PLUTAJUĆI EKO-PARKOVI
Ideja o plutajućim eko-parkovima razvila se iz potrebe da se svaki mogući dio raspoloživog urbanog prostora oplemeni, ozeleni i unaprijedi u ekološkom smislu. Tako su i vodene površine postale dio urbane zeleno-plave matrice gradova, unapređujući visoko vrijednovani ekosistemski pistup u planiranju zelenih i rekreativnih površina gradova. Iako ova ideja jeste inovativna i pionirska, sama plutajuća ostrva predstavljaju pokušaj replikacije prirodnih plutajućih ostrva. Kod nas su dobro poznata prirodna plutajuća ostrva na Skadarskom jezeru, koja predstvaljaju važna staništa za kudrave pelikane, koji su zajedno sa svojim stambenim prostorom postali simbol jezera i turistička atrakcija. Iako se danas u cilju pospješivanja preživljavanja pelikana korisite vještačka plutajuća ostrva, nekada su se oni gnijezdili na prirodno formiranim tresetnim plutajućim ostrvima, koja su kasnije obrastala vegetacijom.
Takođe, na Vlasinskom jezeru u Srbiji postoji fenomen plutajućeg ostrva, ali su ona mnogo veća, i obrasla bujnom vegetacijom i drvećem, a nastala su takođe taloženjem treseta i ostataka biljnog porijekla.
FITOREMEDIJACIJA
Razvoj tehnologije izrade vještačkih plutajućih ostrva bazirao se u početku na sposobnosti ostrva da putem barske vegetacije na njemu vrši purifikaciju, tj. prečišćavanje vode. Razvijeni su različiti sistemi kojima se od izuzetno zagađene vode, ovakvim načinom prečišćavanja dolazi do stepena tehnički ispravne vode koja se može korstiti čak i za irigaciju biljaka koje se ne koriste u ishrani.
U tom pogledu, naučnici sa Instituta za šumarstvo u Beogradu razvili su na jezeru Trešnja, kod Beograda, sopstveni sistem za prečišćavanje jezera koristeći tehnologiju plutajućih ostrva. Procesima fitoremedijacije, u kojima pored biljaka učestvuju u simbiotičkim procesima i mikroorganizmi, podloga voda, dolazi do prečišćavanja vode do kvaliteta I klase.
Unapređenje atmosferske drenažne mreže (SUDS)
Danas su u Evropi, ali i svijetu zastupljena dizajnerska i inženjerska rješenja po pitanju rješavanja
PLUTAJUĆI EKO - PARKOVI
POSTAJU NOVA BUDUĆNOST, NOVI JAVNI PROSTORI U VELIKIM GRADOVIMA, U KOJIMA SU JEZERSKE I RIJEČNE POVRŠINE VRLO ČESTO OIVIČENE BETONSKIM STRUKTURAMA, BEZ EKOLOŠKOG ZNAČAJA.
problema atmosferske drenaže u gradovima. Sva parterna rješenja javnih prostora, ali privatnih stambenih objekata i njihovih krovova kao generatora ogromnih količina vode, pogotovo u sezoni ljetnjih oluja jakih ki-
ša, moraju imati tehnička rješenja koja su u saglasnosti sa SUDS-om (Sustrainable Urban Drainage Systems).
Voda koja se sakuplja u toku intenzivnih padavina u gradovima izuzetno je niskog kvaliteta sadrži nečistoće od ulja drugih nečistih materija, a može se reciklirati, te su plutajuća
ostrva jedno od rješenja za biloško prečišćavanje, i u tom smislu su važan element primjene SUDS-a u svijetu. Formiranje privremenih laguna u kojima bi se odvijali procesi prečišćavanja biljkama omogućilo bi da se u ri-
ječne tokove ispušta atmosferska voda već prečišćena do nivoa tehničke vode. Ovakve lagune mogli bi biti i potencijalni javni prostori i mjesta susreta.
GENERATORI BIODIVERZITETA
Ukoliko su dizajnirana na pravi način, plutajuća ostrva u gradovima mo -
gu postaji izuzetna staništa za raličite biljke i životinje. Specijalno konstruisana ostrva mogu se prilagođavati životnim navikama i načinu gnežđenja pojedinih ptica, dok bujna vegetacija i obilje cvetajućih vrsta privlače polinatore, leptire, druge insekte. Ispod površine vode, gusta mreža korenja biljaka predstavlja potencijalno stanište mrijestilište za mnoge vrste riba.
VIZUELNI REPERI
Koristeći ostrva kao način prečišćavanja otpadnih voda, pokazalo se da ova ostrva postaju izuzetno važni reperi u prostoru, oplemenjujući prostor oko marina, dokova i sličnih struktura koje su najčešće vrlo siromašna u pogledu zelene infrastrukture. Plutajuća ostrva postavljena uz ovakve strukture doprinose dopadljivosti riječnih, jezerskih i marinskih pristaništa, ali šetališta javnih prostora uopšte.
Inovativni javni prostori-plutajući eko parkovi
Unapređujući mogućnosti korišćenja plutajućih jezera izvan okvira fitoremedijacije, oni postaju, u kombinaciji
IAKO IDEJA O UNAPREĐIVANJU ZELENE INFRASTURKTURE GRADA PRINCIPIMA PLUTAJUĆIH OSTRVA
JESTE IZAZOVNA, MOŽDA BI SE PRIJE TAKVIH PODUHVATA
TREBALO FOKUSIRATI NA ZAŠTITU VEĆ POSTOJEĆIH
RIJEČNIH I JEZERSKIH EKOSISTEMA NAŠIH GRADOVA, ČIJI EKOLOŠKI POTENCIJAL PUCA POD TERETOM NADIRUĆE URBANIZACIJE. UMREŽAVANJE EKOLOŠKOG I BIODIVERZITETSKOG BOGATSTVA I POTENCIJALA
RIJEČNIH TOKOVA I JEZERA U GRADSKOJ SREDINI U URBANU
GRADSKU MATRICU TREBAO BI BITI STRATEŠKI CILJ GRADA, KOJI SE NE BI SMIO MIJENJATI PROMJENOM POLITIČKIH
STRUKTURA VLASTI.
sa šetalištima, pontonima i prostorima za sjedenje, izuzetno važni elementi zeleno plave gradske infrastrukture. Plutajući eko - parkovi postaju nova budućnost, novi javni prostori u velikim gradovima, u kojima su jezerske i riječne površine vrlo često oivičene betonskim strukturama, bez ekološ-
kog značaja.
Takođe, na ovaj način se mogu modifikovati unaprijediti jednolične vodene površine u urbanoj sredini, različita manja jezera u parkovima, fontane i druge vodene površine. Dosadne i često zapuštene vodene površine postaju čistije interesantnije zahvaljujući plutajućim ostrvima, te na taj način i atrkativnije za posjetioce.
KONSTRUKTIVNA
RJEŠENJA
Plutajuća ostrva postavljaju se tako da su djelimično ankerisana u ri -
ječno dno sa čeličnom sajlom po kojoj je moguće vertikalno kretanje ostrva, zbog nivoa riječne vode koji se stalno mijenja povlači za sobom plutajuće ostrvo, koje je pokretno, ali ne može odplutati – onemogućeno je horizontalno kretanje. Formacije ostrva su modularne, tako da se mogu prilagođavati različitim oblicima u zavisnosti od zahtjeva. Sastoje se od inertnih nosača koji su ispunjeni prirodnim materijalima, najčešće kokosovim nitima ili staklenom vunom, koji su nosači biljnog materijala. Biljni materijal svakako zavisi od podneblja i lokalnih uslova sredine, a kod nas bi se za sadni materijal mogle koristiti biljke kao što su: Phragmites australis (trska), Iris pseudacorus L. (barska perunika), Iris sibirica ‘Perry’s
Blue’ (sibirska perunika), Alisma plantago – aquatica L. (vodena bokvica) i Lythrum salicaria L. (potočnjak), Canna indica (kana), različite vrte iz roda Carex spp., Lobelia cardinalis Lysimachia nummularia mnoge druge.
Iako ideja o unapređivanju zelene infrasturkture grada principima plutajućih ostrva jeste izazovna, možda bi se prije takvih poduhvata trebalo fokusirati na zaštitu već postojećih riječnih i jezerskih ekosistema naših gradova, čiji ekološki potencijal puca pod teretom nadiruće urbanizacije. Umrežavanje ekološkog biodiverzitetskog bogatstva potencijala riječnih tokova jezera u gradskoj sredini u urbanu gradsku matricu trebao bi biti strateški cilj grada, koji se ne bi smio mijenjati
promjenom političkih struktura vlasti. Gradske rijeke kao što su: Morača, Zeta, Ribnica, Lim, Tara, kao i jezera naših gradova: Jezero Krupac, Slano, Plavsko jezero, u manjoj ili većoj mjeri još uvek odolijevaju pritiscima izgradnje, čiji će krajnji ishod, sasvim izvjesno, biti ekološko osiromašenje. Prije nego što pribjegnemonačinimaremedijacije i regeneracije, pokušajmo da to tog osiromašenja nikada ne dođe, dok ta šansa još uvek postoji.
