İzmir SMMMO
takip eden yılın Mayıs ayının son gününde biten özel hesap dönemine tabi bir kurum ise beyannamesini Mayıs ayından itibaren dördüncü ayın yirmi beşinci günü akşamına kadar verecektir. Örnek: Manifaturacı Hayrettin SADIK, 7 Mart 2009 tarihinde geçirdiği trafik kazası sonucu hastaneye kaldırılmış ve çok ağır bir kalp ameliyatı geçirmiştir. Hüseyin SADIK’ ın kaza geçirmesi ve muhasebecisinin yurt dışında bir muhasebe sempozyumunda bulunması nedeniyle, Mart ayında verilmesi gereken gelir vergisi beyannamesi zamanında verilememiştir. Hüseyin SADIK 10 Nisan 2009 tarihinde hastaneden taburcu edilerek işinin başına dönmüştür. Hüseyin SADIK’ ın 10 Nisan 2009 tarihinden sonra gecikmiş yükümlülüklerini yerine getirme imkânı bulunmakta mıdır? Çözüm: Mükellefler vergisel yükümlülüklerini yerine getirirken, vergi kanunlarında belirtilen süre dilimlerine uymak zorundadırlar. Sürelere uyulmaması halinde önemli hukuki sorunlar ortaya çıkabilmekte ve haklar zedelenebilmektedir. Genel kural olarak, kanunun verdiği yetkiye dayanılarak idarece belirlenen süreler uzatılamazlar ve değiştirilemezler. Ancak bu kural, mücbir sebepler, zor durum, ölüm gibi hallerde yumuşatılabilmekte ve mükelleflerin ödevleri bu durumlara ve kanuni koşullar bağlı olmak üzere ertelenebilmektedir. Vergi Usul Kanunu’ nun 13. maddesinde sayılan mücbir sebepler, sürenin işlemesine engel olan önemli sebeplerdendir. 13. maddede sayılan “örnek haller” ve “gibi benzeri haller”, bu haller ortadan kalkıncaya kadar sürelerin işlemesini durdurur ve tahakkuk zamanaşımını işlemeyen süreler kadar uzatır. Manifaturacı Hüseyin SADIK, Vergi Usul Kanunu’ nun 13. maddesinde sayılan örnek hallerden biri nedeniyle beyannamesini kanuni süre içerisinde verememiştir. Normal şartlarda mükellef hakkında resen tarhiyata ve cezalı işleme gidilmesi gerekmektedir. Ancak, Hüseyin SADIK, geçirdiği kazanın vergisel ödevi olan beyanname verme eylemine engel olduğunu ağır hastalığını belgeleyen doktor raporuyla ispatlamıştır. Ayrıca, Hüseyin SADIK’ ın muhasebecisin de aynı tarihlerde yurt dışında bir muhasebe sempozyumunda
142
dayanışma
olduğu tespit edilmiştir. Böylece Hüseyin SADIK’ ın vergisel ödevlerine ilişkin süreler, hastalandığı tarih olan 7 Mart tarihinden iyileştiği 10 Nisan tarihine kadar işlemeyecek, 10 Nisan tarihinden itibaren kaldığı yerden işlemeye devam edecektir. Hüseyin SADIK kalan süre içinde beyannamesini verebilecektir. Hakkında vergi dairesi tarafından resen tarhiyat yapılarak vergi cezası kesilemeyecektir20. 3.SÜRELERİN UZAMASI Aşağıda belirtilen durumlarda vergi hukukundaki süreler uzamaktadır; 3.1. Mücbir Sebepler Sürelerin işlemesine engel olan durumlardan ilki mücbir sebeplerdir. Mücbir sebepler, kişilerin önceden öngörebilmeleri imkân dâhilinde olmayan ve bu nedenle önüne geçilmesi mümkün bulunmayan, dış etkiler sonucu meydana gelen olayları ifade eder. Bu hallerde vergi ödevlerinin yerine getirilmesi ile ilgili süreler, bu mücbir sebep hallerinin meydana geldiği kanıtlandığı takdirde sürelerin işlemesi durur ve mücbir sebep ortadan kalktıktan sonra süreler kaldığı yerden işlemeye devam eder. (V.U.K. md.15) 3.2. Zor Durum Hali 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’ nun 17.maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde hükmüne göre “Zor durumda bulunmaları hasebiyle vergi muamelelerine müteallik ödevleri süresi içinde yerine getiremeyecek olanlara, kanunî sürenin bir katını, kanunî sürenin bir aydan az olması halinde 1 ayı geçmemek üzere, Maliye Bakanlığınca münasip bir mühlet verilebilir. Bu mühletin verilebilmesi için; 1. Mühlet isteyen, sürenin bitmesinden önce yazı ile istemde bulunmalıdır. 20 Arıkan, Tosuner, a.g.e. , ss.75-77.