Το θέμα της διπλώματικής εργασίας είναι ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο στο Πέραμα, που περιλαμβάνει χώρους εργαστηρίων, πολιτιστικούς χώρους (βιβλιοθήκη, αμφιθέατρο) και ένα πωλητήριο. Αφορμή για την επιλογή του θέματος αποτέλεσε η ενασχόληση μας με την περιοχή σε προηγούμενη έρευνα. Η παρατήρηση και η καταγραφή των χαρακτηριστικών και των ανάγκών του δήμου οδήγησαν στην επιλογή της συγκεκριμένης χρήσης. Στόχος της μελέτης είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και η αναβάθμιση του δήμου μέσω του συγκεκριμένου έργου.
Περιεχόμενα Ανάλυση δήμου Περάματος
Γεωγραφική θέση Σύνδεση περιοχής με τους γειτονικούς δήμους Ιστορική και οικιστική εξέλιξη Χρήσεις γής
Ιδική περιοχή μελέτης
Επιλογή περιοχής επέμβασης Γενικές προθέσεις Επιλογή χρήσης
Εκπαιδευτικό εργαστήρι
Λειτουργικές Αρχές Το οικόπεδο Ύφος της περιοχής Συνθετικές αρχές Οργάνωση χώρων Είσοδοι στο κτίριο – Φωτισμός Κτιριολογικό
Σχέδια
Κατόψεις Τομές Όψη Φωτογραφίες μακετών
Γεωγραφική θέση Χωροθετώντας την περιοχή, το Πέραμα είναι προάστιο του Πειραιά στο δυτικότερο άκρο της Αθήνας, ενώ απέχει από αυτή 14,7 χλμ. Η περιοχή είναι αυτόνομος δήμος και στα ανατολικά συνορεύει με το δήμο Κερατσινίου, ενώ βόρεια βρίσκεται το όρος Αιγάλεω και το Βιομηχανικό Πάρκο Σχιστού. Η νότια πλευρά του βρέχεται από τον όρμο του Κερατσινίου, που αποτελεί σύνδεση του κόλπου της Ελευσίνας και του Σαρωνικού κόλπου, ενώ η δυτική του πλευρά συναντά τα νερά του στενού της Σαλαμίνας. Όσον αφορά στη μορφολογία, το Πέραμα είναι μια περιοχή χαρακτηριστικά βραχώδης. Μάλιστα, το έδαφός του παρουσιάζει κλίσεις που σε μερικά σημεία ξεπερνούν το 30%. Ο δήμος αναπτύσσεται από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι το υψόμετρο των 266 μέτρων.
Σύνδεση περιοχής με τους γειτονικούς δήμους Ο δήμος μοιάζει απομονωμένος λόγω των φυσικών ορίων του καθώς επίσης, λόγω του ότι υπάρχει ένας μόνο κεντρικός δρόμος, η λεωφόρος Δημοκρατίας, που συνδέει το ανατολικό Πέραμα με το Κερατσίνι και το υπόλοιπο πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας. Τα τελευταία χρόνια όμως έχει ανοιχτεί ένας νέος δρόμος βόρεια του Ν.Ικονίου ο οποίος συνδέει το ανατολικό Πέραμα με τη Λ.Σχιστού.
Ιστορική και οικιστική εξέλιξη Όσoν αφορά στην ιστορική εξέλιξη του Περάματος και το πώς η περιοχή διαμορφώνεται οικιστικά, το σημαντικότερο γεγονός για την έναρξη του οικισμού αποτέλεσε η μεταφορά των ναυπηγοεπισκευαστικών μονάδων από τον Άγιο Διονύσιο του Πειραιά στην παραλία του Περάματος το 1924. Τότε σηματοδοτείται η αρχή δόμησης του οικισμού από εργάτες της ζώνης που στήνουν τα σπίτια τους γραμμικά πάνω από το χώρο δουλειάς τους. Από τότε οποιαδήποτε κοινωνική ή οικιστική εξέλιξη στην περιοχή σχετίζεται με τη δραστηριότητα της ναυπηγοεπισκευής. Ο πληθυσμός που εγκαθίσταται στην περιοχή ανήκει στην εργατική τάξη, ο οποίος μην έχοντας την οικονομική ευχέρεια έχει σαν πρώτο μέλημα την αυτοστέγαση. Το Πέραμα λοιπόν συγκροτείται ύστερα από τεράστιο αγώνα για στέγαση των εργατών, από συνεχείς καταπατήσεις στο πέρασμα των χρόνων και αλλεπάλληλες συγκρούσεις με τις αρχές του κράτους για να διεκδικήσουν τα σπίτια τους. Το 1993 ολοκληρώνεται το σχέδιο πόλης, παρόλα αυτά ακόμα και σήμερα υπάρχουν σπίτια εκτός σχεδίου. Μέχρι τότε ο οικισμός φαίνεται να δομείται αυθαίρετα χωρίς καμία πρόνοια για ρυμοτομία από το κράτος. Οργανώνεται από το νότο προς το βορά και όχι γραμμικά καθώς από το 1932 η εταιρία πετρελαιοειδών, SHELL αγοράζει ένα κομμάτι γης και αρχίζει την κατασκευή εγκαταστάσεων στην περιοχή εμποδίζοντας τον οικισμό να αναπτυχθεί ομαλά. Όταν η πρόσβαση σε βορειότερα τμήματα του οικισμού γινόταν
Μεταφορά ΝΕ μονάδων από τον Πειραιά στο Πέραμα 1924
Ίδρυση της Κοινότητας του Περάματος 1934
1932 Κατασκευή εγκαταστάσεων εταιριών πετρελαιοειδών
Αρχή καταπάτησης της περιοχής πάνω από τις γραμμές του τραίνου 1942
1936 Κατασκευή ηλεκτροκίνητου σιδηρόδρομου/τραμ
Ολοένα ανάπτυξη της ΝΕΖ 1955
1951 Πρώτες συγκρούσεις των καταπατητών με την αστυνομία
1964 Η κοινότητα Περάματος γίνεται δήμος
δύσκολη λόγω της μορφολογίας του εδάφους υπήρξε ανάγκη επέκτασης βόρια των εγκαταστάσεων. Στο σημείο αυτό στήθηκαν παράγκες το 1974 για την άμεση στέγαση των εργατών, ορισμένες από τις οποίες κατοικούνται μέχρι και σήμερα. Έτσι φαίνεται πως γενικότερα η βιομηχανική δραστηριότητα στο Πέραμα έπαιξε ρόλο στην οικιστική του διαμόρφωση. Όπως αναφέρθηκε ο οικισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη λειτουργία της ΝΕΖ. Έτσι τις δεκαετίες του 1950 και 1960 που η δραστηριότητα αυτή ακμάζει στην περιοχή παρατηρούνται κοινωνικές και οικιστικές αλλαγές. Αρχικά παρατηρέιται μεγάλη εισροή κατοίκων άρα και απότομη οικιστική ανάπτυξη ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιούνται και έργα υποδομής όπως η διαμόρφωση της Λ.Ειρήνης για την καλύτερη εξυπηρέτηση του κέντρου του Περάματος. Την ίδια περίοδο ο ΟΛΠ περιφράζει 4.5 χλμ της παραλίας αποκόπτοντας την πόλη από τη θάλασσα, καθώς αργότερα μετατρέπει την περιοχή σε μη παράλια με ανεξέλεγκτες επιχωματώσεις. Από το 1973 ξεκινά η παρακμή της ζώνης όπου δημιουργεί τεράστια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Έκτοτε η αύξηση του πληθυσμού δεν γίνεται με τον ίδιο ρυθμό, παρόλα αυτά υπάρχει εισροή κατοίκων με τη διαφορά ότι πλέον δεν σχετίζονται με τον κλάδο της ΝΕΖ. Σήμερα η ναυπηγοεπισκευαστική δραστηριότητα περνάει την εντονότερη κρίση με την ανεργία να φτάνει το 95%, καθώς η δραστηριότητα αυτή έχει μετατοπιστεί σε άλλες χώρες με φθηνότερα εργατικά χέρια. Η βιομηχανία όμως εξακολουθεί να υπάρχει στην περιοχή, αυτή τη φορά μέσω της εταιρίας COSCO μετατοπίζοντας με αυτό τον τρόπο την επιχειρηματική δραστηριότητα. Η κινέζικη εταιρία έχει δικαιοδοσία εκμετάλλευσης δύο προβλητών από τον ΟΛΠ με σκοπό τη διακίνηση φορτίων.
Ανάπτυξη Περάματος, κατασκευή έργων υποδομής 1968
Ανάπτυξη οικισμού αυθαιρέτων στη δύσβατη πλαγιά του Περάματος 1974
1973 Ξεκινάει η παρακμή της Ν/Ε ζώνης
Ο ΟΛΠ με ανεξέλεγκτες επιχωματώσεις μετατρέπει το Πέραμα σε μη παράλια περιοχή 1986
1977 Σταματάει η λειτουργία του τραμ
Ολοκληρώνεται το σχέδιο πόλης 1993
1990 ‘Εντονη ανοικοδόμηση του Ν.Ικονίου
Ανοίγεται δρόμος βόρεια του Ν.Ικονίου 2011
2009 Παραχώρηση προβλήτας από τον ΟΛΠ στην COSCO
Χρήσεις γής Κατοικία–παραγωγή. Συσχετίζοντας αρχικά την κατοικία με την παραγωγή παρατηρείται πως η κατοικία εξαπλώνεται στο μεγαλύτερο τμήμα του δήμου. Στο βόρειο τμήμα κυριαρχεί η αμιγής κατοικία, ενώ σταδιακά και προς τη θάλασσα κυριαρχούν οι μεικτές χρήσεις. Το εμπόριο συναντάται πάνω στον κεντρικό δρόμο του δήμου, τη Λ.Ειρήνης. Η βιοτεχνία και η βιομηχανία η οποία είναι έντονη στην περιοχή χωροθετείται στο νότιο τμήμα του δήμου και κατά μήκος όλης της έκτασης του. Έτσι νοτιοδυτικά βρίσκεται η ΝΕΖ, πάνω από την οποία συναντώνται βιοτεχνίες, ενώ ανατολικότερα βρίσκονται οι εγκαταστάσεις της COSCO και πάνω από αυτές οι εγκαταστάσεις εταιριών πετρελαιοειδών. Στο σημείο αυτό φαίνεται και η έντονη πίεση που ασκεί η βιομηχανία προς τον οικισμό, καθώς εισχωρεί μέσα σε αυτόν. Κοινωνικές υποδομές και υπηρεσίες. Ως προς τις κοινωνικές υποδομές διαπιστώνεται ότι οι κάτοικοι αντιμετωπίζουν ελλείψεις σε μεγάλο ποσοστό σε αυτόν τον τομέα, καθώς το πλήθος των υποδομών αυτών δεν επαρκούν να καλύψουν τις ανάγκες της περιοχής. Ιδιαίτερο πολιτιστικό ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει η ίδρυση του νέου μουσείου Αλιείας και Ναυπηγικής τέχνης στο δυτικότερο άκρο του δήμου. Πράσινο–Αθλητισμός. Όσον αφορά στους χώρους πρασίνου στην περιοχή του Περάματος αυτοί περιορίζονται σε νησίδες πρασίνου διάσπαρτες σχεδόν σε όλη την έκταση του δήμου. Ένας αξιόλογος χώρος πρασίνου στο δήμου είναι η περιοχή της Πρόνοιας, που ονομάζεται έτσι γιατί παλαιότερα λειτουργούσαν υπηρεσίες πρόνοιας (κοινωνικές υπηρεσίες, εργαστήρια εκμάθησης τεχνών, μουσικής κ.ά.), με συνολική έκταση 13 στρέμματα και υψηλή επισκεψιμότητα. Λίγοι ακόμα ελεύθεροι χώροι/χώροι πρασίνου βρίσκονται κυρίως στο κέντρο του δήμου και κοντά σε σχολικά κτίρια.Σχετικά με τις αθλητικές εγκαταστάσεις, εκτός από αυτές στο χώρο της Πρόνοιας λειτουργούν πέντε ανοικτά γήπεδα, ένα κλειστό γυμναστήριο και ένα ανοικτό κολυμβητήριο.
Επιλογή περιοχής επέμβασης Παρατηρώντας συνολικά όλη την έκταση της περιοχής και συσχετίζοντας τους παραπάνω χάρτες φαίνεται πως αυτή θα μπορούσε να χωριστεί σε υποπεριοχές ανάλογα με την ποιότητα κατοίκησης, τον χωρικό παράγοντα και την αίσθηση που αυτές δημιουργούσαν στον επισκέπτη. Σύμφωνα με αυτά τα κριτήρια η περιοχή διακρίθηκε σε τέσσερις υποπεριοχές, εκείνη του κέντρου (Περιοχή Α) με την ευκολότερη προσπελασιμότητα, την πιο πυκνή δόμηση, που συγκεντρώνει τις περισσότερες υποδομές και παροχές, εκείνη βόρια του κέντρου (Περιοχή Β) στη δύσβατη πλαγιά που δομήθηκε μετέπειτα, την περιοχή του Ν. Ικονίου (Περιοχή Δ) την πιο απομακρυσμένη από το κέντρο στα ανατολικά του με τις λιγότερες παροχές και τέλος την περιοχή πάνω από τις εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών (Περιοχή Γ) όπου συναντώνται και πρόσκαιρες κατασκευές και αποτελεί και την περιοχή μελέτης. Η περιοχή Γ επιλέχθηκε καθώς φάνηκε να παρουσιάζει τα περισσότερα προβλήματα συγκριτικά με τις υπόλοιπες υποπεριοχές. Ένας παράγοντας για την επιλογή αυτή ήταν η παρατήρηση έλλειψης σε κοινόχρηστους χώρους και κοινωνικές υποδομές. Γενικότερα σε όλο το δήμο υπάρχουν ελλείψεις σε κοινωνικές υποδομές όμως στη συγκεκριμένη περιοχή το πρόβλημα είναι εντονότερο καθώς αυτές συγκεντρώνονται στο κέντρο του Περάματος. Ελλείψεις όμως παρατηρούνται και σε καταστήματα ειδών καθημερινής χρήσης αλλά και χώρους αναψυχής με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να αναγκάζονται να μετακινούνται για αυτές τις ανάγκες τους είτε στο κέντρο του Περάματος είτε στον Πειραιά.
Ο κυριότερος όμως παράγοντας που οδήγησε στην επιλογή της περιοχής Γ, ήταν οι εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών οι οποίες βρίσκονται μέσα στον οικισμό, τα «καζάνια του θανάτου» όπως τα ονομάζουν οι κάτοικοι. Στο σημείο αυτό φαίνεται πως η βιομηχανία εισχωρεί στον οικισμό ασκώντας του πιέσεις. Οι εγκαταστάσεις καλύπτουν σήμερα έκταση 300 περίπου στρεμμάτων και αποτελούν το 15% του συνολικού αποθηκευτικού χώρου πετρελαίων στη χώρα. Κατά τη διάρκεια παραμονής τους έχουν συμβεί αρκετά ατυχήματα, όπως εκρήξεις και ανατινάξεις φιαλών, πυρκαγιές και διαρροές αγωγών. Οι δεξαμενές καυσίμων βρίσκονται κατά μήκος της Λ.Δημοκρατίας, του συνδετήριου δρόμου του δήμου με τον Πειραιά και την ευρύτερη περιοχή της Αττικής, με κίνδυνο αποκλεισμού της περιοχής σε περίπτωση ατυχήματος. Αξίζει να επισημανθεί πως οι εγκαταστάσεις καυσίμων βρίσκονται σε απόσταση μόλις 10 μέτρων από τον οικισμό. Τα προβλήματα είναι οι τοξικές αναθυμιάσεις, ο αποκλεισμός των κατοίκων από το θαλάσσιο μέτωπο καθώς και οι οχλήσεις και η κυκλοφοριακή φόρτιση. Αξίζει να σημειωθεί πως οι ίδιοι οι κάτοικοι που βιώνουν καθημερινά το χώρο των καζανιών προσπαθούν συνεχώς με κινητοποιήσεις να απομακρύνουν τα καζάνια από τον οικισμό τους. Τέλος παρατηρήθηκε πως ενώ από το σημείο αυτό ξεκινά ο δεύτερος συνδετήριος δρόμος για το δήμο η περιοχή εξακολουθεί να μοιάζει αποκομμένη καθώς η περιοχή Φαίνεται αφιλόξενη για τον επισκέπτη αλλά και τον ίδιο τον κάτοικο.
Γενικές προθέσεις Επιλέγοντας λοιπόν την περιοχή Γ ως περιοχή επέμβασης στόχος είναι η ενοποίηση του οικισμού ώστε να βρεθεί τρόπος να πάψει να αποτελεί προβληματικό σημείο και να γίνει πυρήνας. Έτσι η αρχική πρόθεση είναι η απομάκρυνση των εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών από την κατοικημένη περιοχή σε χώρο που να είναι θεσμοθετημένος για τέτοιες χρήσεις. Τα καζάνια αποτελούν ασύμβατη χρήση με την κατοικία ενώ μοιάζουν να χωρίζουν την οικιστική περιοχή σε δύο μέρη. Ο χώρος που θα ελευθερωθεί θα μπορέσει να αξιοποιηθεί ώστε να χωροθετηθούν χρήσεις οι οποίες λείπουν από την περιοχή, όπως ο πολιτισμός, η εκπαίδευση και το τοπικό εμπόριο. Μελέτη που έχει γίνει για την τροποποίηση του ΓΠΣ τον Ιούλιο 2010 από το Υπ.Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης & Αποκέντρωσης προτείνει επίσης την μετεγκατάσταση των καζανιών και οι νέες χρήσεις που προτείνει είναι να παραμείνει ως βιομηχανική περιοχή μόνο το τμήμα νότια του κεντρικού δρόμου. Άλλες χρήσεις που ορίζονται για την περιοχή αυτή είναι το υπερτοπικό εμπόριο, τοπικό εμπόριο, εκπαιδευτική χρήση και ένα τμήμα δίνεται στην κατοικία.
Πρόταση Τροποποίησης Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Δήμου Περάματος. Ιούλιος 2010
Επιλογή χρήσης Προχωρώντας πιο ειδικά το ζητούμενο είναι να οργανωθεί ένας χώρος ο οποίος θα είναι ο συνδετήριος κρίκος μεταξύ της κατοικίας και της παραγωγής, ύστερα από την απομάκρυνση των εγκαταστάσεων, ο οποίος θα τονώσει τον εργασιακό τομέα και παράλληλα θα λειτουργήσει σαν χώρος συνάντησης και πολιτισμού για τους κάτοικους. Ύστερα από δειγματοληπτική έρευνα, σχετικά με τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του τόπου παρατηρήθηκε πως: Α)το 50% των γυναικών δεν συμμετέχει στον εργασιακό κλάδο. Β)το μορφωτικό επίπεδο της περιοχής είναι ιδιαίτερα χαμηλό. Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη συμμετοχή στην ανώτερη εκπαίδευση αλλά δεν έχουν λάβει καθόλου τεχνική εκπαίδευση. Γ)το αίσθημα της γειτονιάς είναι ιδιαίτερα έντονο και οι διαπροσωπικές σχέσεις πολύ σημαντικές για τους κατοίκους, παρόλα αυτά δεν υπάρχουν οι απαιτούμενοι χώροι και υποδομές για συνάντηση με αποτέλεσμα να τείνουν στην αποξένωση. Με αφορμή τους τρεις παραπάνω παράγοντες στόχος είναι αρχικά η μείωση της ανεργίας στην περιοχή δίνοντας τη δυνατότητα και σε άλλους επαγγελματικούς κλάδους να αναπτυχθούν πέραν της ναυπηγοεπισκευής. Ταυτόχρονα να δοθεί περισσότερος χώρος στην εκπαίδευση για την εξέλιξη των κατοίκων, ενώ τέλος να γίνει μία προσπάθεια προκειμένου να μη χαθούν οι σχέσεις στη γειτονιά. Τα παραπάνω στοιχεία φάνηκαν χρήσιμα για την επιλογή της χρήσης. Έτσι προτείνεται η δημιουργία ενός χώρου εκπαίδευσης, που απεθύνεται σε όλους τους κατοίκους δίνοντας τη δυνατότητα και στις γυναίκες να συμμετέχουν και εκείνες στην παραγωγή. Παράλληλα θα αποτελέσει ένα χώρο πολιτισμού, δημιουργίας και συνάντησης για τους κατοίκους.
Λειτουργικές Αρχές Ο χώρος λοιπόν που προτείνεται είναι ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο με συμπληρωματικές πολιτιστικές λειτουργίες. Το συγκρότημα θα στεγάσει δύο εκπαιδευτικά εργαστήρια, ένα μαγειρικής και ένα μικροκατασκευών (χρησιμοποιώντας υλικά όπως ξύλο, μέταλλο, ύφασμα) με συμπληρωματικούς χώρους. Το εργαστήριο θα λειτουργεί βασισμένο σε σεμινάρια σχετικά με τα δύο αντικείμενα που αναφέρθηκαν. Αυτό σημαίνει πως θα ορίζονται μαθήματα τα οποία δεν θα είναι μόνιμα για το εργαστήριο αλλά θα μπορούν να αλλάζουν ανάλογα με τη ζήτηση και τις ανάγκες των ενδιαφερόμενων. Τα μαθήματα πέρα από το τεχνικό κομμάτι θα υποστηρίζονται και από θεωρητική εκπαίδευση. Με το πέρας των μαθημάτων θα χορηγείται βεβαίωση σπουδών για όσους παρακολούθησαν προκειμένου να βγαίνουν πιο καταρτισμένοι στην αγορά εργασίας. Τα αντικείμενα που θα παράγονται από τους σπουδαστές θα πωλούνται προς όφελος του συγκροτήματος και της συντήρησής του. Πέρα όμως από τον εκπαιδευτικό του χαρακτήρα ο χώρος θα λειτουργεί και ως χώρος συναναστροφής, συζήτησης, πολιτισμού και συνάντησης. Το εργαστήριο αυτό θα ανοίξει νέες προοπτικές για την περιοχή δίνοντας τη δυνατότητα για μόρφωση και για διάλογο, κάτι που οι κάτοικοι έχουν ανάγκη αλλά μέχρι τώρα στερούνται το χώρο. Παράλληλα θα είναι ένα κίνητρο για εύρεση νέων ενδιαφερόντων προκειμένου να έχει και εργασιακό αντίκτυπο.
Το οικόπεδο Το οικόπεδο που επιλέχθηκε βρίσκεται μεταξύ της κατοικίας και της περιοχής η οποία πρόκειται να υποδεχτεί τις νέες χρήσεις μετά την απομάκρυνση των εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών. Στόχος ήταν η επιλογή ενός χώρου που να βρίσκεται στην καρδιά της γειτονιάς, να αναφέρεται στον κάτοικο και παράλληλα να λειτουργεί σαν ενοποιητικό στοιχείο μεταξύ κατοικίας και παραγωγής. Σημαντικό ήταν πως διασχίζεται και από έναν κεντρικό δρόμο την οδό 25ης Μαρτίου. Το χαρακτηριστικό του οικοπέδου είναι το έντονο ανάγλυφο, η θέα στη θάλασσα και τέλος η σχέση που έχει το οικόπεδο με την εκκλησία με την οποία γειτνιάζει.
Ύφος της περιοχής Ανάγλυφο
Προσβάσεις
Θέες
Εκκλησία
Συνθετικές αρχές Ξεκινώντας με τις προσβάσεις στο οικόπεδο, όπως φαίνεται στο διάγραμμα η μεγαλύτερη κινητικότητα παρατηρείται στο νότιο τμήμα, στον κεντρικό δρόμο όπου γίνεται και ευκολότερα η πρόσβαση με αυτοκίνητο. Η ιεράρχηση συνεχίζει με την δυτική είσοδο στο οικόπεδο που συνδέει το χώρο με το κέντρο του Περάματος και αναφέρεται κυρίως σε πεζούς και τέλος τη βοριότερη, αυτή με τη μικρότερη εισροή που αναφέρεται στη γειτονιά. Επόμενος στόχος είναι η σύνδεση μεταξύ κατοικίας και παραγωγής. Ταυτόχρονα έγινε προσπάθεια για την ένωση με κάποιο τρόπο του θρησκευτικού χώρου με τον αίθριο χώρο του κτιρίου. Με αυτές τις απαιτήσεις οργανώθηκαν οι ροές στο οικόπεδο με στόχο την ένωση των τριών αυτών εισόδων, ενώ ενδιάμεσα να υπάρχει πέρασμα από την κεντρική αυλή του εργαστηρίου στην αυλή της εκκλησίας. Η κεντρική ιδέα λοιπόν ξεκινά με αυτή την διαδρομή για τους πεζούς και τις δύο ανισόπεδες αυλές.
Το επόμενο στοιχείο που επηρέασε τη λύση είναι το έντονο ανάγλυφο και οι θέες και έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη για όγκους τοποθετημένους αμφιθεατρικά προσανατολισμένους στο νότο. Η χάραξη λοιπόν προκύπτει από το ίδιο το έδαφος. Τέλος προστέθηκε ένας ακόμα κάθετος όγκος για την ένωση των υπολοίπων ο οποίος ακολουθεί και τονίζει την γραμμική πορεία. Η χάραξη αυτή των όγκων μοιάζει να ορίζει και να κυκλώνει την εσωτερική αυλή καταλήγοντας σε ένα υπαίθριο αμφιθέατρο. Παράλληλα η σύνθεση οργανώνει μία δευτερεύουσα αυλή στο επίπεδο του πωλητηρίου, καθώς και ένα πλάτωμα στο επίπεδο του πάνω δρόμου. Αυτό που επιδιώχθηκε ήταν να λειτουργεί ο χώρος σαν πέρασμα. Έτσι οι συνθετικές αρχές λειτούργησαν ώστε οι όγκοι να διαμορφωθούν μέσω των εξωτερικών διαδρομών με αποτέλεσμα ο περιβάλλοντας να γίνεται κτίριο και το κτίριο περιβάλλοντας.
Στο σημείο αυτό παρατηρείται η έντονη υψομετρική διαφορά και η αμφιθεατρικότητα. Η πρόθεσή είναι να οργανωθεί η τομή ακολουθώντας την κλίση του εδάφους προκειμένου η κατασκευή να εντάσσεται στο περιβάλλον. Έτσι το κτίσμα εισχωρεί στο οικόπεδο.
Διαγράμματα διαδοχικών εγκάρσιων τομών
Οργάνωση χώρων Όπως φαίνεται στο σχήμα ο χώρος αποτελείται από τα εργαστήρια (μαγειρικής και μικροκατασκευών) στο βόριο τμήμα, μία βιβλιοθήκη ανοικτή και στη γειτονιά, ένα αμφιθεατρικό χώρο που θα εξυπηρετεί και τους σπουδαστές αλλά και όλο το δήμο για εκδηλώσεις, ένα καφέ και τέλος τα καταστήματα πώλησης των προϊόντων που θα παράγοντα από τους σπουδαστές. Έτσι το συγκρότημα αποτελείται από τρία μέρη με διαφορετικό χαρακτήρα. Το πρώτο της εκπαίδευσης, το δεύτερο εκείνο με τον πιο δημόσιο χαρακτήρα το οποίο θα μπορεί να λειτουργεί ακόμα και όταν δεν πραγματοποιούνται μαθήματα και θα αναφέρεται τόσο στους μαθητές όσο και στους υπόλοιπους κατοίκους και τέλος ένα πιο ανεξάρτητο κομμάτι εκείνο του πωλητηρίου.
Είσοδοι στο συγκρότημα
Φωτισμός
Ο χώρος λόγω των διαφορετικών λειτουργιών που φιλοξενεί αλλά και λόγω των διαφόρων επιπέδων της εξωτερικής διαδρομής έχει πρόσβαση στο εσωτερικό από τέσσερις διαφορετικές εισόδους. Η κύρια είσοδος γίνεται μέσω της κεντρικής αυλής, στην καρδιά της σύνθεσης, στον κάθετο όγκο που φιλοξενεί τις πολιτιστικές λειτουργίες. Στο ίδιο επίπεδο βρίσκεται και η δεύτερη είσοδος στον εκπαιδευτικό χώρο. Στο τμήμα της σύνθεσης με τον πιο δημόσιο χαρακτήρα βρίσκονται δύο ακόμα είσοδοι. Η πρώτη στο κατώτερο επίπεδο (+0.00) για την ευκολότερη πρόσβαση των επισκεπτών από τον κεντρικό δρόμο και η δεύτερη στο ανώτερο σημείο του ίδιου όγκου (+14.00) βάζοντας τον επισκέπτη στο κτίριο από το δρόμο βόρια του οικοπέδου. Τέλος το τμήμα του πωλητηρίου έχει αυτόνομη είσοδο στο επίπεδο του κεντρικού δρόμου.
Το κτίσμα προκειμένου να εντάσσεται καλύτερα στον τόπο, διατηρείται σε χαμηλό ύψος και λόγω της έντονης κλίσης του εδάφους η βορινή πλευρά του είναι υπόσκαφη. Σημαντική αρχή της λύσης όμως ήταν η επιθυμία για φυσικό φωτισμό. Έτσι έγινε προσπάθεια να εκμετελευτεί όσο το δυνατόν καλύτερα ο νότιος προσανατολισμός. Οι λειτουργίες που απαιτούσαν φωτισμό χωροθετούνται νότια, ενώ στα βόρια τμήματα των όγκων υπάρχουν δευτερύουσες λειτουργίες, διάδρομοι και κλιμακοστάσια. Για τους χώρους που βρίσκονται κάτω από το έδαφος έχει γίνει επίσης μέριμνα για φωτισμό με φωτιστικές σχισμές ή ανοίγματα στην οροφή. Τέλος προβλέπονται φωτιστικές μπούκες σε χώρους που απαιτούσαν περισσότερη ιδιωτικότητα.
Κτιριολογικό
Είσοδος/Υποδοχή............150 τ.μ. Αμφιθέατρο.................210 τ.μ. Αναψυκτήριο.................60 τ.μ. Βιβλιοθήκη.................150 τ.μ. Εργαστήρια.................445 Υποδοχή...................50 Εργαστήριο Μαγειρικής....110 Αίθουσα μαγειρικής.......70 Αποδυτήρια...............15 Συσκευασία προϊόντων.....25 Εργαστήριο Μικροτεχνίας..285 Αίθουσα σχεδίου..........35 Αίθουσες κατασκευών.....170 Αίθουσα εργαλείων........80
τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ.
Πωλητήριο..................155 τ.μ. Διοίκηση...................130 τ.μ. Λοιποι Χώροι...............285 τ.μ. Αποθηκευτικοί χώροι......110 τ.μ. WC........................45 τ.μ.
Φωτογραφίες μακετών
Τελική μακέτα 1:200
Τελική μακέτα 1:200
Τοπογραφική μακέτα 1:2500
Μακέτα εργασίας 1:500
Μακετάκι ιδέας
Το θέμα της διπλώματικής εργασίας είναι ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο στο Πέραμα, που περιλαμβάνει χώρους εργαστηρίων, πολιτιστικούς χώρους (βιβλιοθήκη, αμφιθέατρο) και ένα πωλητήριο. Αφορμή για την επιλογή του θέματος αποτέλεσε η ενασχόληση μας με την περιοχή σε προηγούμενη έρευνα. Η παρατήρηση και η καταγραφή των χαρακτηριστικών και των ανάγκών του δήμου οδήγησαν στην επιλογή της συγκεκριμένης χρήσης. Στόχος της μελέτης είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και η αναβάθμιση του δήμου μέσω του συγκεκριμένου έργου.
Περιεχόμενα Ανάλυση δήμου Περάματος
Γεωγραφική θέση Σύνδεση περιοχής με τους γειτονικούς δήμους Ιστορική και οικιστική εξέλιξη Χρήσεις γής
Ιδική περιοχή μελέτης
Επιλογή περιοχής επέμβασης Γενικές προθέσεις Επιλογή χρήσης
Εκπαιδευτικό εργαστήρι
Λειτουργικές Αρχές Το οικόπεδο Ύφος της περιοχής Συνθετικές αρχές Οργάνωση χώρων Είσοδοι στο κτίριο – Φωτισμός Κτιριολογικό
Σχέδια
Κατόψεις Τομές Όψη Φωτογραφίες μακετών
Γεωγραφική θέση Χωροθετώντας την περιοχή, το Πέραμα είναι προάστιο του Πειραιά στο δυτικότερο άκρο της Αθήνας, ενώ απέχει από αυτή 14,7 χλμ. Η περιοχή είναι αυτόνομος δήμος και στα ανατολικά συνορεύει με το δήμο Κερατσινίου, ενώ βόρεια βρίσκεται το όρος Αιγάλεω και το Βιομηχανικό Πάρκο Σχιστού. Η νότια πλευρά του βρέχεται από τον όρμο του Κερατσινίου, που αποτελεί σύνδεση του κόλπου της Ελευσίνας και του Σαρωνικού κόλπου, ενώ η δυτική του πλευρά συναντά τα νερά του στενού της Σαλαμίνας. Όσον αφορά στη μορφολογία, το Πέραμα είναι μια περιοχή χαρακτηριστικά βραχώδης. Μάλιστα, το έδαφός του παρουσιάζει κλίσεις που σε μερικά σημεία ξεπερνούν το 30%. Ο δήμος αναπτύσσεται από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι το υψόμετρο των 266 μέτρων.
Σύνδεση περιοχής με τους γειτονικούς δήμους Ο δήμος μοιάζει απομονωμένος λόγω των φυσικών ορίων του καθώς επίσης, λόγω του ότι υπάρχει ένας μόνο κεντρικός δρόμος, η λεωφόρος Δημοκρατίας, που συνδέει το ανατολικό Πέραμα με το Κερατσίνι και το υπόλοιπο πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας. Τα τελευταία χρόνια όμως έχει ανοιχτεί ένας νέος δρόμος βόρεια του Ν.Ικονίου ο οποίος συνδέει το ανατολικό Πέραμα με τη Λ.Σχιστού.
Ιστορική και οικιστική εξέλιξη Όσoν αφορά στην ιστορική εξέλιξη του Περάματος και το πώς η περιοχή διαμορφώνεται οικιστικά, το σημαντικότερο γεγονός για την έναρξη του οικισμού αποτέλεσε η μεταφορά των ναυπηγοεπισκευαστικών μονάδων από τον Άγιο Διονύσιο του Πειραιά στην παραλία του Περάματος το 1924. Τότε σηματοδοτείται η αρχή δόμησης του οικισμού από εργάτες της ζώνης που στήνουν τα σπίτια τους γραμμικά πάνω από το χώρο δουλειάς τους. Από τότε οποιαδήποτε κοινωνική ή οικιστική εξέλιξη στην περιοχή σχετίζεται με τη δραστηριότητα της ναυπηγοεπισκευής. Ο πληθυσμός που εγκαθίσταται στην περιοχή ανήκει στην εργατική τάξη, ο οποίος μην έχοντας την οικονομική ευχέρεια έχει σαν πρώτο μέλημα την αυτοστέγαση. Το Πέραμα λοιπόν συγκροτείται ύστερα από τεράστιο αγώνα για στέγαση των εργατών, από συνεχείς καταπατήσεις στο πέρασμα των χρόνων και αλλεπάλληλες συγκρούσεις με τις αρχές του κράτους για να διεκδικήσουν τα σπίτια τους. Το 1993 ολοκληρώνεται το σχέδιο πόλης, παρόλα αυτά ακόμα και σήμερα υπάρχουν σπίτια εκτός σχεδίου. Μέχρι τότε ο οικισμός φαίνεται να δομείται αυθαίρετα χωρίς καμία πρόνοια για ρυμοτομία από το κράτος. Οργανώνεται από το νότο προς το βορά και όχι γραμμικά καθώς από το 1932 η εταιρία πετρελαιοειδών, SHELL αγοράζει ένα κομμάτι γης και αρχίζει την κατασκευή εγκαταστάσεων στην περιοχή εμποδίζοντας τον οικισμό να αναπτυχθεί ομαλά. Όταν η πρόσβαση σε βορειότερα τμήματα του οικισμού γινόταν
Μεταφορά ΝΕ μονάδων από τον Πειραιά στο Πέραμα 1924
Ίδρυση της Κοινότητας του Περάματος 1934
1932 Κατασκευή εγκαταστάσεων εταιριών πετρελαιοειδών
Αρχή καταπάτησης της περιοχής πάνω από τις γραμμές του τραίνου 1942
1936 Κατασκευή ηλεκτροκίνητου σιδηρόδρομου/τραμ
Ολοένα ανάπτυξη της ΝΕΖ 1955
1951 Πρώτες συγκρούσεις των καταπατητών με την αστυνομία
1964 Η κοινότητα Περάματος γίνεται δήμος
δύσκολη λόγω της μορφολογίας του εδάφους υπήρξε ανάγκη επέκτασης βόρια των εγκαταστάσεων. Στο σημείο αυτό στήθηκαν παράγκες το 1974 για την άμεση στέγαση των εργατών, ορισμένες από τις οποίες κατοικούνται μέχρι και σήμερα. Έτσι φαίνεται πως γενικότερα η βιομηχανική δραστηριότητα στο Πέραμα έπαιξε ρόλο στην οικιστική του διαμόρφωση. Όπως αναφέρθηκε ο οικισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη λειτουργία της ΝΕΖ. Έτσι τις δεκαετίες του 1950 και 1960 που η δραστηριότητα αυτή ακμάζει στην περιοχή παρατηρούνται κοινωνικές και οικιστικές αλλαγές. Αρχικά παρατηρέιται μεγάλη εισροή κατοίκων άρα και απότομη οικιστική ανάπτυξη ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιούνται και έργα υποδομής όπως η διαμόρφωση της Λ.Ειρήνης για την καλύτερη εξυπηρέτηση του κέντρου του Περάματος. Την ίδια περίοδο ο ΟΛΠ περιφράζει 4.5 χλμ της παραλίας αποκόπτοντας την πόλη από τη θάλασσα, καθώς αργότερα μετατρέπει την περιοχή σε μη παράλια με ανεξέλεγκτες επιχωματώσεις. Από το 1973 ξεκινά η παρακμή της ζώνης όπου δημιουργεί τεράστια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Έκτοτε η αύξηση του πληθυσμού δεν γίνεται με τον ίδιο ρυθμό, παρόλα αυτά υπάρχει εισροή κατοίκων με τη διαφορά ότι πλέον δεν σχετίζονται με τον κλάδο της ΝΕΖ. Σήμερα η ναυπηγοεπισκευαστική δραστηριότητα περνάει την εντονότερη κρίση με την ανεργία να φτάνει το 95%, καθώς η δραστηριότητα αυτή έχει μετατοπιστεί σε άλλες χώρες με φθηνότερα εργατικά χέρια. Η βιομηχανία όμως εξακολουθεί να υπάρχει στην περιοχή, αυτή τη φορά μέσω της εταιρίας COSCO μετατοπίζοντας με αυτό τον τρόπο την επιχειρηματική δραστηριότητα. Η κινέζικη εταιρία έχει δικαιοδοσία εκμετάλλευσης δύο προβλητών από τον ΟΛΠ με σκοπό τη διακίνηση φορτίων.
Ανάπτυξη Περάματος, κατασκευή έργων υποδομής 1968
Ανάπτυξη οικισμού αυθαιρέτων στη δύσβατη πλαγιά του Περάματος 1974
1973 Ξεκινάει η παρακμή της Ν/Ε ζώνης
Ο ΟΛΠ με ανεξέλεγκτες επιχωματώσεις μετατρέπει το Πέραμα σε μη παράλια περιοχή 1986
1977 Σταματάει η λειτουργία του τραμ
Ολοκληρώνεται το σχέδιο πόλης 1993
1990 ‘Εντονη ανοικοδόμηση του Ν.Ικονίου
Ανοίγεται δρόμος βόρεια του Ν.Ικονίου 2011
2009 Παραχώρηση προβλήτας από τον ΟΛΠ στην COSCO
Χρήσεις γής Κατοικία–παραγωγή. Συσχετίζοντας αρχικά την κατοικία με την παραγωγή παρατηρείται πως η κατοικία εξαπλώνεται στο μεγαλύτερο τμήμα του δήμου. Στο βόρειο τμήμα κυριαρχεί η αμιγής κατοικία, ενώ σταδιακά και προς τη θάλασσα κυριαρχούν οι μεικτές χρήσεις. Το εμπόριο συναντάται πάνω στον κεντρικό δρόμο του δήμου, τη Λ.Ειρήνης. Η βιοτεχνία και η βιομηχανία η οποία είναι έντονη στην περιοχή χωροθετείται στο νότιο τμήμα του δήμου και κατά μήκος όλης της έκτασης του. Έτσι νοτιοδυτικά βρίσκεται η ΝΕΖ, πάνω από την οποία συναντώνται βιοτεχνίες, ενώ ανατολικότερα βρίσκονται οι εγκαταστάσεις της COSCO και πάνω από αυτές οι εγκαταστάσεις εταιριών πετρελαιοειδών. Στο σημείο αυτό φαίνεται και η έντονη πίεση που ασκεί η βιομηχανία προς τον οικισμό, καθώς εισχωρεί μέσα σε αυτόν. Κοινωνικές υποδομές και υπηρεσίες. Ως προς τις κοινωνικές υποδομές διαπιστώνεται ότι οι κάτοικοι αντιμετωπίζουν ελλείψεις σε μεγάλο ποσοστό σε αυτόν τον τομέα, καθώς το πλήθος των υποδομών αυτών δεν επαρκούν να καλύψουν τις ανάγκες της περιοχής. Ιδιαίτερο πολιτιστικό ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει η ίδρυση του νέου μουσείου Αλιείας και Ναυπηγικής τέχνης στο δυτικότερο άκρο του δήμου. Πράσινο–Αθλητισμός. Όσον αφορά στους χώρους πρασίνου στην περιοχή του Περάματος αυτοί περιορίζονται σε νησίδες πρασίνου διάσπαρτες σχεδόν σε όλη την έκταση του δήμου. Ένας αξιόλογος χώρος πρασίνου στο δήμου είναι η περιοχή της Πρόνοιας, που ονομάζεται έτσι γιατί παλαιότερα λειτουργούσαν υπηρεσίες πρόνοιας (κοινωνικές υπηρεσίες, εργαστήρια εκμάθησης τεχνών, μουσικής κ.ά.), με συνολική έκταση 13 στρέμματα και υψηλή επισκεψιμότητα. Λίγοι ακόμα ελεύθεροι χώροι/χώροι πρασίνου βρίσκονται κυρίως στο κέντρο του δήμου και κοντά σε σχολικά κτίρια.Σχετικά με τις αθλητικές εγκαταστάσεις, εκτός από αυτές στο χώρο της Πρόνοιας λειτουργούν πέντε ανοικτά γήπεδα, ένα κλειστό γυμναστήριο και ένα ανοικτό κολυμβητήριο.
Επιλογή περιοχής επέμβασης Παρατηρώντας συνολικά όλη την έκταση της περιοχής και συσχετίζοντας τους παραπάνω χάρτες φαίνεται πως αυτή θα μπορούσε να χωριστεί σε υποπεριοχές ανάλογα με την ποιότητα κατοίκησης, τον χωρικό παράγοντα και την αίσθηση που αυτές δημιουργούσαν στον επισκέπτη. Σύμφωνα με αυτά τα κριτήρια η περιοχή διακρίθηκε σε τέσσερις υποπεριοχές, εκείνη του κέντρου (Περιοχή Α) με την ευκολότερη προσπελασιμότητα, την πιο πυκνή δόμηση, που συγκεντρώνει τις περισσότερες υποδομές και παροχές, εκείνη βόρια του κέντρου (Περιοχή Β) στη δύσβατη πλαγιά που δομήθηκε μετέπειτα, την περιοχή του Ν. Ικονίου (Περιοχή Δ) την πιο απομακρυσμένη από το κέντρο στα ανατολικά του με τις λιγότερες παροχές και τέλος την περιοχή πάνω από τις εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών (Περιοχή Γ) όπου συναντώνται και πρόσκαιρες κατασκευές και αποτελεί και την περιοχή μελέτης. Η περιοχή Γ επιλέχθηκε καθώς φάνηκε να παρουσιάζει τα περισσότερα προβλήματα συγκριτικά με τις υπόλοιπες υποπεριοχές. Ένας παράγοντας για την επιλογή αυτή ήταν η παρατήρηση έλλειψης σε κοινόχρηστους χώρους και κοινωνικές υποδομές. Γενικότερα σε όλο το δήμο υπάρχουν ελλείψεις σε κοινωνικές υποδομές όμως στη συγκεκριμένη περιοχή το πρόβλημα είναι εντονότερο καθώς αυτές συγκεντρώνονται στο κέντρο του Περάματος. Ελλείψεις όμως παρατηρούνται και σε καταστήματα ειδών καθημερινής χρήσης αλλά και χώρους αναψυχής με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να αναγκάζονται να μετακινούνται για αυτές τις ανάγκες τους είτε στο κέντρο του Περάματος είτε στον Πειραιά.
Ο κυριότερος όμως παράγοντας που οδήγησε στην επιλογή της περιοχής Γ, ήταν οι εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών οι οποίες βρίσκονται μέσα στον οικισμό, τα «καζάνια του θανάτου» όπως τα ονομάζουν οι κάτοικοι. Στο σημείο αυτό φαίνεται πως η βιομηχανία εισχωρεί στον οικισμό ασκώντας του πιέσεις. Οι εγκαταστάσεις καλύπτουν σήμερα έκταση 300 περίπου στρεμμάτων και αποτελούν το 15% του συνολικού αποθηκευτικού χώρου πετρελαίων στη χώρα. Κατά τη διάρκεια παραμονής τους έχουν συμβεί αρκετά ατυχήματα, όπως εκρήξεις και ανατινάξεις φιαλών, πυρκαγιές και διαρροές αγωγών. Οι δεξαμενές καυσίμων βρίσκονται κατά μήκος της Λ.Δημοκρατίας, του συνδετήριου δρόμου του δήμου με τον Πειραιά και την ευρύτερη περιοχή της Αττικής, με κίνδυνο αποκλεισμού της περιοχής σε περίπτωση ατυχήματος. Αξίζει να επισημανθεί πως οι εγκαταστάσεις καυσίμων βρίσκονται σε απόσταση μόλις 10 μέτρων από τον οικισμό. Τα προβλήματα είναι οι τοξικές αναθυμιάσεις, ο αποκλεισμός των κατοίκων από το θαλάσσιο μέτωπο καθώς και οι οχλήσεις και η κυκλοφοριακή φόρτιση. Αξίζει να σημειωθεί πως οι ίδιοι οι κάτοικοι που βιώνουν καθημερινά το χώρο των καζανιών προσπαθούν συνεχώς με κινητοποιήσεις να απομακρύνουν τα καζάνια από τον οικισμό τους. Τέλος παρατηρήθηκε πως ενώ από το σημείο αυτό ξεκινά ο δεύτερος συνδετήριος δρόμος για το δήμο η περιοχή εξακολουθεί να μοιάζει αποκομμένη καθώς η περιοχή Φαίνεται αφιλόξενη για τον επισκέπτη αλλά και τον ίδιο τον κάτοικο.
Γενικές προθέσεις Επιλέγοντας λοιπόν την περιοχή Γ ως περιοχή επέμβασης στόχος είναι η ενοποίηση του οικισμού ώστε να βρεθεί τρόπος να πάψει να αποτελεί προβληματικό σημείο και να γίνει πυρήνας. Έτσι η αρχική πρόθεση είναι η απομάκρυνση των εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών από την κατοικημένη περιοχή σε χώρο που να είναι θεσμοθετημένος για τέτοιες χρήσεις. Τα καζάνια αποτελούν ασύμβατη χρήση με την κατοικία ενώ μοιάζουν να χωρίζουν την οικιστική περιοχή σε δύο μέρη. Ο χώρος που θα ελευθερωθεί θα μπορέσει να αξιοποιηθεί ώστε να χωροθετηθούν χρήσεις οι οποίες λείπουν από την περιοχή, όπως ο πολιτισμός, η εκπαίδευση και το τοπικό εμπόριο. Μελέτη που έχει γίνει για την τροποποίηση του ΓΠΣ τον Ιούλιο 2010 από το Υπ.Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης & Αποκέντρωσης προτείνει επίσης την μετεγκατάσταση των καζανιών και οι νέες χρήσεις που προτείνει είναι να παραμείνει ως βιομηχανική περιοχή μόνο το τμήμα νότια του κεντρικού δρόμου. Άλλες χρήσεις που ορίζονται για την περιοχή αυτή είναι το υπερτοπικό εμπόριο, τοπικό εμπόριο, εκπαιδευτική χρήση και ένα τμήμα δίνεται στην κατοικία.
Πρόταση Τροποποίησης Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Δήμου Περάματος. Ιούλιος 2010
Επιλογή χρήσης Προχωρώντας πιο ειδικά το ζητούμενο είναι να οργανωθεί ένας χώρος ο οποίος θα είναι ο συνδετήριος κρίκος μεταξύ της κατοικίας και της παραγωγής, ύστερα από την απομάκρυνση των εγκαταστάσεων, ο οποίος θα τονώσει τον εργασιακό τομέα και παράλληλα θα λειτουργήσει σαν χώρος συνάντησης και πολιτισμού για τους κάτοικους. Ύστερα από δειγματοληπτική έρευνα, σχετικά με τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του τόπου παρατηρήθηκε πως: Α)το 50% των γυναικών δεν συμμετέχει στον εργασιακό κλάδο. Β)το μορφωτικό επίπεδο της περιοχής είναι ιδιαίτερα χαμηλό. Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη συμμετοχή στην ανώτερη εκπαίδευση αλλά δεν έχουν λάβει καθόλου τεχνική εκπαίδευση. Γ)το αίσθημα της γειτονιάς είναι ιδιαίτερα έντονο και οι διαπροσωπικές σχέσεις πολύ σημαντικές για τους κατοίκους, παρόλα αυτά δεν υπάρχουν οι απαιτούμενοι χώροι και υποδομές για συνάντηση με αποτέλεσμα να τείνουν στην αποξένωση. Με αφορμή τους τρεις παραπάνω παράγοντες στόχος είναι αρχικά η μείωση της ανεργίας στην περιοχή δίνοντας τη δυνατότητα και σε άλλους επαγγελματικούς κλάδους να αναπτυχθούν πέραν της ναυπηγοεπισκευής. Ταυτόχρονα να δοθεί περισσότερος χώρος στην εκπαίδευση για την εξέλιξη των κατοίκων, ενώ τέλος να γίνει μία προσπάθεια προκειμένου να μη χαθούν οι σχέσεις στη γειτονιά. Τα παραπάνω στοιχεία φάνηκαν χρήσιμα για την επιλογή της χρήσης. Έτσι προτείνεται η δημιουργία ενός χώρου εκπαίδευσης, που απεθύνεται σε όλους τους κατοίκους δίνοντας τη δυνατότητα και στις γυναίκες να συμμετέχουν και εκείνες στην παραγωγή. Παράλληλα θα αποτελέσει ένα χώρο πολιτισμού, δημιουργίας και συνάντησης για τους κατοίκους.
Λειτουργικές Αρχές Ο χώρος λοιπόν που προτείνεται είναι ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο με συμπληρωματικές πολιτιστικές λειτουργίες. Το συγκρότημα θα στεγάσει δύο εκπαιδευτικά εργαστήρια, ένα μαγειρικής και ένα μικροκατασκευών (χρησιμοποιώντας υλικά όπως ξύλο, μέταλλο, ύφασμα) με συμπληρωματικούς χώρους. Το εργαστήριο θα λειτουργεί βασισμένο σε σεμινάρια σχετικά με τα δύο αντικείμενα που αναφέρθηκαν. Αυτό σημαίνει πως θα ορίζονται μαθήματα τα οποία δεν θα είναι μόνιμα για το εργαστήριο αλλά θα μπορούν να αλλάζουν ανάλογα με τη ζήτηση και τις ανάγκες των ενδιαφερόμενων. Τα μαθήματα πέρα από το τεχνικό κομμάτι θα υποστηρίζονται και από θεωρητική εκπαίδευση. Με το πέρας των μαθημάτων θα χορηγείται βεβαίωση σπουδών για όσους παρακολούθησαν προκειμένου να βγαίνουν πιο καταρτισμένοι στην αγορά εργασίας. Τα αντικείμενα που θα παράγονται από τους σπουδαστές θα πωλούνται προς όφελος του συγκροτήματος και της συντήρησής του. Πέρα όμως από τον εκπαιδευτικό του χαρακτήρα ο χώρος θα λειτουργεί και ως χώρος συναναστροφής, συζήτησης, πολιτισμού και συνάντησης. Το εργαστήριο αυτό θα ανοίξει νέες προοπτικές για την περιοχή δίνοντας τη δυνατότητα για μόρφωση και για διάλογο, κάτι που οι κάτοικοι έχουν ανάγκη αλλά μέχρι τώρα στερούνται το χώρο. Παράλληλα θα είναι ένα κίνητρο για εύρεση νέων ενδιαφερόντων προκειμένου να έχει και εργασιακό αντίκτυπο.
Το οικόπεδο Το οικόπεδο που επιλέχθηκε βρίσκεται μεταξύ της κατοικίας και της περιοχής η οποία πρόκειται να υποδεχτεί τις νέες χρήσεις μετά την απομάκρυνση των εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών. Στόχος ήταν η επιλογή ενός χώρου που να βρίσκεται στην καρδιά της γειτονιάς, να αναφέρεται στον κάτοικο και παράλληλα να λειτουργεί σαν ενοποιητικό στοιχείο μεταξύ κατοικίας και παραγωγής. Σημαντικό ήταν πως διασχίζεται και από έναν κεντρικό δρόμο την οδό 25ης Μαρτίου. Το χαρακτηριστικό του οικοπέδου είναι το έντονο ανάγλυφο, η θέα στη θάλασσα και τέλος η σχέση που έχει το οικόπεδο με την εκκλησία με την οποία γειτνιάζει.
Ύφος της περιοχής Ανάγλυφο
Προσβάσεις
Θέες
Εκκλησία
Συνθετικές αρχές Ξεκινώντας με τις προσβάσεις στο οικόπεδο, όπως φαίνεται στο διάγραμμα η μεγαλύτερη κινητικότητα παρατηρείται στο νότιο τμήμα, στον κεντρικό δρόμο όπου γίνεται και ευκολότερα η πρόσβαση με αυτοκίνητο. Η ιεράρχηση συνεχίζει με την δυτική είσοδο στο οικόπεδο που συνδέει το χώρο με το κέντρο του Περάματος και αναφέρεται κυρίως σε πεζούς και τέλος τη βοριότερη, αυτή με τη μικρότερη εισροή που αναφέρεται στη γειτονιά. Επόμενος στόχος είναι η σύνδεση μεταξύ κατοικίας και παραγωγής. Ταυτόχρονα έγινε προσπάθεια για την ένωση με κάποιο τρόπο του θρησκευτικού χώρου με τον αίθριο χώρο του κτιρίου. Με αυτές τις απαιτήσεις οργανώθηκαν οι ροές στο οικόπεδο με στόχο την ένωση των τριών αυτών εισόδων, ενώ ενδιάμεσα να υπάρχει πέρασμα από την κεντρική αυλή του εργαστηρίου στην αυλή της εκκλησίας. Η κεντρική ιδέα λοιπόν ξεκινά με αυτή την διαδρομή για τους πεζούς και τις δύο ανισόπεδες αυλές.
Το επόμενο στοιχείο που επηρέασε τη λύση είναι το έντονο ανάγλυφο και οι θέες και έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη για όγκους τοποθετημένους αμφιθεατρικά προσανατολισμένους στο νότο. Η χάραξη λοιπόν προκύπτει από το ίδιο το έδαφος. Τέλος προστέθηκε ένας ακόμα κάθετος όγκος για την ένωση των υπολοίπων ο οποίος ακολουθεί και τονίζει την γραμμική πορεία. Η χάραξη αυτή των όγκων μοιάζει να ορίζει και να κυκλώνει την εσωτερική αυλή καταλήγοντας σε ένα υπαίθριο αμφιθέατρο. Παράλληλα η σύνθεση οργανώνει μία δευτερεύουσα αυλή στο επίπεδο του πωλητηρίου, καθώς και ένα πλάτωμα στο επίπεδο του πάνω δρόμου. Αυτό που επιδιώχθηκε ήταν να λειτουργεί ο χώρος σαν πέρασμα. Έτσι οι συνθετικές αρχές λειτούργησαν ώστε οι όγκοι να διαμορφωθούν μέσω των εξωτερικών διαδρομών με αποτέλεσμα ο περιβάλλοντας να γίνεται κτίριο και το κτίριο περιβάλλοντας.
Στο σημείο αυτό παρατηρείται η έντονη υψομετρική διαφορά και η αμφιθεατρικότητα. Η πρόθεσή είναι να οργανωθεί η τομή ακολουθώντας την κλίση του εδάφους προκειμένου η κατασκευή να εντάσσεται στο περιβάλλον. Έτσι το κτίσμα εισχωρεί στο οικόπεδο.
Διαγράμματα διαδοχικών εγκάρσιων τομών
Οργάνωση χώρων Όπως φαίνεται στο σχήμα ο χώρος αποτελείται από τα εργαστήρια (μαγειρικής και μικροκατασκευών) στο βόριο τμήμα, μία βιβλιοθήκη ανοικτή και στη γειτονιά, ένα αμφιθεατρικό χώρο που θα εξυπηρετεί και τους σπουδαστές αλλά και όλο το δήμο για εκδηλώσεις, ένα καφέ και τέλος τα καταστήματα πώλησης των προϊόντων που θα παράγοντα από τους σπουδαστές. Έτσι το συγκρότημα αποτελείται από τρία μέρη με διαφορετικό χαρακτήρα. Το πρώτο της εκπαίδευσης, το δεύτερο εκείνο με τον πιο δημόσιο χαρακτήρα το οποίο θα μπορεί να λειτουργεί ακόμα και όταν δεν πραγματοποιούνται μαθήματα και θα αναφέρεται τόσο στους μαθητές όσο και στους υπόλοιπους κατοίκους και τέλος ένα πιο ανεξάρτητο κομμάτι εκείνο του πωλητηρίου.
Είσοδοι στο συγκρότημα
Φωτισμός
Ο χώρος λόγω των διαφορετικών λειτουργιών που φιλοξενεί αλλά και λόγω των διαφόρων επιπέδων της εξωτερικής διαδρομής έχει πρόσβαση στο εσωτερικό από τέσσερις διαφορετικές εισόδους. Η κύρια είσοδος γίνεται μέσω της κεντρικής αυλής, στην καρδιά της σύνθεσης, στον κάθετο όγκο που φιλοξενεί τις πολιτιστικές λειτουργίες. Στο ίδιο επίπεδο βρίσκεται και η δεύτερη είσοδος στον εκπαιδευτικό χώρο. Στο τμήμα της σύνθεσης με τον πιο δημόσιο χαρακτήρα βρίσκονται δύο ακόμα είσοδοι. Η πρώτη στο κατώτερο επίπεδο (+0.00) για την ευκολότερη πρόσβαση των επισκεπτών από τον κεντρικό δρόμο και η δεύτερη στο ανώτερο σημείο του ίδιου όγκου (+14.00) βάζοντας τον επισκέπτη στο κτίριο από το δρόμο βόρια του οικοπέδου. Τέλος το τμήμα του πωλητηρίου έχει αυτόνομη είσοδο στο επίπεδο του κεντρικού δρόμου.
Το κτίσμα προκειμένου να εντάσσεται καλύτερα στον τόπο, διατηρείται σε χαμηλό ύψος και λόγω της έντονης κλίσης του εδάφους η βορινή πλευρά του είναι υπόσκαφη. Σημαντική αρχή της λύσης όμως ήταν η επιθυμία για φυσικό φωτισμό. Έτσι έγινε προσπάθεια να εκμετελευτεί όσο το δυνατόν καλύτερα ο νότιος προσανατολισμός. Οι λειτουργίες που απαιτούσαν φωτισμό χωροθετούνται νότια, ενώ στα βόρια τμήματα των όγκων υπάρχουν δευτερύουσες λειτουργίες, διάδρομοι και κλιμακοστάσια. Για τους χώρους που βρίσκονται κάτω από το έδαφος έχει γίνει επίσης μέριμνα για φωτισμό με φωτιστικές σχισμές ή ανοίγματα στην οροφή. Τέλος προβλέπονται φωτιστικές μπούκες σε χώρους που απαιτούσαν περισσότερη ιδιωτικότητα.
Κτιριολογικό
Είσοδος/Υποδοχή............150 τ.μ. Αμφιθέατρο.................210 τ.μ. Αναψυκτήριο.................60 τ.μ. Βιβλιοθήκη.................150 τ.μ. Εργαστήρια.................445 Υποδοχή...................50 Εργαστήριο Μαγειρικής....110 Αίθουσα μαγειρικής.......70 Αποδυτήρια...............15 Συσκευασία προϊόντων.....25 Εργαστήριο Μικροτεχνίας..285 Αίθουσα σχεδίου..........35 Αίθουσες κατασκευών.....170 Αίθουσα εργαλείων........80
τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ. τ.μ.
Πωλητήριο..................155 τ.μ. Διοίκηση...................130 τ.μ. Λοιποι Χώροι...............285 τ.μ. Αποθηκευτικοί χώροι......110 τ.μ. WC........................45 τ.μ.
Φωτογραφίες μακετών
Τελική μακέτα 1:200
Τελική μακέτα 1:200
Τοπογραφική μακέτα 1:2500
Μακέτα εργασίας 1:500
Μακετάκι ιδέας