GRADOVI SUNĐERI
Gradovi se danas suočavaju sa sve većim problemima koji su posljedica njihovog konstantnog uvećavanja, ali i klimatskih promjena koje dovode do visokih temperaturnih ekstrema i poplava. To su ujedno dva problema koja su danas najizraženije prijetnje normalnom funkcionisanju gradova.
nerskim i projektantskim pristupom njihovo rješenje nije moguće. Tradicionalni pristup u kome se samo povećavaju betonske površine, bilo kao sistem drenaže ili u vidu sistema odbrane od poplava, jednostavno ne mogu da se izbore sa ekstremima sa kojima se danas suočavamo.
Sa tim saznanjem, začeci teorije ali i prakse gradova sunđera krenuli su iz
Kine, gdje je predstavljen koncept u kome se na ovaj način značajno smanjuju posljedice oba problema
Sa jedne strane visoke temperature i visok procenat betonskih površina izazivaju efekat toplotnih ostrva, a onda za vrlo kratko vrijeme gradovi budu izloženi ekstremnim padavinama koje postojeći sistem atmosferske drenaže jednostavno ne može da primi. Sa povećavanjem teritorije građevinskog područja grada, povećavaju se betonske i nepermebilne površine, pa ova dva problema postaju sve veća, sa dosadašnjim urbanističko pla -
Ovaj koncept podrazumijeva povećanje površina pod zelenilom, ali permeabilnih zelenih površina koje su u mogućnosti da sa svojim specijalno dizajniranim sadržajima za kratko vrijeme „upiju“ velike količine vode Obaveznost ozelenjavanja ravnih krovnih površina
OVAJ I SLIČNI KONCEPTI
USVAJAJU SE ŠIROM
SVIJETA, SAMO NA RAZLIČITE NAČINE
I U RAZLIČITOM
OBIMU. NEREALNOI
JE OČEKIVATI DA
ISTORIJSKI EVROPSKI
GRADOVI DANAS
MOGU REZERVISATI
VELIKE POVRŠINE ZA
REALIZACIJU OVIH
CILJEVA, KAO ŠTIO
TO ČINI KINA. IPAK, I
EVROPSKI GRADOVI
SE BORE DA SUŠTINU
OVIH PRINCIPA USVOJE
NA NJIMA PRIVATLJIV
NAČIN I U OBIMU KOJI JE MOGUĆE SPROVESTI.
u gradovima takođe u velikoj mjeri povećava sposobnost brzog oticanja vode, kao formiranje upojnih bašti duž saobraćajnica. Takođe, zamjena betonskih i popločanih površina permeabilnim materijalima koji propuštaju vodu doprinosi sveukupnoj sposobnosti gradskog tkiva da reduku -
ju posljedice poplava Ovakav pristup u periodima ekstremno visokih letnjih temperatura omogućava da ove površine isparavaju, „dišu“, te se tako smanjuje efekat toplotnih ostrva i smanjuju temperature vazduha i gradskih površina uopšte. Implementacija ovakve strategije ustva -
ri targetira cjelokupnu zelenu i plavu infrastrukturu gradova, gdje je plava infrastruktura (sistemi gradskih rijeka, kanala jezera) do skoro bila skoro potpuno zanemarena. Sistemi gradskih vodenih površina najčešće se danas nalaze ispod površine, u betonskim koritima ili prosto ukalupljeni u cijevi i betonska okna, što je potpuno pogrešan princip. Oslobađanjem gradskih prirodnih potoka rijeka otvaraju se velike mogućnosti za proširivanje njihove mreže i formiranje zeleno-plavih sistema koji su međusobno povezani koji svojim djelovanjem mogu značajno uticati na smanjenje problema poplava i visokih temperatura. Ovi sistemi ne moraju biti veliki, čak i male, uske površine obale potoka uz pravilan pristup mogu dati odlične rezultate. Osim toga, povećavaju se ukupni gradskog biodiverzitet, ali rekreativni estetski potencijal ovakvih sistema.
Kina je ovaj koncept predstavila kao strateško opredjeljenje u planiranju, te su danas mnogi njihovi gradovi koji su ovu strategiju usvojili uveliko smanjili probleme sa poplavama ekstremnim temperaturama. Ekspanzija gradskog područja u kineskim gradovima bi-
OVAJ MODEL POKAZAO JE KOLIKO JE VAŽNO
STRATEŠKO ULAGANJE
U FORMIRANJE NOVIH GRADSKIH ZONA ČIJA
ĆE URBANISTIČKA
MATRICA BITI
PROMIJENJENA U ODNOSU NA ONE DO SADA, ALI I DA
PERMEABILNOST NIJE KONSTANTAAPOSLUTNO JE MOGUĆA
TRANSFORMACIJA
POSTOJEĆEG
GRADSKOG TKIVA U OVOM SMJERU.
la je u poslednjih nekoliko decenija možda i najubrzanija na svijetu, te su se oni vrlo brzo nedvosmisleno suočili sa ovim
problemom.
Jedan od najpoznatijih primjera je Fish Tail park, Nančang u Kini. Njegova je osobenost u tome što su njegovi tvorci, kineska kompanija za pejzažnu arhitekturu Turenscape /turenscape.com/, inače jedni od pionira koncepta gradova sunđera spojili principe gradova sunđera sa rekultivacijom jalovišta nakon eksploatacije uglja. Naime ova površina korišćena je kao mjesto za taloženje pepela nakon eksploatacije
uglja, a zatim je taj pepeo iskorišćen za formiranje ostrvaca koja su formirana kroz prirodnu močvaru koja se na ovom prostoru nalazila Centralni dio ovog prostora čine ostrvca koja su ozelenjena vegetacijom koja je sposobna da određeni dio godine bude pod vodom (močvarne vrste), omogućavajući tako da se u periodu monsunskih kiša velika količina vode zadrži na ovom prostoru a ujedno se i dalje može koristiti kao park. Implementirajući principe gradova sunđera formirana je velika površina parkovskog tipa, uvažavajući prirodne močvarne ekosisteme formirajući nove na ostrvcima. Ova površina ima ogromnu moć infiltracije površinske vode, a ujedno je i veoma posjećen park rekreativna gradska površina.
Ovaj i slični koncepti usvajaju se širom svijeta, samo na različite načine u različitom obimu. Nerealnoi je očekivati da istorijski evropski gradovi danas mogu rezervisati velike površine za realizaciju ovih ciljeva, kao štio to čini Kina. Ipak, i evropski gradovi se bore da suštinu ovih principa usvoje na njima privatljiv način i u obimu koji je moguće sprovesti. Koristeći AI, istraživači kompanije Arup /arup.com/ uradili su studiju koja upoređuje sedam gradova u odnosu na gradske površine koje imaju sposobnost infiltracije vode, na taj način određujući njihovu ukupnu permeabilnost. Pore -
đeni su podaci o pokrivenosti gradskih područja travnatim površinama, drvećem, jezerima i rijekama (zelena i plava infrastruktura) pokrivenosti betonom i objektima, putevima (siva infrastruktura). Isto tako, u obzir su uzeti podaci o tipu zemljišta kao vegetacijskom pokrivaču, njihovoj sposobnosti da infiltriraju i zadrže vodu. Dobijeni podaci pokazuju da nije samo površina pod zelenilom ta koja utiče na permeabilnowst, već i tip zemljišta (peskovi, glinovita zemljišta i dr).
Korišćeni su satelitski snimci i AI digitalno mapiranje terena, sistemom Terrain
STOGA JE BERLIN KROZ
SVOJE ZAKONSKE
OKVIRE OBAVEZAO BUDUĆE
INVESTITORE
DA SVI NOVI
GRADSKI KVARTOVI, BILO STAMBENI ILI
POSLOVNI MORAJU
BITI PROJEKTOVANI U SKLADU SA PRINCIPIMA GRADOVA SUNĐERA.
softvera koji su sami razvili. Upoređivani su gradovi: Nju Jork, London, Singapur, Mumbaj, Okland, Šangaj i Najrobi, i svakom je dodeljena sposobnost da infiltriraju zadrže vodu od 0-100%.
Okland je ocijenjen sa najviših 35% zahvaljujući vrlo razvijenom sistemu atmosferske drenaže, velikim površinama pod golf terenima, parkovima i sveukupnoj mreži zelenih površina koja je ravnomjerno raspoređena u gradu. Iza se nižu Najrobi sa 34%, Nju Jork, Mumbaj Singapur dijele 30%, zatim Šangaj sa 28%, a na poslijednjem mjestu su London sa 22% (zahvaljujući izuzetno visokoj pokrivenosti pod betonom i malom sposobnošću zemljišta da infiltrira vodu), na kraju Sidnej sa samo 18%.
Sidnej kao najmanje sposoban da infiltrira vodu, pokazao je koliko je važan raspored zelenih površina u cjelokupnom gradskom tkivu, jer sveukupan procenat zelenila ovog grada nije među najmanjima ali je njegova prostorna distribucija neravnomjerna, pa se Sidnej zbog toga našao na poslijednjem mjestu, iako je permeabilnost zemljišta dosta dobra.
Ovaj model pokazao je koliko je važno strateško ulaganje u formiranje novih gradskih zona čija će urbanistička matrica biti promijenjena u odnosu na one do sada, ali da permeabilnost nije konstanta- aposlutno je moguća transformacija postojećeg gradskog tkiva u ovom smjeru.
Intervencije u implementaciji principa gradova sunđera ostvarena je u neko -
liko evropskih gradova, među kojima je Berlin u najvjećoj mjeri inkorporirao ove principe kroz zvoju zakonsku legislativu.
Berlin se snabdijeva pijaćom vodom iz podzemnih izdani koje se nalaze u granicama samog gradskog jezgra, i kao takav mora izuzetno voditi računa o atmosferskoj drenaži. Sa druge strane, rijeka koja ga presijeca, Špreja, izuzetno spora i u vrijeme velikih padavina nije u mogućnosti da primi značajne količine vode u željenom protoku vremena. Stoga je Berlin kroz svoje zakonske okvire obavezao buduće investitore da svi novi gradski kvartovi, bilo stambeni ili poslovni moraju biti projektovani u skladu sa principima gradova sunđera.
Kao u svakom pionirskom poduhvatu, postoje oprečni profesionalni stavovi o uspješnosti primjene ovih principa. Pitanje uspješnosti adaptacije gradova na ove principe svakako zavisi od razmjera
poplavnih procesa-mnogi smatraju da se koristeći samo principe gradova sunđera postojeći gradovi ne mogu samostalno oduprijeti ekstremnim poplavama te da se ovi principi i njihova primjena moraju komnbinovati sa tradicionalnim mjerama odbrane, koristeći betonske konstrukcije i slično.
Međutim, možda veći izazov jeste njihova implementacija u zakonske procedure obaveze, a potom usklađivanje sa postojećim gradskim infrastrukturnim sistemima, jer ovakvi poduhvati iziskuju međusobnu saradnju različitih gradskih službi što pokreće cjelokupnu gradsku administraciju u nekom novom smjeru u kome do sada nije „plivala“.
Bez obzira na to, ovakav pristup je svakako najefektniji, ali najjeftiniji način da se gradovi prilagode novim klimtskim izazovima koji su ne samo pred nama, već su uveliko tu.
