İzmir SMMMO
KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN KURUMA VERİLME ZORUNLULUĞUNDA SON DURUM Dr. Özkan BİLGİLİ Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi
Giriş 4447 sayılı Kanun ile 506 sayılı Kanun’ da önemli değişiklikler yapılıncaya kadar, moda değimle, sosyal sigorta hiç de esnek değildi!... Genel kabul, çalışan sigortalıların 30 gün sigortalı gösterilmesi/bildirilmesiydi… 1999 yılında yapılan kanuni değişiklik sonrasında ikincil düzenlemeler ile de sigortalıların hangi durumlarda 30 günün altında sigortalı bildirimlerinin yapılabileceği ve bu durumu kanıtlayıcı nitelikteki belgelerin neler olduğu belirlendi. Bu durumlardan birisi kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışma ve bu durumu kanıtlayan yazılı iş sözleşmesiydi. Kısmi süreli iş sözleşmesinin kuruma verilme süresinde ise zaman içinde değişiklikler oldu. 30 günün Aşağıda belirtilen süreç kısaca açıklandıktan sonra, en son durumun ne olduğu ortaya konulacaktır.
I - Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Kanıtlayıcı Belge Sayılması Sosyal sigorta sisteminde esneklik uygulamalarının başlamasıyla birlikte 1987 tarihli Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ile 26 Şubat 2000 tarihinde önemli değişiklikler yapıldı. Özellikle, yönetmeliğin 17.maddesine eklenen fıkralar ile 30 günün altında bildirimlerin nasıl yapılacağı ve hangi belgelerin bu
90
dayanışma
durum için kanıtlayıcı nitelikte belge sayılacağı düzenlendi. 30 günün altında bildirimlerde kanıtlayıcı nitelikte sayılan belgelerden birisi de yazılı şekilde yapılan kısmi süreli iş sözleşmesi oldu. Belirtelim ki, 4857 sayılı İş Kanunu’ ndan daha önce kısmi süreli iş sözleşmeleri sosyal sigorta mevzuatımıza girmiştir. Daha sonra ise, e-bildirge uygulamasına da dayanak teşkil eden 2004 tarihli Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği 01 Mayıs 2004 tarihinde yürürlüğe girdi. Yönetmeliğin 20.maddesinde diğer hususların yanı sıra kısmi süreli çalışmalara ait yazılı iş sözleşmesinin eksik gün bildiriminde kanıtlayıcı nitelikteki belgelerden birisi olduğu kabulü devam ettirildi.
altında bildirimlerde kanıtlayıcı nitelikte sayılan belgelerden birisi de yazılı şekilde yapılan kısmi süreli iş sözleşmesi oldu.
Bu kabul, 5510 sayılı Kanun sonrasında çıkarılan, 2008 ve 2010 tarihli Sigorta İşlemleri Yönetmelikleri’ nde de aynen korundu. 2004 tarihli yönetmelikten bu yana, prim belgesinin internetten verilmeye başlaması ile birlikte kısmi çalışanlar için eksik gün kodu “06” olarak kullanılmaktadır.
II-Kısmi Süreli İş Sözleşmesi Kuruma Hangi Sürede Verilmeli? 30 günün altında bildirimlerde kanıtlayıcı nitelikteki belgelerden biri sayılan yazılı kısmi süreli iş söz-
İzmir SMMMO
leşmesinin kuruma verilme süresi diğer belgelerden farklı değildir. Bu belgenin de, eksik gün bildirim formu ekinde, ilgili aylık prim ve hizmet belgesinin kuruma verilmesi gereken sürenin sonuna kadar verilmesi gerekiyor. Bu noktada herhangi bir sorun yok. Ancak sorun şu; kısmi süreli iş sözleşmesi bu şekilde çalışan sigortalılardan ötürü, her ay mı kuruma verilecek? Bu konuda farklı dönemlerde farklı uygulamalar olduğunu söyleyerek kısaca özetleyelim.
Öte yandan, kısmi süreli çalışmalara ait iş sözleşmesi noterden onaysız ve yasal süresi dışında verilmiş ise, verildiği ay ve sonrası için hüküm ifade edecek, başka bir deyişle verildiği ayı takip eden aylarda yine her ay istenilmeyecektir.
II.3-Üçüncü Dönem: Sözleşme Her Ay Verilmeli!... Yap boz tahtası gibi, bu dönemde tekrar başa dönülüyor ve yazılı kısmi süreli iş sözleşmesinin her ay verilmesi zorunluluğunu doğuran bir işlem yapılıyor. Yapılan bu işlemin esasen çok da istenen bir işlem olmadığı ise sonradan anlaşılıyor.
II.1-Birinci Dönem: Sözleşmenin Her Ay Verilmesi 1987 tarihli Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’ nde Şöyle ki; bilindiği üzere, Başkanlık Makamı’ nın 26 Şubat 2000 tarihinden yapılan değişikliklerden 19.01.2011 tarihli ve 41 sayılı OLUR’ ları ile kurumumuz tarafından çıkarılan ve halen sonra, eksik gün bildiriminde kanıtlayıcı nitelikte belge sayılan uygulanan genelgelerin, yürürlükte yazılı kısmi süreli iş sözleşmesibulunan güncel mevzuata göre ye2004 tarihli nin her ay kuruma verilmesi geniden gözden geçirilmesi, güncelrekiyordu. leştirilmesi ve konu bazında tekleşyönetmelikten bu tirilmesi uygulaması başlamıştır. Bu kapsamda çıkarılan genelgelerden II.2-İkinci Dönem: Bir Kez Verilyana, prim belgesinin birisi de “ilişiksizlik belgesi” konulu, mesinin Yeterli Sayılması 04.02.2011 tarihli ve 2011/13 sayılı 1 Mayıs 2004 tarihi itibariyle internetten verilmeye Genelge’ dir. (Yeni)Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’ nin yürürlüğe girmesibaşlaması ile birlikte Söz konusu genelge, ilişiksizlik belgesi düzenlenmesi bahsi ile ilgili nin ardından, ünitelerce yapılaaçıklamalar yapmış ve birçok gecak işlemleri açıklamak üzere bir kısmi çalışanlar nelge ve genel yazı da yürürlükten de 13.05.2004 tarihli ve 16-318 kaldırılmıştır. Yürürlükten kaldırılan ek sayılı Genelge çıkarılmıştır. için eksik gün genelgelerden birisi de 16-318 ek Söz konusu Genelge; işyerlerinde sayılı Genelgedir. kodu “06” olarak kısmi zamanlı (part-time) olarak Böyle olunca, 04.02.2011 tarihinden çalışan sigortalılar için düzenlenkullanılmaktadır. itibaren, “06” kodunda eksik gün bilmiş olan yazılı sözleşmenin nodirimi yapılan sigortalılar için, aylık terden tasdikli olmasının zorunlu prim ve hizmet belgesinin kuruma olmadığı, ayrıca, bu sözleşmenin, verilmesi gereken sürenin sonuna “Eksik Gün Bildirim Formu” ekinkadar, her ay, eksik gün bildirim formu ekinde yazılı de ve aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken yasal süre içinde kuruma verilmiş olması kaydıyla, kısmi süreli iş sözleşmesinin de kuruma verilmesi zosöz konusu form ve sözleşmenin işverenlerden her ay runluluğu başlamıştır. Bu zorunluluk 1 Eylül 2012 tarihine kadar devam etmiştir. istenilmeyeceği açıklanmıştır.
dayanışma
91
İzmir SMMMO
Dahası, eski alışkanlıkla bu zorunluluğu yerine getirmeyenler hakkında idari para cezası da uygulanmıştır. Zira 5510 sayılı Kanun’ un 102. maddesi birinci fıkrasının (c) bendinin 3 numaralı alt bendine göre: “Ek belgenin 86. maddenin beşinci fıkrasına istinaden kurumca re’ sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında” idari para cezası uygulanması gerekmektedir.
II.4-Dördüncü Dönem: Yeniden Bir Kez Verilmesinin Yeterli Sayılması Ortaya çıkan bu karmaşa yakın zamanda hem de daha üst bir hukuk normu ile düzeltildi. 01 Eylül 2012 tarihi itibariyle yürürlüğe giren İşveren Uygulama Tebliği’ nin (2.1.2.6) maddesinde konuyla ilgili gerekli açıklamalara yer verilmiştir. Buna göre; işyerlerinde kısmi zamanlı (part-time) olarak çalışan sigortalılar için düzenlenmiş olan yazılı sözleşmenin noterden tasdikli olması zorunlu değildir. Kısmi süreli çalışmalara ait iş sözleşmesi noterden onaysız ve yasal süresi dışında verilmiş ise, verildiği ay ve sonrası için hüküm ifade edecektir. Kısmi iş sözleşmesinin, “Eksik Gün Bildirim Formu” ekinde ve aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken yasal süre içinde kuruma verilmiş olması kaydıyla, söz ko-
92
dayanışma
nusu form ve sözleşme işverenlerden, sözleşme süresi boyunca, her ay tekrar istenilmeyecektir. Hatta bu sefer uygulama alanı genişletilmiş, sadece sözleşme değil eksik gün formunun da her ay istenmeyeceği kararlaştırılmıştır.
Sonuç Olarak 04.02.2011- 01.09.2012 devresinde, eksik gün bildiriminde kanıtlayıcı belge verme zorunluluğu kapsamında olan işyerleri, “06” kodunda eksik gün bildirimi yapıp da, aylık prim ve hizmet belgesinin kuruma verilmesi gereken sürenin sonuna kadar eksik gün bildirim formu ekinde yazılı kısmi süreli iş sözleşmesini her ay kuruma vermemişler ise idari para cezası ile karşı karşıya kalacaklardır. Bu durum, ilişiksizlik belgesi ile ilgili olarak kurum, 2011/13 sayılı Genelgesi ile düzenleme yaparken, hiç ilgisi olmadığı halde ve bazı bölümlerine istisna getirilmeden 16-318 ek sayılı Genelgenin yürürlükten kaldırılmasından doğmuştur. Ancak sorun İşveren Uygulama Tebliği ile çözülmüş, 01 Eylül 2012 tarihinden geçerli olmak üzere, “06” kodunda eksik gün bildirimi yapılan durumlarda, yazılı kısmi süreli iş sözleşmesinin ve eksik gün bildirim formunun her ay verilmesi zorunluluğu ortadan kaldırılmıştır.