PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIAO TIẾP CÔNG NGHỆ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHẦN ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIAO TIẾP CÔNG NGHỆ

vectorstock.com/10212115

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIAO TIẾP CÔNG NGHỆ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHẦN ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG MÔN CÔNG NGHỆ 11 WORD VERSION | 2022 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ----- -----

ĐỖ THỊ THUYÊN

DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIAO TIẾP CÔNG NGHỆ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHẦN ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG MÔN CÔNG NGHỆ 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ----- -----

ĐỖ THỊ THUYÊN

DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIAO TIẾP CÔNG NGHỆ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHẦN ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG MÔN CÔNG NGHỆ 11 Chuyên ngành: LL và PPDH bộ môn Kỹ thuật công nghiệp Mã số: 8140111

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS VƯƠNG HUY THỌ

HÀ NỘI 2021

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, với sự hướng dẫn khoa học của TS Vương Huy Thọ. Các dẫn chứng trong luận văn là trung thực, khoa học. Kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố trước đó.

Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình.

Hà nội, tháng 6 năm 2021 Tác giả

Đỗ Thị Thuyên

LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo, TS Vương Huy Thọ, người đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Sau đại học, Trung tâm Thông tin - Thư viện, các Thầy, Cô ở khoa Sư phạm kĩ thuật - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội và các nhà khoa học đã quan tâm, tạo điều kiện, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn của mình.

Tôi xin cảm ơn các Thầy, Cô và các em học sinh ở các trường phổ thông đã hỗ trợ trong quá trình khảo sát, kiểm nghiệm và thực nghiệm sư phạm.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới những người thân trong gia đình, những người bạn đã động viên, khích lệ và tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.

Hà nội, tháng 6 năm 2021 Tác giả

Đỗ Thị Thuyên

MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3 3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3 6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 4 7. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIAO TIẾP CÔNG NGHỆ ......................................................... 5 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .................................................................... 5 1.2. Một số khái niệm cơ bản .......................................................................... 10 1.2.1. Năng lực ................................................................................................ 10 1.2.2. Năng lực chung ..................................................................................... 11 1.2.3. Năng lực chuyên môn ........................................................................... 12 1.2.4. Năng lực công nghệ .............................................................................. 12 1.2.5. Năng lực giao tiếp ................................................................................. 13 1.2.6. Năng lực giao tiếp công nghệ................................................................ 13 1.3. Một số vấn đề cơ bản về dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ.... 14 1.3.1. Các thành phần, đặc điểm, biểu hiện của năng lực giao tiếp công nghệ ......................................................................................................................... 14 1.3.2. Phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh phổ thông ......... 18 1.3.3. Mức độ phát triển năng lực giao tiếp công nghệ................................... 19 1.3.4. Một số biện pháp dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh môn Công nghệ ................................................................................. 20 1.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ ........................................................................................................ 25 1.4. Thực trạng về phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh trong dạy học môn công nghệ................................................................................... 27 1.4.1. Mục đích, nội dung, đối tượng, phương pháp và tổ chức khảo sát....... 27

1.4.2. Kết quả khảo sát .................................................................................... 28 1.4.3. Nguyên nhân của thực trạng và những vấn đề cần giải quyết .............. 37 KẾT LUẬN CHƯƠNG I ................................................................................ 39 Chương 2: DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIAO TIẾP CÔNG NGHỆ CHO HỌC SINH PHẦN ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG MÔN CÔNG NGHỆ 11 40 2.1. Giới thiệu chung về môn công nghệ 11 - phần động cơ đốt trong .......... 40 2.1.1. Giới thiệu chung về môn Công nghệ 11 ............................................... 40 2.1.2. Đặc điểm phần Động cơ đốt trong môn công nghệ 11 ở trường THPT 40 2.2. Dạy học phần động cơ đốt trong theo hướng phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh ................................................................................... 45 2.2.1. Quy trình dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ .................. 45 2.2.2. Dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ lớp 11, phần ĐCĐT. 46 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................ 77 Chương 3: KIỂM NGHIỆMVÀ ĐÁNH GIÁ ................................................. 78 3.1. Mục đích, nội dung và phương pháp kiểm nghiệm ................................. 78 3.1.1. Mục đích của kiểm nghiệm ................................................................... 78 3.1.2. Nội dung kiểm nghiệm .......................................................................... 78 3.1.3. Phương pháp kiểm nghiệm ................................................................... 78 3.2. Kiểm nghiệm bằng phương pháp thực nghiệm sư phạm ......................... 79 3.2.1. Nội dung kiểm nghiệm ......................................................................... 79 3.2.2. Tiến trình thực hiện ............................................................................... 80 3.2.3. Kết quả định lượng ................................................................................ 80 3.3. Kiểm nghiệm bằng phương pháp chuyên gia .......................................... 84 3.3.1. Nội dung kiểm nghiệm .......................................................................... 84 3.3.2. Tiến trình kiểm nghiệm ......................................................................... 84 3.3.3. Kết quả kiểm nghiệm ............................................................................ 85 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3................................................................................ 87 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 90 PHỤ LỤC ........................................................................................................ 94

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VIẾT TẮT Viết tắt

Viết đầy đủ

DH

Dạy học

ĐC

Đối chứng

ĐCĐT

Động cơ đốt trong

GDPT

Giáo dục phổ thông

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

HTLM

Hệ thống làm mát

HTTL

Hệ thống truyền lực

KTCN

Kỹ thuật công nghiệp

KTDH

Kỹ thuật dạy học

PPDH

Phương pháp dạy học

SGK

Sách giáo khoa

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thực nghiệm

VNEN

Mô hình trường học mới

DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Mức độ phát triển năng lực giao tiếp công nghệ ............................ 19 Bảng 1.2. Số lượng giáo viên tham gia khảo sát............................................. 30 Bảng 1.3. Số lượng học sinh tham gia khảo sát. ............................................. 30 Bảng 1.4. Nhận thức của giáo viên về năng lực giao tiếp công nghệ ............. 31 Bảng 1.5. Kết quả khảo sát biện pháp phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh .................................................................................... 33 Bảng 1.6. Kết quả khảo sát nhận thức của học sinh về năng lực giao tiếp công nghệ ................................................................................................. 35 Bảng 2.1: Bảng kiểm các biểu hiện của năng lực giao tiếp công nghệ .......... 62 Bảng 2.2. Bảng kiểm các biểu hiện của năng lực giao tiếp công nghệ........... 75 Bảng 3.1. Danh sách học sinh tham gia thực nghiệm ..................................... 79 Bảng 3.2. Danh sách giáo viên tham gia giảng dạy thực nghiệm ................... 80 Bảng 3.3. Bảng phân phối tần suất điểm các lần kiểm tra .............................. 80 Bảng 3.4. Bảng tần suất hội tụ điểm kiểm tra ................................................. 81 Bảng 3.5. Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng ............................................ 82 Bảng 3.6. Danh sách chuyên gia được tham khảo ý kiến ............................... 84

DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Các thành phần của năng lực giao tiếp công nghệ. ......................... 15 Hình 1.2. Biểu đồ nhận thức của giáo viên về năng lực giao tiếp công nghệ. 32 Hình 1.3. Biểu đồ kết quả khảo sát biện pháp cụ thể phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh ............................................................ 34 Hình 1.4. Biểu đồ kết quả khảo sát nhận thức của học sinh về năng lực giao tiếp công nghệ ........................................................................................ 36 Hình 2.1. Hệ thống làm mát bằng nước loại tuần hoàn cưỡng bức. ............... 48 Hình 2.2. Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý làm việc của HTTL trên ô tô. ............. 65 Hình 3.1. Đồ thị tần suất điểm các lần kiểm tra trong thực nghiệm ............... 81 Hình 3.2. Đồ thị tần suất hội tụ tiến của các lần kiểm tra ............................... 82

.

MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong công cuộc đổi mới ngày nay theo chiều hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đòi hỏi nguồn nhân lực không những chỉ đủ về số lượng mà còn phải có chất lượng. Đứng trước tình hình đó mục tiêu của giáo dục và đào tạo là làm sao để đào tạo thế hệ trẻ trở thành những con người phát triển toàn diện, vừa có đức, lại vừa có tài để thỏa mãn yêu cầu của xã hội. Nguồn nhân lực đóng vai trò hết sức to lớn đến sự phát triển của doanh nghiệp nói riêng và của đất nước nói chung. Kiến thức và sự hiểu biết về nguyên tắc đảm bảo chất lượng ngày càng mở rộng hơn, dẫn đến lôgic tất yếu đòi hỏi chất lượng của việc đào tạo phải ngày càng tốt hơn. Một trong những định hướng cơ bản của sự đổi mới trong giáo dục là chuyển từ dạy học cung cấp nội dung sang dạy học định hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học. Đây cũng là một trong những điểm mới và cũng là xu thế chung của chương trình giáo dục phổ thông nhiều nước trên thế giới kể từ đầu thế kỉ XXI đến nay. Với Việt Nam, đây là yêu cầu mang tính đột phá của công cuộc đổi mới căn bản toàn diện theo nghị quyết số 29-NQ/TW Hội nghị trung ương VIII – Khóa XI của Đảng về đổi mới giáo dục đã nêu rõ: “...đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học” [15].

Trong bối cảnh thực tế của nền giáo dục của nước ta hiện nay, hầu hết giáo viên đều có ý thức đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nhằm phát huy được tính chủ động, sáng tạo, tích cực, tự học của học sinh. Từ đó

1

phát triển được phẩm chất, năng lực cho người học. Tuy nhiên, chú trọng mục tiêu phát triển năng lực cho học sinh nhưng không vì thế mà xem nhẹ kiến thức vì không có kiến thức thì không có năng lực. Theo định hướng phát triển năng lực thì sau mỗi tiết học, học sinh sẽ mở mang được tri thức, có thể ứng dụng được những tri thức đó vào thực tiễn và làm hành trang trong tương lai. Muốn làm được như vậy thì phải đổi mới phương pháp dạy học và cách học tạo hứng thú học tập cho học sinh, học sinh chủ động tham gia tích cực vào giờ học, tự tìm kiếm, phát hiện và giải quyết vấn đề, vận dụng kiến thức vào cuộc sống và hình thành phương pháp tự học để có thể học suốt đời.

Nhiều năng lực cần được hình thành và phát triển cho người học như: năng lực tự học, năng lực sáng tạo, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực công nghệ thông tin và truyền thông... trong đó môn Công nghệ ở phổ thông góp phần tích cực vào phát triển các năng lực chung cốt lõi như năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo. Những năng lực này khi đã hình thành có thể phát triển ra những năng lực khác.

Môn Công nghệ với việc coi trọng phát tiển tư duy thiết kế và có ưu thế trong việc hình thành và phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Chính vì vậy trong dạy học phổ môn công nghệ cần làm cho học sinh có ý thức, hứng thú học tập để có thể ứng dụng những kiến thức học được vào giải quyết những vấn đề trong cuộc sống Trong chương trình giáo dục phổ thông môn Công nghệ năm 2018 đã nói đến năng lực đặc thù của môn học bao gồm các thành phần như nhận thức công nghệ, giao tiếp công nghệ, sử dụng công nghệ, đánh giá công nghệ và thiết kế kỹ thuật. Trong đó năng lực giao tiếp công nghệ cần được chú trọng vì năng lực giao tiếp công nghệ là năng lực giúp người học đọc, trao đổi tài liệu về các sản phẩm, hay diễn tả hiểu biết về công nghệ cũng như dùng để đánh giá kĩ thuật và công nghệ.

2

Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài: “Dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh trung học phổ thông phần Động cơ đốt trong môn Công nghệ 11” làm hướng nghiên cứu của mình.

2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn về dạy học theo hướng phát triển năng lực công nghệ cho học sinh phổ thông. Qua đó đề xuất và vận dụng một số biện pháp dạy học nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh THPT nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.

3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu - Dạy học phát triển năng lực công nghệ cho học sinh phổ thông - Học sinh khối 11 ở trường phổ thông 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quá trình dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh trung học phổ thông, phần Động cơ đốt trong môn Công nghệ 11 3.3. Phạm vi nghiên cứu Dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ trong dạy học phần Động cơ đốt trong, môn Công nghệ 11 ở một số trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hà Nội.

4. Giả thuyết khoa học Nêu đề xuất và vận dụng được các biện pháp dạy học nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh THPT phần Động cơ đốt trong, môn Công nghệ 11 sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu, đề tài đặt ra một số nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể như sau: - Nghiên cứu cơ sở lí luận về dạy học phát triển năng lực, năng lực công nghệ, năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh phổ thông.

3

- Khảo sát và đánh giá thực trạng quá trình dạy học phát năng lực giao tiếp công nghệ của học sinh tại một số trường trên địa bàn Hà Nội.

- Đề xuất và vận dụng một số biện pháp dạy học nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh THPT phần Động cơ đốt trong môn Công nghệ 11.

- Kiểm nghiệm biện pháp đã đề xuất, đánh giá tính khả thi của đề tài 6. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, người nghiên cứu đã sử dụng các nhóm phương pháp nghiên cứu sau đây: - Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các tài liệu có liên quan đến đề tài để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu.

- Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Thực nghiệm sư phạm, quan sát, trao đổi, đàm thoại, khảo sát, để minh chứng cho giả thuyết khoa học được đề ra và tính khả thi của việc dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ trong dạy học môn Công nghệ 11.

Sử dụng phương pháp khảo sát bằng phiếu hỏi, phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu khảo sát và thực nghiệm.

7. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, cấu trúc nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ.

Chương 2. Dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh phần Động cơ đốt trong môn Công nghệ 11.

Chương 3. Kiểm nghiệm và đánh giá.

4

Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIAO TIẾP CÔNG NGHỆ 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu Từ những năm 90 của thế kỷ 20 chương trình giáo dục định hướng phát triển năng lực đã được bàn đến và ngày nay nó càng phát triển mạnh mẽ hơn và đã trở thành xu hướng của giáo dục quốc tế. Với mục tiêu là phát triển năng lực của người học. Cùng với sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật, với thời đại công nghệ 4.0 đòi hỏi ở con người sự toàn tài hơn. Chính vì vậy giáo dục là cái nôi giúp con người có thể thay đổi và chuyển mình phù hợp với thời đại. Nhiều nước đã chú trọng thay đổi, cải cách chương trình, cải cách giáo dục. Trong đó mô hình dạy học phát triển năng lực cho học sinh đã trở thành xu thế chung của chương trình giáo dục phổ thông nhiều nước trên thế giới.

Dạy học theo định hướng hình thành và phát triển năng lực của người học đã và đang là vấn đề thời sự của nhiều quốc gia trên thế giới. Nghiên cứu của Boyatzis (1995) và các cộng sự về thực trạng giáo dục và đào tạo trên thế giới đã chỉ ra những tồn tại: (1) quá nặng về phân tích, không định hướng về thực tiễn và hành động; (2) thiếu và yếu trong phát triển kỹ năng quan hệ qua lại giữa các cá nhân; (3) thiện cận và hạn hẹp, không tiếp cận toàn diện tổng thể những giá trị và tư duy của nó; (4) không giúp người học làm việc tốt trong các nhóm làm việc [33].

Tư tưởng dạy học chú trọng việc bồi dưỡng và hình thành năng lực cho người học đã có từ lâu. Ngay từ thời cổ đại, Khổng Tử (551 – 497 trước công nguyên) đã rất chú ý giảng dạy theo năng lực của đối tượng và chú ý kích thích sự suy nghĩ để phát triển năng lực tư duy của người học. Cách dạy của ông là

5

gợi mở để học trò tự tìm ra chân lý, thầy chỉ là người định hướng, còn mọi vấn đề khác trò phải từ đó mà tìm ra, thầy không được làm thay học trò. Ông nói: “Vật có 4 góc, bảo cho biết một góc mà không suy ra 3 góc kia thì không dạy nữa” [22; tr.60].

Dạy học phát triển năng lực cho HS ở một số nước trên thế giới thực chất là chương trình dựa trên kết quả của đầu ra. Tại New Zealand “chương trình hướng vào kết quả đầu ra là chương trình nhằm xác định những gì chúng ta muốn học sinh biết và có thể làm được” và để giải thích cho việc dạy học phát triển năng lực, ngành giáo dục Newzealand cho rằng “Dân số của chúng ta ngày càng trở nên đa dạng, khoa học công nghệ ngày càng trở nên tinh vi, đòi hỏi của thị trường lao động ngày càng phức tạp. hệ thống giáo dục của chúng ta cần phải đáp ứng được những đòi hỏi này và những thách thức khác của thế kỉ XXI. Đó chính là lí do của việc xem xét và thiết kế chương trình năng lực được tiến hành vào các năm 2000 – 2002” [18; tr. 13].

Chương trình Québec của Canada cũng cho rằng: “Sự thành công của giáo dục được thể hiện ở chỗ giúp cho học sinh sử dụng được các tri thức mà chúng ta giành được vào việc hiểu thế giới quanh mình và hướng dẫn các hoạt động của chúng. Điều đó lí giải vì sao chương trình Québec lại được thiết kế dựa trên cơ sở năng lực” [18; tr. 13,14].

Ngày nay dạy học phát triển năng lực đã trở thành từ ngữ được nhắc đến rất nhiều trên các diễn đàn và không còn xa lạ đối với nền giáo dục của nhiều nước trên thế giới như: Mỹ, New Zealand, Hàn Quốc, Úc, Singapo…Chương trình giáo dục của Việt Nam cũng đang từng bước đổi mới theo hướng dạy học phát triển năng lực cho HS. Đã có nhiều công trình nghiên cứu cả trong và ngoài nước về dạy học phát triển năng lực nói chung và phát triển năng lực giao tiếp nói riêng. Trong

6

những năm 1970, khái niệm “năng lực giao tiếp” lần đầu xuất hiện khi nhà ngôn ngữ học Hymes, phân biệt hai loại năng lực: “năng lực ngữ pháp và năng lực sử dụng”. Theo Hymes, “năng lực sử dụng” là khả năng vận dụng các năng lực ngữ pháp nhằm đảm bảo các phát ngôn phù hợp với các tình huống cụ thể. Từ đó khái niệm “năng lực giao tiếp” được hình thành để chỉ việc sử dụng hiệu quả ngôn ngữ trong một tình huống xã hội cụ thể.

Trong công cuộc đổi mới hiện nay nền giáo dục Việt Nam đã triển khai nhiều hoạt động chuyển đổi nhằm nâng cao chất lượng về giáo dục. Trong đó có rất nhiều dự án, đề án, mô hình ở quy mô cấp quốc gia chú trọng đến việc chuyển từ dạy học truyền thụ nội dung kiến thức sang phát triển năng lực. Mô hình trường học mới “tự học, tự quản, tự đánh giá” - VNEN là một điển hình và được triển khai từ năm 2012 – 2013.

Với mục tiêu là phát triển năng lực người học, giáo dục định hướng năng lực nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện phẩm chất nhân cách, chú trọng vận dụng tri thức trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con người năng lực giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp. Dạy học định hướng năng lực đòi hỏi việc thay đổi mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học (PPDH) và đánh giá, trong đó việc thay đổi quan niệm và cách thức xây dựng nhiệm vụ, bài tập có vai trò quan trọng. Năng lực không thể hình thành chỉ qua việc dạy mà hình thành qua việc học.

Chương trình GDPT 2018 đã xác định chiến lược phát triển chương trình giáo dục là đổi mới đồng bộ dạy học theo định hướng tiếp cận năng lực. Đã được xây dựng theo mô hình phát triển năng lực, thông qua những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại và các phương pháp tích cực hóa hoạt động của người học, giúp HS hình thành và phát triển những phẩm chất và năng lực mà nhà trường và xã hội kỳ vọng.

7

Nghị quyết 88/2014 của Quốc hội khóa XIII cũng đã yêu cầu và nêu rõ: “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ tri thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh” [31; tr. 6].

Mục tiêu đổi mới của chương trình GDPT là góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ tri thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của người học. Ở trong nước đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về lý luận dạy học và kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực người học như: Tác giả Lê Phương nga trong công trình nghiên cứu về “Giáo dục năng lực giao tiếp và tinh thần hợp tác cho HS tiểu học khi dạy kiến thức Tiếng Việt” đã đánh giá tầm quan trọng của năng lực giao tiếp và hợp tác trong chương trình mới và thử nghiệm giáo dục văn hóa giao tiếp và hợp tác cho HS lớp 5.

Nguyễn Văn Cường - Bernd Meier (2019) cho rằng: Giáo dục định hướng năng lực là nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con người năng lực giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp. Giáo dục định hướng năng lực nhấn mạnh vai trò của người học với tư cách chủ thể của quá trình nhận thức. Khác với chương trình định hướng nội dung, chương trình dạy học định hướng năng lực tập trung vào việc mô tả năng lực đầu ra, có thể coi là “sản phẩm cuối cùng” của quá trình dạy học. Việc quản lí chất lượng dạy học chuyển từ việc “điều khiển đầu vào” sang “điều khiển đầu ra”, tức là kết

8

quả học tập của học sinh [3; tr. 65].

Theo tác giả Nguyễn Trọng Khanh: “Năng lực gắn liền với những phẩm chất về trí nhớ, tính nhạy cảm, trí tuệ, tính cách của cá nhân. Năng lực có thể phát triển trên cơ sở năng khiếu (đặc điểm sinh lí của con người, trước hết là của hệ thần kinh trung ương), song không phải bẩm sinh, mà là kết quả phát triển của xã hội và của con người (đời sống xã hội, sự giáo dục và rèn luyện, hoạt động của cá nhân” [21].

Tác giả Vũ Thị Lý cho rằng: kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực cần chú trọng đến khả năng vận dụng sáng tạo tri thức trong những tình huống ứng dụng khác nhau. [27; tr. 19].

Tác giả Lê Minh Hoa chỉ ra rằng “Giáo dục không chỉ đề đến các yêu cầu về kiến thức, kĩ năng thái độ mà còn hướng đến năng lực hành động, trong đó đặc biệt chú ý đến năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề ở từng cá nhân, trên cơ sở phát huy tối đa tiềm năng của con người. Giáo dục cần giúp học sinh có năng lực hợp tác, khả năng giao tiếp, năng lực chuyển đổi nghề nghiệp theo yêu cầu của thị trường lao động, …Cùng với hoạt động học tập, hoạt động giao tiếp cũng phát triển rất mạnh mối quan hệ mở rộng” [17].

Có thể nói, dạy học phát triển năng lực HS đang là vấn đề được rất nhiều người quan tâm, đã có nhiều những công trình nghiên cứu của các nhà khoa học về dạy học phát triển phẩm chất năng lực cho HS. Tuy nhiên, việc nghiên cứu về dạy học phát triển năng lực trong dạy học môn Công nghệ ở phổ thông còn chưa nhiều, đặc biệt là các năng lực đặc thù như năng lực thiết kế công nghệ, năng lực giao tiếp công nghệ.... Đây cũng là điều kiện để việc nghiên cứu đề tài được coi là cần thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn trong việc đổi mới PPDH môn công nghệ, nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục mà chương trình GDPT mới đa đề ra.

9

1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Năng lực Đề cập đến năng lực, đã có nhiều nhà nghiên cứu đưa ra những quan niệm và cách trình bày khác nhau.

Theo từ điển tiếng việt Hoàng Phê (chủ biên): Thì năng lực được hiểu theo hai nghĩa, một là Năng lực là khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó. Hai là Năng lực là phẩm chất tâm lý và sinh lý tạo cho con người khả năng hoàn thành một loại hoạt động nào đó với chất lượng cao [28; tr. 851].

Theo các tác giả Bernd Meier và Nguyễn Văn Cường cho rằng: “Năng lực là khả năng thực hiện thành công và có trách nhiệm các nhiệm vụ, giải quyết các vấn đề trong các tình huống xác định cũng như các tình huống thay đổi trên cơ sở huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính tâm lí khác như động cơ, ý chí, quan niệm, giá trị…, suy nghĩ thấu đáo và sự sẵn sàng hành động” [2].

Nhà giáo dục học Bùi Văn Huệ đã khẳng định: “Năng lực là tổ hợp những thuộc tính độc đáo của cá nhân phù hợp với những yêu cầu đặc trưng của một hoạt động nhất định nhằm đảm bảo cho hoạt động đó đạt kết quả tốt” [19].

Nhóm tác tác giả Lê Huy Hoàng, Đồng Huy Giới, Nhữ Thị Việt Hoa… cho rằng: “Năng lực có thể định nghĩa như một khả năng hành động hiệu quả bằng sự cố gắng dựa trên nhiều nguồn lực. Những khả năng này được sử dụng một cách phù hợp, bao gồm tất cả những gì học được từ nhà trường cũng như kinh nghiệm của học sinh; những kỹ năng thái độ và sự hứng thú; ngoài ra còn có những nguồn bên ngoài chẳng hạn như bạn cùng lớp, thầy cô giáo, các chuyên gia hoặc các nguồn thông tin khác” [18; tr 8].

Và cũng theo nhóm tác giả trên, “Năng lực là một thuộc tính nhân cách phức hợp, nó bao gồm kỹ năng, kỹ xảo cần thiết, được định hình trên cơ sở kiến

10

thức, được gắn bó đa dạng với động cơ và thói quen tương ứng, làm cho con người có thể đáp ứng được những yêu cầu đặt ra trong công việc” [18; tr. 16].

Theo tác giả Nguyễn Quang Uẩn: “Năng lực là tổ hợp các thuộc tính độc đáo của cá nhân phù hợp với những yêu cầu của một hoạt động nhất định, đảm bảo cho hoạt động đó có kết quả tốt. Năng lực vừa là tiền đề, vừa là kết quả hoạt động. Năng lực là điều kiện cho hoạt động đạt kết quả nhưng đồng thời năng lực cũng phát triển ngay trong chính hoạt động đấy (kinh nghiệm, trải nghiệm)” [32; tr. 213].

Từ những quan điểm trên có thể hiểu: Năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,… thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể.

Như vậy, có thể hiểu quá trình hình thành năng lực phải gắn với luyện tập, thực hành và trải nghiệm các công việc và bảo đảm thực hiện có hiệu quả.

Chất lượng và hiệu quả của hoạt động phản ánh trình độ năng lực. Năng lực tồn tại ở cả hai dạng khả năng và hiện thực. Ở dạng hiện thực đó là năng lực hiện thời có thể quan sát, đánh giá xác nhận. Còn năng lực tiềm năng biểu thị khả năng của cá nhân. Tiềm năng chín muồi trở thành năng lực hiện thời, năng lực hiện thời là nền tảng cho tiềm năng mới. Nên khi đánh giá năng lực của một cá nhân là đánh giá cả năng lực hiện thời và năng lực niềm năng.

1.2.2. Năng lực chung Là những năng lực cơ bản, thiết yếu hoặc cốt lõi, làm nền tảng cho mọi hoạt động của con người trong cuộc sống và lao động nghề nghiệp như: Năng lực nhận thức, năng lực trí tuệ, năng lực về ngông ngữ và tính toán, năng lực giao tiếp, năng lực vận động… các năng lực này được hình thành và phát triển

11

dựa trên bản năng di truyền của con người, quá trình giáo dục và trải nghiệm trong cuộc sống, đáp ứng yêu cầu của nhiều loại hình hoạt động khác nhau.

Theo quan điểm của EU, mỗi năng lực chung cần: Góp phần tạo nên kết quả có giá trị cho xã hội và cộng đồng; Giúp cho các cá nhân đáp ứng được những đòi hỏi của một số bối cảnh rộng lớn và phức tạp; chúng có thể không quan trọng với các chuyên gia, nhưng rất quan trọng với tất cả mọi người.

1.2.3. Năng lực chuyên môn Năng lực chuyên môn là năng lực được hình thành, phát triển chủ yếu thông qua một số môn học và hoạt động giáo dục nhất định như: Năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực tìm hiểu tự nhiên xã hội, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mĩ, năng lực thể chất.

Năng lực chuyên môn (Professional competency): là khả năng thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn cũng như đánh giá kết quả một cách độc lập, có phương pháp và chính xác về mặt chuyên môn. Năng lực chuyên môn còn bao gồm cả khả năng tư duy logic, phân tích, tổng hợp, trừu tượng hóa và khái quát hóa, khả năng nhận biết các mối quan hệ, hệ thống và quá trình.

1.2.4. Năng lực công nghệ Năng lực công nghệ và các mạch nội dung của môn công nghệ là hai trục tư tưởng chủ đạo của môn học, có tác dụng hỗ trợ qua lại. Năng lực công nghệ sẽ góp phần định hướng lựa chọn mạch nội dung và ngược lại, mạch nội dung cũng là chất liệu và môi trường góp phần hình thành phát triển năng lực, đồng thời cũng sẽ định hướng hoàn thiện mô hình năng lực công nghệ. Năng lực công nghệ được hình thành và phát triển thông qua hoạt động dạy học trong mỗi mạch nội dung, mỗi chủ đề cụ thể. Trong mỗi bài học cụ thể cần tham chiếu đầy đủ tới mô hình công nghệ để xác định bài học đó sẽ định hướng phát triển các yêu cầu cần đạt trong mô hình năng lực.

12

Vậy năng lực công nghệ là khả năng và sự sẵn sàng giải quyết thành công các tình huống liên quan đến công nghệ, trên cơ sở vận dụng tri thức, kỹ năng chuyên môn, suy nghĩ thấu đáo và hành động có trách nhiệm.

Theo nhóm tác giả Lê Huy Hoàng: Năng lực công nghệ bao gồm năng lực thành phần có mối quan hệ, tương hỗ lẫn nhau là: Năng lực hiểu biết công nghệ, năng lực giao tiếp công nghệ, năng lực sử dụng công nghệ, năng lực đánh giá công nghệ và năng lực thiết kế công nghệ. [18; tr 16].

1.2.5. Năng lực giao tiếp Theo từ điển tiếng Việt thì giao tiếp là sự “trao đổi, tiếp xúc với nhau”.

Trong đó “Ngôn ngữ là công cụ giao tiếp” [28; tr. 511].

Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng giữa người với người, chính vì vậy năng lực giao tiếp là một trong những kỹ năng vô cùng quan trọng của mỗi con người, nó không chỉ là cầu nối gắn kết mối quan hệ giữa mọi người, mà còn là chìa khóa dẫn lối tới thành công.

Trong tài liệu tập huấn của Vụ giáo dục trung học (2014), Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng: Năng lực giao tiếp do đó được hiểu là khả năng sử dụng các quy tắc của hệ thống ngôn ngữ để chuyển tải, trao đổi thông tin về các phương diện của đời sống xã hội, trong từng bối cảnh/ ngữ cảnh cụ thể, nhằm đạt đến mục đích nhất định trong việc thiết lập mối quan hệ giữa những con người với nhau trong xã hội [6].

Từ đó có thể hiểu năng lực giao tiếp chính là khả năng sử dụng phương tiện ngôn ngữ nói hoặc ngôn ngữ cơ thể để diễn đạt suy nghĩ, ý kiến, cảm nhận một cách rõ rãng và thuyết phục và đồng thời thúc đẩy được giao tiếp hai chiều.

1.2.6. Năng lực giao tiếp công nghệ Theo chương trình GDPT 2018 môn Công nghệ thì năng lực công nghệ bao gồm năm năng lực thành phần có mối quan hệ, tương hỗ lẫn nhau trong đó năng lực giao tiếp công nghệ là sử dụng được các bản vẽ kỹ thuật đơn giản trong giao tiếp về sản phẩm, dịch vụ kỹ thuật, công nghệ. Sử dụng được một số phần

13

mềm đồ họa để biểu diễn, nâng cao tính trực quan cho các ý tưởng thiết kế.

Tác giả Lê Huy Hoàng cho rằng: Năng lực giao tiếp công nghệ là năng lực độc lập, đọc, trao đổi tài liệu về các sản phẩm, quá trình, dịch vụ công nghệ, để diễn tả hiểu biết công nghệ, được dùng trong thiết kế, sử dụng, đánh giá kĩ thuật, công nghệ [18].

Theo tác giả Nguyễn Văn Cường thì năng lực giao tiếp công nghệ là khả năng tạo lập, trao đổi thông tin và biểu đạt về kĩ thuật và công nghệ đúng về chuyên môn, phù hợp với đối tượng giao tiếp. [3; tr. 93].

Năng lực giao tiếp công nghệ đòi hỏi khả năng tạo lập, hiểu, phân tích chuẩn bị và trình bày thông tin, biểu đạt theo ngôn ngữ chuyên môn, đồ họa và đa phương tiện về nội dung kỹ thuật và công nghệ. Năng lực giao tiếp đòi hỏi sự sẵn sàng và khả năng sử dụng sự hiểu biết, ý tưởng và hình dung của cá nhân trong việc thảo luận, đối diện với đối tác thảo luận với sự khoan dung. Năng lực giao tiếp cũng đòi hỏi khả năng tiếp thu các lập luận hợp lí của đối tác giao tiếp, khả năng phản biện cũng như khả năng điều chỉnh quan điểm cá nhân dựa trên tri thức chuyên môn. Ngày nay những hình thức giao tiếp công nghệ được chuẩn hóa quốc tế trong một nền văn hóa công nghệ kết nối toàn cầu ngày càng có ý nghĩa quan trọng.

Trong luận văn này, tác giả sử dụng khái niệm của tác giả Nguyễn Văn Cường làm hướng tiếp cận cho nghiên cứu của mình.

1.3. Một số vấn đề cơ bản về dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ 1.3.1. Các thành phần, đặc điểm, biểu hiện của năng lực giao tiếp công nghệ * Các thành phần của năng lực giao tiếp công nghệ: Theo tác giả Nguyễn Văn Cường [3] năng lực giao tiếp công nghệ gồm các thành phần sau: - Tạo lập thông tin: Tạo lập được các thông tin, biểu đạt liên quan đến kỹ thuật và công nghệ bằng ngôn ngữ kĩ thuật, sử dụng các hình thức trình bày chuẩn hóa.

14

- Trình bày thông tin: Trình bày được các thông tin, ý tưởng và hình dung của cá nhân trong việc thảo luận với người khác về nội dung kỹ thuật và công nghệ, lập luận được ý kiến của mình, sử dụng được công cụ trình bày thông tin.

- Tiếp thu thông tin: Hiểu được thông tin, tiếp nhận các lập luận phù hợp với chuyên môn từ người thảo luận về những nội dung kỹ thuật và công nghệ.

- Phản biện: Có khả năng phản biện, đánh giá các lập luận quan điểm của đối tác cũng như khả năng điều chỉnh quan điểm cá nhân một cách khách quan trên cơ sở những hiểu biết kỹ thuật và công nghệ [3].

Có thể mô tả mối quan hệ giữa 4 thành phần của năng lực giao tiếp trên hình 1.1.

Tạo lập thông tin

Trình bày thông tin

Phản biện

Tiếp thu thông

Hình 1.1. Các thành phần của năng lực giao tiếp công nghệ.

15

Năng lực giao tiếp công nghệ là kết hợp của các thành phần tạo lập thông tin, trình bày thông tin, tiếp thu thông tin và phản biện thông tin. Những thành phần này không tách rời mà có quan hệ hỗ trợ mật thiết, thúc đẩy lẫn nhau. Thành phần này này hỗ trợ cho thành phần kia. Để hình thành và phát triển năng lực giao tiếp công nghệ, đòi hỏi khả năng tạo lập, hiểu, phân tích chuẩn bị và trình bày thông tin, biểu đạt theo ngôn ngữ chuyên môn, đồ họa và đa phương tiện về nội dung kỹ thuật và công nghệ.

Năng lực giao tiếp đòi hỏi sự sẵn sàng và khả năng sử dụng sự hiểu biết, ý tưởng và hình dung của cá nhân trong việc thảo luận, đối diện với đối tác thảo luận với sự khoan dung. Năng lực giao tiếp cũng đòi hỏi khả năng tiếp thu các lập luận hợp lí của đối tác giao tiếp, khả năng phản biện cũng như khả năng điều chỉnh quan điểm cá nhân dựa trên tri thức chuyên môn * Đặc điểm của năng lực giao tiếp công nghệ: Đặc điểm quan trọng nhất của năng lực giao tiếp công nghệ là thông qua việc trao đổi về sử dụng, đánh giá các sản phẩm công nghệ, thông qua phác họa, trao đổi ý tưởng… trong các dự án thiết kế. Đặc điểm về mục tiêu: Biết cách sử dụng các bản vẽ kĩ thuật đơn giản trong giao tiếp về sản phẩm, dịch vụ kĩ thuật và công nghệ Đặc điểm của nội dung: - Đọc và lập các bản vẽ kỹ thuật về cơ khí, xây dựng - Vẽ và đọc được sơ đồ mạch điện, điện tử - Sử dụng được ngôn ngữ kĩ thuật trong giao tiếp về sản phẩm, dịch vụ kĩ thuật, công nghệ.

- Lập được bản vẽ kỹ thuật đơn giản bằng tay hoặc với sự hỗ trợ của máy tính.

16

Đặc điểm về phương pháp tổ chức: Người dạy đóng vai trò là người tổ chức, cố vấn, hỗ trợ người học chiếm lĩnh tri thức chú trọng phát triển năng lực giao tiếp công nghệ. Đẩy mạnh tổ chức dưới dạng học nhóm, dạy học dự án để người học chủ động tham gia các hoạt động nhằm tìm tòi, khám phá phát triển năng lực giao tiếp và tiếp nhận tri thức mới.

Thiết kế giáo án phù hợp với năng lực người học hướng đến mục tiêu phát triển năng lực giao tiếp công nghệ.

Người học có nhiều cơ hội tham gia thuyết trình, bày tỏ quan điểm, tham gia phản biện Đặc điểm về không gian dạy học: Không gian học phù hợp với nội dung học, tạo không khí cởi mở, thân thiện. Nhằm dễ dàng tổ chức các hoạt động nhóm. Đặc điểm về đánh giá: Dựa vào kết quả đầu ra, quan tâm đến sự tiến bộ của người học. Chú trọng đến việc vận dụng kiến thức vào thực tế, Đánh giá quá trình đề cao năng lực thuyết trình, phản biện một năng lực rất quan trọng trong thời kì hiện đại. *Một số biểu hiện của năng lực giao tiếp công nghệ: - Sử dụng được ngôn ngữ kỹ thuật trong giao tiếp về sản phẩm, dịch vụ kỹ thuật, công nghệ.

- Có khả năng lập được bản vẽ kỹ thuật bằng tay hoặc với sự hỗ trợ của máy tính.

- Vốn từ phong phú: Sử dụng vốn từ phong phú, đúng chuyên nghành, diễn đạt đúng nội dung.

- Xác định được mục đích giao tiếp: Biết đặt mục tiêu của việc thuyết trình, diễn đạt nội dung học trong mọi hoàn cảnh.

- Thái độ khi giao tiếp: Khiêm tốn, lắng nghe tích cực trong giao tiếp.

17

- Lựa chon nội dung, phương thức khi giao tiếp: Diễn đạt ý tưởng một cách tự tin, biểu cảm phù hợp với đối tượng, hoàn cảnh giao tiếp.

- Sử dụng ngôn ngữ diễn đạt tốt: Sử dụng linh hoạt các kiểu câu, rõ ràng, mạch lạc khi trình bày một vấn đề nào đó trong môn học 1.3.2. Phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh phổ thông Trong bối cảnh ngành giáo dục đang tích cực thay đổi PPDH sao cho phù hợp với thời đại. Với tất cả các môn học giáo viên (GV) đều tích cực hưởng ứng tham gia, tìm tòi, học hỏi để tìm ra phương pháp phù hợp để năng cao được chất lượng học tập. Việc thay đổi cách tiếp cận nội dung trong dạy học, từ chỗ lấy GV làm trung tâm, chuyển sang lấy HS làm trung tâm. GV chỉ là người hướng dẫn, đặt vấn đề và HS là người chủ động tìm giải pháp và giải quyết vấn đề. Có như vậy mới phát triển được năng lực vốn có của mỗi HS. Từ đó phát triển nên năng lực giao tiếp công nghệ một dạng năng lực không thể thiếu được trong môn công nghệ. Giúp HS sử dụng được ngôn ngữ kỹ thật trong giao tiếp về sản phẩm, dịch vụ kỹ thuật, công nghệ, lập được bản vẽ kỹ thuật đơn giản Môn Công nghệ phổ thông bao gồm kiến thức, thiết bị, phương pháp và các hệ thống dùng trong việc tạo ra hàng hóa và cung cấp dịch vụ. Vậy khi dạy học môn Công nghệ cần phát triển được năng lực giao tiếp công nghệ để môn học trở thành cốt yếu, và cần thiết trong lĩnh vực giải quyết các vấn đề đặt ra trong thực tiễn, cải tạo thế giới và định hình môi trường sống của con người.

Phát triển năng lực giao tiếp công nghệ có thể thông qua các hình thức như: Hướng dẫn HS đọc bản vẽ, sơ đồ, thông số kỹ thuật, đọc nội dung bài học.

Lựa chọn nội dung thích hợp để dạy học, kết hợp PPDH trực quan, thảo luận trong nhóm nhỏ, dạy học dựa trên dự án: Có thể xây dựng bài trình bày, tạo tờ rơi, tạo bài viết, trình bày và báo cáo trước lớp, hoặc HS có thể trao đổi, dạy lại cho nhau.

18

1.3.3. Mức độ phát triển năng lực giao tiếp công nghệ Theo các tác giả Bernd Meier, Nguyễn Văn Cường thì mức độ phát triển năng lực giao tiếp công nghệ gồm có 3 mức độ (Bảng 1.1): Bảng 1.1. Mức độ phát triển năng lực giao tiếp công nghệ Mức độ

Nội dung

Mức 1

Khả năng lập, hiểu phân tích, chuẩn bị trình bày thông tin, biểu đạt ngôn ngữ liên quan đến kỹ thuật và công nghệ bằng ngôn ngữ chuyên môn, có thể sử dụng các hình thức trình bày dưới dạng đồ họa

Mức 2

Sẵn sàng sử dụng những hiểu biết, ý tưởng và hình dung của cá nhân để thảo luận đối diện với đối tác thảo luận với thái độ khoan dung

Mức 3

Khả năng tiếp thu các lập luận hợp lý của đối tác giao tiếp, khả năng phản biện cũng như khả năng điều chỉnh quan điểm cá nhân dựa trên tri thức chuyên môn

- Mức 1 (mức cao): Mô tả, nhận biết tốt được mối quan hệ giữa các phần tử trong các hình vẽ, sơ đồ. Đọc đước tất cả các ký hiệu, thông số kỹ thuật trên các hình vẽ, sơ đồ. Vẽ và giải thích được sơ đồ.

- Mức 2 (mức trung bình): Mô tả, nhận biết được mối quan hệ giữa các phần tử trong các hình vẽ, Đọc đước tất cả các ký hiệu, thông số kỹ thuật trên các hình vẽ, sơ đồ. Vẽ và giải thích được sơ đồ ở mức trung bình giữa hai mức.

- Mức 3 (mức thấp): Mô tả, nhận biết chưa được rõ ràng về các phần tử trong các hình vẽ, sơ đồ. Chưa đọc được nhiều ký hiệu, thông số kỹ thuật trên các hình vẽ và sơ đồ. Khả năng vẽ và giải thích được sơ đồ còn chậm

19

Ví dụ: Khi dạy về HTLM trong phần ĐCĐT môn công nghệ 11, có thể nhận thấy các mức độ biểu hiện như sau: - Ở mức 1: HS có thể nhận biết tốt các kí hiệu, hiểu được cấu tạo của HTLM, vẽ và giải thích được sơ đồ H 26.1, H 26.2 (SGK) công nghệ 11 - Ở mức 2: Dựa vào sơ đồ HS có thể nhân biết được các kí hiệu, hiểu được cấu tạo của HTLM, vẽ và giải thích được các sơ đồ trong bài học nhưng ở mức trung bình - Ở mức 3: Dựa vào sơ đồ nhưng HS chưa nhận biết tốt, chính xác được các kí hiệu, và chưa hiểu được cấu tạo của HTLM, còn gặp khó khăn trong quá trình vẽ và giải thích được sơ đồ trong bài học 1.3.4. Một số biện pháp dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh môn Công nghệ Để phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS, cần sử dụng tốt các phương pháp như dạy học trực quan, dạy học nhóm, dạy học theo dự án, dạy học giải quyết vấn đề…sẽ giúp HS phát triển được năng lực giao tiếp công nghệ. Vì qua các PPDH này, GV có thể dùng hình thức giao nhiệm vụ, làm bài tập, dùng phiếu học tập, làm dự án… Để HS có thể trình bày, đọc hiểu các bản vẽ, sơ đồ, ký hiệu, thông số kỹ thuật, đọc nội dung bài học …Từ đó giúp HS hình thành, phát triển cả về năng lực tự học, tự chủ và năng lực giao tiếp công nghệ.

Với vai trò và ý nghĩa nêu trên, tác giả đề xuất một số biện pháp dạy học nhằm góp phần phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS gồm: 1.3.4.1. Dạy học nhóm (dạy học hợp tác) Dạy học nhóm còn được gọi là dạy học hợp tác. Trong PPDH này, GV là người tổ chức cho HS các hoạt động học theo nhóm nhỏ, HS cùng thực hiện một nhiệm vụ nhất định trong một thời gian nhất định. Trong nhóm, dưới sự hướng dẫn của GV và chỉ đạo của nhóm trưởng, HS kết hợp giữa làm việc cá

20

nhân với làm việc nhóm để hoàn thành nhiệm vụ được giao. Đối với mục tiêu phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS lớp 11 môn Công nghệ, phần ĐCĐT thì dạy học theo nhóm là PPDH chủ đạo, bởi phương pháp này tạo ra các bối cảnh rất thuận lợi trong giao tiếp, giúp cho mỗi HS tham gia chủ động và sáng tạo vào quá trình học tập, tạo cơ hội cho HS có thể trao đổi, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, tôn trọng lẫn nhau, có tinh thần tập thể trong quá trình giải quyết các nhiệm vụ học tập một cách tích cực và hiệu quả. Hơn nữa còn tạo cho các em được giao lưu, học hỏi lẫn nhau.

Chúng ta đang sống trong thời kỳ khoa học kỹ thuật rất phát triển và thời đại công nghệ 4.0. chính vì vậy yêu cầu làm việc nhóm là rất cần thiết. Vì rất nhiều lý do nhưng có lẽ lý do không ai là hoàn hảo là lý do mà nên tiến hành phương pháp học nhóm. Làm việc theo nhóm có thể tập trung những mặt mạnh của từng người và có thể bổ sung cho nhau những điểm yếu.

Dạy học theo nhóm là một PPDH mà “Học sinh được phân chia thành từng nhóm nhỏ riêng biệt, chịu trách nhiệm về một mục tiêu duy nhất, được thực hiện thông qua nhiệm vụ riêng biệt của từng người. Các hoạt động cá nhân riêng biệt được tổ chức, liên kết hữu cơ với nhau nhằm thực hiện mục tiêu chung”.

PPDH theo nhóm được sử dụng nhằm khai thác vốn kiến thức mà các em đã tích lũy được trong đời sống thực tế từ đó có thể vận dụng được những kiến thức phục vụ cho lao động sản xuất.

Phương pháp dạy học theo nhóm được sử dụng nhằm khai thác vốn kiến thức mà các em đã tích lũy được trong đời sống thực tế từ đó có thể vận dụng được những kiến thực phục vụ cho lao động sản xuất.

Phương pháp dạy học theo nhóm sẽ đạt được hiệu quả cao khi có các điều kiện sau: Phòng học có đủ không gian, bàn ghế dễ di chuyển bởi khi sử dụng

21

phương pháp này thường gây ra sự xáo trộn về cơ học trong lớp học khi HS không còn ngồi nghe giảng theo cách truyền thống, mà phải ngồi đối mặt với nhau để tạo sự tương tác trong quá trình học tập.

Nhiệm vụ học tập phù hợp: GV cần chọn chủ đề thảo luận có nhiều tình huống, cần tới sự chia sẻ, hợp tác, huy động trí tuệ, kinh nghiệm của nhiều HS để tìm ra cách giải quyết tốt nhất, không nên giao nhiệm vụ quá đơn giản đối với HS, có thể sẽ gây nhàm chán cho HS. Giáo viên cần hiểu rõ dạy học theo nhóm, tránh hình thức, hời hợt, cần đưa ra các quy định hoạt động nhóm hiệu quả, cần quy định rõ về thời gian thảo luận, đủ cho HS suy nghĩ, thảo luận.

1.3.4.2. Dạy học theo dự án Dạy học theo dự án là PPDH mà trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức tạp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành nhằm tạo ra một sản phẩm cụ thể. Nhiệm vụ học tập được người học thực hiện với tính tự lực cao trong quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện [16].

Như vậy, dạy học theo dự án có thể nói là một mô hình học tập hiện đại mà HS được làm trung tâm của buổi học. GV sẽ là người hỗ trợ và hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ của mình nhằm phát triển kiến thức, kỹ năng cho HS. Dạy học dựa trên dự án sẽ khuyến khích sự tìm tòi, sáng tạo của HS vận dụng kiến thức đã học để tạo ra sản phẩm của chính mình.

Trong quá trình thực hiện dự án, HS là người chủ động thực hiện các kế hoạch đề ra, đồng thời tự lực tham gia vào các giai đoạn của quá trình dạy học: Đề xuất hoặc đóng góp ý kiến cho sáng kiến dự án, xây dựng kế hoạch thực hiện dự án và trình bày kết quả. Mỗi dự án đều có các tiểu chủ đề liên

22

quan, thích hợp với việc phân chia tìm hiểu cho các nhóm HS khác nhau. Vì vậy dạy học theo dự án có ý nghĩa quan trong nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS, bởi nó đòi hỏi sự chủ động, tích cực, tinh thần hợp tác và sáng tạo của người học.

Khi triển khai dạy học dự án, GV cần dành thời gian để hướng dẫn trước cho HS lập kế hoạch dự án, cách thu thập thông tin như thế nào, ở đâu, cách xử lí thông tin, cách tổng hợp và trình bày báo cáo. Trong quá trình HS thực hiện dự án, GV luôn theo sát để hướng dẫn, hỗ trợ HS khi cần thiết. Không áp đặt cách trình bày của HS làm HS hạn chế khả năng sáng tạo của HS. Dành thời gian hợp lí cho việc trình bày sản phẩm và báo cáo kết quả của HS. Lần lượt từng nhóm trình bày kết quả của nhóm mình dưới nhiều hình thức khác nhau như triển lãm, thuyết trình Powerpoint và tự đánh giá. Các nhóm khác nhận xét, đánh giá kết quả của nhóm bạn, GV đưa ra nhận xét của mình và cùng nhìn lại quá trình làm làm việc để rút kinh nghiệm cho các dự án sau Ví dụ: Trong dạy học phần động cơ đốt trong để phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh ngoài những phương phát dạy học tích cực nhằm giúp học sinh phát triển được năng lực giao tiếp công nghệ thì dạy học dự án là đạt hiệu quả nhất. Thứ nhất dạy học dự án không bó buộc thời gian trong một tiết học, có thể cho học sinh thực hiện các tiểu dự án trên lớp theo nhóm nhỏ, hoặc có thể thực hiện dự án theo thời gian quy định. Chính vì HS có nhiều thời gian tìm hiểu, nghiên cứu để hoàn thành dự án. vậy nên khi thực hiện dự án kiến thức bài học sẽ thu được khi hoàn thành dự án, kết quả thu được thường chất lượng và hiệu quả đáp ứng được mục tiêu đề ra. Hơn nữa học sinh có thể trao đổi, thảo luận, trình bày kết quả, nhận xét, phản biện kết quả của nhóm bạn… Từ đó năng lực giao tiếp công nghệ sẽ được hình thành và phát triển.

23

1.3.4.3. Dạy học trực quan Dạy học trực quan là PPDH trong đó sử dụng phương tiện trực quan, nhằm giúp HS trực tiếp cảm giác, tri giác mới. Trên cơ sở đó nắm vững được bản chất của đối tượng kỹ thuật.

Với phương pháp dạy học trực quan sẽ giúp học sinh huy động sự tham gia của nhiều giác quan kết hợp với lời nói sẽ tạo điều kiện dễ hiểu, dễ nhớ và nhớ lâu, làm phát triển năng lực chú ý, năng lực quan sát, óc tò mò khoa học của họ, Với cách dạy học trực quan, các đồ dùng phục vụ cho việc học được đặc biệt quan tâm, nhờ đồ dùng mà các học sinh có thể nhớ nhanh, nhớ lâu và nhớ rất kỹ bài giảng. Bằng hình ảnh trực quan sống động cùng những kiến thức lịch sử sống động cho các em như đang được sống ở thời kỳ lịch sử đó.

Khi dạy học hình ảnh tuy không cần sử dụng tới chữ viết cũng được lưu giữ lại vững chắc trong trí nhớ, nó chính là hình ảnh thu được từ trực quan.

Chính bởi vậy, học theo phương pháp trực quan góp phần tạo nên biểu tượng về lịch sử. Bên cạnh đó, đồ dùng trong các tiết học trực quan còn giúp phát triển khả năng quan sát cũng như tư duy và trí tưởng tượng cùng khả năng ngôn ngữ của học sinh.

Chính vì vậy phương pháp dạy học trực quan rất phù hợp để sử dụng trong dạy học môn công nghệ, đặc thù của môn học là sử dụng rất nhiều hình họa, sơ đồ trong nội dung bài học.

Ví dụ. Khi dạy học phần ĐCĐT có rất nhiều sơ đồ, vậy khi GV hướng dẫn HS quan sát sơ đồ, mô hình…HS dễ dàng đọc, vẽ, giải thích cấu tạo, nguyên lý dựa vào trực quan mà không cần hỗ trợ của kênh chữ. Chính vì vậy phương pháp dạy học trực quan có thể giúp HS nâng cao được năng lực giao tiếp công nghệ 1.3.4.4. Dạy học giải quyết vấn đề Dạy học giải quyết vấn đề là phương pháp dạy học mà trong đó HS được đặt trong tình huống có vấn đề, thông qua việc giải quyết vấn đề sẽ giúp

24

HS phát triển năng lực tư duy, năng lực giải quyết vấn đề, lĩnh hội tri thức, kỹ năng, phương pháp.

Dạy học giải quyết vấn đề dựa trên cơ sở lý thuyết nhận thức. Theo quan điểm của tâm lý học nhận thức, giải quyết vấn đề có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc phát triển tư duy và nhận thức của con người. “ Tư duy chỉ chỉ bắt đầu khi xuất hiện tình huống có vấn đề”(Rubinstein).

Giải quyết vấn đề giúp HS có cái nhìn toàn diện trước các hiện tượng, sự việc, tình huống nảy sinh trong hoạt động, trong thực tiễn. Mặt khác, phát huy được tính tự giác, tích cực, chủ động, hứng thú học tập của HS. Việc vận dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề chính là giáo viên tạo ra các tình huống có vấn đề nhằm điều khiển các học sính giúp các em phát hiện vấn đề cũng như tự giác, chủ động, sáng tạo để giải quyết vấn đề đó một cách nhanh nhất, chính xác nhất. Qua đó giúp các em lĩnh hội tri thức và tự mình rèn luyện các kỹ năng cơ bản để đạt được các mục tiêu học tập tốt nhất.

Dạy học theo phương pháp giải quyết vấn đề chính là việc giải quyết vấn đề được nêu ra, các tình huống, tư duy chỉ bắt đầu khi có vấn đề phát sinh mà thôi.

Trong phương pháp này bắt buộc có các vấn đề, tình huống vấn đề, nó chính là một tình huống mà giáo viên đưa tới cho học sinh. Trong đó sẽ có những khó khăn mà các em học sinh không dễ dàng vượt qua, các em phải có quá trình tìm hiểu, phân tích, suy luận mới giải đáp được.

Chính vì vậy phương pháp này cũng rất phù hợp để áp dụng trong dạy học nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ. Vấn đề cần giải quyết là hiểu, nhận biết đọc vẽ được sơ đồ, khi HS giải quyết được vấn đề tức là lúc đó HS đã giao tiếp được công nghệ 1.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ - Yếu tố chủ quan: + Giáo viên:

25

Với suy nghĩ môn Công nghệ là môn không thi trung học phổ thông quốc gia nên GV cũng không đầu tư nhiều về chuyên môn, chỉ dạy bảo đảm kiến thức như sách giáo khoa và khi dạy cũng không vận dụng nhiều những phương pháp dạy học mới, tích cực như dạy học trực quan, dạy học nhóm, dạy học theo dự án…để bài học trở nên phong phú đa dạng.

Chưa chú trọng cho HS đọc, hiểu, trình bày, vẽ các sơ đồ trong phần ĐCĐT. Chính vì vậy nên hạn chế phát triển năng lực công nghệ nói chung và năng lực giao tiếp công nghệ nói riêng. + Học sinh: Môn công nghệ không phải là môn thi tốt nghiệp trung học phổ thông quốc gia nên tâm lý HS vẫn còn coi nhẹ, chưa quan tâm, tìm hiểu nhiều đến môn học. Đa số chưa đọc hiểu được các sơ đồ, bản vẽ, thông số kỹ thuật. Nên đã gây hạn chế rất nhiều trong việc đẩy mạnh phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho các em. HS chưa quan tâm đến cách học, hiểu nội dung dưa trên sơ đồ, ký hiệu, hình họa. + Mục tiêu, nội dung, phân bố chương trình môn công nghệ: Nhiều nội dung cũ, lạc hậu, không bắt kịp tiến bộ của thời đại, không thu hút được học sinh...

Môn Công nghệ phần Kỹ thuật công nghiệp được dạy ở lớp 11, 12; thời lương phân phối chương trình lớp 12 là 1 tiết/ tuần, lớp 11 là 1,5 tiết/ tuần. Hẳn là chưa đủ để HS hiểu và tiếp thu được trọn vẹn được kiến thức trong mỗi bài học. Thời lương chương trình ít, đó cũng là lý do khiến có HS không mặn mà với môn học, GV muốn triển khai các PPDH như dạy học nhóm, dạy học theo dự án gặp khó khăn.

- Yếu tố khách quan: + Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học: Về cơ sở vật chất còn thiếu thốn, chưa có phòng thực hành riêng cho môn học. + Trang thiết bị phục vụ dạy học bộ môn còn ít, chưa phong phú, nhất là mô hình, vật thật phục vụ cho các tiết trực quan, thực hành.

26

+ Sự quan tâm của nhà trường, phụ huynh và xã hội: Môn học không nằm trong chương trình thi trung học phổ thông quốc gia nên phần lớn phụ huynh và HS chưa thực sự yêu thích và hứng thú với môn học. Điều đó ảnh hưởng rất nhiều đến môn học nói chung và phát triển năng lực công nghệ nói riêng, trong đó có năng lực giao tiếp công nghệ.

1.4. Thực trạng về phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh trong dạy học môn công nghệ 1.4.1. Mục đích, nội dung, đối tượng, phương pháp và tổ chức khảo sát * Mục đích khảo sát: Thực hiện khảo sát và đánh giá thực trạng dạy và học môn Công nghệ lớp 11 ở một số trường THPT trên địa bàn Hà Nội. Từ đó rút ra được những phương pháp và kết quả đạt được đối với quá trình dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ của HS phổ thông. * Nội dung khảo sát: Trên cơ sở tiến hành khảo sát thực tế quá trình dạy và học môn công nghệ tại một số trường THPT trên địa bàn Hà Nội với các nội dung sau: - Cảm nhận của GV về tầm quan trọng của dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS. - Cảm nhận của HS về phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho bản thân.

- Thực trạng dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS ở trường phổ thông hiện nay trong dạy học phần ĐCĐT môn Công nghệ 11. * Đối tượng khảo sát: Tháng 12 năm 2020, tác giả đã tiến hành khảo sát thực trạng dạy và học môn Công nghệ 11 nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ tại các trường phổ thông trên địa bàn Hà Nội gồm: Trường THPT Chương Mỹ A, Trường THPT Chương mỹ B, trường THPT Mỹ Đức B, Trường THPT Sơn Tây. Đối tượng khảo sát là các thầy cô giáo dạy bộ môn Công nghệ lớp 11

27

và các em HS lớp 11 tại các trường phổ thông nói trên.

Tác giả đã xây dựng phiếu khảo sát dành cho giáo viên và học sinh * Phương pháp khảo sát: Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các tài liệu có liên quan đến đề tài để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu.

Thực nghiệm sư phạm, quan sát, trao đổi, đàm thoại, khảo sát để minh chứng cho giả thuyết khoa học được đề ra và tính khả thi của việc dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ trong dạy học môn Công nghệ 11.

Sử dụng phương pháp khảo sát bằng phiếu hỏi, phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu khảo sát và thực nghiệm.

Phương pháp dự giờ, thăm lớp: Tiến hành dự giờ thăm lớp một số tiết dạy môn công nghệ tại các trường THPT nói trên để thu thập một số thông tin cần thiết cho đề tài nghiên cứu. * Tiến hành khảo sát: Xây dựng bảng câu hỏi xin ý kiến trực tiếp của GV đang giảng dạy môn Công nghệ lớp 11.

Xây dựng phiếu hỏi để thu thập thông tin của HS về phương pháp, kết quả học tập hiện tại.

Trò chuyện, trao đổi trực tiếp với GV môn Công nghệ để nắm bắt thông tin về PPDH, thực trạng học tập của HS. Trò chuyện, tiếp cận HS để tìm hiểu nắm bắt thông tin về nhu cầu học tập của học đối với môn công nghệ.

Tổng hợp mọi thông tin qua phiếu khảo sát.

1.4.2. Kết quả khảo sát Qua quá trình khảo sát khảo sát tác giả đã thu được kết quả như sau:

28

1.4.2.1. Kết quả định tính - Giáo viên: Qua khảo sát cho thấy đa số GV môn Công nghệ đều tích cực tham gia các lớp học tập huấn, thay đổi PPDH, vận dụng nhiều phương pháp tích cực khi giảng dạy. Nhằm nâng cao hiệu quả nhận thức của HS đối với môn công nghệ, vận dụng PPDH trực quan, PPDH nhóm, dạy học dự án trong môn học nên cho thấy năng lực giao tiếp công nghệ của HS đã phần nào được cải thiện.

- Học sinh: HS tại các trường tác giả khảo sát khá tự tin, sôi nổi, tương tác tốt trong giờ học. Tuy nhiên vẫn còn một số HS học đối phó vì không có sự chuẩn bị bài trước, và hợp tác học nhóm chưa cao. Vẫn còn ngại ngùng khi được gọi lên phát biểu. Giờ lý thuyết HS rất sôi nôi, tích cực tham gia các hoạt động do GV chuẩn bị trước nhưng vẫn thụ động với kiến thức mới. Trong giờ học thực hành đa số HS đều chăm chú theo dõi thao tác làm mẫu của GV, nhưng một số HS vẫn còn ngại tự thực hiện các thao tác và tham gia vào quá trình hoàn thành dự án trong quá trình thực hành. Từ đó chưa phát triển được năng lực giao tiếp và năng lực giao tiếp công nghệ 1.4.2.2. Kết quả định lượng Tác giả đã tiến hành khảo sát thực trạng dạy và học môn công nghệ 11 nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ tại các trường phổ thông trên địa bàn Hà Nội gồm: Trường THPT chương Mỹ A, trường THPT Chương Mỹ B, trường THPT Mỹ Đức B, trường THPT Sơn Tây. Đối tượng khảo sát là các thầy, cô giáo dạy bộ môn công nghệ lớp 11 và các HS lớp 11 tại các trường phổ thông nói trên.

Tác giả đã xây dựng phiếu khảo sát dành cho GV và HS Số lượng mẫu khảo sát như sau: + Số lượng GV tham gia khảo sát như sau (Bảng 1.2):

29

Bảng 1.2. Số lượng giáo viên tham gia khảo sát.

STT 1 2 3 4

Tên trường THPT Chương Mỹ A THPT Chương Mỹ B THPT Mỹ Đức B THPT Sơn Tây

Số lượng giáo viên tham gia khảo sát 2 2 2 2

+ Số lượng HS tham gia khảo sát như sau (Bảng 1.3): Bảng 1.3. Số lượng học sinh tham gia khảo sát.

STT 1 2 3 4

Tên trường

Lớp

Tổng số học sinh THPT Chương Mỹ A 11A1,11A2,11D4,11D6 125 THPT Chương Mỹ B 11A1,11A2,11A3,11A4 135 THPT Mỹ Đức B 11A9,11A10,11A11,11A12 130 THPT Sơn Tây 11A4,11A5,11A6,11A7 125 *Phương pháp khảo sát: Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các tài liệu có liên quan đến đề tài để

xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu.

Thực nghiệm sư phạm, quan sát, trao đổi, đàm thoại, khảo sát để minh chứng cho giả thuyết khoa học được đề ra và tính khả thi của việc dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ trong dạy học môn Công nghệ 11.

Sử dụng phương pháp khảo sát bằng phiếu hỏi, phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu khảo sát và thực nghiệm.

Phương pháp dự giờ, thăm lớp: Tiến hành dự giờ thăm lớp một số tiết dạy môn công nghệ tại các trường THPT nói trên để thu thập một số thông tin cần thiết cho đề tài nghiên cứu. *Tiến hành khảo sát: Xây dựng bảng câu hỏi xin ý kiến trực tiếp của giáo viên đang giảng dạy môn công nghệ 11.

30

Xây dựng phiếu hỏi để thu thập thông tin của HS về phương pháp, kết quả học tập hiện tại Trò chuyện, trao đổi trực tiếp với giáo viên môn công nghệ để nắm bắt thông tin về phương pháp dạy học, thực trạng học tập của HS Trò chuyện, tiếp cận HS để tìm hiểu nắm bắt thông tin về nhu cầu học tập của HS với môn công nghệ Tổng hợp mọi thông tin qua phiếu khảo sát *Kết quả khảo sát Qua quá trình khảo sát tác giả đã thu được kết quả như sau: Kết quả khảo sát đối với giáo viên: Bảng 1.4. Nhận thức của giáo viên về năng lực giao tiếp công nghệ Nội dung khảo sát

Mức độ đánh giá

1.Thầy (cô) có nhận xét gì về vai trò của năng lực giao tiếp công nghệ đối với môn học?

Rất quan trọng

50.5%

Quan trọng

25.5%

Bình thường

15.5%

Ít quan trọng

8.5%

Không quan trọng 0% Rất chú trọng Chú trọng 2.Trong giờ dạy thầy (cô) có chú trong đến phát triển năng lực giao tiếp Ít chú trọng công nghệ cho học sinh hay không?

Bình thường Không chú trọng Rất cần thiết 3.Thầy (cô) có nhận thức như thế nào Cần thiết về năng lực giao tiếp công nghệ trong Ít cần thiết bối cảnh môn học công nghệ hiện Bình thường nay?

Không cần thiết

31

12.5% 45.3% 25.5% 16.7% 0% 30.5% 32,5% 25% 12% 0%

Thầy (cô) có nhận xét gì về vai trò của năng lực giao tiếp công nghệ đối với môn học?

8.50%

Trong giờ dạy thầy (cô) có chú trong đến phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh hay không?

Rất quan trọng

0%

Quan trọng 15.50% 25.50%

0% 12.50%

Rất chú trọng Chú trọng

16.70%

Bình thường 50.50% Ít quan trọng

Ít chú trọng 25.50%

45.30%

Bình thường

Không quan trọng

Không chú trọng

Thầy (cô) có nhận thức như thế nào về năng lực giao tiếp công nghệ trong bối cảnh môn học công nghệ hiện nay 0% 12% Rất cần thiết 30.50% 25%

Cần thiết Ít cần thiết Bình thường Không cần thiết

32.50%

Hình 1.2. Biểu đồ nhận thức của giáo viên về năng lực giao tiếp công nghệ Nhìn vào kết quả khát sát cho thấy đa số thầy cô cũng nhận thấy tầm quan trọng của năng lực giao tiếp công nghệ đối với HS. Nhưng do đặc thù môn học và vị trí môn học hiện nay chưa được chú trọng quan tâm một cách đúng mức nên việc triển khai nội dung, vận dụng các PPDH nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ chưa đạt kết quả cao. Trong đó một số thầy cô (50.5%) 32

cho rằng vai trò của năng lực giao tiếp công nghệ đối với môn học là rất quan trọng, có (45,3%) thầy cô đã chú trọng đến năng lực giao tiếp công nghệ cho HS trong giờ học. Hầu như 100% thầy cô có nhận định về mức độ rất cần thiết, cần thiết, của năng lực giao tiếp công nghệ trong bối cảnh của môn học hiện nay.

Kết quả điều tra, khảo sát biện pháp để phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS có kết quả như sau (Bảng 1.5): Bảng 1.5. Kết quả khảo sát biện pháp phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh Mức độ cần Các biện pháp

STT

1 2 3 4 5 6

Thực hiện phương pháp dạy học nhóm, dạy học dự án Tổ chức các buổi tham quan, ngoại khóa Gv đưa ra nhiều tình huống, nội dung phù hợp học sinh thực hiện Tổ chức hoạt động trải nghiệm tại các xưởng liên quan đến ĐCĐT Kiểm tra đánh giá năng lực báo cáo, thuyết trình của HS HS rèn luyên thao tác đọc vẽ sơ đồ nguyên lý trong phần ĐCĐT

Không

Rất cần

Cần

thiết

thiết

65,5%

34.5%

0%

85%

15%

0%

65%

35%

0%

55%

45%

0%

80,5%

19.5%

0%

85%

15%

0%

cần thiết

-Ý kiến đóng góp của một số thầy (cô). + Chú trong rèn luyện kỹ năng vẽ sơ đồ, phản biện, thuyết trình, làm báo cáo cho học sinh

33

+ Gợi ý HS tự tìm tòi, mở rộng vốn kiến thức thực tế về ĐCĐT trong cuộc sống

Không cần thiết

0% 0% 0% 0% 0% 0% 15% 19.50%

Cần thiết

35%

15%

45%

34.50%

55%

Rất cần thiết

85% 80.50% 65% 65.50%

85%

0.00% 10.00% 20.00% 30.00% 40.00% 50.00% 60.00% 70.00% 80.00% 90.00% HS rèn luyên thao tác đọc vẽ sơ đồ nguyên lý trong phần ĐCĐT Kiểm tra đánh giá năng lực báo cáo, thuyết trình của HS Tổ chức hoạt động trải nghiệm tại các xưởng liên quan đến ĐCĐT Gv đưa ra nhiều tình huống, nội dung phù hợp học sinh thực hiện Tổ chức các buổi tham quan, ngoại khóa Thực hiện phương pháp dạy học nhóm, dạy học dự án

Hình 1.3. Biểu đồ kết quả khảo sát biện pháp cụ thể phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh Qua kết quả khảo sát cho thấy đa số thầy (cô) đều nhận thấy tầm quan trong của năng lực giao tiếp công nghệ đối với môn học. Mức rất cần thiết: Thực hiện phương pháp dạy học nhóm, dạy học dự án chiếm (65,5%). Tổ chức các buổi tham quan ngoại khóa chiếm (85%). Kiểm tra đánh giá đánh giá năng lực báo cáo, thuyết trình của học sinh đạt tới (80,5%). Trong khi đó rèn luyên thao tác đọc vẽ sơ đồ nguyên lý trong phần ĐCĐT chiếm (85%). Tổ chức hoạt động trải ngiệm tại các xưởng ĐCĐT là (55%). Vì có phát triển được năng lực giao tiếp công nghệ mới giúp các em trình bày được ý tưởng, thuyết trình thành 34

công được sản phẩm, báo cáo kết quả công việc.

Kết quả điều tra, khảo sát với HS tại 4 trường THPT dưới dạng phiếu trả lời, có kết quả như sau (Bảng 1.6): Bảng 1.6. Kết quả khảo sát nhận thức của học sinh về năng lực giao tiếp công nghệ Nội dung khảo sát Mức độ đánh giá 1.Trong giờ công nghệ em có được Có 45.3% tham gia hoạt động nhóm không?

Rất ít 45.7% Không 9% 2.Trong học môn công nghệ em có chú Có 12.3% trọng vào hình vẽ, sơ đồ, kí hiệu Rất ít 67.9% không?

Không 19.8% 3. Em có thường xuyên trao đổi/ báo Thường xuyên 23,5% cáo/ trả lời các câu hỏi liên quan đến Rất ít 70.3% nội dung dạy học không?

Không bao giờ 6.2% 4. Em có tìm hiểu thông tin về bài học Có 23.5% mới của công nghệ trước khi lên lớp Rất ít 56.8% không?

Không 19.7% 5. Thầy cô có thường xuyên tổ chức Có 22.3% cho các em chơi các trò chơi trong quá Rất ít 66.2% trình dạy học môn công nghệ không? Không 11.5% Có 71.3% 6. Em có gặp khó khăn trong quá Bình thường 12.8% trình đọc, trình bày, vẽ sơ đồ và kí hiệu không?

Không 15.9% 7. Tiết thực hành công nghệ các em Trải nghiệm 0% thường học dưới hình thức nào?

Thực hành 35,2% Tìm hiểu trên SGK 64.8% 8. Nếu tìm hiểu cho bài học mới em Sách giáo khoa 82.4% thường tìm hiểu ở đâu?

Hỏi bạn bè, người thân 8.7% Nguồn internet 11.9% 9. Giáo viên có nhiệt tình, sử dụng các Có 28.6% PP học tích cực để tạo hứng thú cho Rất ít 66.7% các em trong quá trình học không?

Không 4.7% 10.Trong tiết công nghệ giáo viên có Có 34.6% giao nhiệm vụ thuyết trình, báo cáo Rất ít 54.3% cho các nhóm không?

Không bao giờ 11.1% 35

90.00% 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00%

Có/Thường xuyên

10.00%

Rất ít

0.00%

Không/Không bao giờ

Hình 1.4. Biểu đồ kết quả khảo sát nhận thức của học sinh về năng lực giao tiếp công nghệ Các thành tố để phát triển năng lực giao tiếp công nghệ được HS đánh giá ở mức có và thường xuyên chưa cao, cụ thể: Qua khảo sát cho thấy trong quá trình học, học sinh tham gia học nhóm (45.3%), vẫn còn 9% học sinh không được tham gia học nhóm, quá trình học tập học sinh chú trọng vào sơ đồ, hình vẽ, kí hiệu chiếm 12,3%, có đến hơn 87% học sinh không quan tâm nhiều đến hình vẽ, sơ đồ, kí hiệu. Có đến 71,3% học sinh gặp khó khăn trong quá trình đọc, trình bày, vẽ sơ đồ và kí hiệu. Có đến 76% học sinh khi được hỏi trả lời ít được tham gia các hoạt động trao đổi, báo cáo trong giờ học. Có đến 76,5% học sinh không tìm hiểu bài học mới trước khi đến lớp, đây cũng là một phần tâm lý chủ quan của học sinh khi vẫn coi môn Công nghệ là môn phụ. Đối với các tiết học thực hành, hầu như HS không được tham gia các hoạt động trải nghiệm, một số ít được tổ chức tìm hiểu thông 36

tin liên quan đến bài học trên internet (11.9%). Qua khảo sát cho thấy phương pháp học tập tích cực, chủ đạo nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ còn ít được trú trọng và sử dụng.

1.4.3. Nguyên nhân của thực trạng và những vấn đề cần giải quyết * Nguyên nhân: Dựa vào kết quả khảo sát, có thể thấy một số nguyên nhân còn tồn tại trong dạy học môn Công nghệ đối với việc phát triển năng lực giao tiếp công nghệ như sau: GV chưa chú trọng đến phát triển đồng đều những năng lực cốt lõi cho HS. Phần lớn vẫn chú trọng truyền thụ tri thức một chiều, chưa có nhiều PPDH tích cực, chưa quan tâm đúng mức đến phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS. Đa số HS chưa có cái nhìn đúng mực về năng lực giao tiếp công nghệ.

HS chưa hiểu được rõ ràng mục đích cuả môn học, chưa biết học môn công nghệ để làm gì dẫn đến kết quả học tập đạt được còn chưa cao. Đa số HS chưa biết cách lựa chọn phương pháp học tập để có thể phát triển được năng lực công nghệ, trong đó có năng lực giao tiếp công nghệ. Hơn nữa GV chưa chú trọng tạo động cơ, tình huống để gây hứng thú học tập cho HS đối với môn học. Mặc dù phần lớn HS đều nhận thức được sự quan trọng của năng lực giao tiếp công nghệ, nhưng với suy nghĩ môn công nghệ không nằm trong môn thi trung học phổ thông quốc gia, không là môn thi đại học nên dẫn đến lơ là, không chú trọng quan tâm đến môn học và phát triển năng lực cốt lõi của môn học. Chính vì vậy vô hình dung HS đã bỏ lỡ sự rèn luyện phát triển năng lực giao tiếp công nghệ, năng lực mà giúp ích rất nhiều cho các em sau này nhất là những HS lựa chọn ngành học, trường học, nghề nghiệp liên quan đến khoa học kỹ thuật.

Thực tế các trường phổ thông cũng như GV trực tiếp giảng dạy môn Công nghệ cũng chưa chú trọng cho HS thực hành, tham quan trải nghiệm hay lồng ghép hướng nghiệp cho HS. Vì thế chưa tạo cơ hội cho HS hiểu được môn công nghệ là một môn khoa học, gắn liền với thực tế. Những gì các em thu

37

được cũng chỉ dừng lại ở lý thuyết, sách vở. * Những vấn đề cần giải quyết Qua quá trình điều tra khảo sát tại các trường phổ thông cho thấy để phát triển được năng lực giao tiếp công nghệ thì cần có những phương pháp giải quyết sau: Thứ nhất, GV cần tìm tòi, mở rộng vốn kiến thức hiểu biết về về khả năng giao tiếp công nghệ, từ đó chú trong xây dựng PPDH làm sao cho phù hợp với nội dung bài học nhằm phát triển hiểu quả năng lực phát triển năng lực giao tiếp công nghệ.

Thứ hai, GV tích cực xây dựng những dự án tìm hiểu về các chủ đề, tạo cơ hội học nhóm tăng khả năng thảo luận, trao đổi, thuyết trình làm báo cáo của HS từ đó nâng cao tính sáng tạo, chủ động hỗ trợ phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS. Thứ ba, GV chú trọng rèn luyên kỹ năng nghe, nói, quan sát, thiết kế, đọc vẽ sơ đồ… cho HS, giúp HS có thói quen tự tìm hiểu, trình bày ý kiến, trao đổi, phản biện. Ngày nay giao tiếp đã vượt qua giới hạn của bản thân, nếu có thể phát triển tốt được giao tiếp công nghệ cho HS đó là điều rất tốt cho các em sau này. Vì nếu sau này các em có học được, có làm được mà không trình bày được ý tưởng, không giới thiệu được sản phẩm của bản thân thì đó là một rào cản rất lớn trong con đường dẫn đến thành công trong tương lai của các em.

Thứ tư. Trong cấu trúc của năng lực công nghệ, năng lực giao tiếp đóng vai trò tiên quyết, quan trọng bởi muốn có năng lực nhận thức, năng lực sử dụng, đánh giá công nghệ hoặc năng lực thiết kế kỹ thuật thì cần phải có năng lực giao tiếp công nghệ. Chính vì vậy trong khuôn khổ nghiên cứu của đề tài tác giả chỉ chú trong những phương pháp nhằm phát triển tốt năng lực giao tiếp công nghệ cho HS lớp 11 trong dạy học phần ĐCĐT nhằm giúp cho các em có đủ tự tin bước trên con đường học tập và xây dựng tương lai sau này.

38

KẾT LUẬN CHƯƠNG I Dựa trên cơ sở nghiên cứu, phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài, có thể rút ra một số kết luận mang tính định hướng về phát triển năng lực giao tiếp công nghệ như sau: 1.Trên cơ sở nghiên cứu các khái niệm liên quan đến đề tài: Khái niệm năng lực, năng lực chung, năng lực chuyên môn, năng lực công nghệ, năng lực giao tiếp, năng lực giao tiếp công nghệ, dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ. Từ đó có thể đổi mới phương pháp dạy học để phát triển năng lực giao tiếp công nghệ nâng cao được kỹ năng giao tiếp giúp học sinh tự tin hơn trong cuộc sống.

2. Trên cơ sở tìm hiểu về một số vấn đề cơ bản về dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh phổ thông, từ đó đề xuất một số biện pháp dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh phổ thông trong dạy học môn công nghệ. Nhằm nâng cao chất lượng dạy và học cho bộ môn 3. Qua kết quả khảo sát ở các trường THPT cho thấy cả thầy và trò ở các trường được khảo sát đều nhận thấy vai trò quan trong của giao tiếp công nghệ đối với môn học và tương lai sau này, nhưng giáo viên chưa có những giải pháp phù hợp để học sinh yêu quý môn học, để cải thiện được tình trạng đó, GV có thể sử dụng nhiều phương pháp dạy học phù hợp nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh.

39

Chương 2 DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIAO TIẾP CÔNG NGHỆ CHO HỌC SINH PHẦN ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG MÔN CÔNG NGHỆ 11 2.1. Giới thiệu chung về môn công nghệ 11 - phần động cơ đốt trong 2.1.1. Giới thiệu chung về môn Công nghệ 11 Theo Chương trình GDPT 2006, môn Công nghệ lớp 11 được thiết kế thực hiện trong thời lượng là 52 tiết trong thời gian 35 tuần thực học của năm học.

Môn Công nghệ 11 nhằm hình thành và phát triển ở HS năng lực công nghệ và những phẩm chất đặc thù trong lĩnh vực kỹ thuật, công nghệ để học tập, làm việc hiệu quả trong môi trường công nghệ ở gia đình, nhà trường xã hội. Đồng thời, nội dung môn học cũng giúp HS lựa chọn ngành nghề thuộc các lĩnh vực kỹ thuật, công nghệ. Môn Công nghệ cùng các môn học và hoạt động giáo dục khác, góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu, các năng lực chung, thực hiện mục tiêu của GDPT. Môn Công nghệ cũng như các môn học khác nhằm giúp HS làm chủ được kiến thức, biết vận dụng kiến thức, kỹ năng của mình vào thực tiễn cuộc sống và phát triển được năng lực tự học suốt đời.

Theo cấu trúc chương trình, nội dung môn Công nghệ 11 bao gồm ba phần chính: Vẽ kĩ thuật, Chế tạo cơ khí và phần Động cơ đốt trong. Cấu trúc mỗi phần có điểm khác nhau nhưng nhìn chung nội dung các phần có tính độc lập cao, ít có sự ràng buộc, kế tiếp hoặc liên quan đến nhau.

Trong phạm vi luận văn này, tác giả tìm hiểu sâu về phần ĐCĐT. 2.1.2. Đặc điểm phần Động cơ đốt trong môn công nghệ 11 ở trường THPT Phần ĐCĐT, môn Công nghệ 11 có mục tiêu giúp HS sau khi học phần này sẽ:

40

- Biết được vai trò, vị trí của ĐCĐT và một số thiết bị sử dụng ĐCĐT làm nguồn động lực (gọi tắt là thiết bị động lực) trong sản xuất và đời sống.

- Biết được cấu tạo và nguyên lý làm việc cả động cơ cũng như các cơ cấu và hệ thống của chúng. Biết được vai trò và vị trí của ĐCĐT; đặc điểm cấu tạo chung của động cơ và hệ thống truyền lực trong một số thiết bị động lực phổ biến hiện nay.

- Đọc hiểu các loại sơ đồ; vẽ được các sơ đồ nguyên lý, sơ đồ khối các cơ cấu, hệ thống chính của động cơ và hệ thống truyền lực.

- Nhận biết được một số chi tiết, bộ phận, cơ cấu hệ thống chính của động cơ; vận hành được một số loại động cơ nào đó.

- Có thái độ nghiêm túc, ham thích học tập và rèn luyện. Hình thành và rèn luyện tác phong công nghiệp, làm việc có kỹ thuật, có kỷ luật, đúng quy trình,…

Tương tự như các môn Công nghệ ở các cấp, lớp khác, nội dung kiến thức của phần ĐCĐT, môn Công nghệ 11 mang đầy đủ các đặc điểm vừa cụ thể, vừa trừu tượng, có tính thực tiễn, tính tổng hợp và tích hợp. Bên cạnh đó, nội dung phần ĐCĐT còn có một đặc điểm khá nổi bật là hầu như tất cả các bài đều có hình vẽ.

Dưới góc độ dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ, có thể thấy phần ĐCĐT trong môn Công nghệ 11 có một số đặc điểm sau: - Hầu hết các bài đều có hình vẽ và các hình này không phải để minh họa cho kênh chữ mà chính là đối tượng cần nghiên cứu, học tập. Các hình vẽ có thể dưới dạng sơ đồ khối, dưới dạng sơ đồ cấu tạo, có thể dưới dạng sơ đồ nguyên lý. Chính đặc điểm này đòi hỏi HS phải đọc được sơ đồ, vẽ được sơ đồ và giải thích được sơ đồ. Đây cũng chính là điểm có thể khai thác năng lực giao tiếp của học sinh với tài liệu kỹ thuật.

41

- Giữa sơ đồ và nội dung (kênh chữ) có mối quan hệ mật thiết. Phần hình minh họa cho phần chữ, phần chữ giải thích cho phần hình. Nếu không nắm vững hình thì không thể nhận thức được nội dung bài học. Đặc điểm này cho thấy tầm quan trọng, vai trò của năng lực giao tiếp công nghệ.

- Đặc điểm của hình vẽ phần ĐCĐT là hầu hết các hình vẽ không hoàn toàn được biểu diễn theo các quy ước của bản vẽ kỹ thuật. Vì thế, có hình tương tự bản vẽ, có hình tương tự tranh minh họa, có hình chỉ dưới dạng sơ đồ khối. Đặc điểm này cũng có thể cản trở năng lực giao tiếp công nghệ của HS.

2.1.2.1 Nội dung chương trình phần Động cơ đốt trong môn Công nghệ 11 Nội dung gồm ba chương.

Chương 5. Đại cương về động cơ đốt trong Gồm 2 bài theo phân phối chương trình có 3 tiết Chương 6. Cấu tạo của động cơ đốt trong Gồm 9 bài theo phân phối chương trình có 9 tiết Chương 7. Ứng dụng động cơ đốt trong Gồm 8 bài theo phân phối chương trình có 10 tiết Phân phối chương trình Công nghệ 11 phần động cơ đốt trong được trình bày trong phần (Phụ lục 01).

2.1.2.2. Một số nội dung có thể triển khai theo hướng dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ Lựa chọn nội dung là một vấn đề rất quan trọng, làm sao nội dung bài học vừa thực tế, dễ hiểu lại vừa mang tính chất trải nghiệm, tăng được sự hứng thú và tính sáng tạo cho học sinh. Sản phẩm học sinh có thể được trình bày bằng ngôn ngữ kĩ thuật hoặc dưới dạng đồ họa. Tác giả đã lựa ra 8 nội dung bài học có thể triển khai dạy học theo hướng phát triển năng lực giao tiếp công nghệ như sau:

42

TT 1

Tên bài

Nội dung bài học

Bài 21. Nguyên lí Phần II. Nguyên lí làm việc của ĐC 4 kì làm việc của 1. Nguyên lí làm việc của ĐC Diezen 4 ĐCĐT kì 2. Nguyên lí làm việc của ĐC xăng 4 kì

2

Bài 23. Cơ cấu trục khuỷu thanh truyền

I. Giới thiệu chung II. Piston 1. Nhiệm vụ 2. Cấu tạo III. Thanh truyền 1. Nhiệm vụ 2. Cấu tạo IV. Trục khuỷu 1. Nhiệm vụ 2. Cấu tạo

3

Bài 25. Hệ thống bôi trơn

I. Nhiệm vụ và phân loại 1. Nhiệm vụ 2. phân loại II. Hệ thống bôi trơn cưỡng bức 1. Cấu tạo 2. Nguyên lí làm việc

4

Bài 26: Hệ thống làm mát

I. Nhiệm vụ và phân loại 1. Nhiệm vụ 2. Phân loại II. Hệ thống làm mát bằng nước

43

1. cấu tạo 2. Nguyên lí làm việc III. Hệ thống làm mát bằng không khí 1. Cấu tạo 2. Nguyên lí làm việc 5

Bài 27. Hệ thống cung cấp nhiên liệu và không khí trong động cơ Xăng

I. Nhiệm vụ và phân loại 1. Nhiệm vụ 2. Phân loại II. Hệ thống cung cấp nhiên liệu dùng bộ chế hòa khí 1.Cấu tạo 2. Nguyên lí làm việc III. Hệ thống phun xăng 1. Cấu tạo 2. Nguyên lí làm việc

6

Bài 33: ĐCĐT dùng cho ô tô

I. Đặc điểm và cách bố trí ĐCĐT trên ô tô 1. Đặc điểm 2. Cách bố trí ĐC trên xe máy II. Đặc điểm của HTTL trên xe máy

7

Bài 34: ĐCĐT dùng cho xe máy

I. Đặc điểm và cách bố trí của ĐCĐT trên xe máy 1. Đặc điểm 2. Cách bố trí ĐC trên ô tô II. Đặc điểm của hệ thống truyền lực trên 44

ô tô 1. Sơ đồ 2. Đặc điểm 3. Nguyên lí làm việc 8

Bài 36: ĐCĐT dùng cho máy nông nghiệp

I. Đặc điểm của ĐCĐT dùng cho máy nông nghiệp II. Đặc điểm của HTTL trên máy nông nghiệp 1. Hệ thống truyền lực của máy kéo bánh hơi 2. Hệ thống truyền lực của máy kéo xích

2.2. Dạy học phần động cơ đốt trong theo hướng phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh 2.2.1. Quy trình dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ Bước 1: Lựa chọn nội dung Lựa chọn nội dung, chủ đề bài học phù hợp với đối tượng học sinh và ý tưởng dạy của giáo viên.

Bước 2: Xác định mục tiêu bài học Từ nội dụng lựa chọn xác định được yêu cầu cần đạt của học sinh; năng lực công nghệ, thành phần nào của năng lực công nghệ giao tiếp được định hướng hình thành và phát triển từ nội dung dạy học.

Bước 3: Lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức dạy học Việc lựa chọn các PPDH, hình thức tổ chức dạy học cần phát huy tích tích cực, chủ động sáng tạo chiếm lĩnh tri thức của học sinh. Các PPDH, hình thức dạy học cũng cần đảm bảo hình thành và phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh.

45

Bước 4: Thiết kế các hoạt động học tập nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ.

Dựa vào nội dung, mục tiêu và dự kiến phương pháp, hình thức tổ chức dạy học để xây dựng các hoạt động học tập cho học sinh. Trong các hoạt động học tập cần chú trọng đến các hoạt động nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh.

Bước 5: Tổ chức hoạt động học tập Đây là bước tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh theo thiết kế hoạt động. Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức cần vận dụng linh hoạt các biện pháp dạy học để xử lý các tình huống sử phạm bà đảm bảo đạt được mục tiêu dạy học.

Bước 6: Đánh giá kết quả Nhằm ghi nhận, đánh giá kết quả của các hoạt động dạy học, trên cơ sở đó rút ra kinh nghiệm để điều chỉnh, bổ sung cho nội dung và các hoạt động học tập nhằm phát triển được năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh.

2.2.2. Dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ lớp 11, phần ĐCĐT Trong chương 1, tác giả có đề xuất bốn phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ đó là: Phương pháp dạy học nhóm và phương pháp dạy học theo dự án, phương pháp dạy học trực quan, phương pháp dạy học nêu vấn đề. Tuy nhiên, do thời gian có hạn nên tác giả lựa chọn 2 biện pháp để phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh là biện pháp dạy học nhóm và biện pháp dạy học dự án. Tác giả cho rằng đây là là hai phương pháp chủ đạo góp phần phát triển năng lực giao tiếp công nghệ. Điều này, cùng phù hợp với nhận định của nhóm tác Lê Huy Hoàng [18, tr 26] và nhóm tác giả Bernd Beier - Nguyễn Văn Cường khi cho rằng phương pháp dạy học nhóm có ưu điểm làm phát triển năng lực giao tiếp: “Thông qua cộng tác làm việc trong nhóm, giúp học sinh phát triển năng lực giao tiếp như biết lắng nghe, chấp nhận

46

và phê phán ý kiến người khác, biết trình bày, bảo vệ ý kiến của mình trong nhóm”. [ 3, tr133]. Trong dạy học dự án phần trình bày sản phẩm dự án: “kết quả thực hiện dự án có thể được viết dưới dạng thu hoạch, báo cáo, bài báo…Sản phẩm của dự án có thể được trình bày giữa các nhóm trong lớp, có thể được giới thiệu trong nhà trường hoặc ngoài xã hội” [3, tr 165]. Từ đó sẽ phát triển được một số kĩ năng như kĩ năng phát hiện và giải quyết vấn đề, kĩ năng trình bày, kĩ năng giao tiếp: (kĩ năng lắng nghe và trả lời), kĩ năng động viên, kĩ năng phản hồi và phát triển, kĩ năng đánh giá dự án. Cùng với việc vận dụng các kỹ thuật dạy học tích cực, phù hợp nhằm rèn luyện được kỹ năng đọc, trình bày, vẽ được các sơ đồ, nhận biết được các kí hiệu, thông số kĩ thuật trong bài học. Đó là những cơ sở để phát triển và hình thành ở HS năng lực giao tiếp công nghệ.

2.2.2.1. Phát triển năng lực giao tiếp công nghệ thông qua dạy học nhóm bài “Hệ thống làm mát” Bài Hệ thống làm mát là bài số 26 của môn Công nghệ 11, có thời lượng 1 tiết. Nội dung của bài có 2 phần chính là hệ thống làm mát (HTLM) bằng nước và HTLM bằng không khí, trong bài có 3 hình.

Bài HTLM có 2 mục tiêu sau: - Biết được nhiệm vụ, cấu tạo và nguyên lý làm việc của HTLM. - Đọc được sơ đồ HTLM bằng nước loại tuần hoàn cưỡng bức.

Như vậy, có thể thấy rõ năng lực giao tiếp công nghệ ở đây khá rõ, toàn bộ mục tiêu 2 và một phần mục tiêu 1. Để giúp HS hình thành và phát triển năng lực này, GV cần tiến hành như sau:

* Phân tích hình vẽ trong sách giáo khoa: Hình vẽ trong sách giáo khoa về bài HTLM (hình 2.1) đã thể hiện đầy đủ các bộ phận chính của hệ thống và đường đi của nước làm mát trong động cơ.

47

Đồng thời trong nội dung trình bày về cấu tạo cũng đã chỉ rõ đặc điểm của từng bộ phận như két nước, quạt gió, đai truyền v.v...

Hình 2.1. Hệ thống làm mát bằng nước loại tuần hoàn cưỡng bức.

1. Thân máy; 2. Nắp máy; 3. Đường nước nóng ra khỏi động cơ; 4. Van hằng nhiệt; 5. Két nước; 6. Giàn ống của két nước; 7. Quạt gió; 8. Ống nước nối tắt về bơm; 9. Puli và đai truyền; 10. Bơm nước; 11. Két làm mát dầu; 12. Ống phân phối nước lạnh. Để HS đọc được sơ đồ này, trước hết GV phải mô tả cấu tạo của cả hệ thống, của mỗi bộ phận và chỉ rõ ở trên sơ đồ thì chúng thường được vẽ quy ước như thế nào. Ví dụ: Trên hình 2.1 có 2 loại mũi tên, một loại chỉ hướng đi của nước, một loại chỉ hướng đi của gió; két làm mát nước được vẽ mô phỏng có đủ hai ngăn và giữa chúng là các ống nhỏ để nước tản nhiệt nhanh; hình vẽ cánh quạt nhìn theo mặt phẳng của cánh thì chỉ có 2 cánh đối xứng v.v... Khi dạy hình này trên lớp, GV cần giảng kỹ hình vẽ mô tả cấu tạo của hệ thống. Về PPDH thì tùy theo tình hình mà GV kết hợp PPDH trực quan với đàm thoại, hoặc dạy học theo nhóm, theo dự án v.v...

48

Kết thúc bài này, HS đọc hiểu được hình vẽ hệ thống, mô tả được cấu tạo, trình bày được nguyên lý làm việc của hệ thống thì có nghĩa là HS đã giao tiếp được với hình vẽ sơ đồ HTLM. Như vậy, GV thực hiện được mục tiêu của bài và năng lực giao tiếp công nghệ của HS cũng được nâng lên một mức nhất định.

Sau đây là kế hoạch bài dạy (giáo án) bài “26. Hệ thống làm mát”.

Bài học gồm hai nội dung: - Tìm hiểu nhiệm vụ, cấu tạo, nguyên lý làm việc của HTLM bằng nước.

- Tìm hiểu nhiệm vụ, cấu tạo, nguyên lý làm việc của HTLM bằng không khí.

Trong bài này tác giả sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm, từ đó triển khai các chủ đề để các nhóm thảo luận, sự tích cực, cộng tác đoàn kết sẽ đưa ra được các sản phẩm trong giờ học. Khi tìm hiểu về HTLM bằng không khí trên ĐCĐT thì rất dễ để HS liên hệ với thực tế (HTLM trên xe máy). HTLM bằng nước có thể liên hệ thực tế (HTLM trên xe ô tô, xe công nông).

Dựa vào những hiểu biết thực tế đó HS có thể đưa ra được những nhận định, trình bày được bản chất vấn đề đang tìm hiểu. Trong bài này có hình 26.1, và hình 26.2. Rất phù hợp để rèn HS đọc, hiểu, nhận biết ký hiệu, trình bày nguyên lý làm việc qua sơ đồ. Từ đó phát triển cho HS năng lực giao tiếp công nghệ.

Sau đây là kế hoạch dạy học minh họa bài 26: Bài 26. Hệ thống làm mát I. Mục tiêu 1. Kiến thức - Nêu được nhiệm vụ, cấu tạo và nguyên lý làm việc của HTLM. - Đọc được sơ đồ HTLM bằng nước loại tuần hoàn cưỡng bức.

2. Định hướng năng lực a. Năng lực công nghệ

49

- Trình bày được nhiệm vụ, phân loại, đặc điểm cấu tạo và nguyên lí làm việc của HTLM. - Trình bày được đặc điểm cấu tạo theo sơ đồ của HTLM loại tuần hoàn cưỡng bức.

- Đặc biệt chú trọng năng lực giao tiếp công nghệ: Rèn cho HS đọc hiểu, trình bày nhận biết được ký hiệu và mô phỏng được các mối liên hệ của các bộ phận trong sơ đồ. Vẽ và giải thích được các sơ đồ. b. Năng lực chung - Năng lực tự chủ, tự học: Tự lực tự chủ hoàn thành các nhiệm vụ học tập cá nhân trong phần tìm hiểu về nhiệm vụ, phân loại của HTLM. - Giao tiếp và hợp tác: Thảo luận nhóm, thống nhất câu trả lời chung với cả nhóm, hoàn thành nhiệm vụ trình bày, báo cáo kết quả trước lớp.

3. Phẩm chất Chăm chỉ: Chăm chỉ đọc sách, tài liệu, tìm hiểu thực tế để mở rộng hiết biết về HTLM sử dụng cho động cơ đốt trong. Tích cực các nhiệm vụ học tập.

II. Chuẩn bị 1. Chuẩn bị của giáo viên - Nghiên cứu nội dung bài học: Nghiên cứu SGK, tài liệu tham khảo, soạn bài theo hướng tổ chức hoạt động nhóm cho HS. Dự kiến chia nhóm, chuẩn bị phiếu học tập cho HS và câu trả lời cho các câu hỏi.

- Chuẩn bị phương tiện dạy học: Tranh H 26.1, H 26.3 (SGK), máy chiếu, máy tính, video liên quan đến nội dung bài học.

2. Chuẩn bị của học sinh - SGK, vở ghi, đồ dùng học tập - Từ cuối tiết học trước, GV thông báo, hướng dẫn HS tìm hiểu thông tin về HTLM.

50

III. Tiến trình dạy học Hoạt đông: Khởi động Hoạt động 1: Xác định nhu cầu tìm hiểu về nhiệm vụ, phân loại của HTLM. a) Mục tiêu: Huy động những hiểu biết của HS về nhiệm vụ, phân loại của HTLM. b) Nội dung: Theo dõi video giới thiệu về HTLM, trình bày nhiệm vụ, phương pháp phân loại HTLM. c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi và viết vào vở. d) Tổ chức thực hiện: - Chuyển giao nhiệm vụ: Giáo viên đưa ra yêu cầu dựa vào những kiến thức đã học, hiểu biết của bản thân về HTLM. Trả lời các câu hỏi: 1. Vì sao động cơ phải cần được làm mát?

2. Nếu không có HTLM động cơ sẽ xảy ra hiện tượng gì?

3. Qua tìm hiểu thực tế (câu hỏi về nhà tiết trước) cho biết ĐCĐT thường làm mát bằng gì?

- Thực hiện nhiệm vụ: HS trả lời các câu hỏi - Báo cáo, thảo luận: Chọn 2 HS báo cáo kết quả, những HS khác có thể bổ sung.

- Kết luận, nhận định: Tổng kết nhiệm vụ, phân loại ĐCĐT *Qua hoạt động này sẽ giúp HS nhận biết được một số chức năng và nhiệm vụ của HTLM. Hoạt động 2: Tìm hiểu cấu tạo và nguyên lý làm việc của hệ thống làm mát bằng nước. a. Mục tiêu Dựa vào những hiểu biết của học sinh về hệ thống làm mát để nhằm giúp các em tìm hiểu sâu hơn về hệ thống làm mát.

51

b. Nôi dụng Chia lớp thành 4 nhóm hoạt động.

Theo dõi video tìm hiểu cấu tạo của hệ thống làm mát bằng nước. Đọc sơ đồ nguyên lí làm việc của hệ thống làm mát bằng nước loại tuần hoàn cưỡng bức.

Mô phỏng được được đường đi của các trường hợp làm việc của hệ thống làm mát loại tuần hoàn cưỡng bức. c. Sản phẩm: Đại diện các nhóm báo cáo kết quả, ghi vào vở d. tổ chức thực hiện:

- Chuyển giao nhiệm vụ: Giáo viên đưa ra yêu cầu dựa vào những kiến thức đã học, hiểu biết của học sinh trả lời các câu hỏi; - Kết hợp đọc nội dung, H 26.1 sgk. Em hãy cho biết hệ thống làm mát có những chi tiết nào? Nêu chức năng của chúng?

3. Dựa vào sơ đồ hệ thống làm mát bằng nước loại tuần hoàn cưỡng bức 26.1 (SGK) giải thích và mô phỏng các trường hợp làm việc?

-Trong quá trình hoạt động nhóm, GV quan sát học sinh tự học, thảo luận, trợ giúp kịp thời khi các em cần hỗ trợ.

- Thực hiện nhiệm vụ: Nhóm học tập nghe các thành viên trong nhóm báo cáo kết quả hoạt động của các nhóm, tổng hợp các ý kiến cá nhân, thảo luận thống nhất và ghi lại kết quả của nhóm - Báo cáo, thảo luận: Đại diện các nhóm báo cáo kết quả. Nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- Kết luận, nhận định: Giáo viên, nhận xét đánh giá về tinh thần, thái độ học tập của học sinh, kết quả của các nhóm đã trình bày, báo cáo. * Qua hoạt động này sẽ giúp HS nhận biết, mô tả được mối quan hệ của số phần tử trong sơ đồ, đọc được ký hiệu, trình bày được nguyên lý làm việc thông qua sơ đồ khối

52

Hoạt động 3: Tìm hiểu cấu tạo và nguyên lí làm việc của hệ thống làm mát bằng không khí a. Mục tiêu - Huy động những hiểu biết của học sinh, Thông qua hình ảnh học sinh có thể biết được cấu tạo hệ thống làm mát bằng không khí b. Nội dung - Chia lớp thành nhóm nhỏ (cặp đôi) hoạt động.

- Theo dõi video, vận dụng những hiểu biết trình bày cấu tạo và nguyên lí làm việc của động cơ đốt trong c. Sản phẩm: Bản báo cáo kết quả của các nhóm, ghi nội dung vào vở d. Tổ chức thực hiện: - Chuyển giao nhiệm vụ: Giáo viên yêu cầu dựa vào những kiến thức đã học, hiểu biết của bản thân về hệ thống làm mát để trả lời các câu hỏi: - Hệ thống làm mát bằng không khí quạt gió nằm ở vị trí nào, nó có tác dụng gì?

- Trên thực tế các em thấy những loại động cơ đốt trong nào được làm mát bằng không khí?

- Mô phỏng đường đi của THLM bằng không khí?

-Vẽ và giải thích sơ đồ 26.3 SGK?

Thực hiện nhiệm vụ học tập: + Trong quá trình hoạt động nhóm, GV quan sát học sinh tự học, thảo luận, trợ giúp kịp thời khi các em cần hỗ trợ. + Các thành viên trong nhóm báo cáo kết quả hoạt động của cá nhân, tổng hợp các ý kiến cá nhân, thảo luận thống nhất. Đại diện ghi lại kết quả của nhóm.

- Báo cáo, thảo luận: Cử đại diện của nhóm báo cáo kết quả. Các nhóm nhận xét, bổ sung

53

- Đại diện các nhóm báo cáo kết quả.

Ghi nhận kết quả làm việc của cá nhân hoặc nhóm học sinh.

- Kết luận, nhận định: Giáo viên nhận xét, đánh giá về tinh thần, thái độ học tập và kết quả báo cáo học tập của học sinh đã báo cáo. *Qua hoạt động này nhằm phát triển năng lực nhận biết các phần tử, đọc, vẽ, trình bày được nguyên lí làm việc của HTLM bằng không khí.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung, yêu cầu cần đạt

Hoạt động: Khởi động.

1. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho học sinh tìm hiểu về hệ thống làm mát 2. Nội dung: Huy động kiến thức, tạo sự tò mò, thúc đẩy học sinh tìm hiểu về hệ thống làm mát Trong ĐCĐT mỗi cơ cấu, hệ thống đều đóng vai trò rất quan trọng để động cơ hoạt động được. HTLM có nhiệm vụ rất quan trọng để động cơ làm việc bình thường và kéo dài tuổi thọ của các chi tiết. Để hiểu rõ nhiệm vụ, cấu tạo và nguyên lý làm việc của HTLM, chúng ta sẽ nghiên cứu bài 26 “ Hệ thống làm mát” Lắng nghe A. Hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: tìm hiểu về nhiệm vụ, phân loại của hệ thống làm mát 1. Mục tiêu: Trình bày được nhiệm vụ, phân loại hệ thống làm mát 2. Phương thức: - Hình thức tổ chức: Làm việc theo nhóm - Sử dụng phương pháp trực quan và kỹ thuật chia sẻ cặp đôi

I. Nhiệm vụ và phân loại 1. Nhiệm vụ Hệ thống làm mát có nhiệm vụ giữ cho nhiệt độ của các chi tiết không vượt quá giới hạn cho phép.

Tích hợp: làm mát động cơ là một biện pháp giảm ảnh hưởng của nhiệt độ đối với môi trường 2. Phân loại - Theo chất làm mát hệ thống được chia làm 2 loại: + Hệ thống làm mát bằng nước.

54

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ + Hệ thống làm mát bằng không khí. học tập GV: Yêu cầu học sinh đọc nội dung SGK và quan sát video giới thiệu về hệ thống làm mát.

GV: Chia HS làm nhóm đôi và trả lời câu hỏi GV: 1. Vì sao động cơ phải cần được làm mát?

2. Nếu không có hệ thống làm mát động cơ sẽ xảy ra hiện tượng gì?

3. Qua tìm hiểu thực tế (câu hỏi về nhà tiết trước) cho biết ĐCĐT thường làm mát bằng gì?

Dựa vào đâu để phân loại hệ thống làm mát?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ HS: các nhóm đôi thực hiện nhiệm vụ GV: Quan sát các nhóm làm việc, hỗ trợ nếu cần Bước 3: Báo cáo kết quả, thảo luận Nhận xét, bổ sung nếu có HS: Đại diện các nhóm báo cáo kết quả GV: Quan sát các nhóm, hỗ trợ nếu cần

55

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập GV: Đánh giá nhận xét kết quả học tập của các nhóm Hoạt động 2: Tìm hiểu cấu tạo và nguyên lí làm việc của hệ thống làm mát bằng nước.

1. Mục tiêu: - Nhận biết được các phần tử, kí hiệu trên sơ đồ.

- Mô phỏng được đường đi của hệ thống làm mát bằng nước loại tuần hoàn cưỡng bức - Đọc và vẽ được sơ đồ 2. Phương thức: - Hình thức tổ chức: Làm việc theo nhóm - Các kỹ thuật dạy học: Trực quan, thảo luận trong nhóm nhỏ, Kỹ thuật mảnh ghép.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập GV: Chia học sinh thành 4 nhóm, giao mỗi nhóm một bản phụ, giấy A4, và yêu cầu: Theo dõi đoạn video giới thiệu về cấu tạo và nguyên lí làm việc của hệ thống làm mát bằng nước loại tuần hoàn cưỡng bức

II. Hệ thống làm mát bằng nước 1. Cấu tạo

1.Thân máy 2.Nắp máy 3.Đường ống nước 4.Van hằng nhiệt: tự động phân phối nước từ áo nước về két làm mát.

5.Két nước 6.Giàn ống của két nước 7.Quạt gió: hút không khí qua giàn ống để tăng tốc độ làm mát.

8.Ống nước nối tắt về bơm 9.Puli và đai truyền 10.Bơm nước: tạo sự tuần hoàn của nước trong hệ thống.

56

Quan sát H 26.1, trả lời các câu hỏi: NHóm 1: 1. Nước làm mát được chứa ở đâu?

2. Người ta dùng bộ phận nào để làm mát nước?

3.Tại sao trong hệ thống phải sử dụng bơm nước?

Nhóm 2: 4. Để điều chỉnh nhiệt độ của nước trong khoảng giới hạn cho phép người ta dùng chi tiết nào?

5.Trong hệ thống làm mát bằng nước, quạt gió dùng để làm gì?

6. Khi động cơ làm việc, nước trong áo như thế nào?

Nhóm 3: 7. Khi nhiệt độ nước trong áo nước còn thấp hơn giới hạn định trước thì van 4 như thế nào?

8. Khi nhiệt độ nước trong áo nước xấp xỉ giới hạn đã định, van 4 sẽ như thế nào? Động cơ sẽ hoạt động ra sao?

9. Khi nhiệt độ nước trong áo nước vượt quá giới hạn định trước, van 4 sẽ như thế nào? Động cơ sẽ hoạt động ra sao?

Nhóm 4.

11.Két làm mát dầu 12. Ống phân phối nước lạnh

2. Nguyên lí làm việc V a

Két làm mát

Bơ m nướ c

Áonước làm mát chođộng cơ

Động cơ làm việc, nước trong áo nước nóng dần. *Trường hợp 1: Khi nhiệt độ nước trong áo nước còn thấp hơn giới hạn định trước.

Van hằng nhiệt đóng đường nước về két, mở hoàn toàn đường nước từ van chảy thẳng về bơm nước. *Trường hợp 2: Khi nhiệt độ nước xấp xỉ giới hạn đã định.

Van hằng nhiệt mở cả hai đường để nước trong áo nước chảy về két làm mát vừa chảy thẳng về bơm nước. *Trường hợp 3: Khi nhiệt độ vượt quá giới hạn định trước.

Van hằng nhiệt đóng đường nước chảy thẳng

57

Mô phỏng đường đi của hệ thống làm mát bằng nước loại tuần hoàn cưỡng bức? Vẽ sơ đồ khối HS: Lắng nghe, nhận nhiệm vụ Bầu nên nhóm trưởng, phân chia nhiệm vụ trong nhóm HS: Theo dõi đoạn video, kết hợp quan sát sơ đồ SGK. thảo luận, trả lời Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ GV: Quan sát học sinh thảo luận, hỗ trợ nếu cần HS: Thảo luận nhóm, Thống nhất câu trả lời, Lập báo cáo kết quả Bước 3: Báo cáo kết quả và thảo luận HS: Báo cáo kết quả trên bảng phụ, sau đó treo lên bảng, đại diện các nhóm lần lượt báo cáo kết quả, các nhóm lắng nghe, quan sát, thảo luận, nhận xét, đánh giá lẫn nhau.

GV: Quan sát các nhóm hoạt động, nhận xét, hỗ trợ các nhóm chậm tiến độ Nhận xét, chốt kiến thức Bước 4: Nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

về bơm, mở đường nước về két, toàn bộ nước nóng ở áo nước đi qua két nước, được làm mát sau đó được bơm hút đưa đến các áo nước của động cơ.

58

GV: Nhận xét thái độ, kết quả làm việc của các nhóm

Hoạt động 3: Hệ thống làm mát bằng không khí 1. Mục tiêu: - Đọc được sơ đồ hệ thống làm mát bằng không khí sử dụng quạt gió - Nhận biết được các kí hiệu, chi tiết của hệ thống làm mát bằng không khí - Mô phỏng được đi đi của hệ thống làm mát bằng không khí 2. Phương thức: - Hình thức tổ chức: Làm việc theo nhóm nhỏ - Các phương pháp và kỹ thuật dạy học: Phương pháp trực quan, kỹ thuật chia sẻ cặp đôi Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập: GV: yêu cầu học sinh quan sát sơ đồ, kết hợp sách giáo khoa Chia lớp thành nhóm đôi và trả lời các câu hỏi:

III. Hệ thống làm mát bằng không khí 1. Cấu tạo

1.Quạt gió 2. cánh tản nhiệt 3. Tấm hướng gió 4. Vỏ bọc 5. Cửa thoát gió * Cấu tạo chủ yếu của hệ thống làm mát bằng không khí là các cánh tản nhiệt được đúc bao ngoài thân xilanh và nắp máy. * Ngoài ra còn có thêm quạt gió, tấm hướng gió và vỏ bọc.

2. Nguyên lí làm việc Khi động cơ làm việc, nhiệt từ các chi tiết bao quanh buồng cháy, được truyền tới các 59

Hệ thống làm mát bằng không khí gồm những chi tiết nào?

-Trên thực tế các em thấy những loại động cơ đốt trong nào được làm mát bằng không khí?

- Đặc điểm của động cơ làm mát bằng không khí là gì?

- Đối với một số động cơ đặt tĩnh tại thì hệ thống làm mát.

Ngoài cánh tản nhiệt còn có chi tiết nào? Có công dụng gì?

-Tấm hướng gió có tác dụng gì?

- Hệ thống làm mát bằng không khí quạt gió nằm ở vị trí nào, nó có tác dụng gì?

- Mô phỏng đường đi của THLM bằng không khí?

- Vẽ và giải thích sơ đồ 26.3 SGK? Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: GV: quan sát các nhóm, hỗ trợ, tư vấn HS: Thảo luận nhóm đưa ra nội dung trả lời Bước 3: Báo cáo quả và thảo luận HS: Báo cáo kết quả GV: Quan sát các nhóm hoạt động, hỗ trợ (nếu cần) Bước 4: Nhận xét, đánh giá kết

cánh tản nhiệt rồi tản ra không khí. Nhờ các cánh tản nhiệt có diện tích tiếp xúc với không khí lớn nên tốc độ làm mát được tăng cao.

60

quả thực hiện nhiệm vụ GV: Nhận xét thái độ, kết quả làm việc của các nhóm GV: chốt kiến thức Hoạt động 4: Đánh giá Mục tiêu của của hoạt động: Đánh giá kết quả học tập của HS sau bài học, HS biết cách hoạt động nhóm hiệu quả, thông qua đây cũng thấy rõ được năng lực nhận biết, đọc vẽ …giao tiếp công nghệ của HS. - Phương thức sử dụng: Đàm thoại - Hình thức tổ chức: Làm việc nhóm - Thời gian (8 phút) Các thành viên trong nhóm tiến hành thảo luận, tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau Giáo viên thu phiếu đánh giá, tổng hợp kết quả và nhận xét Hoạt động 5: Luyện tập a. Mục tiêu: Hệ thống hóa và củng cố kiến thức - Củng cố lại kiến thức trọng tâm của bài giúp học sinh ghi nhớ, khắc sâu kiến thức.

- Sử dụng câu hỏi trò chơi ô chữ củng cố, kiểm tra lại kiến thức thu được của HS sau bài học - Giao nhiệm cho HS về nhà tìm hiểu một số loại hệ thống làm mát trên thực tế b. Hoạt động của học sinh Giáo viên hướng dẫn học sinh tổng hợp lại kiến thức và ghi nội dung chính vào vở ở nhà. c. Sản phẩm: Sản phẩm của từng cá nhân Các em ghi chép kết quả nội dung các câu trả lời d. Tổ chức thực hiện: - Chuyển giao nhiệm vụ: Gv chia nhóm học sinh thảo luận, trả lời câu hỏi trò chơi ô chữ - Thực hiện nhiệm vụ: Học sinh làm việc nhóm trả lời câu hỏi, gv hỗ trợ, gợi ý 61

nếu các nhóm gặp khó khăn khi tìm ra đáp án.

- Báo cáo, thảo luận: Các nhóm tổng hợp, báo cáo kết quả đạt được của nhóm mình, nhóm khác có thể bổ sung - Kết luận, nhận định: Tổng hợp kết quả trả lời của các nhóm, tổng hợp lại kiến đã học Hoạt động 6: vận dụng a. Mục tiêu Vận dụng kiến thức đã học giúp đã học giúp các em hiểu sâu hơn về tầm quan trọng hệ thống làm mát. b.Nội dung: Chia lớp thành 4 nhóm hoạt động về nhà tìm hiểu các nội dung sau: - So sánh hệ thống làm mát bằng nước với các hệ thống làm mát bằng không khí lấy ví dụ trên 1 số động cơ c. Sản phẩm: Bài thuyết trình của cá nhân và của nhóm về bài tìm hiểu d. Tổ chức thực hiện:

- Chuyển giao nhiệm vụ: Giáo viên chia nhóm học sinh thảo luận và trả lời câu hỏi - Thực hiện nhiệm vụ: Học sinh báo cáo và nộp cho giáo viên vào buổi học sau.

Giáo viên hướng dẫn học sinh cách viết báo cáo

- Báo cáo, thảo luận: Giáo viên thu báo cáo buổi học sau - Kết luận, nhận định: Giáo viên nhận xét, đánh giá và cho điểm *Ở hoạt động này sẽ giúp HS phát triển năng lực nhận biết, đọc và giải thích được sơ đồ. Để phân loại được các mức độ đạt được trong giao tiếp công nghệ ở HS tác giả cho HS thực hiện qua bảng kiểm sau: Bảng 2.1: Bảng kiểm các biểu hiện của năng lực giao tiếp công nghệ TT

Tiêu chí

Mức biểu hiện Mức 1

62

Mức 2 Mức 3

(Cao) 1

Đọc được tất cả các kí hiệu trong sơ đồ

2

Nêu được vị trí các chi tiết trong trên sơ đồ

3

Trình bày được cấu tạo của hệ thống làm

(TB)

(Thấp)

mát bằng nước loại tuần hoàn cưỡng bức (dựa vào sơ đồ H 26.1 SGK) 4

Mô phỏng được diễn biến hoạt động của HTLM loại tuần hoàn cưỡng bức qua sơ đồ (H 26.1 SGK)

5

Nêu được nhiệm vụ, chức năng của các chi tiết trong hệ thống làm mát bằng nước loại tuần hoàn cưỡng bức thông qua sơ đồ (H26.1).

6

Nhận biết được các phần tử trong sơ đồ (H 26 .3 SGK)

7

Nêu được chức năng, nhiệm vụ của các chi tiết trong hệ thống làm mát bằng không khí sử dụng quạt gió (H 26.3 SKG)

8

Đọc, hiểu được nội dung sơ đồ (H 26.3 SGK)

9

Đánh được tất cả các kí hiệu trong sơ đồ

10

Trình bày được nguyên lí làm việc của HTLM bằng không khí thông qua sơ đồ (H 26.3 SGK).

Ghi chú: Với mỗi biểu hiện của năng lực giao tiếp công nghệ tương ứng với từng tiêu chí, HS tích vào một trong các mức 1, mức 2, mức 3. Quy ước mức 1 là cao nhất, mức 2 trung bình (TB), mức 3 thấp.

Trên cơ sở những hạn chế, thiếu sót của HS cần vận dụng những phương 63

pháp dạy học tích cực để hướng dẫn cho HS khắc phục được những hạn chế.

Giúp HS nhận biết được tốt hơn về kí hiệu, đọc, vẽ, trình bày nội dung bài học.

Nhằm phát triển năng lực giao tiếp công cho HS.

2.2.2.2. Phát triển năng lực giao tiếp công nghệ thông qua dạy học dự án bài “Động cơ đốt trong dùng cho ôt ô” Bài “Động cơ đốt trong dùng cho ô tô” là bài số 33 của môn Công nghệ 11, có thời lượng 3 tiết. Nội dung của bài có 2 phần chính là đặc điểm và cách bố trí ĐCĐT trên ô tô và đặc điểm của hệ thống truyền lực trên ô tô, trong bài có 6 hình.

Bài ĐCĐT dùng cho ô tô có 2 mục tiêu sau: - Biết được đặc điểm và cách bố trí động cơ đốt trong trên ô tô - Nêu được nhiệm vụ, cấu tạo chung và nguyên lý làm việc của HTTL trên ô tô.

Như vậy, có thể coi năng lực giao tiếp với sơ đồ hệ thống truyền lực trên ô tô là một mục tiêu của bài. Để giúp HS hình thành và phát triển năng lực này, GV cần tiến hành như sau:

* Phân tích hình vẽ trong sách giáo khoa: Hình vẽ trong sách giáo khoa sơ đồ cấu tạo và nguyên lý làm việc của HTTL trên ô tô (hình 33.1 a,b) đã thể hiện đầy đủ các bộ phận chính của HTTL và nguyên lý làm việc của HTTL trên ô tô. Đồng thời trong nội dung trình bày về cấu tạo cũng đã chỉ rõ đặc điểm của từng bộ phận như li hợp, hộp số, truyền lực các đăng, truyền lực chính và bộ vi sai.

64

Hình 2.2. Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý làm việc của HTTL trên ô tô.

1. Động cơ; 2. Li hợp; 3. Hộp số; 4. Truyền lực các đăng; 5. Truyền lực chính và bộ vi sai; 6. Bánh xe chủ động Để HS đọc được sơ đồ này, trước hết GV phải mô tả cấu tạo của cả hệ thống, của mỗi bộ phận và chỉ rõ ở trên sơ đồ thì chúng thường được vẽ quy ước như thế nào. Ví dụ: Trên hình 33.1. Sơ đồ cấu tạo của HTTL trên ô tô, GV chỉ rõ vị trí lắp đặt, tên các bộ phận,...Khi dạy hình này trên lớp, GV cần giảng kỹ hình vẽ mô tả cấu tạo của hệ thống. Về PPDH thì tùy theo tình hình mà GV kết hợp PPDH trực quan với đàm thoại, hoặc dạy học theo nhóm, theo dự án v.v...

Trong bài còn có một số các hình khác như H 33.2, H 33.3, H 33.4,

H33.5, H33.6. GV hướng dẫn HS quan sát, nhận biết các phần tử, vị trí lắp đặt và các kí hiệu trên hình.

Kết thúc bài này, HS đọc hiểu được hình vẽ hệ thống, mô tả được cấu tạo, trình bày được nguyên lý làm việc của hệ thống thì có nghĩa là HS đã giao tiếp được với hình vẽ sơ đồ HTTL trên ô tô rồi. Như vậy, GV thực hiện được

65

mục tiêu thứ hai của bài và năng lực giao tiếp công nghệ của HS cũng được phát triển.

Sau đây là kế hoạch bài dạy (giáo án) bài “33. Động cơ đốt trong dùng cho ô tô”.

Bài học gồm hai nội dung: - Tìm hiểu đặc điểm và cách bố trí ĐCĐT trên ô tô - Tìm hiểu đặc điểm của của HTTL trên ô tô Trong bài này tác giả sử dụng phương pháp chủ đạo trong dạy học là PPDH theo dự án, từ đó triển khai các dự án nhỏ để các nhóm thảo luận, sự tích cực, cộng tác đoàn kết sẽ đưa ra được các sản phẩm trong giờ học. Khi tìm hiểu về ĐCĐT trên ô tô thì rất dễ để liên hệ với thực tế vì đây là phương tiện phổ biến, nhiều gia đình HS có nên trong quá trình thực hiện dự án HS có thể tìm hiểu qua internet, hỏi người thân, hoặc liên hệ với các xưởng ô tô trên địa bàn…

Dựa vào những hiểu biết thực tế đó HS có thể đưa ra được những nhận định, trình bày được bản chất vấn đề đang tìm hiểu. Trong bài này ngoài hình 33.1, còn có các H 33.2, H 33.3, H 33.4, H 33.5, H 33.6. Rất phù hợp để rèn học sinh đọc, hiểu, trình bày, nhận biết, đọc và giải thích sơ đồ. Từ đó phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS. Bài 33: Động cơ đốt trong dùng cho ô tô (3 tiết) I. Mục tiêu 1. Kiến thức - Trình bày được đặc điểm, cách bố trí động cơ đốt trong trên ô tô - Nêu được nhiệm vụ, cấu tạo chung và nguyên lí làm việc của hệ thống truyền lực trên ô tô

66

2. Định hướng năng lực a. Năng lực công nghệ: - Trình bày được đặc điểm, cách bố trí động cơ đốt trong trên ô tô - Trình bày được nhiệm vụ, cấu tạo chung và nguyên lí làm việc của hệ thống truyền lực trên ô tô - Đọc được sơ đồ hệ thống truyền lực trên ô tô - Đặc biệt chú trọng cho HS nhận biết vị trí các bộ phận, mối liên hệ giữa các phần tử trên sơ đồ, đọc vẽ được sơ đồ và giải thích được các sơ đồ. b. Năng lực chung: - Năng lực tự chủ và tự học: Tự lực chủ động hoàn thành các nhiệm vụ được giao, thảo luận thống nhất câu trả lời với nhóm học - Năng lực giao tiếp hợp tác: Tích cực tham gia hoạt động nhóm, trình bày báo cáo trước lớp.

3. Phẩm chất: - Chăm chỉ đọc sách, tìm hiểu tài liệu mở rộng hiểu biết về động cơ đốt trong - Có thái độ tích cực trong việc tìm hiểu nội dung bài học II. Chuẩn bị a. Chuẩn bị của GV - Nghiên cứu nôi dung bài: Nghiên cứu SGK, tài liệu tham khảo, soạn bài theo hướng tổ chức hoạt động cho học sinh.

- Chuẩn bị phương tiện dạy học: + Máy chiếu, máy tính, video, tranh ảnh có liên quan đến bài học b. Chuẩn bị của học sinh: - Chuẩn bị bài trước khi đến lớp - Sách giáo khoa, vở ghi...

67

c. Sản phẩm: Báo cáo kết quả dự án d. Tổ chức thực hiện: Các bước

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

Hoạt động 1: Lập kế hoạch dự án (tiết 1, tuần 1).

Giới thiệu Giới thiệu bài và tiến hành đặt câu Tiếp nhận nhiệm bài

hỏi

vụ học tập

Chia nhóm

Chia học sinh thành các nhóm nhỏ

Tự chọn nhóm

Học sinh liệt kê tên gọi ô tô, những Đại diện nhóm lên bộ phận trên ô tô mà mình biết ra giấy bảng viết kết quả Để hiểu rõ hơn về các loại ô tô mà của nhóm mình Vào bài

các nhóm vừa trình bày chúng ta sẽ Lắng nghe đi tìm hiểu bài 33. Động cơ đốt trong dùng cho ô tô thông qua dự án tìm hiểu về ô tô.

Thực hiện Chia lớp thành 3 nhóm mỗi nhóm sẽ Tiếp nhận nhiệm nhiệm học tập

vụ thực hiện một nhiệm vụ của dự án

vụ,

phân

công

Nhóm một: Tìm hiểu về ĐCĐT trên nhiệm vụ cho các ô tô

thành viên, bầu đại

Nhóm hai: Tìm hiểu về nhiệm vụ và diện nhóm phân loại hệ thống truyền lực trên ô tô Nhóm 3: Tìm hiểu về cấu tạo chung và nguyên lí làm việc của hệ thống truyền lực Phân công nhiệm vụ, hướng dẫn HS thảo luận và thực hiện dự án

68

Lập kế hoạch thực hiện dự án, yêu cầu hoàn thành nhiệm vụ của từng thành viên theo thời gian Hoạt động 2: Thực hiện kế hoạch và báo cáo sản phẩm (thực hiện trong tuần 2, tiết 2) *Thực hiện kế hoạch Thực hiện Cung cấp các câu hỏi cho các nhóm nhiệm học tập

-Thực hiện nhiệm

vụ Nhóm 1: Tìm hiểu động cơ đốt vụ của mình theo trong trên ô tô

phân

công

của

1.Động cơ đốt trong dùng cho ô tô có nhóm, tiến hành thu thập thông tin,

đặc điểm gì?

2.Vì sao động cơ đốt trong dùng cho tìm kiếm dữ liệu ô tô phải có tốc độ cao?

3.Tại sao lại yêu cầu động cơ phải có kích thước nhỏ gọn?

- Các nhóm thống

4. Vì sao động cơ trên ô tô thường nhất, hoàn thiện làm mát bằng nước?

sản phẩm theo yêu

5. Hãy nêu cách bố trí động cơ đốt cầu, cử đại diện trong trên ô tô mà em biết?

nhóm báo cáo kết

Nhóm 2: Tìm hiểu về nhiệm vụ và quả phân loại hệ thống truyền lực 1.Trên ô tô mô men quay được truyền - Thời gian thực

như thế nào?

2. Tại sao hệ thống truyền lực lại phải hiện ở nhà là một

69

ngắt được mô men?

tuần, tùy theo điều

3. Để phân loại được hệ thống truyền kiện; lực căn cứ vào yếu tố nào?

thu

thập

thông tin, chụp ảnh,

4. Thế nào là xe một cầu chủ động, quay video… hai cầu chủ động?

Xây

dựng

sản

5. Em có biết xe ô tô số sàn và số tự phẩm của cá nhân động là như thế nào không?

và nhóm

Nhóm 3: Tìm hiểu về cấu tạo chung và cách bố trí HTTL trên ô tô:

Quan sát sơ đồ 33.1 trả lời các câu hỏi sau: 1. Nêu nhận xét về vị trí lắp đặt các cụm chi tiết của HTTL trên ô tô?

2. Mô phỏng mối liên hệ và chức năng của các cụm chi tiết ?

4. Mô tả đường truyền mô men trên hệ thống truyền lực? *Báo cáo sản phẩm Báo cáo kết Theo dõi phần trình bày báo cáo kết Từng thành viên quả

thực quả thực hiện nhiệm vụ của các nhóm trong nhóm báo cáo

hiện

Các hoạt động của các thành viên kết quả theo tiểu dự đã được giao

trong nhóm

Hộ trợ các nhóm trong quá trình báo Đại diện của các cáo kết quả

nhóm thuyết minh

Nhận xét, góp ý hỏi hỏi và câu trả lời cho sản phẩm của nhóm

của học sinh

70

Trao đổi, nhận xét, thảo luận

*Ở hoạt đông này sẽ rèn cho HS năng lực nhận biết, mô phỏng được mối liên hệ, chức năng của các bộ phận, đọc vẽ giải thích được sơ đồ.

Hoạt động 3: đánh giá dự án (thực hiện trong tiết 3, tuần 3) Đánh giá

Tổ chức cho học sinh tham giá quá Các

nhóm

lắng

trình đánh giá các tiểu dự án của các nghe, bổ sung ý nhóm khác nhau

kiến, phản biện

Hoàn thiện phiếu đánh giá của mình

Hoàn thiện phiếu

Yêu cầu các nhóm tự đánh giá, cho đánh giá sản phẩm của các nhóm

điểm Tổng hợp các phiếu, công bố kết quả của các nhóm Tuyên dương, khen thưởng cá nhân và tập thể các nhóm đã hoàn thành tốt

Lắng nghe

nhiệm vụ

Qua hoạt động 3 sẽ giúp HS phát triển được năng lực nhận biết được các kí hiệu, đọc vẽ được sơ đồ và giải thích được sơ đồ.

Khi thực hiện xong các dự án nhỏ giúp HS giao tiếp công nghệ được tốt hơn.

VD. Trong H 33.1 a, HS phải nhận biết được vị trí lắp đặt, và mối liên hệ, chức năng của của các bộ phận: Li hợp, hộp số nằm ở đâu, nối với chi tiết nào…, tại sao hộp số lại nối với li hợp và truyền lực các đăng…HS nhận biết, giải thích được tức là đã giao tiếp được công nghệ.

Từ đó phát triển được năng lực giao tiếp công nghệ

71

III. luyện tập, câu hỏi định hướng a. Mục tiêu: Hệ thống hóa và củng cố kiến thức bài học b. Hoạt động của học sinh: Trình bày được đặc điểm, cách bố trí động cơ đốt trong trên ô tô Nêu được nhiệm vụ, cấu tạo chung và nguyên lí làm việc của hệ thống truyền lực trên ô tô c. Sản phẩm: Báo cáo kết quả của nhóm học d. Tổ chức thực hiện: Hướng dẫn thực hiện dự án (thực hiện trong 10 ngày) Khi tổ chức cho HS làm dự án ở nhà về tìm hiểu các bộ phận chính của hệ thống truyền lực, GV hướng dẫn HS xác định rõ mục tiêu thực hiện của dự án.

Thực hiện dự án được thông qua các phiếu học tập sau: Giúp HS rèn luyện tốt khả năng nhận biết, mô phỏng, đọc vẽ, trình bày và giải thích được sơ đồ PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 Tìm hiểu nguyên lý làm việc của HTTL và Tìm hiểu về li hợp 1. Quan sát sơ đồ cấu tạo HTTL trên hình 33.1b (SGK) và trình bày nguyên lý làm việc của HTTL. 2. Quan sát hình 33.3 (SGK) và trả lời các câu hỏi sau: a) Từ vị trí của li hợp trong hệ thống truyền lực, cho biết li hợp trên ô tô có nhiệm vụ gì? b) Trong li hợp, chi tiết nào thuộc bộ phận chủ động, chi tiết nào thuộc bộ phận bị động? c) Nêu đường truyền mômen khi li hợp làm việc. d) Mô tả vị trí các chi tiết khi li hợp ở trạng thái đóng, ở trạng thái mở.

72

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 Tìm hiểu về hộp số ba cấp vận tốc 1. Quan sát H 33.4 (SGK) trả lời các câu hỏi sau: a. Ở H 33.4 bánh răng nào quay trơn. Bánh răng nào cố định với trục? b. Với cặp bánh răng có đường kính nhỏ và cặp bánh răng có đường kính lớn thì tốc độ quay của cặp bánh răng nào nhanh hơn? c. Bánh răng nào lắp khớp then hoa với trục? d. Đâu là cặp bánh răng số lùi và nó nằm ở trục nào?

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 Tìm hiểu về các đăng 1. Quan sát hình 33.5 sơ đồ truyền lực các đăng và trả lời các câu hỏi sau: a. Trục nào của hộp số được nối với trục cắc đăng? b. Có mấy khớp cắc đăng, được nối với những trục nào? c. Khoảng cách AB luôn thay đổi nhờ vào chi tiết nào? d. Trình bày đặc điểm truyền mô men quay từ hộp số đến cầu sau của ô tô?

73

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4 1. Tìm hiểu về truyền lực chính và vi sai a. Nêu vị trí của truyền lực chính trong hệ thống truyền lực của ô tô? b. Cặp bánh răng côn 1,2 được nối với bộ phận nào? c. Hai bánh xe chủ động được lắp vào chi tiết nào của bộ vi sai? d.Hai bán trục được nối cứng hay tách rời nhau?

-Thực hiện nhiệm vụ: Học sinh tìm hiểu thông tin và thực hiện dự án GV hướng dẫn HS thực hiện dự án - Báo cáo, thảo luận: Đại diện nhóm báo cáo, các thành viên khác nhận xét, bổ sung - Kết luận, nhận đinh: Giáo viên nhận xét, chốt kiến thức Hoạt động 4. Vận dụng a. Mục tiêu: Vận dụng những kiến thức đã học mở rộng hiểu biết về ĐCĐT b. Nội dung: Tìm hiểu thêm thông tin về ĐCĐT trên ô tô c. Sản phẩm: Báo cáo kết quả tìm hiểu d.Tổ chức thực hiện: -

Chuyển giao nhiệm vụ: Giáo viên chia nhóm giao nhiệm vụ định hướng

học sinh tìm hiểu Về nhà tìm hiểu thông tin qua sách báo, internet tìm hiệu thêm về nhiệm vụ và đặc điểm các bộ phận của hệ thống truyền lực trên ô tô: Để nhận định rõ được mức độ giao tiếp công nghệ của HS tác giả tiến hành thực hiện qua bản kiểm sau:

74

Bảng 2.2. Bảng kiểm các biểu hiện của năng lực giao tiếp công nghệ TT

Tiêu chí

Mức biểu hiện Mức 1 (Cao)

1

Đọc được tất cả các kí hiệu trong sơ đồ

2

Nêu được vị trí các chi tiết trong trên sơ đồ

3

Trình bày được cấu tạo của HTTL trên ô tô

Mức 2 Mức 3 (TB)

(Thấp)

(H 33.1 SGK) 4

Mô phỏng được diễn biến hoạt động của HTTL trên ô tô thông qua sơ đồ (H 33.1 b SGK)

5

Nêu được nhiệm vụ, chức năng của các chi tiết trong HTTL trên ô tô (H 33.2 SKH).

6

Nhận biết được các phần tử trong sơ đồ (H 33.3 SGK)

7

Nhận biết được các bộ phận, chức năng của các phần tử trong (H 33.4 SGK)

8

Đọc, hiểu được nội dung sơ đồ (H 33.4 SGK)

9

Đánh được tất cả các kí hiệu trong sơ đồ (H 33.5 SGK)

10

Đọc, trình bày được chức năng, nhiệm vụ của truyền lực chính và bộ vi sai

Ghi chú: Với mỗi biểu hiện của năng lực giao tiếp công nghệ tương ứng với từng tiêu chí, HS tích vào một trong các mức 1, mức 2, mức 3. Quy ước mức 1

75

là cao nhất, mức 2 trung bình, mức 3 thấp.

Bảng kiểm là những yêu cầu cần đánh giá, thuận lợi cho việc ghi lại các bằng chứng về sự tiến bộ của HS trong một mục tiêu học tập. Đặc biệt, thông qua công cụ này, người học có thể tự đánh giá mức độ đạt được và chưa đạt được của mình so với yêu cầu đặt ra. Thông qua đó, Giáo viên có thể điều chỉnh các phương pháp dạy học phù hợp với từng nội dung bài học để khắc phục những hạn chế, thiếu sót của HS. Giúp HS tiến bộ hơn qua từng bài học

76

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 Trên cơ sở triển khai các biện pháp tổ chức hoạt động dạy học nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ trong dạy học phần ĐCĐT, môn Công nghệ 11, có thể rút ra một số kết luận như sau: 1. ĐCĐT là một phần nội dung quan trọng trong chương trình môn Công nghệ 11. Đặc điểm của phần ĐCĐT là tất cả các bài (trừ bài thực hành) đều có hình vẽ cấu tạo, sơ đồ và tất cả các hình vẽ đều là đối tượng nghiên cứu, là nội dung cần học tập. Nhiều bài trong phần ĐCĐT đều có mục tiêu yêu cầu HS phải đọc được sơ đồ, hình vẽ. Như vậy, có thể thấy vai trò quan trọng của năng lực giao tiếp công nghệ. HS sẽ không thể học tập tốt phần ĐCĐT nếu như năng lực giao tiếp công nghệ kém.

2. Để thực hiện được mục tiêu các bài học trong phần ĐCĐT, GV phải giúp HS đọc được các sơ đồ cấu tạo, sơ đồ nguyên lý, sơ đồ khối trong nội dung bài học. Có nghĩa phải hình thành và phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS. Để thực hiện được nhiệm vụ này, ngoài vận dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực phù hợp, GV phải tổ chức hoạt động học tập của HS sao cho các em nhận biết được, hiểu được các ký hiệu quy ước, các thông số kỹ thuật, các mối quan hệ logic của cơ cấu và hệ thống,… để đọc hiểu được sơ đồ, bản vẽ. Dạy học như vậy chính là dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS. 3. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn dạy học Công nghệ theo hướng phát triển năng lực giao tiếp công nghệ, đề tài đã tiến hành biên soạn 2 kế hoạch dạy học theo hướng phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS. Lý luận về dạy học phát triển năng lực công nghệ và hai giáo án này sẽ được kiểm nghiệm và đánh giá. Kết quả kiểm nghiệm được trình bày ở chương 3.

77

Chương 3 KIỂM NGHIỆMVÀ ĐÁNH GIÁ 3.1. Mục đích, nội dung và phương pháp kiểm nghiệm 3.1.1. Mục đích của kiểm nghiệm Kiểm nghiệm và đánh giá nhằm kiểm nghiệm tính đúng đắn của giả thuyết khoa học là: Nếu đề xuất và vận dụng được các biện pháp dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh trung học phổ thông trong dạy học phần Động cơ đốt trong, môn Công nghệ 11 sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn học.

Kiểm nghiệm, đánh giá khả thi và hiệu quả của những giải pháp đã đề xuất trong nghiên cứu này và bước đầu đánh giá tác dụng của các đề xuất đó.

3.1.2. Nội dung kiểm nghiệm Nội dung kiểm nghiệm, đánh giá bao gồm: - Tiến hành thiết kế và triển khai một số nội dung bài dạy phần Động cơ đốt trong, môn Công nghệ 11 có sự vận dụng các biện pháp dạy học tích cực nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh THPT. - Tiến hành lập danh sách chuyên gia, xây dựng phiếu xin ý kiến chuyên giá và thực hiện các công việc của phương pháp chuyên gia.

- Chuẩn bị nội dung thực nghiệm sư phạm, tiến hành thực hiện các công việc thực nghiệm sư phạm.

- Thu thập, tổng hợp số liệu, phân tích và xử lí các số liệu thu được qua phương pháp chuyên gia và thực nghiệm sư phạm.

- Đánh giá tính khả thi và hiệu quả của những biện pháp nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh trong dạy học phần Động cơ đốt trong, môn Công nghệ 11.

3.1.3. Phương pháp kiểm nghiệm Đề tài tiến hành kiểm nghiệm bằng cả hai phương pháp: phương pháp chuyên gia và phương pháp thực nghiệm sư phạm.

78

3.2. Kiểm nghiệm bằng phương pháp thực nghiệm sư phạm 3.2.1. Nội dung kiểm nghiệm

a) Đối tượng và địa bàn thực nghiệm: Thực nghiệm sư phạm được tiến hành cho học sinh khối 11 ở học kì 2, năm học 2020 – 2021, tại hai trường THPT Trần Hưng Đạo – Quận Hà Đông và trường THPT Mỹ Đức B trên địa bàn thành phố Hà Nội. Các lớp được lựa chọn tham gia thực nghiệm bao gồm: 04 lớp (02 lớp thực nghiệm và 02 lớp đối chứng) tại trường THPT Trần Hưng Đạo và 02 lớp (01 lớp thực nghiệm và 01 lớp đối chứng) tại trường THPT Mỹ Đức B. Tác giả đã chia thành hai nhóm lớp, gồm nhóm lớp thực nghiệm và nhóm lớp đối chứng như sau: Bảng 3.1. Danh sách học sinh tham gia thực nghiệm Khối lớp 11D0, 11D5, 11A7 11D1, 11D6, 11A5

Đối tượng Thực nghiệm Đối chứng

Kí hiệu TN ĐC

Tổng số học sinh 107 107

Hình thức thực nghiệm: Cả lớp đối chúng và lớp thực nghiệm đều cùng một giáo viên giảng dạy, với hai giáo án khác nhau. Lớp thực nghiệm được giảng dạy bằng giáo án thiết kế dựa trên những cơ sở và biện pháp của đề tài.

Lớp đối chúng dạy bình thường, không sử dụng các biện pháp phát triển năng lực giao tiếp công nghệ trong quá trình dạy học.

b) Chuẩn bị thực nghiệm: - Soạn giáo án: Gồm hai bài: bài 26. Hệ thống làm mát và bài 33. Động cơ đốt trong dùng cho ô tô.

- Hai giáo án dùng cho lớp thực nghiệm được được tác giả thiết kế và trình bày ở chương 2 của luận văn, cả hai giáo án được soạn dựa trên những cơ sở lí luận và những biện pháp đề xuất của đề tài nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ.

- Chuẩn bị phương tiện dạy học phục vụ cho bài dạy như đã trình bày ở chương II.

79

c) Giáo viên thực hiện: Giáo viên tham gia thực nghiệm sư phạm được trình bày trong bảng 3.2.

Bảng 3.2. Danh sách giáo viên tham gia giảng dạy thực nghiệm STT 1 2

Họ và tên giáo viên Đỗ Thị Thuyên Nguyễn Thị Yến

Tên trường THPT THPT Trần Hưng Đạo – Hà Đông THPT Mỹ Đức B

3.2.2. Tiến trình thực hiện - Bước 1: Chuẩn bị cho quá trình thực nghiệm (Giáo án, phương tiện, đồ dùng dạy học, cơ sở vật chất …).

- Bước 2: Tiến hành thực nghiệm.

Lớp thực nghiệm: Tiến hành giảng dạy theo giáo án đã chuẩn bị dựa trên cơ sở lí luận và các biện pháp đề xuất của đề tài. Học sinh lớp thực nghiệm không được thông báo trước nên tâm thế học tập vẫn bình thường.

Lớp đối chúng: Tiến hành giảng dạy theo giáo án đã soạn như trong quá trình dạy học thông thường.

- Bước 3: Kiểm tra đánh giá kết quả thực nghiệm.

Việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh được tiến hành ở cả hai nhóm lớp thực nghiệm và đối chứng với đề chung.

3.2.3. Kết quả định lượng Sau khi tiến hành kiểm tra thực nghiệm với 107 HS lớp thực nghiệm và 107 HS lớp đối chứng ở trường THPT Trần Hưng Đạo – Hà Đông và trường THPT Mỹ Đức B Mỹ Đức, kết quả thu được và được xử lí như sau: Bảng 3.3. Bảng phân phối tần suất điểm các lần kiểm tra Phương Án ĐC TN

Số bài (n)

Tỉ lệ (% ) HS đạt điểm Xi 2 3 4 5 6 7 8 9 10 107 0.93 4.67 9.35 17.76 20.56 17.76 14.02 9.35 5.61 107 0 1.87 3.74 12.15 14.95 25.23 21.5 12.15 8.41

80

Từ số liệu ở bảng 3.4, lập đồ thị tần suất điểm số của các lần kiểm tra của các lớp ĐC và TN. 30 25.23

25

21.5

20.56 20

17.76

17.76 14.95

15

14.02

12.15

12.15 9.35

9.35

10 5 0 0

0

0.930

1

4.67 1.87

2

3.74

3

4

5 ĐC

6

7

8

8.41 5.61

9

10

TN

Hình 3.1. Đồ thị tần suất điểm các lần kiểm tra trong thực nghiệm Từ số liệu ở bảng 3.4, lập bảng tần suất hội tụ tiến để so sánh tần suất bài đạt điểm Xi trở lên.

Bảng 3.4. Bảng tần suất hội tụ điểm kiểm tra Phương án Số bài (n)

Tỉ lệ (%) đạt điểm Xi trở lên 2

3

4

5

6

7

8

9

ĐC

107 100 99.07 94.4 85.05 67.29 46.73 28.97 14.95

TN

107 100

10 5.6

100 98.13 94.39 82.24 67.29 42.06 20.56 8.41

Từ bảng 3.5, có thể vẽ đồ thị tần suất hội tụ tiến của lớp TN và ĐC như sau: (Trục tung chỉ tỉ lệ (%) học sinh đạt điểm Xi trở lên, trục hoành chỉ điểm số Xi)

81

120 100

100

99.07 98.13 94.39 100 85.05 82.24 94.4

80

67.29 67.29

60

46.73

40

42.06 28.97

20

14.95 8 9

0 1

2

3

4

5

6

20.56

7

8.41 8.41 5.6 5.61 10

TN

ĐC

Hình 3.2. Đồ thị tần suất hội tụ tiến của các lần kiểm tra Bảng 3.5. Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng Các tham số đặc trưng

Phương án

X±m

S

Cv(%)

ĐC

6.42 ± 0.17

1.84

28.66

TN

7.13 ± 0.15

1.59

22.39

td 3.02

Qua kết quả thực nghiệm, có thể rút ra một số nhận xét như sau: - Điểm số trung bình X của các lớp TN (7.13) cao hơn so với lớp ĐC (6.42) trong khi đó hệ số biến thiên ở nhóm lớp TN (22.39%) thấp hơn hệ số biến thiên ở nhóm lớp ĐC (28.66%). Điều này chứng tỏ độ phân tán ở lớp TN giảm so với lớp ĐC. - Số học sinh xếp loại dưới trung bình ở lớp TN (5.61%) chiếm tỉ lệ thấp hơn lớp ĐC (14.95%). Trong khi đó tỉ lệ học sinh đạt giỏi ở lớp TN (42.06%) lớn hơn so với lớp ĐC (28.98%).

- Đồ thị tần suất hội tụ tiến ứng với lớp TN luôn nằm về phía bên phải và phía trên so với lớp ĐC.

82

Để khẳng định lại những kết quả trên, chúng tôi tính đại lượng kiểm định td. Đại lượng kiểm định td = 3.02 với bậc tự do f = 107+107-2 = 212. Tra bảng Studen với mức ý nghĩa α = 0.05, giá trị tới hạn tα ứng với kiểm định 2 phía là tα = 1.96. Vậy td > tα, chứng tỏ sự khác nhau giữa X của lớp TN và lớp ĐC là có ý nghĩa thống kê, điểm trung bình của lớp TN cao hơn lớp ĐC không phải là do ngẫu nhiên mà do áp dụng phương pháp dạy TN. 3.2.4. Kết quả định tính

Qua kết quả thực nghiệm đã được xử lý tại 2 Trường THPT Trần Hưng Đạo – Hà Đông và Trường THPT Mỹ Đức B, kết hợp với việc lên lớp, dự giờ, trao đổi với giáo viên môn Công nghệ lớp 11, có thể nhận thấy việc dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh THPT phần động cơ đốt trong môn Công nghệ 11 đã có tác dụng tích cực hóa đến hoạt động nhận thức, tạo được hứng thú trong học tập và khắc sâu kiến thức cho HS, cụ thể là: Trong quá trình thực nghiệm, có thể nhận thấy ý thức, thái độ và tinh thần tham gia học tập, thực hiện nhiệm vụ học tập của các lớp trước và sau khi tiến hành thực nghiệm luôn cao hơn. Đa số HS được lôi cuốn vào nội dung, chủ đề hoạt động, các em không còn thụ động mà chủ động, sáng tạo thực hiện các hoạt động do GV đưa ra.

Trong quá trình học tập, HS ở các lớp có không khí học tập sôi nổi, các em có trách nhiệm với việc học của mình. Các em được tham gia nhiều hoạt động, tiếp thu được nhiều phương pháp, hình thức mới nên đã kích thích, phát huy được tính tích cực suy nghĩ, tìm tòi, chủ động sáng tạo. Các em không chỉ tiếp thu những nội dung kiến thức cơ bản mà còn có khả năng quan sát hình ảnh phát hiện kiến thức, phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát và vận dụng kiến thức, thông tin một cách hợp lý, độc lập. Vì vậy, HS có cơ hội phát triển bản thân nên hiệu quả giờ học tăng lên rất nhiều. Đây là yếu tố giúp bài học ở

83

lớp có kết quả tốt hơn so với trước đó.

3.3. Kiểm nghiệm bằng phương pháp chuyên gia 3.3.1. Nội dung kiểm nghiệm - Lập danh sách chuyên gia và sử dụng phiếu tiến hành xin ý kiến chuyên gia.

- Tác giả tiến hành xin ý kiến chuyên gia là các thầy (cô) giáo đang trực tiếp giảng dạy môn Công nghệ 11 tại các trường trên địa bàn thành phố Hà Nội Bảng 3.6. Danh sách chuyên gia được tham khảo ý kiến STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Họ và tên chuyên gia

Đơn vị công tác

Nguyễn Thị Phương Đông Trường THPT Đại Cường, Ứng Hòa Nguyễn thị Thanh Huyền Trường THPT Mỹ Đức A Nguyễn Thị Giang Trường THPT Mỹ Đức B Nguyễn Thị Yến Trường THPT Mỹ Đức B Phan Thị Hương Trường THPT Trần Hưng Đạo – Hà Đông Nguyễn Thị Băng Trường THPT Thanh Oai B Nguyễn Thị Phương Anh Trường THPT Chương Mỹ A Đinh Thị Thu Hiền Trường THPT Mỹ Đức D Nguyễn Như Thuần Trường THPT Mỹ Đức C Nguyễn Thị Thu Huyền THPT Sơn Tây

Chức vụ, thâm niên công tác Nhóm trưởng /15 Giáo viên THPT/ 16 Nhóm trưởng /15 Giáo viênTHPT /10 Nhóm trưởng / 20 Nhóm trưởng /22 Giáo viên THPT/ 12 Giáo viên THPT/ 10 Giáo viên THPT/ 20 Giáo viên THPT/ 15

3.3.2. Tiến trình kiểm nghiệm - Trình bày, giới thiệu với các chuyên gia về ý tưởng nghiên cứu của đề tài.

- Gửi phiếu xin ý kiến các chuyên gia (Phiếu xin ý kiến được trình bày

84

cụ thể ở phần phụ lục 02).

- Thu thập và xử lí kết quả.

3.3.3. Kết quả kiểm nghiệm Tổng hợp ý kiến đóng góp của chuyên gia được kết quả trình bày trên bảng 3.7.

Bảng 3.7. Tổng hợp ý kiến của các chuyên gia TT

Nội dung

Số ý kiến

Tỉ lệ

Ghi chú

1

Thầy (cô) có nhận xét gì về vai trò của năng lực giao tiếp công nghệ đối với môn học?

A

Rất quan trọng

2

20%

B

Quan trọng

6

60%

C

Bình thường

2

20%

D

Ít quan trọng

0

0%

E

Không quan trọng

0

0%

2

Trong giờ dạy thầy (cô) có chú trong đến phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh hay không?

A

Rất chú trọng

1

10%

B

Chú trọng

4

40%

C

Bình thường

3

30%

D

Ít chú trọng

2

20%

E

Không chú trọng

0

0%

3

Thầy (cô) có nhận thức như thế nào về năng lực giao tiếp công nghệ trong bối cảnh môn học công nghệ hiện nay

A

Rất cần thiết

4

40%

B

Cần thiết

5

50%

C

Bình thường

1

10%

D

Ít cần thiết

0

0%

E

Không cần thiết

0

0%

85

Nhìn vào kết quả khát sát cho thấy đa số thầy cô cũng nhận thấy tầm quan trọng của năng lực giao tiếp công nghệ đối với HS. 60% thầy, cô cho là vai trò của năng lực giao tiếp công nghệ đối với môn học là quan trong. Khi được hỏi thầy cô có chú trong đến phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh hay không thì có 40% chú trọng, và đối với câu hỏi. Thầy (cô) có nhận thức như thế nào về năng lực giao tiếp công nghệ trong bối cảnh môn học công nghệ hiện nay thì có tới 40% thầy, cô cho là rất cần thiết và 50 % thầy cô cho là cần thiết. Nhưng do đặc thù môn học và vị trí môn học hiện nay chưa được chú trọng quan tâm một cách đúng mức nên việc triển khai nội dung, vận dụng các PPDH nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ chưa đạt kết quả cao.

Rèn luyện được cho HS năng lực giao tiếp công nghệ là vấn đề rất cần thiết, góp phần đạt được mục tiêu giáo dục đề ra: Học sinh làm chủ được kiến thức, có khả năng vận dụng được kiến thức và kĩ năng vào thực tế đời sống. Có định hướng về nghề nghiệp, biết xây dựng các mối quan hệ hài hòa, giao tiếp tốt tạo nên những cơ hội cho bản thân.

Tính khả thi của đề tài với điều kiện thực tế tại các trường hoàn toàn có thể triển khai được, những biện phát phần lớn đòi hỏi sự cố gắng, sự sáng tạo, đầu tư về thời gian, sự nhiệt tình từ các thầy cô đang trực tiếp giảng dạy tại các trường phổ thông.

Những biện phát nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS được đề xuất trong đề tài được được các chuyên gia đánh giá là phù hợp. Vẫn còn một số ý kiến khác chuyên gia góp ý cho đề tài, vận dụng thêm một số phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực trong quá trình dạy học.

86

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 Từ kết quả kiểm nghiệm bằng 2 phương pháp chuyên gia và thực nghiệm sư phạm, tuy mới chỉ là bước đầu nhưng cũng có thể rút ra một số kết luận sau: 1. Kết quả thực nghiệm sư phạm cho thấy khi vận dụng các phương pháp tạo động lực cho học sinh phát triển năng lực giao tiếp công nghệ trong phần ĐCĐT, các biện pháp hướng dẫn học HS lĩnh hội kiến thức và các biện pháp hướng dẫn HS rèn luyện được năng lực giao tiếp công nghệ. Qua quá trình học tạo được hứng thú, tăng khả năng tìm tòi, sáng tạo của học sinh, giúp học sinh linh hội được kiến thức một cách thuận lợi và hiệu quả.

2. Từ kết quả thực nghiệm và qua ý kiến một số chuyên gia cho thấy: Việc phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh THPT trong dạy học môn Công nghệ nói chung, phần ĐCĐT nói riêng cũng còn gặp phải những khó khăn nhất định. Muốn vận dụng được các phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh thì GV phải nghiên cứu nghiêm túc, đầu tư nhiều thời gian, công sức.

3. Tuy mới chỉ là bước đầu, số lượng bài thực nghiệm, lớp thực nghiệm và số chuyên gia chưa nhiều nhưng cũng có thể bước đầu cho thấy tính khả thi, hiệu quả trong việc phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh trong dạy học môn công nghệ 11, phần ĐCĐT ở trường phổ thông

87

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận Với mục đích nghiên cứu tìm biện pháp phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh và vận dụng vào quá trình dạy học phần Động cơ đốt trong, môn Công nghệ 11 ở trường THPT, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Công nghệ 11, đề tài đã hoàn thành các nhiệm vụ đề ra là: 1. Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc của năng lực công nghệ, năng lực giao tiếp công nghệ, đặc điểm nội dung chương trình môn Công nghệ 11 mà cụ thể là của phần Động cơ đốt trong. Từ đó nghiên cứu đề xuất vận dụng một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực vào quá trình dạy học nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn học.

2. Tìm hiểu thực trạng tình hình phát triển năng lực công nghệ nói chung và năng lực giao tiếp công nghệ nói riêng cho học sinh trong quá trình dạy học phần Động cơ đốt trong, môn Công nghệ 11 ở trường THPT tại một số trường trên địa bàn Hà Nội.

3. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu lí luận và thực tiễn, đề tài tiến hành đề xuất biện pháp dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh, nâng cao chất lượng dạy học môn môn Công nghệ 11 ở trường THPT. 4. Kết quả kiểm nghiệm bằng phương pháp chuyên gia và thực nghiệm sư phạm là minh chứng xác nhận tính khả thi của việc dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh trong dạy học môn Công nghệ 11; qua đó có thể khẳng định việc dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh THPT phần Động cơ đốt trong, môn Công nghệ 11 là đúng đăn, khả thi và hiệu quả.

88

2. Khuyến nghị Để nâng cao chất lượng dạy học môn Công nghệ 11, cần tiếp tục nghiên cứu vận dụng các biện pháp nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ nói riêng và năng lực công nghệ nói chung cho học sinh. Cụ thể là: - Để phát triển được năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh phổ thông thì tất cả giáo viên trong cần nắm vững cơ sở lí luận về năng lực, biết cách thiết kế các hoạt động phát triển năng lực công nghệ nói chung và phát triển năng lực giao tiếp công nghệ nói riêng.

- Để vận dụng được các biện pháp nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho HS thì đòi hỏi giáo viên cần có sự chuẩn bị tốt về chuyên môn, đầu tư thời gian, công sức, lòng yêu nghề và sự cố gắng trong công tác giảng dạy bộ môn.

- Các trường phổ thông căn cứ vào điều kiện, đặc thù môi trường học tập để tiếp tục triển khai các biện pháp cụ thể nhằm rèn luyện kỹ năng đọc, trình bày và vẽ sơ đồ cho HS.

89

TÀI LIỆU THAM KHẢO A. Tài liệu tiếng Việt 1. Đặng Tự Ân (2013), Mô hình trường học mới tại Việt Nam, Hỏi – Đáp, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.

2. Bernd Meier, Nguyễn Văn Cường (2012), Lý luận dạy học hiện đại – Một số vấn

đề về đổi mới phương pháp dạy học, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội.

3. Bernd Meier, Nguyễn Văn Cường (2019), Lý luận dạy học hiện đại – Cơ sở

đổi mới mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội.

4. Nguyễn Lăng Bình – Đỗ Hương Trà, Dạy và học tích cực – Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội.

5. Nguyễn Văn Bính, Trần Sinh Thành, Nguyễn Văn Khôi (1999), Phương pháp dạy học kỹ thuật công nghiệp, tập 1 – Phần Đại Cương, NXB Giáo dục, Hà Nội.

6. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh môn Công nghệ cấp trung học phổ thông, Hà Nội.

7. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2015), Một số vấn đề đổi mới chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Hà Nội.

8. Bộ Giáo dục và Đào Tạo (2015), Tài liệu tập huấn cán bộ quản lý, giáo viên triển khai mô hình Trường học mới Việt Nam. 9. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2017), Hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục phổ thông hiện hành theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh từ năm học 2017-2018, Công văn 4612/BGĐT- GDTrH ngày 03/10/2017 10. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018), Chương trình giáo dục phổ thông - Chương

90

trình tổng thể, Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT, ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hà Nội.

11. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018), Chương trình giáo dục phổ thông – Chương trình môn Công nghệ, Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT, ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hà Nội.

12. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2020), Xây dựng kế hoạch giáo dục và đổi mới kiểm tra đánh giá môn Công nghệ (Tài liệu tập huấn dành cho tổ trưởng, nhóm trưởng trường trung học phổ thông do Vụ Giáo dục trung học ban hành nội bộ), Hà Nội.

13. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2020), Khung kế hoạch dạy học (Kèm theo công văn số 5512/BGDDT-GDTrH ngày 18 tháng 12 năm 2020 của Bộ GDDT).

14. Nguyễn Thị Kim Cúc (2020), Phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác cho học sinh trong dạy học Địa lí 11 ở trường trung học phổ thông, Luận văn thạc sĩ Khoa học Giáo dục, Trường Đại học Sư pham Hà Nội, Hà Nội.

15. Đảng Cộng sản Việt Nam (2013), Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8, khóa XI, ngày 04-11-2013.

16. Nguyễn Kế Hào – Nguyễn Quang Uẩn (2005), Giáo trình tâm lí lứa tuổi và tâm lí sư phạm, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội.

17. Lê Minh Hoa (2015) Phát triển năng lực hợp tác cho học sinh trung học cơ sở qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.

18. Lê Huy Hoàng (chủ biên), Đồng Huy Giới, Nhữ Thị Việt Hoa, Nguyễn Thị Thanh Huyền, Nguyễn Trọng Khanh, Nguyễn Văn Khôi, Nguyễn Thị

91

Mai Lan, Đặng Văn Nghĩa, Vũ Thị Thúy (2018), Dạy học phát triển năng lực môn công nghệ Trung học phổ thông, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội.

19. Bùi Văn Huệ (1998), Về bản chất và năng lực trí tuệ, Tạp chí Nghiên cứu giáo dục, Hà Nội.

20. Trần Thị Thúy Hường (2018), Phát triển năng lực giao tiếp toán học cho học sinh trong dạy học hình học lớp 12, Luận văn thạc sĩ Khoa học Giáo dục, Trường Đại học Hùng Vương, UBND Tỉnh Phú Thọ.

21. Nguyễn Trọng Khanh (2011), Phát triển năng lực và tư duy kỹ thuật, NXB Đại học su phạm, Hà Nội.

22. Nguyễn Văn Khôi (2005), Lí luận dạy học công nghệ, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội.

23. Nguyên Văn Khôi, Nguyễn Văn Bính (2008), Phương pháp luận nghiên cứu Sư phạm kĩ thuật, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.

24. Nguyên Văn Khôi (chủ biên), Nguyễn Văn Ánh, Nguyễn Trọng Bình, Đặng văn Cứ, Nguyễn Trọng Khanh, Trần Hữu Quế (2014), Công nghệ 11 - Công nghiệp, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.

25. Nguyễn Thị Mị (2019), Phát triển kĩ năng tự học của học sinh trong dạy học phần vẽ kĩ thuật môn công nghệ lớp 11, Luận văn thạc sĩ Giáo dục học, Trường ĐHSP Hà Nội, Hà Nội.

26. Nguyễn Thị Mai Lan (2019), Dạy học định hướng phát triển năng lực sáng tạo kĩ thuật cho sinh viên Sư phạm kĩ thuật, Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục, trường ĐHSP Hà Nội, Hà Nội.

27. Vũ Thị Lý (2016), Kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo

định hướng phát triển năng lực trong dạy học môn Công nghệ 8, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, Trường ĐHSP Hà Nội, Hà Nội.

92

28. Hoàng Phê (chủ biên), Từ điển tiếng Việt, NXB Bách Khoa, 2010 30. Nguyễn Thị Minh Phương (2007), Tổng quan về các khung năng lực cần

đạt ỏ học sinh trong mục tiêu giáo dục phổ thông, Đề tài Nghiên cứu Khoa học của Viện Khoa học giáo dục Việt Nam. 31. Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam (2014), Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội, Hà Nội.

32. Nguyễn Quang Uẩn (2005), Giáo trình Tâm lí học đại cương, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội.

B. Tài liệu tiếng anh 33. Boyatzs, R.E, Cowen, S.S, Kolb, D.A. et al. (1995). Innovation in Professional Education: Steps on a Journey from Teaching to Learning, Jossey – Bass, San Francisco, CA. 34. Bransford, J., & Stein, B. S. (1984), “The IDEAL problem solver: A guide for improving thinking, learning, and creativity”, New York, NY: W. H . Freeman.

35. Jeffrey, B., & Craft, A. (2004), “Teaching creatively and teaching for creativity: Distinctions and relationships”, Educational Studies, 30, 7787. Doi: 10.1080/03055569032000159750.

36. Kangas, M. (2010), “Creative and playful learning: Learning through game co - creation and game in a playful learning environment”, Thinking Skill and Creativity, 5, 1 – 15. Doi: 10.1016/j.tsc.2009.11.001.

37. Wiggins.G.P (1998), “Educative assessment: designing assessment to inform and improve student performance”, Jossey – Bass, USA.

93

PHỤ LỤC PHỤ LỤC 01 Phân phối Chương trình môn Công nghệ 11 - phần Động cơ đốt trong STT

Bài học

Số

Yêu cầu cần đạt

tiết Phần III. ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG Chương 5. Đại cương về

3

động cơ đốt trong 20

Khái quát về động cơ đốt trong

1

- Nêu được khái niệm và cách phân loại động cơ đốt trong - Trình bày được cấu tạo chung của động cơ đốt trong

21

Nguyên lí làm việc của động cơ đốt trong

2

Nêu được một số khái niệm cơ bản về động cơ đốt trong Trình bày được nguyên lí làm việc của động cơ đốt trong

22

Chương 6. Cấu tạo của động cơ đốt trong

9

Thân máy và nắp máy

1

Nêu được nhiệm vụ và cấu tạo chung của thân máy và nắp máy Trình bày được đặc điểm cấu tạo của thân xi lanh và nắp máy động cơ làm mát bằng nước và động cơ làm mát bằng không khí

23

Cơ cấu trục khuỷu thanh truyền

1

Nêu được nhiệm vụ và cấu tạo của các chi tiết chính trong cơ cấu trục khuỷu thanh truyền Đọc được sơi đồ cấu tạo của pitton, thanh truyền và truch khuỷu

24

Cơ cấu phân phối khí

1

Nêu được nhiệm vụ, cấu tạo chung và nguyên lí làm việc của cơ cấu phân phối 94

khí Đọc được sơ đồ nguyên lí của cơ cấu phân phối khí dùng xupap 25

Hệ thống bôi trơn

1

Nêu được nhiệm vụ của hệ thống bôi trơn, cấu tạo chung và nguyên lí làm việc của hệ thống bôi trơn cưỡng bức Đọc được sơ đồ nguyên lí của hệ thống bôi trơn cưỡng bức

26

Hệ thống làm mát

1

Nêu được nhiệm vụ, cấu tạo và nguyên lí làm việc của hệ thống làm mát Đọc được sơ đồ của hệ thống làm mát bằng nước loại tuần hoàn cưỡng bức

27

Hệ thống cung cấp nhiên liệu và không khí trong

1

động cơ xăng

Nêu được nhiệm vụ, cấu tạo chung và nguyên lí làm việc của hệ thống cung cấp nhiên liệu và không khí trong động cơ xăng Đọc được sơ đồ khối của hệ thống

28

Hệ thống cung cấp nhiên

1

liệu và không khí trong động cơ Diêzen

Nêu được nhiệm vụ, cấu tạo chung và nguyên lí làm việc của hệ thống cung cấp nhiên liệu và không khí trong động cơ Điezen Đọc được sơ đồ khối của hệ thống

29

Hệ thống đánh lửa

1

Nêu được nhiệm vụ và phân loại hệ thống đánh lửa Trình bày được nguyên lí làm việc và đọc được sơ đồ của hệ thống đánh lửa điện tử không tiếp điểm loại đơn giản

30

Hệ thống khởi động

1

Nêu được nhiệm vụ phân loại hệ thống khởi động Trình bày được cấu tạo và nguyên lí làm việc của hệ thống khởi động bằng động cơ điện

95

32

Chương 7. Úng dụng động cơ đốt trong

9

Khái quát về ứng dùng của

1

động cơ đốt trong

Nêu được phạm vi ứng dụng của động cơ đốt trong Trình bày được nguyên tắc chung về ứng dụng động cơ đốt trong

33

Đông cơ đốt trong dùng

2

cho ô tô

Nêu được đặc điểm, cách bố trí động cơ đốt trong trên ô tô Trình bày được nhiệm vụ, cấu tạo chung và nguyên lý làm việc của hệ thống truyền lực trên ô tô

34

Động cơ đốt trong dùng cho xe máy

1

Nêu được đặc điểm và cách bố trí động cơ đốt trong dùng cho xe máy.

Trình bày được đặc điểm của hệ thống truyền lực trên xe máy

35

Động cơ đốt trong dùng

1

cho tàu thủy 36

Động cơ đốt trong dùng

Trình bày được đặc điểm của động cơ đốt trong và hệ thống truyền lực trên tàu thủy

1

cho máy nông nghiệp

Trình bày được đặc điểm của động cơ đốt trong và hệ thống truyền lực dùng cho một số máy nông nghiệp

37

Động cơ đốt trong dùng cho máy phát điện

1

Trình bày được đặc điểm của động cơ và hệ thống truyền lực dùng cho máy phát điện

39

Ôn tập phần: Chế tạo có khí và động cơ đốt trong

2

Củng cố một số kiến thức cơ bản về chế tạo cơ khí, động cơ đốt trong và một số ứng dụng của chúng trong thực tiễn

96

PHỤ LỤC 02 PHIẾU XIN Ý KIẾN GIÁO VIÊN Kính thưa quý thầy, cô giáo!

Sau khi thầy (cô) đã đọc tài liệu tác giả đã gửi, xin quý thầy (cô) cho biết ý kiến đánh giá của mình với những câu hỏi sau bằng cách tích vào ô trống tương ứng mà quý thầy (cô) đánh giá. Mọi thông tin xin ý kiến này đảm bảo không ảnh hưởng đến người cung cấp thông tin.

Xin trân trọng cảm ơn những ý kiến đóng góp của quý thầy (cô) giáo!

Họ và tên:……………………………………………………………………..

Chức vụ:……………………………………………………………………… Đơn vị công tác:……………………………………………………………….

Chuyên môn giảng dạy:……………………………………………………….

Số năm giảng dạy:…………………………………………………………….

1. Thầy (cô) có nhận xét gì về vai trò của năng lực giao tiếp công nghệ đối với

môn học? ☐ Rất quan trọng ☐ Quan trọng ☐ Ít quan trọng ☐ Bình thường ☐ Không quan trọng 2. Trong giờ dạy thầy (cô) có chú trong đến phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh hay không? ☐ Rất chú trọng ☐ Chú trọng ☐ Ít chú trọng ☐ Bình thường ☐ Không chú trọng 3. Thầy (cô) có nhận thức như thế nào về năng lực giao tiếp công nghệ trong bối cảnh môn học công nghệ hiện nay ☐ Rất cần thiết ☐ Cần thiết 97

☐ Ít cần thiết ☐ Bình thường ☐ Không cần thiết 4.Trong quá trình dạy học nhằm phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh thầy (cô) gặp những thuận lợi và khó khăn gì?

Thuận lợi…………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………

Khó khăn…………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………

Xin trân trọng cảm ơn ý kiến đóng góp của quý thầy (cô) cho sự thành công của đề tài!

98

PHỤ LỤC 03 PHIẾU ĐIỀU TRA HỌC SINH Các em thân mến!

Chúng ta đang sống và học tập trong một thời đại rất phát triển và hiện đại, Đòi hỏi các em phải toàn diện hơn, phải tích lũy cho mình vốn kiến thức chuyên môn và một kỹ năng mềm về giao tiếp. Điều đó sẽ giúp ích cho các em tiến xa hơn, tự tin hơn trên con đường học tập và làm việc sau này. Vậy để đạt được điều đó các em phải không ngừng cố gắng, nỗ lực và vượt qua khó khăn để vươn tới những ước mơ. Để hội nhập được với quốc tế, các em không những là phải làm được mà phải bảo vệ, trình bày được cái sản phẩm của mình. Để giúp cho các em một phần nhỏ trong việc rèn luyên năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh cô đã chọn nghiên cứu đề tài “Dạy học phát triển năng lực giao tiếp công nghệ cho học sinh THPT phần động cơ đốt trong môn công nghệ 11”. Rất mong sự hợp tác của các em để cô có kết quả điều tra chính xác.

Cảm ơn sự hợp tác của các em!

Câu 1. Trong giờ công nghệ em có được tham gia hoạt động nhóm không?

Có Rất ít Không Câu 2. Trong giờ học công nghệ em có chú trọng vào hình vẽ, sơ đồ, hay các kí hiệu không?

Có Rất ít Không Câu 3. Em có thường xuyên trao đổi/ báo cáo/ trả lời các câu hỏi liên quan đến nội dung dạy học không?

Thường xuyên Rất ít Không bao giờ Câu 4. Em có tìm hiểu thông tin về bài học mới của công nghệ trước khi lên lớp không?

Thường xuyên Rất ít Không bao giờ 99

Câu 5. Thầy cô có thường xuyên tổ chức cho các em chơi các trò chơi trong quá trình dạy học môn công nghệ không?

Có Rất ít Không Câu 6. Em có gặp khó khăn trong quá trình đọc, trình bày, vẽ sơ đồ không?

Có Bình thường Không Câu 7. Tiết thực hành công nghệ các em thường học dưới hình thức nào?

Trải nghiệm Thực hành Tìm hiểu trên SGK Câu 8. Nếu tìm hiểu cho bài học mới em thường tìm hiểu ở đâu?

Thường xuyên Rất ít Không bao giờ Câu 9. Giáo viên có nhiệt tình, sử dụng các phương pháp dạy học tích cực để tạo hứng thú cho các em trong quá trình học không?

Có Rất ít Không Câu 10. Trong tiết công nghệ giáo viên có giao nhiệm vụ thuyết trình, báo cáo cho các nhóm không?

Có Rất ít Không bao giờ Câu 11. Trong quá trình phát triển năng lực giao tiếp công nghệ các em còn gặp một số khó khăn gì? ………………………………………………………………………………………

Cảm ơn những đóng góp của các em!

100

PHỤ LỤC 04 PHIẾU XIN Ý KIẾN CHUYÊN GIA Kính thưa quý thầy, cô giáo!

Sau khi đã đọc tài liệu được gửi kèm, xin quý thầy (cô) giáo cho biết ý kiến của mình với những nội dung sau bằng cách đánh dấu (X) vào ô trống tương ứng với lựa chọn mà quý thầy (cô) đánh giá.

Mọi thông tin xin ý kiến sẽ được đảm bảo không có phương hại đến người cung cấp thông tin.

Xin trân trọng cảm ơn những ý kiến đóng góp của quý thầy (cô) giáo!

Họ và tên:……………………………………………………….

Chức vụ:………………………………………………………… Đơn vị công tác: ………………………………………………..

Chuyên môn giảng dạy:…………………………………………

Số năm công tác:…………………………………………………

1.Theo quý thầy (cô), đề tài có tính cấp thiết như thế nào trong qúa trình dạy và học môn công nghệ phần ĐCĐT lớp 11 ở trường THPT đạt ở mức độ nào?

Rất cần thiết Cần thiết Không cần thiết 2. Tính khả thi của đề tài với điều kiện thực tế của các cơ sở đào tạo?

Rất khả thi Khả thi một phần Không khả thi 3. Quy trình xây dựng nội dung và biện pháp phát triển năng lực giao tiếp công nghệ phần ĐCĐT môn công nghệ 11 cho học sinh THPT như thế nào?

Khoa học và khả thi Khoa học nhưng chưa khả thi Chưa rõ ràng

101

4.Tiến trình bài soạn được thiết kế trên cơ sở vận dụng các biện phát triển năng lực giao tiếp công nghệ phần ĐCĐT công nghệ 11?

Hợp lí và khả thi Hợp lí nhưng không khả thi Chưa hợp lí 5.Theo quý thầy (cô), có nên điều chỉnh, bổ sung nội dung nào khác để góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả trong quá trình dạy và học bộ môn? ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………

102

PHỤ LỤC 05 ĐỀ BÀI KIỂM TRA SAU TIẾT HỌC CÓ SỬ DỤNG CÁC BIỆN PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIAO TIẾP CÔNG NGHỆ CHO HỌC SINH THPT KIỂM TRA 15 PHÚT Họ và tên: ……………………………………………………………………

Lớp:…………………………………………………………………………..

I. Phần câu hỏi trắc nghiệm Em hãy lựa chọn đáp án đúng nhất Câu 1. (0,75): Xe Honda (Dream) sử dụng hệ thống làm mát bằng : A. Nước.

B. Dầu.

C. Không khí.

D. Kết hợp giữa làm mát bằng dầu và không khí.

Câu 2. (0,75): Vùng nào trong ĐC cần làm mát nhất?

A. Vùng bao quanh buồng cháy B. Vùng bao quanh cácte C. Vùng bao quanh đường xả khí thải D. Vùng bao quanh đường nạp Câu 3. (0,75): Tấm hướng gió trong hệ thống làm mát bằng không khí có tác dụng gì?

A. Tăng tốc độ làm mát động cơ B. Giảm tốc độ làm mát cho động cơ.

C. Định hướng cho đường đi của gió D. Ngăn không cho gió vào động cơ.

Câu 4. (0,75): Thành xi lanh động cơ xe máy gắn chi tiết tản nhiệt bằng: A. Các áo nước.

B. Cánh tản nhiệt.

C. Cánh quạt gió.

D. Các bọng nước và các cánh tản nhiệt.

II. Phần tự luận

Câu 5. ( 7 đ) Trình bày nguyên lý làm việc của HTLM bằng nước loại tuần hoàn cưỡng bức thông qua sơ đồ khối?

103

PHỤ LỤC 06 ĐỀ BÀI KIỂM TRA SAU TIẾT HỌC CÓ SỬ DỤNG CÁC BIỆN PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIAO TIẾP CÔNG NGHỆ CHO HỌC SINH THPT KIỂM TRA 15 PHÚT Họ và tên: ……………………………………………………………………

Lớp:…………………………………………………………………………..

I. Phần câu hỏi trắc nghiệm (3đ) Câu 1. (0,75): ĐCĐT dùng trên xe ô tô có đặc điểm nào sau đây: A. số lượng xi lanh ít (1 hoặc 2 xi lanh) B. Thường được làm mát bằng nước C. Có công suất nhỏ D. Động cơ 4 kì cao tốc Câu 2. (0,75): Sơ đồ truyền lực từ ĐCĐT tới các bánh xe chủ động của ô tô theo thứ tự nào sau đây: A. Động cơ - Ly hợp - Hộp số - Truyền lực các đăng - Bánh xe chủ động.

B. Động cơ - Ly hợp - Hộp số - Truyền lực các đăng - Truyền lực chính và bộ vi sai - Bánh xe chủ động.

C. Động cơ - Hộp số - Ly hợp - Truyền lực các đăng - Truyền lực chính và bộ vi sai - Bánh xe chủ động.

D. Động cơ - Hộp số - Ly hợp - Truyền lực các đăng - Bánh xe chủ động.

Câu 3. (0,75): Hộp số có nhiệm vụ: A. Thay đổi lực kéo, tốc độ và chiều chuyển động của xe.

B. Ngắt, nối, truyền momen từ ĐC đến hộp số.

C. Truyền momen từ trục cam đến cầu xe chủ động D. Truyền momen từ hộp số đến cầu chủ động.

Câu 4. (0,75): Bộ phận nào sau đây thuộc hệ thống truyền lực trên ôtô A.Thanh truyền B. Trục cam C.Trục các đăng D.Trục khuỷu.

II. Phần tự luận (7đ) Câu 5: Vẽ sơ đồ và trình bày nguyên lý làm việc của HTTL trên ô tô ?

104