Chủ đề Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG MÔN NGỮ VĂN 11

vectorstock.com/23503038

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection DẠY KÈM QUY NHƠN LESSON PLAN PHÁT TRIỂN NỘI DUNG

Chủ đề Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I phương pháp mới WORD VERSION | 2020 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ................

TRƯỜNG THPT ..................

---------- ----------

Ngày soạn: …… tháng 11 năm 2018 Ngày dạy: ……. tháng 11 năm 2018 Tiết PPCT 37 đến tiết 42 – Đọc văn.

CHỦ ĐỀ: TRUYỆN NGẮN LÃNG MẠN VIỆT NAM 1930 – 1945 TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 11, HỌC KÌ I ĐỐI TƯỢNG DẠY HỌC: Học sinh lớp 11A2, 11A3 – Trường THPT …………..

THỜI LƯỢNG DẠY HỌC: 6 tiết THỜI ĐIỂM THỰC HIỆN CHỦ ĐỀ: Tuần 11, 12

CHỦ ĐỀ DẠY HỌC: TRUYỆN NGẮN LÃNG MẠN VIỆT NAM 1930-1945 TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 11, HỌC KÌ I

Tác giả : ........................

Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: ........................

Tháng 12 năm 2018

Bước 1: Xác định vấn đề cần giải quyết trong bài học Kĩ năng đọc hiểu truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I Thời lượng dạy học là 6 tiết, trong đó: - Tiết 37: Nội dung 1: Giới thiệu chung về truyện ngắn lãng mạn Việt Nam giai đoạn 1930-1945.

Nội dung 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản Hai đứa trẻ ( Thạch Lam). + Nắm được những nét khái quát về tác giả Thạch Lam và tác phẩm “Hai đứa trẻ”. + Bức tranh phố huyện với cảnh ngày tàn, chợ tàn, những kiếp người tàn qua cảm nhận của hai đứa trẻ. + Thấy được một vài nét độc đáo trong bút pháp nghệ thuật của Thạch Lam. - Tiết 38: Hướng dẫn học sinh tiếp tục tìm hiểu văn bản Hai đứa trẻ ( Thạch Lam). + Bức tranh phố huyện lúc về đêm. + Niềm xót xa, thương cảm của nhà văn trước cuộc sống quẩn quanh tù đọng của những người lao động nghèo nơi phố huyện và sự trân trọng nâng niu những khát vọng nhỏ bé nhưng tươi sáng của họ. + Thấy được một vài nét độc đáo trong bút pháp nghệ thuật của Thạch Lam. - Tiết 39: Hướng dẫn học sinh tiếp tục tìm hiểu văn bản Hai đứa trẻ ( Thạch Lam). + Phố huyện lúc chuyến tàu đêm đi qua (tâm trạng đợi tàu của chị em Liên). + Ý nghĩa biểu tượng của chuyến tàu đêm. Thông điệp mà tác giả gửi gắm qua tác phẩm.

Trang 1

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

+ Thấy được một vài nét độc đáo trong bút pháp nghệ thuật của Thạch Lam. - Tiết 40: Nội dung 3: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân). + Giúp HS nắm được những nét chính về nhà văn Nguyễn Tuân : tiểu sử, các tác phẩm chính, phong cách nghệ thuật. + Phân tích được tình huống truyện độc đáo, đặc sắc trong Chữ người tử tù.

- Tiết 41: Hướng dẫn học sinh tiếp tục tìm hiểu văn bản Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân). + Giúp HS nắm được vẻ đẹp của hình tượng nhân vật Huấn Cao. + Giúp HS nắm được vẻ đẹp hình tượng nhân vật viên quản ngục. + Chỉ ra quan niệm về cái đẹp và tấm lòng yêu nước kín đáo của Nguyễn Tuân. + Thấy được đặc sắc nghệ thuật trong xây dựng nhân vật.

- Tiết 42: Hướng dẫn học sinh tiếp tục tìm hiểu văn bản Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân). + Giúp HS nắm được : Cảnh cho chữ - “Cảnh tượng xưa nay chưa từng có”. + Thấy được những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện ngắn Chữ người tử tù: tình huống truyện độc đáo, ngôn ngữ giàu tính tạo hình, nghệ thuật dựng cảnh, tạo không khí trang trọng… + Thấy được phong cách Nguyễn Tuân qua truyện ngắn Chữ người tử tù.

Nội dung 4. Sự khác nhau giữa truyện ngắn lãng mạn và truyện ngắn hiện thực.

Bước 2: Xây dựng nội dung chủ đề bài học - Gồm các văn bản truyện: Hai đứa trẻ (Thạch Lam), Chữ người tử tù (Nguyễn tuân) - Tích hợp bài LLVH: Một số thể loại văn học: Thơ, truyện - Huy động kiến thức của các bài: + Văn học sử: Khái quát VHVN từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám năm 1945 + Tiếng Việt: Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân + Làm văn: Thao tác lập luận phân tích Bước 3: Xác định mục tiêu bài học 1. Về kiến thức, kĩ năng, thái độ 1.1. Về kiến thức - Thấy được diện mạo của truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930 - 1945 qua việc phân tích, nhận xét, đánh giá một số tác giả, tác phẩm của truyện ngắn lãng mạn 1930 – 1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I. - Bước đầu phân biệt được truyện ngắn lãng mạn và truyện ngắn hiện thực.

Trang 2

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

* Hai đứa trẻ - Hiểu được sự cảm thông sâu sắc của Thạch Lam đối với cuộc sống quẩn quanh, buồn tẻ của những người nghèo nơi phố huyện và sự trân trọng của nhà văn trước ước mơ của họ về một cuộc sống tươi sáng hơn.

- Thấy được những nét độc đáo trong bút pháp nghệ thuật của Thạch Lam. * Chữ người tử tù - Cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng nhân vật Huấn Cao; quan điểm thẩm mĩ và tình cảm yêu nước kín đáo của Nguyễn Tuân.

- Thấy được những đặc sắc nghệ thuật của thiên truyện.

1.2. Kĩ năng: - Huy động những tri thức về tác giả, hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm… để đọc hiểu văn bản tự sự được viết theo bút pháp lãng mạn.

- Xác định đề tài, chủ đề, nghệ thuật kể chuyện của các tác phẩm.

- Đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại: + Nhận diện và phân tích ý nghĩa của một hình tượng nghệ thuật. + Nhân diện và phân tích tâm trạng, ngôn ngữ, cử chỉ và hành động, mối quan hệ với các nhân vật khác, phẩm cách, số phận,… của nhân vật trong các tác phẩm. + Nhận diện, phân tích, đánh giá những nét đặc sắc về nghệ thuật của các tác phẩm trong chủ đề. + Đánh giá những sáng tạo độc đáo của mỗi nhà văn qua các tác phẩm. + Biết đọc diễn cảm và đọc sáng tạo những tác phẩm trên.

- Rèn kĩ năng sử dụng thao tác lập luận phân tích.

- Vận dụng những kiến thức và kĩ năng để đọc những truyện ngắn hiện đại theo khuynh hướng lãng mạn khác của văn học Việt Nam (không có trong SGK); nêu lên những kiến giải, suy nghĩ về các phương diện nội dung, nghệ thuật của các tác phẩm được học trong chủ đề; viết đoạn văn hoặc bài văn nghị luận về những tác phẩm đã học trong chủ đề; rút ra những bài học về lý tưởng sống, cách sống từ những tác phẩm đã đọc và liên hệ, vận dụng vào thực tiễn cuộc sống của bản thân.

1.3. Thái độ: * Hai đứa trẻ - Yêu thương, trân trọng những con người nghèo khổ.

- Biết ước mơ và có niềm tin trong cuộc sống, xây dựng một cuộc sống có ý nghĩa. * Chữ người tử tù - Yêu quý vẻ đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc.

- Trân trọng tấm lòng của nhà văn Nguyễn Tuân.

2. Các năng lực cần hình thành cho học sinh STT 1

Năng lực chung Năng lực tự học

Các kĩ năng cụ thể Đọc hiểu SGK, tài liệu tham khảo, thông tin đại chúng, tìm hiểu kiến thức.

Trang 3

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

2 3 4 5

6 7 8

Năng lực giải quyết vấn Kĩ năng phân tích, xử lí, đối chiếu, so sánh và đề và sáng tạo tổng hợp thông tin.

Phân loại và tổng hợp các nội dung liên quan, cần thiết đến bài học (khái quát hóa, hình thành Năng lực tư duy các khái niệm…).

Cảm nhận cái hay, cái đẹp, cái chân thực trong Năng lực thẩm mỹ con người và cuộc sống.

- Rèn luyện ngôn ngữ nói và viết thông qua việc trình bày phiếu học tập, bảng phụ, thảo luận…

Năng lực giao tiếp - Phát triển khả năng phân tích ngữ liệu. Trình bày suy nghĩ, cảm nhận, lí giải…

Phân chia công việc của các thành viên trong nhóm hợp lí, và luôn có sự tương tác trao đổi để Năng lực hợp tác học tập lẫn nhau và giúp hiểu nhau hơn trong hoạt động học tập.

Năng lực sử dụng CNTT Sử dụng các phương tiện thông tin cần thiết, hỗ và truyền thông trợ cho việc học đạt hiệu quả cao Năng lực vận dụng liên Tích hợp các môn học, sách vở và đời sống. môn

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

đoạn 1930-1945.

– Tác phẩm được viết theo thể loại nào?

– Nhân vật trong tác phẩm là ai? Kể tên các nhân vật đó?

– Chỉ ra các dẫn chứng thể hiện tâm trạng, ngôn ngữ, cử chỉ và hành động của nhân vật?

– Mối quan hệ giữa các nhân vật như thế nào?

– Khái quát về phẩm cách và số phận của các nhân vật.

– Tác phẩm xây dựng hình tượng nghệ thuật nào?

– Phân tích những đặc điểm của hình tượng nghệ thuật đó.

– Hình tượng nghệ thuật giúp nhà văn thể hiện cái nhìn về cuộc sống và con người như thế nào?

– Tư tưởng của nhà văn được thể hiện rõ nhất trong những câu văn/ đoạn văn nào?

– Lí giải tư tưởng của nhà văn trong các câu văn/ đoạn văn đó.

Bước 4: Xác định và mô tả mức độ yêu cầu của mỗi loại câu hỏi/ bài tập cốt lõi có thể sử dụng để kiểm tra, đánh giá năng lực và phẩm chất của học sinh trong dạy học.

Nhận biết

Thông hiểu

– Nêu những nét chính về tác giả

– Chỉ ra những biểu hiện về con người tác giả được thể hiện trong tác phẩm.

– Nêu hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm.

– Nêu xuất xứ của tác phẩm.

– Tác động của hoàn cảnh ra đời đến việc thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm?

– Nhan đề của tác phẩm

– Giải thích ý nghĩa của nhan đề.

Vận dụng

Vận dụng cao

– So sánh nội dung truyện ngắn lãng mạn – Tác phẩm giúp với nội dung truyện cho em hiểu thêm ngắn hiện thực 1930gì về tác giả?

1945.

– Tại sao tác giả không lấy tên nhân vật chính để đặt cho tác phẩm?

– Chỉ ra những đặc điểm về kết cấu, bố cục, cốt truyện,… và cắt nghĩa những sự việc, chi tiết, hình ảnh,… trong các tác phẩm.

– Phân tích kết cấu của một truyện ngắn lãng mạn khác cùng thời.

Qua đó khái quát sự – Em thấy việc sử sáng tạo trong kết cấu dụng thể loại truyện hiện đại. truyện ngắn có hợp lý không? Vì sao?

– Liên hệ thực tế để có nhận thức đúng đắn về mình và cuộc sống xung quanh.

– Em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa các nhân vật?

– Nhận xét về phẩm cách, số phận của các nhân vật.

– Đánh giá đóng góp của các nhà văn lãng mạn vào tiến trình hiện đại hóa văn học.

– Theo em, sức hấp dẫn của hình tượng nghệ thuật đó là gì?

– Em có nhận gì về tư tưởng tác giả được hiện trong phẩm?

xét của thể tác

– Phân biệt quan điểm sáng tác của các nhà văn lãng mạn và các nhà văn hiện thực giai Trang 4

Trang 5

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Bước 5. Biên soạn các câu hỏi/ bài tập cụ thể theo các mức độ yêu cầu đã mô tả: * Với bài Hai đứa trẻ (Thạch Lam), có thể sử dụng các câu hỏi sau: Nhận biết

Thông hiểu

– Nêu những nét chính về tác giả Thạch Lam.

– Chỉ ra những biểu hiện về con người, đặc điểm sáng tác của Thạch Lam được thể hiện trong tác phẩm.

– Tác phẩm “Hai đứa trẻ” được viết trong hoàn cảnh nào?

– Xuất xứ của tác phẩm?

Vận dụng

Vận dụng cao

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

chứng thể hiện tâm trạng, ngôn ngữ, cử chỉ và hành động của nhân vật Liên và An?

- So sánh sự khác biệt giữa trong việc khám phá hiện thực cuộc sống với các – Tác phẩm giúp nhà văn hiện thực cho em hiểu phê phán giai đoạn thêm gì về tác 1930-1945. giả?

- Phát hiện sự khác biệt trong việc xây dựng cốt truyện của Thạch Lam với các nhà văn trong nhóm Tự lực văn đoàn.

– Tác động của hoàn cảnh ra đời đến việc thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm.

– Nhan đề của tác phẩm là gì?

– Giải thích ý nghĩa của nhan đề đó.

– Tại sao tác giả không lấy tên nhân vật chính để đặt cho tác phẩm?

– Tác phẩm được viết theo thể loại nào?

– Chỉ ra những đặc điểm khác biệt về cốt truyện của tác phẩm “Hai đứa trẻ” so với các truyện ngắn khác đã học hoặc đã đọc.

– Em thấy việc sử dụng cốt truyện, ngôn ngữ của tác phẩm có phù hợp với thể loại truyện ngắn không? Vì sao?

– Nhân vật trong tác phẩm là ai? Kể tên các nhân vật đó?

– Chỉ ra các dẫn

– Mối quan hệ giữa các nhân vật như thế nào?

– Ngôn ngữ, tâm

– Em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa các nhân vật?

- Bày tỏ thái độ, quan điểm của bản thân về một vấn đề xã hội đặt ra trong tác phẩm: tình thương, sự rung cảm, khát khao đổi thay cuộc sống, niềm tin, ước mơ….

– Tác phẩm xây dựng hình tượng nhân vật nào?

– Tư tưởng của nhà văn được thể hiện rõ nhất trong những câu văn/ đoạn văn nào?

trạng của các nhân vật trong tác phẩm có đặc điểm gì?

– Khái quát về phẩm cách và số phận của các nhân vật.

– Nhận xét về không nằm trong phẩm cách, số chương trình SGK. phận của các nhân vật.

– Phân tích những đặc điểm của hình tượng nhân vật Liên.

– Hình tượng nhân vật Liên giúp nhà văn thể hiện cái nhìn về cuộc sống và con người như thế nào?

- Đánh giá được đặc sắc về nghệ thuật của các truyện ngắn lãng mạn không có trong chương trình SGK.

– Lí giải tư tưởng của nhà văn trong các câu văn/ đoạn văn đó.

– Theo em, sức hấp dẫn của hình tượng nhân vật Liên là gì?

– Em có nhận xét gì về tư tưởng của tác giả được thể hiện trong tác phẩm?

- Đánh giá giá trị hiện thực và tư tưởng nhân đạo mới mẻ của Thạch Lam.

-Vận dụng những hiểu biết về văn bản để viết bài làm văn nghị luận về một truyện ngắn lãng mạn

-Hiểu được nội dung, nghệ thuật của các truyện ngắn khác của Thạch Lam Trang 6

Trang 7

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

– Cuộc đối mặt ngang trái giữa Huấn Cao đã thể hiện rõ tính cách hai nhân vật chính, đó là những nét tính cách gì? Phân tích những tính cách đó?

* Với bài Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân), có thể sử dụng các câu hỏi sau: Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Vận dụng cao

– Nêu những nét chính về tác giả Nguyễn Tuân.

– Chỉ ra những biểu hiện về con người, đặc điểm sáng tác và quan điểm nghệ thuật của Nguyễn Tuân được thể hiện trong tác phẩm.

- Vận dụng những hiểu biết về văn bản để viết bài làm văn nghị luận về một – Tác phẩm giúp truyện ngắn lãng mạn cho em hiểu thêm gì về tác giả?

– Tác phẩm “Chữ người tử tù” được viết trong hoàn cảnh nào?

– Xuất xứ của tác phẩm?

– Tác động của hoàn cảnh ra đời đến việc thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm.

- Hiểu được nội dung, nghệ thuật của các truyện ngắn khác của Nguyễn Tuân không nằm trong chương trình SGK.

– Tác phẩm được viết theo thể loại nào?

– Toàn bộ truyện ngắn này xoay quanh sự kiện chính nào?

– Tại sao nhà văn lại đặt tên cho tác phẩm là “Chữ người tử tù”?

– Tại sao tác giả không lấy tên nhân vật chính để đặt cho tác phẩm?

– Chỉ ra những đặc điểm về kết cấu, bố cục, cốt truyện,… và cắt nghĩa những sự việc, chi tiết, hình ảnh,… trong các tác phẩm.

– Em thấy việc sử dụng thể loại truyện ngắn có hợp lý không?

Vì sao?

– Tại sao cho rằng đây là một cuộc gặp gỡ đầy bất ngờ, một cuộc gặp gỡ “kì ngộ”? Em hãy lí giải (gợi ý: về tính chất không gian, thời gian, thân phận hai nhân vật).

– Theo em, sức hấp dẫn của tình huống truyện đối với các tác phẩm truyện ngắn là gì?

Cụ thể: – Khái niệm, vai trò của tình huống truyện?

- Đánh giá được đặc sắc về nghệ thuật của các truyện ngắn lãng mạn không có trong chương trình SGK.

Trang 8

– Các loại tình huống truyện cơ bản trong truyện ngắn?

– Tình huống truyện trong “Chữ người tử tù” thuộc loại nào? Vai trò của tình huống truyện trong việc tạo ra sức hấp dẫn của tác phẩm “Chữ người tử tù”?

– Động cơ nào dẫn đến quyết định cho chữ của Huấn Cao? – Địa điểm cho chữ ở đâu, có gì khác với cảnh cho chữ thường thấy?

– Người cho chữ là ai? Đang ở trong hoàn cảnh như thế nào?

– Cảnh cho chữ là một cảnh tượng “xưa nay chưa từng có”, vì sao? (không gian, thời gian, chi tiết miêu tả).

– Vị thế xã hội của người cho chữ và người xin chữ có gì đặc biệt?

– Tác dụng của nghệ thuật đối lập (cảnh vật, âm thanh, ánh sáng, không gian, con người,…) trong cảnh cho chữ?

– Thông qua cảnh cho chữ, Nguyễn Tuân thể hiện quan niệm gì?

– Tư tưởng của nhà văn được thể hiện rõ nhất trong những câu văn/ đoạn văn nào?

– Lí giải tư tưởng của nhà văn trong các câu văn/ đoạn văn đó.

– Em có nhận xét gì về tư tưởng của tác giả được thể hiện trong tác phẩm?

Trang 9

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Bước 6: Thiết kế tiến trình dạy học Ngày soạn: …… tháng 11 năm 2018 TIẾT 37. Đọc văn.

HAI ĐỨA TRẺ (tiết 1) - Thạch Lam -

I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 1. Về kiến thức, kĩ năng, thái độ: a. Về kiến thức *Nội dung 1: Giới thiệu chung về truyện ngắn lãng mạn Việt Nam giai đoạn 19301945 - Giúp HS nắm được một số nét cơ bản về truyện ngắn lãng mạn Việt Nam giai đoạn 1930-1945. *Nội dung 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản Hai đứa trẻ ( Thạch Lam) - Nắm được những nét khái quát về tác giả Thạch Lam và tác phẩm “Hai đứa trẻ”.

- Bức tranh phố huyện với cảnh ngày tàn, chợ tàn, những kiếp người tàn qua cảm nhận của hai đứa trẻ.

- Tình cảm của tác giả trước bức tranh phố huyện chiều tàn.

- Tác phẩm đậm đà yếu tố hiện thực vừa phảng phất chất lãng mạn, chất thơ, là truyện tâm tình với lối kể thủ thỉ như một lời tâm sự. b. Về kĩ năng: - Đọc - hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại - Phân tích tâm trạng nhân vật trong tác phẩm tự sự - Có kĩ năng suy nghĩ sáng tạo: phân tích, bình luận, trình bày cảm nhận về vẻ đẹp nên thơ và bình dị của bức tranh phố huyện và tâm trạng của hai đứa trẻ trước cảnh phố huyện.

- Có kĩ năng giao tiếp: thể hiện sự đồng cảm, xót thương đối với những kiếp sống nghèo khổ, quẩn quanh. c. Về tư tưởng, thái độ, phẩm chất: - Cảm thông với cuộc sống của những con người nghèo khổ, trân trọng khát vọng đổi đời của họ.

- Biết yêu thương và trân trọng cuộc sống, có ước mơ và có niềm tin - Biết sống tự chủ, sống trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.

- Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, quê hương đất nước.

2. Các năng lực cần hình thành cho hs - Năng lực tự học - Năng lực hợp tác, làm việc nhóm.

Trang 10

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp.

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn học - Năng lực giao tiếp (Nghe, nói, đọc, viết).

- Năng lực thẩm mĩ (Cảm thụ và sáng tạo) II. SỰ CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH - Giáo viên: Giáo án; phiếu học tập, máy tính; máy chiếu.....

- Học sinh: Đọc tác phẩm, đọc sách Để học tốt Ngữ văn 11 và soạn bài theo câu hỏi SGK, phiếu học tập...

III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC: 1. Ổn định lớp: Ngày dạy Sĩ số HS vắng Lớp 11A2 11A3 2. Kiểm tra bài cũ: không 3. Bài mới: Nội dung 1: Giới thiệu chung về truyện ngắn lãng mạn Việt Nam giai đoạn 19301945 A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG (5 phút) - Mục tiêu hoạt động: Tạo tâm thế hứng thú cho học sinh vào bài học. Gợi nhớ những kiến thức cơ bản về tác giả, tác phẩm.

- Nội dung hoạt động: Tìm hiểu về các khuynh hướng sáng tác của VHVN từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám năm 1945.

- Phương pháp tổ chức dạy học: Sử dụng phương pháp làm việc nhóm. Tổ chức dưới dạng trò chơi. Sau khi các nhóm hoàn thành công việc, giáo viên nhận xét, đánh giá.

- Phương tiện dạy học: Giấy A0.

- Sản phẩm: Đáp án đúng.

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

GV chia lớp thành 3 - HS làm việc nhóm, trình nhóm tham gia trò bày trên giấy A0 trong 5 phút. chơi: Tìm hiểu về các - Trưng bày sản phẩm khuynh hướng sáng tác của VHVN từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Nội dung cần đạt

HS nêu đúng tên các tác giả và tác phẩm văn xuôi của VHVN từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Trang 11

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Hoạt động của GV

Nội dung: Kể tên các tác giả, tác phẩm văn xuôi của VHVN từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Cách chơi: Trong vòng 5 phút, mỗi nhóm kể tên các tác giả, tác phẩm (đã học và đã đọc) của VHVN từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám năm 1945. Sau đó xếp các tác giả, tác phẩm đã tìm được vào 2 khuynh hướng sáng tác chính: Văn xuôi lãng mạn và văn xuôi hiện thực.

Kết quả: Nhóm nào tìm được nhiều tác phẩm và xếp chính xác vào các khuynh hướng hơn là nhóm chiến thắng.

GV sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi.

Nhận xét sau khi HS đã trả lời.

Cung cấp đáp án đúng. ? Trình bày những hiểu biết của em về truyện ngắn lãng mạn Việt Nam giai đoạn 1930-1945.

(Câu hỏi này có thể giao từ tiết trước để HS chuẩn bị ở nhà) Gợi ý: - Nằm trong bộ phận và xu hướng văn học nào?

- Có những đặc trưng chung và đặc trưng riêng nào?

- Thành tựu và đóng góp nổi bật.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI (10 phút) - Mục tiêu hoạt động: Giúp HS có cái nhìn khái quát về truyện ngắn lãng mạn Việt Nam giai đoạn 1930-1945.

- Nội dung hoạt động: Hoạt động này tập trung hướng dẫn HS hiểu được một số nét khái quát về truyện ngắn lãng mạn 1930-1945, yêu cầu HS tái hiện kiến thức về bài khái quát văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám 1945, đặc biệt là bộ phận văn học công khai, trong đó có xu hướng văn học lãng mạn.

- Phương pháp tổ chức dạy học: Vấn đáp. HS làm việc cá nhân.

- Phương tiện dạy học: Máy chiếu.

- Sản phẩm: Câu trả lời đúng.

Trang 12

Hoạt động của HS HS tái hiện những kiến thức đã học trong bài khái quát văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám 1945, trình bày hiểu biết cá nhân.

Các HS khác bổ sung.

Nội dung cần đạt *Giới thiệu chung về truyện ngắn lãng mạn Việt Nam giai đoạn 1930-1945 1. Truyện ngắn lãng mạn 19301945 nằm trong bộ phận văn học công khai và khuynh hướng văn học lãng mạn của văn học Việt Nam giai đoạn 1930-1945, ra đời trong bối cảnh văn học nước ta bước vào giai đoạn hiện đại hóa toàn diện.

2. Truyện ngắn lãng mạn có những đặc trưng cơ bản của thể loại truyện ngắn: có cốt truyện, nhân vật, kết cấu truyện theo lối tương phản hoặc liên tưởng, theo trục tâm lí nhân vật hoặc theo diễn biến sự kiện…, ngôn ngữ truyện ngắn mang dậm chất đời thường, có ngôn ngữ nhân vật (đối thoại, độc thoại) và ngôn ngữ người kể chuyện.

3. Truyện ngắn lãng mạn 19301945 có những đặc trưng riêng về bút pháp và cảm hứng của chủ nghĩa lãng mạn - Các nhân vật, tình huống hình ảnh được nhà văn sáng tạo ra nhằm thỏa mãn nhu cầu biểu hiện lí tưởng và tình cảm của tác giả.

- Truyện ngắn lãng mạn thường được viết bởi cảm hứng lãng mạn: nhà văn thường hướng tới những cái phi thường có tính biệt lệ, xây dựng những hình tượng con người vượt lên thực tại của đời sống của hoàn cảnh, hướng tới một cái gì tốt đẹp và thánh thiện hơn hiện thực. Có Trang 13

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

khi đó chỉ là những khát vọng dẫu mơ hồ nhưng cũng đủ để niềm tin của con người có điểm tựa.

- Lãng mạn nhưng vẫn được kết hợp nhuần nhuyễn với chất hiện thực tạo nên vẻ đẹp riêng của văn xuôi lãng mạn.

- Phong cách riêng của các nhà văn: tuy có điểm tương đồng về cảm hứng và bút pháp nhưng mỗi nhà văn lãng mạn lại có phong cách nghệ thuật riêng - Văn học lãng mạn thường sử dụng thủ pháp tương phản, đối lập, thích khoa trương, phóng đại, sử dụng ngôn ngữ giàu sức biểu hiện cảm xúc.

4. Thành tựu truyện ngắn lãng mạn 1930-1945 kết tinh ở sáng tác của Thạch Lam, Nguyễn Tuân, Hồ Dzếnh, Thanh Tịnh…

Truyện ngắn lãng mạn 19301945 góp phần cách tân về thể loại và ngôn ngữ cho văn học dân tộc.

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

GV tổ chức trò chơi: Lật miếng ghép tìm tranh.

Luật chơi như sau: Sẽ có 4 miếng ghép, ẩn sau đó là 1 bức tranh có liên quan tới bài học.

Nhiệm vụ của HS là sẽ lật 4 miếng ghép và trả lời câu hỏi.

Mỗi một miếng ghép sẽ mở ra 1 góc của bức tranh.

Câu hỏi: 1. Tác giả của bài “Một thứ quà của lúa non: Cốm” ở sách Ngữ văn 7, tập 1 là ai?

-> Đáp án: Thạch Lam 2. Địa danh Côn Sơn - Kiếp Bạc thuộc tỉnh nào của nước ta? -> ĐA: Hải Dương 3. Các câu chuyện kể bằng văn xuôi, có xu hướng ngắn gọn, súc tích hơn truyện dài gọi là....-> ĐA: Truyện ngắn 4. Trong bài Khái quát văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX- Cách mạng tháng Tám 1945, bộ phận văn học công khai có 2 xu hướng: văn học hiện thực và văn học...

-> ĐA: Lãng mạn => Bức tranh hai đứa trẻ đang đợi tàu trong đêm.

GV dẫn vào bài: Nói đến xu hướng văn học lãng mạn Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945, chúng ta không thể không nhắc đến nhà văn Thạch Lam. Thạch Lam đã có những đóng góp tích cực đối với nền văn xuôi Việt Nam trên con đường hiện đại hóa. Ông là cây bút truyện ngắn tài hoa xuất sắc, đã đem đến cho văn học một phong cách nghệ thuật truyện ngắn độc đáo với tư tưởng nhân đạo sâu sắc mới mẻ. Nhận xét về Thạch Lam, nhà văn Nguyễn Tuân viết: “Xúc cảm của nhà văn Thạch Lam thường bắt nguồn từ những chân cảm đối với con người ở tầng lớp dân nghèo. Thạch Lam là nhà văn luôn quý mến cuộc sống, trân trọng sự sống của mọi người xung quanh”. Điều đó được thể hiện rõ qua truyện ngắn “Hai đứa trẻ”. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu trong bài học hôm nay.

*Nội dung 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản Hai đứa trẻ ( Thạch Lam) A. KHỞI ĐỘNG(4’) Giới thiệu tác phẩm bằng tranh đã chuẩn bị sẵn - Ý tưởng thiết kế hoạt động : tạo tâm thế hứng thú cho học sinh vào bài học - Nội dung hoạt động : GV trình chiếu tranh, học sinh quan sát và đưa ra nhận xét.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Học sinh quan sát và đưa ra nhận xét. GV đánh giá và giới thiệu bài học.

- Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị tranh ảnh.

- Sản phẩm : Lời nhận xét của học sinh.

- Cách thức tiến hành

B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC(25’) 1. Hoạt động 1: Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm. Phát triển cho học sinh các năng lực: năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực giải quyết vấn đề - Nội dung hoạt động : Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm - Phương pháp tổ chức dạy học : GV sử dụng các phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực là : Phương pháp thảo luận nhóm , kĩ thuật đặt câu hỏi.

HS: Trả lời cá nhân, nhóm bằng hình thức giới thiệu tác giả, tác phẩm.

- Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị câu hỏi.

- Sản phẩm : Câu trả lời, kết quả thảo luận của học sinh.

- Cách thức tiến hành Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Kiến thức cần đạt

Trang 14

Trang 15

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

1. Khái quát về tác giả - Bước 1: Phương pháp thảo luận nhóm -Giao nhiệm vụ: + Chia lớp thành 3 nhóm cùng làm phần tìm hiểu chung về cuộc đời, sự nghiệp thơ văn, đặc điểm truyện ngắn và phong cách của Thạch Lam theo sự chuẩn bị phiếu học tập ở nhà + Cử đại diện trình bày trên lớp.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ + HS thảo luận nhóm theo dãy hoàn thành phiếu học tập số 1.

Bước 3: Đại diện báo cáo kết quả.

- Bước 4: GV: nhận xét đánh giá kết quả làm việc của học sinh và chốt kiến thức - GV chiếu hình ảnh một số hình ảnh tác giả Thạch Lam và một số tác phẩm của ông.

- GV giới thiệu thêm về gia đình, hoàn cảnh sống của Thạch Lam. 2. Tác phẩm “Hai đứa trẻ” * GV sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi: - Nêu xuất xứ của truyện ngắn “Hai đứa trẻ”?

- HS làm việc cá nhân GVgiảng: Tác phẩm viết trước Cách mạng tháng Tám năm 1945. Đất nước bị thực dân Pháp đô hộ, đời sống nhân dân cực khổ, lầm than. Trong khi

I. Tìm hiểu chung: 1. Tác giả Thạch Lam

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

các nhà văn hiện thực phản ánh hiện thực trên tinh thần tố cáo, lên án xã hội thì các nhà văn lãng mạn chủ yếu bộc lộ cảm xúc buồn chán trước hiện thực, thể hiện khát vọng thay đổi cuộc sống.

- Hãy nêu bối cảnh và hoàn cảnh ra đời của - Bối cảnh truyện: quê truyện ngắn “Hai đứa trẻ”?

GV giảng: Đó là một phố - HS suy nghĩ cá nhân và ngoại của tác giả - phố huyện, ga xép Cẩm huyện nghèo có chợ, ga trả lời.

Giàng, tỉnh Hải Dương. xếp đêm đêm có một chuyến tàu chạy qua…

a. Cuộc đời: b. Sự nghiệp: c. Đặc điểm truyện ngắn và phong cách: (Phiếu học tập số 1)

? Em hãy nêu chủ đề tác phẩm?

- Em có thể phân chia bố cục của truyện thành mấy phần? Nội dung của từng phần ấy?

2. Tác phẩm“Hai đứa trẻ”: - Xuất xứ: + In trong tập Nắng trong vườn (1938). + Tiêu biểu cho truyện ngắn của Thạch Lam, kết hợp yếu tố hiện thực và lãng mạn trữ tình.

Trang 16

Gv nhận xét và chốt kiến thức.

- Hoàn cảnh ra đời: + Dựa trên những kỉ niệm của tác giả thời thơ ấu.

- Chủ đề: Bức tranh phố huyện nghèo trước Cách mạng tháng Tám từ lúc chiều muộn đến đêm khuya qua cái nhìn và tâm trạng của nhân -HS suy nghĩ cá nhân và vật Liên.

- Bố cục: 3 phần trả lời. + Phần 1: Từ đầu đến “tiếng cười khanh khách nhỏ dần về phía làng”: Tâm trạng của Liên trước bức tranh phố huyện lúc chiều tàn. + Phần 2: Tiếp theo đến “ chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hằng ngày của họ: Tâm trạng của Liên trước bức Trang 17

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

tranh phố huyện lúc đêm về. + Phần 3: Còn lại: Tâm trạng của Liên trong cảnh đợi tàu lúc đêm khuya.

2. Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh Đọc - hiểu văn bản: - Ý tưởng thiết kế hoạt động: Rèn cho học sinh năng lực tự đọc- hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại, năng lực giao tiếp( nghe- nói- đọc- viết), hợp tác( hoạt động nhóm), năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực thẩm mĩ.

- Nội dung: Giúp HS nắm được các kiến thức cơ bản: + Bức tranh thiên nhiên lúc chiều tàn. + Bức tranh đời sống nơi phố huyện: cảnh chợ tàn, kiếp người tàn, đồ vật tàn + Tâm trạng của Liên.

- Phương pháp/Kĩ thuật dạy học: GV sử dụng các phương pháp/kĩ thuật dạy học tích cực là : Kĩ thuật đặt câu hỏi, kĩ thuật đọc hợp tác và kĩ thuật mảnh ghép,.... Chia nhóm, Thuyết trình, Vấn đáp, bổ sung.

- Hình thức tổ chức hoạt động: Trong lớp.

- Phương tiện dạy học: phiếu học tập, máy chiếu, bảng phụ, SGK, giáo án…

- Sản phẩm : Câu trả lời, kết quả thảo luận của học sinh.

- Cách thức tiến hành: Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Kiến thức cần đạt * Thao tác 1: Hướng II. Đọc - hiểu văn bản dẫn học sinh đọc, tìm hiểu Tâm trạng của Liên trước bức tranh phố huyện lúc chiều tàn.

Bước 1: Giao nhiệm vụ cho hs: + Đọc đoạn văn với giọng nhẹ nhàng êm ái phù hợp với văn phong của Thạch Lam, phù hợp với chất trữ tình của truyện; Cần chú ý đến diễn biến tâm trạng buồn thương, day dứt của Liên, nhân vật mang chủ đề của truyện.

- Sử dụng kĩ thuật mảnh ghép: Trang 18

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

- Chia lớp thành 3 nhóm và giao nhiệm vụ cho các nhóm thảo luận theo các câu hỏi (mỗi nhóm tìm hiểu một nội dung), có nhóm trưởng và thư kí ghi chép.

- Sau đó yêu cầu HS thành lập nhóm mới, 1 thành viên đại diện của nhóm cũ giảng cho nhóm mới nghe. + Nhóm 1: Bức tranh thiên nhiên nơi phố huyện lúc chiều tà được miêu tả qua những âm thanh, hình ảnh, màu sắc, đường nét nào? Nhận xét ngòi bút miêu tả của Thạch Lam? Cảm nhận của em về vẻ đẹp của bức tranh ấy? + Nhóm 2: Trước giờ khắc ngày tàn, tâm trạng của Liên như thế nào? Tìm những chi tiết miêu tả tâm trạng ấy? (tư thế, dáng vẻ, tâm hồn). Nghệ thuật miêu tả tâm trạng nhân vật?

Cảm nhận của em về vẻ đẹp tâm hồn của Liên? + Nhóm 3: Cảnh chợ tàn được gợi qua chi tiết nào? ( âm thanh, hình ảnh, mùi vị?) Nhận xét nghệ thuật miêu tả cảnh chợ tàn? ( tả thực hay lãng mạn, cảm nhận bằng những giác quan nào?) Tâm trạng của Liên trước cảnh chợ tàn?

Cảm nhận về vẻ đẹp tâm hồn Liên. +Nhóm 4: Những kiếp người tàn là ai? Cuộc sống của họ như thế nào?

Trang 19

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Nghệ thuật khắc hoạ hình ảnh con người? (cử chỉ, hành động, đối thoại, đồ vật vây quanh). Cảm nhận của em về cuộc sống của Bước 2, 3: con người nơi phố huyện? + Thảo luận nhóm, thống nhất nội dung câu trả lời. + Thành lập nhóm mới, một thành viên đại diện của nhóm cũ giảng cho nhóm mới nghe. + Nhóm khác đặt câu hỏi hoặc bổ sung ý kiến.

Bước 4: GV nhận xét đánh giá kết quả làm việc của học sinh và chốt kiến thức.

GV: Phải là một ngòi bút tinh tế lắm, tác giả mới cảm nhận được những cảm xúc mơ hồ ấy của Liên. Đây chính là một biệt tài trong văn Thạch Lam.

1. Tâm trạng của Liên trước bức tranh phố huyện lúc chiều tàn. a/ Cảnh chiều tàn và tâm trạng của Liên * Cảnh chiều tàn: * Tâm trạng của Liên: * Nghệ thuật: (Phiếu học tập số 2) => Bức hoạ đồng quê quen thuộc, gần gũi và gợi cảm. Một bức tranh quê hương bình dị mà không kém phần thơ mộng, mang cốt cách Việt Nam. b) Cảnh chợ tàn và tâm trạng của Liên: (Phiếu học tập số 3)

GV bổ sung: Chợ là nơi tập trung đông người phản ánh bộ mặt kinh tế, sức sống của một vùng dân cư. Ở đây tác giả chọn cảnh chợ tàn hơn nữa lại còn là phiên chợ chính để làm nổi bật cảnh xơ xác, tiêu điều của phố huyện, đồng thời cũng chính là cuộc sống ảm đạm tối tăm nghèo khổ của làng quê Trang 20

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.

GV liên hệ: Nhà thơ Huy Cận từng viết “Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều” (Tràng giang) GV bình: chúng ta đã thấy rõ nét đặc trưng trong văn Thạch Lam ở sự kết hợp giữa yếu tố lãng mạn và hiện thực. Nếu ở cảnh chiều tàn, ngòi bút Thạch Lam thật lãng mạn trữ tình thì ở cảnh chợ tàn, nhà văn lại dùng ngòi bút tả thực.

GV giảng + Liên: Cứ mỗi chiều, Liên lại dọn hàng, đếm hàng, tính tiền như một người chủ gia đình thực sự. Ở Liên, ta thấy dáng dấp người phụ nữ đảm đang, hiền thục. Liên tỏ ra hãnh diện với sợi dây xà tích bằng bạc, đeo chiếc chìa khoá, chứng tỏ Liên đã lớn, được mẹ tin cậy. Đó là tính cách của một cô bé mới lớn. -Thảo luận theo bàn, viết + Những đứa trẻ tâm hồn ra nháp và cử người trả ngây thơ trong sáng đáng lời. lẽ phải được nuôi dưỡng, được đến trường. Nhưng ở đây chúng phải tự kiếm sống, phải sớm từ giã tuổi thơ thật tội nghiệp, đáng thương->tấm lòng xót xa, đầy thương cảm của Thạch Lam. + Liên có cảm giác buồn mơ hồ vì Liên vẫn còn là

c. Những kiếp người tàn và tâm trạng của Liên ( Phiếu học tập số 4) - Bởi họ sống mà không ra sống thực chất chỉ là sự cầm cự, quẩn quanh, bế tắc.

-> Bức tranh đời sống nghèo nàn, hiu hắt, úa tàn.

Trang 21

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

môt đứa trẻ hồn nhiên ngây thơ. Đây cũng là nỗi buồn mơ hồ không hiểu của văn học lãng mạn: “Hôm nay trời nhẹ mây cao/ Tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn” (Xuân Diệu). Dường như trong “Chiếc linh hồn nhỏ” của cô bé nơi phố huyện đã vương vấn chút “Mang mang thiên cố sầu” của văn học lãng mạn.

Thạch Lam đã để cho cô bé Liên dường như nghe được một cách vô thức sự hữu hạn của đời . *Thao tác 2: Đánh giá phần 1 - GV sử dụng kĩ thuật “Đặt câu hỏi” + Qua tìm hiểu tâm trạng của nhân vật Liên trước cảnh chiều tàn, chợ tàn và những kiếp người tàn, em có nhận xét gì về bút pháp nghệ thuật và tư tưởng của tác giả?

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

- Nội dung hoạt động: GV nêu câu hỏi, HS làm bài tập tại lớp.

- Phương pháp tổ chức dạy học: Học sinh hoạt động cá nhân.

- Phương tiện dạy học: GV chuẩn bị bài tập.

- Sản phẩm: bài làm của học sinh.

- Cách thức tiến hành Nối cột A với cột B 1. Nối đặc điểm ở cột A tương ứng với chi tiết ở cột B A B Âm thanh Phương tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn. Đường nét Trong cửa hàng hơi tối, muỗi đã bắt đầu vo ve.

Hình ảnh, màu sắc Dãy tre làng ... cắt hình rõ rệt trên nền trời. *Tiểu kết - Nghệ thuật: kết hợp yếu tố hiện thực với yếu tố lãng mạn trữ tình; câu văn xuôi như câu thơ, khéo kết hợp các chi tiết, nghệ thuật miêu tả tâm trạng nhân vật tinh tế.

- Nội dung: + Thạch Lam đã phần nào phản ánh bức tranh hiện thực đời sống của người dân. + Tác giả thể hiện một cách nhẹ nhàng mà thấm thía niềm xót thương với những kiếp người nhỏ bé, sống nghèo khổ, tàn tạ ở một phố huyện nhỏ trước Cách mạng tháng Tám, trân trọng những nét đẹp tâm hồn của họ. >Đó là giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc của đoạn trích.

C. LUYỆN TẬP(2 phút) - Ý tưởng thiết kế hoạt động: Củng cố kiến thức đã học.

Trang 22

2.Nối tên nhân vật ở cột A với đặc điểm tương ứng ở cột B A B Chị em Liên …ở ven chợ cúi lom khom trên mặt đất đi lại tìm tòi.

Chị Tí ... trông coi là một cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu...

Mấy đứa trẻ con nhà đi lần vào bóng tối, tiếng cười khanh khách nhỏ dần nghèo về phía làng.

Bà cụ Thi Ngày, chị đi mò cua bắt tép; tối đến chị mới dọn hàng nước…

3. Nối đặc điểm nghệ thuật ở cột A với chi tiết ở cột B A B Liên không hiểu sao, nhưng chị thấy lòng buồn man mác So sánh trước giờ khắc của ngày tàn.

Trong cửa hàng hơi tối, muỗi đã bắt đầu vo ve. Liên Nhân hóa ngồi lặng bên mấy quả thuốc sơn đen;…

Tiếng trống thu không trên cái chòi của huyện nhỏ; từng Miêu tả tiếng một vang ra để gọi buổi chiều.

Phương tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh Biểu cảm hồng như hòn than sắp tàn.

D. VẬN DỤNG - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Phát triển năng lực sáng tạo, năng lực tự học của học sinh.

- Nội dung hoạt động : GV nêu câu hỏi, HS làm bài tập ở nhà.

Trang 23

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

- Phương pháp tổ chức dạy học : Học sinh hoạt động cá nhân.

- Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị bài tập.

- Sản phẩm : bài tập của học sinh.

- Cách thức tiến hành Hoạt động của GV Hoạt động của HS Kiến thức cần đạt - B1: GV giao nhiệm vụ: Hãy vẽ tranh theo trí - Tranh vẽ của học tưởng tượng của em, sinh. tái hiện bức tranh thiên nhiên, cuộc sống con người phố huyện lúc chiều tàn.

- B2: HS thực hiện nhiệm vụ: ở nhà - B3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ vào lúc kiểm tra bài cũ của tiết sau.

- B4: GV đánh giá, nhận xét, cho điểm E. MỞ RỘNG VÀ SÁNG TẠO (Khuyến khích học sinh thực hiện ở nhà và không bắt buộc) - Ý tưởng thiết kế hoạt động: Giúp HS mở rộng kiến thức liên quan đến nội dung bài học.

- Nội dung hoạt động: Khuyến khích HS tìm đọc những bài viết, những nhận đinh về tác giả Thạch Lam, bài “Hai đứa trẻ”(đoạn 1) và một số truyện ngắn của Thạch Lam. - Phương pháp tổ chức dạy học: Hướng dẫn HS làm việc ở nhà. Tìm các nguồn tư liệu trên mạng, các tài liệu khác.

- Phương tiện dạy học: Câu hỏi hướng dẫn học ở nhà.

- Sản phẩm: Hoàn thành câu trả lời vào giấy.

- Cách thức tiến hành Hoạt động của HS Kiến thức cần đạt Hoạt động của GV - B1: GV giao nhiệm vụ: - Sưu tầm các bài viết(phân tích, nhận - Học sinh sưu tầm, tìm định...) về tác giả TL, đọc: tác phẩm : Hai đứa trẻ + Các bài phân tích, (đoạn 1). những ý kiến nhận định - Tìm đọc thêm về đánh giá về cảnh phố truyện ngắn TL. - B2: HS thực hiện huyện lúc chiều tàn Trang 24

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

nhiệm vụ: ở nhà - B3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ: vào lúc kiểm tra - B4: GV nhận xét, bài cũ của tiết sau. chốt kiến thức.

+ Tìm đọc các truyện ngắn của Thạch Lam có đặc điểm giống truyện “Hai đứa trẻ”: Dưới bóng hoàng lan....

F. CỦNG CỐ, DẶN DÒ(1’) - Củng cố: Nắm chăc kiến thức phần đã học.

- Dặn dò: chuẩn bị tiết 2 của bài Hai đứa trẻ( Phần 2).

*SẢN PHẨM CỦA HOẠT ĐỘNG NHÓM PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 Cuộc đời, sự nghiệp văn học, đặc điểm truyện ngắn và phong cách của Thạch Lam Cuộc đời Sự nghiệp văn học Đặc điểm truyện ngắn và phong cách - Thạch Lam (1910-1942). - Có quan niệm lành - Đặc điểm: Tên khai sinh Nguyễn mạnh, tiến bộ: + Truyện không có Tường Vinh, sau đổi + Văn chương không cốt truyện Nguyễn Tường Lân. Bút phải là cách đem đến cho + Mỗi truyện như danh Việt Sinh, Thạch Lam. con người sự thoát ly hay một bài thơ trữ tình đượm buồn.

- Có chân trong nhóm Tự sự quên…” lực văn đoàn nhưng lại có + Thiên chức của nhà + Đặc biệt, khai thác phong cách riêng. Ông văn cũng như những thế giới nội tâm của thường viết về cuộc sống chức vụ cao quý khác là nhân vật với những của tầng lớp tiểu tư sản, trí phải nâng đỡ những cái cảm xúc mong manh, thức nghèo và những người tốt để trong đời có nhiều mơ hồ trong cuộc công bằng, thương yêu sống thường ngày. dân lao động. + Hòa quyện hiện - Quê ở Hội An nhưng sinh hơn. ra và mất ở Hà Nội. Thuở -> Thạch Lam đề cao thực và lãng mạn. nhỏ, sống ở quê ngoại - phố thiên chức của nhà văn. huyện Cẩm Giàng, Hải Văn chương phải hướng - Phong cách: Dương (sau này trở thành về con người-> Văn học + Văn phong trong sáng, giản dị, thâm không gian nghệ thuật trong vị nhân sinh. trầm, sâu sắc. các tác phẩm của ông).

- Là một trong những đại - Biệt tài về truyện ngắn. diện xuất sắc của văn học - Là người mở đường cho Trang 25

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Việt Nam giai đoạn 1930 - lối viết truyện không có 1945, cầu nối văn học hiện cốt truyện. thực và văn học lãng mạn.

- Tác phẩm chính: sgk - Con người đôn hậu, tinh tế.

- Mất khi tuổi đời còn trẻ, tài năng đang ở độ chín.

đẹp nhưng buồn, gợi cảm giác lụi tàn nhường chỗ cho bóng đêm.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 TÂM TRẠNG CỦA LIÊN TRƯỚC BỨC TRANH CHIỀU TÀ Cảnh Tâm trạng của Liên Nghệ thuật - Âm thanh: + Tiếng trống thu không … từng tiếng một vang ra để gọi buổi chiều .

->câu văn chậm rãi -> điểm nhịp thời gian. + Tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng. + Tiếng muỗi vo ve. (“Tiếng trống thu không ... trên nền trời”) -> Âm thanh quen thuộc rất đặc trưng của làng quê, gợi cảm giác buồn bã, tĩnh mịch, không khí buồn tẻ, ảm đạm cuộc sống nghèo khổ của phố huyện.

- Hình ảnh, màu sắc: + Phương tây đỏ rực + Đám mây ánh hồng + Dãy tre làng đen lại - Đường nét: dãy tre làng cắt hình rõ rệt trên nền trời.

-> Đường nét, màu sắc

- Tư thế: Ngồi yên lặng -> trầm tư suy nghĩ.

- Đôi mắt: Ngập đầy bóng tối ->buồn trào dâng Tâm hồn: + Ngây thơ mà buồn thấm thía. + Không hiểu sao nhưng thấy lòng buồn man mác....

-> buồn mơ hồ =>Từ tư thế, dáng vẻ đến tâm hồn cho thấy tâm trạng của Liên: buồn trước bước đi của thời gian, trước cảnh thiên nhiên vắng lặng đìu hiu -> Tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, yêu thiên nhiên.

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

- Phép nhân hóa: Tiếng trống thu không…; từng tiếng một vang ra để gọi buổi chiều.

- Phép so sánh: + Phương tây đỏ rực như lửa cháy, + những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn, + Một buổi chiều êm ả như ru,…

- Nghệ thuật lấy động tả tĩnh, miêu tả từ xa –gần - Phương thức biểu đạt: Miêu tả, biểu cảm.

- Những câu văn êm dịu, nhịp điệu chậm rãi giàu chất thơ, chất nhạc: “ Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru”: toàn thanh bằng, điệp từ “chiều”, từ láy, nghệ thuật so sánh - Nghệ thuật tương phản giàu chất hội họa- hoàng hôn dần buông xuống ->gợi một buổi chiều quê êm đềm thơ mộng mang cốt cách Việt Nam -> Thể hiện sự nâng niu trân trọng của Thạch Lam với những gì là Trang 26

hồn xưa của dân tộc.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 Tâm trạng của Liên trước cảnh chợ tàn * Cảnh chợ tàn - Âm thanh: Chợ họp giữa phố đã vãn từ lâu, người về hết, tiếng ồn ào cũng mất chỉ còn sự trống vắng, quạnh hiu.

- Hình ảnh: Trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn, lá mía những phế thải của một phiên chợ quê nghèo.

- Mùi vị: Một mùi âm ẩm, hơi nóng ban ngày, mùi cát bụi -> Cảm nhận bằng khứu giác mùi vị của đất quê hương. Phải chăng đó là mùi vị của nghèo khổ, lầm than, cơ cực? =>Bằng ngòi bút tả thực, cảm nhận bằng nhiều giác quan: thị giác, thính giác, khứu giác, và bằng cả tâm hồn tinh tế nhạy cảm, những chi tiết giàu sức gợi, cảnh chợ tàn gợi bức tranh sinh hoạt của phố huyện nghèo nàn, xơ xác, tiêu điều. * Tâm trạng của Liên: - Cảm nhận mùi vị quen thuộc - Tưởng là mùi riêng của đất, của quê hương -> tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, gắn bó với quê hương.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4 Những kiếp người tàn - Liên và An: + Trước ở Hà Nội, từ khi bố mất việc, hai chị em về quê. + Mẹ giao trông coi một gian hàng tạp hoá nhỏ xíu. + Chiều nào cũng dọn hàng, đếm hàng, tính tiền, ngồi trên cái chõng sắp gãy nhìn cảnh và người phố huyện. + Ngày chợ phiên mà chỉ bán được 2,5 bánh xà phòng, một cút rượu ti nhỏ -> Gia cảnh khó khăn, sa sút, mức sống eo hẹp.

- Những đứa trẻ con nhà nghèo: cúi lom khom trên mặt đất, đi lại tìm tòi, nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre, cái gì có thể dùng được của những người bán hàng để lại-> đáng thương, tội nghiệp.

- Mẹ con chị Tý: + Ngày: mò cua bắt tép. + Tối: lại dọn hàng nước, chả kiếm được bao nhiêu nhưng chiều nào chị cũng dọn hàng, từ chập tối cho đến đêm.-> cuộc sống cầm cự, cầm chừng Trang 27

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

- Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, quê hương đất nước.

2. Các năng lực cần hình thành cho hs - Năng lực tự học - Năng lực hợp tác, làm việc nhóm.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp.

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn học - Năng lực giao tiếp (Nghe, nói, đọc, viết).

- Năng lực thẩm mĩ (Cảm thụ và sáng tạo) II. SỰ CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH - Giáo viên: Giáo án; phiếu học tập máy tính; máychiếu.....

- Học sinh: Đọc tác phẩm, đọc sách Để học tốt Ngữ văn 11 và soạn bài theo câu hỏi SGK. III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC: 1. Ổn định lớp: Lớp Ngày dạy Sĩ số HS vắng 11A2 11A3

trong vô vọng.

- Cụ Thi: hơi điên, xuất hiện với tiếng cười khanh khách, uống một hơi cạn sạch cút rượu ti rồi lảo đảo đi vào bóng tối -> tàn tạ cả thể xác và tinh thần. =>Bằng ngòi bút tả thực, qua các chi tiết: cử chỉ, hành động chậm chạp; đối thoại ít, rời rạc, giọng thấp như tiếng thở dài, bao quanh họ là những đồ vật tàn,..tác giả khắc hoạ hình ảnh những con người nhỏ bé, từ trẻ đến già đều nghèo khổ, chật vật, tàn tạ. Qua đó, tác giả thể hiện niềm xót thương đối với cuộc sống của những người dân phố huyện trước Cách mạng tháng Tám-> đó là tấm lòng nhân đạo sâu sắc của tác giả.

Ngày soạn: …… tháng 11 năm 2018 TIẾT 38. Đọc văn.

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

HAI ĐỨA TRẺ (tiết 2) Thạch Lam

I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 1. Về kiến thức, kĩ năng, thái độ: a. Về kiến thức - Bức tranh phố huyện lúc về đêm.

- Niềm xót xa, thương cảm của nhà văn trước cuộc sống quẩn quanh tù đọng của những người lao động nghèo nơi phố huyện và sự trân trọng nâng niu những khát vọng nhỏ bé nhưng tươi sáng của họ.

- Tác phẩm đậm đà yếu tố hiện thực vừa phảng phất chất lãng mạn, chất thơ, là truyện tâm tình với lối kể thủ thỉ như một lời tâm sự. b. Về kĩ năng: - Đọc - hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại - Phân tích tâm trạng nhân vật trong tác phẩm tự sự - Có kĩ năng suy nghĩ sáng tạo: phân tích, bình luận, trình bày cảm nhận về vẻ đẹp nên thơ và bình dị của bức tranh phố huyện và tâm trạng của hai đứa trẻ trước cảnh phố huyện.

- Có kĩ năng giao tiếp: thể hiện sự đồng cảm, xót thương đối với những kiếp sống nghèo khổ, quẩn quanh. c. Về tư tưởng, thái độ, phẩm chất: - Cảm thông với cuộc sống của những con người nghèo khổ, trân trọng khát vọng đổi đời của họ.

- Biết yêu thương và trân trọng cuộc sống, có ước mơ và có niềm tin - Biết sống tự chủ, sống trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.

2. Kiểm tra bài cũ: kết hợp trong bài 3. Bài mới: A. KHỞI ĐỘNG(5 - 7’) Giới thiệu tác phẩm bằng tranh ảnh đã chuẩn bị sẵn - Ý tưởng thiết kế hoạt động: tạo tâm thế hứng thú cho học sinh vào bài học - Nội dung hoạt động : GV trình chiếu tranh, học sinh quan sát và đưa ra nhận xét - Phương pháp tổ chức dạy học: Học sinh quan sát và đưa ra nhận xét. GV đánh giá và giới thiệu bài học.

- Phương tiện dạy học: GV chuẩn bị tranh ảnh.

- Sản phẩm: Lời nhận xét của học sinh.

- Cách thức tiến hành + GV cho học sinh xem một số hình ảnh, sau đó đoán nội dung được thể hiện trong những bức ảnh ấy. Cụ thể: Hình ảnh 1: Hai đứa trẻ Hình ảnh 2: Phố huyện Hình ảnh 3 : Buổi chiều, ngọn đèn, bầu trời đầy sao Hình ảnh 4 : Đoàn tàu Clip giới thiệu về Thạch Lam Sau khi đoán xong nội dung hình ảnh, GV sâu chuỗi các hình ảnh lại chính là một phần nội dung truyện ngắn HĐT (Thạch Lam), GV dẫn vào bài.

B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC(30’) 1. Hoạt động 1: Tìm hiểu khung cảnh phố huyện lúc đêm tối và tâm trạng của Liên

Trang 28

Trang 29

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

- Ý tưởng thiết kế hoạt động : Rèn cho các năng lực: giao tiếp, hợp tác, sử dụng ngôn ngữ, giải quyết vấn đề, thẩm mĩ, tự học. Giúp HS nắm được các kiến thức cơ bản: + Bức tranh thiên nhiên lúc đêm tối. + Bức tranh đời sống của người dân nơi phố huyện. + Tâm trạng của Liên.

- Phương pháp/Kĩ thuật dạy học: GV sử dụng các phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực là : Kĩ thuật thảo luận nhóm, làm việc cặp(bàn), kĩ thuật đặt câu hỏi, kĩ thuật phòng tranh Thuyết trình, Vấn đáp, bổ sung.

- Hình thức tổ chức hoạt động: Trong lớp.

- Phương tiện dạy học: phiếu học tập, máy chiếu, bảng phụ, SGK… - Sản phẩm : Câu trả lời, kết quả thảo luận của học sinh.

- Cách thức tiến hành Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Kiến thức cần đạt * Thao tác 1: Tìm hiểu phố huyện lúc đêm khuya.

- Bước 1: Giao nhiệm vụ: + Yêu cầu hs tự nhẩm thầm đoạn này trong 3’. + Sử dụng kĩ thuật phòng tranh chia nhóm theo điểm danh 1,2,3.

Lớp sẽ có 4 nhóm để tham gia hoạt động hoàn thành nội dung trong phiếu học tập số 1,2,3 trong thời gian 7 phút.

Sau đó, các nhóm cử đại diện trình bày. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung. + Nhóm 1: Bóng tối bao trùm cả phố huyện như thế nào? Hãy liệt kê các chi tiết đó? Cuộc sống ở phố huyện vẫn hiện ra những ánh sáng nào?

Gắn liền với cuộc sống của những ai? + Nhóm 2: Chỉ ra nghệ

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

thuật sử dụng khi miêu tả bóng tối và ánh sáng? Ý nghĩa biểu tượng của hình tượng bóng tối và ánh sáng? + Nhóm 3: Họ có ước mơ, mong đợi điều gì?

Qua việc miêu tả mơ ước của họ, ta hiểu thêm gì về tấm lòng của Thạch Lam đối với những con người nơi phố huyện nghèo?

II. Đọc - hiểu văn bản - Bước 2: Điểm danh thành lập nhóm 1,2,3.

Những người số 1 ở nhóm 1. Nhóm 2,3 tương tự. + Cả nhóm thống nhất nội dung câu trả lời sau khi cùng nghiên cứu.

Bước 4: Nhận xét, và Bước 3: chốt lại các nội dung cơ + Cử đại diện từng nhóm bản. trình bày. + Nhóm khác nghe, đặt câu hỏi, bổ sung góp ý.

2. Tâm trạng của Liên trước bức tranh phố huyện lúc đêm khuya:. a. Hình ảnh “bóng tối” và “ánh sáng”: * Bóng tối - Xuất hiện hơn 20 lần trong tác phẩm.

- Xuất hiện: trực tiếp và gián tiếp(thông qua ánh Trang 30

Trang 31

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

sáng để nói về bóng tối) (Phiếu học tập số 1)

GV mở rộng, liên hệ: + Con người ít ngôn ngữ, ít hành động, “đêm nay” và bao đêm khác cuộc sống vẫn chẳng có gì tiến triển, hàng hoá vẫn ế ẩm, cuộc sống vẫn tù túng bế tắc, bao trùm tất cả là nỗi buồn chán ngấm ngầm đang xâm chiếm tâm hồn họ->kiếp sống quẩn quanh không lối thoát của người dân phố huyện nói riêng, nhân dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám nói chung.

bóng tối thấm sâu vào mọi sinh vật, bao trùm tất cả, tạo nên một bức tranh u tối một không gian tù đọng, gợi cảm giác ngột ngạt.. * Ánh sáng - Giống như những lỗ thủng trên một bức tranh toàn màu đen.

(Phiếu học tập số 1) - Ngọn đèn con của chị Tí(7 lần) Đó là thứ ánh sáng yếu ớt, le lói không đủ sức xé rách màn đêm tăm tối. Trái lại càng làm cho đêm tối trở nên mênh mông hơn. Bóng tối kia như những kiếp người nghèo khổ nơi phố huyện. * Nghệ thuật: (Phiếu học tập số 2) * Biểu tượng của bóng tối và ánh sáng: ( Phiếu học tập số 2) b. Đời sống của những kiếp người nghèo khổ: Có thêm + Gánh phở bác Siêu xuất hiện: món quà xa xỉ, ở phố huyện này không ai có đủ tiền mua. Nhưng ngày nào bác cũng dọn hàng bán.→ nguy cơ ế hàng rất cao.

Trang 32

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

“ Cha ông ta từng đấm nát bàn tay trước cánh cửa cuộc đời Cửa vẫn đóng mà đời im ỉm khóa Cả dân tộc đói nghèo trong rơm rạ Văn chiêu hồn từng thấm giọt mưa rơi”(Chế Lan Viên) + Liên hệ: 2 nhân vật Quỳnh, Giao ( truyện ngắn Toả nhị Kiều Xuân Diệu: Cơm mai rồi lại cơm chiều, rốt cục mỗi ngày hai bữa cơm...); bài thơ Quẩn quanh (Huy Cận)...

+ Gia đình bác Xẩm kiếm ăn bằng lời ca tiếng hát. Nhưng ở cái thời vật chất còn chẳng có lấy đâu điều kiện thưởng thức đời sống tinh thần(âm nhạc)-> cái đói, cái nghèo luôn rình rập. => Mỗi người một cảnh ngộ nhưng họ đều chung cái nghèo túng, cái buồn chán, mòn mỏi. Bởi ngày nào cũng ngần ấy con người ngần ấy công việc cứ lặp đi lặp lại trong đơn điệu, quẩn quanh tẻ nhạt ...

*Thao tác 2: Tìm hiểu tâm trạng của nhân vật Liên trong cảnh đêm tối ở phố huyện - GV sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi: + Tâm trạng của Liên trong cảnh đêm tối được miêu tả như thế nào?

*Ước mơ của người dân phố huyện và tấm lòng tác giả: (Phiếu học tập số 3)

c. Tâm trạng của Liên : - Liên và An lặng lẽ ngắm các vì sao, lặng lẽ quan sát những gì diễn - Học sinh thảo luận ra ở phố huyện, xót xa theo bàn, ghi câu trả cảm thông cho những cảnh đời nhọc nhằn, tàn lời ra nháp - Cử đại diện trình bày. tạ.

Trang 33

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

+ Đánh giá gì về cô bé Liên? + Nhận xét về giọng văn và tư tưởng tác giả gửi gắm trong đoạn văn này.

- GV nhận xét và chốt kiến thức.

- Tưởng tưởng về thế giới trẻ thơ …ngước mắt lên nhìn các vì sao., con vịt đi theo ông Thần Nông.

- Nhớ lại những tháng ngày tươi đẹp ở Hà Nội.

-> Một cô gái mới lớn : nhạy cảm, tinh tế và giàu lòng nhân ái.

- Giọng văn: chậm buồn, Thạch Lam đã tái hiện bức tranh cuộc sống đói nghèo, tẻ nhạt, quẩn quanh, bế tắc của những người dân Việt Nam trong thời kì bóng đêm nô lệ bao phủ => Qua đó, nhà văn bày tỏ sự cảm thương chân thành và cùng họ hướng đến niềm tin và cuộc sống. =>giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo của tác phẩm.

C. LUYỆN TẬP(5 phút) - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Củng cố kiến thức đã học qua bài tập sgk trang101 - Nội dung hoạt động : làm bài tập 1,2 tại lớp.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Học sinh hoạt động cá nhân.

- Phương tiện dạy học : bài tập sách giáo khao - Sản phẩm : bài làm của học sinh.

- Cách thức tiến hành 1. Câu 1/ SGK Ngữ văn/ trang 101 Truyện có nhiều nhân vật và chi tiết gợi ấn tượng sâu sắc. Có thể chọn: - Một trong các nhân vật: Liên, chị Tí, bà cụ Thi,...

- Một trong các chi tiết: đoàn tàu, bóng tối và ánh sáng, âm thanh, hình ảnh Hà Nội xa xăm trong tưởng tượng của Liên,... hoặc ngọn đèn chị Tí trở đi trở lại trong tác phẩm biểu tượng những thân phận nhỏ nhoi trong xã hội cũ. Điều quan trọng là đưa ra được những lí giải hợp lí. Lí giải cần gắn với chủ đề tư tưởng của truyện.

Trang 34

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

2. Câu 2/ SGK Ngữ văn/ trang 101 Hai đứa trẻ là một trong những truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của Thạch Lam, điều đó thể hiện ở: - Những trang viết vừa đậm đà yếu tố hiện thực vừa phảng phất chất lãng mạn, chất thơ.

- Tiêu biểu cho loại truyện tâm tình của Thạch Lam (Cái tình người chân chất nhẹ nhàng thấm sâu khắp thiên truyện; thế giới nội tâm của nhân vật; lối kể chuyện thủ thỉ tâm tình…)

D. VẬN DỤNG, MỞ RỘNG (2’) - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Phát triển năng lực sáng tạo, năng lực tự học của học sinh.

- Nội dung hoạt động : GV nêu câu hỏi, HS làm bài tập.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Học sinh hoạt động cá nhân.

- Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị bài tập.

- Sản phẩm : bài tập của học sinh.

- Cách thức tiến hành Hoạt động của GV Hoạt động của HS Kiến thức cần đạt - B1: GV giao nhiệm vụ: làm một trong 2 vấn đề sau: + Từ cuộc sống của - Phải có niềm tin, phải những con người ở nỗ lực để phấn đấu bức tranh phố huyện vươn lên. lúc chiều muộn và đêm tối trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” (Thạch - B2: HS thực hiện Lam) em sẽ có suy nhiệm vụ: ở nhà nghĩ, hành động như - B3: HS báo cáo kết thế nào trong cách quả thực hiện nhiệm sống khi không may rơi vụ: ở phần kiểm tra bài vào hoàn cảnh khó cũ tiết sau khăn, bế tắc ?

- B4: GV đánh giá, nhận xét, cho điểm E. CỦNG CỐ, DẶN DÒ - Củng cố: Nắm chăc kiến thức phần đã học.

- Dặn dò: chuẩn bị tiết 3 của bài Hai đứa trẻ- Phần còn lại. * SẢN PHẨM THẢO LUẬN NHÓM CỦA HỌC SINH Trang 35

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 Bóng tối và ánh sang của phố huyện khi đêm về Bóng tối Ánh sáng - Bao phủ cả phố huyện: - Ánh sáng của đèn + Một đêm mùa hạ êm như nhung + Một khe sáng ở một vài cửa hàng. và thoảng qua giá mát + Quầng sáng thân mật quanh ngọn đèn chị Tí. + “Đường phố và các ngõ con dần + Một chấm lửa nhỏ trong bếp lửa dần chứa đầy bóng tối”. bác Siêu. + “Tối hết con đường thẳm thẳm ra + Ngọn đèn của Liên “thưa thớt từng sông, con đường qua chợ về nhà, hột sáng lọt qua phên nứa”. các ngõ vào làng càng sẫm đen hơn - Ánh sáng của tự nhiên: nữa”. + Vòm trời hàng ngàn ngôi sao sáng lấp lánh, + Vệt sáng của những con đom đóm PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 Nghệ thuật và biểu tượng của việc miêu tả bóng tối và ánh sáng Nghệ thuật miêu tả bóng tối và Biểu tượng của bóng tối và ánh ánh sáng sáng - Đối lập tương phản: động >< tĩnh; + Bóng tối: sự nghèo đói, lam lũ ánh sáng(mỏng manh, nhỏ bé) >< nhân dân Việt Nam trước Cách bóng tối(bao trùm, dày đặc) , mạng tháng Tám + Nhịp điệu câu văn chậm rãi... + Ánh sáng: Biểu trưng cho những -> Khung cảnh phố huyện ảm đạm, kiếp người nhỏ bé sống leo lét, tàn ngập chìm trong bóng tối đậm đặc. lụi trong đêm tối mênh mông của xã hội cũ.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 Ước mơ của người dân phố huyện và tấm lòng của tác giả “Chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hằng ngày của họ” Ước mơ mơ hồ: tình cảnh tội nghiệp của những người sống mà không biết số phận mình sẽ ra sao.

Niềm tin mãnh liệt của nhà văn vào tâm hồn người lao động nghèo-> giá trị nhân đạo.

Trang 36

Trang 37

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

1. Ổn định lớp: Lớp 11A2 11A3

Ngày soạn: …… tháng 11 năm 2018 TIẾT 39. Đọc văn.

HAI ĐỨA TRẺ (tiết 3)

Ngày dạy

Sĩ số

HS vắng

I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 1. Về kiến thức, kĩ năng, thái độ: a. Về kiến thức - Phố huyện lúc chuyến tàu đêm đi qua (tâm trạng đợi tàu của chị em Liên).

- Ý nghĩa biểu tượng của chuyến tàu đêm. Thông điệp mà tác giả gửi gắm qua tác phẩm.

- Tác phẩm đậm đà yếu tố hiện thực vừa phảng phất chất lãng mạn, chất thơ, là truyện tâm tình với lối kể thủ thỉ như một lời tâm sự. b. Về kĩ năng: - Đọc - hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại - Phân tích tâm trạng nhân vật trong tác phẩm tự sự - Có kĩ năng suy nghĩ sáng tạo: phân tích, bình luận, trình bày cảm nhận về vẻ đẹp nên thơ và bình dị của bức tranh phố huyện và tâm trạng của hai đứa trẻ trước cảnh phố huyện.

- Có kĩ năng giao tiếp: thể hiện sự đồng cảm, xót thương đối với những kiếp sống nghèo khổ, quẩn quanh. c. Về tư tưởng, thái độ, phẩm chất: - Cảm thông với cuộc sống của những con người nghèo khổ, trân trọng khát vọng đổi đời của họ.

- Biết yêu thương và trân trọng cuộc sống, có ước mơ và có niềm tin - Biết sống tự chủ, sống trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.

- Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, quê hương đất nước.

2. Các năng lực cần hình thành cho hs - Năng lực tự học - Năng lực hợp tác, làm việc nhóm.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp.

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn học - Năng lực giao tiếp (Nghe, nói, đọc, viết).

- Năng lực thẩm mĩ (Cảm thụ và sáng tạo) II. SỰ CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH - Giáo viên: Giáo án; phiếu học tập máy tính; máychiếu.....

- Học sinh: Đọc tác phẩm, đọc sách Để học tốt Ngữ văn 11 và soạn bài theo câu hỏi SGK. III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC:

2. Kiểm tra bài cũ: kết hợp trong bài.

3. Bài mới: A. KHỞI ĐỘNG( 5 phút) Giới thiệu tác phẩm bằng Kĩ thuật Khăn trải bàn (đã chuẩn bị sẵn giấy) - Ý tưởng thiết kế hoạt động : tạo tâm thế hứng thú cho học sinh vào bài học - Nội dung hoạt động : GV trình chiếu tranh, học sinh quan sát và đưa ra nhận xét - Phương pháp tổ chức dạy học : Học sinh quan sát và đưa ra nhận xét. GV đánh giá và giới thiệu bài học.

- Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị giấy A0.

- Sản phẩm : Phần trả lời của học sinh.

- Cách thức tiến hành: Bước 1: GV Giao nhiệm vụ GV sử dụng Kĩ thuật Khăn trải bàn: chia lớp thành 7 nhóm, mỗi nhóm 6 người. Mỗi nhóm sở hữu 1 tờ A0 đặt trên mặt bàn. Sau đó nhóm trưởng chia tờ giấy đó ra làm 6 góc xung quanh, phần chính giữa ghi ý tưởng chung, phần xung quanh ghi suy nghĩ của mỗi người theo câu hỏi của cô giáo.

Câu hỏi: Các em đã từng có ước mơ. Hãy chia sẻ cho cô và các bạn biết về ước mơ của mình.

Bước 2: HS chia sẻ ước mơ Bước 3: GV đánh giá và nêu câu hỏi tiếp: ? Trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của nhà văn Thạch Lam, hai chị em Liên đặc biệt là Liên cũng có ước mơ. Vậy ước mơ của chị em Liên là gì? Vì sao chị em Liên lại có ước mơ đó? Ý nghĩa tư tưởng của tác phẩm qua ước mơ của chị em Liên? Thành công nghệ thuật của tác giả khi diễn tả ước mơ của chị em Liên…?

Bước 4. GV khơi gợi dẫn dắt vào tiết học: Hai đứa trẻ( Tiết 3) B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC(30’) 1. Hoạt động 1: Bối cảnh xuất hiện chuyến tàu đêm - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Rèn cho HS các năng lực: giao tiếp, hợp tác, sử dụng ngôn ngữ, giải quyết vấn đề, tự học, cảm thụ thẩm mĩ. Giúp HS nắm được các kiến thức cơ bản: + Bối cảnh xuất hiện chuyến tàu đêm.

- Phương pháp/Kĩ thuật dạy học: GV sử dụng các phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực là : kĩ thuật đặt câu hỏi, Thuyết trình, Vấn đáp, bổ sung.

Trang 38

Trang 39

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

- Hình thức tổ chức hoạt động: Trong lớp.

- Phương tiện dạy học: phiếu học tập, máy chiếu, bảng phụ, SGK… - Sản phẩm : Câu trả lời, kết quả thảo luận của học sinh.

- Cách thức tiến hành Hoạt động của GV Hoạt động của HS Kiến thức cần đạt *Thao tác 1: Tìm hiểu II. Đọc – hiểu văn bản bức tranh phố huyện (tiếp) lúc chuyến tàu đêm đi qua Bước 1: Giao nhiệm vụ- sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi - Cả lớp đọc thầm đoạn từ Tiếng trống cầm canh… đến ở tỉnh về.

- Trả lời câu hỏi: Chuyến tàu đêm xuất hiện trong bối cảnh nào?( âm thanh, ánh Bước 2: Hs làm việc cá sáng, con người) nhân Bước 3: Hs trả lời Bước 4: Giáo viên 3. Phố huyện lúc nhận xét, đánh giá quá chuyến tàu đêm đi trình thực hiện nhiệm qua vụ của học sinh về thái độ, tinh thần học tập, a. Bối cảnh xuất hiện khả năng giao tiếp và chuyến tàu đêm đánh giá kết quả cuối - Hình ảnh con tàu lặp cùng của 10 lần trong tác phẩm. học sinh./Chốt kiến thức - Chuyến tàu đêm qua bằng slide/ máy chiếu phố huyện là niềm vui duy nhất trong ngày của chị em Liên.

- Âm thanh: tiếng trống cầm canh: “đánh tung lên một tiếng ngắn khô khan, …rồi chìm ngay vào bóng tối” - Ánh sáng: bóng tối đậm đặc Trang 40

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

- Con người: + 2, 3 người cầm đèn đèn lồng lung lay các bóng dài, … + 2,3 bác phu xe + mấy người làm công.. + người vắng mãi -> Cuộc sống: đơn điệu, nhàm chán tiêu điều, xơ xác 2. Hoạt động 2: Tâm trạng của hai chị em Liên trước khi tàu đến, khi tàu đến và đi qua - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Rèn cho HS các năng lực giao tiếp, hợp tác, sử dụng ngôn ngữ, giải quyết vấn đề, cảm thụ thẩm mĩ. Giúp HS nắm được các kiến thức cơ bản: + Cảm nhận được tâm trạng của chị em Liên trước khi tàu đến, khi tàu đến và khi tàu đã đi xa + Ý nghĩa của hình ảnh chuyến tàu đêm. + Thông điệp mà nhà văn gửi gắm.

- Phương pháp/Kĩ thuật dạy học: GV sử dụng các PP và kĩ thuật dạy học tích cực là : Kĩ thuật thảo luận nhóm, kĩ thuật đặt câu hỏi, kĩ thuật “Công đoạn”, Thuyết trình, Vấn đáp, bổ sung.

- Hình thức tổ chức hoạt động: Trong lớp.

- Phương tiện dạy học: phiếu học tập, máy chiếu, bảng phụ, SGK… - Sản phẩm : Câu trả lời, kết quả thảo luận của học sinh.

- Cách thức tiến hành:

Trang 41

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Hoạt động của GV Hoạt động của HS Kiến thức cần đạt * Thao tác 1: Tìm hiểu Tâm trạng của hai chị em Liên trước khi tàu đến, khi tàu đến và khi tàu đã đi xa Bước 1: Giao nhiệm vụ - Yêu cầu cả lớp tập trung vào đoạn văn: Từ An và Liên đã buồn ngủ ríu cả mắt …” đến hết và tìm hiểu biểu hiện tâm trạng của chị em Liên.

- Sử dụng Kĩ thuật Công đoạn chia lớp thành 3 nhóm: + Nhóm 1: Trước khi tàu đến, khi tàu đến và khi tàu đi xa chị em Liên đã có tâm trạng gì? Tìm những từ ngữ, chi tiết thể hiện diễn biến tâm trạng ấy? + Nhóm 2: Ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh chuyến tàu đêm. + Nhóm 3: Thông điệp mà nhà văn gửi gắm qua tác phẩm. ( GV phát phiếu học Bước 2: Hs làm việc tập cho HS) theo nhóm đã phân công, sau đó luân chuyển cho các nhóm khác góp ý bổ sung, hoàn thiện.

Bước 3: Hs báo cáo sản phẩm đã hoàn thiện sau khi được góp ý. b. Tâm trạng của hai Trang 42

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Bước 4: Giáo viên nhận xét, đánh giá.

Chốt kiến thức.

chị em Liên trước khi tàu đến, khi tàu đến và khi tàu đã đi xa *. Trước khi tàu đến * Khi tàu đến * Khi tàu đi (Phiếu học tập số 1) → Việc chờ tàu trở thành một nhu cầu như cơm ăn nước uống hàng ngày của chị em Liên. Liên chờ tàu không phải vì mục đích tầm thường là đợi khách mua hàng mà vì mục đích khác: + Được nhìn thấy những gì khác với cuộc đời mà hai chị em Liên đang sống. + Con tàu mang đến một kỷ niệm, đánh thức hồi ức về kỷ nịêm mà chị em cô đã từng được sống. + Giúp Liên nhìn thầy rõ hơn sự ngưng đọng tù túng của cuộc sống phủ đầy bóng tối hèn mọn, nghèo nàn của cuộc đời mình.

Liên là người giàu lòng thương yêu, hiếu thảo và đảm đang. Cô là người duy nhất trong phố huyện biết ước mơ có ý thức về cuộc sống.

Cô mỏi mòn trong chờ đợi. c. Ý nghĩa của hình ảnh chuyến tàu đêm * Ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh chuyến Trang 43

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

tàu đêm: (Phiếu học tập số 2)

*Thao tác 2: Hướng dẫn HS đáng giá vấn đề- sử dụng kĩ thuật trình bày 1 phút) + Bước 1: Giao nhiệm vụ: tóm lại ước mơ của chị em Liên là gì?

Nguyên nhân của ước mơ ấy? + Bước 2, 3: Làm việc cá nhân: suy nghĩ và trả lời. d. Tiểu kết + Bước 4: GV nhận xét - Như vậy, ước mơ của và chốt kiến thức. chị em Liên: Nhìn chuyến tàu đêm đi qua phố huyện - Nguyên nhân bởi : + Cuộc sống quẩn quanh, đơn điệu, nhàm chán nơi phố huyện nghèo, tiêu điều, xơ xác + Ánh sáng phố huyện tối tăm + Âm thanh nhỏ nhặt, buồn lặng…

- Thông điệp nhà văn muốn gửi gắm: (Phiếu học tập số 3)

3. Hoạt động 3: Tổng kết bài học - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Rèn cho HS năng lực giao tiếp, hợp tác, sử dụng ngôn ngữ, giải quyết vấn đề. Giúp HS nắm được các kiến thức cơ bản: + Hướng dẫn học sinh tổng kết: Giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

- Phương pháp/Kĩ thuật dạy học: GV sử dụng các PP và kĩ thuật dạy học tích cực là : Kĩ thuật thảo luận cặp đôi, kĩ thuật đặt câu hỏi, Vấn đáp, bổ sung.

- Hình thức tổ chức hoạt động: Trong lớp.

- Phương tiện dạy học: phiếu học tập, máy chiếu, bảng phụ, SGK… - Sản phẩm : Câu trả lời, kết quả thảo luận của học sinh.

Trang 44

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

- Cách thức tiến hành: Hoạt động của GV Hoạt động của HS Kiến thức cần đạt - B1: GV giao nhiệm vụ : học sinh thảo luận nhóm theo bàn rồi cử người trình bày. + Chỉ ra nghệ thuật đặc sắc của truyện. + Ý nghĩa của văn bản. - B2: HS thực hiện nhiệm vụ.

- B3: HS báo cáo kết quả thảo luận III. Tổng kết - B4: GV đánh giá, 1.Nghệ thuật nhận xét chốt ý chính.

- Cốt truyện đơn giản, nổi bật là những dòng tâm trạng chảy trôi, những cảm xúc, cảm giác mong manh mơ hồ trong tâm hồn nhân vật.

- Bút pháp tương phản, đối lập.

- Miêu tả sinh động những biến đổi tinh tế của cảnh vật và tâm trạng con người.

- Ngôn ngữ, hình ảnh giàu ý nghĩa tượng trưng.

- Giọng điệu thủ thỉ thấm đượm chất thơ, chất trữ tình sâu lắng.

2. Ý nghĩa văn bản Tác phẩm thể hiện niềm cảm thương chân thành đối với những kiếp sống nghèo khổ, chìm khuất trong mỏi mòn, tăm tối, quẩn quanh nơi phố huyện và sự trân trọng những ước mong bé nhỏ, bình dị mà tha thiết của họ.

Trang 45

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

C. LUYỆN TẬP (5 phút) - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Củng cố kiến thức đã học - Nội dung hoạt động : làm bài tập giáo viên đã chuẩn bị.

- Phương pháp tổ chức dạy học : phát vấn, Học sinh trả lời cá nhân.

- Phương tiện dạy học : bài tập sách giáo khao - Sản phẩm : bài làm của học sinh.

- Cách thức tổ chức: 1.Tổng kết về nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn: Hai đứa trẻ( Hệ thống hóa kiến thức) - Về nội dung: + Bức tranh phố huyện nghèo bằng những cảnh, những người, những chi tiết rất chân thật và cảm động. + Sự cảm thông và xót thương nồng hậu của Thạch Lam… - Về nghệ thuật: +Cốt truyện đơn giản + Nhân vật chủ yếu được khai thác bởi tâm trạng, cảm xúc + Giọng văn nhẹ nhàng trầm tĩnh, cảm xúc tinh tế, hình ảnh chọn lọc vừa mang ý nghĩa hiện thực vừa mang ý nghĩa biểu trưng (bóng tối, ngọn đèn, đoàn tàu) 2. Bài tập trắc nghiệm Câu 1: Câu văn nào dưới đây nói lên ước mơ đổi đời, thoát khỏi cảnh tăm tối ở phố chợ huyện nghèo của nhân vật Liên trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam? A. "Liên cũng trông thấy ngọn lửa xanh biếc, sát mặt đất như ma trơi. Rồi tiếng còi xe lửa ở đâu vang lại, trong đêm khuya kéo dài ra theo ngọn gió xa xôi".

B. "Liên lặng theo mơ tưởng. Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực vui vẻ và huyên náo.

Con tàu như đem một thế giới khác đi qua".

C. "Rồi chiếc tàu đi vào đêm tối, để lại những đốm than đỏ bay tung trên đường sắt. Hai chị em còn nhìn theo cái chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng, xa xa mãi rồi khuất sau rặng tre".

D. "Liên dắt em đứng dậy để nhìn đoàn xe vụt qua, các toa đèn sáng trưng, chiếu ánh sáng cả xuống đường".

Câu 2. Trước lời nhận xét của An: "Tàu hôm nay không đông, chị nhỉ", vì sao "Liên cầm tay em không đáp"?

A.Vì Liên muốn được yên tĩnh để ngắm nhìn, cảm nhận đoàn tàu.

B. Vì Liên không đồng tình với nhận xét của em.

C. Vì Liên đang mải miết với những suy tư, mơ tưởng riêng D. Vì Liên không muốn mất đi một hình ảnh đẹp trong lòng mình

Câu 3. Tại sao nhà văn Thạch Lam gọi phố huyện trong tác phẩm Hai đứa trẻ là "quê" (cái buồn của buổi chiều quê thấm thía vào tâm hồn ngây thơ của chị)?

A. Bởi vì phố huyện có dãy tre làng.

B. Chỉ là một sự nhầm lẫn.

C. Bởi vì phố huyện nghèo, xơ xác như một miền quê D. Bởi vì phố huyện có ruộng đồng, ếch nhái Câu 4. Trong truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam, ấn tượng khác biệt nổi bật nhất giữa tiếng "trống thu không" và tiếng "trống cầm canh" là A. "thu không": báo ngày sang đêm; "cầm canh": báo giờ sang giờ.

B. "thu không": ngân nga, êm ái; "cầm canh": cụt, ngắn, khô khan C. "thu không": một lần; "cầm canh": nhiều lần D. "thu không": một hồi dài; "cầm canh": một tiếng ngắn Câu 5. Những ánh sáng được miêu tả trong tác phẩm Hai đứa trẻ có giá trị gì?

A. Đối lập hai thế giới: phố huyện tăm tối và Hà Nội lung linh, rực rỡ.

B. Khuếch đại bóng tối.

C. Lãng mạn hoá một câu chuyện buồn.

D.Tượng trưng cho khát vọng, hi vọng của người dân phố huyện nghèo nàn.

Câu 6. Chi tiết mở đầu truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam, báo hiệu một ngày tàn là A. "dãy tre làng đen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời".

B. "những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn".

C. "tiếng ếch nhái kêu ran ngoài ruộng".

D. "tiếng trống thu không trong cái chòi của huyện nhỏ".

Câu 7. Hình ảnh đoàn tàu trong Hai đứa trẻ của Thạch Lam được miêu tả, cảm nhận qua con mắt, tâm hồn của A. Tác giả.

C. Người kể chuyện B. Người dân phố huyện D. Chị em Liên.

Trang 46

Trang 47

ĐÁP ÁN 1 2 B C

3 4 5 6 7 C A D D D D. VẬN DỤNG, MỞ RỘNG(2 phút) - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Phát triển năng lực sáng tạo, năng lực tự học của học sinh.

- Nội dung hoạt động : GV nêu câu hỏi, HS làm bài tập.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Học sinh hoạt động cá nhân.

- Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị bài tập.

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

- Sản phẩm : bài tập của học sinh.

- Cách thức tiến hành Hoạt động của GV Hoạt động của HS - B1: GV giao nhiệm vụ về nhà.

- Nhiệm vụ 1: Viết đoạn văn 200 chữ trình bày suy nghĩ của em về lòng cảm thông với mảnh đời bất hạnh ở địa phương em( Làm theo nhóm theo xã Yên Lạc, Trung Nguyên, Yên Đồng, Tam Hồng...và gửi bài làm qua email cho GV. - Nhiệm vụ 2: dành cho học sinh khá giỏi + Trả lời câu hỏi sau: Khi đọc những dòng cuối, có ý kiến cho rằng Liên là nhân vật đau khổ nhất. Ý kiến của anh/ chị. Lí giải?

- B2: HS thực hiện nhiệm vụ: ở nhà - B3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ: ở phần kiểm tra - B4: GV đánh giá, bài cũ nhận xét, cho điểm

Kiến thức cần đạt - Nhiệm vụ 1: + Hình thức: một đoạn văn + Nội dung: trình bày suy nghĩa, hành động của bản thân với những con người nghèo khổ, bất hạnh ở địa phương.

- Nhiệm vụ 2: Liên là nhân vật đau khổ nhất có lẽ vì: + Liên không chỉ thiếu thốn về vật chất mà Liên còn thiếu thốn về tinh thần. Liên rất nhạy cảm, biết buồn thương trước cuộc sống hiện tại của mình và những người dân nơi đây. ..

E. CỦNG CỐ, DẶN DÒ ( 1phút) - Học, nắm kiến thức cơ bản của bài học. Hệ thống hóa bằng sơ đồ( bên dưới) - Làm bài tập đã giao cụ thể - Chuẩn bị bài: Ngữ cảnh

Trang 48

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

*SẢN PHẨM THẢO LUẬN NHÓM CỦA HỌC SINH PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 Tâm trạng của chị em Liên trước khi tàu đến, khi tàu đến và khi tàu đi qua Từ ngữ, chi tiết Tâm trạng Trước khi tàu đến - Buồn ngủ nhưng vẫn gượng - Khắc khoải thức.

- An buồn ngủ đến nỗi mi mắt - Kiên nhẫn, thiết tha chờ đợi rơi xuống vẫn còn dặn với chị đánh thức khi tàu đến Khi tàu đến - Ngọn lửa xanh biếc, sát mặt đất như ma trơi; - Tiếng còi xe lửa vang lại,… kéo dài theo ngọn gió xa xôi - Liên: Gọi em dậy, An: nhỏm - Đánh thức em, An nhỏm dậy → háo hức như người ta chờ đón giây dậy, dụi mắt cho tỉnh. phút giao thừa.

- Tiếng dồn dập, tiếng xe rít - Lắng nghe mọi âm thanh ồn ào, quan mạnh vào ghi sát mọi hình ảnh → niềm khao khát - Tiếng hành khách ồn ào khe khẽ - Còi rít lên, đoàn tàu rầm rộ đi - Đứng lên nhìn → sốt sắng tới - Các toa đèn sáng trưng, những toa hạng trên sang trọng, lố nhố những người, đồng và kền lấp lánh, cửa kính sáng Khi tàu đi qua - Nhìn theo đốm than đỏ tung - Tiếc nuối bay trên đường sắt, cái chấm nhỏ của cái đèn xanh treo trên toa sau cùng đến khi khuất sau rặng tre - An nói, Liên không đáp lời - Chạnh lòng: em, thầm nghĩ và xác nhận“ Chuyến tàu đêm nay không đông như mọi khi, thưa vắng người và hình như kém sáng hơn” - Lòng ấm lại - Mơ tưởng về Hà Nội trong kí Trang 49

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

ức - Phố huyện lại bị bao bọc trong - Yên tĩnh, hụt hẫng, bế tắc: bóng tối dày đặc; lúc này cả phố huyện… mới thật hết náo động, chỉ còn đêm khuya, tiếng trống cầm canh, tiếng chó cắn. Liên chìm vào giấc ngủ PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 Ý nghĩa của việc chờ tàu của chị em Liên: Ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh chuyến tàu đêm: - Việc chờ tàu trở thành một nhu cầu như - Hình ảnh con tàu lặp 10 lần cơm ăn nước uống hàng ngày của chị em trong tác phẩm.

Liên. Liên chờ tàu không phải vì mục đích - Biểu tượng của một thế giới tầm thường là đợi khách mua hàng mà vì đáng sống: sự giàu sang và rực mục đích khác: rỡ ánh sáng, sôi động, nhộn + Được nhìn thấy những gì khác với cuộc nhịp nó đối lập với cuộc sống đời mà hai chị em Liên đang sống. mỏi mòn, nghèo khổ, tối tăm + Con tàu mang đến một kỷ niệm, đánh của người dân phố huyện. thức hồi ức về kỷ nịêm mà chị em cô đã được sống. - Hình ảnh của Hà Nội, của từng + Giúp Liên nhìn thầy rõ hơn sự ngưng hạnh phúc, của những kí ức đọng tù túng của cuộc sống phủ đầy bóng tuổi thơ êm đềm. tối hèn mọn, nghèo nàn của cuộc đời mình Liên là người giàu lòng thương yêu, hiếu thảo và đảm đang. Cô là người duy nhất - Là khát vọng vươn ra ánh trong phố huyện biết ước mơ có ý thức về sáng, vượt qua cuộc sống tù cuộc sống. Cô mỏi mòn trong chờ đợi. túng, quẩn quanh, không cam -> Thể hiện niềm khát khao ánh sáng. chịu cuộc sống tầm thường, nhạt nhẽo đang vây quanh.

- Dù chỉ trong giây lát nó cũng đưa cả phố huyện thoát ra khỏi cuộc sống tù đọng, u ẩn, bế tắc.

Trang 50

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 Thông điệp nhà văn muốn gửi gắm: - Đừng để cuộc sống chìm trong cái “ao đời phẳng lặng” (Xuân Diệu). Con người phải sống cho ra sống, phải không ngừng khao khát và xây dựng cuộc sống có ý nghĩa.

- Qua tâm trạng của chị em Liên, tác giả như muốn lay tỉnh những con người đang buồn chán, sống quẩn quanh lam lũ và hướng họ đến một tương lai tốt đẹp hơn.

-> Đó là giá trị nhân bản của truyện ngắn này .

Trang 51

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Nội dung 3: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân) Ngày soạn : ……/11/2018 Tiết 40. Đọc văn.

CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ (tiết 1) Nguyễn Tuân I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Về kiến thức, kĩ năng, thái độ a. Kiến thức - Giúp HS nắm được những nét chính về nhà văn Nguyễn Tuân : tiểu sử, các tác phẩm chính, phong cách nghệ thuật.

- Phân tích được tình huống truyện độc đáo, đặc sắc trong Chữ người tử tù. b. Kĩ năng - Đọc hiểu một truyện ngắn hiện đại.

- Phân tích nhân vật trong tác phẩm tự sự. c. Tư duy, thái độ - Rèn luyện ý thức biết yêu quý cái đẹp và văn hoá cổ truyền dân tộc - một vẻ đẹp còn vang bóng. Trân trọng tấm lòng của nhà văn Nguyễn Tuân.

2. Các năng lực cần hình thành cho học sinh - Năng lực tự học.

- Năng lực giải quyết vấn đề.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.

- Năng lực sáng tạo: Hs xác định và hiểu được những ý tưởng mà Nguyễn Tuân muốn gửi gắm. Trình bày được suy nghĩ của mình trước giá trị cuộc sống được thể hiện qua tác phẩm.

- Năng lực hợp tác: HS cùng chia sẻ, phối hợp với nhau qua hoạt động thảo luận nhóm.

- Năng lực giao tiếp tiếng Việt: HS giao tiếp cùng tác giả qua văn bản, nâng cao khả năng sử dụng tiếng Việt.

- Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ: HS cảm nhận vẻ đẹp ngôn ngữ văn học; biết rung động trước cái đẹp và tâm hồn đẹp; nhận ra được những giá trị thẩm mỹ của tác phẩm…

- Năng lực tổng hợp, so sánh.

II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN 1. Giáo viên: - SGK, SGV, thiết kế dạy học, tài liệu tham khảo…

- Máy tính, máy chiếu (projector), giáo án điện tử, phiếu bài tập, tư liệu về Nguyễn Tuân và truyện ngắn “Chữ người tử tù”, bảng phụ.

2. Học sinh: - Sách giáo khoa; Vở soạn; Vở ghi.

- Chủ động đọc văn bản và tìm hiểu kiến thức về Nguyễn Tuân, tìm hiểu về truyện ngắn “Chữ người tử tù” từ các nguồn thông tin khác nhau.

- Hoàn thiện các nhiệm vụ được giao theo nhóm hoặc cá nhân.

- Đóng vai: Huấn Cao, viên quản ngục, thầy thơ lại.

Trang 52

Trang 53

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

- Sưu tầm tranh ảnh, tư liệu về tác phẩm.

- Vẽ tranh về tác phẩm.

III. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các phương pháp nêu vấn đề, gợi mở, đàm thoại, kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi, thực hành. GV phối hợp các phương pháp dạy học tích cực trong giờ dạy. Phương pháp dạy - học theo hướng tích hợp: Gắn kết việc giảng bình với với các kiến thức về văn xuôi lãng mạn, với hoàn cảnh văn hóa, xã hội, lịch sử…Việt Nam giai đoạn 1930- 1945, với nét đẹp văn hóa cổ truyền của dân tộc (nghệ thuật thư pháp).

IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định tổ chức

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Rèn cho HS năng lực giao tiếp, hợp tác, tự học. Giúp HS biết chọn lọc những thông tin cần thiết về tác giả, tác phẩm.

- Nội dung hoạt động : HS trao đổi, trình bày để khám phá những kiến thức cơ bản về tác giả Nguyễn Tuân, truyện ngắn “Chữ người tử tù”, tình huống truyện.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Động não, kĩ thuật đặt câu hỏi - Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị tranh ảnh.

- Sản phẩm : Câu trả lời của học sinh.

Lớp 11A2 11A3

Ngày dạy

Sĩ số

HS vắng

2. Kiểm tra bài cũ: - Trình bày khái niệm ngữ cảnh, các nhân tố của ngữ cảnh. Lấy ví dụ minh họa.

3. Bài mới A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Tạo tâm thế hứng thú cho học sinh vào bài học.

- Nội dung hoạt động : GV trình chiếu tranh, video; học sinh quan sát và trả lời.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Học sinh quan sát và trả lời. GV đánh giá và giới thiệu bài học.

- Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị tranh ảnh, video.

- Sản phẩm : Câu trả lời của học sinh.

GV chiếu một số hình ảnh về thư pháp chữ Việt và thư pháp chữ Hán, cho HS xem video viết thư pháp chữ Tâm.

GV : Những hình ảnh trên gợi em nghĩ tới lĩnh vực nghệ thuật nào trong văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam ?

HS : Nghệ thuật thư pháp.

GV dẫn vào bài : Khi viết về Nguyễn Tuân, nhà phê bình Nguyễn Đăng Mạnh đã nhận định: “Nguyễn Tuân là nhà văn của chủ nghĩa hiện thực thẩm mĩ”. Là nhà văn suốt đời đi tìm cái đẹp, Nguyễn Tuân đã thổi hồn vào những trang viết, mang đến cho người đọc bao trang hoa, tờ hoa. Tập truyện Vang bóng một thời có lẽ là nơi hội tụ những nét đẹp cao quý: thú uống trà đạo, thả thơ, đánh thơ, thú chơi thư pháp, …Gắn liền với những thú chơi tao nhã ấy là những con người tài hoa nghệ sĩ, nhân cách cao cả. Chữ người tử tù là tác phẩm đặc sắc của Nguyễn Tuân in trong tập truyện ấy. Giờ học hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu truyện ngắn này.

Trang 54

Hoạt động của GV GV hướng dẫn HS tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm bằng kĩ thuật hỏi chuyên gia.

Hoạt động của HS - HS xung phong (hoặc theo sự phân công của GV) tạo thành 3 nhóm chuyên gia (mỗi nhóm 2 người).

- Các chuyên gia nghiên cứu và thảo luận với nhau về những vấn đề được phân công.

- Nhóm chuyên gia lên ngồi GV bổ sung kiến thức phía trên lớp học.

Nhiều bút danh: - Một em trưởng nhóm chuyên +Thanh Hà (Thanh gia điều khiển buổi tư vấn, mời Hoá - Hà Nội) nơi các bạn học sinh trong lớp đặt khởi nghiệp sự nghiệp câu hỏi rồi mời chuyên gia trả văn chương của ông. lời. + Ngột lôi quật: Ngột ngạt quá muốn làm Các câu hỏi mà HS nên đặt ra : Thiên lôi quật phá Câu 1: Hãy cho biết những nét lung tung cơ bản về tiểu sử NT (năm sinh + Ân Ngũ Tuyên: năm mất và quê quán của tác Nguyễn Tuân giả NT). NT là người có phẩm + Nhất Lang: Chàng chất, tính cách như thế nào? trai số 1 Câu 2: Quá trình sáng tác của + Tuấn thừa sắc: NT được chia làm mấy giai Tuân. đoạn? Đề tài chủ yếu và tác phẩm tiêu biểu của mỗi giai GV chính xác hóa đoạn? kiến thức Câu 3: Đặc điểm phong cách nghệ thuật của NT? Câu 4. Xuất xứ của truyện “Chữ người tử tù” ?

Nội dung cần đạt I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả a) Cuộc đời - Nguyễn Tuân (1910 – 1987) - Sinh ra trong một gia đình nhà nho khi Hán học đã tàn.

- Quê ở phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội.

- Học đến cuối bậc Thành chung ở Nam Định, sau đó về Hà Nội viết văn, làm báo.

- Từ 1948-1958 là Tổng thư kí Hội Văn nghệ Việt Nam. - Con người: + Là người cá tính, có ý thức sâu sắc về cái tôi cá nhân, một trí thức giàu lòng yêu nước. + Tài hoa, uyên bác. + Dành cả cuộc đời để săn tìm và thể hiện cái đẹp. b) Sự nghiệp văn học * Quá trình sáng tác: 2 giai đoạn - Trước Cách mạng: Đi tìm cái đẹp trong sự đối lập với cuộc đời (Vang bóng một thời, Thiếu quê hương, Chiếc lư đồng mắt cua..)

- Sau Cách mạng Hòa mình vào cuộc kháng Trang 55

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Câu 5. Hãy trình bày những chiến chống Pháp và chống Mĩ hiểu biết về tập truyện “Vang với các tùy bút: Đường vui, bóng một thời”.

Tình chiến dịch, Tùy bút kháng chiến, Sông Đà, Hà Nội ta đánh Mĩ giỏi. (đi tìm cái đẹp trong những điều bình dị của cuộc sống.) * Phong cách nghệ thuật : “ngông” - Nguyễn Tuân thường quan sát sự vật ở góc độ thẩm mĩ và miêu tả con người ở phương diện tài hoa nghệ sĩ.

- Tô đậm những cái gì thuộc về phi thường, xuất chúng, gây cảm giác mãnh liệt.

- Cây bút tài hoa, uyên bác, am hiểu sâu sắc các môn nghệ thuật.

- Sở trường về thể loại tùy bút.

- Cách sử dụng ngôn từ độc đáo, sáng tạo Nguyễn Tuân là một nhà văn lớn, một nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái đẹp. Ông có công thúc đẩy thể tùy bút, bút kí đạt tới trình độ cao; làm phong phú ngôn ngữ văn học dân tôc;đem đến cho nền văn xuôi hiên đại môt phong cách tài hoa, độc đáo.

Năm 1996, Nguyễn Tuân được nhà nước tăng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

2. Truyện ngắn: Chữ người tử tù - Lúc đầu có tên là: Dòng chữ cuối cùng, in năm 1939 trên tạp chí Tao đàn, sau đó được in trong tập truyện :Vang bóng một thời và đổi tên thành: Chữ người tử tù.

- Tập truyện Vang bóng một Trang 56

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

thời + Được in lần đầu 1940 gồm 11 truyện ngắn viết về một thời đã xa nay chỉ còn vang bóng. + Nhân vật chính: Phần lớn là nho sĩ cuối mùa - những con người tài hoa, bất đắc chí, dùng cái tôi tài hoa ngông nghênh và thiên lương để đối lập với xã hội phàm tục. + Là ‘‘một văn phẩm đạt tới sự toàn thiện, toàn mĩ’’(Vũ Ngọc Phan) - Tóm tắt truyện ngắn “Chữ người tử tù”: Nhân vật chính của truyện là Huấn Cao. Huấn Cao là một nghệ sĩ tài hoa viết chữ đẹp nổi tiếng và có khí phách hơn người. Ông bị bắt giam và sắp lãnh án chém vì dám cầm đầu cuộc nổi loạn. Trong những ngày còn lại, Huấn Cao gặp một viên quản ngục có tấm lòng và thích chơi chữ đẹp. Dần dần, Huấn Cao hiểu được tâm sự của viên quản ngục, và đồng ý cho chữ, khuyên ông ta nên về quê ở để giữ lấy thiên lương. Ngục quan cảm động “xin bái lĩnh”.

GV hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản.

Gv yêu cầu HS trình bày tình huống truyện của “Chữ người tử tù” bằng kĩ thuật khăn trải bàn * Thế nào là tình huống truyện? * Tình huống truyện

HS chia thành 3 nhóm, làm việc trên giấy A0.

Mỗi thành viên trong nhóm suy nghĩ và viết ý tưởng của mình vào một phần của giấy A0. Sau đó thảo luận nhóm, tìm ra ý tưởng chung, viết vào phần chính giữa khăn trải bàn. Đại diện nhóm trình bày.

II. Đọc hiểu văn bản 1. Tình huống truyện * Khái niệm tình huống truyện: Tình huống truyện là hoàn cảnh bất bình thường mà con người buộc phải bộc lộ bản lĩnh, tính cách của mình. Trong tác phẩm tự sự tình huống có vai trò đặc biệt quan trọng đối với việc thể hiện số phận và tính cách nhân vật, là một trong những vấn đề Trang 57

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

của “Chữ người tử tù” là gì? * Theo em, quan hệ giữa Huấn Cao và viên quản ngục có thể xét ở những phương diện nào? Nêu đánh giá về mối quan hệ đó.

GV chính xác hóa kiến thức.

GV chốt kiến thức: Tóm lại: Đó là một tình huống giàu kịch tính, làm nổi bật tính cách, bản chất của hai nhân vật.

cốt lõi, là chìa khóa khi khám phá tác phẩm. * Tình huống độc đáo của truyện ngắn Chữ người tử tù - Cuộc gặp gỡ khác thường của hai con người khác thường : + Viên quản ngục - kẻ đại diện cho quyền lực tăm tối nhưng lại khao khát ánh sáng và chữ nghĩa. + Huấn Cao - người tử tù có tài viết chữ đẹp, chống lại triều đình phong kiến. → Cuộc hội ngộ diễn ra giữa chốn ngục tù căng thẳng, kịch tính, có ý nghĩa đối đầu giữa cái đẹp cái thiên lương>< quyền lực tội ác. → cái đẹp, cái thiên lương đã thắng thế.

- Xét trên bình diện xã hội họ không thể tồn tại chung, Huấn Cao đại diện cho những kẻ cầm đầu cuộc nổi loạn chống lại triểu đình, quản ngục đại diện cho hệ thống và trật tự của giai cấp cầm quyền đương thời.

Nhưng éo le thay, Huấn Cao lại là người có tài viết chữ đẹp, còn quản ngục lại lả kẻ tôn thờ những con chữ, hằng ngày khát mong có được chữ của Huấn Cao. - Xét trên bình diện nghệ thuật họ hoàn toàn có thể trở thành tri âm, tri kỉ. Huấn Cao – người sáng tạo ra cái đẹp tuyệt vời của nghệ thuật thư pháp, quản ngục người gìn giữ và tôn thờ cái đẹp. Nếu gặp nhau trong một hoàn cảnh khác, hay một bầu trời chỉ có nghệ thuật thì họ lại trở thành Bá Nha và Tử Kì thuở trước. Cuộc gặp gỡ đã tạo dựng Trang 58

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

một tình huống kịch tính, từ cuộc gặp gỡ này hai nhân vật sẽ bộc lộ tính cách. Huấn Cao: tài hoa, thiên lương và khí phách anh hùng, quản ngục là kẻ dịu dàng, biết giá người, biết trọng người ngay. Hành trình gian nan và có lúc tưởng như ngục tù ấy không chỉ giam giữ Huấn Cao mà còn là tiêu tan đi cái đẹp bởi cái nhơ bẩn và cái ác. Thế nhưng những tấm lòng trong thiên hạ đã gặp nhau, sự thành tâm và sở thích cao quý của quản ngục đã làm Huấn Cao cảm động.

C. Hoạt động luyện tập - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Củng cố kiến thức, thực hành áp dụng kiến thức vừa học.

- Nội dung hoạt động : GV nêu bài tập; học sinh suy nghĩ và trả lời.

- Phương pháp tổ chức dạy học : thực hành - Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị bài tập.

- Sản phẩm : Câu trả lời của học sinh.

Trả lời các câu hỏi trắc nghiệm sau: 1. Đề tài nào sau đây không nằm trong chặng đường sáng tác của Nguyễn Tuân trước CMT8-1945?

A. Chủ nghĩa xê dịch B. Đời sống trụy lạc.

C. Chủ nghĩa xét lại D. Vẻ đẹp vang bóng một thời.

2. Dòng nào sau đây biểu hiện đặc điểm con người Nguyễn Tuân?

A. Một trí thức giàu lòng yêu nước và tinh thần dân tộc.

B. Rất mực tài hoa, ý thức cá nhân phát triển rất cao C. Một nhà văn biết quý trọng thật sự nghề nghiệp của mình D. Tất cả những ý trên.

3. Truyện ngắn “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân được in trong tập truyện nào?

A. “Chiếc lư đồng mắt cua” B. “Một chuyến đi” C. “Thiếu quê hương” Trang 59

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

D. “Vang bóng một thời” 4. Những nhân vật chính trong tập truyện “Vang bóng một thời” của Nguyễn Tuân là ai?

A. Những nhà văn, nhà thơ có học vấn uyên thâm.

B. Lớp trí thức Tây học.

C. Những nho sĩ cuối mùa, những con người tài hoa, bất đắc chí.

D. Những người lận đận trong khoa cử, thất thế trong cuộc sống.

+ Phải có chính sách khuyến khích các nghệ nhân trao truyền di sản văn hóa, lồng ghép cùng chính sách ưu đãi đối với nghệ nhân ưu tú và nghệ nhân nhân dân ở các dân tộc.

Từ đó, khuyến khích hoạt động nghiên cứu, sưu tầm, bảo quản, truyền dạy và giới thiệu các di sản văn hóa của cộng đồng…

D. Hoạt động vận dụng, mở rộng (HS thực hiện ở nhà) - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Củng cố kiến thức, áp dụng kiến thức đã học vào thực tiễn.

- Nội dung hoạt động : Khuyến khích HS trình bày những suy nghĩ của bản thân về một vấn đề trong đời sống có liên quan đến bài học.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Động não; Trình bày vấn đề. Tìm các nguồn tư liệu trên mạng, các tài liệu khác.

- Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị câu hỏi.

- Sản phẩm : học sinh hoàn thành câu trả lời vào giấy.

Câu hỏi: Hãy kể tên một vài nét văn hóa truyền thống của dân tộc . Theo em, trong cuộc sống hiện đại ngày nay, những giá trị văn hóa truyền thống có còn được xem trọng không? Trình bày suy nghĩ về trách nhiệm của tuổi trẻ trong việc giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống ấy.

Gợi ý : - Một vài nét văn hóa truyền thống của dân tộc: lễ hội, âm nhạc, chữ viết, trang phục, kiến trúc, phong tục tập quán …

- Nêu được thực trạng những giá trị văn hóa truyền thống đang dần bị mai một.

- Từ kiến thức của bài học, học sinh biết trân trọng hơn những vẻ đẹp truyền thống của dân tộc.

- Đưa ra được một số giải pháp cụ thể để góp phần lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, như: + Có chính sách giáo dục mang tầm vĩ mô về tầm quan trọng của việc bảo tồn văn hóa dân tộc, không chỉ là trong từng cộng đồng dân tộc, mà cần đồng đều cho mọi đối tượng. Hình thức tuyên truyền có thể qua nhiều phương tiện thông tin đại chúng hay lồng ghép vào các hoạt động, chương trình văn hóa văn nghệ. Ngoài ra, cũng cần có biện pháp lồng ghép với chương trình giáo dục học đường. Điều đó sẽ giúp các em ngay từ nhỏ đã biết tôn vinh, bảo vệ nền văn hóa truyền thống khi bắt đầu giao lưu, tiếp xúc với văn hóa bên ngoài.

Trang 60

E. Hoạt động củng cố, dặn dò 1. Củng cố: - Những nét chính về tác giả Nguyễn Tuân (tiểu sử, sự nghiệp sáng tác, phong cách sáng tác…).

- Tình huống truyện của truyện ngắn “Chữ người tử tù”.

2. Dặn dò: - Tìm hiểu thêm một số kiến thức có liên quan đến bài học: Tìm hiểu thêm về nghệ thuật thư pháp và sưu tầm những bức thư pháp cổ hiện nay còn được lưu giữ.

- Chuẩn bị tiết tiếp theo của bài này.

Ngày soạn : ……/11/2018 Tiết 41. Đọc văn.

CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ (tiết 2) Nguyễn Tuân I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Về kiến thức, kĩ năng, thái độ a. Kiến thức - Giúp HS nắm được vẻ đẹp của hình tượng nhân vật Huấn Cao. - Giúp HS nắm được vẻ đẹp hình tượng nhân vật viên quản ngục.

- Chỉ ra quan niệm về cái đẹp và tấm lòng yêu nước kín đáo của Nguyễn Tuân.

- Nắm được nghệ thuật xây dựng nhân vật. b. Kĩ năng - Đọc hiểu một truyện ngắn hiện đại.

- Phân tích nhân vật trong tác phẩm tự sự. c. Tư duy, thái độ - Rèn luyện ý thức biết yêu quý cái đẹp và văn hoá cổ truyền dân tộc - một vẻ đẹp còn vang bóng. Trân trọng tấm lòng của nhà văn Nguyễn Tuân.

Trang 61

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

2. Các năng lực cần hình thành cho học sinh - Năng lực tự học.

- Năng lực thẩm mĩ.

- Năng lực giải quyết vấn đề.

- Năng lực hợp tác, giao tiếp.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.

- Năng lực tổng hợp, so sánh.

II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN 1. Giáo viên: - SGK, SGV, thiết kế dạy học, tài liệu tham khảo…

- Máy tính, máy chiếu (projector), giáo án điện tử, phiếu bài tập, tư liệu về Nguyễn Tuân và truyện ngắn “Chữ người tử tù”, bảng phụ.

2. Học sinh: - Sách giáo khoa; Vở soạn; Vở ghi.

- Chủ động đọc văn bản và tìm hiểu kiến thức về Nguyễn Tuân, tìm hiểu về truyện ngắn “Chữ người tử tù” từ các nguồn thông tin khác nhau.

- Hoàn thiện các nhiệm vụ được giao theo nhóm hoặc cá nhân.

- Đóng vai: Huấn Cao, viên quản ngục, thầy thơ lại.

- Sưu tầm tranh ảnh, tư liệu về tác phẩm.

- Vẽ tranh về tác phẩm.

III. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các phương pháp nêu vấn đề, gợi mở, đàm thoại, kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi, thực hành. GV phối hợp các phương pháp dạy học tích cực trong giờ dạy.

IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định tổ chức Lớp 11A2 11A3

Ngày dạy

Sĩ số

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

- Sản phẩm : Câu trả lời của học sinh.

TRÒ CHƠI Ô CHỮ: Câu 1 (gồm 9 chữ cái): Ông là một danh y, không chỉ chữa bệnh mà còn soạn sách và mở trường dạy nghề thuốc để truyền bá ý học. Ông là ai?

Câu 2 (gồm 7 chữ cái): Bài thơ thể hiện sự cảm nhận và nghệ thuật gợi tả tinh tế của Nguyễn Khuyến về cảnh sắc mùa thu đồng bằng Bắc Bộ, đồng thời cho thấy tình yêu thiên nhiên, đất nước, tâm trạng thời thế của tác giả. Đó là bài thơ nào?

Câu 3 (gồm 5 chữ cái): Câu thơ “Quanh năm buôn bán ở mom sông” (trích Thương vợ Trần Tế Xương) gợi lên cho người đọc thấy được hoàn cảnh buôn bán của bà Tú như thế nào?

Câu 4 (gồm 7 chữ cái): Từ nào còn thiếu trong câu thơ sau “… xuân đi xuân lại lại” (trích Tự tình – Hồ Xuân Hương)?

Câu 5 (gồm 8 chữ cái): Đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh” nói về việc Lê Hữu Trác lên tới kinh đô, được dẫn vào phủ chúa để bắt mạch kê đơn cho ai?

Câu 6 (gồm 7 chữ cái): Từ nào còn thiếu trong câu văn sau “Từng nghe nói rằng: Người hiền xuất hiện ở đời, thì như … sáng trên trời cao.”(Trích “Chiếu cầu hiền” của Ngô Thì Nhậm) Câu 7 (gồm 5 chữ cái): Trong bài “Câu cá mùa thu”, Nguyễn Khuyến có cách gieo vần rất đặc biệt. Đó là vần gì?

TỪ KHÓA CẦN TÌM: HUẤN CAO

HS vắng

2. Kiểm tra bài cũ: - Phân tích tình huống truyện trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” (Nguyễn Tuân).

3. Bài mới A. Hoạt động khởi động - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Tạo tâm thế hứng thú cho học sinh vào bài học.

- Nội dung hoạt động : Sử dụng trò chơi ô chữ.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Học sinh quan sát câu hỏi và trả lời. GV cung cấp đáp án đúng.

- Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị ô chữ, máy chiếu.

GV dẫn vào bài: Nhân vật là linh hồn của tác phẩm, thể hiện tài năng của nhà văn. Xây dựng thành công nhân vật là điểm tựa vững chắc cho sự thành công của truyện ngắn. “Chữ người tử tù” đạt đến đỉnh cao vì đã khắc họa xuất sắc nhân vật Huấn Cao - nhân vật

Trang 62

Trang 63

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

được đánh giá là “đẹp nhất trong đời văn Nguyễn Tuân” (Chu Văn Sơn), và nhân vật viên quản ngục - nhân vật lạ nhất. Tiết học này chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu, khám phá vẻ đẹp của hình tượng nhân vật Huấn Cao và nhân vật quản ngục.

B. Hoạt động hình thành kiến thức mới - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Rèn cho HS năng lực giao tiếp, hợp tác, khám phá, phát hiện kiến thức mới.

- Nội dung hoạt động : Giúp HS tìm hiểu hình tượng nhân vật Huấn Cao, nhân vật quản ngục; Quan niệm nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Tuân; Hiểu được một số nét đặc sắc trong nghệ thuật xây dựng nhân vật.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Làm việc nhóm, thuyết trình - Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị phiếu học tập.

- Sản phẩm : Câu trả lời của học sinh.

Hoạt động của GV GV hướng dẫn HS tìm hiểu về nhân vật Huấn Cao. - Tại sao Huấn Cao bị bắt? Vẻ đẹp của hình tượng Huấn Cao được thể hiện ở những phương diện nào?

HS: – là người viết chữ đẹp – là người có khí phách – là người có tâm.

Giáo viên chốt 3 vẻ đẹp của hình tượng nhân vật và sử dụng phương pháp thảo luận nhóm, kĩ thuật mảnh ghép , giao nhiệm vụ cho các nhóm tìm hiểu Nhóm 1: Tìm những chi tiết trong tác phẩm để chứng minh vẻ đẹp tài hoa của Huấn Cao ?

Nhóm 2: Tìm những chi tiết trong tác phẩm và phân tích để chứng minh

Hoạt động của HS HS thảo luận nhóm, sau đó lại ghép thành các nhóm mới, trao đổi lại với nhóm mới về vấn đề mà em đã tìm hiểu sâu ở nhóm cũ.

Sau đó HS trở về nhóm cũ, đại diện nhóm báo cáo kết quả thảo luận, học sinh các nhóm khác bổ sung, phản biện hoàn thiện sản phẩm.

Nội dung cần đạt II. Đọc hiểu văn bản 2. Nhân vật Huấn Cao - Kẻ cầm đầu cuộc đại nghịch chống triều đình bị bắt giam với án tử hình đang chờ ngày ra pháp trường.

- Hình tượng nhân vật này được xây dựng từ nguyên mẫu Cao Bá Quát – một danh sĩ thế kỉ XIX, nổi tiếng về tài viết chữ đẹp và khí phách lừng lẫy. Ông từng cầm đầu cuộc khởi nghĩa Mĩ Lương chống lại triều đình thời vua Tự Đức, bị thất bại: Nhất sinh đê thủ bái hoa mai.

Nhóm 1 trình bày sản phẩm a. Một người nghệ sĩ tài hoa Sau đó, học sinh các nhóm trong nghệ thuật thư pháp khác bổ sung, phản biện hoàn – Tài năng của Huấn Cao thiện sản phẩm. được miêu tả gián tiếp qua lời đồn: “ …hay là người mà vùng tỉnh Sơn vẫn khen là có tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp” – Lời ngợi ca và mơ ước cháy bỏng của Viên Quản Ngục: Trang 64

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

vẻ đẹp khí phách của Huấn Cao ?

Nhóm 3: Tìm những chi tiết trong tác phẩm chứng vẻ đẹp tâm hồn của Huấn Cao? Nhóm 4: Nhận xét về nghệ thuật xây dựng nhân vật? Có thể đánh giá khái quát gì về nhân vật Huấn Cao? Qua việc xây dựng hình tượng nhân vật Huấn Cao, nhà văn Nguyễn Tuân muốn gửi gắm những quan niệm gì về cái Đẹp?

GV cho học sinh báo cáo kết quả thảo luận, các nhóm tham gia phản biện và giáo viên chốt ý khắc sâu kiến thức.

Sau khi Nhóm 1 trình bày sản phẩm, Giáo viên đánh giá và giảng bình chốt ý.

“Chữ” ở đây là chữ Hán – thứ chữ khối vuông, được viết bằng bút lông, vừa có tính chất tạo hình vừa ít nhiều mang dấu ấn cá tính, nhân cách người viết. Người viết chữ đẹp được coi là nghệ sĩ và viết chữ được xem là một hành vi sáng tạo nghệ thuật, một hoạt động sản sinh cái đẹp. Bộ môn nghệ thuật ấy được gọi là thư pháp.

GV trình chiếu hình ảnh về thư pháp để giúp HS cảm nhận rõ hơn.

Sau khi Nhóm 2 trình bày sản phẩm, Giáo viên

“ Chữ ông Huấn Cao đẹp lắm, vuông lắm có được chữ của ông Huấn là như có một vật báu trên đời”.

– Qua hành động và thái độ bất chấp tính mạng của viên quản ngục.

Nhân vật được giới thiệu gián tiếp. Mới Văn kỳ thanh bất kiến kỳ hình mà quản ngục đã tâm phục Huấn Cao đó là cách miêu tả lấy xa nói gần, lấy bóng lộ hình. => Nghệ thuật thư pháp => + Trân trọng, ngưỡng mộ người tài + Trân trọng nghệ thuật thư pháp =>truyền thống văn hóa dân tộc <=>Huấn Cao là một nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật thư pháp. Qua đó nhà văn Nguyễn Tuân bộc lộ sự ngưỡng mộ, trân trọng với những người tài hoa và nghệ thuật thư pháp cổ truyền của dân tộc

Nhóm 2 trình bày sản phẩm Sau đó, học sinh các nhóm khác bổ sung, phản biện hoàn thiện sản phẩm.

b. Một con người có khí phách hiên ngang bất khuất – Trước khi vào ngục: + Là thủ lĩnh trong phong trào chống lại triều đình – Khi vào ngục: + Không thèm chấp, không thèm để ý đến câu nói của Trang 65

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

đánh giá và giảng bình: Nguyễn Du từng viết: “ Hùm thiêng khi đã sa cơ cũng hèn”. Tuy nhiên Huấn Cao nằm ngoài qui luật ấy. Trong ngục thất ông vẫn hiên ngang, bất khuất, ung dung tự tại. Điều đó bộc lộ qua hành động lạnh lùng dỗ gông, bỏ ngoài tai lời đe dọa của tên lính áp giải, thái độ thản nhiên nhận rượu thit, lời nói tỏ ra khinh bạc với quản ngục. Đúng là khí phách của một bậc anh hùng “phú quí bất năng dâm, bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất” Sau khi Nhóm 3 trình Nhóm 3 trình bày sản phẩm Sau đó, học sinh các nhóm bày sản phẩm khác bổ sung, phản biện hoàn – Giáo viên đánh giá và thiện sản phẩm. giảng bình: Vẻ đẹp thiên lương trong sáng: ông từ bỏ đặc quyền đặc lợi để đứng về phía nhân dân đấu tranh cho quyền lợi của họ. Khi vào tù Huấn Cao vẫn giữ nguyên vẹn tấm lòng ấy. Điều đó thể hiện rõ ở lí do ông cho chữ viên quản ngục “cảm tấm lòng” chứ không phải lung lay vì tiền bạc, quyền thế.

Nguyễn Du từng khẳng Nhóm 4 trình bày sản phẩm định “ Cái Tâm kia mới Sau đó, học sinh các nhóm bằng ba cái Tài, và có lẽ khác bổ sung, phản biện hoàn đây mới chính là điều thiện sản phẩm. khiến cho Huấn Cao tỏa sáng ở chốn lao tù. V.

những tên lính + Hành động “dỗ gông” => thái độ coi thường chốn ngục tù.

– Thản nhiên nhận rượu thịt như một việc vẫn làm trong cái hứng sinh bình => phong thái tự do, ung dung, coi thường cái chết.

– Trả lời Viên Quản Ngục bằng thái độ khinh miệt: “Ngươi hỏi ta muốn gì? Ta chỉ muốn có một điều là nhà ngươi đừng đặt chân vào đây nữa” => không quỵ lụy trước cường quyền. <=> Huấn Cao là trang anh hùng dũng liệt, khí phách hiên ngang, bất khuất. c. Một nhân cách, một thiên lương cao cả – Không vì vàng ngọc mà ép mình viết câu đối => là người trọng nghĩa khinh lợi – Khi biết được tấm lòng của Viên Quản Ngục, Huấn Cao đồng ý cho chữ: chỉ cho chữ những người biết trọng cái tài, quí cái đẹp – Câu nói : “thiếu chút nữa ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ”: thể hiện tấm lòng trân trọng những người có sở thích thanh cao, có nhân cách cao đẹp. <=> Cái Tâm trong sáng, cao cả * Quan niệm thẩm mĩ của nhà văn: – Cái Đẹp và Cái Thiện không thể tách rời.

– Một nhân cách đẹp là sự thống nhất cao cả giữa cái Tài Trang 66

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Goth có nói : “Trước một trí tuệ vĩ đại tôi cúi đầu, trước một trái tim vĩ đại, tôi quỳ gối”. Huấn Cao là nhân vật hội tụ mọi vẻ đẹp: trí tuệ và trái tim xứng đáng được tôn kính.

Nhóm 4 trình bày sản phẩm Học sinh các nhóm bổ sung, phản biện hoàn thiện sản phẩm.

– Giáo viên đánh giá và giảng bình: Thái độ trân trọng, ngợi ca, nuối tiếc của nhà văn trước một vẻ đẹp văn hóa lâu đời đang có nguy cơ mai một đồng thời là sự thể hiện quan niệm thẩm mĩ mà suốt đời nhà văn theo đuổi : cái Đẹp là sự hòa hợp giữa cái Tâm và cái Tài, cái Tài nhờ có cái Tâm để mà “cháy lên”, còn cái Tâm nhờ có cái Tài để mà “tỏa sáng” (R.Gam-da-tốp).

Là nhân vật trung tâm của tác phẩm, Huấn Cao hội tụ những nét đẹp rực rỡ nhất và cũng là nơi nhà văn gửi gắm thông điệp nghệ thuật sâu xa của mình. Những điểm sáng ở nhân vật này là: tài hoa – khí phách – thiên lương.

Tất cả được chạm khắc qua ngòi bút tài hoa, điêu luyện mà thấm đẫm màu sắc lãng mạn của Nguyễn Tuân.

và cái Tâm, => Đây là quan niệm thẩm mĩ tiến bộ. Qua đó bộc lộ tấm lòng yêu nước thầm kín của nhà văn Nguyễn Tuân - Hình tượng Huấn Cao trọn vẹn và hoàn hảo bởi một cảm hứng lãng mạn, một bút pháp lý tưởng hoá của Nguyễn Tuân. Một cốt cách: Nhất sinh đệ thủ bái hoa mai. <=> Bằng bút pháp lãng mạn, Nguyễn Tuân đã xây dựng thành công hình tượng nhân vật Huấn Cao: một người vừa có Tài, vừa có Tâm. Hiên ngang, bất khuất trước cái xấu, cái Ác; mềm lòng trước cái Đẹp, cái Thiện.

Trang 67

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

GV hướng dẫn HS tìm hiểu nhân vật viên quản ngục.

GV giao nhiệm vụ cho các nhóm học tập thảo luận nhóm.

Nhóm 1: Quản ngục là người như thế nào: nghề nghiệp, sở thích?

Nhóm 2.

Quản ngục có thái độ như thế nào khi gặp Huấn Cao? Tại sao lại có thái độ như vậy?

Nhóm 3.

Ngục quan có phẩm chất gì khiến Huấn Cao cảm kích?

Nhóm 4. Đánh giá của em về nhân vật quản ngục?

Sau khi HS trình bày xong, GV chuẩn xác kiến thức.

GV bình luận: Mặc dù bị ông Huấn nói những lời ra lệnh và có vẻ “khinh bạc đến điều” nhưng ông không tự ái, không thù oán mà lại chấp nhận. Những bữa cơm với rượu và thịt vẫn tiếp tục được mang đến có phần hậu hơn trước.

Bởi ông có con mắt tinh đời để thấu hiểu và lí giải nguyên cớ bên trong của thái độ, của hành đông kiêu ngạo ấy. Lần nào xuất hiện trước mặt Huấn

HS Trao đổi thảo luận nhóm:2 phút. Đại diện nhóm trình bày.

Sau đó, học sinh các nhóm khác bổ sung, phản biện hoàn thiện sản phẩm.

3. Nhân vật quản ngục - Cảnh ngộ: cai tù, chứng kiến bao điều “tàn nhẫn, lừa lọc...giữa 1 đống cặn bã” =>dễ đẩy con người vào chốn bùn nhơ.

- Có tâm hồn nghệ sĩ, say mê và quý trọng cái đẹp : + Kẻ say mê chơi chữ đến kỳ lạ. + Suốt đời chỉ có một ao ước: Có được chữ Huấn Cao mà treo trong nhà ...

- Có tấm lòng biết giá người, biết trọng người ngay, cảm phục tài năng và nhân cách Huấn Cao : thái độ cung kính, biệt nhỡn liên tài đối với ông Huấn + Lần đầu: Bí mật sai thầy thơ lại dâng rượu thịt đều đều. + Lần hai: Nhẹ nhàng, khiêm tốn nhưng bị Huấn Cao miệt thị, xua đuổi, mà vẫn ôn tồn, nhã nhặn.

Huấn Cao cảm kích coi quản ngục là một tấm lòng trong thiên hạ, còn tác giả xem ngục quan là một âm thanh trong trẻo chen vào giữa một bản đàn mà nhạc luật đều hỗn loạn xô bồ. =>Quan niệm nghệ thuật của nhà văn: - Trong mỗi con người đều có một người nghệ sĩ, đều ẩn chứa tâm hồn yêu cái đẹp, cái tài. Không phải ai cũng xấu hết, bên cạnh phần ác quỷ, mỗi người còn có phần thiên lương, phần thiên thần - Có khi cái đẹp tồn tại trong Trang 68

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Cao ông cũng có vẻ khúm núm, khép nép. Đó không phải là biểu hiện của sự sợ hãi mà là thái độ quy phục. Sự nhịn nhục của con người này không đồng nghĩa với sự hạ mình. Đó chỉ là cái nghiêng mình kính cẩn trước một tấm lòng, một nhân cách của kẻ biết yêu cái Đẹp, biết trọng cái Tài.

Tiểu kết: Nếu Huấn Cao là hình ảnh của những người nghệ sĩ có khả năng tạo ra cái Đẹp thì viên quản ngục lại là biểu tượng của người biết thưởng thức và cảm nhận cái Đẹp. Quản ngục là một cặp tương đồng và tương xứng, tri âm tri kỉ với Huấn Cao.

môi trường của cái ác, cái xấu nhưng không vì thế mà nó lụi tàn, trái lại nó càng mạnh mẽ và bền bỉ giống như hoa sen mọc trên đầm lầy.

C. Hoạt động luyện tập - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Khắc sâu kiến thức về nhân vật.

- Nội dung hoạt động : GV trình chiếu bài tập trắc nghiệm và bài tập đọc hiểu; học sinh quan sát và trả lời.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Học sinh quan sát và trả lời cá nhân. GV chốt đáp án đúng.

- Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị bài tập.

- Sản phẩm : Câu trả lời của học sinh.

Bài 1.

Trả lời các câu hỏi trắc nghiệm khách quan: Câu 1: Hành động rỗ rệp thang gông của Huấn Cao là biểu hiện của: A.Dũng khí, không run sợ trước cường quyền.

B. Hành động theo thói quen Trang 69

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

C. Sợ hãi, run rẩy D. Nhân cách cao đẹp Câu 2: Huấn Cao đồng ý cho chữ viên quản ngục vì: A. Nể thầy thơ lại đã cầu xin B. Cảm ơn quản ngục đã biệt đãi C. Vì muốn được nổi tiếng D. Vì cảm tấm lòng “biệt nhỡn liên tài” của quản ngục.

Câu 3:Nhận định nào đánh giá đầy đủ nhất về nhân vật Huấn Cao? A. Người anh hùng chọc trời khuấy nước.

B. Người anh hùng thất thế nhưng vẫn hiên ngang C. Một tấm lòng trong thiên hạ D. Một con người có tài, có tâm, có khí phách hiên ngang.

Câu 4: Thủ pháp nghệ thuật tiêu biểu để xây dựng hình tượng nhân vật Huấn Cao? A. Ẩn dụ B. Nhân hóa C. Tương phản, đối lập D. Liệt kê

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

thấp hèn, giữa cá thể nhỏ bé, mong manh với thế giới hỗn tạp, xô bồ. Nó là một hình ảnh so sánh hoa mĩ, đắt giá, gây ấn tượng mạnh, thể hiện sự khái quát nghệ thuật sắc sảo, tinh tế, có ý nghĩa làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn nhân vật.

Các từ láy được sử dụng : dịu dàng, trong trẻo Đặt câu: học sinh có thể đặt theo nhiều cách nhưng phải đúng về ngữ pháp và phù hợp với nghĩa của từ.

D. Hoạt động vận dụng, mở rộng - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Khơi gợi ở học sinh khả năng sáng tạo.

- Nội dung hoạt động : Khuyến khích HS trình bày quan điểm cá nhân để khắc sâu nội dung bài học.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Học sinh quan sát và trả lời. GV đánh giá và giới thiệu bài học.

- Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị tranh ảnh, video.

- Sản phẩm : Câu trả lời của học sinh.

Bài 2. Đọc đoạn trích trong Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân) và thực hiện các yêu cầu nêu ở dưới: Trong hoàn cảnh đề lao, người ta sống bằng tàn nhẫn, lừa lọc, tính cách dịu dàng và lòng biết giá người, biết trọng người ngay của viên quan coi ngục này là một thanh âm trong trẻo chen vào giữa một bản đàn mà nhạc luật đều hỗn loạn, xô bồ.

(Trích “Chữ người tử tù” – Nguyễn Tuân) Những câu văn trên là đánh giá của ai, về nhân vật nào, đánh giá về điều gì?

Văn bản trên đã sử dụng thành công biện pháp tu từ nào? Nêu tác dụng của phép tu từ đó?

Tìm các từ láy trong văn bản và đặt câu với mỗi từ láy đó Gợi ý Những câu văn trên là đánh giá của nhà văn Nguyễn Tuân về vẻ đẹp phẩm chất, tính cách và tâm hồn của nhân vật quản ngục.

Văn bản đã sử dụng thành công thủ pháp tu từ so sánh: tính cách dịu dàng, lòng biết giá người, biết trọng người ngay của viên quản ngục được ví như một âm thanh trong trẻo chen vào giữa một bản đàn mà nhạc luật đều hỗn loạn, xô bồ.

Hình ảnh so sánh này có ý nghĩa gợi dậy ở người đọc sự hình dung khái quát nhất về hoàn cảnh và phẩm chất của nhân vật quản ngục. Đây là hình ảnh súc tích, tạo ra sự đối lập sắc nét giữa trong và đục, thuần khiết và ô trọc, cao quý và

GV nêu câu hỏi Câu 1 Em học được gì từ hình tượng nhân vật Huấn Cao? Gợi ý: - Bài học: Sống có bản lĩnh, có khí phách. Dù trong bất kì hoàn cảnh nào cũng phải giữ “thiên lương”, cái Tâm trong sáng, tốt đẹp.

Câu 2 Từ hình tượng nhân vật viên quản ngục trong truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân, hãy viết bài văn nghị luận (khoảng 400 – 600 từ), trình bày suy nghĩ của anh/chị về mối liên hệ giữa hoàn cảnh sống và nhân cách con người.

Gợi ý: * Hình tượng viên quản ngục trong Chữ người tử tù - Làm nghề thứ nghề nhơ bẩn ở chốn đề lao – nơi luôn ngự trị cái ác, sự bất lương.

- Có tâm hồn thanh cao: + Say mê, ngưỡng mộ cái đẹp: ao ước có được chữ Huấn Cao treo trong nhà - sở thích cao quí. + Có tấm lòng biệt nhỡn liên tài, biết trân trọng tài năng của Huấn Cao. → Quản ngục là một người có “thiên lương” trong sáng. * Bàn luận về mối liên hệ giữa hoàn cảnh sống và nhân cách con người - Hoàn cảnh sống ảnh hưởng, chi phối đến nhân cách: sống trong môi trường tốt, con người thường sống tốt và ngược lại. Tuy nhiên, không phải hoàn cảnh sống nào cũng làm thay đổi, biến dạng nhân cách: Nhiều người vẫn sống tốt khi phải sống trong môi trường sống không lành mạnh, một số người sống trong điều kiện tốt vẫn nảy sinh thói xấu.

- Điều cốt yếu, quan trọng nhất là bản chất thực của con người, hoàn cảnh sống chỉ là

Trang 70

Trang 71

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

yếu tố phụ.

- Để hạn chế sức ảnh hưởng không tốt từ môi trường xấu, con người cần biết tự bảo vệ mình, cần chủ động tránh khỏi hoặc kiên quyết đấu tranh để chống lại những tác động xấu. * Bài học nhận thức và hành động - Nhận thức được mối liên hệ nhất định giữa hoàn cảnh sống và nhân cách con người.

- Biết khắc phục hoàn cảnh (xấu) để giữ gìn và hoàn thiện nhân cách.

E. Hoạt động củng cố, dặn dò 1. Củng cố: - Vẻ đẹp hình tượng nhân vật Huấn Cao và nhân vật quản ngục. Nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật này.

2. Dặn dò: - Học bài cũ. Tìm hiểu thêm về nghệ thuật thư pháp.

- Chuẩn bị tiết tiếp theo của bài này.

Ngày soạn : …../11/2018 Tiết 42. Đọc văn.

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

c. Tư duy, thái độ - Rèn luyện ý thức biết yêu quý cái đẹp và văn hoá cổ truyền dân tộc - một vẻ đẹp còn vang bóng. Trân trọng tấm lòng của nhà văn Nguyễn Tuân.

2. Các năng lực cần hình thành cho học sinh - Năng lực tự học.

- Năng lực thẩm mĩ.

- Năng lực giải quyết vấn đề.

- Năng lực hợp tác, giao tiếp.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.

- Năng lực tổng hợp, so sánh.

II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN 1. Giáo viên: SGK, SGV, thiết kế dạy học, tài liệu tham khảo…

2. Học sinh: Sách giáo khoa; Vở soạn; Vở ghi.

III. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các phương pháp nêu vấn đề, gợi mở, đàm thoại, kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi, thực hành. GV phối hợp các phương pháp dạy học tích cực trong giờ dạy.

IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định tổ chức Lớp 11A2 11A3

CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ (tiết 3) Nguyễn Tuân I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Về kiến thức, kĩ năng, thái độ a. Kiến thức *Nội dung 3: Hướng dẫn học sinh tiếp tục tìm hiểu văn bản Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân).

- Giúp HS nắm được : Cảnh cho chữ - “Cảnh tượng xưa nay chưa từng có”.

- Thấy được những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện ngắn Chữ người tử tù: tình huống truyện độc đáo, ngôn ngữ giàu tính tạo hình, nghệ thuật dựng cảnh, tạo không khí trang trọng…

- Thấy được phong cách Nguyễn Tuân qua truyện ngắn Chữ người tử tù. *Nội dung 4: Sự khác nhau giữa truyện ngắn lãng mạn và truyện ngắn hiện thực.

- Trên cơ sở những kiến thức mà HS đã học, GV giúp HS phân biệt truyện ngắn lãng mạn và truyện ngắn hiện thực, từ đó thuận lợi hơn trong việc đọc hiểu những tác phẩm cụ thể. b. Kĩ năng - Đọc hiểu một truyện ngắn hiện đại.

- Phân tích nhân vật trong tác phẩm tự sự.

Trang 72

Ngày dạy

Sĩ số

HS vắng

2. Kiểm tra bài cũ: - Phân tích hình tượng nhân vật Huấn Cao trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” (Nguyễn Tuân).

- Phân tích hình tượng nhân vật viên quản ngục trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” (Nguyễn Tuân).

3. Bài mới

*Nội dung 3: Hướng dẫn học sinh tiếp tục tìm hiểu văn bản Chữ người tử tù

(Nguyễn Tuân).

A. Hoạt động khởi động - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Tạo tâm thế hứng thú cho học sinh vào bài học.

- Nội dung hoạt động : GV tổ chức trò chơi mở mảnh ghép để tìm bức tranh; học sinh quan sát và trả lời.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Học sinh quan sát và trả lời. GV đưa đáp án - Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị tranh ảnh, máy chiếu.

- Sản phẩm : Câu trả lời của học sinh.

Trang 73

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Trò chơi: Lật miếng ghép tìm tranh.

Luật chơi như sau: Sẽ có 4 miếng ghép, ẩn sau đó là 1 bức tranh có liên quan tới bài học.

Nhiệm vụ của HS là sẽ lật 4 miếng ghép và trả lời câu hỏi.

Mỗi một miếng ghép sẽ mở ra 1 góc của bức tranh.

- Câu hỏi ở mảnh ghép 1: Huấn Cao có tài năng kiệt xuất gì mà người đời ngưỡng mộ? (Tài viết chữ Hán rất nhanh và rất đẹp) - Câu hỏi ở mảnh ghép 2: Tài năng của Huấn Cao thuộc lĩnh vực nghệ thuật nào?

(Thư pháp) - Câu hỏi ở mảnh ghép 3: Huấn Cao đã từng cho chữ những ai trước khi cho chữ quản ngục? (Ba người bạn thân) - Câu hỏi ở mảnh ghép 4: Những người bạn thân của Huấn Cao có kể lại Huấn Cao cho chữ họ như thế nào không? (Không có ai kể) => BỨC TRANH CẢNH CHO CHỮ GV dẫn vào bài: Nhà thơ Lê Đạt đã viết: “Mỗi công dân có một dạng vân tay Mỗi nhà thơ thứ thiệt có một dạng vân chữ”.

Yêu cầu về nét riêng, cá tính sáng tạo là cần thiết đối với bất cứ người cầm bút nào.

Nguyễn Tuân chính là nhà văn có “vân chữ” không thể lẫn. Điều ấy đã được chứng minh thuyết phục qua cảnh cho chữ trong truyện ngắn Chữ người tử tù.Trong tiết học hôm nay, chúng ta hãy cùng tìm hiểu về cảnh cho chữ.

B. Hoạt động hình thành kiến thức mới - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Rèn cho học sinh năng lực giao tiếp, hợp tác.

Giúp học sinh tìm hiểu một cảnh độc đáo nhất trong truyện.

- Nội dung hoạt động : GV trình chiếu tranh, video; học sinh tìm hiểu về cảnh cho chữ cảnh tượng xưa nay chưa từng có.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Học sinh thảo luận nhóm. Sau khi hoàn thành sản phẩm, từng nhóm trình bày để các nhóm khác phản biện, bổ sung. GV chốt kiến thức chuẩn.

- Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị tranh ảnh, video, phiếu học tập.

- Sản phẩm : Câu trả lời của học sinh.

Hoạt động của GV GV hướng dẫn HS tìm hiểu cảnh cho chữ.

GV sử dụng

Hoạt động của HS HS chuyển thể đoạn văn miêu tả cảnh cho chữ thành một đoạn kịch bản sân khấu, diễn cảnh cho chữ, có phân vai nhân vật

Nội dung cần đạt II. Đọc hiểu văn bản 4. Cảnh cho chữ - “Cảnh tượng xưa nay chưa từng có” a) Cảnh cho chữ: được xây Trang 74

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

phương pháp đóng vai, tổ chức cho HS diễn lại cảnh cho chữ.

GV phát phiếu học tập 1. Tại sao chính tác giả Nguyễn Tuân cũng viết: Đây là cảnh tượng xưa nay chưa từng có?

Gợi ý: về không gian, thời gian, người cho chữ, người nhận chữ…

2. Huấn Cao đã nói gì sau khi cho chữ Quản Ngục?

3.Ý nghĩa tư tưởng của cảnh cho chữ?

4.Nhận xét về bút pháp nghệ thuật chủ yếu trong đoạn này?

GV sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi dẫn dắt HS tìm hiểu kiến thức mới.

Sau khi HS trả lời, GV chuẩn hóa kiến thức.

Huấn Cao, quản ngục, thầy thơ dựng bằng bút pháp tương lại. phản - Không gian cho chữ: ngục tù HS thảo luận theo cặp, trả lời (một buồng tối chật hẹp….phân câu hỏi trên phiếu học tập. chuột, phân gián) >< không gian cho chữ thường thấy: thư phòng, nơi sạch sẽ, lịch sự => Có thể nói đây là lần đầu tiên trong văn học Việt Nam, cái đẹp thư pháp lại được khai sinh từ một không gian ẩm thấp, bẩn thủi, trên mảnh đất của bạo tàn như thế.

- Thời gian: một đêm tối tăm, u ám, đặc biệt đây là đêm cuối cùng của một con người – thời khắc cuối cùng ngắn ngủi, quí giá thường dành để nghĩ về những điều thiêng liêng nhất, để sống cho riêng mình >< Huấn Cao dành đêm cuối cùng của đời mình cho người khác. => Dòng chữ cuối cùng càng trở nên quý giá, là lời trăng trối của một người sắp từ giã cuộc đời.

- Ánh sáng >< bóng tối. màu trắng tấm lụa >< nhà giam bẩn thỉu.

- Tư thế người cho chữ: một người tù, cổ đeo gông, chân vướng xiềng...trên mảnh ván >< tư thế cho chữ thường thấy: ung dung, nhàn hạ (thân nhà tâm nhàn) - Sự đảo lộn địa vị: viên quản ngục (khúm núm), thầy thơ lại (run run) >< người tử tù đường hoàng => thủ pháp tương phản giữa ánh sáng và bóng tối, cái hỗn độn xô bồ với cái thanh khiết, cao cả làm nổi bật hình ảnh Huấn Cao, tô đậm sự vươn lên Trang 75

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

GV bình luận: - Ngòi bút sắc sảo của Nguyễn Tuân vừa hiện thực vừa lãng mạn đã dựng lên sự đối lập giữa bóng tối và ánh sáng, giữa cái thiện và cái ác, giữa cái cao cả và

thắng thế của ánh sáng với bóng tối, cái đẹp đối với cái xấu xa, nhơ bẩn; cái thiện đối với cái ác - Cuộc gặp gỡ của 3 con người ở 2 giới tuyến. Về địa vị xã hội, chính trị họ là kẻ thù của nhau, là những người “không đội trời chung”. Vậy mà họ đã ngồi bên nhau, ba cái đầu chụm lại trong một thế giới đầy thân thiện, của những kẻ tri âm tri kỉ. Không còn một ranh giới nào, không còn quyền lực chỉ có sự lên ngôi của cái Đẹp, của thiên lương và những tấm lòng tri âm.

- Nhà tù vốn là nơi bóng tối ngự trị, giờ đây trở thành thế giới rực rỡ ánh sáng. Nhà tù thực dân là biểu tượng của cái ác, của cái chết giờ đây lại trở thành mảnh đất cho sự sống và cái đẹp nảy mầm - Lời khuyên của Huấn Cao và hành động bái lĩnh của viên quản ngục: cái thiện và cái đẹp có sức mạnh cảm hóa con người.

- Đó là một cảnh tượng xưa nay chưa từng có: + Bởi việc cho chữ diễn ra trong nhà ngục bẩn thỉu, tối tăm, chật hẹp. + Bởi người nghệ sỹ sáng tạo trong lúc cổ mang gông, chân vướng xiềng ... + Bởi người tử tù lại ở trong tư thế bề trên, uy nghi, lồng lộng.

Còn kẻ quyền uy lại khúm núm run run, kính cẩn, vái lạy.

Tác giả dựng lên thật đẹp nhóm tượng đài thiên lương với bút pháp tài năng bậc thầy về ngôn ngữ. => Trong chốn ngục tù ấy cái Trang 76

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

thấp hèn.

- Đây không chỉ là cảnh cho chữ, viết chữ, mà còn là cảnh truyền ngôi thọ giáo, trao chúc thư hay một mật ước thiêng liêng nhất. Ranh giới tội phạm - cai ngục đã bị xoá bỏ, chỉ còn lại những người bạn tri âm tri kỷ đang quây quần xung quanh cái đẹp của tình đời và tình người.

GV hướng dẫn HS – HS nhận các mảnh ghép, thảo tổng kết. luận nhóm tìm nội dung và lên Gv tổ chức cho học bảng dán vào cây kiến thức. sinh khái quát lại giá trị tác phẩm qua việc chơi trò chơi dán hình hoàn thiện cây kiến thức: Đánh giá khái quát về tác phẩm.

– Hình thức: Hoạt động nhóm – Thời gian: + Thảo luận nhóm: 2 phút + Thi dán hình: 1 phút – Gv nhận xét, chốt ý cho học sinh ghi

đẹp, cái thiện, cái cao cả đã chiến thắng và toả sáng. Đây là việc làm của kẻ tri âm dành cho người tri kỷ, của một tấm lòng đền đáp một tấm lòng. Cái tâm đang điều khiển cái tài, cái tâm cái tài đang hoà vào nhau để sáng tạo cái đẹp. b) Dụng ý tư tưởng của nhà văn - Niềm tin và sự khẳng định của nhà văn về sự chiến thắng của ánh sáng đối với bóng tối - Thiên lương là bản tính tự nhiên của con người. Dù trong hoàn cảnh nào con người vẫn luôn khát khao hướng tới chân – thiện – mỹ. Đây chính là chiều sâu giá trị nhân văn của tác phẩm.

III. Tổng kết: 1. Nghệ thuật - Tạo tình huống truyện độc đáo, đặc sắc.

- Sử dụng thành công thủ pháp đối lập tương phản.

- Xây dựng thành công nhân vật Huấn Cao – người hội tụ nhiều vẻ đẹp.

- Ngôn ngữ góc cạnh, giàu hình ảnh, có tính tạo hình, vừa cổ kính vừa hiện đại.

2. Nội dung - “Chữ người tử tù” khẳng định và tôn vinh sự chiến thắng của ánh sáng, cái đẹp, cái thiện và nhân cách cao cả của con người đồng thời bộc lộ lòng yêu nước thầm kín của nhà văn.

Trang 77

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

bài C. Hoạt động luyện tập - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Giúp HS khắc sâu kiến thức tác phẩm.

- Nội dung hoạt động : Định hướng cho HS so sánh đối chiếu một phương diện trong hai truyện ngắn lãng mạn đã học.

- Phương pháp tổ chức dạy học : Hướng dẫn HS thảo luận nhóm. Khi có kết quả, yêu cầu các nhóm lần lượt trình bày để nhóm khác phản biện và cùng trao đổi.

- Phương tiện dạy học : phiếu học tập.

- Sản phẩm : Câu trả lời của học sinh. Đề 1.

Gv: phát phiếu học tập số 2 cho Hs So sánh điểm giống nhau và khác nhau về thủ pháp đối lập tương phản giữa ánh sáng và bóng tối trong “ Hai đứa trẻ” và “ Chữ người tử tù”.

Gợi ý: Thủ pháp đối lập tương phản giữa ánh sáng và bóng tối trong “Hai đứa trẻ” và “Chữ người tử tù”: 1.Tương phản, đối lập trở thành biện pháp nghệ thuật đặc thù của phương pháp sáng tác lãng mạn.

2. So sánh hai tác phẩm: * Hai đứa trẻ: - Bóng tối: Đường phố và các ngõ con dần dần chứa đầy bóng tối / Trời nhá nhem tối / Đêm tối/ Tối hết cả, con đường thăm thẳm ra sông, con đường chạy qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại càng sẫm đen hơn…

- Ánh sáng: Nguồn ánh sáng / Khe ánh sáng / Vệt sáng / Quầng sáng / Chấm lửa / Hột sáng / Vùng sáng nhỏ / Vầng sáng… * Chữ người tử tù: - Bóng tối: Trại giam tối om / Một buồng tối chật hẹp…

- Ánh sáng : Ánh sáng đỏ rực của bó đuốc tẩm dầu / Lửa đóm cháy rừng rực / Lửa rụng xuống nền đất…

Giống nhau: Cả hai tác phẩm đều phát hiện và miêu tả sự đối lập, tương phản giữa ánh sáng và bóng tối mà cả ánh sáng và bóng tối đều hiện diện với nghĩa thực và nghĩa tinh thần.

Khác nhau: Cách xử lí mối quan hệ cụ thể của tương quan ánh sáng - bóng tối. * Hai đứa trẻ: Là sự đối lập, tương phản giữa cuộc đời thường nhật và khát vọng trong tâm hồn con người. * Chữ người tử tù: Là sự đối lập giữa cái đẹp, cái tài với cái ác, cái xấu xa. Đề 2.

Chỉ ra điểm tương đồng giữa hai tác phẩm : Hai đứa trẻ và Chữ người tử tù.

Trang 78

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Gợi ý: 1. Hai truyện ngắn đều thể hiện cái nhìn chủ quan đầy mơ ước, khát vọng của nhà văn trước cuộc đời - Thạch Lam và Nguyễn Tuân đều ngợi ca cái đẹp trong những cảnh đời tăm tối, tầm thường - Nhân vật trong hai tác phẩm đều cụ thể hóa cho sự tưởng tượng chủ quan của nhà văn và trực tiếp thể hiện tư tưởng của tác giả.

2. Hai tác phẩm đều sử dụng thủ pháp đối lập, tương phản.

3. Hai tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của mỗi nhà văn. Đề 3.

Từ truyện ngắn Chữ người tử tù, anh/chị hãy làm rõ phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân trước Cách mạng tháng Tám.

Gợi ý: * Giải thích sơ lược khái niệm phong cách nghệ thuật - Phong cách nghệ thuật là những nét riêng biệt, độc đáo của một tác giả trong quá trình nhận thức và phản ánh cuộc sống, những nét độc đáo ấy thể hiện trong tất cả các yếu tố nội dung và hình thức của từng tác phẩm cụ thể.

- Phong cách nghệ thuật là sự thể hiện tài nghệ của người nghệ sĩ trong việc đưa đến cho độc giả một cái nhìn mới mẻ về cuộc đời thông qua những phương thức, phương tiện nghệ thuật mang đậm dấu ấn cá nhân của người sáng tác. * Chứng minh phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân trong truyện ngắn - Nguyễn Tuân là người nghệ sĩ có phong cách nghệ thuật độc đáo. Truyện ngắn Chữ người tử tù là một kiệt tác nghệ thuật của Nguyễn trước Cách mạng tháng Tám, rất tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của nhà văn.

- Qua tác phẩm Chữ người tử tù, học sinh làm rõ các nét phong cách nghệ thuật sau đây của Nguyễn Tuân: + Luôn tiếp nhìn con người ở phương diện tài hoa, nghệ sĩ. Đặc biệt, nhân vật nghệ sĩ trong sáng tác của Nguyễn luôn có đạo đức, có nhân cách cao đẹp (Huấn Cao là nghệ sĩ thư pháp, có tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp, có “thiên lương” trong sáng); + Thích những cái phi thường xuất chúng, gây cảm giác mãnh liệt (tài thư pháp của Huấn Cao đạt đến trình độ siêu phàm, không ai sánh kịp; khí phách hiên ngang “chọc trời khuấy nước” của Huấn Cao); + Sự tài hoa, uyên bác (vận dụng tri thức của nhiều ngành văn hóa nghệ thuật khác nhau để quan sát, mô tả: nghệ thuật thư pháp, hội họa, điện ảnh...); + Ngôn ngữ linh hoạt, phóng túng, góc cạnh, giàu tính tạo hình.

D. Hoạt động vận dụng, mở rộng (HS thực hiện ở nhà) - Ý tưởng thiết kế hoạt động : Giúp HS mở rộng kiến thức, phát triển tư duy.

- Nội dung hoạt động : Từ tác phẩm văn học, nghị luận về một tư tưởng, đạo lí có liên quan.

Trang 79

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Lớp:

- Phương pháp tổ chức dạy học : Học sinh làm việc ở nhà - Phương tiện dạy học : GV chuẩn bị đề bài.

- Sản phẩm : Đoạn văn của học sinh.

Trường:

Bài học: CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ.

Từ truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân, hãy viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 từ) trình bày suy nghĩ của anh/chị về vai trò sứ mệnh của “thiên lương” trong cuộc đời.

Gợi ý: * Sứ mệnh của “thiên lương” trong Chữ người tử tù - “Thiên lương”: bản tính tốt của con người do trời phú cho.

- Sứ mệnh của “thiên lương” được thể hiện trong tác phẩm: Cả hai nhân vật chính trong truyện ngắn đều là những người có “thiên lương” trong sáng. Ở quản ngục, đó là tấm lòng biệt nhỡn liên tài, lòng biết giá người, biết trọng người ngay còn ở Huấn Cao, “thiên lương” được thể hiện ở niềm xúc động, sự trân trọng tấc lòng tri kỉ của quản ngục và những lời khuyên quản ngục hãy giữ thiên lương cho lành vững. * Sứ mệnh của “thiên lương” trong cuộc đời + “Thiên lương” là bản tính quí giá trong mỗi con người. Người có “thiên lương” sẽ sống tốt hơn, đẹp hơn, sẽ khuất phục được cái nhơ bẩn, cái xấu, cái ác. + “Thiên lương” là đức tính không thể thiếu trong cuộc đời để cái Đẹp được toàn thiện toàn mĩ. “Thiên lương” không bao giờ chấp nhận tồn tại song song với cái xấu, cái ác, với tội lỗi, bùn nhơ. Chỉ có “thiên lương” trong sáng mới có thể thanh tẩy cái xấu, cái ác ra khỏi thế giới này. + Cuộc đời vẫn còn nhiều bất công, ngang trái, cần có những “thiên lương” trong sáng thanh lọc tâm hồn con người. * Bài học nhận thức và hành động - Nhận thức được sứ mệnh của “thiên lương” trong cuộc đời.

- Biết giữ gìn “thiên lương” trong sáng, đẹp đẽ.

E. Hoạt động củng cố, dặn dò 1. Củng cố: - Cảnh cho chữ - cảnh tượng xưa nay chưa từng có.

- Đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm.

2. Dặn dò: - Học bài cũ. Tìm hiểu thêm kiến thức có liên quan đến bài học.

- Chuẩn bị bài mới : Luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác lập luận phân tích và so sánh.

1. Miêu tả cảnh cho chữ, tại sao chính tác giả Nguyễn Tuân cũng viết: Đây là cảnh tượng xưa nay chưa từng có? (Gợi ý: Cảnh cho chữ diễn ra ở đâu? Người cho chữ là ai? Người xin chữ là ai?...)

............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................

2. Huấn Cao đã nói gì sau khi cho chữ Quản Ngục? ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ...........................................................................................................................................

3.Ý nghĩa tư tưởng của cảnh cho chữ? ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ..........................................................................................................................................

4. Nhận xét về bút pháp nghệ thuật chủ yếu trong đoạn này. …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………….

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 Nhóm/Tổ/Tên học sinh: Trang 80

Trang 81

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 -

Nhóm / tổ / tên HS:

-

Lớp :

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

+ Điểm khác nhau: ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………….

Thủ pháp đối lập tương phản giữa ánh sáng và bóng tối trong “Hai đứa trẻ” và “Chữ người tử tù”

……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………..

1. Tương phản, đối lập trở thành biện pháp nghệ thuật đặc thù của phương pháp sáng tác nào?

2. Phân tích qua 2 tác phẩm HAI ĐỨA TRẺ -

-

Bóng tối:

Ánh sáng:

CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ -

-

*Nội dung 4. Sự khác nhau giữa truyện ngắn lãng mạn và truyện ngắn hiện thực.

Bóng tối:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG, MỞ RỘNG (Khuyến khích học sinh thực hiện ở nhà và không bắt buộc) *Từ việc đọc hiểu truyện ngắn “Hai đứa trẻ” (Thạch Lam) và “Chữ người tử tù” (Nguyễn Tuân) cùng những hiểu biết về truyện ngắn hiện thực, em hãy trình bày sự khác nhau giữa truyện ngắn lãng mạn và truyện ngắn hiện thực.

- Ý tưởng thiết kế hoạt động: Giúp HS mở rộng kiến thức lí luận về truyện ngắn lãng mạn và truyện ngắn hiện thực, tăng cường, củng cố cách đọc.

- Nội dung hoạt động: Khuyến khích HS nêu được những nét khác biệt về quan điểm nghệ thuật, nội dung phản ánh cuộc sống, cách xây dựng nhân vật…

- Phương pháp tổ chức dạy học: Hướng dẫn HS làm việc ở nhà, tìm các nguồn tư liệu trên mạng, trong sách vở kết hợp với sự khái quát từ những tác phẩm, đoạn trích trong chương trình.

- Phương tiện dạy học: Câu hỏi hướng dẫn học ở nhà.

- Sản phẩm: Hoàn thành câu trả lời vào giấy.

Ánh sáng:

So sánh: + Điểm giống nhau: ……………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………… ….....................................................................................................................................................

Trang 82

Thể loại

Truyện ngắn lãng mạn

Truyện ngắn hiện thực

So sánh Sự khẳng định cái tôi, ý thức cá Thường đi vào những đối tượng quen nhân, cá thể, giải phóng về tình thuộc, phổ biến của đời sống quanh Đối tượng cảm, cảm xúc và trí tưởng tượng. ta, thậm chí là những mảng đời tầm phản ánh thường, nhàm chán. Nó muốn nói sự thật, muốn tìm hiểu hiện thực. + Thiên nhiên: cảnh sông dài, Nghiêng hẳn về đề tài xã hội, phát Đề tài Trang 83

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

trời rộng hoang vắng, mưa gió hiện các mâu thuẫn hiện thực gay gắt, bão bùng… => Gợi nỗi buồn và đi sâu khám phá bản chất thật sự của nỗi cô đơn. đời sống, của con người. => Tính dân chủ và tinh thần nhân dân sâu sắc. + Tình yêu: chuyện thất tình, đau khổ. + Tôn giáo: Nói về tôn giáo không phải mục đích tôn giáo: xáo trộn đạo với đời, tình yêu với tôn giáo =>Tình yêu trở thành một thứ tôn giáo. + Quá khứ

Hạn chế

- Sự thức tỉnh mãnh liệt của ý - Phản ánh một cách trung thực và thức cá nhân. toàn diện bản chất hiện thực xã hội đương thời, bênh vực người bị áp bức, tố cáo, chống lại những thế lực xấu xa, giả dối, đàn áp con người.

Nỗi buồn, bế tắc trước hoàn Coi con người là nạn nhân của hoàn cảnh hiện thực => thoát ly hiện cảnh, chịu sự chi phối của hoàn cảnh. thực.

- Đề cao cái tôi: tự do yêu - Mâu thuẫn cơ bản trong xã hội đương, khát khao hạnh phúc.

- Số phận của những con người nhỏ - Chống lại lễ giáo phong kiến bé dưới đáy xã hội.

Chủ đề - Bộ mặt xấu xa, giả dối của giai cấp thống trị, của xã hội thực dân nửa phong kiến.

Dùng cái tôi và trí tưởng tượng Sử dụng các phương pháp khoa học Phương của bản thân để phản ánh hiện để phản ánh hiện thực như nó vốn pháp sáng thực theo ý thích => CHỦ có => KHÁCH QUAN. tác QUAN. Cảm xúc buồn, nỗi đau được Cảm hứng phê phán Cảm hứng xem là tình cảm đẹp.

Tiểu thuyết, truyện ngắn trữ tình, Tiểu thuyết, truyện ngắn, phóng sự, kí Thể loại đặc biệt là thơ trữ tình. sự - Xây dựng những hình tượng - Xây dựng những điển hình nghệ thuật Thủ pháp có tính chất cá biệt, biệt lệ. nghệ thuật - Sử dụng thủ pháp tương phản.

- Bắt đầu cho quá trình hiện đại - Hoàn thiện quá trình hiện đại hóa, hóa, đánh dấu những bước quan đẩy quá trình hiện đại hóa lên đỉnh trọng. cao.

Thành tựu

- Thể hiện chủ nghĩa yêu nước: - Thể hiện chủ nghĩa nhân đạo mới +Thể hiện qua thiên nhiên đất mẻ trên tinh thần dân chủ: nước + Yêu thương con người cũng là yêu + Phong tục đất nước thương chính mình. + Yêu tiếng Việt + Đối tượng yêu thương và người viết ở vị trí ngang hàng.

Trang 84

Trang 85

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I

Bước 7. Kết luận và định hướng triển khai tiếp theo Ngay từ thế kỉ XVI , Akomexki đã viết : “Giáo dục có mục đích đánh thức năng lực nhạy cảm, phán đoán đúng nhất, phát triển nhân cách …Hãy tìm ra một phương pháp cho phép giáo viên dạy ít hơn, học sinh học nhiều hơn”. Chủ đề Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I sử dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực đã giúp chúng tôi đạt được những kết quả nhất định: - HS đã quan tâm hơn đến giờ học Văn và có hứng thú trong quá trình học.

- Tiết học sinh động, tạo tâm lí thoải mái cho học sinh. Học sinh hứng thú trong học tập làm cho tiết học sôi nổi , có chiều sâu và có hiệu quả hơn.

- Thời gian dành cho học sinh học trên lớp được nhiều hơn.

- Rút ngắn thời gian tìm hiểu tác phẩm, tạo thói quen tích cực học tập, sưu tầm, tìm kiếm tài liệu cho học sinh đồng thời phát huy tư duy, khả năng sáng tạo của người học.

- Khả năng giao tiếp , ứng xử của học sinh được nâng lên một bước.

Có thể thấy rằng: Đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn là công việc cần thiết của giáo viên dạy văn, bởi dành nhiều thời gian cho HS hoạt động mang đến hiệu quả giờ dạy cao hơn, học sinh thực sự hứng thú trong học tập, nắm bài sâu hơn, chắc và lâu hơn. Tuy nhiên, qua thực tế triển khai dạy học Chủ đề Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I theo phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực, chúng tôi nhận thấy một số những hạn chế như: - Mất nhiều thời gian để triển khai các hoạt động nhóm cho HS. - Một số HS chưa tích cực hoạt động, dựa dẫm vào các bạn, gây ồn ào trong giờ học…

Những hạn chế trên sẽ được chúng tôi tích cực khắc phục để nâng cao hiệu quả của việc dạy học theo chủ đề.

Từ những kinh nghiệm khi thực hiện chủ đề này, trong thời gian tới, chúng tôi tiếp tục chủ động lựa chọn nội dung sách giáo khoa hiện hành để xây dựng các bài học theo chủ đề, sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực để đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Một số chủ đề dạy học mà chúng tôi dự định xây dựng và triển khai là: - Văn học hiện thực Việt Nam 1930 – 1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì 1 - Thơ mới trong chương trình Ngữ văn 11 - Sử thi Việt Nam và nước ngoài trong chương trình Ngữ văn 10 - Văn thuyết minh lớp 10 - Kí hiện đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn 12 - Văn xuôi Việt Nam thời chống Mĩ trong chương trình Ngữ văn 12…

Trên đây là nội dung chủ đề: Truyện ngắn lãng mạn Việt Nam 1930-1945 trong chương trình Ngữ văn 11, học kì I của nhóm giáo viên Ngữ văn trường THPT Đồng Đậu. Chúng tôi hi vọng đây sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích góp phần đổi mới phương pháp và kĩ thuật tổ chức hoạt động dạy học môn Ngữ văn.

Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường THPT Đồng Đậu, các đồng chí trong tổ Văn – Ngoại ngữ đã tạo điều kiện giúp đỡ chúng tôi hoàn thành chủ đề dạy học này.

Dù đã cố gắng nhưng chủ đề dạy học của chúng tôi không tránh khỏi những thiếu sót. Chúng tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp quý báu từ các thầy giáo, cô giáo để hoàn thiện hơn chủ đề này. Mọi ý kiến xin gửi về địa chỉ:

**********

Trang 86

Trang 87