Giáo án dạy học theo chủ đề môn vật lý 9 soạn theo định hướng phát triển năng lực (5 hoạt động)

GIÁO ÁN VẬT LÍ THEO PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

vectorstock.com/10212086

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection DẠY KÈM QUY NHƠN LESSON PLAN PHÁT TRIỂN NỘI DUNG

Giáo án dạy học theo chủ đề môn vật lý 9 soạn theo định hướng phát triển năng lực (5 hoạt động) 2 cột (Hoạt động của GV/ Nội dung) WORD VERSION | 2021 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

Ngày soạn 25/8/2020 TIẾT 1: SỰ PHỤ THUỘC CỦA CƯỜNG ĐỘ DÒNG ĐIỆN VÀO HIỆU ĐIỆN THẾ GIỮA HAI ĐẦU DÂY DẪN. I. CHUẨN BỊ 1. Kiến thức: - Nêu được cách bố trí và tiến hành thí nghiệm khảo sát sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào hiệu điện thế giữa hai đầu dây dẫn.

- Vẽ và sử dụng được đồ thị biểu diễn mối quan hệ I, U từ số liệu thực nghiệm.

- Nêu được kết luận về sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào hiệu điện thế giữa hai đầu dây dẫn.

2. Kĩ năng: - Mắc mạch điện theo sơ đồ.

- Sử dụng các dụng cụ đo: Vôn kế, ampekế.

- Sử dụng một số thuật ngữ khi nói về hiệu điện thế và cường độ dòng điện.

- Kĩ năng vẽ và xử lí đồ thị.

3. Thái độ: -Yêu thích môn học.

II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: Bảng phụ ghi nội dung bảng 1(tr4-SGK), bảng 2(tr5-SGK) 2. Mỗi nhóm học sinh: - Một dây dẫn bằng nikelin chiều dài 1m, đường kính 0,3mm, dây này được quấn sẵn trên trụ sứ (gọi là điện trở mẫu) - 1 ampe kế có giới hạn đo 3A. 1 vôn kế có giới hạn đo 3V, 15V. 1 nguồn điện. Các đoạn dây nối.

III. Tổ chức hoạt động dạy học Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề - Nhiệm vụ học tập của học sinh: Nghiên cứu tình huống mở bài ở sgk và trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành hoạt động: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Giới thiệu chương trình vật lý 9 - Đặt vấn đề GV: Nêu yêu cầu môn học GV: Giới thiệu tóm tắt chương trình vật lý 9 Tình huống khởi động - GV cho HS nghiên cứu tình huống sgk để tạo tình huống vấn đề.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nêu được cách bố trí và tiến hành thí nghiệm khảo sát sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào hiệu điện thế giữa hai đầu dây dẫn. Vẽ và sử dụng được đồ thị biểu diễn mối quan hệ I, U từ số liệu thực nghiệm.

Nêu được kết luận về sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào hiệu điện thế giữa hai đầu dây dẫn.

1

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm làm theo các hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước I. Thí nghiệm: Tìm hiểu sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào hiệu điện thế giữa 1. Sơ đồ mạch điện.

- HS mắc sơ đồ mạch điện vào vở và hai đầu dây dẫn - GV: yêu cầu HS tìm hiểu mạch kể tên, công dụng, cách mắc các bộ điện Hình 1.1(tr4-SGK), kể tên, nêu phận trong mạch điện. công dụng, cách mắc các bộ phận trong sơ đồ, bổ sung chốt (+), (-) vào các dụng cụ đo trên sơ đồ mạch điện.

-Yêu cầu HS đọc mục 2-Tiến hành TN, nêu các bước tiến hành TN. - GV phân công nhóm và các nhóm V K trưởng.

- GV: Hướng dẫn cách làm thay đổi A hiệu điện thế đặt vào hai đầu dây dẫn + bằng cách thay đổi số pin dùng làm nguồn điện.

-Yêu cầu HS nhận dụng cụ TN tiến hành TN theo nhóm, ghi kết quả vào 2. Tiến hành thí nghiệm.

- Mắc mạch điện theo sơ đồ hình 1.1 bảng 1. Đo cường độ dòng điện I tương ứng - GV kiểm tra các nhóm tiến hành thí nghiệm, nhắc nhở cách đọc chỉ số với mỗi hiệu điện thế U đặt vào hai đầu dây. trên dụng cụ đo, kiểm tra các điểm tiếp xúc trên mạch. Khi đọc xong kết - Ghi kết quả vào bảng 1và trả lời quả phải ngắt mạch để tránh sai số câu C1 . cho kết quả sau. *Nhận xét: Khi tăng (hoặc giảm) - GV gọi đại điện nhóm đọc kết quả hiệu điện thế đặt vào hai đầu dây thí nghiệm, GV ghi lên bảng phụ. dẫn bao nhiêu lần thì cường độ dòng - Gọi các nhóm khác trả lời câu C 1 điện chạy qua dây dẫn đó cũng tăng từ kết quả thí nghiệm của nhóm. (hoặc giảm) bấy nhiêu lần.

- GV đánh giá kết quả thí nghiệm của các nhóm. Yêu cầu HS ghi câu trả lời C 1 vào vở.

Vẽ và sử dụng đồ thị để rút ra kết luận -Yêu cầu HS đọc phần thông báo II. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc mục 1và trả lời câu hỏi: của cường độ dòng điện vào hiệu + Nêu đặc điểm đường biểu diễn sự điện thế. phụ thuộc của I vào U? 1. Dạng đồ thị. + Dựa vào đồ thị cho biết: - HS đọc mục thông tin sgk và ghi U = 2V thì I = ? vở: U = 4V thì I =?

Dạng đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc - GV hướng dẫn lại cách vẽ đồ thị và của I vào U là đường thẳng đi qua 2

yêu cầu từng HS trả lời câu C 2 vào gốc toạ độ. vở.

- Cá nhân Hs trả lời C 2 vào vở - Gọi HS nêu nhận xét về đồ thị của mình? GV giải thích: Kết quả đo còn 2. Kết luận: Hiệu điện thế giữa hai mắc sai số, do đó đường biểu diễn đi đầu dây dẫn tăng (hoặc giảm) bao qua gần tất cả các điểm biểu diễn. nhiêu lần thì cường độ dòng điện - Nêu kết luận về mối quan hệ giữa I chạy qua dây dẫn đó cũng tăng và U? (hoặc giảm) bấy nhiêu lần.

Hoạt động 3. Luyện Tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào hiệu điện thế.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Cường độ dòng điện chạy qua một dây dẫn phụ thuộc như thế nào vào hiệu điện thế giữa hai đầu dây dẫn đó B. Tỉ lệ nghịch với hiệu điện thế A. Không thay đổi khi thay đổi hiệu điện thế C. Tỉ lệ thuận với hiệu điện thế D. Giảm khi tăng hiệu điện thế Bài 2: Nếu tăng hiệu điện thế giữa hai đầu một dây dẫn lên 4 lần thì cường độ dòng điện chạy qua dây dẫn này thay đổi như thế nào?

A. Tăng 4 lần B. Giảm 4 lần C. Tăng 2 lần D. Giảm 2 lần Hoạt động 4:Vận dụng - Củng cố - Hướng dẫn về nhà.

- Mục tiêu: vận dụng kiến thức đã học trả lời câu hỏi vận dụng SGK - Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi nêu ra ở đầu bài và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk - Yêu cầu cá nhân HS hoàn thành III. Vận dụng câu C3 .

C3: - HS khác nhận- Gọi HS trả lời câu a. U=2,5Vthì I=0,5A C3 b. U=3,5Vthì I=0,7A xét và Hoàn thành câu C3 . c. Muốn xác định giá trị U, I ứng với một điểm M bất kì trên đồ thị ta làm như sau: + Kẻ đường thẳng song song với trục hoành, cắt trục tung tại điểm có cường độ I tương ứng. + Kẻ đường thẳng song song với trục tung, cắt trục hoành tại điểm có hiệu điện thế U tương ứng.

- Cá nhân HS hoàn thành câu C4 C4: theo nhóm, gọi 1 HS lên bảng hoàn Kq đo Hiệu điện Cường độ thành trên bảng phụ. thế (V) dòng điện 3

Củng cố: Lần đo (A) -Yêu cầu phát biểu kết luận về : 1 2 0,1 + Sự phụ thuộc của cường độ dòng 2 2,5 0,125 điện vào hiệu điện thế giữa hai đầu 3 4 0,2 dây dẫn. + Dạng đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc của I vào U giữa hai đầu dây dẫn.

-Yêu cầu một HS đọc lại phần ghi nhớ cuối bài.

Hướng dẫn về nhà + Học thuộc phần ghi nhớ. + Học bài và làm bài tập 1 SBT. Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu về nhà bác học vật lý G.S.Ôm - Nhiệm vụ của HS: nghiên cứu phần có thể em chưa biết - Cách thức tiến hành: GV cho HS Đọc "Có thể em chưa biêt" để tìm hiểu nhà bác học vật lý G.S.Ôm ************************************************************* Ngày soạn: 26/ 8/2020 Tiết 2: ĐIỆN TRỞ CỦA DÂY DẪN - ĐỊNH LUẬT ÔM I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: - Nhận biết được đơn vị điện trở và vận dụng được công thức tính điện trở để giải bài tập. Phát biểu và viết được hệ thức của định luật Ôm. Vận dụng được định luật Ôm để giải một số dạng bài tập đơn giản.

2. Kĩ năng: - Sử dụng một số thuật ngữ khi nói về hiệu điện thế và cường độ dòng điện.

- Vẽ sơ đồ mạch điện sử dụng các dụng cụ đo để xác định điện trở của một dây dẫn.

3. Thái độ: Cẩn thận, kiên trì trong học tập.

II. CHUẨN BỊ: GV Kẻ sẵn bảng ghi giá trị thương số

U I

III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ: HS1: Nêu kết luận về mối quan hệ giữa Một học sinh trả lời bài cũ hiệu điện thế giữa hai đầu dây dẫn và cả lớp theo dõi nhận xét.

4

cường độ dòng điện chạy qua dây dẫn đó? Chữa bài 1.1 sbt Tình huống khởi động: GV cho HS nghiên cứu tình huống sgk để tạo tình huống vấn đề.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nhận biết được đơn vị điện trở và vận dụng được công thức tính điện trở để giải bài tập. Phát biểu và viết được hệ thức của định luật Ôm.

Vận dụng được định luật Ôm để giải một số dạng bài tập đơn giản.

- Nhiệm vụ của học sinh: Tìm tòi, sáng tạo, suy nghĩ tổng hợp…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

1. Tìm hiểu khái niệm điện trở - Hãy dựa vào bảng 1 và bảng 2 xác I. Điện trở của dây dẫn. định thương số

U với dây dẫn?

I

- Các dây dẫn khác nhau thì thương số U/I như thế nào?

- Nêu nhận xét và trả lời câu C 2 ?

- GV hướng dẫn HS thảo luận để rả lời câu C 2 .

1. Xác định thương số mỗi dây dẫn.

+ Với mỗi dây dẫn thì thương số

U I

có giá trị xác định và không đổi. + Hai dây dẫn khác nhau thì thương số

- Yêu cầu HS đọc phần thông báo của mục 2 và trả lời câu hỏi: - Nêu công thức tính điện trở?

- GV giới thiệu kí hiệu điện trở trong sơ đồ mạch điện, đơn vị tính điện trở. Yêu cầu HS vẽ sơ đồ mạch điện xác định điện trở của một dây dẫn và nêu cách tính điện trở.

- Gọi 1 HS lên bảng vẽ sơ đồ mạch điện, HS khác nhận xét, GV sửa chữa nếu cần.

- Hướng dẫn HS cách đổi đơn vị điện trở.

- So sánh điện trở của dây dẫn ở bảng 1 và 2?

- Hãy nêu ý nghĩa của điện trở?

U đối với I

U có giá trị khác nhau.

I

2. Điện trở.

Công thức tính điện trở: R=

U I

- Kí hiệu điện trở trong mạch điện: hoặc - Sơ đồ mạch điện:

A

V +

-

- Đơn vị điện trở là Ôm, kí hiệu Ω 1V .

1A 1k Ω =1000, Ω 1M Ω =1000 000 Ω

1Ω =

- Ý nghĩa của điện trở: Biểu thị mức độ cản trở dòng điện nhiều hay ít của dây dẫn.

2. Phát biểu và viết biểu thức định luật ôm II. Định luật Ôm.

- GV hướng dẫn HS từ công thức 1. Hệ thức của định luật.

5

R=

U U và thông báo đây chính →I = I R

I=

U R

là biểu thức của định luật Ôm. trong đó: U đo bằng vôn (V), - Nếu biết U, R thì I = ?

I đo bằng ampe (A), - Nếu biết R, I thì U =?

R đo bằng ôm. Ω - Dựa vào hệ thức hãy phát biểu định luật ôm?

2. Phát biểu định luật.

Cường độ dòng điện chạy qua dây dẫn tỉ lệ thuận với hiệu điện thế đặt vào hai đầu dây và tỉ lệ nghịch với điện trở của dây.

Hoạt động 3. Luyện Tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về sự phụ thuộc của cường độ dòng điện vào điện trở.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Điện trở của một dây dẫn nhất định có mối quan hệ phụ thuộc nào dưới đây?

A. Tỉ lệ thuận với hiệu điện thế đặt vào hai đầu dây dẫn B. Tỉ lệ nghịch với cường độ dòng điện chạy qua dây dẫn C. Không phụ thuộc vào hiệu điện thế đặt vào hai đầu dây dẫn D. Giảm khi cường độ dòng điện chạy qua dây dẫn giảm Bài 2: Dựa vào công thức R = U/I có học sinh phát biểu như sau: “Điện trở của dây dẫn tỉ lệ thuận với hiệu điện thế giữa hai đầu dây và tỉ lệ nghịch với cường độ dòng điện chạy qua dây”. Phát biểu này đúng hay sai? Vì sao?

Hướng dẫn: Phát biểu trên sai vì: Điện trở phụ thuộc vào bản chất của vật dẫn, không phụ thuộc vào cường độ dòng điện và hiệu điện thế.

Hoạt động 4: Vận dụng- Củng cố - Mục tiêu: vận dụng kiến thức định luật ôm trả lời câu hỏi vận dụng SGK - Nhiệm vụ của HS: Hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi nêu ra ở đầu bài và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk - Đọc, tóm tắt C3 ?

III. Vận dụng - Nêu cách giải?

Câu C 3 : áp dụng biểu thức định luật Ôm: I =

U ⇒ U = I .R R

Thay số: U=12v.0,5A=6V Hiệu điện thế giữa hai đầu dây tóc đèn là 6V.

6

2. Từ công thức R =

U U , một HS phát 2. Phát biểu đó là sai vì tỉ số là I I

biểu như sau: “Điện trở của một dây không đổi đối với một dây dẫn do đó dẫn tỉ lệ thuận với hiệu điện thế đặt không thể nói R tỉ lệ thuận với U, tỉ vào hai đầu dây dẫn và tỉ lệ nghịch lệ nghịch với I. với cường độ dòng điện chạy qua C 4 : Vì cùng 1 hiệu điện thế U đặt dây dẫn đó”. Phát biểu đó đúng hay vào hai đầu các dây dẫn khác nhau, I sai? Tại sao? tỉ lệ nghịch với R. Nên R 2 =3R 1 thì I 1 =3I 2 .

-Yêu cầu HS trả lời C 4 .

Củng cố - Gv chốt lại các kiến thức quan trọng của bài học.

Hướng dẫn về nhà - Ôn lại bài 1 và học kĩ bài 2.

- Chuẩn bị mẫu báo cáo thực hành (tr10-SGK) cho bài sau vào v ở.

- Làm bài tập SBT. Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu về sự thay đổi của điện trở theo nhiệt độ - Nhiệm vụ của HS: Tìm hiểu điện trở thay đổi theo nhiệt độ - Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu có thể em chưa biết GV cho HS về tìm hiểu khi nhiệt độ dây dẫn thay đổi thì điện trở dẫy dẫn có thay đổi không? ********************************************************* Ngày soạn: 4/9/2020 Tiết 3: THỰC HÀNH XÁC ĐỊNH ĐIỆN TRỞ CỦA MỘT DÂY DẪN BẰNG VÔN KẾ VÀ AM PE KẾ I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: Nêu được cách xác định điện trở từ công thức tính điện trở.

Mô tả được cách bố trí và tiến hành TN xác định điện trở của một dây dẫn bằng vôn kế và ampe kế.

2. Kĩ năng: Mắc mạch điện theo sơ đồ. Sử dụng đúng các dụng cụ đo: Vôn kế, ampe kế. Kĩ năng làm bài thực hành và viết báo cáo thực hành.

3. Thái độ: Cẩn thận, kiên trì, trung thực, chú ý an toàn trong sử dụng điện.

Hợp tác trong hoạt động nhóm. Yêu thích môn học.

II. CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS: - 1 điện trở chưa biết trị số (dán kín trị số). -1 nguồn điện .

- 1 ampe kế có GHĐ 3A. -1 vônkế có GHĐ 15V. - 1 công tắc điện.

- Các đoạn dây nối.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

7

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ - Yêu cầu lớp phó học tập báo cáo tình hình chuẩn bị bài của các bạn trong lớp.

- Gọi HS lên bảng trả lời câu hỏi: + Câu hỏi của mục 1 trong mẫu báo cáo +V TH K + Vẽ sơ đồ mạch điện TN xác định điện trở + A của một dây dẫn bằng vôn kế và ampe kế.

- GV kiểm tra phần chuẩn bị của HS trong + vở.

- Gọi HS nhận xét câu trả lời của bạn.

- Đánh giá phần chuẩn bị bài của HS cả lớp nói chung và đánh giá cho điểm HS được kiểm tra trên bảng.

Tình huống khởi động: GV giới thiệu dây điện trở. Và đặt câu hỏi làm thế nào để xác định điện trở của dây điện trở này?

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nêu được cách xác định điện trở từ công thức tính điện trở. Mô tả được cách bố trí và tiến hành TN xác định điện trở của một dây dẫn bằng vôn kế và ampe kế.

- Nhiệm vụ của học sinh: Hoạt động theo nhóm đo điện trở của dây dẫn - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

- GV chia nhóm, phân công nhóm -Nhóm trưởng cử đại diện lên nhận trưởng. Yêu cầu nhóm trưởng của dụng cụ TN, phân công bạn thư kí các nhóm phân công nhiệm vụ của ghi chép kết quả và ý kiến thảo luận các bạn trong nhóm của mình. của các bạn trong nhóm.

- GV nêu yêu cầu chung của tiết TH về thái độ học tập, ý thức kỉ luật.

- Giao dụng cụ cho các nhóm.

- Yêu cầu các nhóm tiến hành TN - Các nhóm tiến hành TN. theo nội dung mục II tr9 SGK. - GV theo dõi, giúp đỡ HS mắc mạch - Tất cả HS trong nhóm đều tham gia điện, kiểm tra các điểm tiếp xúc, đặc mắc hoặc theo dõi, kiểm tra cách biệt là cách mắc vôn kế, ampe kế mắc của các bạn trong nhóm. vào mạch trước khi đóng công tắc.

Lưu ý cách đọc kết quả đo, đọc trung thực ở các lần đo khác nhau.

- Đọc kết quả đo đúng quy tắc.

- Yêu cầu các nhóm đều phải tham gia TH. - Hoàn thành báo cáo TH. Trao đổi - Cá nhân HS hoàn thành bản báo 8

nhóm để nhận xét về nguyên nhân cáo TH mục a), b). gây ra sự khác nhau của các trị số - Trao đổi nhóm hoàn thành nhận xét điện trở vừa tính được trong mỗi lần c). đo.

Hoạt động 3: Tổng kết đánh giá thái độ học tập của học sinh - GV thu báo cáo TH. - Nhận xét rút kinh nghiệm về: + Thao tác TN. + Thái độ học tập của nhóm. + ý thức kỉ luật.

Hoạt đông4: Hướng dẫn về nhà - Ôn lại kiến thức về mạch mắc nối tiếp, song song đã học ở lớp 7.

IV. BIỂU ĐIỂM KIỂM TRA THỰC HÀNH LẤY ĐIỂM 15 PHÚT - Chuẩn bị mấu báo cáo đày dủ, trả lời các câu hỏi chính xác 2đ - Thực hành thao tác nghiêm túc, an toàn 2 đ - Kết quả thực hành và rút ra kết luận chính xác 4 đ - Thao tác lắp mạch điện nhanh đúng 2đ ********************************************************* Ngày soạn: 6/9/2020 Tiết 4: ĐOẠN MACH NỐI TIẾP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: - Suy luận để xây dựng được công thức tính điện trở tương đương của đoạn mạch gồm hai điện trở mắc nối tiếp: R tđ =R 1 +R 2 và hệ thức

U1 R1 = từ các U 2 R2

kiến thức đã học. Mô tả được cách bố trí TN kiểm tra lại các hệ thức suy ra từ lí thuyết. Vận dụng được những kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng và giải bài tập về đoạn mạch nối tiếp.

2. Kĩ năng: - Kĩ năng TH sử dụng các dụng cụ đo điện: Vôn kế, ampe kế. Kĩ năng bố trí, tiến hành lắp ráp thí nghiệm. Kĩ năng suy luận, lập luận lôgic.

3. Thái độ: Vận dụng kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng đơn giản có liên quan trong thực tế. Yêu thích môn học.

II. CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS: - 3 điện trở lần lượt có giá trị 6Ω, 10Ω, 16Ω. Nguồn điện một chiều. 1 ampe kế có GHĐ 3 A,1 vôn kế có GHĐ 15V, 1 công tắc điện, Các đoạn dây nối.

III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

9

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Hai học sinh rả lời bài cũ cả lớp theo Kiểm tra bài cũ: HS1: dõi nhận xét 1. Phát biểu và viết biểu thức của định luật Ôm HS2. Chữa bài tập 2-1 (SBT) - Tình huống khởi động: Liệu có thể thay thế hai điện trở mắc nối tiếp bằng một điện trở để dòng điện chạy qua mạch không thay đổi?

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Xây dựng được công thức tính điện trở tương đương của đoạn mạch gồm hai điện trở mắc nối tiếp: R tđ =R 1 +R 2 và hệ thức

U1 R1 từ các = U 2 R2

kiến thức đã học. Mô tả được cách bố trí TN kiểm tra lại các hệ thức suy ra từ lí thuyết. Vận dụng được những kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng và giải bài tập về đoạn mạch nối tiếp.

- Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, hoạt động nhóm để trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

1. Ôn lại kiến thức cũ có liên quan - HS2: Trong đoạn mạch gồm 2 bóng I. Cường độ dòng điện và hiệu điện đèn mắc nối tiếp, cường độ dòng thế trong đoạn mạch nối tiếp. điện chạy qua mỗi đèn có mối quan 1. Nhớ lại kiến thức cũ. hệ như thế nào với cường độ dòng Đ 1 nt Đ2 : I1 =I 2 =I (1) điện mạch chính?

U1 +U2 =U (2) Hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn 2. Đoạn mạch gồm 2 điện trở mắc mạch liên hệ như thế nào với hiệu nối tiếp. điện thế giữa hai đầu mỗi bóng đèn? Hình 4.1: R2 R1 -Yêu cầu HS trả lời C 1 .

K

+ A -

+ -

R 1 nt R 2 nt (A) - GV thông báo các hệ thức (1) và I 1 =I 2 =I (1) (2) vẫn đúng đối với đoạn mạch gồm U1 +U2 =U (2) U I .R U 2 điện trở mắc nối tiếp.

C 2 : I = → U = I .R → 1 = 1 1 . Vì R U 2 I 2 .R2 - Yêu cầu cá nhân HS hoàn thành C 2.

I1 = I 2 →

10

U1 R1 = U 2 R2

(đpcm)

Nhận xét : Trong đoạn mạch nối tiếp hiệu điện thế giữa hai đầu mỗi điện trở tỷ lệ thuận với điện trở đó: 2: Xây dựng công thức tính điện trở tương đương II . Điện trở tương đương của đoạn mạch nối tiếp.

- GV thông báo khái niệm điện trở 1. Điện trở tương đương. tương đương .

- Điện trở tương đương của đoạn - Điện trở tương đương của đoạn mạch gồm hai điện trở mắc nối tiếp mạch gồm 2 điện trở mắc nối tiếp là điện trở sao cho với hiệu điện thế được tính như thế nào? không đổi khi thay điện trở đó cho hai điện trở trên thì cường độ dòng điện trong mạch không đổi.

2. Công thức tính điện trở tương đương của đoạn mạch gồm 2 điện -Yêu cầu cá nhân HS hoàn thành C3 . trở mắc nối tiếp. *Chuyển ý: Công thức (4) đã được C 3 : Vì R 1nt R 2 nên: U AB = U 1 +U 2 c/m bằng lí thuyết I AB .R tđ = I1 .R1 +I 2.R 2 mà Để khẳng định công thức này chúng I AB = I1 = I 2 ta tiến hành TN kiểm tra.

R tđ = R 1 +R 2 (đpcm) (4).

- Với những dụng cụ TN đã phát cho 3. Thí nghiệm kiểm tra. các nhóm, em hãy nêu cách tiến - Mắc mạch điện theo sơ đồ hình 4.1, trong đó: hành TN kiểm tra công thức (4)?

-Yêu cầu HS làm TN kiểm tra theo -Lần 1: Mắc R 1 =6 Ω ; R 2 =10 Ω vào nhóm và gọi các nhóm báo cáo kết U=6V, đọc I 1. quả TN. -Lần 2: Mắc R 3 =16 Ω vào U=6V, đọc - Qua kết quả TN ta có thể kết luận I 2 . So sánh I 1 và I 2 . gì?

4. Kết luận: - GV thông báo: các thiết bị điện có Đoạn mạch gồm hai điện trở mắc thể mắc nối tiếp nhau khi chúng chịu nối tiếp có điện trở tương đương được cùng một cường độ dòng điện. bằng tổng các điện trở thành phần - GV thông báo khái niệm giá trị cường độ định mức.

Hoạt động 3. Luyện Tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về đoạn mạch nối tiếp - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Phát biểu nào sau đây không đúng đối với đoạn mạch gồm các điện trở mắc nối tiếp?

A. Cường độ dòng điện là như nhau tại mọi vị trí của đoạn mạch.

B. Hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch bằng tổng các hiệu điện thế giữa hai đầu mỗi điện trở mắc trong đoạn mạch

11

C. Hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch bằng hiệu điện thế giữa hai đầu mỗi điện trở mắc trong mạch D. Hiệu điện thế giữa hai đầu mỗi điện trở mắc trong mạch tỉ lệ thuận với điện trở đó Bài 2: Đoạn mạch gồm các điện trở mắc nối tiếp là đoạn mạch không có đặc điểm nào dưới đây?

A. Đoạn mạch có những điểm nối chung của nhiều điện trở B. Đoạn mạch có những điểm nối chung của hai điện trở C. Dòng điện chạy qua các điện trở của đoạn mạch có cùng cường độ D. Đoạn mạch gồm những điện trở mắc liên tiếp với nhau và không có mạch rẽ.

Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được những kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng và giải bài tập về đoạn mạch nối tiếp.

- Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đoạn mạch nối tiếp để trả lời câu hỏi nêu ra ở đầu bài và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk -Yêu cầu cá nhân hoàn thành câu C 4. III. Vận dụng - Qua câu C 4 giáo viên mở rộng, chỉ C 4 + Công tắc mở đèn không hoạt cần 1 công tắc điều khiển đoạn mạch động được vì mạch hở. mắc nối tiếp. + Công tắc đóng, cầu chì đứt đèn - Tương tự yêu cầu HS hoàn thành không hoạt động được vì mạch hở. câu C5 . + Công tắc đóng, dây đứt đèn Đ 2 - Từ kết quả câu C5 , mở rộng: Điện không hoạt động được vì mạch hở. trở tương đương của đoạn mạch gồm C 5 : 3 điện trở mắc nối tiếp bằng tổng các + R1 R2 điện trở thành phần: R tđ =R 1 +R2 +R 3 - Trong đoạn mạch có n điện trở R a) R tđ = R1 + R 2 = 20 + 20 = 40Ω. giống nhau mắc nối tiếp thì điện trở + tương đương bằng n.R. R3 R1 R2 -Yêu cầu HS yếu đọc lại phần ghi nhớ cuối bài. b) R tđ = R 1,2 + R 3 = 40 + 20 = 60Ω Hướng dẫn về nhà Nhận xét: Nếu có ba điện trở mắc - Học bài và làm bài tập 4 (SBT). nối tiếp thì: R tđ = R 1 + R 2 + R3 .

- Ôn lại kiến thức về mạch mắc song song đã học ở lớp Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu về am pe kế - Nhiệm vụ của HS: nghiên về nhà tìm hiểu cấu tạo của am pe kế - Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu có thể em chưa biết và giao cho HS về nhà lên mạng tìm hiểu cấu tạo của am pe kế. *********************************************************

12

Ngày soạn: 13/9/2020 Tiết 5: ĐOẠN MẠCH SONG SONG. I MỤC TIÊU 1. Kiến thức: - Suy luận để xây dựng được công thức tính điện trở tương đương của đoạn mạch gồm hai điện trở mắc song song:

1 1 1 I R và hệ thức 1 = 2 từ các = + Rtd R1 R2 I 2 R1

kiến thức đã học.

- Mô tả được cách bố trí TN kiểm tra lại các hệ thức suy ra từ lí thuyết.

- Vận dụng được những kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng và giải bài tập về đoạn mạch song song.

2. Kĩ năng: - Kĩ năng thực hành sử dụng các dụng cụ đo điện: vôn kế, ampe kế.

- Kĩ năng bố trí, tiến hành lắp ráp TN. - Kĩ năng suy luận.

3. Thái độ: - Vận dụng kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng đơn giản có liên quan trong thực tế.

- Yêu thích môn học.

II. CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS - 3 điện trở mẫu: R 1=15 Ω ; R 2 =10; Ω R 3 =6 Ω - 1 ampe kế có GHĐ 3A, 1 vônkế có GHĐ 15V, 1 công tắc,1 nguồn điện, Các đoạn dây nối.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ - HS1: Viết hệ thức liên hệ về cường độ dòng điện, hiệu Hai học sinh trả điện thế, điện trở tương đương của đoạn mạch mắc nối lời bài cũ cả lớp tiếp? theo dõi nhận - HS2: Điện trở tương đương là gì? chữa bài 4.2 ( sbt ) xét Tình huống khởi động: Đối với đoạn mạch mắc nối tiếp, chúng ta đã biết R tđ bằng tổng các điện trở thành phần. Với đoạn mạch song song điện trở tương đương của đoạn mạch có bằng tổng các điện trở thành phần không?

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

13

- Mục tiêu: Suy luận để xây dựng được công thức tính điện trở tương đương của đoạn mạch gồm hai điện trở mắc song song:

1 1 1 và hệ thức = + Rtd R1 R2

I1 R2 từ các kiến thức đã học. Mô tả được cách bố trí TN kiểm tra lại các = I 2 R1

hệ thức suy ra từ lí thuyết.

- Nhiệm vụ của học sinh: Tìm tòi, sáng tạo, suy nghĩ tổng hợp…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

1. Nhận biết đoạn mạch gồm hai điện trở mắc song song - Em hãy nhắc lại các hệ thức về I.Cường độ dòng điện và hiệu điện cường độ dòng điện và hiệu điện thế thế trong đoạn mạch song song. trong đoạn mạch gồm hai đèn mắc 1. Nhắc lại kiến thức lớp 7. Đoạn mạch gồm hai đèn mắc song song song?

- Quan sát sơ đồ mạch điện và trả song: lời các câu hỏi: + cường độ dòng điện I = I 1 +I 2 (1) + R 1 và R 2 được mắc như thế nào? + hiệu điện thế U = U1 = U2 (2) Nêu vai trò của am pe kế và vôn kế 2. Đoạn mạch gồm 2 điện trở mắc trong mạch? song song.

- Gv thông báo hệ thức (1), (2) vẫn Cường độ dòng điện đúng cho đoạn mạch gồm hai điện I = I1 + I 2. trở mắc song song Hiệu điện thế - Gv tổng quát về cường độ dòng U = U 1 = U 2 U U điện và hiệu điện thế cho đoạn mạch Vì: I 1 = 1 và I 2 = 2 gồm n điện trở mắc song song.

R1 R2 - Từ các công thức đã học chứng I 1 R2 = (3) nên I 1 R2 I R 2 1 minh công thức: = .

I 2 R1 Nhận xét: Trong đoạn mạch song - Em có nhận xét gì về cường độ song, cường độ dòng điện chạy qua dòng điện trong mạch mắc song mỗi điện trở tỉ lệ nghịch với điện trở song với điện trở của chúng?

I 1 R2 -Từ biểu thức (3), hãy phát biểu đó I 2 = R1 thành lời mối quan hệ giữa cường độ dòng điện qua các mạch rẽ và điện trở thành phần.

2. Xây dựng công thức tính điện trở tương đương của đoạn mạch gồm hai điện trở mắc song song II. Điện trở tương đương của đoạn - Yêu cầu cá nhân HS hoàn thành mạch song song. câu C3 .

1. Công thức tính điện trở tương - Gọi 1 HS lên bảng trình bày, GV đương của đoạn mạch gồm 2 kiểm tra phần trình bày của một số điện trở mắc song song.

HS dưới lớp.

C 3 : Vì R 1 //R2

14

- GV gọi HS nhận xét bài làm của I=I +I suy ra U AB = U1 + U 2 mà 1 2 Rtd R1 R2 bạn trên bảng, nêu cách chứng minh khác 1 1 1 (4) U AB = U1 = U 2 → = + - GV nhận xét, sửa chữa.

Rtd R1 R2 - Hãy nêu cách tiến hành TN kiểm R .R (4 ’ ).

Rtd = 1 2 tra công thức (4)-Tiến hành kiểm tra R1 + R2 và rút ra kết luận.

2. Thí nghiệm kiểm tra.

- GV thông báo: Người ta thường Mắc mạch điện theo sơ đồ hình 5.1: dùng các dụng cụ điện có cùng HĐT + Lần 1: Mắc R 1 //R2 vào U=6V, đọc định mức và mắc chúng song song I 1 =?, R 1 =15 Ω ; R 2 =10 Ω vào mạch điện. Khi đó chúng đều + Lần 2: Mắc R 3 vào U=6v, R 3 =6 Ω , hoạt động bình thường và có thể sử đọc I 2 =? dụng độc lập với nhau, nếu HĐT của + So sánh I 1 với I 2 . mạch điện bằng HĐT định mứccủa 3. Kết luận: (SGK) các dụng cụ.

Hoạt động 3. Luyện Tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về đoạn mạch song song - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Cho hai điện trở, R1 = 15Ω chịu được dòng điện có cường độ tối đa 2A và R2 = 10Ω chịu được dòng điện có cường độ tối đa 1A. Hiệu điện thế tối đa có thể đặt vào hai đầu đoạn mạch gồm R1 và R2 mắc song song là: A. 40V B. 10V C. 30V D. 25V Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được những kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng và giải bài tập về đoạn mạch song song.

- Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đoạn mạch song song để trả lời câu hỏi nêu ra ở đầu bài và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk - Đọc vẽ sơ đồ trả lời câu C4 .

III. Vận dụng C 4 : Đèn và quạt phải được mắc song song vì hiệu điện thế định mức hai vật như nhau và bằng hiệu điệm thế của mạch điện.

Sơ đồ mạch điện.

M

K + A -

15

V + -

Nếu đèn không hoạt động thì quạt vẫn hoạt động vì mạch vẫn kín.

C 5 : R1 song song với R 2 nên

- Đọc vẽ sơ đồ trả lời câu C5 ?

- Nếu có ba điện trở mắc song song thì điện trở tương đương được tính như thế nào?

1 1 1 = = + R R1 R2 1 1 2 30 + = ⇒ Rtd = = 15Ω .

30 30 30 2

R1 Nếu có n diện trở mắc song song thì 2R R tđ =?

Mắc thêm R 3 song song với hai điện Củng cố: Viết hệ thức liên hệ về trở trên thì 1 1 1 1 cường độ dòng điện, hiệu điện thế, = + + = điện trở tương đương của đoạn mạch Rtd R1 R2 R3 mắc song song?

1 1 1 3 30 + + = ⇒ Rtd = = 10Ω = Dặn dò: Làm các bài tập SBT 30 30 30 30 3 Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu về am vôn kế - Nhiệm vụ của HS: nghiên về nhà tìm hiểu cấu tạo của vôn kế - Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu có thể em chưa biết và giao cho HS về nhà lên mạng tìm hiểu cấu tạo của vôn kế. ***************************************************** Ngày soạn: 18/9/2020 Tiết 6: BÀI TẬP VẬN DỤNG ĐỊNH LUẬT ÔM I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: Vận dụng các kiến thức đã học để giải được các bài tập đơn giản về đoạn mạch gồm nhiều nhất là 3 điện trở.

2. Kĩ năng: - Giải bài tập vật lí theo đúng các bước giải.

- Rèn kĩ năng phân tích, so sánh, tổng hợp thông tin.

- Sử dụng đúng các thuật ngữ.

3. Thái độ: Cẩn thận, trung thực.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực tính toán II. CHUẨN BỊ: Bảng phụ, ti vi.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

16

Kiểm tra bài cũ: Điện trở tương đương của đoạn mạch mắc song song được tính như thế nào? Người ta mắc song song các dụng cụ điện khi nào?

Tình huống khởi động: GV cho hs quan sát mạch điện hỗn hợp (gồm nối tiếp và song song) và nêu tình huống vào bài mới. Với bài tập về mạch điện này chúng ta làm thế nào?

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức đã học để giải được các bài tập đơn giản về đoạn mạch gồm nhiều nhất là 3 điện trở.

- Nhiệm vụ của học sinh: Tìm tòi, sáng tạo, suy nghĩ tổng hợp…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

1. Bài tập 1 - Đọc đề bài tập 1, vẽ hình vào vở.

Tóm tắt: R 1 =5 Ω ; U v=6V; I A =0,5A. - Các điện trở R 1 , R 2 được mắc như a) R td =? ; R2 =? thế nào?

Bài giải: - Nêu vai trò của am pe kế và vôn kế Bài1(sgk) ?

R2 R1 - Tóm tắt đề - Lên bảng trình bày cách giải?

K V - Tìm cách giải khác? + GV: Gợi ý cách giải khác bằng bảng A phụ. + U 1 = IR1 = 5.0,5 = 2,5 V. Giải: a. Điện trở của đoạn mạch R 1, U 2 = U - U 1 = 6 - 2,5 = 3,5 V. U 2 3,5 R 2 mắc nối tiếp là: R = = = 7Ω 2

I

o,5

I=

U U 6 ⇒R= = = 12Ω .

R I 0,5

b. Do đoạn mạch R 1 , R2 mắc nối tiếp nên R tđ = R 1 + R2 ⇒ R 2 = R tđ - R1 = 12 - 5 = 7 Ω 2. Bài tập 2 - Đọc đề bài tập 2, vẽ hình vào vở.

- Các điện trở R 1, R2 được mắc như thế nào?

- Nêu vai trò của am pe kế?

- Tóm tắt đề - Lên bảng trình bày cách giải -Tìm cách giải khác?

GV: Gợi ý cách giải khác bằng bảng phụ.

Bài giải:

R2 R1

+ A -

A1 K

A B + -

a. Hiệu điện thế hai điểm A, B là: UAB = I 1 R 1 = 1,2.10 = 12 V. b. Giá trị của điện trở R 2 là:

I1 + I 2 R2 + R1 I 11 R2 ⇒ = = ⇒ I2 R1 I1 R2

17

1,8.R2 = (10 + R2 ) 1,2 ⇒ 1,8R2 = 12 + 1,2R 2 ⇒ 0,6R 2 = 1,2 ⇒ R 2 = 20 Ω.

U=I

R2 =

U U 12 = = = 20Ω I1 I − I 2 1,8 − 1,2

10 + 20 30 R1 + R2 = 1,8. = 1,8 = 12 V 10.20 200 R1R2

3. Bài tập 3

+ A A

R3 R1

Tóm tắt: R 1 =15Ω. R 2 =R3 =30Ω.; U AB =12V. a. R AB =? b. I 1, I 2 , I 3 =?

Giải: Do R1 nối tiếp (R 2 // R 3 ) nên R tđ = R 1 + R23 mà

B

R2 - Đọc đề bài tập 3, vẽ hình vào vở.

- Các điện trở R1 , R 2 , R 3 được mắc RR 30.30 như thế nào?

R 23 = 2 3 = = 15Ω - Nêu vai trò của am pe kế trong R2 + R3 30 + 30 mạch?

Vậy: R tđ = 15 +15 = 30Ω.

- Tóm tắt đề Cường độ dòng điện qua R 1 là: I 1 = - Lên bảng trình bày cách giải?

U 12 Ia = = = 0,4 A - Tìm cách giải khác?

Rtd 30 Củng cố Cường độ dòng điện qua R 2 và R 3 là: - Gv hướng dẫn hs làm thêm một số I = I do R // R và R = R ; 2 3 3 2 2 3 bài tập tham khảo mà I 2 + I 3 = 1A - Gv củng cố lại các kiến thức quan nên I 2 = I 3 = 0,4: 0,2 = 0,2A trọng của tiết bài tập Dặn dò: Làm các bài tập SBT. Hoạt động 3. Luyện Tập – Vận dụng - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các bài tập về đoạn mạch song song, mạch nối tiếp và hỗn hợp giữa nối tiếp và song song.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Hai điện trở R1 = R2 = 20Ω được mắc vào hai điểm A, B. a) Tính điện trở tương đương Rtđ của đoạn mạch AB khi R1 mắc nối tiếp với R2.

Rtđ lớn hơn hay nhỏ hơn mỗi điện trở thành phần? b) Nếu mắc R1song song với R2 thì điện trở tương đường R'tđ của đoạn mạch khi đó là bao nhiêu? R'tđ lớn hơn hay nhỏ hơn mỗi điện trở thành phần? c) Tính tỷ số Rtđ/R’tđ Lời giải: a) Rtđ của đoạn mạch AB khi R1 mắc nối tiếp với R2 là: Rtđ = R1 + R2 = 20 + 20 = 40Ω.

Vậy Rtđ lớn hơn, mỗi điện trở thành phần. b) Khi R1 mắc song song với R2 thì:

18

Vậy R'tđ nhỏ hơn mỗi điện trở thành phần. c) Tỉ số giữa Rtđ và R'tđ là: Hoạt động 4. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu về mạch nối tiếp và mạch mắc song song - Nhiệm vụ của HS: về nhà tìm hiểu mạch nối tiếp và mạch mắc song song - Cách thức tiến hành: GV cho HS về nhà tìm hiểu những trường hợp nào người ta mắc nối tiếp, những trường hợp nào mắc song song? Lấy ví dụ ************************************************** Ngày soạn 19/9/2020 Tiết 7: BÀI TẬP VẬN DỤNG ĐỊNH LUẬT ÔM I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: Vận dụng các kiến thức đã học để giải được các bài tập đơn giản về đoạn mạch gồm nhiều nhất là 3 điện trở.

2. Kĩ năng: - Giải bài tập vật lí theo đúng các bước giải.

- Rèn kĩ năng phân tích, so sánh, tổng hợp thông tin.

- Sử dụng đúng các thuật ngữ.

3. Thái độ: Cẩn thận, trung thực.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tính toán, năng lực tư duy logic II.CHUẨN BỊ - Gv chuẩn bị sẵn một số bài tập ra bảng phụ III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ: Người ta mắc song song các dụng cụ điện khi nào? Mắc nối tiếp các dụng cụ điện khi nào?

Tình huống khởi động: GV cho hs quan sát mạch điện hỗn hợp (gồm nối tiếp và song song) và nêu tình huống vào bài mới.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức đã học để giải được các bài tập đơn giản về đoạn mạch hỗn hợp giữa nối tiếp và song song.

- Nhiệm vụ của học sinh: Tìm tòi, sáng tạo, suy nghĩ tổng hợp…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

19

1. Bài 1 R2 Cho mạch điện như hình vẽ R1= 1 Ω R2= 2 Ω R3= 3 Ω K1 A R3 R4 = 4 Ω R1 a. k 1 , K2 mở tìm R AB ?

K2 R4 b. K 1 đóng K2 mở tìm R AB ? c.K1 , K 2 đóng tìm R AB ?

B A d. K 1 đóng K2 mở am pe kế chỉ o,5A. tìm hiệu điện thế của nguồn?

- Gv hướng dẫn HS giải theo các a. K 1, K 2 mở mạch điện gồm bước R 1 ntR2 - K1 , K2 mở thì mạch điện ntn? điện trở tương đương của mạch là R AB = R 1 + R 2 = 1+2 = 3 Ω - Tính R AB ?

- K1 đóng K2 mở mạch điện như b. K1 đóng K 2 mở mạch điện gồm thế nào?

(R 2 //R 3 )ntR1 R2 .R3 2.3 11 - Tính R AB ?

R AB = R1 +

- K1 mở K 2 đóng mạch điện ntn?

- Tính R AB ?

K 1 đóng K 2 mở số chỉ am pe kế cho biết gì?

- Tìm U 3 ?

- Tìm U 2 ?

- Tính cường độ dong điện qua R2?

Tính hiệu điện thế của nguồn?

- Gv củng cố lại các bước xác định mạch điện có nhiều khoá k để biết các điện trở mắc ntn với nha khi k đóng và khi k mở

R2 + R3

2+3

=

5

Ω

c. K 1 mở K2 đóng mạch điện gồm (R 2 //R 4 )ntR1 R AB = R1 +

R 2 .R 4 2.4 7 = 1+ = Ω R 2 + R4 2+4 3

d. K1 đóng K 2 mở số chỉ am pe kế cho biết I 3 = 0,5A suy ra U 3 = 0,5.3 = 1,5v suy ra U 2 = U 3 = 1,5v cường độ dòng điện qua R2 I2 =

U2 = 0,75 A R2

Cường độ dòng điện qua R 1là I 1 = I 2 +I3 = 0,5 + 0,75 = 1,25A Hiệu điện thế của nguồn U = I .R = 1,25.

2. Bài 2 Cho mạch điện như hình vẽ R 1 = 2 R2 = 4 R 3 = 6 Am pe kế chỉ 0,5A. Tính cường độ dòng điện qua mỗi điện trở và hiệu điện thế của nguồn?

- Gv hướng dẫn HS giải theo các bước: - mạch điện gồm các điện trở mắc

= 1+

11 = 2,75V 5

R2

R1

R3

A

- Học sinh giaỉ bài dưới sự hướng dẫn của GV Mạch điện gồm(R 2 //R 3 )ntR 1

20

ntn?

Số chỉ am pe kế cho biết I 3 = 0,5A - Số chỉ am pe kế cho biết gì U 3 = I3 .R3 = 0,5.6 = 3v - Tính hiệu điện thế U3 ?

U 2 = U 3 = 3v - Tính U 2 ?

I 2 = 0,75A - Tính dòng diện qua R 1 ?

I 1 = 1,25 A - Tính điện trở tương đương của U 1 = I 1 . R1 = 1,25.2 = 2,5v mạch?

-Tìm hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch?

U = U1 + U2 = 5,5v - Gv hướng dẫn HS về nhà làm thêm bài SBT Hoạt động 3. Luyện Tập – Vận dụng - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các bài tập về đoạn mạch song song, mạch nối tiếp và hỗn hợp giữa nối tiếp và song song.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Cho ba điện trở là R1 = 6Ω ; R2 = 12Ω và R3 = 18Ω. Dùng ba điện trở này mắc thành đoạn mạch song song có hai mạch rẽ, trong đó có một mạch rẽ gồm hai điện trở mắc nối tiếp. a) Vẽ sơ đồ của các đoạn mạch theo yêu cầu đã nêu trên đây b) Tính điện trở tương đương của mỗi đoạn mạch này Tóm tắt: R1 = 6Ω ; R2 = 12Ω và R3 = 18Ω. a) Vẽ sơ đồ b) Rtđ = ? trong mỗi sơ đồ.

Lời giải: a) Vẽ sơ đồ: +) (R1 nt R2) //R3

+) (R3 nt R2) //R1:

+) (R1 nt R3) // R2:

21

b) Điện trở tương đương của mỗi đoạn mạch: +) (R1 nt R2) //R3: R12 = R1 + R2 = 6 + 12 = 18Ω

+) (R3 nt R2) // R1: R23 = R2 + R3 = 12 + 18 = 30Ω

+) (R1 nt R3) //R2: R13 = R1 + R3 = 6 + 18 = 24Ω

Hoạt động 4. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu về dây điện trở - Nhiệm vụ của HS: về nhà tìm hiểu các loại dây dẫn điện và dây điện trở - Cách thức tiến hành: GV cho HS về nhà tìm hiểu các loại dây dẫn điện và dây điện trở ****************************************************** Ngày soạn: 23/9/2020 Tiết 8, 9, 10 CHỦ ĐỀ: ĐIỆN TRỞ CỦA DÂY DẪN. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Nêu được điện trở của dây dẫn phụ thuộc vào chiều dài, tiết diện và vật liệu làm dây dẫn.

- Biết cách xác định sự phụ thuộc của điện trở vào 1 trong các yếu tố (chiều dài, tiết diện, vật liệu làm dây dẫn).

- Suy luận và tiến hành TN kiểm tra sự phụ thuộc của điện trở dây dẫn vào chiều dài.

- Nêu được điện trở của các dây dẫn có cùng tiết diện và được làm từ cùng một vật liệu thì tỉ lệ với chiều dài của dây.

- Suy luận được rằng các dây dẫn có cùng chiều dài và làm từ cùng một loại vật liệu thì điện trở của chúng tỉ lệ nghịch với tiết diện của dây.

- Bố trí và tiến hành TN kiểm tra mối quan hệ giữa điện trở và tiết diện dây dẫn.

22

- Nêu được điện trở của các dây dẫn có cùng chiều dài và làm từ cùng một vật liệu thì tỉ lệ nghịch với tiết diện của dây.

- Bố trí và tiến hành TN kiểm tra chứng tỏ rằng điện trở của các dây dẫn có cùng chiều dài, tiết diện và được làm từ các vật liệu khác nhau thì khác nhau.

- So sánh được mức độ dẫn điện của các chất hay các vật liệu căn cứ vào bảng giá trị điện trở suất của chúng.

-Vận dụng công thức R = ρ

l để tính được một đại lượng khi biết các đại S

lượng còn lại.

2. Kĩ năng: Mắc mạch điện và sử dụng dụng cụ đo để đo điện trở của dây dẫn.

- Mắc mạch điện và sử dụng dụng cụ đo để đo điện trở của dây dẫn.

- Sử dụng bảng điện trở suất của một số chất.

3. Thái độ: Trung thực, có tinh thần hợp tác trong hoạt động nhóm.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực hợp tác nhóm..

II. CHUẨN BỊ.

- Đối với mỗi nhóm HS:1 nguồn điện 3V, 1 công tắc,1 ampe kế có GHĐ là 3A, 1 vôn kế có GHĐ là 15V, 3 điện trở: S 1 =S2 =S 3 cùng loại vật liệu. l 1 =900mm; l 2 =1800mm; l 3 =2700mm.

- Đối với mỗi nhóm HS: 2 điện trở dây quấn cùng loại, l1 = l2 ; S 2 = 4 S1 (Φ1 = 0.3mm; Φ 2 = 0.6mm) , 1 nguồn điện 1 chiều .1 công tắc, 1 ampe kế có GHĐ là 3A, 1 vônkế có GHĐ là 15V Các đoạn dây nối.

- Đối với mỗi nhóm HS: Hai dây dẫn khác nhau có Dây 1: Constantan, dây 2: Nicrom, 1 nguồn điện, 1 công tắc, 1 ampe kế có GHĐ là 3A, 1 vôn kế có GHĐ là 15v, Các đoạn dây nối.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ - HS1: Chữa bài tập 6.2 phần a Bài 6.2 phần a (SBT) a. Vì 2 cách mắc đều được mắc vào - HS2: cùng một hiệu điện thế U=6V. 1. Trong đoạn mạch gồm 2 điện trở C 1 : Điện trở tương đương của đoạn U 6V mắc nối tiếp cường độ dòng điện mạch là: R td = → Rtd 1 = = 15Ω I1 0, 4 A chạy qua mỗi điện trở có mối quan hệ như thế nào với cường độ dòng C 2 : Điện trở tương đương của đoạn điện mạch chính?

23

Hiệu điện thế giữa hai đầu đoạn mạch liên hệ như thế nào với mỗi điện trở thành phần?

mạch là

Rtd 2 =

6V 10 U → Rtd 2 = = Ω 1,8 A 3 I2

Rtd 1 > Rtd 2

Cách 1: R 1 nt R2 .

Cách 2: R 1 //R 2 .

R1ntR2 → I1 = I 2 = I U = U1 + U 2 R = R1 + R2

Tình huống khởi động: GV cho học sinh nghiên cứu tình huống mở bài sgk để tạo tình huống vấn đề gây hứng thú cho học sinh.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nêu được điện trở của dây dẫn phụ thuộc vào chiều dài, tiết diện và vật liệu làm dây dẫn. Biết cách xác định sự phụ thuộc của điện trở vào 1 trong các yếu tố (chiều dài, tiết diện, vật liệu làm dây dẫn).

- Nhiệm vụ của học sinh: Tìm tòi, sáng tạo, suy nghĩ tổng hợp…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

1. Tìm hiểu điện trở dây dẫn phụ thuộc vào những yếu tố nào?

Hãy Quan sát hình 7.1.

I. Xác định sự phụ thuộc của điện - Các dây dẫn trên hình có đặc điểm trở dây dẫn vào một trong những gì khác nhau? yếu tố khác nhau.

- Để xác định điện trở các dây có - Chiều dài, tiết diện và vật liệu làm phụ thuộc các yếu tố trên ta làm thế dây dẫn. nào?

- Trả lời câu hỏi C 1 2. Xác định sự phụ thuộc của điện trở vào chiều dài dây dẫn.

- Gv cho Hs đọc đoán và trả lời C 1 II . Sự sự phuộc của điện trở vào - Nêu dụng cụ và cách tiến hành TN? chiều dài dây dẫn.

- Từng nhóm học sinh mắc mạch 1. Dự kiến cách làm. điện theo sơ đồ và đóng mạch ghi Dự đoán: Dây có chiều dài l, có kết quả vào bảng. điện trở R thì dây có chiều dài 2l, 3l - Từ bảng kết quả hãy tính điện trở và cùng tiết diện thì có điện trở là của mỗi dây?

2R, 3R 2. Thí nghiệm kiểm tra.

24

- Qua thí nghiệm em có kết luận gì? - Hs tiến hành Tn kiểm tra theo Điện trở dây dẫn phụ thuộc như thế nhóm dưới sự hướng dẫn của giáo 2 3 nào vào chiều dài dây dẫn? viên 1 1

V V +

+

-

3. Kết luận: Điện trở của các dây dẫn có cùng tiết diện và được làm từ cùng một loại vật liệu thì tỉ lệ thuận với chiều dài của mỗi dây.

2

1 V

A

A

K

A

K

k

+ 3. Dự đoán sự phụ thuộc của điện trở vào tiết diện dây dẫn -Yêu cầu HS vận dụng kiến thức về III. Dự đoán sự phụ thuộc của điện điện trở tương đương trong đoạn trở vào tiết diện dây dẫn. mạch mắc song song để trả lời câu C1: R = R ; R = R 2 3 2 3 hỏi C1.

C2: Trường hợp hai dây dẫn có cùng - Từ câu hỏi C1 - Dự đoán sự phụ thuộc của R vào S chiều dài và cùng được làm từ cùng một loại vật liệu, thì điện trở của qua câu 2. chúng tỉ lệ nghịch với tiết diện dây.

4. Thí nghiệm kiểm tra dự đoán IV. Thí nghiệm kiểm tra : - Vẽ sơ đồ mạch điện kiểm tra?

Nêu dụng cụ cần thiết để làm TN, 1. Tiến hành thí nghiệm các bước tiến hành TN? - Hs quan sát hình vẽ tìm hiểu các - Yêu cầu HS làm TN kiểm tra theo bước tiến hành TN: nhóm để hoàn thành bảng + Mắc mạch điện theo sơ đồ.

1-tr23. + Thay các điện trở R được làm từ - GV thu kết quả TN của các cùng một laọi vật liệu, cùng chiều nhómvà Hướng dẫn thảo luận chung dài, tiết diện S khác nhau. cả lớp. + Đo giá trị U, I và Tính R. - Yêu cầu so sánh với dự đoán để rút + So sánh với dự đoán để rút ra nhận ra kết luận. xét qua kết quả TN. -Tiến hành TN:...

- Kết quả TN:...

25

- Nhận xét: áp dụng công thức tính diện tích hình 2

 d  π .d -Yêu cầu HS đọc yêu cầu phần 3- tròn S = π .R = π .  2  = 4 S d2 π .d 22 Nhận xét. Tính tỉ số 2 = 22 và so S1 d1 S d2 Tỉ số: 2 = 4 2 = 22 R S1 π .d1 d1 sánh với tỉ số 1 thu được từ bảng R2 4 2

2

Rút ra kết quả:

1sgk.

R1 S 2 d 22 = = R2 S1 d12

- Gọi 1 HS nhắc lại kết luận về mối quan hệ giữa R và S. - Kết luận: điện trở của các dây dẫn có cùng chiều dài và được làm từ cùng một loại vật liệu thì tỉ lệ nghịch với tiết diện của dây.

5. Tìm hiểu xem điện trở có phụ thuộc vào vật liệu làm dây không?

-Yêu cầu HS trả lời C1.

V.Thí nghiệm

A

V + - TN -Yêu cầu thực hiện theo nhóm.

Gọi đại diện các nhóm nêu nhận xét rút ra từ kết quả TN.

Các Dây dẫn làm bằng chất khác bước nhau tính 1 2

Điện trở dây dẫn( Ω )

l1 = l2 = 1800m

S1 = S2 = 0.07065mm2

R1 =

= 1.8m

= 0.07065.10−6 m2

R2 =

2. Kết luận: Điện trở của dây dẫn phụ thuộc vào vật liệu làm dây dẫn.

2. Tìm hiểu về điện trở suất -Yêu cầu HS đọc mục 1 và trả lời VI. Điện trở suất- Công thức điện câu hỏi: trở. + Điện trở suất của một vật liệu 1. Điện trở suất. (hay 1 chất) là gì?

- Điện trở suất của một chất hay một + Kí hiệu của điện trở suất? vật liệu có trị số bằng điện trở của + Đơn vị điện trở suất? một dây dẫn hình trụ được làm bằng - GV treo bảng điện trở suất của một vật liệu đó có chiều dài 1m, tiết diện số chất ở 20 0 C. Gọi HS tra bảng để 1m 2 . xác định điện trở suất của một số Ký hiệu: ρ chất và giải thích ý nghĩa con số. Đơn vị: Ω m.

- Nói điện trở suất của vật liệu bạc là 1,6.10-8 có nghĩa là gì ?

-Yêu cầu cá nhân hoàn thành C2.

26

3. Xây dựng công thức tính điện trở - Hướng dẫn HS trả lời câu C3.

2. Công thức điện trở.

-Yêu cầu HS ghi công thức tính R và 3. Kết luận: giải thích ý nghĩa các kí hiệu, đơn vị R = ρ l Trong đó: S của từng đại lượng trong công thức.

- Có mấy cách đo điện trở của một l là chiều dài dây dẫn đo bằng m, S là tiết diện dây đơn vị m2 , vật dẫn? + Điện trở của dây dẫn là nguyên ρ Là điện trở suất của vật liệu làm nhân làm tỏa nhiệt trên dây. Nhiệt dây đơn vị Ω m, lượng tỏa ra trên dây dẫn là nhiệt vô R là điện trở đơn vị Ω. ích, làm hao phí điện năng. + Mỗi dây dẫn làm bằng một chất xác định chỉ chịu được một cường độ dòng điện xác định. Nếu sử dụng dây dẫn không đúng cường độ dòng điện cho phép có thể gây ra hỏa hoạn và những hậu quả môi trường nghiêm trọng.

Hoạt động 3. Luyện Tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về sự phụ thuộc của điện trở vào chiều dài, tiết diện và vật liệu làm dây.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Một dây đồng dài l1 = 10m có điện trở R1 và một dây dẫn bằng nhôm dài l2 = 5m có điện trở R2. Câu trả lời nào dưới đây là đúng khi so sánh R1 với R2?

B. R1 < 2R A. R1 = R2 C. R1 > 2R2 D. không đủ điều kiện để so sánh R1 và R2 Bài 2: Dây tóc một bóng đèn khi chưa mắc vào mạch có điện trở là 24Ω. Mỗi đoạn dài 1cm của dây tóc nàu có điện trở là 1,5Ω. Tính chiều dài của toàn bộ sợi dây tóc cảu bóng đèn này.

Bài 3: Hai đoạn dây bằng đồng, cùng chiều dài, có tiết diện và điện trở tương ứng là S1 , R1 và S2 , R2. Hệ thức nào dưới đây là đúng?

A. S1R1 = S2R2 B. S1/R1 = S2/R2 C. R1R2 = S1S2 D. Cả ba hệ thức trên đều sai Bài 4: Trong số các kim loại đồng, nhôm, sắt và bạc, kim loại nào dẫn điện tốt nhất?

A. Sắt B. Nhôm C. Bạc D. Đồng Bài 5: Trong số các kim loại là đồng, sắt, nhôm và vonfam, kim loại nào dẫn điện kém nhất?

A. Vonfam B. Sắt C. Nhôm D. Đồng.

Hoạt động 4. Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức về sự phụ thuộc của điện trở vào chiều dài để làm một số bài tập 27

- Nhiệm vụ của HS: học sinh về nhà nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

- Cách thức tiến hành: GV hướng dẫn cho học sinh về nhà nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

GV hướng dẫn cho HS và giao VII. Vận dụng nhiệm vụ về nhà hoàn thành các câu 1. Bài 7 C 2 : Cùng hiệu điện thế dây ngắn có hỏi SGK điện trở nhỏ, cường độ dòng điện qua đèn càng lớn thì đèn càng sáng.

Dây dài có điện trở lớn, cường độ dòng điện qua đèn càng nhỏ thì đèn kém sáng.

C 3 . Điện trở của dây là: R=

U 6 = = 20Ω I 0,3

Vì dây cùng loại có điện trở 2 Ω dài 4m nên chiều dài dây gấp 10 lần: Dây dài là: l = 4. 10 = 40m.

C 4 : Do I 1 = 0,25I 2 = 1/4I 2 nên R 2 = 1/4R1 hay l 2 = 1/4 l 1 .

Vậy dây dẫn l 1 gấp 4 lần dây l 2 Bài 8 C 3 : Vì điện trở dây dẫn tỷ lệ nghịch với tiết diện dây dẫn nên: R1 S 2 6mm 2 = = = 3 ⇒ R1 = 3R2 R2 S1 2mm 2

Vậy điện trở dây thứ hai gấp 3 lần điện trở dây thứ nhất.

C 4 : Vì điện trở dây dẫn tỷ lệ nghịch với tiết diện dây dẫn nên: S 2 = 5 S1 ⇒ R 1 = 5R 2 Điện trở dây thứ hai là: R2 =

5,5 = 1,1Ω 5

C 5 : Vì điện trở dây dẫn tỷ lệ thuận với chiều dài dây dẫn nên: l 1 = 2l 2 ⇒ R 1 = 2R 2 (1).

Vì điện trở dây dẫn tỷ lệ nghịch với tiết diện dây dẫn nên: S2 = 5S1 ⇒ R 1 = 5R2 (2).

Từ (1) và (2) ta có: R 1 = 10R 2 ⇒ R 2 = 500: 10 = 50 Ω .

Bài 9 C 4 : l = 4m, d = 1mm, Π = 3,14.R = ?

Tiết diện của dây là:

GV: Hướng dẫn đổi 1mm = 10-3 m GV hướng dẫn hs vận dung công thức để tính điện trở

28

10 −3 2 3,14 − 6 ) = 10 = 0,785.10 −6 ( m 2 ) 2 4 l 1,7.10 −8.4 R= ρ = = 8,66.10 − 2 Ω . −6 Củng cố: Qua cả ba bài học em có S 0,785.10

S = Π(

kết luận gì về sự phụ thuộc của điện C 6 : Tóm tắt: R = 25 Ω, dây vônfram trở dây dẫn vào chiều dài, tiết diện d = 0,01mm; π = 3,14, l = ? và chất làm dây dẫn?

2 Dặn dò: Làm câu C 6 và các bài tập Tiết diện của dây là: SBT. d 2 2 S = ( ) .3,14 = (0,01) .3,14 = 2 −4 = 10 .3,14mm 2 = 3,14.10 −10 m 2 .

Điện trở của dây là: R = ρ

l = S

25.3,14.10 −10 = 1,3.10− 2 Ω 5,5.10− 8

Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu sự phụ thuộc của điện trở vào chiều dài, tiết diện, vật liệu làm dây.

- Nhiệm vụ của HS: nghiên cứu phần có thể em chưa biết tìm hiểu điện trở đường dây điện 500KV - Cách thức tiến hành: GV cho HS Đọc "Có thể em chưa biêt" tìm hiểu điện trở đường dây điện 500KV? Hãy giải thích vì sao nhà em ở xa trạm điện thì đèn điện lại sáng yếu hơn nhà bạn ở gần trạm điện?

- Cách thức tiến hành: GV cho HS Đọc "Có thể em chưa biêt" tìm hiểu sự phụ thuộc của điện trở vào nhiệt độ.

GV cho HS về nhà lên mạng tìm hiểu vật liệu siêu dẫn là vật liệu như thế nào? *************************************************** Ngày soạn: 3/10/2020 Tiết 11: BIẾN TRỞ-ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KĨ THUẬT. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Nêu được biến trở là gì và nêu được nguyên tắc hoạt động của biến trở.

- Mắc được biến trở vào mạch điện để điều chỉnh cường độ dòng điện chạy qua mạch.

- Nhận ra được các điện trở dùng trong kĩ thuật.

2. Kĩ năng: Mắc và vẽ sơ đồ mạch điện có sử dụng biến trở.

3. Thái độ: ham hiểu biết. Sử dụng an toàn điện.

4. Năng lực: Phát triển năng lực vận dụng kiến thức để giải thích một số tình huống thực tế cuộc sống và biết vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống.

II. CHUẨN BỊ ĐỒ DÙNG. Biến trở con chạy, biến trở than, biến thế nguồn, đèn 6V – 2,5W, điện trở dùng trong kỹ thuật, điện trở có vòng màu.

29

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ HS1: Điện trở của dây dẫn phụ thuộc vào Một HS trả lời bài cũ, cả lớp những yếu tố nào? Phụ thuộc như thế nào? theo dõi nhận xét Viết công thức biểu diễn sự phụ thuộc đó.

Tình huống khởi động: GV đặt vần đề vào bài như sgk Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nêu được biến trở là gì và nêu được nguyên tắc hoạt động của biến trở. Mắc được biến trở vào mạch điện để điều chỉnh cường độ dòng điện chạy qua mạch. Nhận ra được các điện trở dùng trong kĩ thuật.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

1. Tìm hiểu cấu tạo của biến trở - Yêu cầu hs tỡm hiểu hình 10.1 sgk I. Biến trở.

1. Phân loại: Có 3 loại để biết các loại biến trở - Yêu cầu hs tìm hiểu các loại biến - Biến trở con chạy trở và cho biết cấu tạo của biến trở - Biến trở tay quay con chạy?

- Biến trở than ( chiết áp) - Gv nhận xét và hoàn chỉnh 2. Cấu tạo của biến trở con chạy - Gv giới thiệu cho hs ký hiệu của * Gồm 2 bộ phận chính: biến trở - Cuộn dây dẫn dài làm bằng hợp - Yêu cầu các nhóm mắc mạch điện kim được quấn trên lõi sứ hình trụ. theo sơ đồ 10.3 để phân tích hoạt - Con chạy hoặc tay quay: dễ dàng động của biến trở trượt trên thanh kim loại 3. Ký hiệu: - Biến trở được mắc thế nào với bóng đèn?

- Khi con chạy C dịch chuyển qua trái thì độ sáng của đèn thay đổi thế 4. Cách mắc biến trở nào?

- Yêu cầu học sinh giải thích vì sao lại thế?

M C N - Gv nhận xột rồi hoàn chỉnh cho hs - Vậy tác dụng của biến trở trong 30

mạch điện là gỡ?

- Mắc biến trở nối tiếp với các thiết bị.

5. Kết luận: (sgk) 2: Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện - Hãy trả lời C5?

2. Sử dụng biến trỏ để điều chỉnh - Nhìn vào sơ đồ cho biết khi dịch con dòng điện. chạy về vị trí nào thì điện trở của biến - Cá nhân hs trả lời C5 vào vở trở lớn nhất, nhỏ nhất?

- Đẩy con chạy về phía nào thì điện trở lớn nhất, nhỏ nhất? Vì sao?

K - Để đèn sáng hơn ta phải đẩy con chạy về phía nào? Tại sao?

- Biến trở có tác dụng gì?

+ -

- C6: (20 Ω -2A) có nghĩa là điện trở lớn nhất của biến trở là 20 Ω , cường - Vì sao có thể thay đổi cường độ dòng độ dòng điện tối đa qua biến trở là 2A. điện qua mạch?

- Khi di chuyển con chạy của biến - GV liên hệ thực tế: Một số thiết bị trở (thay đổi chiều dài dây dẫn tham điện sử dụng trong gia đình sử dụng gia mạch điện) thì điện trở của biến biến trở than (chiết áp) như trong trở tham gia mạch điện thay đổi. Do rađiô, tivi, đèn để bàn ... đó cường độ dòng điện trong mạch thay đổi.

3 Kết luận: Biến trở là điện trở có thể thay đổi trị số và có thể được dùng để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch.

3: Nhận dạng hai loại điện trở dùng trong kỹ thuật - Hãy trả lời C7 ?

II.Các điện trở dùng trong kỹ - Hãy nêu các cách ghi trị số điện trở thuật kỹ thuật?

- Các điện trở dùng trong kỹ thuật được chế tạo bằng một lớp than hay lớp kim loại mỏng phủ ngoài một lõi cách điện.

- Cách ghi trị số các điện trở dùng trong kỹ thuật là ghi trị số trực tiếp hoặc bằng các vòng màu Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về biến trở - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

31

Câu 1: Biến trở là gì? Trên biến trở có ghi 25Ω - 1,5A số ghi đó có ý nghĩa gì?

Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: vận dụng kiến thức đã học trả lời câu hỏi vận dụng SGK. - Nhiệm vụ của HS: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

-Yêu cầu cá nhân HS hoàn thành câu III. Vận dụng C9.

C 10 : R = 20Ω; Dây nicrôm, S = 0,5 - Gv hướng dẫn Hs trả lời C 10 mm2 = 0,6 .10-6 m2 , d = 2 cm Củng cố: N =?

- Biến trở là gì?

Giải - Tại sao biến trở có thể làm thay Chiều dài của dây là: đổi điện trở của mạch?

RS 20 .0,5 .10 −6 l= = = 0,9 m Dặn dò: ρ 1,1 .10 − 6 - Học thuộc định luật ôm, Công thức Chu vi lõi là: C = Π d = 3,14 .0,2 của định luật ôm.

Số vòng là: 145 vòng.

- Công thức của định luật ôm cho đoạn mạch mắc nối tiếp, song song.

- Công thức tính điện trở theo chiều dài, tiết diện và chất làm dây dẫn Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu cách ghi trị số điện trở dùng trong kỹ thuật - Nhiệm vụ của HS: nghiên cứu phần có thể em chưa biết và trả lời câu hỏi của giáo viên.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS Đọc "Có thể em chưa biêt" tìm hiểu điện cách ghi trị số của các điện trở dùng trong kỹ thuật. Hãy về nhà tìm hiểu một điện trở dùng trong kỹ thuật và đọc số liệu điền trở theo hướng dẫn sgk ********************************************************* Ngày soạn: 4/10/2020 Tiết 12: BÀI TẬP VẬN DỤNG ĐỊNH LUẬT ÔM VÀ CÔNG THỨC TÍNH ĐIỆN TRỞ CỦA DÂY DẪN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: Vận dụng định luật Ôm và công thức tính điện trở của dây dẫn để tính các đại lượng có liên quan đối với đoạn mạch gồm nhiều nhất là 3điện trở mắc nối tiếp, song song, hỗn hợp.

2. Kĩ năng: - Phân tích, tổng hợp kiến thức.

- Giải bài tập theo đúng các bước giải.

3. Thái độ: Trung thực, kiên trì.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực tính toán..

II. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1: Kiểm tra 15 phút Đề ra 32

Đề 1: lớp 9A Câu 1: (4đ) Điện trở dây dẫn phụ thuộc các yếu tố nào? Viết công thức điện trở, nói rõ các đại lượng trong công thức và đơn vị của chúng?

Câu 2: (6đ) Một cuộn dây điện trở có trị số là 30 Ω được làm bằng dây nikêlin có tiết diện 2mm2 và có điện trở suất là 0,4.10-6 Ω .m. a. Tính chiều dài của cuộn dây điện trở này? b. Mắc cuộn dây điện trở nói trên nối tiếp với một điện trở R 1 = 15 Ω và đặt vào hai đầu đoạn mạch nối tiếp này một hiệu điện thế U = 9V. Tính cường độ dòng điện trong mạch và hiệu điện thế hai đầu mỗi điện trở? Đáp án, biểu điểm Câu 1: (4đ) Nêu được 3 yếu tố: 1,5đ Viết đúng công thức: 1đ Giải thích đúng các đại lượng, nêu đúng đơn vị: 1,5đ Câu 2: (6đ) a. Chiều dài của cuộn dây điện trở: R=ρ

l R.S 30.2.10−6 ⇒l = = = 150(m) S 0, 4.10−6 ρ

2đ

b. Điện trở tương đương: Rtd = R1 + R2 = 30 + 15 = 45(Ω)

1đ

Cường độ dòng điện mạch chính: I=

U 9 = = 0, 2( A) Rtd 45

1đ

Tính đúng U 1, U 2 2đ Đề 2: lớp 9B, 9C Câu 1: (4đ) Điện trở dây dẫn phụ thuộc các yếu tố nào? Viết công thức điện trở, nói rõ các đại lượng trong công thức và đơn vị của chúng?

Câu 2: (6đ) Một cuộn dây điện trở có trị số là 60 Ω được làm bằng dây nikêlin có tiết diện 4mm2 và có điện trở suất là 0,4.10-6 Ω .m. a. Tính chiều dài của cuộn dây điện trở này? b. Mắc cuộn dây điện trở nói trên nối tiếp với một điện trở R 1 = 30 Ω và đặt vào hai đầu đoạn mạch nối tiếp này một hiệu điện thế U = 9V. Tính cường độ dòng điện trong mạch và hiệu điện thế hai đầu mỗi điện trở?

Câu 1: (4đ) Nêu được 3 yếu tố: 1,5đ Viết đúng công thức: 1đ Giải thích đúng các đại lượng, nêu đúng đơn vị: 1,5đ Câu 2: (6đ) a. Chiều dài của cuộn dây điện trở: 2đ b. Điện trở tương đương:

33

R tđ = R 1 + R 2 = 90 Ω 1đ Cường độ dòng điện mạch chính: I = 0,1A 1đ Tính đúng U 1, U 2 2đ Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới, luyện tập, vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng định luật Ôm và công thức tính điện trở của dây dẫn để tính các đại lượng có liên quan đối với đoạn mạch gồm nhiều nhất là 3điện trở mắc nối tiếp, song song, hỗn hợp.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

1. Giải bài tập 1 - Yêu cầu 1 HS đọc đề bài tập 1và Bài 1: 1HS lên bảng tóm tắt đề bài.

Tóm tắt: - GV hướng dẫn HS cách đổi đơn vị l=30m; S=0,3mm2 =0,3.10-6 m2 diện tích theo số mũ cơ số 10 để tính U=220V ρ = 1,1.10 −6 Ωm toán gọn hơn đỡ nhầm lẫn.

I=?

- Hãy tính điịn trở dây dẫn?

Bài giải - Em hãy tính cường độ dòng điện l áp dụng công thức : R = ρ qua dây dẫn?

S 30 Ω = 110Ω 0,3.10−6 Điện trở của dây nicrôm là 110 Ω .

Thay số: R = 1,1.10−6.

áp dụng công thức định luật Ôm: I=

U 220V . Thay số: I = = 2 A. R 110Ω

Vậy cường độ dòng điện qua dây dẫn là 2A. 2. Giải bài 2 - Đọc đề bài đồng thời giáo viên vẽ hình lên bảng.

- Điện trở của đèn khi đèn sáng bình thường có khác gì điện trở của đèn khi đèn sáng kém bình thường?

- Khi đèn sáng bình thường có nghĩa là cường độ dòng điện qua đèn là bao nhiêu?

Hãy tóm tắt đề?

- Biến trở và đèn được mắc như thế nào?

- Cường độ dòng điện qua biến trở bằng bao nhiêu? Vì sao?

- Nêu cách giải khác?

- Khi đèn sáng bình thường hiệu

Bài 2 : R2 K + R1 R 1 = 7,5 Ω, I đm=0,6A, U = 12V, a. R 2 =? b. R b = 30 Ω, S = 1mm2 , ρ = 0,4.10 6 Ω,m l =?

Giải: a. Khi đèn sáng bình thường

34

điện thế đặt vào hai đầu đèn là bao I đ = I b = 0,6A (do đèn và biến trở nhiêu? Từ đó ta có hiệu điện thế đặt mắc nối tiếp). vào hai đầu biến trở là bao nhiêu? Điện trở toàn mạch là: 12 U - Tính R2 ?

R = R1+ R2 = ⇒ R = = 20Ω.

I

0,6

R2 = R – R 1 = 20 – 7,5 = 12,5Ω.

- Muốn tính chiều dài của dây ta áp b. Chiều dài của dây là: Từ công dụng công thức nào? thức: R=ρ

3. Giải bài - Đọc và ghi tóm tắt Bài 3: + đề.

- Vẽ hình lên bảng.

- Nếu coi điện trở đường dây là R d thì mạch điện gồm các điện trở mắc như thế nào?

- Điện trở toàn mạch được tính như thế nào?

- Ta cần tính đại lượng nào trước?

- Hiệu điện thế hai đầu mỗi đèn có tính chất gì?

- Tính cường độ dòng điện mạch chính?

Tính hiệu điện thế hai đầu mỗi đèn?

- Tìm cách giải khác?

l RS 30.10 −6 ⇒l = = = 75m S ρ 0,4.10 −6

R1

-

R2

Nếu coi điện trở đường dây là R d thì mạch điện gồm các điện trở mắc như sau: R d nối tiếp với (R 1 //R 2 ). Điện trở toàn mạch là: R MN = R d + R1,2 . ⇒ R MN = ρ

RR 1,7.10 −8.200 l + 1 2 = = 17 Ω + 360 Ω = 377 Ω S R1 + R 2 0,2.10 − 6

Do hai đèn mắc song song nên U 1 = U 2 Cường độ dòng điện trong mạch chính là: I=

U 220 = .

R 377

Hiệu điện thế hai đầu mỗi đèn là: U 1 = U2 = I R1,2 =

220 . 360 = 210 V 377

Cách 2: U 1 =U 2 = U – U d = U – IR d = 220 220 .17 = 210V 377

Củng cố: Viết công thức của định luật ôm cho một đoạn mạch.

- Viết công thức của định luật ôm cho đoạn mạch có các điện trở mắc nối tiếp - Viết công thức của định luật ôm cho đoạn mạch có các điện trở mắc song song.

- Viết công thức tính điện trở của dây dẫn theo chiều dài, tiết diện và chất làm dây dẫn.

Dặn dò: Về nhà ôn lại các công thức trên và làm các bài tập trong sách bài tập.

Hoạt động 3: Tìm tòi mở rộng

35

- Mục tiêu: Tìm hiểu vì sao nhà những bạn ở xa trạm điện thì điện yếu hợn nhà bạn ở gần - Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi trả lời các yêu cầu của giáo viên - Cách thức tiến hành: GV cho HS về nhà tìm hiểu vì sao nhà những bạn ở xa trạm điện thì điện yếu hợn nhà bạn ở gần ********************************************************* Ngày soạn: 8/10/2020 Tiết 13: CÔNG SUẤT ĐIỆN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: - Nêu được ý nghĩa của số oát ghi trên dụng cụ điện.

- Vận dụng được công thức P = U.I để tính được một đại lượng khi biết các đại lượng còn lại.

2. Kĩ năng: Thu thập thông tin.

3. Thái độ: Trung thực, cẩn thận, yêu thích môn học.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực tính toán và biết vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống II. CHUẨN BỊ - Hai bóng đèn loại 220V – 100W và 220V – 25W. Đèn 6V – 3W và 6V-5W vôn kế, am pe kế, khoá, dây nối, biến thế nguồn, biến trở, bảng phụ.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ HS1: Điện trở của dây dẫn phụ thuộc vào những yếu tố nào? Phụ thuộc như thế nào? Viết công thức biểu diễn sự phụ thuộc đó.

Tình huống khởi động: GV đặt vần đề vào bài như sgk Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nêu được ý nghĩa của số oát ghi trên dụng cụ điện. Vận dụng được công thức P = U.I để tính được một đại lượng khi biết các đại lượng còn lại.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

1. Tìm hiểu công suất dịnh mức của dụng cụ điện.

- GV cho học sinh quan sát 2 bóng I . Công suất định mức của các đèn và cho đọc số ghi trên bóng đèn dụng cụ điện.

- GV mắc 2 đèn song song vào mạch 1. Số vôn và số oát ghi trên dụng cụ 36

(220V) cho HS nhận xét độ sáng của mỗi đèn - Yêu cầu 1, 2 HS giải thích ý nghĩa con số trên các dụng cụ điện ở phần1 - Hướng dẫn HS trả lời câu C3 và Hình thành mối quan hệ giữa mức độ hoạt động mạnh, yếu của mỗi dụng cụ điện với công suất.

- GV treo bảng: Công suất của một số dụng cụ điện thường dùng. Yêu cầu HS giải thích con số ứng với 1, 2 dụng cụ điện trong bảng.

GV: - Khi sử dụng các dụng điện trong gia đình cần thiết sử dụng đúng công suất định mức. Để sử dụng đúng công suất định mức cần đặt vào dụng cụ điện đó hiệu điện thế đúng bằng hiệu điện thế định mức.

2: Tìm hiểu công thức tính công suát - Gv đạt vấn đề như sgk - Mục tiêu TN là gì?

- Nêu dụng cụ và các bước tiến hành TN? - Gv hướng dẫn Hs mắc mạch điện theo sơ đồ - Gv hướng dẫn Hs tiến hành TN - Gv treo bảng phụ và giới thiệu kết quả TN - Hãy tính tích U.I? - Công suất được tính như thế nào?

- Hãy chứng minh C 5 ?

điện.

- Cùng một hiệu điện thế mắc vào mạch, số oát ghi trên dụng cụ càng lớn thì đèn sáng càng mạnh.

2 . Ý nghĩa số vôn và số oát ghi trên dụng cụ.

- Số vôn ghi trên dụng cụ cho biết hiệu điện thế định mức của dụng cụ.

- Số oát ghi trên dụng cụ cho biết hiệu công suất định mức của dụng cụ.

C3: Cùng một bóng đèn, khi sáng mạnh thì có công suất lớn hơn.

- Cùng một bếp điện, lúc nóng ít hơn thì công suất nhỏ hơn.

điện II. Công thức tính công suất điện .

1. Thí nghiệm.

- Hs tìm hiểu mục đích thí nghiệm, tìm hiểu dụng cụ TN và cách tiến hành TN. - Đại diện nhóm HS mắc mạch điện theo hình vẽ, cả lớp quan sát TN - Quan sát bảng kết quả Tn và tính tích U.I rồi so sánh với số oát 2. Công thức tính công suất điện.

P = UI. Trong đó U là hiệu điện thế đo bằng vôn, I là cường độ dòng điện đo bằng A, P là công suất đo bằng W. 1W = 1V.A. cm: P = I2R. =

U2 R

Vì: U = IR mà P = UI nên P = I 2 R. I2 =

U2 U2 U2 nên P = R = R R2 R2

Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về công suất

37

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Trên một bóng đèn có ghi 12v-6w a. Hãy cho biết ý nghĩa của các số ghi này? b. Tính cường độ dòng điện định mức của đèn?

Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: vận dụng kiến thức đã học trả lời câu hỏi vận dụng SGK. - Nhiệm vụ của HS: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

- Đèn sáng bình thường khi nào?

III. Vận dụng - Để bảo vệ đèn, cầu chì được mắc C 6 như thế nào?

- Khi đèn sáng bình thường hiệu điện thế đặt vào hai đầu đèn là 220V;75W Công suất tiêu thụ của đèn là: áp dụng công thức: P = UI ⇒I =

p 75 = = 0,34( A) U 220

Cường độ dòng điện qua đèn là 0,34 (A) Điện trở của đèn là: p =U.I - yêu cầu cá nhân HS hoàn thành câu C7, C8.

Củng cố: - Gv chốt lại các kiênd thức quan trọng của bài học Hướng dẫn về nhà Học và làm bài 12 SBT. GV hướng dẫn HS làm bài 12.7.

mà p =

U2 U 2 220 2 ⇔R= = = 645,3(Ω) R p 75

Có thể dùng cầu chì loại 0,5 A để bảo vệ cho đèn này vì nó đảm bảo cho đèn hoạt dộng bình thường và sẽ nóng chảy tự động tự động ngắt mạch khi có đoản mạch.

C7 - U =12 V; I =0,4 A. Tính p, R Công suất của đèn tiêu thụ là: p =U.I=12. 0,4 = 4,8 (w) Điện trở của đèn là: I=

U U 12 ⇔R= = = 30(Ω) R I 0,4

C8 - U=220V; R= 48,4Ω. Tính p =?

Công suất của bếp là

38

p = U.I =

U 2 220 2 = = 1000(W ) R 48,4

Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu công suất định mức của một số bóng đèn sợi đốt - Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi trả lời các yêu cầu của giáo viên - Cách thức tiến hành: GV cho HS về nhà tìm hiểu một số bóng đèn sợi đốt.

Hãy cho biết nếu đèn dùng với hiệu điện thế nhoe hơn hiệu điện thế định mức thì đèn sáng thế nào? Nếu dùng hiệu điện thế lớn hơn hiệu điện thế định mức thì đèn sẽ ra sao? Từ đó mở rộng ra khi các dụng cụ điện khi không được sử dụng hiệu điện thế bằng hiệu điện thế định mức thì tuổi thọ sẽ như thế nào? ************************************************************ Ngày soạn: 9/10/2020 Tiết 13: BÀI VỀ CÔNG SUẤT ĐIỆN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: Vận dụng định luật Ôm và công thức tính điện trở của dây dẫn, công thức công suất để tính các đại lượng có liên quan 2. Kĩ năng: - Phân tích, tổng hợp kiến thức.

- Giải bài tập theo đúng các bước giải.

3. Thái độ: Trung thực, kiên trì.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực tính toán..

II. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1:Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ Nêu ý nghĩa của số vôn, số oát ghi trên các dụng cụ điện ? Viết công thức tính công suất và nói rõ đơn vị các đại lượng trong công thức ?

Hoạt động 2: luyện tập, vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng định luật Ôm và công thức tính điện trở của dây dẫn, công thức công suất để tính các đại lượng có liên quan.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

Bài 1: Trên hai bóng đèn có ghi 220V – 60W và 220V – 75W. Biết rằng dây tóc của hai bóng đèn này đều bằng vonfam và có tiết diện bằng nhau. Dây tóc của đèn nào có độ dài lớn hơn và lớn hơn bao nhiêu lần?

Viết công thức tính điện trở của dây dẫn?

Ta có:

cho nên khi hai dây tóc làm cùng một

39

Khi dây dẫn có tiết diện không đổi thì điện trở dây tóc phụ thuộc vào yếu tố nào?

Khi hiệu điện thế không đổi thì công suất phụ thuộc như thế nào vào điện trở dây tóc?

Hãy lập tỷ số điện trở của 2 dây?

vật liệu và có tiết diện bằng nhau thì day nào có điện trở lớn hơn thì sẽ dài hơn Mặt khác công suất tiêu thụ trên điện trở R là: Cho nên khi hai đèn hoạt động cùng hiệu điện thế định mức thì đèn nào có công suất lớn hơn sẽ có điện trở nhỏ hơn.

Vậy, đèn 2 có điện trở nhỏ hơn nên dây tóc đèn 2 nhỏ hơn dây tóc đèn 1 Ta có:

Vậy đèn nào có dây tóc dài hơn?

(vì U1 = U2 = 220V) Vậy dây tóc của bòng đèn 60W sẽ dài hơn và dài hơn 1,25 lần.

Bài 2: Trên bóng đèn dây tóc Đ1 có ghi 220V – 100W, trên bóng đèn dây tóc Đ2 có ghi 220V – 75W. a) Mắc song song hai bóng đèn này vào hiệu điện thế 220V. Tính công suất của đoạn mạch song song này và cường độ dòng điện mạch chính. b) Mắc hai đèn trên dây nối tiếp với nhau rồi mắc đoạn mạch này vào hiệu điện thế 220V. Tính hiệu điện thế giữa hai đầu mỗi đèn và công suất điện của đoạn mạch nối tiếp này cho rằng điện trở của mỗi đèn khi đó bằng 50% điện trở của đèn đó khi sáng bình thường Đèn 1: Uđm1 = U1 = 220V; Pđm1 = P1 = 100W; Đèn 2: Uđm2 = U2 = 220V, Pđm2 = P2 = 75W; a) Đ1 mắc // Đ2; U = 220V; Psongsong = Pss = ?; I = ? b) Đ1 mắc /nt Đ2; U = 220V; R’1 = a) Điện trở của dây tóc bóng đèn Đ1 và 50%R1; R’2 = 50%R2; U’1 = ?; U’2 = Đ2: ?; Pnt = ?

Hãy tính điện trở mỗi đèn?

Tính cường độ dòng điện chạy qua

Cường độ dòng điện chạy trong mỗi đèn

40

mỗi đèn?

lần lượt là:

Tính cường độ dòng điện mạch chính?

Cường độ dòng điện mạch chính:

Tính công suất của toàn mạch?

Tính điện trở mỗi đèn?

Tính điện trở tương đương của mạch?

Tính cường độ dòng điện trong mạch?

Cường độ dòng điện qua mỗi đèn lúc này là bao nhiêu?

Hãy tính công suất thực tế mỗi đèn?

Công suất điện của đoạn mạch song song: P = P1 + P2 = 100 + 75 = 175W Lưu ý: Ta có thể tìm I nhanh hơn bằng cách tính Ptoàn mạch trước: P = P1 + P2 = 100 + 75 = 175W Vì P = U.I nên I = P/U = 175/220 = 0,795A b) Đ1 mắc /nt Đ2, khi đó điện trở của mỗi đèn là: R’1 = 50%R1 = 0,5.484 = 242Ω; R’2 = 50%R2 = 0,5.645,33 = 322,67Ω Điện trở tương đương của đoạn mạch nối tiếp: R’ = R’1 + R’2 = 242 + 322,67 = 564,67Ω Cường độ dòng điện qua mạch: I’ = U / R’ = 220 / 564,67 ≈ 0,39A ⇒ I’ = I’1 = I’2 = 0,39A. Hiệu điện thế giữa hai đầu đèn Đ1 và Đ2: U’1 = I’ . R’1 = 0,39.242 = 94,38V. U’2 = I’ . R’2 = 0,39.322,67 = 125,84V. Công suất điện của đoạn mạch: Pnt = U’.I’ = 220.0,39 = 85,8W

Bài 3: Trên hai bóng đèn dây tóc Đ1 và Đ2 có ghi số tương ứng là 3V – 1,2W và 6V – 6W. Cần mắc hai đèn này cùng với một biến trở vào hiệu điện thế U = 9V để hai bóng đèn này sáng bình thường a) Vẽ sơ đồ mạch điện thỏa mãn yêu cầu nói trên và giải thích tại sao khi đó hai bóng đèn có thể sáng b) Tính điện trở của mỗi bóng đèn và của biến trở khi đó c) Tính công suất điện của biến trở khi đó Bài ra cho biết gì?

Tóm tắt: Đèn 1: Uđm1 = U1 = 3V; Pđm1 = P1 = 1,2W; 41

Hãy vẽ sơ đồ mạch điện?

Tính cường độ dòng điện chạy qua mỗi đèn?

Vậy để hai đèn sáng bình thường phải mắc thêm biến trở như thế nào?

Đèn 2: Uđm2 = U2 = 6V, Pđm2 = P2 = 6W; U = 9V a)Vẽ sơ đồ mạch điện; giải thích? b) R1 = ? R2 = ? c) Pbếp = Pb = ?

Lời giải: a) Vì Uđm1 + Uđm2 = 3 + 6 = 9V = U nên mắc bóng đèn Đ1 nối tiếp với đèn Đ2 Mặt khác cường độ dòng điện định mức qua hai đèn lần lượt là:

Ta thấy I2 > I1 nên để hai đèn sáng bình thường thì phải mắc Rb song song với đèn Đ1 như hình vẽ.

Để các đèn sáng bình thường thì hiệu điện thế hai đầu mỗi đèn là bao nhiêu?

Từ đó suy ra hiệu điện thế hai đầu biến trở?

Cường độ dòng điện qua biến trở?

Hãy tính điện trở của biến trở?

b) Vì đèn 1 song song với biến trở nên U1 = Ub = 3V và I1 + Ib = I2 = I → Ib = I2 – I1 = 1 – 0,4 = 0,6A Điện trở của mỗi đèn và biến trở khi đó:

Tính công suất của biến trở

c) Công suất của biến trở khí đó: Pb = Ub .Ib = 3.0,6 = 1,8W

Hoạt động 3: Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu một số mạch điện dùng biến trở và vai trò của biến trở trong mạch điện đó.

- Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi trả lời các yêu cầu của giáo viên - Cách thức tiến hành: GV cho HS về nhà lên mạng tìm hiểu một số mạch điện có sử dụng biến trở và cho biết tác dụng của biến trở trong mạch điện đó. *********************************************

42

Ngày soạn: 10/10/2020 Tiết 15: ĐIỆN NĂNG-CÔNG CỦA DÒNG ĐIỆN. I.MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Nêu được ví dụ chứng tỏ dòng điện có năng lượng.

- Nêu được dụng cụ đo điện năng tiêu thụ là công tơ điện và mỗi số đếm của công tơ là 1 KWh. - Chỉ ra được sự chuyển hoá các dạng năng lượng trong hoạt động của các dụng cụ điện.

- Vận dụng công thức A=P.t=U.I.t để tính một đại lượng khi biết các đại lượng còn lại.

2. Kĩ năng: Phân tích, tổng hợp kiến thức.

3. Thái độ: Ham học hỏi, yêu thích môn học.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực trình bày các khái niệm theo ngôn ngữ vật lý II. CHUẨN BỊ ĐỒ DÙNG. - Đối với GV: 1 công tơ điện.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ - HS 1: Viết công thức tính công suất?

- Một Hs trả lời bài cũ cả lớp theo Trên bóng đèn có ghi: 220V- 75W. Em dõi nhận xét hiểu như thế nào về các số trên?

Tình huống khởi động: GV đặt vần đề vào bài như sgk Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nêu được ví dụ chứng tỏ dòng điện có năng lượng. Nêu được dụng cụ đo điện năng tiêu thụ là công tơ điện và mỗi số đếm của công tơ là 1 KWh. Chỉ ra được sự chuyển hoá các dạng năng lượng trong hoạt động của các dụng cụ điện.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

1. Tìm hiểu về năng lượng của dòng điện I. Điện năng.

- Cho HS quan sát hình 13.1 - Trả lời câu hỏi C 1 ?

1. Dòng điện có mang năng lượng.

- Dòng điện thực hiện công cơ học ở Dòng điện có khả năng thực hiện các dụng cụ: máy khoan, máy bơm công hoặc làm biến đổi nội năng của 43

nước, vv... vật ta nói dòng điện có mang năng - Dòng điện cung cấp nhiệt lượng lượng. Năng lượng của dòng điện trong các dụng cụ như mỏ hàn điện, gọi là điện năng. bàn là điện vv.

- Vì sao nói dòng điện mang năng lượng?

2. Tìm hiểu sự chuyển hoá điện năng thành các dạng năng lượng khác - Yêu cầu HS trả lời câu C2 theo 2. Sự chuyển hoá điện năng thành nhóm. các dạng năng lượng khác.

- Gọi đại diện của 1 nhóm hoàn - Hs thảo luận C 2 , C3 - Điện năng có thể chuyển hoá thành thành bảng 1 trên bảng.

- Hướng dẫn HS thảo luận câu C 2. các dạng năng lượng khác như cơ - Hãy chỉ rõ năng lượng được biến năng, nhiệt năng, hoá năng vv...

3. Kết luận đổi như thế nào qua mỗi thiết bị?

- Điện năng có thể chuyển hoá thành Hướng dẫn HS thảo luận câu C 3 .

- Hãy chỉ rõ năng lượng nào là có các dạng năng lượng khác trong đó ích qua mỗi bộ phận? có một phần năng lượng có ích và - Diện năng là gì? một phần năng lượng vô ích.

A - Vì sao nói dòng điện mang năng Hiệu suất: H = 1 lượng?

A - Hiệu suất là gì?

3. Tìm hiểu công của dòng điện, công thức tính công và dụng cụ đo công của dòng điện - GV thông báo về công của dòng II. Công của dòng điện . điện.

1. Công của dòng điện.

- Gọi HS trả lời câu C 4 .

Công của dòng điện sản ra trong - Gọi HS lên bảng trình bày câu C 5 . một mạch điện là số đo điện năng - Hướng dẫn thảo luận chung cả lớp. mà đoạn mạch đó tiêu thụ để chuyển -GV: Công thức tính A=P.t áp dụng hoá thành các dạng năng lượng cho mọi cơ cấu sinh công; A=U.I.t khác. tính công của dòng điện.

2.Công thức tính công của dòng - Hãy nêu đơn vị của từng đại lượng điện. trong công thức?

A = P.t = UIt - GV giới thiệu đơn vị đo công của U đo bằng V dòng điện kW.h, hướng dẫn HS cách I đo bằng A t đo bằng s đổi từ kW.h ra J. - Trong thực tế để đo công của dòng A đo bằng J điện ta dùng dụng cụ đo nào?

P đo bằng W - Hãy tìm hiểu xem một số đếm của 1J = 1V.A.s = 1Ws công tơ ứng với lượng điện năng sử 3. Dụng cụ đo công của dòng điện dụng là bao nhiêu?

- Công tơ điện.

- Khi số đếm của công tơ tăng một đơn vị cho biết lượng điện năng tiêu thụ là 1KW.h Hoạt động 3: Luyện tập 44

- Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về công của dòng điện.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Đơn vị nào sau đây không phải là đơn vị của điện năng?

A. Jun (J) B. Niutơn(N) C. Kilôoat giờ (Kw.H) D. Số đếm công tơ điện Bài 2: Số đếm ở công tơ điện ở gia đình cho biết A. Thời gian sử dụng điện của gia đình B. Công suất điện mà gia định sử dụng C. Điện năng mà gia đình sử dụng D. Số dụng cụ và thiết bị điện đang được sử dụng Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng công thức A=P.t=U.I.t để tính một đại lượng khi biết các đại lượng còn lại.

- Nhiệm vụ của HS: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

-Yêu cầu cá nhân HS hoàn thành câu III . Vận dụng C 7 , C 8 vào vở.

C 7 : Vì đèn sử dụng ở HĐT U=220V - Gọi 2 HS lên bảng chữa C 7 và C 8 bằng HĐT định mức do đó công suất -Gọi HS đưa ra cách làm khác. So của đèn đạt được bằng công suất sánh các cách. định mức P=75W=0,075kW. Dặn dò: Về nhà làm các bài tập áp dụng công thức: A=P.t trong sách bài tập. Làm bài tập bài Nên A=0,075.4=0,3 9kW.h) công suất và Điện năng.

Vậy lượng điện năng mà bóng đèn này sử dụng là 0,3kW.h, tương ứng với số đếm của công tơ là 0,3 số.

C 8 : Số chỉ của công tơ tăng lên 1,5 số tương ứng lượng điện năng mà bếp sử dụng là 1,5kW.h = 1,5.3,6.10 6 J. Công suất của bếp điện là: P=

A 1,5kW.h = = 0, 75kW=750W t 2h

Cường độ dòng điện chạy qua bếp trong thời gian này là: I=P/U=

750W = 3, 41A 220V

Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu Hiệu suất phát sáng của một số bóng đèn

45

- Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi trả lời các yêu cầu của giáo viên - Cách thức tiến hành: GV cho HS đọc có thể em chưa biết để tìm hiểu hiệu suất phát sáng của các loại bóng đèn. Hãy cho biết sử dụng loại đèn nào tiết kiệm điện hơn? Vì sao? **************************************************** Ngày soạn:18/10/2020 Tiết 16: BÀI TẬP VỀ CÔNG SUẤT ĐIỆN VÀ ĐIỆN NĂNG SỬ DỤNG. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: Giải được cá bài tập tính công suất điện và điện năng tiêu thụ đối với các dụng cụ điện mắc nối tiếp và mắc song song.

2. Kĩ năng: - Phân tích, tổng hợp kiến thức.

- Kĩ năng giải bài tập định lượng.

3. Thái độ: Cẩn thận, trung thực.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tính toán, năng lực vận dụng kiến thức đã học để giải quyết các tình huống thực tế cuộc sống.

II. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiẻm tra bài cũ HS1: Công của dòng điện là gì? Viết Một HS trả lời bài cũ, cả lớp theo công thức tính công của dòng điện, nêu dõi nhận xét. tên các đơn vị công của dòng điện ?

Hoạt động 2: Luyện tập, Vận dụng - Mục tiêu: Giải được cá bài tập tính công suất điện và điện năng tiêu thụ đối với các dụng cụ điện mắc nối tiếp và mắc song song.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

1. Giải bài 1 Bài 1: (SGK) - Hãy đọc và viết tóm tắt?

- 341mA =? A U = 220V; I = 341mA - Hãy tính điện trở của đèn? a. R = ?; b) t = 4h/ng x30ng = 120h - Tính điện năng sử dụng A = ? kWh và J trong một tháng theo đơn vị Giải U 220 j và KW.h? Điện trở của đèn là: R = = = 645Ω I 0,341 - GV lưu ý cách sử dụng đơn vị trong các công thức 46

tính: Công của dòng điện là: 1J=1W.s A = Pt = UIt = 220.0,341.120 = 9000Wh 6 1kW.h=3,6.10 J = 9kWh = 32 400 000 J - Vậy có thể tính A ra đơn vị j sau đó đổi ra kW.h bằng cách chia cho 3,6.10 6 hoặc tính A ra kW.h thì trong công thức A=P.t đơn vị P (kW); t(h).

2. Giải bài 2 Bài 2 :(SGK) - Hãy đọc và viết tóm tắt?

- Đèn mắc như thế nào với biến trở?

+ - Đèn sáng bình thường nên cường độ dòng điện qua đèn là bao nhiêu ?

- Số chỉ ampekế là bao nhiêu ?

- Tính UB ?

A

Vì đèn sáng bình thường nên hiệu điện thế đặt vào đèn là U = 6V; P Đ= 4,5W IĐ=

P 4,5 = = 0,75( A) U 6

- Tính RB ?

Vậy ampekế chỉ 0,75 A. Do RB nối tiếp R Đ nên I Đ =I B ; UB =UUĐ U B = 9 - 6 = 3 (V) Giá trị của điện trở là

- Tính PB ?

RB =

- Tính AB ?

- Tính công dòng điện sản ra trên toàn mạch?

3. Giải bài 3 - GV hướng dẫn HS giải bài 3 tương tự bài 1: + Giải thích ý nghĩa con số ghi trên đèn và bàn là? + Đèn và bàn là phải mắc như thế nào trong mạch điện để cả 2 cùng hoạt động bình thường?

UB 3 = = 4(Ω) I 0,75

Công suất tiêu thụ của biến trở là: P B = U B I = 3.0,75 = 2,25 (W) Công của dòng điện sản ra trên biến trở là: A B = Pt = 2,25. 600 = 1350 (J) - Công dòng điện sản ra trên toàn mạch A= UIt = 9.0,75.600 = 4050 (J

Bài 3 (SGK) Tóm tắt: Đ(220V-100W) BL(220V-1000W) U=220V a) Vẽ sơ đồ mạch điện; R=?

47

- Vẽ sơ đồ mạch điện. + Vận dụng công thức tính câu b.

Lưu ý coi bàn là như một điện trở bình thường kí hiệu R BL. - ở phần b) HS có thể đưa ra nhiều cách tính A như: Cách 1: Tính điện năng tiêu thụ của đèn, của bàn là trong 1 giờ rồi cộng lại.

Cách 2: Tính điện năng theo công thức: 2

A=

U .t R

- Cách giải áp dụng công thức A=P.t là gọn nhất và không mắc sai số.

Qua bài 3: + Công suất tiêu thụ của cả đoạn mạch bằng tổng công suất tiêu tụ của các dụng cụ tiêu thụ điện có trong đoạn mạch. + Cách đổi đơn vị điện năng từ đơn vị J ra kW.h.

Dặn dò: Về nhà học thuộc phần ghi nhớ và làm bài tập trong sách bài tập.

- Chuẩn bị mẫu báo cáo TN tr 43-SGK ra vở BTĐ, trả lời câu hỏi phần 1.

b) A=?J=?kW.h.

K + A -

+ -

Bài giải: a.Vì đèn và bàn là có cùng HĐT định mức bằng HĐT ở ổ lấy điện, do đó để cả 2 hoạt động bình thường thì trong mạch điện đèn và bàn là phải mắc song song.

RD =

U d2 / m 2202 = Ω = 484Ω Pd / m 100

RBL =

U d2 / m 2202 = Ω = 48, 4Ω Pd / m 1000

Vì đèn mắc song song với bàn là: →R=

RD .RBL 484.48, 4 = Ω = 44Ω RD + RBL 484 + 48, 4

Điện trở tương đương của đoạn mạch là 44 Ω . b)Vì đèn mắc song song với bàn là vào HĐT 220V bằng HĐT định mức do đó công suất tiêu thụ của đèn và bàn là đều bằng công suất định mức ghi trên đèn và bàn là. Công suất tiêu thụ điện của đoạn mạch là: P=PĐ +P BL =100W+1000W=1100W=1,1kW A=P.t=1100W.3600s=3960000J hay A=1,1kW.1h=1,1kW.h Điện năng mà đoạn mạch tiêu thụ trong 1 giờ là 3960000J hay 1,1kW.h.

Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Vận dụng công thức tính công của dòng điện để tính điện năng gia đình tiêu thụ trong 1 tháng.

- Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi trả lời các yêu cầu của giáo viên - Cách thức tiến hành: GV cho hs về nhà vận dụng công thức tính công của dòng điện để ước tính điện năng gia đình em tiêu thụ trong 1 tháng. ********************************************************

48

Ngày soạn: 19/10/2020 Tiết 17: THỰC HÀNH VÀ KIỂM TRA THỰC HÀNH XÁC ĐỊNH CÔNG SUẤT CỦA CÁC DỤNG CỤ ĐIỆN. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: Xác định được công suất của các dụng cụ điện bằng vôn kế và ampe kế. Kiểm tra kỹ năng thực hành mắc mạch điện của hoạc sinh 2. Kĩ năng: - Mắc mạch điện, sử dụng các dụng cụ đo.

- Kĩ năng làm bài thực hành và viết báo cáo thực hành.

3. Thái độ: Cẩn thận, hợp tác trong hoạt động nhóm.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tính toán, vận dụng kiến thức đã học để tiến hành thí nghiệm cũng như đo đại lượng công suất của một dụng cụ điện.

II. CHUẨN BỊ: - Mỗi HS một mẫu báo cáo.

- Đối với mỗi nhóm HS: + 1 nguồn điện, 1 bóng đèn pin 2,5V, 1 quạt nhỏ, U d/m=2,5V. + 9 đoạn dây, 1 biến trở RMax =20 Ω ; 1 ampe kế, 1 vôn kế.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ - Kiểm tra sự chuẩn bị của HS HS1: Hãy trả lời phần 1 ở mẫu báo cáo?

- Yêu cầu lớp phó học tập báo cáo phần chuẩn bị bài ở nhà của các bạn trong lớp.

- GV kiểm tra phần chuẩn bị bài ở nhà của HS. - GV nhận xét chung việc chuẩn bị ở nhà của HS. Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Xác định được công suất của các dụng cụ điện bằng vôn kế và ampe kế. Kiểm tra kỹ năng thực hành mắc mạch điện của hoạc sinh - Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

1. Thực hành xác định công suất của bóng đèn - Yêu cầu các nhóm thảo luận về -Thảo luận nhóm về cách tiến hành Cách tiến hành TN xác định công TN XĐ công suất của bóng đèn theo suất của bóng đèn. hướng dẫn phần 1, mục II. - Gọi 1, 2 HS nêu cách tiến hành TN XĐ công suất của bóng đèn.

49

- GV: Chia nhóm, phân công nhóm trưởng. Yêu cầu nhóm trưởng của các nhóm phân công nhiệm vụ của K V các bạn trong nhóm của mình.

- GV nêu yêu cầu chung của tiết TH về thái độ học tập, ý thức kỉ luật. + A - Giao dụng cụ cho các nhóm.

- Yêu cầu các nhóm tiến hành TN -Nhóm trưởng cử đại diện lên nhận theo nội dung mục II tr 42 SGK. dụng cụ TN, phân công bạn thư kí - GV theo dõi, giúp đỡ HS mắc mạch ghi chép kết quả và ý kiến thảo luận điện, kiểm tra các điểm tiếp xúc, đặc của các bạn trong nhóm. biệt là cách mắc vôn kế, ampe kế -Các nhóm tiến hành TN. vào mạch, điều chỉnh biến trở ở giá -Tất cả HS trong nhóm đều tham gia trị lớn nhất trước khi đóng công tắc. mắc hoặc theo dõi, kiểm tra cách - Lưu ý cách đọc kết quả đo, đọc mắc của các bạn trong nhóm. trung thực ở các lần đo khác nhau.

-Đọc kết quả đo đúng quy tắc.

- Yêu cầu các nhóm đều phải tham gia TH. - Hoàn thành bảng 1.

- Cá nhân HS hoàn thành bảng 1.

- Thảo luận thống nhất phần a, b.

Hoạt động 3: Tổng kết giờ thực hành - GVthu báo cáo TH và chấm kiểm tra bài thực hành.

- Nhận xét rút kinh nghiệm về: + Thao tác TN. + Thái độ học tập của nhóm. + ý thức kỉ luật.

III. BIỂU ĐIỂM KIỂM TRA THỰC HÀNH - Chuẩn bị mấu báo cáo đày dủ, trả lời các câu hỏi chính xác 2đ - Thực hành thao tác nghiêm túc, an toàn 2 đ - Kết quả thực hành và rút ra kết luận chính xác 4 đ - Thao tác lắp mạch điện nhanh đúng 2đ ********************************************************* Ngày soạn: 22/10/2020 Tiết 18: ĐỊNH LUẬT JUN-LEN XƠ.

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Nêu được tác dụng nhiết của dòng điện.

- Phát biểu được định luật Jun-Len xơ và vận dụng được định luật này để giải các bài tập về tác dụng nhiệt của dòng điện.

2. Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng phân tích, tổng hợp kiến thức để sử lí kết quả đã cho.

3. Thái độ: Trung thực, kiên trì.

4. Năng lực: Năng lực tư duy logic, năng lực vận dụng kiến thức để áp dụng vào cuộc sống.

II. CHUẨN BỊ: 50

- Hình 13.1 và hình 16.1 phóng to.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ - Điện năng có thể biến đổi thành dạng năng lượng nào? Cho ví dụ.

Tình huống khởi động : Dòng điện chạy qua các vật dẫn thường gây ra tác dụng nhiệt. Nhiệt lượng toả ra khi đó phụ thuộc vào các yếu tố nào?

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nêu được tác dụng nhiết của dòng điện. Phát biểu được định luật Jun-Len xơ và vận dụng được định luật này để giải các bài tập về tác dụng nhiệt của dòng điện.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

1. Tìm hiểu sự biến đổi điện năng thành nhiệt năng - Cho HS quan sát hình 13.1 I.Trường hợp điện năng biến đổi - Dụng cụ hay thiết bị nào biến đổi thành nhiệt năng. điện năng đồng thời thành nhiệt năng 1. Một phần điện năng được biến và năng lượng ánh sáng? đổi thành nhiệt năng.

- Đồng thời thành nhiệt năng và cơ - HS trả lời câu hỏi a, b năng?

2. Toàn bộ điện năng biến đổi - Điện năng biến đổi hoàn toàn thành thành nhiệt năng. nhiệt năng?

- Ví dụ: Bàn là điện, bếp điện, mỏ - Hãy so sánh điện trở suất của các hàn điện. dây dẫn hợp kim này với các dây dẫn - Các dụng cụ điện biến đổi điện bằng đồng. năng thành nhiệt năng có bộ phận chính là đoạn dây dẫn bằng nikêlin hoặc constantan.

2. Xây dựng hệ thức biểu thị định luật Jun - Lenxơ - Xét trường hợp điện năng được II. Định luật Jun-Len xơ. biến đổi hoàn toàn thành nhiệt năng 1. Hệ thức của định luật. thì nhiệt lượng toả ra ở dây dẫn - Q = I 2 .R.t điện trở R khi có dòng điện có cường độ I chạy qua trong thời gian t được tính bằng công thức nào?

2. Xử lí kết quả của TN kiểm tra.

- Vì điện năng biến đổi hoàn toàn thành nhiệt năng nên áp dụng định 51

luật bảo toàn và chuyển hoá năng C 1 : A=I 2 .R.t=(2,4) 2 .5.300J=8640J Q = C .m .∆ = 4200.0, 2.9,5 J = 7980 J lượng do đó nhiệt lượng toả ra ở C2: 1 1 1 t dây dẫn Q2 = C1.m1.∆ t = 4200.0, 2.9,5 J = 652, 08 J Q=?

Nhiệt lượng mà nước và bình nhôm - Cho HS quan sát hình 16.1 yêu nhận được là: cầu HS đọc kĩ mô tả TN xác định Q = Q 1 +Q 2 = 8632,08J điện năng sử dụng và nhiệt lượng C 3 : toả ra.

3. Phát biểu định luật.

- Yêu cầu HS thảo luận nhóm trả Nhiệt lượng toả ra ở dây dẫn khi có lời câu hỏi C 1, C 2 , C 3 . dòng điện chạy qua tỉ lệ thuận với - Gọi 1 HS lên bảng chữa câu C 1 ; 1 bình phương cường độ dòng điện, với HS chữa câu C2 . điện trở của dây dẫn và thời gian - Từ kết quả C 1, C 2 em hãythảo luận dòng điện chạy qua.

C3?

- Hệ thức của định luật Jun-Len xơ: - GV thông báo: Nếu tính cả phần Q = I 2 .R.t nhỏ nhiệt lượng truyền ra môi Trong đó: I đo bằng ampe(A) trường xung quanh thì R đo bằng ôm( Ω ) A = Q. Như vây hệ thức định luật T đo bằng giây(s) thì Jun-Len xơ mà ta suy luận từ phần Q đo bằng Jun (J).

1: Q = I 2.R.t đã được khẳng định Lưu ý: Q = 0,24.I 2.R.t (calo). qua TN kiểm tra.

-Yêu cầu HS dựa vào hệ thức trên phát biểu thành lời.

- GV chỉnh lại cho chính xác và Thông báo đó chính là nội dung định luật Jun-Len xơ.

- Yêu cầu HS ghi hệ thức định luật Jun-Len xơ vào vở.

- GV thông báo: Nhiệt lượng Q ngoài đơn vị là Jun (J) còn lấy đơn vị đo là calo. 1calo=0,24Jun do đó nếu đo nhiệt lượng Q bằng đơn vị calo thì hệ thức của định luật JunLen xơ là: Q= 0,24 I 2 .R.t.

Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về định luật Jun – Len xơ - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Định luật jun – len – xơ cho biết điện năng biến đổi thành.

A. Cơ năng B. Năng lượng ánh sáng C. Hóa năng D. Nhiệt năng Bài 2: Câu phát biểu nào sau đây không đúng ?

Nhiệt lượng tỏa ra ở dây dẫn khi có dòng điện chạy qua: 52

A. Tỉ lệ thuận với cường độ dòng điện với điện trở của dây dẫn và với thời gian dòng điện chạy qua B. Tỉ lệ thuận với bình phương cường độ dòng điện, với điện trở dây dẫn và với thời gian dòng điện chạy qua C. Tỉ lệ thuận với bình phương hiệu điện thế giữa hai đầu dây dẫn, với thời gian dòng điện chạy qua và tỉ lệ nghịch với điện trở dây dẫn D. Tỉ lệ thuận với hiệu điện thế giữa hai đầu dây dẫn, với cường độ dòng điện và với thời gian dòng điện chạy qua Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: vận dụng được định luật Jun - Len xơđể giải các bài tập về tác dụng nhiệt của dòng điện.

- Nhiệm vụ của HS: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

- Yêu cầu HS trả lời câu C4.

III. Vận dụng C 4 : + Dây tóc bóng đèn được làm từ hợp kim có ρ lớn → R = ρ .

-Yêu cầu HS hoàn thành C5.

Yêu cầu HS lên bảng chữa bài. Sau đó gọi HS khác nhận xét cách trình bày.

l lớn hơn S

nhiều so với điện trở dây nối. + Q = I 2.R.t mà cường độ dòng điện qua dây tóc bóng đèn và dây nối như nhau → Q toả ra ở dây tóc bóng đèn lớn hơn ở dây nối Dây tóc bóng đèn nóng tới nhiệt độ cao và phát sáng còn dây nối hầu như không nóng lên.

C5: Vì ấm sử dụng ở HĐT U-220V nên công suất tiêu thụ P=1000W Theo định luật bảo toàn năng lượng:

- GV nhận xét, rút kinh nghiệm một A = Q = P.t = C.m.∆t 0 → t = C.m.(t20 − t10 ) = P số sai sót của HS khi trình bày bài.

4200.2.80 - Hướng dẫn về nhà: Học bài và = s = 672 s.

1000 làm bài tập 16-17.1; 16-17.2; 16Thời gian đun sôi nước là: 672s.

17.3; 16-17.4 (SBT).

Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu hiện tượng đoản mạch.

- Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi trả lời các yêu cầu của giáo viên - Cách thức tiến hành: GV cho HS đọc có thể em chưa biết.

GV cho hs về nhà lên mạng tìm hiểu hiện tượng đoản mạch. Vì sao có hiện tượng đoản mạch? Hậu quả gây ra do hiện tượng đoản mạch là gì? *************************************************

53

Ngày soạn: 27/10/2020 Tiết 19: BÀI TẬP VẬN DỤNG ĐỊNH LUẬT JUN-LEN XƠ.

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: Vận dụng định luật Jun-Len xơ để giải được các bài tập về tác dụng nhiệt của dòng điện.

2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng giải bài tập theo các bước giải.

- Kĩ năng phân tích, so sánh, tổng hợp thông tin.

3. Thái độ: Trung thực, kiên trì, cẩn thận.

4. Năng lực: Năng lực tính toán, năng lực vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tiễn cuộc sống.

II. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ: Em hãy phát biểu định luật Jun – Len xơ? Viết hệ thức định luật?

Tình huống khởi động: Làm thế nào để tính thời gian đun sôi ấm nước bằng điện? Hiệu suất của quá trình đun nấu bằng điện được tính như thế nào?

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới, Luyện tập, Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng định luật Jun-Len xơ để giải được các bài tập về tác dụng nhiệt của dòng điện.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1. Giải bài 1 - Yêu cầu 1 HS đọc to đề bài bài 1, - Tóm tắt: R = 80 Ω ; I = 2,5 A các HS khác chú ý lắng nghe. a. t = 1s; tính Q=?

- Đọc lại đề bài và ghi tóm tắt đề? b. V = 1,5l ⇒ m = 1,5 kg, ∆ t =75 0 C, t =20 ph, C = 4200J/kgK. Tính H ? c. t =3h/ngày × 30 ngày = 90h Tính tiền điện phải trả trong 30 ngày biết 1kWh giá 700 đ.

Bài giải: a. áp dụng hệ thức định luật Jun-Len xơ ta có: Q = I 2 .R.t = (2,5)2 .80.1J = 500 J + Để tính nhiệt lượng mà bếp toả ra Nhiệt lượng mà bếp toả ra trong 1 vận dụng công thức nào?

54

+ Nhiệt lượng cung cấp để làm sôi giây là 500J. nước được tính bằng công thức nào? b. Nhiệt lượng cần cung cấp để đun sôi nước là:

Q = C .m.∆t

Qi = 4200.1,5.75 J = 472500 J + Hiệu suất được tính bằng công thức nào?

Nhiệt lượng mà bếp toả ra:

Qtp = I 2 .R.t = 500.1200J = 600000J

Hiệu suất của bếp là: H=

Qi 472500 .100% = 78, 75%. = Qtp 600000

+ Để tính tiền điện phải tính lượng điện năng tiêu thụ trong một tháng c. Công suất toả nhiệt của bếp theo đơn vị kW.h ta tính bằng công P=500W=0,5kW A=P.t=0,5.3.30kW.h=45kW.h thức nào?

M=45.700(đ)=31500(đ) - Gọi HS lên bảng chữa bài.

- GV bổ sung: Nhiệt lượng mà bếp Số tiền phải trả cho việc sử dụng bếp toả ra trong một giây là 500J khi đó trong một tháng là 31500đồng. có thể nói công suất toả nhiệt của bếp là 500W. -Yêu cầu HS chữa bài vào vở nếu sai.

2. Giải bài 2 - Bài 2 là bài toán ngược Tóm tắt: của bài 1 vì vậy GV có thể U đm = 220V; P đm= 1000W; U= 220V; yêu cầu HS tự lực làm bài m = 2 kg; t 1 = 20 0 C ; H = 90 % 2. a. Q = ?; C = 4200J/kgK b. Nhiệt lượng do ấm toả ra khi đó ? c. Tính thời gian đun sôi nước ?

Bài giải: a. Nhiệt lượng cần cung cấp để đun sôi nước - GV gọi 1 HS lên bảng là: chữa bài, HS khác làm bài Qi = C .m.∆t = 4200.2.80 J = 672000 J vào vở. - GV kiểm tra vở Qi Qi 672000.100 J ≈ 746666, 7 J có thể đánh giá cho điểm b. Vì: H = Qtp → Qtp = H = 90 bài làm của một số HS Nhiệt lượng bếp toả ra là: 746666,7J hoặc GV có thể tổ chức c. Vì bếp sử dụng ở U=220V bằng với HĐT cho HS chấm chéo bài định mức do đó công suất của bếp là nhau sau khi GV đã cho P=1000W. chữa bài và biểu điểm cụ Q 746666, 7 Qtp = I 2 .R.t = P .t → t = tp = s ≈ 746, 7 s. thể cho từng phần.

P 1000 - GV đánh giá chung về Thời gian đun sôi lượng nước trên là 746,7s. kết quả bài 2.

3. Giải bài 3 - Nếu không đủ Tóm tắt: thời gian, GV có l = 40m; S =0,5mm 2 ; ρ = 1,7. 10 -8 Ωm; thể hướng dẫn U = 220V; P = 165W; t = 90h 55

chung cả lớp bài 3 và yêu cầu về nhà làm nốt bài 3.

a.R=? b.I=? c. Q=? (kWh) Bài giải: a.Điện trở toàn bộ đường dây là: R = ρ.

l 40 = 1, 7.10 −8. Ω = 1, 36 Ω S 0, 5.10 −6

Lưu ý: Nhiệt b.áp dụng công thức: P=U.I P 165 lượng toả ra ở I = A = 0, 75 A = đường dây của gia U 220 Cường độ dòng điện chạy trong dây dẫn là 0,75A. đình rất nhỏ nên c.Nhiệt lượng toả ra trên dây dẫn là: trong thực tế có thể bỏ qua hao phí Q = I 2 .R.t = (0, 75)2 .1,36.3.30.3600 J = này. = 247860 J ≈ 0, 07kW.h Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu cầu chì - Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi trả lời các yêu cầu của giáo viên - Cách thức tiến hành: GV cho hs về nhà lên mạng tìm hiểu tác dụng của cầu chì bảo vệ mạch điện như thế nào? Cầu chì được sử dụng trong các dụng cụ hay thiết bị nào? ********************************************************* Ngày soạn: 1/11/2020 Bài 19: SỬ DỤNG AN TOÀN VÀ TIẾT KIỆM ĐIỆN. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: Nêu và thực hiện được các quy tắc an toàn khi sử dụng điện.

2. Kỹ năng: Giải thích được cơ sở vật lí của các quy tắc an toàn khi sử dụng điện.

3. Thái độ: Nêu và thực hiện được các biện pháp sử dụng tiết kiệm điện năng.

4. Năng lực: Phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tiễn cuộc sống trong việc sử dụng điện an toàn và tiết kiệm II. CHUẨN BỊ ĐỒ DÙNG. - Nam châm, phích cắm có 3 chốt - Hoá đơn thu tiền điện.

- Phiếu học tập.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: Giáo viên hướng dẫn học sinh tự học ở nhà ******************************************************** Ngày soạn: 3/11/2020 Tiết 20: BÀI 2O: TỔNG KẾT CHƯƠNG I: ĐIỆN HỌC. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức Tự ôn tập và tự kiểm tra được những yêu cầu về kiến thức và kĩ năng của toàn bộ chương I. 56

2. Kỹ năng: Vận dụng được những kiến thức và kĩ năng để giải các bài tập trong chương.

3. Thái độ:Có thái độ yêu thích môn học.

4. Năng lực:Phát triển năng lực tính toàn, năng lực tư duy logic II. CHUẨN BỊ: Bảng phụ.

III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nêu và thực hiện được các quy tắc an toàn khi sử dụng điện, Các biện pháp tiết kiệm điện.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Trình bày và trao đổi kết quả đã chuẩn bị -Gọi HS đọc phần chuẩn bị bài ở I. Tự kiểm tra nhà của mình đối với mỗi câu của - HS trình bày câu trả lời của phần phần tự kiểm tra. tự kiểm tra. HS khác lắng nghe, - GV gọi 4 HS lên bảng trả lời nhận xét, bổ sung.

-GV đánh giá phần chuẩn bị bài - HS lưu ý sửa chữa nếu sai. của HS, nhấn mạnh một số điểm cần chú ý...

2. ôn tập - Mục tiêu: Nêu và thực hiện được các quy tắc an toàn khi sử dụng điện, Các biện pháp tiết kiệm điện.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1. Phát biểu nội dung định 1. Định luật Ôm: luật Ôm, viết công thức và Cường độ dòng điện chạy qua dây dẫn tỉ lệ nêu rõ đơn vị các đại lượng thuận với hiệu điện thế đặt vào hai đầu dây và trong công thức? tỉ lệ nghịch với điện trở của dây.

Công thức: I =

U R

Trong đó: U đo bằng vôn(V) I đo bằng ampe (A) R đo bằng ôm ( Ω ).

57

2. Nêu công thức tính điện 2. Công thức tính điện trở của dây trở của dây dẫn, đơn vị các dẫn: R = ρ . l trong đó: S đại lượng trong công thức? ρ là điện trở suất ( Ω m) l là chiều dài dây dẫn (m) S là tiết diện (m2 ) R là điện trở ( Ω ).

3. Nêu công thức tính công 3. Công thức tính công suất suất, đơn vị các đại lượng P=U.I trong công thức? trong đó: P đo bằng oat (W) U đo bằng vôn (V) I đo bằng ampe (A) 1 W=1V.1A 4. Công của dòng điện Công của dòng điện sản ra trong một đoạn mạch là số đo lượng điện năng mà đoạn mạch đó tiêu thụ để chuyển hoá thành các dạng 4. Công của dòng điện là năng lượng khác. gì?

Công thức tính công của dòng điện: A=P.t=U.I.t Công thức tính công của Trong đó: U đo bằng vôn (V), dòng điện?

I đo bằng ampe (A), t đo bằng giây (s), - Công A của dòng điện đo bằng jun (J). Đơn vị các đại lượng trong 1J=1W.1s=1V.1A.1s. công thức?

- Ngoài ra công của dòng điện được đo bằng đơn vị kilôat giờ (kW.h): 1kW.h=1000W.3600s=3600000J=3,6.10 6 J. Một số điện tương ứng với 1 “số” điện tương ứng với 1kW.h. bao nhiêu kWh? Bao nhiêu 5. Định luật Jun-len xơ: J? - Nhiệt lượng toả ra ở dây dẫn khi có dòng điện chạy qua tỉ lệ thuận với bình phương cường độ dòng điện, với điện trở của dây dẫn và thời gian dòng điện chạy qua.

- Hệ thức của định luật: Q=I 2 .R.t Trong đó: I đo bằng ampe (A) 5. Phát biểu nội dung định - R đo bằng ôm ( Ω ) luật Jun-Len xơ. Viết công - t đo bằng giây (s) thì Q đo bằng jun (J). thức, nêu đơn vị các đại Q = 0,24 I 2 .R.t (calo) lượng trong công thức?

6. Trong đoạn mạch nối tiếp R1 ntR 2 : - Cường độ dòng điện I = I 1 = I 2 ; - Điện trở R = R1+R 2 ; - Hiệu điện thế: U = U 1 +U 2 ; Trong đoạn mạch mắc song song R1 //R 2 :

58

U = U 1 = U 2 ; I = I1 + I 2 ;

6. Nêu công thức tính U, I, R, trong đoạn mạch có các điện trở mắc nối tiếp, song song và các mối liên quan.

1 1 1 = + ; Rtd R1 R2

I R Q R Rtd < R1 ; Rtd < R2 ; 1 = 2 ; 1 = 2 I 2 R1 Q2 R1

P=P 1 +P 2

A=A 1 +A 2 ; Nếu R1 //R 2 và R 1 =R 2 thì Rtd =

R1 .

2

********************************************************* Ngày soạn: 5/11/2020 Tiết 21: BÀI 2O: TỔNG KẾT CHƯƠNG I: ĐIỆN HỌC. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: Tự ôn tập và tự kiểm tra được những yêu cầu về kiến thức và kĩ năng của toàn bộ chương I. 2. Kỹ năng: Vận dụng được những kiến thức và kĩ năng để giải các bài tập trong chương 3. Thái độ:Có thái độ yêu thích môn học 4. Năng lực:Phát triển năng lực tính toán, năng lực tư duy logic II. CHUẨN BỊ: Bảng phụ.

III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1: Luyện tập, Vận dụng -GV cho HS trả II.Vận dụng lời phần câu - Cá nhân HS trả lời các câu hỏi vào vở hỏi vận dụng từ 12.C. 13.B. 14.D. 15.A. 16.D. câu 12 đến 16, 17.Tóm tắt: yêu cầu có giải U=12V; R1 nt R2 ; I=0,3A; R 1 //R 2; I / =1,6A; thích cho các R 1 =?; R 2 =? cách lựa chọn. Bài giải: U 12V = = 40Ω(1) I 0,3 A R .R U 12V R1 // R2 → Rtd = 1 2 = = = 7,5Ω → R1.R2 = 300(2) R1 + R2 I ′ 1, 6 A R1ntR2 → R1 + R2 =

- Yêu cầu cá nhân HS hoàn thành câu 17; 18 -Gọi 2 HS lên bảng chữa.

⇒ R1 = 30Ω; R2 = 10Ω(hoac : R1 = 10Ω; R2 = 30Ω)

18. a. Bộ phận chính của những dụng cụ đốt nóng bằng điện đều làm bằng dây dẫn có điện trở suất lớn để đoạn dây này có điện trở lớn. Khi có dòng điện chạy qua thì nhiệt lượng toả ra ở dây dẫn được tính bằng Q=I 2 .R.t mà dòng điện chạy qua dây dẫn và dây nối từ ổ cắm đến dụng cụ điện bằng nhau do đó hầu như nhiệt lượng chỉ toả ra ở đoạn dây dẫn này mà không toả ra ở dây nối bằng đồng (có điện trở suất nhỏ do đó có điện trở nhỏ). b. Khi ấm hoạt động bình thường thì hiệu điện thế là

59

220V và công suất điện là 1000W Điện trở của ấm khi đó là R=U2 /P=220/1000=48,4 Ω .

R = ρ.

l ρ .l 1,1.10−6.2 2 m = 0, 045.10−6 m2 →S = = S R 48, 4

S = π.

d2 → d = 0, 24mm.

4

c) Từ:

Đường kính tiết diện là 0,24mm.

Vận dụng - Giải đáp thắc mắc của học sinh Cho R1 =24 Ω ; R 2 =8 Ω được mắc vào a. R 1 ntR2 nên R=R 1 +R2 =32 Ω U 12V 3 2 điểm A, B theo hai cách mắc: Nối = A I = I1 = I 2 = = tiếp và song song.

R 32Ω 8 3 a. Tính điện trở tương đương của P = U .I = 12V . A = 4,5¦W mạch điện theo mỗi cách mắc?

8 2 b. Tính cường độ dòng điện qua 3 2 mỗi điện trở theo mỗi cách Q=I .R.t =  8  .32.10.60 J = 2700 J . mắc? b. R 1//R 2 thì: c. Tính công suất tiêu thụ điện R .R U 12 R′ = 1 2 = 6Ω; I1′ = A = 0,5 A = theo mỗi cách mắc?

R1 + R2 R1 24 d. Tính nhiệt lượng toả ra trên U 12 đoạn mạch AB trong 10 phút I 2′ = = A = 1,5 A; I ′ = I1′ + I 2′ = 2 A R2 8 theo mỗi cách mắc đó?

P′ = U .I ′ = 12V .2 A = 24W Giải đáp: 2 2 2 2 Giáo viên cho HS hỏi những nội Q′=I′ .R′ .t = 2 .6 .10.60 J = 14400 J . dung kến thức chưa hiểu từ đó giẩi đáp cho HS Hướng dẫn về nhà: Học bài và xem lại các bài tập đã chữa. ***************************************************** Ngày soạn: 5/11/2020 tiết 22: KIỂM TRA I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức . Vận dụng được kiến thức từ bài 1 đến bài 19 để trả lời được các câu hỏi và giải các bài tập theo đề bài kiểm tra trong thời gian 45 phút.

2. Kỹ năng. Rèn luyện kĩ năng làm bài độc lập để có ý thức tự học, tự tìm tũi nghiờn cứu.

3. Thái độ: Nghiêm túc, cẩn thận 4. Năng lực: Nắm được các kiến thức cơ bản của chương điện học, kỹ năng chuyễn mạch điện và vận dụng định luật ôm vào các loại đoạn mạch điện II. HÌNH THỨC TỔ CHỨC: Kiểm tra trắc nghiệm + tự luận III. THỜI GIAN KIỂM TRA: 45 phút IV. Nội dung kiểm tra Đề 1.

60

PHẦN TRẮC NGHIỆM (6,0 điểm) Câu 1: Khi đặt một hiệu điện thế U vào hai đầu một điện trở thì dòng điện chạy qua nó có cường độ là I. Hệ thức nào dưới đây biểu thị định luật Ôm?

R I U I A. I = B. U = C. I = D. R = U R R U Câu 2: Cho đoạn mạch gồm hai điện trở R 1 và R 2 mắc song song, điện trở tương đương có biểu thức là: R 1 +R 2 R 1 .R 2 1 1 A. R tđ = R 1 + R 2 B. R tđ = R .R C. R tđ = R +R D. R tđ = R + R 1 2 1 2 1 2 Câu 3: Các công thức sau đây công thức nào không phù hợp với đoạn mạch nối tiếp ?

A. I = I1 = I 2 B. I = I 1 + I 2 C. U = U1 + U2 D. R t đ = R 1 + R2 Câu 4: Điện trở tương đương của hai điện trở R1 , R2 mắc nối tiếp nhau luôn có giá trị: A. R tđ < R 1 B. R tđ > R2 C. R tđ < R 1 + R 2 D. R tđ > R 1 + R 2 Câu 5: Cho hai điện trở R 1 = 10Ω, R2 = 15Ω mắc song song với nhau. Điện trở tương đương của đoạn mạch có giá trị là: B. 25Ω C. 12,5Ω D. 6Ω A. 3Ω Câu 6: Cường độ dòng điện chạy qua một dây dẫn là 1,5 A khi nó được mắc vào hiệu điện thế 12V. Muốn dòng điện chạy qua dây dẫn đó tăng thêm 0,5A thì hiệu điện thế phải là bao nhiêu?

A. 12,5V B. 16V C. 4V D. 2V Câu 7: Cho đoạn mạch gồm hai điện trở R1 và R 2 song song. Gọi I 1 và I 2 lần lượt là cường độ dòng điện chạy qua R 1 và R2 . Hệ thức nào sau đây là đúng?

I1 R1 I1 R2 I1 I2 R2 R1 A. = B. = C. = D. = I2 R2 I2 R1 R1 R2 I2 I1 Câu 8: Đặt vào hai đầu dây dẫn một hiệu điện thế U = 6V và dòng điện qua nó có cường độ là 0,2A thì điện trở của dây là: A. 30Ω B. 3Ω C. 12Ω D. 15Ω Câu 9: Hai dây dẫn được làm từ cùng một vật liệu có cùng tiết diện, có chiều dài lần lượt là l 1,l 2 . Điện trở tương ứng của chúng thỏa điều kiện : A.

R1 l = 1.

R2 l2

B.

l R1 = 2. l1 R2

C. R 1 .R 2 =l 1 .l 2 .

D. R 1 .l 1 = R2 . l 2 .

Câu 10: Một sợi dây làm bằng kim loại dài l 1 =150 m, có tiết diện S1 =0,4 mm2 và có điện trở R 1 bằng 60 Ω. Hỏi một dây khác làm bằng kim lọai đó dài l 2 = 30m có điện trở R 2 =30Ω thì có tiết diện S 2 là A. S 2 = 0,8mm2 B. S 2 = 0,16mm2 C. S2 = 1,6mm2 D. S 2 = 0,08 mm2 Câu 11: Căn cứ vào đồ thị cho sau đây, hãy xác định giá trị của điện trở

61

I(A)

0,9 0,6 0,3 O

1,5

3,0

4,5

U(V)

A. 3Ω B. 1,5Ω C. 5Ω D. 2,25Ω Câu 12: Công thức tính công của dũng điện sản ra trong một đoạn mạch là: A. A = U.I 2.t

C A = U 2 .I.t

B A = U.I.t

D

A =

P t

Câu 13: Biến trở là một linh kiện : A. Dùng để thay đổi vật liệu dây dẫn trong mạch.

B. Dùng để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch .

C. Dùng để điều chỉnh hiệu điện thế giữa hai đầu mạch .

D. Dùng để thay đổi khối lượng riêng dây dẫn trong mạch .

Câu 14: Hai bóng đèn lần lượt có ghi số 12V- 9W và 12V- 6W được mắc song song vào nguồn điện có hiệu điện thế 12V .

A. Hai đèn sáng bình thường .

B. Đèn thứ nhất sáng yếu hơn bình thường .

C. Đèn thứ nhất sáng mạnh hơn bình thường .

D. Đèn thứ hai sáng yếu hơn bình thường .

Câu 15: Một bóng đèn loại 220V-110W được sử dụng ở hiệu điện thế 220V. thì cường độ dòng điện chạy qua bóng đèn là: A. 0.5A B. 0.05A C. 5A D. 1A Câu 16: Khi đặt vào hai đầu một đoạn mạch hiệu điện thế 12V thì cường độ dòng điện chạy qua đoạn mạch là 0,5A. Công của dòng điện sản ra trên đoạn mạch đó trong 10 giây là: A. 6J B. 60J C. 600J D. 6000J Câu 17: Trong các biểu thức sau đây, biểu thức nào là biểu thức của định luật Jun-Lenxơ?

A. Q = I².R.t B. Q = I.R².t C. Q = I.R.t D. Q = I².R².t Câu 18: Số đếm của công tơ điện ở gia đình cho biết: A. Thời gian sử dụng điện của gia đình.

B. Công suất điện mà gia đình sử dụng.

C. Điện năng mà gia đình đó sử dụng.

D. Số dụng cụ và thiết bị điện đang được sử dụng.

Câu 19: Một bếp điện khi hoạt động bình thường có điện trở R = 80Ω và cường độ dòng điện qua bếp khi đó là I=2,5A.. Nhiệt lượng mà bếp tỏa ra trong 1giây là: A. 200J. B. 300J. C. 400J. D. 500J.

62

Câu 20: Một bàn là được sử dụng ở hiệu điện thế định mức 220V trong 10 phút thì tiêu thụ một lượng điện năng là 660KJ. Cường độ dòng điện qua bàn là là: A. 0,5 A B. 0,3A C. 3A D. 5A PHẦN TỰ LUẬN (4,0 điểm) Câu 1: (2,0 điểm) a. Phát biểu định luật Jun – Len xơ? b. Một bàn là có ghi 220V – 1000W được sử dụng với hiệu điện thế 220V. Tính: + Điện trở của dây đốt nóng: + Cường độ dũng điện khi bàn là làm việc: + Nhiệt lượng tỏa ra trong 20 phút: Câu 2: (2,0 điểm) a. Điện trở của dây dẫn phụ thuộc như thế nào vào chiều dài, tiết diện và vật liệu làm dây? b. Một biến trở có điện trở lớn nhất là 30 ôm làm bằng dây nicrôm có điện trở suất là 1,1.10-6 Ωm và tiết điện là 1,1 mm2 . Tính chiều dài của cuộn dây này. Đề 2.

PHẦN I TRẮC NGHIỆM (6,0 điểm) Câu 1: Khi đặt một hiệu điện thế U vào hai đầu một điện trở thì dòng điện chạy qua nó có cường độ là I. Hệ thức nào dưới đây biểu thị định luật Ôm I U I R A. U = R B. I = R C. R = U D. I = U Câu 2: Cho đoạn mạch gồm hai điện trở R 1 và R 2 mắc song song, điện trở tương đương có biểu thức là: R 1 .R 2 1 1 R 1 +R 2 A. R tđ = R 1 + R 2 B. R tđ = C. R tđ = + D. R tđ = R 1 +R 2 R1 R2 R 1 .R 2 Câu 3: Các công thức sau đây công thức nào không phù hợp với đoạn mạch nối tiếp ?

A. I = I1 = I 2 B. I = I 1 + I 2 C. R t đ = R 1 + R2 D. U = U 1 + U 2 Câu 4: Điện trở tương đương của hai điện trở R1 , R 2 mắc nối tiếp nhau luôn có giá trị : A. R tđ > R 2 B. R tđ < R 1 + R 2 C. R tđ > R 1 + R 2 D. R tđ < R1 Câu 5: Cho hai điện trở R 1 = 20Ω, R2 = 30Ω mắc song song với nhau. Điện trở tương đương của đoạn mạch có giá trị là: A. 12Ω B. 12,5Ω C. 6Ω D. 50Ω Câu 6: Cường độ dòng điện chạy qua một dây dẫn là 1,2 A khi nó được mắc vào hiệu điện thế 12V. Muốn dòng điện chạy qua dây dẫn đó tăng thêm 0,3A thì hiệu điện thế phải là bao nhiêu?

A. 12,5V B. 2V C. 15V D. 4V Câu 7: Cho đoạn mạch gồm hai điện trở R1 và R 2 song song. Gọi I 1 và I 2 lần lượt là cường độ dòng điện chạy qua R 1 và R2 . Hệ thức nào sau đây là đúng?

63

R2 R1 A. I = I 2 1

I1 R1 B. I = R 2 2

I1 R2 C. I = R 2 1

I1 I2 D. R = R 1 2

Câu 8: Đặt vào hai đầu dây dẫn một hiệu điện thế U = 6V và dòng điện qua nó có cường độ là 0,3A thì điện trở của dây là: A. 3Ω B. 12Ω C. 15Ω D. 20Ω Câu 9: Hai dây dẫn được làm từ cùng một vật liệu có cùng tiết diện, có chiều dài lần lượt là l 1, l 2 . Điện trở tương ứng của chúng thỏa điều kiện : A.

R1 l = 1.

R2 l2

B. R 1 .R 2 =l 1 .l 2 .

C. R 1 .l 1 = R 2 . l 2 .

D.

l R1 = 2. l1 R2

Câu 10: Một sợi dây làm bằng kim loại dài l 1 =150 m, có tiết diện S1 =0,4 mm2 và có điện trở R 1 bằng 60 Ω. Hỏi một dây khác làm bằng kim lọai đó dài l 2 = 50m có điện trở R 2 =20Ω thì có tiết diện S 2 là: A. S 2 = 0,8mm2 B. S2 = 0,16mm2 C. S2 = 0,4 mm2 D. S2 = 1,6mm2 Câu 11: Căn cứ vào đồ thị cho sau đây, hãy xác định giá trị của điện trở I(A)

0,9 0,6 0,3 O

1,5

3,0

4,5

U(V ) C. 1,5Ω

A. 2,25Ω B. 3Ω D. 5Ω Câu 12: Công thức tính công của dòng điện sản ra trong một đoạn mạch là: A. A = U.I.t

B. A = U 2 .I.t

C. A = U.I 2.t

D.

A =

P t

Câu 13: Biến trở là một linh kiện?

A. Dùng để thay đổi khối lượng riêng dây dẫn trong mạch .

B. Dùng để thay đổi vật liệu dây dẫn trong mạch.

C. Dùng để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch .

D. Dùng để điều chỉnh hiệu điện thế giữa hai đầu mạch .

Câu 14: Hai bóng đèn lần lượt có ghi số 6V- 9W và 6V- 6W được mắc song song vào nguồn điện có hiệu điện thế 6V .

A. Đèn thứ nhất sáng yếu hơn bình thường B. Đèn thứ nhất sáng mạnh hơn bình thường .

C. Đèn thứ hai sáng yếu hơn bình thường .

D. Hai đèn sáng bình thường Câu 15: Một bóng đèn loại 110V-110W được sử dụng ở hiệu điện thế 110V. thì cường độ dòng điện chạy qua bóng đèn là A. 1 A B. 0.05A C. 1,5A D. 5A

64

Câu 16: Khi đặt vào hai đầu một đoạn mạch hiệu điện thế 12V thì cường độ dũng điện chạy qua đoạn mạch là 1A. Công của dòng điện sản ra trên đoạn mạch đó trong 10 giây là: A. 6000J B. 6J C. 120J D. 600J Câu 17: Trong các biểu thức sau đây, biểu thức nào là biểu thức của định luật Jun-Lenxơ?

A. Q = I².R.t B. Q = I.R².t C. Q = I.R.t D. Q = I².R².t Câu 18: Số đếm của công tơ điện ở gia đình cho biết: A. Thời gian sử dụng điện của gia đình.

B. Công suất điện mà gia đình sử dụng.

C. Số dụng cụ và thiết bị điện đang được sử dụng.

D. Điện năng mà gia đình đó sử dụng.

Câu 19: Một bếp điện khi hoạt động bình thường có điện trở R=80Ω và cường độ dòng điện qua bếp khi đó là I = 2A.. Nhiệt lượng mà bếp tỏa ra trong 1giây là: A. 200J. B. 400J. C. 300J. D. 320J. Câu 20: Một bàn là được sử dụng ở hiệu điện thế định mức 220V trong 10 phút thì tiêu thụ một lượng điện năng là 660KJ. Cường độ dòng điện qua bàn là là: A. 0,5 A B. 5A C. 3A D. 0,3A PHẦN II TỰ LUẬN (4,0 điểm) Câu 1: (2,0 điểm) a. Phát biểu định luật Jun – Len xơ? b. Một bàn là có ghi 220V – 800W được sử dụng với hiệu điện thế 220V. Tính: + Điện trở của dây đốt nóng: + Cường độ dòng điện khi bàn là làm việc: + Nhiệt lượng tỏa ra trong 20 phút: Câu 2: (2,0 điểm) a. Điện trở của dây dẫn phụ thuộc như thế nào vào chiều dài, tiết diện và vật liệu làm dây? b. Một biến trở có điện trở lớn nhất là 40 ôm làm bằng dây nicrôm có điện trở suất là 1,1.10-6 Ωm và tiết điện là 1,1 mm2 . Tính chiều dài của cuộn dây này.

VI. ĐÁP ÁN - BIỂU ĐIỂM Đề 1 TRẮC NGHIỆM. 6 điểm (chọn đúng đáp án mỗi câu cho 0,3 điểm) Câu hỏi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Đáp án C C B B D B B A A B C B B A Câu hỏi 15 16 17 18 19 20 Đáp án A B A C C D TỰ LUẬN: 4 điểm Câu 1: (2,0 điểm) a Phát biểu định luật 0,5đ

65

b. R = U 2/P = 220 2 / 800 = 48,4Ω . + I = U/R = 220/60,5 = 4,5A + Q = I 2 Rt = (4,5)2 .48,4. 20.60 = 1176120J .

Câu 2: (2,0 điểm) a. Nêu đúng sự phụ thuộc của điện trở

0.5đ 0.5đ 0,5đ 1đ

b. Chiều dài của cuộn dây: l RS 30.1,1.10−6 Từ R= ρ ⇒ l = = = 30m.

S ρ 1,1.10−6

1đ

Đề 2 đúng đáp án mỗi câu cho 0,3 điểm) 6 7 8 9 10 11 12 13 C C D A C D A C 20 B

TRẮC NGHIỆM. 6 điểm (chọn Câu hỏi 1 2 3 4 5 Đáp án B B B A A Câu hỏi 15 16 17 18 19 Đáp án A C A D D B. TỰ LUẬN: 4 điểm Câu 1: (2,0 điểm) a. Phát biểu định luật b. R = U 2/P = 220 2 / 800 = 60,5Ω .

I = U/R = 220/60,5 = 3.63A Q = I 2 Rt = (3.63) 2.60,5. 20.60 = 956642,94 J .

Câu 2: (2,0 điểm) a. Nêu đúng sự phụ thuộc của điện trở b. Chiều dài của cuộn dây: l = 40m

14 D

0,5đ 0.5đ 0.5đ 0,5đ 1đ 1đ

********************************************************* Ngày soạn: 10/11/2020 CHƯƠNG II: ĐIỆN TỪ HỌC. Tiết 23, 24

Chủ đề: Nam châm vĩnh cửu.

Tác dụng từ của dòng điện, Từ trường

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: Mô tả được từ tính của nam châm. Biết cách xác định các từ cực Bắc, Nam của nam châm vĩnh cửu. Biết được các từ cực loại nào thì hút nhau, loại nào thì đẩy nhau. Mô tả được cấu tạo và giải thích được hoạt động của la bàn - Mô tả được TN về tác dụng từ của dòng điện. Trả lời được câu hỏi, từ trường tồn tại ở đâu. Biết cách nhận biết từ trường.

2. Kĩ năng: - Xác định cực của nam châm.

- Giải thích được hoạt động của la bàn, biết sử dụng la bàn để xác định phương hướng.

66

- Lắp đặt TN. Nhận biết từ trường 3. Thái độ: Yêu thích môn học, có ý thức thu thập thông tin.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực hợp tác nhóm II.CHUẨN BỊ : - Đối với nhóm HS: 2 thanh nam châm thẳng, trong đó một thanh được bọc kín để che phần sơn màu và tên các cực. Hộp đựng mạt sắt, 1 nam châm hình móng ngựa, Kim nam châm đặt trên mũi nhọn thẳng đứng, La bàn.

- Giá TN và một sợi dây để treo thanh nam châm.

- 2 giá TN, Biến trở 20Ω − 2 A , Nguồn điện, 1 Ampekế, thang đo 3 A , 1 la bàn, Các đoạn dây nối, Một đoạn dây dẫn bằng constan III.TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

GV cho 1 HS đọc to phần mục tiêu - Cá nhân HS đọc SGK tr57 để nắm của chương II (SGK/57) được những mục tiêu cơ bản của ở lớp 7 ta đã được học và biết được chương II. đặc tính của nam châm vĩnh cửu. ở lớp 9 ta đi ôn lại các kiến thức đó và xét xem nam châm có những ứng dụng gì ?

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Mô tả được từ tính của nam châm. Biết cách xác định các từ cực Bắc, Nam của nam châm vĩnh cửu. Biết được các từ cực loại nào thì hút nhau, loại nào thì đẩy nhau. Mô tả được cấu tạo và giải thích được hoạt động của la bàn - Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Nhớ lại kiến thức về từ tính của nam châm - GV: Tổ chức cho HS nhớ lại kiến I . Từ tính của nam châm. thức cũ: 1. Thí nghiệm. + Nam châm là vật có đặc điểm gì?

Nam châm hút sắt hay bị sắt hút, + Dựa vào kiến thức đã biết hãy nêu nam châm có hai cực bắc và nam... phương án loại sắt ra khỏi hỗn hợp - HS nêu phương án loại sắt ra khỏi (sắt, gỗ, nhôm, đồng, nhựa, xốp)? hỗn hợp (sắt, gỗ, nhôm, đồng, nhựa, - GV: hướng dẫn thảo luận, để đưa xốp). ra phương án đúng.

- Yêu cầu các nhóm tiến hành TN - Các nhóm HS thực hiện TN 67

câu C1 .

- Gọi HS các nhóm báo cáo kết quả TN. - GV nhấn mạnh lại: Nam châm có tính hút sắt. (lưu ý có HS cho rằng nam châm có thể hút các kim loại).

2: Phát hiện thêm tính chất từ của nam châm.

-Yêu cầu HS đọc SGK để nắm vững yêu cầu của câu C2 . Gọi một HS nhắc lại nhiệm vụ.

- Nêu dụng cụ TN? - Nêu cách tiến hành TN? - GV giao dụng cụ TN cho các nhóm, nhắc HS chú ý theo dõi, quan sát để rút ra kết luận.

- Yêu cầu đại diện các nhóm trình - Các nhóm thực hiện từng yêu cầu bày từng phần của câu C2 . Thảo của câu C 2. Cả nhóm chú ý quan sát, luận chung cả lớp để rút ra kết trao đổi trả lời câuC 2 . luận.

- Đại diện nhóm trình bày từng phần - GV gọi HS đọc kết luận tr 58 và của câu C 2. Tham gia thảo luận trên yêu cầu HS ghi lại kết luận vào vở. lớp.

- GV gọi HS đọc phần thông báo 2. Kết luận.

SGK tr 59 để ghi nhớ: - Bất kì nam châm nào cũng có hai từ + Quy ước kí hiệu tên cực từ, đánh cưc. Khi để tự do, cực luôn chỉ hướng dấu bằng màu sơn các cực từ của Bắc gọi là từ cực Bắc, còn cực luôn chỉ hướng Nam gọi làtừ cực Nam. nam châm. + Tên các vật liệu từ.

- Sơn màu khác nhau để phân biệt các - GV có thể gọi 1,2 HS để kiểm tra từ cực hoặc dùng ký hiệu phần tìm hiểu thông tin của mục + N ký hiệu từ cực bắc thông báo. GV có thể đưa ra một + S ký hiệu từ cực nam số màu sơn đối với các cực từ N S thường có ở PTN như màu đỏ cực bắc, màu xanh hoặc trắng là cực nam....tùy nơi sản xuất vì vậy để phân biệt cực từ của nam châm chúng ta có thể dựa vào kí hiệu hoặc có thể phân biệt bằng các TN đơn giản.

- GV yêu cầu HS dựa vào hình vẽ trong SGK và nam châm có ở bộ TN của các nhóm gọi tên các loại nam châm.

- HS quan sát hình vẽ kết hợp với 68

nam châm có sẵn trong bộ TN của các nhóm để nhận biết các nam châm.

3. Tìm hiểu sự tương tác giữa 2 nam châm.

-GV yêu cầu HS dựa vào hình vẽ II . Tương tác giữa hai nam châm.

21.3 SGK nêu dụng cụ TN? 1. Thí nghiệm: - Cách tiến hành TN? - HS Làm TN theo nhóm để trả lời câu C3 , C 4.

- GV hướng dẫn HS thảo luận câu - HS tham gia thảo luận trên lớp câu C 3 , C 4 qua kết quả TN. C3, C4.

2. Kết luận: Khi đặt hai nam châm gần nhau, các từ cực cùng tên đẩy nhau, các từ cực khác tên hút nhau.

- Gv cho HS làm TN tương tự khi đưa nam châm chữ U lại gần thanh NC thẳng.

- Qua thí nghiệm em rút ra kết luận gì?

4: Phát hiện tính chất từ của dòng điện - Yêu cầu HS nghiên cứu cách bố trí III. Lực điện từ TN trong hình 22.1 (tr.81-SGK).

1. Thí nghiệm.

- Nêu dụng cụ N? + Mục đích TN: Kiểm tra xem dòng - Nêu mục đích TN, cách bố trí, tiến điện chạy qua dây dẫn thẳng có tác hành TN. dụng từ hay không?

- Yêu cầu các nhóm tiến hành TN, + Bố trí TN: Như hình 22.1 (đặt dây quan sát để trả lời câu hỏi C1 . dẫn song song với trục của kim nam châm) + Tiến hành TN: Cho dòng điện chạy qua dây dẫn, quan sát hiện tượng xảy ra.

- Tiến hành TN theo nhóm, sau đó trả lời câu hỏi C1. + A B C1: Khi cho dòng điện chạy qua dây dẫn, kim nam châm bị lệch đi. Khi ngắt dòng điện, kim nam châm lại 9 1 trở về vị trí cũ.

A 2. Kết luận : Dòng điện gây ra tác 0 2 dụng lực lên kim NC đặt gần nó chứng tỏ dòng điện có tác dụng từ.

K M N - GV bố trí TN sao cho đoạn dây dẫn AB song song với trục của kim nam châm (kim nam châm nằm dưới dây dẫn), kiểm tra điểm tiếp xúc trước 69

khi đóng công tắc. Quan sát hiện tượng xảy ra với kim nam châm.

Ngắt công tắc, Quan sát vị trí của kim nam châm lúc này.

- Kim nam cham bị lệch chứng tỏ điều gì?

- GV thông báo: Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay dây dẫn có hình dạng bất kỳ đều gây tác dụng lực ( gọi là lực từ) lên kim nam châm đặt gần nó. Ta nói rằng dòng điện có tác dụng từ.

5: Tìm hiểu từ trường - Chuyển ý : Trong TN trên, nam IV. Từ trường châm được bố trí nằm dưới và song 1.Thí nghiệm. song với dây dẫn thì chịu tác dụng - HS tiến hành TN theo nhóm để trả của lực từ. Có phải chỉ có vị trí đó lời câu hỏi C 2, C 3 . mới có lực từ tác dụng lên kim nam 2.Kết luận : Không gian xung quanh châm hay không? Làm thế nào để trả nam châm, xung quanh dòng điện lời được câu hỏi này? tồn tại một từ trường.

- Gọi HS nêu phương án kiểm tra và Thống nhất cách tiến hành TN. - Yêu cầu các nhóm chia các bạn trong nhóm làm đôi, một nửa tiến hành TN với dây dẫn có dòng điện, một nửa tiến hành với kim nam châm thống nhất trả lời câu C3 - TN chứng tỏ không gian xung quanh nam châm và xung quanh dòng điện có gì đặc biệt?

- Từ trường tồn tại ở đâu?

6. Tìm hiểu cách nhận biết từ trường - GV: Người ta không nhận biết trực 3. Cách nhận biết từ trường. tiếp từ trường bằng giác quan - Dùng kim nam châm thử đưa vào - Vậy có thể nhận biết từ trường không gian cần kiểm tra. Nếu có lực bằng cách nào? từ tác dụng lên kim nam châm thì - GV: Từ các TN đã làm ở trên, hãy nơi đó có từ trường. rút ra cách dùng kim nam châm (nam châm thử) để phát hiện từ trường?

Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về nam châm vĩnh cửu, từ trường.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV.

70

- Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Trên thanh nam châm, chổ nào hút sắt mạnh nhất?

A. Phân giữa của thanh.

B. Từ cực Bắc.

C. Cả hai từ cực.

D. Mọi chổ đều hút sắt mạnh như nhau Bài 2: Một nam châm vĩnh cửu có đặc tính nào dưới đây?

A. Khi bị cọ xát thì hút các vật nhẹ.

B. Khi bị nung nóng lên thì có thể hút các vụn sắt.

C. Có thể hút các vật bằng sắt.

D. Một đầu có thể hút, còn đầu kia thì đẩy các vụn sắt.

Bài 4: Dựa vào hiện tượng nào dưới đây mà kết luận rằng dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng có từ trường?

A. Dây dẫn hút nam chậm lại gần nó.

B. Dây dẫn hút các vụn sắt lại gần nó.

C. Dòng điện làm cho kim nam châm để gần và song song vói nó bị lệch khỏi hướng Bắc Nam ban đầu D. Dòng diện làm cho kim nam châm luôn luôn cùng hướng với dây dẫn Bài 5: Người ta dùng dụng cụ nào để nhận biết từ trường?

A. Dùng ampe kế B. Dùng vôn kế C. Dùng áp kế D. Dùng kim nam châm có trục quay.

Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Xác định cực của nam châm. Giải thích được hoạt động của la bàn, biết sử dụng la bàn để xác định phương hướng - Nhiệm vụ của HS: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV cho học sinh tự nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

- Giá viên hướng dẫn học sinh tự III. Vận dụng nghiên cứu và trả lời phần vận dụng. Bài 21 - HS nêu được đặc điểm của nam châm như phần ghi nhớ cuối bài và ghi nhớ tại lớp.

- Cá nhân HS tìm hiểu về la bàn và trả lời câu C 6 .

C 6 : Bộ phận chỉ hướng của la bàn là kim nam châm bởi vì tại mọi vị trí trên Trái Đất ( trừ ở hai địa cực) kim nam châm luôn chỉ hướng Nam-Bắc địa lý.

La bàn dùng để xác định phương hướng dùng cho người đi biển, đi rừng, xác định hướng nhà...

HS thảo luận C7, C 8 dưới sự hướng dẫn của GV Bài 22: 71

C 4 : Để phát hiện ra trong dây dẫn AB có dòng điện hay không ta đặt kim nam châm lại gần dây dẫn AB. Nếu kim nam châm lệch khỏi hướng Nam-Bắc thì dây dẫn AB có dòng điện chạy qua và ngược lại.

C5 : Đặt kim nam châm ở trạng thái tự do, khi đã đứng yên, kim nam châm luôn chỉ hướng Nam-Bắc chứng tỏ xung quanh Trái Đất có từ trường.

C6 : Tại một điểm trên bàn làm việc, người ta thử đi thử lại vẫn thấy kim nam châm luôn nằm dọc theo một hướng xác định, không trùng với hướng Nam-Bắc. Chứng tỏ không gian xung quanh nam châm có từ trường.

Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu về nam châm - Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi trả lời các yêu cầu của giáo viên - Cách thức tiến hành: GV thông báo cho HS đọc “có thể em chưa biết” của bài 21, 22 GV giao cho học sinh về nhà tìm hiểu nam châm được sử dụng trong những dụng cụ hay thiết bị nào?

GV: Trong không gian, từ trường và điện trường tồn tại trong một trường thống nhất là điện từ trường. Sóng điện từ là sự lan truyền của điện từ trường biến thiên trong không gian. + Các sóng radio, sóng vô tuyến, ánh sáng nhìn thấy, tia X, tia gamma cũng là sóng điện từ. Các sóng điện từ truyền đi mang theo năng lượng. Năng lượng sóng điện từ phụ thuộc vào tần số và cường độ sóng. **************************************************** Ngày soạn: 20/11/2020 Tiết 25 BÀI 23 : TỪ PHỔ-ĐƯỜNG SỨC TỪ.

I. MỤC TIÊU. 1.Kiến thức: Biết cách dùng mạt sắt tạo ra từ phổ của thanh nam châm.

Biết cách vẽ các đường sức từ và xác định được chiều các đường sức từ của thanh nam châm.

2. Kĩ năng: Nhận biết cực của nam châm, vẽ đường sức từ đúng cho nam châm thẳng, nam châm chữ U. 3. Thái độ: Trung thực, cẩn thận, khéo léo trong thao tác TN. 4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực hợp tác nhóm II. CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS : - 1 thanh nam châm thẳng, 1 tấm đựng nhựa trong, cứng, đựng mạt sắt.

72

- 1 bút dạ. Một số kim nam châm nhỏ được đặt trên giá thẳng đứng.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HOC. Hoạt động 1 : Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ - GV gọi 2 HS lên bảng trả lời câu hỏi : - 2 HS lên bảng trả lời HS1: Nêu đặc điểm của nam châm? Chữa câu hỏi. HS khác chú ý bài tập 22.1 ; 22.2. lắng nghe, nêu nhận xét.

HS2: Chữa bài tập 22.3 và 22.4. Nhắc lại cách nhận biết từ trường.

- Qua bài 22.3. Nhắc lại khái niệm dòng điện là dòng chuyển dời có hướng của các hạt mang điện tích.

Tình huống khởi động: Giáo viên cho học sinh đọc phần mở bài để tạo tình hưống khởi động.

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Biết cách dùng mạt sắt tạo ra từ phổ của thanh nam châm. Biết cách vẽ các đường sức từ và xác định được chiều các đường sức từ của thanh nam châm.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Thí nghiệm tạo từ phổ của thanh nam châm - Yêu cầu HS tự nghiên cứu phần I. Từ phổ.

TN. Gọi 1, 2 HS nêu: Dụng cụ TN, 1. Thí nghiệm : cách tiến hành TN? - Làm TN theo nhóm, quan sát trả lời - GV giao dụng cụ TN theo nhóm, C1. yêu cầu HS làm TN theo nhóm. 2. Kết luận.

Không được đặt nghiêng tấm nhựa - Trong từ trường cuả thanh nam so với bề mặt của thanh nam châm. châm, mạt sắt được sắp xếp thành - Yêu cầu HS so sánh sự sắp xếp của những đường cong nối từ cực này mạt sắt với lúc ban đầu chưa đặt tên sang cực kia của nam châm. Càng ra nam châm và nhận xét độ mau, thưa xa nam châm, những đường này của các mạt sắt ở các vị trí khác càng thưa dần. nhau.

- Nơi nào mạt sắt dày thì từ trường - Gọi đại diện các nhóm trả lời câu mạnh, nơi nào mạt sắt thưa thì từ hỏi C 1 . Gv lưu ý để HS nhận xét trường yếu. đúng.

- Hình ảnh các đường mạt sắt xung 73

- GV thông báo kết luận SGK. quanh nam châm được gọi là từ phổ.

Chuyển ý: Dựa vào hình ảnh từ phổ, Từ phổ cho ta một hình ảnh trực ta có thể vẽ đường sức từ để nghiên quan về từ trường. cứu từ trường. Vậy đường sức từ được vẽ như thế nào?

2: Vẽ và xác định chiều đường sức từ - Yêu cầu HS làm việc theo nhóm II. Đường sức từ. nghiên cứu phần a, hướng dẫn trong 1. Vẽ và xác định chiều đường sức từ.

SGK. - GV thu bài vẽ của các nhóm, - HS làm việc theo nhóm, dựa vào hướng dẫn thảo luận chung cả lớp để hình ảnh các đường mạt sắt, vẽ các đường sức từ của nam châm thẳng. có đường biểu diễn đúng - Tham gia thảo luận chung cả lớp - GV lưu ý: + Các đường sức từ không cắt nhau. Vẽ đường biểu diễn đúng vào vở. + Các đường sức từ không xuất phát từ một điểm. + Độ mau, thưa của đường sức từ.

- GV thông báo : Các đường liền nét mà các em vừa vẽ được gọi là đường sức từ.

- Tiếp tục hướng dẫn HS làm TN như hướng dẫn ở phần b, và trả lời N câu hỏi C2 .

S - GV thông báo chiều quy ước của đường sức từ và yêu cầu HS dùng mũi tên đánh dấu chiều của các đường sức từ vừa vẽ được.

N

S - Dựa vào hình vẽ trả lời câu C3.

- Gọi HS nêu đặc điểm đường sức từ của thanh nam châm, nêu chiều quy ước của đường sức từ.

- GV thông báo cho HS biết quy ước về độ mau, thưa của các đường sức từ biểu thị cho độ mạnh, yếu của từ trường tại mỗi điểm.

Hoạt động 3: Luyện tập 74

N S

2. Kết luận. a. Các kim nam châm nối đuôi nhau dọc theo một đường sức từ. Cực Bắc của kim này nối với cực Nam của kim kia. b. Mỗi đường sức từ có một chiều xác định. Bên ngoài nam châm, các đường sức từ đi ra từ cực Bắc, đi vào cực nam của nam châm. c. Nơi nào từ trường mạnh thì đường sức từ dày, nơi nào từ trường yếu thì đường sức từ thưa.

- Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về từ phổ, đường sức từ - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Đường sức từ là những đường cong được vẽ quy ước nào sau đây?

A. Có chiều đi từ cực Nam tới cực Bắc bên ngoài thanh nam châm B. Có độ mau thưa tùy ý C. Bắt đầu từ cực này và kết thúc ở cực kia của nam châm D. Có chiều đi từ cực Bắc tới cực Nam ở bên ngoài thanh nam châm Bài 2: Chiều của đường sức từ cho ta biết điều gì về từ trường tại điểm đó.

A. Chiều chuyển động của thanh nam châm đặt ở điểm đó B. Hướng của lực từ tác dụng lên cực Bắc của một kim nam châm đặt tại điểm đó C. Hướng của lực từ tác dụng lên một vụn sắt đặt tại điểm đó D. Hướng của dòng điện trong dây dẫn đặt tại điểm đó Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức về từ phổ, đường sức từ để trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

- Nhiệm vụ của HS: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

C 4 : Yêu cầu HS làm TN quan sát từ III. Vận dụng phổ của nam châm chữ U ở giữa hai C 4 : Ở khoảng giữa hai cực của nam cực và bên ngoài nam châm. châm chữ U, các đường sức từ gần - Yêu cầu cá nhân hoàn thành câu như song song với nhau.

C5, C6. + Bên ngoài là những đường cong Với câu C6 , cho HS các nhóm kiểm nối hai cực nam châm. tra lại hình ảnh từ phổ bằng thực - Vẽ và xác định chiều đường sức từ nghiệm. của nam châm chữ U vào vở.

C5 : Đường sức từ có chiều đi ra ở cực Bắc và đi vào cực Nam của nam A B châm, vì vậy đầu B của thanh nam châm là cực Nam. C6 : HS vẽ được đường sức từ thể Hình 23.5 hiện có chiều đi từ cực Bắc của nam châm bên trái sang cực nam của nam châm bên phải.

Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu về từ phổ.

- Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi trả lời các yêu cầu của giáo viên - Cách thức tiến hành: GV thông báo cho HS đọc “có thể em chưa biết” tìm hiểu thêm về từ phổ ***************************************************

75

Ngày soạn: 22/11/2020 Tiết 26: TỪ TRƯỜNG CỦA ỐNG DÂY CÓ DÒNG ĐIỆN CHẠY QUA. I.MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - So sánh được từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua với từ phổ của thanh nam châm thẳng.

- Vẽ được đường sức từ biểu diễn từ trường của ống dây.

- Vận dụng quy tắc nắm tay phải để xác định chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua khi biết chiều dòng điện.

2. Kĩ năng: - Làm từ phổ của từ trường ống dây có dòng điện chạy qua.

- Vẽ đường sức từ của từ trường ống dây có dòng điện đi qua.

3. Thái độ: - Thận trọng khéo léo khi làm TN. 4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực hợp tác nhóm trong làm TN, II. CHUẨN BỊ. Đối với mỗi nhóm HS: 1 tấm nhựa có luồn sẵn các vòng dây của một ống dây dẫn, Nguồn điện 3V đến 6 V, 1 công tắc, 3 đoạn dây nối, 1 bút dạ III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1 : Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ a. Kiểm tra bài cũ: - 2 HS lên bảng chữa bài, HS khác - HS1: + Nêu cách tạo ra từ phổ và chú ý lắng nghe, nhận xét phần trình đặc điểm từ phổ của nam châm bày của bạn. thẳng. + Nêu quy ước về chiều đường sức từ.

Vẽ và xác định chiều đường sức từ biểu diễn từ trường của nam châm thẳng.

- HS2: + Chữa bài tập 23.1; 23.2.

Tình huống khởi động: Chúng ta biết từ phổ và các đường sức từ biểu diễn từ trường của thanh nam châm thẳng. Xung quanh dòng điện cũng có từ trường. Từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua thì được biểu diễn như thế nào?

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới

76

- Mục tiêu: So sánh được từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua với từ phổ của thanh nam châm thẳng. Vẽ được đường sức từ biểu diễn từ trường của ống dây.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Tạo ra từ phổ của ống dây có dòng điện chậy qua - Nêu dụng cụ TN? I. Từ phổ, đường sức từ của ống - Nêu cách bố trí TN? dây có dòng điện chạy qua - Nêu cách tiến hành TN? 1. Thí nghiệm.

- Yêu cầu làm TN tạo từ phổ của ống - Nêu cách tạo ra từ phổ của ống dây có dòng điện theo nhóm, quan dây có dòng điện chạy qua. sát từ phổ bên trong và bên ngoài - HS làm TN theo nhóm, quan sát từ ống dây để trả lời câu hỏi C1 . phổ và thảo luận trả lời C1 .

- Gọi đại diện các nhóm trả lời câu C 1 : hỏi C 1. Thảo luận chung cả lớp và + Phần từ phổ ở bên ngoài ống dây Yêu cầu HS chữa vào vở nếu sai có dòng điện chạy qua và bên ngoài hoặc thiếu. thanh nam châm giống nhau.

- Yêu cầu các nhóm vẽ một vài + Khác nhau: Trong lòng ống dây đường sức từ của ống dây ra bảng cũng có các đường mạt sắt được sắp phụ-treo bảng phụ, GV gọi HS các xếp gần như song song với nhau. nhóm khác nhận xét. GV lưu ý HS C 2 : Đường sức từ ở trong và ngoài một số sai sót thường gặp để HS ống dây tạo thành những đường cong tránh lặp lại. khép kín.

- Gọi HS trả lời C 2 .

- HS thực hiện câu C 3 theo nhóm.

- Tương tự C1 , GV yêu cầu HS thực Yêu cầu nêu được: Dựa vào định hiện câu C 3 theo nhóm và hướng dẫn hướng của kim nam châm ta xác thảo luận. - Lưu ý kim nam châm định được chiều đường sức từ. ở hai được đặt trên trục thẳng đứng mũi cức của ống dây đường sức từ cùng nhọn, phải kiểm tra xem kim nam đi ra ở một đầu ống dây và cùng đi vào ở một đầu ống dây. châm có quay được tự do không.

- GV thông báo: Hai đầu của ống dây có dòng điện chạy qua cũng có hai từ cực. Đầu có các đường sức từ đi ra gọi là cực Bắc, đầu có các đường sức từ đi vào gọi là cực Nam. - Từ kết quả TN ở câu C 1 , C 2, C3 chúng ta rút ra được kết luận gì vè từ phổ, đường sức từ và chiều đường sức từ ở hai đầu ống dây?

- Tổ chức cho HS thảo luận để rút ra 2. Kết luận - HS rút ra kết luận.và ghi vở kết luận.

- Gọi 1, 2 HS đọc lại phần 2 kết luận trong SGK. 77

2: Tìm hiểu quy tắc nắm bàn tay phải - GV: Từ trường do dòng đi ện sinh II. Quy tắc nắm bàn tay phải ra, vậy chiều của đường sức từ có 1. Chiều đường sức từ của ống dây phụ thuộc vào chiều dòng điện hay có dòng điện chạy qua phụ thuộc không? Làm thế nào để kiểm tra vào yếu tố nào? điều đó?

- Chiều đường sức từ của dòng - Tổ chức cho HS làm TN kiểm tra điện trong ống dây phụ thuộc vào dự đoán theo nhóm và hướng dẫn chiều dòng điện chạy qua các vòng thảo luận kết quả TN và rút ra kết dây. luận.

2. Quy tắc nắm tay phải.

- GV: Để xác định chiều đường sức - HS làm việc cá nhân nghiên cứu từ của ống dây có dòng điện chạy quy tắc nắm tay phải trong SGK (tr qua không phải lúc nào cũng cần có 66), vận dụng xác định chiều đường kim nam châm thử, cũng phải tiến sức của ống dây trong TN trên, So hành TN mà người ta đã sử dụng sánh với chiều đường sức từ đã xác quy tắc nắm tay phải để có thể xác định bằng nam châm thử. định dễ dàng - Đổi chiều dòng điện chạy trong -Yêu cầu HS nghiên cứu quy tắc các vòng ống dây, kiểm tra lại chiều nắm tay phải ở phần 2 ( SGK-tr66) đường sức từ bằng nắm tay phải.

- Gọi HS phát biểu quy tắc.

- GV: Quy tắc nắm tay phải giúp ta xác định chiều đường sức ở trong lòng ống dây hay ngoài ống dây? Đường sức từ trong lòng ống dây và bên ngoài ống dây có gì khác nhau?

- Lưu ý HS tránh nhầm lẫn khi áp dụng quy tắc.

- Yêu cầu HS cả lớp giơ nắm tay phải thực hiện theo hướng dẫn của quy tắc xác định lại chiều đường sức từ trong ống dây ở TN trên, so sánh với chiều đường sức từ đã được xác định bằng nam châm thử.

- Lưu ý HS cách xác định nửa vòng ống dây bên ngoài và bên trong trên mặt phẳng của hình vẽ thể hiện bằng nét đứt, nét liền hoặc nét đậm, nét mảnh. Bốn ngón tay hướng theo chiều dòng điện chạy qua nửa vòng dây bên ngoài (nét liền).

Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về từ từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. 78

- Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Các đường sức từ ở trong lòng một ống dây có dòng điện chạy qua có những đặc điểm gì?

A. Là những đường thẳng song song, cách đều nhau và vuông góc với trục ống dây B. Là những đường tròn cách đều nhau và có tâm nằm trên trục ống dây C. Là những đường thẳng song song, cách đều nhau và hướng từ cực Bắc đến cực Nam của ống dây D. Là những đường thẳng song song, cách đều nhau và hướng từ cực Nam đến cực Bắc của ống dây Bài 2: Quy tắc nào dưới đây cho ta xác định được chiều của đường sức từ ở trong lòng một ống dây có dòng điện một chiều chạy qua?

A. Quy tắc bàn tay phải B. Quy tắc bàn tay trái C. Quy tắc nắm tay phải D. Quy tắc ngón tay phải Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng quy tắc nắm tay phải để xác định chiều đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua khi biết chiều dòng điện.

- Nhiệm vụ của HS: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

- Gọi HS nhắc lại quy tắc nắm tay C 4 : Đầu A là cực Nam. phải.

C 5 : Kim nam châm bị vẽ sai chiều là - Vận dụng: Cá nhân HS hoàn thành kim số 5. Dòng điện trong ống dây câu C4 , C 5, C 6. có chiều đi ra ở đầu dây B. C 4 : Muốn xác định tên từ cực của C 6 : Đầu A của cuộn dây là cực Bắn, ống dây cần biết gì? Xác định bằng đầu B là cực Nam. cách nào?

C 5 : Muốn xác định chiều dòng điện chạy qua các vòng dây cần biết gì?

Vận dụng quy tắc nắm tay phải trong trường hợp này như thế nào?

- GV nhấn mạnh: Dựa vào quy tắc nắm tay phải, muốn biết chiều đường sức từ trong lòng ống dây ta cần biết chiều dòng điện. Muốn biết chiều dòng điện trong ống dây cần biết chiều đường sức từ.

- Cho HS đọc phần “ Có thể em chưa biết”. *HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ: - Học thuộc quy tắc nắm tay phải, vận dụng thành thạo quy tắc.

- Làm BT 24 (SBT) 79

- Xem trước bài 25 Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu về từ trường của ống dây.

- Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi trả lời các yêu cầu của giáo viên - Cách thức tiến hành: GV thông báo cho HS đọc “có thể em chưa biết” tìm hiểu thêm về từ phổ của ống dây.

GV cho học sinh về nhà tìm hiểu từ trường của ống dây được ứng dụng trong thiết bị điện nào? ************************************************ Ngày soạn: 28/11/2020 Tiết 27: BÀI TẬP I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: Giúp học sinh vận dụng kiến thức quy ước chiều đường sức từ để giải một số bài tập.

2. Kỹ năng: Vận dụng quy tắc nắm tay phải để xác định chiều đường sức từ khi biết chiều dòng điện và ngược lại.

3. Thái độ: Có thái độ yêu thích môn học.

4. Năng lực:Phát triển năng lực tư duy logic II. Chuẩn bị - Giáo viên chuẩn bị một số bài tập mẫu III. Hoạt động dạy học Hoạt động 1 : Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ : Hãy phát biểu quy tắc nắm tay phải? Chữa bài tập 24.1?

Tình huống khởi động: Chúng ta biết từ phổ và các đường sức từ biểu diễn từ trường của thanh nam châm thẳng. Xung quanh dòng điện cũng có từ trường. Vậy chiều đường sức từ của ống dây, chiều dòng điện xác định bằng quy tắc nắm tay phải như thế nào?

Hoạt động 2: Luyện tập, vận dụng - Mục tiêu: Giúp học sinh vận dụng kiến thức quy ước chiều đường sức từ để giải một số bài tập.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo…Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Giải bài 24.4 (sgk) - Giáo viên hướng dẫn học sinh giải bài 24.4

80

Bài 1: Hãy xác định đường sức từ của từ trường ống dây đi qua kim nam chân trong trường hợp sau. Biết rằng AB là nguồn điện Hãy căn cứ vào sự định hướng cúa kim nam châm để xác định chiều đường sức từ ngoài ống dây? Từ đó suy ra chiều đường sức từ trong lóng AB AB AB ống dây?

Xác định từ cực của ống dây? a b c ) ) ) Xác định chiều dòng điện qua các vòng dây?

Hãy xác định các cực của nguồn điện?

Bài 2: Hãy xác định cực của ống dây và cực của kim nam châm trong các trường hợp sau: Xác định chiều dòng điện qua các vòng dây?

Dùng quy tắc nắm tay phải xác định –+ chiều đường sức từ trong lòng ống + – + – dây? xác định từ cực của ống dây? a b c ) ) )

Bài 3: Xác định cực của nguồn điện AB trong các trường hợp sau: Căn cú sự định hướng của kim nam châm xác định chiều đường sức từ bên ngoài ống dây?

Xác định từ cực của ống dây?

Dùng quy tắc nắm tay phải xác định chiều đường sức từ trong lòng ống dây?

A B

A B

A B

a

b

c

********************************************************* Ngày 29/11/2020 Tiết 28: Bài 25: SỰ NHIỄM TỪ CỦA SẮT, THÉP-NAM CHÂM ĐIỆN. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Mô tả được TN về sự nhiễm từ của sắt, thép.

- Giải thich được vì sao người ta dùng lõi sắt non để chế tạo nam châm điện.

- Nêu được hai cách làm tăng lực từ của nam châm điện tác dụng lên một vật.

2. Kĩ năng: Mắc mạch điện theo sơ đồ, sử dụng biến trở trong mạch, sử dụng các dụng cụ đo điện.

81

3. Thái độ:Thực hiện an toàn về điện, yêu thích môn học.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic II. CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS: - 1 ống dây có số vòng khoảng 400 vòng. 1 giá TN, 1 biến trở 20 Ω -2A, 1 nguồn điện 3V-15V, 1 ampekế. Có GHĐ cỡ 3A, 1 công tắc điện, Các đoạn dây nối. Một ít đinh sắt. 1 lõi sắt non hoặc một lõi thép có thể đặt vừa trong lòng ống dây. 1 la bàn hoặc kim nam châm đặt trên giá thẳng đứng.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1 : Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ HS1: Hãy so sánh từ phổ của ống Hai học sinh trả lời bài cũ, cả lớp dây và từ phổ của NC thẳng? chữa theo dõi nhận xét. bài 24.3?

HS2: Hãy phát biểu quy tắc nắm tay phải?

Tình huống khởi động: Chúng ta biết, sắt và thép đều là vật liệu từ, vậy sắt và thép nhiễm từ có giống nhau không? Tại sao lõi của nam châm điện là sắt non mà không phải là thép? → Bài mới Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Mô tả được TN về sự nhiễm từ của sắt, thép. Giải thich được vì sao người ta dùng lõi sắt non để chế tạo nam châm điện. Nêu được hai cách làm tăng lực từ của nam châm điện tác dụng lên một vật.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Làm TN về sự nhiễm từ của sắt và thép - Yêu cầu cá nhân HS quan sát hình I. Sự nhiễm từ của sắt, thép 25.1, đọc SGK mục 1 TN? 1. Thí nghiệm - Nêu dụng cụ TN, cách tiến hành + Mục đích TN: Làm TN về sự TN? nhiễm từ của sắt và thép.

- GV phát dụng cụ TN cho HS tiến + Dụng cụ: 1 ống dây, 1 lõi sắt non, 1 hành TN theo nhóm lõi thép, 1 la bàn, 1 công tắc, 1 biến trở, 1 ampekế, 5 đoạn dây nối.

- GV theo dõi hướng dẫn HS tiến hành TN.

82

- GV lưu ý HS: Để cho kim nam châm đứng thăng bằng rồi mới đặt cuộn dây sao cho trục của kim nam châm song song với mặt ống dây.

Sau đó mới đóng mạch điện.

C A A

- GV: yêu cầu các nhóm báo cáo kết quả TN. - Khi đóng công tắc cho dòng điện chạy qua thì kim NC như thế nào?

- Bỏ thanh sắt non vào trong lòng ống dây thì kim NC lệch như thế nào so với trước?

- GV giới thiệu hiện tượng tương tự với thanh sắt non.

- Sắt và thép thì chất nào nhiễm từ mạnh hơn?

- Khi ngắt dòng điện thì ống dây có lõi sắt như thế nào?

- Khi ngắt dòng điện thì ống dây có lõi thép như thế nào?

- Em hãy so sánh sự nhiễm từ của sắt và thép?

- Qua TN 25.1 và 25.2, rút ra kết luận gì?

- GV thông báo về sự nhiễm từ của sắt và thép: + Sở dĩ lõi sắt hoặc lõi thép làm tăng tác dụng từ của ống dây vì khi đặt trong từ trường thì lõi sắt và thép bị nhiễm từ và trở thành một nam châm. + Không những sắt, thép mà các vật liệu như niken, côban, đặt trong từ trường đều bị nhiễm từ. + Chính sự nhiễm từ của sắt non và thép khác nhau nên người ta đã dùng sắt non để chế tạo nam châm điện, còn thép để chế tạo nam châm vĩnh cửu.

2: Tìm hiểu nam châm điện - Yêu cầu HS làm việc với SGK để trả lời C 2 ?.

K

+ Tiến hành TN: - HS tiến hành TN theo nhóm, quan sát, trao đổi nhóm câu C 1 .

C 1 : Khi ngắt dòng điện đi qua ống dây, lõi sắt non mất hết từ tính, còn lõi thép thì vẫn giữ được từ tính.

2. Kết luận. + Lõi sắt hoặc lõi thép làm tăng tác dụng từ của ống dây có dòng điện. + Khi ngắt điện, lõi sắt non mất hết từ tính, còn lõi thép thì vẫn giữ được từ tính.

-HS: Hoạt động cá nhân.

II. Nam châm điện

83

- Hướng dẫn HS thảo luận câu C 2.

- Yêu cầu HS đọc thông báo của mục II, trả lời câu hỏi: Có thể tăng lực từ của nam châm điện tác dụng lên một vật bằng các cách nào?

- Vì sao NC điện dùng lõi sát mà không dùng lõi thép?

+ Cấu tạo: Gồm một ống dây dẫn trong có lõi sắt non. + Các con số (1000-1500) ghi trên ống dây cho biết ống dây có thể sử dụng với số vòng dây khác nhau tuỳ theo cách chọn để nối hai đầu ống dây với nguồn điện. + Dòng chữ 1A-22 Ω cho biết ống dây được dùng với dòng điện cường độ 1A, điện trở của ống dây là 22 Ω - có thể tăng lực từ của nam châm điện bằng các cách sau: + Tăng cường độ dòng điện chạy qua - Yêu cầu cá nhân HS trả lời câu hỏi các vòng dây.

C 3 . Hướng dẫn thảo luận chung cả + Tăng số vòng của ống dây.

C 3 : Nam châm b mạnh hơn a, d mạnh lớp, yêu cầu so sánh có giải thích.

- NC điện được ứng dụng trong lĩnh hơn c, e mạnh hơn b và d. vực nào?

Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về sự nhiễm từ của sắt, Nam châm điện.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Nam châm điện gồm một cuộn dây dẫn quấn quanh một lõi sắt non có dòng điện chạy qua a) Nếu ngắt dòng điện thì nó còn tác dụng từ nữa không? b) Lõi của nam châm điện phải là sắt non, không được là thép. Vì sao?

Bài 2: Có hiện tượng gì xảy ra với một thanh thép khi đặt vào trong lòng một ống dây có dòng điện một chiều chạy qua.

A. Thanh thép bị nóng lên.

B. Thanh thép phát sáng C. Thanh thép bị đẩy ra khỏi ống dây D. Thanh thép trở thành nam châm Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức để làm bài tập về sự nhiễm từ của sắt, Nam châm điện.

- Nhiệm vụ của HS: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

- Yêu cầu cá nhân HS III. Vận dụng hoàn thành câu C 4 , C 5 , C 4 : Khi chạm mũi kéo vào đầu thanh nam châm C 6 vào vở. thì mũi kéo bị nhiễm từ và trở thành mộy nam châm. Vì kéo được làm bằng thép nên sau khi không còn tiếp xúc với nam châm nữa, nó vẫn giữ 84

được từ tính lâu dài.

C5: - GV yêu cầu HS đọc C 6 : Lợi thế của nam châm điện: phần “Có thể em chưa - Có thể chế tạo nam châm điện cực mạnh bằng biết” để tìm hiểu thêm cách tăng số vòng dây và tăng cường độ dòng cách làm tăng lực từ điện đi qua ống dây. của nam châm điện.

- Chỉ cần ngắt dòng điện đi qua ống dây là nam H.D.V.N: Học và làm châm điện mất hết từ tính. bài tập 25 (SBT).

- Có thể thay đổi tên từ cực của nam châm điện - Xem trước bài 26 bằng cách đổi chiều dòng điện qua ống dây.

Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu về sựu nhiễm từ của sắt, thép - Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi trả lời các yêu cầu của giáo viên - Cách thức tiến hành: GV thông báo cho HS đọc “có thể em chưa biết” tìm hiểu thêm về cách làm tăng lực từ của nam châm.

- GV giới thiệu thêm: Trong các nhà máy cơ khí, luyện kim có nhiều các bụi, vụn sắt, việc sử dụng các nam châm điện để thu gom bụi, vụn sắt làm sạch môi trường là một giải pháp hiệu quả. ***************************************************** Ngày soạn: 2/12/2020 Tiết 29: BÀI 26: ỨNG DỤNG CỦA NAM CHÂM. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Nêu được nguyên tắc hoạt động của loa điện, tác dụng của nam châm trong rơle điện từ, chuông báo động.

- Kể tên được một số ứng dụng của nam châm trong đời sống và kỹ thuật.

2. Kỹ năng: - Phân tích, tổng hợp kiến thức.

- Giải thích được hoạt động của nam châm điện.

3. Thái độ: Thấy được vai trò to lớn của Vật lý học, từ đó có ý thức học tập, yêu thích môn học.

4. Năng lực:Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng vật lý.

II. CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS : - Một ống dây điện khoảng 100 vòng dây, đường kính của cuộn dây cỡ 3 cm. 1 giá TN, 1 biến trở, 2A, Nguồn điện 3V, 1 ampekế có giới hạn đo là 1A. 1 nam châm chữ U, 1 công tắc điện,Các đoạn dây nối. Chuông điện, nam châm điện, rơ le điện từ.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1 : Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

85

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ HS1 : Mô tả TN về sự nhiễm từ của sắt và thép. Giải thích vì sao người ta dùng lõi sắt non để chế tạo nam châm điện? Chữa bài tập 25.3.

HS2: Nêu cách làm tăng lực từ của nam châm điện tác dụng lên một vật.Chữa bài tập 25.1 và 25.2.

-Hướng dẫn HS nhận xét phần trình bày của 2 HS trên, đánh giá cho điểm.

Tình huống khởi động: GV cho hs nghiên cứu mở bài sgk để tạo tình huống khởi động.

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nêu được nguyên tắc hoạt động của loa điện, tác dụng của nam châm trong rơle điện từ, chuông báo động. Kể tên được một số ứng dụng của nam châm trong đời sống và kỹ thuật.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Tìm hiểu cấu tạo của loa điện - GV thông báo: Một trong những ứng I. LOA ĐIỆN dụng của nam châm phải kể tên đó là loa 1.Nguyên tắc hoạt động của điện. Loa điện hoạt động dựa vào tác dụng loa điện. từ của nam châm lên ống dây có dòng điện a.Thí nghiệm: chạy qua. vậy chúng ta sẽ cùng làm TN tìm - Cá nhân HS đọc SGK phần hiểu nguyên tắc này. a, tìm hiểu dụng cụ cần thiết, - Yêu cầu HS đọc SGK phần a tìm hiểu cách tiến hành TN. dụng cụ TN và cách tiến hành TN. - Các nhóm lấy dụng cụ TN, - GV hướng dẫn HS khi treo ống dây phải làm TN theo nhóm dưới sự di chuyển linh hoạt khi có tác dụng lực, khi hướng dẫn của GV. di chuyển con chạy của biến trở phải nhanh -Tất cả HS các nhóm quan sát và dứt khoát. kỹ để nêu nhận xét trong hai - GV giúp đỡ những nhóm yếu khi tiến trường hợp: hành TN. + Khi có dòng điện không đổi - Khi chưa có dòng điện chạy qua thì ống chạy qua ống dây. dây như thế nào? + Khi dòng điện trong ống - Khi có dòng điện chạy qua thì ống dây thế dây biến thiên (khi cho con nào? sau đó ống dây như thế nào? chạy biến trở dịch chuyển). b. Kết luận. + Khi có dòng điện chạy qua ống dây chuyển động.

- Hướng dẫn HS thảo luận chung rát ra kết + Khi cường độ dòng điện 86

luận

thay đổi ống dây dịch chuyển dọc theo khe hở giữa hai cực của nam châm.

2. Cấu tạo của loa điện.

- Cá nhân HS tìm hiểu cấu tạo của loa điện. Yêu cầu chỉ đúng các bộ phận chính trên loa điện của hình phóng to 26.2.

N +

-

A

S C K

- GV thông báo: Đó chính là nguyên tắc hoạt động của loa điện. Loa điện phải có cấu tạo như thế nào?

- GV treo hình vẽ 26.2 phóng to, gọi HS - HS đọc SGK tìm hiểu nhận nêu cấu tạo bằng cách chỉ các bộ phận biết cách làm cho những biến chính trên hình vẽ. đổi về cường độ dòng điện thành dao động của màng loa E phát ra âm thanh.

- Đại diện 1,2 HS nêu tóm tắt quá trình biến đổi dao động M điện thành dao động âm.

L - GV: Chúng ta biết vật dao động khi phát ra âm thanh. Vậy quá trình biến đổi dao động điện thành âm thanh trong loa điện diễn ra như thế nào? Các em cùng nghiên cứu phần thông báo của mục 2.

- Gọi 1, 2 HS trả lời tóm tắt quá trình biến đổi dao động điện thành dao dộng âm.

- Nếu HS gặp khó khăn, GV giúp đỡ làm rõ hơn quá trình biến đổi đó.

2: Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của rơ le điện từ - Yêu cầu HS đọc SGK phần 1. Cấu II. RƠ LE ĐIỆN TỪ tạo và hoạt động của rơ le điện từ, - Cấu tạo và hoạt động của rơ le 87

trả lời câu hỏi: + Rơ le điện từ là gì? + Chỉ ra bộ phận chủ yếu của rơ le điện từ. Nêu tác dụng của mỗi bộ phận.

- GV treo hình phóng to 26.3. Gọi 1, 2 HS trả lời câu hỏi trên, HS khác nêu nhận xét, bổ sung.

điện từ.

- Cá nhân HS nghiên cứu SGK tìm hiểu về cấu tạo và hoạt động của rơ le điện từ.

- HS lên bảng chỉ trên hình vẽ các bộ phận chủ yếu của rơ le điện từ và nêu tác dụng của mỗi bộ phận.

- Yêu cầu cá nhân HS hoàn thành - Cá nhân HS trả lời C 1 . Yêu cầu nêu câu C1 để hiểu rõ hơn nguyên tắc được: Khi đóng khoá K, có dòng hoạt động của rơ le điện từ. điện chạy qua mạch 1, nam châm điện hút sắt và đóng mạch điện 2.

Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về ứng dụng của nam châm - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Trong loa điện, lực nào đã làm cho màng loa dao động phát ra âm?

A. lực hút nam châm điện tác dụng vào màng loa làm bằng sắt non.

B. Lực từ của một nam châm vĩnh cửu tác dụng lên cuộn dây có dòng điện biến đổi chạy qua gắn vào màng loa C. Lực từ của một nam châm vĩnh cửu tác dụng vào miếng sắt gắn với màng loa.

D. Lực của một nam châm điện tác dụng vào một cuộn dây dẫn kín gắn vào màng loa Bài 2: Để làm nam châm điện mạnh với dòng điện có cường độ cho trước thì nên cuốn nhiều hay ít vòng dây dẫn quanh một ống dây cách điện Lời giải: Nên dùng dây dẫn mảnh để quấn nhiều vòng. Vì tác dụng từ của nam châm điện tăng khi số vòng dây của nam châm điện tăng mà không phụ thuộc vào tiết diện của dây dẫn.

Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức về ứng dụng của nam châm để làm bài tập - Nhiệm vụ của HS: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

88

- Yêu cầu HS hoàn thành câu C3, C4 vào vở.-Hướng dẫn thảo luận chung toàn lớp Rơ le dòng:

M

- Cá nhân HS hoàn thành câu C 3, C 4 vào vở.

1 N S 2

* HDVN: - Học và làm bài tập 26 (SBT).

- Xem trước bài 27 Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu về tàu điện chạy trên đệm từ - Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi trả lời các yêu cầu của giáo viên - Cách thức tiến hành: GV thông báo cho HS đọc “có thể em chưa biết” tìm hiểu tàu điện chạy trên đệm từ GV cho hs về nhà lên mạng tìm hiểu về tàu điện của các nước và hoạt động của tàu điện. ***************************************************** Ngày soạn: 3/12/2020 Tiết 30, 31 CHỦ ĐỀ: LỰC ĐIỆN TỪ.

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Mô tả được TN chứng tỏ tác dụng của lực điện từ lên đoạn dây dẫn thẳng có dòng điện chạy qua đặt trong từ trường.

- Vận dụng được quy tắc bàn tay trái biểu diễn lực từ tác dụng lên dòng điện thẳng đặt vuông góc với đường sức từ, khi biết chiều đường sức từ và chiều dòng điện.

- Mô tả được các bộ phận chính, giải thích được hoạt động của động cơ điện một chiều.

- Nêu được tác dụng của mỗi bộ phận chính trong động cơ điện.

- Phát hiện sự biến đổi điện năng thành cơ năng trong khi động cơ điện hoạt động 2. Kỹ năng: - Mắc mạch điện theo sơ đồ, sử dụng các biến trở và các dụng cụ điện.

- Vẽ và xác định chiều đường sức từ của nam châm.

- Vận dụng quy tắc bàn tay trái XĐ chiều lực điện từ, biểu diễn lực điện từ.

- Giải thích được nguyên tắc hoạt động của động cơ điện một chiều.

3.Thái độ: Cẩn thận, trung thực, yêu thích môn học.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực sử dụng ngôn ngũ vật lý, năng lực hợp tác nhóm làm TN

89

II. CHUẨN BỊ: * Đối với mỗi nhóm HS: 1 nam châm chữ U, 1 nguồn điện 6V đến 9V. 1 đoạn dây dẫn AB bằng đồng Φ = 2,5mm, dài 10cm. 1 biến trở loại 20 Ω 2A, 1 công tắc, 1 giá TN, 1 ampekế GHĐ 1,5A và ĐCNN 0,1A - 1 mô hình động cơ điện một chiều có ở PTN. - Nguồn điện 6V - Máy biến áp hạ áp, ổ điện di động * Cả lớp: Một bản vẽ phóng to hình 27.1 và 27.2 (SGK. Chuẩn bị vẽ hình ra bảng phụ cho phần vận dụng câu C 2, C 3 , C4 .

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1 : Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ HS1: Nêu cấu tạo và hoạt động của Hai HS trả lời bài cũ, cả lớp theo loa điện? dõi nhận xét.

HS2: Rơ le điện từ là gì? Nêu cấu tạo của rơ le điện từ?

Tình huống khởi động: GV cho hs nghiên cứu mở bài sgk để tạo tình huống khởi động.

Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Mô tả được TN chứng tỏ tác dụng của lực điện từ lên đoạn dây dẫn thẳng có dòng điện chạy qua đặt trong từ trường. Mô tả được các bộ phận chính, giải thích được hoạt động của động cơ điện một chiều. Nêu được tác dụng của mỗi bộ phận chính trong động cơ điện.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Thí nghiệm về tác dụng của từ trường lên dây dẫn có dòng điện chạy qua - Yêu cầu HS nghiên cứu TN hình I. Tác dụng của từ trường lên 27.1 (SGK-tr.73) dây dẫn có dòng điện chạy qua 1. Thí nghiệm.

- HS nghiên cứu SGK, nêu dụng cụ - GV treo hình 27.1, yêu cầu HS nêu cần thiết để tiến hành TN theo hình dụng cụ cần thiết để tiến hành TN. 27.1 (SGK-tr.73).

- Các nhóm nhận dụng cụ TN. - HS tiến hành TN theo nhóm. Cả nhóm quan sát hiện tượng xảy ra 90

A

N

B

S

C K

A

khi đóng công tắc K. - Khi đóng công tắc K, đoạn dây dẫn AB bị hút vào trong lòng nam châm chữ U (hoặc bị đẩy ra ngoài nam châm). Như vậy từ trường tác dụng lực điện từ lên dây dẫn AB có dòng điện chạy qua.

2. Kết luận: -HS ghi vở phần kết luận vào vở

- GV giao dụng cụ TN cho các nhóm, yêu cầu HS làm TN theo nhóm.

- GV lưu ý cách bố trí TN, đoạn dây dẫn AB phải đặt sâu vào trong lòng nam châm chữ U, không để dây dẫn chạm vào nam châm.

- Gọi HS trả lời câu hỏi CC 1, so sánh với dự đoán ban đầu để rút ra kết luận.

2: Tìm hiểu chiều của lực điện từ - Theo em chiều của lực điện từ phụ thuộc vào những yếu tố nào?

- GV: Cần làm TN như thế nào để kiểm tra được điều đó.

- GV hướng dẫn HS thảo luận cách tiến hành TN kiểm tra và sửa chữa, bổ sung nếu cần.

- Yêu cầu HS làm TN 2: Kiểm tra sự phụ thuộc của chiều lực điện từ vào chiều đường sức từ bằng cách đổi vị trí cực cuả nam châm chữ U. - GV: Qua 2 TN, chúng ta rút ra được kết luận gì? * Chuyển ý: Vậy làm thế nào để xác định chiều lực điện từ khi biết chiều dòng điện chạy qua dây dẫn và chiều của đường sức từ?

II. Chiều của lực điện từ. Quy tắc bàn tay trái 1.Chiều của lực điện từ phụ thuộc vào những yếu tố nào?

- HS nêu dự đoán - HS tiến hành TN theo nhóm: + Đổi chiều dòng điện chạy qua dây dẫn AB, đóng công tắc K quan sát hiện tượng để rút ra được kết luận: - Khi đổi chiều dòng điệnchạy qua dây dẫn AB thì chiều lực điện từ thay đổi.

- Khi đổi chiều đường sức từ thì chiều lực điện từ thay đổi. b. Kết luận: Chiều của lực điện từ tác dụng lên dây dẫn AB phụ thuộc vào chiều dòng điện chạy trong dây dẫn và chiều của đường sức từ.

91

- Yêu cầu HS đọc mục thông báo ở 2. Quy tắc bàn tay trái . mục 2. Quy tắc bàn tay trái (tr.74- - Cá nhân HS tìm hiểu quy tắc bàn SGK). tay trái trong SGK. - GV treo hình vẽ 27.2 yêu cầu HS - HS theo dõi hướng dẫn của GV để kết hợp hình vẽ để hiểu rõ quy tắc ghi nhớ và có thể vận dụng quy tắc bàn tay trái. bàn tay trái ngay tại lớp.

- Cho HS vận dụng quy tắc bàn tay - HS vận dụng quy tắc bàn tay trái trái để đối chiếu với chiều chuyển để kiểm tra chiều lực điện từ trong động của dây dẫn AB trong TN đã TN đã tiến hành ở trên, đối chiếu với kết quả đã quan sát được. quan sát được ở trên 3: Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của động cơ điện một chiều - GV phát mô hình động cơ điện một III. Nguyên tắc cấu tạo và chiều cho các nhóm. hoạt động của động cơ điện - Yêu cầu HS đọc SGK phần 1 (tr.76), một chiều kết hợp với quan sát mô hình trả lời câu 1. Các bộ phận chính của động hỏi: Chỉ ra các bộ phận của động cơ cơ điện một chiều điện một chiều. + Khung dây dẫn.

- Nêu vai trò của mỗi bộ phận ? + Nam châm. + Cổ góp điện.

4: Nghiên cứu hoạt động của động cơ điện một chiều 2. Hoạt động của động cơ điện - Yêu cầu HS đọc phần thông báo và một chiều. nêu nguyên tắc hoạt động của động - Nguyên tắc hoạt động của động cơ điện một chiều. cơ điện một chiều là dựa trên tác dụng của từ trường lên khung dây dẫn có dòng điện chạy qua đặt trong từ trường.

- Cá nhân HS thực hiện câu C1 : - Yêu cầu HS trả lời câu C 1 .

Vận dụng quy tắc bàn tay trái, xác định cặp lực từ tác dụng lên hai cạnh AB, CD của khung dây.

- HS thực hiện câu C 2 : Nêu dự - Sau khi cho HS thảo luận kết quả câu C1 . Gv gợi ý: Cặp lực từ vừa vẽ đoán hiện tượng xảy ra với khung được có tác dụng gì đối với khung dây. dây?

- HS tiến hành TN kiểm tra dự - Yêu cầu HS làm TN theo nhóm, đoán câu C 3 theo nhóm. Đại diện kiểm tra dự đoán câu C3 . các nhóm báo cáo kết quả, so sánh với dự đoán ban đầu.

- Qua phần 1, hãy nhắc lại: Động cơ 3.Kết luận. điện một chiều có các bộ phận chính - HS trao đổi rút ra kết luận về cấu là gì? Nó hoạt động theo nguyên tắc tạo và nguyên tắc hoạt động của động cơ điện một chiều và ghi vở. nào?

5: Tìm hiểu động cơ điện một chiều trong kỹ thuật Giáo viên hướng dẫn học sinh tự đọc IV. Động cơ điện một chiều trong

92

tìm hiểu về động cơ điện một chiều kỹ thuật trong kỹ thuật.

1. Cấu tạo của động cơ điện một GDBVMT: Khi động cơ điện một chiều trong kỹ thuật. chiều hoạt động, tại các cổ góp (chỗ - HS quan sát hình vẽ 28.2 để chỉ ra đưa điện vào rôto của động cơ) xuất được hai bộ phận chính của động cơ hiện các tia lửa điện kèm theo không điện trong kỹ thuật. khí có mùi khét. Các tia lửa điện này a. Trong động cơ điện kỹ thuật, bộ là tác nhân sinh ra khí NO, NO2 có phận tạo ra từ trường là nam châm mùi hắc. Sự hoạt động của động cơ điện. điện một chiều cũng ảnh hưởng đến b. Bộ phận quay của động cơ điện kỹ hoạt động của các thiết bị điện khác thuật không đơn giản là một khung (nếu cùng mắc vào mạng điện) và dây mà gồm nhiều cuộn dây đặt lệch gây nhiễu các thiết bị vô tuyến nhau và song song với trục của một truyền hình gần đó. khối trụ làm bằng các lá thép kỹ - Biện pháp GDBVMT: thuật ghép lại. + Thay thế các động cơ điện một 2. Kết luận chiều bằng động cơ điện xoay chiều. - HS rút ra kết luận ghi vở. + Tránh mắc chung động cơ điện một chiều với các thiết bị thu phát sóng điện từ 6: Phát hiện sự biến đổi năng lượng trong động cơ điện Giáo viên hướng dẫn học sinh tự V. Sự biến đổi năng lượng trong đọc tìm hiểu về động cơ điện một động cơ điện chiều trong kỹ thuật.

Khi động cơ điện một chiều hoạt động, điện năng chuyển hoá thành cơ năng.

Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về lực điện từ - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Dùng quy tắc nào dưới đây để xác định chiều của lực điện từ A. Quy tắc nắm tay phải B. Quy tắc nắm tay trái C. Quy tắc bàn tay phải D. Quy tắc bàn tay trá Bài 2: Một khung dây dẫn hình chữ nhật có dòng điện chạy qua được đặt trong từ trường giữa hai nhánh của một nam châm hình U. Khung dây sẽ quay đến vị trí nào thì dừng lại A. Mặt khung dây song song với các đường sức từ B. Mặt khung dây vuông góc với các đường sức từ.

C. Mặt khung dây tạo thành một góc 60o với đường sức từ.

D. Mặt khung dây tạo thành một góc 45o với đường sức từ Bài 3: Ưu điểm nào dưới đây không phải là ưu điểm của động cơ điện A. Không thải ra ngoài các chất khí hay hơi làm ô nhiễm môi trường xung quanh

93

B. Có thể có công suất từ vào oát đến hàng trăm, hàng ngàn, hàng chục ngàn kilôoát.

C. Hiệu suất rất cao, có thể đạt tới 98% D. Có thể biến đổi trực tiếp năng lượng của nhiên liệu thành cơ năng Bài 4: Hãy ghép mỗi phần câu a), b), c), d), e) với mỗi phần 1, 2, 3, 4, 5, 6 để được câu có nội dung đúng a) Động cơ điện hoạt động dựa vào 1. Sự nhiễm điện từ của sắt, thép b) Nam châm điện hoạt động dựa vào 2. Năng lượng của nhiên liệu bị đốt c) Nam châm vĩnh cửu được chế tạo cháy chuyển thành cơ năng dựa vào 3. Tác dụng của từ trường lên dòng d) Động cơ điện là động cơ trong đó điện đặt trong từ trường e) Động cơ nhiệt là động cơ trong đó 4. Tác dụng từ của dòng điện 5. Khả năng giữ được tính lâu dài của thép sau khi bị nhiễm từ 6. Điện năng chuyển hóa thành cơ năn Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được quy tắc bàn tay trái biểu diễn lực từ tác dụng lên dòng điện thẳng đặt vuông góc với đường sức từ, khi biết chiều đường sức từ và chiều dòng điện.

- Nhiệm vụ của HS: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV cho học sinh tự nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

Giáo viên hướng dẫn học sinh tự Vận Dụng học phần vận dụng và làm vào vở Bài 27 C 2 : Trong đoạn dây dẫn AB, dòng điện có chièu đi từ B đến A. C 3 : Đường sức từ của nam châm có chiều đi từ dưới lên trên.

Bài 28 - Cá nhân HS trả lời câu hỏi C 5, C 6, C 7 vào vở, tham gia thảo luận trên lớp hoàn thành các câu hỏi đó.

O/ B C

N S A D *HDVN: -Học bài và làm bài tập 27, 28 (SBT) - Trả lời báo cáo TH vào vở BT. Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu cách điều khiển hướng đi của chùm electron đến màn hình ti vi - Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi trả lời các yêu cầu của giáo viên 94

- Cách thức tiến hành: GV thông báo cho HS đọc “có thể em chưa biết” tìm hiểu cách điều khiển hướng đi của chùm electron đến màn hình ti vi GV thông báo cho HS về nhà lên mạng tìm hiểu các loại động cơ điện. *******************************************************

Bài 29: Thực hành: Chế tạo nam châm vĩnh cửu, nghiệm lại từ tính nam châm I. Mục tiêu : 1. Kiến thức - Chế tạo được một đoạn dây thép thành nam châm, biết cách nhận biết một vật cú phải là nam chõm hay khụng.

2. Kĩ năng - Biết dùng kim nam châm để xác định tên từ cực của ống dây có dũng điện chạy qua và chiều dũng điện chạy trong ống dây.

- Rèn kỹ năng làm TH và báo cáo TH. 3. Thái độ.

- Biết làm việc tự lực để tiến hành có kết quả công việc thực hành, cú tinh thần hợp tỏc.

II. Chuẩn bị : + Đối với mỗi nhóm HS - Nguồn điện: Máy biến áp hạ ap.

- 2 đoạn dây dẫn, 1 bằng thộp, 1 bằng đồng dài 3,5cm, Ф = 0,4mm.

- Cuộn dây A khoảng 200 vòng, dây dẫn có Ф = 0,2mm, quấn sẵn trên một ống nhựa có đường kính cỡ 1cm. Cuộn này dùng để nạp từ.

- Cuộn dây B khoảng 300 vòng, dây dẫn có Ф = 0,2mm, quấn sẵn trên một ống nhựa chia thành 2 phần, đường kính cỡ 4-5cm.

- 1 cụng tắc. -Sợi chỉ nhỏ.

III. Tổ chức hoạt động dạy học.

(Hướng dẫn học sinh tự đọc ở nhà) ***************************************** Ngày soạn : 16/12/2020 Tiết 32: BÀI TẬP VẬN DỤNG QUY TẮC NẮM TAY PHẢI VÀ QUY TẮC BÀN TAY TRÁI. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: Ôn tập quy tắc nắm tay phải, quy tắc bàn tay trái 2. Kỹ năng: Vận dụng được quy tắc nắm tay phải xác định đường sức từ của ống dây khi biết chiều dòng điện và ngược lại.

- Vận dụng được quy tắc bàn tay trái xác định chiều lực điện từ tác dụng lên dây dẫn thẳng có dòng điện chạy qua đặt vuông góc với đường sức từ hoặc chiều đường sức từ (hoặc chiều dòng điện) khi biết hai trong ba yếu tố trên.

- Biết cách thực hiện các bước giải bài tập định tính phần điện từ, cách suy luận lôgic và biết vận dụng kiến thức vào thực tế.

3. Thái độ: Nghiêm túc trong quá trình làm bài tập, yêu thích môn học.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic 95

II. CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS: - 1 ống dây dẫn khoảng từ 400 vòng, Một la bàn. 1 nguồn điện 3V. 1 công tắc.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1: Luyện tập, Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng quy tắc bàn tay trái XĐ chiều lực điện từ, biểu diễn lực điện từ. Giải thích được nguyên tắc hoạt động của động cơ điện một chiều.

- Nhiệm vụ của HS: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

1: Giải bài 1 - Phát biểu quy tắc nắm tay phải ?

-HS: Quy tắc nắm tay phải dùng để Vận dụng quy tắc nắm tay phải để là xác định chiều đường sức từ trong gì? lòng ống dây khi biết chiều dòng - Gọi HS đọc đề bài, nghiên cứu nêu điện chạy trong ống dâyhoặc ngược các bước giải. Nếu HS gặp khó khăn lại. có thể tham khảo gợi ý cách giải a. trong SGK. + Dùng quy tắc nắm tay phải xác định chiều đường sức từ trong lòng ống dây. + Xác định tên từ cực của ống dây.

- Xét tương tác giữa ống dây và nam châm b. + Khi đổi chiều dòng điện, dùng quy tắc nắm tay phải xác định lại chiều đường sức từ ở hai đầu ống dây. + Xác định được tên từ cực của ống dây. + Mô tả tương tác giữa ống dây và nam châm.

- Cá nhân HS làm phần a, b theo các bước nêu trên, xác định từ cực của ống dây cho phần a, b.

- Thu bài của một số HS, hướng dẫn - Nêu được hiện tượng xảy ra giữa HS thảo luận kết quả. ống dây và nam châm. c. HS bố trí TN kiểm tra lại theo nhóm, quan sát hiện tượng xảy ra, - Yêu cầu các nhóm làm TN kiểm rút ra kết luận. tra.

- HS ghi nhớ các kiến thức được đề cập đến: +Quy tắc nắm tay phải. + Xác định từ cực của ống dây khi - Gọi HS nêu các kiến thức đề cập biết chiều đường sức từ.

96

đến để giải bài tập 1.

+ Tương tác giữa nam châm và ống dây có dòng điện chạy qua (tương tác giữa hai nam châm).

2: Giải bài 2 - Yêu cầu HS đọc đề bài tập 2. GV nhắc lại quy - Cá nhân HS nghiên ước các kí hiệu cứu đề bài 2, vẽ lại + . hình vào vở bài tập, vận dụng quy tắc bàn Cho biết điều gì, luyện - Cách đặt bàn tay trái theo quy tắc phù hợp với tay trái để giải bài tập, mỗi hình vẽ để tìm lời giải cho bài tập 2. biểu diễn kết quả trên hình vẽ.

- GV gọi 3 HS lên bảng biểu diễn kết quả trên hình - 3 HS lên bảng làm 3 vẽ đồng thời giải thích các bước thực hiện tương phần a, b, c. Cá nhân ứng với các phần a, b, c của bài 2. Yêu cầu HS khác thảo luận để đi khác chú ý theo dõi, nêu nhận xét. đến đáp án đúng.

- Qua bài 2 HS ghi nhận được: Vận dụng quy tắc bàn tay trái xác định được chiều S F lực điện từ tác dụng N S lên dây dẫn thẳng có . dòng điện chạy qua F đặt vuông góc với N đường sức từ hoặc Hình a.

Hình b.

Hình c chiều đường sức từ - GV nêu nhận xét chung, nhắc nhở những sai sót (hoặc chiều dòng của HS thường mắc. điện) khi biết 2 trong 3 yếu tố trên.

3: Giải bài 3 - Yêu cầu cá nhân HS giải bài 3.

- Cá nhân HS nghiên - Gọi 1 HS lên bảng chữa bài. cứu giải bài tập 3.

- GV hướng dẫn HS giải bài tập 3 chung cả lớp để - Thảo luận chung cả đi đến đáp án đúng. lớp bài tập 3.

- GV đưa ra mô hình khung dây đặt trong từ trường của nam châm giúp HS hình dung mặt phẳng khung dây trong hình 30.3 ở vị trí nào tương ứng với - Sửa chữa những sai khung dây mô hình. Lưu ý HS khi biểu diễn lực sót khi biểu diễn lực trong hình không gian, khi biểu diễn nên ghi rõ nếu có vào vở. phương, chiều của lực điện từ tác dụng lên các cạnh ở phía dưới hình vẽ.

Hoạt động 2: Củng cố-Hướng dẫn về nhà - Hướng dẫn HS trao đổi, nhận xét - HS trao đổi, thảo luận chung cả lớp để đưa ra các bước chung khi giải để đưa các bước giải bài tập vận bài tập vận dụng quy tắc nắm tay dụng 2 quy tắc. Ghi nhớ tại lớp. phải và quy tắc bàn tay trái.

97

- Làm bài tập 30 (SBT).-Hướng dẫn HS làm bài 30.2 - Xem lại các kiến thức đã học để tiết sâu ôn tập Hoạt động 3: Kiểm tra 15 phút Đề 1 Câu 1( 5 điểm): Phát biểu quy tắc bàn tay trái? Quy tắc bàn tay trái dùng để làm gì?

Câu 2 (5điểm): Vận dụng quy tắc bàn tay trái xác định yếu tố còn thiếu trong các trường hợp sau:

Đề 2 Câu 1( 5 điểm): Phát biểu quy tắc bàn tay trái? Quy tắc bàn tay trái dùng để làm gì?

Câu 2 (5điểm): Vận dụng quy tắc bàn tay trái xác định yếu tố còn thiếu trong các trường hợp sau:

N

F S

N

+

F

S Đáp án, biểu điểm Câu 1: Phát biểu đúng quy tắc 2đ - Biết chiều dòng điện, chiều đường sức từ xác định chiều lực điện từ. 1đ - Biết chiều dòng điện, chiều lực điện từ xác định chiều đường sức từ. 1đ - Biết chiều đường sức từ, chiều lực điện từ xác định chiều dòng điện. 1đ Câu 2: Xác định đúng mỗi trường hợp cho: 1 điểm ****************************************************** Ngày soạn: 17/12/2020 Tiết 33: BÀI 31: HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ.

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Làm được TN dùng nam châm vĩnh cửu hoặc nam châm điện để tạo ra dòng điện cảm ứng.

- Mô tả cách làm xuất hiện dòng điện cảm ứng trong cuộn dây dẫn kín bằng nam châm vĩnh cửu hoặc nam châm điện.

- Sử dụng được đúng hai thuật ngữ mới, đó là dòng điện cảm ứng và hiện tượng cảm ứng điện từ.

2. Kỹ năng: Quan sát và mô tả chính xác hiện tượng xảy ra.

3. Thái độ: Nghiêm túc, trung thực trong học tập.

98

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giảI thích hiện tượng.

II. CHUẨN BỊ: Đối với GV:1 đinamô xe đạp có lắp bóng đèn. Đối với mỗi nhóm HS: - 1 cuộn dây dẫn có lắp bóng đèn LED. - 1 nam châm vĩnh cửu có trục quay tháo lắp được.

- 1 nam châm điện + 2 pin 1,5V. III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1 : Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ học tập của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV, lắng nghe tình huống khởi động mà GV đặt ra.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS nghiên cứu tình huống SGK để đặt vấn đề vào bài mới gây hứng thú cho học sinh.

Kiểm tra bài cũ HS1: Nêu cấu tạo của động cơ - HS lên bảng chữa bài. HS khác chú điện một chiều? Động cơ điện một ý lắng nghe, nêu nhận xét. chiều hoạt động dựa trên nguyên tắc nào ?

Tình huống khởi động: GV cho hs nghiên cứu tình huống sgk Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: - Làm được TN dùng nam châm vĩnh cửu hoặc nam châm điện để tạo ra dòng điện cảm ứng. Mô tả cách làm xuất hiện dòng điện cảm ứng trong cuộn dây dẫn kín bằng nam châm vĩnh cửu hoặc nam châm điện. Sử dụng được đúng hai thuật ngữ mới, đó là dòng điện cảm ứng và hiện tượng cảm ứng điện từ.

- Nhiệm vụ của học sinh: suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Phát hiện ra cách tạo ra dòng điện ngoài cách dùng pin và ắc quy - Yêu cầu HS quan sát hình 31.1 (SGK) I. Cấu tạo và hoạt động của đi và quan sát đinamô đã tháo vỏ để chỉ ra na mô ở xe đạp. các bộ phận chính của đinamô.

- Quan sát hình 31.1 kết hợp với - Gọi 1 HS nêu các bộ phận chính của quan sát đinamô đã tháo vỏ, nêu đinamô xe đạp. được các bộ phận chính của - Yêu cầu HS dự đoán xem hoạt động đinamô: của bộ phận chính nào của đinamô gây + 1 nam châm. ra dòng điện? + Cuộn dây có thể quay quanh - Dựa vào dự đoán của HS, GV đặt vấn trục. đề nghiên cứu phần II - Cá nhân HS nêu dự đoán.

99

2: Tìm hiểu cách dùng nam châm vĩnh cửu để tạo ra dòng điện . Xác định trong trường hợp nào thì nam châm vĩnh cửu có thể tạo ra dòng điện - Yêu cầu HS nghiên cứu câu C1 , nêu II. Dùng nam châm vĩnh cửu để dụng cụ cần thiết để tiến hành TN và tạo ra dòng điện các bước tiến hành.

1. Dùng nam châm vĩnh cửu.

- GV giao dụng cụ TN cho các - Cá nhân HS đọc câu C 1 , nêu được nhóm, yêu cầu HS làm TN câu C1 dụng cụ TN và các bước tiến hành theo nhóm, thảo luận nhóm trả lời TN. câu hỏi.

- Các nhóm nhận dụng cụ TN, nhóm - GV hướng dẫn HS các thao tác TN: trưởng hướng dẫn các bạn trong + Cuộn dây dẫn phải được nối kín. nhóm làm TN , quan sát hiện tượng, + Động tác nhanh, dứt khoát. thảo luận nhóm câu C 1.

- Gọi đại diện nhóm mô tả rõ từng trường hợp TN tương ứng yêu cầu câu C1 .

- Yêu cầu HS đọc câu C2, nêu dự Nhận xét 1: Dòng điện xuất hiện đoán và làm TN kiểm tra dự đoán trong cuộn dây dẫn kín khi ta đưa theo nhóm. một cực nam châm lại gần hay ra xa một đầu cuộn dây đó hoặc ngược lại.

- Yêu cầu HS rút ra nhận xét qua TN - Chiểu dòng điện cảm ứng xuất hiện câu C1 , C 2 . trong hai trường hợp trên có chiều - Theo em chiều dòng điện cảm ứng ngược nhau. xuất hiện trong hai trường hợp đưa nam châm lại gần cuộn dây và đưa nam châm ra xa cuộn dây có gì khác nhau * Chuyển ý: Nam châm điện có thể tạo ra dòng điện hay không?

3: Tìm hiểu cách dùng nam châm điện đểtạo ra dòng điện, trong trường hợp nào thì nam châm điện có thể tạo ra dòng điện - Tương tự, Yêu cầu HS đọc TN 2, nêu dụng 2. Dùng nam châm điện. cụ cần thiết.

- Cá nhân HS nghiên cứu các - Yêu cầu HS tiến hành TN 2 theo nhóm. bước tiến hành làm TN 2.

- GV hướng dẫn HS lắp đặt dụng cụ TN. Lưu ý lõi sắt của nam châm điện đưa sâu vào lòng cuộn dây.

- Tiến hành TN theo nhóm 100

Nam châm

dưới sự hướng dẫn của GV. Thảo luận theo nhóm trả lời câu C3 .

- HS ghi nhận xét 2 vào vở.

K - Hướng dẫn HS thảo luận câu C 3.

- Khi đóng mạch (hay ngắt mạch điện) thì dòng điện có cường độ thay đổi như thế nào? Từ trường của nam châm điện thay đổi như thế nào?

- GV chốt lại: Dòng điện xuất hiện ở cuộn dây dẫn kín trong thời gian đóng hoặc ngắt mạch điện của nam châm nghĩa là trong thời gian từ trường của nam châm điện biến thiên.

4: Tìm hiểu thuật ngữ dòng điện cảm ứng - Yêu cầu HS đọc phần thông báo III. Hiện tượng cảm ứng điện từ SGK. - HS đọc SGK để hiểu về thuật ngữ: - Qua TN 1 và 2, hãy cho biết khi Dòng điện cảm ứng , hiện tượng cảm nào xuất hiện dòng điện cảm ứng? ứng điện từ.

-HS (cá nhân): Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về hiện tượng cảm ứng điện từ - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức vừa học.

Bài 1: Cách làm nào dưới đây có thể tạo ra dòng điện cảm ứng A. Nối hai cực của pin vào hai cực của hai đầu cuộn dây dẫn B. Nối hai cực của nam châm với hai đầu cuộn dây dẫn C. Đưa một cực của acquy từ ngoài vào trong một cuộn dây dẫn kín D. Đưa một cực của nam châm từ ngoài vào trong một cuộn dây dẫn kín.

Bài 2: Cách nào dưới dây không tạo ra được dòng điện cảm ứng trong một cuộn dây dẫy kín.

A. Cho cuộn dây chuyển động theo phương song song với các đường sức từ ở giữa hai nhánh của thanh nam châm U B. Cho cuộn dây dẫn quay cắt các đường sức từ của nam châm chữ U C. Cho một đầu nam châm điện chuyển động lại gần một đầu cuộn dây dẫn D. Đặt nam châm điện ở trước đầu cuộn dây rồi ngắt mạch điện nam châm Hoạt động 4: Vận dụng

101

- Mục tiêu: Vận dụng kiến thức hiện tượng cảm ứng điện từ để trả lời các bài tập liên quan - Nhiệm vụ của HS: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk.

- Yêu cầu cá nhân HS trả lời C 4, C 5 .

IV. Vận dụng -Với câu C4: - Cá nhân HS dưa ra dự + Nêu dự đoán. đoán cho câu C 4 .

- Nêu kết luận qua quan sát TN kiểm tra.

- Cá nhân hoàn thành câu + GV làm TN kiểm tra C5. để cả lớp theo dõi rút -HS học thuộc phần ghi ra kết luận. nhớ tại lớp.

- Gọi HS đọc phần ghi nhớ cuối bài, - HS đọc phần “Có thể em yêu cầu ghi vào vở. chưa biết”.

- Cho HS đọc phần “Có thể em chưa biết”.

Hoạt động 5: Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu vai trò của dòng điện và năng lượng điện - Nhiệm vụ của HS: Suy nghĩ, tìm tòi, quan sát các hiện tượng thực tế cuộc sống trả lời các yêu cầu của giáo viên - Cách thức tiến hành: GV thông báo cho HS + Dòng điện sinh ra từ trường và ngược lại từ trường lại sinh ra dòng điện. Điện trường và từ trường tồn tại trong một thể thống nhất gọi là điện từ trường. + Điện năng là nguồn năng lượng có nhiều ưu điểm: dễ sử dụng, dễ chuyển hóa thành các dạng năng lượng khác, dễ truyền tải đi xa, nên ngày càng được sử dụng phổ biến. Việc sử dụng điện năng không gây ra các chất thải độc hại cũng như các tác nhân gây ô nhiễm môi trường nên đây là một nguồn năng lượng sạch + Thay thế các phương tiện giao thông sử dụng động cơ nhiệt bằng các phương tiện giao thông sử dụng động cơ điện. + Tăng cường sản xuất điện năng bằng các nguồn năng lượng sạch: năng lượng nước, năng lượng gió, năng lượng Mặt Trời. ************************************************ Ngày soạn: 20/12/2020 Tiết 34: ÔN TẬP I. MỤC TIÊU - Qua hệ thống câu hỏi, bài tập, HS được ôn lại các kiến thức cơ bản đã học về điện.

- Củng cố, đánh giá sự nắm kiến thức và kỹ năng của học sinh.

- Rèn kỹ năng tổng hợp kiến thức và tư duy trong mỗi HS. II. CHUẨN BỊ : HS: Trả lời câu hỏi ôn tập.

102

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY Hoạt động 1: Ôn Tập 1.Phát biểu nội dung định luật Ôm? Viết công thức? Đơn vị các đại lượng trong công thức?

HỌC.

1. Định luật Ôm: Cường độ dòng điện chạy qua dây dẫn tỉ lệ thuận với hiệu điện thế đặt vào hai đầu dây và tỉ lệ nghịch với điện trở của dây.

Công thức: I =

U R

2. Đoạn mạch nối tiếp:R 1 nt R 2: I = I1 = I2 ; U = U1 + U2; R tđ = R 1 + R2 ;

U 1 R1 = U 2 R2

Đoạn mạch song song R 1 //R2 : 2. Định luật Ôm cho đoạn mạch I = I 1 + I 2 ; U = U1= U2 nối tiếp, đoạn mạch song song và 1 1 1 I 1 R2 ; = = + các mối liên quan R R1 R2 I 2 R1 3.Dây dẫn cùng loại vật liệu ρ1 = ρ 2 , cùng tiết diện S 1 = S 2 thì điện trở của dây dẫn tỉ lệ thuận với chiều dài của dây

3. Điện trở của các dây dẫn có cùng tiết diện và được làm từ cùng một loại vật liệu thì tỉ lệ thế nào với chiều dài mỗi dây?

4. Điện trở của các dây dẫn có cùng chiều dài và được làm từ cùng một loại vật liệu thì tỉ lệ thế nào với tiết diện của dây?

5.Viết công thức tính điện trở của vật dẫn, nêu rõ đơn vị các đại lượng trong công thức?

R1 l1 = .

R2 l 2

4. Điện trở của dây dẫn có cùng chiều dài l 1 =l 2 và được làm từ cùng loại vật liệu ρ1 = ρ 2 tỉ lệ nghịch với tiết diện của dây R1 S1 = .

R2 S 2

5.Công thức tính điện trở của vật dẫn: R=ρ

l S

Trong đó: ρ là điện trở suất ( Ω m) l là chiều dài (m). s là tiết diện (m2 ) 6. Biến trở thực chất là điện trở có thể thay đổi trị số điện trở của nó.

- Mắc biến trở nối tiếp trong mạch điện để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch.

103

6. Biến trở là gì? Sử dụng biến trở như thế nào?

7. Công thức tính công suất điện: P =U.I =I 2 .R = 7. Công thức tính công suất điện?

U2 ; R

+ R 1 nt R2 có P = P 1 + P 2 +R 1 // R 2 có P = P 1 + P 2.

8. Công thức tính công của dòng điện?

8. A = P.t = U.I.t.

9. Phát biểu nội dung định luật Jun Len-xơ? Viết công thức? Đơn 9. Nhiệt lượng toả ra ở dây dẫn vị các đại lượng trong công thức? khi có dòng điện chạy qua tỉ lệ thuận với bình phương cường độ - Mối liên quan giữa Q và R trong dòng điện, với điện trở của dây đoạn mạch mắc nối tiếp, song dẫn và thời gian dòng điện chạy song như thế nào? qua.

Công thức: Q=I 2 .R.t (J) 10. An toàn khi sử dụng điện? Sử Trong đó: I là cường độ dòng dụng tiết kiệm điện năng như thế điện, đo bằng ampe(A). nào?

R là điện trở đo bằng Ôm ( Ω ) T đo bằng giây (s) thì Q đo bằng Jun. Q= 0,24 I 2.R.t (calo) 10. HS:SGK /51-52 ******************************************* Ngày soạn: 22/12/2020 Tiết 35: ÔN TẬP I. MỤC TIÊU - Qua hệ thống câu hỏi, bài tập, HS được ôn lại các kiến thức cơ bản đã học về điện từ.

- Củng cố, đánh giá sự nắm kiến thức và kỹ năng của học sinh.

- Rèn kỹ năng tổng hợp kiến thức và tư duy trong mỗi HS. II. CHUẨN BỊ : HS: Trả lời câu hỏi ôn tập.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1: Ôn Tập 1. Nam châm điện có đặc điểm gì 1. Giống nhau : giống và khác nam châm vĩnh + Hút sắt cửu? + Tương tác giữa các từ cực của hai nam châm đặt gần nhau.

- Khác nhau: Nam châm vĩnh cửu cho từ trường ổn định. + Nam châm điện cho từ trường 104

2. Từ trường tồn tại ở đâu? Làm thế nào để nhận biết được từ trường? biểu diễn từ trường bằng hình vẽ như thế nào?

mạnh.

2. Từ trường tồn tại ở xung quanh nam châm, xung quanh dòng điện.

Dùng kim nam châm để nhận biết từ trường (SGK tr. 62).

Biểu diễn từ trường bằng hệ thống đường sức từ.

Quy tắc nắm tay phải (SGK tr.66): 3.Quy tắc bàn tay trái.SGK /74.

4. Điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng SGK / 89

3. Lực điện từ do từ trường tác dụng lên dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng có đặc điểm gì?

4. Trong điều kiện nào thì xuất hiện dòng điện cảm ứng?

Hoạt động 2: Giải đáp thắc mắc của HS - GV yêu cầu HS xem lại các dạng - HS xem lại các dạng bài tập đã bài tập đã học, dạng bài tập nào còn làm. mắc , yêu cầu GV chữa.

-GV : Giới thiệu đề kiểm tra học kỳ I -HS tham khảo và nghiên cứu hướng các năm trước. làm ********************************************************* Ngày soạn 26/12/2020 KIỂM TRA HỌC KỲ I

I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: Vận dụng được kiến thức từ bài 1 đến bài 31 để trả lời được các câu hỏi và giải các bài tập theo đề bài kiểm tra trong thời gian 45 phút.

2. Kỹ năng: Rèn luyện kĩ năng làm bài độc lập để có ý thức tự học, tự tỡm tũi nghiờn cứu.

3. Thái độ: Nghiêm túc, cẩn thận 4. Năng lực: Nắm được các kiến thức cơ bản của chương điện từ học và kỹ năng chuyển mạch điện, vận dụng định luật ụm, quy tắc nắm tay phải, quy tắc bàn tay trỏi vào cỏc loại bài tập lien quan trong chương I II. HÌNH THỨC TỔ CHỨC: Kiểm tra trắc nghiệm + tự luận III. THỜI GIAN KIỂM TRA: 45 phút IV. NỘI DUNG KIỂM TRA ĐỀ 1 TRẮC NGHIỆM. 6 điểm (ch ọ n đ úng đ áp án m ỗ i câu cho 0,3 đ i ể m) Câu 1. Xét đ o ạ n m ạ ch gồ m hai đ i ệ n tr ở R 1 , R 2 m ắ c n ố i ti ế p. H ệ th ứ c đ úng là: A. U = U 1 = U 2 ; I = I1 + I 2; R TĐ = R 1 + R2 B. U = U 1 + U 2 ; I = I1 = I 2; R TĐ = R 1 + R2 .

C. U = U 1 + U 2 ; I = I1 + I 2; R TĐ = R 1 + R2 .

D. U = U 1 = U 2 ; I = I1 = I 2; R TĐ = R 1 + R2 .

Câu 2. Đơ n v ị c ủ a đ i ệ n tr ở là A. Vôn B. Oát.

C. ôm.

D. Ampe.

Câu 3. Khi đư a hai c ự c cùng tên c ủ a hai nam châm khác nhau l ạ i g ầ n nhau thì chúng: A. hút nhau.

C. không hút nhau c ũ ng không đẩ y nhau.

B. đẩ y nhau.

D. lúc hút, lúc đẩ y nhau.

Câu 4. Khi đặ t la bàn t ạ i m ộ t v ị trí nào đ ó trên m ặ t đấ t, kim la bàn luôn đị nh h ướ ng là

105

A. C ự c t ừ B ắ c kim la bàn ch ỉ h ướ ng B ắ c đị a lí, c ự c t ừ Nam kim la bàn ch ỉ h ướ ng Nam đị a lí.

B. C ự c t ừ B ắ c kim la bàn ch ỉ h ướ ng Nam đị a lí, c ự c t ừ Nam kim la bàn ch ỉ h ướ ng B ắ c đị a lí.

C. C ự c t ừ B ắ c kim la bàn ch ỉ h ướ ng Đ ông đị a lí, c ự c t ừ Nam kim la bàn ch ỉ h ướ ng Tây đị a lí.

D. C ự c t ừ B ắ c kim la bàn ch ỉ h ướ ng Tây đị a lí, c ự c t ừ Nam kim la bàn ch ỉ h ướ ng Nam đị a lí.

Câu 5. Phát bi ể u nào sau đ ây đ úng v ớ i n ộ i dung c ủ a quy t ắ c n ắ m tay ph ả i?

A. N ắ m bàn tay ph ả i sao cho b ố n ngón tay n ắ m l ạ i ch ỉ chi ề u dòng đ i ệ n qua ố ng dây thì ngón tay cái choãi ra ch ỉ chi ề u đườ ng s ứ c t ừ bên ngoài ố ng dây.

B. N ắ m bàn tay ph ả i, khi đ ó b ố n ngón tay n ắ m l ạ i ch ỉ chi ề u đườ ng s ứ c t ừ bên trong lòng ố ng dây.

C. N ắ m bàn tay ph ả i sao cho b ố n ngón tay n ắ m l ạ i ch ỉ chi ề u dòng đ i ệ n qua ố ng dây thì ngón tay cái choãi ra ch ỉ chi ề u đườ ng s ứ c t ừ trong lòng ố ng dây.

D. N ắ m bàn tay ph ả i, khi đ ó ngón tay cái choãi ra ch ỉ chi ề u đườ ng s ứ c t ừ trong lòng ố ng dây.

Câu 6. Tác d ụ ng c ủ a nam châm đ i ệ n trong thi ế t b ị r ơ le dòng: A. Ng ắ t m ạ ch đ i ệ n độ ng c ơ ng ừ ng làm vi ệ c.

B. Đ óng m ạ ch đ i ệ n cho độ ng c ơ làm vi ệ c.

C. Ng ắ t m ạ ch đ i ệ n cho nam châm đ i ệ n.

D. Đ óng m ạ ch đ i ệ n cho nam châm đ i ệ n.

Câu 7. Lõi s ắ t trong nam châm đ i ệ n có tác d ụ ng gì?

A. Làm cho nam châm đượ c ch ắ c ch ắ n.

B. Làm t ă ng t ừ trườ ng c ủ a ố ng dây.

C. Làm nam châm đượ c nhi ễ m t ừ v ĩ nh vi ễ n.

D. Không có tác d ụ ng gì.

Câu 8. Hi ệ n t ượ ng c ả m ứ ng đ i ệ n t ừ không xu ấ t hi ệ n trong ố ng dây d ẫ n kín khi A. ố ng dây và thanh nam châm cùng chuy ể n độ ng v ề m ộ t phía.

B. ố ng dây và thanh nam châm chuy ể n độ ng v ề hai phía ng ư ợ c chi ề u nhau.

C. thanh nam châm chuy ể n độ ng l ạ i gầ n ho ặ c ra xa ố ng dây.

D. ố ng dây chuy ể n độ ng l ạ i g ầ n ho ặ c ra xa thanh nam châm.

Câu 9. M ộ t dây d ẫ n bằ ng nikelin dài 20m, ti ế t di ệ n 0,05mm 2 . Đ i ệ n tr ở su ấ t c ủ a nikêlin là 0,4.10 -6 Ω.m. Đ i ệ n tr ở c ủ a dây d ẫ n có giá trị A. 0,00016Ω.

B. 1,6Ω.

C. 16Ω.

D. 160Ω.

Câu 10. M ỗ i ngày, m ộ t bóng đ èn 220V - 60W th ắ p trung bình 5 gi ờ v ớ i hi ệ u đ i ệ n thế 220V. Đ i ệ n n ă ng tiêu th ụ trong m ộ t tháng (30 ngày) là A. 9000J. B. 9kW.h.

C. 9kJ. D. 32400W.s.

Câu 11. Cho m ạ ch đ i ệ n nh ư hình 1. Hi ệ u đ i ệ n th ế gi ữ a hai đầ u đ o ạ n m ạ ch là 9V, trên bóng đ èn Đ có ghi 6V- 3W. Để đ èn sáng bình th ườ ng, tr ị s ố c ủ a bi ế n tr ở R b là: Đ + A. 3Ω.

B. 9Ω.

C. 6Ω.

D. 4,5Ω.

Rb Câu 12. Có m ộ t thanh nam châm không rõ t ừ c ự c. Làm Hỡnh 1 cách nào để xác đị nh t ừ c ự c c ủ a thanh nam châm?

A. Treo thanh nam châm b ằ ng s ợ i ch ỉ t ơ, khi thanh nam châm n ằ m yên, đầ u nào ch ỉ v ề phía B ắ c là c ự c B ắ c, đầ u kia là c ự c Nam. B. Dùng thanh s ắ t đư a l ạ i 1 đầ u thanh nam châm để th ử , n ế u chúng hút nhau thì đầ u đ ó là c ự c t ừ Nam còn đầ u kia là c ự c t ừ B ắ c.

C. D ự ng thanh s ắ t đư a l ạ i 1 đầ u thanh nam châm để th ử , n ế u chúng hút nhau thì đầ u đ ó là c ự c t ừ B ắ c còn đầ u kia là c ự c t ừ Nam.

106

-

D. Dùng thanh s ắ t đư a l ạ i 1 đầ u thanh nam châm để th ử , n ế u chúng hút đẩ y nhau thì đầ u đ ó là c ự c t ừ B ắ c còn đầ u kia là c ự c t ừ Nam. Câu 13. Quan sát hình v ẽ 2, hãy cho bi ế t hình nào v ẽ đ úng chi ề u c ủ a đườ ng s ứ c t ừ ?

A

A

B +

A.

_

+

A

C.

B.

_

A

B +

B

_

B +

Hình 2

D.

_

Câu 14. Cho hình vẽ (hình 3). Hãy ch ỉ ra hình v ẽ nào không đ úng?

A.

B. I

+

F

C. I

F

D. F

I

F

I

Hình 3 Câu 15. Khi m ắ c m ộ t bóng đ èn vào hi ệ u đ i ệ n th ế 6V thì dòng đ i ệ n ch ạ y qua bóng đ èn có c ườ ng độ 400mA. Công su ấ t tiêu th ụ c ủ a đ èn này là A. 2400W. B. 240W. C. 24W. D. 2,4W. Câu 16 . Công th ứ c tính đ i ệ n tr ở c ủ a dây d ẫ n là: l l s ρ A. R = S B. R = ρ C. R = s D. R = ρ ρ s l l Câu 17 : Đặ t vào hai đầ u m ộ t đ i ệ n tr ở R m ộ t hi ệ u đ i ệ n th ế U = 12V, khi đ ó c ườ ng độ dòng đ i ệ n ch ạ y qua đ i ệ n trở là 1,2A. N ế u gi ữ nguyên hi ệ u đ i ệ n th ế nh ư ng mu ố n c ườ ng độ dòng đ i ệ n qua đ i ệ n trở là 0,8A thì ta ph ả i t ă ng đ i ệ n tr ở thêm m ộ t l ượ ng là: A. 4,0 Ω .

B. 4,5 Ω .

C. 5,0 Ω .

D. 5,5 Ω .

Câu 18 : Trong các bi ể u th ứ c sau đ ây, bi ể u th ứ c nào là bi ể u th ứ c c ủ a đị nh lu ậ t JunLenx ơ ?

A. Q = I².R.t B. Q = I.R².

C. Q = I.R.t D. Q = I².R².t Câu 19 : M ộ t dây d ẫ n có đ i ệ n tr ở 176Ω đượ c m ắ c vào ngu ồ n đ i ệ n có hi ệ u đ i ệ n th ế U=220V. Nhi ệ t l ượ ng t ỏ a ra trên dây d ẫ n đ ó trong 15 phút là: A. 247.500J. B. 59.400calo C. 59.400 D. A và B đ úng Câu 20 : Hai dây đồ ng ch ấ t l ầ n l ượ t có chi ề u dài và ti ế t di ệ n g ấ p đ ôi nhau ( l 1 =2l 2 ; S 1 = 2S 2 ). N ế u cùng m ắ c chúng vào ngu ồ n đ i ệ n có cùng hi ệ u đ i ệ n th ế U trong cùng m ộ t kho ả ng th ờ i gian thì: Q A. Q 1 = Q 2 .

B. Q 1 = 2Q 2 .

C.Q 1 = 4Q 2.

D. Q 1 = 2 2 B. TỰ LUẬN : 4 điểm Câu 1. M ộ t bóng đ èn có ghi: 6V-3W N S b O' c a) Cho bi ế t ý ngh ĩ a c ủ a con s ố ghi trên đ èn? b) Tìm c ườ ng độ đị nh m ứ c ch ạ y qua đ èn và đ i ệ n tr ở c ủ a đ èn? a d N

S

O

Hình 4

107

c) M ắ c đ èn này vào hai đ i ể m có hi ệ u đ i ệ n th ế 5V, tính công su ấ t tiêu th ụ c ủ a

đ èn?

Câu 2. Quan sát hình v ẽ (hình 4). Cho bi ế t. a. Khung dây s ẽ quay nh ư th ế nào? Tạ i sao? b. Khung có quay đượ c mãi không? Vì sao? Cách kh ắ c ph ụ c? Đề 2 Câu 1. Xét đ o ạ n m ạ ch gồ m hai đ i ệ n trở R 1 , R 2 m ắ c n ố i ti ế p. H ệ th ứ c đ úng là: A. U = U 1 = U 2 ; I = I1 = I2; R TĐ = R 1 + R 2 .

B. U = U 1 = U 2 ; I = I1 + I2; R TĐ = R 1 + R 2 C. U = U 1 + U 2 ; I = I1 = I2; R TĐ = R 1 + R 2 .

D. U = U 1 + U 2 ; I = I1 + I2; R TĐ = R 1 + R 2 .

Câu 2. Đơ n v ị cu ả đ i ệ n trở là A. Oát.

B. ôm.

C. Ampe.

D. Vôn Câu 3. Khi đư a hai c ự c cùng tên c ủ a hai nam châm khác nhau l ạ i g ầ n nhau thì chúng: A. hút nhau.

B. không hút nhau c ũ ng không đẩ y nhau.

D. lúc hút, lúc đẩ y nhau.

C. đẩ y nhau.

Câu 4. Khi đặ t la bàn t ạ i m ộ t v ị trí nào đ ó trên m ặ t đấ t, kim la bàn luôn đị nh h ướ ng là A. C ự c t ừ B ắ c kim la bàn ch ỉ h ướ ng Đ ông đị a lí, c ự c t ừ Nam kim la bàn ch ỉ h ướ ng Tây đị a lí.

B. C ự c t ừ B ắ c kim la bàn ch ỉ h ướ ng B ắ c đị a lí, c ự c t ừ Nam kim la bàn ch ỉ h ướ ng Nam đị a lí.

C. C ự c t ừ B ắ c kim la bàn ch ỉ h ướ ng Nam đị a lí, c ự c t ừ Nam kim la bàn ch ỉ h ướ ng B ắ c đị a lí.

D. C ự c t ừ B ắ c kim la bàn ch ỉ h ướ ng Tây đị a lí, c ự c t ừ Nam kim la bàn ch ỉ h ướ ng Nam đị a lí.

Câu 5. Phát bi ể u nào sau đ ây đ úng v ớ i n ộ i dung c ủ a quy t ắ c n ắ m tay ph ả i?

A. N ắ m bàn tay ph ả i, khi đ ó b ố n ngón tay n ắ m l ạ i ch ỉ chi ề u đườ ng s ứ c t ừ bên trong lòng ố ng dây.

B. N ắ m bàn tay ph ả i sao cho b ố n ngón tay n ắ m l ạ i ch ỉ chi ề u dòng đ i ệ n qua ố ng dây thì ngón tay cái choãi ra ch ỉ chi ề u đườ ng s ứ c t ừ bên ngoài ố ng dây.

C. N ắ m bàn tay ph ả i sao cho b ố n ngón tay n ắ m l ạ i ch ỉ chi ề u dòng đ i ệ n qua ố ng dây thì ngón tay cái choãi ra ch ỉ chi ề u đườ ng s ứ c t ừ trong lòng ố ng dây.

D. N ắ m bàn tay ph ả i, khi đ ó ngón tay cái choãi ra ch ỉ chi ề u đườ ng s ứ c t ừ trong lòng ố ng dây.

Câu 6. Tác d ụ ng c ủ a nam châm đ i ệ n trong thi ế t b ị r ơ le dòng: A. Đ óng m ạ ch đ i ệ n cho độ ng c ơ làm vi ệ c.

B. Ng ắ t m ạ ch đ i ệ n cho nam châm đ i ệ n.

C. Đ óng m ạ ch đ i ệ n cho nam châm đ i ệ n.

D. Ng ắ t m ạ ch đ i ệ n độ ng c ơ ng ừ ng làm vi ệ c Câu 7. Lõi s ắ t trong nam châm đ i ệ n có tác d ụ ng gì?

A. Làm cho nam châm đượ c ch ắ c ch ắ n.

B. Làm nam châm đượ c nhi ễ m t ừ v ĩ nh vi ễ n.

C. Không có tác d ụ ng gì.

D. Làm t ă ng t ừ tr ườ ng c ủ a ố ng dây.

Câu 8. Hi ệ n t ượ ng c ả m ứ ng đ i ệ n t ừ không xu ấ t hi ệ n trong ố ng dây d ẫ n kín khi A. ố ng dây và thanh nam châm cùng chuy ể n độ ng v ề m ộ t phía.

B. ố ng dây và thanh nam châm chuy ể n độ ng v ề hai phía ng ượ c chi ề u nhau.

C. ố ng dây chuy ể n độ ng l ạ i g ầ n ho ặ c ra xa thanh nam châm.

D. thanh nam châm chuy ể n độ ng l ạ i g ầ n ho ặ c ra xa ố ng dây.

Câu 9. M ộ t dây d ẫ n bằ ng nikelin dài 10m, ti ế t di ệ n 0,05mm 2 . Đ i ệ n tr ở su ấ t c ủ a nikêlin là 0,4.10 -6 Ω.m. Đ i ệ n tr ở c ủ a dây d ẫ n có giá trị A. 80Ω.

B. 0,00016Ω.

C. 1,6Ω.

D. 16

108

Câu 10. M ỗ i ngày, m ộ t bóng đ èn 220V - 100W thắ p trung bình 5 gi ờ v ớ i hi ệ u đ i ệ n th ế 220V. Đ i ệ n n ă ng tiêu th ụ trong m ộ t tháng (30 ngày) là A. 9000J. B. 15.kWh. C. 32400W.s.

D. 9kW.h.

Câu 11. Cho m ạ ch đ i ệ n nh ư hình 1. Hi ệ u đ i ệ n th ế gi ữ a hai đầ u đ o ạ n m ạ ch là 9V, trên bóng đ èn Đ có ghi 6V- 6W. Để đ èn sáng bình th ườ ng, tr ị s ố c ủ a bi ế n tr ở Rb là: A. 3Ω.

C. 9Ω. Đ + B. 6Ω.

D. 4,5Ω.

Câu 12. Có m ộ t thanh nam châm không rõ t ừ c ự c. Làm Rb cách nào để xác đị nh t ừ c ự c c ủ a thanh nam châm?

Hình 1 A. Treo thanh nam châm b ằ ng s ợ i ch ỉ t ơ , khi thanh nam châm n ằ m yên, đầ u nào ch ỉ v ề phía B ắ c là c ự c B ắ c, đầ u kia là c ự c Nam. B. Dùng thanh s ắ t đư a l ạ i 1 đầ u thanh nam châm để th ử , n ế u chúng hút nhau thì đầ u đ ó là c ự c t ừ Nam còn đầ u kia là c ự c t ừ B ắ c.

C. Dùng thanh s ắ t đư a l ạ i 1 đầ u thanh nam châm để th ử , n ế u chúng hút nhau thì đầ u đ ó là c ự c t ừ B ắ c còn đầ u kia là c ự c t ừ Nam. D. Dùng thanh s ắ t đư a l ạ i 1 đầ u thanh nam châm để th ử , n ế u chúng hút đẩ y nhau thì đầ u đ ó là c ự c t ừ B ắ c còn đầ u kia là c ự c t ừ Nam. Câu 13. Quan sát hình v ẽ 2, hãy cho bi ế t hình nào v ẽ đ úng chi ề u c ủ a đườ ng s ứ c t ừ ?

A

A

B +

A.

_

+

A

C.

B.

_

A

B +

B

_

B +

Hình 2

D.

_

Câu 14. Cho hình vẽ (hình 3). Hãy ch ỉ ra hình v ẽ nào không đ úng?

A.

B. I

+

F

C. I

F

D. F

I

I

F

Hình 3 Câu 15. Khi m ắ c m ộ t bóng đ èn vào hi ệ u đ i ệ n th ế 6V thì dòng đ i ệ n ch ạ y qua bóng đ èn có c ườ ng độ 200mA. Công su ấ t tiêu th ụ c ủ a đ èn này là A. 1,2W B. 2400W. C. 240W. D. 12W. Câu 16 . Công th ứ c tính đ i ệ n tr ở c ủ a dây d ẫ n là: l l s ρ A. R = S B. R = s C. R = ρ D. R = ρ ρ s l l Câu 17 : Đặ t vào hai đầ u m ộ t đ i ệ n tr ở R m ộ t hi ệ u đ i ệ n th ế U = 12V, khi đ ó c ườ ng độ dòng đ i ệ n ch ạ y qua đ i ệ n trở là 1,2A. N ế u gi ữ nguyên hi ệ u đ i ệ n th ế nh ư ng mu ố n c ườ ng độ dòng đ i ệ n qua đ i ệ n trở là 0,6A thì ta ph ả i t ă ng đ i ệ n tr ở thêm m ộ t l ượ ng là: A. 4,0 Ω .

B. 4,5 Ω .

C. 10 Ω .

D. 5,5 Ω .

Câu 18 : Trong các bi ể u th ứ c sau đ ây, bi ể u th ứ c nào là bi ể u th ứ c c ủ a đị nh lu ậ t JunLenx ơ ?

109

-

A. Q = I².R.t B. Q = I.R².

C. Q = I.R.t D. Q = I².R².t Câu 19 : M ộ t dây d ẫ n có đ i ệ n tr ở 176Ω đượ c m ắ c vào ngu ồ n đ i ệ n có hi ệ u đ i ệ n th ế U=220V. Nhi ệ t l ượ ng t ỏ a ra trên dây d ẫ n đ ó trong 15 phút là: A. 247.500J. B. 59.400calo C. 59.400 D. A và B đ úng Câu 20 : Hai dây đồ ng ch ấ t l ầ n l ượ t có chi ề u dài và ti ế t di ệ n g ấ p ba nhau ( l 1 =3l 2 ; S 1 = 3S 2 ). N ế u cùng m ắ c chúng vào ngu ồ n đ i ệ n có cùng hi ệ u đ i ệ n th ế U trong cùng m ộ t kho ả ng th ờ i gian thì: Q A. Q 1 = 2 A B. Q 1 = Q 2 .

C. Q 1 = 2Q 2.

D.Q 1 = 4Q 2 .

2 B. TỰ LUẬN : 4 điểm Câu 1. M ộ t bóng đ èn có ghi: 12V-6W a) Cho bi ế t ý ngh ĩ a c ủ a con s ố ghi trên đ èn? b) Tìm c ườ ng độ đị nh m ứ c chạ y qua đ èn và đ i ệ n tr ở c ủ a đ èn? c) M ắ c đ èn này vào hai đ i ể m có hi ệ u đ i ệ n th ế 10V, tính công su ấ t tiêu th ụ c ủ a đ èn?

N S b O' c Câu 2. Quan sát hình v ẽ (hình 4). Cho bi ế t. a. Khung dây s ẽ quay nh ư th ế nào? Tạ i sao? a b. Khung có quay đượ c mãi không? Vì sao? Cách kh ắ c d ph ụ c?

O N

S

Hình 4

2.3. ĐÁP ÁN - BIỂU ĐIỂM ĐỀ 1 TRẮC NGHIỆM. 6 điểm (ch ọ n đ úng đ áp án m ỗ i câu cho 0,3 đ i ể m) Cõu h ỏ i 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Đ áp án B C B A C A B A D B C Cõu h ỏ i 15 16 17 18 19 20 Đ áp án D B C A D A TỰ LUẬN: 4 điểm Câu 1. 2,5 điểm a) Con s ố ghi trên đ èn ch ỉ các giá tr ị đị nh m ứ c c ủ a đ èn khi đ èn ho ạ t độ ng b ỡ nh th ườ ng U đm = 6V; P đm = 3W. b) C ườ ng độ dòng đ i ệ n đị nh m ứ c c ủ a đ èn: P 3 I dm = dm = = 0,5 A U dm 6 Đ i ệ n tr ở c ủ a đ èn khi nó sáng bình th ườ ng: U2 36 R d = dm = = 12Ω P 3 c) Khi m ắ c đ èn vào hai đ i ể m có hi ệ đ i ệ n th ế 5V U 5 C ườ ng độ dòng đ i ệ n qua đ èn là: I = A ≈ 0,417A = R đ 12 25 Công su ấ t tiêu th ụ c ủ a đ èn là P = U.I = W 12 U2 5 (Có th ể tính theo c ụ ng th ứ c khác P = I = = W) R đ 12

110

12 A

13 D

14 D

0,5 đ i ể m 0,5 đ i ể m 0,5 đ i ể m 0,5 đ i ể m 0,5 đ i ể m

Câu 2. 1,5 điểm a. Do đ o ạ n BC, AD song song v ớ i N S b F O' c 2 các đườ ng c ả m ứ ng, nên không ch ị u tác d ụ ng c ủ a l ự c đ i ệ n t ừ . V ậ n d ụ ng quy t ắ c bàn tay trái cho đ o ạ n AB, ta thấ y đ o ạ n a F1 d S N AB b ị đẩ y xu ố ng; đ o ạ n CD b ị đẩ y lên, do O đ ó khung s ẽ quay.

Hình 4 b. Khung ch ỉ quay đế n vị trí m ặ t ph ẳ ng c ủ a khung vuông góc v ớ i các đườ ng s ứ c t ừ . Để làm khung quay đượ c thì ph ả i có hai vòng bán khuyên và hai thanh quét tì lên hai bán khuyên để đư a dòng đ i ệ n chạ y vào khung theo m ộ t chi ề u nh ấ t đị nh. ĐỀ 2 TRẮC NGHIỆM. 6 điểm (ch ọ n đ úng đ áp án m ỗ i câu cho 0,3 đ i ể m) Câu h ỏ i 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Đ áp án C B C B C D D A A B A Câu h ỏ i 15 16 17 18 19 20 Đ áp án A C C A D B TỰ LUẬN: 4 điểm Câu 1. 2,5 điểm a) Con s ố ghi trên đ èn ch ỉ các giá trị đị nh m ứ c c ủ a đ èn khi đ èn ho ạ t độ ng bình th ườ ng U đm = 12V; P đm = 6W. b) C ườ ng độ dòng đ i ệ n đị nh m ứ c c ủ a đ èn: I = 0,5 A Đ i ệ n tr ở c ủa đèn khi nó sáng bình th ườ ng: R = 24 ôm c) Khi m ắ c đ èn vào hai đ i ể m có hi ệ u đ i ệ n th ế 10V C ườ ng độ dòng đ i ệ n qua đ èn là: A ≈ 0,417A U 2 100 W Công su ấ t tiêu th ụ c ủ a đ èn là P = I = = Rđ 24 Câu 2. 1,5 điểm a. Do đ o ạ n BC, AD song song v ớ i N S b F O' c 2 các đườ ng c ả m ứ ng, nên không ch ị u tác d ụ ng c ủ a l ự c đ i ệ n t ừ . V ậ n d ụ ng quy t ắ c bàn tay trái cho đ o ạ n AB, ta thấ y đ o ạ n a F1 d S N AB b ị đẩ y xu ố ng; đ o ạ n CD b ị đẩ y lên, do O đ ó khung s ẽ quay.

Hình 4 b. Khung ch ỉ quay đế n vị trí m ặ t ph ẳ ng c ủ a khung vuông góc v ớ i các đườ ng s ứ c t ừ . Để làm khung quay đượ c thì ph ả i có hai vòng bán khuyên và hai thanh quét tì lê hai bán khuyên để đư a dòng đ i ệ n ch ạ y vào khung theo m ộ t chi ề u nh ấ t đị nh.

0,75 đ i ể m

0,5 đ i ể m 0,25 đ i ể m

12 A

13 D

0,5 đ i ể m 0,5 đ i ể m 0,5 đ i ể m 0,5 đ i ể m 0,5 đ i ể m 0,75 đ i ể m

0,5 đ i ể m 0,25 đ i ể m

********************************************************* Ngày soạn: 3/1/2021 Tiết 37: BÀI 32: ĐIỀU KIỆN XUẤT HIỆN DÒNG ĐIỆN CẢM ỨNG. 111

14 D

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Xác định được có sự biến đổi ( tăng hay giảm) của số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây dẫn kín khi làm TN với nam châm vĩnh cửu hoặc nam châm điện.

- Dựa trên quan sát TN, xác lập được mối quan hệ giữa sự xuất hiện dòng điện cảm ứng và sự biến đổi của số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây dẫn kín.

- Phát biểu được điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng.

- Vận dụng được điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng để giải thích và dự đoán những trường hợp cụ thể, trong đó xuất hiện hay không xuất hiện dòng điện cảm ứng.

2. Kỹ năng: - Quan sát TN, mô tả chính xác tỉ mỉ TN. - Phân tích, tổng hợp kiến thức cũ.

3. Thái độ: Ham học hỏi, yêu thích môn học.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý II. CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS: Mô hình cuộn dây dẫn và đường sức từ của một nam châm.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ - HS1: Nêu các cách dùng nam châm để tạo ra dòng điện trong cuộn dây dẫn kín.

Tình huống khởi động - GV cho HS nghiên cứu tình huống sgk để tạo tình huống vấn đề.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Xác định được có sự biến đổi ( tăng hay giảm) của số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây dẫn kín khi làm TN với nam châm vĩnh cửu hoặc nam châm điện. Dựa trên quan sát TN, xác lập được mối quan hệ giữa sự xuất hiện dòng điện cảm ứng và sự biến đổi của số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây dẫn kín. Phát biểu được điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng.

- Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. HS làm thí nghiệm… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng.

112

1: Khảo sát sự biến đổi của đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây khi đưa một cực của nam châm lại gần hay ra xa dây dẫn trong thí nghiệm tạo ra dòng điện cảm ứng bằng nam châm vĩnh cửu - GV thông báo : Xung quanh nam châm có từ I. Sự biến đổi số đường trường. Các nhà bác học cho rằng chính từ trường sức từ xuyên qua tiết gây ra dòng điện cảm ứng trong cuộn dây dẫn kín. diện cuộn dây Từ trường được biểu diễn bằng đường sức từ. Vậy nhận xét: Khi đưa một hãy xét xem trong các TN trên, số đường sức từ cực của nam châm lại xuyên qua tiết diện S của cuộn dây có biến đổi gần hay ra xa đầu một không? cuộn dây dẫn thì số - Hướng dẫn HS sử dụng mô hình và đếm số đường đường sức từ xuyên qua sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây dẫn khi tiết diện S của cuộn dây nam châm ở xa và khi lại gần cuộn dây để trả lời dẫn tăng hoặc giảm (biến thiên). câu hỏi C1 .

- Hướng dẫn HS thảo luận chung câu C1 để rút ra nhận xét về sự biến đổi số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây khi đưa nam châm vào, kéo nam châm ra khỏi cuộn dây.

2: Tìm hiểu mối quan hệ giữa sự tăng hay giảm của só đường sức từ qua tiết diện S của cuộn dây với sự xuất hiện dòng điện cảm ứng - Yêu cầu cá nhân HS trả lời C2 bằng việc II. Điều kiện xuất hiện dòng hoàn thành bảng 1. điện cảm ứng - Trong mọi trường hợp, khi - GV hướng dẫn đối chiếu, tìm điều kiện xuất số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây dẫn hiện dòng điện cảm ứng→nhận xét 1 - GV yêu cầu cá nhân HS vận dụng nhận xét đó kín biến thiên thì trong cuộn dây xuất hiện dòng điện cảm để trả lời C 4 . + Khi đóng (ngắt ) mạch điện thì dòng điện ứng. qua nam châm điện tăng hay giảm? Từ đó suy ra sự biến đổi của số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây biến thiên tăng hay giảm.

- GV hướng dẫn HS thảo luận C 4 và rút ra nhận xét 2.

- Từ nhận xét 1 và 2, ta có thể đưa ra kết luận chung về điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng là gì?

Hoạt động 3. Luyện Tập

113

- Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1: Trường hợp nào dưới đây, trong cuộn dây dẫn kín xuất hiện dòng điện cảm ứng?

A. Số đường sức từ qua tiết diện S của cuộn dây dẫn kín lớn.

B. Số đường sức từ qua tiết diện S của cuộn dây dẫn kín được giữ không thay đổi C. Số đường sức từ qua tiết diện S của cuộn dây dẫn kín thay đổi D. Từ trường xuyên qua tiết diện S của dây dẫn kín mạch Bài 2: Với điều kiện nào thì xuất hiện dòng điện cảm ứng trong một cuộn dây dẫn kín?

A. Khi số đường sức từ xuyên qua tiết diện cuộn dây rất lớn B. Khi số đường sức từ xuyên qua tiết diện cuộn dây được giữ không tăng C. Khi không có đường sức từ nào xuyên qua tiết diện cuộn dây D. Khi số đường sức từ xuyên qua tiết diện cuộn dây biến thiên Hoạt động 4: Vận dụng-Củng cố- Hướng dẫn về nhà - Mục tiêu: Vận dụng được điều kiện xuất hiện dòng điện cảm ứng để giải thích và dự đoán những trường hợp cụ thể, trong đó xuất hiện hay không xuất hiện dòng điện cảm ứng.

- Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk - GV gọi 2, 3 HS nhắc lại điều kiện III. Vận dụng xuất hiện dòng điện cảm ứng.

C 5 : Khi quay núm của đinamô xe đạp, - Y/c cá nhân HS hoàn thành câu nam châm quay theo. Khi 1 cực của nam C5, C6. châm lại gần cuộn dây, số đường sức từ - Yêu cầu giải thích tại sao khi cho xuyên qua tiết diện S của cuộn dây tăng, nam châm quay quanh trục trùng lúc đó xuất hiện dòng điện cảm ứng. Khi vói trục của nam châm và cuộn dây cực đó của nam châm ra xa cuộn dây thì trong TN phần mở bài thì trong số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây không xuất hiện dòng cuộn dây giảm, lúc đó cũng xuất hiện điện cảm ứng. dòng điện cảm ứng.

- GV: Như vậy không phải cứ nam C 6 : Khi cho nam châm quay theo trục châm hay cuộn dây chuyển động quay trùng với trục của nam châm và thì trong cuộn dây xuất hiện dòng cuộn dây thì số đường sức từ xuyên qua điện cảm ứng mà điều kiện để tiết diện của cuộn dây không biến thiên, trong cuộn dây xuất hiện dòng điện do đó trong cuộn dây không xuất hiện cảm ứng là cuộn dây dẫn phải kín dòng điện cảm ứng. và số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây phải biến thiên.

114

*Hướng dẫn về nhà: - Học và làm bài tập 32 (SBT) - Xem trước bài 33 Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu thêm về dòng điện cảm ứng - Nhiệm vụ của học sinh: Tìm hiểu trong thực tế cuộc sống về dòng điện cảm ứng - Cách thức tiến hành: GV cho HS Đọc "Có thể em chưa biết" tìm hiểu về dòng điện cảm ứng ***************************************************** Ngày soạn : 6/ 01/2021 Tiết 38, 39 CHỦ ĐỀ : DÒNG ĐIỆN XOAY CHIỀU. I. MỤC TIÊU : 1. Kiến thức : - Nêu được sự phụ thuộc của chiều dòng điện cảm ứng vào sự biến đổi của số đường sức từ qua tiết diện S của cuộn dây.

- Phát biểu được đặc điểm của dòng điện xoay chiều là dòng điện cảm ứng có chiều luân phiên thay đổi.

- Bố trí được TN tạo ra dòng điện xoay chiều trong cuộn dây dẫn kín theo 2 cách : cho nam châm quay hoặc cho cuộn dây quay. Dùng đèn LED để phát hiện sự đổi chiều của dòng điện.

- Dựa vào quan sát TN để rút ra điều kiện chung làm xuất hiện dòng điện cảm ứng xoay chiều.

- Nhận biết được hai bộ phận chính của một máy phát điện xoay chiều, chỉ ra được rôto và stato của mỗi loại máy.

- Trình bày được nguyên tắc hoạt động của máy phát điện xoay chiều.

- Nêu được cách làm cho máy phát điện có thể phát điện liên tục.

2. Kỹ năng : Quan sát và mô tả chính xác hiện tượng xảy ra.

3. Thái độ : Cẩn thận, tỉ mỉ, yêu thích môn học.

4. Năng lực : Phát triển năng lực tư duy logic, Năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý, năng lực hợp tác nhóm làm thí nghiệm.

II. CHUẨN BỊ : 1. Đối với mỗi nhóm HS : - 1 cuộn dây dẫn kín có hai bóng đèn LED mắc song song ngược chiều vào mạch điện.

- 2 nam châm vĩnh cửu.

- Cặp nam châm có trục quay.

- Một máy phát điện xoay chiều nhỏ.

- Một hình vẽ lớn treo lên bảng về sơ đồ cấu tạo 2 loại máy phát điện xoay chiều.

- Mỗi tổ chuẩn bị 1 đinamô xe đạp đã tháo vỏ.

2. Đối với GV: - 1 cuộn dây dẫn kín có mắc hai bóng đèn LED song song ngược chiều có thể quay trong từ trường của nam châm.

115

- 1 mô hình khung dây quay trong từ trường của một nam châm.

III.TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ *Kiểm tra bài cũ : - Gọi 1 HS chữa bài 32.1 và 32.3.

- Một học sinh lên bảng chữa bài Qua phần chữa bài tập, GV nhấn 32.l và 32.2,các HS khác chú ý theo mạnh lại điều kiện xuất hiện dòng dõi để nêu nhận xét. điện cảm ứng, rèn cho HS kĩ năng sử dụng thuật ngữ " dòng điện cảm HS : Trả lời ứng ".

Tình huống khởi động: Trên máy thu thanh ở nhà em có hai chỗ đưa điện vào máy, một chỗ có kí hiệu 6V, còn chỗ kia có kí hiệu AC 220V. Em hiểu các kí hiệu đó có ý nghĩa gì ?

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nêu được sự phụ thuộc của chiều dòng điện cảm ứng vào sự biến đổi của số đường sức từ qua tiết diện S của cuộn dây. Phát biểu được đặc điểm của dòng điện xoay chiều là dòng điện cảm ứng có chiều luân phiên thay đổi. Bố trí được TN tạo ra dòng điện xoay chiều trong cuộn dây dẫn kín theo 2 cách: cho nam châm quay hoặc cho cuộn dây quay. Dùng đèn LED để phát hiện sự đổi chiều của dòng điện. Dựa vào quan sát TN để rút ra điều kiện chung làm xuất hiện dòng điện cảm ứng xoay chiều.

- Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. HS làm thí nghiệm… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1. Phát hiện dòng điện cảm ứng có thể đổi chiều và tìm hiểu trong trường hợp nào dòng điện cảm ứng đổi chiều ?

- Tìm hiểu dụng cụ TN và cách tiến I. Chiều dòng điện cảm ứng hành TN ?

1. Thí nghiệm : - GV phát dụng cụ TN cho HS tiến - HS tìm hiểu dụng cụ TN và cách hành TN theo nhóm tiến hành TN - Yêu cầu HS làm TN hình 33.1 theo - HS tiến hành TN theo nhóm. nhóm, quan sát kĩ hiện tượng xảy ra - HS quan sát kĩ TN, mô tả chính xác để trả lời câu hỏi C1 .

TN so sánh được: Khi đưa nam châm - So sánh sự biến thiên số đường sức từ ngoài vào trong cuộn dây, số từ xuyên qua tiết diện S của cuộn đường sức từ xuyên qua tiết diện S dây dẫn kín trong 2 trường hợp ? của cuộn dây dẫn tăng, còn khi kéo - Nêu cách sử dụng đèn LED đã học nam châm từ trong ra ngoài cuộn dây ở lớp 7 (đèn LED chỉ cho dòng điện thì số đường sức từ xuyên qua tiết 116

theo một chiều nhất định). Từ đó cho diện S của cuộn dây dẫn giảm. biết chiều dòng điện cảm ứng trong - Khi đưa nam châm từ ngoài vào 2 trường hợp trên có gì khác nhau ? trong cuộn dây 1 đèn LED sáng còn khi đưa nam châm từ trong ra ngoài cuộn dây thì đèn LED thứ 2 sáng .

Mà 2 đèn LED được mắc song song và ngược chiều nhau, đèn LED chỉ cho dòng điện đi theo một chiều nhất định → Chiều dòng điện trong 2 trường hợp trên là ngược nhau.

2. Kết luận : Khi số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây tăng thì dòng điện cảm ứng trong cuộn dây có chiều ngược với chiều dòng điện cảm ứng khi số đường sức từ xuyên qua tiết diện đó giảm.

2: Tìm hiểu khái niệm dòng điện xoay chiều - Yêu cầu cá nhân đọc mục thông tin 3 3. Dòng điện xoay - Dòng điện xoay chiều là gì ? chiều - GV có thể liên hệ thực tế: Dòng điện trong mạng -HS : Dòng điện luân phiên đổi chiều gọi là điện sinh hoạt là dòng điện xoay chiều. Trên các dụng cụ sử dụng điện thường ghi AC 220V (AC : dòng điện xoay chiều.

Dòng điện xoay chiều), hoặc ghi DC 6V (Dòng điện 1 chiều không đổi).

3: Tìm hiểu cách tạo ra dòng điện xoay chiều - Hãy nêu các cách tạo ra dòng điện - HS có thể nêu 2 cách đó là cho xoay chiều ? nam châm quay trước cuộn dây hoặc cho cuộn dây quay trong từ trường sao cho số đường sức từ xuyên qua tiết diện của cuộn dây dẫn kín phải -Yêu cầu HS đọc câu C2 , nêu dự luân phiên tăng giảm. đoán về chiều dòng điện cảm ứng II CÁCH TẠO RA DÒNG ĐIỆN xuất hiện trong cuộn dây, giải thích. XOAY CHIỀU. -Làm TN theo nhóm kiểm tra dự 1. Cho nam châm quay trước cuộn đoán rồi đưa ra kết luận. dây dẫn kín.

- Cá nhân HS nghiên cứu câu C2 nêu dự đoán về chiều dòng diện cảm ứng.

- Tham gia TN kiểm tra dự đoán theo nhóm.

- Thảo luận trên lớp kết quả để đưa ra kết luận.

C 2 : Khi cực N của nam châm lại gần cuộn dây thì số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây tăng.

117

Khi cực N ra xa cuộn dây thì số đường sức từ qua S giảm. Khi nam châm quay liên tục thì số đường sức từ xuyên qua S luân phiên tăng giảm. Vậy dòng điện cảm ứng xuất hiện trong cuộn dây là dòng xoay chiều.

2. Cho cuộn dây dẫn kín quay trong - Gọi HS nêu dự đoán về chiều dòng từ trường. điện cảm ứng có giải thích.

- HS nghiên cứu câu C 3 , nêu dự - GV làm TN kiểm tra, yêu cầu cả đoán. lớp quan sát . Lưu ý HS quan sát kỹ - HS quan sát TN, phân tích TN và TN. so sánh với dự đoán ban đầu và rút - Hướng dẫn HS thảo luận đi đến kết ra kết luận câu C 3 : Khi cuộn dây luận cho câu C 3. quay từ vị trí 1 sang vị trí 2 thì số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây tăng. Khi cuộn dây từ - Yêu cầu HS ghi kết luận chung cho vị trí 2 quay tiếp thì số đường sức từ 2 trường hợp. giảm. Nếu cuộn dây quay liên tục thì Trục quay số đường sức từ xuyên qua tiết diện Cuộn dây dẫn S luân phiên tăng, giảm. Vậy dòng điện cảm ứng xuất hiện trong cuộn dây là dòng điện xoay chiều.

N 3. Kết luận : Khi cho cuộn dây dẫn kín quay trong từ trường của nam châm hay cho nam châm quay trước cuộn dây dẫn thì trong cuộn dây có thể xuất - Dòng điện một chiều có hạn chế là hiện dòng điện cảm ứng xoay khó truyền tải đi xa, việc sản xuất chiều. tốn kém và sử dụng ít tiện lợi.

- Dòng điện xoay chiều có nhiều ưu điểm hơn dòng điện một chiều và khi cần có thể chỉnh lưu thành dòng điện một chiều bằng những thiết bị rất đơn giản.

4. Tìm hiểu các bộ phận chính của máy phát điện xoay chiều - GV thông báo : Ở các bài trước, III. Cấu tạo và hoạt động của máy chúng ta đã biết cách tạo ra dòng phát điện xoay chiều điện xoay chiều. Dựa trên cơ sở đó 1. Quan sát. người ta chế tạo ra 2 loại máy phát - HS quan sát hình vẽ 34.1 ; 34.2 để điện xoay chiều có cấu tạo như hình trả lời câu hỏi C 1 34.1 và 34.2.

C 1 : -Hai bộ phận chính là cuộn dây - GV treo hình 34.1 ; 34.2 phóng to. và nam châm.

Yêu cầu HS quan sát hình vẽ kết hợp - Khác nhau : 118

với quan sát mô hình máy phát điện + Máy ở hình 34.1 : trả lời câu C 1.

Rôto là cuộn dây, Stato là nam -Gv hướng dẫn thảo luận câu C 1, C 2 . châm.

Có thêm bộ góp điện là vành khuyên và thanh quét. + Máy ở hình 34.2: Rôto là nam châm, Stato là cuộn dây.

C2 : Khi nam châm hoặc cuộn dây quay thì số đường sức từ qua tiết diện S của cuộn dây dẫn luân phiên tăng giảm →thu được dòng điện xoay chiều trong các máy trên khi nối hai cực của máy với các dụng cụ tiêu thụ điện.

- HS ghi vở: 2. Kết luận: Các máy phát điện xoay chiều đều có 2 bộ phận chính là nam châm và cuộn dây dẫn. + Loại máy phát điện nào cần có bộ góp điện? Bộ góp điện có tác dụng gì? Vì sao không coi bộ góp điện là bộ phận chính ? + Vì sao các cuộn dây của máy phát điện lại được quấn quanh lõi sắt ? + Hai loại máy phát điện xoay chiều có cấu tạo khác nhau nhưng nguyên tắc hoạt động có khác nhau không ? + Như vậy 2 loại máy phát điện ta vừa xét ở trên có các bộ phận chính nào ?

5: Tìm hiểu một số đặc điểm của máy phát điện xoay chiều trong kỹ thuật và trong sản xuất - GV: Yêu cầu HS tự nghiên cứu IV. Máy phát điện xoay chiều phần II sau đó yêu cầu 1, 2 HS nêu trong kỹ thuật những đặc điểm kĩ thuật của máy - Cá nhân HS tự nghiên cứu phần II phát điện xoay chiều trong kĩ thuật : để nêu được một số đặc điểm kĩ + Cường độ dòng điện. thuật : + Hiệu điện thế. + Cường độ dòng điện đến 2000A. +Tần số. + Hiệu điện thế xoay chiều đến + Kích thước.

25000V. + Cách làm quay rôto của máy phát + Tần số 50Hz. điện. + Cách làm quay máy phát điện : 119

Dùng động cơ nổ, dùng tuabin nước, dùng cánh quạt gió..

Hoạt động 3. Luyện Tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về dòng điện xoay chiều.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1:Trong cuộn dây dẫn kín xuất hiện dòng điện cảm ứng xoay chiều khi số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây A. luôn luôn tăng B. luôn luôn giảm C. luân phiên tăng, giảm D. luôn luôn không đổi Bài 2: Trong thí nghiệm bố trí như hình 33.1 dòng điện xoay chiều xuất hiện trong cuộn dây dẫn kín khi nào?

A. Khi nam châm đứng yên, cuộn dây quay quanh trục PQ B. Khi nam châm và cuộn dây đều quay quanh trục PQ C. Khi nam châm và cuộn dây chuyển động thẳng cùng chiều với cùng vận tốc.

D. Khi nam châm đứng yên, cuộn dây dẫn quanh trục AB. Bài 3: Máy phát điện xoay chiều bắt buộc phải gồm các bộ phận chính nào để có thể tạo ra dòng điện?

A. Nam châm vĩnh cữu và sợi dây dẫn nối hai cực nam châm B. Nam châm điện và sợi dây dẫn nối nam châm với đèn C. Cuộn dây dẫn và nam châm D. Cuộn dây dẫn và lõi sắt Bài 4: Nối hai cực của máy phát điện xoay chiều với một bóng đèn. Khi quay nam châm của máy phát thì trong cuộn dây của nó xuất hiện dòng điện xoay chiều vì: A. từ trường trong lòng cuộn dây luôn tăng B. Số đường sức từ qua tiết diện S của cuộn dây luôn tăng C. Từ trường trong cuộn dây không biến đổi D.Số đường sức từ qua tiết diện S của cuộn dây luân phiên tăng giảm Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức về dòng điện xoay chiều để trả lời câu hỏi dưới sự hướng dẫn của GV.

120

- Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk - Yêu cầu HS nhắc lại điều kiện xuất III. Vận dụng hiện dòng điện cảm ứng xoay chiều Bài 33 - Cá nhân HS trả lời câu hỏi: trong cuộn dây dẫn kín.

- Hướng dẫn HS trả lời câu hỏi C 4 + Dòng điện cảm ứng xoay chiều của phần vận dụng SGK. xuất hiện trong cuộn dây dẫn kín khi - Dành thời gian cho HS tìm hiểu số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây dẫn kín luân phiên phần ‘‘Có thể em chưa biết’’ tăng, giảm. + Cá nhân HS hoàn thành câu C 4: Khi khung dây quay nửa vòng tròn thì số đường sức từ qua khung dây tăng. Trên nửa vòng tròn sau, số đường sức từ giảm nên dòng điện đổi chiều, đèn thứ hai sáng.

- Yêu cầu HS dựa vào thông tin thu Bài 34 thập được trong bài trả lời câu hỏi C3 : Đinamô xe đạp và máy phát điện C3. ở nhà máy phát điện.

- Giống nhau: Đều có nam châm và cuộn dây dẫn, khi một trong hai bộ - Yêu cầu HS đọc phần “Có thể em phận quay thì xuất hiện dòng điện chưa biết” để tìm hiểu thêm tác dụng xoay chiều. của bộ góp điện.

- Khác nhau: Đinamô xe đạp có *H.D.V.N : kích thước nhỏ hơn→Công suất phát - Học và làm bài tập bài 33, 34. điện nhỏ, hiệu điện thế, cường độ (SBT) dòng điện ở đầu ra nhỏ hơn.

- Xem trước bài 35 ‘Các tác dụng -HS đọc phần “Có thể em chưa biết” của dòng điện xoay chiều, đo cường độ và hiệu điện thế xoay chiều’’ Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu thêm về dòng điện xoay chiều - Nhiệm vụ của học sinh: Tìm hiểu trong thực tế cuộc sống về dòng điện xoay chiều - Cách thức tiến hành: GV cho HS Đọc "Có thể em chưa biết" tìm hiểu về dòng điện xoay chiều.

- Biện pháp BVMT: + Tăng cường sản xuất và sử dụng dòng điện xoay chiều. + Sản xuất các thiết bị chỉnh lưu để chuyển đổi dòng điện xoay chiều thành dòng điện một chiều (đối với trường hợp cần thiết sử dụng dòng điện một chiều).

GV giao cho học sinh về nhà lên mạng tìm hiểu về các loại nhà máy phát điện xoay chiều và cách vận hành chúng 121

****************************************************** Ngày soạn: 24/ 01/2021 Tiết 40- Bài 35: CÁC TÁC DỤNG CỦA DÒNG ĐIỆN XOAY CHIỀU. ĐO CƯỜNG ĐỘ VÀ HIỆU ĐIỆN THẾ XOAY CHIỀU. I. MỤC TIÊU. 1. Kiến thức: - Nhận biết được các tác dụng nhiệt, quang, từ của dòng điện xoay chiều.

- Bố trí được TN chứng tỏ lực từ đổi chiều khi dòng điện đổi chiều.

- Nhận biết được kí hiệu của ampe kế và vôn kế xoay chiều, sử dụng được chúng để đo cường độ và hiệu điện thế hiệu dụng của dòng điện xoay chiều.

2. Kĩ năng: Sử dụng các dụng cụ đo điện, mắc mạch điện theo sơ đồ, hình vẽ.

3. Thái độ: Trung thực, cẩn thận, ghi nhớ sử dụng điện an toàn.

4. Năng lực: Phát triển năng lực hợp tác trong hoạt động nhóm, năng lực tư duy logic, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng.

II. CHUẨN BỊ: 1. Đối với giáo viên: - Giá có gắn nam châm điện, 1 nam châm vĩnh cửu gắn trên giá bập bênh.

- 1 nguồn điện một chiều 6V. - 1 nguồn điện xoay chiều 6V. - 1 ampe kế xoay chiều.

- 1 bóng đèn pin 3V. - 1 công tắc điện.

- Các đoạn dây nối mạch điện.

2. Học sinh: Học bài và chuẩn bị bài học.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ HS1: Dòng điện xoay chiều có đặc Một HS trả lời bài cũ, cả lớp theo điểm gì khác so với dòng điện một dõi nhận xét chiều.

Tình huống khởi động: GV cho HS nghiên cứu phần mở bài sgk để tạo vấn đề vào bài mới Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nhận biết được các tác dụng nhiệt, quang, từ của dòng điện xoay chiều. Bố trí được TN chứng tỏ lực từ đổi chiều khi dòng điện đổi chiều. Nhận biết được kí hiệu của ampe kế và vôn kế xoay chiều, sử dụng được chúng để đo cường độ và hiệu điện thế hiệu dụng của dòng điện xoay chiều.

- Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. HS làm thí nghiệm… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV

122

- Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Tìm hiểu các tác dụng của dòng điện xoay chiều - GV làm 3 TN biểu diễn như hình I. Tác dụng của dòng điện xoay 35.1, yêu cầu HS quan sát TN và nêu chiều rõ mỗi TN dòng điện xoay chiều có + TN 1: Cho dòng điện xoay chiều đi qua bóng đèn dây tóc làm bóng đèn tác dụng gì?

- Ngoài 3 tác dụng trên, dòng điện nóng lên→dòng điện có tác dụng xoay chiều còn có tác dụng gì ? Tại nhiệt. sao em biết? + Dòng điện xoay chiều làm bóng - GV thông báo: Dòng điện xoay đèn của . chiều trong lưới điện sinh hoạt có bút thử điện sáng lên →dòng điện hiệu điện thế 220V nên tác dụng xoay chiều có tác dụng quang. sinh lí rất mạnh, gây nguy hiểm chết + Dòng điện xoay chiều qua nam người, vì vậy khi sử dụng điện châm điện, nam châm điện hút đinh chúng ta phải đảm bảo an toàn. sắt →Dòng điện xoay chiều có tác - GV thông báo: Dòng điện xoay dụng từ. chiều còn có tác dụng hóa học khi - Ngoài 3 tác dụng trên, dòng điện cho dòng điện xoay chiều qua dung xoay chiều còn có tác dụng sinh lí, dịch điện phân thì dòng điện cũng có tác dụng hóa học. tác dụng điện phân dung dịch nhưng - Khi dòng điện đổi chiều thì cực từ trong thời gian ngắn nên ta không của nam châm điện thay đổi, do đó thể quan sát được chiều lực từ thay đổi.

-HS nêu cách bố trí Tn kiểm tra dự đoán.

2: Tìm hiểu tác dụng từ của dòng điện xoay chiều - Tìm hiểu dụng cụ TN? II. Tác dụng từ của dòng điện - Nêu cách tiến hành TN? xoay chiều - GV yêu cầu HS bố trí TN như hình 35.2 1. Thí nghiệm: và 35.3 (SGK) - Hướng dẫn kĩ HS cách - HS tìm hiểu dung cụ TN và bố trí TN sao cho quan sát nhận biết rõ, cách tiến hành TN trao đổi nhóm trả lời câu hỏi C2.

- HS tiến hành TN theo nhóm, quan sát kĩ để mô tả hiện tượng sảy ra C 2 : Trường hợp sử dụng dòng điện không đổi, Nếu lúc đầu cực ~ N của thanh nam châm bị hút thì K khi đổi chiều dòng điện nó sẽ bị K đẩy và ngược lại.

- Khi dòng điện xoay chiều chạy qua ống dây thì cực N của - Như vậy tác dụng từ của dòng điện thanh nam châm lần lượt bị hút, xoay chiều có điểm gì khác so với dòng đẩy. Nguyên nhân là do dòng điện một chiều? điện đổi chiều.

123

2. Kết luận: Khi dòng điện chạy qua ống dây đổi chiều thì lực từ của ống dây có dòng điện tác dụng lên nam châm cũng đổi chiều.

3: Tìm hiểu các dụng cụ đo, cách đo cường độ dòng điện và hiệu điện thế của dòng điện xoay chiều - ĐVĐ : Ta đã biết cách dùng ampe kế và III. Đo cường độ và hiệu vôn kế một chiều (kí hiệu DC) để đo cường điện thế của mạch điện xoay độ dòng điện và hiệu điện thế của mạch chi ều điện một chiều. Có thể dùng dụng cụ này 1. Quan sát N để đo cường độ dòng điện và hiệu điện thế HS: Khi dòng điện đổi chiều của mạch điện xoay chiều được không? thì kim của dụng cụ đo đổi Nếu dùng thì sẽ có hiện tượng gì xảy ra với chiều. kim của các dụng cụ đó?

- GV mắc vôn kế hoặc ampe kế vào mạch K điện xoay chiều, yêu cầu HS quan sát và so sánh với dự đoán.

- GV thông báo : Kim của dụng cụ đo ~ • V • đứng yên vì lực từ tác dụng vào kim luân phiên đổi chiều theo sự đổi chiều của dòng A điện. Nhưng vì kim có quán tính, cho nên không kịp đổi chiều quay và đứng yên.

- GV giới thiệu : để đo cường độ và hiệu - HS theo dõi GV thông báo, điện thế của dòng điện xoay chiều người ta ghi nhớ cách nhận biết vôn dùng vôn kế, ampe kế xoay chiều có kí hiệu kế, ampe kế xoay chiều, cách mắc vào mạch điện.

AC ( hay ~).

- GV làm TN sử dụng vôn kế, ampe kế xoay chiều đo cường độ, hiệu điện thế xoay 2. Kết luận: chiều. + Đo hiệu điện thế và cường - Gọi 1 vài HS đọc các giá trị đo được, sau độ dòng điện xoay chiều đó đổi chỗ chốt lấy điện và gọi HS đọc lại bằng vôn kế và ampe kế có kí số chỉ. hiệu là Ac (hay ~).

- Gọi HS nêu lại cách nhận biết vôn kế, + Kết quả đo không thay đổi ampe kế xoay chiều , cách mắc vào mạch khi ta đổi chỗ hai chốt của phích cắm vào ổ lấy điện. điện.

- GV thông báo về ý nghĩa của cường độ dòng điện và hiệu điện thế hiệu dụng như SGK. Giải thích thêm giá trị hiệu dụng không phải là giá trị trung bình mà là do hiệu quả tương đương với dòng điện một chiều có cùng giá trị.

Hoạt động 3. Luyện Tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về tác dụng điện xoay chiều.

124

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1: Trong thí nghiệm ở hình 35.1 SBT, có hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm khi ta đổi chiều dòng điện chạy vào nam châm điện?

A. Kim nam châm vẫn đứng yên.

B. Kim nam châm quay một góc 90o.

C. Kim nam châm quay ngược lại.

D. Kim nam châm bị đẩy ra.

Bài 2: Dòng điện xoay chiều có cường độ và hiệu điện thế luôn thay đổi theo thời gian vậy ampe kế xoay chiều chỉ giá trị nào của cường độ dòng điện xoay chiều?

A. Giá trị cực đại B. Giá trị cực tiểu C. Giá trị trung bình D. Giá trị hiệu dụng.

Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức về các tác dụng của dòng điện xoay chiều để trả lời câu hỏi dưới sự hướng dẫn của GV. - Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk - Dòng điện xoay chiều có những tác dụng gì? Trong các tác dụng đó, tác dụng nào IV. Vận dụng: phụ thuộc vào chiều dòng điện.

C 3 : Sáng như nhau. Vì hiệu - Vôn kế và ampe kế xoay chiều có kí hiệu điện thế hiệu dụng của dòng thế nào? Mắc vào mạch điện như thế nào? điện xoay chiều tương đương - Yêu cầu cá nhân HS tự trả lời câu với hiệu điện thế của dòng C 3 →hướng dẫn chung cả lớp thảo luận. điện một chiều có cùng giá Nhấn mạnh hiệu điện thế hiệu dụng tương trị. đương với hiệu điện thế của dòng điện một chiều có cùng trị số.

- Cho HS thảo luận C 4 .

C 4 : Có. Vì dòng điện xoay - GV lưu ý: + Dòng điện chạy qua nam châm điện A là chiều chạy vào cuộn dây của nam châm điện và tạo ra một dòng điện xoay chiều. từ trường biến đổi. Các đường + Từ trường của ống dây có dòng điện xoay sức từ của từ trường trên chiều có đặc điểm gì? + Từ trường này xuyên qua cuộn dây dẫn xuyên qua tiết diện S của cuộn dây B biến đổi. Do đó kín B sẽ có tác dụng gì? trong cuộn dây B xuất hiện - Nếu không đủ thời gian cho C 4 về nhà. dòng điện cảm ứng.

125

*Hướng dẫn về nhà: Học và làm bài tập 35.1, 35.2, 35.3, 35.4, 35.5 ( SBT).

Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu thêm về cách đo dòng điện xoay chiều - Nhiệm vụ của học sinh: Tìm hiểu trong thực tế cuộc sống cách đo dòng điện xoay chiều - Cách thức tiến hành: GV cho HS Đọc "Có thể em chưa biết". GV cho HS về nhà tìm hiểu thêm cách đo dòng điện xoay chiều bằng đồng hồ vạn năng. ******************************************** Ngày soạn: 25/ 1/ 2021 Tiết 41, 42 CHỦ ĐỀ: TRUYỀN TẢI ĐIỆN NĂNG I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Lập được công thức tính năng lượng hao phí do toả nhiệt trên đường dây tải điện.

- Nêu được hai cách làm giảm hao phí điện năng trên đường dây tải điện và lí do vì sao chọn cách tăng hiệu điện thế ở hai đầu đường dây.

- Nêu được các bộ phận chính của máy biến thế gồm 2 cuộn dây dẫn có số vòng khác nhau được quấn quanh một lõi sắt chung.

- Nêu được công dung chung của máy biến thế là làm tăng hay giảm hiệu điện thế theo công thức

U 1 n1 = .

U 2 n2

- Giải thích được máy biến thế hoạt động được dưới dòng điện xoay chiều mà không hoạt động được với dòng điện một chiều không đổi.

- Vẽ được sơ đồ lắp đặt máy biến thế ở hai đầu dây tải điện.

2. Kĩ năng: Tổng hợp kiến thức đã học để đi đến kiến thức mới. : Biết vận dụng về hiện tượng cảm ứng điện từ để giải thích các ứng dụng trong kĩ thuật 3. Thái độ: Ham học hỏi, hợp tác trong hoạt động nhóm.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Bảng phụ.

- 1 máy biến thế nhỏ (1 cuộn 200 vòng, 1 cuộn 400 vòng) - 1 nguồn điện xoay chiều 0-12V ( máy biến áp hạ áp, ổ điện di động).

- 1 vôn kế xoay chiều 0-12V, và 0-36V. 2. Học sinh: HS ôn lại kiến thức về công suất của dòng điện và công suất toả nhiệt của dòng điện.

III.TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC : Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: 126

Kiểm tra bài cũ Hãy nêu các tác dụng của dòng điện xoay chiều ? Mỗi tác dụng lấy một ví dụ ?

Tình huống khởi động: Ở các khu dân cư thường có trạm biến thế. Trạm biến thế dùng để làm gì? Vì sao ở trạm biến thế thường ghi kí hiệu nguy hiểm không lại gần? Tại sao đường dây tải điện có hiệu điện thế lớn? Làm thế có lợi gì?

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Lập được công thức tính năng lượng hao phí do toả nhiệt trên đường dây tải điện. Nêu được hai cách làm giảm hao phí điện năng trên đường dây tải điện và lí do vì sao chọn cách tăng hiệu điện thế ở hai đầu đường dây.

- Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. HS làm thí nghiệm… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Phát biểu sự hao phí điện năng vì tỏa nhiệt trên đường dây tải điện.

Lập công thức tính công suât hao phí khi truyền tải điện - GV thông báo : Truyền tải điện - HS chú ý lắng nghe GV thông báo. năng từ nơi sản xuất tới nơi tiêu thụ bằng đường dây truyền tải. Dùng dây dẫn có nhiều thuận lợi hơn so với việc vận chuyển các dạng năng lượng khác như than đá, dầu lửa - Cá nhân HS suy nghĩ trả lời câu hỏi - Liệu tải điện bằng đường dây dẫn của GV như thế có hao hụt, mất mát gì dọc - Nêu nguyên nhân hao phí trên đường không ? đường dây truyền tải.

- Nếu HS không nêu được nguyên I. Tính điện năng hao phí trên nhân hao phí trên đường dây truyền đường dây tải điện. + Công suất của dòng điện: tải →GV thông báo như SGK. -Yêu cầu HS tự đọc mục 1 trong P = U.I→ I = P U SGK, trao đổi nhóm tìm công thức liên hệ giữa công suất hao phí và P, + Công suất toả nhiệt hao phí: P hp = I 2 . R (2) U, R. - Gọi đại diện nhóm lên trình bày lập + Từ (1) và (2) Công suất hao phí do luận để tìm công thức tính P hp . GV toả nhiệt: hướng dẫn chung cả lớp đi đến công P = P 2 R hp U2 thức tính Php .

2 : Căn cứ vào công thức tính công suất hao phí do tỏa nhiệt đề xuất phương án làm giảm hao phí và lựa chọn cách nào có lợi nhất

127

- Yêu cầu các nhóm trao đổi tìm câu trả lời cho các câu C 1 , C 2, C3 .

- Gọi đại diện các nhóm trình bày câu trả lời. Hướng dẫn thảo luận chung cả lớp.

- Với câu C2 , GV có thể gợi ý HS

II. Cách làm giảm hao phí.

-Muốn giảm hao phí trên đường dây truyền tải cách đơn giản nhất là tăng hiệu điện thế.

l s

dựa vào công thức tính R = ρ .

- Tại sao người ta không làm dây dẫn điện bằng vàng, bạc?

- Trong hai cách làm giảm hao phí trên đường dây, cách nào có lợi hơn?

3: Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của máy biến thế -Yêu cầu HS đọc tài liệu và quan III. Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động sát máy biến thế nhỏ. của máy biến thế - Nêu lên cấu tạo của máy biến 1.Cấu tạo: thế?

- GV cho hs vẽ mô hình máy biến Lõi s ắ t pha thế vào vở.

- Số vòng dây của 2 cuộn giống hay khác nhau?

- Lõi sắt có cấu tạo như thế nào?

- Hai cuộn dây có nối điện với Cu ộ n Cu ộ n nhau không? dây dây - GV: Lõi sắt gồm nhiều lớp sắt silic ép cách điện với nhau mà không phải là một thỏi đặc.

- GV chuẩn kiến thức và yêu cầu - Gồm cuộn sơ cấp và cuộn thứ cấp có HS nhắc lại ghi vở. số vòng n 1, n 2 khác nhau.

- 1 lõi sắt pha silic chung.

- Dây và lõi sắt đều bọc chất cách điện, nên dòng điện của cuộn sơ cấp không truyền trực tiếp sang cuộn thứ cấp.

4: Tìm hiểu nguyên tắc hoạt động của máy biến thế - Yêu cầu HS dự đoán.

2.Nguyên tắc hoạt động của máy - GV ghi kết quả HS dự đoán lên biến thế. bảng.

C 1 : Khi có hiệu điện thế xoay chiều + Nếu đặt vào 2 đầu cuộn sơ cấp U1 đặt vào hai đầu cuộn sơ cấp thì bóng xoay chiều thì từ trường của cuộn sơ đèn sáng vì có xuất hiện dòng điện ở cấp có đặc điểm gì? cuộn thứ cấp. + Lõi sắt có nhiễm từ không?

C 2 : Đặt vào 2 đầu cuộn sơ cấp một - Nếu có thì đặc điểm từ trường của hiệu điện thế xoay chiều thì trong lõi sắt đó như thế nào? cuộn dây thứ cấp xuất hiện dòng + Từ trường có xuyên qua cuộn thứ điện xoay chiều vì từ trường trong 128

lõi sắt luân phiên tăng giảm. Kết quả là trong cuộn thứ cấp xuất hiện một dòng điện xoay chiều 3. Kết luận Khi đặt vào hai đầu cuộn sơ cấp của máy biến thế một hiệu điện thế xoay chiều thì ở hai đầu cuộn thứ cấp xuất hiện một hiệu điện thế xoay chiều 5. Tìm hiểu tác dụng làm biến đổi hiệu điện thế của máy biến thế - Giáo viên hướng dẫn học sinh tự IV. Tác dụng làm biến đổi hiệu tìm hiểu tác dụng làm biến đổi hiệu điện thế của máy biến thế điện thế của máy biến thế 1. Quan sát - HS quan sát TN do GV làm - HS: Ghi kết quả vào bảng 1.

- HS dựa vào bảng số liệu thảo luận - Rút ra mối quan hệ giữa hiệu điện trả lời C 3 thế và số vòng dây 2. Kết luận - Nếu n 1 > n2 → U1 như thế nào đối - Hiệu điện thế ở hai đầu mỗi cuộn với U 2 máy đó là máy tăng thế hay dây tỉ lệ với số vòng của mỗi cuộn dây. hạ thế?

- Vậy muốn tăng hay giảm hiệu điện - U 1 > U 2 máy hạ thế. thế ở cuộn thứ cấp người ta phải làm - U 1 < U 2 máy tăng thế. như thế nào?

- Vậy muốn tăng hay giảm hiệu điện thế, ta chỉ việc thay đổi số vòng dây của cuộn thứ cấp.

6: Tìm hiểu cách lắp đặt máy biến thế ở hai đầu đường dây tải điện.

- GV cho HS tự quan sat hình 37.2 VI. Lắp đặt máy biến thế ở hai - Hãy chỉ ra nơi nào lắp đặt máy đầu đường dây tải điện tăng thế?

- Nơi nào lắp đặt máy hạ thế?

- Cách lắp đặt máy biến thế như sơ - Dùng máy biến thế lắp ở đầu đồ hình vẽ nhằm có ác dụng gì? đường dây tải điện tăng hiệu điện - GV giới thiệu một số máy biến thế thế. nhỏ trong cuộc sống - GV thông báo tác dụng của máy - Trước khi đến nơi tiêu thụ thì dùng ổn áp là do máy có thể tự di chuyển máy biến thế hạ hiệu điện thế. con chạy ở cuộn thứ cấp sao cho U thứ cấp luôn được ổn định.

- Để có U cao hàng ngàn vôn trên đường dây tải điện để giảm hao phí điện năng thì phải làm như thế nào?

Hoạt động 3. Luyện Tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức truyền tải điện năng đi xa cấp có biến đổi không?→ Hiện tượng gì xảy ra với cuộn thứ cấp.

- Hãy rút ra kết luận về nguyên tắc hoạt động của máy biến thế.

129

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1: Để truyền đi cùng một công suất điện , nếu đường dây tải điện dài gấp đôi thì công suất hao phí vì tỏa nhiệt sẽ: A. Tăng 2 lần B. Tăng 4 lần C. Giảm 2 lần. D. Không tăng không giảm Bài 2: Vì sao khi muốn truyền tải điện năng bằng dây dẫn người ta phải dùng 2 máy biến thế đặt ở hai đầu đường dây tải điện?

Lời giải: + Muốn giảm hao phí phải tăng hiệu điện thế ở nơi phát lên, do đó phải đặt một máy biến thế (tăng thế ) ở đầu đường dây tải điện, + Ở nơi sử dụng điện, chỉ thường sử dụng hiệu điện thế 220V. Như vậy, phải có một máy biến thế thứ hai (hạ thế) đặt ở nơi sử dụng để giảm hiệu điện thế phù hợp với hiệu điện thế định mức của các thiết bị nơi tiêu thụ.

Bài 3: Máy biến thế có thể dùng để: A. Giữ cho hiệu điện thế ổn định, không đổi B. giữ cho cường độ dòng điện ổn định, không đổi C. làm tăng hoặc giảm cường độ dòng điện D. làm tăng hoặc giảm hiệu điện thế Bài 4: Vì sao không thể dùng dòng điện một chiều không đổi để chạy máy biến thế?

Lời giải: Vì dòng điện một chiều không đổi sẽ tạo ra một từ trường không đổi, dẫn đến số đường sức từ xuyên qua tiết diện của cuộn thứ cấp không đổi. Khi đó trong cuộn thứ cấp không có dòng điện cảm ứng.

Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức về truyền tải điện năng đi xa để trả lời câu hỏi dưới sự hướng dẫn của GV. - Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh tự nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk -Yêu cầu HS làm việc cá nhân, lần II. Vận dụng lượt trả lời C 4 , C 5.

Bài 36 - Giáo viên hướng dẫn học sinh tự + C 4 : Vì công suất hao phí tỉ lệ làm các câu hỏi phần vận dụng vào nghịch với bình phương hiệu điện vở thế nên hiệu điện thế tăng 5 lần thì công suất hao phí giảm 5 2 = 25 lần. + C5: Bắt buộc phải dùng máy biến thế để giảm công suất hao phí, tiết kiệm, bớt khó khăn.

Bài 37 C 4 : U 1 = 220V; U 2 = 6V; U 2 / =3V; - Yêu cầu HS làm bài tập vận dụng n 1 =4000vòng 130

C4. n 2 = ? ; n2 / = ?

U 1 n1 - GV hướng dẫn HS làm C 4 → = Củng cố: U 2 n2 Qua kết quả em có nhận xét gì?

GV gọi 3 HS thuộc 3 đối tượng trả lời.

-Hướng dẫn về nhà : Trả lời lại C1 đến C 4 .

- Chuẩn bị tiết sau thực hành.

Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu thêm về đường dây tải điện - Nhiệm vụ của học sinh: Tìm hiểu trong thực tế cuộc sống các đường dây tải điện - Cách thức tiến hành: GV cho HS Đọc "Có thể em chưa biết".

GV giao cho hs về nhà tìm hiểu hệ thống đường dây tải điện.

GV giao cho hs về nhà tìm hiểu trong gia đình em những dụng cụ hay thiết bị nào có sử dụng máy biến thế? ********************************************** Ngày soạn: 8/4/2021 Tiết 43: BÀI TẬP VỀ TRUYỀN TẢI ĐIỆN NĂNG I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức + Nêu được các bộ phận chính của máy biến thế gồm hai cuộn dây dẫn có số vòng dây khác nhau được cuốn quanh một lõi sắt chung hai cuộn dây + Nghiệm lại công thức của máy biến thế

U 1 n1 = , công thức tính hao U 2 n2

phí điện năng trên đường dây tải điện để giải bài tập.

2. Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng về tính toán máy biến thế.

3. Thái độ: Trung thực, hợp tác trong hoạt động nhóm.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực tính toán, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng.

II. CHUẨN BỊ III. HOAÏ T ÑOÄ NG DAÏY - HOÏ C Hoạt động 1: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về máy biến thế, hao phí điện năng - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1: Có hai đường dây tải điện tải đi cùng một công suất điện với dây dẫn cùng tiết diện, làm bằng cùng một chất. Đường dây thứ nhất có chiều dài 100km và

131

hiệu điện thế ở hai đầu dây là 100000kV, đường dây thứ 2 có chiều dài 200km và hiệu điện thế 200000kV. So sánh công suất hao phí vì tỏa nhiệt P1 và P2 của hai đường dây.

Bài ra cho biết gì?

Tóm tắt: S1 = S2 = S; ρ1 = ρ2 = ρ l1 = 100km; U1 = 100000kV; l2 = 200km; U2 =

Tính công suất phí do tỏa nhiệt đường dây trong trường hợp? Điện trở dây được tính như nào?

hao trên mỗi dẫn thế

200000kV; Lời giải: Chọn B. P1 = 2P2 Do hai dây dẫn cùng làm bằng một chất liệu, cùng một công suất truyền tải và cùng một tiết diện nên ρ, P, S của hai dây bằng nhau.

Công suất hao phí do tỏa nhiệt trên đường dây tải điện khi dùng hiệu điện thế U1 và U2 lần lượt là:

Mặt khác: Điện trở của đường dây tải điện được tính Từ đó hãy lập tỉ số công suất?

bằng công thức:

Vậy P1 = 2P2 Bài 2: Một máy phát điện xoay chiều cho một hiệu điện thế ở hai cực của máy là 2000V. Muốn tải điện năng đi xa, người ta phải tăng hiệu điện thế lên tới 20000V. Hỏi phải dùng máy biến thế với các cuộn dây có số vòng dây theo tỉ lệ nào? Cuộn dây nào mắc với hai cực của máy phát điện?

Bài ra cho biết gì?

Tóm tắt: U1 = 2000V; U2 = 20000V;

132

Muốn biết các cuộn dây quấn theo tỉ lệ nào thì ta phải áp dụng công thức nào?

Lời giải: Phải dùng máy biến thế với các cuộn dây có số vòng dây theo tỷ lệ là:

Cuộn dây có ít vòng được mắc vào hai cực của máy phát điện.

Bài 3: Trên cùng một đường dây tải đi một công suất điện xác định dưới 1 hiệu điện thế 100000V Phải dùng hiệu điện thế ở hai đầu đường dây này là bao nhiêu để công suất hao phí vì tỏa nhiệt giảm đi 2 lần ?

Bài ra cho biết gì?

Tóm tắt: U = 100000V;

Công suất hao phí do tỏa nhiệt trên đường dây được tính như thế nào?

Hãy lập tỉ số công suất hao phí trong 2 trường hợp?

Lời giải: Chọn C. Công suất hao phí do tỏa nhiệt trên đường dây tải điện khi dùng hiệu điện thế U và U’ lần lượt là:

Để giảm hao phí hai lần thì:

Hãy tính hiệu điện thế?

Hoạt động 2. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu thêm về máy biến thế - Nhiệm vụ của học sinh: Tìm hiểu trong thực tế cuộc sống về máy biến thế - Cách thức tiến hành: GV giao cho hs về nhà tìm hiểu trong gia đình em những dụng cụ hay thiết bị nào có sử dụng máy biến thế? Lên mạng tìm hiểu máy biến thế được sử dụng trong các máy móc hay dụng cụ nào?

133

**********************************************

Bài 38: Thực hành: Vận hành máy phát điện và máy biến thế I. MỤC TIÊU BÀI HỌC: 1. Kiến thức: - Ôn tập lại về cấu tạo máy phát điện và nguyên tắc máy phát điện xoay chiều.

- Ngiệm lại công thức của máy biến 2. Kĩ năng: - Vận hành được máy phát điện, chứng minh sự phụ thuộc của hiệu điện thế vào tốc độ quay của máy phát điện.

- Vận hành được máy biến thế.

3. Thái độ: - Nghiêm túc, hợp tác trong nhóm.

II. CHUẨN BỊ: * Gv: chuẩn bị cho mỗi nhóm: 1 máy phát điện xoay chiều, 1 máy biến thế, 1 vôn kế xoay chiều, 1 bóng đèn. * Hs: mỗi Hs chép sẵn báo cáo thực hành như SGK- T104.

III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC ( Hướng dẫn học sinh tự đọc ở nhà) ************************************************* Ngày soạn: 8/4/2021 Tiết 44: TỔNG KẾT CHƯƠNG II: ĐIỆN TỪ HỌC I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức + Ôn tập và hệ thống hoá những kiến thức về nam châm, từ trường, lực từ, động cơ điện, dòng điện cảm ứng, dòng điện xoay chiều, máy biến thế. + Nêu được các bộ phận chính của máy biến thế gồm hai cuộn dây dẫn có số vòng dây khác nhau được cuốn quanh một lõi sắt chung hai cuộn dây + Nghiệm lại công thức của máy biến thế

U 1 n1 = .

U 2 n2

2. Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng về tính toán máy biến thế.

3. Thái độ: Trung thực, hợp tác trong hoạt động nhóm.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực tính toán, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng.

II. CHUẨN BỊ III. HOAÏT ÑOÄN G DAÏY - HOÏC Hoạt động 1: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về phần điện từ học, Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về máy biến thế

134

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

I. Tự kiểm tra GV yêu 1. Muốn biết ở một điểm A trong không gian có từ trường hay không, ta làm như sau: Đặt tại A một kim nam châm, nếu thấy có cầu cá nhận HS lực từ tác dụng lên kim nam châm thì ở A có từ trường. báo cáo 2. C. trước 3. Quy tắc bàn tay trái.SGK/ 74. lớp và 4.D. trao đổi 5. Khi khung dây dẫn kín quay trong từ trường của một nam kết quả châm vĩnh cửu thì trong khung dây xuất hiện một dòng điện cảm tự kiểm ứng xoay chiều vì số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn tra (từ dây biến thiên. câu 6. Đặt kim nam châm tự do-kim nam châm định theo hướng Bắc 1đến Nam địa lí, đầu quay về hướng Bắc địa lí là từ cực Bắc của kim nam châm. câu 9).

7. a.Quy tắc nắm tay phải để xác định chỉều đường sức từ trong lòng ống dây. SGK/66. b. Hình vẽ:

+ 8. Giống nhau: Có hai bộ phận chính là nam châm và cuộn dây dẫn.

Khác nhau: Một loại có Rôto là cuộn dây, một loại có Rôto là nam châm.

9. Hai bộ phận chính là nam châm và khung dây dẫn.

- Khung quay được vì khi ta cho dòng điện một chiều vào khung dây thì từ trường của nam châm sẽ tác dụng lên khung dây những lực điện từ làm cho khung quay.

Hoạt động 2: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức về điện từ học để trả lời câu hỏi dưới sự hướng dẫn của GV. - Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

135

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk 10 Cho hình vẽ: II. Vận dụng Hãy xác định chiều của lực điện từ 10. Đường sức từ do cuộn dây của tác dụng lên điểm N của dâydẫn. nam châm điện tạo ra tại N hướng từ 11. a. Vì sao để vận tải điện năng đi trái sang phải. áp dụng quy tắc bàn xa người ta phải dùng máy biến thế? tay trái, lực từ hướng từ ngoài vào b. Trên cùng một đường dây tải điện, trong và vuông góc với mặt phẳng nếu dùng máy biến thế để tăng hiệu hình vẽ. điện thế ở 2 đầu dây dẫn lên 100 lần thì công suất hao phí vì toả nhiệt trên đường dây sẽ giảm đi bao nhiêu lần? c. n1 = 4400 vòng, n2 = 120 vòng, U 1 = 220V . U 2 = ?

N K

+

-

+

11. a.Để giảm hao phí do toả nhiệt trên đường dây . b. Giảm đi 100 2 = 10000 lần.

c. Vận dụng công thức

U 1 n1 = suy ra U 2 n2

12. Giải thích vì sao không thể dùng dòng điện không đổi để chạy máy U = U 1 .n2 = 220.120 = 6V 2 n1 4400 biến thế.

12. Dòng điện không đổi không tạo 13.Trường hợp nào khung dây không ra từ trường biến thiên, số đường sức xuất hiện dòng điện xoay chiều? Hãy từ xuyên qua tiết diện S của cuộn thứ giải thích tại sao? cấp không biến đổi nên trong cuộn a. Khung dây quay quanh trục PQ này không xuất hiện dòng điện cảm nằm ngang. ứng. b. Khung dây quay quanh trục AB 13. Trường hợp a. Khi khung dây thẳng đứng. quay quanh trục PQ nằm ngang thì - GV chuẩn kiến thức. số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của khung dây luôn không đổi, luôn bằng 0. Do đó trong khung dây không xuất hiện dòng điện cảm ứng - HS chữa bài của mình.

136

Bài tập 37.2 SBT. Em hãy tóm tắt b ài toán?

Sử dụng công thức nào để tính U2

HS. Cho biết: U 1 = 220V; n 1 = 4 400vòng n 2 = 240vòng Tính : U2 HS.

Cá nhân tự giải bài tập vào vở

U 1 n1 = U 2 n2

Giải U 1 n1 = ta có.

U 2 n2 U .n 220.240 U2 = 1 2 = = 12V n1 4400

Theo công thức

Bài tập 37.3 SBT HS: Dòng điện một chiều không đổi Vì sao không thể dùng dòng điện sẽ tạo ra một từ trường không đổi. một chiều không đổi để chạy máy Do đó số đường sức từ xuyên qua bíên thế ? tiết diện của cuộn dây thứ cấp không đổi . Kết quả là trong cuộn dây thứ cấp không có dòng điện cảm ứng.

Bài tập 37.4 SBT Bài ra đã cho biết gì, tính gì ?

HS. Cho biết : U 1 = 2000V, U 2 = 20 000V Tính

n1 n2

Giải Vậy cuộn dây nào mắc với hai cực của máy phát điệ?

Bài tập 37.5 SBT

Tỉ lệ

n1 U1 20000 = = = 10 n2 U 2 2000

Cuộn dây có ít vòng được mắc vào hai cực của máy phát điện.

HS: Đáp án C.Làm tăng hoặc giảm hiệu điện thế.

Hoạt động 3. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu thêm về máy biến thế - Nhiệm vụ của học sinh: Tìm hiểu trong thực tế cuộc sống các máy biến thế - Cách thức tiến hành: GV giao cho hs về nhà tìm hiểu các loại máy biến thế trong kỹ thuật?

Hướng dẫn về nhà: - Ôn tập tốt kiến thức đã học..

- Chuẩn bị bài 40: ‘Hiện tượng khúc xạ ánh sáng” Ngày soạn: 26/ 04/ 2021 Chương III: QUANG HỌC Tiết 45 - Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG. I. MỤC TIÊU:

137

1. Kiến thức: - Nhận biết được hiện tượng khúc xạ ánh sáng.

- Mô tả được TN quan sát đường truyền của ánh sáng đi từ không khí sang nước và ngược lại.

- Phân biệt được hiện tượng khúc xạ ánh sáng với hiện tượng phản xạ ánh sáng.

- Vận dụng được kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng đơn giản do sự đổi hướng của ánh sáng khi truyền qua mặt phân cách giữa hai môi trường gây nên.

2. Kĩ năng: - Biết nghiên cứu 1 hiện tượng khúc xạ ánh sáng bằng TN. - Biết tìm ra quy luật qua một hiện tượng.

3. Thái độ: - Có tác phong nghiên cứu hiện tượng để thu thập thông tin.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic. năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng.

II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: - Một bình bằng nhựa trong.

- Một bình chứa nước sạch.

- Một ca múc nước.

- Một tấm xốp có bảng vạch chia độ 3 chiếc đinh ghim.

- Đèn laze, nguồn điện 2. Học sinh - Tìm hiểu trước nội dung bài học - Làm thí nghiệm theo hình 40.1 SGK. - Ôn lại kiến thức quang học vật lí 7.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Tình huống khởi động: - Định luật truyền thẳng của ánh - Định luật truyền thẳng của ánh sáng được phát biểu thế nào? sáng: Trong môi trường trong suốt và đồng tính, ánh sáng truyền đi theo đường thẳng.

- Có thể nhận biết được đường - Nhận biết đường truyền của tia truyền của tia sáng bằng những cách sáng bằng những cách: nào? + Quan sát vết của tia sáng trên màn chắn. + Quan sát bóng tối của một vật nhỏ - Yêu cầu HS làm TN như hình 40.1 đặt trên đường truyền của tia sáng nêu hiện tượng. (phương pháp che khuất).

138

- Để giải thích tại sao nhìn thấy đũa - HS: Chiếc đũa như gãy từ mặt phân bị gãy ở trong nước, ta nghiên cứu cách giữa hai môi trường mặc dù đũa hiện tượng khúc xạ ánh sáng. thẳng ở ngoài không khí.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nhận biết được hiện tượng khúc xạ ánh sáng. Mô tả được TN quan sát đường truyền của ánh sáng đi từ không khí sang nước và ngược lại.

Phân biệt được hiện tượng khúc xạ ánh sáng với hiện tượng phản xạ ánh sáng.

- Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. HS làm thí nghiệm… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Tìm hiểu sự khúc xạ ánh sáng từ không khí vào nước - Tìm hiểu dụng cụ TN và cách tiến I. Hiện tượng khúc xạ hành TN hình 40.2?

1. Quan sát: - Yêu cầu HS đọc và nghiên cứu mục - ánh sáng từ S đến I truyền thẳng.

1 rút ra nhận xét về đường truyền - ánh sáng từ I đến K truyền thẳng. của tia sáng.

- ánh sáng đi từ S đến mặt phân cách + Giải thích tại sao trong môi trường rồi đến K bị gãy khúc tại I. nước không khí ánh sáng truyền 2. Kết luận: Tia sáng đi từ không khí sang nước thẳng? thì bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.

3. Một vài khái niệm.

- I là điểm tới, SI là tia tới.

Tại sao biết tia khúc xạ IK nằm trong - IK là tia khúc xạ. mặt phẳng tới? Có phương án nào - Đường NN’ vuông góc với mặt kiểm tra nhận định trên? phân cách là pháp tuyến tại điểm tới.

Yêu cầu HS vẽ lại kết luận bằng hình -SIN là góc tới, kí hiệu là i. vẽ.

-KIN’ là góc khúc xạ, kí hiệu là r.

- Mặt phẳng chứa tia tới SI và pháp tuyến NN ’ là mặt phẳng tới.

4. Thí nghiệm: Hình 40.2.

N S 5. Kết luận: Ánh sáng từ không khí I sang nước.

- Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.

- Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.

K

N 2: Tìm hiểu sự khúc xạ của tia sáng từ không khí sang nước - Yêu cầu HS đọc dự đoán và nêu 1. Dự đoán.

139

ra dự đoán của mình.

- GV ghi lại dự đoán của HS lên bảng.

- Yêu cầu HS nêu lại TN kiểm tra.

- Yêu cầu HS nghiên cứu tài liệu và trình bày các bước làm TN. - Yêu cầu HS trình bày C5.

- Nhận xét đường của tia sáng, chỉ ra điểm tới, tia tới, tia khúc xạ, xẽ pháp tuyến tại điểm tới. So sánh độ lớn góc khúc xạ và góc tới.

* Dự đoán: - Phương án TN kiểm tra.

2. TN kiểm tra.

HS quan sát thí nghiệm ảo qua màn hình cà trả lời các câu hỏi của GV

- Ánh sáng đi từ không khí sang môi trường nước và ánh sáng đi từ môi trường nước sang môi trường không khí có đặc điểm gì giống nhau và khác nhau?

C P

3. Kết luận: Khi tia sáng truyền từ nước sang không khí thì: -Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.

-Góc khúc xạ lớn hơn góc tới.

N

r

Q

B i

N’

A

Hoạt động 3. Luyện Tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về Hiện tượng khúc xạ ánh sáng.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1: Trường hợp nào dưới đây tia sáng truyền tới mắt là tia khúc xạ?

A. Khi ta ngắm một bông hoa trước mắt.

B. Khi ta soi gương C. Khi ta quan sát một con cá vàng đang bơi trong bể cá cảnh D. Khi ta xem chiếu bóng Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng đơn giản do sự đổi hướng của ánh sáng khi truyền qua mặt phân cách giữa hai môi trường gây nên.

- Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

140

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk C7: Phân C8: - Khi chưa đổ nước vào bát, ta không nhìn thấy đầu biệt các hiện dưới của chiếc đũa. Trong không khí, ánh sáng chỉ có thể đi tượng khúc theo đường thẳng từ đầu dưới đũa đến mắt. Nhưng những xạ và phản điểm trên chiếc đũa thẳng đã chắn mất đường truyền đó nên xạ ánh sáng. tia sáng này không đến được mắt.

- Giữ nguyên vị trí đặt mắt và đũa. Đổ nước vào bát tới một C8: Giải vị trí nào đó, ta lại nhìn thấy A. thích hiện tượng nêu ra ở phần mở bài.

- Hình vẽ: Không có tia sáng đi theo Mắt đường thẳng nối A với mắt. Một tia I sáng AI đến mặt nước, bị khúc xạ đi được tới mắt nên ta nhìn thấy A.

A Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu thêm về hiện tượng khúc xạ ánh sáng - Nhiệm vụ của học sinh: Tìm hiểu trong thực tế cuộc sống về hiện tượng khúc xạ ánh sáng.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS Đọc "Có thể em chưa biết".

GV giao cho hs về nhà tìm hiểu hiện tượng khúc xạ ánh sáng xẩy ra ở những trường hợp nào trong cuộc sống mà em biết? ****************************************************** Ngày soạn: 27/ 04/ 2021 Tiết 46 Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ.

I .MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Nhận dạng được thấu kính hội tụ.

- Mô tả được sự khúc xạ của các tia sáng đặc biệt ( tia tới đi qua quang tâm, tia đi qua tiêu điểm, tia // với trục chính) qua thấu kính hội tụ.

- Vận dụng kiến thức đã học để giải bài toán đơn giản về thấu kính hội tụ và giải thích hiện tượng thường gặp trong thực tế.

2. Kĩ năng: - Biết làm TN dựa trên các yêu cầu của kiến thức trong SGK và tìm ra đặc điểm của thấu kính hội tụ.

- Vẽ được đường truyền các tia sáng đặc biệt qua thấu kính 3. Thái độ: - Nhanh nhẹn, nghiêm túc.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: 141

- 1 thấu kính hội tụ tiêu cự khoảng 12cm.

- 1 giá quang học được gắn hộp kính đặt thấu kính và gắn hộp đèn laser.

- 1 nguồn điện 12V. Đèn laser đặt mức điện áp 9V. 2. Học sinh: - Tìm hiểu nội dung bài học - SGK, SBT, thước...

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ: - Hiện tượng khúc xạ ánh sáng là gì?

- So sánh góc tới và góc khúc xạ khi ánh sáng đi từ môi trường không khí sang môi trường nước và ngược lại. Từ đó rút ra nhận xét?

Tình huống khởi động: GV cho hs nghiên cứu phần mở bài sgk để tạo tình huống khởi động.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nhận dạng được thấu kính hội tụ. Mô tả được sự khúc xạ của các tia sáng đặc biệt ( tia tới đi qua quang tâm, tia đi qua tiêu điểm, tia // với trục chính) qua thấu kính hội tụ.

- Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. … Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Tìm hiểu đặc điểm của thấu kính hội tụ - GV Giới thiệu TN ảo qua I. ĐẶC ĐIỂM CỦA THẤU KÍNH HỘI màn hình ti vi TỤ - GV yêu cầu HS quan sát thí 1. Thí nghiệm.

Chiếu chùm tia sáng song song vuông góc nghiệm và trả lời câu hỏi C1 - GV thông báo cho HS thấy tới thấu kính hội tụ chùm tia khúc xạ qua thấu kính vừa làm TN gọi là thấu kính hội tụ tại 1 điểm. thấu kính hội tụ, vậy thấu kính hội tụ có đặc điểm gì?

O K

S

- GV giới thiệu về đặc điểm của thấu kính hội tụ 2. Hình dạng của thấu kính hội tụ.

- GV chuẩn lại các đặc điểm -Thấu kính làm bằng vật liệu trong suốt. của thấu kính hội tụ bằng cách - Phần rìa mỏng hơn phần giữa. quy ước đâu là rìa đâu là giữa. - Kí hiệu.

- GV hướng dẫn cách biểu diễn 142

thấu kính hội tụ.

2: Tìm hiểu khái niệm trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính hội tụ II. TRỤC CHÍNH, QUANG TÂM , - Yêu cầu HS đọc tài liệu, và TIÊU ĐIỂM, TIÊU CỰ CUAT TKHT làm lại TN H42-2 và tìm trục 1. Trục chính. chính.

- Phát biểu và ghi lại khái niệm trục chính của thấu kính hội tụ. ∆

Trong các tia sáng tới vuông góc với mặt thấu kính hội tụ có một tia truyền thẳng - Đọc tài liệu cho biết quang không đổi hướng tia này trùng với một tâm là điểm nào? đường thẳng gọi là trục chính ∆ - Tia sáng tới đi qua quang tâm 2. Quang tâm. thì tia ló đi như thế nào?

- Trục chính cắt thấu kính hội tụ tại điểm O, mà tại điểm O mọi tia sáng đi qua O đều truyền thẳng không đổi hướng, điểm O gọi là quang tâm của thấu kính.

3. Tiêu điểm F.

F

∆

Mỗi thấu - GV chỉ vào TN thông báo kính hội tụ có hai tiêu tiêu điểm. điểm đối xứng nhau qua thấu kính.

- Tia sáng tới thấu kính và song song với trục chính thì tia ló đi qua tiêu điểm nằm - Mỗi thấu kính hội tụ có mấy khác phía với tia tới. tiêu điểm?

- Tia sáng song song với trục O chính của thấu kính thì tia ló đi *’ * ∆ F F như thế nao?

O 4. Tiêu Là khoảng cách F tiêu điểm tới quang 143

cự: từ

F tâm

- Tiêu cự là gì?

OF=OF ’ =f - GV thông báo đặc điểm của tia ló đi qua tiêu điểm trên hình vẽ - Tia sáng tới thấu kính đi qua tiêu điểm cho tia ló song song với trục chính.

Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về thấu kính hội tụ.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1: Chỉ ra câu sai: Chiếu một chùm tia sáng song song vào một thấu kính hội tụ, theo phương vuông góc với mặt của thấu kính thì chùm tia khúc xạ ra khỏi thấu kính sẽ: A. Loe rộng dần ra B. Thu nhỏ dần lại C. Bị thắt lại D. Gặp nhau tại một điểm Bài 2: Thấu kính hội tụ có đặc diểm và tác dụng nào dưới đây.

A. Có phần giữa mỏng hơn phần rìa và cho phép thu được ảnh của mặt trời B. Có phần giữa mỏng hơn phần rìa không cho phép thu đc ảnh của mặt trời C. Có phần giữa dày hơn phần rìa cho phép thu được ảnh mặt trời D. Có phần giữa dày hơn phần rìa không cho phép thu đc ảnh của mặt trời Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức đã học để giải bài toán đơn giản về thấu kính hội tụ và giải thích hiện tượng thường gặp trong thực tế.

- Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk C7 III. VẬN DỤNG: S S O O ’ ∆ F F ∆ F’ F 2. Củng cố: -Yêu cầu HS đọc mục: “ Có thể - HS trao đổi nhóm và rút ra kiến em chưa biết” thức thu thập của bài.

- GV chuẩn lại kiến thức cho HS - Kết luận (SGK ghi vở phần củng cố.

- Yêu cầu HS đọc mục: “Có thể em chưa biết” -GV: + Kết luận trên chỉ đúng với thấu kính mỏng. + Thấu kính mỏng thì giao điểm của trục chính với hai mặt thấu kính coi như trùng nhau gọi 144

là quang tâm Hướng dẫn về nhà: + Làm bài tập. + Học thuộc phần kết luận. + Làm bài tập 42.1 đến 42.3 SBT. + Chuẩn bị bài 43 “ Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ” Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu thêm về thấu kính hội tụ - Nhiệm vụ của học sinh: Tìm hiểu trong thực tế cuộc sống về thấu kính hội tụ.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS Đọc "Có thể em chưa biết". ********************************************* Ngày soạn : 3/ 05/ 2021 Tiết 47 Bài 47: ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH HỘI TỤ.

I. MỤC TIÊU: 1.Kiến thức: - Nêu được trường hợp nào TKHT cho ảnh thật và cho ảnh ảo của một vật và chỉ ra được đặc điểm của các ảnh này.

- Dùng các tia sáng đặc biệt dựng được ảnh thật và ảnh ảo của một vật qua TKHT. 2. Kĩ năng: - Rèn kĩ năng nghiên cứu hiện tượng tạo ảnh của TK hội tụ bằng thực nghiệm.

- Rèn kĩ năng tổng hợp thông tin thu thập được để khái quát hoá hiện tượng.

3. Thái độ: - Phát huy được sự say mê khoa học.

- Nghiêm túc, tích cực trong hoạt động nhóm.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực hợp tác nhóm, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng, năng lực vẽ hỡnh.

II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: - 1 thấu kính hội tụ tiêu cự khoảng 10 cm.

- 4 giá quang học, 4 ngọn nến, 4 màn hứng ảnh.

2. Học sinh - Tìm hiểu nội dung bài học - SGK, SBT, thước...

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động

145

- Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ: Hãy nêu cách nhận biết TKHT? Nêu đường truyền của các tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ?

Tình huống khởi động: GV cho hs nghiên cứu phần mở bài sgk để tạo tình huống khởi động.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nêu được trường hợp nào TKHT cho ảnh thật và cho ảnh ảo của một vật và chỉ ra được đặc điểm của các ảnh này. Dùng các tia sáng đặc biệt dựng được ảnh thật và ảnh ảo của một vật qua TKHT - Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. … Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Tìm hiểu đắc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ I. Đặc điểm của ảnh của một vật tạo - GV yêu cầu HS nghiên cứu bố trí bởi thấu kính hội tụ.

TN hình 43.2 sau đó quan sát thí 1. Thí nghiệm: C1: Đặt vật ở xa thấu kính và màn ở nghiệm ảo do gv giới thiệu sát thấu kính. Từ từ dịch chuyển màn - Yêu cầu HS làm C1, C2. C3 rồi ghi ra xa thấu kính cho đến khi xuất hiện kết quả vào bảng. ảnh rõ nét của vật ở trên màn, đó là ảnh thật. ảnh thật ngược chiều với vật.

- GV kiểm tra lại nhận xét bằng TN C2: Dịch vật vào gần thấu kính hơn theo đúng các bước HS thực hiện. vẫn thu được ảnh của vật ở trên màn. Đó là ảnh thật, ngược chiều với vật.

C3: Đặt vật trong khoảng tiêu cự, màn ở sát thấu kính. từ từ dịch chuyển màn ra xa thấu kính, không hứng được ảnh ở trên màn. Đặt mắt trên đường truyền của chùm tia ló, ta quan sát thấy ảnh cùng chiều, lớn hơn vật. Đó là ảnh ảo và không hứng được trên màn.

2. Hãy ghi các nhận xét trên vào bảng 1: K/quả q/ s Đặc điểm của ảnh.

Cùng chiều Vật ở rất xa hay ngược Lớn hơn hay thấu kính (d) Thật hay ảo? chiều so với nhỏ hơn vật?

Lần TN vật?

1 Vật ở rất xa ảnh thật Ngược chiều Nhỏ hơn vật 146

thấu kính 2

d > 2f

ảnh thật

3

F < d < 2f

ảnh thật

4

d<f

ảnh ảo

với vật Ngược chiều với v ật Ngược chiều với vật Cùng chiều với vật

Nhỏ hơn vật Lớn hơn vật Lớn hơn vật

5 d = 2f ảnh thật Bằng vật - Một điểm sáng nằm ngay trên trục chính, ở rất xa thấu kính, cho ảnh tại tiêu điểm của thấu kính. Chùm tia phát ra từ điểm sáng này chiêú tới mặt thấu kính được coi là chùm song song với trục chính của thấu kính.

Vật đặt vuông góc với trục chính của thấu kính cho ảnh cũng vuông góc với trục chính.

3: Dựng ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ II. CÁCH DỰNG ẢNH GV yêu cầu HS nghiên cứu SGK 1. Dựng ảnh của điểm sáng tạo bởi rồi trả lời câu hỏi ảnh được tạo bởi TKHT TKHT như thế nào?

S F’ Chỉ cần vẽ đường truyền của hai trong ba tia sáng đặc biệt.

F O GV yêu cầu HS lên bảng vẽ.

S’ - GV quan sát HS vẽ và uốn nắn.

- Yêu cầu HS nhận xét hình vẽ của bạn.

2. Dựng ảnh của một vật sáng AB tạo bởi TKHT. - HS dựng ảnh vào vở.

B A

F’

A

F O B

- Yêu cầu HS dựng ảnh d > 2f.

- Yêu cầu HS dựng ảnh d < f.

- Yêu cầu nhận xét cách dựng của bạn.

- GV chấn chỉnh và thống nhất.

- Ảnh thật hay ảo?

Tính chất ảnh?

HS chỉ dựng ảnh của vật vuông góc với trục chính chỉ cần dựng ảnh B’ của B. Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập

HS nhận xét: - HS chấn chỉnh lại cách dựng ảnh, nếu như cách dựng chưa chuẩn.

các kiến thức về thấu kính hội tụ.

147

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1: Chỉ ra câu sai. Đặt một cây nến trước một thấu kính hội tụ A. Ta có thể thu được ảnh của cây nến trên màn ảnh B. ảnh của cây nến trên màn ảnh có thể lớn hơn hoặc nhỏ hơn cây nến C. ảnh của cây nên trên màn ảnh có thể là ảnh thật hoặc ảnh ảo D. Ảnh ảo của cây nến luôn luôn lớn hơn cây nến Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng kiến thức đã học để giải bài toán đơn giản về thấu kính hội tụ và giải thích hiện tượng thường gặp trong thực tế.

- Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk III. Vận dụng GV hướng dẫn hs làm C 6 Cá nhân học sinh dựng ảnh và tính C 6 dưới sự hướng dẫn của 1. Củng cố: - Hãy nêu đặc điểm của ảnh của một giáo viên vật tạo bởi thấu kính hội tụ?

- Hãy nêu cách dựng ảnh?

2. Vận dụng: - Yêu cầu HS làm C6. + Bài cho biết điều gì? Phải tìm yếu tố nào?

C7.Trả lời câu hỏi nêu ra ở phần mở bài.

Hướng dẫn về nhà: - Học thuộc phần ghi nhớ cuối bài.

- Làm bài tập 43.4 đến 43.6SBT. - Xem trước bài 44 “ Thấu kính phân kì” Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu thêm về thấu kính hội tụ - Nhiệm vụ của học sinh: Tìm hiểu trong thực tế cuộc sống về thấu kính hội tụ.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS Đọc "Có thể em chưa biết". ******************************************************** Ngày soạn: Tiết 48, 49: BÀI TẬP I. Mục tiêu 1. Kiến thức: Qua giờ bài tập HS cần hiểu được cách vẽ ảnh của một điểm qua thấu kính hội tụ, xác định tính chất của ảnh 148

- Cho hình vẽ, cho vật và ảnh xác định loại thấu kính, giải thích - Biết dựng ảnh của vật trong các trường hợp 2. Kĩ năng : Rèn luyện kỹ năng dựng được ảnh ảo của một vật qua thấu kính hội tụ.

3. Thái độ : Rèn tính cẩn thận, tính tự giác trong quá trình học tập. Có ý thức tư duy, vận dụng kiến thức vào thực tế.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng, năng lực vẽ hình.

II. Chuẩn bị 1. Giáo viên: SGK, SBT, Bài soạn, 2. Học sinh: Ôn tập các kiến thức đã học về TKHT, SGK,SBT , III. Hoạt động dạy học Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ: - Nêu các đường truyền đặc biệt qua thấu kính hội tụ.

- Nêu đặc điểm ảnh của vật tạo bởi thấu kính hội tụ ?

Hoạt động 2: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về hiện tượng khúc xạ, TKHT - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức Bµi 1 Ph©n biÖt hiÖn tîng khóc x¹ ¸nh s¸ng vµ hiÖn tîng ph¶n x¹ ¸nh s¸ng.

Tr¶ lêi * Gièng nhau: C¸c tia ph¶n x¹, khóc x¹ ®Òu n»m trong mÆt ph¼ng tíi. * Kh¸c nhau: - Tia ph¶n x¹ quay vÒ m«i trêng cò.

- Tia khóc x¹ ®i sang m«i trõng thø 2 Bµi 2: Quan hÖ gi÷a gãc tíi vµ gãc khóc x¹ khi ¸nh sang truyÒn tõ níc sang kh«ng khÝ vµ ngîc l¹i Tr¶ lêi - Khi ¸nh s¸ng truyÒn tõ kh«ng khÝ sang níc: i > r - Khi ¸nh s¸ng truyÒn tõ níc sang kh«ng khÝ : i < r Bµi 3: Cho ®iÓm s¸ng S, ¶nh S’ nh h×nh vÏ.

S* S’*

a. H·y cho biÕt ®ã lµ thÊu kÝnh g×? Nªu tÝnh chÊt ¶nh. b. VÏ ®êng truyÒn cña tia sµng ®Ó x¸c ®Þnh ®îc S’ Gi¶i

149

a. Lµ th¸u kÝnh héi tô, ¶nh thËt b. h×nh vÏ: S

I F’ * F

S’

Bµi 4: Cho mét thÊu kÝnh héi tô cã tiªu cù f = 30cm, mét vËt s¸ng AB ®Æt tríc thÊu kÝnh vµ c¸ch thÊu kinh mét kho¶ng 45cm. a. H·y tr×nh bµy c¸ch dùng ¶nh A’B’ cña vËt s¸ng AB qua TKHT trªn. b. H·y t×m kho¶ng c¸ch tõ ¶nh ®Õn TKHT. c. T×m ®é cao cña ¶nh A’B’ nªu AB cao 9cm.

Gi¶i: a. Tõ B kÎ mét tia s¸ng BI, c¾t thÊu kÝnh t¹i I, cho tia lã ®i qua F’.

- Tõ B kÎ mét tia tíi BO ®i qua quang t©m O, cho tia lã truyÒn th¼ng.

- Hai tia lã c¾t nhau t¹i B’. h¹ tõ vu«ng gãc tõ B’ xuèng trôc chÝnh, c¾t trôc chÝnh t¹i A’.

- VËy A’B’ chÝnh lµ ¶nh cÇn dùng. b. Ta cã: ∆ ABO ~ ∆ A’B’O A' B ' A' O = ( 1) AB A0 Ta cã: ∆ A’B’F’ ~ ∆ OIF’ A' B ' A' F ' A' B ' A' O − OF ' => =

= (2) OI OF ' AB OF ' A' O A' O − OF ' = => A’O.OF’ = AO.(A’O– OF’) A0 OF '

=>

B

A

I * F O

F ’

<=> A’O.30 = 45.(A’O – 30) 15.A’O = 1350 => A’O = 90cm. c. Tõ (1) ta cã:

A' B ' 90 = => A’B’ = 4,5cm.

9 45

Bµi 5: Trªn h×nh vÏ ,(∆) lµ trôc chÝnh cña thÊu kÝnh héi tô, A’B’ lµ ¶nh cña vËt AB ( AB ⊥ ∆) a. A’B’ lµ ¶nh thËt hay ¶nh ¶o? T¹i sao? b. X¸c ®Þnh quang t©m O, tiªu ®iÓm F,F’cña thÊu kÝnh ®ã. c. Gäi d lµ kho¶ng c¸ch tõ vËt ®Õn thÊu kÝnh , f lµ tiªu cù cña thÊu kÝnh. Gi¶ sö chiÒu cao h’ cña ¶nh lín gÊp 1,5 lÇn chiÒu cao h cña vËt s¸ng . H·y thiÕt lËp c«ng thøc nªu lªn mèi liªn hÖ gi÷a d vµ f trong trêng hîp nµy.

Gi¶i a. ¶nh A'B' lµ ¶nh ¶o. V× A'B' cïng chiÒu vµ lín h¬n vËt

150

A’

B’

b. X¸c ®Þnh quang t©m O, tiªu ®iÓm F ,F' cña thÊu kÝnh: + VÏ B'B c¾t trôc chÝnh (∆ ) t¹i O th× O lµ quang t©m + VÏ thÊu kÝnh héi tô vu«ng gãc víi trôc chÝnh vµ ®i qua O + VÏ tia tíi BI song song víi trôc chÝnh . Nèi B' I vµ kÐo dµi, c¾t trôc chÝnh t¹i ®iÓm F' . Tiªu ®iÓm F ®èi xøng víi F' qua quang t©m O . c. ThiÕt lËp c«ng thøc liªn hÖ gi÷a d vµ f trong trêng hîp chiÒu cao h' cña ¶nh lín gÊp 1,5 lÇn chiÒu cao h cña vËt s¸ng .

Theo h×nh vÏ ta cã: A' B ' OA' (1) = AB OA A' B ' F ' A' ∆F'A'B' ∼ ∆F'OI nªn = OI F 'O A' B ' f + OA' → = OI f A' B' f + OA' mµ OI=AB → = (2) AB f OA' f + OA' OA' OA' 1 1 1 Tõ (1) vµ (2) → = ⇒ =1 + ⇒ = + OA f OA f OA OA' f

∆OA'B' ∼ ∆ OAB nªn

(3)

V× A'B' = 1,5. AB nªn tõ (1)→ OA' = 1,5. OA (4) ThÕ (4) vµo (3) ta cã: f= 3.OA=3d VËy f=3d. ***************************************************** Ngày soạn: 28/ 2/ 2019 Tiết 50 Bài 44: THẤU KÍNH PHÂN KÌ.

I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: - Nhận dạng được thấu kính phân kì.

- Vẽ được đường truyền của hai tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kì.

- Vận dụng được kiến thức đã học để giải thích một vài hiện tượng đã học trong thực tiễn.

2. Kĩ năng: - Biết tiến hành TN dựa vào các yêu cầu của kiến thức trong SGK. Từ đó rút ra được đặc điểm của thấu kính phân kì.

- Rèn được kĩ năng vẽ hình.

3. Thái độ: - Nghiêm túc, cộng tác với bạn để thực hiện được thí nghiệm.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực hợp tác nhóm, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng, năng lực vẽ hình.

II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: - 1 thấu kính phân kì tiêu cự khoảng 12 cm.

- 1 giá quang học, 1 nguồn điện 12V, Đèn laser, hộp khói, hương

151

2. Học sinh: - Tìm hiểu nội dung bài học - SGK, SBT, thước...

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ: - Một HS lên bảng trả lời, cả lớp 1. Kiểm tra bài cũ: - Đối với thấu kính hội tụ thì khi theo dõi và nhận xét nào ta thu được ảnh thật, khi nào ta thu được ảnh ảo của vật? Nêu cách dựng ảnh của một vật sáng trước thấu kính hội tụ? Chữa bài tập 4243.1.

Tình huống khởi động: GV cho hs nghiên cứu phần mở bài sgk để tạo tình huống khởi động.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nhận dạng được thấu kính phân kì. Vẽ được đường truyền của hai tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kì.

- Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. HS làm thí nghiệm… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Tìm hiểu đắc điểm của thấu kính phân kỳ - Yêu cầu HS trả lời C1. Thông 1. Quan sát và tìm cách nhận biết. báo về TKPK. - TKPK có độ dày phần rìa lớn hơn phần - Yêu cầu một vài HS nêu nhận giữa. xét về hình dạng của TKPK và 2. Thí nghiệm: Hình 44.1. so sánh với TKHT. - Chiếu một chùm sáng tới song song - Hướng dẫn HS tiến hành TN theo phương vuông góc với mặt của một như hình 44.1 SGK để trả lời TKPK-Chùm tia ló là chùm phân kì.

C3.

- Kí hiệu TKPK: - Thông báo hình dạng mặt cắt của TKPK, ký hiệu TKPK 2: Tìm hiểu trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính phân kỳ

152

- Quan sát TN trên và cho biết trong ba tia tới TKPK, tia nào đi qua thấu 1.Trục chính: kính không bị đổi hướng?

- Học sinh trả lời C4 - Yêu cầu HS đọc SGK phần thông - HS đọc thông báo sách giáo báo về trục chính và trả lời câu hỏi: khoa Trục chính của thấu kính có đặc điểm gì?

2. Quang tâm: (sgk) - Yêu cầu HS đọc phần thông báo 3. Tiêu điểm: khái niệm quang tâm và trả lời câu 4. Tiêu cự: hỏi: Quang tâm của một thấu kính có đặc điểm gì?

- Yêu cầu HS tự đọc phần thông báo khái niệm tiêu điểm và trả lời câu hỏi I sau: Tiêu điểm của thấu kính phân kì được xác định như thế nào? Nó có O F F’ đặc điểm gì khác với tiêu điểm của K TKHT? - Tự đọc phần thông báo khái niệm tiêu cự và trả lời câu hỏi: Tiêu cự của thấu kính là gì?

Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về thấu kính phân kỳ.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1: Thấu kính phân kì có đặc điểm và tác dụng nào dưới đây A. Có phần giữa mỏng hơn phần rìa và cho phép thu được ảnh của mặt trời B. Có phần giữa mỏng hơn phần rìa và không cho phép thu được ảnh mặt trời C. Có phần giữa dày hơn phần rìa và cho phép thu được ảnh của mặt trời D. Có phần giữa dày hơn phần rìa và không cho phép thu được ảnh của mặt trời Bài 2: Chiếu một tia sáng qua quang tâm của một thấu kính phân kì, theo phương song song với trục chính. Tia sáng ló ra khỏi thấu kính sẽ đi theo phương nào?

A. Phương bất kì B. Phương lệch ra xa trục chính so với tia tới C. Phương lệch ra gần trục chính so với tia tới D. Phương cũ Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được kiến thức đã học để giải thích một vài hiện tượng đã học trong thực tiễn.

- Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk

153

-Yêu cầu HS lên bảng vẽ C7

C8: Kính cận là TKPK Có thể nhận biết bằng một trong hai cách sau: - Phần rìa của thấu kính này dày hơn phần giữa.

- Đặt thấu kính này gần dòng chữ. Nhìn qua kính thấy ảnh dòng chữ nhỏ hơn so với khi nhìn trực tiếp dòng chữ đó.

-Trong tay em có một kính cận thị.

S S’ Làm thế nào để biết đó là thấu kính hội F tụ hay phân kì?

-Thấu kính phân kì có những đặc điểm C9: Thấu kính phân kì có những đặc điểm trái ngược gì khác so với thấu với TKHT: - Phần rìa của TKPK dày hơn phần gi ữa. kính hội tụ?

Hướng dẫn về nhà: - Chùm sáng tới // với trục chính của TKPK, cho chùm - Học phần ghi tia ló phân kì. nhớ - Khi để TKPK vào gần dòng chữ trên trang sách, nhìn - Làm các bài tập qua thấu kính ta thấy hình ảnh dòng chữ bé đi so với khi 1,2, 3. Bài 44-45. nhìn trực tiếp - Xem trước bài 45 “ ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kì” Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu thêm về thấu kính phân kỳ - Nhiệm vụ của học sinh: Tìm hiểu trong thực tế cuộc sống về thấu kính phân kỳ.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS Đọc "Có thể em chưa biết". ************************************************* Ngày soạn: 4/03/ 2021 Tiết 51. ẢNH CỦA MỘT VẬT TẠO BỞI THẤU KÍNH PHÂN KÌ I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Nêu được ảnh của một vật sáng tạo bởi TKPK - Mô tả được những đặc điểm của ảnh ảo của một vật tạo bởi TKPK. Phân biệt được ảnh ảo do được tạo bởi TKPK và TKHT. - Dùng 2 tia sáng đặc biệt dựng được ảnh của một vật tạo bởi TKPK. 2. Kĩ năng: - Sử dụng thiết bị TN để nghiên cứu ảnh của vật tạo bởi TKPK. - Kĩ năng dựng ảnh của TKPK. 3. Thái độ: Nghiêm túc, hợp tác.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực hợp tác nhóm, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng, năng lực vẽ hình.

154

II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: -1 thấu kính phân kì tiêu cự khoảng 12cm-1 giá quang học.

-1 cây nến cao khoảng 5cm.

-1 màn hứng ảnh. -1 bật lửa.

2. Học sinh: - SGK, SBT, thước...

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ: - HS1: Hãy nêu tính chất các đặc điểm tia sáng qua TKPK mà em đã học. Biểu diễn trên hình vẽ các tia sáng đó.

- HS2: Chữa bài tập 44-45.3 Tình huống khởi động: Yêu cầu HS đặt một vật sau TKPK, nhìn qua TKPK, nhận xét ảnh quan sát được.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nêu được ảnh của một vật sáng tạo bởi TKPK. Mô tả được những đặc điểm của ảnh ảo của một vật tạo bởi TKPK. Phân biệt được ảnh ảo do được tạo bởi TKPK và TKHT. Dùng 2 tia sáng đặc biệt dựng được ảnh của một vật tạo bởi TKPK. - Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. HS làm thí nghiệm… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Đặc điểm của ảnh của một vật tạo bởi thấu kính phân kỳ I . Đặc điểm của ảnh của một vật - Yêu cầu bố trí Tn như hình vẽ.

- Yêu cầu học sinh làm thí nghiệm tạo bởi thấu kính phân kỳ theo nhóm Nhận xét: ảnh của vật tạo bởi thấu - Gọi 1, 2 HS lên bảng trình bày TN kính phân kỳ là ảnh ảo, cùng chiều và trả lời C 1 . và nhỏ hơn vật - Gọi 1, 2 HS trả lời C2.

- ảnh thật hay ảnh ảo?

2: Cách dựng ảnh

155

- Nêu cách dựng ảnh của vật sáng AB qua thấu kính hội tụ? ( AB vuông góc với trục chính và A nằm trên trục chính) - Nêu đường truyền các tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kì?

- Hãy tra lời C3 ?

- Hãy nêu cách dựng ảnh của vật sáng AB qua thấu kính phân kì?

- Gọi HS lên trình bày cách vẽ a.

- Dịch AB ra xa hoặc lại gần thì hướng tia BI có thay đổi không? hướng của tia ló IK như thế nào?

-ảnh B / là giao điểm của tia nào? B / nằm trong khoảng nào?

II . Cách dựng ảnh C3: Dựng hai tia tới đặc biệt- Giao điểm của 2 tia ló tương ứng là ảnh của điểm sáng.

C4: a. HS trình bày cách dựng. b.Tia tới BI có hướng không đổi và hướng tia ló IK không đổi.

- Giao điểm BO và FK luôn nằm trong khoảng FO

B

I

B’

A

F A’ O

3: So sánh độ lớn của ảnh ảo tạo bởi TKHT và TKPK - Yêu cầu HS hoạt động theo III. Độ lớn của ảnh ảo tạo bởi các nhóm trả lời C 5: thấu kính + 1 HS vẽ ảnh của TKHT. F = 12cm. + 1 HS vẽ ảnh của TKPK. d = 8cm.

- HS lên bảng vẽ theo tỉ lệ thống B’ nhất để dễ so sánh.

I A ’ F’

O

F ’

156

B

I

B’ F A

A’

O

Nhận xét: ảnh ảo của TKHT bao giờ cũng lớn hơn vật. ảnh ảo của TKPK bao giờ cũng < vật

- Yêu cầu các nhóm nhận xét kết quả của nhóm mình.

Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về ảnh của thấu kính phân kỳ.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1: Ảnh của một ngọn nến qua một thấu kính phân kì A. Chỉ có thể là ảnh thật, chỉ có thể là ảnh ảo B. Chỉ có thể là ảnh ảo, nhỏ hơn ngọn nến C. Chỉ có thể là ảnh ảo, lớn hơn ngọn nến D. Chỉ có thể là ảnh ảo, có thể lớn hơn hoặc nhỏ hơn ngọn nến Bài 2: . Đặt một ngón tay trước một thấu kính, rồi đặt mắt sau thấu kính, ta nhận thấy một ảnh lớn hơn chính ngón tay. Ảnh đó là ảnh thật hay ảnh ảo? Thấu kính là hội tụ hay phân kì?

A. ảnh đó là ảnh thật ; thấu kính đó là thấu kính hội tụ B. ảnh đó là ảnh ảo ; thấu kính đó là thấu kính hội tụ C. ảnh đó là ảnh thật ; thấu kính đó là thấu kính phân kì D. Ảnh đó là ảnh ảo ; thấu kính đó là thấu kính phân kì Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được kiến thức đã về ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kỳ để trả lời các câu hỏi và bài tập liên quan - Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk - Học sinh thảo luận trả lời IV.Vận dụng : C6 C6: ảnh ảo của TKHT và TKPK: - Gọi HS trả lời câu hỏi C6.

- Giống nhau: Cùng chiều với vật.

- Khác nhau: ảnh ảo của TKHT lớn hơn vật, ảnh ảo của TKPK nhỏ hơn vật và nằm trong khoảng tiêu cự.

- Nêu cách phân biệt nhanh - Cách phân biệt nhanh chóng: 157

chóng

+ S ờ tay thấy giữa dầy hơn rìa là TKHT; thấy rìa dầy hơn giữalàTKPK. / Vật đặt càng xa TKPK thì d + Đưa vật gần thấu kính thấy ảnh cùng chiều thay đổi như thế nào? nhỏ hơn vật làTKPK, ảnh cùng chiều lớn hơn Vẽ nhanh trường hợp trên của vật làTKHT. C5 d=20cm.

Củng cố: / Vật đặt càng xa thấu kính d / càng lớn.

-d >f?

- GV chuẩn lại kiến thức v à d / max =f.

Yêu cầu HS ghi lại phần ghi nhớ.

Hướng dẫn về nhà HS học phần ghi nhớ.

- Làm bài tập C7 SGK. Hoạt động 5. Tìm tòi mở rộng - Mục tiêu: Tìm hiểu thêm về thấu kính phân kỳ - Nhiệm vụ của học sinh: Tìm hiểu trong thực tế cuộc sống về cách nhận biết thấu kính phân kỳ.

- Cách thức tiến hành: GV cho HS Đọc "Có thể em chưa biết". ********************************************************* Ngày soạn: 6/3/ 2021 Tiết 52: ÔN TẬP, BÀI TẬP I. Mục tiêu 1. Kiến thức: Qua giờ bài tập HS cần hiểu được cách vẽ ảnh của một điểm qua thấu kính phân kì, xác định tính chất của ảnh - Cho hình vẽ, cho vật và ảnh xác định loại thấu kính ,giải thích - Biết dựng ảnh của vật trong các trường hợp 2. Kĩ năng : - Rèn luyện kỹ năng dựng được ảnh ảo của một vật qua thấu kính phân kì.

3. Thái độ : Rèn tính cẩn thận , tính tự giác trong quá trình học tập. Có ý thức tư duy, vận dụng kiến thức vào thực tế.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng, năng lực vẽ hình.

II. Chuẩn bị 1. Giáo viên :SGK, SBT, Bài soạn, 2. Học sinh : Ôn tập các kiến thức đã học về TKHT, SGK,SBT , III. Hoạt động dạy học Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. - Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ: - Nêu các đường truyền đặc biệt qua thấu kính phân kì..

- Nêu các khái niệm trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của thấu kính phân kì..

158

Hoạt động 2: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về hiện tượng khúc xạ, TKHT và TKPK. - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

1. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng: + Tia sáng đi từ không khí vào môi trường trong suốt khỏc - Gúc tới lớn hơn góc khúc xạ I > r

Ph á p tuyến Tia phản xạ

Tia tới

i

i Mặt phân cách

Không khí Tia khúc xạ

Nước, thủy tinh, dầu…

r

+ Tia sáng đi từ môi trường trong suốt khác ra không khí: - Góc tới nhỏ hơn góc khúc xạ i < r

159

Pháp tuyến Tia khúc xạ

r

Không khí Nước, thủy tinh..

Mặt phân cách

i i

Tia tới

Tia phản xạ

3. Hai loại thấu kính.

Thấu kính hội tụ Thấu kính phân kì So sánh độ dày phần giữa và phần rìa Cách 1 Cách 2

Chiếu chùm tia tới song song với trục chính Đưa thấu kính lại gần dòng chữ trong trang sách

Cách 3 - Cách dựng ảnh Từ B dựng 2 tia tới đặc biệt, cho tia ló cắt nhau (hoặc kộo dài cắt nhau) tại B’, thì B’ là ảnh của B. Từ B’ hạ vuông góc với trục chính cắt trục chính tại A’ thì A’ là ảnh của A và A’B’ là ảnh của AB qua thấu kính - Đặc điểm ảnh: Thấu kính hội tụ Thấu kính phân kỳ

+ d > 2f : ảnh thật, ngược chiều, nhỏ Luôn cho ảnh ảo, cùng chiều, bé hơn hơn vật. vật và nằm trong khoảng tiêu cự + 2f > d > f : ảnh thật, ngược chiều của thấu kính và lớn hơn vật. + d < f : ảnh ảo, cùng chiều và lớn hơn vật.

Hoạt động 3: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được kiến thức đã về hiện tượng khúc xạ, TKHT, thấu kính phân kỳ để trả lời các câu hỏi và bài tập liên quan - Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk

160

Bài 44-4.1 Cho hình vẽ. a. Dựng ảnh S’ của S tạo bởi thấu II. Bài tập kính.

Bài 44-45.1 HS lên bảng vẽ hình. a. Dựng ảnh. b.S’ là ảnh ảo hay ảnh thật? Vì sao?

HS : ảnh ảo

Bài 44-45.2: Cho hình vẽ b. ảnh ảo vì nó là giao điểm của các tia HS lên bảng thực hiện phép vẽ ló kéo dài. hình các HS khác làm vào vở a. Hãy cho biết S’ là ảnh thật hay Bài 44-45.2 ảnh ảo? Vì sao?

GV: Gọi HS nêu nhận xét b. Thấu kính đã cho là hội tụ hay phân kì? c. Hãy xác định quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự của TK?

Nghiên cứu nội dung bài 44-45.4 Cho hình vẽ. a. Dựng ảnh A’ của AB qua thấu kính b. Tính độ cao h’ của h và khảng cách từ ảnh đến tk 1 HS lên bảng sử dụng 2 trong ba tia sáng đặc biệt để vẽ hình HS lên bảng tính h’ và d’

a. S’ là ảnh ảo vì nó nằm cùng phía với trục chính. b. Thấu kính đã cho là thấu kính PK. c. Hình vẽ.

Bài 44-45.4 a. Dựng ảnh A’ của AB qua thấu kính

b.

h d f h' = ; d ' = = 2 2 2

Hướng dẫn về nhà - Nắm vững các tính chất của ảnh của thấu kính phân kì từ đó có cơ sở vẽ và xác định ảnh của vật qua thấu kính phân kì trong các TH + Vật nằm ngoài tiêu cự + Vật nằm trong tiêu cự

161

- Ôn tập lại các tính chất của ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kì , xem lại các bài tập đã làm ***************************************************** Ngày 8/3/2021 Tiết 53: ÔN TẬP I. Mục tiêu 1. Kiến thức: ôn lại kiến thức về hiện tượng cảm ứng điện từ, dòng điện xoay chiều, máy phát điện xoay chiều, các tác dụng của dòng điện xoay chiều, máy biến thế. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng. Đặc điểm của TKHT, TKPK. Nêu được các đặc điểm về ảnh của một vật tạo bởi TKHT, TKPK. 2. Kỹ năng: Dựng được ảnh của một vật tạo bởi TKHT, TKPK bằng cách sử dụng các tia đặc biệt.

- Giài được bài toán thấu kính đơn giản.

3. Thái độ: Nghiêm túc trong học tập 4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng, năng lực vẽ hình.

II. Chuẩn bị HS: các BT ở sách bài tập và SGK III. Hoạt động dạy học Hoạt động 1: Ôn tập - Mục tiêu: ôn lại kiến thức về hiện tượng cảm ứng điện từ, dòng điện xoay chiều, máy phát điện xoay chiều, các tác dụng của dòng điện xoay chiều, máy biến thế. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng. Đặc điểm của TKHT, TKPK. Nêu được các đặc điểm về ảnh của một vật tạo bởi TKHT, TKPK. - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

I. Lí thuyết : 1. Hiện tượng cảm ứng điện từ: Điều kiện xuất hiện dòng điện cảm - Khi số đường sức từ xuyên qua tiết ứng? diện S của cuộn dây biến thiên, trong Hiện tượng cảm ứng điện từ là gì? cuộn dây xuất hiện dòng điện. Dòng điện đó gọi là dòng điện cảm ứng.

Hiện tượng xuất hiện dòng điện cảm ứng gọi là hiện tượng cảm ứng điện từ 2. Dòng điện xoay chiều: - Dòng điện cảm ứng trong cuộn dây Dòng điện xoay chiều là gì? dẫn kín đổi chiều khi số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây đang tăng mà chuyển sang giảm hoặc ngược lại đang giảm chuyển sang tăng.

Dòng điện luân phiên đổi chiều gọi là dòng điện xoay chiều.

162

Cách tạo ra dòng điện xoay chiều?

Nêu cấu tạo của máy phát điện xoay chiều ?

Các tâc dụng của dòng điện xoay chiều ?

Đo cường độ dòng điện xoay chiều và hiệu điện thế xoay chiều bằng dụng cụ nào ?

Giá trị đo được là giá trị nào của dòng điện ?

Nêu công thức tính điện năng hao phí ?

- Khi cho cuộn dây dẫn kín quay trong từ trường của nam châm hay cho nam châm quay trước cuộn dây dẫn thì trong cuộn dây xuất hiện dòng điện cảm ứng xoay chiều

3. Máy phát điện xoay chiều: Máy phát điện xoay chiều có hai bộ phận chính là nam châm và cuộn dây dẫn. Một trong hai bộ phận đó đứng yên gọi là stato, bộ phận còn lại quay gọi là rôto.

- Có hai loại máy phát điện xoay chiều: 4. Các tác dụng của dòng điện xoay chiều Đo cường độ dòng điện và hiệu điện thế xoay chiều.

- Dòng điện xoay chiều có tác dụng như dòng điện một chiều: tác dụng nhiệt, tác dụng phát sáng, tác dụng từ.

- Lực điện từ (tác dụng từ) đổi chiều khi dòng điện đổi chiều.

- Dùng ampe kế và vôn kế xoay chiều có kí hiệu AC (hay ~) để đo giá trị hiệu dụng của CĐDĐ và HĐT xoay chiều. Khi mắc ampe kế và vôn kế xoay chiều vào mạch điện xoay chiều không cần phân biệt chốt (+) hay (-)..

- Các công thức của dòng điện một chiều có thể áp dụng cho các giá trị hiệu dụng của cường độ và HĐT của dòng điện xoay chiều 5. Truyền tải điện năng đi xa: - Khi truyền tải điện năng đi xa bằng đường dây dẫn sẽ có một phần điện năng hao phí do hiện tượng tỏa nhiệt trên đường dây.

Php =

P 2 .R U2

Cách làm giảm hao phí ?

- Để giảm hao phí trên đường dây truyền tải điện năng đi xa ta có các phương án sau: + Tăng tiết diện dây dẫn (tốn kém) + Chọn dây có điện trở suất nhỏ (tốn kém) + Tăng hiệu điện thế (thường dùng) 6. Máy biến thế

Cấu tạo máy biến thế ?

-

U1 n1 = U2 n 2

- Nếu số vòng dây ở cuộn sơ cấp (đầu vào) lớn Máy biến thế tăng áp là hơn số vòng dây ở cuộn thứ cấp (đầu ra) máy 163

gì?

Máy biến thế hạ áp là gì?

Phân biệt hiện tượng khúc xạ ánh sáng và hiện tượng phản xạ ánh sáng ?

Em hãy nêu các đặc điểmcủa thấu kính hội tụ ?

Vẽ đường truyền các tia sáng đặc biệt tạo bởi thấu kính hội tụ ?

Nêu đặc điểm của TKPK?

gọi là máy hạ thế. Nếu số vòng dây ở cuộn sơ cấp nhỏ hơn số vòng dây ở cuộn thứ cấp thì gọi là máy tăng thế.

- ở 2 đầu đường dây tải điện về phía nhà máy điện đặt máy tăng thế để giảm hao phí về nhiệt trên đường dây tải, ở nơi tiêu thụ đặt máy hạ thế xuống bằng HĐT định mức của các dụng cụ tiệu thụ điện 7. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng.

- Hiện tượng khúc xạ là hiện tượng tia sáng truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường.

- Khi tia sáng truyền từ không khí sang các môi trường trong suốt rắn, lỏng khác nhau thì góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới. Ngược lại, khi tia sáng truyền từ các môi trường trong suốt khác sang không khí thì góc khúc xạ lớn hơn góc tới.

8. Thấu kính hội tụ: a) Đặc điểm của thấu kính hội tụ: - Thấu kính hội tụ có phần rìa mỏng hơn phần giữa. kí hiệu trong hình vẽ: - Một chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính hội tụ cho chùm tia ló hội tụ tại tiêu điểm của thấu kính.

- Dùng thấu kính hội tụ quan sát dòng chữ thấy lớn hơn so với khi nhìn bình thường. b) Đường truyền của ba tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ: (1): Tia tới đi qua quang tâm thì tia ló tiếp tục đi thẳng (không bị khúc xạ) theo phương của tia tới.

(2): Tia tới song song với trục chính thì tia ló đi qua tiêu điểm.

(3): Tia tới đi qua tiêu điểm thì tia ló song song với trục chính. d) Dựng ảnh tạo bởi thấu kính hội tụ: 9. Thấu kính phân kì: a) Đặc điểm của thấu kính phân kì: - Thấu kính phân kì có phần rìa dày hơn phần giữa kí hiệu trong vẽ hình: Chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính phân kì cho chùm tia ló phân kì.

- Dùng thấu kính phân kì quan sát dòng chữ

164

thấy nhỏ hơn so với khi nhìn bình thường. ∆ là trục chính - Trong đó:

Nêu đường truyền các tia sáng đặc biệt qua TKPK?

Em hãy nêu cách dựng ảnh tạo bởi thấu kính phân kì ?

OF=OF’ = f gọi là tiêu cự của thấu kính b) Đường truyền của hai tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kì: (1): Tia tới song song với trục chính thì tia ló kéo dài đi qua tiêu điểm.

(2): Tia tới đến quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng theo phương của tia tới. c) ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kì: d) Dựng ảnh tạo bởi thấu kính phân kì:Tương tự như dựng ảnh tạo bởi thấu kính hội tụ.

Hoạt động 2: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được kiến thức đã về máy biến thế để trả lời các câu hỏi và bài tập liên quan - Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk Bài 1 : Tóm tắc Vận dụng a) n 1 = 1000 vòng u 1 = 110V GV đọc đề và tóm tắc đề toán u2= ? n2 =2500 vòng b) n 1 = 1000 vòng u1 = 110V n2 =? u2 = 220V Giải u n un GV gọi hs lên bảng giải a) Từ công thức 1 = 1 ⇒ u 2 = 1 2 u 2 n2 110V .2500 hay u 2 = = 275(V ) 1000

b) Từ biểu thức: u1 n1 u n = => n 2 = 2 1 u 2 n2 u1 n2 =

220 .1000 = 2000 (vòng) 110

Hướng dẫn về nhà: GV cho hs về nhà ôn tập để chuẩn bị kiểm tra một tiết ********************************************************* Ngày soạn: 7/ 4/2021 Tiết 54 165

n1

KIỂM TRA I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: Kiểm tra đánh giá việc tiếp thu các nội dung kiến thức từ tiết 37 đến tiết 51.

- Kiểm tra việc vận dụng các kiến thức đã học để tính toán các bài tập liên quan đến máy biến thế, thấu kính hội tụ, thấu kính phân kỳ.

2. Kỹ năng: Vận dụng các kiến thức đã học để giải quyết các tinhd huống thực tế có liên quan đến nội dung kiến thức.

3. Thái độ: Trung thực, cẩn thận, tỉ mỉ.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực giải thích các hiện tượng vật lý.

II. HÌNH THỨC KIỂM TRA: Tự luận + Trắc nghiệm III. THỜI GIAN KIỂM TRA: 45 phút IV. Ma trËn ®Ò kiÓm tra Nhận biết

Thông hiểu TN TL - Hi ể u tác d ụ ng c ủ a dòng đ i ệ n xoay chi ề u

S ố câu : S ố đ i ể m: Tỉ l ệ %

TN TL - Bi ế t đ i ề u ki ệ n xu ấ t hi ệ n dòng đ i ệ n c ả m ứ ng - Bi ế t dòng đ i ệ n xoay chi ề u s ử d ụ ng cho nh ữ ng d ụ ng c ụ nào?

2 0,6 6%

2 0,6 6%

1 0,3 3%

5 1,5 15%

Chủ đề 2 : Máy bi ế n th ế - Hao phí đ i ệ n n ă ng

- Bi ế t công th ứ c tính hao phí đ i ệ n n ă ng, công th ứ c máy bi ế n th ế .

- Hi ể u đượ c tác d ụ ng c ủ a máy bi ế n th ế , cách làm gi ả m hao phí đ i ệ n n ă ng

S ố câu : S ố đ i ể m: Tỉ l ệ %

2 0,6 6%

2 0,6 6%

- V ậ n d ụ ng công th ứ c máy bi ế n th ế , công th ứ c tính hao phí để gi ả i bài t ậ p. Cách làm gi ả m hao phí đ i ệ n n ă ng.

2 0,6 6%

6 1,8 18%

Chủ đề 3.

Hi ệ n t ượ ng khúc x ạ ánh sáng – Th ấ u kính

Bi ế t tác d ụ ng c ủ a 2 lo ạ i thấ u kính, Cách nh ậ n bi ế t hai lo ạ i th ấ u kính.

- Hi ệ n t ượ ng khúc x ạ ánh sáng.

- Hi ể u đượ c hi ệ n t ượ ng khúc x ạ khi chi ế u tia sáng t ừ n ướ c sang không khí và ng ượ c l ạ i.

- Phân bi ệ t ả nh c ủ a m ộ t

- V ẽ ả nh c ủ a v ậ t t ạ o b ở i các th ấ u kính V ậ n d ụ ng ki ế n th ứ c về toán để tính các y ế u t ố còn thi ế u trong các bài t ậ p v ề th ấ u kính.

Tên Chủ đề

Chủ đề 1 .

Hi ệ n t ượ ng c ả m ứ ng điện từ Dòng đ i ệ n xoay chi ề u

Vận dụng thấp TN TL - So sánh tác d ụ ng c ủ a dòng đ i ệ n xoay chi ề u và dòng đ i ệ n m ộ t chi ề u

166

Vận dụng cao TN

TL

V ậ n d ụ ng ki ế n th ứ c v ề toán để tính các y ế u t ố còn thi ế u trong các bài t ậ p v ề th ấ u kính.

Tổng TN

TL

vậ t t ạ o bở i các th ấ u kính.

S ố câu : S ố đ i ể m: Tỉ l ệ %

3 0,9 9%

Tổng Số câu: S ố điểm: Tỉ lệ %

7 2,1 21%

1 1 10% 1 1 10%

3 0,9 9%

7 2,1 21%

1 0,5 5% 1 0,5 5%

V ẽ hình mô t ả hi ệ n t ượ ng khúc x ạ ánh sáng 3 2 0,9 1 9% 10% 2 6 1 1,8 18% 10%

1 1,5 15% 1 1,5 15%

9 2,7 27%

20 6 60%

5 4 40 5 4 40%

V. Néi dung kiÓm tra Đề 1 PhÇn tr¾c nghiÖm Câu 1 : Trong cu ộ n dây d ẫ n kín xu ấ t hi ệ n dòng đ i ệ n c ả m ứ ng xoay chi ề u khi s ố đườ ng s ứ c t ừ xuyên qua ti ế t di ệ n S c ủ a cu ộ n dây .

A. luôn luôn t ă ng B. luôn luôn gi ả m C. luân phiên t ă ng gi ả m.

D. luôn luôn không đổ i Câu 2 : Các thi ế t b ị nào sau đ ây không s ử d ụ ng dòng đ i ệ n xoay chi ề u ?

A. Máy thu thanh dùng pin.

B. Bóng đ èn dây tóc m ắ c vào đ i ệ n nhà 220V C. T ủ l ạ nh.

D. Ấ m đ un n ướ c Câu 3 : Đ i ề u nào sau đ ây không đúng khi so sánh tác d ụ ng c ủ a dòng đ i ệ n m ộ t chi ề u và dòng đ i ệ n xoay chi ề u ?

A. Dòng đ i ệ n xoay chi ề u và dòng đ i ệ n m ộ t chi ề u đề u có kh ả n ă ng tr ự c ti ế p n ạ p đ i ệ n cho ắ cquy.

B. Dòng đ i ệ n xoay chi ề u và dòng đ i ệ n m ộ t chi ề u đề u to ả ra nhi ệ t khi ch ạ y qua m ộ t dây d ẫ n C. Dòng đ i ệ n xoay chi ề u và dòng đ i ệ n m ộ t chi ề u đề u có kh ả n ă ng làm phát quang bóng đ èn D. Dòng đ i ệ n xoay chi ề u và dòng đ i ệ n m ộ t chi ề u đề u gây ra t ừ trườ ng .

Câu 4 : N ế u hi ệ u đ i ệ n th ế c ủ a đ i ệ n nhà là 220V thì phát bi ể u nào là không đúng ?

A. Có nh ữ ng th ờ i đ i ể m, hi ệ u đ i ệ n th ế l ớ n h ơ n 220V B. Có nh ữ ng th ờ i đ i ể m, hi ệ u đ i ệ n th ế nh ỏ h ơ n 220V C. 220V là giá tr ị hi ệ u d ụ ng. Vào nh ữ ng th ờ i đ i ể m khác nhau, hi ệ u đ i ệ n th ế có th ể l ớ n h ơ n ho ặ c nh ỏ h ơ n ho ặ c b ằ ng giá tr ị này .

D. 220V là giá tr ị hi ệ u đ i ệ n th ế nh ấ t đị nh không thay đổ i.

Câu 5 : M ộ t bóng đ èn có ghi 6V-3W l ầ n l ượ c m ắ c vào m ạ ch đ i ệ n m ộ t chi ề u, r ồ i vào m ạ ch đ i ệ n xoay chi ề u có hi ệ u đ i ệ n th ế 6V thì độ sáng c ủ a đ èn ở : A. M ạ ch đ i ệ n m ộ t chi ề u sáng m ạ nh h ơ n m ạ ch đ i ệ n xoay chi ề u.

B. M ạ ch đ i ệ n m ộ t chi ề u sáng y ế u h ơ n m ạ ch đ i ệ n xoay chi ề u.

C. M ạ ch đ i ệ n m ộ t chi ề u sáng không đủ công su ấ t 3W. D. C ả hai m ạ ch đ i ệ n đề u sáng nh ư nhau .

Câu 6 : Khi truy ề n t ả i m ộ t công su ấ t đ i ệ n P b ằ ng m ộ t dây có đ i ệ n trở R và đặ t vào hai đầ u đườ ng dây m ộ t hi ệ u đ i ệ n th ế U, công th ứ c xác đị nh công su ấ t hao phí P hp do t ỏ a nhi ệ t là U.R 2 P 2 .R P 2 .R U.R A. P hp = B. P = C. P = D. P = hp hp hp U2 U2 U U2 Câu 7 : V ớ i n 1 , n2 l ầ n l ượ t là s ố vòng dây cu ộ n s ơ c ấ p và cu ộ n th ứ c ấ p; U1 , U 2 là hiệ u đ i ệ n thế gi ữ a hai đầ u dây cu ộ n s ơ c ấ p và cu ộ n th ứ c ấ p c ủ a m ộ t máy bi ế n th ế ta có bi ể u th ứ c không đúng là:

167

U1 n Un Un = 1.

B. U 1 . n 1 = U 2 . n 2.

C. U 2 = 1 2 .

D. U 1 = 2 1 .

U2 n2 n1 n2 Câu 8 : Khi chuy ể n đ i ệ n áp t ừ đườ ng dây cao th ế xu ố ng đ i ệ n áp s ử d ụ ng thì c ầ n dùng: A. Bi ế n th ế t ă ng đ i ệ n áp.

B. Bi ế n th ế gi ả m đ i ệ n áp D. C ả bi ế n th ế t ă ng áp và bi ế n th ế h ạ áp.

C. Bi ế n th ế ổ n áp.

Câu 9 : Ng ườ i ta truy ề n t ả i m ộ t công su ấ t đ i ệ n 1000kW b ằ ng m ộ t đườ ng dây có đ i ệ n tr ở 10 Ω . Hi ệ u đ i ệ n thế gi ữ a hai đầ u dây t ả i đ i ệ n là 110kV. Công su ấ t hao phí trên đườ ng dây là A. 9,1W. B. 1100W. C. 82,64W. D. 826,4W. Câu 10 : N ế u hi ệ u đ i ệ n th ế gi ữ a hai đầ u đườ ng dây t ả i đ i ệ n không đổ i mà dây d ẫ n có chi ề u dài t ă ng g ấ p đ ôi thì hao phí do t ỏ a nhi ệ t trên đườ ng dây s ẽ A. T ă ng lên g ấ p đ ôi.

B. Gi ả m đ i m ộ t n ử a.

D. Gi ữ nguyên không đổ i.

C. T ă ng lên g ấ p b ố n.

Câu 11 : Cu ộ n s ơ c ấ p c ủ a m ộ t máy bi ế n th ế có 4400 vòng và cu ộ n th ứ c ấ p có 240 vòng.

N ế u hi ệ u đ i ệ n th ế gi ữ a hai đầ u cu ộ n s ơ c ấ p là 220V, thì hi ệ u đ i ệ n thế gi ữ a hai đầ u cu ộ n th ứ c ấ p là A. 50V. B. 120V. C. 12V. D. 60V. Câu 12 : Pháp tuy ế n là đườ ng th ẳ ng A. T ạ o v ớ i tia t ớ i m ộ t góc vuông t ạ i đ i ể m t ới.

B. T ạ o v ớ i m ặ t phân cách gi ữ a hai môi trườ ng m ộ t góc vuông t ạ i đ i ể m t ớ i.

C. T ạ o v ớ i m ặ t phân cách gi ữ a hai môi trườ ng m ộ t góc nh ọ n t ạ i đ i ể m t ớ i.

D. Song song v ớ i m ặ t phân cách gi ữ a hai môi tr ườ ng.

Câu 13 : Th ấ u kính h ộ i t ụ có đặ c đ i ể m bi ế n đổ i chùm tia t ớ i song song thành A. chùm tia ph ả n x ạ .

B. chùm tia ló h ộ i t ụ .

C. chùm tia ló phân k ỳ .

D. chùm tia ló song song khác.

Câu 14 : Khi nói v ề hình d ạ ng c ủ a th ấ u kính phân kì, nhậ n đị nh nào sau đ ây là sai ?

A. Th ấ u kính có hai m ặ t đề u là m ặ t c ầ u l ồ i.

B. Th ấ u kính có m ộ t m ặ t ph ẳ ng, m ộ t m ặ t c ầ u lõm.

C. Th ấ u kính có hai m ặ t đề u là m ặ t c ầ u lõm.

D. Th ấ u kính có m ộ t m ặ t c ầ u l ồ i, m ộ t m ặ t c ầ u lõm, độ cong m ặ t c ầ u l ồ i ít h ơ n m ặ t c ầ u lõm.

Câu 15 : Khi tia sáng truy ề n t ừ không khí vào n ướ c, g ọ i i là góc t ớ i và r là góc khúc x ạ thì A. r < i.

B. r > i.

C. r = i.

D. 2r = i.

Câu 16 : Ả nh A’B’ c ủ a m ộ t vậ t sáng AB đặ t vuông góc v ớ i tr ụ c chính t ạ i A và ở trong kho ả ng tiêu c ự c ủ a m ộ t th ấ u kính h ộ i t ụ là A. ả nh ả o ng ượ c chi ề u v ậ t.

B. ả nh ả o cùng chi ề u v ậ t.

C. ả nh th ậ t cùng chi ề u vậ t.

D. ả nh th ậ t ng ượ c chi ề u v ậ t.

Câu 17 : Đặ t m ộ t v ậ t sáng AB tr ướ c th ấ u kính phân k ỳ thu đượ c ả nh A’B’ là A. ả nh ả o, ng ượ c chi ề u vớ i v ậ t, luôn nh ỏ h ơ n v ậ t.

B. ả nh ả o, cùng chi ề u vớ i v ậ t, luôn nh ỏ h ơ n v ậ t.

C. ả nh ả o, ng ượ c chi ề u v ớ i vậ t, luôn l ớ n h ơ n vậ t.

D. ả nh th ậ t, cùng chi ề u, và l ớ n h ơ n v ậ t Câu 18 : Xét m ộ t tia sáng truy ề n t ừ không khí vào n ướ c. Thông tin nào sau đ ây là sai?

A. Góc t ớ i luôn luôn l ớ n h ơ n góc khúc x ạ .

B. Khi góc t ớ i t ă ng thì góc khúc x ạ c ũ ng t ă ng.

C. Khi góc t ớ i b ằ ng 0 0 thì góc khúc x ạ c ũ ng b ằ ng 0 0 .

D. Khi góc t ớ i b ằ ng 45 0 thì góc khúc x ạ b ằ ng 45 0 Câu 19 : Tia t ớ i song song tr ụ c chính m ộ t th ấ u kính phân kì, cho tia ló có đườ ng kéo dài c ắ t tr ụ c chính t ạ i m ộ t đ i ể m cách quang tâm O c ủ a th ấ u kính 15cm. Tiêu c ự c ủ a th ấ u kính này là A. 30cm.

B. 20cm.

C. 25cm.

D. 15cm.

A.

168

Câu 20 : V ậ t AB đặ t tr ướ c th ấ u kính h ộ i t ụ có tiêu c ự f và cách th ấ u kính m ộ t kho ả ng OA cho ả nh A’B’ ng ượ c chi ề u cao b ằ ng v ậ t AB thì A. OA = f.

B. OA > f.

C. OA = 2f.

D. OA< f.

PhÇn tù luËn: Câu 1: a. Hi ệ n t ượ ng khúc x ạ ánh sáng là gì? b. Nêu k ế t lu ậ n v ề hi ệ n t ượ ng khúc x ạ ánh sáng khi chi ế u ti sáng t ừ n ướ c sang không khí? Hãy và hình minh h ọ a cho k ế t lu ậ n trên?

Câu 2 : Cho m ộ t vậ t sáng AB đặ t trướ c th ấ u kính h ộ i t ụ có tiêu c ự là 30 cm, A n ằ m trên tr ụ c chính AB cách th ấ u kính m ộ t kho ả ng d b ằ ng 40cm. a). D ự ng ả nh A’B’ c ủ a v ậ t AB qua th ấ u kính (không c ầ n đ úng t ỉ l ệ ) b) Cho bi ế t đ ây là ả nh ả o hay ả nh th ậ t ? c). D ự a vào hình v ẽ , hãy tìm kho ả ng cách t ừ ả nh t ớ i th ấ u kính và chi ề u cao c ủ a ả nh bi ế t v ậ t cao 3cm

®Ò 2 PhÇn tr¨c nghiÖm Câu 1 : M ộ t bóng đ èn có ghi 6V-6W l ầ n l ượ c m ắ c vào m ạ ch đ i ệ n m ộ t chi ề u, r ồ i vào m ạ ch đ i ệ n xoay chi ề u có hi ệ u đ i ệ n th ế 6V thì độ sáng c ủ a đ èn ở : A. M ạ ch đ i ệ n m ộ t chi ề u sáng y ế u h ơ n m ạ ch đ i ệ n xoay chi ề u.

B. M ạ ch đ i ệ n m ộ t chi ề u sáng không đủ công su ấ t 6W. C. C ả hai m ạ ch đ i ệ n đề u sáng nh ư nhau .

D. M ạ ch đ i ệ n m ộ t chi ề u sáng m ạ nh h ơ n m ạ ch đ i ệ n xoay chi ề u.

Câu 2 : Khi truy ề n t ả i m ộ t công su ấ t đ i ệ n P b ằ ng m ộ t dây có đ i ệ n trở R và đặ t vào hai đầ u đườ ng dây m ộ t hi ệ u đ i ệ n th ế U, công th ứ c xác đị nh công su ấ t hao phí P hp do t ỏ a nhi ệ t là U.R 2 U.R P 2 .R P 2 .R A. P hp = B. P = C. P = D. P hp = hp hp 2 2 U U U U2 Câu 3 : Vớ i : n 1 , n 2 l ầ n l ượ t là s ố vòng dây cu ộ n s ơ c ấ p và cu ộ n th ứ c ấ p; U 1 , U 2 là hi ệ u đ i ệ n th ế gi ữ a hai đầ u dây cu ộ n s ơ c ấ p và cu ộ n th ứ c ấ p c ủ a m ộ t máy bi ế n th ế ta có bi ể u th ứ c không đúng là: Un Un U n A. U 1. n 1 = U 2 . n 2 ; B. U 2 = 1 2 ; C. U 1 = 2 1 ; D. 1 = 1 . n1 U2 n2 n2 Câu 4 : Khi chuy ể n đ i ệ n áp t ừ đườ ng dây cao th ế xu ố ng đ i ệ n áp s ử d ụ ng thì c ầ n dùng: A. Bi ế n th ế t ă ng đ i ệ n áp.

C. Bi ế n th ế gi ả m đ i ệ n áp B. Bi ế n th ế ổ n áp.

D. C ả bi ế n th ế t ă ng áp và bi ế n th ế h ạ áp.

Câu 5 : Trong cu ộ n dây d ẫ n kín xu ấ t hi ệ n dòng đ i ệ n c ả m ứ ng xoay chi ề u khi s ố đườ ng s ứ c t ừ xuyên qua ti ế t di ệ n S c ủ a cu ộ n dây .

A. luôn luôn t ă ng C. luôn luôn gi ả m B. luân phiên t ă ng gi ả m.

D. luôn luôn không đổ i Câu 6 : Các thi ế t b ị nào sau đ ây không s ử d ụ ng dòng đ i ệ n xoay chi ề u ?

A. Máy thu thanh dùng pin.

C. Bóng đ èn dây tóc m ắ c vào đ i ệ n nhà 220V B. T ủ l ạ nh.

D. Ấ m đ un n ướ c Câu 7 : Đ i ề u nào sau đ ây không đúng khi so sánh tác d ụ ng c ủ a dòng đ i ệ n m ộ t chi ề u và dòng đ i ệ n xoay chi ề u ?

A. Dòng đ i ệ n xoay chi ề u và dòng đ i ệ n m ộ t chi ề u đề u gây ra t ừ trườ ng .

B. Dòng đ i ệ n xoay chi ề u và dòng đ i ệ n m ộ t chi ề u đề u có kh ả n ă ng trự c ti ế p n ạ p đ i ệ n cho ắ cquy.

C. Dòng đ i ệ n xoay chi ề u và dòng đ i ệ n m ộ t chi ề u đề u to ả ra nhi ệ t khi ch ạ y qua m ộ t dây d ẫ n D. Dòng đ i ệ n xoay chi ề u và dòng đ i ệ n m ộ t chi ề u đề u có kh ả n ă ng làm phát quang bóng đ èn Câu 8 : N ế u hi ệ u đ i ệ n th ế c ủ a đ i ệ n nhà là 110V thì phát bi ể u nào là không đúng ?

169

A. 110V là giá trị hi ệ u d ụ ng. Vào nh ữ ng th ờ i đ i ể m khác nhau, hi ệ u đ i ệ n thế có thể l ớ n h ơ n ho ặ c nh ỏ h ơ n ho ặ c b ằ ng giá tr ị này .

B. Có nh ữ ng th ờ i đ i ể m, hi ệ u đ i ệ n th ế l ớ n h ơ n 110V C. Có nh ữ ng th ờ i đ i ể m, hi ệ u đ i ệ n th ế nh ỏ h ơ n 110V D. 110V là giá tr ị hi ệ u đ i ệ n th ế nh ấ t đị nh không thay đổ i.

Câu 9 : Ng ườ i ta truy ề n t ả i m ộ t công su ấ t đ i ệ n 1000kW b ằ ng m ộ t đườ ng dây có đ i ệ n tr ở 12,1 Ω . Hi ệ u đ i ệ n th ế gi ữ a hai đầ u dây t ả i đ i ệ n là 110kV. Công su ấ t hao phí trên đườ ng dây là A. 1000W. B. 1100W. C. 82,64W. D. 826,4W. Câu 10: Hi ệ u đ i ệ n th ế gi ữ a hai đầ u dây cu ộ n s ơ c ấ p và cu ộ n th ứ c ấ p c ủ a m ộ t máy bi ế n th ế l ầ n l ượ t là 110V và 220V. N ế u s ố vòng dây cu ộ n th ứ c ấ p là 110 vòng, thì s ố vòng dây cu ộ n s ơ c ấ p là A. 2200 vòng.

B. 550 vòng.

C. 220 vòng.

D. 55 vòng.

Câu 11 : Pháp tuy ế n là đườ ng th ẳ ng A. T ạ o v ớ i tia t ớ i m ộ t góc vuông t ạ i đ i ể m t ới.

B. T ạ o v ớ i m ặ t phân cách gi ữ a hai môi trườ ng m ộ t góc vuông t ạ i đ i ể m t ớ i.

C. T ạ o v ớ i m ặ t phân cách gi ữ a hai môi trườ ng m ộ t góc nh ọ n t ạ i đ i ể m t ớ i.

D. Song song v ớ i m ặ t phân cách gi ữ a hai môi tr ườ ng.

Câu 12 : N ế u hi ệ u đ i ệ n th ế gi ữ a hai đầ u đườ ng dây t ả i đ i ệ n không đổ i mà dây d ẫ n có chi ề u dài t ă ng g ấ p đ ôi thì hao phí do t ỏ a nhi ệ t trên đườ ng dây s ẽ A. T ă ng lên g ấ p đ ôi.

C. Gi ả m đ i m ộ t n ử a.

B. T ă ng lên g ấ p b ố n.

D. Gi ữ nguyên không đổ i.

Câu 13 : Khi tia sáng truy ề n t ừ n ướ c ra không khí, g ọ i i là góc t ớ i và r là góc khúc xạ thì A. r < i.

B. r = i.

C. 2r = i.

D. r > i Câu 14 : Ả nh A’B’ c ủ a m ộ t v ậ t sáng AB đặ t vuông góc v ớ i tr ụ c chính t ạ i A và ở ngoài kho ả ng tiêu c ự c ủ a m ộ t th ấ u kính h ộ i t ụ là A. ả nh ả o ng ượ c chi ề u v ậ t.

B. ả nh ả o cùng chi ề u v ậ t.

C. ả nh th ậ t cùng chi ề u vậ t.

D. ả nh th ậ t ng ượ c chi ề u v ậ t.

Câu 15 : Đặ t m ộ t v ậ t sáng AB tr ướ c th ấ u kính phân k ỳ thu đượ c ả nh A’B’ là A. ả nh ả o, ng ượ c chi ề u vớ i v ậ t, luôn nh ỏ h ơ n v ậ t.

B. ả nh ả o, cùng chi ề u vớ i v ậ t, luôn nh ỏ h ơ n v ậ t.

C. ả nh ả o, ng ượ c chi ề u v ớ i vậ t, luôn l ớ n h ơ n vậ t.

D. ả nh th ậ t, cùng chi ề u, và l ớ n h ơ n v ậ t Câu 16 : Th ấ u kính h ộ i t ụ có đặ c đ i ể m bi ế n đổ i chùm tia t ớ i song song thành A. chùm tia ph ả n x ạ .

B. chùm tia ló h ộ i t ụ .

C. chùm tia ló phân k ỳ .

D. chùm tia ló song song khác.

Câu 17 : Khi nói v ề hình d ạ ng c ủ a th ấ u kính phân kì, nhậ n đị nh nào sau đ ây là sai ?

A. Th ấ u kính có m ộ t m ặ t ph ẳ ng, m ộ t m ặ t c ầ u lõm.

B. Th ấ u kính có hai m ặ t đề u là m ặ t c ầ u lõm.

C. Th ấ u kính có hai m ặ t đề u là m ặ t c ầ u l ồ i.

D. Th ấ u kính có m ộ t m ặ t c ầ u l ồ i, m ộ t m ặ t c ầ u lõm, độ cong m ặ t c ầ u l ồ i ít h ơ n m ặ t c ầ u lõm.

Câu 18 : Xét m ộ t tia sáng truy ề n t ừ không khí vào n ướ c. Thông tin nào sau đ ây là sai?

A. Góc t ớ i luôn luôn l ớ n h ơ n góc khúc x ạ .

B. Khi góc t ớ i t ă ng thì góc khúc x ạ c ũ ng t ă ng.

C. Khi góc t ớ i b ằ ng 0 0 thì góc khúc x ạ c ũ ng b ằ ng 0 0 .

D. Khi góc t ớ i b ằ ng 45 0 thì góc khúc x ạ b ằ ng 45 0 Câu 19 : Tia t ớ i song song tr ụ c chính m ộ t th ấ u kính phân kì, cho tia ló có đườ ng kéo dài c ắ t tr ụ c chính t ạ i m ộ t đ i ể m cách quang tâm O c ủ a th ấ u kính 20cm. Tiêu c ự c ủa th ấ u kính này là A. 15cm.

B. 25cm.

C. 20cm.

D. 30cm.

170

Câu 20 : V ậ t AB đặ t tr ướ c th ấ u kính h ộ i t ụ có tiêu c ự f và cách th ấ u kính m ộ t kho ả ng OA cho ả nh A’B’ ng ượ c chi ề u cao b ằ ng v ậ t AB thì A. OA = 2f.

B. OA = f.

C. OA > f D. OA< f.

PhÇn tù luËn Câu 1: a. Hi ệ n t ượ ng khúc x ạ ánh sáng là gì? b. Nêu k ế t luậ n v ề hi ệ n t ượ ng khúc x ạ ánh sáng khi chi ế u ti sáng t ừ không khí sang n ướ c? Hãy và hình minh h ọ a cho kế t lu ậ n trên?

Câu 2: Cho m ộ t vậ t sáng AB đặ t trướ c th ấ u kính h ộ i t ụ có tiêu c ự là 20 cm , A n ằ m trên tr ụ c chính AB cách th ấ u kính m ộ t kho ả ng d b ằ ng 30cm. a. D ự ng ả nh A’B’ c ủ a v ậ t AB qua th ấ u kính (không c ầ n đ úng t ỉ l ệ ) b. Cho bi ế t đ ây là ả nh ả o hay ả nh th ậ t ? c. D ự a vào hình v ẽ , hãy tìm kho ả ng cách t ừ ả nh t ớ i th ấ u kính và chi ề u cao c ủ a ả nh bi ế t v ậ t cao 2cm

VI. ĐÁP ÁN, BIỂU ĐIỂM Đề 1 PHẦN TRẮC NGHIỆM (6 điểm): chọn đúng đáp án mỗi câu cho 0,3 điểm Câu hỏi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Đáp án

C

A

A

D

D

B

Câu hỏi

15

16

17

18

19

20

Đáp án

A

B

B

D

D

C

B

B

D

A

C

B

B

PHẦN TỰ LUẬN ( 4 điểm)

Câu 1: a. nêu đúng khái niệm b. Nêu đúng kết luận

1đ 0,5 đ

Câu 2: a. Vẽ hình đúng có ghi chú thích và mũi tên trên tia sáng 0,5. đ Cho biết ảnh là ảnh thật 0.25 đ

B

I

∆

F’

O

A ’

F B ’

b. Chứng minh Xét ∆ OAB ∆ OA’B’ AB OA ( 1) = A' B ' OA' Xét ∆ OIF’ ∆ A’B’F’ OI OF ' = A' B ' A' F ' AB OF ' mà OI = AB vậy ( 2) = A' B ' A' F '

0.25 đ 0.25 đ 0.25 đ

171

A

d f OA OF ' OA OF ' hay hay = = = d ' d '− f OA' A' F ' OA' OA'−OF ' ⇒ d(d’ - f’) = d’f’ ⇒ dd’ – df’ = d’f’ ⇒ d’(d – f’) = df’ df 40.30 ⇒ d′ = = = 120cm d−f 40 − 30

0.5 đ

Từ ( 1) và ( 2) ⇒

0,5. đ

Vậy ảnh của vật đó là d’ = 120 cm Đề 2 TRẮC NGHIỆM (6 điểm): chọn đúng đáp án mỗi câu cho 0,3 điểm Câu hỏi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

14

Đáp án

C

A

A

C

B

A

D

Câu hỏi

15

16

17

18

19

20

Đáp án

B

B

B

D

A

D

B

A

C D C A PHẦN TỰ LUẬN ( 4 điểm ) Câu 1: a. nêu đúng khái niệm 1đ b. Nêu đúng kết luận 0,5 đ Câu 2 a. Vẽ hình đúng có ghi chú thích và mũi tên trên tia sáng Cho biết ảnh là ảnh thật

B

D

0,5. đ 0,25 đ

I

∆

O

F’

A ’

F b. Chứng minh Xét ∆ OAB ∆ OA’B’

B ’

AB OA ( 1) = A' B ' OA' Xét ∆ OIF’ ∆ A’B’F’ OI OF ' = A' B ' A' F ' AB OF ' mà OI = AB vậy ( 2) = A' B ' A' F ' OA OF ' OA OF ' Từ ( 1) và ( 2) ⇒ hay = = OA' A' F ' OA' OA'−OF ' d f hay = d ' d '− f ⇒ d(d’ - f’) = d’f’ ⇒ dd’ – df’ = d’f’ ⇒ d’(d – f’) = df’ df 30.20 ⇒ d′ = = = 60cm d − f 30 − 20

Vậy ảnh của vật đó là d’ = 60 cm

172

0.25 đ 0.25 đ 0.25 đ

0.5 đ 0,5. đ

************************************************** THỰC HÀNH VÀ KIỂM TRA THỰC HÀNH: ĐO TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH HỘI TỤ.

I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: - Trình bày được phương pháp đo tiêu cự của TKHT. - Đo được tiêu cự của TKHT theo phương pháp nêu trên.

2. Kĩ năng: - Rèn luyên kĩ năng làm thực hành vật lí: Lắp dụng cụ, tiến hành thí nghiệm, quan sát, phân tích, tổng hợp,....

3. Thái độ: - HS có hướng thú học tập, lòng yêu khoa học.

- Nghiên túc trong học tập, tích cực trong hoạt động nhóm.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực hợp tác nhóm, năng lực vẽ hình.

II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên - 1 thấu kính hội tụ tiêu cự cần đo ( f vào khoảng 12cm).

- 1 vật sáng có dạng hình chữ L hoặc chữ F, khoét trên một màn chắn sáng.

- 1 màn ảnh nhỏ.

- 1 giá quang học thẳng, trên có các giá đỡ vật, thấu kính và màn ảnh, dài khoảng 0,6m.

- 1 thước thẳng chia độ đến mm ( trên giá đã kẻ sẵn thước).

2. Học sinh: - SGK, thước.

- Bản báo cáo thực hành III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. (Hướng dẫn khuyến khích học sinh tự làm) ***************************************************** Bài 47: SỰ TẠO ẢNH TRÊN PHIM TRONG MÁY ẢNH. I. MỤC TIÊU 1 Kiến thức: - Nêu và chỉ ra được hai bộ phận chính của máy ảnh là vật kính và buồng tối.

- Nêu và giải thích được đặc điểm của ảnh hiện trên phim của máy ảnh.

- Dựng được ảnh của vật được tạo ra trong máy ảnh.

2. Kĩ năng: - Vẽ ảnh của vật trên phim trong máy ảnh.

3.Thái độ: - Say mê, hứng thú khi hiểu được tác dụng của ứng dụng.

4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic, năng lực hợp tác nhóm, năng lực vẽ hình.

II. ĐỒ DÙNG:

173

- Mô hình máy ảnh.

- Một máy ảnh bình thường.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC (Hướng dẫn khuyến khích học sinh tự đọc) ************************************************************** Ngày soạn: 23/3/2021 Tiết 55 – Bài 48 : Mắt I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: Nêu và chỉ ra được trên hỡnh vẽ ( hay trờn mụ hỡnh) hai bộ phận quan trọng nhất của mắt là thể thuỷ tinh và màng lưới.

- Nêu được chức năng thuỷ tinh thể và màng lưới so sánh được chúng với các bộ phận tương ứng của mỏy ảnh.

- Trỡnh bày được khái niệm sơ lược về sự điều tiết của mắt, điểm cực cận và điểm cực viễn.

- Biết cỏch thử mắt.

2. Kĩ năng: - Rèn luyện kĩ năng tỡm hiểu bộ phận quan trọng của cơ thể là Mắt theo khía cạnh vật lí.

- Biết cách xác định điểm cực cận và điểm cực viễn bằng thực tế.

- Sử dụng kiến thức hình học để tính chiều cao của ảnh.

3.Thái độ: Nghiêm túc nghiên cứu ứng dụng vật lí.

4. Năng lực: Giúp học sinh phát triển năng lực hợp tác nhóm trong quá trình thảo luận nhóm. Năng lực quan sát và phân tích để rút ra kết luận.

II. CHUẨN BỊ Tranh và mô hình con mắt, Ti vi III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động: khởi động * Mục tiêu : Tạo tình huống gây hứng thú, Tò mò cho học sinh trước khi vào bài mới. * Nhiệm cụ của học sinh : Trả lời các câu - Hai bộ phận quan trọng nhất hỏi của GV của máy ảnh là vật kính và buồng tối. * Cách tiến hành + GV đặt câu hỏi : Hai bộ phận quan trọng Vật kính của máy ảnh là một nhất của máy ảnh là gì? Tác dụng của các thấu kính hội tụ. bộ phận đó? + GV đặt vấn đề tạo tình huống học tập: Bạn Bình: Cậu có biết mỗi người đều có 2 cái thấu kính không ?

Bạn Hoà : Kính mắt chư gì ?

Bạn Bình: Đâu phải ai cũng có kính mắt.

Bạn Hoà : Thế thì tớ chẳng biết.

Bạn Bình: Cậu cũng có đấy, thậm chí cậu bị cận nên có cả 4 cái đấy Bạn Hoà : Tớ chẳng hiểu gì cả?

Vậy các em tìm cách giúp Hòa trả lời 174

câu hỏi trên.

Hoạt động 2: hình thành kiến thức * Mục tiêu : + Nêu và chỉ ra được trên hình vẽ ( hay trên mô hình) hai bộ phận quan trọng nhất của mắt là thể thuỷ tinh và màng lưới. + Nêu được chức năng thuỷ tinh thể và màng lưới so sánh được chúng với các bộ phận tương ứng của máy I. CẤU TẠO CỦA MẮT. ảnh.

1. Cấu tạo: - Hai bộ phận quan trọng nhất của * Nhiệm cụ của học sinh : Trả lời mắt là thể thuỷ tinh và màng lưới. các câu hỏi của GV - Thể thuỷ tinh là một TKHT, nó * Cách tiến hành phồng lên, dẹt xuống để thay đổi 1: Tìm hiểu cấu tạo của mắt - Yêu cầu HS đọc tài liệu, trả lời câu tiêu cự. hỏi: - Màng lưới ở đáy mắt, tại đó ảnh + Hai bộ phận quan trọng nhất của hiện lên rõ. mắt là gì?

2. So sánh mắt và máy ảnh.

GV: cho học sinh xem tranh vẽ trên - Giống nhau: màn hình Yêu cầu h/s nhận biết hai +Thể thuỷ tinh và vật kính đều là TKHT. bộ phận trên hình vẽ + Phim và màng lưới đều có tác + Bộ phận nào của mắt đóng vai trò dụng như màn hứng ảnh. như TKHT? Tiêu cự của nó có thể - Khác nhau: thay đổi như thế nào? + Em hãy giúp hòa trả lời câu hỏi +Thể thuỷ tinh có f có thể thay đổi. phần mở bài? +Vật kính có f không đổi.

- Giáo viên cho học sinh thảo luận nhóm trả lời C 2 so sánh mắt và máy ảnh về cầu tao?

- Nêu những điểm giống nhau về cấu tạo giữa con mắt và máy ảnh? + ảnh của vật mà mắt nhìn thấy hiện ở đâu?

- Thể thuỷ tinh đóng vai trò như bộ phận nào trong máy ảnh? Phim trong máy ảnh đóng vai trò như bộ phận nào trong con mắt?

2: Tìm hiểu sự điều tiết của mắt * Mục tiêu : Trình bày được khái niệm sơ lược về sự điều tiết của mắt, điểm cực cận và điểm cực viễn. * Nhiệm vụ của học sinh: Yêu cầu HS nghiên cứu tài liệu.

II. SỰ ĐIỀU TIẾT Sự điều tiết của mắt là sự thay đổi * Cách tiến hành 175

- Trả lời câu hỏi: tiêu cự của thể thuỷ tinh để ảnh rõ + Để nhìn rõ vật thì mắt phải nét trên màng lưới. thực hiện quá trình gì?

Vật càng xa tiêu cự càng lớn. + Sự điều tiết của mắt là gì?

B I - Yêu cầu 2 HS vẽ lên ảnh của A F vật lên võng mạc khi vật ở xa A O và gần tiêu cự của thể thuỷ tinh B thay đổi như thế nào?

Các HS khác thực hiện vào vở.

B GV: Không khí bị ô nhiễm, làm I việc tại nơi thiếu ánh sáng quá A mức, làm việc trong tình trạng A F O B kém tập trung (do ô nhiễm tiếng ồn), làm việc gần nguồn sóng điện từ mạnh là nguyên nhân dẫn đến suy giảm thị lực và các bệnh về mắt.

- Các biện pháp bảo vệ mắt: + Luyện tập để có thói quen làm việc khoa học, tránh những tác hại cho mắt. + Làm việc tại nơi đủ ánh sáng, không nhìn trực tiếp vào nơi ánh sáng quá mạnh. + Giữ gìn môi trường trong lành để bảo vệ mắt. + Kết hợp giữa hoạt động học tập và lao động nghỉ ngơi, vui chơi để bảo vệ mắt.

3: Tìm hiểu điểm cực cận và điểm cực viễn * Mục tiêu: Biết cách thử mắt, xác định được điểm cực cận, điểm cực viễn. * Nhiệm vụ của học sinh: Nghiên cứu tài liêu trả lời câu hỏi của GV III. ĐIỂM CỰC CẬN VÀ ĐIỂM CỰC VIỄN * Cách tiến hành: + Điểm cực viễn là gì?

1. Cực viễn: + Khoảng cực viễn là gì? Điểm cực viễn là điểm xa nhất mà - GV thông báo HS thấy người mắt mắt còn nhìn thấy vật. tốt không thể nhìn thấy vật ở rất xa Khoảng cực viễn là khoảng cách từ mà mắt không phải điều tiết. điểm cực viễn đến mắt.

- Giới thiệu bảng thị lực SGK, 2. Cực cận: GV: Thử thị lực của một học sinh và Điểm cực cận là điểm gần nhất mà hướng dẫn h/s thực hiện câu C3 mắt còn nhìn rõ vật.

Khoảng cách từ điểm cực cận đến 176

- HS đọc tài liệu và trả lời câu hỏi: mắt là khoảng cực cận. + Điểm cực cận là gì? + Khoảng cực cận là gì?

- GV thông báo cho HS rõ tại điểm cực cận mắt phải điều tiết nên mỏi mắt.

- Yêu cầu HS xác định điểm cực cận, khoảng cực cận của mình.

Hoạt động 3: luyện tập * Mục Tiêu: Sử dụng kiến thức về hình học tính chiều cao của ảnh. * Nhiệm vụ của HS: Cá nhân HS trả C5: d=20m=2000cm; h=8m=800cm; lời C5 + tóm tắt, dựng hình, chứng minh d ’ =2cm. h ’ =?

C5: + Một người đứng cách một cột Đáp : Chiều cao của ánh cột điện điện là 20m,cột điện cao 8m . Nếu coi trên màng lưới khỏang cách từ thể thủy tinh đến màng d′ 2 lưới của mắt người là 2cm thì ảnh của là: h′ = h. d = 800. 2000 = 0,8(cm) cột điện trên màng lưới sẽ cao bao nhiêu xentimet?

Hoạt động 4: vận dụng * Mục tiêu: Biết được sự thay đổi tiêu cự của thể thủy tinh khi nhìn vật ở gần, ở xa. * Nhiệm vụ học sinh: Vận dụng C6: Khi nhìn một vật ở điểm cực kiến thức về sự điều tiết để trả lời viễn thì tiêu cự của thể thuỷ tinh sẽ câu hỏi. dài nhất.

C6: Khi nhìn một vật ở điểm cực Khi nhìn một vật ở điểm cực cận thì viễn thì tiêu cự của thể thuỷ tinh sẽ tiêu cự của thể thuỷ tinh sẽ ngắn dài nhất hay ngắn nhất? Khi nhìn nhất. một vật ở điểm cực cận thì tiêu cự của thể thuỷ tinh sẽ dài nhất hay ngắn nhất?

-Yêu cầu hai HS nhắc lại kiến thức đã thu thập được trong bài. * Hướng dẫn về nhà: - Học phần ghi nhớ.

- Làm bài tập-SBT. - Xem trước bài 49 5. Hoạt động tìm tòi, mở rộng * Mục Tiêu: Giúp học sinh tìm hiểu thêm các kiến thức liên quan về mắt. * Nhiệm vụ HS: Về nhà làm theo các yêu cầu của GV - Hướng dẫn HS đọc mục “Có thể em chưa biết”.

177

- GV giới thiệu : Thủy tinh thể của mắt làm bằng chất có chiết suất 1,34 (xấp xỉ chiết suất của nước) nên khi lặn xuống nước mà không đeo kính, mắt người không thể nhìn thấy mọi vật.

- GV yêu cầu học sinh về nhà tìm hiểu các bệnh vể mắt? ********************************************************** Ngày soạn: 3/ 4/ 2021 Tiết 56 Bài 49: MẮT CẬN VÀ MẮT LÃO. I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: Nêu được đặc điểm chính của mắt cận là không nhìn dược các vật ở xa mắt và cách khắc phục tật cận thị là phải đeo TKPK. - Nêu được đặc điểm chính của mắt lão là không nhìn được vật ở gần mắt và cách khắc phục tật mắt lão là đeo TKHT. - Giải thích được cách khắc phục tật cận thị và tật mắt lão.

- Biết cách thử mắt bằng bảng thử mắt.

2.Kĩ năng: - Biết vận dụng các kiến thức quang học để hiểu được cách khắc phục tật về mắt.

3. Thái độ: Cẩn thận.

4. Năng lực: Năng lực quan sát và phân tích để rút ra kết luận, năng lực vẽ hình.

II. CHUẨN BỊ HS tự chuẩn bị: 1 kính cận, 1 kính lão.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ: Em hãy so sánh ảnh ảo của TKPK và ảnh ảo của TKHT? Tình huống khởi động: GV cho HS nghiên cứu phần mở bài sgk để tạo tình huống khởi động.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Nêu được đặc điểm chính của mắt cận là không nhìn dược các vật ở xa mắt và cách khắc phục tật cận thị là phải đeo TKPK. Nêu được đặc điểm chính của mắt lão là không nhìn được vật ở gần mắt và cách khắc phục tật mắt lão là đeo TKHT. Giải thích được cách khắc phục tật cận thị và tật mắt lão. Biết cách thử mắt bằng bảng thử mắt.

- Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. HS làm thí nghiệm… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Tìm hiểu những biểu hiện của tật cận thị

178

- Vận dụng vốn hiểu biết sẵn có hàng ngày để trả lời C1?

- Vận dụng kết quả của C1 và kiến thức đã có về điểm cực viễn để làm C2?

- Vận dụng kiến thức về nhận dạng TKPK để làm C3?

- Yêu cầu HS đọc C4: Trả lời câu hỏi: + ảnh của vật qua kính cận nằm trong khoảng nào? + Nếu đeo kính, mắt có nhìn thấy vật không? Vì sao?

- Kính cận là loại TK gì?

- Người đeo kính cận với mục đích gì?

- Kính cận thích hợp với mắt là phải có F như thế nào?

GV: + Nguyên nhân gây cận thị là do: ô nhiễm không khí, sử dụng ánh sáng không hợp lý, thói quen làm việc không khoa học. + Người bị cận thị, do mắt liên tục phải điều tiết nên thường bị tăng nhãn áp, chóng mặt, đau đầu, ảnh hưởng đến lao động trí óc và tham gia giao thông.

- Biện pháp bảo vệ mắt: + Để giảm nguy cơ mắc các tật của mắt, mọi người hãy cùng nhau giữ gìn môi trường trong lành, không ô nhiễm và có thói quen làm việc khoa học. + Người bị cận thị không nên điều khiển các phương tiện giao thông vào buổi tối, khi trời mưa và với tốc độ cao. + Cần có các biện pháp bảo vệ và luyện tập cho mắt, tránh nguy cơ tật nặng hơn. Thông thường người bị cận thị khi 25 tuổi thì thủy tinh thể ổn định

I. MẮT CẬN 1. Những biểu hiện của tật cận thị.

- Khi đọc sách, phải đặt sách gần mắt hơn bình thường.

- Ngồi dưới lớp, nhìn chữ viết trên bảng thấy mờ.

- Ngồi trong lớp, nhìn không rõ các vật ngoài sân * Mắt cận không nhìn rõ những vật ở xa. Điểm cực viễn Cv của mắt cận ở gần mắt hơn bình thường.

C4: Vẽ ảnh của vật AB tạo bởi kính cận.

B

I

B A

F, C v

A

O

+ Khi không đeo kính, mắt cận không nhìn rõ vật AB vì vật này nằm xa mắt hơn diểm cực viễn C V của mắt. + Khi đeo kính, muốn nhìn rõ ảnh A / B / của AB thì A / B / phải hiện lên trong khoảng từ điểm cực cận tới điểm cực viễn của mắt, tức là phải nằm gần mắt hơn so với điểm cực viễn C V .

Kết luận: Kính cận là kính phân kỳ người bị cận phải đeo kính để nhìn rõ các vật ở xa, kính thích hợp có tiêu điểm trùng với điểm cực viễn của mắt.

179

(tật không nặng thêm) 2: Tìm hiểu tật mắt lão - Yêu cầu HS đọc tài liệu, trả lời câu hỏi: + Mắt lão thường gặp ở người có tuổi như thế nào? + C c so với mắt bình thường như thế nào?

- ảnh của vật qua TKHT nằm ở gần hay xa mắt?

- Mắt lão không đeo kính có nhìn thấy vật không?

B I ’ B

A C F

A

O

II. MẮT LAO. 1. Những đặc điểm của mắt lão.

- Mắt lão thường gặp ở người già.

- Sự điều tiết mắt kém nên chỉ nhìn thấy vật ở xa mà không thấy vật ở gần.

- C c xa hơn C c của người bình thường.

2. Cách khắc phục tật mắt lão.

C6: Vẽ ảnh của vật tạo bởi kính lão. + Khi không đeo kính, mắt lão không nhìn rõ vật AB vì vật này nằm gần mắt hơn điểm cực cận Cc của mắt. + Khi đeo kính thì ảnh A ’ B’ của vật AB phải hiện lên xa mắt hơn điểm cực cận C c của mắt thì mắt mới nhìn rõ ảnh này.

Kết luận: Mắt lão phải đeo TKHT để nhìn thấy vật ở gần hơn Cc .

HS rút ra kết luận về cách khắc phục tật mắt lão.

GV: Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về mắt cận, mắt lão.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1: Một người khi nhìn các vật ở xa thì không cần đeo kính, khi đọc sách thì phải đeo kính hội tụ. Hỏi mắt người ấy có mắc tật gì không.

A. Không mắc tật gì B. Mắc tật cận thị C. Mắc tật lão thị.

D. Cả ba câu A, B, C đều sai Bài 2: Một người có khả năng nhìn rõ các vật từ 15cm trở ra đến 40cm. Hỏi mắt người ấy có mắc tật gì không.

A. Không mắc tật gì B. Mắc tật cận thị C. Mắc tật lão thị.

D. Cả ba câu A, B, C đều sai Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được kiến thức đã về mắt cận, mắt lão để trả lời các câu hỏi và bài tập liên quan - Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

180

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk - Em hãy nêu cách kiểm tra kính cận III.VẬN DỤNG hay kính lão.

C7: - HS kiểm tra C v của bạn bị cận và C8: bạn không bị cận.

- Nhận xét: Biểu hiện của người cận thị, mắt lão, cách khắc phục.

- Hướng dẫn về nhà: - Học bài, làm các bài tập sau bài học như SBT 5. Hoạt động tìm tòi, mở rộng * Mục Tiêu: Giúp học sinh tìm hiểu thêm các tật về mắt. * Nhiệm vụ HS: Về nhà làm theo các yêu cầu của GV - Hướng dẫn HS đọc mục “Có thể em chưa biết”.

- GV yêu cầu học sinh về nhà tìm hiểu các bệnh vể mắt? ******************************************************** Ngày soạn: 8/ 04/ 2021 Tiết 57 Bài 50: KÍNH LÚP. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: -Biết được kính lúp dùng để làm gì?

- Nêu đặc điểm của kính lúp.

- Nêu được ý nghĩa của số bội giác của kính lúp.

- Biết cách sử dụng kính lúp để nhìn được vật kích thước nhỏ.

2. Kĩ năng: Tìm tòi ứng dụng kĩ thuật để hiểu biết kiến thức trong đời sống qua bài kính lúp.

3.Thái độ: Nghiên cứu, chính xác.

4. Năng lực: Năng lực quan sát và phân tích để rút ra kết luận, năng lực vẽ hình.

II. CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS: - 3 chiếc kính lúp có độ bội giác đã biết.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1: Kiểm tra bài 15 phút Đề 1 Câu 1: Nêu cấu tạo của mắt? Sự điều tiết của mắt là gì? b. So sánh mắt và máy ảnh?

Câu 2 : Một người có điểm cực viễn cách mắt 50cm a. Người đó bị tật gì? Kính phải đeo là kính gì? kính có tiêu cự là bao nhiêu? b. Khi đeo kính người đó nhìn một điểm sáng S ở rất xa thì ảnh của điểm sáng S tạo bởi kính nằm ở điểm nào của mắt? Vẽ ảnh đó? Biết điểm sáng S nằm trên trục chính. Đề 2 181

Câu 1: Nêu cấu tạo của mắt? Sự điều tiết của mắt là gì? b. So sánh mắt và máy ảnh?

Câu 2 : Một người có điểm cực viễn cách mắt 60cm a. Người đó bị tật gì? Kính phải đeo là kính gì? kính có tiêu cự là bao nhiêu? b. Khi đeo kính người đó nhìn một điểm sáng S ở rất xa thì ảnh của điểm sáng S tạo bởi kính nằm ở điểm nào của mắt? Vẽ ảnh đó? Biết điểm sáng S nằm trên trục chính.

Biểu điểm Câu 1: 5 điểm - Nêu cấu tạo của mắt 1đ 2đ - Trả lời đúng cấu tạo của mắt - So sánh đúng về cấu tạo mắt và máy ảnh 2đ Câu 2: 5 điểm - Măt người đó bị cận thị 1đ - Đeo kính cận là kính phân kỳ 1đ 1đ - Tiêu cự của kính là ….cm - Để nhìn thấy ảnh của S thì S’ nằm ở C v của mắt 1đ - Vẽ đúng 1đ Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Biết được kính lúp dùng để làm gì? Nêu đặc điểm của kính lúp.

Nêu được ý nghĩa của số bội giác của kính lúp. Biết cách sử dụng kính lúp để nhìn được vật kích thước nhỏ.

- Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. HS làm thí nghiệm… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Tìm hiểu kính lúp là gì - HS đọc tài liệu, trả lời các câu hỏi: I. KÍNH LÚP LÀ GÌ?

- Kính lúp là gì? Trong thực tế, em Kính lúp là TKHT có tiêu cự ngắn. đã thấy dùng kính lúp trong trường - Số bội giác càng lớn cho ảnh càng hợp nào? lớn.

- Biện pháp BVMT: Sử dụng kính - Số bội giác càng lớn cho ảnh quan lúp để quan sát, phát hiện các tác sát càng lớn. nhân gây ô nhiễm môi trường.

- Giữa số bội giác và tiêu cự f của 25 - GV giải thích số bội giác là gì? một kính lúp có hệ thức: G = f - Mối quan hệ giữa bội giác và tiêu cự như thế nào?

Kết luận: (SGK) - GV cho HS dùng một vài kính lúp có độ bội giác khác nhau để quan sát cùng một vật nhỏ-Rút ra nhận xét.

- HS làm việc cá nhân C1 và C2.

- HS rút ra kết luận: Kính lúp là gì?

Có tác dụng như thế nào? Số bội giác G cho biết gì?

182

2: Nghiên cứu cách quan sát một vật GV hướng dẫn học sinh tự đọc.

- HS rút ra kết luận cách quan sát vật nhỏ qua thấu kính.

nhỏ qua kính lúp II. CÁCH QUAN SÁT MỘT VẬT NHỎ QUA KÍNH LÚP. Vật đặt trong khoảng tiêu cự của kính lúp cho thu được ảnh ảo lớn hơn vật.

Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về kính lúp - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1: Có thể dùng kính lúp để quan sát vật nào dưới đây?

A. Một ngôi sao.

B. Một con vi trùng.

C. Một con kiến.

D. Một bức tranh phong cảnh.

Bài 2: Thấu kính nào dưới đây có thể dùng làm kính lúp?

B. Thấu kính phân kì có tiêu cự 50cm.

A. Thấu kính phân kì có tiêu cự 10cm D. Thấu kính hội tụ có tiêu cự 50cm.

C. Thấu kính hội tụ có tiêu cự 10cm.

Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được kiến thức đã về kính lúp để trả lời các câu hỏi và bài tập liên quan - Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk - Hãy kể một số trường hợp trong thực tế đời C5: Chữa đồng hồ, TN ở sống và sản xuất phải sử dụng đến kính lúp. trường THCS… - Kính lúp là thấu kính loại gì? Có tiêu cự như thế nào? Được dùng để làm gì?

- Để quan sát một vật qua kính lúp thì vật phải ở vị trí như thế nào so với kính?

- Nêu đặc điểm của ảnh được quan sát qua kính lúp.

- Số bội giác của kính lúp có ý nghĩa gì?

- Yêu cầu HS đọc phần “Có thể em chưa biết” Hoạt động 5: tìm tòi, mở rộng * Mục Tiêu: Giúp học sinh tìm hiểu thêm về số bội giác của một sô loại kính lúp, kính hiển vi. * Nhiệm vụ HS: Về nhà làm theo các yêu cầu của GV - Hướng dẫn HS đọc mục “Có thể em chưa biết”.

- GV yêu cầu học sinh về nhà tìm hiểu ứng dụng của kính lúp được dùng vào lĩnh vực nào? *****************************************************

183

Ngày soạn:9/ 4/ 2021 Tiết 58 Bài 51: BÀI TẬP QUANG HÌNH HỌC. I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: - Vận dụng kiến thức để giải được các bài tập định tính và định lượng về hiện tượng khúc xạ ánh sáng, về thấu kính và về các dụng cụ quang học đơn giản ( máy ảnh, con mắt, kính cận, kính lão, kính lúp).

- Thực hiện được các phép tính về hình quang học.

- Giải thích được một số hiện tượng và một số ứng dụng về quang hình học.

2. Kĩ năng: Giải các bài tập về quang hình học.

3. Thái độ: Cẩn thận, nghiêm túc trong học tập.

4. Năng lực: Năng lực quan sát và phân tích để rút ra kết luận, năng lực vẽ hình II. CHUẨN BỊ: HS ôn tập từ bài 40-50.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh - Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ: - Yêu cầu HS khá, giỏi chữa bài tập 50.6 Chữa bài 50.6.SBT. SBT. Tớm tắt: a)Kính lúp: f=10cm, h=1mm, h ’ =10cm d=?; d’ =? b)TKHT: f=40cm, h=1mm, h ’ =10cm d=?; d’ =? c) Mắt đặt sát sau kính để nhìn ảnh ảo.

Trong trường hợp nào người ấy có cảm giác là ảnh lớn hơn?

B’

I

B ∆

A ’

F

A

O

F ’

Hoạt động 2: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được kiến thức đã về quang hình học để trả lời các câu hỏi và bài tập liên quan - Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

184

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk Giải bài 1 - Trước khi đổ nước, mắt có nhìn thấy tâm O của đáy bình không?

M - Vì sao sau khi đổ nước, thì mắt D A lại nhìn thấy O? I P Q - GV theo dõi và lưu ý HS về mặt cắt dọc của bình với chiều cao và đường kính đáyđúng theo tỉ lệ 2/5.

B O C - Theo dõi và lưu ý HS về đường thẳng biểu diễn mặt nước đúng tỉ lệ - Nếu sau khi đổ nước vào bình mà mắt vừa vặn nhìn thấy tâm O của đáy bình, hãy vẽ tia sáng xuất phát từ O tới mắt.

Giải bài 2 - GV hướng dẫn HS chọn một tỉ lệ xích thích hợp, chẳng hạn B I lấy tiêu cự f=3cm thì vật AB F’ A’ cách thấu kính 4cm, còn chiều AF O cao của AB là một số nguyên lần mm, ở đây ta lấy AB là 7mm.

B’

Theo hình vẽ ta có: Chiều cao của vật: AB=7mm.

Chiều cao của ảnh: A ’ B ’ =21mm=3.AB. - Tính xem ảnh cao gấp mấy lần vật: Cách 1: A′B′ // AB → A′B′O ~ ABO có h′ d ′ OB′ (1) = = h d OB OF ′ // BI → OF ′B′ ~ BIB′ có: OF ′ OB′ 12 3 = = = (2) BI BB′ 16 4 OB′ 3 OB′ Từ (2) → = ⇔ = 3. Thay ′ ′ BB − OB 4 − 3 OB h′ OB′ vào (1) có: = = 3 ⇒ h′ = 3.h. h OB h′ d ′ Cách 2: ∆ OAB~ ∆ OA’ B ’ : = (1) h d F ′OI ~ F ′A′B ′ có:

185

A′B′ A′B′ F ′A′ OA′ − OF′ (2) = = = OI AB OF′ OF′

Từ (1) và (2) ta có: OA′ OA′ − OF ′ OF ′ OA′ − OF ′ OF ′ = ⇔ = = 1− = = OA OF′ OA OA′ OA′ 16 4

Thay các trị số đã cho: OA=16cm; OF ’ =12cm thì ta tính được OA ’ =48cm hay OA ’ =3.OA. Vậy ảnh ảo gấp ba lần vật.

Giải bài 3 - Đặc điểm chính của mắt cận là gì?

- Mắt cận nhìn rõ những vật ở gần, nhưng không nhìn rõ những vật ở xa - Người bị cận thị càng nặng thì càng - Mắt cận có điểm cực viễn gần hơn không nhìn rõ các vật ở xa mắt hay ở bình thường. gần mắt? Ai cận thị nặng hơn?

- Người bị cận thị càng nặng thì càng không nhìn rõ các vật ở xa mắt - Khắc phục tật cận thị là làm cho người cận có thể nhìn rõ các vật ở xa -Hoà bị cận nặng hơn Bình vì mắt hay ở gần mắt? khoảng cực viễn của Hòa ngắn hơn - Kính cận là TKHT hay TKPK? của Bình Kính của ai có tiêu cự ngắn hơn?

- Khắc phục tật cận thị là đeo TKPK - Hướng dẫn về nhà: Làm lại các –Kính cận là TKPK bài tập đã cho với lập luận đầy đủ hơn ********************************************************* ÁNH SÁNG TRẮNG VÀ ÁNH SÁNG MÀU. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Nêu được ví dụ về ánh sáng trắng và ánh sáng màu.

- Nêu được ví dụ về sự tạo ra ánh sáng màu bằng tấm lọc màu.

- Giải thích được sự tạo ra ánh sáng màu bằng tấm lọc màu trong một số ứng dụng trong thực tế.

2.Kĩ năng: - Kĩ năng thiết kế thí nghiệm để tạo ra ánh sáng màu bằng các tấm lọc màu.

3. Thái độ: Say mê nghiên cứu hiện tượng ánh sáng được ứng dụng trong thực tế.

4. Năng lực: Năng lực quan sát và phân tích để rút ra kết luận, năng lực giải thích hiện tượng vật lý.

II. CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS: - Hộp đèn tương đương 3 nguồn phát ánh sáng trắng ( dùng hệ gương phẳng). các cánh gương hai bên có thể điều chỉnh góc để thay đổi vị trí nguồn sáng, ở cả 3 vị trí nguồn sáng có khe gài các kính lọc màu. Nguồn tiêu thụ 12V, 25W. - Một bộ các tấm lọc màu: đỏ, xanh lục, xanh lam.

- Nguồn điện 12V xoay chiều ( dùng máy biến áp hạ áp).

186

- Các dây nối III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. (Hướng dẫn học sinh tự học) ********************************************************* Ngày soạn: 20/5/ 2021 Tiết 59 Bài 59: SỰ PHÂN TÍCH ÁNH SÁNG TRẮNG. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Phát biểu được khẳng định: trong chùm sáng trắng có chứa nhiều chùm sáng màu khác nhau.

- Trình bày và phân tích được TN phân tích ánh sáng trắng bằng lăng kính đẻ rút rs kết luận: trong chùm sáng trắng có chứa nhiều chùm sáng màu.

- Trình bày và phân tích được TN phân tích ánh sáng trắng bằng đĩa CD để rút ra được kết luận về sự phân tích ánh sáng trắng.

2. Kĩ năng: - Kĩ năng phân tích hiện tượng phân ánh sáng trắng và ánh sáng màu qua TN. - Vận dụng kiến thức thu thập được giải thích các hiện tượng ánh sáng màu như cầu vồng, bong bóng xà phòng dưới ánh trăng.

3. Thái độ: Cẩn thận, nghiêm túc.

4. Năng lực: Năng lực quan sát và phân tích để rút ra kết luận II. CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS: -1 tấm chắn trên có khoét 1 khe hẹp.

- 1 lăng kính tam giác đều.

- 1 bộ các tấm lọc màu.

-1 đĩa CD. -1 màn màu trắng để hứng ảnh.

- 1 đèn phát ánh sáng trắng.

- Giá TN quang học để lắp hệ thống như hình vẽ.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ: HS1: Chữa bài tập 52.2 Bài 52.2: a-3; b-2; c-1; d-4. và 52.5.

Bài 52.5: Nhìn vào 1 bong bóng xà phòng thì ta có thể thấy màu này hay màu khác rất sặc sỡ tuỳ thuộc HS2: Chữa bài tập 52.4. vào hướng nhìn.

2. Tạo tình huống.

Bài 52.4: a) Màu đen. Đó là vì ánh sáng trắng được Cách 1: như SGK. hắt lên từ tờ giấy sau khi qua tấm lọc A màu đỏ thì Cách 2: Có hình thành ánh sáng đỏ. ánh sáng đỏ không đi qua được ảnh màu sắc rất lung tấm lọc B màu xanh, nên ta thấy tối đen. linh, đó là cầu vồng, b)Nếu cho ánh sáng đi qua tấm lọc B trước rồi mới 187

bong bóng xà phòng qua tấm lọc A thì hiện tượng sẽ xảy ra như trên và ta dưới ánh sáng màu. sẽ vẫn thấy tờ giấy màu đen.

Tình huống khởi động: GV cho HS nghiên cứu phần mở bài sgk để tạo tình huống khởi động.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Phát biểu được khẳng định: trong chùm sáng trắng có chứa nhiều chùm sáng màu khác nhau. Trình bày và phân tích được TN phân tích ánh sáng trắng bằng lăng kính đẻ rút rs kết luận: trong chùm sáng trắng có chứa nhiều chùm sáng màu. Trình bày và phân tích được TN phân tích ánh sáng trắng bằng đĩa CD để rút ra được kết luận về sự phân tích ánh sáng trắng.

- Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. HS làm thí nghiệm… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1: Tìm hiểu cách phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính - Yêu cầu HS đọc tài I. CÁCH PHÂN TÍCH MỘT CHÙM SÁNG liệu để tìm hiểu lăng TRẮNG BẰNG LĂNG KÍNH kính là gì?

1. Thí nghiệm 1: - GV yêu cầu HS làm (HS hoạt động cá nhân).

- Lăng kính là một khối trong suốt có 3 gờ song TN. - Quan sát sự bố trí song. của các khe, của lăng Thí nghiệm 1: kính và của mắt; mô Kết quả: ánh sáng chiếu đến lăng kính là ánh sáng tả xem ánh sáng trắng. Quan sát phía sau lăng kính thấy một dải ánh chiếu đến lăng kính sáng nhiều màu. là ánh sáng gì, ánh C1: Dải màu từ đỏ, da cam, vàng, lục, lam, chàm, sáng mà ta thấy được tím.

2.Thí nghiệm 2: sau lăng kính là ánh sáng gì và trả lời C1. a. Mục đích TN: Thấy rõ sự tách các dải màu riêng - GV yêu cầu HS rẽ. quan sát TN 2 do GV - Cách làm TN: Dùng các tấm lọc màu để chắn trình chiếu. chùm sáng.

- GV yêu cầu HS tìm - Kết quả: Khi chắn khe K bằng tấm lọc màu đỏ thì hiểu mục đích TN, ta thấy có vạch đỏ, bằng tấm lọc màu xanh có vạch tiến hành TN, quan xanh; hai vạch này không nằm cùng một chỗ. sát hiện tượng, rút ra b. Mục đích TN: Thấy rõ sự ngăn cách giữa dải màu nhận xét. GV chuẩn đỏ và giải màu xanh. lại kiến thức.

- Cách làm TN: Dùng tấm lọc nửa đỏ, nửa xanh để có thể quan sát được đồng thời vị trí của hai dải sáng màu đỏ và màu xanh.

- Kết quả: Khi chắn khe K bằng tấm lọc nửa trên màu đỏ, nửa dưới màu xanh thì ta thấy đồng thời cả hai vạch đỏ và xanh nằm lệch nhau.

- Nhận xét: ánh sáng màu qua lăng kính vẫn giữ 188

nguyên màu đó.

- HS có nhận xét gì? C3: Trong chùm sáng trắng có chứa sẵn các ánh sáng màu. Lăng kính chỉ có tác dụng tách các chùm sáng màu đó ra, cho mỗi chùm sáng đi theo một phương vào mắt.

- Yêu cầu HS trả lời C4: Trước lăng kính ta chỉ có 1 dải sáng trắng. Sau C3, C4. lăng kính ta thu được nhiều dải sáng màu. Như vậy, lăng kính đã phân tích từ dải sáng trắng nói trên ra nhiều dải sáng màu, nên ta nói TN1 SGK là TN phân tích ánh sáng trắng.

-Yêu cầu HS rút ra kết luận.

3.Kết luận: SGK 2: Tìm hiểu sự phân tích một chùm sáng trắng bằng sự phản xạ trên mặt ghi của đĩa CD -Yêu cầu HS quan sát II. PHÂN TÍCH MỘT CHÙM SÁNG TRẮNG TN và trả lời C5, C6. BẰNG SỰ PHẢN XẠ TRÊN MẶT GHI CỦA ĐĨA CD Thí nghiệm: Quan sát mặt ghi của đĩa CD dưới ánh sáng trắng.

C5: Trên đĩa CD có nhiều dải màu từ đỏ đến tím.

C6: -ánh sáng chiếu tới đĩa CD là ánh sáng trắng.

- ánh sáng từ đĩa CD đến mắt ta là ánh sáng màu (đỏ→tím).

- ánh sáng qua đĩa CD phản xạ lại là những chùm ánh sáng màuTN 3 cũng là TN phân tích ánh sáng trắng.

III. KẾT LUẬN CHUNG: SGK Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về sự phân tích ánh sáng trắng - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1: Sự phân tích ánh sáng được quan sát trong thí nghiệm nào dưới đây?

A. Chiếu một ánh sáng trắng vào một gương phẳng B. Chiếu một chùm sáng trắng qua một tấm thủy tinh mỏng C. Chiếu một chùm sang trắng qua một lăng kính D. Chiếu một chùm sáng trắng qua một thấu kính phân kì Bài 2: a) Nhìn vào các váng dầu, mỡ, bong bóng xà phòng … ở ngoài trời, ta có thể thấy những màu gì? b) Ánh sáng chiếu vào các váng hay bong bóng đó là các ánh sáng trắng hay ánh sáng màu c) Có thể coi đây là một cách phân tích ánh sáng trắng hay không? Vì sao?

Lời giải: a. Tùy theo phương nhìn ta có thể thấy đủ màu biến thiên liên tục từ đỏ đến tím 189

b. Ánh sáng chiếu vào ván dầu, mỡ, bong bóng xà phòng... là ánh sáng trắng. c. Có thể coi đây là một cách phân tích ánh sáng trắng. Vì từ một chùm sáng trắng ban đầu ta thu được nhiều chùm sáng màu đi theo các phương khác nhau.

Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được kiến thức đã về sự phân tích ánh sáng trắng để trả lời các câu hỏi và bài tập liên quan.

- Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk - Yêu cầu HS trả lời IV. VẬN DỤNG C7.

C7: Chiếu chùm sáng trắng qua tấm lọc màu đỏ ta được ánh sáng đỏ. Ta có thể coi như tấm lọc màu đỏ có tác dụng tách chùm sáng đỏ khỏi chùm sáng trắng.

- Yêu cầu HS làm C8. Nếu thay tấm lọc màu đỏ bằng tấm lọc màu xanh thì GV gợi ý cho HS ta lại được ánh sáng xanh. Cứ như thế cho các tấm lọc thấy: Giữa kính và màu khác, ta sẽ biết được trong chùm sáng trắng có nước tạo thành gờ của những ánh sáng nào. Đây cũng là cách phân tích ánh lăng kính. sáng trắng-Tuy nhiên cách này mất thời gian.

C8: Phần nước nằm giữa mặt gương và mặt nước tạo - Nêu thêm một vài thành một lăng kính bằng nước. Xét một dải sáng hiện tượng về sự phân trắng hẹp phát ra từ mép của vạch đen trên trán, chiếu tích ánh sáng trắng. đến mặt nước. Dải sáng này khúc xạ vào nước, phản - Yêu cầu HS tổng xạ trên gương, trở lại mặt nước, lại khúc xạ ra ngoài không khí và đi vào mắt người quan sát. Dải sáng này hợp kiến thức trong bài. coi như đi qua lăng kính nước nói trên, nên nó bị phân * Hướng dẫn về nhà: - tích ra thành nhiều dải sáng màu sắc như cầu vồng.

Học bài và làm bài tập Do đó khi nhìn vào phần gương ở trong nước ta sẽ trong SBT. không thấy vạch đen mà thấy một dải nhiều màu.

- C9: Bong bóng xà phòng, váng dầu, Xem trước bài 54 -Ghi nhớ: SGK Hoạt động 5: Tìm tòi, mở rộng * Mục Tiêu: Giúp học sinh tìm hiểu thêm về các cách phân tích ánh sáng trắng trong thực tế cuộc sống. * Nhiệm vụ HS: Về nhà làm theo các yêu cầu của GV - Hướng dẫn HS đọc mục “Có thể em chưa biết”.

- GV yêu cầu học sinh về nhà tìm hiểu về các cách phân tích ánh sáng trắng trong thực tế cuộc sống. *********************************************************

Tiết 60: SỰ TRỘN CÁC ÁNH SÁNG MÀU I. Mục tiêu.

1. Kiến thức.

190

- Trả lời được câu hỏi, thế nào là sự trộn hai hay nhiều ánh sáng màu với nhau.

- Trình bày và giải thích được thí nghiệm trộn các ánh sáng màu.

- Dựa vào sự quan sát, có thể mô tả được màu của ánh sáng mà ta thu được khi trộn hai hay nhiều ánh sáng màu với nhau.

- Trả lời được câu hỏi: có thể trộn được ánh sáng trắng hay không, có thể trộn được “ánh sáng đen” hay không.

2. Kỹ năng.

- Tiến hành được các thí nghiệm về sự trộn các ánh sáng màu.

- Rèn luyện kỹ năng quan sát, phối hợp giữa các thành viên trong nhóm.

3. Thái độ: Nghiêm túc, yêu thích môn học 4. Năng lực: Phát triển năng lực tư duy logic II. Phương pháp. Vấn đáp + Hoạt động nhóm.

III. Chuẩn bị.

1. Chuẩn bị cho mỗi nhóm học sinh.

- Một đèn chiếu có 3 cửa sổ và hai gương phẳng.

- Một bộ các tấm lọc màu (Đỏ, lục, lam) và một tấm chắn sáng.

- Một màn ảnh, một giá quang học.

- Một biến thế nguồn, 2 sợi dây nối.

2. Đối với giáo viên.

- Một bộ thí nghiệm như học sinh.

IV. Tổ chức hoạt động dạy học Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Kiểm tra bài việc học và làm bài về nhà của học sinh. Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Kiểm tra bài cũ.

- Nêu kết luận về sự phân tích một chùm sáng trắng bằng lăng kính?

- Làm bài tập: 53 – 54.1; 53 – 54.4 SBT. Tổ chức tình huống khởi động: Trong bài trước, chúng ta đã phân tích một chùm sáng trắng thành nhiều chùm sáng màu khác nhau. Vậy, ngược lại nếu trộn nhiều chùm sáng màu lại với nhau ta sẽ được ánh sáng có màu như thế nào? Nội dung của bài học hôm nay chúng ta sẽ nghiên cứu vấn đề này.

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: Trả lời được câu hỏi, thế nào là sự trộn hai hay nhiều ánh sáng màu với nhau. Dựa vào sự quan sát, có thể mô tả được màu của ánh sáng mà ta thu được khi trộn hai hay nhiều ánh sáng màu với nhau.

- Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. HS làm thí nghiệm… Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng - GV: Yêu cầu học sinh đọc tài liệu I. Thế nào là trộn các ánh sáng để tìm hiểu khái niệm về sự trộn các màu với nhau?

191

ánh sáng màu và tìm hiểu về thiết bị trộn các ánh sáng màu.

- GV: Thông báo về khái niệm trộn các ánh sáng màu và giải thích để học sinh hiểu rõ: trộn các ánh sáng màu với nhau khác với việc trộn các sản phẩm màu, sơn màu, bột màu…

- GV: Hướng dẫn học sinh quan sát, tìm hiểu về thiết bị trộn các ánh sáng màu. Yêu cầu học sinh chỉ ra từng bộ phận trong thiết bị đó.

- HS: Làm việc theo nhóm.

- GV: Hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm 1.

- HS: Tiến hành thí nghiệm theo nhóm, quan sát hiện tượng, trả lời câu hỏi C1 .

- GV: Yêu cầu đại diện một vài nhóm trình bày câu C 1 .

- HS: Thảo luận chung trước lớp → Rút ra kết luận.

- GV: Chốt lại nội dung kết luận.

- HS: Ghi vở - GV: Hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm 2.

- HS: Tiến hành thí nghiệm theo nhóm, quan sát hiện tượng, trả lời câu C2 .

- GV: Yêu cầu đại diện một vài nhóm nhận xét về màu thu được khi trộn ba chùm sáng màu đỏ, lục, lam.

- HS: Thảo luận chung trước lớp → Rút ra kết luận, ghi vở.

II. Trộn hai ánh sáng màu với nhau.

1. Thí nghiệm 1.

2. Kết luận.

Khi trộn hai ánh sáng màu với nhau ta được ánh sáng màu khác.

Khi hoàn toàn không có ánh sáng ta thấy tối, tức là thấy màu đen.

III. Trộn ba ánh sáng màu với nhau để được ánh sáng trắng.

1. Thí nghiệm 2.

2. Kết luận.

Khi trộn ba chùm sáng màu đỏ, lục lam với nhau một cách thích hợp ta được ánh sáng trắng.

Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về sự trộn màu ánh sáng - Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Câu 1: Khi thấy vật màu trắng thì ánh sáng đi vào mắt ta có màu: A. đỏ B. xanh C. vàng D. trắng Câu 2: Khi nhìn thấy vật màu đen thì A. ánh sáng đi đến mắt ta là ánh sáng trắng.

B. ánh sáng đi đến mắt ta là ánh sáng xanh.

192

C. ánh sáng đi đến mắt ta là ánh sáng đỏ.

D. không có ánh sáng từ vật truyền tới mắt.

Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được kiến thức đã về sự trộn màu ánh sáng để trả lời các câu hỏi và bài tập liên quan.

- Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk - GV: Hướng dẫn học IV. Vận dụng. sinh về nhà làm thí nghiệm theo nội dung câu C3 .

Hoạt động 5: Tìm tòi, mở rộng * Mục Tiêu: Giúp học sinh tìm hiểu thêm về các cách trộn màu ánh sáng trong thực tế cuộc sống. * Nhiệm vụ HS: Về nhà làm theo các yêu cầu của GV - Hướng dẫn HS đọc mục “Có thể em chưa biết”.

- GV yêu cầu học sinh về nhà lên mạng tìm hiểu về các cách trộn màu ánh sáng trên các sân khấu ca nhạc và đèn trang trí ở một số trung tâm vui chơi giải trí vào ban đêm ********************************************************* MÀU SẮC CÁC VẬT DƯỚI ÁNH SÁNG TRẮNG VÀ DƯỚI ÁNH SÁNG MÀU. I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: -Trả lời được câu hỏi: Có ánh sáng màu nào vào mắt ta khi ta nhìn thấy vật màu đỏ, màu xanh, màu trắng, màu đen?

- Giải thích được hiện tượng khi đặt các vật dưới ánh sáng màu trắng ta thấy có vật màu đỏ, vật màu xanh, vật màu trắng, vật màu đen Giải thích được hiện tượng: Khi đặt các vật dưới ánh sáng đỏ thì chỉ các vật màu đỏ được giữ màu, còn các vật màu khác đều bị thay đổi màu.

2. Kĩ năng: Nghiên cứu hiện tượng màu sắc các vật dưới ánh sáng trắng và ánh sáng màu để giải thích vì sao ta nhìn thấy các vật có màu sắc khi có ánh sáng.

3. Thái độ: Nghiêm túc, cẩn thận.

4. Năng lực: Năng lực quan sát và phân tích để rút ra kết luận, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng vật lý II. CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS: - Hộp tán xạ dùng để quan sát các vật dưới ánh sáng màu, gồm: + 1 hộp kín có một cửa sổ để quan sát. + Sử dụng 3 nút nhấn tương ứng với 3 màu đỏ, trắng, xanh, III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. (Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà) ********************************************** CÁC TÁC DỤNG CỦA ÁNH SÁNG. 193

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Trả lời được câu hỏi: “Tác dụng nhiệt của ánh sáng là gì”?

- Vận dụng được tác dụng nhiệt của ánh sáng trên vật màu trắng và vật màu đen để giải thích một số ứng dụng thực tế.

- Trả lời được câu hỏi: “ Tác dụng sinh học của ánh sáng là gì? Tác dụng quang điện của ánh sáng là gì?”

2. Kĩ năng: Thu thập thông tin về tác dụng của ánh sáng trong thực tế để thấy vai trò của ánh sáng.

3. Thái độ: Say mê vận dụng khoa học vào thực tế.

4. Năng lực: Năng lực quan sát và phân tích để rút ra kết luận, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng vật lý II.CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS: - Bộ dụng cụ nghiên cứu tác dụng nhiệt của ánh sáng trên vật màu trắng và vật màu đen, gồm: + Hai nhiệt kế. + Giá có hai hộp sơn màu trắng và màu đen, trong hai hộp có vị trí cắm nhiệt kế, giữa hai hộp có bóng đèn nhỏ dùng điện áp 12V xoay chiều.

- 1 chiếc đồng hồ.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. (Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà) ******************************************************** THỰC HÀNH KIỂM TRA THỰC HÀNH NHẬN BIẾT ÁNH SÁNG ĐƠN SẮC VÀ ÁNH SÁNG KHÔNG ĐƠN SẮC BẰNG ĐĨA CD. I. MỤC TIÊU: 1.Kiến thức: -Trả lời được các câu hỏi: Thế nào là một ánh sáng đơn sắc và thế nào là ánh sáng không đơn sắc?

- Biết cách dùng đĩa CD để nhận biết ánh sáng đơn sắc và ánh sáng không đơn sắc.

2. Kĩ năng: Biết cách tiến hành TN để phân biệt được ánh sáng đơn sắc và ánh sáng không đơn sắc.

3. Thái độ: Cẩn thận, trung thực.

4. Năng lực: Năng lực quan sát và phân tích để rút ra kết luận, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng vật lý II. CHUẨN BỊ: Đối với mỗi nhóm HS: - 1 đèn phát ánh sáng trắng.

- 1 vài tấm lọc màu khác nhau.

- 1 đĩa CD. - 1 nguồn sáng đơn sắc như các đèn LED đỏ, lục, vàng, bút laser ( nếu có) Nguồn điện: Máy biến áp hạ áp.

Dụng cụ dùng để che tối.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. (Hướng dẫn học sinh tự thực hành ở nhà) **************************************************************

194

Ngày soạn: 26/04/2021 Tiết 61, 62: TỔNG KẾT CHƯƠNG 3: QUANG HỌC. I. MỤC TIÊU: 1.Kiến thức: -Trả lời được các câu hỏi tự kiểm tra nêu trong bài.

- Vận dụng kiến thức và kĩ năng đã chiếm lĩnh được để giải thích và giải các bài tập phần vận dụng.

2. Kĩ năng: Hệ thống được kiến thức thu thập về Quang học để giải thích các hiện tượng Quang học.

- Hệ thống hoá được các bài tập về Quang học.

3. Thái độ; Nghiêm túc.

4. Năng lực: Năng lực quan sát và phân tích để rút ra kết luận, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng vật lý.

II. CHUẨN BỊ: HS phải làm hết các bài tập về phần “Tự kiểm tra” và phần “Vận dụng” vào vở BT điền.

III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1: Trả lời các câu hỏi tự kiểm tra - Hiện tượng Hi ệ n t ượ ng M ố i quan h ệ gi ữ a góc t ới v góc khúc khúc xạ là gì? khúc x ạ xạ.

- Mối quan hệ giữa góc tới và góc khúc xạ có Hi ệ n t ượng ánh sáng đ i qua th ấ u kính, giống mối quan tính ch ấ t tia ló đ i qua th ấ u kính. hệ giữa góc tới và góc phản xạ?

TKPK: Vât sáng đặt ở TKHT: vật đặt ngoài - Ánh sáng qua mọi vị trí trước TKPK khoảng tiêu cự cho ảnh TK, tia ló có tính thật, ngược chiều với vật. luôn cho ảnh ảo, cùng chất gì?

Khi vật đặt rất xa TK thì chiều, nhỏ hơn vật và ảnh thật có vị trí cách TK luôn nằm trong khoảng - So sánh ảnh của một khoảng bằng tiêu cự. tiêu cự của TK. thấu kính hội tụ Vật đặt trong khoảng tiêu Vật đặt rất xa TK, ảnh ảo và thấu kính phân cự cho ảnh ảo, lớn hơn của vật có vị trí cách TK kì? vật và cùng chiều với một khoảng bằng tiêu cự. vật.

- So sánh cấu tạo và ảnh của máy ảnh và mắt?

195

- Các tật cuả mắt?

- Nêu cấu tạo kính lúp? Tác dụng?

-So sánh ánh sáng trắng và ánh sáng màu?

- Nêu tác dụng của ánh sáng?

V ậ n d ụ ng

Máy ả nh.

C ấ u t ạ o chính: +V ậ t kính l TKHT. +Bu ồ ng t ố i. ả nh th ậ t ng ược chi ề u h ứ ng ở trên phim.

M ắ t.

C ấ u t ạ o: + Th ể thu ỷ tinh l TKHT có thay đổ i f. +M ng l ướ i. ả nh th ậ t, ng ượ c chi ề u, nh ỏ h ơ n v ậ t, h ứ ng trên m ng l ướ i.

Các tật của mắt: Mắt cận Mắt lão Tật Nhìn gần không Nhìn xa không nhìn xa nhìn gần Dùng kính hội Cách khắc Dùng kính phân kì tạo ảnh ảo về tụ để tạo ảnh về phục Cv Cc. Kính lúp.

-Tác dụng phóng to ảnh của vật, ảnh ảo cùng chiều lớn hơn vật.

- Cách sử dụng: vật đặt gần thấu kính.

196

Ánh sáng trắng:ánh sáng trắng qua lăng kính phân tích thành dải nhiều màu. ánh sáng trắng chiếu vào vật màu nào thì phản xạ màu đó. ánh sáng qua tấm lọc màu nào thì có ánh sáng màu đó.

ánh sáng màu: Qua lăng kính TK chỉ giữ nguyên màu đó. ánh sáng màu chiếu vào vật cùng màu thì phản xạ cùng màu. Chiếu vào vật khác màu thì phản xạ rất kém. ánh sáng qua tấm lọc màu cùng màu thì được ánh sáng màu đó. Qua tấm lọc màu khác thì thấy tối.

Trộn các ánh sáng màu khác nhau lên màn màu trắng thì được màu mới.

Hoạt động 2: vận dụng - Gọi HS1 đứng tại Bài 17. B. chỗ trả lời miệng Bài 19.B. bài 17, 18.

Bài 21: a-4; b-3; c-2; d-1.

- Gọi HS2 đứng tại Bài 22: a) chỗ trả lời miệng B bài 20, 21 I B’ - Gọi HS3 đứng tại chỗ trả lời miệng Atrùng F A’ O bài 25, 26.

- GV gọi HS khác tiến hành trên bảng - A ’ B’ là ảnh ảo. cùng một lúc các - Ảnh nằm cách thấu kính 10 cm. bài tập 22, 23, 24.

Bài 23: a) B A

- Tác dụng nhiệt.

- Tác dụng sinh học.

- Tác dụng quang điện.

Bài 18. B. Bài 20. D

I O

F

A’ B’

Ảnh của vật trên phim là ảnh thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật.

H.D.V.N: Ôn tập b. ảnh cao 2,86cm. tốt chương 3-Chuẩn Bài 24: ảnh cao 0,8cm.

197

bị cho thi học kì 2. Ôn lại các kiến thức về cơ năng, nhiệt năng, điện năng, quang năng, hoá năng.

Bài 25: a. Nhìn một ngọn đèn dây tóc qua một kính lọc màu đỏ, ta thấy ánh sáng màu đỏ. b. Nhìn ngọn đèn đó qua kính lọc màu lam, ta thấy ánh sáng màu lam. c. Chập 2 kính lọc màu đỏ và màu lam lại với nhau rồi nhìn ngọn đèn dây tóc nóng sáng, ta thấy ánh sáng màu đỏ sẫm. Đó không phải là trộn ánh sáng đỏ với ánh sáng lam, mà là thu được phần còn lại của chùm sáng trắng sau khi đã cản lại tất cả những ánh sáng mà mỗi kính lọc đỏ hoặc lam thể cản được.

Bài 26: Không có ánh sáng mặt trời chiếu vào cây cảnh, không có tác dụng sinh học của ánh sáng để duy trì sự sống của cây cảnh.

2: Bài tập.

- GV treo bảng phụ chép bài tập.

BT: 3 điện trở R 1 = 10 Ω ; R 2 = R 3 = 20 Ω được mắc song song vời nhau vào u = 12V. a. Tính R td . b. Tính I qua mạch chính và mạch rẽ.

- HS giảI bài.

- GV gọi HS lên bảng làm, chấm, cho điểm.

- GV treo bảng phụ chép đề bài tập 2.

BT: Một người già đeo sát mắt một TKHT có f = 50cm thì mới nhìn rõ các vật cách mắt 25cm. Khi không đeo kính thì nhìn rõ các vật cách mắt bao nhiêu?

- HS suy nghĩ cách giảI sau đó GV gọi 1 em lên bảng trình bày.

II. Bài tập.

1. Bài tập 1: R1 R2 R3 = 5Ω.

R1 R2 + R2 R3 + R1 R3 U 12 b. I = = = 2.4A. Rtd 5

a. R td =

I 1 = 1.2A. I 2 = I 3 = 0.6A. 2. Bài tập 2:

B’

B

A’ ≡ F ≡ C A 1 AB FA 25 1 AB = = = ⇒ = OI FO 50 2 A' B ' 2 AB OA 1 = = ⇒ OA ' = 2.OA = 2.25 = 50cm ≡ F A ' B ' OA ' 2

OC c = OA’ = OF = 50cm.

Vậy không đeo kính người đó nhìn không rõ các vật cách mắt 50cm.

****************************************************** Ngày soạn: 2/5/2021 Tiết 63, 64 Chủ đề: NĂNG LƯỢNG VÀ SỰ CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG. ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN NĂNG LƯỢNG.

198

I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Nhận biết được cơ năng và nhiệt năng dựa trên những dấu hiệu quan sát được.

- Nhận biết được khả năng chuyển hoá qua lại giữa các dạng năng lượng, mọi sự biến đổi trong tự nhiên đều kèm theo sự biến đổi năng lượng từ dạng này sang dạng khác.

- Phát biểu được định luật bảo toàn năng lượng và vận dụng định luật để giải thích hoặc dự đoán sự biến đổi năng lượng 2. Kĩ năng: Nhận biết được các dạng năng lượng trực tiếp hoặc gián tiếp.

3. Thái độ: Nghiêm túc, thận trọng.

4. Năng lực: Năng lực quan sát và phân tích để rút ra kết luận, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng vật lý.

II. CHUẨN BỊ: Máy sấy tóc, nguồn điện, đèn, đinamô xe đạp, III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC. Hoạt động 1. Khởi động - Mục tiêu: Tạo tình huống để HS phát hiện vấn đề gây hứng thú cho học sinh trước khi vào bài mới.

- Nhiệm vụ của học sinh: Trả lời các câu hỏi của GV - Cách thức tiến hành: Tình huống khởi động: - Yêu cầu HS đọc tài liệu để trả lời câu hỏi.

-HS: - Em nhận biết năng lượng như thế nào?

- GV nêu ra những kiến thức chưa đầy đủ của HS hoặc những dạng năng lượng mà không nhìn thấy trực tiếp thì phải nhận biết như thế nào?

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới - Mục tiêu: - Nhận biết được cơ năng và nhiệt năng dựa trên những dấu hiệu quan sát được. Nhận biết được khả năng chuyển hoá qua lại giữa các dạng năng lượng, mọi sự biến đổi trong tự nhiên đều kèm theo sự biến đổi năng lượng từ dạng này sang dạng khác. Phát biểu được định luật bảo toàn năng lượng và vận dụng định luật để giải thích hoặc dự đoán sự biến đổi năng lượng - Nhiệm vụ của học sinh: Suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tổng hợp. … Trả lời các câu hỏi và làm theo hướng dẫn của GV - Cách thức tiến hành: GV tổ chức các hoạt động học cho học sinh theo các bước đã xây dựng 1. Ôn tập về khi nào vật có cơ năng, nhiệt năng - Yêu cầu HS trả lời I. NĂNG LƯỢNG C1, và giải thích, C1: - Tảng đá nằm trên mặt đất không có năng lượng vì không có khả năng sinh công.

GV chuẩn lại kiến thức và cho HS ghi - Tảng đá được nâng lên mặt đất có năng lượng ở lại vào vở. dạng thế năng hấp dẫn.

- Yêu cầu HS trả lời - Chiếc thuyển chạy trên mặt nước có năng lượng ở C2. dạng động năng.

- Yêu cầu HS rút ra C2: Biểu hiện nhiệt năng trong trường hợp: “ Làm 199

kết luận: Nhận biết cơ năng, nhiệt năng khi nào?

cho vật nóng lên”.

Kết luận 1: Ta nhận biết được vật có cơ năng khi nó thực hiện công, có nhiệt năng khi nó làm nóng vật khác.

2. Tìm hiểu các dạng năng lượng và sự chuyển hóa giữa chúng - Yêu cầu HS tự nghiên cứu và điền II . CÁC DẠNG NĂNG LƯỢNG vào chỗ trống ra nháp.

VÀ SỰ CHUYỂN HÓA GIỮA - GV gọi 5 HS trình bày 5 thiết bị.

CHÚNG C3: Thiết bị A: - Yêu cầu HS nhận xét ý kiến của (1): Cơ năng →điện năng. từng bạn.

- GV chuẩn lại kiến thức và cho HS (2): Điện năng → nhiệt năng. ghi vở.

Thiết bị B: (1): Điện năng → cơ năng.

(2): Động năng → động năng.

Thiết bị C: (1): Nhiệt năng → nhiệt năng.

(2): Nhiệt năng → cơ năng.

Thiết bị D: (1): Hoá năng → điên năng.

- Yêu cầu HS rút ra kết luận: Nhận (2): Điện năng →nhiệt năng.

Thiết bị E: biết hoá năng, quang năng, điện năng khi nào?

(1): Quang năng → Nhiệt năng Kết luận 2: Muốn nhận biết được hoá năng, quang năng, điện năng, khi các dạng năng lượng đó chuyển hoá thành các dạng năng lượng khác.

3. Tìm hiểu sự chuyển hóa năng lượng trong các hiện tượng cơ, nhiệt - Yêu cầu HS bố trí TN hình 60.1III. SỰ CHUYỂN HOÁ NĂNG Trả lời câu hỏi C1.

LƯỢNG TRONG CÁC HIỆN - Năng lượng động năng, thế năng TƯỢNG CƠ, NHIỆT ĐIỆN phụ thuộc vào yếu tố nào?

1.Biến đổi thế năng thành động - Để trả lời C2 phải có yếu tố nào? năng và ngược lại. Hao hụt cơ năng Thực hiện như thế nào? a. Thí nghiệm: Hình 60.1.

-Yêu cầu HS trả lời C3-Năng lượng C1: Từ A đến C: Thế năng biến đổi có bị hao hụt không? Phần năng thành động năng. Từ C đến B: Động lượng hao hụt đã chuyển hoá như năng biến đổi thành thế năng. thế nào?

C2: h 2 < h1 Thế năng của viên bi ở - Năng lượng hao hụt của bi chứng A lớn hơn thế năng của viên bi ở B. tỏ năng lượng bi có tự sinh ra C3: không thể có thêm…ngoài cơ không? năng còn có nhiệt năng xuất hiện do - Yêu cầu HS đọc thông báo và trình ma sát. bày sự hiểu biết của thông báo-GV W có ích chuẩn lại kiến thức.

W tp b) Kết luận 1: Cơ năng hao phí do - Quan sát 1 TN về sự biến đổi cơ chuyển hoá thành nhiệt năng.

200

năng thành điện năng và ngược lại.

2. Biến đổi cơ năng thành điện Hao hụt cơ năng? năng và ngược lại: Hao hụt cơ năng - Gv giới thiệu qua cơ cấu và tiến Kết luận 2: SGK. hành TN- HS quan sát một vài lần rồi rút ra nhận xét về hoạt động.

- Nêu sự biến đổi năng lượng trong mỗi bộ phận?

- Kết luận về sự chuyển hoá năng lượng trong động cơ điện và máy phát điện?

4. Định luật bảo oàn năng lượng - Năng lượng có giữ nguyên dạng IV. ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN không?

NĂNG LƯỢNG: Năng lượng không tự sinh ra hoặc tự - Nếu giữ nguyên thì có biến đổi tự mất đi mà chỉ chuyển hoá từ dạng nhiên không? này sang dạng khác, hoặc truyền từ - Trong quá trình biến đổi tự nhiên thì năng lượng chuyển hoá có sự mất vật này sang vật khác. mát không? Nguyên nhân mất mát đó → Rút ra định luật bảo toàn năng lượng.

Hoạt động 3: Luyện tập - Mục tiêu: Giúp học sinh luyện tập các kiến thức về định luật bảo toàn năng lượng.

- Nhiệm vụ của học sinh: hoạt động cá nhân trả lời các câu hỏi và bài tập của GV. - Cách thức tiến hành: GV ra bài tập cho HS suy nghĩ để luyện tập khắc sâu các kiến thức.

Bài 1: Hiện tuợng nào dưới đây không tuân theo định luật bảo toàn năng lượng .

A. Bếp nguội đi khi tắt lửa.

B. Xe dừng lại khi tắt máy.

C. Bàn là nguội đi khi tắt điện.

D. Không có hiện tượng nào.

Bài 2: Trong các quá trình biến đổi từ động năng sang thế năng và ngược lại, điều gì luôn xảy ra với cơ năng ?

A. Luôn được bảo toàn.

B. Luôn tăng thêm D. Khi thì tăng, khi thì giảm.

C. Luôn bị hao hụt Bài 3: Hiện tuợng nào dưới đây không tuân theo định luật bảo toàn năng lượng .

A. Bếp nguội đi khi tắt lửa.

B. Xe dừng lại khi tắt máy.

C. Bàn là nguội đi khi tắt điện.

D. Không có hiện tượng nào.

Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Vận dụng được kiến thức đã về sự chuyển hóa năng lượng - Nhiệm vụ của HS: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi và một số tình huống thực tế cuộc sống.

- Cách thức tiến hành: GV cho học sinh nghiên cứu trả lời các câu hỏi phần vận dụng sgk 201

- Yêu cầu HS giải câu C5: Giải: 1.Tóm tắt bài: Điện năng →Nhiệt năng Q m V=2 L nước→ = 2 kg.

Q = cm ∆ t. = 4200.2.60 = 504000J. T 1 = 200 C; t 2 = 80 0 C; C n = 4200J/kg.K C6: Không có động cơ vĩnh cửu - Phần Điện năng → nhiệt năng?

- 1. Vận dụng: Yêu cầu HS trả lời C6, muốn có năng lượng động cơ phải C7. có năng lượng khác chuyển hoá.

- Bếp cải tiến khác với bếp kiềng 3 C7: Bếp cải tiến quây xung quanh chân như thế nào? kín → năng lượng truyền ra môi - Bếp cải tiến, lượn khói bay theo trường ít → đỡ tốn năng lượng. hướng nào? Có được sử dụng nữa không?

Hoạt động 5: Tìm tòi, mở rộng * Mục Tiêu: Giúp học sinh tìm hiểu thêm về sự chuyển hóa năng lượng trong thực tế cuộc sống. * Nhiệm vụ HS: Về nhà làm theo các yêu cầu của GV - Hướng dẫn HS đọc mục “Có thể em chưa biết”.

- GV yêu cầu học sinh về nhà tìm hiểu về về sự chuyển hóa năng lượng trong thực tế cuộc sống. ****************************************************** Ngày soạn 10/5/2021 Tiết 65: Ôn tập (Tiết 1) I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: Hệ thống lại kiến thức nhằm giúp HS củng cố và khắc sâu kiến thức.

2. Kỹ năng: Vận dụng làm các bài tập từ đơn giản đến phức tạp 3. Thái độ: Rèn luyện tính độc lập, sáng tạo.

4. Năng lực: Năng lực quan sát và phân tích để rút ra kết luận, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng vật lý.

II. CHUẨN BỊ.

- GV: Giáo án.

- HS: Kiến thức cũ.

III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: Hoạt động 1: Ôn Tập HĐ 1: Ôn lý thuyết.

I. Lý thuyết.

- GV hỏi, HS trả lời.

1. Viết công thức tính u, I của Nt: I = I1 = I 2 // : I đoạn mạch mắc nối tiếp và mắc U = u1 + u 2 song song?

2 Q = I .R.t 2. Phát biểu định luật Jun – Len xơ.

A 3. Phát biểu công thức tính công P= t suất.

- GV gọi HS trả lời, GV nhận xét 4. Phát biểu quy tắc nắm tay bổ xụng phải?

202

5. Phát biểu quy tắc nắm tay trái.

6. Nêu đặc điểm TKHT. 7. Nêu đặc điểm TKPK. 8. Nêu tính chất ảnh qua TKPK, TKHT. 9. Mắt cận là gì: Tật mắt lão là gì?

10. Thế nào là ánh sáng đơn sắc, ánh sáng không đơn sắc.

Hoạt động 2: Luyện tập, Vận dụng 2: Bài tập.

- GV treo bảng phụ chép bài tập.

BT: 3 điện trở R 1 = 10 Ω ; R 2 = R 3 = 20 Ω được mắc song song vời nhau vào u = 12V. a. Tính R td. b. Tính I qua mạch chính và mạch rẽ.

- HS giảI bài.

- GV gọi HS lên bảng làm, chấm, cho điểm.

- GV treo bảng phụ chép đề bài tập 2.

BT: Một người già đeo sát mắt một TKHT có f = 50cm thì mới nhìn rõ các vật cách mắt 25cm. Khi không đeo kính thì nhìn rõ các vật cách mắt bao nhiêu?

- HS suy nghĩ cách giảI sau đó GV gọi 1 em lên bảng trình bày.

II. Bài tập.

1. Bài tập 1: R1 R2 R3 = 5Ω.

R1 R2 + R2 R3 + R1 R3 U 12 b. I = = = 2.4A. Rtd 5

a. R td =

I 1 = 1.2A. I 2 = I 3 = 0.6A. 2. Bài tập 2: B’

B

A’ ≡ F ≡ C A 1 AB FA 25 1 AB = = = ⇒ = OI FO 50 2 A' B ' 2 AB OA 1 = = ⇒ OA ' = 2.OA = 2.25 = 50cm ≡ F A ' B ' OA ' 2

OC c = OA’ = OF = 50cm.

Vậy không đeo kính người đó nhìn không rõ các vật cách mắt 50cm.

Củng cố - GV chốt lại các phần kiến thức trọng tâm.

- Giờ sau ôn tập tiếp. **************************************************** Ngày soạn 11/5/2021 Tiết 66 Ôn tập (Tiết 2) I. Mục tiêu: 1. Kiến thức: Nêu được vai trò của điện năng trong đời sống và sản xuất, ưu điểm của việc sử dụng điện năng so với các dạng năng lượng khác.

203

2. Kỹ năng: Chỉ ra được các bộ phận chính trong nhà máy thuỷ điện và nhiệt điện.

3. Thái độ: Rèn luyện tính độc lập, sáng tạo.

4. Năng lực: Năng lực quan sát và phân tích để rút ra kết luận, năng lực sử dụng ngôn ngữ vật lý để giải thích hiện tượng vật lý II. Chuẩn bị.

- Gv: Tranh vẽ sơ đồ nhà máy thuỷ điện và nhiệt điện.

III. Hoạt động dạy học Hoạt động 1: Ôn tập I. Lý thuyết: GV: Nêu các định luật mà em đã 1. Các định luật: được học từ đầu năm?

1.-Định luật HS: Thảo luận, cử đại diện nêu tên - Biểu thức các định luật đã được học -Giải thích các đại lượng trong công thức 2- Các khái niệm: GV: Nêu các khái niệm về: Công, công Công, công suất, điện trở, điện trử suất, nhiệt suất, điện trở, điện trử suất, nhiệt lượng, biến trở, điện trở tương đương lượng, biến trở, điện trở tương đương 3- Các công thức cần nhớ: HS: Lần lượt trình bày các khái niệm Biểu thức của đoạn mạch nối tiếp: R= R1+R2 I= I1= I2 U=U1+ U2 GV: Viết các công thức và giải thích ý nghĩa các đại lượng có trong công thức mà em đã học: HS: Lần lượt lên bảng viết công thức và giải thích ý nghĩa các đại lượng trong công thức GV: Nêu các quy tắc mà em đã học?

HS: Lần lượt phát biểu các quy tắc

U 1 R1 = U 2 R2

Biểu thức của đoạn mạch song song: 1 R

U=U1+U2 ; I= I1+ I2 ; =

1 1 + R1 R 2

Có hai điện trở: Qthu R1.R 2 I1 R 2 R= ; = ; H= .100% R1 + R 2 I 2 R1 Qtoa

Qthu=cm.(t2-t1) Từ trường Các qui tắc Qui tác bàn tay trái Qui tắc nắm bàn tay phải + Phát biểu qui tắc + áp dụng qui tắc Hoạt động 2: Luyện tập, vận dụng GV: hướng dẫn học sinh làm một số II. Bài tập: bài tập định luật Bài 5.1,5.2, 5.3 ,5.4, 5.5 ,5.6, 6.3HS: Theo HD của GV Làm BT giáo 6.6.5 viên ra 8.2-8.5., 11.2-11.4,

204

Củng cố - GV chốt lại các phần kiến thức trọng tâm - Ôn lại toàn bộ kiến thức học ở HKII - Giờ sau kiểm tra HKII ************************************************************** Ngày soạn 14/5/2021 TIẾT 67: KIỂM TRA 1. Về kiến thức - Nêu được nguyên tắc hoạt động và cấu tạo của máy phát điện xoay chiều.

Nêu được cách phân biệt thấu kính hội tụ và thấu kính phân kỳ. Vận dụng được công thức tính hao phí điện năng trên đường dây truyền tải để tính toán.

- Giải thích được hiện tượng khi đặt một vật màu đỏ dưới ánh sáng trắng ta thấy nó có màu đỏ, khi đặt một vật màu xanh dưới ánh sáng trắng ta thấy nó có màu xanh.

2. Về kĩ năng: Dựng được ảnh của một vật tạo bởi thấu kính. Vận dụng được công thức để tính toán 3. Về thái độ: Nghiêm túc, trung thực trong giờ kiểm tra 4. Năng lực: Phát triển năng lực quan sát, phân tích và giải thích các hiện tượng vật lý trong đời sống và kỹ thuật.

II. HÌNH THỨC KIỂM TRA: Tự luận 100% III. THỜI GIAN KIỂM TRA: 45 phút IV. MA TRẬN ĐỀ KIỂM TRA Cấp độ

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng Vận dụng Vận dụng cao

Chủ đề Chủ đề 1. Điện từ học

Nêu đượ c nguyên t ắ c cấu tạo của máy bi ế n th ế

S ố câu Số đ i ể m T ỷ l ệ : 50% Chủ đề 2 Quang học

S ố câu : 1 S ố đ i ể m: 1 T ỷ l ệ : 10%

S ố câu Số đ i ể m T ỷ l ệ : 60%

S ố câu: 1 S ố đ i ể m:1,5 T ỷ l ệ : 15%

Phân biệt được thấu kính hội tụ và thấu kính phân kỳ

V ậ n d ụ ng đượ c công th ứ c tính hao phí đ i ệ n n ă ng trên đườ ng dây truy ề n t ả i đề tính toán.

S ố câu : 1 S ố câu: 1 S ố đ i ể m: 1 S ố đ i ể m: 3 T ỷ l ệ : 10% T ỷ l ệ : 30% Gi ả i thích D ự ng đượ c V ậ n d ụ ng tính đượ c hi ệ n ả nh c ủ a m ộ t chi ề u cao c ủ a t ượ ng màu c ủ a v ậ t t ạ o b ở i anh lá cây vào th ờ i TKHT đ i ể m ban ngày khác v ớ i th ờ i đ i ể m ban đ êm S ố câu: 1 S ố câu: 1 S ố câu: 1 S ố đ i ể m: 1,5 S ố đ i ể m: 1 S ố đ i ể m: 1 T ỷ l ệ : 15% T ỷ l ệ : 10% T ỷ l ệ : 10%

Cộng

Gi ả i thích ho ạ t độ ng c ủ a máy bi ế n th ế

205

S ố câu: 3 S ố đ i ể m: 5 T ỷ l ệ : 50%

S ố câu 4 Số đ i ể m 5 T ỷ l ệ : 50%

T. số câu T. số điểm Tỷ lệ 100%

Số câu: 2 Số điểm:2,5 Tỷ lệ: 25%

Số câu: 2 Số điểm: 2,5 Tỷ lệ: 25%

Số câu: 2 Số điểm: 4 Tỷ lệ : 40%

Số câu: 1 Số điểm: 1 Tỷ lệ: 10%

S ố câu 7 S ố đ i ể m 10 Tỷ lệ :100%

V. NỘI DUNG ĐỀ KIỂM TRA Đề 1 Câu 1: a. Nêu cấu tạo của máy phát điện xoay chiều? b. Giải thích nguyên tắc hoạt động của máy phát điện xoay chiều?

Câu 2: Muốn truyền tải một công suất 1,1kW trên dây dẫn có điện trở 4Ω thì công suất hao phí trên đường dây là bao nhiêu? Cho biết hiệu điện thế trên hai đầu dây dẫn là 110V. Nếu tăng hiệu điện thế giữa hai đầu dây truyền tải lên 2 lần thì công suất hao phí trên đường dây truyền tải sẽ bằng bao nhiêu ?

Câu 3: Tại sao khi đặt một vật màu đỏ dưới ánh sáng trắng ta thấy nó có màu đỏ, khi đặt một vật màu xanh dưới ánh sáng trắng ta thấy nó có màu xanh?

Câu 4: Một cột cờ cao 6m, cách thấu kính hội tụ 15m. Cho ảnh cách TK 2cm. a. Hãy vẽ ảnh của cột cờ tạo bởi thấu kính b. Tính chiều cao ảnh Câu 5: Nêu các cách phân biệt được thấu kính hội tụ và thấu kính phân kỳ bằng cách nhanh và đơn giản nhất? Đề2 Câu 1: a. Nêu cấu tạo của máy phát điện xoay chiều? b. Giải thích nguyên tắc hoạt động của máy phát điện xoay chiều?

Câu 2: Muốn truyền tải một công suất 1,1kW trên dây dẫn có điện trở 6Ω thì công suất hao phí trên đường dây là bao nhiêu? Cho biết hiệu điện thế trên hai đầu dây dẫn là 110V. Nếu tăng hiệu điện thế giữa hai đầu dây truyền tải lên 2 lần thì công suất hao phí trên đường dây truyền tải sẽ bằng bao nhiêu ?

Câu 3: Tại sao khi đặt một vật màu đỏ dưới ánh sáng trắng ta thấy nó có màu đỏ, khi đặt một vật màu xanh dưới ánh sáng trắng ta thấy nó có màu xanh?

Câu 4: Một cột cờ cao 8m, cách thấu kính hội tụ 20m. Cho ảnh cách TK 2cm. a. Hãy vẽ ảnh của cột cờ tạo bởi thấu kính b. Tính chiều cao ảnh Câu 5: Nêu các cách phân biệt được thấu kính hội tụ và thấu kính phân kỳ bằng cách nhanh và đơn giản nhất?

VI. ĐÁP ÁN VÀ BIỂU ĐIỂM Đề 1 Câu Đáp án Điểm số 1 * Cấu tạo: - Máy phát điện có 2 bộ phận chính: nam châm và cuộn dây 0,5 - Bộ phận đứng yên gọi là stato, bộ phận quay gọi là roto 0,5 * Nguyên tắc hoạt động: Khi nam châm hoặc cuộn dây quay thì số 1 đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây luân phiên tăng giảm. Khi đó ta sẽ xuất hiện dòng điện xoay chiều trong máy.

2 Túm tắt : P = 1,1kW = 1100W R=4Ω 0,5 U1 = 110V U2 = 220V

206

Php1 = ?; Php2 = ?

P2 Giải: Từ biểu thức : Php = R 2 U 2 2 P 1100 P R 4. = = = 400W hp Ta có: 1 U12 1102

P2 11002 Php2 = R 2 = 4. = 100W U2 2202 3

4

0,5 1 1

- Trong chùm ánh sáng trắng có đủ mọi ánh sáng màu.

0,5 - Khi đặt một vật màu đỏ dưới ánh sáng trắng, ta thấy nó có màu đỏ vì nó tán xạ tốt ánh sáng màu đỏ trong chùm ánh sáng trắng 0,5 - Khi đặt một vật màu xanh dưới ánh sáng trắng, ta thấy nó có màu 0,5 xanh vì nó tán xạ tốt ánh sáng màu xanh trong chùm ánh sáng trắng - Tóm tắt h = AB = 6m = 600cm d = OA = 15m = 1500cm d’ = OA’ = 2cm h’ = A’B’ = ?cm 1

Giải: Chiều cao ảnh của cột cờ là: h′ = h.

5

Đề 2 Câu 1

d′ 2 = 600. = 0,8(cm) d 1500

1

- Dùng tay để so sánh độ dày mỏng của phần rỡa so với phần giữa 0,5 của thấu kính: + Thấu kính có phần rìa mỏng hơn phần giữa là thấu kính hội tụ + Thấu kính có phần rìa dày hơn phần giữa là thấu kính phân kỳ - Cho chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính 0,5 + Nếu cho chùm tia ló hội tụ tại 1 điểm là thấu kính hội tụ + Nếu cho chùm tia ló phân kỳ là thấu kính phân kỳ - Quan sát ảnh ảo tạo bởi các thấu kính + TKHT cho ảnh ảo cùng chiều lớn hơn vật 0,5 + TKPK cho ảnh ảo cùng chiều và nhỏ hơn vật Đáp án * Cấu tạo: - Máy phát điện có 2 bộ phận chính: nam châm và cuộn dây - Bộ phận đứng yên gọi là stato, bộ phận quay gọi là roto * Nguyên tắc hoạt động: Khi nam châm hoặc cuộn dây quay thì số đường sức từ xuyên qua tiết diện S của cuộn dây luân phiên tăng giảm.Khi đó ta sẽ xuất hiện dòng điện xoay chiều trong máy.

207

Điểm số 0,5 0,5 1

2

Tóm tắt : P = 1,1kW = 1100W R=6Ω U1 = 110V U2 = 220V Php1 = ?; Php2 = ?

Giải:

3

4

0,5

P2 Từ biểu thức : Php = R 2 U

0,5

Php1 = 600 W

1

Php2 = 600 W - Trong chùm ánh sáng trắng có đủ mọi ánh sáng màu.

- Khi đặt một vật màu đỏ dưới ánh sáng trắng, ta thấy nó có màu đỏ vì nó tán xạ tốt ánh sáng màu đỏ trong chùm ánh sáng trắng - Khi đặt một vật màu xanh dưới ánh sáng trắng, ta thấy nó có màu xanh vì nó tán xạ tốt ánh sáng màu xanh trong chùm ánh sáng trắng - Tóm tắt h = AB = 8m = 800cm d = OA = 20m = 2000cm d’ = OA’ = 2cm h’ = A’B’ = ?cm

1 0,5 0,5

0,5

1

Giải: Chiều cao ảnh của cột cờ h’ = 0,8 cm

5

1 - Dùng tay để so sánh độ dày mỏng của phần rìa so với phần giữa 0,5 của thấu kính: + Thấu kính có phần rìa mỏng hơn phần giữa là thấu kính hội tụ + Thấu kính có phần rìa dày hơn phần giữa là thấu kính phân kỳ - Cho chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính 0,5 + Nếu cho chùm tia ló hội tụ tại 1 điểm là thấu kính hội tụ + Nếu cho chùm tia ló phân kỳ là thấu kính phân kỳ - Quan sát ảnh ảo tạo bởi các thấu kính + TKHT cho ảnh ảo cùng chiều lớn hơn vật 0,5 + TKPK cho ảnh ảo cùng chiều và nhỏ hơn vật

****************************************************** Tiết 68, 69, 70 CHỦ ĐỀ: THIẾT KẾ XE THU GOM ĐINH SẮT 1. Tên chủ đề: THIẾT KẾ XE THU GOM ĐINH SẮT 208

(Số tiết: 03 tiết – lớp 9) 2. Mô tả chủ đề: Hiện nay, vì nhiều lí do khác nhau mà đinh sắt hoặc phế thải kim loại bị vương vãi trên đường gây nguy hiểm cho các phương tiện tham gia giao thông.

Trong chủ đề này, HS sẽ thực hiện dự án thiết kế và chế tạo được mô hình máy thug om đinh sắt từ các vật liệu như pin, xe đồ chơi trẻ em, dây điện từ từ máy biến thế, mô tơ hỏng. HS phải nghiên cứu và vận dụng các kiến thức liên quan như: - Cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của nam châm điện (Bài 25, 26, 27 – vật lí 9) - Mối quan hệ của lực hút nam châm điện với số vòng dây và cường độ dòng điện chạy qua (bài 25– vật lí 9).

- Ngắt mạch điện chạy qua cuộn dây thanh sắt mất từ trường.

- Cho dòng điện chạy qua cuộn dây thanh sứt bị nhiễm từ - Thiết kế bản vẽ kĩ thuật - Thống kê.

3. Mục tiêu: Sau khi hoàn thành chủ đề này, học sinh có khả năng: a. Kiến thức: - Mô tả được cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của máy thug om đinh sắt.

- Nêu được mối quan hệ của cường độ lực hút nam châm điện với số vòng dây và cường độ dòng điện chạy qua - Áp dụng kiến thức toán thống kê, ghi chép xác định lượng đinh sắt trong quá trình làm thí nghiệm nghiên cứu, tính toán được số vòng dây và cường độ lực hút nam châm; - Vận dụng được các kiến thức trong chủ đề và kiến thức đã biết, thiết kế và chế tạo được Robot thu gom đinh sắt và các phé phẩm kim loại trên đường giao thông. b, Kĩ năng: - Tiến hành được thí ngiệm nghiên cứu và tìm ra điều kiện phù hợp để thiết kế máy thu gom đinh sắt phù hợp với điều kiện thực tế.

- Tiến hành thử nghiệm kiểm tra hoạt động của máy đã chế tạo - Vẽ được bản thiết kế của máy mà bộ phận chủ yếu là nam châm điện.

- Trình bày, bảo vệ được ý kiến của mình và phản biện ý kiến của người khác; - Hợp tác trong nhóm để cùng thực hiện nhiệm vụ học tập. c, Phát triển phẩm chất: - Có thái độ tích cực, hợp tác trong làm việc nhóm; - Yêu thích say mê nghiên cứu khoa học - Có ý thức bảo vệ môi trường. d, Định hướng phát triện năng lực; - Năng lực thực nghiệm, ghiên cứu kiến thức về pin điện hóa; - Năng lực giải quyết vấn đề chế tạo nguồn điện thân thiện với môi tường một cách sáng tạo;

209

- Năng lực giao tiếp và hợp tác nhóm để thống nhất bản thiết kế và phân công thực hiện từng nhiệm vụ cụ thể.

4. Thiết bị: GV hướng dẫn HS sử dụng một số thiết bị sau khi học chủ đề: - Đồng hồ đo điện; - Một số nguyên vật liệu như: pin, cuộn dây, lõi sắt, công tắc, xe đồ chơi…

5. Tiến trình dạy học: Hoạt động 1: XÁC ĐỊNH YÊU CẦU THIẾT KẾ XE THU GOM ĐINH SẮT (Tiết 1 – 45 phút) A. Mục đích: Học sinh trình bày được kiến thức về thực trạng các đinh sắt và các phế phẩm kim loại tồn tại trên các con đường giao thông hiện nay. Nêu được kiến thức về ưu và nhược nam châm điện so với nam châm vĩnh cửu, đặc điểm của nam châm điện …Tiếp nhận nhiệm vụ thiết kế sản phẩm và nêu rõ các tiêu chí đánh giá sản phẩm.

B. Nội dung: - HS trình bày về thực trạng các đinh sắt và các phế phẩm kim loại tồn tại trên các con đường giao thông hiện nay.

- GV tổ chức HS làm thí nghiệm khám phá kiến thức - GV tổ chức thí nghiệm dung nam châm hút các vật bằng sắt, thép.

- Từ thí nghiệm khám phá kiến thức, GV giao nhiệm vụ cho HS thực hiện dự án dựa trên kiến thức về cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của nam châm điện để thiết kế chế tạo máy thu gom đinh sắt thành một sản phẩm hữu ích.

- GV thống nhất với HS về kế hoạch triển khai dự án và tiêu chí đánh giá sản phẩm của dự án.

C. Dự kiến sản phẩm hoạt động của học sinh; Kết thúc hoạt động, HS cần đạt được các sản phẩm sau: - Bản ghi chép kiến thức mới về khả năng hút được các đinh sắt của nam châm điện.

- Bảng mô tả nhiệm vụ của dự án và niệm vụ các thành viên; thời gian thực hiện dự án và các tiêu chí đánh giá sản phẩm của dự án.

D. Cách thức tổ chức hoạt động: Bước 1. Đặt vấn đề, chuyển giao nhiệm vụ.

Trên cơ sở GV đã giao nhiệm vụ cho HS về nhà tìm hiểu thông tin về ưu nhược điểm của các loại nam châm. GV đặt câu hỏi để HS trả lời: Nêu một vài ứng dụng của nam châm điện.

GV tổng kết bổ sung, chỉ ra được: nam châm điện hiện nay được dùng rất phổ biến, Bước 2. HS làm thí nghiệm khám phá kiến thức.

GV đặt vấn đề giới thiệu thí nghiệm: Có cách nào có thể tạo ra xe thu gom đinh sắt hoặc phế thải kim loại hay không? các em hãy làm việc theo nhóm để tiến hành thí nghiệm xác định khả năng tạo ra nam châm điện bằng các vật liệu như pin, cuộn dây, lõi sắt…

- GV chia HS thành nhóm từ 6-8 HS

210

- GV nêu mục đích và hướng dẫn tiến hành thí nghiệm.

Mục đích: Tiến hành thí nghiệm để nghiên cứu các nguyện liệu có thể dùng để tạo ra nam châm điện. Các nguyên liệu tìm hiểu là Pin (pin điện thoại hỏng…), cuộn dây (đồ chơi trẻ em, lò thổi…, Lõi sắt…

GV phát nguyên liệu và phiếu hướng dẫn làm thí nghiệm cho các nhóm để các nhóm tự tiến hành thí nghiệm: Nguyên vật liệu: các nhóm nhận nguyên vật liệu …………….

- HS làm thí nghiệm theo nhóm, GV quan sát hỗ trợ nếu cần.

- Đại diện học sinh các nhóm trình bày kết quả thí nghiệm và kết luận.

- GV nhận xét, chốt kiến thức: các nguyên liệu sử dụng trong thí nghiệm đều có thể sử dụng làm nguồn điện thân thiện với môi trường Bước 3. Giao nhiệm vụ cho HS và xác lập tiêu chí đánh giá sản phẩm GV nêu nhiệm vụ: căn cứ vào kết quả thí nghiệm vừa tiến hành, các nhóm sẽ thực hiện dự án “máy thu gom….”

Sản phẩm xe thug om đinh sắt cần đạt được các tiêu chí về nguồn điện, công suất, thời gian sử dụng, hình thức, chi phí và được đánh giá cụ thể như sau: Phiếu đánh giá tiêu chí sản phẩm đèn pin điện hóa Tiêu chí Xe hút được các vật bằng sắt thép Hoạt động được thời gian dài Thu gom được hết phế phẩm kim loại trên vùng hoạt động Xe có hình thức đẹp Chi phí làm đèn tiết kiệm Tổng

Điểm tối đa 1đ 2đ 4đ 1đ 2đ 10đ

Bước 4. GV thống nhất kế hoạch triển khai Hoạt động chính Hoạt động 1: Giao nhiệm vụ dự án Hoạt động 2: nghiên cứu kiến thức nền và chuẩn bị bài thiết kế sản phẩm để báo cáo.

Hoạt động 3: báo cáo phương án thiết kế.

Hoạt động 4: chế tạo, thử nghiểm sản phẩm Hoạt động 5: triển lãm, giới thiệu sản phẩm.

Thời lượng Tiết 1 1 tuần(HS làm ở nhà thao nhóm)

Tiết 2 (HS làm ở nhà thao nhóm) 1 tuần Tiết 3

Trong đó, GV nêu rõ nhiệm vụ ở nhà của hoạt động 2:

211

- Nghiên cứu kiến thức liên quan: cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của nam châm điện. Mối quan hệ giữa cường độ lực hút nam châm điện với số vòng dây và cường độ dòng điện chạy qua cuộn dây.

- Tiến hành thí nghiệm xác định phương án lắp ghép xe với nam châm điện để đạt các tiêu chí của sản phẩm.

- Vẽ bản vẽ mạch điện và bản thiết kế sản phẩm để báo cáo trong buổi học tuần tiếp.

- Các tiêu chí đánh giá bài này, bản vẽ mạch điện và bản thiết kế sản phẩm được sử dụng theo phiếu đánh giá số 2.

Phiếu đánh giá số 2: đánh giá bài báo cáo và thiết kế sản phẩm Tiêu chí

Điểm tối đa Bản vẽ mạch điện của nam châm điện được vẽ 2đ rõ ràng, đúng nguyên lí; Bản thiết kế kiểu dáng của xe được vẽ rõ 2đ ràng, đẹp, sáng tạo, khả thi; Giải thích rõ nguyên lí hoạt động của xe; 4đ Trình bày rõ ràng, logic, sinh động; 2đ Tổng điểm 10đ

Điểm đạt được

Hoạt động 2: NGHIÊN CỨU VỀ NAM CHÂM ĐIỆN VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP THIẾT KẾ XE THU GOM ĐINH SẮT (HS làm việc ở nhà – 1 tuần) a, Mục đích: học sinh tự học được kiến thức liên quan thông qua việc nghiên cứu tài liệu và làm các thí nghiệm để hiểu về nguồn điện, công suất, mối quan hệ của cường độ lực hút với số vòng dây và cường độ dòng điện chạy qua, thiết kế và bản vẽ kĩ thuật… từ đó thiết kế được mạch điện và bản vẽ kĩ thuật cho xe thu gom. b, Nội dung: học sinh tự học và làm việc nhóm thảo luận thống nhất các kiến thức liên quan, làm thí nghiệm, vẽ bản thiết kế mạch điện và sản phẩm.

GV đôn đốc, hỗ trợ tài liệu, giải đáp thắc mắc cho các nhóm khi cần thiết. c, Dự kiến sản phẩm của học sinh: Kết thúc hoạt động, HS cần đạt được sản phẩm sau: - Bài ghi của cá nhân về kiến thức liên quan; - Bản vẽ mạch điện và bản thiết kế sản phẩm - Bài thuyết trình về bản vẽ và bản thiết kế d, Cách thức tổ chức hoạt động: - Các thành viên trong nhóm đọc bài liên qua trong sgk vật lí 9, - Hs làm việc nhóm + Chia sẻ các thành viên trong nhóm về kiến thức đã tìm hiểu được

212

+ Tiến hành thí nghiệm xác định phương án ghép nguồn để đạt các tiêu chí của sản phẩm + Vẽ các bản vẽ mạch điện của nam châm điện, thiết kế sản phẩm, kiểu nam châm. Trình bày bản thiết kế trên giấy A0 hoặc bài trình chiếu +Chuẩn bị bài trình bày 2 bản thiết kế, giải thích nguyên lí hoạt động của nam châm điện.

GV đôn đốc các nhóm thực hiện nhiệm vụ và hỗ trợ nếu cần.

Hoạt động 3 TRÌNH BÀY BẢO VỆ PHƯƠNG ÁN THIẾT KẾ CỦA NHÓM (tiết 2- 45 phút) a, Mục đích: Học sinh trình bày được phương án thiết kế xe thu gom đinh sắt (Bản vẽ mạch điện và bản vẽ thiết kế sản phẩm) và sử dụng các kiến thức nền để giải thích nguyên lí hoạt động của nam châm và phương án thiết kế mà nhóm đã lựa chọn. b, Nội dung: - GV tổ chức HS từng nhóm trình bày phương án thiết kế nam châm.

- GV tổ chức hoạt động thảo luận cho từng thiết kế: các nhóm khác giáo viên nêu câu hỏi làm rõ, phản biện góp ý cho bản thiết kế, nhóm trình bày lập luận bảo vệ ý kiến của nhóm mình…

- GV chuẩn hóa các kiến thức liên quan cho học sinh; yêu cầu HS ghi lại các kiến thức, chỉnh sửa phương án thiết kế nếu có… c, Dự kiến sản phẩm hoạt động của HS: kết thúc hoạt động, Hs cần đạt được sản phẩm là bản tiết kế hoàn chỉnh cho việc chế tạo nam châm điện d, Cách thức tổ chức hoạt động: Bước 1: Lần lượt từng nhóm trình bày phương án thiết kế trong vòng 5p, các nhóm còn lại chú ý lắng nghe Bước 2: GV tổ chức cho các nhóm còn lại nêu câu hỏi, nhận xét về phương án thiết kế của nhóm bạn, sửa chữa phù hợp…

Bước 3; GV nhận xét, tổng kết chuẩn hóa kiến thức liên quan, chốt lại các vấn đề cần chú ý, chỉnh sửa của các nhóm.

Bước 4: GV giao nhiệm vụ cho các nhóm về nhà triển khai chế tạo sản phẩm theo bản thiết kế.

Hoạt động 4; CHẾ TẠO VÀ THỬ NGHIỆM XE THU GOM ĐINH SẮT (HS làm việc ở nhà hoặc trên phòng thí nghiệm – 1 tuần) a, Mục đích: Các nhóm HS thực hành, chế tạo được xe thu gom đinh sắt căn cứ trên bản thiết kế đã chỉnh sửa. b. Nội dung: HS làm việc theo nhóm trong thời gian 1 tuần để chế tạo xe thug om đinh sắt, trao đổi với giáo viên khi gặp khó khăn. c. Dự kiến sản phẩm hoạt động của HS:

213

Kết thúc hoạt động, HS cần đạt được sản phẩm là một xe thu gom đinh sắt đáp ứng được các tiêu chí trong phiếu đánh giá số 1. d. Cách thức tổ chức hoạt động: Bước 1. HS tìm kiếm chuẩn bị các vật liệu dự kiến; Bước 2. HS lắp đặt các thành pần của đèn theo thiết kế; Bước 3. HS thử nghiệm hoạt động của nam châm, so sánh với các tiêu chí đánh giá sản phẩm (phiếu 1) HS điều chỉnh lại thiết kế, ghi lại nội dung điều chỉnh và giải thích lí do (nếu cần phải điều chỉnh) Bước 4. HS hoàn thiện bảng ghi danh mục các vật liệu và tính giá thành chế tạo sản phẩm; Bước 5. HS hoàn thiện sản phẩm; chuẩn bị bài giới thiệu sản phẩm.

GV đôn đốc, hỗ trợ các nhóm trong quá trình hoàn thiện sản phẩm.

Hoạt động 5: TRÌNH BÀY SẢN PHẨM “XE THU GOM ĐINH SẮT” VÀ THẢO LUẬN (Tiết 3 – 45 phút) a, Mục đích: HS biết giới thiệu về sản phẩm xe thu gom đinh sắt đáp ứng được các tiêu chí đánh giá sản phẩm đã đặt ra; biết thuyết trình, giới thiệu sản phẩm, đưa ra được ý kiến nhận xét, phản biện, giải thích được bằng các kiến thức liên quan; có ý thức về cải tiến, phát triển sản phẩm. b. Nội dung: - Các nhóm trưng bày sản phẩm trước lớp; - Các nhóm lần lượt báo cáo sản phẩm và trả lời các câu hỏi của GV và các nhóm bạn.

- Đề xuất phương án cải tiến sản phẩm c. Dự kiến sản phẩm hoạt động của học sinh: Kết thúc hoạt động, HS cần đạt được sản phẩm là một chiếc xe thu gom đinh sắt d. Cách thức tổ chức hoạt động: - Tổ chức cho HS chuẩn bị và trưng bày sản phẩm cùng lúc. Khi các nhóm sẵn sàng, GV yêu cầu các nhóm đồng thời cho xe hoạt động cùng thu gom đinh sắt trên hiện trường - Yêu cầu HS của từng nhóm trình bày, phân tích về hoạt động, giá thành và kiểu giáng của xe.

- GV và hội đồng GV tham gia sẽ bình chọn kiểu dáng xe đẹp, song song với quá trình trên là theo dõi kết quả thu gom số lượng các đinh sắt của các nhóm.

- GV nhận xét và công bố kết quả chấm sản phẩm theo tiêu chí (phiếu 1) - GV đặt câu hỏi cho bài báo cáo để làm rõ cơ chế hoạt động của xe thu gom đinh sắt, giải thích các hiện tượng xảy ra khi thiết kế nam châm, khắc sâu kiến thức mới của chủ đề và các kiến thức liên quan.

- Khuyến khích các nhóm nêu câu hỏi cho các nhóm khác.

- GV tổng kết chung về hoạt động của các nhóm; Hướng dẫn các nhóm cập nhật điểm học tập của nhóm. GV có thể nêu câu hỏi lấy thông tin phản hồi.

214

+ Các em đã học được những kiến thức và kỹ năng nào trong quá trình triển khai dự án này? + Điều gì làm em ấn tượng nhất/nhớ nhất khi triển khai dự án này?//

215