.DIVERS ANTWERPEN
donderdag 1 april 2009
Toen en nu
Nieuwe hoofdstad
Petropavlovsk Qostanay Oral Atyrau
MM De ex-sovjetrepubliek is het
Qaraghandy
Oskemen
K A Z A C H S TA N
Taraz
OE
ZB
TURKMENISTAN
EK Shymkent IST AN
CHINA
Almaty KIRGIZIË
© GRAPHIC NEWS
Qyzylorda
Aqtau
he Zee
Het tweede Zwitserland
Semey
Aralmeer
isc Kasp
Kazachstan
MONGOLIË
Pavlodar
ASTANA Aqtobe
op acht na grootste land ter wereld: even groot als Australië. MM Het was het een verzameling van nomadische rijkjes. De handel langs de Zijderoute naar China brachten rijkdom en beschaving in het zuiden. Het noorden bleef nomadisch tot de Russische onderwerping in de 18de eeuw. MM Na het begin van onze jaartelling kwamen Turkse en Mongool-
200km
RUSLAND
TADZJIKISTAN
IRAN
se stammen naar dit gebied. De Arabieren introduceerden er de islam in de 8ste eeuw. Mongoolse stammen onder leiding van Djengis Khan lijfden het gebied tussen 1219 en 1224 in.
“In Kazachstan zingt iedereen” Taalkundige Anna Pak (49) sprak geen woord Nederlands toen ze naar België vluchtte voor het corrupte regime in Kazachstan. Nu is ze vertaler Russisch-Nederlands. Anna en ik spreken af aan de Permekebibliotheek aan het de Coninckplein in hartje Antwerpen. Het is niet ver van de LBC, de school waar ze als leerkracht Russische les geeft in het volwassenenonderwijs.
Anna is een bezige bij: naast lesgeven is ze sociaal tolk in ziekenhuizen en OCMW’s en tolkt ze voor de telefoondienst Babel. “Ik ben van opleiding filoloog in de Russische taal- en letterkunde. Vandaar mijn fascinatie voor taal.” Tien jaar woont Anna nu in Antwerpen. “Ik moest weg uit Kazachstan. Ik voelde me er niet thuis. Ik ben iemand die altijd op zoek is naar vernieuwing, naar verandering. En daar werkt het zo niet. Kazachstan is officieel een democratie, in werkelijkheid is het een dictatuur. Onze president speelt het slim: naar de buitenwereld toe laat hij uitschijnen dat er geen problemen zijn, maar hij houdt zijn bevolking onder de knoet.” Het waren zowel economische als persoonlijke problemen die Anna deden vluchten. “Er is vaak een verband tussen die twee”, zegt Anna. “In het begin van mijn loopbaan werkte ik als leerM
kracht. Toen ik ontslagen werd, ging ik bij mijn man werken. We hadden een zaak in bouwmaterialen. Na de val van het sovjetregime en de onafhankelijkheid van Kazachstan hebben we onze zaak onder druk van de overheid moeten sluiten. Het was dat of failliet gaan door het smeergeld te betalen.” MM
“Kazachstan is een hypocriet land” ANNA PAK VERtalER
De grootouders van Anna waren Russen. Haar moeder kwam als zesjarige naar Kazachstan met haar ouders. Die waren gevlucht voor de oorlog in Rusland. Anna groeide op in een Russische cultuur. “Van de Kazachse cultuur ken ik bijna niets. Niet omdat het me niet interesseert, maar omdat ik grootgebracht ben tijdens het sovjettijdperk én omdat ik uit een Russische familie kom.” Of het vroeger, tijdens de sovjetperiode beter was? Die vraag vindt Anna moeilijk. “Wat is beter? Het hangt ervan af hoe je het bekijkt. Tijdens de sovjetperiode was iedereen gelijk. Er werd geen onderscheid gemaakt tussen de etnieën. Kinderen speelden met elkaar en we dachten er zelfs niet aan dat we van verschillende bevolkingsgroepen waren. Mijn ouders waren RussischKoreaans. Maar mijn vriendjes en ik maalden er niet om. Pas na de onafhankelijkheid van Kazachstan kwamen de problemen. Maar aan de andere kant: vroeger was het misschien veiliger, maar er was geen vrijheid. Alles werd voor je geregeld. De wereld waarin je zou opgroeien was al op voorhand vastgelegd. Daarom voelde ik me er niet thuis. Ik werd er niet als mens behandeld. Toen ik pas in België was, zat ik in een moeilijke situatie: ik was illegaal, woonde met mijn kinderen in een land dat ik niet kende, wist niet of ik hen een toekomst zou kunnen geven, had geen inkomen en sprak geen woord Nederlands. En toch voelde ik me hier vanaf dag één Anna Pak: “Ik was illegaal, had geen inkomen en sprak geen woord Nederlands. Toch voelde ik me meteen thuis in België. Hier had ik het gevoel dat ik als mens behandeld werd.”
MM Kazachen stammen af van
Mongoolse en Turkse volkeren. De Oezbeken regeerden in het noorden. In 1468 splitsten ze zich op in twee groepen. De zuidelijke groep specialiseerde zich in landbouw en streek neer in het land dat we nu als Oezbekistan kennen. De noordelijke groep bleef nomadisch en vormde het huidige Kazachse volk. MM Nog niet zo lang geleden ontdekten wetenschappers dat Kazachen de eersten waren om paarden te temmen en ze in te zetten voor oorlog en landbouw.
thuis. Hier had ik het gevoel dat ik als mens behandeld werd.” Niet toevallig werkt Anna nu in de sociale sector. “Ik heb een tijdje bij een vluchtelingendienst gewerkt, met vluchtelingen. Ik wéét wat deze mensen hebben meegemaakt en nog steeds meemaken. Ik begrijp hen.” Toen Anna arriveerde in Antwerpen,was ze geschokt door al het vuil op straat. “Na tien jaar is er al veel veranderd. Maar toen was het echt shockerend: overal plastic zakken en hondenpoep. Ik had enkele maanden in een klein dorp in de buurt van Dendermonde gewoond en was dat niet meer gewoon!” Nu vindt Anna Antwerpen de meest vrolijke en vriendelijke stad van Vlaanderen. “Fantastisch om te zien hoe al die nationaliteiten samenleven en zich kunnen uiten zoals ze willen. In Kazachstan heb je veel nationaliteiten, maar iedereen ziet er ongeveer hetzelfde uit. Hier zie ik Afrikaanse vrouwen in traditionele kleren naast moslimvrouwen met een hoofddoek. In mijn land krijgen allochtonen geen kansen, het zijn tweederangsburgers.” Anna vindt Antwerpen zo mooi door de combinatie tussen nieuw leven en de oude geschiedenis van de stad. “Hier dragen we veel meer zorg voor de geschiedenis. We kunnen er allemaal van genieten. Er gaat ook veel aandacht naar de mensen, naar hun zorgen en noden. Ook op psychologisch en sociaal gebied: er zijn veel diensten waar je terechtkan. In Kazachstan moeten gepensioneerden rondkomen met 120 dollar per maand. Het Belgische sociale zekerheidsstelsel is iets wat we moeten koesteren, zo kostbaar en uniek is het.” Ook de culturele activiteiten die het hele jaar door georganiseerd worden, vindt Anna fantastisch. “Ik denk dat dit uniek is in Vlaanderen. Ik ben lid van een zanggroep: Katoesja. Die hebben we opgericht in 2001. In Kazachstan zingt iedereen. Het is een intieme, plezante sfeer. We zitten dan met familie rond de tafel en zingen. Het is een misverstand dat Russen enkel wodka drinken. Natuurlijk drinken we het, maar we zingen vooral heel veel. Dat miste ik hier heel hard in het begin.” Anna kan nog altijd verbaasd zijn over dingen die Vlamingen normaal vinden. “Dat hier 300 dialecten zijn bijvoorbeeld. En dat die dialecten verschillen van dorp tot dorp, al liggen die maar 5 kilometer van elkaar! Geweldig! Dankzij mijn studenten leer ik veel over België en Vlaanderen. En met schoolkoor Chor- Rus leren we elkaar Russische liederen.” Anna gaat af en toe naar Kazachstan. Twee jaar geleden nog. “Echt terugkeren wil ik niet. Het is een hypocriete staat. De overheid laat mensen aan hun lot over. Ze steekt miljoenen in het aanpassen van de oude sovjet-straatnaamborden naar het Kazachs terwijl mensen drie maanden wachten voor ze in het ziekenhuis worden opgenomen. Dat geld zou beter gaan naar nieuwe ziekenhuizen. In plaats van die problemen op te lossen, bezetten ze het presidentieel paleis met goud om in het buitenland te kunnen pronken.”
MM In de 18de eeuw onderwier-
pen de Kazachen zich aan het tsaristische Rusland. In 1936 werd Kazachstan een volwaardige republiek binnen de Sovjet-Unie. MM Stalin dwong de nomadische Kazachen om zich te vestigen en aan collectieve landbouw te doen. Door hongersnood kwam tussen 1926 en 1939 een kwart van de 4.000.000 Kazachen om. MM Kazachstan werd onafhankelijkheid in 1991. In 1997 besloot de regering een nieuwe hoofdstad op te richten, Aqmola, omgedoopt tot Astana.
Ruim 50 nationaliteiten Kazachstan telt 15,4 miljoen inwoners. De gemiddelde bevolkingsdichtheid bedraagt 5,5 inwoners per km² en is daarmee een van de laagste ter wereld. De dichtstbevolkte gebieden zijn de districten in het uiterste oosten rond Almaty, Šimkent en Taraz en de steppegebieden. In het noorden zijn dat de gebieden rond Astana en Petropavl. In het onmetelijk grote land wonen meer dan 50 nationaliteiten. De Kazachen vormen de belangrijkste bevolkingsgroep. Zij maken meer dan de helft van de bevolking uit. Tot de minderheden van Turkse volkeren behoren de Oezbeken, Oeigoeren, Tataren, Mescheten, Basjkieren, Tsjoevasjen en daarnaast kleinere groepen Abchazen, Azeri, Turkmenen, Kirgiezen, Karakalpakken, Krim-Tataren en Balkan-Turken. De Russen zijn met dertig procent van de bevolking de grootste minderheid. Ze hebben veel last van discriminatie en geweld. De jongste jaren emigreerden veel van hen naar Rusland. Andere minderheden van Europese herkomst zijn de Oekraïners, Kazachstanduitsers en kleine gemeenschappen van Polen, Letten, Litouwers, Wit-Russen en Grieken.
Olie en nog eens olie
Kazachstan zit op een enorme oliereserve en dat doet de economie opbloeien. Door de stijgende olieprijzen en de instroom van buitenlandse investeringen in de olie- en gassector, is de welvaart de afgelopen tien jaar erg gestegen. Maar er is nog veel werk aan de winkel. De ex-sovjetstaat komt uit een extreem arme periode. Na de val van het sovjetregime is het land ingestort en de toestanden in de steden en op het platteland zijn in sommige streken echt schrijnend. Langzaam herstelt het land en likt het zijn wonden, veroorzaakt door veertig jaar communisme. Maar om de economie volledig op te krikken is er meer nodig dan investeren in de oliesector. Het land moet minder afhankelijk worden van de internationale olieprijs. De werkloosheidscijfers tonen een positieve tendens: in 2008 was slechts 6,9% van de bevolking werkloos.