GIÁO ÁN HÓA HỌC 11 THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHỦ ĐỀ HỢP CHẤT CỦA NITƠ, AXIT NITRIC VÀ MUỐI

GIÁO ÁN HÓA HỌC DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ

vectorstock.com/28062440

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection DẠY KÈM QUY NHƠN LESSON PLAN PHÁT TRIỂN NỘI DUNG

GIÁO ÁN HÓA HỌC 11 THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHỦ ĐỀ HỢP CHẤT CỦA NITƠ, AXIT NITRIC VÀ MUỐI NITRAT, DANH PHÁP HỢP CHẤT HỮU CƠ, ĐẠI CƯƠNG VỀ HÓA HỌC HỮU CƠ WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

CHỦ ĐỀ: HỢP CHẤT CỦA NITƠ I. CÁC NỘI DUNG CẦN DẠY 1. Amoniac – muối amoni.

2. Axit nitric – muối nitrat II. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. 1. Mục tiêu. a. Kiến thức - Học sinh liệt kê được tính chất vật lý, ứng dụng chính của amoniac.

- Học sinh viết được cấu tạo phân tử của amoniac.

- Học sinh giải thích được tính chất hóa học của amoniac: + Tính bazơ yếu: Tác dụng với nước, dung dịch muối, axit. + Tính khử: tác dụng với oxi.

- Học sinh viết được công thức cấu tạo, liệt kê được tính chất vật lí (trạng thái, màu sắc, khối lượng riêng, tính tan), ứng dụng của HNO3 - Học sinh biết HNO3 là một trong những axit mạnh nhất: có đầy đủ tính chất của một axit.

- Học sinh biết HNO3 là chất oxi hoá rất mạnh: oxi hoá hầu hết kim loại, một số phi kim, nhiều hợp chất vô cơ và hữu cơ. b. Kĩ năng.

- HS dựa vào cấu tạo phân tử giải thích được tính vật lý, hóa học của amoniac.

- HS quan sát thí nghiệm hoặc hình ảnh, rút ra được nhận xét về tính chất vật lý và tính chất hóa học của amoniac.

- HS viết được các phương trình hóa học dạng phân tử hoặc ion rút gọn.

- HS phân biệt được amoniac với một số khí đã biết bằng phương pháp vật lí hoặc hóa học.

- HS giải quyết được các bài tập tính toán liên quan đến tính chất hóa học của amoniac.

- Dự đoán tính chất hóa học, kiểm tra dự đoán bằng thí nghiệm và rút ra kết luận.

- Quan sát thí nghiệm, hình ảnh..., rút ra được nhận xét về tính chất của HNO3.

- Viết các phương trình hoá học dạng phân tử, ion rút gọn minh hoạ tính chất hoá học của HNO3 đặc và loãng. c. Thái độ Có thái độ nghiêm túc trong học tập và nghiên cứu khoa học, say mê trong học tập. Ứng dụng kiến thức đã học vào giải thích hiện thượng thực tế d. Phát triển năng lực.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học (Công thức, tên gọi, phương trình) - Năng lực tính toán hóa học (BT về tính chất của NH3, HNO3 ) - Năng lực thực hành hóa học (Tính tan của NH3, phân biệt các khí, tính bazơ của NH3, tính chất hóa học của HNO3) - Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học (tính chất NH3 + ddAlCl3 , so sánh dd NH3 với các dung dịch bazơ mạnh, tính oxi hóa mạnh của HNO3) - Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống ( xử lí khí thải NH3 ra môi trường từ các nguồn trong tự nhiên: rác thải, nước thải ...)

2. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh - Chuẩn bị của giáo viên. + Bài soạn + Dụng cụ, hóa chất thí nghiệm (4 nhóm thí nghiệm) + Tranh ảnh có liên quan. + Phân nhóm học tập, phiếu học tập.

- Chuẩn bị của học sinh. + Chuẩn bị trước nội dung kiến thức có liên quan tới bài học. + Cử nhóm trưởng, thứ ký.

3. Bảng mô tả các mức độ nhận thức.

Loại câu hỏi/ bài tập Câu hỏi/ bài tập định tính

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

- Cấu tạo phân tử, tính chất vật lí, ứng dụng, điều chế amonia - Cấu tạo phân tử, tính chất vật lí, ứng dụng, điều chế HNO3 - Cách nhận biết ion NO3– bằng pp hóa học.

-Tính chất hoá học của amoniac: Tính khử và tính bazơ - pp đ/c NH3 trong PTN và trong CN - Tính chất hoá học và ứng dụng của muối nitrat - HNO3 là một axit mạnh - HNO3 là chất oxh rất mạnh

Viết ptpu chứng minh tính chất hóa học của NH3, HNO3, muối nitrat

- Bài tập định lượng về t/c hóa học của NH3, muối nitrat HNO3.

- Bài tập định lượng liên quan đến điều chế NH3, HNO3.

Câu hỏi/ bài Mô tả và nhận biết Giải thích được Giải thích được tập gắn với được các hiện các hiện tượng thí một số hiện tượng thực hành thí tượng TN nghiệm.

TN liên quan đến nghiệm thực tiễn Câu hỏi/ bài tập định lượng

Vận dụng cao - Giải thích được một số hiện tượng thực tiễn có liên quan đến NH3, muối nitrat - Vai trò của NH3, muối amoni

- Các bài tập định lượng liên quan đến hỗn hợp tác dụng với HNO3

Phát hiện được một số hiện tượng trong thực tiễn và sử dụng kiến thức hóa học để giải thích

4. Hệ thống câu hỏi, bài tập

1) Mức độ nhận biết Câu 1. Vai trò của NH3 trong phản ứng 4 NH3 + 5 O2 xt,t0 4 NO +6 H2O là A.Chất khử C. Chất oxi hóa B. Axit D. Bazơ Câu 2. Amoniac cã nh÷ng tÝnh chÊt sau: ChÊt khÝ, mïi khai sèc, nÆng h¬n kh«ng khÝ, tan tèt trong n−íc, lµ ph©n tö ph©n cùc, cã tÝnh baz¬. Sè tÝnh chÊt ®óng lµ: A. 4 B. 5 C. 6 D. 3 Câu 3. Để tạo độ xốp cho các loại bánh, có thể dùng muối nào sau đây ?

A.(NH4)3PO4 B. NH4HCO3 C. NaCl D. CaCO3 Câu 4. Ứng dụng chủ yếu của muối amoni là.

A. Sản xuất NH3 B. Dùng làm muối ăn C. Dùng làm phân bón D. Dùng làm chất bảo quản.

Câu 5. Axit nitric cã nh÷ng tÝnh chÊt sau: ChÊt láng kh«ng mµu, bèc khãi trong kh«ng khÝ Èm, tan v« h¹n trong n−íc, lµ hîp chÊt bÒn, dd th−êng cã mµu vµng, khi tan trong n−íc chØ tån t¹i d−íi d¹ng ion. Sè tÝnh chÊt ®óng lµ : A. 7 B. 6 C. 5 D. 4 Câu 6. Axit nitric cã nh÷ng øng dông sau: A. S¶n xuÊt ph©n ®¹m B. S¶n xuÊt thuèc næ TNT

C. S¶n xuÊt d−îc phÈm, thuèc nhuém D. TÊt c¶ ®Òu ®óng.

Câu 7. Trong phßng thÝ nghiÖm HNO3 ®−îc ®iÒu chÕ b»ng ph−¬ng ph¸p.

A. Tæng hîp B. Oxi ho¸ khö C. Sunfat D. Ch−ng cÊt ph©n ®o¹n Câu 8. §Ó nhËn biÕt ion NO3- ng−êi ta th−êng dïng Cu vµ dd H2SO4 lo·ng vµ ®un nãng, v×.

A.ph¶n øng t¹o ra dd cã mµu xanh vµ khÝ kh«ng mïi lµm xanh giÊy qïy Èm.

B.ph¶n øng t¹o ra dung dÞch cã mµu vµng nh¹t.

C. ph¶n øng t¹o ra kÕt tña mµu xanh.

D.ph¶n øng t¹o dd cã mµu xanh vµ cã khÝ kh«ng mµu hãa n©u trong kh«ng khÝ.

Câu 9. Khi cho Cu t¸c dông víi dung dÞch chøa H2SO4 lo·ng vµ NaNO3, vai trß cña NaNO3 trong ph¶n øng lµ.

A.chÊt oxi hãa B. chÊt khö C. chÊt xóc t¸c D. m«i tr−êng.

Câu 10. Cho Cu tác dụng với HNO3 đặc tạo ra một khí nào sau đây: A. Không màu B. Màu nâu đỏ C. Không hòa tan trong nước D. Có mùi khai Câu 11. Tính chất hóa học của HNO3 là: A. tính axit mạnh, tính khử.

B. tính bazơ yếu, tính oxi hóa.

C. tính khử, tính bazơ yếu.

D. tính axit mạnh, tính oxi hóa.

Câu 12. Axit nitric đặc nguội có thể tác dụng được với dãy chất nào sau đây: B. Cu, Zn(OH)2, CaCO3.

A. Al2O3, Mg, Al. C. Fe, CuO, Fe(OH)3.

D. ZnO, Mg, Cr Câu 13. Nhiệt phân KNO3 thu được các chất nào sau đây: A. KNO3, NO2 và O2 B. K, NO2, O2 C. KNO2, NO2 và O2 D. KNO2 và O2 Câu 14. Để điều chế HNO3 trong phòng thí nghiệm các hóa chất cần dùng là A. Dung dịch NaNO3;dung dịch HCl đặc

B. Dung dịch NaNO3;dung dịch H2SO4 đặc

C. NaNO3 tinh thể;dung dịch H2SO4 đặc

D. NaNO3 tinh thể;dung dịch HCl đặc

Câu 15. Các muối nitrat nào sau khi nhiệt phân tạo ra sản phẩm: M+NO2+O2?

A. AgNO ;Hg(NO ) ;NaNO

B. LiNO ;Fe(NO ; ;Hg(NO )

C. KNO3;AuNO3;Hg(NO3)2

D. AgNO3;AuNO3;Hg(NO3)2

3

3 2

3

3

3 2

3 2

Câu 16. Dung dịch HNO3 đặc, không màu, để ngoài ánh sáng lâu ngày sẽ chuyển thành: A. Màu vàng.

B. Màu đen sẫm.

C. Màu trắng sữa.

D. Màu nâu.

C. KNO3;S;C

D. KClO3;C

Câu 17. Thuốc nổ đen là hỗn hợp các chất nào sau?

A. KNO3;S

B. KClO3;C;S

Câu 18. Dãy các muối nitrat khi nhiệt phân đều tạo thành muối nitrit là : A. Ca(NO3)2; NaNO3; KNO3.

C. Cu(NO3)2; Hg(NO3)2; LiNO3

B. Ca((NO3)2; Zn(NO3)2; NaNO3.

D. Mg(NO3)2; Zn(NO3)2; KNO3.

Câu 19. Sơ đồ hóa học nào say đây được dùng để điều chế HNO3 trong công nghiệp. + O2 + O2 + O2 + H 2O A. NH3  → NO  → NO2  → HNO3. + O2 + O2 + O2 + H 2O B. N2 (kk)  → NO  → NO2  → HNO3. + O2 + H 2O to NO HNO C. Cu(NO3)2  → 2  3 → H 2SO4 D. NaNO3  → HNO3.

Câu 20. Tính chất vật lý của NH3 là: A. Khí màu nâu, mùi khai, tan tốt trong nước.

B. Khí không màu, mùi khai, tan tốt trong nước.

C. Khí không màu hóa nâu, không mùi, không tan trong nước.

D. Khí không màu hóa nâu, mùi khai, tan tốt trong nước.

Câu 21. NH3 không có tính chất nào sau đây khí tác dụng với chất khác.

A. Tính khử.

B. Tính Oxi hóa.

C. Làm quỳ tím ẩm hóa xanh. D. Tính bazơ yếu.

Câu 22. Khi nhiệt phân dãy muối nào sau đây đều cho sản phẩm là oxit kim loại, NO2 và O2 ?

A. Hg(NO3)2, AgNO3, KNO3 B. Cu(NO3)2, Fe(NO3)2, Mg(NO3)2 C. Zn(NO3)2 , KNO3, Pb(NO3)2 D. NH4NO3, NaNO3, Cu(NO3)2.

2) Mức độ thông hiểu Câu 1. NH3 có những tính chất đặc trưng nào trong số các tính chất sau: Những câu đúng là: 1) Hòa tan tốt trong nước.

2) Nặng hơn không khí.

3) Tác dụng với axit.

4) Khử được một số oxit kim lọai.

5) Khử được hidro.

6) DD NH3 làm xanh quỳ tím.

A. 1, 4, 6 B. 1, 2, 3 C. 1, 3, 4, 6 D. 2, 4, 5 A. Al.

B. Zn

C. Fe.

D. Ag.

Câu 2. HNO3 tác dụng được với tất cả các chất trong dãy nào sau đây: A. NaHCO3, CO2, FeS, Fe2O3 B. K2SO3, K2O, Cu, Fe(NO3)2 C. FeO, Fe2(SO4)3, FeCO3, Na2O D. CuSO4, CuO, Mg3(PO4)2.

Câu 3. Dãy các chất nào sau đây khi phản ứng với HNO3 đặc nóng đều tạo khí: A. Cu(OH)2, FeO, C B. Fe3O4, C, FeCl2 C. Na2O, FeO, Ba(OH)2 D. Fe3O4, C, Cu(OH)2

Câu 4. ë ®iÒu kiÖn thÝch hîp nit¬ pø víi : H2, O2, Cl2, H2O, K, Al, dd NaOH, CuO, H2SO4 sè ph¶n øng x¶y ra lµ: A. 2 B. 3 C. 4 D. 5 Câu 5. Phản ứng hóa học nào sau đây không xảy ra: A. NaNO3 (rắn) + H2SO4 ( đặc, nóng).

B. d.d Cu(NO3)2 + HCl C. d.d Fe(NO3)2 + d.d HCl D. d.d Ba(NO3)2 + d.d Na2SO4 Câu 6. Nhá tõ tõ dd NH3 ®Õn d− vµo dung dÞch CuCl2. HiÖn t−îng thÝ nghiÖm lµ : A. lóc ®Çu cã kÕt tña mµu tr¾ng, sau ®ã kÕt tña tan dÇn cho dung dÞch mµu xanh lam.

B. xuÊt hiÖn kÕt tña mµu xanh, kh«ng tan.

C. lóc ®Çu cã kÕt tña mµu xanh thÉm, sau ®ã kÕt tña tan cho dung dÞch mµu xanh lam.

D. lóc ®Çu cã kÕt tña mµu xanh lam, sau ®ã kÕt tña tan cho dung dÞch mµu xanh thÉm.

Câu 7. NH3 phản ứng được với nhóm chất nào sau(các điều kiện coi như có đủ)?

A. FeO;PbO;NaOH;H2SO4

B. O2;Cl2;CuO;HCl;AlCl3

C. CuO;KOH;HNO3;CuCl2

D. Cl2;FeCl3;KOH;HCl

Câu 8. Cã 4 dung dÞch muèi riªng biÖt; CuCl2, ZnCl2, FeCl3, AlCl3. NÕu thªm dd KOH d−, råi thªm tiÕp dd NH3 d− vµo 4 dd trªn th× sè chÊt kÕt tña thu ®−îc lµ : A. 1.

B. 3.

C. 2.

D. 4.

Câu 9. Trong phßng thÝ nghiÖm, ®Ó ®iÒu chÕ amoniac tõ amoniclorua r¾n vµ natri hi®roxit r¾n nguêi ta thu khÝ b»ng phu¬ng ph¸p nµo sau ®©y?

A. Thu qua kh«ng khÝ b»ng c¸ch quay èng nghiÖm thu khÝ lªn.

B. Thu qua kh«ng khÝ b»ng c¸ch óp èng nghiÖm thu khÝ xuèng.

C. Sôc qua dung dÞch axit sunfuric ®Æc.

D. Thu qua nuíc.

Câu 10. Axit nitric đặc nóng phản ứng được với tất các các chất của nhóm nào sau đây?

A. Mg(OH)2; NH3; CO2; Au B. Mg(OH)2; CuO; NH3; Pt C. CaO; NH3; Au; FeCl2 D. Mg(OH)2; CuO; NH3; Ag Câu 11. Kim lo¹i ph¶n øng ®−îc víi dd HCl, dung dÞch Cu(NO3)2, dung dÞch HNO3 (®Æc nguéi).

Kim lo¹i M lµ: A.Fe B. Zn C. Al D.Ag Câu 12. HNO3 chØ thÓ hiÖn tÝnh axit khi t¸c dông víi c¸c chÊt thuéc d·y nµo d−íi ®©y?

A. CaCO3, Cu(OH)2, Fe(OH)2, FeO. B. CuO, NaOH, FeCO3, Fe2O3.

C. Fe(OH)3, Na2CO3, Fe2O3, NH3.

D. KOH, FeS, K2CO3, Cu(OH)2

Câu 13. Để sản xuất HNO3 trong công nghiệp cần qua các giai đoạn:1.Oxi hóa NO;2.Cho NO2 tác dụng với H2O; 3. Oxi hóa NH3;4.Chuẩn bị hỗn hợp NH3 và không khí:5.Tổng hợp amoniac.Trong thực tế thứ tự thực hiện các giai đoạn như sau : A . 4-5-3-2-1 B. 5-4-3-1-2 C. 3-4-5-2-1 D. 1-2-3-4-5 Câu 14. NhiÖt ph©n hoµn toµn Fe(NO3)2 trong kh«ng khÝ thu ®−îc s¶n phÈm gåm. : A.FeO, NO2, O2 B. Fe, NO2, O2 C. Fe2O3, NO2 D. Fe2O3, NO2, O2 Câu 15. Cã thÓ dïng d·y chÊt nµo sau ®©y ®Ó lµm kh« khÝ amoniac?

A.CaCl2 khan, P2O5, CuSO4 khan B.H2SO4®Æc , CaO khan, P2O5 C.NaOH r¾n, Na, CaO khan D.CaCl2 khan, CaO khan, NaOH r¾n Câu 16. Cặp chất nào sau đây khi cho tác dụng với HNO3 đều tạo ra chất khí: (1)CaCO3 và Fe(NO3)2.

(2). MgO và FeO. (3). (NH4)2CO3 và Cu (4). FeO và Fe3O4.

A. (3), (4).

B. (1), (3).

C. (1), (2).

D. (1), (3), (4).

Câu 17. Để khử độc khí NO2 dư , người ta dùng bông nhúng vào dung dịch nào sau đây để bịt ống nghiệm.

A. NaOH. B. HCl. C. Na2CO3 D. HNO3. + HNO3 + NaOH Câu 18. Cho sơ đồ sau: NH3  A . Chất A là chất nào sau đây: → Chất X → B. NH3 C. NO D. NO2.

A. N2 Câu 19. Cu tan được trong dung dịch nào: A. HCl + NaNO3 B. H2SO4, NH4NO3 C. HNO3 loãng.

D. (A,B,C) đúng.

Câu 20: Cho Cu và dung dịch H2SO4 loãng tác dụng với chất X (một loại phân bón hóa học), thấy thoát ra khí không màu hóa nâu trong không khí. Mặt khác, khi X tác dụng với dung dịch NaOH thì có khí mùi khai thoát ra. Chất X là A. amophot.

B. ure.

C. natri nitrat.

D. Amoni nitrat

3) Mức độ vận dụng Câu 1. Cho dd NaOH dư vào 100 ml dd (NH4)2SO4 1M .Đun nóng nhẹ , thu được thể tích khí thoát ra (đkc) A. 2,24 lít B.1,12 lít C. 0,112 lít D. 4,48 lít Câu 2. Cã 4 dung dÞch muèi riªng biÖt; CuCl2, ZnCl2, FeCl3, AlCl3. NÕu thªm dd KOH d−, råi thªm tiÕp dd NH3 d− vµo 4 dd trªn th× sè chÊt kÕt tña thu ®−îc lµ : A. 1.

B. 3.

C. 2.

D. 4.

Câu 3 . Có bao trường hợp sau đây có phản ứng xảy ra: (1). Cho mẫu Cu vào dung dịch Fe(NO3)3.

(2). Cho H2SO4 loãng vào dung dịch Fe(NO3)2.

(3). Cho H2SO4 hoãng vào dung dịch FeCl2, NaNO3.

(4). Cho HCl vào hỗn hợp CuO, NaNO3.

(5). Cho H2SO4 loãng vào hỗn hợp Fe2O3 và Fe(NO3)3.

A. 2 B.3 C. 4 D. 5 Câu 4.Cho tõng chÊt: Fe, FeO, Fe(OH)2, Fe(OH)3, Fe3O4, Fe2O3, Fe(NO3)2, Fe(NO3)3, FeSO4, Fe2(SO4)3,FeCO3 lÇn l−ît ph¶n øng víi HNO3 ®Æc, nãng. Sè ph¶n øng thuéc lo¹i ph¶n øng oxi ho¸ khö lµ A. 8.

B. 5.

C. 7.

D. 6.

Câu 5.Cho hçn hîp A gåm Fe vµ mét kim lo¹i M (cã ho¸ trÞ kh«ng ®æi ) . Hoµ tan hÕt 2,78 gam A trong dung dich HCl thu ®−îc 1,568 lÝt H2 . MÆt kh¸c hoµ tan hÕt 2,78 gam Atrong dung dÞch HNO3 lo·ng thu ®−îc 1,344 lÝt (®ktc) khÝ NO duy nhÊt .Kim lo¹i M lµ : A.Al B.Mg C.Cr D.Zn Câu 6. Cho s¬ ®å ph¶n øng sau:

KhÝ X

H2O

dung dÞch X

H2SO4

Y NaOH ®Æc X

HNO3

o Z t T. X, Y, Z, T t−¬ng

øng lµ A. NH3, (NH4)2SO4, N2, NH4NO3.

B. NH3, (NH4)2SO4, N2, NH4NO2.

D. NH3, N2, NH4NO3, N2O. C. NH3, (NH4)2SO4, NH4NO3, N2O. Câu 7. Ba dd axit ®Ëm ®Æc: HCl, H2SO4, HNO3 ®ùng trong ba lä bÞ mÊt nh·n. Thuèc thö duy nhÊt cã thÓ nhËn ®−îc 3 axit trªn lµ : A. CuO. B. Cu. C. dd BaCl2 D. dd AgNO3.

Câu 8. Để phân biệt 4 dd riêng biệt: NH3; NaOH; BaCl2, NaCl bằng phương pháp hóa học, có thể dùng.

A. CuSO4 B. AgNO3 C. H2SO4 D. FeCl3

Câu 9. Tổng thể tích H2; N2 (®ktc) cần để điều chế 51g NH3 biết hiệu suất phản ứng đạt 25% là : A.537,6 lít B. 403,2 lít C. 716,8 lít D.134,4 lít Câu 10. Cho 4 lít N2;14 lít H2 vào bình phản ứng hỗn hợp thu được sau phản ứng có thể tích 16,4 lít (đktc). Hiệu suất của phản ứng tổng hợp NH3 là : A.50% B. 20% C. 80% D. 30% Câu 11. Cho 40,5 gam Al tác dụng với dung dịch HNO3 thu được 10,08 lít (đktc) khí X (không có sản phẩm khử nào khác). Khí X là : A. NO2 B. NO C. N2O D. N2 Câu 12. §em nung nãng m gam Cu(NO3)2 sau mét thêi gian råi dõng l¹i, lµm nguéi vµ ®em c©n thÊy khèi l−îng gi¶m ®i 0,54 gam so víi ban ®Çu. Khèi l−îng muèi Cu(NO3)2 ®· bÞ nhiÖt ph©n lµ: A.1,88 gam B. 0,47 gam C. 9,4 gam D. 0,94 gam Câu 13. Hßa tan hoµn toµn 12 gam hçn hîp Fe vµ Cu (tØ lÖ mol 1:1) b»ng axit HNO3, thu ®−îc V lit (®ktc) hçn hîp khÝ X (gåm NO vµ NO2) vµ dung dÞch Y (chØ chøa hai muèi vµ axit d−). TØ khèi cña X ®èi víi H2 b»ng 19. Gi¸ trÞ cña V lµ.

A.2,24 B. 5,60 C. 3,36 D. 4,48 Câu 14. Cho hỗn hợp gồm 5,6 gam Fe và 7,8 gam Zn vào dd HNO3 loãng dư, sau khi các phản ứng kết thúc thu được 3,36 lít khí NO (đktc) và dung dịch chứa m gam muối. Giá trị m là: A. 47,78 B. 46,88 C. 41,3 D. 41,58

Câu 15. Cho 1,12 lít khí NH3(đktc) tác dụng với 16 gam CuO nung nóng.Sau phản ứng còn lại chất rắn X(các phản ứng xảy ra hoàn toàn). Thể tích HCl 0,5 M cần để phản ứng hoàn toàn vớiX là : A.500ml B. 600ml C. 250 ml D. 350ml Câu 16 : Hoàn thành chuổi phản ứng sau, ghi rõ điều kiện ( nếu có): 1

2

3

4

5

6

7

8

NaNO3 → HNO3 → NH4NO3 → NH3 → NH4Cl→ NH3 → Al(OH)3 → Al(NO3)3→Al2O3 Câu 17: Cho 22,4 gam hỗn hợp Mg và MgO vào dung dịch HNO3 loãng, vừa đủ thì có 8,96 lít (đktc) khí không màu hóa nâu trong không khí bay ra. a.Tính % khối lượng mỗi chất trong hỗn hợp ban đầu. b.Tính thể tích HNO3 0,025M cần dùng. c. Tính khối lượng muối thu được sau phản ứng Câu 18: Cho m gam Al phản ứng hết với dung dịch HNO3 loãng thu được 8,96 lít hỗn hợp NO và N2O (đktc) có tỉ khối hơi so với H2 bằng 16,75. Tính m gam nhôm?

Câu 19: Hoà tan hoàn toàn 1,2 gam kim loại X vào dung dịch HNO3 dư thu được 0,224 lít khí nitơ duy nhất (đktc). Xác định kim loại X? Câu 20: Cho 11 gam hỗn hợp hai kim loại Al và Fe vào dung dịch HNO3 loãng dư, thu được 6,72 lít khí NO (đktc) duy nhất. Khối lượng (g) của Al và Fe trong hỗn hợp đầu là bao nhiêu? b. Viết các phương trình phản ứng hóa học sau đây: (1). FeO + HNO3 đặc (4). C + HNO3 đặc → (2). P + Cl2 (5). S + HNO3 đặc → (3). HNO3 ( đặc) + FeS (6). NH3 + dd AlCl3

4) Mức độ vận dụng cao

Câu 1: Từ 100 mol NH3 có thể điều chế ra bao nhiêu mol HNO3 theo qui trình công nghiệp với hiệu suất 80%?

A. 100 mol

B. 80 mol.

C. 66,67 mol.

D. 120 mol.

Câu 2. Hỗn hợp khí A gồm N2 và H2 có tỉ lệ 1: 3 về thể tích. Sau pứ thu được hh khí B. Tỉ khối của A so với B là 0,6. Hiệu suất pứ tổng hợp NH3 là: A. 80% B. 50% C. 70% D. 85% Câu 3: Nung 7,28 gam bột sắt trong oxi, thu được m gam hỗn hợp chất rắn X. Hòa tan hết hỗn hợp X trong dung dịch HNO3 đặc, nóng, dư, thoát ra 1,568 lít (ở đktc) (là sản phẩm khử duy nhất). Giá trị của m là: A. 9,48 B. 10 C. 9,65 D. 9,84

Câu 4. Cho 5 gam hçn hîp Fe vµ Cu (chøa 40% Fe )vµ mét l−îng dung dÞch HNO3 1M khuÊy ®Òu cho ph¶n øng x¶y ra hoµn toµn th× thu ®−îc phÇn r¾n nÆng 3,32 gam ; dung dÞch B vµ khÝ NO .Khèi l−îng muèi t¹o thµnh khi c« c¹n dung dÞch B lµ A.7,26 gam B.5,4 gam C.7,24 gam D.5,04 gam Câu 5. Cho 5.68 gam hỗn hợp gồm Cu và Fe hòa tan vào 400 ml dung dịch HNO3 1M thu được 1.792 lít khí NO ( đktc) là sản phẩm khử duy nhất và dung dịch Z. a. Tính khối lượng các kim loại ban đầu. b. Đem cô cạn dung dịch Z, sau đó nhiệt phân ( H = 80%). Tính khối lượng chất rắn thu được. c. Sục 8.064 lít khí NH3 vào dung dịch Z. Tính khối lượng kết tủa thu được.

Câu 6. Cho hỗn hợp gồm 1,12 gam Fe và 1,92 gam Cu vào 400 ml dung dịch chứa hỗn hợp gồm H2SO4 0,5M và NaNO3 0,2M. Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được dung dịch X và khí NO (sản phẩm khử duy nhất). Cho V ml dung dịch NaOH 1M vào dung dịch X thì lượng kết tủa thu được là lớn nhất. Giá trị tối thiểu của V là A. 400.

B. 120.

C. 240.

D. 360.

C©u 7. Hoà tan hoàn toàn hỗn hợp T gồm 0,1 mol Al và 0,15 mol Fe trong V lít dung dịch HNO3 0,2 M loãng ( Biết đã dùng lượng HNO3 ít nhất để hoà tan T) thì thu được 0,07 mol hỗn hợp X gồm hai khí không màu và dung dịch Y; Cô cạn Y thu được 48,7 gam hỗn hợp muối. Tính V? A. 3,9 B. 3,45 C. 3,65 D. 3,75 Câu 8. Có các sơ đồ phản ứng tạo ra các khí như sau: MnO2 + HClđặc → khí X + … ; 0

0

t KClO3  → khí Y + …; MnO2 0

t t NH4Cl(r) + NaNO2(r)  ; FeS + HCl  → khí Z + … → khí M + ...; Cho các khí X, Y, Z , M tiếp xúc với nhau (từng đôi một) ở điều kiện thích hợp thì số cặp chất có phản ứng là: A. 5.

B. 2.

C. 4.

D. 3.

Câu 9. Cho sơ đồ các phản ứng sau: X + H2SO4 Khí X + H2O → dd X ; → Y →X + Na2SO4 + H2O ; Y + NaOH X + HNO3 → Z Z → T + H2 O .

X, Y, Z, T lần lượt là : A. NH3 , (NH4)2SO4, N2, NH4NO3.

B.NH3, (NH4)2SO4, N2, NH4NO2.

C. NH3, (NH4)2SO4,NH4NO3, N2O. D. NH3, N2, NH4NO3, N2O Câu 10. Cho muối M vào dd NaOH đun nhẹ thấy có khí mùi khai bay ra. Mặt khác , cho muối M vào dd H2SO4 loãng sau đó cho Cu vào thấy Cu tan ra và có khí không màu bay lên và hoá nâu ngoài không khí. Vậy M có thể là.

A. NH4Cl B. NH4HCO3 C. (NH4)2SO4 D. NH4NO3 Câu 11. Một bình kín dung tích 1 lít chứa 1,5 mol H2 và 1,0 mol N2 (có xúc tác và nhiệt độ thích hợp). Ở trạng thái cân bằng có 0,2 mol NH3 tạo thành. Muốn hiệu suất đạt 25 % cần phải thêm vào bình bao nhiêu mol N2 ?

A. 1,5 B. 2,25 C. 0,83 D. 1,71 Câu 12. Hoµ tan hoµn toµn 8,862 gam hçn hîp gåm Al vµ Mg vµo dd HNO3 lo·ng, thu ®−îc dd X vµ 3,136 lÝt (ë ®ktc) hçn hîp Y gåm hai khÝ kh«ng mµu, trong ®ã cã mét khÝ hãa n©u trong

kh«ng khÝ. Khèi l−îng cña Y lµ 5,18 gam. Cho dd NaOH (d−) vµo X vµ ®un nãng, kh«ng cã khÝ mïi khai tho¸t ra. PhÇn tr¨m khèi l−îng cña Al trong hçn hîp ban ®Çu lµ : A.10,52%.

B. 15,25%.

C. 12,80%.

D. 19,53%.

Câu 13. Cho 11,36 gam hỗn hợp gồm Fe, FeO, Fe2O3, Fe3O4 phản ứng hết với dung dịch HNO3 loãng dư thu được 1,344lit khí NO (sản phẩm khử duy nhất, ở đktc) và dung dịch X. Dung dịch X có thể hòa tan tối đa 12,88 gam Fe. Số mol HNO3 trong dung dịch đầu là A. 1,04 B. 0,64 C. 0,94 D. 0,88 Câu 14. Tiến hành hai thí nghiệm : - Thí nghiệm 1 : Cho m gam Zn tác dụng với dd HCl dư thu được 0,4 mol khí H2.

- Thí nghiệm 2 : Cho m gam Zn tác dụng hết với dd HNO3 loãng thu được x mol khí N2 ở điều kiện tiêu chuẩn và dd có chứa 78,6 gam muối. Giá trị của x là : A. 0,08.

B. 0,06.

C. 0,4.

D. 0,05.

Câu 15. Đốt cháy hoàn toàn 6,48 gam hỗn hợp chất rắn X gồm: Cu; CuS; FeS; FeS2; FeCu2S2; S thì cần 2,52 lít O2 và thấy thoát ra 1,568 lít SO2. Mặt khác cho 6,48 gam X tác dụng với dd HNO3 đặc nóng dư thu được V lít NO2 (là sản phẩm khử duy nhất) và dd Y. Cho dd Y tác dụng với dd Ba(OH)2 dư thu được m gam kết tủa. Biết thể tích các khí đều đo ở điều kiện tiêu chuẩn. Giá trị của V và m lần lượt là : A. 12,316 và 24,34.

B. 16,312 và 23,34.

C. 13,216 và 23,44.

D. 11,216 và 24,44.

Câu 16. Hoà tan 19,2 gam Cu vào 500ml dd NaNO3 1M, sau đó thêm 500ml dd HCl 2M vào.Kết thúc phản ứng thu đựơc dd X và khí NO duy nhất.Phải thêm bao nhiêu ml dd NaOH 1M vào X để kết tủa hết ion Cu2+?

A. 800 B. 530 C. 600 D. 400 5. Tiến trình tổ chức các hoạt động học tập a. Các phương pháp và kĩ thuật dạy học được sử dụng - Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề. b. Các hoạt động dạy học cụ thể.

Tiết 1: Amoniac- muối amoni HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC Hoạt động 1: Cấu tạo phân tử amoniac GV: viết CTCT của NH3 A/ AMONIAC I. Cấu tạo phân tử: Hoạt động 2: Tính chất vật lí của NH3 ? Yêu cầu học sinh quan sát trạng thái, màu II. Tính chất vật lý: sắc, ngửi mùi NH3? => Điền thông tin vào - Là chất khí không màu, mùi khai, xốc, nhẹ hơn phiếu học tập. không khí ? yêu cầu học sinh quan sát hình vẽ 2.3=> mô - Tan nhiều trong nước, tạo thành dd có tả và giải thích thí nghiệm? tính kiềm GV: Chiếu kết quả nghiên cứu của các nhóm để cùng thảo luận.

Hoạt động 3: NH3 có tính bazơ yếu-tác dụng với nước III. Tính chất hoá học 1. Tính bazơ yếu ? Yêu cầu các nhóm tiến hành các thí nghiệm a. Tác dụng với nước nghiên cứu tính chất hóa học cảu dd NH3?

NH3 + H2O NH4++ OH? Yêu cầu học sinh quay video về cách thức - Làm Phenolphtalein chuyển sang màu hồn, làm

thực hiện thí nghiệm, kết quả thí nghiệm, chiếu quỳ tím chuyển xanh kết quả thí nghiệm và giải thích bằng phản ứng b. Tác dụng với dung dịch muối tạo ra hi hidroxit kết tủa: hóa học?

AlCl3 + 3 NH3 + 3 H2O Al(OH)3 ↓ + 3 NH4Cl Al3++3NH3+3H2O Al(OH)3 ↓ + 3NH4+ c. Tác dụng với axít 2NH3 + H2SO4 (NH4)2SO4 NH3 (k) + HCl (k) NH4Cl (không màu) (ko màu) (khói trắng) Hoạt động 4: Tính khử của NH3 GV: đặt câu hỏi: Xác định số oxihóa của N 2. Tính khử trong phân tử NH3, từ đó dự đoán tính oxihóa, a/ Tác dụng với oxi tính khử của amoniac? to GV: Chiếu thí nghiệm: Khí amoniac cháy trong 4 NH3 + 3O2 2N2 + 6 H2O 0 , Pt oxi.

4 NH3 + 5O2 t → 4NO + 6 H2O HS: Cho hs quan sát hiện tượng (h2.4 sgk), viết ptpứ.

Hoạt động 5: Củng cố và dặn dò ? Đại diện nhóm học sinh nêu tính chất hóa học của NH3? ? Làm bài tập 2/37

Tiết 2: Amoniac- muối amoni (tiếp) HOẠT ĐỘNG THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC Hoạt động 1: Ứng dụng của NH3 HS nghiên cứu SGK trả lời IV. Ứng dụng: (SGK) Hoạt động 2:Điều chế NH3 V/ Điều chế: 1/ Trong PTN: ? Yêu cầu các nhóm học sinh tiến hành điều -Đun nóng muối amoni với Ca(OH)2 hay dd kiềm chế NH3 bằng hóa chất đã được giáo viên to chuẩn bị?

2NH4Cl+Ca(OH)2 CaCl2+2NH3 +2H2O 2/ Trong CN: to, P ? Yêu cầu các nhóm tóm nêu cách sản xuất? ƒ giải thích điều kiện thực hiện phản ứng?

N2 (k) + 3H2 (k) 2 NH3 (k) , H < 0 Xt o

O

Các nhóm cử đại diện báo cáo kết quả nghiên t : 450 – 500 C P: 200- 300 atm cứu Chất xúc tác: Fe/Al2O3, K2O Hoạt động 3: Muối amoni, tính chất vật lí của muối amoni B/ Muối amoni: ? Yêu cầu các nhóm học sinh nghiên cứu và -Muối amoni là chất tinh thể ion gồm cation amoni hoàn thành phiếu học tâp?

NH4+ và anion gốc axít. Đại diện học sinh các nhóm báo cáo kết quả Vd: NH4Cl, (NH4)2SO4 , (NH4)2CO3 nghiên cứu I/ Tính chất vật lý: - Tinh thể - Đều tan trong nước

- Ion NH4+ không màu Hoạt động 4: Muối amoni tác dụng với bazơ kiềm ? Yêu cầu các nhóm học sinh làm thí nghiệm II/ Tính chất hoá học: 1/ Tác dụng với bazơ kiềm: nghiên cứu tính chất hóa học?

(NH4)2SO4 + 2NaOH Na2SO4 + 2NH3 ↑ + Đại diện các nhóm học sinh báo cáo kết quả 2H2O. nghiên cứu.

PT ion thu gọn: NH4+ + OH- NH3 ↑ + H2O Điều chế NH3 trong PTN và nhận biết muối amoni.

Hoạt động 5: Phản ứng nhiệt phân muối amoni 2/ Phản ứng nhiệt phân: ? Yêu cầu các nhóm học sinh nghiên cứu *Muối amoni tạo bởi axít không có tính oxi hoá: SGK nêu phản ứng nhiệt phân muối amoni.

(HCl,H2CO3) NH3 o

t NH4Cl (r)  → NH3 (k) + HCl (k). to (NH4)2CO3 (r)  → NH3 (k) + NH4HCO3(r). to NH4HCO3(r)  → NH3(k) + CO2(k) + H2O to NH4NO2  → N2 + 2H2O to NH4NO3  → N2O + 2H2O

Hoạt động 6: Củng cố và dặn dò. ? Nêu phương pháp điều chế NH3? ? Nêu tính chất hóa học của muối amoni?

Tiết 3: Axit nitric – muối nitrat HOẠT ĐỘNG THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC Hoạt động 1:Cấu tạo phân tử HNO3 ? Yêu cầu các nhóm học sinh thảo luận, viết CTCT A. AXIT NITRIC: của HNO3, dự đoán tính chất hóa học của HNO3?

I/ Cấu tạo phân tử: -CTCT: H – O – N = O ? Yêu cầu học sinh quan sát lọ đựng HNO3 => Nêu O -Trong ptử HNO3: N có SOXH +5 tính chất hóa học của HNO3 Đại hiện các nhóm học sinh báo cáo kết quả.

II/ Tính chất vật lý: Sgk Hoạt động 2: Tính axit mạnh của HNO3 ? Yêu cầu các nhóm học sinh tiến hành làm thí III/ Tính chất hoá học: nghiệm nghiên cứu và báo cáo kết quả • HNO3 H+ + NO3- => là axit mạnh •

+5

H N O3 Số OXH cao nhất nên chỉ có thể giảm => tính oxi hoá GV: Tiến hành cho học sinh thảo luận và nhận xét 1/ Tính axít : HNO3 là axít mạnh - Quỳ tím hoá đỏ - Tác dụng với oxít bazơ, bazơ, muối của các axít yếu muối nitrat.

2 HNO3 + CuO Cu(NO3)2 + H2O 2HNO3 +Ca(OH)2 Ca(NO3)2+2H2O 2 HNO3 + CaCO3 Ca(NO3)2 + CO2 + H2O Hoạt động 3: Tính oxi hoá của HNO3 tác dụng với kim loại 2/ Tính oxy hoá: a/ Tác dụng với kim loại: -Oxy hoá hầu hết kim loại (trừ Au, Pt).

GV: Tiến hành làm thí nghiệm 0 +5 ? Yêu cầu các nhóm quan sát thí nghiệm, nêu hiện 3Cu +8HNO3(l) tượng và giải thích thí nghiệm?

4H2O 0

+2

+2

3Cu(NO3)2 + 2NO +

+5

+2

+4

Cu + 4HNO3đ Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O - Fe, Al thụ động hoá với HNO3 đặc, nguội Hoạt động 4: Tác dụng với phi kim b. Tác dụng với phi kim GV: Chiếu thí nghiệm ? Yêu cầu các nhóm quan sát thí nghiệm, nêu hiện HNO3 đặc, nóng OXH được một số phi kim tượng và giải thích thí nghiệm?

C,S,P,... NO2 0

+5

+4

+4

C + 4H N O3 C O2 + 4 N O2 + 2H2O 0

+5

+6

+4

S + 6H N O3 H2 S O4 + 6 N O2+ 2H2O Hoạt động 5: Tác dụng với hợp chất c. Tác dụng với hợp chất GV: Chiếu thí nghiệm ? Yêu cầu các nhóm quan sát thí nghiệm, nêu hiện - HNO3 đặc oxi hoá nhiều hợp chất vô cơ và tượng và giải thích thí nghiệm? h ữu c ơ +2

+5

+3

+4

Fe O + 4H N O3 Fe (NO3)3 + N O2 + 2H2O - Vải, giấy, mùn cưa, dầu thông….bị phá huỷ khi tiếp xúc HNO3 đặc Hoạt động 6: Củng cố và dặn dò ? Nêu tính chất hóa học của HNO3? ? Làm bài tập 2/45 Bài tập về nhà: 6/45 Tiết 4: Axit nitric – muối nitrat (Tiếp)

HOẠT ĐỘNG THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC Hoạt động 1:Điều chế HNO3 ? Yêu cầu các nhóm nghiên cứu hình vẽ điều V/ Điều chế chế HNO3 => Nêu cách tiến hành thí nghiệm, 1. Trong PTN:Cho tinh thể NaNO3 (hoặc KNO3) viết phương trình hóa học. tác dụng với H2SO4 đặc, đun nóng to → HNO3 + NaHSO4 NaNO3 + H2SO4(đ)  2. Trong CN: GV: Cho hs nghiên cứu nội dung sgk và rút * Sản xuất HNO3 từ NH3, không khí: Gồm 3 giai ra quy trình và phương pháp sản xuất HNO3 đoạn trong công nghiệp, viết pthh.

- Oxi hoá khí NH3 bằng oxi kk thành NO: Đại diện học sinh trả lời −3 +2 850 − 900o C , Pt 4 N H3+ 5O2  → 4 N O +6H2O H < 0 -Oxi hoá NO thành NO2 bằng oxi kk ở điều kiện thường : 2NO + O2 2NO2 -NO2 tác dụng với nước và oxi kk tạo HNO3: 4NO2 + O2 + 2H2O 4HNO3 Hoạt động 2: Tính chất vật lí của muối nitrat ?Yêu cầu học sinh quan sát trạng thái và thử B/ Muối nitrat: M(NO3)x tính tan => Nêu tính chất vật lí?

I/ Tính chất của muối nitrat: 1/ Tính chất vật lý: -Tất cả các muối nitrat đều tan trong nước và là chất điện li mạnh.

Ca(NO3)2 Ca 2+ + 2NO3KNO3 K+ + NO3-

Hoạt động 3: Tính chất hoá học của muối nitrat Cho các nhóm học sinh nghiên cứu SGK 2/ Tính chất hoá học: => Nêu khả năng phản ứng nhiệt phân -Các muối nitrat đều kém bền bởi nhiệt, khi đun nóng của muối nitrat muối nitrat có tính OXH mạnh.

Học sinh báo cáo kết quả nghiên cứu -Sản phẩm phân huỷ phụ thuộc vào bản chất của cation kim loại: o

t * Kim loại đứng trước Mg  → muối Nitrit + O2 to 2KNO3  → 2KNO2 + O2 to * Từ Mg đến Cu  → Oxit kim loại + NO2 + O2 to 2Cu(NO3)2  → 2CuO + 4NO2 + O2 o

t * Kim loại sau Cu  → Kim loại + NO2 + O2 2AgNO3 2Ag + 2NO2 + O2 Hoạt động 4: Ứng dụng của muối nitrat Gv Cho hs nghiên cứu sgk và tìm hiểu thực tế cho II/ Ứng dụng muối nitrat: Sgk biết muối nitrat có ứng dụng gì ?

Hs: Phân đạm, thuốc nổ đen.

Hoạt động 5: Củng cố và dặn dò BT1: Cho 11 gam hỗn hợp Al và Fe vào BT1: dung dịch HNO3 loãng dư thì có 6,72 lit Gọi x, y lần lượt là số mol Al và Fe trong hỗn hợp, ta khí NO bay ra (đkc). Tính khối lượng mỗi có: 27x + 56y = 11 (1) kim loại trong hỗn hợp?

PTPƯ: ? Yêu cầu học sinh thảo luận và gọi học Al + 4HNO3 Al(NO3)3 + NO + 2H2O sinh giả bài tập? x mol x mol Fe + 4HNO3 Fe(NO3)3 + NO + 2H2O y mol y mol Tổng số mol khí thu được: 6, 72 nNO = x + y = = 0, 3( mol ) (2) 22, 4 Từ (1) và (2) ta có hệ phương trình: 27 x + 56 y = 11  x = 0, 2 ⇒   x + y = 0,3  y = 0,1 Khối lượng Al=27.0,2=5,4 (g) Khối lượng Fe= 11-5,4=5,6 (g) BT2: 0, 224 BT2: Hoà tan hoàn toàn 2,32 gam hỗn Số mol khí = 22, 4 = 0, 01(mol ) hợp FeO và Fe2O3 vào dung dịch HNO3 FeO+ 4HNO Fe(NO ) +NO + 2H O 3 3 3 2 2 đặc, dư thì thu được 0,224 lít khí NO2 0,01mol 0,01mol 0,01mol (đtc). Tính khối lượng muối Fe(NO3)2 tạo Khối lượng Fe O =2,32-72.0,01=1,6 (g) 2 3 thành sau phản ứng?

1, 6 = 0, 01( mol ) ? Yêu cầu học sinh thảo luận và gọi học nFe2O3 = 160 sinh giả bài tập?

Fe2O3 + 6HNO3 2Fe(NO3)3 + 3H2O 0,01mol 0,02mol Khối lượng muối=242.0,03=7,26 (g) GV: Tổng kết nội dung chuyên đề Nhận xét, rút kinh nghiệm

Chủ đề: AXIT NITRIC VÀ MUỐI NITRAT (4 TIẾT) Từ tiết 14, 15, tự chọn 7, tự chọn 8 theo ppct I. Nội dung chủ đề 1. Axit nitric ( Cấu tạo phân tử, tính chất vật lí, tính chất hóa học-tính axit) 2. Axit nitric ( tính chất hóa học- tính oxh, ứng dụng, điều chế) 3. Muối nitrat 4. Luyện tập II. Chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ và những phẩm chất, năng lực *. Kiến thức HS nêu được: Cấu tạo phân tử, tính chất vật lí (trạng thái, màu sắc, khối lượng riêng, tính tan), ứng dụng, cách điều chế HNO3 trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp (từ amoniac).

Giải thích được: - HNO3 là một trong những axit mạnh nhất.

- HNO3 là chất oxi hoá rất mạnh: oxi hoá hầu hết kim loại, một số phi kim, nhiều hợp chất vô cơ và hữu cơ. * Kĩ năng - Dự đoán tính chất hóa học, kiểm tra dự đoán bằng thí nghiệm và rút ra kết luận.

- Quan sát thí nghiệm, hình ảnh..., rút ra được nhận xét về tính chất của HNO3.

- Viết các PTHH dạng phân tử, ion rút gọn minh hoạ tính chất hoá học của HNO3 đặc và loãng.

- Tính thành phần % khối lượng của hỗn hợp kim loại tác dụng với HNO3. *. Về thái độ.

Giáo dục đức tính kiên trì, cẩn thận, chính xác, làm việc khoa học khi tiến hành thí nghiệm Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường, sử dụng an toàn, tiết kiệm, hiệu quả dụng cụ hóa chất thí nghiệm.

Rèn luyện: ý thức kỷ luật, tinh thần trách nhiệm, tích cực hợp tác nhóm, chủ động hoàn thành nhiệm vụ được giao. * Định hướng hình thành và phát triển các năng lực và phẩm chất Năng lực chung - Phát triển năng lực tự học - Phát triển năng lực tính toán - Phát triển năng lực giao tiếp - Phát triển năng lực hợp tác Năng lực chuyên biệt - Năng lực tự học, năng lực hợp tác: thông qua tìm kiếm thông tin được giao; hoạt động nhóm.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học: qua việc tìm hiểu các khái niệm chất khử, chất oxi hóa, quá trình khử, quá trình oxi hóa …

- Năng lực thực hành hóa học: qua các thí nghiệm; quan sát hiện tượng thực tế.

- Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học: - Năng lực tính toán hóa học: qua làm các bài tập tính toán cơ bản.

- Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống: qua tìm hiểu ứng dụng của axit nitric và muối nitrat trong thực tiễn cuộc sống.

III. Bảng mô tả các mức yêu cầu của câu hỏi/bài tập kiểm tra, đánh giá Loại câu hỏi/ Mức độ bài tập Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng thấp

Vận dụng cao

Axit nitric

Muối nitrat

Câu hỏi/bài thí tập nghiệm và vận dụng kiến thức thực tiễn

- Giải thích được: + HNO3 là một trong những axit mạnh nhất. + HNO3 là chất oxi hoá rất mạnh: oxi hoá hầu hết kim loại, một số phi kim, nhiều hợp chất vô cơ và hữu cơ.

- Xác định được chất oxi hóa, chất khử, sự oxi hóa, sự khử trong phản ứng oxi hóa khử.

- Viết và cân bằng phương trình minh họa tính axit mạnh của axit nitric. Và các phản ứng oxi hóa khử của axit nitric.

- Giải được bài tập: Tính nồng độ hoặc khối lượng dung dịch HNO3 tham gia hoặc tạo thành trong phản ứng; khối lượng HNO3 điều chế được theo hiệu suất; bài tập tổng hợp có nội dung liên quan.

- Viết và cân bằng phương tình oxi hóa khử dạng phức tạp

Phương pháp điều - Viết được phản ứng chế muối nitrat, tính nhiệt phân muối tan của muối nitrat. nitrat.

- Xác đinh được vai trò oxi hóa hay khử của các nguyên tố trong muối.

- Giải được các bài tập tính toán (khối lượng, thể tích, số mol, % khối lượng, ...) của các muối nitrat dựa vào phản ứng nhiệt phân.

- Giải được các bài tập tính toán lien quan đến tính oxi hóa của in nitrat trong môi trường axit.

- Cấu tạo phân tử, tính chất vật lí (trạng thái, màu sắc, khối lượng riêng, tính tan), - ứng dụng, cách điều chế HNO3 trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp (từ amoniac).

- Giải được các bài tập có sử dụng định luật bảo toàn e.

- ứng dụng thực tế Mô tả được các - Giải thích được của axit nitric và hiện tượng thí các hiện tượng muối nitrat nghiệm thí nghiệm.

4. Các câu hỏi/bài tập MỨC ĐỘ NHẬN BIẾT Câu 1: cho các phát biểu sau: A. Trong phân tử HNO3 nguyên tử N có hoá trị V, số oxi hoá +5 B. để làm khô khí NH3 có lẫn hơi nước ta dẫn khí qua bình đựng vôi sống (CaO) C. HNO3 tinh khiết là chất lỏng, không màu, bốc khói mạnh trong không khí ẩm D. dung dịch HNO3 để lâu thường ngả sang màu nâu là do dung dịch HNO3 có hoà tan một lượng nhỏ khí NO2 Số phát biểu đúng: A. 1 B. 3 C. 4 D. 2 Câu 2: phát biểu nào sau đây đúng: A. Dung dịch HNO3 làm xanh quỳ tím và làm phenolphtalein hóa hồng.

B. Axit nitric được dùng để sản xuất phân đạm, thuốc nổ (TNT), thuốc nhuộm, dược phẩm.

C. Trong công nghiệp, để sản xuất HNO3 người ta đun hỗn hợp NaNO3 (KNO3) với H2SO4 đặc D. điều chế HNO3 trong phòng thí nghiệm người ta dùng khí amoniac (NH3)

Câu 3: phát biểu nào sau đây không đúng: A. muối nitrat được sử dụng chủ yếu để làm phân đạm ( NH4NO3, NaNO3…) trong nông nghiệp B. nhiều chất hữu cơ bị phá hủy hoặc bốc cháy khi tiếp xúc với HNO3 đặc C. HNO3 là một axit mạnh, có tính oxi hóa mạnh.

D. axit nitrit đặc khi tác dụng với C, S, P nó khử các phi kim đến mức oxi hóa cao nhất.

Câu 4: trong những nhận xét dưới đây về muối nitrat của kim loại, nhận xét nào là không đúng?

A. tất cả các muối nitrat đều dễ tan trong nước B. các muối nitrat là chất điện li mạnh, khi tan trong nước phân li ra cation kim loại và anion nitrat.

C. các muối nitrat đều dễ bị phân hủy bởi nhiệt D. các muối nitrat chỉ được sử dụng làm phân bón hóa học trong nông nghiệp Câu 5: thí nghiệm với dd HNO3 thường sinh ra khí độc NO2. Để hạn chế khí NO2 thoát ra từ ống nghiệm, biện pháp hiệu quả nhất là người ta nút ống nghiệm bằng: A. Bông khô B. Bông có tẩm nước C. Bông có tẩm nước vôi D. Bông có tẩm giấm ăn Câu 6: Hợp chất nào của nitơ không được tạo ra khi cho HNO3 tác dụng với kim loại: A. NO B. NH4NO3 C. NO2 D. N2O5 Câu 7: Nhóm các kim loại đều không phản ứng được với HNO3: A. Al, Fe B. Au, Pt C. Al, Au D. Fe, Pt Câu 8: (CĐ11) các kim loại đều tác dụng được với dung dịch HCl nhưng không tác dụng với dung dịch HNO3 đặc, nguội A. Fe, Al, Cr B. Cu, Fe, Al C. Fe, Mg, Al D. Cu, Pb, Ag Câu 9: (ĐHA13) Chất nào sau đây không tạo kết tủa khi cho vào dung dịch AgNO3: A. HCl B. HNO3 C. KBr D. K3PO4 Câu 10: sản phẩm của phản ứng nhiệt phân Cu(NO3)2: A. CuO, NO và O2 B. Cu(NO2)2 và O2 C. Cu(NO3)2, NO2 và O2 D. CuO, NO2 và O2 Câu 11: Trong phòng thí nghiệm, người ta thường điều chế HNO3 từ các háo chất nào sau đây?

A. NaNO3, H2SO4.

B. N2, H2.

C. NaNO3, HCl. D. AgNO3, HCl. Câu 12: Nhiệt phân hoàn toàn Fe(NO3)2 trong không khí thu được các sản phẩm là: A. FeO, NO2, O2.

B. Fe2O3, NO2.

C. Fe2O3, NO2, O2.

D. Fe, NO2, O2.

MỨC ĐỘ HIỂU Câu 1: Cho hỗn hợp gồm Fe và Zn vào dung dịch AgNO3 đến khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được dung dịch X gồm hai muối và chất rắn Y gồm hai kim loại. Hai muối trong X là A. Fe(NO3)3 và Zn(NO3)2. B. Zn(NO3)2 và Fe(NO3)2. C. AgNO3 và Zn(NO3)2. D. Fe(NO3)2 và AgNO3 Câu 2: (ĐHA13): Cho bột Fe vào dung dịch gồm AgNO3 và Cu(NO3)2. Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được dung dịch X gồm hai muối và chất rắn Y gồm hai kim loại. Hai muối trong X và hai kim loại trong Y lần lượt là: A. Cu(NO3)2; AgNO3 và Cu;Ag. B. Cu(NO3)2; Fe(NO3)2 và Cu;Fe C. Fe(NO3)2 ; Fe(NO3)3 và Cu; Ag D. Cu(NO3)2; Fe(NO3)2 và Cu;Ag Câu 3: (ĐHA07) Cho từng chất: Fe, FeO, Fe(OH)2, Fe(OH)3, Fe3O4, Fe2O3, Fe(NO3)2, Fe(NO3)3, FeSO4, Fe2(SO4)3, FeCO3 lần lượt phản ứng với HNO3 đặc, nóng. Số phản ứng thuộc loại phản ứng oxi hoá - khử là A. 8.

B. 5.

C. 7.

D. 6.

Câu 4: (ĐHB13) cho phản ứng: FeO + HNO3 Fe(NO3)3 + NO + H2O. Trong phương trình phản ứng trên, khi hệ số của FeO là 3 thì hệ số của HNO3 là: A. 6 B. 10 C. 8 D. 4 Câu 5. Cho a mol Fe vào dd có chứa 3a mol HNO3 thấy có khí NO bay ra và còn lại dd A. Dung dịch A chứa: A. Fe(NO3)3 C. Fe(NO3)2 và Fe(NO3)3 B. Fe(NO3)2 D. Fe(NO3)3 và HNO3 Câu 6. Hòa tan hết 10,8 gam Al trong dd HNO3 dư thu được hỗn hợp khí X gồm NO và NO2. Biết tỉ khối của X so với H2 bằng 19. Vậy thể tích của mỗi khí trong hỗn hợp X bằng:

A. 4,48 lít ; 4,48 lít B. 6,72 lít ; 6,72 lít C. 2,24 lít ; 4,48 lít D. 2,24 lít ; 2,24 lít Câu 7. Cho m gam Al tác dụng vừa đủ với 2 lít dd HNO3 aM thu được 5,6 lít hỗn hợp khí X (ở đktc) gồm N2O và khí Y. Biết tỉ khối của X so với H2 bằng 22,5. a) Khí Y và khối lượng Al (m) đem dùng là: A. NO2 ; 10,125 gam B. NO ; 10,800 gam C. N2 ; 8,100 gam D. N2O ; 5,4 gam b) Nồng độ mol/l của dd HNO3 (a) có giá trị bằng: A. 0,02M B. 0,04M C. 0,06M D. 0,75M Câu 8: Cho m gam Fe vào dung dịch chứa 1,38 mol HNO3 , đun nóng đến khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thấy còn l mol chất rắn không tan và có 0,38 mol hỗn hợp khí NO, NO2 thoát ra. Giá trị của m là a. 70 b. 56 c. 112 d. 84 Câu 9: Hoà tan 30 gam hỗn hợp Cu và CuO trong dung dịch HNO3 1M lấy dư, thấy thoát ra 6,72 lít khí NO (đktc). Khối lượng của CuO trong hỗn hợp ban đầu: A. 1,2g B. 4,25g C. 1,88g D. 2,52g Câu 10: Cho 19,2 gam hỗn hợp Cu và CuO tác dụng với dung dịch HNO3 loãng dư thu được 448 ml khí NO (đktc) ( sản phẩm khử duy nhất) . Phần trăm về khối lượng của CuO trong hỗn hợp: A. 60% B. 90% C. 10% D. 20% Câu 27: (CĐ13) cho m gam Al phản ứng hoàn toàn với dung dịch HNO3 loãng dư thu được MỨC ĐỘ VẬN DỤNG Bài 1: Axit nitric loãng có thể phản ứng với những chất nào sau đây: Cu, Fe, ZnO, Na2CO3, Fe(OH)2, Fe3O4, Al(OH)3, Fe(NO3)2, Au, NaCl. Viết ptpư minh họa, cho biết phản ứng nào là phản ứng oxi hóa khử.

Bài 2: Bổ túc và cân bằng các phương trình hóa học sau: a) Ag + HNO3 (đặc) → NO2 + ? + ? → N2O + ? + ? b) Al + HNO3 c) Zn + HNO3 → NH4NO3 + ? + ? d) Fe2O3 + HNO3 → Fe(NO3)3 + ? e) Fe3O4 + HNO3 → NO + Fe(NO3)3 + ? f) S + HNO3đ → H2SO4 + NO2 + ? → Fe(NO3)3 + H2SO4 + NO + H2O g) FeS2 + HNO3 h) FeCO3 + HNO3 (loãng) → Fe(NO3)3 + NO + CO2 + ?

Bài 3: Thực hiện các thí nghiệm sau: Một dung dịch A có hòa tan các chất NaNO3, KNO3, Ba(NO3)2 • Thí nghiệm 1: bỏ một mảnh đồng vào dung dịch A, không thấy có hiện tượng gì xảy ra, nhưng khi cho thêm một ít dung dịch axit clohidric loãng thì thấy có bọt khí thoát ra và dung dịch chuyển thành màu xanh.

• Thí nghiệm 2: bỏ một ít bột kẽm vào không thấy hiện tượng gì xảy ra nhưng khi thêm vào đó một ít dung dịch NaOH thì có khí mùi khai bay ra.

Hãy giải thích hiện tượng và viết các phương trình phản ứng.

Câu 4. Hòa tan hoàn toàn 0,368 gam hỗn hợp gồm Al và Zn cần 25 lít dung dịch HNO3 0,001M thì vừa đủ.

Sau phản ứng thu được 1 dung dịch gồm 3 muối. Vậy nồng độ mol/l của NH4NO3 trong dd sau là: A. 0,01 mol/l B. 0,001 mol/l C. 0,0001 mol/l D. 0,1 mol/l Câu 5. Hoà tan 1,84 gam hh Fe và Mg trong lượng dư dd HNO3 thấy thoát ra 0,04 mol khí NO duy nhất (đkc). Số mol Fe và Mg trong hh lần lượt là: A. 0,01 mol và 0,03 mol B. 0,02 mol và 0,03 mol C. 0,03 mol và 0,02 mol D. 0,03 mol và 0,03 mol Câu 6: Cho 68,7 gam hỗn hợp gồm Al, Fe và Cu tan hết trong dung dịch HNO3 đặc nguội, sau phản ứng thu được 26,88 lít khí NO2 (ở đktc) và m gam rắn B không tan. Vậy m có giá trị là: A. 33,0 gam B. 3,3 gam C. 30,3 gam D. 15,15 gam

Câu 7: Cho m gam hỗn hợp kim loại gồm Fe và Al tan hết trong dung dịch HNO3 thu được 6,72 lít khí NO (ở đktc) và dung dịch A. Cô cạn dung dịch A thu được 67,7 gam hỗn hợp muối khan. Vậy khối lượng mỗi kim loại trong m gam hỗn hợp ban đầu bằng: A. 5,6 g và 5,4 g; B. 2,8 g và 2,7 g C. 8,4 g và 8,1 g D. 5,6 g và 2,7 g Câu 8.Chia 34,8 gam hỗn hợp kim loại gồm Al, Fe và Cu thành 2 phần bằng nhau: - Phần I: Cho vào dung dịch HNO3 đặc nguội, dư thu được 4,48 lít khí NO2 (ở đktc).

- Phần II: Cho vào dung dịch HCl dư thu được 8,96 lít H2 (ở đktc).

Vậy khối lượng của Al và Fe trong hỗn hợp ban đầu là: A. 10,8 g và 11,2 g B. 8,1 g và 13,9 g C. 5,4 g và 16,6 g D. 16,4 g và 5,6 g Câu 9. Hòa tan hết 4,431 gam hh kim loại gồm Al và Mg trong dd HNO3 loãng thu được dd A và 1,568 lít hh khí X đều không màu, có khối lượng 2,59 gam, trong đó có một khí bị hóa nâu trong không khí. Vậy % theo khối lượng của mỗi kim loại trong hh bằng: A. 12% và 88% B. 13% và 87% C. 12,8% và 87,2% D. 20% và 80% Câu 10 Hòa tan hết 2,88 gam hh kim loại gồm Fe và Mg trong dd HNO3 loãng dư thu được 0,9856 lít hh khí X gồm NO và N2 (ở 27,30C và 1 atm), có tỉ khối so với H2 bằng 14,75. Vậy % theo khối lượng mỗi kim loại trong hh bằng: A. 58% và 42% B. 58,33% và 41,67% C. 50% và 50% D. 45% và 55% VẬN DỤNG CAO Câu 1: Nung m gam hỗn hợp X gồm Fe, Cu( trong đó Fe chiếm 36,84%) trong oxi, được 36,8 gam hỗn hợp chất rắn Y. Cho Y tan hoàn toàn trong V ml dung dịch HNO3 4M đã lấy dư 30% so với lượng cần thiết, thu được 0,2 mol hỗn hợp khí NO, NO2 có tỉ khối so với H2 bằng 19. Giá trị của m và V lần lượt là a. 30,4 và 350 b. 28 và 400 c. 22,8 và 375 d. 30,4 và 455 Câu 2: Hoà tan 3gam hỗn hợp A gồm kim loại R hoá trị 1 và kim loại M hoá trị 2 vừa đủ vào dung dịch chứa HNO3 và H2SO4 và đun nóng, thu được 2,94 gam hỗn hợp khí B gồm NO2 và SO2.Thể tích của B là 1,344 lít (đktc). Khối lượng muối khan thu được là A. 6,36g.

B. 7,06g.

C. 10,56g.

D. 12,26g.

Câu 3: Hoà tan hỗn hợp gồm Mg, Al, Zn trong V lít dung dịch HNO3 2M vừa đủ thu được 1,68lit hỗn hợp khí X (đktc) gồm N2O và N2. Tỉ khối của X so với H2 là 17,2. Giá trị của V là A. 0,42.

B. 0,84.

C. 0,48.

D. 0,24.

Câu 4. Đốt cháy 5,6 gam bột Fe nung đỏ trong bình oxi thu được 7,36 g hỗn hợp A gồm Fe2O3, Fe3O4, FeO và một phầnFe còn lại. Hoà tan hoàn toàn hỗn hợp A bằng dung dịch HNO3 thu được V lít hỗn hợp khí B (ở đktc) gồm NO2 và NO có tỉ khối so với H2 bằng 19. Tính V. Câu 5: Cho một luồng CO đi qua ống sứ đựng m gam Fe2O3 nung nóng một thời gian, thu được 13,92 gam chất rắn X gồm Fe, Fe3O4, FeO và Fe2O3. Hoà tan hết X bằng HNO3 đặc nóng thu được 5,824 lít NO2 (đkc).

Tính m?

Câu 6: Đốt cháy 9,8 gam Fe trong không khí thu được hỗn hợp X gồm 4 chất rắn. Để hoà tan X cần vừa đủ 500 ml HNO3 1,6M , thu được V lit khí NO ( đktc ). Giá trị của V là a. 6,16 b. 10,08 c. 11,76 d. 14,0 Câu 7: Hỗn hợp X có khối lượng m gam gồm Cu2S, Cu2O và CuS có số mol bằng nhau tác dụng hoàn toàn với dung dịch HNO3 đun nóng dư thu được dung dịch Y và 1,5 mol khí NO2 ( sản phẩm khử duy nhất). Giá trị của m là a. 20 b. 30 c. 40 d. 25,2 Câu 8. Cho hỗn hợp gồm 1,12 gam Fe và 1,92 gam Cu vào 400ml dung dịch chứa hỗn hợp gồm H2SO4 0,5M và NaNO3 0,2M. Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được dung dịch X và khí NO (sản phẩm khử duy nhất). Cho V ml dung dịch NaOH 1M vào dung dịch X thì lượng kết tủa thu được là lớn nhất. Giá trị tối thiểu của V là A. 240 B. 120 C. 360 D. 400

Câu 9. Cho 3,84 gam Cu vào 200 ml dung dịch chứa KNO3 0,16 M và H2SO4 0,4 M thì được một chất khí A có tỉ khối hơi đối với H2 là 15 và dung dịch B. a, Thể tích khí A thoát ra ở đktc là: A. 0,896 lít B. 1,792 lít C. 0,7168 lít D. 0,3584 lít b,Thể tích dung dịch KOH 0,5M tối thiểu cần dung để kết tủa hết Cu2+ trong dung dịch B là: A. 0,12 lít B. 0,24 lít C. 0,192 lít D. 0,256 lít Câu 11: Cho 15 gam hỗn hợp Al và Mg tác dụng với dung dịch HNO3 dư, đến phản ứng hoàn toàn thu được dung dịch X và 4,48 lít khí duy nhất NO (ở đktc). Cô cạn dung dịch X thu được 109,8 gam muối khan.% số mol của Al trong hỗn hợp ban đầu là A. 36%.

B. 33,33%.

C. 64%.

D. 6,67%.

Câu 12: Hòa tan hoàn toàn 13,00 gam Zn trong dung dịch HNO3 loãng, dư thu được dung dịch X và 0,448 lít khí N2 (đktc). Khối lượng muối trong dung dịch X là A. 18,90 gam B. 37,80 gam C. 39,80 gam D. 28,35 gam Câu 13. Nung m gam muối Cu(NO3)2, sau một thời gian khối lượng chất rắn thu được là 228 gam đã giảm 54 g so với khối lượng ban đầu. Số mol O2 thoát ra và hiệu suất của phản ứng nhiệt phân là: A. 0,75 mol; 52,63% B. 1,425 mol; 80,85 % C. 0,25 mol; 33,33% D. 0,435 mol; 29% Câu 14. Nung nóng 39 gam hh muối gồm và KNO3 và Cu(NO3)2 đến khối lượng không đổi thu được rắn A và 7,84 lít hỗn hợp khí X (ở đktc). a) Vậy % khối lượng của mỗi muối trong hh ban đầu bằng: B. KNO3 59,17% và Cu(NO3)2 40,83% A. KNO3 57,19% và Cu(NO3)2 42,82% C. KNO3 51,79% và Cu(NO3)2 48,21% D. KNO3 33,33% và Cu(NO3)2 66,67% b) Nếu dẫn khí CO dư qua chất rắn A (nung nóng) thì sau phản ứng khối lượng rắn A giảm đi là: A. 0,08 gam B. 0,16 gam C. 0,32 gam D. 0,24 gam Câu 15: Nhiệt phân hoàn toàn hh 2 muối KNO3 và Cu(NO3)2 có khối lượng 95,4 gam. Sau khi phản ứng kết −−−

thúc thu được hh khí X. Biết M X =42,1818. Vậy khối lượng của mỗi muối nitrat trong hh bằng: A. 18 gam và 60 gam B. 19,2 gam và 74,2 gam C. 20,2 gam và 75,2 gam D. 30 gam và 70 gam Câu 16.Nhiệt phân hoàn toàn 27,3 gam hỗn hợp rắn X gồm NaNO3 và Cu(NO3)2 thu được hỗn hợp khí có thể tích 6,72 lít (đktc) a, Viết PTHH của các phản ứng xảy ra. b, Tính thành phần % khối lượng mỗi muối trong hh X Câu 17: Nung m gam Cu(NO3)2 sau thời gian thì dừng lại làm nguội và đem cân thấy khối lượng giảm đi 0,54g so với ban đầu. Khối lượng Cu(NO3)2 bị nhiệt phân là.

A 1,88g B. 0,47g C. 9,4g D. 0,94g Câu 18: Nung hoàn toàn 27,3g hỗn hợp NaNO3 và Cu(NO3)2. Hỗn hợp khí thoát ra được dẫn vào H2O thì có 1,12 lít khí không bị hấp thụ. Khối lượng Cu(NO3)2 trong hỗn hợp là A. 28,2g B. 8,6g C. 4,4g D. 18,8g 5. Tiến trình dạy học chuyên đề 5.1. Chuẩn bị Giáo viên: Quỳ tím, CuO (r), dd NaOH, CaCO3 (r) và Cu, Zn, HNO3 đặc, HNO3 (l), dd HCl loãng Học sinh: Học bài, làm bài tập, chuẩn bị bài mới 5.2. Phương pháp dạy học a. Các phương pháp và kĩ thuật dạy học chủ yếu - Sử dụng tài liệu hướng dẫn học sinh tự học.

- Nêu và giải quyết vấn đề - Sử dụng phương tiện trực quan (thí nghiệm)

- Hoạt động nhóm b. Các hoạt động dạy học Giáo viên giao tài liệu hướng dẫn học sinh tự học.

Dựa vào những kiến thức đã đọc, đã tìm hiểu thông qua các nguồn tài liệu tham khảo hãy trả lời các câu hỏi sau.

1. Viết công thức phân tử, công thức cấu tạo phân tử axit nitric. Cho biết đặc điểm cấu tạo phân tử, axit nitric.

2. Nêu các tính chất vật lý của axit nitric ( trạng thái, màu sắc, tính tan, tính bền với nhiệt và ánh sáng) 3. Viết phương trình phản ứng minh họa tính kém bền của axit nitric, cho biết axit nitric đặc thường có nồng độ bao nhiêu %.

4. Viết ptpư chứng minh axit nitric có tính axit mạnh.

5. Axit nitric có tính oxi hóa mạnh vậy các sản phẩm khử mà HNO3 đặc và loãng có thể tạo thành khi tham gia phản ứng oxi hóa khử là gì?

6. Axit nitric có khả năng phản ứng với những chất nào? Axit nitric đặc nguội không phản ứng với những chất nào?

7. Viết ptpư của axit nitric loãng với các kim loại: Mg, Zn, Cu . Viết ptpư Axit nitric đặc nóng với Al, C, S. Cho biết vai trò của axit nitric trong các phản ứng đó.

8. Viết ptpư của HNO3 loãng với các chất Fe, FeO, Fe3O4, Fe(OH)2 . Nhận xét về sự thay đổi số oxi hóa của Fe trong các phản ứng đó.

9. Nêu các ứng dụng của HNO3 mà em biết.

10. Nêu phương pháp điều chế HNO3 trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp.

11. Các muối nitrat có bền với nhiệt không? Cho biết phản ứng nhiệt phân muối nitrat của kim loại cho những loại sản phẩm nào? Mối loại viết một ptpư minh họa.

12. Nhận biết ion nitrat bằng phương pháp hóa học nào?

A. Bài tập tự KT kiến thức của học sinh sau khi đã tự đọc tài liệu theo các hướng dẫn trên Thời gian làm bài: 15 phút ĐỀ KIỂM TRA LẦN 1 AXIT NITRIC VÀ MUỐI NITRAT (không kể thời gian giao đề) Trước khi nghiên cứu thong tin phản hồi Họ và tên: .....................................................................

Lớp: 11.......

Câu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Mã 180 Câu 1: Hòa tan hoàn toàn 16,8g Fe trong dung dịch HNO3 dư , chỉ thu được 20,16 lít X (đktc). Khí trên là: B. NO C. N 2 D. NO 2 A. N 2 O

Câu 2: Khi hòa tan 30,0g hỗn hợp Cu và CuO trong dung dịch HNO3 1,00M lấy dư, thấy thoát ra 6,72 lít khí NO (đkc). Khối lượng của CuO tron hỗn hợp ban đầu là: A. 1,20 g B. 2,52g C. 1,88g D. 4,25g Câu 3: Để nhận biết ion NO3 trong dung dịch muối người ta cho H2SO4đ và Cu vào dung dịch muối, đun nóng. Hiện tượng quan sát được là: A. Có khí màu nâu bay ra.

B. Tạo dung dịch màu xanh đồng thời có khí không màu hóa nâu trong không khí.

C. Tạo kết tủa màu xanh lam và khí màu nâu đỏ.

D. Tạo ra dung dịch màu vàng.

Câu 4: Cho sơ đồ ion gọn sau : Cu + NO3- + H+ Cu2+ + NO + H2O. Hệ số các chất, ion trong phương trình lần lượt là: A. 1, 1, 2, 1, 1, 1 B. 3, 2, 4, 3, 2, 8 C. 3, 2, 8, 3, 2, 4 D. 4, 2, 3 ,4, 2, 3 Câu 5: Dãy muối nitrat nào sau đây khi bị nhiệt phân thu được hỗn hợp gồm: kim loại + NO2 + O2:

A. Al(NO3)3, Fe(NO3)3, Pb(NO3)2, Zn(NO3)2 B. AgNO3, Au(NO3)3, Hg(NO3)2, Pt(NO3)2 C. NaNO3, Au(NO3)3, Hg(NO3)2, Pt(NO3)2 D. Ca(NO3)2, Fe(NO3)3, Pb(NO3)2, Zn(NO3)2 Câu 6. Nhận định nào sau đây về axit HNO3 là sai?

A. Trong tất cả các phản ứng axit - bazơ, HNO3 đều là axit mạnh.

B. Axit HNO3 có thể tác dụng với hầu hết kim loại trừ Au và Pt. C. Axit HNO3 có thể tác dụng với một số phi kim như C, S. D. Axit HNO3 có thể tác dụng với nhiều hợp chất hữu cơ.

Câu 7: Phản ứng nào là phản ứng không phải phản ứng oxihoá - khử?

A. FeO + HNO3 B. Fe2O3 + HCl C. Fe3O4 + HNO3 D. Fe + HCl Câu 8: Nung 63,9 gam Al(NO3)3 một thời gian để nguội cân lại được 31,5gam chất rắn. Vậy h% của p/ứ bằng: A. 33,33% C. 66,67% C. 45% D. 55% Câu 9: Cho 3,2 gam bột Cu tác dụng với 100 ml dung dịch hỗn hợp gồm HNO3 0,8M và H2SO4 0,2M. Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, sinh ra V lít khí NO (sản phẩm khử duy nhất, ở đktc). Giá trị của V là A.0,746.

B. 0,448.

C. 1,792.

D. 0,672.

Câu 10. Để điều chế HNO3 trong phòng thí nghiệm, các hoá chất cần sử dụng là: A. Dung dịch NaNO3 và dung dịch H2SO4 đặc.

B. NaNO3 tinh thể và dung dịch H2SO4 đặc.

C. Dung dịch NaNO3 và dung dịch HCl đặc.

D. NaNO3 tinh thể và dung dịch HCl đặc. ĐÁP ÁN THAM KHẢO CÂU 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Mã 180 D A C C A A B C D B

B. Nội dung cần nghiên cứu STT Vấn đề 1 Viết công thức phân tử, công thức cấu tạo phân tử axit nitric. Cho biết đặc điểm cấu tạo phân tử, axit nitric.

2

3

4

Nội dung - CTPT: HNO3 -CTCT: H – O – N = O O -Trong ptử HNO3: N có số OXH +5, cao nhất trong các mức oxi hóa của nitơ, Liên kết H-O phân cực về phía O. Nêu các tính chất vật lý của axit - Axit nitric tinh khiết là chất lỏng không màu, bốc khói nitric ( trạng thái, màu sắc, tính mạnh trong không khí ẩm. tan, tính bền với nhiệt và ánh - Axit nitric kém bền, axit đặc bị phân hủy bởi ánh sáng sáng) ngay ở nhiệt độ thường.

Viết phương trình phản ứng minh họa tính kém bền của axit nitric, cho biết axit nitric đặc thường có nồng độ bao nhiêu %.

Viết ptpư chứng minh axit nitric có tính axit mạnh.

4HNO3 4NO2 + O2 + 2H2O NO2 tan trong dung dịch axit làm cho dung dịch axit có màu vàng

Tính chất hoá học: 1. Tính axít : HNO3 là axít mạnh HNO3 H+ + NO3Làm quỳ tím hoá đỏ - Tác dụng với oxít bazơ, bazơ, muối của các axít yếu muối nitrat.

2 HNO3 + CuO Cu(NO3)2 + H2O 2HNO3 +Ca(OH)2 Ca(NO3)2+2H2O

5

2HNO3 + CaCO3 Ca(NO3)2 + CO2 + H2O Axit nitric có tính oxi hóa mạnh 2. Tính oxi hoá: +5 vậy các sản phẩm khử mà HNO3 H N O3 Số OXH cao nhất nên chỉ có thể giảm => tính đặc và loãng có thể tạo thành khi tham gia phản ứng oxi hóa khử là oxi hoá HNO3 có số OXH + 5 có thể bị khử thành: gì? o

+1

+2

+4

-3

N2, N2O, NO, NO2, NH4NO3 tuỳ theo nồng độ HNO3 và khả năng khử của chất tham gia.

- HNO3 đặc cho khí NO2.

- HNO3 loãng thường cho khí NO - HNO3 loãng khi phản ứng với các kim loại có tính khử mạnh như: Kim loại kiềm, kiềm thổ, nhôm, kẽm thì có thể cho N2, N2O, NH4NO3.

- Axit nitric có thể phản ứng với kim loại, phi kim và hợp chất. Khi phản ứng axit nitric thường oxi hóa các nguyên tố lên mức oxi hóa cao nhất.

- Axit đặc nguội không phản ứng với Fe, Al, Cr do các kim loại này bị thụ động.

- Vì Mg, Zn là kim loại có tính khử mạnh nên khi tác dụng với axit HNO3 loãng có thể khử N+5 thành N2, N2O, NH4NO3.

6

Axit nitric có khả năng phản ứng với những chất nào? Axit nitric đặc nguội không phản ứng với những chất nào?

7

- Viết ptpư của axit nitric loãng với các kim loại: Mg, Zn, Cu .

-Viết pthh của axit nitric đặc nóng với Al, C, S. Cho biết vai trò của 0 +5 +2 +1 axit nitric trong các phản ứng đó. 4Mg +10HNO3(l) 4Mg(NO3)2 + N2O + 4H2O 0

+5

+2

-3

4Zn+10HNO3(l) 4Zn(NO3)2+ NH4NO3 + 3H2O - Fe, Cu, Ag ... là kim loại có tính hử trung bình, yếu nên chỉ cho sản phẩm khí NO. 0

+5

+2

+2

3Cu +8HNO3(l) 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O - Axit nitric đặc có tính oxi hóa mạnh, khi tác dụng với các chất đều cho sản phẩm khí NO2.

0

+5

+3

+4

Al +6HNO3(l) Al(NO3)3 + 3NO2 + 3H2O +5

0

+4

+4

C + 4H N O3 C O2 + 4 N O2 + 2H2O +5

0

+6

+4

S + 6H N O3 H2 S O4 + 6 N O2+ 2H2O Nhận xét: Trong phản ứng với kim loại axit vừa là chất oxi hóa vừa là môi trường. Trong phản ứng với phi kim axit là chất oxi hóa.

8

Viết ptpư của HNO3 loãng với 0 +5 +3 +2 các chất Fe, FeO, Fe3O4, Fe +4HNO3(l) Fe(NO3)3 + NO + Fe(OH)2. Nhận xét về sự thay đổi 2H2O +5 +3 +4 số oxi hóa của Fe trong các phản +2 Fe O + 4H N O 3 Fe (NO3)3 + N O2 + ứng đó.

2H2O _+8/3

+5

+3

+2

3Fe3O4+28HNO3(l) 9Fe(NO3)3 + NO + 14H2O +2

+5

+3

+2

9

10

3Fe(OH)2+10HNO3(l) 3Fe(NO3)3 + NO + 8H2O Nhận xét: số oxi hóa của Fe trong đơn chất và hợp chất đều bị axit nitric oxi hóa lên +3.

Nêu các ứng dụng của HNO3 mà Axit nitric được dùng để sản xuất phân đạm NH4NO3, em biết.

Ca(NO3)2, ngoài ra còn dùng để điều chế thuốc nổ như nitroglyxerol, trinitrotoluen (TNT), thuốc nhuộm, dược phẩm.

Nêu phương pháp điều chế HNO3 Điều chế trong phòng thí nghiệm và trong 1. Trong PTN: Cho tinh thể NaNO3 (hoặc KNO3) tác công nghiệp. dụng với H2SO4 đặc, đun nóng to NaNO3 + H2SO4(đ)  → HNO3 + NaHSO4 2. Trong CN: * Sản xuất HNO3 từ NH3, không khí: Gồm 3 giai đoạn - Oxi hoá khí NH3 bằng oxi kk thành NO: −3

11

Các muối nitrat có bền với nhiệt không? Cho biết phản ứng nhiệt phân muối nitrat của kim loại cho những loại sản phẩm nào? Mối loại viết một ptpư minh họa.

o

+2

850 −900 C , Pt 4 N H3+ 5O2  → 4 N O +6H2O H < 0 -Oxi hoá NO thành NO2 bằng oxi kk ở điều kiện thường : 2NO + O2 2NO2 - NO2 tác dụng với nước và oxi kk tạo HNO3: 4NO2 + O2 + 2H2O 4HNO3 * Dung dịch HNO3 có nồng độ 52 – 68 % → Để HNO3 có nồng độ cao hơn: Chưng cất với H2SO4 đậm đặc.

-Các muối nitrat đều kém bền bởi nhiệt, khi đun nóng muối nitrat có tính OXH mạnh.

-Sản phẩm phân huỷ phụ thuộc vào bản chất của cation kim loại: to * Kim loại đứng trước Mg  → muối Nitrit + O2 to 2KNO3  → 2KNO2 + O2 o

t * Từ Mg đến Cu  → Oxit kim loại + NO2 + O2 o t 2Cu(NO3)2  → 2CuO + 4NO2 + O2 to * Kim loại sau Cu  → Kim loại + NO2 + O2 2AgNO3 → 2Ag + 2NO2 + O2

12

Nhận biết ion nitrat bằng phương Nhận biết ion NO3- trong dung dịch , ta thêm một ít vụn pháp hóa học nào?

Cu và dung dịch H2SO4 loãng vào và đun nhẹ.

3Cu + 8H+ + 2NO3- 3Cu2+ + 2NO ↑ + 4H2O. 2NO + O2 2NO2 (màu nâu đỏ).

Hiện tượng: Phản ứng tạo thành dung dịch màu xanh, khí NO không màu thoát ra bị oxi hóa thành khí NO2 màu nâu đỏ.

C.Bài tự KT kiến thức sau khi nghiên cứu thông tin phản hồi ĐỀ KIỂM TRA LẦN 2 Thời gian làm bài: 15 phút (không AXIT NITRIC VÀ MUỐI NITRAT kể thời gian giao đề) (Sau khi đã tự đọc tài liệu theo hướng dẫn) Họ và tên: .....................................................................

Lớp: 11.......

Câu

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Mã 110 PHẦN ĐỀ BÀI Câu 1: Phản ứng nhiệt phân không đúng là to to 2KNO2 + O2.

B. NH4NO2 N2 + 2H2O. A. 2KNO3 o o t t C. NH4Cl NH3 + HCl. D. NaHCO3 NaOH + CO2.

C©u 2. Khi lµm thÝ nghiÖm Cu ph¶n øng víi axit HNO3, biÖn ph¸p xö lÝ tèt nhÊt ®Ó chèng « nhiÔm kh«ng khÝ (do cã khÝ tho¸t ra g©y « nhiÔm m«i tr−êng) lµ : A. Nót èng nghiÖm b»ng b«ng tÈm cån B. Nót èng nghiÖm b»ng b«ng tÈm giÊm C. Nót èng nghiÖm b»ng b«ng D. Nót èng nghiÖm b»ng b«ng tÈm kiÒm C©u 3. Cho hçn hîp Zn vµ ZnO tan hÕt trong dung dÞch HNO3 lo·ng t¹o ra dung dÞch cã chøa 4g NH4NO3 vµ 56,7g Zn(NO3)2.Khèi l−îng Zn trong hçn hîp lµ : A. 65g B. 6,5 g C. 13 g D. 1,3 g Câu 4: Thuốc thử dùng để phân biệt dung dịch NH4NO3 với dung dịch (NH4)2SO4 là A. Đồng(II) oxit và dung dịch NaOH. B. Kim loại Cu và dung dịch HCl. C. Đồng(II) oxit và dung dịch HCl. D. Dung dịch NaOH và dung dịch HCl. Câu 5:.Chia 34,8 gam hỗn hợp kim loại gồm Al, Fe và Cu thành 2 phần bằng nhau: - Phần I: Cho vào dung dịch HNO3 đặc nguội, dư thu được 4,48 lít khí NO2 (ở đktc).

- Phần II: Cho vào dung dịch HCl dư thu được 8,96 lít H2 (ở đktc).

Vậy khối lượng của Al và Fe trong hỗn hợp ban đầu là: A. 10,8 g và 11,2 g B. 8,1 g và 13,9 g C. 5,4 g và 16,6 g D. 16,4 g và 5,6 g Câu 6. Khi nhiệt phân, hoặc đưa muối AgNO3 ra ngoài ánh sáng sẽ tạo thành các hoá chất sau: A. Ag2O, NO2 và O2. B. Ag, NO2 và O2.

C. Ag2O và NO2.

D. Ag và NO2.

Câu 7: Cho 11,36 g hỗn hợp gồm Fe, FeO, Fe2O3, Fe3O4 phản ứng hết với dung dịch HNO3 loãng dư, thu đuợc 1,344 lí khí NO (sản phẩm khử duy nhất ở đktc) và dung dịch X. Cô cạn dung dịch X thu được m g muối khan. Giá trị của m là: A. 49,09 B. 34,36 C. 38,72 D. 35,50 Câu 8. HNO3 tác dụng được với tất cả các chất trong dãy nào sau đây: B. K2SO3, K2O, Cu, Fe(NO3)2 A. NaHCO3, CO2, FeS, Fe2O3 C. FeO, Fe2(SO4)3, FeCO3, Na2O D. CuSO4, CuO, Mg3(PO4)2.

Câu 9. Cho từng chất: Fe, FeO, Fe(OH)2, Fe(OH)3, Fe3O4, Fe2O3, Fe(NO3)2, Fe(NO3)3, FeSO4, Fe2(SO4)3, FeCO3 lần lượt phản ứng với HNO3 đặc, nóng. Số phản ứng thuộc loại phản ứng oxi hóa - khử là: A. 8.

B. 5.

C. 7.

D. 6.

Câu 10: §em nung mét khèi l−îng Cu(NO3)2 sau mét thêi gian dõng l¹i, lµm nguéi, råi c©n thÊy khèi l−îng gi¶m 0,54g. Khèi l−îng muèi Cu(NO3)2 ®· bÞ nhiÖt ph©n lµ: A. 0,5g B. 0,49g C. 9,4g D. 0,94g. ĐÁP ÁN THAM KHẢO CÂU 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Mã 111 D D C B A B C B C D

Tiết 1. ( Cấu tạo phân tử, tính chất vật lí, tính chất hóa học-tính axit) HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY

HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ

Hoạt động 1: A – Axit nitric (HNO3 ) A – Axit nitric (HNO3 ) I. Cấu tạo phân tử: I. Cấu tạo phân tử: Yêu cầu HS lên bảng trình bày: Viết công Học sinh lên bảng trình bày thức phân tử, công thức cấu tạo phân tử axit nitric. Cho biết đặc điểm cấu tạo phân tử, axit nitric.

GV bổ sung II. Tính chất vật lý: Học sinh lên bảng trình bày Hoạt động 2: Nêu các tính chất vật lý của axit nitric ( - Chất lỏng không màu, bốc khói trong không khí ẩm, trạng thái, màu sắc, tính tan, tính bền với tan vô hạn trong nước. nhiệt và ánh sáng) Viết phương trình phản ứng minh họa tính - Dễ bị nhiệt hoặc ánh sáng phân huỷ kém bền của axit nitric, cho biết axit nitric 4 HNO3 → 4 NO2 + O2 + 2H2O đặc thường có nồng độ bao nhiêu %.

- Axit HNO3 đặc 68 % GV bổ sung

III. Tính chất hoá học: Học sinh lên bảng trình bày Viết ptpư chứng minh axit nitric có tính axit 1. Tính axit: mạnh * Chất điện ly mạnh HNO3→H++ NO3→ làm quỳ tím đổi thành màu đỏ. * Tác dụng oxit bazơ, bazơ → muối + H2O tác dụng với muối → muối mới + axit mới.

Lưu ý: - Để HNO3 thể hiện tính axit thì các chất tác dụng với Hoạt động 4: Củng cố bài học.

HNO3 phải không có tính khử.

- HNO3 có tính axit mạnh Hoạt động 3:

Tiết 2: Tính chất hóa học, điều chế, ứng dụng.

1. Kiểm tra bài cũ Viết ptpư của axit HNO3 với : Ba(OH)2, CaO, NH3, MgCO3, Fe2O3.

2. Bài mới HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ Hoạt động 1: 2. Tính oxi hoá - Xác định số oxi hoá của N trong HNO3 → tính chất của axit HNO3 ? Tại sao chỉ có tính chất đó?

Axit nitric có tính oxi hóa mạnh vậy các sản phẩm khử mà HNO3 đặc và loãng có thể tạo thành khi tham gia phản ứng oxi hóa khử là gì?

Gv bổ sung.

Nhận xét màu sắc khí thoát ra và viết phương trình phản ứng? Vai trò của HNO3 - N2O: khí vui, N2 không duy trì sự cháy, sự sống. to NH4+ + OH -  → NH3↑ khai.

HS trình bày Chất khử + HNO3 → Sản phẩm oxi hoá + Sản phẩm khử (NO2, NO, N2O, N2,NH4 NO3) + H2 O

Lấy các ví dụ tương ứng với những hiện tượng đã mô tả trên?

Hoạt động 2: Axit nitric có khả năng phản ứng với những chất nào? Axit nitric đặc nguội không phản ứng với những chất nào?

HS trình bày a. Phản ứng với kim loại: Oxi hoá được hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt) không giải phóng H2↑ * KL có tính khử yếu + HNO3 đặc → NO2 (Cu,Ag...)

HNO3 loãng → NO Cu+4HNO3đ→ Cu(NO3)2+2NO2+2H2O 3Cu+8HNO3l→ 3Cu(NO3)2+2NO+4H2O GV bổ sung: * Kim loại có tính khử mạnh hơn (Mg, Zn, Al...)

Al, Fe, Cr bị thụ động nghĩa là sau khi nhúng HNO loãng → N O hoặc N 3 2 2 vào dung dịch HNO3 đặc nguội thì không tác HNO3 rất loãng → NH4NO3 dụng với HNO3 loãng và các axit khác nữa.

Ví dụ: 8Al+30HNO3→ 8Al(NO3)3 +3N2O + 15H2O - Viết ptpư của axit nitric loãng với các kim 5Mg+12HNO3l→5Mg(NO3)2+3 N2 + 6H2O loại: Al, Zn, Cu .

-Viết pthh của axit nitric đặc nóng với Al, C, S. 4Zn+10HNO3rl→4Zn(NO3)2+NH4NO3+3H2O Cho biết vai trò của axit nitric trong các phản b.Oxh một số Phi kim (to ): ứng đó.

SO + 6 HNO3 đ → H2SO4+6NO2+2H2O GV bổ sung: C + HNO3 ---> CO2+ NO2 + H2 O *Chú ý: - Nước cường thuỷ (1 HNO3 +3 HCl) hoà tan HS trình bày Au. Au + HNO3 + 3HCl → AuCl3 + NO + 2H2O - HNO3 có đầy đủ tính chất của một axit mạnh.

- Là chất oxi hoá mạnh, khả năng oxi hoá phụ thuộc vào nồng độ axit ,to và bản chất của chất Viết ptpư của HNO3 loãng với các chất Fe, khử.

FeO, Fe3O4, Fe(OH)2. Nhận xét về sự thay đổi IV. ứng dụng: - Phần lớn được dùng để điều chế phân đạm số oxi hóa của Fe trong các phản ứng đó.

NH4NO3, Ca(NO3)2.

Hoạt động 3: Sản xuất thuốc nổ: Trinitrotoluen (TNT), thuốc Nêu các ứng dụng của HNO3 mà em biết. nhuộm, dược phẩm...

V Điều chế:) 1.Trong phòng thí nghiệm: to NaNO3r+H2SO4đ  → HNO3 + NaHSO4 Hoạt động 4: Nêu phương pháp điều chế HNO3 trong phòng 2.Trong công nghiệp: thí nghiệm và trong công nghiệp.

Pt + Ir 4 NH3 +5O2  → 4NO + 6H2O GV bổ sung o 850-900 C - Muốn có HNO3 đậm đặc hơn người ta có thể 2NO + O2 → 2NO2 chưng cất với H2SO4 đặc hoặc hoà tan thêm N2O4 lỏng vào dung dịch HNO3 63%.

4NO2 + O2 +2 H2O → 4HNO3 ⇒ dd HNO3 60-62% Hoạt động 5: Củng cố

Tiết 3: Muối nitrat 1. Kiểm tra bài cũ Viết phương trình phản ứng minh họa tính oxi hóa mạnh của axit nitric.

Nêu pp điều chế HNO3 trong PTN, CN. 2. Bài mới HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY Hoạt động 1: Các muối nitrat có bền với nhiệt không?

Cho biết phản ứng nhiệt phân muối nitrat của kim loại cho những loại sản phẩm nào?

Mối loại viết một ptpư minh họa.

GV bổ sung.

HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ HS trong nhóm trình bày -Các muối nitrat đều kém bền bởi nhiệt, khi đun nóng muối nitrat có tính OXH mạnh.

-Sản phẩm phân huỷ phụ thuộc vào bản chất của cation kim loại: to * Kim loại đứng trước Mg  → muối Nitrit + O2 o

t 2KNO3  → 2KNO2 + O2 to * Từ Mg đến Cu  → Oxit kim loại + NO2 + O2 o

t 2Cu(NO3)2  → 2CuO + 4NO2 + O2 to * Kim loại sau Cu  → Kim loại + NO2 + O2 2AgNO3 → 2Ag + 2NO2 + O2

Hoạt động 2: HS trình bày: Nhận biết ion nitrat bằng phương pháp hóa Nhận biết ion NO3- trong dung dịch , ta thêm một ít học nào? vụn Cu và dung dịch H2SO4 loãng vào và đun nhẹ.

GV bổ sung.

3Cu + 8H+ + 2NO3- 3Cu2+ + 2NO ↑ + 4H2O. 2NO + O2 2NO2 (màu nâu đỏ).

Hiện tượng: Phản ứng tạo thành dung dịch màu xanh, khí NO không màu thoát ra bị oxi hóa thành khí NO2 màu nâu đỏ.

Hoạt động 3: HS thảo luận trình bày giải Bài tập Câu 1.Nhiệt phân hoàn toàn m gam hỗn hợp X gồm Pb(NO3)2 và AgNO3 thu được 12,32 lít hỗn hợp khí Y. Sau khi làm lạnh hỗn hợp Y để hoá lỏng NO2 thì còn lại 1 khí với thể tích là 3,36 lít. Tính % khối lượng mỗi muối trong hỗn hợp X. Biết thể tích các khí đo ở đktc.

Câu 2. Nung nóng 4,43 gam hỗn hợp NaNO3 và Cu(NO3)2 đến phản ứng hoàn toàn thu được hỗn hợp khí A có tỉ khối so với H2 bằng 19,5 a, Tính thể tích hỗn hợp khí A (đktc). b, Tính khối lượng mỗi muối trong hỗn hợp ban đầu.

Câu 3: Nung 63,9 gam Al(NO3)3 một thời gian để nguội cân lại được 31,5gam chất rắn. Vậy h% của p/ứ bằng: A. 33,33% B. 66,67% C. 45% D. 55% GV hướng dẫn học sinh làm BT. Hoạt động 4: Củng cố.

Tiáşżt 4: LuyĂŞn táş­p HOáş T Ä?áť&#x2DC;NG CᝌA THẌY BĂ i 1: Báť&#x2022; tĂşc vĂ cân báşąng cĂĄc phĆ°ĆĄng trĂŹnh hĂła háť?c sau: a) Ag + HNO3 (Ä&#x2018;ạc) â&#x2020;&#x2019; NO2 + ? + ? b) Al + HNO3 â&#x2020;&#x2019; N2O + ? + ? c) Zn + HNO3â&#x2020;&#x2019; NH4NO3 + ? + ? d) Fe2O3 + HNO3 â&#x2020;&#x2019; Fe(NO3)3 + ? e) Fe3O4 + HNO3 â&#x2020;&#x2019; NO + Fe(NO3)3 + ? f) S + HNO3Ä&#x2018; â&#x2020;&#x2019; H2SO4 + NO2 + ?

BĂ i 2. HoĂ tan hoĂ n toĂ n 1,2 gam kim loấi X vĂ o dung dáť&#x2039;ch HNO3 dĆ° thu Ä&#x2018;ưᝣc 0,224 lĂ­t khĂ­ nitĆĄ duy nhẼt (Ä&#x2018;ktc). XĂĄc Ä&#x2018;áť&#x2039;nh kim loấi X? BĂ i 3: Cho 1,35 gam háť&#x2014;n hᝣp gáť&#x201C;m Cu, Mg, Al tĂĄc d᝼ng háşżt váť&#x203A;i dung dáť&#x2039;ch HNO3 thu Ä&#x2018;ưᝣc háť&#x2014;n hᝣp khĂ­ gáť&#x201C;m 0,01 mol NO vĂ 0,04 mol NO2. TĂ­nh kháť&#x2018;i lưᝣng muáť&#x2018;i tấo ra trong dung dáť&#x2039;ch.

BĂ i 4. LẼy m gam háť&#x2014;n hᝣp X gáť&#x201C;m Cu vĂ Fe (táť&#x2030; láť&#x2021; kháť&#x2018;i lưᝣng lĂ 7 : 3) phản ᝊng hoĂ n toĂ n váť&#x203A;i dung dáť&#x2039;ch chᝊa 44,1 gam HNO3; sau phản ᝊng còn lấi 0,75m gam chẼt rắn vĂ 5,6 lĂ­t khĂ­ Y gáť&#x201C;m NO vĂ NO2 (Ä&#x2018;ktc). TĂŹm m?

HOáş T Ä?áť&#x2DC;NG CᝌA TRĂ&#x2019; BĂ i 2: HĆ°áť&#x203A;ng dẍn: Gáť?i hĂła tráť&#x2039; cᝧa kim loấi X lĂ n. QuĂĄ trĂŹnh cho vĂ nháş­n e.

X Xn+ + ne 2N+5 + 10e N20 , , â&#x2C6;&#x2014; 0,1

mol 0,01 mol , â&#x2C6;&#x2014; Theo Ä&#x2018;áť&#x2039;nh luáş­t bảo toĂ n e: = 0,1

â&#x2021;&#x2019; MX = 12n â&#x2021;&#x2019; n = 2, MX = 24. X lĂ Mg BĂ i 4: HĆ°áť&#x203A;ng dẍn giải: Ä?ạt x, y, z lần lưᝣt lĂ sáť&#x2018; mol Cu, Mg, Al. +5

+2

Thu e: N + 3e = N (NO) +5

+4

N + 1e = N (NO2) Ta cĂł: 2x + 2y + 3z = 0,03 + 0,04 = 0,07 vĂ 0,07 cĹŠng chĂ­nh lĂ sáť&#x2018; mol NO3â&#x2C6;&#x2019; Kháť&#x2018;i lưᝣng muáť&#x2018;i nitrat lĂ : 1,35 + 62Ă&#x2014;0,07 = 5,69 gam.

BĂ i 5 : HĆ°áť&#x203A;ng dẍn : Pt ion rĂşt gáť?n : 3Cu + 8H+ + 2NO3- 3Cu2+ + 2NO + 4H2O

BĂ i 5: Cho 3,2 gam báť&#x2122;t Cu tĂĄc d᝼ng váť&#x203A;i 100 ml dung dáť&#x2039;ch háť&#x2014;n hᝣp gáť&#x201C;m HNO3 0,8 M vĂ H2SO4 , , , 0,2 M. Sau khi phản ᝊng hoĂ n toĂ n, sinh ra V lĂ­t XĂŠt táť&#x2030; láť&#x2021; : < < nĂŞn khĂ­ NO tĂ­nh khĂ­ NO (sản phẊm kháť­ duy nhẼt Ä&#x2018;ktc). TĂŹm giĂĄ tráť&#x2039; theo Cu nNO = 0,1/3 mol. V = 0,7466 lĂ­t. cᝧa V? BĂ i 6 : Nung nĂŁng 27,3g hçn hĂŽp NaNO3, Cu(NO3)2, hçn hĂŽp khĂ? tho¸t ra ÂŽâ&#x2C6;&#x2019;ĂŽc dĂ&#x2030;n vÂľo 89,2 ml H2O thĂ&#x2014; cĂ&#x;n dâ&#x2C6;&#x2019; 1,12 lĂ?t khĂ? (ÂŽktc) khÂŤng bĂ&#x17E; hĂ&#x160;p thĂ´ (lâ&#x2C6;&#x2019;ĂŽng O2 hoÂľ tan khÂŤng Ž¸ng kĂ&#x201C;). Khèi lâ&#x2C6;&#x2019;ĂŽng Cu(NO3)2 ban ÂŽĂ&#x2021;u vÂľ nĂĽng ÂŽĂŠ % cĂąa dung dĂ&#x17E;ch axit tšo thÂľnh lÂľ : A. 18,8 g ;12,6% B. 18,6 g ; 12,6% C. 8,5 g ;12,2% D. 18,8 g ; 12%

Hoất Ä&#x2018;áť&#x2122;ng 2; BTVN

Bài 1: Thuốc nổ đen được người Trung Quốc và Việt Nam dùng từ nhiều thế kỉ trước khi người châu Âu biết đến thuốc nổ. Hãy cho biết thành phần thuốc nổ đen hiện nay, phản ứng hóa học chủ yếu và tác dụng của thuốc nổ đen. Giải thích ý nghĩa của công thức kinh nghiệm sau: “ Nhất đồng than, bán đồng sinh, lục đồng diêm”? Cho biết thuốc nổ đen trong công nghiệp hiện nay được điều chế như thế nào?

Bài 2: Trong cuộc chiến tranh kháng chiến chống Pháp, nhân dân ta đã điều chế diêm tiêu (KNO3), thành phần chính của thuốc nổ, bằng cách lấy đất ở trong các hang đá vôi có dơi ở trộn với tro bếp rồi dùng nước sôi dội nhiều lần qua hỗn hợp đó để tách ra KNO3. Hãy giải thích cách làm đó.

Bài 3: Bằng kiến thức hóa học hãy giải thích tính đúng đắn, khoa học của câu ca dao: “Lúa chiêm lấp ló đầu bờ Nghe tiếng sấm dậy mở cờ mà lên” b) Kể một vài thiệt hại của mưa axit và một số hoạt động của con người gây ra mưa axit.

Bài 4: Việc phân tích mẫu nước mưa chứng tỏ rằng nước mưa thường có pH ≈ 5,6, có tính axit nhẹ. Nước mưa trong các trận mưa axit có pH=2 thậm chí nhỏ hơn. a) Dựa vào các phản ứng hóa học đã biết hãy giải thích các trường hợp trên. Biết mưa axit xảy ra khi có thêm các yếu tố: + Nhiều sấm sét hơn bình thường + Trong không khí có nhiều chất khí gây ra môi trường axit khi hợp nước như SO2 , H2S, HCl…

1. Tên chủ đề, chuyên đề: Danh pháp hợp chất hữu cơ (Thời lượng: 1 tiết) 2. Mục tiêu kiến thức, kĩ năng, thái độ, định hướng phát triển năng lực học sinh: - Kiến thức: - Củng cố cách gọi tên các loại hợp chất hữu cơ: quy luật gọi tên các chất - Biết tên một số gốc no , không no và thơm quen thuộc - Kĩ năng: - Gọi tên các hợp chất hữu cơ khi có công thức cấu tạo - Viết công thức cấu tạo các chất khi biết tên gọi - Thái độ: - Có lòng yêu thích bộ môn - Có thái độ nghiêm túc trong học tập - Định hướng phát triển năng lực: - năng lực ngôn ngữ hóa học - năng lực giải quyết vấn đề - năng lực tư duy logic: tìm ra sự giống nhau và rút ra tổng quát 3. Bảng mô tả các mức độ nhận thức Nhận biết - Biết tên mạch chính cacbon từ C1 đến C10

Thông hiểu Hiểu quy tắc gọi tên các chất

- Biết tên một số gốc và nhánh quen thuộc 4. Hệ thống câu hỏi, bài tập Bài 1: Gọi tên các hợp chất hữu cơ sau: 1/

CH3-CH(CH3)-CH2-CH3:

2/

CH3-CH(CH3)-CH=CH2:

Vận dụng

Vận dụng cao

Gọi tên các hợp chất hữu cơ khi có công thức cấu tạo và ngược lại

Gọi tên các hợp chất phức tạp có nhiều yếu tố: liên kết bội, tạp chức…

3/

CH3-C(CH3)2-CH(OH)-CH3:

4/

CH3-CH(CH3)-CH(OH)-CH3:

5/

CH3-CH(CH3)-CH(CH3)-CH2-CHO:

Bài 2: Viết công thức cấu tạo các chất có tên gọi sau: 1/ 3-metylhexanoic 2/ 2,4-đimetylpent-3-en 3/ 3-etyl-4-metylhex-1-in 4/ 3-metylpentan-2-ol Bài 3: Anken X có công thức cấu tạo: CH3–CH2–C(CH3)=CH–CH3. Tên của X là A. isohexan.

B. 3-metylpent-3-en.

C. 3-metylpent-2-en.

D. 2-etylbut-2-en.

Bài 4: Hidrocacbon có CTCT : CH3-CH2-CH(CH3)-CH2-CH(CH3)2 có tên gọi là: A. 2,4-đimetylhexan C. 2,4-đimetylheptan

B. 3,5-đimetylhexan D. 3,5-đimetylheptan

Bài 5: Gọi tên anken sau theo IUPAC: CH3-CH(CH3)-CH(CH3)-CH=CH-CH3 A. Đimetyl hex-2-en

B. 2,3- đimetyl hex-4-en

C. 4, 5 đimetyl hex-2-en

D. 2,3- đimetyl hex-2-en

Bài 6: Gọi tên theo IUPAC anken sau: CH2=C(C2H5)-CH2-CH2-CH2-CH(CH3)2 A. 2-metyl -6-etyl hept-1-en

B. 6-metyl-2-etyl hept-1-en

C. 2-etyl-6-metyl hept-1-en

D. 6-metyl-2-etyl hept-1-en

Bài 7: Gọi tên anken sau: (CH3)3C-CH2-C(C2H5)=CH-CH3 A. 3-etyl-5,5-đimetyl hexen-2

B. 2,2-đimetyl-5-etyl hexen-4

C. 3-etyl-5,5-đimetyl hexen-3

D. 4-đimetyl-2,2-đimetyl hexen

Bài 8: 4-etyl-2,4-đimetylheptan có CTPT là: A. C10H20

B. C11H22

C. C11H24

D. C12H26

Bài 9: Cho các chất sau, những chất nào là đồng phân của nhau: 2-metylbut-1-en (1) ; 3,3-đimetylbut-1-en (2) ; 3-metylpent-1-en (3) ; 3-metylpent-2-en (4).

A. (1) và (2)

B. (1), (2) và (3)

C. (2), (3) và (4)

D. (3) và (4)

Bài 10: Gọi tên hợp chất sau theo tên thay thế: CH3-CH(C2H5)-CH(CHO)-CH3 A. 3-etyl-2-metylbutanal

B. 2-metyl-3-etylbutanal

C. 2-cacbonyl-3-etylbutan

D. 2,3-đimetylpentanal

Bài 11: N,N-etyl metyl propan-1-amin có CTCT là :

A. (CH3)(C2H5)(CH3CH2CH2)N

B. (CH3)2CH(CH3)(C2H5)N

C. (CH3)2(C2H5)N

D. (CH3)(C2H5)(CH3)2CHN

5. Giáo án 1. Ổn định tổổ chức Ổn định lớp, kiểm m tra ssĩ số.

2. Kiểm tra bài ccũ Không Hoạt động của GV – HS

Nội dung

Hoạt động 1: Hệ thống ng hóa lý thuyết thuy GV đưa ra một số ví dụ và yêu cầầu học sinh gọi tên: 1/

CH3-CH2-CH3

HS đánh số thứ tự C trên mạạch chính và gọi tên các chất

2/

CH3-CH=CH-CH2-CH3

1/

CH3-CH2-CH3 :

3/

CH3-CH2-CHOH-CH3

2/

CH3-CH=CH-CH2-CH3: pent pent-2-en

4/

CH3-CH2-CH2-CHO

3/

CH3-CH2-CHOH-CH3: butan butan-2-ol

4/

CH3-CH2-CH2-CHO: CHO:

HS gọi tên các chất

propan

butanal

GV y/c HS chỉ ra các yếu tố có m mặt trong tên gọi các chất: mạch ch chính, nhánh, số s thứ tự, nhóm chức…

GV bổ sung: Theo IUPAC, cấuu ttạo một hợp chất hữu cơ gồm một mạch ch chính và có th thể có các nhánh, nhóm thế hoặcc các nhóm chức ch gắn vào nó. * Ví dụ 1: Nhánh

Mạch chính Nhánh

Nhóm chức

Do đó tên của một hợp chất hữu cơ phải phản ánh được các hợp phần cấu tạo nói trên. Tên theo danh pháp IUPAC gồm 3 phần: đầu, thân và đuôi: - Các nhánh, nhóm thế và nhóm chức phụ tạo nên phần đầu - Mạch chính hay vòng chính tạo nên phần thân - Tên nhóm chức chính tạo nên phần đuôi 5,5 – đimetyl Đầu

Trong ví dụ trên:

heptan Thân

2 – on Đuôi

- Đầu: hai mạch nhánh metyl ở C số 5, đọc là 5,5 – đimetyl - Thân: mạch chính có 7C (đánh số từ 1 đến 7) không có liên kết bội, đọc là heptan - Đuôi: nhóm chức xeton ở C số 2, đọc là 2 – on Vì vậy hợp chất có tên là: 5,5 – đimetyl heptan - 2 – on GV giúp HS rút ra quy tắc gọi tên Vị trí nhánh – tên nhánh (nhóm thế) + tên mạch chính – vị trí liên kết bội – an/en/in – vị trí nhóm chức – tên nhóm chức (ol, al, on, oic...)

GV lưu ý trường hợp có nhiều nhánh

- Trường hợp có nhiều nhánh: Nếu có nhiều nhánh khác nhau: gọi theo thứ tự chữ cái a, b, c..

Nếu có 2 nhánh giống nhau – đi 3 nhánh giống nhau – tri 4 nhánh giống nhau – tetra 5 nhánh giống nhau – penta...

GV y/c HS nhắc lại tên các mạch chính Tên mạch chính 1C

2C

3C

4C

5C

6C

7C

8C

9C

10C

Met-

Et-

Prop-

But-

Pent-

Hex-

Hept-

Oct-

Non-

Dec-

GV hỏi HS một số tên nhánh quen thuộc Tên nhánh:

Nhánh no

Nhánh không no

Nhánh thơm

Nhóm thế th

CH3- : metyl

CH2=CH=CH : vinyl

C6H5- : phenyl

Cl-:: clo

C2H5- : etyl

CH2=CH-CH =CH 2- : anlyl

C6H5CH2- : benzyl

Br-:: brom

CH3CH2CH2- : propyl

NO2-:: nitro

(CH3)2CH- : isopropyl

NH2-:: amino

? Làm cách nào để chọn mạch ch chính và đánh số thứ tự?

HS trả lời

- Chọn mạch chính là mạch ch cacbon dài nhất nh và chứa yếu tố đặc trưng củủa loại hợp chất (liên kết bội hoặc nhóm chức) c) - Số thứ tự đánh từ đầu gầnn liên kết k bội hoặc nhóm chức hơn.

GV bổ sung cách chọn mạch ch chính vvà đánh số: * Với hiđrocacbon no - Mạch chính là mạch có nhiều ều nhánh nh nhất và dài nhất, số 1 phải dành ành cho C ở đầu gần mạch nhánh nhất * Ví dụ 2:

Mạch chính Mạạch nhánh 2 – metyl butan - Khi mạch chính chứaa hai nhánh ở vị trí cân đối thì số 1 ở đầu gần nhánh đơn ơn giản gi hơn * Ví dụ 3:

Mạch chính

Các mạch nhánh

4 – etyl – 3 – metyl hexan - Khi mạch chính có nhiềuu nhánh th thì các số được đánh theo quy tắc số nhỏỏ nhấ nhất, nghĩa là phải đánh số sao cho tổng củaa chúng trong ttên gọi là nhỏ nhất. * Ví dụ 4:

Mạch ch chính

Các mạch nhánh 5 – etyl – 2,3 – đimetyl heptan (t (tổng = 2 + 3 + 5 = 10) - Nếu đánh số ngược lại, hợpp chất ssẽ có tên là: 3 – etyl – 5,6 – đimetyll heptan có tổng t = 14.

Theo thứ tự chữ cái thì etyl phải ải đđược đọc trước metyl. * Với hiđrocacbon không no - Mạch chính là mạch có nhiều ều li liên kết bội và dài nhất, số 1 dành cho C ở đầ đầu gần liên kết bội * Ví dụ 5:

Mạch chính Mạch nhánh 3 – metyl hexa – 1,4 – đien - Khi có cả liên kết đôi và liên kết ết ba ở mạch chính thì số 1 ở đầu gần liên kết ết đôi đ * Ví dụ 6:

Pent – 1 – en – 4 – in * Với hợp chất mạch vòng - Mạch chính là mạch vòng, sốố 1 ddành cho C trong mạch ch chính mang nhánh đđơn giản nhất, các số tiếp theo được đánh ánh theo quy ttắc số nhỏ nhất.

Ví dụ 7

3 – etyl – 1 – metyl xyclohexan

Ví dụ 8

Ví dụ 9

1 – metyl – 3 –propyl benzen 2 – etyl – 1 – metyl naphtalen

- Khi hợp chất có nhiều vòng rời ời rạ rạc thì mạch chính là mạch thẳng.

- Khi có nhóm thế hoặcc nhóm chứ chức gắn với vòng, số 1 đặt ở C trong mạch vòng òng gắn g trực tiếp với nguyên tử ở nhánh hoặc ở nhóm ch chức có khối lượng nguyên tử nhỏ nhất. ất. Các ssố tiếp theo cũng được đánh theo qui tắc ắc ssố nhỏ nhất. * Với hợp chất có nhóm thế, ế, nhóm chức ch - Khi mạch chính có nhóm thế, ế, nhóm ch chức thì số 1 đặt ở đầu gần nhóm chức * Ví dụ 10:

Mạch chính

Nhóm chức

Nhóm thế 3 – clo pentan – 1 – ol - Khi hợp chất hữu cơ có từ hai nhóm ch chức trở lên thì sẽ có nhóm chứcc chính (có độ hơn cấp cao nhất) và nhóm chức phụ. Mức ức độ hơn cấp của các nhóm chức như sau: –COOH COOH > –CHO > >C=O > –OH > –NH2. Số 1 đặt ở đầu gần nhóm chức chính. * Ví dụ 11:

Nhóm chức chính

Nhóm chức phụ 2,3 – đihiđroxi roxi butanđ butanđioic

* Ví dụ 12:

Nhóm chức chính

Nhóm ch chức phụ Axit 3 – oxopentanoic * Ví dụ 13: Nhóm chức ức chính

Nhóm chức phụ Axit formylbutanđioic * Ví dụ 14:

Axit 4 – hiđroxi xiclohexan cacboxylic

GV chú ý thứ tự ưuu tiên khi có nhi nhiều yếu tố đặc trưng

Ưu tiên đánh số lần lượtt theo thứ th tự: Nhóm chức > nối đôi > nốii ba > m mạch nhánh.

Nhóm chức: –COOH > –CHO CHO > >C=O > – OH > –NH2.

Hoạt động 2: Luyện tập GV y.c HS làm bài tập Bài 1: Gọi tên các hợp chất hữu cơ sau: 1/

CH3-CH(CH3)-CH2-CH3:

Bài 1: 1/

CH3-CH(CH3)-CH2-CH3: 2-metylbutan

2/

CH3-CH(CH3)-CH=CH2:

2/

CH3-CH(CH3)-CH=CH2: 3-metylbut-1-en

3/

CH3-C(CH3)2-CH(OH)-CH3:

3/

CH3-C(CH3)2-CH(OH)-CH3: 3,3-đimetylbutan-2-ol

4/

CH3-CH(CH3)-CH(OH)-CH3:

4/

CH3-CH(CH3)-CH(OH)-CH3: 3-metylbutan-2-ol

5/ 5/

CH3CH(CH3)CH(CH3)CH2CHO:

CH3CH(CH3)CH(CH3)CH2CHO: 3,4-đimetylpentanal

Bài 2: Viết công thức cấu tạo các chất có tên gọi sau:

Bài 2: 1/ 3-metylhexanoic

1/ 3-metylhexanoic 2/ 2,4-đimetylpent-3-en

CH3-CH2-CH2-CH(CH3)-CH2-COOH 2/ 2,4-đimetylpent-2-en

3/ 3-etyl-4-metylhex-1-in 4/ 3-metylpentan-2-ol

CH3-C(CH3)=CH-CH(CH3)-CH3 3/ 3-etyl-4-metylhex-1-in CH≡C-CH(C2H5)-CH(CH3)-CH2-CH3 4/ 3-metylpentan-2-ol CH3-CH2-CH(CH3)-CHOH-CH3

3. Củng cố Cách gọi tên các hợp chất hữu cơ Vị trí nhánh–tên nhánh (nhóm thế) + tên mạch chính–vị trí liên kết bội– an/en/in–vị trí nhóm chức–tên nhóm chức (ol, al, on, oic...)

Chú ý thứ tự ưu tiên khi đánh STT và gọi tên chất hữu cơ 4. Hướng dẫn về nhà Ôn tập và làm các bài tập tương tự

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ

I. NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ Nội dung 1: Mở đầu về hóa học hữu cơ.

Nội dung 2: Công thức phân tử hợp chất hữu cơ.

Nội dung 3: Cấu trúc phân tử hợp chất hữu cơ.

II. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Mục tiêu: a. Kiến thức - Khái niệm hoá học hữu cơ và hợp chất hữu cơ, đặc điểm chung của các hợp chất hữu cơ.

- Phân loại hợp chất hữu cơ theo thành phần nguyên tố.

- Sơ lược về phân tích nguyên tố : Phân tích định tính, phân tích định lượng.

- Các loại công thức của hợp chất hữu cơ : Công thức chung, công thức đơn giản nhất, công thức phân tử và công thức cấu tạo.

- Nội dung thuyết cấu tạo hoá học.

- Liên kết cộng hoá trị và khái niệm về cấu trúc không gian của phân tử chất hữu cơ. b. Kĩ năng: - Tính được phân tử khối của chất hữu cơ dựa vào tỉ khối hơi.

- Phân biệt được hiđrocacbon và dẫn xuất của hiđrocacbon theo thành phần phân tử.

- Tính được phân tử khối của chất hữu cơ dựa vào tỉ khối hơi.

- Xác định được công thức phân tử khi biết các số liệu thực nghiệm.

- Viết được công thức cấu tạo của một số chất hữu cơ cụ thể.

- Phân biệt được chất đồng đẳng, chất đồng phân dựa vào công thức cấu tạo cụ thể. c. Thái độ: - HS say mê hơn, hứng thú học tập và yêu khoa học hơn đặc biệt là là với hóa học. d. Định hướng các năng lực được hình thành: - Năng lực tự học, năng lực hợp tác - Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học - Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học - Năng lực tính toán hóa học 2. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: a. Chuẩn bị của giáo viên: - Nghiên cứu tài liệu - Máy chiếu, tranh ảnh. b. Chuẩn bị của học sinh: - Nghiên cứu trước các nội dung trong chuyên đề.

3. Bảng mô tả các mức độ nhận thức Loại câu Vận dụng Nội dung Nhận biết Thông hiểu Vận dụng hỏi/ bài tập cao - Khái niệm - Sơ lược về - Xác định được thành hoá học hữu phân tích phần nguyên cơ và hợp nguyên tố: tố trong phân Mở đầu về Phân tích Câu hỏi/ bài chất hữu cơ, tử hóa học hữu tập định tính đặc điểm của định tính, cơ các hợp chất phân tích hữu cơ. định lượng.

- Phân loại Chủ đề: Hóa 11

1

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ hợp chất hữu cơ theo thành phần nguyên tố (hiđrocacbon và dẫn xuất).

- Xác định được % khối lượng các nguyên tố trong phân tử

Bài tập định lượng

Câu hỏi/ bài tập định tính

− Các loại công thức của hợp chất hữu cơ : Công thức tổng quát, công thức đơn giản nhất, công thức phân tử.

Công thức phân tử hợp chất hữu cơ

- Cách thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ dựa vào công thức đơn giản nhất và % khối lượng các nguyên tố, phản ứng cháy - Xác định được công đơn thức giản nhất và công thức phân tử dựa vào các giá trị thực nghiệm.

Bài tập định lượng

Cấu trúc phân tử hợp chất hữu cơ

Bài tập định tính

Chủ đề: Hóa 11

- HS nêu được luận điểm cơ bản của thuyết cấu tạo hoá học - Khái niệm về đồng đẳng, đồng phân - Liên kết cộng hoá trị và khái niệm về cấu trúc không gian 2

- Giải thích được hiện tượng đồng đằng, đồng phân dựa vào thuyết cấu tạo hóa học.

- Viết được CTCT của một số hợp chất hữu cơ cụ thể - Phân biệt được chất đồng đẳng, chất đồng phân dựa vào công thức cấu tạo cụ thể

- Xác định công thức phân tử hợp chất hữu cơ dựa vào phản ưng cháy phức tạp.

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ của phân tử chất hữu cơ - Xác định số lượng các công thức cấu tạo của một công thức phân tử.

Bài tập định lượng

4. Hệ thống câu hỏi, bài tập a. Câu hỏi tự luận Câu 1. Hãy nêu mục đích của việc xác định phân tích định lượng và phân tích định tính?

(Mức độ biết) Hướng dẫn: * Phân tích định tính nguyên tố nhằm xác định các nguyên tố có mặt trong hợp chất vô cơ đơn giản rồi nhận biết chúng bằng phản ứng hóa học đặc trưng. * Phân tích định lượng nhằm xác định tỉ lệ khối lượng (hàm lượng) các nguyên tố trong hợp chất hữu cơ. Người ta phân hủy hợp chất hữu cơ thành các hợp chất vô cơ đơn giản rồi định lượng chúng bằng phương pháp khối lượng, phương pháp thể tích hoặc phương pháp khác

Câu 2. Để xác định sự có mặt của cacbon và hiđro trong hợp chất hữu cơ, người ta chuyển hợp chất hữu cơ thành CO2 và H2O, rồi dùng các chất nào sau đây để nhận biết lần lượt CO2 và H2O ?(Mức độ biết) Hướng dẫn: Để xác định sự có mặt của cacbon và hiđro trong hợp chất hữu cơ, người ta chuyển hợp chất hữu cơ thành CO2 và H2O, rồi dùng dung dịch Ca(OH)2 và CuSO4 khan để nhận biết lần lượt CO2 và H2O: Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3↓trắng + H2O CuSO4 + 5H2O → CuSO4.5H2O không màu-------------màu xanh

Câu 3: Cho các chất hữu cơ sau? (Mức độ hiểu)

Các chất nào đồng đẳng của nhau : Hướng dẫn: Các chất I, II, III, IV, V đều có 1 vòng no và hơn kém nhau một hay nhiều nhóm CH2 → chúng là đồng đẳng của nhau Câu 4. Cho các chất sau?

Chủ đề: Hóa 11

3

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ Có bao nhiêu chất là đồng đẳng của benzen? (Mức độ hiểu) Hướng dẫn: Các chất (2), (3), (4) đều có vòng benzen và hơn kém nhau một hay nhiều nhóm -CH2 Vậy có 3 chất là đồng đẳng của benzen Câu 5. Chất nào sau đây là đồng đẳng của benzen? (Mức độ hiểu)

Hướng dẫn: * Đồng đẳng của benzen là những hợp chất hơn kém benzen 1 hay nhiều nhóm CH2 và có tính chất hóa học tương tự benzen * Thấy (1) hơn benzen nhóm CH=CH2 → Loại, (5) hơn benzen nhóm -C6H4CH3 → Loại.

Câu 6: Khi đốt cháy 4,6 gam hợp chất hữu cơ X thu được 8,8 gCO2 và 5,5 gam H2O. Tìm khối lượng nguyên tố C, H,O trong X (Mức độ vận dụng) Hướng dẫn: Áp dụng công thức: mC = 8,8.12/44 =2,4 g; mH = 5,4.2/18 =0,6 g mO = 4,6 - 2,4 -0,6 =1,6 g Câu 7. Khi đốt cháy 6 gam hợp chất hữu cơ X thu được 8,8 gCO2 và 3,6 gam H2O. Tìm khối lượng nguyên tố C, H,O trong X? (Mức độ vận dụng) Hướng dẫn: Áp dụng công thức mC = 8,8.12/44 =2,4 g; mH = 3,6.2/18 =0,4 g mO = 6 - 2,4 -0,4 = 3,2 g Câu 8: Kết quả phân tích nguyên tố hợp chất X cho biết: %C = 40%; H = 6,67%; còn lại là oxi. Lập CTĐGN của X?(Mức độ vận dụng) Hướng dẫn: Gọi CTĐGN của hợp chất hữu cơ là CxHyOz x : y : z = %C : %H : %O

12,0 1,0 16,0

= 40,00 : 6,67 : 53,33 = 3,33:6,67:3,33 = 1: 2: 1 12,0

1,0

16,0

Vậy CTĐGN của X là CH2O Câu 9: Hợp chất X chứa ba nguyên tố C, H, O có tỉ lệ khối lượng mC : mH : mO = 21 : 2 : 4.

Lập CTĐGN của X? (Mức độ vận dụng) Hướng dẫn: Gọi CTĐGN của hợp chất hữu cơ là CxHyOz Ta có x : y : z =

21 2 4 : : = 1, 75 : 2 : 0, 25 = 7 : 8 :1 → CTPT của X là C7H8O 12 1 16

Câu 10: Vitamin A là một chất dinh dưỡng thiết yếu cho con người. Trong thực phẩm, vitamin A tồn tại ở dạng chính là retinol (chứa C, H, O) trong đó thành phần % khối lượng H và O tương ứng là 10,49% và 5,594%. Lập CTĐGN của Vitamin A? (Mức độ vận dụng) Hướng dẫn: Chủ đề: Hóa 11

4

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ Gọi CTĐGN của retinol là CxHyO %C = 100 - 10,49 - 5,594 = 83,916%.

Ta có:

83,916 10, 49 5,594 : : 12 1 16 = 6,993 :10, 49 : 0, 349825 = 20 : 30 :1 x: y:z =

→Retinol có CTPT là C20H30O Câu 6: Khi tiến hành phân tích định lượng một hợp chất hữu cơ X, người ta thu được kết quả như sau : 32,000 %C ; 6,944 %H ; 42,667 %O ; 18,667 %N về khối lượng. Lập CTĐGN của X?(Mức độ vận dụng) Hướng dẫn: Gọi CTĐGN của X là CxHyOzNt 32 6,944 42, 667 18, 667 : : : Ta có 12 1 16 14 = 2, 667 : 6,994 : 2, 667 :1,333 = 2 : 5 : 2 :1 x: y : z :t =

→ CTPT của X là C2H5O2N Câu 7: Khi tiến hành phân tích định lượng vitamin C, người ta xác định được hàm lượng phần trăm (về khối lượng) các nguyên tố như sau : %C = 40,91% ; %H = 4,545% ; %O = 54,545%. Lập CTĐGN của vitamin C? (Mức độ vận dụng) Hướng dẫn: Gọi CTĐGN của vitamin C là CxHyOz 40,91 4,545 54,545 : : Ta có 12 1 16 = 3, 409 : 4, 545 : 3, 409 = 3 : 4 : 3 x: y:z =

→ Vitamin C có CTĐGN là C3H4O3

Câu 8. Khi tiến hành phân tích định lượng vitamin C, người ta xác định được hàm lượng phần trăm (về khối lượng) các nguyên tố như sau : %C = 40,91% ; %H = 4,545% ; %O = 54,545%. Biết khối lượng phân tử của vitamin C = 176 đvC. Công thức phân tử của vitamin C là: A. C10H20O. B. C8H16O4. C. C20H30O. D. C6H8O6.

(Mức độ vận dụng) Hướng dẫn Đặt CTPT của vitamin C là CxHyOz Ta có x : y : z =

40,91 4, 545 54,545 : : = 3, 409 : 4,545 : 3, 409 = 3 : 4 : 3 12 1 16

→ Vitamin C có CTPT là (C3H4O3)n Mà 88n = 176 → n = 2 → Vitamin C có CTPT là C6H8O6

Câu 9. Đốt cháy hoàn toàn 0,44 gam X và cho sản phẩm (CO2 và H2O) qua bình (1) đựng H2SO4 đặc và bình (2) đựng Ca(OH)2 dư thì bình (1) tăng 0,36 gam, bình (2) có 2 gam kết tủa. Biết MX = 88. Xác định công thức phân tử của X? (Mức độ vận dụng) Hướng dẫn:

0,44 gam X + O2 → CO2 + H2O Dẫn sản phẩm cháy qua bình (1) tăng 0,36 gam → nH2O = 0,36 : 18 = 0,02 mol.

Dẫn sản phẩm cháy qua bình (2) có 2 gam ↓CaCO3 → nCO2 = nCaCO3 = 0,02 mol.

• Đặt CTPT của X là CxHyOz Ta có nO = (0,44 - 0,02 x 12 - 0,02 x 2) : 16 = 0,01 mol.

Chủ đề: Hóa 11

5

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ Ta có x : y : z = 0,02 : 0,04 : 0,01 = 2 : 4 : 1 → X có CTPT (C2H4O)n Mà 44n = 88 → n = 2 → C4H8O2

Câu 10. Đốt cháy hoàn toàn 10,4 gam hợp chất hữu cơ Y (chứa C, H, O) rồi cho toàn bộ sản phẩm cháy lần lượt qua bình 1 dựng H2SO4 đặc, bình 2 đựng nước vôi trong dư. Sau thí nghiệm, người ta thấy khối lượng bình 1 tăng 3,6 gam và ở bình 2 thu được 30 gam kết tủa. Xác định công thức phân tử của X?(Mức độ vận dụng) Hướng dẫn: 10,4 gam CxHyOz + O2 → sản phẩm cháy qua bình 1 đựng H2SO4 đặc, bình 2 đựng nước vôi trong dư.

Bình 1 tăng 3,6 gam → nH2O = 0,2 mol.

Bình 2 tăng 30 gam ↓ → nCO2 = nCaCO3 = 0,3 mol.

• Ta có nO = (10,4 - 0,3 x 12 - 0,2 x 2) : 16 = 0,4 mol.

Ta có x : y : z = 0,3 : 0,4 : 0,4 = 3 : 4 : 4 → C3H4O4

Câu 11. Đốt cháy hoàn toàn 5,8 gam hiđrocacbon X bằng một lượng vừa đủ khí O2, thu được CO2 và 0,5 mol H2O. Xác định công thức phân tử của X?(Mức độ vận dụng)

Nhận thấy mX = mC → nC : nH = 0,4 : 1 = 4: 10

Hướng dẫn: + mH→ 5,8 = mC + 2nH2O .1 → nC = 0,4 mol

Câu 12. Đốt 0,15 mol một hợp chất hữu cơ thu được 6,72 lít CO2 (đkc) và 5,4 gam H2O. Mặt khác đốt 1 thể tích hơi chất đó cần 2,5 thể tích O2. Các thể tích đo ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất. Xác định công thức phân tử của X? (Mức độ vận dụng) Hướng dẫn: 0,15 mol X + O2 → 0,3 mol CO2 + 0,3 mol H2O. 1V X + 2,5V O2 • Đặt CTPT của X là CxHyOz Cx H y Oz + ( x +

y z y − )O2 → xCO2 + H 2O 4 2 2

  x = 0,3 : 0,15 x = 2  y  Ta có hpt:  = 0, 3 : 0,15 →  y = 4 → X có CTPT là C2H4O 2 z = 1  y z  ( x + − ) = 2,5  4 2

Câu 13. Đốt cháy hoàn toàn 1,18 gam chất X (CxHyN) bằng một lượng không khí vừa đủ.

Dẫn toàn bộ hỗn hợp khí sau phản ứng vào bình đựng dung dịch Ca(OH)2 dư, thu được 6 gam kết tủa và có 9,632 lít khí (đktc) duy nhất thoát ra khỏi bình. Biết không khí chứa 20% oxi và 80% nitơ về thể tích. Xác định công thức phân tử của X?(Mức độ vận dụng cao) Hướng dẫn: CxHyNz + O2 → CO2 + H2O + N2 nCO2 = 6 : 100 = 0,06 mol; nN2 tổng = 9,632 : 22,4 = 0,43 mol Đặt nO2 = a mol → nN2 không khí = 4a mol Chủ đề: Hóa 11

6

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ Theo bảo toàn nguyên tố Oxi 2 × nO2 = 2 × nCO2 + 1 × nH2O → nH2O = 2a - 2 × 0,06 = 2a 0,12 mol Theo định luật bảo toàn nguyên tố mX + mO2 + mN2 không khí = mCO2 + mH2O + mN2 tổng → 1,18 + a × 32 + 4a × 28 = 0,06 × 44 + (2a - 0,12) × 18 + 0,43 × 28 → a = 0,105 mol → nN2 = nN2 tổng - nN2 không khí = 0,43 - 0,105 × 4 = 0,01 mol; nH2O = 2 × 0,105 - 2 × 0,06 = 0,09 mol • nC = nCO2 = 0,06 mol; nH = 2 × nH2O = 2 × 0,09 = 0,18 mol; nN = 2 × nN2 = 2 × 0,01 = 0,02 mol Ta có x : y : z = 0,06 : 0,18 : 0,02 = 3 : 9 : 1 → X là C3H9N Câu 14. Trong một bình kín dung tích không đổi chứa hỗn hợp hơi chất X (CxHyO) với O2 vừa đủ để đốt cháy hợp chất X ở 136,5oC và 1 atm. Sau khi đốt cháy, đưa bình về nhiệt độ ban đầu, thì áp suất trong bình là 1,2 atm. Mặt khác, khi đốt cháy 0,03 mol X, lượng CO2 sinh ra được cho vào 400 ml dung dịch Ba(OH)2 0,15M thấy có hiện tượng hoà tan kết tủa, nhưng nếu cho vào 800 ml dung dịch Ba(OH)2 nói trên thì thấy Ba(OH)2 dư. Xác định công thức phân tử của X? (Mức độ vận dụng cao) Hướng dẫn: (4x + y - 2) Phản ứng đốt cháy CxHyO + /4O2 → xCO2 + y/2H2O. pV = nRT → cùng T, cùng V, áp suất p ở lúc chưa đốt và sau khi đốt khác nhau là do số mol, tức có tỉ số: nsau ÷ ntrước = 1,2 ÷ 1 ↔ x + y/2 = 1,2 × (1 + (4x + y - 2)/4) → y = x + 3. ♦ Mặt #, để ý: TH1 tạo 2 muối Ba(HCO3)2 và BaCO3; TH2 thì chỉ tạo BaCO3 và còn dư Ba(OH)2.

Do đó → nBa TH1 < nCO2 < nBa TH2 ↔ 0,6 < nCO2 < 0,12 → 2 < số C < 4 → số C = 3.

Vậy công thức phân tử của X là C3H6O b. Câu hỏi trắc nghiệm Câu 1: Mục đích của phép phân tích định tính là: A. Xác định công thức phân tử hợp chất hữu cơ.

B. Xác định các nguyên tố có mặt trong hợp chất hữu cơ.

C. Xác định công thức cấu tạo của hợp chất hữu cơ.

D. Xác định hàm lượng của các nguyên tố trong hợp chất hữu cơ.

Câu 2: Nguyên tắc chung của phép phân tích định tính các hợp chất hữu cơ là: A. Phân huỷ hợp chất hữu cơ thành các hợp chất vô cơ đơn giản, dễ nhận biết.

B. Đốt cháy chất hữu cơ để tìm cacbon dưới dạng muội đen.

C. Đốt cháy chất hữu cơ để tìm nitơ do có mùi khét D. Đốt cháy chất hữu cơ để tìm hiđro dưới dạng hơi nước.

Câu 3: Muốn biết chất hữu cơ có chứa hiđro hay không ta có thể: A. Đốt cháy chất hữu cơ xem có tạo ra muội đen hay không.

B. Oxi hoá chất hữu cơ bằng CuO rồi cho sản phẩm cháy qua nước vôi trong.

C. Cho chất hữu cơ tác dụng với H2SO4 đặc.

D. Oxi hoá chất hữu cơ bằng CuO rồi cho sản phẩm cháy qua CuSO4 khan Câu 4: Để phân biệt hợp chất hữu cơ với hợp chất vô cơ một cách đơn giản có thể dùng phương pháp: A. Đốt và nhận biệt hợp chất khí B. Dựa vào độ tan trong nước.

C. Dựa vào khả năng phản ứng.

D. Dựa và nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi Chủ đề: Hóa 11

7

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ Câu 5: Khi đốt cháy hợp chất hữu cơ cho các sản phẩm là CO2 và H2O. Dãy chất nào sau đây được dùng chỉ để hấp thụ nước?

A. CaCl2, Ca(OH)2 B. H2SO4 đặc, K2O, KOH C. P2O5, NaOH, Ba(OH)2 D. CaCl2, H2SO4 đặc, P2O5 Câu 6. Đặc điểm chung của các phân tử hợp chất hữu cơ là 1. thành phần nguyên tố chủ yếu là C và H. 2. có thể chứa nguyên tố khác như Cl, N, P, O. 3. liên kết hóa học chủ yếu là liên kết cộng hoá trị.

4. liên kết hoá học chủ yếu là liên kết ion.

5. dễ bay hơi, khó cháy.

6. phản ứng hoá học xảy ra nhanh.

Nhóm các ý đúng là: A. 2, 4, 6.

B. 1, 3, 5.

C. 1, 2, 3.

D.

4,

5,

6.

Câu 7: Khi đốt cháy hợp chất hữu cơ cho các sản phẩm là CO2 và H2O. Dãy gồm những hoá chất nào sau đây được dùng để hấp thụ CO2?

A. NaOH, KOH, CuCl2 B. P2O5, NaOH, Ba(OH)2 D. NaOH, KOH, Ba(OH)2.

C. Ba(OH)2, CaCl2, K2O Câu 8. Hợp chất X chứa ba nguyên tố C, H, O có tỉ lệ khối lượng mC : mH : mO = 21 : 2 : 4.

Hợp chất X có công thức đơn giản nhất trùng với công thức phân tử. CTPT của X là B. C7H6O. C. C7H8O. D. C7H8O2.

A. C6H6O. Câu 9. Công thức phân tử của chất có thành phần 88,89 %C, 11,11 %H, có khối lượng phân tử M < 60 là A. C4H8.

B. C4H6.

C. C8H12.

D. C3H4.

Câu 10. Khi tiến hành phân tích định lượng một hợp chất hữu cơ X, người ta thu được kết quả như sau : 32,000 %C ; 6,944 %H ; 42,667 %O ; 18,667 %N về khối lượng. Biết phân tử X chỉ chứa một nguyên tử nitơ. Công thức phân tử của X là B. C3H7O2N. C. C4H7O2N. D. C4H9O2N. A. C2H5O2N. Câu 11. Khi tiến hành phân tích định lượng vitamin C, người ta xác định được hàm lượng phần trăm (về khối lượng) các nguyên tố như sau : %C = 40,91% ; %H = 4,545% ; %O = 54,545%. Biết khối lượng phân tử của vitamin C = 176 đvC. Công thức phân tử của vitamin C là: A. C10H20O. B. C8H16O4. C. C20H30O. D. C6H8O6.

Câu 12: Trong những dãy chất sau đây, dãy nào có các chất là đồng phân của nhau ?

C. CH3CH2CH2OH, C2H5OH. A. C2H5OH, CH3OCH3.

B. CH3OCH3, CH3CHO. D. C4H10-, C-6H6.

Câu 13: Nung một hợp chất hữu cơ X với lượng dư chất oxi hóa CuO người ta thấy thoát ra khí CO2, hơi H2O và khí N2. Chọn kết luận chính xác nhất trong các kết luận sau : A. X chắc chắn chứa C, H, N và có thể có hoặc không có oxi.

B. X là hợp chất của 3 nguyên tố C, H, N. C. Chất X chắc chắn có chứa C, H, có thể có N. D. X là hợp chất của 4 nguyên tố C, H, N, O. Câu 14. Chọn định nghĩa đầy nhất về đồng đẳng: A. Là hiện tượng các chất có cấu tạo và tính chất tương tự nhau nhưng về thành phần phân tử khác nhau một nhóm -CH2.

B. Là hiện tượng các chất có thành phần phân tử khác nhau một hay nhiều nhóm -CH2.

Chủ đề: Hóa 11

8

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ C. Là hiện tượng các chất có cấu tạo và tính chất tương tự nhau.

D. Là hiện tượng các chất có cấu tạo và tính chất tương tự nhau nhưng khác nhau một hay nhiều nhóm -CH2.

Câu 15. Nhận định hai chất: CH4 và CH3 - CH2 - CH2 - CH3 A. Chúng là đồng đẳng của nhau.

B. Chúng là đồng phân của nhau.

C. Tất cả cùng đúng.

D. Tất cả cùng sai.

Câu 16. Cấu tạo hoá học là A. số lượng liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

B. các loại liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

C. thứ tự liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

D. bản chất liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

Câu 17: Phân tích chất A được các số liệu sau: 51,3%C; 9,4%H; 12%N; 27,3%O. Tỉ khối hơi của A đối với không khí là 4,034. Công thức phân tử của A là: C. C3H7O2N D. C4H9NO2 A. C2H5NO2 B. C5H11O2N Câu 18: Khi đốt 1 lít khí X cần 6 lít O2 thu được 4 lít CO2 và 5 lít hơi H2O (các thể tích khí đo ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất). CTPT của X là: A. C4H10O. B. C4H8O2.

C. C4H10O2.

D. C3H8O. Câu 19. Đốt cháy hoàn toàn 10,4 gam hợp chất hữu cơ Y (chứa C, H, O) rồi cho toàn bộ sản phẩm cháy lần lượt qua bình 1 dựng H2SO4 đặc, bình 2 đựng nước vôi trong dư. Sau thí nghiệm, người ta thấy khối lượng bình 1 tăng 3,6 gam và ở bình 2 thu được 30 gam kết tủa.

Công thức phân tử của X là A. C3H6O2. B. C4H6O2. C. C4H6O4. D. C3H4O4.

Câu 20.Các chất có cấu tạo và tính chất hoá học tương tự nhau, chúng chỉ hơn kém nhau một hay nhiều nhóm metylen (-CH2-) được gọi là B. đồng vị.

C. đồng đẳng.

D. đồng khối.

A. đồng phân.

Câu 21. Phát biểu không chính xác là: A. Tính chất của các chất phụ thuộc vào thành phần phân tử và cấu tạo hóa học.

B. Các chất có cùng khối lượng phân tử là đồng phân của nhau.

C. Các chất là đồng phân của nhau thì có cùng công thức phân tử.

D. Sự xen phủ trục tạo thành liên kết σ, sự xen phủ bên tạo thành liên kết π.

Câu 22. Cho các chất : C6H5OH (X) ; C6H5CH2OH (Y) ; HOC6H4OH (Z) ; C6H5CH2CH2OH (T).

Các chất đồng đẳng của nhau là: A. Y, T. B. X, Z, T. C. X, Z. D. Y, Z. Câu 23. Trong những dãy chất sau đây, dãy nào có các chất là đồng phân của nhau ?

A. C2H5OH, CH3OCH3.

B. CH3OCH3, CH3CHO. C. CH3CH2CH2OH, C2H5OH. D. C4H10, C6H6.

Câu 24. Phát biểu nào sau đây không đúng: A. CH3C6H4-OH và C6H5CH2-OH là đồng đẳng.

B. CH3-O-CH3 và C2H5-OH là đồng phân cấu tạo.

C. CH3CH2CH2-OH và CH3CH(-OH)CH3 là đồng phân vị trí.

D. CH2=CHCH2-OH và CH3CH2-CH=O là đồng phân chức.

Câu 25. Nhóm chất nào sau đây là đồng phân cấu tạo của nhau: (I) CH2 = CH – CH = CH2 (II) CH ≡ C – CH2 – CH3 Chủ đề: Hóa 11

9

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ (III) CH2 = C = CH – CH3 (IV) CH3 – C ≡ C – CH3 A. I, III B. II, IV C. I, III, IV D. I, II, III, IV Câu 26. Liên kết đôi là do những loại lên kết nào hình thành A. liên kết σ

B. liên kết π

D. liên kết π và σ

C. hai liên kết π

Câu 27. Trong phân tử propen (CH2=CH-CH3) có số liên kết xich ma là A. 7

B. 6

C. 8

D. 9

Câu 28. Nhóm chất nào sau đây là đồng đẳng của nhau: (I) CH3 – CH = CH2

(II) CH2 = CH – (CH2)2 – CH3 CH3

CH

CH

3 3 (III) (IV) A. I, III B. III, IV C. II, III, IV D. I, II Câu 29. Đốt cháy hoàn toàn 13,4 gam hợp chất hữu cơ X bằng không khí vừa đủ (chứa 80% N2 và 20% O2 về thể tích), thu được 22 gam CO2, 12,6 gam H2O và 69,44 lít N2 (đktc).

CTPT của X là (biết CTPT trùng với CTĐGN)

A. C5H14N2.

B. C5H14O2N. C. C5H14ON2.

D. C5H14O2N2.

Câu 30. Đốt cháy hoàn toàn 0,44 gam X và cho sản phẩm (CO2 và H2O) qua bình (1) đựng H2SO4 đặc và bình (2) đựng Ca(OH)2 dư thì bình (1) tăng 0,36 gam, bình (2) có 2 gam kết tủa. Biết MX = 88. X có công thức phân tử là D. C5H12O. A. C3H4O3.

B. C3H6O2.

C. C4H8O2.

Câu 31. Đốt cháy hoàn toàn 0,12 mol chất hữu cơ X mạch hở cần dùng 10,08 lít O2 (đktc).

Dẫn toàn bộ sản phẩm cháy (gồm CO2, H2O và N2) qua bình đựng dung dịch Ba(OH)2 dư, thấy khối lượng bình tăng 23,4 gam và có 70,92 gam kết tủa. Khí thoát ra khỏi bình có thể tích 1,344 lít (đktc). Công thức phân tử của X là D. C2H7O2N. A. C2H5O2N. B. C3H5O2N. C. C3H7O2N. Câu 32. Khi đốt 1 lít khí X cần 6 lít O2 thu được 4 lít CO2 và 5 lít hơi H2O (các thể tích khí đo ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất). CTPT của X là B. C4H8O2.

C. C4H10O2.

D. C3H8O. A. C4H10O. Câu 33. Cho 5 ml hiđrocacbon X ở thể khí với 30 ml O2 (lấy dư) vào khí kế rồi bật tia lửa điện đốt sau đó làm lạnh thấy trong khí kế còn 20 ml khí trong đó có 15 ml khí bị hấp thụ bởi dung dịch KOH, phần còn lại hấp thụ bởi P trắng. Công thức phân tử của X là: A. CH4.

B. C2H6.

C. C3H8.

D. C4H10.

Câu 34. Đốt cháy hoàn toàn 1,605 gam hợp chất hữu cơ X thu được 4,62 gam CO2; 1,215 gam H2O và 168ml N2 (đktc). Tỉ khối hơi của X so với không khí không vượt quá 4. Công thức phân tử của X là A. C5H5N. B. C6H9N. D. C6H7N. C. C7H9N. Câu 35. Đốt 5,9 gam một chất hữu cơ X thu được 6,72 lít CO2; 1,12 lít N2 và 8,1 gam H2O. Mặt khác hoá hơi 2,95 gam X được một thể tích hơi bằng thể tích 1,6 gam oxi trong cùng điều kiện. Biết các khí đo ở đktc. Công thức phân tử của X là A. CH3N. B. C2H6N. D. C4H11N. C. C3H9N. Chủ đề: Hóa 11

10

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ Câu 36. Cho vào khí kế 10 ml hợp chất hữu cơ X (chứa C, H, N), 25 ml H2 và 40 ml O2 rồi bật tia lửa điện cho hỗn hợp nổ. Đưa hỗn hợp về điều kiện ban đầu, ngưng tụ hết hơi nước, thu được 20ml hỗn hợp khí trong đó có 10 ml khí bị hấp thụ bởi NaOH và 5 ml khí bị hấp thụ bởi P trắng. Công thức phân tử của X là: B. C2H7N. C. C3H9N. D. C4H11N A. CH5N. Câu 37. Trộn một hiđrocacbon X với lượng O2 vừa đủ được hỗn hợp H ở 0oC và áp suất P1. Đốt cháy hết X, tổng thể tích các sản phẩm thu được ở 218,4oC và áp suất P1 gấp 2 lần thể tích hỗn hợp H ở 0oC, áp suất P1. Hiđrocacbon X là D. A. C4H10.

C. C3H6.

B. C2H6.

Câu 38. Cho hai hợp chất hữu cơ X và Y có công thức cấu tạo thu gọn như sau:

C3H8.

và Khẳng định nào sau đây là đúng nhất ?

A. X và Y là hai chất đồng phân của nhau.

B. X và Y là hai chất đồng đẳng của nhau.

C. X và Y là hai chất đồng phân lập thể của nhau.

D. X và Y là hai chất đồng phân cấu tạo của nhau.

Câu 39. Dựa theo thuyết cấu tạo hóa học, hãy cho biết số đồng phân ứng với công thức phân tử C3H8O A. 1.

B. 2.

C. 3.

Câu 40. Hợp chất C4H8 có bao nhiêu đồng phân cấu tạo ?

B. 2 C. 4 A. 5 5. Tiến trình tổ chức các hoạt động: (*) Các phương pháp và kỹ thuật dạy học được sử dụng chủ yếu: - Nêu và giải quyết vấn đề - Sử dụng phương tiện trực quan (Thí nghiệm) - Kỹ thuật công não, Hoạt động nhóm

Chủ đề: Hóa 11

11

D. 4.

D. 3

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức a. Kiến thức cơ bản - Khái niệm hoá học hữu cơ và hợp chất hữu cơ, đặc điểm của các hợp chất hữu cơ.

- Phân loại hợp chất hữu cơ theo thành phần nguyên tố (hiđrocacbon và dẫn xuất).

- Sơ lược về phân tích nguyên tố: Phân tích định tính, phân tích định lượng. b. Kiến thức trọng tâm Khái niệm hoá học hữu cơ và hợp chất hữu cơ, đặc điểm chung của các hợp chất hữu cơ. Phân loại hợp chất hữu cơ theo thành phần nguyên tố.

2. Kĩ năng - Tính được phân tử khối của chất hữu cơ dựa vào tỉ khối hơi.

- Xác định được công thức phân tử khi biết các số liệu thực nghiệm.

- Phân biệt được hiđrocacbon và dẫn xuất của hiđrocacbon theo thành phần phân tử.

3. Thái độ: Có ý thức bảo vệ môi trường, yêu thích môn học 4. Phát triển năng lực - Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học, năng lực tính toán - Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học - Khả năng hệ thống hóa kiến thức II. ChuÈn bÞ CñA GI¸O VI£N Vµ HäC SINH 1. Gi¸o viªn - B¶ng, phÊn, gi¸o ¸n - B¶ng ph©n lo¹i c¸c chÊt h÷u c¬ (SGK Tr 88) - Ph−¬ng ph¸p: ThuyÕt tr×nh, vÊn ®¸p, ho¹t ®éng nhãm 2. Häc sinh: «n l¹i kiÕn thøc hîp chÊt h÷u c¬ ®· häc ë THCS III, TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG 1. Ổn định lớp (1 phút) 2. Tiến trình dạy học a. Giới thiệu bài (1 phút) Chúng ta đã học cách viết công thức hóa học hợp chất hữu cơ ở lớp 9. Hôm nay chúng ta sẽ tiếp tục ôn lại và học sâu hơn kiến thức về loại hợp chất này b. Bài mới Hoạt động 1: Khái niệm - Phân loại Phương pháp: Thuyết trình, vấn đáp, hoạt động nhóm Mục tiêu cần đạt: Biết phân biệt chất hữu cơ và vô cơ. Biết cách phân loại các hợp chất hữu cơ Thời gian dự kiến: 7 phút Hoạt động của GV và HS Nội dung bài học

Chủ đề: Hóa 11

12

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ I. Khái niệm - Phân loại Lấy VD về 5 hợp chất thuộc loại hợp 1. Khái niệm chất hữu cơ. Đưa ra định nghĩa VD: C6H12O6,CH4, C2H4, C2H2, CCl4, C6H6, CH3Cl, C2H3Cl, CH2Cl2, CH3OH, CH3COOH, (C6H10O5)n , C6H12O6....

Hoá học hữu là gì?

- Hợp chất hữu cơ là hợp chất của cacbon (Trừ CO, CO2, H2CO3, muối cacbonat, xianua, cacbua) - Hoá học hữu là ngành hoá học nghiên cứu các hợp chất hữu cơ Nêu cách phân loại hidrocacbon và dẫn xuất. Chọn đúng đâu là II. Phân loại hợp chất hữu cơ hidrocacbon, đâu là dẫn xuất ?

Gồm 2 loại 1. Hidrocacbon Là hợp chất hữu cơ chứa C và H: CH4, C2H4, C2H2, C6H6...

2. Dẫn xuất hiđrocacbon Khi thay nguyờn tử H bằng nguyên tố hoặc nhóm nguyên tố ta được dẫn xuất hidrocacbon CH3Cl, C2H3Cl, CH2Cl2, CH3OH, C6H12O6.......

Hoạt động 2: Đặc điểm chung của hợp chất hữu cơ Mục tiêu cần đạt: Nêu được đặc điểm chung của hợp chất hữu cơ Phương pháp: Vấn đáp, hoạt động nhóm Thời gian dự kiến: 11 phút

Hoạt động của GV và HS

Nội dung bài học

III. Đặc điểm chung của hợp chất hữu cơ Liên kết hoá học chủ yếu trong phân tử 1. Đặc điểm cấu tạo các hợp chất hữu cơ là liên kết gì? Vì Liên kết hoá học chủ yếu trong phân tử các sao? hợp chất hữu cơ là liên kết cộng hoá trị.

Chúng có thể là chất rắn, chất lỏng, chất khí 2. Tính chất vật lý Giới thiệu lọ đựng xăng yêu cầu HS quan - Các hợp chất hữu cơ thường có t0 nóng sát và đưa ra các nhận xét về tính chất chảy và nhiệt độ sôi thấp. vật lý. Rót từ từ xăng vào nước, quan sát -Phần lớn không tan trong nước và nhẹ hơn và rút ra nhận xét nước.

GV lấy VD về ancol etylic?

3. Tính chất hoá học.

- Kém bền với nhiệt và dễ cháy -Các PƯHH thường xảy ra chậm và theo nhiều chiều hướng khác nhau trong cùng một đk nên tạo h.h sản phẩm.

Hoạt động 3: Phân tích nguyên tố Phương pháp: Vấn đáp, hoạt động nhóm Chủ đề: Hóa 11

13

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ Mục tiêu cần đạt: Nêu được cách phân tích định tính và định lượng hợp chất hữu cơ Thời gian dự kiến: 22 phút Hoạt động của GV và HS

Nội dung bài học IV. Phân tích nguyên tố Người ta phân tích định tính để làm 1. Phân tích định tính (11 phút) - Xác định nguyên tố nào có trong thành phần gỡ? hợp chất hữu cơ - Chuyển các nguyên tố trong hợp chất hữu cơ - Làm thế nào để biết được trong mỗi thành hợp chất vô cơ đơn giản rồi nhận biết hợp chất có chứa nguyên tố hóa học chúng nào?

- Làm thế nào để nhận biết sự có mặt Đốt cháy chúng trong oxi dư thu được CO2,H2O của nguyên tố C, H, trong hợp chất CxHyOz + O2 → CO2 +H2O hữu cơ? (Ví dụ CxHyOz) - Để nhận biết khí CO2 dùng nước vôi trong, - Để nhận biết khí CO2, hơi nước, nước vôi vẩn đục nitơ, khí HCl người ta làm thế nào?

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O - Để nhận biết hơi H2O dùng CuSO4 khan 5H2O + CuSO4 (khan,trắng) → CuSO4.5H2O (xanh) - Để nhận biết N, chuyển N trong hợp chất về NH3 sau đó dùng quì tím ẩm, quì tím chuyển xanh (NH2)2CO + NaOH → Na2CO3 + NH3 + H2O NH3 + H2O → NH4+ + OH- Dùng giấy tẩm dung dịch AgNO3 tạo kết tủa AgCl trắng.

HCl + AgNO3 → AgCl + HNO3 2. Phân tích định lượng (11 phút) Để xác định CTPT hợp chất hữu cơ Biểu thức tính: cần thiết phải có phương pháp định lượng m .12 mH O .2 VN .28 Dẫn dắt HS để đưa ra biểu thức tính mc = co ; mH = ; mN = Ví dụ 1. Khi đốt cháy 4,6 gam hợp chất hữu cơ X thu được 8,8 gCO2 và 5,5 gam H2O. Tìm khối lượng nguyên tố C, H,O trong X

2

2

44

18

2

22, 4

Ví dụ 1.

Giải: Áp dụng công thức trên mC = 8,8.12/44 =2,4 g; mH = 5,4.2/18 =0,6 g mO = 4,6 - 2,4 -0,6 =1,6 g

Ví dụ 2. Khi đốt cháy 6 gam hợp Ví dụ 2. chất hữu cơ X thu được 8,8 gCO2 và Giải: Áp dụng công thức trên: mC = 8,8.12/44 3,6 gam H2O. Tìm khối lượng =2,4 g; mH = 3,6.2/18 =0,4 g mO = 6 - 2,4 -0,4 = 3,2 g nguyên tố C, H,O trong X? Hoạt động 4: Củng cố và bài tập về nhà.

Mục tiêu cần đạt: Khái niệm, cách phân tích định tính định lượng hợp chất hữu cơ Chủ đề: Hóa 11

14

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ Phương pháp:Vấn đáp Thời gian dự kiến: 3 phút a. Củng cố: Giáo viên yêu cầu học sinh nhắc lại: - Khái niệm hợp chất hữu cơ - Phương pháp phân tích định tính, định lượng. b. Bài tập về nhà Câu 1: Mục đích của phép phân tích định tính là: A. Xác định công thức phân tử hợp chất hữu cơ.

B. Xác định các nguyên tố có mặt trong hợp chất hữu cơ.

C. Xác định công thức cấu tạo của hợp chất hữu cơ.

D. Xác định hàm lượng của các nguyên tố trong hợp chất hữu cơ.

Câu 2: Nguyên tắc chung của phép phân tích định tính các hợp chất hữu cơ là: A. Phân huỷ hợp chất hữu cơ thành các hợp chất vô cơ đơn giản, dễ nhận biết.

B. Đốt cháy chất hữu cơ để tìm cacbon dưới dạng muội đen.

C. Đốt cháy chất hữu cơ để tìm nitơ do có mùi khét D. Đốt cháy chất hữu cơ để tìm hiđro dưới dạng hơi nước.

Câu3: Muốn biết chất hữu cơ có chứa hiđro hay không ta có thể: A. Đốt cháy chất hữu cơ xem có tạo ra muội đen hay không.

B. Oxi hoá chất hữu cơ bằng CuO rồi cho sản phẩm cháy qua nước vôi trong.

C. Cho chất hữu cơ tác dụng với H2SO4 đặc.

D. Oxi hoá chất hữu cơ bằng CuO rồi cho sản phẩm cháy qua CuSO4 khan Câu 4: Để phân biệt hợp chất hữu cơ với hợp chất vô cơ một cách đơn giản có thể dùng phương pháp: A. Đốt và nhận biệt hợp chất khí B. Dựa vào độ tan trong nước.

D. Dựa và nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi C. Dựa vào khả năng phản ứng.

D. Chuyển hoá các nguyên tố C, H, N... thành các chất vô cơ đơn giản, dễ nhận biết Câu 5: Khi đốt cháy hợp chất hữu cơ cho các sản phẩm là CO2 và H2O. Dãy chất nào sau đây được dùng chỉ để hấp thụ nước?

A. CaCl2, Ca(OH)2 B. H2SO4 đặc, K2O, KOH C. P2O5, NaOH, Ba(OH)2 D. CaCl2, H2SO4 đặc, P2O5 Câu 6: Khi đốt cháy hợp chất hữu cơ cho các sản phẩm là CO2 và H2O. Dãy gồm những hoá chất nào sau đây được dùng để hấp thụ CO2?

A. NaOH, KOH, CuCl2 B. P2O5, NaOH, Ba(OH)2 C. Ba(OH)2, CaCl2, K2O D. NaOH, KOH, Ba(OH)2.

Chuẩn bị bài: Công thức phân tử hợp chất hữu cơ

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức a. Kiến thức cơ bản: Biết được : − Các loại công thức của hợp chất hữu cơ : Công thức tổng quát, công thức đơn giản nhất, công thức phân tử. b. Kiến thức trọng tâm: − Cách thiết lập công thức đơn giản nhất.

2. Kĩ năng − Xác định được công thức đơn giản nhất dựa vào các giá trị thực nghiệm.

3. Thái độ: HS chủ động nắm kiến thức, từ đó giúp các em có thể tự học và thêm yêu thích môn hóa học hơn.

Chủ đề: Hóa 11

15

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ 4. Phát triển năng lực - Năng lực tự học, sáng tạo - Năng lực hợp tác.

II. CHUẦN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Giáo viên: - Soạn giáo án - Máy chiếu.

- Phương pháp: Vấn đáp, gợi mở.

2. Học sinh: Chuẩn bị các nội dung sau: - Nêu định nghĩa về công thức phân tử, công thức đơn giản nhất và cho ví dụ.

- Mối quan hệ giữa hai loại công thức này.

- Cách xác định công thức đơn giản nhất.

III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG 1. Ổn định lớp - Kiểm tra bài cũ: 10 phút Câu hỏi: Em hãy phân biệt phân tích định tính và định lượng trong hóa học hữu cơ về mục đích; nguyên tắc và phương pháp tiến hành?

Trả lời: Phân tích định tính Phân tích định lượng Xác định các nguyên tố Xác định thành phần % về khối lượng các Mục đích có mặt trong hợp chất nguyên tố trong phân tử hợp chất hữu cơ. hữu cơ.

Nguyên tắc

Chuyển các nguyên tố - Cân chính xác hợp chất hữu cơ trong hợp chất hữu cơ - Chuyển C thành CO2, H thành H2O... thành vô cơ đơn giản rồi rồi xác định chính xác lượng CO2, H2O....từ đó nhận biết. tính % khối lượng các nguyên tố có mặt trong hợp chất hữu cơ.

Phương C → CO2 (nhận biết C  → CO2 KOH  → cân bình H SO pháp tiến qua nước vôi trong) H → H2O → cân bình hành H → H2O (nhận biết dktc qua CuSO4 khan) N → N2 → Thể tích N → NH3 (nhận biết Công thức tính: qua quỳ tím ẩm) m CO .12,0 mC = ; 2

4

2

mH =

44,0 m H O .2,0 2

18,0

; mN =

VN .28,0 2

22,4

Tính được

m C .100% ; a m .100% %N= N ; a %C =

%H =

m H .100% a

%O = 100% - %C - %H -%N 2. Tiến trình bài học: a. Giới thiệu bài: Chuyên đề đại cương về hóa học hữu cơ có nhiều nội dung, trong đó có nội dung 2 là xác định công thức phân tử hợp chất hữu cơ. Nội dung này chúng ta có 3 tiết học. Hôm nay chúng ta sẽ nghiên cứu tiết 1: Phân biệt các loại công thức và cách xác định công thức đơn giản nhất.

Chủ đề: Hóa 11

16

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ b. Các hoạt động: Hoạt động 1: Định nghĩa và mối quan hệ giữa công thức đơn giản nhất (CTĐGN) và công thức phân tử (CTPT) * Mục tiêu cần đạt: Phân biệt được các công thức và mối quan hệ giữa các công thức. * Phương pháp: Vấn đáp – thuyết trình – thảo luận. * Thời gian dự kiến: 10 phút.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung

I. Định nghĩa và mối quan hệ giữa công thức đơn giản nhất và công thức phân tử.

GV yêu cầu HS lên bảng trình bày 1. Định nghĩa: bài chuẩn bị của mình ở nhà. a. Công thức đơn giản nhất: Là công thức biểu thị tỉ lệ tối giản về số nguyên tử của các nguyên tố trong phân tử.

HS khác nhận xét câu trả lời của b. Công thức phân tử: Là công thức biểu thị số lượng bạn. nguyên tử của mỗi nguyên tố trong phân tử.

2. Quan hệ giữa công thức phân tử và công thức đơn giản nhất - Số nguyên tử của mỗi nguyên tố trong CTPT là số nguyên lần số nguyên tử của nó trong CTĐGN. - CTPT có thể là CTĐGN. - Các chất khác nhau có thể có cùng CTĐGN. Hoạt động 2: Cách thiết lập công thức đơn giản nhất * Mục tiêu cần đạt: Cách thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ. * Phương pháp: Vấn đáp – thuyết trình – thảo luận. * Thời gian dự kiến: 20 phút.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung

II. Cách thiết lập công thức đơn giản nhất HS trình bài phần chuẩn bị của 1. Cách thiết lập: mình ở nhà.

Gọi CTĐGN của hợp chất hữu cơ là CxHyOz x : y : z = nC : nH : nO =

mC m H m O : : 12, 0 1, 0 16,0

Hoặc x : y : z = %C : %H : %O

12,0 1,0 16,0

2. Các thí dụ: Thí dụ 1: Gọi CTĐGN của hợp chất hữu cơ là CxHyOz

GV đưa ra các thí dụ để HS có thể x : y : z = %C : %H : %O áp dụng được.

12,0 1,0 16,0 Thí dụ 1: Kết quả phân tích 40,00 6,67 53,33 = 3,33:6,67:3,33 = 1: 2: 1 : : nguyên tố hợp chất X cho biết: = 12,0 1,0 16,0 %C = 40%; H = 6,67%; còn lại là Vậy CTĐGN của X là CH2O oxi. Lập CTĐGN của X? Thí dụ 2: Thí dụ 2: Hợp chất X chứa ba Gọi CTĐGN của hợp chất hữu cơ là CxHyOz nguyên tố C, H, O có tỉ lệ khối Chủ đề: Hóa 11

17

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ 21 2 4 lượng mC : mH : mO = 21 : 2 : 4.

Ta có x : y : z = : : = 1, 75 : 2 : 0, 25 = 7 : 8 :1 Lập CTĐGN của X? 12 1 16

→ CTPT của X là C7H8O Thí dụ 3: Vitamin A là một chất dinh dưỡng thiết yếu cho con người. Trong thực phẩm, vitamin A tồn tại ở dạng chính là retinol (chứa C, H, O) trong đó thành phần % khối lượng H và O tương ứng là 10,49% và 5,594%. Lập CTĐGN của Vitamin A?

Thí dụ 3: Gọi CTĐGN của retinol là CxHyO %C = 100 - 10,49 - 5,594 = 83,916%.

83,916 10, 49 5,594 : : Ta có: 12 1 16 = 6,993 :10, 49 : 0, 349825 = 20 : 30 :1 x: y:z =

Thí dụ 4: Khi tiến hành phân tích định lượng một hợp chất hữu cơ → Retinol có CTPT là C20H30O X, người ta thu được kết quả như Thí dụ 4: sau : 32,000 %C ; 6,944 %H ; Gọi CTĐGN của X là CxHyOzNt 42,667 %O ; 18,667 %N về khối lượng. Lập CTĐGN của X?

32 6,944 42, 667 18, 667 : : : Ta có 12 1 16 14 = 2, 667 : 6,994 : 2, 667 :1,333 = 2 : 5 : 2 :1 x: y : z :t =

→ CTPT của X là C2H5O2N Thí dụ 5: Khi tiến hành phân tích định lượng vitamin C, người ta Thí dụ 5: xác định được hàm lượng phần Gọi CTĐGN của vitamin C là CxHyOz trăm (về khối lượng) các nguyên tố như sau : %C = 40,91% ; %H = 40,91 4,545 54,545 x: y:z = : : 4,545% ; %O = 54,545%. Lập Ta có 12 1 16 CTĐGN của vitamin C? = 3, 409 : 4, 545 : 3, 409 = 3 : 4 : 3

→ Vitamin C có CTĐGN là C3H4O3 Hoạt động 3: Củng cố và bài tập về nhà: * Mục tiêu cần đạt: Cách thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ. * Phương pháp: Vấn đáp – thuyết trình – thảo luận. * Thời gian dự kiến: 5 phút. a. Củng cố: HS nêu cách thiết lập CTĐGN của hợp chất hữu cơ. b. Bài tập về nhà: GV giao bài tập về nhà: Câu 1: Thành phần % của một hợp chất hữu cơ chứa C, H, O theo thứ tự là: 54,6%, 9,1%, 36,3%. Xác định CTĐGN của hợp chất hữu cơ? (Đáp số: C2H4O) Câu 2. Khói thuốc lá làm tăng khả năng bị ung thư phổi, hoạt chất có độc trong thuốc lá là nicotin. Phân tích nguyên tố định lượng cho thành phần phần trăm khối lượng như sau: 74,031%C, 8,699%H, 17,27%N. Xác định CTĐGN của nicotin? (Đáp số: C5H7N) Chủ đề: Hóa 11

18

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ Câu 3: Dạng tơ nilon phổ biến nhất hiện nay là nilon-6 có 63,68% C; 12,38% N; 9,80% H; 14,4% O. Xác định CTĐGN của nilon – 6 ? (Đáp số: C6H11ON ) Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài: - Mối quan hệ giữa CTPT và CTĐGN. - Nêu cách thiết lập CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào % khối lượng các nguyên tố và CTĐGN.

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức a. Kiến thức cơ bản: − Cách thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ dựa vào công thức đơn giản nhất và % khối lượng các nguyên tố b. Kiến thức trọng tâm: − Cách thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ dựa vào công thức đơn giản nhất và % khối lượng các nguyên tố 2. Kĩ năng − Cách thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ 3. Thái độ: HS chủ động nắm kiến thức, từ đó giúp các em có thể tự học và thêm yêu thích môn hóa học hơn.

4. Phát triển năng lực - Năng lực tự học, sáng tạo - Năng lực hợp tác.

- Năng lực tính toán II. CHUẦN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Giáo viên: - Soạn giáo án - Máy chiếu.

- Phương pháp: Vấn đáp – thảo luận và luyện tập.

2. Học sinh: Chuẩn bị các nội dung sau: - Nêu định nghĩa về công thức phân tử, công thức đơn giản nhất và cho ví dụ.

- Mối quan hệ giữa hai loại công thức này.

- Cách xác định công thức đơn giản nhất.

III.TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG 1. Ổn định lớp - Kiểm tra bài cũ: 10 phút - Nêu khái niệm và mối quan hệ giữa CTPT và CTĐGN - Làm bài tập 2; 3 đã giao về nhà từ tiết học trước.

Trả lời: Câu 2. Thấy %C + %N + %H = 100% → nicotin chỉ chứa C,H, N → loại D nC : nH : nN =

74, 031 8, 699 17, 27 : : = 5 : 7 :1 12 1 14

→ Nicotin có CTĐGN là C5H7N Mà M= 160 → n.( 12.5 + 7 + 14) = 160 → n ≈ 2 → nicotin có công thức C10 H14N2 Câu 3: Ta có nC : nH : nO : nN = Chủ đề: Hóa 11

63, 68 9,8 14, 4 12,38 : : : = 6 : 11: 1: 1 12 1 16 14

19

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ → CTĐGN của nilon là C6H11ON 2. Tiến trình bài học: a. Giới thiệu bài: Từ mối quan hệ giữa CTPT = (CTĐGN)n ta hoàn toàn có thể xác định được CTPT dựa vào CTĐGN nếu xác định được n. Và đó chính là nội dung của tiết học hôm nay. Xác định CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào CTĐGN và %m các nguyên tố. b. Các hoạt động: Hoạt động 4: Xác định CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào CTĐGN * Mục tiêu cần đạt: Xác định CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào CTĐGN * Phương pháp: Vấn đáp – thảo luận. * Thời gian dự kiến: 10 phút.

Hoạt động của GV và HS

Từ phần kiểm tra bài cũ, giáo viên hướng dẫn HS có thể xác định CTPT dựa vào CTĐGN. HS thảo luận: Cách xác định n?

GV tổng kết và lấy các thí dụ

HS làm thí dụ cụ thể: Thí dụ 1: CTĐGN của hợp chất X là CH2. Hãy xác định CTPT của X biết MX = 28 Thí dụ 2: CTĐGN của hợp chất X là CH2O. Hãy xác định CTPT của X biết tỉ khối hơi của X so với O2 là 1,875.

Thí dụ 3: CTĐGN của hợp chất X là C2H4O . Hãy xác định CTPT của X biết X chứa 2 nguyên tử oxi trong phân tử.

Nội dung III. Xác định CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào CTĐGN. 1. Phương pháp: * CTPT = (CTĐGN)n * Nếu ta đã có CTĐGN ta chỉ cần xác định được n thì sẽ suy ra ngay được CTPT hợp chất hữu cơ. * Cách định n: +) Bài cho biết MCTPT M CTPT MCTPT = n. MCTĐGN ⇒ n = M CTDGN +) Bài cho biết tỉ khối hơi của hợp chất hữu cơ với chất A nào đó. Ta áp dụng công thức: M d hchc = hchc ⇒ M hchc = M A .d hchc A A MA +) Bài cho biết số lượng các nguyên tử.

2. Các thí dụ: Thí dụ 1: CTĐGN của hợp chất X là CH2 ⇒ CTPT của X là (CH2)n.

Ta có: 14n = 28 ⇒ n = 4 ⇒ CTPT của X là C2H4.

Thí dụ 2: MX = 32. 1.875 = 60 Ta có: 30n = 60 ⇒ n = 2 ⇒ CTPT của X là (CH2O)2 hay C2H4O2.

Thí dụ 3 CTĐGN của hợp chất X là C2H4O ⇒ CTPT của X là (C2H4O)n.

Vì X chứa 2 nguyên tử oxi trong phân tử nên n = 2.

CTPT của X là C4H8O2.

Bài 6: Đáp án B

HS làm bài tập 6 trong SGK trang 95.

Hoạt động 5: Xác định CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào % khối lượng các nguyên tố * Mục tiêu cần đạt: Xác định CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào% khối lượng nguyên tố * Phương pháp: Vấn đáp – thảo luận – luyện tập. * Thời gian dự kiến: 20 phút.

Hoạt động của GV và HS Chủ đề: Hóa 11

Nội dung 20

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ IV. Xác định CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào % khối lượng các nguyên tố: HS trình bày phần chuẩn bị của 1. Cách thiết lập: mình về cách thiết lập CTPT hợp * Xác định thành phần nguyên tố trong chất. chất hữu cơ dựa vào % khối lượng các nguyên tố.

CxHyOz→ xC + yH + zO M (g) 12x 1y 16z 100% %C %H %O GV nhận xét.

Lập tỉ lệ M 12.x 1.y 16.z = = = 100% %C %H %O Ta có M.%O M.%C x= ; y = M.%H ; z = (*) 12.100% 16.100% 1.100% 2. Các thí dụ: HS làm thí dụ trong SGK trang 93 Thí dụ 1: SGK. Cách 1: %C+%H+%O = 100% ⇒ Phân tử chỉ có 3 nguyên tố C; H và O. HS thảo luận: Ngoài cách giải M = 318. này, chúng ta có thể giải theo cách Thay vào công thức trên ta có: x = 20; y = 14; z = 4 CTPT của phenolphtalein là: C20H14O4. khác được không?

- Từ % khối lượng các chất ta có Cách 2: Gọi CTĐGN của hợp chất hữu cơ là CxHyOz thể dễ dàng lập CTĐGN.

- Từ CTĐGN ta có thể tìm ra CTPT. Ta

có

75, 47 4,35 20,18 : : 12 1 16 = 6, 2892 : 4,35 :1, 26125 = 10 : 7 : 2 x: y:z =

→ CTĐGN của X là C10H8O2 GV chú ý cho HS về tỉ lệ x:y:z → CTPT của X là (C10H8O2)n của cả 2 cách Theo bài M = 318 ta có: 318 = 159.n ⇒ n =2 CTPT của phenolphtalein là: C20H14O4.

Câu 2 – SGK / 95.

GV yêu cầu HS làm các bài tập 2; Gọi công thức của limonen là CxHy 4 và 5 trong SGK / 95 M = 136 CxHyOz→ xC + yH M (g) 12x 1y 100% %C %H Lập tỉ lệ M 12.x 1.y = = 100% %C %H Ta có M.%C x= ; y = M.%H ; 12.100% 1.100% Thay vào biểu thức ta có: x= 10; y = 16 Vậy công thức của limonen là C10H12 Chủ đề: Hóa 11

21

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ Câu 4 – SGK / 95. %O = 10,82% Gọi CTPT của anetol là : CxHyOz M = 148 Thay vào (*) ta có

x= 10; y = 12; z = 1 CTPT của anetol là : C10H12O Câu 5 – SGK / 95. Đáp án B. Hoạt động 6: Củng cố và bài tập về nhà. * Mục tiêu cần đạt: Xác định CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào CTĐGN và % khối lượng nguyên tố * Phương pháp: Vấn đáp. * Thời gian dự kiến: 5 phút. a. Củng cố: HS nêu cách xác định CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào CTĐGN và % khối lượng nguyên tố. b. Bài tập về nhà: Bài 1. Hợp chất X chứa ba nguyên tố C, H, O có tỉ lệ khối lượng mC : mH : mO = 21 : 2 : 4.

Hợp chất X có công thức đơn giản nhất trùng với công thức phân tử. CTPT của X là A. C6H6O. B. C7H6O. C. C7H8O. D. C7H8O2.

Bài 2. Công thức phân tử của chất có thành phần 88,89 %C, 11,11 %H, có khối lượng phân tử M < 60 là: A. C4H8.

B. C4H6.

C. C8H12.

D. C3H4.

Bài 3. Khi tiến hành phân tích định lượng một hợp chất hữu cơ X, người ta thu được kết quả

như sau : 32,000 %C ; 6,944 %H ; 42,667 %O ; 18,667 %N về khối lượng. Biết phân tử X chỉ chứa một nguyên tử nitơ. Công thức phân tử của X là A. C2H5O2N. B. C3H7O2N. C. C4H7O2N. D. C4H9O2N.

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức a. Kiến thức cơ bản: − Cách thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ dựa vào phản ứng đốt cháy. b. Kiến thức trọng tâm: − Cách thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ dựa vào phản ứng đốt cháy.

2. Kĩ năng − Cách thiết lập công thức phân tử hợp chất hữu cơ 3. Thái độ: HS chủ động nắm kiến thức, từ đó giúp các em có thể tự học và thêm yêu thích môn hóa học hơn.

4. Phát triển năng lực - Năng lực tự học, sáng tạo - Năng lực hợp tác.

- Năng lực tính toán II. CHUẦN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Giáo viên: Chủ đề: Hóa 11

22

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ

- Soạn giáo án.

- Phương pháp: Vấn đáp – thảo luận và luyện tập.

2. Học sinh: Đọc bài trước khi đến lớp.

III, TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG 1. Ổn định lớp - Kiểm tra bài cũ: 6 phút HS làm bài 4 trong phần bài tập về nhà tiết trước: Bài 4. Khi tiến hành phân tích định lượng vitamin C, người ta xác định được hàm lượng phần trăm (về khối lượng) các nguyên tố như sau : %C = 40,91% ; %H = 4,545% ; %O = 54,545%. Biết khối lượng phân tử của vitamin C = 176 đvC. Công thức phân tử của vitamin C là: A. C10H20O. B. C8H16O4. C. C20H30O. D. C6H8O6.

Bài làm: Đặt CTPT của vitamin C là CxHyOz

Ta có x : y : z =

40,91 4, 545 54,545 : : = 3, 409 : 4,545 : 3, 409 = 3 : 4 : 3 12 1 16

→ Vitamin C có CTPT là (C3H4O3)n Mà 88n = 176 → n = 2 → Vitamin C có CTPT là C6H8O6 2. Tiến trình bài học: a. Giới thiệu bài: Trong tiết trước các em đã được biết cách thiết lập CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào CTĐGN và % khối lượng các nguyên tố. Vậy với những bài toán đốt cháy hợp chất hữu cơ, để thiết lập CTPT ta phải làm thế nào? Bài học hôm nay các em sẽ tìm hiểu. b. Các hoạt động: Hoạt động 7: Xác định CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào phản ứng đốt cháy. * Mục tiêu cần đạt: Xác định CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào phản ứng cháy * Phương pháp: Vấn đáp – thảo luận – luyện tập. * Thời gian dự kiến: 14 phút.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung V. Xác định CTPT hợp chất hữu cơ dựa vào phản ứng đốt cháy: 1. Phương pháp: Đặt công thức phân tử của Y là CxHyOz

GV dẵn dắt để HS biết cách làm.

CxHyOz + (x+ 1 mol

y z y t − )O2 → xCO2 + H2O 4 2 2 y x mol mol 2 o

* Đổi tất cả số liệu ra số mol; dựa vào phương trình tính ra x; y; z.

2. Thí dụ: Cách 1: Thí dụ 1: SGK – trang 94.

Hợp chất hữu cơ Y có 3 nguyên tố MY = 29,0.3,04 ≈ 88,0 (g/mol) C; H; O. Đốt cháy 0,88g Y thu nY = 0,88 = 0,010 (mol) được 1,76g CO2 và 0,72g H2O. Tỉ 88,0 khối hơi của Y so với không khí là 1,76 n CO = = 0,040 (mol) 3,04. Xác định CTPT của Y? 44,0 Đặt công thức phân tử của Y là CxHyOz 2

CxHyOz + (x+ Chủ đề: Hóa 11

23

y z y t − )O2 → xCO2 + H2O 4 2 2 o

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ

1 mol

x mol

y mol 2

x mol 0,040 mol mol Từ các tỉ lệ ta tính được x = 4; y = 8.

MY=12.4 + 1.8+16.z=88 ta có z = 2.

Vậy công thức phân tử là C4H8O2.

GV yêu cầu: Bằng các phương Cách 2: pháp đã học, em hãy đưa ra cách 1,76 n CO = = 0,040 (mol) = nC ⇒ m C = 0, 48g giải khác cho bài toán?

2

HS thảo luận trả lời

nH O = 2

0,040

44,0

0,72 = 0,040 (mol) 18

⇒ n H = 0,08mol ⇒ m H = 0,08g ⇒ mO = 0,32g ⇒ n O = 0,02mol Gọi CTĐGN của Y là CxHyOz: Ta có : x :y :z = 0,04 :0,08 :0,02=2 :4 :1 Vậy CTĐGN của Y là C2H4O Dựa vào M ta có công thức phân tử là C4H8O2.

Hoạt động 8: Bài tập xác định CTPT hợp chất hữu cơ. * Mục tiêu cần đạt: Xác định CTPT hợp chất hữu cơ. * Phương pháp: Vấn đáp – thảo luận – luyện tập. * Thời gian dự kiến: 20 phút.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung

GV giao bài tập HS suy nghĩ lên bảng trình bày.

Câu 1: Đáp án C 0,44 gam X + O2 → CO2 + H2O

Câu 1. Đốt cháy hoàn toàn 0,44 gam X và cho sản phẩm (CO2 và H2O) qua bình (1) đựng H2SO4 đặc và bình (2) đựng Ca(OH)2 dư

Dẫn sản phẩm cháy qua bình (1) tăng 0,36 gam → nH2O = 0,36 : 18 = 0,02 mol.

Dẫn sản phẩm cháy qua bình (2) có 2 gam ↓CaCO3 → nCO2 = nCaCO3 = 0,02 mol.

thì bình (1) tăng 0,36 gam, bình • Đặt CTPT của X là CxHyOz (2) có 2 gam kết tủa. Biết MX = Ta có nO = (0,44 - 0,02 x 12 - 0,02 x 2) : 16 = 0,01 88. X có công thức phân tử là mol.

Ta có x : y : z = 0,02 : 0,04 : 0,01 = 2 : 4 : 1 → X có A. C3H4O3.

B. C3H6O2.

C. C4H8O2.

D. C5H12O.

CTPT (C2H4O)n Mà 44n = 88 → n = 2 → C4H8O2

Câu 2. Đốt cháy hoàn toàn 10,4 Câu 2: Đáp án D gam hợp chất hữu cơ Y (chứa C, 10,4 gam CxHyOz + O2 → sản phẩm cháy qua bình 1 H, O) rồi cho toàn bộ sản phẩm đựng H2SO4 đặc, bình 2 đựng nước vôi trong dư. cháy lần lượt qua bình 1 dựng H2SO4 đặc, bình 2 đựng nước vôi Bình 1 tăng 3,6 gam → nH2O = 0,2 mol.

trong dư. Sau thí nghiệm, người ta thấy khối lượng bình 1 tăng 3,6 Bình 2 tăng 30 gam ↓ → nCO2 = nCaCO3 = 0,3 mol.

Chủ đề: Hóa 11

24

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ

gam và ở bình 2 thu được 30 gam kết tủa. Công thức phân tử của X • Ta có nO = (10,4 - 0,3 x 12 - 0,2 x 2) : 16 = 0,4 là mol.

A. C3H6O2.

B. C4H6O2.

Ta có x : y : z = 0,3 : 0,4 : 0,4 = 3 : 4 : 4 → C3H4O4 C. C4H6O4.

D. C3H4O4.

Câu 3. Đốt cháy hoàn toàn 5,8 Câu 3: Đáp án B gam hiđrocacbon X bằng một Nhận thấy mX = mC + mH→ 5,8 = mC + 2nH2O .1 → lượng vừa đủ khí O2, thu được nC = 0,4 mol CO2 và 0,5 mol H2O. Công thức của X là → nC : nH = 0,4 : 1 = 4: 10 A. C3H6.

B. C4H10.

C. C3H8.

D. C4H8.

Câu 4: Đáp án D Câu 4. Đốt 0,15 mol một hợp chất 0,15 mol X + O2 → 0,3 mol CO2 + 0,3 mol H2O.

hữu cơ thu được 6,72 lít CO2 1V X + 2,5V O2 (đkc) và 5,4 gam H2O. Mặt khác • Đặt CTPT của X là CxHyOz y z y đốt 1 thể tích hơi chất đó cần 2,5 Cx H y Oz + ( x + − )O2 → xCO2 + H 2O 4 2 2 thể tích O2. Các thể tích đo ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất. CTPT của hợp chất đó là Ta có hpt: A. C2H6O2.

B. C2H6O. C. C2H4O2.

D. C2H4O.

  x = 0,3 : 0,15 x = 2  y  → y = 4  = 0, 3 : 0,15 2  z = 1  y z  ( x + − ) = 2,5  4 2

→ X có CTPT là C2H4O Hoạt động 9: Củng cố và bài tập về nhà. * Mục tiêu cần đạt: Xác định CTPT hợp chất hữu cơ. * Phương pháp: Vấn đáp – thảo luận – luyện tập. * Thời gian dự kiến: 5 phút. a. Củng cố: Gv yêu cầu HS nêu các cách thiết lập CTPT hợp chất hữu cơ b. Bài tập về nhà: Câu 1: Phân tích chất A được các số liệu sau: 51,3%C; 9,4%H; 12%N; 27,3%O. Tỉ khối hơi của A đối với không khí là 4,034. Công thức phân tử của A là: A. C2H5NO2 B. C5H11O2N C. C3H7O2N D. C4H9NO2 Câu 2: Khi đốt 1 lít khí X cần 6 lít O2 thu được 4 lít CO2 và 5 lít hơi H2O (các thể tích khí đo ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất). CTPT của X là: A. C4H10O. B. C4H8O2.

C. C4H10O2.

D. C3H8O. Câu 3. Đốt cháy hoàn toàn 10,4 gam hợp chất hữu cơ Y (chứa C, H, O) rồi cho toàn bộ sản

phẩm cháy lần lượt qua bình 1 dựng H2SO4 đặc, bình 2 đựng nước vôi trong dư. Sau thí nghiệm, người ta thấy khối lượng bình 1 tăng 3,6 gam và ở bình 2 thu được 30 gam kết tủa.

Công thức phân tử của X là A. C3H6O2. B. C4H6O2. C. C4H6O4. D. C3H4O4.

Chủ đề: Hóa 11

25

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ I. MỤC TIÊU BÀI DẠY 1. Kiến thức a. Kiến thức cơ bản HS nêu được luận điểm cơ bản của thuyết cấu tạo hoá học b. Kiến thức trọng tâm Nội dung thuyết cấu tạo hóa học 2. Kĩ năng HS viết được CTCT của một số hợp chất hữu cơ cụ thể 3. Thái độ: HS chủ động nắm kiến thức, từ đó giúp các em có thể tự học và thêm yêu thích môn hóa học hơn.

4. Các năng lực phát triển - Năng lực tự học, sáng tạo - Năng lực hợp tác II. CHUẦN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Giáo viên: - Soạn giáo án - Hệ thống câu hỏi dẫn dắt, gợi, mở - Phương pháp: Vấn đáp, gợi mở.

2. Học sinh: - Tìm hiểu về công thức cấu tạo của HCHC - Nội dung thuyết cấu tạo hóa học III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG 1. Ổn định lớp - Kiểm tra bài cũ (1 phút) 2. Tiến trình bài học * Giới thiệu vào bài (2 phút) GV. Chúng ta đã nghiên cứu 2 nội dung của chủ đề đại cương về hóa học hữu cơ. Em hãy cho biết nội dung 3 của chủ đề này tên là gì? Đề cập đến những nội dung nào?

HS. Tên nội dung 3. Cấu trúc phân tử HCHC. Gồm các nội dung cơ bản sau: - CTCT của HCHC - Thuyết cấu tạo hóa học - Đồng đẳng, đồng phân - Liên kết trong phân tử HCHC GV. Nội dung 3 chúng ta nghiên cứu trong 2 tiết, tiết 1 chúng ta tìm hiểu về CTCT và thuyết cấu tạo hóa học Hoạt động 1. Công thức cấu tạo của hợp chất hữu cơ - Mục tiêu cần đạt: HS nêu được khái niệm, viết CTCT và phân biệt được các loại CTCT của hợp chất hữu cơ - Phương pháp: Thuyết trình, vấn đáp, trao đổi - Thời gian: 10 phút Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức GV. Yêu cầu HS trình bày nội dung tìm I. CÔNG THỨC CẤU TẠO HỢP CHẤT hiểu về CTCT của hợp chất hữu cơ?

HỮU CƠ HS trình bày: 1. Khái niệm Lấy ví dụ minh họa - CTCT biểu diễn thứ tự liên kết và cách thức liên kết giữa các nguyên tử trong phân ? CTCT cho biết điều gì tử HS: Ví dụ: + Thành phần nguyên tố Ancol etylic: CH3–CH2–OH + Số lượng nguyên tố trong phân tử Axit axetic: CH3–COOH Chủ đề: Hóa 11

26

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ + Thứ tự liên kết giữa các nguyên tố trong phân tử

2. Phân loại: Có 2 loại - CTCT khai triển: H

H

H

H

C

C

C

H

H C H H H H

? Có mấy loại CTCT.

- CTCT thu gọn Cách 1: Các nguyên tử, nhóm nguyên tử cùng liên kết với một nguyên tử C được viết thành một nhóm.

- Ví dụ: ? Cách biểu diễn các CTCT.

CH2 = C CH = CH2

CH3 CH2

CH2OH

CH3

Cách 2: Chỉ biểu diễn liên kết giữa các nguyên tử C và nhóm chức.

- Mỗi đầu đoạn thẳng, mỗi điểm gấp khúc ứng với một nguyên tử (C ).

- Không biểu diến nguyên tử (H) liên kết với nguyên tử ( C).

Ví dụ: ( Theo VD trên) OH

và Hoạt động 2. Thuyết cấu tạo hóa học - Mục tiêu cần đạt: HS nắm được nội dung thuyết cấu tạo hóa học, lấy ví dụ chứng minh và nêu ý nghĩa thuyết cấu tạo hóa học - Phương pháp: Vấn đáp, đàm thoại - Thời gian: 15 phút Hoạt động của thầy và trò GV. Thuyết cấu tạo hóa học có 4 luận điểm chính.

GV quan sát ví dụ trên hãy cho biết số liên kết số nguyên tử các bon có thể tạo ra là bao nhiêu?

Nguyên tử cacbon có khả năng liên kết với nguyên tử nào?

Từ đó nêu nội dung luận điểm 1

GV lấy ví dụ: CTPT là C2H6O

Nội dung kiến thức II. THUYẾT CẤU TẠO HÓA HỌC 1.Nội dung a/ Trong phân tử hợp chất hữu cơ, cacbon có hóa trị 4. Nguyên tử cacbon không những có thể liên kết với nguyên tử của các nguyên tố khác mà còn liên kết với nhau thành mạch cacbon Ví dụ CH3- CH2-CH2-CH3 Mạch không nhánh Mạch có CH3 CH CH3 nhánh CH3 H2 C

CH2

H2 C

C H2

Mạch vòng

b/ Trong phân tử hợp chất hữu cơ , các nguyên tử liên kết với nhau theo đúng hoá trị và theo một thứ tự nhất định. Thứ tự liên kết đó được gọi là cấu tạo hoá học.

Sự thay đổi thứ tự liênb kết đó, tức là Chủ đề: Hóa 11

27

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ

thay đổi cấu tạo hoá học , sẽ tạo ra hợp chất khác .

CH3-CH2OH CH3-O-CH3 Rượu etylic Đimetyl ete TS = 78,30C TS = -230C - Tan vô hạn trong - Ít tan trong nước. nước - Không tác dụng với - Tác dụng với Na giải Na phóng khí H2 GV. Nêu nhận xét: - Hóa trị các nguyên tố - Thứ tự liên kết giữa các nguyên tử - Tính chất của các chất Tại sao lại có sự khác nhau về tính chất ?

Từ đó rút ra nội dung luận điểm 2 ? Mỗi chất có 1 CTCT hay có nhiều CTCT. Mỗi chất chỉ có 1CTCT Vận dụng: Cho HS làm bài tập 7 sgk

Bài tập 7 sgk tr. 102 - CTCT: I, III và IV biểu thị CTCT của cùng 1 chất - CTCT: II và VI biểu thị CTCT của cùng 1 chất c/ Tính chất của các chất phụ thuộc vào thành phần phân tử (bản chất, số lượng các nguyên tử) và cấu tạo hóa học (thứ tự liên kết các nguyên tử)

GV yêu cầu HS quan sát bảng sgk tr. 92 rút ra nhận xét ? Tính chất của hợp chất hữu cơ phụ thuộc vào yếu tố nào - Loại nguyên tố hóa học - Số lượng các nguyên tố trong phân tử - Thứ tự liên kết các nguyên tố trong phân tử

2. Ý nghĩa Thuyết CTHH giải thích hiện tượng đồng đẳng, đồng phân

Từ đó rút ra kết luận về ý nghĩa của thuyết cấu tạo hóa học Hoạt động 3. Vận dụng - Mục tiêu cần đạt: Dựa theo thuyết cấu tạo hóa học, HS viết được công thức cấu tạo của một số hợp chất hữu cơ.

- Phương pháp: Làm việc cá nhân, sử dụng BTHH - Thời gian dự kiến: 13 phút Vận dụng (bài tập 5 sgk tr. 102) Viết công thức cấu tạo của các hợp chất có CTPT: C4H10; C3H6O, C3H6; GV cho HS thảo luận theo bàn: 3 phút

Gọi HS lên bảng trình bày và yêu cầu HS khác nhận xét GV lưu ý + Hóa trị các nguyên tố + Các dạng mạch cacbon + Thứ tự liên kết các nguyên tử trong phân tử Chủ đề: Hóa 11

Ví dụ 1/ C4H10 có 2 đồng phân CH3 – CH2 - CH2 – CH3 CH3 – CH(CH3) - CH3 2/ C3H6O có 7 đồng phân: CH3 – CH2 – CHO; CH2= CH-CH2-OH; OH

CH2= CH – O- CH3; CH3 - C - CH3 O

28

,

CH2

,

O

CH

CH3

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ H2 C O

CH2 CH

2 và 3/ C3H6 có 2 đồng phân CH3 – CH = CH2

CH2 H2C

CH2

Hoạt động 4. Củng cố và hướng dẫn về nhà - Mục tiêu cần đạt: HS nắm được nội dung thuyết cấu tạo hóa học và viết được CTCT của một số hợp chất - Phương pháp: Vấn đáp - Thời gian dự kiến: 5 phút a. Củng cố: ? So sánh ý nghĩa của CTCT và CTPT. Cho ví dụ minh họa Giống nhau: CTCT và CTPT cho biết + Thành phần nguyên tố trong HCHC + Số lượng các nguyên tử của mỗi nguyên tố trong HCHC Khác nhau: Ngoài ra CTCT còn cho biết thứ tự liên kết của các nguyên tử trong phân tử ? Khi viết CTCT của hợp chất hữu có cần lưu ý điều gì? b. BTVN: - Hoàn thành các bài tập Chuẩn bị tiếp nội dung về đồng đẳng, đồng phân và liên kết hóa học trong HCHC

I. MỤC TIÊU BÀI DẠY 1. Kiến thức a. Kiến thức cơ bản HS nêu được: - Khái niệm về đồng đẳng, đồng phân - Liên kết cộng hoá trị và khái niệm về cấu trúc không gian của phân tử chất hữu cơ b. Kiến thức trọng tâm - Chất đồng đẳng, chất đồng phân - Liên kết đơn, bội (đôi, ba) trong phân tử chất hữu cơ 2. Kĩ năng - HS viết được CTCT của một số hợp chất hữu cơ cụ thể - HS phân biệt được chất đồng đẳng, chất đồng phân dựa vào công thức cấu tạo cụ thể 3. Thái độ: HS chủ động nắm kiến thức, từ đó giúp các em có thể tự học và thêm yêu thích môn hóa học hơn.

4. Các năng lực phát triển - Năng lực tự học, sáng tạo - Năng lực hợp tác Chủ đề: Hóa 11

29

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ II. CHUẦN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Giáo viên: - Soạn giáo án - Hệ thống câu hỏi dẫn dắt, gợi, mở - Phương pháp: Vấn đáp, gợi mở.

2. Học sinh - Tìm hiểu về chất đồng đẳng đồng phân - Liên kết trong phân tử hợp chất hữu cơ III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG 1. Ổn định lớp - Kiểm tra bài cũ (5 phút) Nêu nội dung cơ bản của thuyết cấu tạo hóa học? Ý nghĩa?

2. Tiến trình bài học a. Giới thiệu vào bài (1 phút) Thuyết cấu tạo hóa học có vai trò quan trong trong việc nghiên cứu cấu tạo, tích chất của các HCHC đặc biệt là giúp giải thích hiện tượng đồng đẳng và đồng phân. Bài học hôm nay chúng ta tiếp tục tìm hiểu tiếp nội dung 3. Cấu trúc phân tử của HCHC b. Các hoạt động Hoạt động 5. Đồng đẳng, đồng phân - Mục tiêu cần đạt: HS nêu được khái niệm đồng đẳng, đồng phân, phân biệt các chất đồng đẳng và đồng phân dựa vào CTCT. - Phương pháp: đàm thoại - Thời gian dự kiến: 15 phút Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức II. ĐỒNG ĐẲNG, ĐỒNG PHÂN GV. Giới thiệu dãy đồng đẳng của một số 1. Đồng đẳng hợp chất a. Ví dụ CH2 =CH2; CH2=CH-CH3; CH2=CH-CH2CH2 = CH2; CH2=CH-CH3; CH2=CH-CH2CH3....

CH3 Em hãy nhận xét về thành phần phân tử, đặc ...CnH2n điểm cấu tạo có gì giống và khác nhau HS: những chất sau hơn chất trước một nhóm CH2 hay nhiều nhóm CH2. CTCT của chúng tương tự nhau  → Thế nào là đồng đẳng? b. Khái niệm - Những hợp chất có thành phần phân tử hơn kém nhau một hay nhiều nhóm CH2 nhưng có tính chất hoá học tương tự nhau là những chất đồng đẳng, chúng hợp thành Vận dụng: Lập công thức chung dãy đồng dãy đồng đẳng. đẳng của metan: CH4 Gợi ý: Ví dụ: - Gọi chất thứ k trong dãy đồng đẳng là: Dãy đồng đẳng của metan: CnH2n+2 n≥1 CH4(CH2)k Viết lại C1+kH4+2k Đặt 1+k = n đk n≥1 thị 4+2k =2(k+1) +2 = 2n+2 Vậy CTC là CnH2n+2 n≥1 Chủ đề: Hóa 11

30

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ

Vậy nếu các chất có cùng CTPT nhưng CTCT khác nhau ta sẽ có khái niệm mới nào?

GV. Với cùng CTPT C2H6O ta có các CTCT là CH3-CH2OH và CH3-O-CH3 Chúng có tính chất khác nhau. Ta nói rượu etylic và đimetyl ete là đồng phân của nhau.  → Thế nào là chất đồng phân

2. Đồng phân a. Ví dụ CH3-CH2OH CH3-O-CH3 Rượu etylic Đimetyl ete b. Khái niệm Những hợp chất khác nhau nhưng có cùng công thức phân tử được gọi là các chất đồng đẳng của nhau. c. Phân loại * Đồng phân cấu tạo GV. Dựa vào việc nghiên cứu sgk cho biết Đồng phân mạch C: Mạch thảng, nhánh, có những loại đồng phân nào? vòng.

- Đồng phân vị trí nối bội: thay đổi vị trí nối bội.

- Đồng phân loại nhóm chức. Đồng phân có sự thay đổi nhóm chức. Đồng phân vị trí nhóm chức. Thay đổi vị trí Vận dụng: Cho HS nghiên cứu bài tập 5 nhóm chức ở các NT C khác nhau. sgk * Đồng phân lập thể: Đồng phân cis – trans Vận dụng; Bài tập 5 sgk Chất đồng phân của nhau: a, d, a, d, b, d, d, g i, h c, h e g e Chất đồng đẳng của nhau: a vơi b e với g c vớ i i Hoạt động 6. Liên kết hóa học - Mục tiêu cần đạt: HS biết được khái niệm, đặc điểm của liên kết đơn, liên kết đôi và liên kết ba - Phương pháp: Thảo luận, thuyết trình - Thời gian dự kiến: 10 phút Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức GV. Dựa vào việc soạn bài, yêu cầu HS trình IV. LIÊN KẾT HÓA HỌC VÀ CẤU bày về liên kết hóa học trong phân tử HCHC TRÚC PHÂN TỬ HỢP CHẤT HỮU CƠ

HS trình bày

GV. Yêu cầu HS nhận xét GV chốt lại

Chủ đề: Hóa 11

1. Liên kết hóa học trong phân tử HCHC - Liến kết trong phân tử HCHC là liên kết CHT. - Liên kết CHT gồm 2 loại + Liên kết đơn (liên kết xichma) + Liên kết pi a. Liên kết đơn Tạo bởi cặp e chung được biểu diễn bằng gạch nối giữa hai nguyên tử.

- Đặc điểm: Liên kết σ là liên kết bền. b. Liên kết đôi - Tạo bởi 2 cặp e chung được biểu diễn bằng hai gạch nối song song giữa hai nguyên 31

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ

t ử.

- Đặc điểm: Liên kết đôi gồm liên kết σ là liên kết bền và một liên kết π kém bền . c. Liên kết ba - Tạo bởi 3 cặp e chung được biểu diễn bằng ba gạch nối song song giữa hai nguyên t ử.

- Đặc điểm: Liên kết ba gồm liên kết σ là liên kết bền và hai liên kết π kém bền .

GV giới thiệu đặc điểm cấu trúc phân tử - Metan - etilen - Axetilen

2. Cấu trúc phân tử HCHC a. Phân tử metan b. Phân tử etilen c. phân tử axetilen

Hoạt động 7. Củng cố và hướng dẫn về nhà - Mục tiêu cần đạt: HS nắm được cách viết CTCT, nội dung thuyết cấu tạo hóa học và phân biệt được các chất là đồng đẳng, các chất là đồng phân của nhau - Phương pháp: Vấn đáp - Thời gian dự kiến: 13 phút a. Củng cố: (GV củng cố thông qua bài tập kiểm tra 10 phút) Câu 1. Cấu tạo hoá học là A. số lượng liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

B. các loại liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

C. thứ tự liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

D. bản chất liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

Câu 2. Các chất có cấu tạo và tính chất hoá học tương tự nhau, chúng chỉ hơn kém nhau một hay nhiều nhóm metylen (-CH2-) được gọi là B. đồng vị.

C. đồng đẳng.

D. đồng khối.

A. đồng phân.

Câu 3. Phát biểu không chính xác là: A. Tính chất của các chất phụ thuộc vào thành phần phân tử và cấu tạo hóa học.

B. Các chất có cùng khối lượng phân tử là đồng phân của nhau.

C. Các chất là đồng phân của nhau thì có cùng công thức phân tử.

D. Sự xen phủ trục tạo thành liên kết σ, sự xen phủ bên tạo thành liên kết π.

Câu 4. Cho các chất : C6H5OH (X) ; C6H5CH2OH (Y) ; HOC6H4OH (Z) ; C6H5CH2CH2OH

(T).

Các chất đồng đẳng của nhau là: A. Y, T. B. X, Z, T. C. X, Z. D. Y, Z. Câu 5. Trong những dãy chất sau đây, dãy nào có các chất là đồng phân của nhau ?

A. C2H5OH, CH3OCH3.

B. CH3OCH3, CH3CHO. C. CH3CH2CH2OH, C2H5OH. D. C4H10, C6H6.

Câu 6. Phát biểu nào sau đây không đúng: A. CH3C6H4-OH và C6H5CH2-OH là đồng đẳng.

B. CH3-O-CH3 và C2H5-OH là đồng phân cấu tạo.

C. CH3CH2CH2-OH và CH3CH(-OH)CH3 là đồng phân vị trí.

D. CH2=CHCH2-OH và CH3CH2-CH=O là đồng phân chức.

Câu 7. Nhóm chất nào sau đây là đồng phân cấu tạo của nhau: (I) CH2 = CH – CH = CH2 (II) CH ≡ C – CH2 – CH3 Chủ đề: Hóa 11

32

Chủ đề: Đại cương về hóa học hữu cơ

(III) CH2 = C = CH – CH3 (IV) CH3 – C ≡ C – CH3 A. I, III B. II, IV C. I, III, IV D. I, II, III, IV Câu 8. Liên kết đôi là do những loại lên kết nào hình thành A. liên kết σ

B. liên kết π

D. liên kết π và σ

C. hai liên kết π

Câu 9. Trong phân tử propen (CH2=CH-CH3) có số liên kết xich ma là

A. 7

B. 6

C. 8

D. 9

Câu 10. Nhóm chất nào sau đây là đồng đẳng của nhau:

(I) CH3 – CH = CH2 (III) A. I, III

(II) CH2 = CH – (CH2)2 – CH3 CH3

CH3

(IV) C. II, III, IV

B. III, IV

CH3

D. I, II

b. Bài tập về nhà - Hoàn thành các bài tập trong SGK. III. NHẬN XÉT, RÚT KINH NGHIỆM .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................

Chủ đề: Hóa 11

33