SPECJALNE
MELCHIOR WAŃKOWICZ NA TLE HISTORII POLSKI
1917-1974
MELCHIOR
WAŃKOWICZ NA TLE
MELCHIOR WAŃKOWICZ
POLSKI PISARZ, DZIENNIKARZ,
REPORTAŻYSTA I PUBLICYSTA
MELCHIOR WAŃKOWICZ (1892–1974) BYŁ
JEDNYM Z NAJWAŻNIEJSZYCH POLSKICH
REPORTAŻYSTÓW I PISARZY XX WIEKU, A JEGO ŻYCIE PEŁNE BYŁO PRZYGÓD, PASJI
DO PISANIA I ZAANGAŻOWANIA W SPRAWY POLSKI. PRZEDSTAWIAM JEGO BIOGRAFIĘ
WRAZ Z CIEKAWOSTKAMI, KTÓRE POZWALAJĄ LEPIEJ POZNAĆ TĘ BARWNĄ POSTAĆ.
DZIECIŃSTWO,MŁODOŚĆ
MELCHIOR WAŃKOWICZ URODZIŁ SIĘ 10 STYCZNIA
1892 ROKU W KAŁUŻYCACH NA WILEŃSZCZYŹNIE, W RODZINIE ZIEMIAŃSKIEJ. JEGO DZIECIŃSTWO
PRZEBIEGAŁO W ATMOSFERZE KRESOWEGO
PATRIOTYZMU I PRZYWIĄZANIA DO TRADYCJI. PO ŚMIERCI RODZICÓW WYCHOWYWAŁA GO BABCIA, CO MOCNO WPŁYNĘŁO NA JEGO OSOBOWOŚĆ I
PRZYWIĄZANIE DO KRESÓW. W DOROSŁYM ŻYCIU
WIELOKROTNIE WRACAŁ DO TEMATYKI
WSCHODNICH TERENÓW RZECZYPOSPOLITEJ W
SWOICH KSIĄŻKACH I REPORTAŻACH.
WAŃKOWICZ STUDIOWAŁ PRAWO NA
UNIWERSYTECIE JAGIELLOŃSKIM, A NASTĘPNIE W
MOSKWIE, ALE OD POCZĄTKU JEGO PASJĄ BYŁO PISANIE. JESZCZE PODCZAS STUDIÓW ZACZĄŁ
PISAĆ ARTYKUŁY I ZAJMOWAĆ SIĘ
DZIENNIKARSTWEM.
DZIAŁALNOŚĆ W CZASACH WOJNY
PODCZAS I WOJNY ŚWIATOWEJ WAŃKOWICZ DZIAŁAŁ W ORGANIZACJACH NIEPODLEGŁOŚCIOWYCH, CO Z CZASEM ZAOWOCOWAŁO WSPÓŁPRACĄ Z POLSKIMI CZASOPISMAMI I GRUPAMI EMIGRACYJNYMI. W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM STAŁ SIĘ POPULARNYM PISARZEM I REPORTEREM, PODEJMUJĄC RÓŻNE PROJEKTY ZWIĄZANE Z KULTURĄ I HISTORIĄ POLSKI.
JEDNYM Z NAJWAŻNIEJSZYCH DZIEŁ TEGO OKRESU JEST “NA TROPACH SMĘTKA” (1936) – REPORTAŻ Z PODRÓŻY PO MAZURACH, GDZIE WAŃKOWICZ OPISAŁ ŻYCIE POLAKÓW POD RZĄDAMI NIEMIECKIMI. TA KSIĄŻKA SZYBKO STAŁA SIĘ BESTSELLEREM I UKAZAŁA JEGO TALENT DO OBSERWACJI I KREŚLENIA FASCYNUJĄCYCH PORTRETÓW LUDZKICH. CIEKAWOSTKĄ JEST TO, ŻE KSIĄŻKA TA BYŁA TAK POPULARNA, IŻ ZOSTAŁA PRZEMYCANA DO POLSKI PRZEZ OKUPANTÓW JAKO „GROŹNA” DLA WŁADZY NAZISTOWSKIEJ.
II WOJNA ŚWIATOWA I DZIEŁA WOJENNE
W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ WAŃKOWICZ WYJECHAŁ NA ZACHÓD, GDZIE STAŁ SIĘ KORESPONDENTEM WOJENNYM I DOKUMENTOWAŁ LOSY POLAKÓW WALCZĄCYCH NA RÓŻNYCH FRONTACH. NAJWIĘKSZE UZNANIE PRZYNIOSŁA MU “BITWA O MONTE CASSINO” (1945–1947), TRZYTOMOWY REPORTAŻ O DZIAŁANIACH II KORPUSU POLSKIEGO POD DOWÓDZTWEM GENERAŁA ANDERSA. WAŃKOWICZ OSOBIŚCIE TOWARZYSZYŁ ŻOŁNIERZOM W CZASIE BITWY, A JEGO OPISY DRAMATYCZNYCH WYDARZEŃ I HEROIZMU POLAKÓW STAŁY SIĘ SYMBOLEM POLSKIEGO DUCHA WALKI.
CIEKAWOSTKA: WAŃKOWICZ MIAŁ NIEZWYKŁY DAR ZAPAMIĘTYWANIA SZCZEGÓŁÓW, A PRZED NAPISANIEM KSIĄŻKI PRZEPROWADZIŁ WIELE WYWIADÓW Z ŻOŁNIERZAMI. UWAŻAŁ, ŻE REPORTAŻ WYMAGA RZETELNEJ DOKUMENTACJI I NIEJEDNOKROTNIE SAM SPRAWDZAŁ AUTENTYCZNOŚĆ OPISYWANYCH WYDARZEŃ.
ŻYCIE PO WOJNIE
PO WOJNIE WAŃKOWICZ OSIEDLIŁ SIĘ NA KRÓTKO W
LONDYNIE, A POTEM W STANACH ZJEDNOCZONYCH, GDZIE KONTYNUOWAŁ PRACĘ LITERACKĄ. DO POLSKI
WRÓCIŁ DOPIERO W 1958 ROKU, ALE JEGO
NIEZALEŻNOŚĆ I OTWARTA KRYTYKA WŁADZ PRL SZYBKO
PRZYSPORZYŁY MU PROBLEMÓW. W 1964 ROKU PODPISAŁ LIST 34, PROTESTUJĄCY PRZECIWKO CENZURZE I OGRANICZENIOM WOLNOŚCI SŁOWA. W 1965 ROKU ZOSTAŁ ARESZTOWANY PRZEZ
KOMUNISTYCZNE WŁADZE I OSKARŻONY O WSPÓŁPRACĘ Z RADIEM WOLNA EUROPA. CHOĆ
GROZIŁO MU WIĘZIENIE, OSTATECZNIE PO
LICZNYCH PROTESTACH LITERATÓW I OPINII PUBLICZNEJ ZOSTAŁ ZWOLNIONY. TO WYDARZENIE
PRZYCIĄGNĘŁO UWAGĘ MIĘDZYNARODOWEJ OPINII PUBLICZNEJ I POTWIERDZIŁO JEGO STATUS JAKO SYMBOLU
OPORU INTELEKTUALNEGO.
MELCHIOR WAŃKOWICZ ZMARŁ 10
WRZEŚNIA 1974 ROKU W WARSZAWIE, POZOSTAWIAJĄC PO SOBIE
DZIEDZICTWO LITERACKIE, KTÓRE JEST
DO DZIŚ INSPIRACJĄ DLA POLSKICH
DZIENNIKARZY I PISARZY. JEGO STYL,
KTÓRY ŁĄCZYŁ HUMOR, DOKŁADNOŚĆ
I EMOCJONALNE ZAANGAŻOWANIE, PRZETRWAŁ PRÓBĘ CZASU, A JEGO
KSIĄŻKI, TAKIE JAK “ZIELE NA
KRATERZE” I “BITWA O MONTE
CASSINO”, NALEŻĄ DO KLASYKI
LITERATURY FAKTU.
CIEKAWOSTKI
O MELCHIORZE WAŃKOWICZU
ZAŁOŻYŁ I BYŁ WSPÓŁWŁAŚCICIELEM WYDAWNICTWA "RÓJ" DO 1939 ROKU.
W ROKU 1922 UKOŃCZYŁ PRAWO NA UNIWERSYTECIE JAGIELLOŃSKIM.
OD 1943 BYŁ KORESPONDENTEM WOJENNYM 2 KORPUSU POLSKICH SIŁ ZBROJNYCH NA ZACHODZIE.
W CZASIE I WOJNY ŚWIATOWEJ ZOSTAŁ SKAZANY NA ROZSTRZELANIE, ALE ZOSTAŁ UNIEWINNIONY PRZEZ SĄD POLOWY.
ZMARŁ W WARSZAWIE, ZOSTAŁ POCHOWANY NA POWĄZKACH.
W 1936 ZOSTAŁ UHONOROWANY SREBRNYM WAWRZYNEM POLSKIEJ AKADEMII LITERATURY.
W ROKU 1956 PRZYJĄŁ OBYWATELSTWO AMERYKAŃSKIE.
W ROKU 1964 ZOSTAŁ ARESZTOWANY POD ZARZUTEM WSPÓŁPRACY Z RADIEM WOLNA EUROPA, PO PROCESIE OTRZYMAŁ WYROK DWÓCH LAT WIĘZIENIA.
JEGO CÓRKA KRYSTYNA ZGINĘŁA PODCZAS POWSTANIA WARSZAWSKIEGO, BYŁA SANITARIUSZKĄ W SŁYNNYM BATALIONIE AK "PARASOL"
ZA UDZIAŁ W WALKACH Z BOLSZEWIKAMI W ROKU 1918 ZOSTAŁ ODZNACZONY KRZYŻEM WALECZNYCH.
W MAJU 1944 UCZESTNICZYŁ W BITWIE POD MONTE CASSINO I ZA TĘ BITWĘ OTRZYMAŁ DRUGI KRZYŻ WALECZNYCH.
WAŃKOWICZ BARDZO WCZEŚNIE UJAWNIŁ TALENT PISARSKI. PIERWSZE PRÓBY LITERACKIE PODEJMOWAŁ, GDY MIAŁ ZALEDWIE 14 LAT – WTEDY CZASOPISMO „OSA” OPUBLIKOWAŁO JEGO ZAGADKĘ LITERACKĄ. 3 LATA PÓŹNIEJ ZALICZYŁ POWAŻNY DEBIUT, GDY WŁĄCZYŁ SIĘ W WYDAWANIE KONSPIRACYJNEGO PISMA „WICI”.
W POŁOWIE LAT 20. XX WIEKU NA DOBRE ROZPOCZĘŁA SIĘ JEGO PRACA DZIENNIKARSKA. W 1926 ROKU ODBYŁ PODRÓŻ DO MEKSYKU, GDZIE PRZEBYWAŁ TRZY MIESIĄCE. REPORTAŻE STAMTĄD BYŁY DRUKOWANE MIĘDZY INNYMI W „KURIERZE WARSZAWSKIM”. SKUTKIEM PODRÓŻY BYŁA TEŻ KSIĄŻKA –ZBIÓR „W KOŚCIOŁACH MEKSYKU”, KTÓRĄ ŚMIAŁO MOŻNA UZNAĆ ZA PIERWSZĄ W PEŁNI REPORTERSKĄ PUBLIKACJĘ WAŃKOWICZA.
W BARDZO BOGATYM ŻYCIORYSIE
WAŃKOWICZA ZNALAZŁ SIĘ TEŻ EPIZOD PRACY
W
REKLAMIE. TO JEMU ZAWDZIĘCZAMY TAKIE HASŁA JAK;
„CUKIER KRZEPI” „LOTEM BLIŻEJ”.
