Chuyên đề nâng cao chất lượng dạy học sử dụng bản đồ tư duy dạy phần di truyền học

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI ************************

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc ********************** **********************

Hà Nội, ngày ........ tháng ....... năm 2019

KẾ HOẠCH THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG VÀ HIỆU QUẢ DẠY HỌC BỘ MÔN: SINH HỌC - Thực hiện Kế hoạch năm học 2018- 2019 của trường THPT Thạch Bàn; - Thực hiện Kế hoạch công tác chuyên môn năm học 2018-2019 của bộ môn Sinh học, tổ Hóa Sinh trường trường THPT Thạch Bàn, Bộ môn Sinh học xây dựng kế hoạch tổ chức chuyên đề nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học bộ môn Sinh học trong năm học 2018-2019 như sau: Tên chuyên đề: SỬ DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY KÊNH HÌNH ĐỂ ÔN TẬP CHƯƠNG CƠ CHẾ DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ SINH HỌC 12 NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH

I. MỤC TIÊU: - Thiết kế hệ thống bản đồ khái niệm phần di truyền học sinh học 12 phục vụ cho dạy học - Sử dụng bản đồ khái niệm đả xây dựng để dạy học ôn tập, củng cố, hệ thống hóa kiến thức nhằm nâng cao chất lượng dạy - học, đặc biệt nâng cao khả năng tự học của học sinh.

- Qua thực nghiệm để chứng minh tính hiệu quả của hệ thống bản đồ đả xây dựng, từ đó cung cấp và phổ biến cho toàn bộ giáo viên thuộc cùng bộ môn trong trường.

- Nâng cao chất lượng dạy học bộ môn phần di truyền học, rèn các kỹ năng tự học cho học sinh, giáo dục học sinh có thái độ đúng dắn, yêu thích bộ môn; bồi dưỡng đội ngũ về phương pháp sử dụng bản đồ khía niệm trong dạy học, cung cấp tư liệu dạy học giáo viên bộ môn, bước đầu đánh giá hiệu quả của PPDH sử dụng bản đồ khái niệm.

II. NỘI DUNG VÀ KẾ HOẠCH TỔ CHỨC THỰC HIỆN: Stt 1 2

Nội dung Tập hợp tài liệu Viết Báo cáo chuyên đề

Nguyễn Viết Trung

1

Thời gian

Phân công nhiệm vụ

Từ tháng 8 đến tháng 9

Các đ/c Nguyễn Viết Trung, Bùi Thị Thu Hà; Hoàng Thị Liên

Từ tháng 9 đến tháng 10

đ/c Nguyễn Viết Trung

Trình bày BC chuyên đề và tổ chức Từ tháng 10 đến thảo luận trong bộ môn tháng 11

3

4

đ/c Nguyễn Viết Trung - Lớp dạy: 12A5; 12A7 - Người dạy: Nguyễn Viết Trung

Từ tháng 11 đến tháng 01 - Người dự: GV bộ môn sinh, tổ trưởng

Tổ chức dạy thực nghiệm

chuyên môn, thành viên trong tổ

Từ tháng 01 đến tháng 02

5

Trao đổi, rút kinh nghiệm

6

Viết báo cáo tổng kết (đánh giá kết quả thực hiện, thành Từ tháng 03 đến tháng 05 công, hạn chế, bài học kinh nghiệm, hướng phát triển của chuyên đề).

Tổ Hóa- sinh

đ/c Nguyễn Viết Trung

III. Ý KIẾN ĐỀ XUẤT:

• Văn bản kèm theo Kế hoạch: (Quyển) Báo cáo chuyên đề Ban Giám hiệu phê duyệt

Người lập kế hoạch

Nguyễn Viết Trung

HỒ SƠ THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ GỒM -

Kế hoạch thực hiện chuyên đề; Báo cáo chuyên đề (hoặc Kịch bản chương trình ngoại khóa); Giáo án tiết dạy minh họa (nếu trong Kế hoạch có bước GV lên lớp dạy minh họa); Báo cáo tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện chuyên đề.

Nguyễn Viết Trung

2

TÊN CHUYÊN ĐỀ: SỬ DỤNG BẢN ĐỒ TƯ DUY KÊNH HÌNH ĐỂ ÔN TẬP CHƯƠNG CƠ CHẾ DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ SINH HỌC 12 NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH -----------------------------------------------------------•

Người thực hiện: Nguyễn Viết Trung

•

Đơn vị công tác: THPT Thạch Bàn

•

Thời gian thực hiện: Học kỳ I- Năm học 2018 – 2019

•

Địa điểm thực hiện: Trường THPT Thạch Bàn

I. Nội dung chuyên đề

1) Nội dung 1: Hệ thông hóa kiến thức chương cơ chế di truyền và biến dị.

2) Nội dung 2: Ôn tập, củng cố nội dung vật chất di truyền.

3) Nội dung 3: Ôn tập, củng cố nội dung cơ chế di truyền.

4) Nội dung 4: Ôn tập, củng cố, hệ thống hóa kiến thức nội dung điều hòa hoạt động gen.

5) Nội dung 5: Ôn tập, củng cố, hệ thống hóa nội dung kiến thức đột biến.

II. Thời gian thực hiện: - Từ tháng 10/2018- 12/2018 - 6 tiết trên lớp - 2 tuần tự ôn luyện.

1) Nội dung 1: Hệ thông hóa kiến thức chương cơ chế di truyền và biến dị.

Bước 1: Giáo viên sử dụng BĐTD 1- Khái quát cơ chế di truyền và biến dị, hướng dẫn HS khai thác thông tin, phân tích đặc điểm, mối quan hệ giữa vật chất với các cơ chế di truyền.

Nguyễn Viết Trung

3

Biến đổi trong cấu trúc và số lượngcủa NST.

Biến đổi trong cấu trúc của gen.

Truyền đạt TTDT qua các thế hệ TB và cơ thể TTDT được truyền đạt từ gen -> mARN -> protein

Bản đồ tư duy 1: Khái quát cơ chế di truyền và biến dị.

Nguyễn Viết Trung

4

Lưu ý: BĐTD 1 là nội dung khái quát toàn bộ kiến thức của chương cơ chế di truyền và biến dị, do đó GV khái quát lại toàn bộ nội dung chương trình, kết hợp với việc sử dung các video về các quá trình nhân đôi, phiên mã, dịch mã, nguyên phân, giảm phân và thụ tinh hướng dẫn HS có cái nhìn tổng quan về nội dung kiến thức của chương.

Bước 2: GV yêu cầu học sinh hoàn thành các nhiệm vụ.

- Câu hỏi 1: Nêu tên các cấp độ của vật chất di truyền, giải thích vì sao Axit nucleic là vật chất di truyền ở cấp độ phân tử, NST là vật chất di truyền ở cấp độ tế bào?

- Câu hỏi 2: Kể tên các cơ chế truyền đạt TTDT và phân tích đặc điểm, cơ chế của các cơ chế di truyền đó.

- Câu hỏi 3: Một tính trạng nào đó tạo ra và được chứng minh là do đột biến. Theo em, tính trạng đó có liên quan đến những vật chất và cơ chế di truyền nào? vì sao?

- Câu hỏi 4: Bằng những kiến thức đã học, điền các nội dung thích hợp vào các số từ 1 đến 13 trong sơ đồ dưới đây.

- Câu hỏi 5: Bằng những kiến thức đã học, điền các nội dung thích hợp vào các số từ 1 đến 15 trong sơ đồ dưới đây.

Nguyễn Viết Trung

5

Bước 3: GV sử dụng một số câu hỏi TNKQ trong các đề thi tốt nghiệp, cao đẳng, đại học, THPT Quốc gia nhằm kích thích tính tò mò, hứng thú học tập của học sinh. Qua đó khắc sâu kiến thức cho HS. Dưới đây là một số câu hỏi TNKQ (khi mới bước vào nội dung chủ đề, không nên sử dung các câu hỏi quá khó tránh gây sốc cho HS). (Xem phụ lục 3)

Nguyễn Viết Trung

6

2) Nội dung 2: Ôn tập, củng cố nội dung vật chất di truyền.

Bước 1: GV sử dụng BĐTD 2- Vật chất di truyền -> hướng dẫn học sinh quan sát, khái thác thông tin.

Dịch mã

NST = AND + Protein Histon

Đoạn ADN Chứa Phiên mã

Bản đồ tư duy 2: Khái quát vật chất và sản phẩm của vật chất di truyền.

Nguyễn Viết Trung

7

Bước 2: Hướng dẫn HS hoàn thành các PHT dưới đây.

PHT 2.1: Quan sát bản đồ, kết hợp kiến thức đã học, hoàn thành thông tin dưới đây. Đặc điểm phân biệt AND (gen) ARN PROTEIN Thành phần hóa học Tên đơn phân Cấu tạo 1 đơn phân Cấu trúc không gian Chức năng Cơ chế truyền đạt TTDT Tên gọi khi có sự đột biến.

PHT 2.2: Bằng những VD 1- a Vấn đề a. Gen b.Gen phân mảnh c. Gen cấu trúc

NST

kiến thức đã học về gen và mã di truyền. Hãy ghép 2 cột với nhau cho phù hợp: P/a 1….

2….

3….

d. Gen điều hòa

4….

e. Intron f. Exon g. Mã di truyền

5….

6….

7…..

8…..

Đặc điểm 1...Là đoạn gen không mã hóa a.a 2...Là mã bộ ba gồm ba nucleotit đứng cạnh nhau 3...Là đoạn gen của sinh vật nhân thực có xen lẫn đoạn mã hóa và không mã hóa a.a 4...Là gen mang TT mã hóa cho các sản phẩm tạo nên thành phần cấu trúc hoặc chức năng tế bào 5...Là những gen tạo ra sản phẩm kiểm soát sự hoạt động của gen khác 6...Là đoạn gen mã hóa a.a 7...Là đoạn ADN mang TT mã hóa cho một loại sản phẩm nhất định 8...Là gen được cấu tạo gồm 3 vùng: vùng mở đầu, vùng mã hóa, vùng kết thúc

PHT 2.3: Hãy ghép hai cột với nhau sao cho khớp giữa các bộ ba với các phân tử ADN và ARN Loại phân tử a. AND b. mARN c. tARN d. rARN

Đáp án 1....

2....

3....

Đặc điểm 1....Không chứa các bộ ba mã hóa TTDT 2....Chứa bộ ba đối mã (angti codong) 3....Chứa bộ ba mã gốc

4....

5....

4....Chứa mã di truyền 5....Chứa bộ ba mã sao (codong)

Bước 3: Sử dụng một số câu hỏi TNKQ với 4 cấp độ khác nhau để củng cố, khắc sâu kiến thức cho HS. Ví dụ 2.1: Củng cố kiến thức về ADN

Nguyễn Viết Trung

8

Ví dụ 2.2: Củng cố mối quan hệ ADN, mã di truyền, mARN chuỗi polipepti và protein.

Nguyễn Viết Trung

9

Hình trên thể hiện mối quan hệ về chức năng giữa gen (AND), mARN và prôtêin ở sinh vật.

Nguyễn Viết Trung

10

3) Nội dung 3: Ôn tập, củng cố nội dung cơ chế di truyền.

Bước 1: GV sử dụng BĐTD 3- Cơ chế di truyền -> hướng dẫn học sainh quan sát, khái thác thông tin

CƠ CHẾ DI TRUYỀN

Nhân đôi ADN là cơ sở cho nhân đôi NST trong nguyên phân và giảm phân

Tạo giao tử đực và cái

Bản đồ tư duy 3: Khái quát cơ chế di truyền

Nguyễn Viết Trung

11

Bước 2: Hướng dẫn HS hoàn thành các PHT dưới đây.

PHT 3.1: Quan sát bản đồ tư duy 3 nghiên cứu tài liệu trao đổi thảo luận hoàn thành PHT dưới đây Các quá trình Diễn biến Kết quả Vai trò (Đánh dấu X vào dạng vật chất di truyền) 1. Nhân đôi 2. Phiên mã 3. Dịch mã 4. Nguyên phân 5. Giảm phân 6. Thụ tinh - Nhận xét mối quan hệ giữa các quá trình trên.

- Cơ chế truyền đạt thông tin di truyền được thể hiện như thế nào qua từng quá trình?

PHT 3.2 : Quan sát bản đồ tư duy 3, kết hợp với kiến thức đã học, hoàn thành các nội dung dưới đây. Đặc điểm so sánh Nhân đôi ADN Phiên mã Dịch mã Nhân đôi NST (vì sao NST có khả năng nhân đôi) 1. Vị trí trong TB 2. Khuôn mẫu 3. Enzim 4. Nguyên liệu 5. Nguyên tắc 6. Chiều tổng hợp 7. Diễn biến 8. Kết quả 9. Ý nghĩa - Mối quan hệ nhân đôi, phiên mã, dịch mã.

- Mối quan hệ nhân đôi ADN với nhân đôi NST. PHT 3.3: Hãy điền các thông tin về mối quan hệ giữa ADN và tính trạng vào các chỗ trống có dấu (?) trong sơ đồ sau:

ADN

?

Tự sao ?

Nguyễn Viết Trung

?

?

?

?

?

?

Tính trạng

? ?

12

PHT 3.4: Quan sat bản đồ tư dauy 3, kết hợp kiến thức đã học hoàn thành nội dung dưới đây.

Các quá trình Đặc điểm so sánh Nhân đôi ADN Phiên mã Dịch mã Vị trí và thời điểm Thành phần tham gia và chức năng mỗi thành phần * Giai đoạn mở đầu Diễn biến

* Giai đoạn kéo dài * Giai đoạn kết thúc

Kết quả Ý nghĩa

PHT 3.5: Quan sát bản đồ tư duy 3, kết hợp với kiến thức đã học, hoàn thành các nội dung dưới đây. Đặc điểm phân biệt Nguyên phân Giảm phân Thụ tinh Diễn biến Kết quả Ý nghĩa

Nguyễn Viết Trung

13

Bước 3: Sử dụng một số câu hỏi TNKQ với 4 cấp độ khác nhau để củng cố, khắc sâu kiến thức cho HS. VD 3.1: Câu hỏi TNKQ khai thác kiến thức về nhân đôi ADN

Nguyễn Viết Trung

14

VD 3.2: Câu hỏi TNKQ khai thác kiến thức về phiên mã.

Hình trên mô tả khái quát quá trình phiên mã ở sinh vật.

Nguyễn Viết Trung

15

VD 3.3: Câu hỏi TNKQ khai thác kiến thức về dịch mã.

VD 3.4: Câu hỏi TNKQ khai thác kiến thức nguyên phân

Nguyễn Viết Trung

16

VD 3.5: Câu hỏi TNKQ khai thác kiến thức cơ chế di truyền ở sinh vật nhân sơ.

Nguyễn Viết Trung

17

Nguyễn Viết Trung

18

4) Nội dung 4: Ôn tập, củng cố, hệ thống hóa kiến thức nội dung điều hòa hoạt động gen.

Bước 1: GV sử dụng BĐTD 4, hướng dẫn HS khai thác thông tin từ bản đồ.

Bản đồ tư duy 4: Khái quát điều hòa hoạt động của gen Nguyễn Viết Trung

19

Bước 2: Yêu cầu HS căn cứ vào nội dung đả nghiên cứu, hoàn thành các PHT sau.

PHT 4.1: Cấu tạo của Operol và cơ chế điều hòa hoạt động của gen.

Mục tiêu: Nêu được cấu tạo của opêron và giải thích được quá trình điều hòa hoạt động gen ở SVNS Yêu cầu: Dựa vào bản đồ tư duy 4, kết hợp kiến thức đã học, hoàn thành các yêu cấu cho dưới đây:

1. Em hãy nối thông tin 3 cột với nhau cho phù hợp: Đ/a Hình thức Điều kiện môi trường Hình a. Hình 1 1.. .

1.Hoạt động (Cảm ứng) A. Môi trường không có lactôzơ b. Hình 2 2....

2.Ức chế B. Môi trường có lactozơ 2. Hãy sắp xếp các số từ 1 đến 7 vào ô trống có dấu (?) sao cho phù hợp: 3. Hoàn thành bảng sau: Đặc điểm hoạt động Thành phần Môi trường không có lactôzơ Môi trường có lactozơ Gen điều hoà R Chất ức chế Enzim ARN poli eraza Các gen cấu trúc Z, Y, A PHT 4.2: Nghiên cứu các mức độ điều hoà ở sinh vật nhân thực cho biết mức độ nào diễn ra trong nhân mức độ nào diễn ra trong tế bào chất?

Các mức độ điều hoà Vai trò Đáp án 1. Điều hoà sao chép thông Ảnh hưởng tới thời điểm và mức độ tin nhân đôi của một gen đặc biệt 2. Điều hoà chế biến Điều khiển tới việc thay đổi các mARN Nguyễn Viết Trung

20

3. Điều hoà vận chuyển

4. Điều hoà giải mã 5. Điều hoà sau giải mã

sơ khai Cho phép loại mARN hoàn thiện nào được đi qua màng nhân để tham gia tổng hợp protein Điều hoà chỉ số sinh tổng hợp chuỗi plypeptit của mARN tại riboxom Điều khiển làm thế nào để chuỗi polypeptit thay đổi cấu trúc các protein có hoạt tính sinh học

Vị trí diễn ra trong nhân: ………………………………..

Vị trí diễn ra ngoài tế bào chất: ………………………………..

PHT 4.3: Hãy điền thông tin vào ô trống có dấu (?) ở bảng sao cho đúng với trình tự các mức độ điều hoà hoạt động gen ở sinh vật nhân thực:

Cấc mức độ điều hoà ở sinh vật nhân thực

? ? ? ? ?

Nguyễn Viết Trung

21

Bước 3: Sử dụng một số câu hỏi TNKQ với 4 cấp độ khác nhau để kiểm tra khả năng tiếp thu kiến thức của học sinh.

VD 4.1: Câu hỏi TNKQ khai thác kiến thức về điều hòa hoạt động gen

Nguyễn Viết Trung

22

5) Nội dung 5: Ôn tập, củng cố, hệ thống hóa nội dung kiến thức đột biến.

Bước 1: GV sử dụng BĐTD 4, hướng dẫn HS khai thác thông tin từ bản đồ.

Thêm 1 cặp

Mất 1 cặp

Thay thế 1 cặp

Nguyễn Viết Trung

23

ĐỘT BIẾN GEN

Đột biến số lượng

Đột biến cấu trúc

Bản đồ tư duy 5: Khái quát các dạng đột biến Bước 2: Yêu cầu HS căn cứ vào nội dung đả nghiên cứu, hoàn thành các PHT sau.

PHT 5.1: Ghép thông tin hai cột với nhau cho phù hợp.

Các dạng Đặc điểm 1....Dạng đột biến chỉ ảnh hưởng tới một bộ ba nucleotit và có thể làm cho a. Mất số liên kết hidro tăng hoặc giảm 2....Dạng ĐB có thể ảnh hưởng tới nhiều bộ ba và làm cho số liên kết hidro b. Thêm bị giảm so với gen ban đầu c. Thay thế 3....Dạng ĐB có thể làm phát sinh alen mới 4.....Dạng ĐB có thể ảnh hưởng tới nhiều bộ ba và làm cho số liên kết hidro tăng so với gen ban đầu

Ph.án 1….

2….

3….

4…..

PHT 5.2: Hãy sắp xếp các hiện tượng: Hồi biến, tiền ĐB, ĐB vào các vị trí 1, 2, 3, 4, 5, 6 cho phù hợp.

Cơ chế phát sinh ĐB thay thế cặp AT thành cặp GX PHT 5.3: Nếu gọi số nuclêotit lạo A của gen bình thường là a và loại G là b Số nucleotit loại A bị đột biến là a1, loại G cảu gen đột biến là b1 Hãy xác định các công thức tổng quát trong PHT sau: Các trường hợp ĐB Số nucleotit từng loại Số liên kết hidro Gen bình thường A= T = a; G= X = b H = 2A + 3G Mất a1 nu loại A A= T = ;G= X = H= Mất b1 nu loại G A= T = ;G= X = H= Thêm a1 nu loại A A= T = ;G= X = H= Thêm b1 nu loại G A= T = ;G= X = H= Thay thế a1 cặp AT bằng a1 cặp GX A= T = ;G= X = H= Thay thế b1 cặp AT bằng b1 cặp GX A= T = ;G= X = H= Bước 3: Sử dụng một số câu hỏi TNKQ với 4 cấp độ khác nhau để củng cố, khắc sâu kiến thức cho HS.

Nguyễn Viết Trung

24

VD 5.1: Câu hỏi TNKQ khai thác kiến thức về đột biến lệch bội.

VD 5.2: Câu hỏi TNKQ khai thác kiến thức về đột biến lệch bội.

Nguyễn Viết Trung

25

Nguyễn Viết Trung

26

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI

************************

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc ************** *******************

Hà Nội, ngày 10 tháng 05 năm 2014 BÁO CÁO TỔNG KẾT CHUYÊN ĐỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG VÀ HIỆU QUẢ DẠY HỌC BỘ MÔN: SINH HỌC - Thực hiện Kế hoạch năm học 2014- 2015 của trường THPT Thạch Bàn; - Thực hiện Kế hoạch công tác chuyên môn năm học 2014-2015 của bộ môn Sinh học, tổ Hóa Sinh trường trường THPT Thạch Bàn, Bộ môn Sinh học xây dựng kế hoạch tổ chức chuyên đề nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học bộ môn Sinh học trong năm học 2014-2015 như sau: Tên chuyên đề: SỬ DỤNG BẢN ĐỔ KHÁI NIỆM ĐỂ ÔN TẬP, CỦNG CỐ, HỆ THỐNG HÓA KIẾN THỨC QUA ĐÓ RÈN LUYỆN KĨ NĂNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH TRƯỜNG THPT THẠCH BÀN 1. Thành công Sau khi cả ĐC và TN học xong phần kiến thức thực nghiệm, Tôi tiến hành kiểm tra bao gồm 2 bài kiểm. Tôi thu được kết quả như sau : • Phân tích kết quả định lượng * Bảng tổng hợp kết quả sau 2 lần kiểm tra trong thực nghiệm: Bảng 1. Bảng tổng hợp kết quả sau 2 lần kiểm tra trong thực nghiệm Lần Ph.án Xi kt N 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ĐC(12A2) 50 0 4 5 6 20 10 3 2 0 1 TN(12A1) 49 0 0 0 5 8 17 13 4 2 ĐC(12A2) 50 0 0 2 8 14 17 8 1 0 2 TN(12A1) 49 0 0 0 6 9 14 12 5 3 ĐC(12A2) 100 0 4 7 14 34 27 11 3 0 Tổng TN(12A1) 98 0 0 0 11 17 31 25 9 5

Nguyễn Viết Trung

27

Bảng 2. Tần suất điểm 2 lần kiểm tra trong thực nghiệm Ph.án Lần kt 1 2 Tổng

Xi N ĐC(12C2) TN(12C1) ĐC(12C2) TN(12C1) ĐC(12C2) TN(12C1)

50 49 50 49 100 98

2 0 0 0 0 0

3 8 0 0 0 4

4 10 0 4 0 7 0

5 12 10.2 16 12.2 14 11.2

6 40 16.3 28 18.4 34 17.3

7 20 35 34 29 27 32

8 6 27 16 24 11 26

9 4 8.2 2 10 3 9.2

10 0 4.08 0 6.12 0 5.1

• Phân tích kết quả định tính Kết quả phân tích tổng 2 lần kiểm tra: Qua bảng tần suất trên vẽ biểu đồ biểu diễn tần suất điểm tổng hai lần kiểm tra của lớp TN và ĐC.

Hình 1. Biểu đồ biểu diễn đường tần suất (fi %) bài kiểm tra Trên hình 3.1, nhận thấy giá trị mod (Mode là giá trị có tần số xuất hiện nhiều nhất) điểm trắc nghiệm của lớp TN là 7, của lớp ĐC là 6. Từ giá trị Mod đổ xuống (từ điểm 7 đến điểm 2) tần suất điểm của lớp ĐC cao hơn lớp TN. Ngược lại, từ giá trị mod trở lên tần suất điểm của lớp TN cao hơn lớp ĐC. Điều này cho phép dự đoán kết quả của bài trắc nghiệm ở lớp TN cao hơn lớp ĐC. Bảng 3.3. So sánh các tham số đặc trưng bài kiểm tra lần 1 của lớp TN và ĐC Lần kt Ph. án n X ±m S CV% Tđ TỔNG

Nguyễn Viết Trung

ĐC TN

100 98

6.31 ± 0.12 7.06 ± 0.11

28

1.46 1.42

23.15 20.18

4.49

Điểm trung bình cộng ( X ) của lớp TN cao hơn lớp ĐC. Độ lệch chuẩn (S) của lớp TN thấp hơn lớp ĐC. Như vậy điểm trắc nghiệm ở các lớp TN tập trung hơn so với các lớp ĐC. Kết quả phân tích độ tin cậy bài kiểm tra lần 1 cho thấy Tđ = 4.49, số bậc tự do xác định f = n1 + n2 - 2 = 293, tra bảng phân phối Student với α = 0,05 ta có Tα =1,98, Tđ lớn hơn Tα như vậy kết quả hoàn toàn tin cậy. * Lưu ý: Phương pháp này đặc biệt có hiệu quả nếu GV sử dụng máy chiểu để dạy học, để tiết kiệm thời gian GV nên chuẩn bị phượng tiện trước.

Kết luận: • Về hứng thú và mức độ tích cực học tập Phương pháp sử dụng bản đồ khái niệm trong dạy học ở khâu ôn tập, củng cố tạo sự hấp dẫn, lôi cuốn HS vào hoạt động học tập, không khí lớp học trở nên sôi nổi, hào hứng và các em thích được quan sát, tìm tòi và được tranh luận phát biểu ý kiến của mình, trao đổi nhóm hay điền vào bản đồ khái niệm dạng khuyết thiếu.

• Về kỹ năng khai thác, lĩnh hội kiến thức Kết quả các bài kiểm tra cho thấy kỹ năng khai thác và lĩnh hội kiến thức của học sinh ở lớp thực nghiệm hơn lớp đối chứng về sự hiểu biết các khái niệm và bản chất các khái niệm.

• Về khả năng tự học: Đa phần các em chủ động trong học tập, tránh được tình trạng thụ động lĩnh hội kiến thức ở các em.

• Về phát triển các kĩ năng: Qua việc sử dụng hệ thống BĐKN trong việc tự học có thể nâng cao khả năng phân tích, tổng hợp kiến thức đã học. Đặc biệt phát triển ở các em khả năng so sánh, khái quát hóa kiến thức, nâng cao khả năng tư duy.

2. Hạn chế Để thực hiện chuyên đề có hiệu quả cần có đầy đủ các phương tiện dạy học, đặc biệt là máy chiếu projecter. Tuy nhiên do điều kiện nhà trường số lượng máy chiếu tại các phòng học của các lớp không có nên việc sử dụng gặp một số khó khăn, qua đó ảnh hưởng tới hiệu quả của phương pháp sử dụng bản đồ.

3. Bài học kinh nghiệm − Cần chuẩn bị đầy đủ các phương tiện dạy học − Phương pháp này đặc biệt thuận lợi và có hiệu quả trong việc củng cố,hệ thống hóa kiến thức, dạy học theo chuyên đề. Do vậy, trong các buổi ôn tập, củng cố, học chuyên đề giáo viên nên triển khải để việc dạy học đạt kết quả tốt nhất.

4. Hướng phát triển − Cần tiếp tục nghiên cứu về phương pháp này trên phạm vi rộng để khẳng định tính hiệu quả của phương pháp. − Nghiên cứu để thiết kế và hoàn thiện các bản đồ khái niệm phục vụ cho quá trình dạy học. − Cần tăng cường xây dựng các dạng bản đồ khác nhau để đưa vào dạy học đặc biệt sử dụng trong khâu củng cố, hệ thống hóa kiến thức cho HS. − Phương pháp này đặc biệt có hiệu quả trong các buổi dạy ôn tập, trong các tiết học bám sát. Do đó, cần hoàn thiện để đưa vào dạy học trong các buổi ôn tập, dạy bám sát.

Nguyễn Viết Trung

29

Nguyễn Viết Trung

30