Định lượng đồng thời paracetamol, clopheninamin maleat trong thuốc coldacmin và pacemin...

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

NGUYỄN THỊ THÙY THƢƠNG

, CLOPHENINAMIN MALEAT TRONG THUỐC COLDACMIN HIỆU NĂNG CAO (HPLC) VÀ PHƯƠNG PHÁP QUANG PHỔ HẤP THỤ PHÂN TỬ (UV-VIS)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC VẬT CHẤT

THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

NGUYỄN THỊ THÙY THƢƠNG

, CLOPHENINAMIN MALEAT TRONG THUỐC COLDACMIN HIỆU NĂNG CAO (HPLC) VÀ PHƯƠNG PHÁP QUANG PHỔ HẤP THỤ PHÂN TỬ (UV-VIS)

Mã số: 60.44.01.18

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC VẬT CHẤT

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS MAI XUÂN TRƢỜNG

THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

http://www.lrc-tnu.edu.vn/

LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận của luận văn chưa công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2015

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thùy Thương

i

LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận -

, tác giả đã nhận được nhiều sự quan tâm,

động viên, hướng dẫn và giúp đỡ của các thầy giáo, cô giáo, bạn bè và gia đình.

Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới: -

-

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Nguyên, các thầy cô giáo tham gia giảng dạy đã cung cấp những kiến thức giúp tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Đặc biệt tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo PGS.TS Mai

Xuân Trường người đã tận tình hướng dẫn chỉ bảo và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện và hoàn thành luận văn.

Cuối cùng tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình, bạn bè

những người đã luôn bên tác giả, động viên và khuyến khích tác giả trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu của mình.

Trong quá trình thực hiện luận văn này,

, mặc dù tác giả

đã hết sức cố gắng nhưng không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được các ý kiến đóng góp, xây dựng chân thành từ các thầy giáo, cô giáo và bạn đọc.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2015 Tác giả

Nguyễn Thị Thùy Thƣơng

ii

MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC .......................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... iv

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................. vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................... 2 1.1. Tổng quan về paracetamol và clopheninamin maleat ...................... 2 1.1.1. Paracetamol ....................................................................................... 2

1.1.2. Clopheninamin maleat ....................................................................... 7

1.2. Các định luật cơ sở của sự hấp thụ ánh sáng ................................. 10 1.2.1. Định luật Bughe - Lămbe - Bia ....................................................... 10 1.2.2. Những nguyên nhân làm cho sự hấp thụ ánh sáng của dung dịch không tuân theo định luật Bughe - Lămbe - Bia ............................... 11

1.2.3. Định luật cộng tính .......................................................................... 13

1.3. Một số phương pháp xác định đồng thời các cấu tử ...................... 14 1.3.1. Phương pháp Vierordt ..................................................................... 14 1.3.2. Phương pháp phổ đạo hàm .............................................................. 16 1.3.3. Phương pháp lọc Kalman ................................................................ 18 1.4. Phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao ....................................... 19 1.4.1. Nguyên tắc của phương pháp HPLC ............................................... 19 1.4.2. Các đại lượng đặc trưng của quá trình sắc kí ............................. 22 1.4.3. Sơ đồ máy HPLC ............................................................................. 25 1.4.4. Kết quả xác định một số chất theo phương pháp HPLC ................. 26 iii

Chƣơng 2. THỰC NGHIỆM .......................................................................... 27 2.1. Nội dung nghiên cứu..................................................................... 27 2.1.1. Phương pháp HPLC ......................................................................... 27 2.1.2. Phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử ........................................ 27 2.2. Phương pháp nghiên cứu .............................................................. 28 2.2.1. Phươ 2.2.2. Phương

.................................................. 28 ............................................................... 28

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

2.3. Đánh giá độ tin cậy của quy trình phân tích .................................. 28 2.3.1. Giới hạn phát hiện (LOD) ............................................................... 28

2.3.2. Giới hạn định lượng (LOQ) ............................................................. 29 2.3.3. Đánh giá độ tin cậy của phương pháp ............................................. 29

2.3.4. Đánh giá kết quả phép phân tích theo thống kê .............................. 30

2.4. Thiết bị, dụng cụ và hóa chất ................................................................. 31 2.4.1. Thiết bị .................................................................................. 31 2.4.2. Dụng cụ ................................................................................. 31 2.4.3. Hóa chất ................................................................................. 31 u ................................................. 32

Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN........................... 34 3.1. Phương pháp HPLC ...................................................................... 34 3.1.1. Xác định điều kiện tối ưu cho phép xác định PRC và CPM bằng phương pháp HPLC .......................................................................... 34 3.1.2. Đánh giá phương pháp định lượng .................................................. 37 3.1.3. Xác định PRC và CPM trong thuốc COLDACMIN ....................... 41 3.1.4. Xác định PRC và CPM trong thuốc PACEMIN ............................. 42 3.1.5. Khảo sát độ đúng của phép xác định PRC, CPM theo phương pháp thêm chuẩn ........................................................................................ 43 iv

3.2. Phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử ...................................... 45 3.2.1. Khảo sát phổ hấp thụ phân tử của paracetamol và clopheninamin maleat ................................................................................ 45 3.2.2. Kiểm tra sự phụ thuộc độ hấp thụ quang của PRC và CPM vào pH ....................................................................................................... 46 3.2.3. Kiểm tra sự phụ thuộc độ hấp thụ quang của PRC và CPM theo thời gian ...................................................................................................... 46

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

3.2.4. Khảo sát sự phụ thuộc độ hấp thụ quang của PRC và CPM theo nhiệt độ ....................................................................................................... 47

3.2.5. Khảo sát khoảng tuyến tính tuân theo định luật Bughe - Lămbe - Bia của PRC và CPM. Xác định chỉ số LOD và LOQ .............................. 48 3.2.6. Khảo sát và đánh giá độ tin cậy của phương pháp nghiên cứu trên các mẫu tự pha.................................................................................... 52 3.2.7. Xác định hàm lượng PRC và CPM trong thuốc COLDACMIN eo phương pháp thêm chuẩn ...... 54

3.2.8. Xác định hàm lư

ương pháp thêm chuẩn ...... 56

KẾT LUẬN....................................................................................................... 60 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 61

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Tiếng việt

Tiếng Anh

Viết tắt

Paracetamol

PRC

Clopheninamin maleat

Chlorpheniramine maleate

CPM

Giới hạn phát hiện

Limit of Detection

LOD

Giới hạn định lượng

Limit of Quantity

LOQ

Sai số tương đối

Relative Error

Độ lệch chuẩn

Standard Deviation

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Paraxetamon

Phương pháp sắc ký lỏng hiệu High Performance Liquid năng cao

Chromatography

iv

RE S hay SD HPLC

DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Giá trị các đại lượng đặc trưng ..................................................... 38

Bảng 3.2.

Kết quả khảo sát thời gian lưu ...................................................... 38

Bảng 3.3.

Kết quả khảo sát diện tích pic ....................................................... 38

Bảng 3.4.

Mối tương quan giữa nồng độ và diện tích pic của PRC và CPM .... 39

Bảng 3.5.

Kết quả khảo sát độ lặp lại ............................................................ 41

Bảng 3.6.

Kết quả phân tích thuốc COLDACMIN ....................................... 42

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Bảng 3.1.

Bảng 3.7.

Kết quả phân tích thuốc PACEMIN ............................................. 43

Bảng 3.8.

Kết quả khảo sát độ đúng.............................................................. 44

Bảng 3.9.

Độ hấp thụ quang của PRC và CPM

Bảng 3.10. S

.................. 46

PRC và CPM theo

thời gian ....................................................................................... 47

Bảng 3.11. S

..... 47

Bảng 3.12.

ộ........ 49

Bảng 3.13.

..................................... 50

Bảng 3.14. S

độ ........... 51

Bảng 3.15. Kết quả tính LOD và LOQ của CPM ........................................... 52 3.16.

............................. 53

3.17.

p .... 53

Bảng 3.18. Kết quả tính nồng độ, sai số PRC và CPM trong mẫu thuốc COLDACMIN .............................................................................. 55 Bảng 3.19. Kết quả xác định độ thu hồi của PRC và CPM trong mẫu thuốc COLDACMIN .................................................................... 56 Bảng 3.20. Kết quả tính nồng độ, sai số PRC và CPM trong mẫu thuốc PACEMIN .................................................................................... 57 Bảng 3.21. Kết quả xác định độ thu hồi của PRC và CPM trong mẫu thuốc PACEMIN .......................................................................... 58

v

DANH MỤC CÁC HÌNH

Mô hình hoạt động của bộ lọc Kalman ......................................... 18

Hình 1.2.

Thời gian lưu của cấu tử phân tích................................................ 22

Hình 1.3.

Hệ thống máy HPLC ..................................................................... 25

Hình 3.1.

Sắc ký đồ của PRC (325 µg/mL)................................................... 35

Hình 3.2.

Sắc ký đồ của CPM (10 µg/mL).................................................... 35

Hình 3.3.

Sắc ký đồ của CPM (1), PRC (2) .................................................. 37

Hình 3.4.

Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa diện tích pic

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

1.1.

của PRC và nồng độ ...................................................................... 40

Hình 3.5.

Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa diện tích pic của CPM và nồng độ ..................................................................... 40

3.6.

Phổ hấp thụ của các dung dịch chuẩn PRC (1), CPM (2) ................. 45

Hình 3.7.

Phổ hấp thụ quang của PRC ở các nồng độ 0,2 40,0 g/mL ........... 48

3.8.

....................................... 49

Hình 3.9.

Phổ hấp thụ quang của CPM ở các nồng độ 0,2 40 g/mL ........... 50

Hình 3.10. Đường hồi quy tuyến tính biểu diễn sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang A vào nồng độ CPM ............................................. 51

vi

MỞ ĐẦU Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật, nghành công nghệ dược phẩm cũng phát triển một cách nhanh chóng. Các nhà sản xuất dược phẩm đã áp dụng nhiều phương thức sản xuất và chế biến tiên tiến để tổng hợp ra nhiều loại dược phẩm có tính năng vượt trội. Các loại thuốc tân dược được bày bán rộng rãi và phổ biến trên thị

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

trường. Nhiều loại thuốc hỗn hợp như cảm cúm, sổ mũi, giảm đau, hạ sốt, nhức đầu, ho… với những thành phần khác nhau ngày càng được sản xuất và sử dụng rộng rãi ở nước ta. Việc định lượng các hoạt chất trong các loại thuốc hỗn hợp theo tiêu chuẩn nhà sản xuất là rất quan trọng vì chỉ cần thay đổi một lượng nhỏ thành phần hoạt tính của thuốc cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của hàng nghìn, hàng triệu người. Do đó việc đánh giá đúng chất lượng sản phẩm một cách nhanh chóng, chính xác, an toàn và hiệu quả thì công tác kiểm nghiệm để xác định các thành phần của thuốc bằng các phương pháp hiện đại có độ chính xác cao ngày càng được quan tâm. Nhiều phương pháp có độ lặp và độ chính xác cao đã được ứng dụng như: phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) và phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử (UVVIS). Sử dụng phương pháp trắc quang dùng phổ toàn phần kết hợp với kỹ thuật tính toán và ứng dụng phần mềm máy tính đã bước đầu được nghiên cứu và cho nhiều ưu điểm như độ nhạy, độ lặp, độ chính xác, độ tin cậy của phép phân tích, phân tích nhanh, tiện lợi.

: paracetamol, clopheninamin maleat trong thuốc Coldacmin và Pacemin (HPLC) và phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử (UV-VIS)".

1

Chƣơng 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Tổng quan về paracetamol và clopheninamin maleat 1.1.1. Paracetamol 1.1.1.1. Giới thiệu chung Paracetamol hay acetaminophen là thuốc có tác dụng hạ sốt và giảm đau, tuy nhiên không như aspirin nó không hoặc ít có tác dụng chống viêm. So với

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

các thuốc chống viêm không steroit (nonsteroidal antiinflammatory drugs NSAIDs), paracetamol có rất ít tác dụng phụ với liều điều trị nên được cung cấp không cần kê đơn ở hầu hết các nước.

Tên gọi acetaminophen và paracetamol được lấy từ tên hóa học của hợp

chất: para-acetylaminophenol và para-acetylaminophenol [2,4].

- Tên IUPAC : N-(4-hydroxyphenyl) acetamit hoặc p-hydroxy acetanilit

hoặc 4-hydroxy acetanilit.

- Tên quốc tế: Paracetamol.

- Tên khác: Acetaminophen.

- Biệt dược: Panadol, Pradon, Efferalgan, Pandol...

- Công thức phân tử: C8H9N O2.

- Phân tử gam: 151,17g/mol.

- Công thức cấu tạo:

1.1.1.2. Tính chất

Tính chất vật lý - Paracetamol là chất bột kết tinh màu trắng, không mùi, vị đắng nhẹ.

- Khối lượng riêng: 1,263 g/cm 3 .

- Nhiệt độ nóng chảy: 169 0 C. - Độ tan trong nước: 0,1÷0,5g/100mL nước tại 20 0 C. Ngoài ra còn có khả năng tan trong dung dịch axit, dung dịch kiềm, etanol...

2

- Chế phẩm tan ít trong nước, tan nhiều hơn trong nước sôi, khó tan trong ete, clorofom, etanol và các dung dịch kiềm... dung dịch bão hòa trong nước có pH khoảng 5,3÷5,6; pKa=9,51 [21].

Tính chất hóa học -OH, nhóm chức

paracetamol (PRC) d acetamit và tính chất của nhân thơm quyết định.

của paracetamol là một hệ thống liên kết đôi rộng rãi:

c

cặp eclectron tự do của nguyên tử oxi trong nhóm OH, đám mây

của vòng

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

benzen, cặp electron tự do của nguyên tử nitơ chứa nhóm NH, quỹ đạo p trong nhóm CH3 và cặp electron tự do của nguyên tử C trong nhóm CO . Sự có mặt của hai nhóm hoạt tính cũng làm cho vòng benzen

phản ứng lại với các chất thay thế có ái lực. Khi các nhóm thay thế là đoạn mạch thẳng ortho và para đối với mỗi cái khác, tất cả các vị trí trong vòng đều ít nhiều được hoạt hóa như nhau. Sự liên kết cũng làm giảm đáng kể tính bazơ của oxi và nitơ, khi tạo ra các hydroxy có tính axit.

-

muối sắt (III) cho màu tím.

, thêm nước thì không có

kết tủa vì p-aminophenol tạo thành tan trong axit. Thêm thuốc thử kali dicromat thì có kết tủa màu tím khác với phenacetin là không chuyển sang đỏ.

Quá trình xảy ra chủ yếu là:

HO

NHCOCH3

HCl O

t

HO

NH2

K2Cr2O7 [O]

O

NH

ượng PRC. Tổng hợp Paracetamol được tổng hợp từ nguyên liệu đầu là phenol theo cách sau đây: 1. Phenol được nitrat hóa bởi axit sunfuric và natri nitrat (phenol là chất có hoạt tính cao, sự nitrat hóa của nó chỉ đòi hỏi điều kiện thông thường trong khi hỗn hợp hơi axit axit sunfuric và axit nitric cần có nitrat benzen).

3

2. Chất đồng phân para được tách từ chất đồng phân ortho bằng thuỷ phân (sẽ có một ít meta, như OH là mạch thẳng ortho và para).

3. Chất 4-nitrophenol được biến đổi thành 4-aminophenol sử dụng một chất khử như natri borohydrit trong dung môi bazơ.

4. 4- aminophenol phản ứng với axetic anhydrit để cho paracetamol Đem kết tinh lại paracetamol trong hỗn hợp etanol-nước.

1.1.1.3. Dược lý cơ chế tác dụng

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Paracetamol là thuốc giảm đau - hạ sốt hữu hiệu, là chất chuyển hóa có

hoạt tính của phenacetin, có thể thay thế aspirin; tuy vậy, khác với aspirin, paracetamol không có tác dụng chống viêm và thải trừ axit uric, không kích ứng tiêu hóa, không ảnh hưởng đến tiểu cầu và đông máu.Với liều ngang nhau tính theo gam, paracetamol có tác dụng giảm đau và hạ sốt tương tự như aspirin.

Paracetamol làm giảm thân nhiệt ở người bệnh sốt, nhưng hiếm khi làm

giảm thân nhiệt ở người bình thường. Thuốc tác động lên vùng dưới đồi gây hạ nhiệt, tỏa nhiệt tăng do giãn mạch và tăng lưu lượng máu ngoại biên.

Paracetamol với liều điều trị, ít tác động đến hệ tim mạch và hô hấp,

không làm thay đổi cân bằng axit - bazơ, không gây kích ứng, xước hoặc chảy máu dạ dày như khi dùng salixylat, vì paracetamol không tác dụng trên xyclooxygenat (COX) toàn thân, chỉ tác động đến xyclooxygenat prostaglandin của hệ thần kinh trung ương. Paracetamol không có tác dụng trên tiểu cầu hoặc thời gian chảy máu.

Khi dùng quá liều paracetamol, một chất chuyển hóa là N-axetylbenzoquinonimin gây độc nặng cho gan. Liều bình thường, paracetamol dung nạp tốt, không có nhiều tác dụng phụ như aspirin. Tuy vậy, quá liều cấp tính (trên 10g) làm thương tổn gan gây chết người, những vụ ngộ độc và tự tử bằng paracetamol đã tăng lên một cách đáng lo ngại trong những năm gần đây.

4

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T Các phản ứng trong chuyển hóa paracetamol

Paracetamol hấp thu nhanh qua ống tiêu hóa, sinh khả dụng là 80-90%,

hầu như không gắn vào protein huyết tương. Chuyển hóa lớn ở gan và một phần nhỏ ở thận, cho các dẫn xuất glucuro thải trừ qua thận.

Cũng như các thuốc chống viêm không chứa steroit khác, paracetamol

có tác dụng hạ sốt và giảm đau, tuy nhiên lại không có tác dụng chống viêm và thải trừ axit uric, không kích ứng tiêu hóa, không ảnh hưởng đến tiểu cầu và đông máu.

Uống paracetamol liều cao dài ngày có thể làm tăng nhẹ tác dụng chống đông của coumarin và dẫn chất indandion.

Cần phải chú ý đến khả năng gây hạ sốt nghiêm trọng ở người bệnh dùng đồng thời phenothiazin và liệu pháp hạ nhiệt. Ở liều thông thường, paracetamol không gây kích ứng niêm mạc dạ dày, không ảnh hưởng đông máu như các NSAIDs, không ảnh hưởng chức năng thận.

5

Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho biết dùng paracetamol liều cao (trên 2000 mg/ngày) có thể làm tăng nguy cơ biến chứng dạ dày. Đôi khi xảy ra ban da và những phản ứng dị ứng khác. Thường là ban đỏ hoặc ban mề đay, nặng hơn có thể kèm theo sốt do thuốc và thương tổn niêm mạc. Người bệnh mẫn cảm với salixylat hiếm khi mẫn cảm với paracetamol và những thuốc có liên quan. Ở một số ít trường hợp riêng lẻ, paracetamol đã gây giảm bạch cầu trung tính, giảm tiểu cầu và giảm toàn thể huyết cầu.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Sử dụng paracetamol trong năm đầu tiên của cuộc sống và sau đó trong thời kỳ thơ ấu có thể tăng nguy cơ bị hen, viêm mũi kết mạc mắt và eczema vào lúc 6 đến 7 tuổi, theo các kết quả của giai đoạn 3 của chương trình nghiên cứu quốc tế về hen và các bệnh dị ứng ở trẻ em.

Với liều điều trị hầu như không có tác dụng phụ, không gây tổn thương

đường tiêu hóa, không gây mất thăng bằng kiềm toan, không gây rối loạn đông máu. Tuy nhiên, khi dùng liều cao (> 4g/ngày) sau thời gian tiềm tàng 24 giờ, xuất hiện hoại tử tế bào gan có thể tiến triển đến chết sau 5-6 ngày.

1.1.1.4. Dạng thuốc

- Chế phẩm viên nén: Paracetamol, Panadol, Donodol…500mg - Chế phẩm viên đạn: Efferalgan, Panadol80 mg, 150 mg, 300mg - Chế phẩm viên sủi: Efferalgan codein, Donodol, Panadol 500mg - Chế phẩm gói bột: Pacemin, Efferalgan 80 mg.

- Chế phẩm dạng bột tiêm: Pro-Dafalgan 2g proparacetamol tương đương

1g Paracetamol - Chế phẩm dạng dung dịch uống.

- Các chế phẩm kết hợp với các thuốc khác: Pamin viên nén gồm Paracetamol 400 mg và Clophenamin 2 mg.

Decolgen, Typhi... dạng viên nén gồm Paracetamol 400 mg, Phenyl Propanolamin 5 mg, Clophenamin 2 mg có tác dụng hạ sốt, giảm đau, giảm xuất tiết đường hô hấp để chữa cảm cúm.

6

Efferalgan-codein, Paracetamol-codein, Codoliprane, Claradol-codein, Algeisedal, Dafagan-codein dạng viên sủi gồm Paracetamol 400-500 mg và Codein sulphat 20-30 mg có tác dụng giảm đau nhanh và mạnh, giảm ho.

Di-Antalvic dạng viên nang trụ gồm Paracetamol 400 mg và Dextropropoxyphen hydrochloride 30 mg (thuộc nhóm opiat yếu) có tác dụng giảm đau mạnh.

1.1.2. Clopheninamin maleat

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

1.1.2.1. Giới thiệu chung Clopheninamin maleat thường bán trên thị trường là thế hệ đầu tiên

alkylamin kháng histamin được sử dụng trong dự phòng các triệu chứng của dị ứng các điều kiện như viêm mũi và nổi mề đay. Tác dụng an thần của nó là tương đối yếu so với các thuốc kháng histamin thế hệ đầu tiên. Clopheninamin maleat là một trong những thuốc kháng histamin thường được sử dụng trong thực tế thú y động vật nhỏ.

Nói chung clopheninamin maleat không được chỉ định như một thuốc chống trầm cảm hoặc lo âu [22].

Clopheninamin maleat (CPM) là một phần của một loạt các thuốc kháng

histamin bao gồm pheninamin (Naphcon) và các dẫn xuất halogen hóa của nó và những chất khác bao gồm fluorpheninamin, dexclopheninamin (Polaramin), brompheninamin (Dimetapp), dexbrompheninamin (Drixoral), desclopheninamin, dipheninamin (còn gọi là triprolidin với tên thương mại Actifed ) và iotpheninamin.

Clopheninamin maleat là một kháng histamin có rất ít tác dụng an thần.

Như hầu hết các kháng histamin khác, clopheninamin maleat cũng có tác dụng phụ chống tiết acetylcholin, nhưng tác dụng này khác nhau nhiều giữa các cá thể.

Tác dụng kháng histamin của clopheninamin maleat thông qua phong bế cạnh tranh các thụ thể H1 của các tế bào tác động.

Clopheninamin maleat có công thức phân tử là: C16H19ClN2.C4H4O4.

Tên IUPAC: 3-(4-clorophenyl)- N , N -dimethyl- 3 - (4-clorophenyl) - N, N-dimethyl- 3-pyridin-2-yl-propan-1-amine 3-pyridin-2-YL-propan-1-amin.

7

- Tên quốc tế: Chlorpheniramine.

- Loại thuốc: thuộc đôi kháng thụ thể H1 histamin - Biệt dược: Clopheninamin maleat.

- Khối lượng mol: 390,87g/mol.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

- Công thức cấu tạo:

1.1.2.2. Tính chất

- Clopheninamin maleat là bột tinh thể trắng, không mùi.

- Tan trong nước ở pH = 4-5; etanol 96 %, cloroform; ít tan trong ete, benzen.

- Nhiệt độ nóng chảy: 132-1350C.

- Độ tan trong nước: 0,55 g/100 mL ở 200C.

1.1.2.3. Dược lý và cơ chế tác dụng

Clopheninamin maleat hấp thu tốt khi uống và xuất hiện trong huyết

tương trong vòng 30 - 60 phút. Nồng độ đỉnh huyết tương đạt được trong khoảng 2,5 đến 6 giờ sau khi uống. Khả dụng sinh học thấp, đạt 25 - 50%.

Khoảng 70% thuốc trong tuần hoàn liên kết với protein. Thể tích phân bố khoảng 3,5 lít/kg (người lớn) và 7 - 10 lít/kg (trẻ em).

Clopheninamin maleat chuyển hóa nhanh và nhiều. Các chất chuyển hóa

gồm có desmethyl - didesmethyl - clopheninramin và một số chất chưa được xác định, một hoặc nhiều chất trong số đó có hoạt tính. Nồng độ clopheninamin maleat trong huyết thanh không tương quan với tác dụng kháng histamin vì còn một chất chuyển hóa chưa xác định cũng có tác dụng.

Thuốc được bài tiết chủ yếu qua nước tiểu dưới dạng không đổi hoặc chuyển hóa, sự bài tiết phụ thuộc vào pH và lưu lượng nước tiểu. Chỉ một lượng nhỏ được thấy trong phân. Thời gian bán thải là 12 - 15 giờ ở người bệnh suy thận mạn kéo dài tới 280 - 330 giờ. Một số viên nén clopheninamin maleat

8

được bào chế dưới dạng tác dụng kéo dài, dưới dạng viên nén 2 lớp. Lớp ngoài được hòa tan và hấp thu giống như viên nén thông thường. Lớp trong chỉ được hấp thu sau 4 - 6 giờ. Tác dụng của những viên nén kéo dài bằng tác dụng của hai viên nén thông thường, uống cách nhau khoảng 6 giờ.

Hiện nay, clopheninamin maleat thường được phối hợp trong một số chế phẩm bán trên thị trường để điều trị triệu chứng ho và cảm lạnh. Tuy nhiên, thuốc không có tác dụng trong điều trị triệu chứng nhiễm virus.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Etanol hoặc các thuốc an thần gây ngủ có thể tăng tác dụng ức chế hệ thần kinh trung ương của clopheninamin maleat. Clopheninamin maleat ức chế chuyển hóa phenytoin và có thể dẫn đến ngộ độc phenytoin.

Clopheninamin maleat có thể làm tăng nguy cơ bí tiểu tiện do tác dụng

phụ chống tiết acetylcholin của thuốc, đặc biệt ở người bị phì đạị tuyến tiền liệt, tắc đường niệu, tắc môn vị tá tràng và làm trầm trọng thêm ở người bệnh nhược cơ.

Tác dụng an thần của clopheninamin maleat tăng lên khi uống rượu và

khi dùng đồng thời với các thuốc an thần khác.

Có nguy cơ biến chứng đường hô hấp, suy giảm hô hấp và ngừng thở,

điều đó có thể gây rất rắc rối ở người bị bệnh tắc nghẽn phổi hay ở trẻ em nhỏ.

Phải thận trọng khi có bệnh phổi mạn tính, thở ngắn hoặc khó thở.

Có nguy cơ bị sâu răng ở những người bệnh điều trị thời gian dài, do tác

dụng chống tiết acetylcholin, gây khô miệng.

Thuốc có thể gây ngủ gà, chóng mặt, hoa mắt, nhìn mờ và suy giảm tâm

thần vận động trong một số người bệnh và có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng lái xe hoặc vận hành máy. Cần tránh dùng cho người đang lái xe hoặc điều khiển máy móc.

Tránh dùng cho người bệnh bị tăng nhãn áp như bị glôcôm.

Dùng thuốc thận trọng với người cao tuổi (> 60 tuổi) vì những người này thường tăng nhạy cảm với tác dụng chống tiết acetylcholin.

9

Liều gây chết của clopheninamin maleat khoảng 25 - 50 mg/kg thể trọng.

Những triệu chứng và dấu hiệu quá liều bao gồm: kích thích nghịch thường hệ thần kinh trung ương, loạn tâm thần, cơn động kinh, ngừng thở, co giật, tác dụng chống tiết axetylcholin, phản ứng loạn trương lực và trụy tim mạch, loạn nhịp. Ðiều trị triệu chứng và hỗ trợ chức năng sống, cần chú ý đặc biệt đến chức năng gan, thận, hô hấp, tim và cân bằng nước, điện giải.

Khi gặp hạ huyết áp và loạn nhịp, cần được điều trị tích cực. Có thể điều trị co giật bằng tiêm tĩnh mạch diazepam hoặc phenytoin và phải truyền máu

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

trong những ca nặng.

1.1.2.4. Dạng thuốc

- Chế phẩm viên nén: Codacmin, Panactol enfant, Tro-padol-Flu, Triam-Fort ...

- Chế phẩm viên đạn: Pacemin, Calmezin, Amecol C, Codacmin, Corypadol

- Chế phẩm siro: Dibigen....

- Chế phẩm gói bột: ACE, Babyplex, Pamin...

- Các chế phẩm kết hợp với thuốc khác.

1.2. Các định luật cơ sở của sự hấp thụ ánh sáng 1.2.1. Định luật Bughe - Lămbe - Bia chất màu

dung dịch và bề dày lớp dung dịch mà ánh sáng truyền qua.

Phương trình toán học biểu diễn định luật Bughe - Lămbe - Bia A =

. b. C

(1.1)

Trong đó:

A : độ hấp thụ quang của dung dịch ở bước sóng (A không có thứ nguyên). : hệ số hấp thụ mol phân tử của cấu tử tại bước sóng ,( phụ thuộc bản chất của chất hấp thụ ánh sáng và bước sóng của ánh sáng tới.) b: bề dày cuvet (cm).

C: nồng độ của chất màu chứa cấu tử trong dung dịch (mol/lít). Định luật Bughe - Lămbe - Bia là sự tổ hợp của hai định luật thứ nhất và thứ hai của sự hấp thụ ánh sáng.

10

1.2.2. Những nguyên nhân làm cho sự hấp thụ ánh sáng của dung dịch không tuân theo định luật Bughe - Lămbe - Bia Xuất phát từ biểu thức của định luật Bughe - Lămbe - Bia A= f( , b, C) nghĩa là độ hấp thụ quang A là hàm số của ba biến: ), b (bề dày cuvet hay bề dày ) hay A = f( , b, C). Dựa vào hàm A = f( , b, C). Tại một bước sóng xác định và đo bằng 1 cuvet có bề dày b không đổi thì A = f(C) là hàm

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

bậc nhất. Đường biểu diễn sự phụ thuộc của A vào C phải là một đường thẳng.

Khoảng nồng độ tuân theo định luật Bughe - Lămbe - Bia là khoảng nồng độ mà đường biểu diễn A theo C phải tuyến tính. Tuy nhiên, trong thực tế với những khoảng nồng độ quá loãng hoặc quá đặc, đường biểu diễn không còn là một đường thẳng nữa mà bị cong đi, đó là khoảng nồng độ mà sự hấp thụ ánh sáng của chất màu không tuân theo định luật Bughe - Lămbe - Bia.

Do đó mọi sự sai lệch của các tham số này đều có thể đưa đến làm sai

lệch quy luật hấp thụ quang, gây sai số cho phép đo chất, bao gồm:

- Chùm sáng chiếu qua dung

: Giả sử dòng

sáng tới có cường độ I0 không phải là tia đơn sắc mà là một chùm tia. Giả sử có 3 tia I01; I02 và I03 thì I0 = I01+ I02 + I03. Nếu chất màu chỉ hấp thụ I02 còn I01 và I03 không bị hấp thụ. Khi đó ánh sáng ra khỏi dung dịch có cường độ sáng là

I +I +I I I = I01+ I2 + I03 và A = lg I0 = lg 01 02 03 I01 + I2 + I03

(1.2)

Nếu tăng dần nồng độ chất màu thì I2 sẽ giảm dần. Khi nồng độ chất màu đạt tới giá trị nào đó thì sẽ hấp thụ hoàn toàn I02 tức là I2 = 0.

A = lg

I + I02 + I03 I0 = lg 01 I I01 + I03

(1.3)

Khi đó độ hấp thụ quang của dung dịch không đổi mặc dù nồng độ chất màu tăng. Lúc này đường biểu diễn A = f(C) không còn tuyến tính nữa.

11

- Các điều kiện đo quang như: bề dày cuvet, độ trong suốt của bề mặt cuvet không thật đồng nhất, bề mặt cuvet gây các hiện tượng quang học phụ như tán xạ, hấp thụ...

- Sự có mặt của các chất điện giải lạ trong dung dịch màu làm biến dạng các phần tử hoặc các ion phức màu làm ảnh hưởng đến sự hấp thụ ánh sáng của các tiểu phân hấp thụ ánh sáng.

- Hiệu ứng solvat hóa: sự solvat hóa (hay hydrat hóa) làm giảm nồng độ các

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

phần tử dung môi tự do, do đó làm thay đổi nồng độ của dung dịch màu và làm ảnh hưởng đến sự hấp thụ ánh sáng của dung dịch màu.

- Hiệu ứng liên hợp: trong một số trường hợp có sự tương tác của

chính các tiểu phân hấp thụ ánh sáng để tạo ra các tiểu phân polime làm thay đổi nồng độ hợp chất màu.

- Ảnh hưởng pH của dung dịch: Đa số các thuốc thử dùng trong phân tích

trắc quang là những muối của axit hay bazơ .

X + HR  XR + H+

Như vậy, một trong những điều kiện cần (tuy chưa đủ) để chuyển hết X

thành phức màu là giá trị pH của dung dịch (H+).

Sự thay đổi nồng độ của ion H+ (tức thay đổi pH) của dung dịch sẽ ảnh

hưởng đến sự hình thành phức màu và không tuân theo định luật Bughe - Lămbe Bia theo các trường hợp sau:

+ Thuốc thử có đặc tính axit: sự thay đổi nồng độ ion H + làm chuyển dịch cân bằng tạo thành chất màu. + Thay đổi pH kéo theo sự thay đổi thành phần hợp chất màu. + Khi tăng pH phức màu có thể bị phân hủy do sự tạo thành phức hydroxo. + Dưới ảnh hưởng của ion H+ trạng thái tồn tại và màu của dung dịch cũng thay đổi.

12

- Ảnh hưởng của sự pha loãng dung dịch phức màu: Sự phân ly của phức màu XR như sau: XR  X + R. Trong đó X và R không hấp thụ ánh sáng.

Giả sử dung dịch có nồng độ XR là C (mol/lít), đo độ hấp thụ quang của dung dịch với cuvet có bề dày là b (cm) được giá trị A1. Nếu pha loãng dung dịch n lần thì nồng độ của XR sẽ là

C , đo độ hấp thụ quang của dung dịch với n

cuvet có bề dày là nb (cm) được giá trị An.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Nếu A1 = An chứng tỏ phức XR rất bền, không bị phân ly khi pha loãng.

An chứng tỏ khi pha loãng dung dịch, nồng độ XR thay đổi, do

Nếu A1

đó gây nên sai số khi định lượng. Sai lệch độ hấp thụ quang của dung dịch do pha loãng là:

S=

A1 - A n ε.b. 1 - α1 .C - ε.b. 1 - α n .C α -α = = n 1 A1 ε.b. 1 - α1 .C 1 - α1

(1.4)

Thường các phức màu dùng trong phân tích trắc quang phải tương đối

bền nên 1-

1

1, do đó S =

n

-

1.

Khi pha loãng các dung dịch phức màu sẽ gây ra sự lệch khỏi định luật

Bughe - Lămbe - Bia.

- Nhiệt độ môi trường và dung dịch đo phổ trong cuvet là không hằng

định suốt trong thời gian đo. Vì trong một mức độ nhất định độ hấp thụ quang A phụ thuộc vào nhiệt độ.

1.2.3. Định luật cộng tính

Định luật cộng tính là một sự bổ sung quan trọng cho các định luật hấp thụ ánh sáng vừa xét. Định luật cộng tính là cơ sở định lượng cho việc xác định nồng độ của hệ trắc quang nhiều cấu tử.

Bản chất của định luật cộng tính là sự độc lập của đại lượng độ hấp thụ quang của một chất riêng biệt khi có mặt của các chất khác có sự hấp thụ ánh sáng riêng.

13

Biểu diễn tính cộng tính về độ hấp thụ quang của dung dịch hỗn hợp chứa n cấu tử tại bước sóng

bằng phương trình toán học: n

A λ =A1,λ +A 2,λ +...+Ai,λ +...+A n,λ =

A i,λ

(1.5)

i=1

Trong đó: A : độ hấp thụ ánh sáng của dung dịch hỗn hợp chứa n cấu tử ở bước sóng .

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

A i, : độ hấp thụ ánh sáng của cấu tử thứ i ở bước sóng .

n: là số cấu tử hấp thụ ánh sáng có trong hỗn hợp; với i = 1

n.

Từ (1.1) có thể viết lại phương trình (1.2) như sau:

A λ = ε1,λ .b.C1 +ε 2,λ .b.C2 +...+ε n,λ .b.Cn =

n

ε i,λ .b.Ci

(1.6)

i=1

Định luật cộng tính được phát biểu như sau: “Ở một bước sóng đã cho độ

hấp thụ quang của một hỗn hợp các cấu tử không tương tác hóa học với nhau bằng tổng độ hấp thụ quang của các cấu tử riêng biệt ở cùng bước sóng này”.

1.3. Một số phƣơng pháp xác định đồng thời các cấu tử 1.3.1. Phương pháp Vierordt

Để xác định nồng độ của các cấu tử trong hỗn hợp, lần đầu tiên Vierordt đã

đo độ hấp thụ quang của dung dịch hỗn hợp ở các bước sóng khác nhau, sau đó thiết lập hệ phương trình bậc nhất mà số phương trình bằng số ẩn số (số cấu tử trong hỗn hợp), giải hệ phương trình này sẽ tính được nồng độ của các cấu tử. Điều kiện để áp dụng phương pháp này là các cấu tử trong hỗn hợp phải tuân theo định luật Bughe - Lămbe - Bia và thỏa mãn tính cộng tính của độ hấp thụ quang.

Với hỗn hợp chứa n cấu tử ta cần phải lập hệ n phương trình n ẩn. Hệ phương trình này được thiết lập bằng cách đo độ hấp thụ quang của hỗn hợp ở n bước sóng khác nhau.

14

A(

1)

=

11C1b

+

21C2b

+... +

i1Cib

+...+

n1Cnb

A(

2)

=

12C1b

+

22C2b

+... +

i2Cib

+...+

n2Cnb

...

A(

...

n)

=

...

1nC1b

+

...

2nC2b

...

...

+ ... +

... inCib

...

+... +

... nnCnb

(1.7)

Trong đó : A( 1), A( 2),..., A( n): độ hấp thụ quang của hỗn hợp ở bước sóng

1,

bước sóng

in :

2,

. . ., và bước sóng

n.

hệ số hấp thụ mol phân tử của cấu tử i tại bước sóng

n

(được xác

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

định bằng cách đo độ hấp thụ quang của dung dịch chỉ chứa cấu tử i ở bước sóng

n

).

b: bề dày lớp dung dịch (cm).

Ci: nồng độ của cấu tử thứ i trong hỗn hợp (mol/lít). Với i, j = 1 n.

Giải hệ n phương trình với n ẩn số là C1, C2 ... Cn sẽ tìm được nồng độ

của các cấu tử. Khi số cấu tử trong hỗn hợp ít thì việc giải hệ n phương trình tuyến tính khá đơn giản. Tuy nhiên khi số cấu tử lớn thì việc giải hệ phương trình phức tạp hơn.

Phương pháp Vierordt chủ yếu được vận dụng để tìm cách giải hệ

phương trình như: giải bằng đồ thị, giải bằng phép ma trận vuông, phương pháp khử Gauss, ... để xác định nồng độ của mỗi cấu tử.

Một số tác giả sử dụng phương pháp Vierordt để xác định đồng thời

paracetamol và clopheninamin maleat trong thuốc viên nén bằng cách đo độ hấp thụ quang ở các bước sóng 242 và 264 nm, còn một số tác giả khác đã xác định đồng thời axit salixylic và chloramphenilcol bằng cách đo độ hấp thụ quang ở các bước sóng 278 và 297 nm [2].

Phương pháp Vierordt đơn giản, dễ thực hiện nhưng chỉ áp dụng được khi số cấu tử trong dung dịch hỗn hợp ít, phổ hấp thụ quang phân tử xen phủ nhau không nhiều, tính chất cộng tính độ hấp thụ quang được thoả mãn nghiêm ngặt, thiết bị đo quang tốt thì phương pháp cho kết quả khá chính xác. Đối với hệ nhiều cấu tử, đặc biệt là khi phổ của các cấu tử xen phủ nhau 15

nhiều, tính chất cộng tính độ hấp thụ quang không được thoả mãn nghiêm ngặt, thiết bị đo có độ chính xác không cao thì phương pháp không chính xác và có sai số lớn [1]. Bởi vậy mặc dù phương pháp Vierordt tuy ra đời đã lâu, nhưng ứng dụng trong thực tế còn rất ít. Tuy nhiên đây là cơ sở lý thuyết cơ bản nhất, đặt nền móng cho các nhà khoa học sau này phát triển, cải tiến để xây dựng nên các phương pháp mới.

1.3.2. Phương pháp phổ đạo hàm Độ hấp thụ quang của các cấu tử là hàm của độ dài bước sóng của ánh

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

sáng tới A = f( ). Phổ đạo hàm của độ hấp thụ quang theo bước sóng

được

biểu diễn bằng phương trình toán học:

Đạo hàm bậc 1 của độ hấp thụ quang: A 1λ =

dA = f, λ dλ

Đạo hàm bậc 2 của độ hấp thụ quang: A 2λ =

d2A = f ,, λ 2 dλ

...

...

...

...

...

...

...

...

Và đạo hàm bậc n của độ hấp thụ quang: A nλ =

...

dn A = f (n) λ dλ n

(1.8)

Theo định luật Bughe - Lămbe - Bia thì: A 0λ = A = .C.b Với C và b là hằng số, không phụ thuộc vào bước sóng A 1λ =

dA dε = C.b. dλ dλ

Aλ =

d2A d 2ε = C.b. dλ 2 dλ 2

...

...

2

A

n λ

nên:

...

dn A dnε = n = C.b. n dλ dλ

(1.9)

Độ hấp thụ quang của dung dịch có tính cộng tính nên: n

Aλ

n

hon hop

=Aλ

n

Cau tu 1

+Aλ

n

Cau tu 2

+ ... +A λ

Để tính đạo hàm tại bước sóng

Cau tu n

người ta chọn một cửa sổ

(1.10) n điểm số

liệu từ phổ bậc 0 và một đa thức hồi quy được tính bằng phương pháp bình phương tối thiểu. Đa thức này có dạng: 16

A = a0 + a1. + a2.

2

+ . . . + ak.

k

(1.11)

Các hệ số a0, a1 . . . ak tại mỗi bước sóng tương ứng là các giá trị đạo hàm bậc 0, 1, 2 . . . k. Để có phổ đạo hàm đối với tập số liệu phổ bậc không, đầu tiên ta phải sử dụng phương pháp hồi quy bình phương tối thiểu để tìm được hàm hồi quy là đa thức bậc cao. Sau đó lấy đạo hàm của hàm này ta sẽ được các phổ đạo hàm. Đối với phổ đạo hàm bậc 0, 1 . . . n ta thấy có những đặc điểm như sau:

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

đỉnh của phổ đạo hàm bậc n là điểm uốn của phổ đạo hàm bậc (n - 1), còn tại đỉnh của phổ đạo hàm bậc (n-1) thì phổ đạo hàm bậc n có giá trị bằng 0. Số đỉnh của phổ đạo hàm bậc n nhiều hơn số đỉnh của phổ đạo hàm bậc (n - 1).

Như vậy, dùng phương pháp phổ đạo hàm ta có thể tách phổ gần trùng

nhau thành những phổ mới và khi đó ta có thể chọn được những bước sóng mà tại đó chỉ có duy nhất 1 cấu tử hấp thụ quang còn các cấu tử khác không hấp thụ, nhờ đó mà có thể xác định được từng chất trong hỗn hợp. Bằng toán học, người ta xây dựng được phần mềm khi đo phổ của dung dịch hỗn hợp có thể ghi ngay được phổ đạo hàm các bậc của phổ đó. Căn cứ vào các giá trị phổ đạo hàm ta lựa chọn được bước sóng xác định đối với từng cấu tử.

Ở nước ta, một số tác giả đã sử dụng phương pháp phổ đạo hàm xác định

đồng thời các vitamin tan trong nước cũng như xác định đồng thời các chế phẩm dược dụng khác. Các kết quả thu được có sai số trong khoảng 1,7

5%

[13, 14, 19].

Trên thế giới, phương pháp phổ đạo hàm được ứng dụng để phân tích các chế phẩm dược dụng cũng như hỗn hợp các chất vô cơ, hữu cơ. Hầu hết các kết quả đều cho thấy phương pháp có độ tin cậy cao. Tuy nhiên phương pháp phổ đạo hàm chỉ được áp dụng khi số cấu tử trong dung dịch ít và phổ hấp thụ quang phân tử của chúng không trùng nhau [7, 10].

17

1.3.3. Phương pháp lọc Kalman Thuật toán lọc Kalman đầu tiên được nghiên cứu trong vật lý vô tuyến nhằm loại bỏ các tín hiệu "nhiễu" và sau đó được ứng dụng vào hoá học trắc quang. Thuật toán lọc Kalman hoạt động trên cơ sở các file dữ liệu phổ ghi được của từng cấu tử riêng rẽ và của hỗn hợp các cấu tử, xác định sự đóng góp về phổ của từng cấu tử trong hỗn hợp tại các bước sóng. Khi chương trình chạy, những kết quả tính toán liên tiếp sẽ càng tiến gần đến giá trị thực. Trong thực tế, người ta

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

sử dụng phương pháp bình phương tối thiểu để giảm sai số giữa phổ của hỗn hợp với phổ nhân tạo được dự đoán bởi phương pháp lọc Kalman. Kết quả tính toán là lý tưởng khi phổ của hỗn hợp trừ đi phổ nhân tạo được tính bởi lọc Kalman sẽ tạo ra một đường thẳng có độ lệch không đáng kể. Độ đúng của phép xác định phụ thuộc vào độ nhiễu của nền, vào việc tách các đỉnh phổ hấp thụ của các cấu tử và sự tương tác giữa các cấu tử. Hỗn hợp có càng ít cấu tử, các đỉnh hấp thụ càng cách xa nhau thì sai số của phép tính toán sẽ càng nhỏ.

Việc tính toán sẽ được thực hiện trên toàn bộ khoảng bước sóng được

chọn. Nếu kết thúc quá trình tính toán, độ lệch chuẩn tương đối của giá trị nồng độ các cấu tử trong hỗn hợp vẫn lớn hơn giá trị sai số cho phép thì nồng độ của cấu tử đó sẽ phải xác định lại. Khi đó, cần phải tăng giá trị sai số mặc định hoặc giảm số giá trị nồng độ mặc định để tính giá trị nồng độ trung bình.

Mạch lọc kalman

Tín hiệu đo

Tín hiệu thu được

1.1. Mô hình hoạt động của bộ lọc Kalman Một số tác giả đã sử dụng thuật toán lọc Kalman để xác định các cấu tử trong hỗn hợp bằng phương pháp trắc quang. Kết quả cho thấy sai số của phép xác định với hỗn hợp 2 cấu tử nhỏ hơn 1%, với hỗn hợp 3 cấu tử có sai số nhỏ hơn 2% [ 10, 18, 19].

18

1.4. Phƣơng pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao Phương pháp này ra đời từ năm 1970 trên cơ sở phát triển và cải tiến từ phương pháp sắc ký cột cổ điển. Khi đó nó có tên gọi là phương pháp sắc ký lỏng áp suất cao, ngày nay gọi là phương pháp sắc lý lỏng hiệu năng cao (HPLC). Hiện nay phương pháp HPLC ngày càng phát triển và hiện đại hoá cao nhờ sự phát triển nhanh chóng của ngành chế tạo máy phân tích. Nó áp dụng rất nhiều trong các ngành kiểm nghiệm đặc biệt là ứng dụng cho ngành

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

kiểm nghiệm thuốc, máy phân tích HPLC là công cụ đắc lực trong phân tích các thuốc đa thành phần cho phép định tính và định lượng. Phương pháp này ngày càng được sử dụng rộng rãi và phổ biến vì nhiều lý do: có độ nhạy cao, khả năng định lượng tốt, thích hợp tách các hợp chất khó bay hơi hoặc dễ phân hủy nhiệt.

1.4.1. Nguyên tắc của phương pháp HPLC

Sắc ký lỏng hiệu năng cao là một phương pháp phân tích hóa lý, quá

trình tách chủ yếu dựa trên lực tương tác giữa chất phân tích với pha tĩnh và pha động.

- Pha tĩnh là pha không di chuyển thường nạp vào cột sắc ký, có tác dụng

lưu giữ chất phân tích

- Pha động có nhiệm vụ chuyển chất phân tích dọc theo cột sắc ký với

tốc độ thích hợp.

Chất phân tích bị lưu giữ trên pha tĩnh phụ thuộc ái lực của chúng.

Do ái lực hấp thu và giải hấp thu khác nhau của các hợp phần có

trong mẫu phân tích với pha tĩnh và pha động mà chúng di chuyển dọc theo pha tĩnh (cột sắc ký) tốc độ khác nhau nên lần lượt đi ra khỏi cột.

Quá trình sắc ký là quá trình cân bằng động được thiết lập liên tục từ đầu đến cuối cột, hợp phần có ái lực hấp thu mạnh đẩy hợp phần có ái lực hấp thu yếu, dần dần chúng tách ra khỏi nhau.

19

Nguyên tắc của quá trình sắc ký trong cột: Trong phương pháp HPLC các kỹ thuật tách thường sử dụng: Sắc ký hấp phụ pha thường; sắc ký hấp phụ pha đảo; sắc ký trao đổi ion, sắc ký ion, sắc ký cặp ion và sắc ký rây phân tử.

- Sắc ký hấp phụ pha thường: Pha tĩnh hạt xốp, phân cực, pha động dung môi không phân cực hay ít phân cực, kỵ nước. Phương pháp được sử dụng tách các hợp chất hữu cơ không phân cực và ít phân cực có trong dung môi kỵ nước.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

- Sắc ký hấp phụ pha đảo: Pha tĩnh là loại không phân cực, kỵ nước, pha

động dung môi phân cực. Phương pháp sử dụng tách và phân tích các chất không phân cực, ít phân cực và phân cực.

- Sắc ký trao đổi ion: Pha tĩnh có cấu tạo ion, phân cực, pha động dung

dịch axít, bazơ, dung dịch đệm. Phương pháp sử dụng tách các chất dạng ion hoặc phân ly thành ion. Cơ chế tách theo phản ứng trao đổi ion.

- Sắc ký rây phân tử: Pha tĩnh loại mạng lưới phân tử có kích thước lỗ

xác định, pha động dung môi hữu cơ. Phương pháp sử dụng trong lĩnh vực sinh học phân tử y sinh học, tách các chất theo kích thước phân tử .

+ Pha tĩnh trong kỹ thuật tách HPLC cũng giữ vai trò như kỹ thuật tách

áp suất thường, nhưng về cấu tạo và kích thước khác nhiều. Pha tĩnh HPLC là loại hạt rắn, xốp, kích thước hạt rất nhỏ 3-10 m, thậm chí hiện nay đã xuất hiện loại nhỏ hơn 1,7 m, diện tích bề mặt 50-500m2/g. * Yêu cầu đối với pha tĩnh:

- Phải trơ và bền vững với các điều kiện môi trường sắc ký và chất phân tích, pha động.

- Có khả năng tách chọn lọc một hỗn hợp chất phân tích - Có bề mặt ổn định, đặc biệt độ xốp, không thay đổi hay biến dạng trong quá trình sắc ký.

- Cân bằng động học xẩy ra nhanh và lặp lại tốt.

- Cỡ hạt phải đồng đều, sai lệch cỡ hạt nhỏ nhất và bé nhất không quá 15%.

20

Thể tích xốp 0,5-2mL/g, diện tích bề mặt 80-500m2/g. + Để rửa rải chất phân tích ra khỏi cột, ta cần có một pha động.

Pha động là dung môi để rửa giải các chất phân tích ra khỏi cột sắc ký thực hiện quá trình tách. Pha động có thể một dung môi hữu cơ như metanol, axetonitril, bezen, hay hỗn hợp nước-dung môi hữu cơ. Có thể dung dịch nước axit, bazơ, dung dịch đệm, chất tạo phức. Pha động yếu tố thứ hai quyết định

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

hiệu quả tách sắc ký. Hai yếu tố quyết định quá trình tách sắc ký là pha tĩnh và pha động.

*Pha động phải thỏa mãn các yêu cầu sau:

- Pha động phải trơ đối với pha tĩnh, không làm hỏng pha tĩnh, không

tương tác phụ với pha tĩnh để sinh ra những sản phẩm khác làm phức tạp quá trình tách.

- Pha động phải hòa tan được chất mẫu để mẫu được vận chuyển tốt từ

đầu cột tách đến cuối cột tách.

- Pha động phải bền vững theo thời gian, có thành phần khống chế được

trong quá trình sắc ký. Không bị phân hủy khi chạy sắc ký.

- Pha động phải có độ tinh khiết cao để đảm bảo không làm nhiễm bẩn

mẫu phân tích, gây sai số.

- Pha động phải nhanh chóng đạt cân bằng trong quá trình sắc ký.

- Pha động phải phù hợp với detector, không làm hư hại tế bào dòng chảy của detector. + Nếu nạp mẫu phân tích gồm hỗn hợp chất phân tích A, B, C... vào cột phân tích, kết quả là các chất A, B, C... sẽ được tách ra khỏi nhau sau khi đi qua cột.

21

1.4.2. Các đại lượng đặc trưng của quá trình sắc kí 1.4.2.1. Thời gian lưu và thể tích lưu Thời gian lưu của một chất là thời gian tính từ lúc tiêm mẫu vào cột đến khi chất đó ra khỏi cột đạt giá trị nồng độ cực đại và cho ra pic trên sắc kí đồ. là thời gian lưu trữ của một chất thì:

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Nếu gọi

Hình 1.2. Thời gian lưu của cấu tử phân tích

t R, = t R - t 0

Trong đó:

(1.12)

t R, : là thời gian lưu thực (thời gian lưu hiệu chỉnh).

t 0 : là thời gian chết (thời gian không lưu trữ).

Trong cùng một điều kiện sắc kí đã chọn, thời gian lưu của mỗi chất là

hằng định và các chất khác nhau thì thời gian lưu khác nhau tùy thuộc vào bản chất, cấu tạo vào tính chất của chất đó. Vì vậy thời gian lưu là đại lượng định tính các chất.

Khi pha động chảy qua cột với một tốc độ không đổi thì thời gian lưu có thể thay thế bằng thể tích lưu. Thể tích lưu là thể tích pha động thu được sau cột trong khoảng thời gian tương ứng với thời gian lưu.

1.4.2.2. Hệ số phân bố Trong quá trình sắc kí luôn có sự phân bố của chất tan giữa pha động và pha tĩnh. Sự phân bố này đặc trưng bởi cân bằng phân bố với hệ số phân bố được tính theo công thức sau: 22

K= Trong đó :

(1.13) là nồng độ của chất phân tích tương ứng trong pha tĩnh

và pha động ở thời điểm cân bằng.

1.4.2.3. Thừa số dung lượng Thừa số dung lượng là đại lượng biểu thị khả năng phân bố của chất tan trong hai pha cộng với sức chứa của cột, tức là tỉ số giữa lượng chất tan trong

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

pha tĩnh và lượng chất tan trong pha động ở thời điểm cân bằng =

Trong đó:

= K×

(1.14)

, là lượng chất tan có trong pha tĩnh và pha động.

, là thể tích pha tĩnh và pha động.

Có thể tính

theo công thức khác:

=

tR t0

1.4.2.4. Hệ số chọn lọc

Hai chất chỉ được tách ra khi chúng có giá trị k' khác nhau, hệ số chọn

lọc cho biết hiệu quả tách của hệ thống sắc kí. α=

=

=

=

Ở đây ta quy ước chất B bị lưu giữ mạnh hơn chất A như vậy

(1.15) luôn lớn

càng lớn thì khả năng tách của 2 chất càng rõ. Thường phân tích trong

hơn 1,

điều kiện

trong khoảng 1,5 đến 2.

1.4.2.5. Số đĩa lý thuyết và chiều cao đĩa lý thuyết

Hiệu lực cột thường biểu thị qua hai thông số: Số đĩa lý thuyết (N) hoặc chiều cao đĩa lý thuyết (H). Cột sắc ký được coi như có N tầng lý thuyết, ở mỗi tầng sự phân bố chất tan vào 2 pha lại đạt đến một trạng thái cân bằng mới. Mỗi tầng được giả định như một lớp pha tĩnh có chiều cao H. Đĩa lý thuyết được định nghĩa như một khu vực của hệ thống phân tách mà trong đó thiết lập một cân bằng nhiệt động giữa nồng độ trung bình của chất tan trong pha tĩnh và trong pha động.

23

Số đĩa lý thuyết N được tính theo các công thức: hoặc 5,54×

N = 16×

(1.16)

Trong đó: W là chiều rộng pic ở đáy pic là chiều rộng pic đo ở nửa chiều cao của pic Chiều cao của đĩa lý thuyết được tính theo công thức: H=

L N

(1.17)

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Trong đó: L là chiều cao cột sắc kí.

Với một điều kiện sắc kí nhất định, chiều cao đĩa lý thuyết (H) và số đĩa

lý thuyết (N) là hằng định đối với mỗi chất phân tích.

1.4.2.6. Độ phân giải ( R S )

Độ phân giải là đại lượng biểu thị độ tách của các chất ra khỏi nhau trong

điều kiện sắc kí đã cho. Độ phân giải của hai pic cạnh tranh được tính theo 1 trong 3 công thức sau: =

hoặc

×

(1.18)

Trong đó: ,

: thời gian lưu tương ứng của chất A, chất B.

: Chiều rộng pic đo ở nửa chiều cao pic của chất A, chất B.

,

,

: Chiều rộng pic ở đáy pic.

α: Hệ số chọn lọc.

1.4.2.7. Hệ số đối xứng (T) Cho biết mức độ cân đối của pic sắc kí, nó được tính theo công thức: T=

Wx 2A

(1.19)

Trong đó: W x là độ rộng đáy pic đo ở 1/20 chiều cao của pic.

A là khoảng cách từ đường vuông góc hạ từ cực đại của pic đến chân đường cong phía trước, ở tại 1/20 chiều cao pic.

24

1.4.3. Sơ đồ máy HPLC 1

7 6

8

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

2 3

4

5

Hình 1.3. Hệ thống máy HPLC

Hệ thống máy HPLC có các bộ phận chính sau: 1. Bình chứa dung môi (pha động).

2. Bộ khử khí.

3. Bơm cao áp: Bơm cao áp để bơm pha động vào cột tách. Bơm có khả

năng điều chỉnh được áp suất (0-400bar) để tạo tốc độ nhất định cho pha động qua cột sắc ký.

4. Bộ tiêm mẫu: tiêm vào cột một thể tích mẫu nhất định.

5. Cột tách (pha tĩnh): Chiều dài dao động từ 10-30cm, đường kính 25mm. Có thể xem cột sắc ký như trái tim của qúa trình sắc ký, yếu tố quyết định quá trình tách một hỗn hợp.

6. Detector: đây là thiết bị chuyển tín hiệu không điện thành tín hiệu điện.

7. Máy ghi tín hiệu hoặc máy vi tính: ghi kết quả dạng pic.

8. Máy in.

25

1.4.4. Kết quả xác định một số chất theo phương pháp HPLC Hiện nay ở nước ta, phương pháp HPLC được ứng dụng nhiều trong phân tích các chế phẩm về dược cũng như hỗn hợp các chất vô cơ, hữu cơ. Các kết quả đều cho thấy phương pháp có độ tin cậy cao.

Phương pháp định lượng đồng thời paracetamol và axit mefenamic: phương pháp có độ chính xác cao (sai số tương đối 0,51% - 1,42%), độ đúng tốt (tỷ lệ thu hồi 98,16% - 99,16%) [16].

Phương pháp định tính và định lượng đồng thời paracetamol và

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

ibuprofen: phương pháp có độ lặp lại tốt (sai số tương đối 0,81% - 1,03%), độ đúng cao (tỷ lệ thu hồi 98,0% - 98,4%) [16].

Phương pháp định lượng đồng thời paracetamol và cafein: phương pháp

có độ lặp lại tốt (sai số tương đối 0,54% - 1,07%), độ đúng cao (tỷ lệ thu hồi 98,9% - 99,5%) [16].

Phương pháp định lượng đồng thời paracetamol, phenylpropanolamin

hidroclorit và clorphenylamin maleat: phương pháp có độ lặp lại cao (sai số tương đối của paracetamol là 0,47%; phenylpropanolamin hidroclorid là 0,67% và clophenylamin maleat là 1,19%), độ đúng cao (tỷ lệ thu hồi 99,61% - 100,65%) [16].

26

Chƣơng 2

THỰC NGHIỆM 2.1. Nội dung nghiên cứu Áp dụng phương pháp sắc khí lỏng hiệu năng cao (HPLC) và phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử (UV-VIS) để xây dựng quy trình xác định đồng thời PRC, CPM trong thuốc COLDACMIN và PACEMIN trên thị trường.

2.1.1. Phương pháp HPLC

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Lựa chọn các thông số của máy HPLC: - Thể tích bơm mẫu.

- Cột tách.

- Nhiệt độ.

Khảo sát để lựa chọn các điều kiện sắc ký:

- Bước sóng thích hợp để phát hiện đồng thời 2 chất.

- Pha động: thành phần, tỷ lệ pha động, tốc độ dòng... Đánh giá quy trình sắc ký đã xây dựng được: - Khảo sát tính thích hợp của hệ thống.

- Khảo sát khoảng tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic của các chất.

- Khảo sát độ chính xác của phương pháp.

- Khảo sát độ đúng của phương pháp.

Xác định đồng thời PRC, CPM trong thuốc COLDACMIN và PACEMIN

theo phương pháp HPLC.

2.1.2. Phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử

- Khảo sát trên toàn phổ từ 200 nm đến 300 PRC và CPM - Tiến hành kiểm tra phổ hấp thụ phân tử của PRC và CPM trong các dung môi có pH = 1 đến 4 để lựa chọn

.

- Kiểm tra sự ổn định độ hấp thụ quang của PRC và CPM theo thời gian, nhiệt độ để lựa chọn khoảng thời gian và nhiệt độ thíc .

27

- Khảo sát khoảng tuyến tính của PRC và CPM từ đó xác định giới hạn phát hiện (LOD) và giới hạn định lượng (LOQ).

PRC và CPM

-

PRC và CPM

.

- Định lượng đồng thời PRC, CPM trong mẫu thuốc COLDACMIN và PACEMIN Đánh giá độ tin cậy của phương pháp t hồi [ 5, 8, 9].

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu

Nghi

[3, 12, 28].

2.2.2.1. Phương pháp HPLC

Nghiên cứu các điều kiện tối ưu cho phương pháp HPLC để định lượng

đồng thời PRC và CPM.

Xử lý thống kê các kết quả thu được.

X

và CPM trong thuốc COLDACMIN và

PACEMIN theo phương pháp HPLC.

2.2.2.2. Phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử

PRC và CPM

-

-

2

-

2

.

COLDACMIN ACEMIN

2.3. Đánh giá độ tin cậy của quy trình phân tích 2.3.1. Giới hạn phát hiện (LOD) LOD được coi là nồng độ thấp nhất của chất nghiên cứu mà hệ thống phân tích cho tín hiệu phát hiện phân biệt với tín hiệu nền. Trong phân tích trắc quang LOD tính theo phương t

: 28

LOD =

3.SD B

(2.1)

Trong đó: SD: độ lệch chuẩn của tín hiệu y trên đường chuẩn.

B: độ dốc của đường chuẩn chính là độ nhạy của phương pháp trắc quang.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

2.3.2. Giới hạn định lượng (LOQ)

với tín hiệu nền và đạt độ tin cậy tối thiểu

95%, thông thường người ta sử

dụng công thức:

LOQ =

10.SD B

(2.2)

2.3.3. Đánh giá độ tin cậy của phương pháp -

, CPM tự

pha chế thông qua sai số

RE% =

CTinh toan - C0 C0

.100%

: (2.3)

Trong đó: RE% là sai số tương đối của phép xác định nồng độ các cấu tử.

CTinh toan (µg/mL) là nồng độ tính toán được.

C0 (µg/mL)

, CPM

trong hỗn hợp.

- Đánh giá độ đúng của phương pháp đối với các mẫu thu

: 29

Re v =

C T - Ca .100% a

(2.4) hoặc CPM xác định

Trong đó: CT: nồng độ ( được trong mẫu sau khi thêm chuẩn.

Ca: nồng độ (

hoặc .

a: nồng độ (

PRC hoặc CPM

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

thêm vào mẫu (đã biết).

- Độ lặp lại của phương pháp được đánh giá thông qua (RSD). n

Ci -μ

S=

i=1

RSD =

n

2

=

k

Ci -C

2

(2.5)

i=1

k

S .100 (%) C

Trong đó: Ci

(µg/mL)

(2.6) PRC hoặc CPM

tính được lần thứ i;

là giá trị nồng độ thực của mẫu;

C

là giá trị nồng độ trung bình tính được sau n lần xác định;

k là số bậc tự do.

2.3.4. Đánh giá kết quả phép phân tích theo thống kê

Khoảng tin cậy của phép xác định nồng độ được tính theo công thức: X ±ε=X ±

t P,k .S

(2.7)

n

Với tP, k là hệ số phân bố chuẩn Student ứng với xác suất P và bậc tự do k được tra trong bảng (t0,95; 3 = 3,18; t0,95; 4 = 2,78; t0,95; 5 = 2,57 ); X ; S là độ lệch chuẩn, được tính theo công thức (2.5); n là số phép đo.

30

2.4. Thiết bị, dụng cụ và hóa chất 2.4.1. Thiết bị - Máy sắc ký lỏng hiệu năng cao Hitachi L-2000 với detector UV-VIS - Đại học Thái Nguyên.

- Máy quang phổ UV -

- Đại học Thái Nguyên, có khả năng quét phổ trong khoảng bước sóng 190nm - 900 nm, có kết nối máy tính.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

- Bộ cuvet thạch anh.

- Cân điện tử có độ chính xác 0,0001g.

- Bếp cách thủy.

- Máy rung siêu âm.

- Máy đo pH.

2.4.2. Dụng cụ

- Pipet các loại: 1 mL; 2 mL; 5 mL; 10 mL; 20 mL; 25 mL: 50mL.

- Bình định mức: 10 mL; 25 mL; 50 mL; 100 mL; 250 mL; 500 mL;

1000 mL.

- Cốc thủy tinh, phễu thủy tinh, đũa thuy tinh, bình tia, ống nghiệm...

- Chương trình lọc Kalman tính toán đồng thời nồng độ các cấu tử [18].

2.4.3. Hóa chất

- HCl, H2SO4, HNO3, H3PO4, KH2PO4, CH3CN... dùng để pha chế các

dung dịch đều thuộc loại tinh khiết của Merck.

- Chất chuẩn paracetamol, clopheninamin maleat nguyên chất do viện kiểm nghiệm dược sản xuất.

- Thuốc viên COLDACMIN sản xuất bởi: DHG PHARMA Công ty cổ phần dược Hậu Giang 288 Bis, Nguyễn Văn Cừ, P. An Hòa, Q. Ninh Kiều, TP Cần Thơ. Số lô: 24-01-14; Ngày sản xuất: 20/1/2014; Hạn sử dụng: 20/1/2017.

31

Thành Phần: Mỗi viên nén chứa: Paracetamol: 325 mg Clopheninamin maleat: 4 mg - Thuốc viên PACEMIN sản xuất bởi: Công ty dược phẩm Hà Tây, La Kê, Hà Đông, TP Hà Nội. Số lô: 651014; Ngày sản xuất: 27/04/2014; Hạn sử dụng: 27/04/2017.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Thành Phần:

Mỗi viên nén chứa:

Paracetamol: 325 mg

Clopheninamin maleat: 4 mg

, chúng tôi đã sử dụng các dung môi sau:

- Dung dịch đệm KH2PO4 0,05M.

- Dung dịch pha loãng (gọi là dung dịch I).

- Dung dịch pha mẫu (gọi là dung dịch II).

- Dung dịch pha động.

- Dung dịch HCl 10-1M; 10-2M; 10-3M.

- Dung dịch H2SO4 5.10-2M; 5.10-3M; 5. 10-4M.

- Dung dịch HNO3 10-1M; 10-2M; 10-3M.

Dung dịch đệm

được chuẩn bị bằng cách hòa tan 2,04g Kali

dihydrophotphat KH2PO4 trong 950mL nước cất 2 lần, thêm 2mL triethylamin sau đó lắc siêu âm trong 10 phút, định mức thành 1000mL. Độ pH của dung dịch được điều chỉnh bằng 2,5 với axit photphoric thu được hỗn hợp đệm.

Dung dịch pha loãng (dung dịch I) được pha bằng cách lấy dung dịch đệm KH2PO4 và acetonitrile với tỷ lệ về thể tích là 1:1.

32

Dung dịch pha mẫu (dung dịch II) là hỗn hợp nước cất và dung dịch pha loãng với tỉ lệ về thể tích là 24 : 1.

Dung dịch pha động chuẩn bị bằng cách lấy đệm KH2PO4 và acetonitrile ở các tỷ lệ về thể tích từ 85:15 đến 95:5.

Lấy 41,8

0,001M.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Lấy 5,5 mL dung dịch H2SO4 100 mL thu được dung dịch H2SO4

H2SO4 0,05M; H2SO4

2SO4

0,0005M.

Lấy 7 mL dung dịch HNO3

100 mL thu được dung dịch HNO3

HNO3 0,1M;

0,001M..

Các dung dịch HCl, H2SO4, HNO3 đã được kiểm tra lại nồng độ bằng chuẩn độ axit - bazơ.

33

Chƣơng 3

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 3.1. Phƣơng pháp HPLC 3.1.1. Xác định điều kiện tối ưu cho phép xác định PRC và CPM bằng phương pháp HPLC Qua việc nghiên cứu tính chất lý hóa của PRC và CPM kết hợp với tài liệu tham khảo và điều kiện sẵn có của phòng thí nghiệm, chúng tôi lựa chọn

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

kiểu sắc ký hấp phụ pha đảo (RP-HPLC), sử dụng cột silica C18, thể tích bơm mẫu là 20 µL, nhiệt độ 30oC.

3.1.1.1. Khảo sát lựa chọn pha động

Để chọn được pha động thích hợp, chúng tôi đã tiến hành khảo sát tỉ lệ thành

phần pha động là hỗn hợp đệm KH2PO4 : acetonitrile ở các tỷ lệ về thể tích lần lượt là: 85:15 cho đến 95:5 với tốc độ dòng là 1,0 mL/phút. Các dung dịch được lọc qua màng lọc 0,45 µm sau đó rung siêu âm để khử bọt khí.

Sự thay đổi tỉ lệ thành phần pha động làm thay đổi đáng kể kết quả sắc

ký. Tuy nhiên tỷ lệ hỗn hợp đệm KH2PO4(pH=2,5) : acetonitrile 92:8 cho kết quả tốt nhất với thời gian lưu của PRC là 10,805giây và CPM là 4,71 giây Vì vậy, chúng tôi chọn pha động để xác định đồng thời 2 chất là hỗn hợp

đệm KH2PO4(pH=2,5) : acetonitrile với tỷ lệ thể tích là 92:8 3.1.1.2. Lựa chọn bước sóng

Việc lựa chọn bước sóng dựa trên cơ sở các tài liệu tham khảo kết hợp

với khảo sát thực nghiệm tại 2 bước sóng λ = 280 nm và λ = 215 nm.

Tại λ = 280 nm: là bước sóng tại đó PRC có độ hấp thụ quang cực tiểu CPM có độ hấp thụ quang trung bình. Tuy nhiên kết quả thực nghiệm cho thấy các pic của CPM hầu như không xuất hiện.

Tại λ = 215 nm: là bước sóng PRC có độ hấp thụ quang cực tiểu, CPM có độ hấp thụ quang cao. Kết quả thực nghiệm cho thấy đường nền thẳng, xuất hiện cả 2 pic với thời gian lưu phù hợp. Kết quả được thể hiện ở các hình 3.1, 3.2.

34

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T Hình 3.1. Sắc ký đồ của PRC (325 µg/mL)

Hình 3.2. Sắc ký đồ của CPM (10 µg/mL) Vì vậy, chúng tôi lựa chọn bước sóng λ = 215 nm để tiến hành phân tích.

35

3.1.1.3. Lựa chọn tốc độ dòng Để lựa chọn được tốc độ dòng thích hợp, chúng tôi tiến hành sắc ký với các điều kiện ở trên nhưng với các tốc độ dòng là 1 mL/phút, 1,5 mL/phút và 2 mL/phút.

Với tốc độ dòng 1,0 mL/phút, kết quả tách tốt, các pic tách rời nhau và thời gian chạy sắc ký phù hợp.

Với tốc độ dòng 1,5 mL/phút và 2 mL/phút, các pic có đỉnh nhọn và chân pic hẹp.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Vì vậy, chúng tôi lựa chọn tốc dộ dòng là 1,0 mL/phút để tiến hành phân tích sắc ký.

Kết luận chung: Từ các kết quả trên, chúng tôi lựa chọn điều kiện tối ưu

cho phương pháp xác định đồng thời PRC, CPM là:

Pha động: hỗn hợp đệm KH2PO4(pH= 2,5) : acetonitrile với tỷ lệ thể tích

là 92:8.

Detector UV-VIS: λ = 215 nm.

Cột: sử dụng cột C18 (250mm x 4,6).

Tốc độ dòng: 1,0 mL/phút.

Thể tích bơm mẫu: 20 µL.

Nhiệt độ phân tích: 30oC.

Với các điều kiện trên, chúng tôi đã tiến hành phân tích và kết quả sắc ký

được thể hiện ở hình 3.3.

36

Hình 3.3. Sắc ký đồ của CPM 4mg (1), PRC 500mg (2) Kết quả phổ ở hình 3.3 cho thấy 2 pic đều được tách ra hoàn toàn, các pic gọn và cân đối, thời gian lưu của 2 chất là hợp lý với thời gian lưu của PRC là 10,805 phút, CPM là 4,710 phút.

3.1.2. Đánh giá phương pháp định lượng 3.1.2.1. Chuẩn bị dung dịch hỗn hợp chuẩn Dung dịch PRC 1: Cân chính xác 50 mg PRC và hòa tan bằng dung dịch II,

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

sau đó đem rung siêu âm trong 10 phút và định mức thành 50 mL. Thu được dung dịch PRC có nồng độ là 1000 µg/mL (gọi là dung dịch PRC 1). Pha loãng dung dịch PRC 1 bằng dung dịch II thu được các dung dịch PRC có nồng độ 800 µg/mL, 600 µg/mL, 400 µg/mL và 200 µg/mL.

Dung dịch CPM 1: Cân chính xác 50 mg CPM hòa tan bằng dung dịch

II, sau đó đem rung siêu âm trong 10 phút, định mức thành 100mL thu được dung dịch CPM có nồng độ 500 µg/mL. Pha loãng bằng dung dịch II thu được dung dịch CPM có nồng độ là 25 µg/mL (gọi là dung dịch CPM 1). Tiếp tục pha loãng dung dịch CPM 1 bằng dung dịch II thu được các dung dịch CPM có nồng độ 8 µg/mL, 4 µg/mL, 2 µg/mL và 1 µg/mL.

Dung dịch hỗn hợp 1: lấy lần lượt 8,125 mL dung dịch PRC 1; 4 mL

dung dịch CPM 1 cho vào bình định mức 25 mL và định mức bằng dung dịch II được dung dịch chuẩn có nồng độ: PRC : CPM = 325 : 4 (µg/mL).

Dung dịch hỗn hợp 2: lấy lần lượt 8,125 mL dung dịch PRC 1; 2 mL

dung dịch CPM 1 cho vào bình định mức 25 mL và định mức bằng dung dịch II được dung dịch chuẩn có nồng độ: PRC : CPM = 325 : 2 (µg/mL).

Các dung dịch được lọc qua màng lọc 0,45 µm.

3.1.2.2. Kiểm tra tính thích hợp của hệ thống. Để khảo sát tính thích hợp của hệ thống máy HPLC khi phân tích định lượng PRC, CPM. Chúng tôi tiến hành khảo sát các đại lượng đặc trưng như: số

37

đĩa lý thuyết, độ phân giải, thời gian lưu, diện tích pic qua việc bơm lặp lại 4 lần dung dịch chuẩn để sắc ký. Kết quả được chỉ ra ở bảng 3.1; 3.2 và 3.3.

Bảng 3.1. Giá trị các đại lượng đặc trưng Hóa chất

Số đĩa lý thuyết (N)

Độ phân giải ( RS )

CPM

2142

9,18

PRC

2296

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Bảng 3.2. Kết quả khảo sát thời gian lƣu PRC

Lần

bơm

Thời gian lƣu

Số liệu thống kê

(phút)

1

10,813

2

10,798

3

10,810

4

10,799

CPM

= 10,805

X

S = 0,008

%RSD=0,07

Thời gian

Số liệu thống kê

lƣu (phút) 4,697

4,723 4,710

X

= 4,710

S = 0,010

%RSD= 0,228

4,713

Bảng 3.3. Kết quả khảo sát diện tích pic

Lần

bơm

PRC

CPM

Diện tích pic

Số liệu

Diện tích pic

Số liệu

(mAu x phút)

thống kê

(mAu x phút)

thống kê

1

4608,9

2

4612,1

275,6 X

= 4607,4

272,1

S = 4,41 3

4601,6

4

4606,8

%RSD = 0,09

X

= 274,9

S = 2,49 277,9

%RSD = 0,91

273,8

Kết quả ở bảng 3.1, 3.2 và 3.3 cho thấy: các thông số hệ thống như số đĩa lý thuyết và độ phân giải nằm trong giới hạn cho phép. Chỉ số %RSD của diện

38

tích pic và thời gian lưu được tìm thấy đều nhỏ hơn 2%. Vì vậy hệ thống sắc ký đảm bảo tính thích hợp với 2 chất phân tích.

3.1.2.3. Khảo sát độ tuyến tính của phương pháp Độ tuyến tính được khảo sát trên dung dịch các chất chuẩn với các nồng độ khác nhau: Các dung dịch PRC có nồng độ từ 200 - 800 µg/mL, CPM có nồng độ từ 1 - 8 µg/mL được pha loãng từ dung dịch PRC 1, CPM 1 bằng dung dịch II như

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

ở mục 3.1.2.1.

Tiến hành chạy sắc ký lần lượt từng dung dịch theo điều kiện sắc ký đã

chọn ở trên. Xác định được sự phụ thuộc tuyến tính giữa nồng độ và diện tích pic bằng phương trình hồi quy tuyến tính và hệ số tương quan R2.

Kết quả khảo sát độ tuyến tính của 2 chất được trình bày ở bảng 3.4.

Bảng 3.4. Mối tƣơng quan giữa nồng độ và diện tích pic của PRC và CPM PRC

Dung dịch

1

2

3

4

Nồng độ (µg/mL)

200

400

600

800

Diện tích (mAuxphút)

1849,01

3596,14

5545,12

7354,32

Phương trình hồi quy tuyến tính: y = 1846,5x -30,08 với R2 = 0,9996 CPM

Dung dịch

1

2

3

4

Nồng độ (µg/mL)

1

3

5

7

Diện tích (mAuxphút)

145,41

416,23

676,09

958,97

Phương trình hồi quy tuyến tính: y = 270,05x - 125,96 với R2 = 0,9997

39

Từ kết quả ở bảng 3.4. Biểu diễn sự phụ thuộc của diện tích pic của PRC và CPM theo nồng độ. Kết quả được thể hiện ở hình 3.4 và 3.5.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Hình 3.4. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính

Hình 3.4. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa diện tích pic của PRC và nồng độ

Hình 3.5. Đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc tuyến tính giữa diện tích pic của CPM và nồng độ 40

3.1.2.4. Khảo sát độ lặp lại của phương pháp sắc ký Tiến hành khảo sát độ lặp lại của phương pháp với các dung dịch chuẩn PRC 350µg/mL; CPM 2 µg/mL; CPM 4 µg/mL (ở mục 3.2.1). Đo các dung dịch trên trong điều kiện sắc ký đã chọn, so sánh diện tích pic của dung dịch chuẩn trong cùng điều kiện, kết quả được thể hiện ở bảng 3.5.

Bảng 3.5. Kết quả khảo sát độ lặp lại PRC

CPM(2)

CPM(4)

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Mẫu

Diện tích pic (mAuxphút)

Hàm Hàm Hàm Diện tích pic Diện tích pic lƣợng lƣợng lƣợng (mAuxphút) (mAuxphút) (µg/mL) (µg/mL) (µg/mL) 541,38 4,00 325,00 270,97 2,00

Chuẩn

2987,69

1

2989,20

325,16

266,91

1,97

538,67

3,98

2

2986,57

324,88

269,62

1,99

534,61

3,95

3

2988,12

325,05

271,02

2,00

542,73

4,01

4

2981,52

324,33

272,32

2,01

540.03

3,99

Số

liệu

thống kê

X = 324,86

X = 1,99

X = 3,98

S = 0,37 %RSD = 0,11 µ = 324,86 0,83

S = 0,02 %RSD = 0,86 µ = 1,99 0,03

S = 0,03 %RSD = 0,63 µ = 3,98 0,04

Nhận xét: Từ kết quả ở bảng 3.5 cho thấy độ lệch chuẩn tương đối

%RSD của cả 2 chất phân tích đều nhỏ hơn 2% (PRC: 0,11%; CPM(2): 0,86%; CPM(4): 0,63%) và sai số tương đối nhỏ. Như vậy, phương pháp sắc ký định lượng đồng thời cả 2 chất PRC và CPM có độ lặp lại cao.

3.1.3. Xác định PRC và CPM trong thuốc COLDACMIN Cân chính xác 20 viên thuốc COLDACMIN ( X = 0,3503g/viên; mỗi viên có chứa 325 mg PRC; 4 mg CPM) và nghiền thành bột mịn. Cân chính xác một lượng bột thuốc tương đương với 65 mg PRC; 0,8 mg CPM cho vào bình định mức 100 mL sau đó hòa tan và định mức bằng dung dịch II và rung siêu âm 41

trong 15 phút ta được dung dịch chứa PRC 650 µg/mL; CPM 8 µg/mL. Lọc dung dịch qua màng lọc 0,45 µm. Pha loãng 2 lần dung dịch bằng dung dịch II thu được dung dịch chứa PRC 325µg/mL; CPM 4 µg/mL. Đo các dung dịch trên trong điều kiện sắc ký đã chọn, dựa vào đường chuẩn tính được hàm lượng của PRC và CPM. Kết quả được thể hiện ở bảng 3.6.

Bảng 3.6. Kết quả phân tích thuốc COLDACMIN PRC

CPM(4)

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Lƣợng cân

STT

(mg)

Diện tích pic

Hàm lƣợng

Diện tích pic

Hàm lƣợng

(mAuxphút)

(mg/viên)

(mAuxphút)

(mg/viên)

1

0,0701

2988,54

324,98

541,28

3,99

2

0,0700

2986,51

324,76

541,15

3,99

3

0,0702

2992,95

325,46

541,01

4,01

4

0,0699

2984,95

324,59

540,88

3,99

X

Số liệu thống kê

= 324,95

X

= 3,999

S = 0,37

S = 0,005

%RSD = 0,02

%RSD = 0,12

Nhận xét: Từ kết quả ở bảng 3.6 cho thấy độ lệch chuẩn tương đối

%RSD của cả 2 chất phân tích đều nhỏ hơn 2% (PRC: 0,02% và CPM: 0,12%). Điều đó chứng tỏ thuốc COLDACMIN do công ty Cổ phần dược phẩm Hậu Giang sản xuất đáp ứng được các yêu cầu chất lượng theo tiêu chuẩn dược phẩm Việt Nam. 3.1.4. Xác định PRC và CPM trong thuốc PACEMIN Cân chính xác 20 viên thuốc PACEMIN ( X = 0,57732g/viên; mỗi viên có chứa 325 mg PRC; 2 mg CPM), sau đó tính khối lượng trung bình của viên và nghiền thành bột mịn. Cân chính xác một lượng bột thuốc tương đương với 65 mg PRC; 0,4 mg CPM cho vào bình định mức 100 mL sau đó hòa tan và định mức bằng dung dịch II và rung siêu âm trong 15 phút ta được dung dịch 42

chứa PRC 650 µg/mL; CPM 4 µg/mL. Lọc dung dịch qua màng lọc 0,45 µm.

Pha loãng 2 lần dung dịch bằng dung dịch II thu được dung dịch chứa PRC 325 µg/mL; CPM 2 µg/mL. Đo các dung dịch trên trong điều kiện sắc ký đã chọn, dựa vào đường chuẩn tính được hàm lượng của PRC và CPM. Kết quả được thể hiện ở bảng 3.7.

Bảng 3.7. Kết quả phân tích thuốc PACEMIN PRC

CPM(2)

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Lƣợng cân

STT

(mg)

Diện tích pic Hàm lƣợng

Diện tích pic

Hàm lƣợng

(mAuxphút)

(mg/viên)

(mAuxphút)

(mg/viên)

1

0,1155

2988,26

324,95

270,18

1,99

2

0,1153

2984,03

324,49

270,18

1,99

3

0,1158

2995,62

325,75

271,54

2,00

4

0,1154

2985,78

324,68

270,18

1,99

X

Số liệu thống kê

= 324,97

X

= 1,99

S = 0,55

S = 0,005

%RSD = 0,17

%RSD = 0,25

Nhận xét: Từ kết quả ở bảng 3.7 cho thấy độ lệch chuẩn tương đối %RSD

của cả 2 chất phân tích đều nhỏ hơn 2% (PRC: 0,17% và CPM: 0,25%). Điều đó chứng tỏ thuốc PACEMIN do công ty Cổ phần dược phẩm Hà Tây sản xuất đáp ứng được các yêu cầu chất lượng theo tiêu chuẩn dược phẩm Việt Nam. 3.1.5. Khảo sát độ đúng của phép xác định PRC, CPM theo phương pháp thêm chuẩn Độ đúng của phương pháp được xác định bằng phương pháp thêm chuẩn.

Thêm vào mẫu thuốc một lượng chất chuẩn đã biết. Dựa vào diện tích pic của các dung dịch này tính tỷ lệ thu hồi lượng chất chuẩn thêm vào.Đem các dung dịch sắc ký trong cùng điều kiện với dung dịch chuẩn, lặp lại thực nghiệm với 4 lần cân khác nhau.

43

Dựa vào hàm lượng các chất đã biết trong mẫu thử, lượng các chất chuẩn thêm vào và căn cứ diện tích pic của dung dịch thử và dung dịch chuẩn tính được lượng chất chuẩn tìm thấy so với lượng thêm vào. Kết quả khảo sát được thể hiện ở bảng 3.8.

Bảng 3.8. Kết quả khảo sát độ đúng Mẫu

CK (µg/mL)

C (µg/mL)

CT (µg/mL)

Rev(% )

1

324,95

20,0

344,87

99,6

2

324,49

40,0

364,29

99,5

3

325,75

60,0

385,63

99,8

4

324,68

80,0

404,60

99,9

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Chất chuẩn

PRC

Số liệu thống kê: X = 99,7%; S = 0,18; %RSD = 0,18% 1

1,99

0,5

2,48

98,0

2

1,99

1,0

2,98

99,0

3

2,00

1,5

3,44

96,0

4

1,99

2,0

3,97

99,0

CPM(2)

Số liệu thống kê: X = 99,4%; S = 0,31; %RSD = 0,31% 1

3,999

1,0

4,998

99,9

2

3,997

2,0

5,973

98,8

3

4,006

3,0

6,991

99,5

4

3,995

4,0

7,987

99,8

CPM(4)

Số liệu thống kê: X = 99,5%; S = 0,5; %RSD = 0,5% Trong đó: CK là hàm lượng PRC và CPM trong mẫu thuốc xác định được trước khi thêm chuẩn.

C là hàm lượng PRC và CPM thêm vào mẫu thuốc.

CT là hàm lượng PRC và CPM xác định được sau khi thêm chuẩn.

Rev(%) là độ thu hồi.

44

Nhận xét : Từ kết quả ở bảng 3.8 cho thấy, độ thu hồi trung bình của PRC là 99,7%, CPM(2) là 99,4% và CPM(4) là 99,5%. Độ lệch chuẩn tương đối của cả 3 chất đều nhỏ hơn 2%. Do đó phương pháp sắc ký đạt yêu cầu về độ đúng.

3.2. Phƣơng pháp quang phổ hấp thụ phân tử 3.2.1. Khảo sát phổ hấp thụ phân tử của paracetamol và clopheninamin maleat Để xác định được paracetamol, clopheninamin maleat bằng phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử thì paracetamol, clopheninamin maleat phải hấp thụ quang trong khoảng bước sóng khảo sát. Do đó chúng tôi tiến hành khảo sát phổ

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

hấp thụ phân tử và bước sóng cực đại của paracetamol, clopheninamin maleat.

CPM ở bước sóng 210 - 290

của PRC và

3.6.

3.6. Phổ hấp thụ của các dung dịch chuẩn PRC (1), CPM (2) : Từ kết quả thu được ở hình 3.6 cho thấy PRC có độ hấp thụ quang cực đại tại λ = 243 nm, CPM có độ hấp thụ quang cực đại tại λ = 2

290 - 900 nm nhận thấy PRC và 45

CPM gần như không hấp thụ ánh sáng. Mặt khác ở 200 -

-

.

3.2.2. Kiểm tra sự phụ thuộc độ hấp thụ quang của PRC và CPM vào pH Dựa vào tài liệu [12, 16, 18] chúng tôi tiến hành kiểm tra lại các thao tác và tính chính xác của thiết bị đo quang bằng cách đo độ hấp thụ quang của dung dịch PRC 8 µg/mL tại λ = 243 nm

10 µg/mL λ = 264

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

nm trong các dung dịch HCl, HNO3, H2SO4 pH= 1, 2, 3 trong khoảng thời gian 30 phút sau khi pha. Kết quả được trình bày ở bảng 3.9.

Bảng 3.9. Độ hấp thụ quang của PRC và CPM

Môi trƣờng

HCl

H2SO4

HNO3

Mẫu

1

2

3

4

5

6

7

8

9

pH

1

2

3

1

2

3

1

2

3

A (PRC) (λ = 243 nm)

0,499 0,498 0,500 0,508 0,498 0,497 0,499 0,493

0,504

A(CPM) (λ = 264 nm)

0,203 0,202 0,203 0,199 0,205 0,204 0,197 0,199

0,204

: Kết quả thu được ở bảng 3.9 phù hợp với các nghiên cứu

trước đây [12, 16, 18]:

thụ quang tương đối

và CPM là dung dịch HCl 0,1M.

3.2.3. Kiểm tra sự phụ thuộc độ hấp thụ quang của PRC và CPM theo thời gian Dựa vào tài liệu [12, 16, 18] chúng tôi tiến hành kiểm tra lại các thao tác và tính chính xác của thiết bị đo quang bằng cách đo độ hấp thụ quang của 10 µg/mL trong dung dịch HCl

dung dịch PRC 8

0,1M trong khoảng thời gian 90 phút sau khi pha, cứ 5 phút đo 1 lần. Kết quả được trình bày ở bảng 3.10.

46

Bảng 3.10

PRC và CPM theo thời gian

Thời gian (phút) A (PRC) (λ = 243 nm) A (CPM) (λ = 264 nm)

5

15

20

25

30

35

40

45

0,499

0,501 0,499 0,498 0,498 0,499 0,499 0,499 0,498

0,202

0,202 0,201 0,203 0,203 0,203 0,202 0,202 0,203

Thời gian (phút)

50

55

60

65

70

75

80

85

90

0,501

0,501 0,501 0,499 0,499 0,499 0,500 0,500 0,500

0,201

0,201 0,201 0,202 0,202 0,202 0,203 0,203 0,203

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

A (PRC) (λ = 243 nm) A (CPM) (λ = 264 nm

10

Nhận xét:

kết quả ở bảng 3.10

gian 90 phút sau khi pha, độ hấp thụ quang của các dung dịch PRC và CPM 5

kể. Như vậy, có thể nói các dung dịch PRC và 20 90 phút sau khi

CPM

pha. Kết quả khảo sát phù hợp với các nghiên cứu đã có [2, 4] 30

4

.

3.2.4. Khảo sát sự phụ thuộc độ hấp thụ quang của PRC và CPM theo nhiệt độ Dựa vào tài liệu [12, 16, 18] chúng tôi tiến hành kiểm tra lại các thao tác

và tính chính xác của thiết bị đo quang bằng cách đo độ hấp thụ quang của 10 µg/mL trong dung dịch HCl

dung dịch PRC 8

0,1M trong khoảng nhiệt độ từ 25- 500C. Kết quả được trình bày ở bảng 3.11.

Bảng 3.11

thụ quang của PRC và CPM theo nhiệt độ

Nhiệt độ (0C)

25

30

35

40

45

50

A (PRC) (λ = 243 nm)

0,498

0,498

0,499

0,499

0,500

0,500

A (CPM) (λ = 264 nm)

0,201

0,202

0,203

0,203

0,202

0,202

47

Nhận xét:

3.11 25 đến 500C. Do đó chúng tôi lựa

PRC và CPM

chọn nhiệt độ thích hợp để tiến hành thí nghiệm là ở nhiệt độ phòng (25 ÷ 300C).

(25 350C), khoảng bước sóng đo quang là 210 290 nm. Kết quả khảo sát phù

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

hợp với các nghiên cứu đã có [2, 4].

3.2.5. Khảo sát khoảng tuyến tính tuân theo định luật Bughe - Lămbe - Bia của PRC và CPM. Xác định chỉ số LOD và LOQ

0,2 40 µg/mL

210 - 290 nm, thời gian 30 phút sau khi pha tại nhiệt độ phòng. Kết quả đo

quang (trung bình của 3 lần đo) của một số dung dịch được thể hiện ở hình 3.7.

Hình 3.7. Phổ hấp thụ quang của PRC ở các nồng độ 0,2 Bảng 3.12 độ 0,2

40,0 ( g/mL) tại bước sóng cực đại là 243 .

48

40,0 g/mL

Bảng 3.12 CPRC ( g/mL)

0,2

0,6

1,0

2,0

5,0

A(λ = 243 nm)

0,015

0,035

0,059

0,131

0,312

CPRC ( g/mL)

8,0

10,0

20,0

30,0

40,0

A (λ = 243 nm)

0,498

0,627

1,263

1,895

2,576

3.12

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

3.8.

3.8.

Nhận xét

3.12, hình và 3.8 cho thấy: Khi nồng độ

PRC trong khoảng từ 0,2÷ 30 ( hơn 30

Bughe - Lămbe - Bia trong khoảng nồng độ 0,2

49

30 ( g/mL).

3.12

3.8

0,2 40,0 µg/mL =0,9998

(B=0,0065).

0,2 µg/mL

(A= 0,015 0,2 1µg/mL

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

ng 3.13.

Bảng 3.13

B

SD

LOD

LOQ

0,0065

6,1.10-5

0,028 ( g/mL)

0,094 ( g/mL)

:

0,1M là

0,2 40µg/mL, giá trị LOD là 0,028 ( g/mL) và LOQ là 0,094 ( g/mL).

3.2.5.3. Khảo sát khoảng tuyến tính của CPM

Pha một dãy dung dịch CPM có nồng độ tăng dần từ 0,2 40 g/mL.

Tiến hành

-

hình 3.9.

Hình 3.9. Phổ hấp thụ quang của CPM ở các nồng độ 0,2 50

40 g/mL

Bảng 3.14

của dung dịch CPM ở các

nồng độ 0,2 - 40 g/mL tại bước sóng cực đại là 264 nm 3.14

.

Bảng 3.14

PM theo nồng độ 0,2

0,6

1,0

2,0

5,0

A(λ = 264 nm)

0,004

0,018

0,022

0,051

0,109

CCPM( g/mL)

8,0

10,0

20,0

30,0

40,0

A(λ = 264 nm)

0,158

0,201

0,389

0,597

0,795

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

CCPM( g/mL)

3.14

3.10

Hình 3.10. Đường hồi quy tuyến tính biểu diễn sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang A vào nồng độ CPM Nhận xét:

3.14, hình 3.10

, trong khoảng

nồng độ từ 0,2 ÷ 40

định luật Bughe - Lămbe - Bia trong khoảng nồng độ từ 0,2 51

40 g/mL.

3.2.5.4. Xác định LOD 3.14 0,2

3.10

40,0 (R = 0,9997);

(B = 0,0044 0,2

CPM từ 0,2

1,0

th

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

3.15.

Bảng 3.15. Kết quả tính LOD và LOQ của CPM

B

SD

LOD

LOQ

0,0044

4,7.10-5

0,032 ( g/mL)

0,107 ( g/mL)

: Khoảng tuyến tính của CPM trong môi trường HCl 0,1M là

0,2

40,0 g/mL, giá trị LOD là 0,032 ( g/mL) và LOQ là 0,107 ( g/mL).

3.2.6. Khảo sát và đánh giá độ tin cậy của phương pháp nghiên cứu trên các mẫu tự pha *

CPM /CPRC

1/150, các thể tích VPRC và VCPM được lấy như

bảng 3.15 và định mức bằng dung dịch HCl 0,1M trong bình định mức 25 mL.

sóng 210 290 nm; cứ 0,5 nm lấy 1 giá trị. Từ số liệu đo quang tiến hành tính hàm lượng PRC, CPM theo chương trình lọc Kalman [18 CPM được trình bày ở bảng 3.16 và 3.17.

Trong bảng 3.16 thì và 3.17 thì: VCPM(1), VCPM(2), VCPM(3), VCPM(4) là thể tích dung dịch CPM tương ứng với các nồng độ 0,5 µg/mL, 1 µg/mL, 2,5 µg/mL, 25 µg/mL. 52

VPRC

25 µg/mL. 3.16

Mẫu CCPM/CPRC CCPM CPRC

VCPM(1) VCPM(2) VCPM(3) VCPM(4)

VPRC

(mL)

(mL)

(mL)

(mL)

(mL)

1/1

8,0

8,0

-

-

-

8,0

8,0

2

1/5

2,0

10,0

-

-

-

2,0

10,0

3

1/10

0,8

8,0

-

-

8,0

-

8,0

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

1

4

1/20

0,4

8,0

-

-

4,0

-

8,0

5

1/40

0,2

8,0

-

5,0

-

-

8,0

6

1/60

0,1

6,0

-

2,5

-

-

6,0

7

1/100

0,1

10,0

-

2,5

-

-

10,0

8

1/150

0,05

7,5

2,5

-

-

-

7,5

3.17

8,02

RE% CCPM -0,125

RE% CPRC 0,250

1,99

10,01

-0,500

0,100

8,0

0,79

7,95

-1,250

-0,625

0,4

8,0

0,38

7,97

-5,000

-0,375

1/40

0,2

8,0

0,18

7,96

-10,000

-0,500

6

1/60

0,1

6,0

0,08

5,97

-20,000

-0,500

7

1/100

0,1

10,0

0,07

9,99

-30,000

-0,100

8

1/150

0,05

7,5

0,03

7,45

-40,000

-0,666

Mẫu

CCPM/CPRC

C0CPM

C0PRC

CCPM

CPRC

1

1/1

8,0

8,0

7,99

2

1/5

2,0

10,0

3

1/10

0,8

4

1/20

5

53

C0PRC và C0CPM (μ

.

CPRC và CCPM (μg/mL) là hàm lượng PRC, CPM xác định được theo phương pháp toán lọc kalman.

RE% CCPM và RE% CPRC là sai số phép xác định hàm lượng CPM và PRC. Nhận xét: Kết quả thu được ở bảng 3.17

là CPM trong khi cấu tử có nồng độ lớn là PRC

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

(nhỏ hơn 1%).

3.2.7. Xác định hàm lượng PRC và CPM trong thuốc COLDACMIN

PRC và CPM trong thuốc viên nén

COLDACMIN sản xuất bởi: DHG PHARMA Công ty cổ phần dược Hậu Giang 288 Bis, Nguyễn Văn Cừ, P. An Hòa, Q. Ninh Kiều, TP Cần Thơ, Việt Nam; Số lô: 24-01-14; Ngày sản xuất: 20/1/2014; Hạn sử dụng: 20/1/2017.

Thành phần theo công bố là 325 mg PRC và 4 mg CPM trong 1 viên.

- Xử lý mẫu thuốc: Cân 20 viên thuốc, tính khối lượng trung bình mỗi

viên ( X = 0,3537g). Đem nghiền nhỏ thành bột mịn rồi lấy chính xác một lượng bột tương đương 1/10 viên (chứa 32,5 mg PRC và 0,4mg CPM) hòa tan bằng dung dịch HCl 0,1M sau đó rung siêu âm khoảng 15 phút. Đem lọc, bỏ khoảng 40 mL dung dịch đầu, lấy 5 mL dung dịch lọc đem định mức thành 100 mL thu được dung dịch gốc chứa hàm lượng tương đương PRC là 16,25 g/mL và CPM là 0,2 g/mL gọi đó là dung dịch gốc.

-

-VIS 1700

SHIMADZU trong khoảng bước s

-

3.18.

54

.

Bảng 3.18. Kết quả tính nồng độ, sai số PRC và CPM trong mẫu thuốc COLDACMIN Mẫu

C0PRC

C0CPM

CPRC

CCPM

1

325

4,00

328,38

1,50

1,04

-62,50

2

325

4,00

327,28

8,73

0,70

118,42

3

325

4,00

327,11

10,23

0,65

155,88

4

325

4,00

325,65

8,85

0,20

121,42

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

RE% CPRC RE% CCPM

5

325

4,00

324,81

7,50

-0,06

87,50

Trong đó:

C0 là hàm lượng PRC và CPM (mg/viên) trong các mẫu thuốc

COLDACMIN.

C là hàm lượng PRC và CPM (mg/viên) tính toán được theo phương

pháp lọc kalman.

RE% là sai số phép xác định hàm lượng PRC và CPM .

Nhận xét: Qua bảng 3.17 nhận thấy có thể xác định được PRC trong hỗn

hợp tương đối

thuốc COLDACMIN cần phải sử dụng phương pháp thêm chuẩn. thuốc

PRC và CPM sau đó pha loãng như mục 3.2.7

Coldacmin

PRC và CPM .

Cân 1 viên thuốc có khối lượng 0,3537g. Đem nghiền nhỏ thành bột mịn thêm một lượng PRC hoặc CPM như bảng 3.19, hòa tan bằng HCl 0,1M và pha loãng. Đo độ hấp thụ quang A, xác định nồng độ và tính toán. Kết quả được thể hiện ở bảng 3.19.

55

Bảng 3.19. Kết quả xác định độ thu hồi của PRC và CPM trong mẫu thuốc COLDACMIN C0PRC (mg/viên)

C0CPM (mg/viên)

CPRC (mg)

CCPM (mg)

CT(mg)

Rev%

1

325

4

-

5

8,948

98,96

2

325

4

-

10

13,79

97,90

3

325

4

-

15

18,92

99,50

4

325

4

50

-

370,00

90,00

5

325

4

100

-

423,50

98,50

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Mẫu

Trong đó: C0PRC và C0CPM (mg/viên) là hàm lượng PRC và CPM trong

thuốc COLDACMIN trước khi thêm chuẩn.

CPRC và CCPM (mg/viên) là hàm lượng PRC và CPM xác định được sau

khi thêm chuẩn.

Rev(%) CPRC và Rev(%) CCPM là độ thu hồi của PRC và CPM.

Nhận xét: Qua bảng 3.19 cho thấy độ thu hồi của PRC từ 99,7% đến

100,00% và của CPM là từ 98,00% đến 100,66%. Độ thu hồi của PRC và CPM đều mắc sai số nhỏ (<5%). Vì vậy chúng tôi kết luận có thể dùng phương pháp thêm chuẩn để tính hàm lượng của PRC và CPM trong mẫu thuốc COLDACMIN.

PRC và CPM

.

3.2.8. Xác định hàm lượng PRC và CPM trong thuốc PACEMIN PRC và CPM trong thuốc viên nén Thuốc viên PACEMIN sản xuất bởi: Công ty dược phẩm Hà Tây La Kê, Hà Đông, TP Hà Nội, Việt Nam; Số lô: 651014; Ngày sản xuất: 27/04/2014;

56

Hạn sử dụng: 27/04/2017. Thành phần theo công bố là 325 mg PRC và 2 mg CPM trong 1 viên.

- Xử lý mẫu thuốc: Cân 20 viên thuốc, tính khối lượng trung bình mỗi viên ( X = 0,5773g). Đem nghiền nhỏ thành bột mịn rồi lấy chính xác một lượng bột tương đương 1/10 viên (chứa 32,5 mg PRC và 0,2mg CPM) hòa tan bằng dung dịch HCl 0,1M sau đó rung siêu âm khoảng 15 phút. Đem lọc, bỏ khoảng 40 mL dung dịch đầu, lấy 5 mL dung dịch lọc đem định mức thành 100 mL thu được dung dịch gốc chứa hàm lượng tương đương PRC là 16,25 g/mL và

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

CPM là 0,1 g/mL gọi đó là dung dịch gốc.

Sau đó tiếp tục lấy các thể tích dung dịch gốc 10 mL, 9 mL, 8 mL, 7 mL,

6 mL vào bình định mức 25 mL và định mức tới vạch bằng dung dịch HCl 0,1M, thu được tỉ lệ nồng độ PRC:CPM như bảng 3.20.

-

SHIMADZU trong khoảng b

-VIS 1700

-

.

-

bảng 3.20.

Bảng 3.20. Kết quả tính nồng độ, sai số PRC và CPM trong mẫu thuốc PACEMIN

Mẫu

C0PRC

C0CPM

CPRC

CCPM

1

325

2

328,41

0,8

1,05

-60,00

2

325

2

327,31

4,78

0,71

138,88

3

325

2

327,11

5,44

0,65

171,87

4

325

2

325,68

4,36

0,21

117,85

5

325

2

324,84

3,75

-0,05

87,5

RE% CPRC RE% CCPM

Trong đó: C0 là nồng độ PRC và CPM (mg/viên) trong các mẫu thuốc PACEMIN. C là nồng độ PRC và CPM (mg/viên) tính toán được theo phương pháp lọc kalman.

RE% là sai số phép xác định hàm lượng PRC và CPM .

57

Nhận xét: Qua bảng 3.20 nhận thấy có thể xác định được PRC trong hỗn hợp tương đối chính xác vì PRC có hà thuốc PACEMIN cần phải sử dụng phương pháp thêm chuẩn.

PRC và CPM thu hồi PRC và CPM

.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Cân 1 viên thuốc có khối lượng 0,5773g. Đem nghiền nhỏ thành bột mịn thêm một lượng PRC hoặc CPM như bảng 3.21, hòa tan bằng HCl 0,1M và pha loãng. Đo độ hấp thụ quang A, xác định nồng độ và tính toán.

-

PRC và CPM theo phương pháp lọc Kalman v

. Kết quả được thể hiện ở bảng 3.21.

Bảng 3.21. Kết quả xác định độ thu hồi của PRC và CPM trong mẫu thuốc PACEMIN

C0PRC

C0CPM

CPRC

CCPM

(mg/viên)

(mg/viên)

(mg)

(mg)

1

325

2

-

2

325

2

3

325

4 5

Mẫu

CT(mg)

Rev%

2

3,97

98,9

-

4

5,90

97,6

2

-

6

7,95

99,3

325

2

50

-

374,35

98,7

325

2

100

-

424,50

99,5

Trong bảng 3.21 thì: C0PRC và C0CPM (μg/mL) là hàm lượng PRC và CPM trong thuốc PACEMIN trước khi thêm chuẩn.

CPRC và CCPM (μg/mL) là hàm lượng PRC và CPM xác định được sau khi thêm chuẩn.

Rev(%) CPRC và Rev(%) CCPM là độ thu hồi của PRC và CPM. 58

Nhận xét: Qua bảng 3.21 cho thấy độ thu hồi của PRC từ 99,8% đến 100,2% và của CPM là từ 98,1% đến 100,7%. Độ thu hồi của PRC và CPM đều mắc sai số nhỏ (<5%). Vì vậy chúng tôi kết luận có thể dùng phương pháp thêm chuẩn để tính hàm lượng của PRC và CPM trong mẫu thuốc PACEMIN PRC và CPM P

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

quang phổ hấ

.

59

KẾT LUẬN Sau một thời gian thực hiện luận quả như sau: + Đã xác định được điều kiện tối ưu cho phép xác định đồng thời hỗn hợp 2 thành phần PRC và CPM theo phương pháp HPLC. - Cột sắc ký: sử dụng cột C18 (250mm x 4,6).

- Pha động: hỗn hợp đệm KH2PO4 : acetonitrile với tỷ lệ thể tích là 92:8.

- Tốc độ dòng: 1,0 mL/phút.

- Thể tích bơm mẫu: 20 µL.

- Nhiệt độ phân tích: 30oC.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

- Detector UV-VIS: λ = 215 nm.

+ Đã xác định được PRC và CPM trong thuốc COLDACMIN

và

PACEMIN theo phương pháp HPLC với sai số nhỏ hơn 0,5 % và độ thu hồi của PRC từ 99,5% đến 99,9% và CPM từ 98,8% đến 99,8%. + Đã kiểm tra

PRC và CPM, gồm có:

- Bước sóng thích hợp để quét p

210-290 nm, PRC λmax = 243 nm

và CPM λmax

0,1M.

-T

30 đến 4

.

-

0,2 đến 30,0 μg/mL và CPM là từ 0,2 đến 40,0 μg/mL.

+ Sử dụng phương pháp thêm chuẩn xác định PRC và CPM thuốc COLDACMIN với độ thu hồi của PRC từ 99,7% đến 100,2% và của CPM là từ 98,0% đến 100,66%, PRC từ 99,8% đến 100,2% và của CPM là từ 98,1% đến 100,7%.

Kết quả xác định PRC và CPM trong thuốc COLDACMIN và PACEMIN theo phương pháp HPLC và phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử sử dụng chương trình lọc Kalman là như nhau.

60

TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG VIỆT 1.

Trần Thúc Bình (2002), Nghiên cứu phương pháp xác định đồng thời các chất có phổ hấp thụ xen phủ nhau sử dụng vi tính, Luận án tiến sĩ hóa học, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.

2.

Trần Thúc Bình, Trần Tứ Hiếu (2005), Định lượng đồng thời paracetamol và ibuprofen trong thuốc viên nén bằng phương pháp phân

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

tích toàn phổ, Tuyển tập công trình khoa học - Hội nghị khoa học phân tích hoá, lý và sinh học Việt Nam lần thứ hai, tr. 80-85.

3.

4.

5.

Bộ y tế (1998), Hóa dược tập 2, Hà Nội.

Bộ y tế (2007),

, Hà Nội.

Nguyễn Xuân Chiến (2006), Nghiên cứu xác định đồng thời uran và thori bằng một số phương pháp phân tích hoá lý hiện đại, Luận án tiến sỹ hoá học, Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.

6.

Nguyễn Thành Đạt, Trần thế Phương, Đỗ Thị Oanh, Thái Duy Thìn, Thái Phan Quỳnh Như (2001), Nghiên cứu định lượng một số thuốc đa thành phần có chứa paracetamol bằng phương pháp HPLC, Thông tin khoa học công nghệ dược- Trường Đại học Dược Hà Nội. Tr. 76-81.

7.

Trần Đức Thục Đoan, Vĩnh Định (2002), "Áp dụng quang phổ đạo hàm phân tích thuốc đa thành phần: các hỗn hợp pseudoephedrine triprolidine; betamethasone-chlorpheniramin; metronidazola spiramycine", Tạp chí Y

học TP Hồ Chí Minh, Tập 6(1), tr. 263-265.

8.

(2003),

-Vis, NXB

ĐHQG Hà Nội.

9.

Trần Tứ Hiếu, Đặng Ứng Vận, Mai Xuân Trường (2005), Xác định đồng thời các nguyên tố Zn(II), Co(II), Cd(II), Pb(II) và Hg(II) bằng phương pháp trắc quang theo phương pháp lọc Kalman, Tuyển tập công trình khoa học. Hội nghị khoa học phân tích hoá, lý và sinh học Việt Nam lần thứ hai. Tr. 29-33.

61

10.

Trần Tứ Hiếu, Đặng Ứng Vận, Mai Xuân Trường (2006), "Xác định đồng thời các cấu tử có phổ hấp thụ xen phủ nhau theo phương pháp lọc Kalman", Tạp chí Phân tích Hoá, Lý và Sinh học, T11. Tr.15-19.

11.

Đặng Trần Phương Hồng, Trịnh Văn Quỳ (1998), Định lượng đồng thời vitamin B1 và vitamin B6 bằng phương pháp quang phổ đạo hàm, Thông báo kiểm nghiệm, Viện kiểm nghiệm - Bộ Y tế, tr. 611.

12.

Phạm Luận (1997), Sổ tay pha chế hóa chất, Trường Đại học Khoa học

13.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội.

Nguyễn Văn Ly, Nguyễn Tấn Sĩ (2005), Xác định đồng thời các vitamin B1, B6 và B12 trong hỗn hợp bằng phương pháp trắc quang dùng phổ đạo hàm, Tuyển tập công trình khoa học - Hội nghị khoa học phân tích hoá, lý và sinh học Việt Nam lần thứ hai, tr. 86-89..

14.

Phạm Việt Nga (1996), Phân tích các vitamin tan trong nước của một số chế phẩm polyvitamin bằng quang phổ đạo hàm bậc nhất, Thông báo

kiểm nghiệm, Viện kiểm nghiệm- Bộ y tế, tr. 21-27.

15.

(2007), Các phương pháp phân t

, NXB ĐHSP Hà Nội.

16.

Thái Duy Thìn, Thái Phan Quỳnh Như, Trần Việt Hùng, Võ Thu Hà, Nguyễn Tuấn Anh, Hoàng Văn Đức (2005), Nghiên cứu ứng dụng

phương pháp sắc kí lỏng hiệu năng cao và đo quang phổ UV-Vis để định tính, định lượng các hoạt chất trong thành phần một số thuốc có từ 2 đến 5 thành phần, Báo cáo tổng kết đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ Trường Đại học dược Hà Nội.

17.

Huỳnh Văn Trung, Lâm Ngọc Thụ, Nguyễn Xuân Chiến (2005), Xây dựng mạng Nơtron nhân tạo để xác định đồng thời Uran và Thori bằng phương pháp trắc quang, Tuyển tập công trình khoa học - Hội nghị khoa học phân tích hoá, lý và sinh học Việt Nam lần thứ hai, tr. 156-159.

62

18.

Mai Xuân Trường (2008), Nghiên cứu phương pháp hấp thụ quang phân tử xác định đồng thời các chất có phổ hấp thụ xen phủ nhau dựa trên thuật toán lọc Kalman, Luận án Tiến sĩ hóa học, Đại học KHTN-ĐHQG Hà Nội.

19.

Mai Xuân Trường, Dương Thị Tú Anh (2006), "Định lượng đồng thời các vitamin B1, B2 và B6 trong viên nén Narobex theo phương pháp lọc Kalman", Tạp chí Khoa học và Công nghệ Đại học Thái Nguyên, số

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

2(38) tập 2, tr. 66-69.

TIẾNG ANH 20.

Alsalim, W.; Fadel, M, Oral methionine compared with intravenous n-

acetyl cysteine for paracetamol overdose, Emerg. Med. J. 2003. Vol. 20. pp 366-367.

21.

Anuradha S Jagtap, Savita S Yadav and Janhavi R Rao (2011), Simultaneous determination of paracetamol and

lornoxicam by RP-

HPLC in bulk and tablet fomulation, Pharmacie Globale international journal of comprehensive pharmacy, 9, pp 1 - 4.

22.

Aronoff DM, Oates JA, Boutaud O (2006), New insights into the mechanism of action of acetaminophen: Its clinical pharmacologic characteristics reflect its inhibition of the two prostaglandin H2 synthases, Clin. Pharmacol. Ther.79 (1), pp 9-19.

23.

Bertolini A, Ferrari A, Ottani A, Guerzoni S, Tacchi R, Leone S (2006), Paracetamol: new vistas of an old drug, CNS drug reviews12 (3-4) pp

250-75.

24.

Borne, Ronald F, Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs, in Principles of Medicinal Chemistry, Fourth Edition. Eds. Foye, William O.; Lemke, Thomas L.; Williams, David A. Published by Williams & Wilkins, 1995. pp 544-545.

63

25.

Chandrasekharan

NV,

Dai

H,

Roos

KL

(2002),

COX-3,

a

cyclooxygenase-1 variant inhibited by acetaminophen and other analgesic/antipyretic drugs: cloning, structure, and expression, Proc.

Natl. Acad. Sci. U.S.A.99 (21) pp 13926-31.

26.

Dhara J.Patel, Vivek P.Patel (2010), "Simultaneous Determination of paracetamol

and

Chromatography

Lornoxicam

in

Tablets

by

Combined

with Densitometry",

Thin

Layer

International

27.

D ẠY da K yk ÈM em Q qu UY yn N ho H nb ƠN us O in F es F s@ ICI gm AL ai ST l.c &G om T

Journal of ChemTech Research, 2, pp 1929 - 1932.

Dong H, Haining RL, Thummel KE, Rettie AE, Nelson SD (2000), Involvement of human cytochrome P450 2D6 in the bioactivation of acetaminophen, Drug Metab Dispos 28 (12) pp 1397-400.

64