtêin là chất hữu cơ gồm các nguyên tố: C, H, O... prôtêin?

- Prôtêin thuộc loại đại phân tử.

- Prôtêin cấu tạo theo nguyên tắc đa phân. Đơn phân là các axit amin gồm khoảng 20 - Yêu cầu HS thảo luận ( khăn trải bàn) câu loại axit amin khác nhau. + Tính đặc thù của prôtêin do số lượng, hỏi: thành phần, trật tự sắp xếp các aa quyết - Vì sao prôtêin đa dạng và đặc thù? định. Sự sắp xếp các aa theo những cách - Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác khác nhau tạo ra những phân tử prôtêin khác nhau. nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức GV thông báo tính đa dạng, đặc thù của prôtêin còn thể hiện ở cấu trúc không gian Yêu cầu hs quan sát H18 SGK trả lời câu hỏi - Tính đặc trưng của prôtêin còn được thể hiện - Hình thành cho hs năng lực: năng lực quan sát, năng lực hợp tác nhóm thông qua cấu trúc không gian như thế nào?

- HS nêu được các dạng cấu trúc không gian - Tính đa dạng và đặc thù của prôtêin còn của Pr + Cấu trúc bậc 1: là trình tự sắp xếp các aa thể hiện ở cấu trúc không gian trong chuỗi aa. + Cấu trúc bậc 2: là chuỗi aa tạo các vòng xoắn lò xo. + Cấu trúc bậc 3: do cấu trúc bậc 2 cuộn xếp theo kiểu đặc trưng. + Cấu trúc bậc 4: gồm 2 hay nhiều chuỗi aa cùng loại hay khác loại kết hợp với nhau. Cấu

77

trúc bậc 3 và bậc 4 còn thể hiện tính đặc trưng của prôtêin.

Gv nhận xét và chốt kiến thức Hoạt động 2: Chức năng của prôtêin Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, hoạt động nhóm - KT: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm Yêu cầu hs nghiên cứu thông tin SGK - Nêu chức năng của Protein ?

1. Chức năng cấu trúc của prôtêin: - HS nghiên cứu thông tin -> trả lời Gv nhận xét và chốt kiến thức - Prôtêin là thành phần quan trọng xây dựng nên các bào quan và màng sinh chất, - Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK hình thành nên các đặc điểm giải phẫu, hình thái của các mô, cơ quan, hệ cơ quan, cơ thảo luận 3 câu hỏi: - Vì sao prôtêin dạng sợi là nguyên liệu cấu thể (tính trạng cơ thể). trúc rất tốt?

2. Chức năng xúc tác quá trình trao đổi Hs: Vì các vòng xoắn dạng sợi bện kiểu dây chất: thừng giúp chịu lực khoẻ.

- Bản chất các enzim là tham gia các phản - Nêu vai trò của một số enzim đối với sự tiêu ứng sinh hoá. hoá thức ăn ở miệng và dạ dày?

3. Chức năng điều hoà quá trình trao đổi Hs: Enzim amilaza biến đổi tinh bột thành chất: đường pepsin: cắt prôtêin chuỗi dài thành - Các hoocmon phần lớn là prôtêin giúp chuỗi ngắn. điều hoà các quá trình sinh lí của cơ thể.

- Giải thích nguyên nhân bệnh tiểu đường?

Hs: Do sự thay đổi bất thường của insulin - Hình thành cho hs năng lực: Hợp tác làm tăng lượng đường trong máu. nhóm, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực Gv nhận xét, chốt đáp án trình bày ý kiến 3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Mô tả cấu trúc phân tử Pr ?

- Tại sao nói Pr có tính đa dạng đặc thù?

- Chức năng của Protein, cho ví dụ minh hoạ ?

- Lựa chọn đáp án đúng: Câu 1:Các nguyên tố hoá học tham gia cấu tạop prôtêin là: A. C, H, O, N, P B. C, H, O, N C. K, H, P, O, S , N D. C, O, N, P Câu 2: Đặc điểm chung về cấu tạo của ADN, ARN và prôtêin là: A. Là đại phân tử, có cấu tạo theo nguyên tắc đa phân B. Có kích thước và khối lượng bằng nhau C. Đều được cấu tạo từ các nuclêôtit D. Đều được cấu tạo từ các axit amin Câu 3: Yếu tố tạo nên tính đa dạng và tính đặc thù của prôtêin là: A. Thành phần, số lượng và trật tự của các axit amin B. Thành phần, số lượng và trật tự của các nuclêôtit C. Thành phần, số lượng của các cặp nuclêôtit trong ADN D. Cả 3 yếu tố trên

78

Câu 4: Chất hoặc cấu trúc nào dưới đây thành phần cấu tạo có prôtêin?

A. Enzim B. Kháng thể C. Hoocmôn D. Cả A, B, C đều đúng 4. Hoạt động vận dụng - Một gen gồm 150 vòng xoắn. Mạch 1 có số nu loại A = 300, G = 150. mạch 2 có số nu loại T = 350. a. Tính số nu của ARN được tổng hợp từ mạch 1 b. Tính số aa của phân tử protein được tổng hợp từ gen trên 5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi 1,2,3,4 SGK. - Tìm hiểu thêm về chức năng của protein - Đọc trước bài 19. Ôn lại cấu tạo chức năng của gen, ARN Ngày soạn 24 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy 31 tháng 10 năm 2019 Tiết 20: Bài 19: MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Trình bày được mối quan hệ giữa ARN và prôtêin thông qua sự hình thành chuỗi axit amin.

- Phân tích được mối quan hệ giữa gen và tính trạng thông qua sơ đồ: gen → ARN → Prôtêin → tính trạng.

2. Kỹ năng: - Rèn kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình. Kỹ năng hoạt động nhóm - Kỹ năng hợp tác chia sẻ thông tin 3. Thái độ: Giáo dục thái độ nghiêm túc trong học tập 4. Năng lực – phẩm chất: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hợp tác nhóm - Hình thành cho hs phẩm chất: Yêu gia đình, quê hương , đất nước II. CHUẨN BỊ Gv:- Tranh phóng to hình 19.1; 19.2; 19.3 SGK. - Mô hình động về sự hình thành chuỗi aa. ( hoặc flash minh họa) Hs : nghiên cứu trước nội dung bài học. Ôn lại chức năng của gen, ARN III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút, trò chơi IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : không * Khởi động: Gv: Tổ chức học sinh khởi động qua trò chơi “tinh và nhanh”: Câu hỏi: Cho đoạn gen có trình tự nucleotit sau: - A-G-T-G-X-A-X-G-T-A-X-T(1) - Xác định trình tự các nucleotit trên mạch bổ sung (2) của gen ?

79

- Xác định trình tự các nucleotit của phân tử ARN được tổng hợp từ mạch (1) ?

Gv chọn 2 hs lên thi. Mời 2 hs khác lên chấm bài thi của các bạn Gv nhận xét phần thi của hs, biểu dương hs làm tốt GV nêu câu hỏi: - Từ kết quả bài tập => giữa Gen ARN có mối quan hệ gì?

Gv: Mà gen mang thông tin qui định cấu trúc Pr Vậy giữa gen, mARN, Pr có mối quan hệ như thế nào ? cùng tìm hiểu bài...

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Mối quan hệ giữa ARN và prôtêin Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt 1. Mối quan hệ giữa ARN và prôtêin động nhóm - KT: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm - GV thông báo: gen mang thông tin cấu trúc prôtêin ở trong nhân tế bào, prôtêin lại hình thành ở tế bào chất.

- HS dựa vào kiến thức đã kiểm tra để trả lời. + mARN là dạng trung gian trong mối Rút ra kết luận. quan hệ giữa gen và prôtêin, có vai trò - Hãy cho biết giữa gen và prôtêin có quan hệ truyền đạt thông tin về cấu trúc của với nhau qua dạng trung gian nào? Vai trò của prôtêin sắp được tổng hợp từ nhân ra tế dạng trung gian đó ? bào chất.

- GV yêu cầu HS quan sát H 19.1, thảo luận - Hình thành cho hs năng lực: năng lực (cặp đôi): nêu các thành phần tham gia tổng giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hợp tác nhóm hợp chuỗi aa.

- HS thảo luận nhóm, đọc kĩ chú thích và nêu được: + Các thành phần tham gia: mARN, tARN, ribôxôm.

- GV sử dụng mô hình tổng hợp chuỗi aa giới thiệu các thành phần. Thuyết trình sự hình thành chuỗi aa.

- GV yêu cầu HS thảo luận 2 câu hỏi: - Các loại nuclêôtit nào ở mARN và tARN liên + Sự hình thành chuỗi aa được thực hiện kết với nhau? dựa trên khuôn mẫu mARN và theo Hs: Các loại nuclêôtit liên kết theo nguyên tắc nguyên tắc bổ sung A – U; G – X đồng bổ sung: A – U; G – X thời cứ 3 nuclêôtit ứng với 1 aa.

- Tương quan về số lượng giữa aa và nuclêôtit của mARN khi ở trong ribôxôm? Hs: Tương +Trình tự nuclêôtit trên mARN quy định trình tự các aa trên prôtêin quan: 3 nuclêôtit 1 aa.

- 1 HS trình bày.Lớp nhận xét, bổ sung.

- GV giúp HS hoàn thiện kiến thức.

Yêu cầu HS hoàn thành bài tập điền từ: -Sự hình thành chuỗi …………………… dựa trên khuôn mẫu của …………. và diễn ra theo nguyên tắc bổ sung, trong đó…….liên kết với…….và …….liên kết với……… Tương quan số lượng cứ ……nucleotit ứng với……axit amin

80

-Trình tự các nucleotit trên……………. qui định trình tự các………………………… trong Protein Hs hoạt động nhóm cặp đôi bài tập: - Mối quan hệ giữa ARN và prôtêin?

- HS dựa vào bài tập để trả lời.

Gv nhận xét chốt kết luận Hoạt động 2: Mối quan hệ giữa gen và tính trạng Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, hoạt động nhóm 2. Mối quan hệ giữa gen và tính trạng - KT: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm - Sơ đồ: - GV: Dựa vào quá trình hình thành ARN, quá trình hình thành của chuỗi aa và chức năng của prôtêin sơ đồ SGK. - Yêu cầu HS quan sát kĩ H 19.2; 19.3, nghiên - Hình thành cho hs năng lực: năng lực quan sát, năng lực hợp tác nhóm cứu thông tin SGK thảo luận câu hỏi: - Giải thích mối quan hệ giữa các thành phần Gen( một đoạn của AND) mARN Pr Tính trạng trong sơ đồ theo trật tự 1, 2,3?

- Mối liên hệ: - Hs thảo luận nhóm câu hỏi + Gen là khuôn mẫu để tổng hợp mARN. - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác + mARN là khuôn mẫu để tổng hợp chuỗi nhận xét, bổ sung aa cấu tạo nên prôtêin.

- Gv nhận xét và chốt kiến thức + Prôtêin biểu hiện thành tính trạng cơ - Bản chất của mối liên hệ trong sơ đồ? thể.

- Bản chất mối liên hệ gen tính trạng: - Một HS lên trình bày bản chất mối liên hệ gen Trình tự các nuclêôtit trong ADN (gen) tính trạng. quy định trình tự các nuclêôtit trong mARN qua đó quy định trình tự các aa cấu tạo prôtêin. Prôtêin tham gia cấu tạo, Gv nhận xét chốt kết luận hoạt động sinh lí của tế bào và biểu hiện thành tính trạng.

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Gọi hs đọc kết luận SGK - Nguyên tắc bổ sung được biểu hiện trong mối quan hệ ở sơ đồ dưới đây như thế nào?

Gen (1 đoạn ADN) mARN prôtêin Chọn câu trả lời đúng Câu 1: Quá trình tổng hợp prôtêin xảy ra ở: A. Nhân của tế bào B. Trên màng tế bào C. Trong tế bào chất D. Trong nhân con Câu 2: Loại bào quan tổng hợp prôtêin là: A. Bộ máy Gôngi B. Trung thể C. Ti thể D. Ribôxôm Câu 3: Trong quá trình tổng hợp prôtêin, A của mARN liên kết với?

A. T của tARN B. U của tARN C. T của gen D. U của gen

81

Câu 4: Quá trình tổng hợp chuỗi axit amin tuân theo các nguyên tắc?

A. Bổ sung B. Khuôn mẫu C. Bán bảo toàn D. Gồm A và C 4. Hoạt động vận dụng - Vì sao trâu bò đều ăn cỏ mà thịt trâu khác thịt bò?

- Trả lời câu hỏi 2,3 SGK - Tổ chức cho hs chơi trò chơi ‘Giải ô chữ” nếu còn thời gian.

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi SGK. - Ôn lại cấu trúc của ADN. - Tìm hiểu thêm về cấu trúc không gian của ADN qua internet - Tự xây dựng một mô hình cấu trúc ADN Ngày soạn 25 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy 2 tháng 11 năm 2019 Tiết 21 : Bài 20: THỰC HÀNH QUAN SÁT VÀ LẮP MÔ HÌNH ADN I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Củng cố cho HS kiến thức về cấu trúc phân tử ADN. - Học sinh biết cách quan sát và tháo lắp được mô hình ADN 2. Kỹ năng: - Rèn kĩ năng quan sát và phân tích mô hình ADN. - Rèn thao tác lắp ráp mô hình ADN 3. Thái độ: Có thái độ cẩn thận, tỉ mỉ trong thực hành 4. Năng lực – phẩm chất: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực quan sát, năng lực thực hành, năng lực hợp tác nhóm, năng lực giải quyết vấn đề, - Hình thành cho hs phẩm chất: Tự lập, tự tin II. CHUẨN BỊ Gv: - Mô hình phân tử ADN.- Hộp đựng mô hình cấu trúc phân tử ADN tháo dời.

- Màn hình và máy chiếu (nguồn sáng), máy tính .

- Băng hình về cấu trúc phân tử ADN, cơ chế tự sao, cơ chế tổng hợp ARN, cơ chế tổng hợp prôtêin.

Hs: ôn lại kiến thức về ADN III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm, thực hành luyện tập, học tập bằng trò chơi - Kĩ thuật: động não, thảo luận nhóm, trò chơi IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : - Trình bày cấu trúc không gian của phân tử ADN ? * Khởi động: Gv: Tổ chức học sinh khởi động qua trò chơi “ai nhanh hơn”: Câu hỏi: Hoàn thành bài tập sau:

82

- Phân tử AND là một chuỗi xoắn kép gồm…....mạch song song, xoắn đều quanh một trục theo chiều từ trái sang phải, ……….. chiều kim đồng hồ. Mỗi chu kì xoắn cao……Ao gồm…………nucleotit. Đường kính vòng xoắn là …..Ao. Các nucleotit giữa 2 mạch liên kết với nhau theo nguyên tắc bổ sung, trong đó ……liên kết với……còn ……liên kết với……

Gv chọn 2 hs lên thi. Mời 2 hs khác lên chấm bài thi của các bạn Gv nhận xét phần thi của hs, biểu dương hs làm tốt Hôm nay chúng ta sẽ thực hành quan sát và lắp ráp mô hình ADN 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Quan sát mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, thực hành 1. Quan sát mô hình thí nghiệm - KT: đặt câu hỏi, trình bày một phút - GV hướng dẫn HS quan sát mô hình phân tử ADN, chiếu băng hình cấu trúc ADN, thảo luận: - Vị trí tương đối của 2 mạch nuclêôtit?

- Chiều xoắn của 2 mạch?

- Đường kính vòng xoắn? Chiều cao vòng xoắn?

- Số cặp nuclêôtit trong 1 chu kì xoắn?

- Các loại nuclêôtit nào liên kết với nhau thành cặp?

- Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày trên mô hình.. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực quan sát, năng lực hợp tác nhóm + ADN gồm 2 mạch song song + Xoắn phải. + Đường kính 20 ăngtoron, chiều cao 34 ăngtơron gồm 10 cặp nuclêôtit/ 1 chu kì xoắn. + Các nuclêôtit liên kết thành từng cặp theo nguyên tắc bổ sung: A – T; G – X.

- GV hướng dẫn HS thực hành chiếu mô hình 2. Chiếu mô hình AND ADN lên màn hình. So sánh hình này với H 15 - Hình thành cho hs năng lực: năng lực thực hành, năng lực quan sát SGK. - 1 vài HS dùng nguồn sáng phóng hình chiếu của mô hình ADN lên 1 màn hình như đã hướng dẫn.

- HS quan sát hình, đối chiếu với H 15 và rút ra nhận xét.

Hoạt động 2: Lắp ráp mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, hoạt động nhóm, thực hành - KT: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày một phút - GV hướng dẫn cách lắp ráp mô hình: + Lắp mạch 1: theo chiều từ chân đế lên hoặc từ trên đỉnh trục xuống Chú ý: Lựa chọn chiều cong của đoạn cho hợp lí đảm bảo khoảng cách với trục giữa. + Lắp mạch 2: Tìm và lắp các đoạn có chiều cong song song mang nuclêôtit theo nguyên tắc bổ sung

83

với đoạn 1. + Kiểm tra tổng thể 2 mạch.

Hs hoạt động nhóm lắp ráp mô hình ADN - Gv lưu ý hs: Các nhóm lắp mô hình theo hướng dẫn. Sau khi lắp xong các nhóm kiểm tra tổng thể. + Chiều xoắn 2 mạch. + Số cặp của mỗi chu kì xoắn. + Sự liên kết theo nguyên tắc bổ sung.

- GV yêu cầu các nhóm cử đại diện đánh giá chéo kết quả lắp ráp.

- Gv nhận xét và chốt kiến thức Hs lắp ráp được mô hinh ADN - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực thực hành, năng lực hợp tác nhóm

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - GV nhận xét chung về tinh thần, kết quả giờ thực hành.

- Căn cứ vào phần trình bày của HS và kết quả lắp ráp mô hình để đánh giá cho điểm.

- Cho hs xem video clip về cấu trúc ADN... (nếu còn thời gian) 4. Hoạt động vận dụng 1. Một đoạn ADN dài 5100 Ao. Tính số vòng xoắn, số nucleotit?

2. Một đoạn ADN gồm 120 vòng xoắn Tính chiều dài, số nucleotit?

2. Một đoạn ADN gồm 150 vòng xoắn có số nu loại A = 600. Tính số nu mỗi loại 5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Vẽ hình 15 SGK vào vở.

- Tìm hiểu thêm về cấu trúc ADN qua internet (https://www.youtube.com/watch?v=gG7uCskUOrA) - Ôn tập 3 chương 1, 2, 3 theo câu hỏi cuối bài chuẩn bị cho tiết sau kiểm tra 1tiết.

84

Ngày soạn 27 tháng 10 năm 2019 Ngày dạy 5 tháng 11 năm 2019 TIẾT 22 : ÔN TẬP I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh hệ thống hoá được các kiến thức cơ bản về di truyền và biến dị.

- Biết vận dụng lí thuyết vào thực tiễn sản xuất và đời sống.

- Biết vận dụng lí thuyết vào làm các bài tập di truyền , NST, ADN 2. Kỹ năng: Tiếp tục rèn luyện kĩ năng tư duy lí luận, kĩ năng so sánh, tổng hợp, hệ thống hoá kiến thức.

3. Thái độ: Xây dựng ý thức tự giác trong học tập.

4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hoạt động nhóm, năng lực thuyết trình, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Tự lập, tự chủ. Nhân ái khoan dung.

II. CHUẨN BỊ.

Gv: các bài tập vận dụng Hs: ôn lại các kiến thức đã học III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, hoạt động nhóm, học tập bằng trò chơi - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút, trò chơi, khăn phủ bàn IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ :

85

* Khởi động: Hoạt động khởi động Tổ chức cho hs khởi động qua trò chơi: Hái hoa dân chủ Luật chơi: - Gv cho 3-4 hs tham gia - Trong vòng 1 phút trình bày đáp án - Ai trả lời đúng sẽ được bốc thăm nhận phần quà ?

Câu hỏi: 1. Trình bày cấu tạo hóa học, cấu trúc không gian của ADN? 2. Trình bày nguyên tắc nhân đôi ADN? 3. Phân tích mqh gen và tính trạng ?

4. Cấu trúc NST? 5. Diễn biến của NST trong nguyên phân ?

6. Cơ chế xác định giới tính ?

Gv tổ chức hs thi, nhận xét kết quả thi của hs Dùng kết quả thi để vào bài 2. Hoạt động hình thành kiến thức Hoạt động 1: Hệ thống hoá kiến thức Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, học, năng lực hợp tác nhóm nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Tự lập, tự chủ - GV chia lớp thành 4 nhóm nhỏ và yêu cầu: Mỗi nhóm nghiên cứu 1 nội dung Kt khăn trải bàn ND 1: Các quy luật di truyền ND2: Biến đổi NST qua nguyên phân, giảm phân.

ND3: Bản chất và ý nghĩa của các quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh ND4: Cấu trúc, chức năng ARN, ADN, protein.

- Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức Tóm tắt các quy luật di truyền Tên quy luật Nội dung Giải thích Ý nghĩa Phân li Do sự phân li của cặp nhân tố Các nhân tố di truyền - Xác định tính

86

Phân li độc lập Di truyền liên kết Di truyền liên kết với giới tính

di truyền trong sự hình thành giao tử chỉ chứa một nhân tố trong cặp.

Phân li độc lập của các cặp nhân tố di truyền trong quá trình phát sinh giao tử.

Các tính trạng do nhóm nhóm gen liên kết quy định được di truyền cùng nhau.

không hoà trộn vào nhau.

- Phân li và tổ hợp của cặp gen tương ứng.

F2 có tỉ lệ mỗi kiểu hình bằng tích tỉ lệ của các tính trạng hợp thành nó.

Các gen liên kết cùng phân li với NST trong phân bào.

trội (thường là tính trạng tốt).

Tạo biến dị tổ hợp.

Tạo sự di truyền ổn định của cả nhóm tính trạng có lợi. ở các loài giao phối tỉ lệ đực; Phân li và tổ hợp của cặp Điều khiển tỉ lệ cái xấp xỉ 1:1 NST giới tính. đực: cái.

Những diễn biến cơ bản của NST qua các kì trong nguyên phân và giảm phân Các kì Nguyên phân Giảm phân I Giảm phân II NST kép co ngắn, đóng NST kép co ngắn, đóng NST kép co ngắn lại thấy xoắn và đính vào sợi thoi xoắn. Cặp NST kép tương rõ số lượng NST kép Kì đầu phân bào ở tâm động. đồng tiếp hợp theo chiều (đơn bội). dọc và bắt chéo.

Các NST kép co ngắn Từng cặp NST kép xếp Các NST kép xếp thành cực đại và xếp thành 1 thành 2 hàng ở mặt phẳng 1 hàng ở mặt phẳng xích Kì giữa hàng ở mặt phẳng xích xích đạo của thoi phân đạo của thoi phân bào. đạo của thoi phân bào. bào.

Từng NST kép chẻ dọc ở Các NST kép tương đồng Từng NST kép chẻ dọc ở tâm động thành 2 NST phân li độc lập về 2 cực tế tâm động thành 2 NST Kì sau đơn phân li về 2 cực tế bào. đơn phân li về 2 cực tế bào. bào.

Các NST đơn nằm gọn Các NST kép nằm gọn Các NST đơn nằm gọn trong nhân với số lượng trong nhân với số lượng n trong nhân với số lượng Kì cuối bằng 2n như ở tế bào mẹ. (kép) bằng 1 nửa ở tế bào bằng n (NST đơn). mẹ.

Bản chất và ý nghĩa của các quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh Các quá Bản chất ý nghĩa trình Nguyên Giữ nguyên bộ NST, nghĩa là 2 tế bào Duy trì ổn định bộ NST trong sự lớn phân con được tạo ra có 2n NST giống như lên của cơ thể và ở loài sinh snả vô

87

Giảm phân

Thụ tinh

Đại phân tử ADN ARN

Prôtêin

mẹ.

Làm giảm số lượng NST đi 1 nửa, nghĩa là các tế bào con được tạo ra có số lượng NST (n) bằng 1/2 của tế bào mẹ.

Kết hợp 2 bộ nhân đơn bội (n) thành bộ nhân lưỡng bội (2n).

tính.

Góp phần duy trì ổn định bộ NST qua các thế hệ ở loài sinh sản hữu tính và tạo ra nguồn biến dị tổ hợp.

Góp phần duy trì ổn định bộ NST qua các thế hệ ở loài sinh sản hữu tính và tạo ra nguồn biến dị tổ hợp.

Cấu trúc và chức năng của ADN, ARN và prôtêin Cấu trúc Chức năng - Chuỗi xoắn kép - Lưu giữ thông tin di truyền - 4 loại nuclêôtit: A, T, G, X - Truyền đạt thông tin di truyền.

- Chuỗi xoắn đơn - Truyền đạt thông tin di truyền - 4 loại nuclêôtit: A, U, G, X - Vận chuyển axit amin - Tham gia cấu trúc ribôxôm.

- Một hay nhiều chuỗi đơn - Cấu trúc các bộ phận tế bào, enzim - 20 loại aa. xúc tác quá trình trao đổi chất, hoocmon điều hoà hoạt động của các tuyến, vận chuyển, cung cấp năng lượng.

3. Hoạt động luyện tập.

- Phương pháp: vấn đáp - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Tự lập, tự chủ Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi làm bài tập trắc nghiệm Câu 1: Gen là gì ?

A. Là một loại axit nucleic B. Một đoạn của phân tử AND C. Là một đoạn NST D. Một đoạn của phân tử ARN. Câu 2: Theo nguyên tắc bổ sung thì trường hợp nào sau đây là đúng A. A=G , T=X B. A+T= G+X C. A +G=T+X D. Cả 3 đều sai Câu 12: Ở đậu Hà Lan tính trạng hạt vàng (A) là trội so với hạt xanh (aa). Cây đậu hạt vàng có thể có kiểu gen là?

A. AA B. Aa C. aa D. AA hoặc Aa Câu 3: Ở cà chua , tính trạng quả đỏ (A) trội hoàn toàn so với quả vàng (a) . Khi cho cây quả đỏ lai phân tích , F1 thu được tỉ lệ 1 qủa đỏ : 1 quả vàng. Cây quả đỏ có kiểu gen ?

A. AA B. Aa C. Cả AA và Aa D. Không xác định

88

Câu 4: Cặp NST tương đồng là?

A. Hai NST giống hệt nhau về hình thái và kích thước B. Hai NST có cùng 1 nguồn gốc từ bố hoặc mẹ C. Hai crômatit giống hệt nhau, dính nhau ở tâm động D. Hai crômatit có nguồn gốc khác nhau Câu 5: Hình ảnh sau là kì nào của nguyên phân ?

A. Kì đầu B. Kì giữa C. Kì sau D. Kì cuối Câu 6: Bộ NST lưỡng bội có trong tế bào là ?

A. 2n = 4 B. 2n = 8 C. 2n = 16 D. Không xác định H.1 Câu 7 : Hai trạng thái biểu hiện trái ngược nhau của cùng một loại tính trạng được gọi là ?

A. Cặp gen tương phản B. Cặp bố mẹ thuần chủng C. Cặp bố mẹ dị hợp D. Cặp tính trạng tương phản Câu 8: Tên gọi của phân tử ADN là ?

A. Axit đêôxiribô nuclêic B. Axit nuclêic C. Axit ribô nuclêic D. Nuclêôtit Câu 9: Người có công mô tả mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN lần đầu tiên là ?

A. Menđen B. Oatxơn và Cric C. Đac uyn D. Moocgan Câu 10: Ở cà chua , tính trạng quả đỏ (A) trội hoàn toàn so với quả vàng (a) . Cho cây cà chua quả đỏ (Aa) tự thụ phấn. Kiểu hình thu được ở F1 là ?

A. 100% quả đỏ B. 3 quả đỏ : 1 quả vàng C. 1 quả đỏ : 1 quả vàng D. 100% quả vàng Câu 11: Từ một noãn bào bậc I trải qua quá trình giảm phân sẽ tạo ra được ?

A. 1 trứng và 3 thể cực B. 4 trứng C. 3 trứng và 1 thể cực D. 4 thể cực Câu 10: Quá trình tổng hợp prôtêin xảy ra ở ?

A. Nhân tế bào B. Trên màng tế bào C. Trong tế bào chất D. Trong nhân con Câu 13: Loại bào quan tổng hợp prôtêin là ?

A. Bộ máy Gôngi B. Trung thể C. Ti thể D. Ribôxôm Câu 15: Kiểu gen nào sau đây biểu hiện kiểu hình trội trong trường hợp tính trội hoàn toàn là ?

A. AA và AaBb B. aa và Aabb C. Aa và aaBb D. aa và aaBB 4. Hoạt động vận dụng Một đoạn gen dài 5100 Ao . Tỉ lệ số nucleotit trên mạch 1 của gen là 3:2:1:4 Tính số nucleotit mỗi loại của gen 5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Tìm hiểu thêm các dạng bài tập di truyền, NST, ADN - ôn tập chuẩn bị kiểm tra 45 phút

89

Ngày soạn 2 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy 9 tháng 11 năm 2019 Tiết 23 : KIỂM TRA 1 TIẾT I. MỤC TIÊU. 1. Kiến thức : - Kiểm tra kiến thức của HS từ chương I tới chương III, đánh giá năng lực học tập của HS. Thấy ưu, nhược điểm của HS giúp GV tìm nguyên nhân, điều chỉnh và đề ra phương án giải quyết giúp HS học tập tốt.

2. Kỹ năng : - Rèn kỹ năng làm bài kiểm tra trắc nghiệm - Phát huy tính tự giác, tích cực của HS. 3. Thái độ: rèn hs ý thức tự giác trong thi cử 4. Năng lực – phẩm chất: - Hình thành cho hs năng lực tự giải quyết vấn đề, năng lực tư duy sáng tạo - Hs có phẩm chất: Trung thực, tự trọng, chí công vô tư II. YÊU CẦU – HÌNH THỨC BÀI KIỂM TRA 1. Yêu cầu: Nhận biết: hs nắm được các kiến thức qui luật di truyền lai 1 cặp và 2 cặp tính trạng. Các khái niệm: thể đồng hợp, kiểu gen, kiểu hình, Các đặc điểm hình thái, cấu tạo của nhiễm sắc thể. Các đặc điểm cấu tạo và cấu trúc không gian của ADN. Cơ chế tổng hợp ADN và ARN Thông hiểu: Xác định được các phép lai, tỉ lệ kiểu gen, kiểu hình trong lai 1 và 2 cặp tính trạng, diễn biến nguyên phân, giảm phân cơ chế phát sinh giao tử. Cấu trúc ADN, quá trình tổng hợp ADN, ARN, Protein, nối quan hệ gen và tính trạng Vận dụng: vận dụng qui luật di truyền của men đen xác định kiểu gen kiểu hình trong các phép lai, xác định các kì nguyên phân thông qua diễn biến hình thái NST, vận dụng cấu trúc không gian ADN vào làm bài tập 2. Hình thức kiểm tra Trắc nghiệm và tự luận

90

III. THIẾT KẾ MA TRẬN Trang bên IV. ĐỀ BÀI KIỂM TRA Trang bên V. ĐÁP ÁN – BIỂU ĐIỂM Trang bên VI. KẾT QUẢ Giỏi

Khá

Trung bình

Yếu

Lớp 9

Nhận biết

Thông hiểu

Chủ đề

Vận dụng Vận dụng thấp

Chương I: Các thí nghiệm của Menđen

Giải được bài tập về lai một cặp tính trạng

Số câu: 1

Số câu: 1

91

Vận dụng cao

Số điểm: 60 Tỉ lệ: =30% Chương II: Nhiễm sắc thể

Số điểm: 60 Tỉ lệ: =100% Nắm được diễn biến của NST trong giảm phân

Số câu: 3 Số điểm: 60 Tỉ lệ: =30% Chương III: ADN và gen

1 20 33% Cấu tạo hoá học , cấu trúc không gian của ADN và ARN

Số câu: 3 Số điểm: 80 Tỉ lệ: =40% Tổng: Số câu: Số điểm: 200 Tỉ lệ:100%

1 20 25%

Biết cơ chế xác định giới tính ở người. Giải thích được quan niệm sinh trai gái có phải do người mẹ 1 40 67% Mô tả được cấu trúc ADN, giải thích được tính đa dạng dặc thù của ADN. Xác định được trình tự mqh ADN và ARN theo nguyên tác bổ sung 1 60 75%

2 40 20%

3 100 50%

92

1 60 30%

93

94

Ngày soạn 7 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy 14 tháng 11 năm 2019 CHƯƠNG V – BIẾN DỊ Tiết 24 :Bài 21: ĐỘT BIẾN GEN I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức : - Học sinh trình bày được khái niệm và nguyên nhân đột biến gen.

- Nêu được các dạng đột biến gen và cho ví dụ - Trình bày được tính chất biểu hiện và vai trò của đột biến gen đối với sinh vật và con người.

2. Kỹ năng : - Phát triển cho hs tư duy lí thuyết (phân tích, hệ thống hoá kiến thức).

- Kĩ năng làm việc theo nhóm 3. Thái độ: - Yêu thương con người, đồng loại 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm - Năng lực chuyên biệt: Năng lực quan sát tìm tòi, năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Có trách nhiệm bảo vệ môi trường tự nhiên. Yêu gia đình, quê hương , đất nước. Nhân ái khoan dung.

II. CHUẨN BỊ GV: - Tranh phóng to hình 21.1 SGK. Máy chiếu. Bài soạn powerpoint - Tranh ảnh minh hoạ đột biến có lợi và có hại cho sinh vật.

- Phiếu học tập Hs: Tìm hiểu trước về các đột biến, ôn lại khái niệm biến dị III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm, bản đồ tư duy - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút, bản đồ tư duy, trò chơi IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : * Khởi động: Tổ chức cho hs khởi động qua trò chơi: Ai biết nhiều hơn Gv cho 2-4 hs tham gia Luật chơi: Trong vòng 1 phút viết nhanh tên các biến dị xuất hiện ở người Ai viết được nhiều hơn, nhanh hơn sẽ giành phần thắng Gv tổ chức hs thi, nhận xét kết quả thi của hs Dùng kết quả thi để vào bài Biến dị có những dạng nào, có thể xuất hiện trong điều kiện nào, tính chất biểu hiện ra sao.......ta chùng tìm hiểu chương: Biến dị 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

95

Hoạt động 1: Đột biến gen là gì?

Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Hình thành cho hs năng lực: năng lực quan - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê sát, năng lực hợp tác làm việc nhóm hương , đất nước - GV yêu cầu HS quan sát H 21.1, thảo - Đột biến gen là những biến đổi trong cấu trúc của gen liên quan tới một hoặc một số luận nhóm hoàn thành phiếu học tập.

- HS quan sát kĩ H 21.1. chú ý về trình tự và cặp nuclêôtit. số cặp nuclêôtit.

- Các dạng đột biến gen: - Thảo luận, thống nhất ý kiến và điền vào Mất một cặp nucleotit phiếu học tập.

Thay thế một cặp nucleotit bằng cặp nu - Đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác khác nhận xét, bổ sung.

Thêm một cặp nucleotit - GV hoàn chỉnh kiến thức. Đảo vị trí một hoặc một số cặp nuclêôtit.

- Đột biến gen là gì? Gồm những dạng nào?

Gv nhận xét , chốt đáp án Phiếu học tập: Tìm hiểu các dạng đột biến gen.

- Đoạn ADN ban đầu (a) Có .... cặp nuclêôtit. Số cặp A-T.......... Số cặp G-X.........

- Đoạn ADN bị biến đổi: Đoạn Số cặp Số cặp A-T, Điểm khác so với Đặt tên dạng biến đổi ADN nuclêôtit G-X đoạn (a) Mất cặp G – X - Mất 1 cặp nuclêôtit b 4 Thêm cặp T – A - Thêm 1 cặp nuclêôtit c 6 Thay cặp T – A bằng - Thay cặp nuclêôtit này d 5 G-X bằng cặp nuclêôtit khác.

Hoạt động 2: Nguyên nhân phát sinh đột biến gen Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình - Do ảnh hưởng phức tạp của môi trường bày 1 phút trong và ngoài cơ thể làm rối loạn quá - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, trình tự sao của phân tử ADN (sao chép nhóm nhỏ nhầm), xuất hiện trong điều kiện tự nhiên - Định hướng NL, PC: Trách nhiệm bảo vệ môi hoặc do con người gây ra. trường - Các tác nhân vật lí, hóa học - GV yêu cầu : HS hoạt động cá nhân cứu thông tin mục II SGK và trả lời câu hỏi.

- Nêu nguyên nhân phát sinh đột biến gen?

- GV nhấn mạnh trong điều kiện tự nhiên là do - Hình thành cho hs phẩm chất: Có trách sao chép nhầm của phân tử ADN dưới tác động nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước của môi trường (bên ngoài: tia phóng xạ, hoá trong việc bảo vệ môi trường

96

chất... bên trong: quá trình sinh lí, sinh hoá, rối loạn nội bào).

KT trình bày một phút - Lấy ví dụ các tác nhân hóa học, phóng xạ ảnh hưởng tới đột biến gen?

Gv liên hệ tác hại của dioxin, chất phóng xạ...

Hoạt động 3: Vai trò của đột biến gen Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thành cho hs năng lực: năng lực - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, quan sát, thu thập thông tin nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV yêu cầu HS hoạt động cá nhân: quan sát H 21.2; 21.3; 21.4 và tranh ảnh sưu tầm để trả lời câu hỏi: - Đột biến nào có lợi cho sinh vật và con người?

Hs: Đột biến có lợi: cây cứng, nhiều bông ở lúa. Đột biến nào có hại cho sinh vật và con người?

Hs: Đột biến có hại: lá mạ màu trắng, đầu và chân sau của lợn bị dị dạng.

- Đột biến gen thể hiện ra kiểu hình bình thường có hại cho sinh vật vì chúng phá Gv cho hs phân tích mqh: vỡ sự thống nhất hài hoà trong kiểu gen - Gen mARN prôtêin tính trạng. đã qua chọn lọc tự nhiên và duy trì lâu - Yêu câu hs thảo luận nhóm câu hỏi: đời trong điều kiện tự nhiên, gây ra những - Tại sao đột biến gen gây biến đổi kiểu hình?

- Tại sao đột biến gen thể hiện ra kiểu hình rối loạn trong quá trình tổng hợp prôtêin. thường có hại cho bản thân sinh vật?

- Đột biến gen đôi khi có lợi cho bản thân sinh vật và con người, rất có ý nghĩa - Đột biến gen có vai trò gì trong sản xuất? trong chăn nuôi, trồng trọt.

- Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức - GV lấy VD: đột biến tự nhiên ở cừu chân ngắn, đột biến tăng khả năng chịu hạn, chịu rét ở lúa.

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, sơ đồ tư duy - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi:

97

- Đột biến gen là gì? Gồm những dạng nào ?

Gv khái quát lại toàn bài bằng sơ đồ tư duy

Chọn câu trả lời đúng Câu 1: Mức độ đột biến gen có thể xảy ra ở: A. Một cặp nuclêôtit B. Một hay một số cặp nuclêôtit C. Hai cặp nuclêôtit D. Toàn bộ cả phân tử ADN Câu 2: Nguyên nhân của đột biến gen là: A. Hàm lượng chất dinh dưỡng tăng cao trong tế bào B. Tác động của môi trường bên ngoài và bên trong cơ thể C. Sự tăng cường trao đổi chất trong tế bào D. Cả 3 nguyên nhân nói trên Câu 3: Cơ chế dẫn đến phát sinh đột biến gen là: A. Hiện tượng co xoắn của NST trong phân bào B. Hiện tượng tháo xoắn của NST trong phân bào C. Rối loạn trong quá trình tự nhân đôi của ADN D. Sự phân li của NST trong nguyên phân Câu 4: Hậu quả của đột biến gen là: A. Tạo ra đặc điểm di truyền mới có lợi cho bản thân sinh vật B. Làm tăng khả năng thích nghi với cơ thể với môi trường sống C. Thường gây hại cho bản thân sinh vật D. Cả 3 hậu quả nêu trên 4. Hoạt động vận dụng - Tại sao ko nói đột biến mất, thêm, thay 1 nu mà lại nói đột biến mất, thêm, thay 1 cặp nu - Tại sao nói đa số đột biến gen là có hại?

- Một gen có A = 600 Nu; G = 900Nu. Đã xảy ra đột biến gì trong các trường hợp sau: a. Nếu khi đột biến, gen đột biến có: A = 601 Nu; G = 900 Nu b. Nếu khi đột biến, gen đột biến có: A = 599 Nu; G = 901 Nu c. Nếu khi đột biến, gen đột biến có: A = 599 Nu; G = 900 Nu d. Nếu khi đột biến số lượng, thành phần các nuclêôtit không đổi, chỉ thay đổi trình tự phân bố các nuclêôtit thì đay là đột biến gì?

Biết rằng đột biến chỉ đụng chạm tới 1 cặp nuclêôtit.

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi SGK. - Tìm hiểu một số đột biến liên quan đến nhiễm chất độc dioxin trong chiến tranh ở địa phương em ?

- Đọc trước bài 22. Tìm hiểu đột biến NST

98

Ngày soạn 9 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy 16 tháng 11 năm 2019 Tiết 25 : Bài 22: ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức : - Học sinh nêu được khái niệm và một số dạng đột biến cấu trúc NST. - Giải thích và nắm được nguyên nhân và nêu được vai trò của đột biến cấu trúc NST. 2. Kỹ năng : - Phát triển cho hs tư duy phân tích, hệ thống hoá kiến thức.

3. Thái độ: - Giáo dục hs ý thức ham học, yêu thích bộ môn - Biết cảm thông chia sẻ với những gia đình cú người bị đột biến 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực thuyết trình - Năng lực chuyên biệt: Năng lực quan sát tìm tòi, năng lực thực hành thí nghiệm, năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Nhân ái, khoan dung, cảm thông với những hoàn cảnh đặc biệt II. CHUẨN BỊ.

Gv: - Tranh phóng to hình 22 SGK. Tranh ảnh tác hại của đột biến cấu trúc NST Máy chiếu, Bài giảng Power point Hs: tìm hiểu các dang đột biến NST III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút, khăn phủ bàn IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : * Khởi động: Hoạt động khởi động Tổ chức cho hs khởi động qua trò chơi: Hái hoa dân chủ Luật chơi: - Gv cho 3-4 hs tham gia - Trong vòng 1 phút trình bày đáp án - Ai trả lời đúng sẽ được bốc thăm nhận phần quà ?

Câu hỏi: - Đột biến gen là gì? VD? Nguyên nhân gây nên đột biến gen?

- Tại sao đột biến gen thường có hại cho bản thân sinh vật? Nêu vai trò và ý nghĩa của đột biến gen trong thực tiễn sản xuất?

Gv tổ chức hs thi, nhận xét kết quả thi của hs Dùng kết quả thi để vào bài 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

99

Đột biến NST có hai dạng là đột biến số lượng và đột biến cấu trúc NST. Bài ngày hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu về đột biến cấu trúc NST Hoạt động 1: Đột biến cấu trúc NST là gì?

Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp - Hình thành cho hs năng lực: năng lực quan đôi, nhóm nhỏ sát, năng lực hợp tác nhóm - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV yêu cầu HS quan sát H 22 và thảo luận nhóm hoàn thành phiếu học tập.

- Lưu ý HS; đoạn có mũi tên ngắn, màu thẫm dùng để chỉ rõ đoạn sẽ bị biến đổi. Mũi tên dài chỉ quá trình biến đổi.

- Hs thảo luận nhóm hoàn thành bảng - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức Phiếu học tập: Tìm hiểu các dạng đột biến cấu trúc NST STT NST ban đầu NST sau khi bị biến đổi Tên dạng đột biến Gồm các đoạn Mất đoạn H Mất đoạn ABCDEFGH Gồm các đoạn Lặp lại đoạn BC Lặp đoạn b ABCDEFGH Gồm các đoạn Trình tự đoạn BCD đảo lại thành DCB Đảo đoạn c ABCDEFGH KT trình bày 1 phút ? Đột biến cấu trúc NST là gì? gồm những dạng nào?

- Đột biến cấu trúc NST là những biến đổi - 1 vài HS phát biểu ý kiến. trong xảy ra cấu trúc NST. gồm các dạng: Các HS khác nhận xét, bổ sung. mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn, chuyển đoạn.

- GV thông báo: ngoài 3 dạng trên còn có dạng đột biến chuyển đoạn.

Hoạt động 2: Nguyên nhân phát sinh và tính chất của đột biến cấu trúc NST Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ a

100

- Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs hoạt động cá nhân n/c thông tin, trả lời câu hỏi: KT trình bày một phút - Có những nguyên nhân nào gây đột biến cấu trúc NST? - HS tự nghiên cứu thông tin SGk và nêu được các nguyên nhân vật lí, hoá học làm phá vỡ cấu trúc NST. Yêu cầu hs hoạt động nhóm cặp đôi, n/c thông tin trả lời câu hỏi SGK: - Tìm hiểu VD 1, 2 trong SGK và cho biết có dạng đột biến nào? có lợi hay có hại?

- HS nghiên cứu VD và nêu được VD1: mất đoạn, có hại cho con người VD2: lặp đoạn, có lợi cho sinh vật.

- Hãy cho biết tính chất (lợi, hại) của đột biến cấu trúc NST? Gv giới thiệu 1 số trường hợp đột biến NST ở người - Qua hoàn cảnh các trường hợp đột biến trên, em có cảm nghĩ gì ?

GV: cần có sự cảm thông, chia sẻ, giúp đỡ của cộng đồng

- Nguyên nhân đột biến cấu trúc NST chủ yếu do tác nhân lí học, hoá học trong ngoại cảnh làm phá vỡ cấu trúc NST hoặc gây ra sự sắp xếp lại các đoạn của chúng, xuất hiện trong điều kiện tự nhiên hoặc do con người.

- Đột biến cấu trúc NST thường có hại cho sinh vật vì trải qua quá trình tiến hoá lâu dài, các gen đã được sắp xếp hài hoà trên NST. Biến đổi cấu trúc NST làm thay đổi số lượng và cách sắp xếp các gen trên đó.

- Một số đột biến có lợi, có ý nghĩa trong chọn giống và tiến hoá.

- Hình thành cho hs phẩm chất: nhân ái, cảm thông, chia sẻ với người có hoàn cảnh đặc biệt....

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: tự tin Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - GV treo tranh câm các dạng đột biến cấu trúc NST và gọi HS gọi tên và mô tả từng dạng đột biến ?

- Chọn câu trả lời đúng Câu 1:Cơ chế phát sinh đột biến cấu trúc NST là do tác dụng của các tác nhân gây đột biến, dẫn đến: A. Phá vỡ cấu trúc NST B. Gây ra sự sắp xếp lại các đoạn trên NST C. NST gia tăng số lượng trong tế bào D. Cả a và b đều đúng Câu 2: Các dạng đột biến cấu trúc của NST được gọi là: A. Mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn, thêm đoạn B. Mất đoạn, chuyển đoạn, đảo đoạn, thêm đoạn C. Mất đoạn, chuyển đoạn, đảo đoạn, lặp đoạn D. Mất đoạn, chuyển đoạn, đảo đoạn Câu 3: Đột biến nào sau đây gây bệnh ung thư máu ở người?

A. Mất đoạn đầu trên NST số 21 B. Lặp đoạn giữa trên NST số 23

101

C. Đảo đoạn trên NST giới tính X D. Chuyển đoạn giữa NST số 21 và NST số 23 Câu 4:Dạng đột biến dưới đây được ứng dụng trong sản xuất rượu bia là: A. Lặp đoạn NST ở lúa mạch làm tăng hoạt tính enzimamilaza thuỷ phân tinh bột B. Đảo đoạn trên NST của cây đậu Hà Lan C. Lặp đoạn trên NST X của ruồi giấm làm thay đổi hình dạng của mắt D. Lặp đoạn trên NST của cây đậu Hà Lan 4. Hoạt động vận dụng - Tại sao đột biến cấu trúc NST thường gây hại cho sinh vật?

- Tìm một vài dạng đột biến có ở địa phương ?

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2,3 SGK. - Tìm hiểu một số đột biến NST ở SV thông qua internet https://www.youtube.com/watch?v=5OV1UE1wDl8 - Đọc trước bài 23. tìm hiểu về “Thể đa bội”

102

Ngày soạn 11 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy 19 tháng 11 năm 2019 Tiết 26: Bài 23: ĐỘT BIẾN SỐ LƯỢNG NHIỄM SẮC THỂ I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức : - Học sinh nắm được các biến đổi số lượng thường thấy ở một cặp NST, cơ chế hình thành thể (2n + 1) và thể (2n – 1).

- Nêu được hậu quả của biến đổi số lượng ở từng cặp NST. 2. Kỹ năng : - Phát triển kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình.

- Rèn kĩ năng hoạt động nhóm.

3. Thái độ: - Giáo dục thái độ đúng trong việc sử dụng hợp lý thuốc bảo vệ thực vật, bảo vệ môi trường đất, nước.

4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực thuyết trình - Năng lực chuyên biệt: Năng lực quan sát tìm tòi 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Có trách nhiệm bảo vệ môi trường tự nhiên. Nhân ái II. CHUẨN BỊ.

Gv: - Tranh phóng to hình 23.1; 23.2 SGK; H 29.1; 29.2 SGK. - ảnh 1 số ứng dụng của thể đa bội Hs: tìm hiểu các dạng đột biến NST III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : - Gọi tên và mô tả từng dạng đột biến cấu trúc NST ?

- Tại sao đột biến cấu trúc NST thường gây hại cho sinh vật? * Khởi động: Gv: Tổ chức học sinh khởi động qua trò chơi “ai nhanh hơn”: Câu hỏi: Một loại có bộ NST gồm 3 cặp kí hiệu Aa, Bb, Dd . Giả sử bộ NST đó bị đột biến mất đi 1 NST . Viết các trường hợp có thể xảy ra : Gv chọn 2 hs lên thi. Mời 2 hs khác lên chấm bài thi của các bạn Gv nhận xét phần thi của hs, biểu dương hs làm tốt GV: đột biến số lượng NST là những biến đổi số lượng xảy ra ở một hoặc một số cặp NST hoặc tất cả bộ NST. Vậy nó oc những dạn nào? Cơ chế hình thành ?

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Hiện tượng dị bội Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm

103

- Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV kiểm tra kiến thức cũ của HS : - Thế nào là cặp NST tương đồng?

- Bộ NST lưỡng bội, đơn bội?

- GV yêu cầu HS quan sát H 29.1 và 29.2 SGK, hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Qua 2 hình trên, hãy cho biết ở người, cặp NST thứ mấy đã bị thay đổi và thay đổi như thế nào so với các cặp NST khác?

Hs: Hình 29.1 cho biết ở người bị bệnh Đao, cặp NST 21 có 3 NST, các cặp khác chỉ có 2 NST. Hình 29.2 cho biết người bị bệnh Tơcnơ, cặp NST 23 (cặp NST giới tính) chỉ có 1 NST, các cặp khác có 2 NST. - Cho HS quan sát H 23.1 và nghiên cứu mục I để trả lời câu hỏi: KT trình bày một phút - Ở chi cà độc dược, cặp NST nào bị thay đổi và thay đổi như thế nào?

Hs: Cà độc dược có 12 cặp NST người ta phát hiện được 12 thể dị bội ở cả 12 cặp NST - Quả của 12 kiểu cây dị bội khác nhau về kích thước, hình dạng và khác với quả của cây lưỡng bội bình thường như thế nào?

- Từ các VD trên, tổ chức hs thảo luận nhóm trả lời: - Thế nào là thể dị bội?

- Các dạng dị bội thể?

- Hậu quả của hiện tượng thể dị bội?

- Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực quan sát phát hiện, năng lực giải quyết vấn đề

- Thể dị bội là cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có 1 hoặc một số cặp NST bị thay đổi về số lượng.

- Các dạng: + Thêm 1 NST ở 1 cặp nào đó (2n + 1). + Mất 1 NST ở 1 cặp nào đó (2n -1) + Mất 1 cặp NST tương đồng (2n – 2).... + Thêm 1 cặp NST tương đồng (2n + 2)....

- Hậu quả: Thể đột biến (2n + 1) và (2n -1) có thể gây ra những biến đổi về hình thái (hình dạng, kích thước, màu sắc) ở thực vật hoặc gây bệnh ở người như bệnh Đao, bệnh Tơcnơ.

Hoạt động 2: Sự phát sinh thể dị bội Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp

104

đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV cho HS quan sát H 23.2. Hoạt động nhóm cặp đôi trả lời câu hỏi: - Sự phân li NST trong quá trình giảm phân ở 2 trường hợp trên có gì khác nhau?

- Các giao tử nói trên tham gia thụ tinh tạo thành hợp tử có số lượng như thế nào?

- Các nhóm quan sát kĩ hình, thảo luận và nêu được: + Một bên bố (mẹ) NST phân li bình thường, mỗi giao tử có 1 NST của mỗi cặp. + Một bên bố (mẹ) NST phân li không bình thường, 1 giao tử có 2 NST của 1 cặp, giao tử kia không có NST nào. + Hợp tử có 3 NST hoặc có 1 NST trong cặp tương đồng.

- GV treo H 23.2 yêu cầu 1 HS lên bảng trình bày cơ chế phát sinh thể dị bội.

KT trình bày một phút - GV chốt lại kiến thức.

- Cho HS quan sát H 29.2 và thử giải thích trường hợp hình thành bệnh Tơcnơ (OX) có thể cho HS viết sơ đồ lai minh hoạ.

Gv giới thiệu về người bệnh Đao và tơcno

Cơ chế phát sinh thể dị bội:

- Trong giảm phân sự không phân li của 1 cặp NST tương đồng nào đó tạo thành 1 giao tử mang 2 NST trong 1 cặp và 1 giao tử không mang NST nào của cặp đó.

- Sự thụ tinh của các giao tử bất thường này với các giao tử bình thường sẽ tạo ra các thể dị bội (2n +1 ) và (2n – 1) NST. - Có phẩm chất nhân ái, yêu thương, giúp đỡ những người khuyết tật

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Thể dị bội là gì? Gồm những dạng nào ? Hậu quả của thể dị bội ?

- Nguyên nhân phát sinh thể dị bội ?

- Bài tập trắc nghiệm 1. Sự không phân li của 1 cặp NST tương đồng xảy ra ở các tế bào sinh dục của cơ thể 2n sẽ cho loại giao tử nào? a. n, 2n c. n + 1, n – 1 b. 2n + 1, 2n -1 d. n, n + 1, n – 1.

2. Hiện tượng dị bội thể là sự tăng hoặc giảm số lượng NST xảy ra ở: A. Toàn bộ các cặp NST trong tế bào B. Ở một hay một số cặp NST nào đó trong tế bào C. Chỉ xảy ra ở NST giới tính D. Chỉ xảy ra ở NST thường 3: Kí hiệu bộ NST nào sau đây dùng để chỉ có thể 3 nhiễm?

A. 2n + 1 B. 2n – 1 C. 2n + 2 D. 2n – 2

105

4: Số NST trong tế bào là thể 3 nhiễm ở người là: A. 47 chiếc NST B. 47 cặp NST C. 45 chiếc NST D. 45 cặp NST 5: Thể dị bội có thể tìm thấy ở loài nào sau đây?

A. Ruồi giấm B. Đậu Hà Lan C. Người D. Cả 3 loài nêu trên 4. Hoạt động vận dụng 1) Viết sơ đồ minh hoạ cơ chế hình thành thể (2n +1) ?

2) Phân biết hiện tượng dị bội thể và thể dị bội ?

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2,3 SGK. - Tìm hiểu một số đột biến dị bội thể ở SV thông qua internet https://www.youtube.com/watch?v=kBdOzSwY7iE - Đọc trước bài 24. Tìm hiểu về thể đa bội Ngày soạn 15 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy 23 tháng 11 năm 2019 Tiết 27 : Bài 24: ĐỘT BIẾN SỐ LƯỢNG NHIỄM SẮC THỂ (TIẾP THEO) I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức : - Học sinh phân biệt được hiện tượng đa bội thể và thể đa bội.

- Trình bày được sự hình thành thể đa bội do nguyên phân, giảm phân và phân biệt sự khác nhau giữa 2 trường hợp trên.

- Biết các dấu hiệu nhận biết thể đa bội bằng mắt thường và sử dụng các đặc điểm của thể đa bội trong chọn giống.

2. Kỹ năng : - Phát triển tư duy lí thuyết (phân tích, hệ thống hoá kiến thức).

3. Thái độ: - Hs có thái độ đấu tranh chống các tác nhân gây đột biến nguy hại 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm - Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Có trách nhiệm bảo vệ môi trường tự nhiên. Yêu gia đình, quê hương , đất nước.

II. CHUẨN BỊ.

Gv: Tranh phóng to hình 24.1 đến 24.5 SGK. - Máy chiếu, Bài giảng Power point Hs: tìm hiểu các dang đột biến NST III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức

106

* Kiểm tra bài cũ : - Thể dị bội là gì? Gồm những dạng nào ?

- Nguyên nhân phát sinh thể dị bội ? * Khởi động: Gv: Tổ chức học sinh khởi động qua trò chơi “tinh và nhanh”: Câu hỏi: Những biến đổi nào sau đây thuộc dạng dị bội thể: (2n + 1), 3n, (2n -1), 6n, (2n – 2), 8n, (2n + 2), 12n Gv chọn 2 hs lên thi. Mời 2 hs khác lên chấm bài thi của các bạn Gv nhận xét phần thi của hs, biểu dương hs làm tốt Gv : Các dạng 3n, 6n, 8n, 12n thộc dạng đa bội thể. Vậy đa bội thể là gì ?

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Hiện tượng đa bội thể Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Gv kiểm tra kiến thức cũ: Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Thế nào là thể lưỡng bội?

Hs: Thể lưỡng bội: có bộ NST chứa các cặp - Cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có số tương đồng.

NST là bội của n ( > 2n )gọi là thể đa bội.

- Nhận xét số lượng NST các dạng 3n, 6n, 8n, 12n - Tế bào đa bội có số lượng NST tăng lên Hs: Tăng lên là bội số của n gấp bội só lượng ADN cũng tăng tương Gv đó là các thể đa bội ứng vì thế quá trình tổng hợp các chất hữu cơ diễn ra mạnh mẽ hơn kích KT trình bày 1 phút - Thể đa bội là gì? thước tế bào của thể đa bội lớn, cơ quan - GV phân biệt cho HS khái niệm đa bội thể và sinh dưỡng to, sinh trưởng phát triển thể đa bội. mạnh, chống chịu với ngoại cảnh tốt.

- Yêu cầu HS quan sát H 24.1; 24.2; 24.3, thảo luận nhóm trả lời các câu hỏi: - Sự tương quan giữa số lượng NST và kích thước của cơ quan sinh dưỡng, cơ quan sinh sản của cây nói trên như thế nào?

- Có thể nhận biết cây đa bội bằng mắt thường qua những dấu hiệu nào?

- Nguyên nhân nào làm cho thể đa bội có các đặc điểm trên ?

- Có thể khai thác những đặc điểm nào ở cây - Hiện tượng đa bội thể khá phổ biến ở đa bội trong chọn giống cây trồng?

- HS trao đổi nhóm, thống nhất câu trả lời, đại thực vật đã được ứng dụng hiệu quả trong diện 1 nhóm trình bày, các nhóm khác nhận chọn giống cây trồng.

107

xét, bổ sung.

- Gv nhận xét và chốt kiến thức - GV lấy một số VD hiện tượng đa bội thể: dưa hấu 3n, chuối, nho...., dâu tằm, rau muống, dương liễu....

KT trình bày 1 phút - Tại sao hiện tượng đa bội thể hiếm gặp ở động vật ?

Hs: Cơ chế xác định giới tính bị rối loạn, ảnh hưởng đến quá trình sinh sản nên ít gặp hiện tượng này ở động vật.

- Liên hệ đa bội ở động vật.

- Lưu ý: Dự tăng kích thước của tế bào hoặc cơ quan chỉ trong giới hạn mức bội thể nhất định.

Khi số lượng NST tưng quá giới hạn thì kích thước của cơ thể lại nhỏ dần đi.

+ Tăng kích thước thân cành để tăng sản lượng gỗ (dương liễu...) + Tăng kích thước thân, lá, củ để tăng sản lượng rau, hoa màu. + Tạo giống có năng suất cao, chống chịu tốt với các điều kiện không thuận lợi của môi trường.

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hợp tác nhóm

Hoạt động 2: Sự hình thành thể đa bội Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin hoạt - Tác nhân: + Tác nhân môi trường ngoài: tác nhân lí động cá nhân và trả lời câu hỏi: hoá (tia phóng xạ, nhiệt độ, hoá chất - Nêu các tác nhân gây đột biến đa bội? cônsixin...).

- HS nghiên cứu thông tin SGK và trả lời.

- Gv nhận xét và chốt kiến thức + Tác nhân môi trường trong: rối loạn nội bào..

Các tác nhân gây sự không phân li của tất - Yêu cầu HS quan sát H 24.5 thảo luận cả các cặp NST trong quá trình phân bào. nhóm cặp đôi trả lời câu hỏi: - So sánh giao tử, hợp tử ở 2 sơ đồ 24.5 a và b, trường hợp nào minh hoạ sự hình thành - Cơ chế hình thành: + Sự tự nhân đôi của NST ở hợp tử nhưng thể đa bội do nguyên phân hoặc giảm phân? không xảy ra sự phân li hình thành thể đa Hs: quan sát tranh, nhận xét + Hình a: giảm phân bình thường, hợp tử bội. + Sự hình thành giao tử không qua giảm nguyên phân lần đầu bị rối loạn. + Hình b: giảm phân bị rối loạn, thụ tinh tạo nhiễm và sự kết hợp giữa chúng trong thụ hợp tử có bộ NST lớn hơn 2n. tinh tạo thể đa bội.

- Nêu cơ chế hình thành thể đa bội ?

Gv nhận xét , chốt đáp án Liên hệ: bảo vệ môi trường: Sử dụng hơp lý Hình thành phẩm chất có trách nhiệm trong

108

thuốc bảo vệ thực vật, bảo vệ môi trường đất, việc bảo vệ môi trường nước.

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: nhân ái Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Thể đa bội là gì ? cho ví dụ?

- GV treo tranh hình 24.5 gọi hs lên trình bày sự hình thành thể đa bội do nguyên phân không bình thường ?

- Chọn câu trả lời đúng Câu 1: Đột biến đa bội là dạng đột biến nào?

A. NST bị thay đổi về cấu trúc B. Bộ NST bị thừa hoặc thiếu 1 vài NST C. Bộ NST tăng theo bội số của n và lớn hơn 2n D. Bộ NST tăng, giảm theo bội số của n Câu 2: Thể đa bội trên thực tế thường gặp ở nhóm sinh vật nào?

A. Động vật B. Thực vật C. Nấm D. Vi khuẩn Câu 3: Thể đa bội không có đặc điểm nào sau đây?

A. Sinh trưởng mạnh, phát triển nhanh B. Năng suất cao, phẩm chất tốt C. Những cá thể đa bội lẻ có khả năng sinh sản hữu tính D. Rất ít gặp ở động vật Câu 4:Tác nhân hóa học nào sau đây được dùng phổ biến để gây đa bội hóa: A. Tia gamma B. Hóa chất EMS C. Hóa chất NMU D. Cônsixin Câu 5: Thể đa bội nào sau đây có khả năng sinh sản hữu tính?

A. 3n B. 4n C. 5n D. 7n 4. Hoạt động vận dụng - Nguyên nhân hình thành thể đa bội ? Viết sơ đồ giải thích cơ chế hình thành ?

- Thể đa bội có lợi hay có hại ? Nó được ứng dụng trong sản xuất như thế nào ?

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Trả lời câu hỏi 1, 2, 3.

- Tìm hiểu một số giống cây đa bội được trồng ở địa phương ?

- Tìm hiểu các dạng đa bội thể qua internet http://dantri.com.vn/doi-song/doi-doi-nho-nhung-loai-qua-khong-lo-hai-ra-tien-o-vietnam-20190526082023871.htm - Sưu tầm tranh, ảnh sự biến đổi kiểu hình theo môi trường sống.

Chuẩn bị mẫu vật: cây rau dừa, rau mác... mọc ở nước và trên cạn

109

110

Ngày soạn 18 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy 26 tháng 11 năm 2019 Tiết 28 : Bài 25: THƯỜNG BIẾN I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức : - Hs nêu được khái niệm thường biến.

- Phân biệt sự khác nhau giữa thường biến với đột biến về 2 phương diện: khả năng di truyền và sự biểu hiện thành kiểu hình.

- Trình bày được khái niệm mức phản ứng và ý nghĩa của nó trong chăn nuôi và trồng trọt.

2. Kỹ năng; rèn cho hs kỹ năng quan sát , phân tích, hoạt động nhóm 3. Thái độ : Hs có ý thức vận dụng kiến thức khoa học vào sản xuất 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực quan sát tìm tòi, năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Có trách nhiệm bảo vệ môi trường tự nhiên.. Nhân ái khoan dung.

II. CHUẨN BỊ GV:- Tranh phóng to hình 25 SGK. - Một số tranh ảnh mẫu vật sưu tầm khác về thường biến.

- Máy chiếu, Bài giảng Power point HS: cây rau mác. rau dừa , rau muống mục trên cạn và ven bờ nước III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : - Thể đa bội là gì? Cơ chế hình thành? Viết sơ đồ minh hoạ? * Khởi động: Hoạt động khởi động: Gv cho hs hoạt động nhóm câu hỏi; - Cây rau dừa mọc dưới nước và trên cạn có điểm gì khác nhau ?

- Nguyên nhân nào dẫn tới sự khác nhau đó ?

- Biến dị đó có di truyền hay không ?

Gv ghi các ý trả lời ra góc bảng GV: Tính trạng nói riêng và kiểu hình nói chung chịu ảnh hưởng của 2 yếu tố là kiểu gen và môi trường. Bài hôm nay ta sẽ nghiên cứu về tác động của môi trường đến sự biến đổi kiểu hình của sinh vật.

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Sự biến đổi kiểu hình do tác độngcủa môi trường Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát

111

tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhómHình thức tổ chức: hđ cá nhân, , nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - Yêu cầu HS hoạt động cá nhân quan sát tranh ảnh mẫu vật các đối tượng và thảo luận nhóm hoàn thành bảng: + Nhận biết thường biến dưới ảnh hưởng của ngoại cảnh. + Nêu các nhân tố tác động gây thường biến.

- HS quan sát kĩ tranh ảnh mẫu vật.

Thảo luận nhóm và ghi vào bảng báo cáo thu hoạch.

Nhận biết 1 số thường biến Đối Nhân tố tác Điều kiện môi trường Kiểu hình tương ứng Kiểu gen tượng động - Trên cạn - Thân, lá nhỏ 1. Cây - Ven bờ - Thân, lá lớn hơn rau dừa Không đổi Độ ẩm - Trên mặt nước - Thân, lá lớn hơn, rễ biến nước đổi thành phao - Chăm sóc đúng kĩ - Củ to 2. Củ su thuật Kĩ thuật Không đổi hào - Chăm sóc không đúng - Củ nhỏ chăm sóc kĩ thuật.

- Từ nội dung bảng trên yêu cầu HS hoạt động nhóm cặp đôi trả lời câu hỏi: KT trình bày 1 phút - Qua các VD trên, kiểu hình thay đổi hay kiểu gen thay đổi? Nguyên nhân nào làm thay đổi?

Sự thay đổi này diễn ra trong đời sống cá thể - Thường biến là những biến đổi kiểu hình hay trong quá trình phát triển lịch sử? của cùng một kiểu gen, phát sinh trong đời Hs: Kiểu gen không thay đổi, kiểu hình thay sống cá thể dưới ảnh hưởng trực tiếp của đổi dưới tác động trực tiếp của môi trường. Sự môi trường. thay đổi này xảy ra trong đời sống cá thể.

- Thường biến là gì?

HS rút ra định nghĩa.

Gv nhận xét , chốt đáp án Hoạt động 2: Mối quan hệ giữa kiểu gen – môi trường và kiểu hình Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của Học sinh - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước

112

- GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK thảo luận nhóm trả lời câu hỏi: - Sự biểu hiện ra kiểu hình của 1 kiểu gen phụ thuộc những yếu tố nào?

- Nhận xét mối quan hệ giữa kiểu gen, môi trường và kiểu hình?

- Những tính trạng nào chịu ảnh hưởng của môi trường?

- Những tính trạng nào chịu ảnh hưởng của kiểu gen?

- Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức KT trình bày 1 phút - Tính dễ biến dị của các tính trạng số lượng liên quan đến năng suất? Có lợi và hại gì trong sản suất?

Hs: + Đúng quy trình sẽ làm năng suất tăng. + Sai quy trình năng suất giảm.

- Gv nhận xét và chốt kiến thức

- Kiểu hình là kết quả của sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường. + Các tính trạng số lượng chịu ảnh hưởng nhiều vào môi trường + Các tính trạng chất lượng phụ thuộc chủ yếu vào kiểu gen.

Hoạt động 3: Mức phản ứng Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi - Kĩ thuật: đặt câu hỏi - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, - Định hướng NL, PC: tự tin - GV yêu cầu HS đọc VD SGK hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: KT trình bày 1 phút - Sự khác nhau giữa năng suất bình quân và - Mức phản ứng là giới hạn thường biến năng suất tối đa của giống lúa DR2 do đâu?

Hs: Do kĩ thuật chăm sóc. của một kiểu gen (hoặc chỉ 1 gen hay - Giới hạn năng suất do giống hay kĩ thuật nhóm gen) trước môi trường khác nhau. trồng trọt quy định?

- Mức phản ứng do kiểu gen quy định.

Hs: Do kiểu gen quy định.

- Mức phản ứng là gì?

HS tự rút ra kết luận.

- GV nói thêm: tính trạng số lượng có mức phản ứng rộng, tính trạng chất lượng có mức phản ứng hẹp.

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, - Kĩ thuật: đặt câu hỏi

113

- Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, - Định hướng NL, PC: nhân ái Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Thường biến là gì? Cho ví dụ ?

- Phân biệt thường biến và đột biến ?

Chọn câu trả lời đúng: Câu 1: Thường biến là: A. Sự biến đổi xảy ra trên NST B. Sự biến đổi xảy ra trên cấu trúc di truyền C. Sự biến đổi xảy ra trên gen của ADN D. Sự biến đổi kiểu hình của cùng một kiểu gen Câu 2: Nguyên nhân gây ra thường biến là: A. Tác động trực tiếp của môi trường sống B.Biến đổi đột ngột trên phân tử ADN C. Rối loạn trong quá trình nhân đôi của NST D. Thay đổi trật tự các cặp nuclêôtit trên gen Câu 3: Biểu hiện dưới đây là của thường biến: A. Ung thư máu do mất đoạn trên NST số 21 B. Bệnh Đao do thừa 1 NST số 21 ở người C. Ruồi giấm có mắt dẹt do lặp đoạn trên NST giới tính X D. Sự biến đổi màu sắc trên cơ thể con thằn lằn theo màu môi trường Câu 4: Ý nghĩa của thường biến là: A. Tạo ra sự đa dạng về kiểu gen của sinh vật B. Giúp cho cấu trúc NST của cơ thể hoàn thiện hơn C. Giúp sinh vật biến đổi hình thái để thích nghi với điều kiện sống D.Cả 3 ý nghĩa nêu trên 4. Hoạt động vận dụng - Phân biệt thường biến và đột biến ?

Thêng biÕn ®ét biÕn - Là những biến đổi về kiểu hình của cùng - Là những biến đổi đột ngột trong vật chất di một kiểu gen dưới tác động của điều kiện truyền xảy ra ở cấp độ phân tử (gen, ADN) sống. hay cấp độ tế bào (NST).

-Xảy ra do tác động trực tiếp của môi - Do tác nhân gây đột biến ở môi trường trường ngoài như đất đai, khí hậu, thức ngoài hay tác nhân môi trường trong ăn…

- Di truyền được.

- Không di truyền được.

- Phần lớn gây hại cho sinh vật - Có lợi. Giúp sinh vật thích nghi thụ động - Xảy ra riêng lẻ, không định hướng.. trước sự biến đổi của điều kiện môi trường. - Tạo nguồn nguyên liệu sơ cấp cho quá trình - Xảy ra đồng loạt, theo một hướng xác tiến hoá và chọn giống --> có ý nghĩa trực định. tiếp cho Chọn lọc tự nhiên.

- Không di truyền được nên không phải là nguồn nguyên liệu cho chọn giống và tiến hoá. Thường biến có ý nghĩa gián tiếp cho Chọn lọc tự nhiên.

- Trình bày mối quan hệ giữa kiểu gen, môi trường, kiểu hình ?

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2.

- Làm câu 3 vào vở bài tập.

114

- Giải thích câu của ông cha ta: “Nhất nước, nhì phân, tam cần tứ giống”. Theo em câu nói này đúng hay sai?

(Câu nói này thời ông cha ta thì đúng, nhưng ngày nay không còn phù hợp) Ngày soạn 23 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy 30 tháng 11 năm 2019 Tiết 29 :Bài 26: THỰC HÀNH NHẬN DẠNG MỘT VÀI DẠNG ĐỘT BIẾN I. MỤC TIÊU Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức : Học sinh nhận biết 1 số đột biến hình thái ở thực vật và phân biệt sự sai khác về hình thái của thân, lá, hoa, quả, hạt giữa thể lưỡng bội và thể đa bội trên tranh, ảnh. Nhận biết được một số hiện tượng mất đoạn NST trên ảnh chụp hoặc trên tiêu bản hiển vi.

2. Kỹ năng : rèn hs kỹ năng sử dụng kính hiển vi, kỹ năng quan sát, vẽ hình.

3. Thái độ: Giáo dục hs ý thức ham học, yêu thích bộ môn 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực thuyết trình, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực quan sát tìm tòi, năng lực thực hành thí nghiệm, năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Có trách nhiệm bảo vệ môi trường tự nhiên. Yêu gia đình, quê hương , đất nước.

II. CHUẨN BỊ Gv: - Tranh ảnh về các đột biến ở sinh vật - Máy chiếu, Bài giảng Power point Hs: ôn lại kiến thức đột biến NST III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, thực hành, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : - Thường biến là gì ?

- Phân tích mối quan hệ kiểu gen , môi trường và kiểu hình ? * Khởi động: Hoạt động khởi động: Tổ chức cho hs khởi động qua trò chơi: Ai biết nhiều hơn Gv cho 2-4 hs tham gia Luật chơi: Trong vòng 1 phút viết nhanh tên các biến dị ở sinh vật Ai viết được nhiều hơn, nhanh hơn sẽ giành phần thắng Gv tổ chức hs thi, nhận xét kết quả thi của hs Dùng kết quả thi để vào bài 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Nhận biết các đột biến gen gây ra biến đổi hình thái

115

Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm 1. Nhận biết các đột biến gen gây ra biến tòi, hoạt động nhóm đổi hình thái - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - Yêu cầu HS quan sát tranh ảnh đối chiếu dạng gốc và dạng đột biến, thảo luận nhóm nhận biết các dạng đột biến gen.

- HS quan sát kĩ các tranh, ảnh chụp. So sánh với các đặc điểm hình thái của dạng gốc và dạng đột biến, ghi nhận xét vào bảng. Đối tượng quan sát 1. Lá lúa (màu sắc) 2. Lông chuột (màu sắc)

Dạng gốc

Dạng đột biến

Hoạt động 2: Nhận biết các đột biến cấu trúc NST Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm 2.Nhận biết các đột biến cấu trúc NST - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - Yêu cầu HS quan sát tranh ảnh đối chiếu dạng gốc và dạng đột biến, thảo luận nhóm nhận biết các dạng đột biến gen.

- HS quan sát kĩ các tranh, ảnh chụp. So sánh với các đặc điểm hình thái của dạng gốc và dạng đột biến, ghi nhận xét vào bảng.

Hoạt động 3: Nhận biết một số kiểu đột biến số lượng NST Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm 3. Nhận biết một số kiểu đột biến số lượng - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình NST bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: nhân ái - Yêu cầu HS quan sát tranh ảnh đối chiếu dạng gốc và dạng đột biến, thảo luận nhóm nhận biết các dạng đột biến gen.

- HS quan sát kĩ các tranh, ảnh chụp. So sánh

116

với các đặc điểm hình thái của dạng gốc và dạng đột biến, ghi nhận xét vào bảng. Đối tượng quan sát 1.

2.

3.

4.

Đặc điểm hình thái Thể lưỡng bội

Thể đa bội

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - GV nhận xét tinh thần, thái độ thực hành của các nhóm.

- Nhận xét chung kết quả giờ thực hành.

4. Hoạt động vận dụng - Vẽ các hình quan sát được và ghi chú thích 5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Viết báo cáo thu hoạch theo mẫu bảng 26 SGK. - Sưu tầm tranh ảnh minh hoạ thường biến.

- Mang mẫu vật: mầm khoai lang mọc trong tối và ngoài ánh sáng. Thân cây dừa nước mọc ở mô đất cao và trải trên mặt nước.

117

118

Ngày soạn 25 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy 3 tháng 12 năm 2019 Tiết 30: Bài 26: THỰC HÀNH QUAN SÁT THƯỜNG BIẾN I. MỤC TIÊU Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức : - Học sinh nhận biết một số thường biến phát sinh ở một số đối tượng thường gặp qua tranh, ảnh và mẫu vật sống.

- Phân biệt sự khác nhau giữa thường biến và đột biến.

2. Kỹ năng : - Rèn hs kĩ năng quan sát, kĩ năng thực hành.

3. Thái độ: - Giáo dục hs ý thức ham học, yêu thích bộ môn 4. Năng lực – phẩm chất: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hợp tác nhóm - Hs có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại và môi trường tự nhiên II. CHUẨN BỊ Gv ; - Tranh ảnh minh hoạ thường biến.- Ảnh chụp thường biến.

- Máy chiếu, Bài giảng Power point Hs : Mẫu vật: + Mầm khoai lang mọc trong tối và ngoài sáng. + 1 thân cây rau dừa nước từ mô đất bò xuống ven bờ và trải trên mặt nước.

III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, thực hành thí nghiệm, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : - Thường biến là gì? Cho ví dụ? * Khởi động: Tổ chức cho hs khởi động qua trò chơi: Ai biết nhiều hơn Luật chơi: - Gv cho 3-4 hs tham gia - Trong vòng 1 phút lần viết ác đáp án mà em biết - Ai viết được đúng, nhiều hơn, nhanh hơn sẽ giành phần thắng.

Câu hỏi: Viết tên các thường biến ở sinh vật mà em biết ?

Gv tổ chức hs thi, nhận xét kết quả thi của hs Dùng kết quả thi để vào bài 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Nhận biết một số thường biến Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung

119

- Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm 1: Nhận biết một số thường biến tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV yêu cầu HS quan sát tranh, ảnh, mẫu vật các đối tượng và thảo luận nhóm cá nội dung: + Nhận biết thường biến phát sinh dưới ảnh hưởng của ngoại cảnh. + Nêu các nhân tố tác động gây thường biến.

- HS quan sát kĩ các tranh, ảnh và mẫu vật: Mầm khoai lang, cây rau dừa nước.

- Thảo luận nhóm ghi kết quả vào bảng báo cáo thu hoạch.

- Đại diện nhóm trình bày.

- GV chốt đáp án. Đối tượng Điều kiện môi trường Kiểu hình tương ứng Nhân tố tác động 1.

Mầm - Có ánh sáng - Mầm lá có màu xanh - ánh sáng khoai - Trong tối - Mầm lá có màu vàng 2. Cây rau - Trên cạn - Thân lá nhỏ - Độ ẩm dừa nước - Ven bờ - Thân lá lớn - Trên mặt nước - Thân lá lớn hơn, rễ biến thành phao.

3. Cây mạ - Trong bóng tối - Thân lá màu vàng nhạt.

- ánh sáng - Ngoài sáng - Thân lá có màu xanh Hoạt động 2: Phân biệt thường biến và đột biến Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, 2: Phân biệt thường biến và đột biến hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV hướng dẫn HS quan sát trên đối tượng lá cây mạ mọc ven bờ và trong ruộng, thảo luận: - Sự sai khác giữa 2 cây mạ mọc ở 2 vị trí khác nhau ở vụ thứ 1 thuộc thế hệ nào?

Hs; 2 cây mạ thuộc thế hệ thứ 1 (biến dị trong đời cá thể) - Các cây lúa được gieo từ hạt của 2 cây trên có khác nhau không? Rút ra kết luận gì?

120

Hs: Con của chúng giống nhau (biến dị không di truyền) - Tại sao cây mạ ở ven bờ phát triển không tốt bằng cây mạ trong ruộng?

Hs: Do điều kiện dinh dưỡng khác nhau.

- GV yêu cầu HS phân biệt thường biến và đột biến.

Hoạt động 3: Nhận biết ảnh hưởng của môi trường đối với tính trạng số lượng và tính trạng chất lượng Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, 3: Nhận biết ảnh hưởng của môi hoạt động nhóm trường đối với tính trạng số lượng và - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 tính trạng chất lượng phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, - Tính trạng chất lượng phụ thuộc kiểu nhóm nhỏ gen, tính trạng số lượng phụ thuộc - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , điều kiện sống. đất nước - GV yêu cầu HS quan sát ảnh 2 luống su hào của cùng 1 giống, nhưng có điều kiện chăm sóc khác nhau, hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi.

KT trình bày một phút - Hình dạng củ su hào ở 2 luống khác nhau như thế nào?

- HS nêu được: + Hình dạng giống nhau (tính trạng chất lượng). + Chăm sóc tốt củ to. Chăm sóc không tốt củ nhỏ (tính trạng số lượng) - GV nhận xét và chốt kiến thức 3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đô - Định hướng NL, PC: Tự tin

Yêu cầu hs hoạt động cặp đôi trả lời câu hỏi: - Chứng minh thường biến là biến dị không di truyền ?

Cây rau dừa mọc ở 3 điều kiện môi trường khác nhau:

Khi thay đổi điều kiện môi trường thường biến xuất hiện giúp thích nghi điều kiện sống mới

121

4. Hoạt động vận dụng - Giải thích câu của ông cha ta: “Nhất nước, nhì phân, tam cần tứ giống”. Theo em câu nói này theo quan điểm sinh học hiện đại có phù hợp ? Giải thích ?

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Viết báo cáo thu hoạch.

- Tìm hiểu thêm về thường biến qua internet - Tìm hiểu đặc điểm trẻ sinh đôi - Xây dựng sơ đồ tư duy về phân loại biến dị

122

123

Ngày soạn 26 tháng 12 năm 2019 Ngày dạy 3 tháng 12 năm 2019 TIẾT 30 : ÔN TẬP PHẦN BIẾN DỊ I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức:- Học sinh hệ thống hoá được các kiến thức cơ bản về di truyền và biến dị.

- Biết vận dụng lí thuyết vào thực tiễn sản xuất và đời sống.

2. Kỹ năng: Tiếp tục rèn luyện kĩ năng tư duy lí luận, lien hệ thực tế 3. Thái độ: Xây dựng ý thức tự giác trong học tập. Tư duy khoa học trong xản suất II. CHUẨN BỊ Gv:- các bài tập vận dụng - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, hoạt động nhóm Hs: ôn lại các kiến thức đã học, giấy a4, bút dạ III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. ổn định tổ chức 2. Kiểm tra bài cũ 3.Tiến trình bài học Hoạt động 1: Xây dựng sơ đồ tư duy chương biến dị Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - GV chia lớp thành các nhóm nhỏ yêu cầu các nhóm xây dựng sơ đồ tư duy cho kiến Biến dị thức phần “Biến dị” Gv hướng dẫn cách xây dựng Biến dị không di Biến dị di truyền Gv gợi ý các nội dung chính truyền - Có mấy loại biến dị theo đặc điểm di truyền ? Là những loại nào ?

Biến dị tổ Biến dị đột Thường - Biến dị di truyền gồm những loại nào ? hợp biến biến - Biến dị không di truyền gồm những loại nào ? Đột biến Đột biến - Biến dị đột biến gồm những loại nào ? gen NST - Đột biến gen gồm nhũng dạng nào ?

- Đột biến gen gồm những dạng nào ? Đột biến Đột biến số - Vai trò của các dạng đột biến trên trong cấu trúc lượng NST NST tiến hoá và chọn giống ?

Gv hướng dẫn học sinh cách trang trí sơ đồ

124

Thể dị bội

Thể đa bội

Lồng hình ảnh và các tư liện liên quan - Trao đổi nhóm thống nhất ý kiến, hoàn thành nội dung được phân công.

Hs phác cấu trúc sơ đồ Dựa vào gợi ý của GV xây dựng cấc mảng kiến thức cụ thể Xây dựng cấu trúc sơ đồ theo gợi ý của giáo viên

Hoạt động 2: Thuyết trình sản phẩm Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung Gv mời đại diện các nhóm lên trình bày nội Đại diện nhóm lên thuyết trình trước lớp dung sản phẩm của mình Lớp theo dõi, đưa ra câu hỏi chất vấn, nhận Gv nhận xét chốt các nội dung chính cần đạt xét ( theo sơ đồ sau ) Gv giới thiệu một số mẫu sơ đồ tư duy cho học sinh tham khảo Sơ đồ tư duy “Đột biến”

125

4. Củng cố Gv hệ thống lại các nội dung cơ bản Cho học sinh trình bày bai nội dung sơ đồ 5. Dặn dò Các cá nhân hoàn thiện sơ đồ vào vở Tìm hiểu trước phương pháp nghiên cứu di truyền người KIỂM TRA 15 PHÚT đề 1: Câu 1: Phân biệt thường biến và đột biến?

Câu 2: Phân tích mối quan hệ kiểu gen , môi trường và kiểu hình ? đề 2 : Câu 1: Phân biệt dị bội thể và đa bội thể Câu 2: Cơ chế phất sinh thể dị bội ?

1. Phân biệt thường biến và đột biến 5đ Thường biến Đột biến + Là những biến đổi kiểu hình, không biến + Là những biến đổi trong vật chất di truyền đổi kiểu gen nên không di truyền được.

(NST, ADN) nên di truyền được. + Phát sinh đồng loạt theo cùng 1 hướng + Xuất hiện với tần số thấp, ngẫu nhiên, cá tương ứng với điều kiện môi trường, có ý biệt, thường có hại cho bản thân sinh vật. nghĩa thích nghi nên có lợi cho bản thân sinh vật. + Không có ý nghĩa với tiến hoá, chọn giống + có ý nghĩa với tiến hoá, chọn giống 2. Mối quan hệ kiểu gen , môi trường và kiểu hình 5đ - Kiểu hình là kết quả của sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường. + Các tính trạng số lượng chịu ảnh hưởng nhiều vào môi trường + Các tính trạng chất lượngphụ thuộc chủ yếu vào kiểu gen.

Phân biệt dị bội thể và đa bội thể 5đ - Thể dị bội là cơ thể mà trong tế bào sinh - Cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có số dưỡng có 1 hoặc một số cặp NST bị thay đổi NST là bội của n ( > 2n )gọi là thể đa bội. về số lượng.

- Các dạng: - Các dạng: 2n, 3n ,4n, 5n .... + Thêm 1 NST ở 1 cặp nào đó (2n + 1). + Mất 1 NST ở 1 cặp nào đó (2n -1) + Mất 1 cặp NST tương đồng (2n – 2)....

- Thể đột biến (2n + 1) và (2n -1) có thể gây ra - Tế bào đa bội có số lượng NST tăng lên những biến đổi về hình thái (hình dạng, kích gấp bội só lượng ADN cũng tăng tương thước, màu sắc) ở thực vật hoặc gây bệnh ở ứng vì thế quá trình tổng hợp các chất hữu

126

người như bệnh Đao, bệnh Tơcnơ.

-> có hại cho SV

cơ diễn ra mạnh mẽ hơn kích thước tế bào của thể đa bội lớn, cơ quan sinh dưỡng to, sinh trưởng phát triển mạnh, chống chịu với ngoại cảnh tốt.

-> có lợi cho SV Cơ chế phát sinh thể dị bội:5đ - Trong giảm phân sự không phân li của 1 cặp NST tương đồng nào đó tạo thành 1 giao tử mang 2 NST trong 1 cặp và 1 giao tử không mang NST nào của cặp đó.

- Sự thụ tinh của các giao tử bất thường này với các giao tử bình thường sẽ tạo ra các thể dị bội (2n +1 ) và (2n – 1) NST.

Tiết 16 : Bài 15: ADN ( Sinh học 9 ).

I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh phân tích được thành phần hoá học của ADN đặc biệt là tính đặc thù và hình dạng của nó.

- Mô tả được cấu trúc không gian của ADN theo mô hình của J. Oatsơn và F. Crick.

2. Kỹ năng: - Phát triển kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình. Thảo luận nhóm.

3. Thái độ : - Củng cố niềm tin vào khoa học khi nghiên cứ tính quy luật của hiện tượng sinh học.

4. Năng lực – phẩm chất.

- Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng CNTT. - Hình thành cho hs phẩm chất: Yêu gia đình, quê hương , đất nước.

II. CHUẨN BỊ.

Gv :- Tranh phóng to hình 15 SGK. - Mô hình phân tử ADN. Máy chiếu.

Hs: nghiên cứu trước nội dung bài..

III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KỸ THUẬT DẠY HỌC. - Phương pháp: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm, sơ đồ tư duy..

- Kỹ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút, sơ đồ tư duy IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. 1. Hoạt động khởi động. * Ổn định tổ chức . * Kiểm tra bài cũ : * Hoạt động khởi động Trò chơi: Ghép cặp đôi => tìm mật thư.

- Số lượng: 10 hs ( 5 nam, 5 nữ ).

- Mỗi hs nhận được 1 mật thư trong đó có 1 mệnh đề. Nhiệm vụ mỗi hs phải tìm cho mình 1 bạn mang mệnh đề phù hợp để khi ghép cặp lại sẽ được 1 câu hoàn chỉnh.

- Cặp đôi nào đúng và nhanh nhất sẽ giành phần thắng.

5 mệnh đề và nội dung tương ứng: - Cặp NST tương đồng..

127

...gồm 2 chiếc giống nhau về hính dạng , kích thước - Trong 1 cặp NST tương đồng... ... 1 có nguồn gốc từ bố, 1 có nguồn gốc từ mẹ.

- Bộ NST lưỡng bội ( 2n ).... .... là bộ NST chứa các cặp NST tương đồng.

- Bộ NST đơn bội ( n )... ... là bộ NST của giao tử chỉ chứa 1 NSTcủa mỗi cặp tương đồng.

- Cặp NST giới tính ... ...khác nhau giữa con đực và con cái Gv tổ chức chơi và làm trọng tài cho hs.

Nhận xét biểu dương nhóm làm tốt.

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới.

Hoạt động 1: Cấu tạo hoá học của phân tử ADN. Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm. Sơ đồ tư duy.

- KT: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút.

- GV chiếu tranh cấu tạo hóa học ADN Yêu cầu HS hd cá nhân nghiên cứu thông - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tin SGK, quan sát tranh để hoạt động giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm. nhóm cặp đôi trả lời câu hỏi: - Hình thành cho hs phẩm chất: Yêu gia - Nêu cấu tạo hoá học của ADN? - ADN được cấu tạo từ các nguyên tố C, H, đình, quê hương , đất nước.

O, N và P. - Tại sao nói AND là đại phân tử ?

- ADN thuộc loại đại phân tử ( khối lượng, kích thước lớn).

- Vì sao nói ADN cấu tạo theo nguyên tắc đa phân?

- ADN cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, đơn phân là các nuclêôtit (gồm 4 loại A, T, G, X).

- Yêu cầu HS thảo luận nhóm ( khăn trải bàn) câu hỏi: Vì sao ADN có tính đa dạng và đặc thù?

- Hs thảo luận nhóm câu hỏi.

- Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- Gv nhận xét và chốt kiến thức.

AND có tính đa dạng đặc thù do : + Tính đặc thù do số lượng, trình tự, thành phần các loại nuclêôtit. + Các sắp xếp khác nhau của 4 loại nuclêôtit tạo nên tính đa dạng.

- Tính đa dạng và đặc thù của ADN là cơ sở phát triển cho tính đa dạng và đặc thù

128

của sinh vật.

Yêu cầu hs thảo luận vẽ các nhánh SĐTD với nội dung vừa tìm hiểu Các nhóm hoàn thiện sản phẩm ra giấy A3.

- 1 đại diện nhóm lên thuyết trình sơ đồ của nhóm mình.

- GV ra câu hỏi liên hệ thực tế: KT trình bày 1 phút.

- Kiến thực về tính đa dạng đặc thù của ADN được vận dụng trong thực thế như thế nào?

Hs: xác định người thân, tội phạm.

Gv giới thiệu chương trình “như chưa từng có cuộc chia ly” sử dung ADN xác định quan hệ thân thuộc.

Hoạt động 2: Cấu trúc không gian của phân tử ADN. Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - PP: vấn đáp tìm tòi, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm.

- KT: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút.

- Yêu cầu HS đọc thông tin SGK, quan sát H - Hình thành cho hs năng lực: năng lực 15 và mô hình phân tử ADN tìm hiểu cấu quan sát, năng lực hợp tác nhóm. trúc ADN: - 1 HS lên trình bày trên tranh hoặc mô hình.

- Mô tả cấu trúc không gian của phân tử ADN? - Phân tử ADN là một chuỗi xoắn kép, gồm 2 mạch đơn song song, xoắn đều quanh 1 trục theo chiều từ trái sang phải.

- Mỗi vòng xoắn cao 34 Ao gồm 10 cặp nuclêôtit, đường kính vòng xoắn là 20 Ao. - Các nuclêôtit giữa 2 mạch liên kết bằng các liên kết thành từng cặp theo nguyên tắc bổ sung (A-T; G-X ).

- Gv nhận xét và chốt kiến thức trên mô hình.

- GV yêu cầu hs thảo luận nhóm cặp đôi lời câu hỏi: - Các loại nuclêôtit nào giữa 2 mạch liên kết với nhau thành cặp?

- Giả sử trình tự các đơn phân trên 1 đoạn mạch của ADN như sau: -T-T-X-A-T-G -X-X-A-G-

129

hãy xác định trình tự các nuclêôtit ở mạch còn lại? + HS vận dụng nguyên tắc bổ sung để xác định mạch còn lại.

T-T-X-A-T-G -X-X-A-G A-A-G-T-A-X-G -G-T-X KT trình bày 1 phút.

- Nêu hệ quả của nguyên tắc bổ sung?

- Hệ quả của nguyên tắc bổ sung: + Do tính chất bổ sung của 2 mạch nên khi biết trình tự đơn phân của 1 mạch có thể suy ra trình tự đơn phân của mạch kia. + Tỉ lệ các loại đơn phân của ADN: A = T; G = X A+ G = T + X - Gv nhận xét và chốt kiến thức.

Yêu cầu hs thảo luận vẽ các nhánh SĐTD với nội dung vừa tìm hiểu.

Các nhóm hoàn thiện sản phẩm ra giấy A3.

- 1 đại diện nhóm lên thuyết trình sơ đồ của nhóm mình.

- GV tổng kết các ý kiến của HS, nhận xét và chốt kết luận.

3. Hoạt động luyện tập, củng cố.

- Các nhóm lên treo SĐTD của nhóm mình.

- Cho hs các nhóm nhận xét lẫn nhau.

- Gv nhận xét sản phẩm các nhóm, chiếu SĐTD hoàn chỉnh của bài.

- Nêu cấu tạo hoá học của ADN? Vì sao ADN rất đa dạng và đặc thù?

- Mô tả cấu trúc không gian của ADN? Hệ quả của nguyên tắc bổ sung như thế nào?

130

4. Hoạt động vận dụng.

- Làm bài tập sau: Giả sử trên mạch 1 của ADN có số lượng của các nuclêôtit là: A1= 150; G1 = 300. Trên mạch 2 có A2 = 300; G2 = 600.

Dựa vào nguyên tắc bổ sung, tìm số lượng nuclêôtit các loại còn lại trên mỗi mạch đơn và số lượng từng loại nuclêôtit cả đoạn ADN, chiều dài của ADN. Đáp án: Theo NTBS: A1 = T2 = 150 ; G1 = X2 = 300; A2 = T1 = 300; G2 = X1 = 600 => A1 + A2 = T1 + T 2 = A = T = 450; G = X = 900.

Tổng số nuclêôtit là: A+G +T+X = N Chiều dài của ADN là: N/2 x 3,4.

Chiều dài phân tử ADN là: 0,51 micrômet .

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi, làm bài tập 4 vào vở bài tập.

- Tìm hiểu các dạng bài tập ADN. - Tìm xen vedeo cấu trúc không gian ADN trên youtube .

- Chuẩn bị bài 16 : AND và bản chất của gen.

Ngày soạn 27 tháng 11 năm 2019 Ngày dạy 7 tháng 12 năm 2019 CHƯƠNG V – DI TRUYỀN HỌC NGƯỜI Tiết 31: Bài 28: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU DI TRUYỀN NGƯỜI I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh sử dụng được phương pháp nghiên cứu phả hệ để phân tích sự di truyền 1 vài tính trạng hay đột biến ở người.

- Phân biệt được 2 trường hợp: sinh đôi cùng trứng và sinh đôi khác trứng.

- Giải thiwchs được ý nghĩa của phương pháp nghiên cứu trẻ đồng sinh trong nghiên cứu di truyền từ đó giải thích được 1 số trường hợp thường gặp.

2. Kỹ năng: Rèn hs kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình. Thảo luận nhóm 3. Thái độ: Xây dựng cho hs thế giới quan khoa học biện chứng 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm- Năng lực chuyên biệt: Năng lực quan sát tìm tòi, năng lực thực hành thí nghiệm, năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Yêu gia đình, quê hương , đất nước. Nhân ái khoan dung.

II. CHUẨN BỊ.

GV: Tranh phóng to hình 28.2 và 28.2 SGK. Ảnh về trường hợp sinh đôi.

- Máy chiếu, Bài giảng Power point HS: Tìm hiểu về các hiện tượng sinh đôi III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút

131

IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : * Hoạt động khởi động: Gv: Ở người cũng có hiện tượng di truyền và biến dị. Việc nghiên cứu di truyền người gặp 2 khó khăn chính : + Người sinh sản chậm, đẻ ít con. + Không thể áp dụng phương pháp lai và gây đột biến để nghiên cứu.

- Thảo luận nhóm: + Phương pháp nghiên cứu di truyền ở người có giống các sinh vật khác ? + Nêu các phương pháp nghiên cứu di truyền ở người ?

Hs thảo luận đưa ra các phương án Gv ghi các ý kiến hs ra góc bảng 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Nghiên cứu phả hệ Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV giải thích từ phả hệ.

- GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK mục I hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Giải thích các kí hiệu ?

- Tại sao người ta dùng 4 kí hiệu để chỉ sự kết hôn giữa 2 người khác nhau về 1 tính trạng?

Hs: 1 tính trạng có 2 trạng thái đối lập 4 kiểu kết hợp.

- GV yêu cầu HS nghiên cứu VD1, quan sát H 28.2 SGK. Thảo luận nhóm: - HS quan sát kĩ hình, đọc thông tin và thảo luận nhóm, trả lời: - Mắt nâu và mắt đen, tính trạng nào là trội? Vì sao?

Hs: F1 toàn mắt nâu, con trai và gái mắt nâu lấy vợ hoặc chồng mắt nâu đều cho các cháu mắt nâu hoặc đen Mắt nâu là trội.

- Sự di truyền màu mắt có liên quan tới giới tính hay

132

không? Tại sao?

Hs: Sự di truyền tính trạng màu mắt không liên quan tới giới tình vì màu mắt nâu và đen đều có cả ở nam và nữ. Nên gen quy định tính trạng màu mắt nằm trên NST thường.

Viết sơ đồ lai minh họa.

- GV yêu cầu HS nghiên cứu VD2, quan sát H 28.2 SGK. Thảo luận nhóm: - Lập sơ đồ phả hệ của VD2 từ P đến F1?

P:

- Bệnh máu khó đông do gen trội hay gen lặn quy định?

Hs: Bệnh máu khó đông do gen lặn quy định.

- Sự di truyền bệnh máu khó đông có liên quan tới giới tính không? tại sao?

Hs: Sự di truyền bệnh máu khó đông liên quan đến giới tính vì chỉ xuất hiện ở nam gen gây bệnh nằm trên NST X, không có gen tương ứng trên Y. Yêu cầu HS viết sơ đồ lai minh hoạ. + Kí hiệu gen a- mắc bệnh; A- không mắc bệnh ta có sơ đồ lai: P: XAXa x XAY GP: XA, Xa XA, Y Con: XAXA ;XAXa ;XAY (không mắc) XaY (mắc bệnh) -Từ VD1 và VD2 hãy cho biết: KT trình bày 1 phút - Phương pháp nghiên cứu phả hệ là gì?

- Phương pháp nghiên cứu phả hệ nhằm mục đích gì?

Gv nhận xét và chốt kết luận.

- Phương pháp nghiên cứu phả hệ là phương pháp theo dõi sự di truyền của 1 tính trạng nhất đinh trên những người thuộc cùng 1 dòng họ qua nhiều thế hệ.

- Dùng để xác định đặc điểm di truyền trội lặn do 1 gen hay nhiều gen quy định, có liên kết với giới tính hay không.

Hoạt động 2: Nghiên cứu trẻ đồng sinh Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - Yêu cầu HS nghiên cứu SGK, quan sát H - Trẻ đồng sinh là những đứa trẻ cùng được sinh ra ở một lần sinh 28.2 SGK. Thảo luận nhóm:

133

- Thế nào là trẻ đồng sinh?

- Sơ đồ 28.2a và 28.2b giống và khác nhau ở điểm nào?

- Phân biệt trẻ động sinh cùng trứng và đồng sinh khác trứng ?

- Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức

- Đồng sinh cùng trứng sinh ra từ 1 trứng được thụ tinh với 1 tinh trùng, có cùng kiểu gen nên bao giờ cũng đồng giới, cùng màu da, màu tóc, nhóm máu...

- Đồng sinh khác trứng là trẻ sinh ra từ các trứng khác nhau, mỗi trứng thụ tinh với 1 tinh trùng, có kiểu gen khác nhau nên có thể cùng giới hoặc khác giới.

- GV yêu cầu HS hoạt động cá nhân đọc mục “Em có biết” qua VD về 2 anh em sinh đôi - ý nghĩa của nghiên cứu trẻ đồng sinh: + Nghiên cứu trẻ đồng sinh giúp chúng ta Phú và Cường để trả lời câu hỏi: hiểu rõ vai trò của kiểu gen và vai trò của KT trình bày một phút - Nêu ý nghĩa của việc nghiên cứu trẻ đồng môi trường đối với sự hình thành tính trạng. sinh? + Hiểu rõ sự ảnh hưởng khác nhau của môi trường đối với tính trạng số lượng và tính Gv nhận xét và chốt kết luận. trạng chất lượng.

3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Phương pháp nghiên cứu phả hệ là gì? Cho VD ứng dụng phương pháp trên?

- Chọn câu trả lời đúng Câu 2:Cho sơ đồ phả hệ tính trạng nhóm máu ở một gia đình như sau:

Biết rằng nhóm máu do 3 alen nằm trên NST thường quy định là IA ,IB , IO trong đó alen IA và IB có mức độ trội ngang nhau và trội hoàn toàn với alen IO. Tỉ lệ để nhóm máu của người ở thế hệ thứ 3 trong gia đình là nhóm máu O là: A. 1/8 B. ¼ C. ½ D. 1/16 Câu 3: Đồng sinh là hiện tượng: A. Hai đứa con được sinh ra trong một lần sinh của mẹ B. Nhiều đứa con được sinh ra trong nhiều lần sinh của mẹ C. Ba đứa con được sinh ra trong một lần sinh của mẹ D. Chỉ một đứa con được sinh ra trong một lần sinh của mẹ Câu 4: Phát biểu nào dưới đây đúng khi nói về đồng sinh cùng trứng: A. Luôn giống nhau về giới tính B. Luôn khác nhau về giới tính C. Giới tính có thể giống hoặc khác D. Ngoại hình luôn giống hệt nhau

134

Câu 5:Nhận định nào sau đây không thuộc về phương pháp nghiên cứu phả hệ: A. Giúp nhận ra gen quy định tính trạng là trội hay lặn B. Giúp nhận ra gen quy định tính trạng là nằm trên NST thường hay NST giới tính C. Biết được tính trạng do mấy cặp gen quy định D. Biết được sự biểu hiện của gen có phụ thuộc vào sự tác động của môi trường hay không 4. Hoạt động vận dụng - Lấy vd một số cặp sinh đôi cùng trứng và khác trứng mà em biết ? Nêu điểm khác biệt giữa 2 trường hợp ?

- Hoàn thành bảng so sánh: Đặc điểm Trẻ đồng sinh cùng trứng Trẻ đồng sinh khác trứng - Số lượng trứng và tinh trùng - Kiểu gen - Kiểu hình - Giới tính 5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2 SGK trang 81.

- Tìm hiểu hiện tượng sinh đôi cùng trứng qua internet - Tìm hiểu 1 số bệnh tật di truyền ở người.

Ngày soạn 2 tháng 12 năm 2019 Ngày dạy 10 tháng 12 năm 2019 Tiết 32 : Bài 29: BỆNH VÀ TẬT DI TRUYỀN Ở NGƯỜI I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh nhận biết được bệnh Đao và bệnh Tơcnơ qua các đặc điểm hình thái.

- Trình bày được đặc điểm di truyền của bệnh bạch tạng, bệnh câm điếc bẩm sinh và tật 6 ngón tay.

- Gải thích được các nguyên nhân của các tật bệnh di truyền và đề xuất được 1 số biện pháp hạn chế phát sinh chúng.

2. Kỹ năng: Rèn hs kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình. Thảo luận nhóm 3. Thái độ: Xây dựng cho hs ý thức tự giác trong học tập. Có thái độ đấu tranh chống các tác nhân gây bệnh di truyền 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quan sát, năng lực hoạt động nhóm, năng lực thuyết trình, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực quan sát tìm tòi, năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Có trách nhiệm bảo vệ môi trường tự nhiên. Nhân ái khoan dung.

II. CHUẨN BỊ.

GV: - Tranh phóng to hình bệnh Đao và bệnh Tơcnơ. Máy chiếu, video 1 số bệnh tật di truyền ở người Máy chiếu, Bài giảng Power point HS: Tìm hiểu về bệnh di truyền III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC

135

- Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : Phân biệt trẻ đồng sinh cùng trừng và khác trứng? ý nghĩa của nghiên cứu trẻ đồng sinh ? * Hoạt động khởi động - Tổ chức cho hs khởi động qua trò chơi: Ai biết nhiều hơn Gv cho 2-4 hs tham gia - Luật chơi: Trong vòng 1 phút viết nhanh tên các bệnh và tật di truyền xuất hiện ở người Ai viết được nhiều hơn, nhanh hơn sẽ giành phần thắng - Gv tổ chức hs thi, nhận xét kết quả thi của hs Dùng kết quả thi để vào bài - Bệnh và tật di truyền ở người khác với bệnh thông thường những điểm nào?

- GV có thể giới thiệu thêm vài con số: đến năm 1990, trên toàn thế giới người ta đã phát hiện ra khoảng 5000 bệnh di truyền, trong đó có khoảng 200 bệnh di truyền liên kết với giới tính. Tỉ lệ trẻ em mắc hộichứng Đao là 0,7 – 1,8 % 9ở các trẻ em do các bà mẹ tuổi trên 35 sinh ra).

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Một vài bệnh di truyền ở người Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm Bảng (phiếu học tập) - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV yêu cầu HS đọc thông tin, quan sát H 29.1 và 29.2 thảo luận nhóm trả lời câu hỏi SGK, hoàn thành phiếu học tập.

Hs: Thảo luận nhóm và ghi vào bảng báo cáo thu hoạch.

- Đại diện nhóm trình bày. Lớp bổ sung Gv nhận xét và chốt đáp án trên bảng phụ Tên bệnh Đặc điểm di truyền Biểu hiện bên ngoài - Cặp NST số 21 có 3 NST - Bé, lùn, cổ rụt, má phệ, miệng hơi 1. Bệnh Đao há, lưỡi hơi thè ra, mắt hơi sâu và 1 mí, ngón tay ngắn, si đần, không có con.

Cặp NST số 23 ở nữ chỉ có 1 Lùn, cổ ngắn, là nữ 2. Bệnh Tơcnơ NST (X) - Tuyến vú không phát triển, mất trí, không có con.

- Da và màu tóc trắng.

3. Bệnh bạch - Đột biến gen lặn - Mắt hồng tạng

136

4. Bệnh câm điếc - Đột biến gen lặn bẩm sinh

- Câm điếc bẩm sinh.

KT trình bày một phút - Vì sao những bà mẹ trên 35 tuổi, tỉ lệ sinh con bị bệnh Đao cao hơn người bình thường?

Hs: Những bà mẹ trên 35 tuổi, tế bào sinh trứng bị não hoá, quá trình sinh lí sinh hoá nội bào bị rối loạn dẫn tới sự phân li không bình thường của cặp NST 21 trong giảm phân.

- Những người mắc bệnh Đao không có con, tại sao nói bệnh này là bệnh di truyền?

Hs: Người bị bệnh Đao không có con nhưng bệnh Đao là bệnh di truyền vì bệnh sinh ra do vật chất di truyền bị biến đổi.

- Tình huống: ở địa phương em có 1 bạn bị bệnh Đao - Hình thành cho hs phẩm chất: yêu thường xuyên bị các bạn nhỏ trêu chọc. Chứng kiến thương đồng loại, đặc biệt những việc làm như vây em sẽ làm gì? người khuyết tật Gv nhận xét và chốt kết luận.

Hoạt động 2: Các biện pháp hạn chế phát sinh tật, bệnh di truyền Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs n/c SGK hoạt động nhóm (khăn trải - Nguyên nhân: + Do tác nhân vật lí, hoá học trong tự bàn) trả lời câu hỏi: - Các bệnh và tật di truyền ở người phát sinh do nhiên. nguyên nhân nào? + Do ô nhiễm môi trường. + Do rối loạn quá trình sinh lí, sinh hoá nội bào - Đề xuất các biện pháp hạn chế sự phát sinh các - Biện pháp: + Hạn chế các hoạt động gây ô nhiễm môi bệnh tật di truyền? trường.

- HS thảo luận nhóm, thống nhất câu trả lời.

- Một HS đại diện nhóm trình bày, các nhóm + Sử dụng hợp lí các loại thuốc trừ sâu, khác nhận xét, bổ sung. thuốc diệt cỏ dại, thuốc chữa bệnh.

Gv nhận xét và chốt kết luận. + Hạn chế kết hôn giữa những người có nguy cơ mang gen gây các tật bệnh di truyền hoặc các cặp vợ chồng này không nên sinh con.

Gv liên hệ tích hợp BVMT

137

- Hình thành cho hs phẩm chất: có trách KT trình bày 1 phút - ở Việt Nam ngày càng xuất hiện nhiều làng ung nhiệm trong việc gìn giữ bảo vệ môi thư. Theo em nguyên nhân của hiện trạng này? trường Là học sinh em cần làm gì góp phần bảo vệ môi trường?

- Gv nhận xét và chốt kiến thức 3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Nêu 1 vài bệnh di truyền và biểu hiện bệnh ?

- Các bệnh và tật di truyền ở người phát sinh do nguyên nhân nào?

- Đề xuất các biện pháp hạn chế sự phát sinh các bệnh tật di truyền?

Chọn câu trả lời đúng: Câu 1: Bệnh, tật di truyền ở người do loại biến dị nào gây ra: A. Biến dị tổ hợp B. Đột biến gen C. Đột biến NST D. Thường biến C©u 2: Héi chøng §ao ë ngêi lµ d¹ng ®ét biÕn: A. DÞ béi x¶y ra trªn cÆp NST thêng B. §a béi x¶y ra trªn cÆp NST thêng C. DÞ béi x¶y ra trªn cÆp NST giíi tÝnh D. §a béi x¶y ra trªn cÆp NST giíi tÝnh C©u 3: Ngêi bÞ héi chøng §ao cã sè lîng NST trong tÕ bµo sinh dìng b»ng A. 46 chiÕc B. 47 chiÕc C. 45 chiÕc D. 44 chiÕc C©u 4: Trong tÕ bµo sinh dìng cña ngêi bÖnh nh©n T¬cn¬ cã hiÖn tîng: A. Thõa 1 NST sè 21 B. ThiÕu 1 NST sè 21 C. Thõa 1 NST giíi tÝnh X D.ThiÕu 1 NST giíi tÝnh X C©u 5: KÝ hiÖu NST cña ngêi bÞ bÖnh T¬cn¬ lµ: A. XXY B. XXX C. XO D. YO 4. Hoạt động vận dụng - Xác định giểu gen của cá cá thể trong phép lai sau:

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK. - Đọc mục “Em có biết”. Tìm hiểu thêm các bệnh di truyền trên internet

138

http://hoc247.net/bai-tap-chuyen-de-di-truyen-nguoi - Đọc trước bài 30.

Ngày soạn 7 tháng 12 năm 2019 Ngày dạy 14 tháng 12 năm 2019 Tiết 33 : Bài 30: DI TRUYỀN HỌC VỚI CON NGƯỜI I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh hiểu được di truyền học tư vấn là gì và nội dung của lĩnh vực này.

- Giải thích được cơ sở di truyền học của việc cấm nam giới lấy nhiều vợ và nữ giới lấy nhiều chồng. Cấm những người có quan hệ huyết thống trong vòng 4 đời kết hôn với nhau.

- Gải thích được tại sao phụ nữ không nên sinh con ở tuổi ngoài 35 và tác hại của ô nhiễm môi trường đối với cơ sở vật chất của tính di truyền của con người.

2. Kỹ năng: Rèn cho hs kỹ năng tư duy, phân tích 3. Thái độ: Hs có thái độ đấu tranh lại các hủ tục lạc hậu, tảo hôn, hôn nhân cận huyết...

4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hoạt động nhóm, năng lực thuyết trình, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực quan sát tìm tòi, năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Yêu gia đình, quê hương , đất nước. Tự lập, tự chủ. Nhân ái khoan dung.

II. CHUẨN BỊ.

Gv: Bảng số liệu 30.1 và 30.2 SGK. - Máy chiếu, Bài giảng Power point Hs: nghiên cứu trước SGK. kẻ bảng vào vở III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm

139

- Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút, khăn phủ bàn IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : Kiểm tra 15 phút I . Trắc nghiệm Câu 1: Đâu không phải là khó khăn gặp phải khi nghiên cứu di truyền học người?

A. Người sinh sản chậm và ít con B. Không thể áp dụng các phương pháp lai và gây đột biến C. Các quan niệm và tập quán xã hội D. Di truyền ở người khác động vật Câu 2: Đồng sinh là hiện tượng ?

A. Mẹ chỉ sinh ra 2 con trong một lần sinh của mẹ B. Nhiều đứa con được sinh ra trong một lần sinh của mẹ C. Có 3 con được sinh ra trong một lần sinh của mẹ D. Con sinh ra ở các lần sinh khác nhau Câu 3: ở hai trẻ đồng sinh, những yếu tố nào sau đây là biểu hiện của đồng sinh khác trứng?

A. Giới tính 1 nam, 1 nữ khác nhau B. Có cùng một giới tính C. Ngoại hình giống nhau D. Cùng nhóm máu Câu 4: Phát biểu dưới đây đúng khi nói về trẻ đồng sinh khác trứng là?

A. Luôn giống nhau về giới tính B. Luôn có giới tính khác nhau C. Có thể giống nhau hoặc khác nhau về giới tính D. Ngoại hình luôn giống hệt nhau Câu 5:ở người, tính trạng nào sau đây di truyền có liên quan đến giới tính?

A. Tầm vóc cao hoặc tầm vóc thấp B. Bệnh bạch tạng C. Bệnh máu khó đông D. Tất cả các tính trạng nói trên Câu 6 : Bệnh Đao là kết quả của ?

A. Đột biến đa bội thể B. Đột biến dị bội thể C. Đột biến về cấu trúc NST D. Đột biến gen Câu 7: Người bị hội chứng Đao có số lượng NST trong tế bào sinh dưỡng bằng?

A. 46 chiếc B. 47 chiếc C. 45 chiếc D. 44 chiếc Câu 8: Những hậu quả xảy ra ở bệnh nhân Đao là?

A. Cơ thể lùn, cổ rụt, lưỡi thè ra B. Hai mắt xa nhau, mắt một mí, ngón tay ngắn C. Si đần bẩm sinh, không có con D. Tất cả các đáp án trên Câu 9: Trong tế bào sinh dưỡng của người bệnh nhân Tơcnơ có hiện tượng: A. Thừa 1 NST số 21 B. Thiếu 1 NST số 21 C. Thừa 1 NST giới tính X D.Thiếu 1 NST giới tính X Câu 10: Kí hiệu NST của người bị bệnh Tơcnơ là ?

A. XXY B. XXX C. XO D. YO II. Tự luận

140

Câu 11: Phân biệt trẻ đồng sinh cùng trứng và khác trứng ? Ý nghĩa của nghiên cứu trẻ đồng sinh? Đáp án : Trắc nghiệm: mỗi câu đúng 0,5đ 1 2 3 4 5 6 7 D B A C C B B

8 D

9 D

10 C

Tự luận: 5đ - Trẻ đồng sinh là những đứa trẻ cùng được sinh ra ở một lần sinh 1đ - Đồng sinh cùng trứng sinh ra từ 1 trứng được thụ tinh với 1 tinh trùng, có cùng kiểu 1đ gen nên bao giờ cũng đồng giới, cùng màu da, màu tóc, nhóm máu...

- Đồng sinh khác trứng là trẻ sinh ra từ các trứng khác nhau, mỗi trứng thụ tinh với 1 1đ tinh trùng, có kiểu gen khác nhau nên có thể cùng giới hoặc khác giới, có thể cùng hoặc khác nhóm máu, màu da, màu tóc..

- ý nghĩa của nghiên cứu trẻ đồng sinh: + Nghiên cứu trẻ đồng sinh giúp chúng ta hiểu rõ vai trò của kiểu gen và vai trò của 1đ môi trường đối với sự hình thành tính trạng. + Hiểu rõ sự ảnh hưởng khác nhau của môi trường đối với tính trạng số lượng và 1đ tính trạng chất lượng. * Hoạt động khởi động Yêu cầu hs thảo luận nhóm câu hỏi: - Giao phối cận huyết gây ra những tác động gì về mặt di truyền ?

- Giải thích bằng 1 sơ đồ lai cụ thể ?

Hs thảo luận nhóm trả lời.

Gv tổng hợp các ý kiến và ghi ra góc bảng Vậy những hiểu biết về di truyền học có ứng dụng như thế nào đối với con người ? Chúng ta cùng tìm hiểu qua bài hôm nay 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Di truyền y học tư vấn Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK, nghiên cứu bài tập SGK mục I, thảo luận nhóm để trả lời các câu hỏi của bài tập: - HS nghiên cứu VD, thảo luận nhóm, thống nhất - Di truyền y học tư vấn là một lĩnh vực của di truyền học kết hợp với câu trả lời: phương pháp xét nghiệm, chuẩn đoán + Đây là loại bệnh di truyền. + Bệnh do gen lặn quy định vì ở đời trước của 2 gia hiện đại với nghiên cứu phả hệ.

- Chức năng: chuẩn đoán, cung cấp đình này đã có người mắc bệnh.

141

+ Không nên tiếp tục sinh con nữa vì họ đã mang thông tin và cho lời khuyên liên quan gen lặn gây bệnh. đến các bệnh và tật di truyền.

- GV chốt kiến thức.

- Di truyền y học tư vấn là gì?

- 1 HS trả lời, các HS khác nhận xét, bổ sung để hoàn thiện kiến thức.

- Chức năng của di truyền học tư vấn ?

Gv nhận xét và chốt kết luận.

Hoạt động 2: Di truyền học với hôn nhân và kế hoạch hoá gia đình Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - Yêu cầu HS hoạt động cá nhân đọc thông tin Những người có quan hệ huyết thống SGK, thảo luận nhóm câu hỏi: trong vòng 4 đời không được kết hôn - Tại sao kết hôn gần làm suy thoái nòi giống?

Hs: Kết hôn gần làm cho các gen lặn, có hại biểu hiện ở thể đồng hợp suy thoái nòi giống.

- Tại sao những người có quan hệ huyết thống từ đời thứ 5 trở đi được phép kết hôn?

Hs: Từ đời thứ 5 trở đi có sự sai khác về mặt di truyền, các gen lặn có hại khó gặp nhau hơn.

- Yêu cầu HS nghiên cứu bảng 30.1, thảo luận nhóm cặp đôi: KT trình bày một phút - Giải thích quy định “Hôn nhân 1 vợ 1 chồng” của Hôn nhân 1 vợ 1 chồng. Sinh đẻ trong luật hôn nhân và gia đình trên cơ sở sinh học? độ tuổi hợp lí ( 25-34 ), đảm bảo khoảng HS: phân tích số liệu về sự thay đổi tỉ lệ nam nữ cách giữa 2 lần sinh không quá dày ( 5 theo độ tuổi, tỉ lệ nam nữ là 1:1 ở độ tuổi 18 – 35. năm ) - Vì sao nên cấm chuẩn đoán giới tính thai nhi?

Hs: Hạn chế việc sinh con trai theo tư tưởng “trọng nam khinh nữ” làm mất cân đối tỉ lệ nam/nữ ở tuổi trưởng thành.

- GV hướng dẫn HS nghiên cứu bảng 30.2 và thảo luận nhóm cặp đôi: KT trình bày một phút - Nên sinh con ở lứa tuổi nào để giảm thiểu tỉ lệ trẻ sơ sinh mắc bệnh Đao?

- HS dựa vào số liệu trong bảng và nêu được: Hs: Nên sinh con ở độ tuổi 25 – 34 hợp lí.

- Vì sao phụ nữ không nên sinh con ở tuổi dưới 18

142

hoặc quá 35?

Hs: Tuổi 17 – 18: chưa đủ điều kiện cơ sở vật chất và tâm sinh lí để sinh và nuôi dạy con ngoan khoẻ. ở tuổi trên 35, tế bào bắt đầu não hoá, quá trình sinh lí, sinh hoá nội bào có thể bị rối loạn phân li không bình thường dễ gây chết, teo não, điếc, mất trí.... ở trẻ.

Gv nhận xét và chốt kết luận.

Hoạt động 3: Hậu quả di truyền do ô nhiễm môi trường Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 SGK phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Gây đột biến gen, đột biến NST ở - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , người người bị bệnh, tật di truyền. đất nước - GV yêu cầu HS hoạt động cá nhân nghiên cứu thông tin SGK và mục “Em có biết” trang 85.

KT trình bày một phút - Nêu tác hại của ô nhiễm môi trường đối với cơ sở vật chất di truyền? Cho VD? Hs: Các tác nhân vật lí, hoá học, các khí thải , nước thải của các nhà máy thải ra, sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ quá mức gây đột biến gen, đột biến NST ở người người bị bệnh tật di truyền.

- Làm thế nào để bảo vệ di truyền cho bản thân và con người?

Hs: Đấu tranh chống vũ khí hạt nhân, vũ khí hoá học và chống ô nhiễm môi trường.

Gv liên hệ tích hợp BVMT 3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút, - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Tự tin, tự lập Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Di truyền y học tư vấn là gì ?

- Nêu một số hậu quả di truyền do ô nhiễm môi trường ?

- Chọn câu trả lời đúng Câu 1: Tại sao không sinh con ở độ tuổi ngoài 35?

A. Phụ nữ sinh con ngoài tuổi 35 thì đứa con dễ bị mắc bệnh tật di truyền( như bệnh Đao) B. Khi con lớn, bố mẹ đã già không đủ cứ lực đầu tư cho con phát triển tốt

143

C. Chăm sóc con nhỏ ở người đứng tuổi không phù hợp về thể lực và sức chịu đựng D. Cả A và B Câu 2: Tại sao những người có quan hệ huyết thống trong vòng 4 đời không được lấy nhau?

A. Nếu lấy nhau thì khả năng bị dị tật ở con của họ sẽ tăng lên rõ rệt B. Nếu lấy nhau sẽ bị dư luận xã hội không đồng tình C. Nếu lấy nhau thì vi phạm luật hôn nhân và gia đình D. Cả A và C Câu 3: Hậu quả di truyền do ô nhiễm môi trường là gì?

A. Các chất đồng vị phóng xạ xâm nhập vào cơ thể, tích luỹ trong mô xương, mô máu, tuyến sinh dục…sẽ gây ung thư máu , các khối u và đột biến B. Các hoá chất, thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu…làm tăng đột biến NST ở những người mắc phải C. Các vụ thử bom nguyên tử đã gián tiếp gây các bệnh di truyền D. Cả A và B Câu 4: Hôn phối gần( kết hôn gần giữa những người có quan hệ huyết thống) làm suy thoái nòi giống vì: A. Làm thay đổi kiểu gen vốn có của loài B. Tạo nên tính đa dạng về kiểu hình C. Tạo ra khả năng sinh nhiều con dẫn đến thiếu điều kiện chăm sóc chúng D. Dễ làm xuất hiện các bệnh di truyền 4. Hoạt động vận dụng - Di truyền học có vai trò như thế nào đối với hôn nhân và kế hoạch hóa gia đình ?

- Trong sơ đồ phả hệ trên, những người nào không thể xác định chính xác kiểu gen?

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK. - Tìm hiểu các thông tin về công nghệ tế bào, tìm hiểu các vật nuôi cây trồng nhân giống vô tính - Đọc trước bài 31.

144

Ngày soạn 9 tháng 12 năm 2019 Ngày dạy 17 tháng 12 năm 2019 CHƯƠNG VI – ỨNG DỤNG DI TRUYỀN HỌC Tiết 34 : Bài 31: CÔNG NGHỆ TẾ BÀO I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh hiểu được khái niệm công nghệ tế bào, nắm được những giai đoạn chủ yếu của công nghệ tế bào và hiểu được tại sao cần thực hiện các công nghệ đó.

- Trình bày được những ưu điểm của nhân giống vô tính trong ống nghiệm và phương hướng ứng dụng phương pháp nuôi cấy mô và tế bào trong chọn giống.

2. Kỹ năng: Rèn cho hs kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình. Thảo luận nhóm 3. Thái độ: Xây dựng cho hs ý thức tự giác trong học tập. Hình Thành thế giới quan khoa học 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hoạt động nhóm, năng lực thuyết trình, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.

- Năng lực chuyên biệt: Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Yêu gia đình, quê hương , đất nước.

II. CHUẨN BỊ.

Gv: Tranh phóng to hình 31 SGK. - Máy chiếu, Bài giảng Power point Hs: tìm hiểu các vật nuôi cây trồng nhân giống vô tính III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm

145

- Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, trình bày một phút, hoạt động nhóm, khăn trải bàn IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : Giải thích cơ sở khoa học của qui định 1 vợ 1 chồng? Tại sao nên lập gia đình và sinh con ở độ tuổi hợp lí? * Hoạt động khởi động Gv chiếu video về cây lan Hồ Điệp Yêu cầu hs thảo luận nhóm: Nêu các phương pháp nhân giống cây lan Hồ Điệp trên ? Ưu nhược điểm của mỗi phương pháp ?

Hs thảo luận nhóm, đại diện các nhóm trình bày Gv ghi các nội dung chính trình bày các nhóm ra góc bảng Cây phong lan là một trong những loài cây có giá trị kinh tế nhưng khó nhân giống với số lượng lớn. Vậy với những loại cây nhân giống khó, cần nhân giống với ố lượng lớn người ta áp dụng phương pháp nào?...

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Khái niệm công nghệ tế bào Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước - Yêu cầu HS hoạt động cá nhân đọc thông tin - Công nghệ tế bào là ngành kĩ thuật về quy SGK , thảo luận nhóm cặp đôi trả lời câu hỏi: trình ứng dụng phương pháp nuôi cấy tế bào hoặc mô để tạo ra cơ quan hoặc cơ thể - Công nghệ tế bào là gì? hoàn chỉnh.

- Công nghệ tế bào gồm 2 công đoạn thiết - Công nghệ tế bào gồm những công đoạn nào ? yếu là: + Tách tế bào hoặc mô từ cơ thể rồi nuôi cấy ở môi trường dinh dưỡng nhân tạo để tạo mô sẹo. + Dùng hoocmon sinh trưởng kích thích mô - Tại sao cơ quan hoặc cơ thể hoàn chỉnh lại có sẹo phân hoá thành cơ quan hoặc cơ thể hoàn chỉnh. kiểu gen như dạng gốc?

Hs: Vì cơ thể hoàn chỉnh được sinh ra từ 1 tế bào của dạng gốc, có bộ gen nằm trong nhân tế bào và được sao chép lại.

- Gv nhận xét và chốt kiến thức Hoạt động 2: Ứng dụng công nghệ tế bào Hoạt động của Giáo viên và Học sinh Nội dung - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm

146

tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, nhóm cặp đôi, nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs hoạt động cá nhân nghiên cứu thông tin - Công nghệ tế bào được ứng dụng trong sản xuất như thế nào?

- HS nêu được: + Nhân giống vô tính ở cây trồng. + Nuôi cấy tế bào và mô trong chọn giống cây trồng. + Nhân bản vô tính ở động vật.

- Yêu cầu HS đọc thông tin mục II.1 kết hợp quan sát H 31 thảo luận nhóm (khăn trải bản) trả lời câu hỏi: HS đọc kĩ thông tin mục II.1 kết hợp quan sát H 31, thảo luận nhóm trả lời câu hỏi: - Hãy nêu các công đoạn nhân giống vô tính trong ống nghiệm ở cây trồng?

- Nêu ưu điểm và triển vọng của phương pháp nhân giống vô tính trong ống nghiệm?

- Lưu ý: Tại sao trong nhân giống vô tính ở thực vật, người ta không tách tế bào già hay mô đã già?

a. Nhân giống vô tính trong ống nghiệm ở cây trồng: - Quy trình nhân giống vô tính SGK - Ưu điểm: + Tăng nhanh số lượng cây giống. + Rút ngắn thời gian tạo các cây con. + Bảo tồn 1 số nguồn gen thực vật quý hiếm.

b. ứng dụng nuôi cấy tế bào và mô trong chọn giống cây trồng - Tạo giống cây trồng mới bằng cách chọn lọc dòng tế bào xôma biến dị.

VD: + Chọn dòng tế bào chịu nóng và - Người ta đã tiến hành nuôi cấy mô tạo vật liệu khô từ tế bào phôi của giống lúa CR203. mới cho chọn giống cây trồng bằng cách nào? + Nuôi cấy để tạo giống lúa mới cấp quốc gia DR2 có năng suất và độ thuần Cho VD? chủng cao, chịu hạn, chịu nóng tốt. c. Nhân bản vô tính động vật - ý nghĩa: + Nhân nhanh nguồn gen động vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng. + Tạo cơ quan nội tạng của động vật từ tế bào động vật đã được chuyển gen người để - Nhân bản vô tính ở động vật có ý nghĩa như chủ động cung cấp các cơ quan thay thế cho các bệnh nhân bị hỏng cơ quan. thế nào?

- Nêu những thành tựu nhân bản ở Việt Nam và trên thế giới?

- Hs thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung

147

- Gv nhận xét và chốt kiến thức 3. Hoạt động luyện tập, củng cố - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, trình bày 1 phút - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân - Định hướng NL, PC: Yêu gia đình, quê hương , đất nước Yêu cầu hs hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: - Công nghệ tế bào là gì?gồm những công đoạn thiết yếu nào?

- Nêu ưu điểm và triển vọng của nhân giống vô tính trong ống nghiệm?

- Chọn đáp án đúng Câu 1:Người ta tách mô phân sinh (từ đỉnh sinh trưởng hoặc từ tế bào lá non) nuôi cấy trong môi trường nào để tạo ra mô sẹo?

A. Môi trường tự nhiên B. Môi trường dinh dưỡng đặc trong ống nghiệm C. Kết hợp môi trường nhân tạo và tự nhiên D. Môi trường dinh dưỡng trong vườn ươm Câu 2: Phương pháp vi nhân giống ở cây trồng và nhân bản vô tính ở động vật có những ưu việt hơn so với nhân giống vô tính bằng cách: giâm, chiết, ghép là: A. Ít tốn giống B. Tạo ra nhiều biến dị tốt C. Sạch mầm bệnh D. Nhân nhanh nguồn gen quý hiếm Câu 3: Để tăng nhanh số lượng cá thể đáp ứng yêu cầu sản xuất, người ta áp dụng phương pháp nào?

A. Vi nhân giống B. Gây đột biến dòng tế bào xôma C. Sinh sản hữu tính D. Gây đột biến gen Câu 4: Ý nghĩa của việc ứng dụng nhân giống vô tính trong ống nghiệm ở cây trồng là gì?

A. Giúp nhân nhanh giống cây trồng đáp ứng yêu cầu của sản xuất B. Giúp tạo ra giống có nhiều ưu điểm như: sạch nấm bệnh, đồng đều về đặc tính của giống gốc C. Giúp tạo ra nhiều biến dị tốt D. Giúp bảo tồn một số nguồn gen thực vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng 4. Hoạt động vận dụng - Công nghệ tế bào đã có những ứng dụng gì ở địa phương ?

- Giải thích tại sao trong các phương pháp nhân giống thì nhân giồng vô tính trong ống nghiệm là phương pháp tiến bộ nhất ?

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2 SGK trang 91.

- Đọc mục “Em có biết”.

- Tìm hiểu thêm về công nghệ tế bào trên internet https://www.youtube.com/watch?v=x59LXylE708 - Ôn tập kiến thức từ đầu năm

148

Ngày soạn Ngày dạy Tiết 35 : Bài 40: ÔN TẬP HỌC KÌ I

tháng 12 năm 2019 tháng 12 năm 2019

I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức: - Học sinh hệ thống hoá được các kiến thức cơ bản về di truyền và biến dị.

- Biết vận dụng lí thuyết vào thực tiễn sản xuất và đời sống.

2. Kỹ năng: Tiếp tục rèn cho hs kĩ năng tư duy lí luận, trong đó chủ yếu là kĩ năng so sánh, tổng hợp, hệ thống hoá kiến thức.

3. Thái độ: Xây dựng cho hs ý thức tự giác trong học tập. Có thái độ hợp tác, chia sẻ thông tin 4. Năng lực – phẩm chất: 4.1. Năng lực: - Hình thành cho hs năng lực: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề - Năng lực chuyên biệt: năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 4.2. Phẩm chất: - Hình thành phẩm chất: Tự lập, tự chủ. Nhân ái khoan dung.

II. CHUẨN BỊ.

Gv: bảng phụ nội dung từ bảng 40.1 tới 40.5 SGK. Máy chiếu Hs: ôn lại các kiến thức đã học III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, quan sát tìm tòi, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, động não, thảo luận nhóm, trình bày một phút IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

149

1. Hoạt động khởi động * Ổn định tổ chức * Kiểm tra bài cũ : - Công nghệ tế bào là gì? gồm những công đoạn thiết yếu nào?

- Nêu ưu điểm và triển vọng của nhân giống vô tính trong ống nghiệm? * Hoạt động khởi động Tổ chức cho hs khởi động qua trò chơi: Ai biết nhiều hơn Gv cho 2-4 hs tham gia Luật chơi: Trong vòng 1 phút viết nhanh tên các loại biến dị Ai viết được nhiều hơn, nhanh hơn sẽ giành phần thắng Gv tổ chức hs thi, nhận xét kết quả thi của hs 2. Hoạt động luyện tập, củng cố Hoạt động 1: Hệ thống hoá kiến thức Hoạt động của Giáo viên và Học sinh - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, , nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Tự lập, tự tin - GV chia lớp thành các nhóm nhỏ và phân nội dung thảo luận cho các nhóm: + 2 nhóm cùng nghiên cứu 1 nội dung. + Hoàn thành bảng kiến thức từ 40.1 đến 40.5 - Trao đổi nhóm thống nhất ý kiến, hoàn thành nội dung các bảng.

- Đại diện nhóm trình bày trên máy chiếu, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét, đánh giá giúp HS hoàn thiện kiến thức.

Nội dung

Bảng 40.1 – Tóm tắt các quy luật di truyền Tên quy luật Phân li Phân li độc lập Di truyền liên kết Di truyền liên kết với giới tính

Nội dung

Giải thích

ý nghĩa

Do sự phân li của cặp nhân tố di truyền trong sự hình thành giao tử chỉ chứa một nhân tố trong cặp.

Phân li độc lập của các cặp nhân tố di truyền trong quá trình phát sinh giao tử.

Các tính trạng do nhóm nhóm gen liên kết quy định được di truyền cùng nhau.

Các nhân tố di truyền không hoà trộn vào nhau.

- Phân li và tổ hợp của cặp gen tương ứng.

F2 có tỉ lệ mỗi kiểu hình bằng tích tỉ lệ của các tính trạng hợp thành nó.

Các gen liên kết cùng phân li với NST trong phân bào.

- Xác định tính trội (thường là tính trạng tốt).

Tạo biến dị tổ hợp.

Tạo sự di truyền ổn định của cả nhóm tính trạng có lợi. ở các loài giao phối tỉ lệ đực; Phân li và tổ hợp của cặp Điều khiển tỉ lệ cái xấp xỉ 1:1 NST giới tính. đực: cái.

150

Bảng 40.2 – Những diễn biến cơ bản của NST qua các kì trong nguyên phân và giảm phân Các kì Nguyên phân Giảm phân I Giảm phân II NST kép co ngắn, đóng NST kép co ngắn, đóng NST kép co ngắn lại thấy rõ xoắn và đính vào sợi thoi xoắn. Cặp NST kép số lượng NST kép (đơn bội).

Kì đầu phân bào ở tâm động. tương đồng tiếp hợp theo chiều dọc và bắt chéo.

Các NST kép co ngắn Từng cặp NST kép xếp Các NST kép xếp thành 1 cực đại và xếp thành 1 thành 2 hàng ở mặt hàng ở mặt phẳng xích đạo Kì giữa hàng ở mặt phẳng xích phẳng xích đạo của thoi của thoi phân bào. đạo của thoi phân bào. phân bào.

Từng NST kép chẻ dọc ở Các NST kép tương Từng NST kép chẻ dọc ở tâm tâm động thành 2 NST đồng phân li độc lập về động thành 2 NST đơn phân Kì sau đơn phân li về 2 cực tế 2 cực tế bào. li về 2 cực tế bào. bào.

Các NST đơn nằm gọn Các NST kép nằm gọn Các NST đơn nằm gọn trong trong nhân với số lượng trong nhân với số lượng nhân với số lượng bằng n Kì cuối bằng 2n như ở tế bào n (kép) bằng 1 nửa ở tế (NST đơn). mẹ. bào mẹ.

Các quá trình Nguyên phân

Giảm phân

Thụ tinh

Đại phân tử ADN ARN

Prôtêin

Bảng 40.3 – Bản chất và ý nghĩa của các quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh Bản chất ý nghĩa Giữ nguyên bộ NST, nghĩa là 2 tế Duy trì ổn định bộ NST trong sự lớn bào con được tạo ra có 2n NST giống lên của cơ thể và ở loài sinh sản vô như mẹ. tính.

Làm giảm số lượng NST đi 1 nửa, Góp phần duy trì ổn định bộ NST nghĩa là các tế bào con được tạo ra qua các thế hệ ở loài sinh sản hữu có số lượng NST (n) bằng 1/2 của tế tính và tạo ra nguồn biến dị tổ hợp. bào mẹ.

Kết hợp 2 bộ nhân đơn bội (n) thành Góp phần duy trì ổn định bộ NST bộ nhân lưỡng bội (2n). qua các thế hệ ở loài sinh sản hữu tính và tạo ra nguồn biến dị tổ hợp.

Bảng 40.4 – Cấu trúc và chức năng của ADN, ARN và prôtêin Cấu trúc Chức năng - Chuỗi xoắn kép - Lưu giữ thông tin di truyền - 4 loại nuclêôtit: A, T, G, X - Truyền đạt thông tin di truyền.

- Chuỗi xoắn đơn - Truyền đạt thông tin di truyền - 4 loại nuclêôtit: A, U, G, X - Vận chuyển axit amin - Tham gia cấu trúc ribôxôm.

- Một hay nhiều chuỗi đơn - Cấu trúc các bộ phận tế bào, enzim xúc - 20 loại aa. tác quá trình trao đổi chất, hoocmon điều hoà hoạt động của các tuyến, vận chuyển, cung cấp năng lượng.

151

Bảng 40.5 – Các dạng đột biến Khái niệm Các dạng đột biến Những biến đổi trong cấu trúc cấu Mất, thêm, thay thé, đảo vị trí 1 cặp Đột biến gen ADN thường tại 1 điểm nào đó nuclêôtit. Đột biến cấu trúc Những biến đổi trong cấu trúc NST. Mất, lặp, đảo đoạn.

NST Đột biến số Những biến đổi về số lượng NST. Dị bội thể và đa bội thể. lượng NST Các loại đột biến

4. Hoạt động vận dụng - Phương pháp: vấn đáp gợi mở, hoạt động nhóm - Kĩ thuật: đặt câu hỏi, thảo luận nhóm, trình bày 1 phút, khăn trải bàn - Hình thức tổ chức: hđ cá nhân, , nhóm nhỏ - Định hướng NL, PC: Tự lập, tự tin - GV yêu cầu HS thảo luận nhóm trả lời câu hỏi số 1, 2, 3, 4, 5 SGK trang 117.

- Hs vận dụng các kiến thức đã học thảo luận nhóm câu hỏi - Đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung - Gv nhận xét và chốt kiến thức

Câu 1:Đó là sơ đồ mối quan hệ giữa gen và tính trạng. Trong đó: + Gen là khuôn mẫu để tổng hợp mARN + mARN là khuôn mẫu để tổng hợp chuỗi aa cấu thành nên prôtêin + Prôtêin chịu tác động của mô trường biểu hiện thành tinh trạng.

Câu 2: Kiểu hình là kết quả tương tác giữa kiểu gen và môi trường.

Câu 3: ở người phảỉ dùng phương pháp nghiên cứu phả hệ và phương pháp nghiên cứu trẻ đồng sinh Câu 4: ưu thế của công nghệ tế bào: + Chỉ nuôi cấy tế bào, mô trên môi trường dinh dưỡng nhân tạo -> tạo ra cơ quan hoàn chỉnh + Rút ngắn thời gian tạo giống + Chủ động tạo ra các cơ quan thay thế

5. Hoạt động tìm tòi mở rộng - Hoàn thành các câu hỏi trang 117.

- Ôn lại phần biến dị và di truyền.

- Chuẩn bị kiểm tra học kì 1

152

Ngày soạn Ngày dạy Tiết 36 : KIỂM TRA HỌC KÌ 1

tháng 12 năm 2019 tháng 12 năm 2019

I. MỤC TIÊU. Qua bài học này hs đạt được: 1. Kiến thức : - Kiểm tra kiến thức của HS từ chương I tới chương IV, đánh giá năng lực học tập của HS. Thấy ưu, nhược điểm của HS giúp GV tìm nguyên nhân, điều chỉnh và đề ra phương án giải quyết giúp HS học tập tốt.

2. Kỹ năng : - Rèn kỹ năng làm bài kiểm tra - Phát huy tính tự giác, tích cực của HS. 3. Thái độ: rèn hs ý thức tự giác trong thi cử 4. Năng lực – phẩm chất: - Hình thành cho hs năng lực tự giải quyết vấn đề, năng lực tư duy sáng tạo - Hs có phẩm chất: Trung thực, tự trọng, nghiêm túc trong thi cử II. YÊU CẦU – HÌNH THỨC BÀI KIỂM TRA 1. Yêu cầu: Nhận biết: hs nắm được các kiến thức qui luật di truyền lai 1 cặp và 2 cặp tính trạng. Các khái niệm: thể đồng hợp, kiểu gen, kiểu hình, Các đặc điểm hình thái, cấu tạo của nhiễm sắc thể. Các đặc điểm cấu tạo và cấu trúc không gian của ADN. Cơ chế tổng hợp ADN và ARN Thông hiểu: hs viết được sơ đồ lai 2 cặp tính trạng, trình bày được cơ chế xác định giới tính, phân biệt được trẻ đồng sinh cùng trứng và khác trứng Vận dụng: vận dụng qui luật di truyền của Men đen về lai một cặp tính trạng

153

Vận dụng được kiến thức về cấu trúc ADN vào giải bài tập 2. Hình thức kiểm tra Trắc nghiệm và tự luận III. THIẾT KẾ MA TRẬN Trang bên IV. ĐỀ BÀI KIỂM TRA Trang bên V. ĐÁP ÁN – BIỂU ĐIỂM Trang bên VI. KẾT QUẢ Giỏi

Khá

Lớp 9A Lớp 9B Lớp 9C

154

Trung bình

Yếu

Ngày soạn tháng 12 năm 2019 Ngày dạy tháng 12 năm 2019 Tiết 36 : KIỂM TRA HỌC KÌ I I. MỤC TIÊU. 1. Kiến thức: Kiểm tra kiến thức của HS phần di truyền và biến dị.

- Thấy được ưu nhược điểm về tiếp thu kiến thức của HS, đánh giá năng lực nhận thức , ý thức học tập của HS giúp GV phân loại HS. 2. Kỹ năng: Rèn kỹ năng làm bài 3. Thái độ:Xây dựng ý thức tự giác trong học tập.

- Phát huy tính tự giác, thật thà của HS. II. CHUẨN BỊ.

GV: ra đề kiểm tra Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Chủ đề Vận dụng thấp Vận dụng cao Hiểu rõ về bản chất của Vận dụng được Chương III: Nắm được cấu ADN và gen tạo và nguyên gen. Giải thích được NTBS vào giải bài tắc nhân đôi của mối quan hệ giữu gen tập ADN ADN ( trắc và tính trạng nghiệm ) Số câu: 1 Số câu: 2 Số câu: 1 Số câu: 1 Số điểm: 80 Số điểm: 20 Số điểm: 40 Số điểm: 20 Tỉ lệ: =40% Tỉ lệ: =25% Tỉ lệ: =50% Tỉ lệ: =25% Phân biệt được giữa Vận dụng xác định Chương IV: Biết được một Biến dị số dạng đột biến thường biến và đột biến được các dạng đột ( trắc nghiệm ) biến trong các bài tập thực tế Số câu: 3 Số câu: 2 Số câu: 1 Số câu: 1 Số điểm: 80 Số điểm: 20 Số điểm: 40 Số điểm: 20 Tỉ lệ: =40% Tỉ lệ: =25% Tỉ lệ: =50% Tỉ lệ: =25% Biết một số Hiếu phương pháp Chương V: Di truyền bẹnh tật di nghiên cứu di truyến học người truyền ở ngưòi ngưòi. Phân biệt được và nguyên nhân trẻ đồng sinh cùng phat sinh trứng và khác trứng Số câu: 3 Số điểm: 40 Tỉ lệ: =20% Tổng: Số câu: Số điểm: 200 Tỉ lệ:100%

Số câu: 2 Số điểm: 20 Tỉ lệ: =50%

Số câu: 1 Số điểm: 20 Tỉ lệ: =50%

6 60 30%

3 100 50%

Hs: ôn tập kiến thức đã học III. Tiến trình bài giảng

155

2 40 20%

1. ổn định lớp : 2. Phát đề kiểm tra 3. Coi kiểm tra 4. Thu bài. Nhận xét ý thức học sinh trong giờ kiểm tra. Giaỉ đáp các thắc mắc 5. Hướng dẫn về nhà Tìm hiểu về công nghệ gen Ngày soạn tháng 12 năm 2019 Ngày dạy tháng 12 năm 2019 Tiết 36 : KIỂM TRA HỌC KÌ I I. Mục tiêu.

1. Kiến thức: Kiểm tra kiến thức của HS phần di truyền và biến dị.

- Thấy được ưu nhược điểm về tiếp thu kiến thức của HS, đánh giá năng lực nhận thức , ý thức học tập của HS giúp GV phân loại HS. 2. Kỹ năng: Rèn kỹ năng làm bài 3. Thái độ:Xây dựng ý thức tự giác trong học tập.- Phát huy tính tự giác, thật thà của HS. II. Chuẩn bị.

GV: ra đề kiểm tra Hs: ôn tập kiến thức đã học III. Tiến trình bài giảng 1. ổn định lớp : ………………………………..…………………………………

2. Phát đề kiểm tra 3. Coi kiểm tra Đề 1 : Câu 1 : Thể dị bội là gì ? Nguyên nhân phát sinh ?

Câu 2 : Trình bày mqh giữa kiểu gen – môi trường và kiểu hình ? cho ví dụ ?

Trong nông nghiệp người ta vận dụng mqh này trong sản xuất như thể nào ?

Câu 3: Giải thích vì sao phấp luật qui định “ nam nữ có quan hệ huyết thống tropng vòng 4 đời không dược lấy nhau “ và “ chỉ kết hôn 1 vợ 1 chồng “ về khía cạnh sinh sinh học ?

Câu 4: một đoạn gen dài 4080 Ao có số nucleotit loại A chiếm 15 % tổng số nucleotit của gen a. tính số vòng xoắn của gen b. tính số nucleotit mỗi loại c. gen đó nhân đôi 2 lần liên tiếp . Môi trường đã cung cấp bao nhiêu nucleotit mỗi loại ? Đề 2 : Câu 1 : Thể đa bội là gì ? Nguyên nhân phát sinh ?

Câu 2 : Giải thích tính đa dạng đặc thù của phân tử ADN ở các loài sinh vật khác nhau ?

Câu 3 : Trình bày cơ chế xác định giới tính ở người ?

Sinh trai hay sinh gái có phải do người mẹquyết định không ? Vì sao ?

Câu 4: một đoạn gen dài 4760 Ao có số nucleotit loại A chiếm 30 % tổng số nucleotit của gen a. tính số vòng xoắn của gen b. tính số nucleotit mỗi loại

156

c. gen đó nhân đôi 2 lần liên tiếp . Môi trường đã cung cấp bao nhiêu nucleotit mỗi loại ? Đáp án: Đề 1 : Câu 1 : Khái niệm : SGK (1đ) Nguyên nhân phát sinh : SGK ( 1đ ) Câu 2 : ( 2,5 đ) Kiểu hình là kết quả của sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường. + Các tính trạng số lượng chịu ảnh hưởng nhiều vào môi trường + Các tính trạng chất lượngphụ thuộc chủ yếu vào kiểu gen.

Trong sản xuất nếu thực hiện : + Đúng quy trình sẽ làm năng suất tăng. + Sai quy trình năng suất giảm.

Câu 3 : (3đ) + Kết hôn gần làm cho các gen lặn, có hại biểu hiện ở thể đồng hợp suy thoái nòi giống. + Từ đời thứ 5 trở đi có sự sai khác về mặt di truyền, các gen lặn có hại khó gặp nhau hơn.

- HS phân tích số liệu về sự thay đổi tỉ lệ nam nữ theo độ tuổi, tỉ lệ nam nữ ở độ tuổi 18 – 35.là 1:1 + Hạn chế việc sinh con trai theo tư tưởng “trọng nam khinh nữ” làm mất cân đối tỉ lệ nam/nữ ở tuổi trưởng thành.

Câu 4 : (2,5 đ) Số vòng xoắn = 4760 : 34 = 140 vòng Số nu = 140 . 20 = 2800 nu Ta có: A = T = 20%. 2800 = 560 nu G = X = 30% . 2800 = 840 nu Gen nhân dôi 2 lần số nu MT cấp là A =T = (22 – 1). 560 = 1680 nu G =X = (22 – 1). 840 = 2520 nu .Đáp án: Đề 2 : Câu 1 : Khái niệm : SGK (1đ) Nguyên nhân phát sinh : SGK ( 1đ ) Câu 2 : AND có tính đa dạng đặc thù do : + Tính đặc thù do số lượng, trình tự, thành phần các loại nuclêôtit. + Các sắp xếp khác nhau của 4 loại nuclêôtit tạo nên tính đa dạng.

- Tính đa dạng và đặc thù của ADN là cơ sở phát triển cho tính đa dạng và đặc thù của sinh vật.

Câu 3 : 3đ - Sự phân li và tổ hợp cặp NST giới tính trong giảm phân và thụ tinh là cơ chế xác định giới tính P: 44A+XX x 44A+XY GP: 22A+X 22A+X , 22A+Y F: 44A+XX (gái) , 44A+XY (trai) - Tỉ lệ nam: nữ xấp xỉ 1:1 do số lượng giao tử (tinh trùng mang X) và giao tử (mang Y) tương đương nhau, xác suất thụ tinh của 2 loại giao tử này với trứng X như nhau ->sẽ tạo ra 2 loại tổ hợp XX và XY ngang nhau.

157

Câu 4 : (2,5 đ) Số vòng xoắn = 4080 : 34 = 120 vòng Số nu = 140 . 20 = 2400 nu Ta có: A = T = 15%. 2800 = 420 nu G = X = 35% . 2800 = 980 nu Gen nhân dôi 2 lần số nu MT cấp là A =T = (22 – 1). 420 = 1260 nu G =X = (22 – 1). 980 = 2940 nu

Phần I: Phần trắc nghiệm Câu 1: Hãy điền đúng (Đ) hoặc sai (S) vào ô trống ở các câu sau: 1. Thể đồng hợp là các gen trong tế bào đều giống nhau.

2. Trội không hoàn toàn là F2 có tỉ lệ kiểu hình 1 trội: 1 lặn: 2 trung gian.

3. Cặp NST tương đồng là cặp NST được hình thành sau khi NST tự nhân đôi.

4. NST tự nhân đôi ở kì trung gian của chu kì phân bào.

5. Sự kiện quan trọng nhất của quá trình thụ tinh là sự tổ hợp bộ NST của giao tử đực và cái.

6. Tính đặc thù của ADN là do hàm lượng ADN trong nhân tế bào.

7. Nguyên tắc bổ sung được biểu hiện trong mối quan hệ ARN prôtêin là: A – U; G – X; T – A; X – G. 8. Người mắc bệnh Đao có 3 NST ở cặp NST giới tính.

Câu 2: Hãy sắp xếp các thành phần sau theo thứ tự khối lượng tăng dần: ADN; mARN; gen; NST. Câu 3: Chọn từ, cụm từ phù hợp điền vào chỗ trống trong câu sau: “ Trình tự các ............... trên ADN quy định trình tự các nuclêôtit trong .............. , thông tin qua ARN quy định trình tự các .............. trong chuỗi axit amin cấu thành .............. và biểu hiện thành tính trạng.

Phần II: Phần tự luận Câu 4: Nêu ưu nhược điểm và triển vọng của nhân giống vô tính trong ống nghiệm.

158

Câu 5: Ở người, bệnh mù màu (không phân biệt được màu đỏ với màu lục) do 1 gen kiểm soát. Một cặp vợ chồng không biểu hiện bệnh sinh được 3 người con: 2 con gái bình thường và một con trai mắc bệnh. Người con trai lấy vợ bình thường đẻ được một cháu gái bình thường và một cháu trai mắc bệnh. Người con gái thứ 1 lấy chồng mù màu sinh được 4 người con: 2 trai, 2 gái đều không biểu hiện bệnh. Người con gái thứ 2 lấy chồng bình thường đẻ được 2 con gái bình thường và một con trai mắc bệnh. a. Lập sơ đồ phả hệ về sự di truyền bệnh này trong dòng họ. b. Bệnh mù màu do gen trội hay gen lặn quy định? Vì sao? c. Bệnh có di truyền liên kết với giới tính không ? Tại sao?

III. ĐÁP ÁN – BIỂU ĐIỂM Phần I: Phần trắc nghiệm Câu 1: 1–S 2- Đ 3- S 4- Đ 5- Đ 6- S 7- S 8- S (2 điểm).

Câu 2: 1. mARN 3. ADN 2. gen 4. NST (1 điểm) Câu 3: 1- Nucêlôtit 2- ARN 3- Axit amin 4- Prôtêin (1,5 điểm) Câu 4: * Ưu điểm của nhân giống vô tính trong ống nghiệm: - Tăng nhanh số lượng cá thể.

- Bảo tồn 1 số nguồn gen quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng.

- Rút ngắn thời gian tạo các cây con.

(1,5 điểm) * Triển vọng (nêu một số thành tựu ở nước ta).

(0,5 điểm) Câu 5: Sơ đồ phả hệ của dòng họ trên.

(2 điểm) Không mắc bệnh Mắc bệnh

- P bình thường mà F1 biểu hiện bệnh chứng tỏ bệnh do gen lặn quy định.

(0,75 điểm) - Bệnh chỉ xuất hiện ở nam chứng tỏ bệnh có liên quan đến giới tính. Gen gây bệnh nằm trên NST X, không có trên Y. (0,75 điểm)

159

Ngày soạn 28 tháng 12 năm 2019 Ngày dạy 5 tháng 1 năm 2010 Tiết 37: Bài 34: THOÁI HOÁ DO TỰ THỤ PHẤN VÀ DO GIAO PHỐI GẦN I. Mục tiêu.

160

1. Kiến thức: Học sinh hiểu và trình bày được nguyên nhân thoái hóa của tự thụ phấn bắt buộc ở cây giao phấn và giao phối gần ở động vật, vai trò của 2 trường hợp trên trong chọn giống.

- Trình bày được phương pháp tạo dòng thuần ở cây giao phấn.

2. Kỹ năng: Rèn kỹ năng quan sát và phân tích kênh hình. Thảo luận nhóm 3. Thái độ:Xây dựng ý thức tự giác trong học tập.

II. Chuẩn bị.

- Tranh phóng to H 34.1 tới 34.3 SGK. III. Tiến trình bài giảng 1. ổn định lớp : ………………………………..…………………………………

2. Kiểm tra bài cũ 3. Bài mới Hoạt động 1: Hiện tượng thoái hoá Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của Học sinh - Yêu cầu HS nghiên cứu SGK mục I - HS nghiên cứu SGK để trả lời câu hỏi, rút ra kết luận.

- Hiện tượng thoái hoá do tự thụ phấn ở cây 1. Hiện tượng thoái hoá do tự thụ phấn ở giao phấn biểu hiện như thế nào? cây giao phấn: các cá thể của thế hệ kế tiếp có sức sống dần biểu hiện các dấu hiêu như phát triển chậm, chiều cao cây và năng suất giảm dần, nhiều cây bị chết, bộc lộ đặc điểm có hại.

- Cho HS quan sát H 34.1 minh hoạ hiện - HS quan sát H 34.1 để thấy hiện tượng tượng thoái hoá ở ngô do tự thụ phấn. thoái hoá ở ngô.

VD: hồng xiêm, bưởi, vải thoái hoá quả nhỏ, ít quả, khôn ngọt.

- HS tìm hiểu mục 2 và trả lời câu hỏi: - Dựa vào thông tin ở mục 2 để trả lời.

- Giao phối gần là gì? Gây ra hậu quả gì ở 2. Hiện tượng thoái hoá do giao phối gần ở sinh vật? động vật: - Giao phối gần (giao phối cận huyết) là sự giao phối giữa các con cái sinh ra từ 1 cặp bố mẹ hoặc giữa bố mẹ với con cái của chúng.

- Giao phối gần gây ra hiện tượng thoái hoá ở thế hệ con cháu: sinh trưởng và phát triển yếu, khả năng sinh sản giảm, quái thai,dị tật bẩm sinh, chết non.

Giáo viên nhận xét , chốt kết luận Hoạt động 2: Nguyên nhân của hiện tượng thoái hoá Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của Học sinh - GV giới thiệu H 34.3 ; màu xanh biểu thị thể đồng hợp - Yêu cầu HS quan sát H 34.3 và trả lời: - HS nghiên cứu kĩ H 34.3, thảo luận nhóm và nêu được: - Qua các thế hệ tự thụ phán hoặc giao phối + Tỉ lệ đồng hợp tăng, tỉ lệ dị hợp giảm. cận huyết, tỉ lệ thể đồng hợp và dị hợp biến đổi như thế nào?

161

- Tại sao tự thụ phấn ở cây giao phấn và giao + Các gen lặn ở trạng thái dị hợp chuyển phối gần ở động vật lại gây ra hiện tượng sang trạng thái đồng hợp các gen lặn có thoái hoá? hại gặp nhau biểu hiện thành tính trạng có - GV giúp HS hoàn thiện kiến thức. hại, gây hiện tượng thoái hoá.

- GV mở rộng thêm: ở một số loài động vật, - Tự thụ phấn hoặc giao phối gàn ở động thực vật cặp gen đồng hợp không gây hại nên vật gây ra hiện tượng thoái hoá vì tạo ra không dẫn đến hiện tượng thoái hoá có thể cặp gen lặn đồng hợp gây hại. tiến hành giao phối gần.

Hoạt động 3: vai trò của phương pháp tự thụ phấn và giao phối cận huyết trong chọn giống Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của Học sinh -GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK và - HS nghiên cứu SGK mục III và trả lời trả lời câu hỏi: câu hỏi.

- Tại sao tự thụ phấn bắt buộc và giao phối - 1 HS trả lời, các HS khác nhận xét, bổ gần gây ra hiện tượng thoái hoá nhưng những sung. phương pháp này vẫn được người ta sử dụng - Dùng phương pháp này để củng cố và trong chọn giống? duy trì 1 số tính trạng mong muốn, tạo dòng thuần, thuận lợi cho sự kiểm tra đánh giá kiểu gen của từng dòng, phát hiện các gen xấu để loại ra khỏi quần thể, chuẩn bị lai khác dòng để tạo ưu thế lai.

Giáo viên nhận xét , chốt kết luận 4. Củng cố Chọn câu trả lời đúng Câu 1: Biểu hiện của thoái hoá giống là: A. Con lai có sức sống cao hơn bố mẹ chúng B. Con lai sinh trưởng mạnh hơn bố mẹ C. Năng suất thu hoạch luôn được tăng lên D. Con lai có sức sống kém dần Câu 2: Kết quả dẫn đến về mặt di truyền khi cho giao phối cận huyết hoặc tự thụ phấn là: A. Giảm tỉ lệ thể dị hợp và tăng tỉ lệ thể đồng hợp trong quần thể A. Sự đa dạng về kểu gen trong quần thể B. Sự đa dạng về kiểu hình trong quần thể C. Làm tăng khả năng xuất hiện đột biến gen Câu 3 : Thoái hoá giống dẫn đến thế hệ sau có biểu hiện: A. Sức sống kém dần B. Sinh trưởng và phát triển chậm, chống chịu kém C. Nhiều tính trạng xấu, có hại bộc lộ D. Tất cả các biểu hiện nói trên 5. Hướng dẫn học bài ở nhà - Học bài và trả lời câu hỏi SGK. - Tìm hiểu vai trò của dòng thuần trong chọn giống.

Ngày soạn 2 tháng 1 năm 2010 Ngày dạy 9 tháng 1 năm 2010

162

Tiết 38: Bài 35: ƯU THẾ LAI I. Mục tiêu.

1. Kiến thức: Học sinh nắm được khái niệm ưu thế lai, cơ sở di truyền của hiện tượng ưu thế lai, lí do không dùng cơ thể lai để nhân giống.

- Nắm được các phương pháp thường dùng để tạo ưu thế lai.

- Hiểu và trình bày được khái niệm lai kinh tế và phương pháp thường dùng để tạo cơ thể lai kinh tế ở nước ta.

2. Kỹ năng: Rèn kỹ năng quan sát và phân tích . Thảo luận nhóm 3. Thái độ:Xây dựng ý thức tự giác trong học tập.

II. Chuẩn bị.

GV: - Tranh phóng to H 35 SGK. - tranh 1 số giống động vật; bò, lợn, dê Kết quả của phép lai kinh tế.

III. Tiến trình bài giảng 1. ổn định lớp : ………………………………..…………………………………

2. Kiểm tra bài cũ - Kiểm tra câu 1, 2 SGK trang 101 3. Bài mới Hoạt động 1: Hiện tượng ưu thế lai Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của Học sinh - GV cho HS quan sát H 35 phóng to và đặt - HS quan sát hình, chú ý đặc điểm: chiều cao cây, chiều dài bắp, số lượng hạt nêu câu hỏi: được: - So sánh cây và bắp ngô của 2 dòng tự thụ + Cơ thể lai F1 có nhiều đặc điểm trội hơn phấn với cây và bắp ngô ở cơ thể lai F1 trong cây bố mẹ.

H 35?

- GV nhận xét ý kiến của HS và cho biết: hiện tượng trên được gọi là ưu thế lai.

- Ưu thế lai là gì? Cho VD minh hoạ ưu thế - HS nghiên cứu SGK, kết hợp với nội dung lai ở động vật và thực vật? vừa so sánh nêu khái niệm ưu thế lai.

- Ưu thế lai là hiện tượng cơ thể lai F1 có ưu - GV cung cấp thêm 1 số VD. thế hơn hẳn so với bố mẹ: có sức sống cao hơn, sinh trưởng nhanh, phát triển mạnh, chống chịu tốt, năng suất cao hơn.

- Ưu thế lai biểu hiện rõ khi lai giữa các Giáo viên nhận xét , chốt kết luận dòng thuần có kiểu gen khác nhau.

Hoạt động 2: Nguyên nhân của hiện tượng ưu thế lai Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của Học sinh - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK và trả lời - HS nghiêncứu SGK, thảo luận nhóm và trả câu hỏi: lời câu hỏi: - Tại sao khi lai 2 dòng thuần ưu thế lai thể + Ưu thế lai rõ vì xuất hiện nhiều gen trội có hiện rõ nhất? lợi ở con lai F1.

- Tại sao ưu thế lai biểu hiện rõ nhất ở F1 sau + Các thế hệ sau ưu thế lai giảm dần vì tỉ lệ đó giảm dần qua các thế hệ? dị hợp giảm.

- GV giúp HS rút ra kết luận.

- Khi lai 2 dòng thuần có kiểu gen khác nhau, ưu thế lai biểu hiện rõ nhất ở F1 vì

163

hầu hết các cặp gen ở trạng thái dị hợp chỉ biểu hiện tính trạng trội có lợi.

- Muốn duy trì ưu thế lai con người đã làm + Nhân giống vô tính. gì? + Tính trạng số lượng (hình thái, năng suất) do nhiều gen trội quy định.

- Sang thế hệ sau, tỉ lệ dị hợp giảm nên ưu thế lai giảm. Muốn khắc phục hiện tượng này, người ta dùng phương pháp nhân giống Giáo viên nhận xét , chốt kết luận vô tính (giâm, ghép, chiết...).

Hoạt động 3: Các phương pháp tạo ưu thế lai Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của Học sinh -GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK, hỏi: - HS nghiên cứu SGK mục III để trả lời. Rút ra kết luận.

- Con người đã tiến hành tạo ưu thế lai ở cây 1. Phương pháp tạo ưu thế lai ở cây trồng: trồng bằng phương pháp nào?

- Lai khác dòng: tạo 2 dòng tự thụ phấn rồi cho giao phấn với nhau.

- Nêu VD cụ thể?

VD: ở ngô lai (F1) có năng suất cao hơn từ 25 – 30 % so giống ngô tốt.

- Lai khác thứ: lai giữa 2 thứ hoặc tổng hợp nhiều thứ của 1 loài.

- GV giải thích thêm về lai khác thứ và lai VD: Lúa DT17 tạo ra từ tổ hợp lai khác dòng. giữa giống lúa DT10 với OM80 năng suất cao (DT10 và chất lượng cao (OM80).

- HS nghiên cứu SGK và nêu được các - Con người đã tiến hành tạo ưu thế lai ở vật phương pháp. nuôi bằng phương pháp nào?VD? 2. Phương pháp tạo ưu thế lai ở vật nuôI: - Lai kinh tế: cho giao phối giữa cặp vật nuôi bố mẹ thuộc 2 dòng thuần khác nhau rồi dùng con lai F1 làm sản phẩm.

VD: Lợn ỉ Móng Cái x Lợn Đại Bạch - GV cho HS quan sát tranh ảnh về các Lợn con mới đẻ nặng 0,7 – 0,8 kg tăng giống vật nuôi. trọng nhanh, tỉ lệ nạc cao. + Nếu nhân giống thì sang thế hệ sau các - Tại sao không dùng con lai F1 để nhân gen lặn gây hại ở trạng thái đồng hợp sẽ biểu giống? hiện tính trạng.

- GVmở rộng: ở nước ta lai kinh tế thường dùng con cái trong nước lai với con đực giống ngoại.

4. Củng cố - Trả lời câu 1, 2, 3, SGK trang 104.

Chọn đáp án đúng 1, ở cây trồng biện pháp nào được dùng để duy trì ưu thế lai? a , F1 được lai trở lại với bố hoặc mẹ c , Cho F1 lai với nhau *b , Dùng phương pháp lai, chiết, ghép *d , Dùng phương pháp nuôi cấy mô.

2, Trong chăn nuôi, phương pháp chủ yếu nào được dùng để tạo ưu thế lai? a , Giao phối gần c , Lai khác thứ.

164

b , Lai khác giống. *d , Lai kinh tế 5. Hướng dẫn học bài ở nhà - Học bài và trả lời câu hỏi SGK. - Tìm hiểu thêm về các thành tựu ưu thế lai và lai kinh tế ở Việt Nam.

165