Türklerde Eğitim "Baba gören ok yontar, ana gören elbise biçer." atasözünden de anlaşılacağı üzere Türklerde eğitimin toplumsal bir görev kabul edildiği söylenebilir. Atlı göçebe kültürünü benimseyen Türkler genellikle bilgi ve tecrübelerini sonraki kuşaklara ailede ve sosyal yaşam içinde aktarmışlardır. Sosyal hayatta aileden başlayıp millete kadar uzanan belirli bir nizam ve kaideye sahip Türklerin yazılı olmayan töre kurallarını nesiller boyu aktarmaları onların eğitim konusuna önem verdiklerini göstermektedir. Bu doğrultuda töre, eğitimin yeni kuşaklara aktarılmasında da önemli bir yere sahiptir. Eğitimde ailenin önemli rol oynadığı, erkek ve kızlar arasında bir ayrım yapılmadığı da bilinmektedir. Uygurlara ait "Çocuğunu öğretmene ver, ondan alıp saraya ver?" atasözü onlarda nasıl bir eğitim anlayışının olduğunu gösterir? Yaşam tarzı olarak da diğer Türk devletlerinden ayrılan Uygurlar ilk kez örgün eğitim kurumlarını oluşturmuşlar; bilim, sanat, eğitim ve öğretimde öncülük yapmışlardır. Uygurların, bilgi ve kültür düzeylerindeki gelişmişlik; onların yüzyıllarca çeşitli Türk ve yabancı devletlerin saraylarında kâtiplik, bürokratlık, danışmanlık, tercümanlık, öğretmenlik ve kültür elçiliği görevlerini yapmalarını sağlamıştır. Dönemlerine ait çeşitli alanlarda bir çok yazılı belge bırakan Uygurların kâğıdı ve matbaayı Avrupalılardan önce kullandıkları, kendilerine ait mabetlerde dinî nitelikli eser lerin yer aldığı ve kütüphanelere sahip oldukları bilinmektedir.
Köktürk alfabesi Türklerin kullandıkları ilk alfabedir. VI. yüzyıla ait Yenisey Yazıtları bu alfabenin ilk şeklini, Köktürk Kitabeleri ise en gelişmiş hâlini göstermektedir. Köktürk alfabesi sadece kitabelerde değil Doğu Türkistan'da bulunan muhtelif yazma eserlerde de kullanılmıştır. Aynı alfabe Bulgar, Hazar ve Peçeneklerde bazı değişikliklerle devam ettirilmiştir. Köktürk alfabesi 38 harf olup bunlardan 4'ü sesli, 26'sı sessiz, 8'i de birleşik harflerdir. Türklerin kullandıkları bir başka alfabe de Uygur alfabesidir. Bu alfabede 18 harf vardır bunlardan üçü seslidir. Elimizdeki en eski Uygurca metinler IX. yüzyıla aittir. Bu alfabe Timur İmparatorluğu ve devamında kurulan devletlerde de kullanılmıştır. Dr. Hatice ŞİRİN, "Türklerde Alfabe ve Kimlik", Türkler Ansiklopedisi, C 3, s. 740-745 (özetlenmiştir.)
2 . Askerî Eğitim TÜRKLERDE AD KOYMA Türklerde ilk zamanlardan beri çocuğa ad koymanın bile bir mücadele, kahramanlık, güç gösterisi ile ilgisi vardı. Doğduğunda çocuğa verilen ad onun gerçek ve sürekli adı değildi; o, ilk gençlik yıllarında dikkati çeken bir başarı ile adını kendi kazanırdı. Türklerde günümüze kadar uzanan ad koyma töreni Dede Korkut Hikâyeleri'nde şöyle anlatılır: "Bir gün dört çocuk meydanda aşık oynuyorlardı. Azgın bir boğa ahırdan dışarı salınmıştı. Ol boğa katı taşa boynuz vursa un gibi öğütürdü. Oğlancıklara 'kaçın' dediler. Üçü kaçtı. Dirse Han'ın on beş yaşındaki oğlancığı kaçmadı. Ak meydanın ortasında baktı durdu. Boğa, oğlana sürdü geldi. Diledi ki onu helak ede. Oğlan, boğanın alnına yumruğuyla katı çaldı. Boğa oğlana sürdü geri geldi. Oğlan gene boğanın alnına katı vurdu, alnına yumruğunu dayadı, sürdü meydanın başına çıkardı. Boğayla oğlan bir hamle çekiştiler. Boğa iki arka bacağının üstünde durdu. Ne oğlan yener, ne boğa yener. Oğlan düşündü, dedi: 'Bir dama (çatıya) direk vururlar ol dama dayak (destek) olur. Ben bunun alnına niye dayak olur dururum?' Boğanın alnından yumruğunu çekti, yolundan savuldu. Boğa düşüp tepesinin üstüne yıkıldı. Oğlan bıçağına el vurdu, boğanın başını kesti. Oğuz beyleri oğlanın üstüne toplandılar, övdüler, ona güzel bir ad verdiler ve 'Boğaç'dediler." Orhan Şaik GÖKYAY, Dede Korkut Hikâyeleri, s. 6-7
Ad koyma usullerinden hareketle Türklerdeki yaşam tarzının eğitimi nasıl etkilediğini tespit ediniz. Atlı göçebe hayat tarzını benimseyen Türkler, sürekli savaş tehlikeleri ile karşı karşıya oldukları için her an hazırlıklı olmak durumundaydı. Toplumun her
Uygur yazısı ve yazı yazan kâtipleri gösteren minyatür