Erfgoedbrochure 12: Kunst en kunstenaars in openbaar domein

ICHTEGEMS ERFGOED 12

KUNST EN KUNSTENAARS IN OPENBAAR DOMEIN

Julie Delaere

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

1

Verantwoordelijke uitgever: Antoon Naert Š Gemeentebestuur Ichtegem 2019 Opmaak en druk: Volg ons op facebook Gitsdal prints & presents

I N L E I D I N G “Tijd laat zich niet vastleggen, behalve in beeldende kunst”, zo zei Emile Snellen van Vollenhoven, Nederlands abstract kunstschilder. Het vluchtige karakter van tijd is moeilijk te vatten, ze glipt door onze handen en enkel kunst geeft ons die kans om stil te staan, te mijmeren of na te denken. Beeldende kunst is als geen ander in staat om momenten, anekdotes, verhalen, … zelfs geschiedenis te vangen. Met dit citaat wordt de 12e editie van Ichtegems Erfgoed ingeleid. Ditmaal gaan we dieper in op de sculpturen die publiek te bezichtigen zijn op onze gemeentes. Er wordt voornamelijk gefocust op de betekenis en het belang van de beelden binnen de gemeente. Daarbij is extra aandacht besteed aan de carrière en oeuvre van de maker. Bekenden zoals Irénée Duriez of Mia Moreaux, maar ook kunstwerken of kunstenaars die aan onze aandacht voorbijgaan, worden in de verf gezet.

De beelden tonen elk op hun beurt een stukje eigenheid, zo ontwikkelt elk van de drie deelgemeenten een eigen imago. Het gemeentebestuur koos ervoor om deze authenticiteit te monumentaliseren in een beeldhouwwerk dat het uithangbord van het dorp zou worden.

Ichtegem, als dorp van de Flandriens, kreeg een kunstwerk van beeldhouwer Patrick Steen.

De jarenlange kasseiennijverheid in Eernegem werd vereeuwigd in de reus ‘Mutse’ door Martine Labbeke. Ten slotte ontwierp Mia Moreaux een vernieuwde Laurentiusommegang rond de kerk van Bekegem. Deze en tal van andere kunstwerken maken het immateriële, materieel. Verhalen en tradities worden omgezet naar iets tastbaars en komen tot leven.

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

3

B E E L D E N

I N

I C H T E G E M

Patrick Steen Patrick Steen, beeldend kunstenaar charismatisch figuur uit Keiem, die bekend werd met zijn metaalassemblages. Hij volmaakte zijn opleiding Plastische Opvoeding in Brugge, daarna studeerde hij beeldhouwkunst aan het Sint-Lucas Instituut in Gent. Hij ontwikkelt algauw een eigen stijl, waarbij hij metaal in unieke constructies verwerkt. Hij hergebruikt herkenbare vormen, zoals wegwerpmaterialen, afgedankte stukken van landbouwwerktuigen of gereedschap. Door ze zodanig te isoleren of net in relatie te zetten met andere vormen, creëert hij zaken die we nooit eerder zouden zien en laat hij ons verhalen lezen in zijn sculpturen. Vanuit deze ervaring groeit bij de toeschouwer 1

4

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

het besef dat Patrick Steen lang niet alleen een “assemblagekunstenaar’’ maar een volwaardig “ruimtelijk kunstenaar” is. Eén van zijn bekendste werken zijn de dansende golven op de dijk van Oostende.

In Ichtegem maakte hij de het sculptuur ‘Ode aan de Vlaamsche Leeuwen’, beter bekend als de Flandrien.

Het beeld kwam er naar aanleiding van Project ’98. Dit project brengt hulde aan al de Ichtegemse Flandriens. Na een memorial, boek en tentoonstelling, werd uiteindelijk op 24 juni 2000 het Flandrienmonument ‘Ode aan de Vlaamse Leeuwen’ opgericht. Een delegatie uit het Zwitserse Wassen, waar Richard Depoorter op 16 juni 1948 overleed tijdens de Ronde

2

van Zwitserland, was hierbij aanwezig.

Het beeld gemaakt in zijn typische stijl, is vervaardigd in cortensstaal. Het monument stelt een gebogen wielrenner voor, zwoegend op de fiets en tegen de wind inbeukend trotseert hij de kasseien. Het monument brengt ook een eresaluut aan een andere Ichtegemse flandrien Jules Vanhevel (1895-1969) en al de koersende Ichtegemnaars.

Enkele jaren later in 2006, wanneer Ichtegem wordt bekroond tot dorp van de ronde, zal Steen opnieuw een sculptuur ontwerpen. Ditmaal een Gedenkteken “Ichtegem 2006 dorp van de ronde” uitgesneden in een metaalplaat, links hiervan het profiel van een wielrenner. Dit profiel lijkt het exacte silhouette van de Flandrien op de markt te zijn.

Irénée Duriez Gevierd beeldhouwer en tekenaar uit Ichtegem. Al van jongs af aan was Duriez geprikkeld door kunst. Op zijn 13e maakte hij reeds houtsnijwerken, later ging hij over naar terracotta en andere steensoorten, waaronder arduin. Doorheen zijn vorming wordt hij bijgestaan door Yves Rhayé, beeldhouwer, keramist en kunstschilder. Zo experimenteerde Duriez met verschillende materialen en thematieken om tot een eigen beeldtaal te komen: bronzen beelden van het vrouwelijk naakt. Hiermee treedt hij in de voetsporen van grote namen zoals August Rodin of Aristide Maillol. Daarnaast is Duriez actief als tekenaar.

Met het jonge lichaam als inspiratiebron, kiest Duriez voor een beeldtaal die spreekt ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

5

van schoonheid en elegantie. Het zuiver figuratieve wordt aangevuld door een idealisering van het vrouwelijk lichaam naar de klassieke normen. Ondanks dat Duriez trouw blijft aan deze thematiek, slaagt hij erin om een grote diversiteit te creëren.

De steeds veranderende houdingen en uitdrukkingen maken elk beeld uniek. Zo creëert hij een ingetogen of net zeer expressieve sfeer. Enkel het vrouwelijk lichaam wordt ingezet als instrument om in dialoog te treden met het publiek.

3 4

6

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

Een groot deel van zijn oeuvre is te zien in zijn expositieruimte in de Keibergstraat in Ichtegem, tevens deel van Zomer in Ichtegem. Als vaste waarden binnen de gemeente, sieren Duriez’s sculpturen het Ichtegemse straatbeeld. Daar waar ze staan, vormen zijn beelden een aanvulling op de omgeving. Aan het begin van de Sint-Bertinuslaan, staat één van zijn beelden ingetogen te waken onder de bomen. Ze zit te midden waar de auto’s haar haastig voorbij rijden en het leven niet stil staat. Al deze drukte gaat haar voorbij en haar pose en verstilde blik verraden enkel kalmte. Waar ze aan denkt hebben wij enkel het raden naar. Wat verder pronkt op het rondpunt een groots beeld. Het is zowel grootst door zijn schaal, als door de waardigheid die deze vrouw uitstraalt.

Met haar rijzige elegantie, kan haar schoonheid 360° bekeken worden op het rondpunt. Voor Huis Dekeyser zit opnieuw een van Duriez’s creaties. Afgebeeld op de toppen van haar tenen, verbergt ze haar lichaam. Met dit gebaar toont ze tevens de broosheid van haar gestel, iedere wervel

is afzonderlijk zichtbaar en haar pose zet haar evenwicht aan het wankelen. Hiermee toont Duriez zijn talent nogmaals om het vrouwelijk lichaam in alle precisie weer te geven. Voor het gemeentehuis van Ichtegem, staat een torso waarbij geen enkel deel van het lichaam verborgen wordt.

Met een grandioze geste toont ze haar lichaam aan ons.

Josuë Dupon

5 6

19e -eeuwse Ichtegems beeldhouwer en graveur die Antwerpen veroverde. Op zijn 18e stapt hij in de voetsporen van zijn oudere broer Karel Dupon en wordt beeldhouwersgast. Dankzij hem kwam hij terecht in meerdere beeldhouwateliers.

Zijn carrière kreeg vorm na zijn studies aan de Stedelijke Academie in Roeselare en de Koninklijke Academie in Antwerpen.

Hier wordt Dupon sterk beïnvloed door het Realisme, en gaat zich dan ook meer en meer toeleggen op het uitbeelden van dieren. Hiermee verwerft hij zijn grootste bekendheid. Enkele van zijn sculpturen zijn vandaag nog te zien in de zoo van Antwerpen, bijvoorbeeld de twee bronzen sculpturen aan de ingang.

Het maken van medaillons was een discipline die hij ook onder de knie had. Veelal deed Dupon dit in opdracht voor herdenkingen of privé. Een voorbeeld hiervan is de bronzen gedenkplaat aan de zijkant van de Sint-Michielskerk. In 1905 maakt hij een portret-medaillon ter nagedachtenis van zijn vader, Franciscus Dupon, die destijds in de onmiddellijke nabijheid ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

7

7 8

van de kerk begraven lag. Het medaillon draagt de woorden: “Franciscus Josephus Dupon – godvruchtig overleden te Ichtegem den 23 mei 1905 leeftijd 79 jaar”.

Ondanks zijn succes, blijft hij vasthouden aan zijn West-Vlaamse roots en doopt hij zijn huis in Antwerpen ‘De Reyger’. Hij laat bovendien een reiger op de nok plaatsen, verwijzend naar de Ichtegemse wijk. Op zijn ouderlijk huis had hij namelijk ook zo’n reigerbeeld staan.

In 1917 wordt hij enkele maanden opgesloten in de cel van Antwerpen door een Duits bezetter. Eenmaal de oorlog voorbij is komt hij vrij en wordt hij onthaald als een echte oorlogsheld. Hierdoor worden opdrachten voor het ontwerpen van oorlogsmonumenten hem in de schoot geworpen. Eveneens voor zijn thuishaven Ichtegem, creëert hij een monument voor gesneuvelden.

Dit monument staat ter nagedachtenis van de Ichtegemse slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Het ontwerp van Josuë Dupon is een plechtige ode aan de gesneuvelden. Het oorlogsmonument opgetrokken in witte natuurstenen blokken, die een nis creëren voor een bronzen beeld van een soldaat in uniform. De Ichtegemse advocaat Karel Van Tyghem, die tevens meegevochten heeft in de oorlog, stond model voor het beeld. Door zijn statige houding en strenge blik, straalt deze figuur grote waardigheid en trots uit. Hij wordt symbolisch afgebeeld steunend op een gekroond wapenschild van Vlaanderen. Het zwaard met lauwerkrans, verwijst naar de strijd die ze vochten en wonnen. De inhuldi-

8

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

ging vond plaats op 10 juni 1923, een dag vol festiviteiten. Voorafgaand was er een hoogmis opgedragen aan de gesneuvelde soldaten en vervolgens een grootse stoet over de statie. Na de plechtige inhuldiging van het monument op de markt van Ichtegem, ging het volksfeest verder met een concert en turnfeesten. Oorspronkelijk stond het monument op de markt van Ichtegem, voor café De Somme. Eenmaal het oude kerkhof werd opgeruimd 1965, vond het zijn uiteindelijke plaats voor de kerk.

De Reiger Het beeld van de Reiger ontworpen en gemaakt door Noël Sys, lid van De Reigervrienden. Het beeld werd gemaakt naar aanleiding van de doortocht van de Ronde van Vlaanderen in 2006, het jaar dat Ichtegem tot dorp van de Ronde werd benoemd. Ichtegem was toen al vereeuwigd in twee kunstwerken van Patrick Steen, de Flandrien op de markt en de gedenkplaat op ‘den Engel’. Volgens Noël Sys kon de Ichtegemse wijk De Reiger niet achterblijven en deed samen met Freddy Lingier het voorstel om een reigerbeeld op te richten.

Hij liet zich inspireren door de reiger, die op de nok van het ouderlijk huis van Josuë Dupon (hierboven besproken) stond.

Zo gebeurde het dat Sys een reigerbeeld maakte, vervaardigd in inox. Na enkele maanden geheimhouding werd het beeld onthuld op de tijdelijke brug over de Arthur Coussenstraat te Ichtegem. Daar bleef ze staan tot na de ronde. In Augustus 2007 kreeg het dan zijn definitieve plaats in

9 de Kortemarkstraat en werd het op een sokkel geplaatst. Het beeld werd ingehuldigd met plechtige festiviteiten. Voor deze gelegenheid werd het kunstwerk een peter en meter toegekend, hiervoor werden Carlos Vierstraete en Irene Dupon gekozen.

De Pinne Het Pinnemonument, gemaakt door Joris Casteleyn, lid van het buurtcomité De Pinne. Dit comité werd in 1998 opgericht door de bewoners van de wijk De Pinne, verwijzend naar de scherpe kruising van de Koekelarestraat en de Sint-Bertinuslaan, verenigd door het rondpunt. In september 2004 wordt door het comité het pinnefeest georganiseerd, waarbij de wijk gevierd werd. Vanuit deze gelegenheid, groeide bij het bestuur het idee om de wijk te vereeuwigen in een eigen creatie. Na voldoende ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

9

denkwerk werd uiteindelijk in 2009 het beeld opgericht, naar het ontwerp van Joris Casteleyn.

10

11 10

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

Het beeld symboliseert de geschiedenis van de wijk. Door het voetstuk lopen tramsporen, verwijzend naar de mazouttram ‘Kamieltje’ en een buis, die de overwelfde Blekerijbeek aanduidt. 4 metalen vlakken reizen naar boven en komen samen in een ‘pinne’. Deze staan symbool voor de vier straten die eveneens asymmetrisch samenkomen op het rondpunt. Centraal in het beeld staat een Romaanse rondboog afgebeeld, verwijzend aar de kapel die destijds hier stond. Op 20 september 2009 werd de creatie plechtig ingehuldigd door Burgemeester Karl Bonny en zijn schepencollege.

Tramstatie Ichtegem Dit monument, gemaakt door Noël Mispelon, werd opgericht door het buurtcomité De Tramstatie. Het verwijst naar de tramhalte in Ichtegem op de lijn Brugge-Leke.

De tramstatie bevond zich op het kruispunt van de Sint-Bertinuslaan-Ringlaan en Moerdijkstraat-Hugo Verrieststraat. In 1910 reed hier voor de eerste maal het stoomtrammetje voorbij. In augustus 1923 werd het echter al vervangen door een spoorauto op benzine, die voornamelijk diende om reizigers te vervoeren. Nadat in de Tweede Wereldoorlog de stoomtram opnieuw werd bovengehaald, verdween het 1949 definitief. Vanaf dat moment werd een mazouttram, in de volksmond ‘Kamieltje’, ingezet. Deze tram kreeg het alsmaar harder te verduren door de groeiende concurrentie van vrachtwagen- en autobusvervoer. In 1951 denderde de reizigerstram voor de laatste maal voorbij de Ichtegemse tramstatie.

August (Gust) Michiels August (Gust) Michiels is een Oostendse beeldend kunstenaar. Hij volgde beeldhouwen, grafiek, bouwkunde en keramiek aan de Academies van Oostende en Gent.

Hierdoor was hij in vele disciplines thuis en wist een groot oeuvre uit te bouwen. Hij hanteert zijn typische figuratieve beeldtaal, de lang uitgerokken figuren. Michiels ontdoet zijn werken van alle details en expressies, zo creëert hij een isolement waarin zijn figuren bestaan. Met deze zui12

Ter nagedachtenis van dit rijke stuk geschiedenis, plaatste het buurtcomité het kunstwerk ‘De Tramstatie’ op het rondpunt. Het beeld is een assemblage van herkenbare elementen van het stoomtrammetje, zoals de sporen, de spoorwissel, de tram-as en de stootbuffer of ‘het bokkertje’ met het naambord Ichteghem, Tramstatie. Het monument is geplaatst op een mobiel onderstel en kan bijgevolg rond zijn as draaien, telkens bij de aanvang van een nieuw seizoen wordt het monument een kwartslag gedraaid. Dit is een inventieve verwijzing naar de mobiliteit, die de stoomtram met zich meebracht.

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

11

l tee

ke Be

DEN ENGEL Mol enstraat

at

eef endr Beuk

Ou de

raat Asst Koolveld

Oo

ste n

m Boo rdstr gaa

de

g we

eg w en ste de en st Oo

t rstraa Klave

ir w e He Oud

eg

at

rg bu te aat t Ka str Zee

str.

ng Ri

ra at

els t

at

st ra

e s t str

t aa s tr

r.

khu

o Lo

R

ema Kort rs s tr a at

t raa

ge

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

. rkstr

Kortemarkstraat

ebaan

Zuster aan Benitiauideb Diksm straat

Z

stra lara rC e t us

at

e

at

str

9

den Blintraat s

str a

REIGER

DE REIGER

Veld straa t

eg fw Vij

s tr aat

straat

en s

Hogebos

olenReigerm

thu rC ou ss

at

Keibergstraa t

Sp or t laa n

tra

Sportcentrum Ichtegem

isstraat

on s t

r ys

Brouwerij straat -

e em Ze

3 N3

rg s ibe Ke

t

k oe rh

at tra r. rgs andst Z

ibe

Swo lstr aa

at tra

idestr.

We

o Mex i c

rg Be

uid Diksm

12

ws eu

traat huiss Look

Ke

at stra a ma

aa t

n aa tb

at stra eek seb s o V t traa el s g En

oem sbl

ou rh To te Wa

tr. eks be

g En

G M.

Ar

r Pano

Vla

De rd tr. ha ters Ricpoor

mTra

7

1

Mexic o stra at

Swolstraat

8

straat i rr Ve H. Engelstra at Dr. 6 J. DuponlaBruwierpl. an Dr. Br u 12 wi er l 13 aan Dr. B r u w ier laa n

Kasteel- Markt wegel

4

Melk erijstraat

11 3 Priorij-

sse Vo auw erb tr. and des r.

M.V he velst He an J. V

t traa ijks ln. erd e ke

ijstr

SintAmandus straat an nusla Berti Sint2 10 5 Koeke larestraat

an str. osse-tr.

V eks gla n i be R

laan reug el P. B

Abd

g Rozendaalwe

n s laa Ruben

e arr Sp

Bedrijventerrein t a tra es tri s u I nd

t

Mo m Per

sorJ. Elnaan

363

ICHTEGEM

aa s tr uw ee m

la an

Vijver

g

FIETSVERBINDING VIA GROENE 62

at stra

3 N3

a rdijk str M oe

em eg rn Ee

Z uid stra

K as

Brug

s

eg rkw

g we

Du

Koute str. r-

Zilvers t raat

Do r pstraa t

20

g Zerke

rstr.

at

Mean de

Doo

eg ew Ze

OUDENBURG

ingsweg

at

Bevrijd

stra ine

een est

eg enw der

Ke

kin der Van

Wate r valle stra

GISTEL

BEKEGEM

aat gstr Lee

Vaartstraat

Bourgo

Bourgognevaart

gnestr aat

at tra Beke gem s

St re

N368

Meersenstraat

straat

eg ew Ze

ke Westker

19 Bourgognedreef

ule s

Schipleedst

tra at

e izev Mu

at We stkerkestra

Turkey endre e f

ld

Ku

l est

at

Eikenln.

estr a

Bru gg

Achterstraa t

De Klokkenput

Klok

tra ters

t

at

weg

aa estr

Ach

trijk

Slachthuisstraat

u ttenstraa t

weg Zed el gemsesteen

ege sw M it

at tra

e nd te

N368C

kep

Zedelgem

8 N36

es ez Bi

ann t bo raa Lis st

iestraat cess Pro

ERFGOED 12 weI g Beelden in de openbare ruimte Vinke n

a str

at

nw

ee st

eg

g we een est ms e g l e Zed

Kriekestraat

Aar

Kapelle

rsipe s bo

weg riek Fab

N3 06

Bruggestraat

Achterstraat

aa Ooiev rstr. iestraat Lel

aat str lia Da

Noord m id denstraat

straat Krieke

14

O ud e

16

k Kape lhoe

Rommelstr.

Stoker ij wstraat Nieu Boolm p ein

Bo u s

alve elstr.

17

straat Streule

straat

t straa beek

t raa

tio S ta

s rewemaeg

15

str aat

FIETSVERBINDING VIA GROENE 62 Bedrijventerrein t aa str ns

bastiaanE.Cools Sinsttr-.Se laan

khof Ker

r Akke

st ter Wa

p t ie at Stastra

eg zen Gla at kw stra rie b Fa lleeze G.Gtraat s

ut

Berkenlaan

tr.

18

traat erkes We stk

tr. Rozenlaan Tulpenlaan

r.

s chot

Spo or w egst raa t Statie b ee kst Gem. Recreatiedomein r a at De Statieput

eu Str

a Pop ulierenla n str. oon n nln. e B g l . i t P a helaa W L. L. Sch str. riessc an vensd oen-tem ‘s Gra im n S a a sl t . o . a r O stra sst Bell e b ckO. Willem Sint-Annabreu wijk G.Destraat an dtla y u rg p o e Ho d F. De B. Vannnetstr. J. Boedtsln. weg Heilig Hartve plein Eikenlaan Eikenlaan A. Pierlootstr.

Kasseileggersplein Brugge straat s s t r n a o at g Stati EernegemBr u ewe gg Markt Veldwegel Vioolstr.

ss W. El

rte r.

Stu ardst b

s S.Streuvels

straat ylen r me

E. Claesst

e A. V

raa t

EERNEGEM

at

ld ve ize Mu

at tra es nz Ga

ra est nz Ga

sest eenweg

Doolbos

13

g B ru

vere figuratie gaat hij aan de slag. Een mooi voorbeeld hiervan is het keramiekreliĂŤf aan de ingang van het gemeentehuis in Ichtegem. Centraal wordt het vroegere wapenschild van de gemeente gedragen door twee figuren. Verder zien we links de Sint-Michielstoren van Ichtegem en rechts de Sint-Jozefstoren van Wijnendale. In 1973, wanneer dit werk gemaakt is, behoorde Wijnendale grotendeels nog tot de parochie Ichtegem. De omstaande figuren symboliseren de inwoners van de parochies. Rechts staan twee mannen

13 14

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

met een schop en een kruiwagen. Michiels heeft deze attributen gekozen als metafoor voor de landbouwnijverheid in beide parochies. Op hetzelfde gebouw om de hoek zit een groot glasraam verwerkt in de muur. Het is indrukwekkend vanwege zijn grootte, het rekt zich uit over twee verdiepingen. De stijl van deze constructie is in de lijn van het abstracte in Michiels’ oeuvre. De verschillende kleuren glas worden gescheiden door afwisselende geometrische figuren.

B E E L D E N

I N

E E R N E G E M

Mutse Martine Labbeke, kunstenares uit Klemskerke. Al van jongs af aan geprikkeld door kunst, startte ze pas op haar 30e een opleiding aan de Academie in Oostende. Daar vond ze haar passie voor beeldhouwkunst, want het driedimensionale vormt een grotere uitdaging voor haar. Nochtans maakt ze vandaag de dag ook schilderijen. Haar carrière valt niet los te zien van invloeden die ze kreeg van haar leermeesters Paul Perneel en Hubert Minnebo. Labbeke leert in het atelier van Minnebo de verlorenwasmethode kennen, die ze blijft gebruiken tijdens haar carrière. Doorheen haar vorming vindt ze zichzelf als artiest en schept ze een eigen stijl. Ze evolueert van een naturalistische beeldtaal naar een abstracte figuratie, dat grotendeels gebaseerd is op het idee of schets waaruit ze vertrekt. Hetgeen waar ze bekend mee wordt zijn haar bronzen sculpturen.

Enkele daarvan zijn te vinden op openbare plaatsen, zoals haar beeld ‘Mutse’ in Eernegem. In de sculptuurwedstrijd, die het schepencollege had ingericht, won ze met haar ontwerp voor de kasseilegger.

denken aan een grote kasseisteen. Dit beeld brengt een hommage aan de honderden Eernegemnaars die in de voorbije twee eeuwen hun brood als kasseilegger hebben verdiend. Het beeld verteld ons de historie van bloeiende kasseileggersbedrijvigheid in ons dorp. Eernegemnaars waren tot over de grenzen gekend voor hun stielkennis op het vlak van kasseien van wegen en waren als het ware ambassadeurs van de gemeente.

14

Labbeke maakte dit beeld naar aanleiding van de inhuldiging van het nieuwe Kasseileggersplein op 28 augustus 1999. Met dit beeld tracht Labbeke de geschiedenis van de Eernegemse Kasseileggers uit te beelden. Deze figuur is gebaseerd op Achiel Decock, beter bekend als ‘Mutse Kok’ vandaar de titel van dit werk. Deze kolos staat gebukt onder de zware arbeid met een pikhouweel in de hand. Toepasselijk wordt hij dan op een sokkel geplaatst die doet ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

15

Heilig Hartbeeld Het Heilig Hartbeeld aan de zijkant van de kerk. Van dit beeld is geen maker bekend, de oorsprong ervan valt wel te herleiden tot de Heilig Hartbond van Eernegem.

Over heel Vlaanderen ontstaat omtrent 1920 de tendens om Heilig Hartbonden op te richten. Deze verenigingen komen op als katholieke sociale doctrines, waarbij de leden hun toewijding uiten tot het Heilig Hart van Jezus. Ook in Eernegem 15

werd op zondag 30 maart 1924 een Heilig Hartbond opgericht. Slechts twee jaar later telde de bond al meer dan 500 leden.

Overal in Vlaanderen organiseerden deze verenigingen op christelijke feestdagen Heilig Hartfeesten, waarbij de bond van Eernegem doorgaans altijd aanwezig was.

Zondag 12 augustus 1928 werd met een feestelijke inhuldiging het Heilig Hartbeeld van Eernegem ingewijd. Met een optocht, waar ongeveer 1100 man en meer dan 12 Heilig Hartverenigingen in meeliepen en een misviering opgedragen aan het Heilig Hart, werd het beeld onthuld. Na de slotzang van onze eigen bond, werden de feestelijkheden afgesloten met vuurwerk.

In 1999, wanneer het Heilig Hartplein heraangelegd werd, moest er voor het beeld een nieuwe bestemming worden gezocht. Het werd tegen de zijbeuk van de kerk geplaatst.

Wij zijn reizigers Chris Ferket, veelzijdig kunstenaar uit Deinze. Enkel de term beeldhouwer aan hem toekennen zou een oneerbiedige keuze zijn. Ferket was thuis in de meerdere kunstdisciplines. Hij publiceerde 6 dichtbundels en schreef verschillende novellen, dierenverhalen en sprookjes. Zijn liefde voor poĂŤzie en beeldende kunsten komen samen in zijn beeldhouwwerken, steeds trachtte hij via kunst een verhaal te vertellen. De fabel van Reinaert de Vos intrigeerde hem en loopt als een rode draad doorheen zijn oeuvre. Hij schilderde, tekende met pen, inkt of houtskool, al16

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

lemaal met de natuur als constante bron van inspiratie. Niet enkel inspireert hij zich op vormen uit de natuur, hij gaat ook natuurstenen en keien direct implementeren in zijn werk. Als beeldhouwer had hij een voorkeur voor marmer, graniet en Balegemse steen om zijn kunstwerken mee te vervaardigen.

Veel van zijn monumentale beelden sieren Vlaamse en Nederlandse pleinen. Zo is het dat ook op de markt van Eernegem een beeld naar zijn hand staat ‘Wij zijn reizigers’. Opnieuw gebruikt hij natuursteen om zijn verhaal te vertellen. Een groot blok lijkt open te splijten en een nieuw leven komt tevoorschijn. De vele vogels die in en rond het beeld vliegen, verwijzen allegorisch naar de titel van het werk ‘Wij zijn reizigers’. Het gedicht op de flanken van het beeld is van de Eernegemnaar Roger Wastyn.

16

17

Monument der gesneuvelden Eugène Canneel, geboren te Brussel, maakte deel uit van een grote kunstenaarsfamilie. Hij volgde zijn opleiding aan de Academie van Sint-Gillis en Brussel. Wegens grote successen had hij de kans om in Brussel, Antwerpen en Gent, maar ook in Luik en Parijs te exposeren.

Canneel had vele contacten binnen de kunstwereld, hij was bijvoorbeeld lid van de Cercle Artistique et Littéraire de Bruxelles. Om die reden was hij sterk op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen en tendensen binnen de kunst. In Eernegem kennen we hem vooral door zijn creatie ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

17

van het oorlogsmonument, in de volksmond “fiete blèters”.

Zoals in praktisch elke gemeente zou ook Eernegem een standbeeld oprichten ter herdenking aan zijn gesneuvelde soldaten. De Oostendse krant ‘De Zeewacht’ uit 1920 verteld: “Het komiteit … heeft het ontwerp van M. Eugeen Canneel, te Brussel bekroond, gekozen”. Zo geschiede het dat de kunstenaar door het gemeentebestuur werd aangesteld om een oorlogsmonument te ontwerpen. Het beeld toont ons een treurende vrouw, ze zit inééngedoken en begraaft haar gezicht in haar handen.

De pose spreekt van grote droefenis en kwetsbaarheid. Deze vrouw staat sym-

18

18

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

bool voor alle vrouwen, zowel moeders als echtgenotes, die hun man verloren tijdens de oorlog. Aan haar voeten rusten twee gekruiste zwaarden, verwijzend naar de strijd die de soldaten hadden doorgemaakt. Daarbovenop ligt een helm die duidelijk maakt dat het monument opgericht is ter herdenking van de gesneuvelde soldaten. De arduinen naamplaten naast het beeld, gemaakt door J. Pouillie, zijn pas 1938 aangebracht.

Iedereen Flandrien Ook in Eernegem staat een verwijzing naar de rijke wielergeschiedenis van Ichtegem. Deze installatie kwam er in 2013

door met het project ‘Iedereen Flandrien’.

Een initiatief de Leiestreek en het Brugse Ommeland naar aanleiding van de 100e verjaardag van de Ronde van Vlaanderen. Hiervoor werden 6 unieke fietsroutes uitgestippeld, langs elk van deze routes staat een kunstwerk dat verwijst naar het wezen van een Flandrien. Sien, een studiebureau, zorgde voor de installatie van de verschillende bezienswaardigheden in samenwerking met het Wielermuseum van Roeselare. In Eernegem werd langs de Groene 62, ter hoogte van de Stationsput, een installatiekunstwerk geplaats.

Het kunstwerk bestaat uit 12 Kasseistenen op metalen pinnen. Op iedere steen staat het portret van een Flandrien. Zowel onze Ichtegemse wielerhelden Jules van Hevel en Richard Depoorter als grote namen zoals Eddy Merckx, Johan Museeuw of Tom Boonen.

Stilste plekje René ‘Pablo’ Coucke, een postmodernistisch kunstenaar uit Oostende. In een carrière van ongeveer 50 jaar, maakte hij voornamelijk beelden in brons, tin en staal. Typerend zijn de metalen constructies. Eernegem kreeg een beeld van Coucke als gift, ter onthulling van het stilste plekje. Ook onze gemeente heeft sinds 2003 officieel een stilste plek, in de meersenstraat met de bomenrij van Moerdijkvaart en Bourgognevaart op de achtergrond. De constructie van Coucke doorklieft het landschap, zonder dat het een storend element blijkt te zijn. Door de transparantie van het sculptuur lijkt het

19 groen, waarin het beeld zich bevindt, als het ware een decor te vormen. Het beeld bestaat uit twee figuren die dansen tussen geometrische vormen, de dynamiek die het bezit vormt een waardige tegenhanger voor zijn rustige omgeving.

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

19

B E E L D E N

I N

B E K E G E M

Laurentius Ommegang Mia Moreaux, kunstenares uit Oostende gevestigd in Westkerke. Ze studeerde aan de Stedelijke Academie in Oostende en doorliep meerdere opleidingen in sierkunsten, beeldhouwen, brons, aquarel, etc. Moreaux staat bekend voor haar abstracte en spontane beeldtaal. Haar inspiratie vindt ze in de natuur, maar nooit worden vormen letterlijk overgenomen. Ze laat zich leiden door de manier waarop zaken zich aan ons voordoen, bv het ritme van de golven, de wolken of het bewegen van de wind. Ook heeft ze aandacht voor het tactiele in de natuur en dit zie je in de verschillende structuren in haar werk. Mia Moreaux toont zich als een veelzijdig artieste en is bekend om haar bronzen

20 20

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

en stenen sculpturen. Bovendien maakt ze mixed media schilderijen, hierbij gebruikt ze ongewone materialen op doek. Dit bewijst nogmaals haar creatieve zelfzekerheid.

Ook zij is een vaste waarde binnen Zomer in Ichtegem. Naast haar atelier en expositie, zijn enkele van haar beelden te bezichtigen op publieke plaatsen, bijvoorbeeld de Laurentiusommegang in Bekegem.

De ommegang werd door Pastoor Noppe het leven in geroepen in 1940 ter ere van Sint-Laurentius. Hij liet op de vier hoeken rondom de kerk houten kapelletjes plaatsen, die de 4 staties uit het leven van de Heilige Laurentius voorstelden. Echter in 1948 zullen deze kapelletjes vervangen worden

door betonnen versies. In het kader van de volledige vernieuwing van de dorpskern van Bekegem, moest de ommegang mede gemoderniseerd worden. Het gemeentebestuur wenste dat de kunstwerken een moderne vormgeving combineerden met een duidelijke leesbaarheid van het verhaal.

In 2002 kreeg Mia Moreaux uiteindelijk de opdracht om de ommegang te vernieuwen. Alle vier de werken zijn vervaardigd in haar herkenbare stijl. Alle beelden zijn doordrongen van symboliek en vertalen zo het heiligenleven naar een tastbare vorm.

De vier staties delen een herkenbare vorm: de vlam, datgene wat de marteldood van de heilige Laurentius symboliseert.

De eerste statie representeert zijn periode als aartsdiaken te Rome. Wanneer Paus Sixtus, na een aanvaring met de Keizer, gevangen genomen werd, gaf hij zijn aartsdiaken Laurentius de opdracht de Heilige boeken te bewaren en de schatten uit te delen aan de armen. In dit sculptuur wordt onze heilige voorgesteld als een klein figuur, vanwege zijn nederigheid ten opzicht van de Paus en zijn bekommernissen om de kleine man.

21 22

De tweede statie toont zijn gevangenneming. Omwille van zijn liefdadigheid, zweerde hij steun aan de christelijke kerk en niet aan de Romeinse keizer. Tijdens zijn gevangenschap werd hij vastgebonden en bedreigd met de dood. Deze episode uit zich in een meer gespannen weergave, in het brons zien we zelf iets wat de touwen en een speerpunt doen vermoeden. Dat laatste staat symbool voor de dwang en ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

21

het geweld dat is gebruikt. Er wordt hem ontzag verleend en hij krijgt uitstel om de overige schatten naar de keizer te brengen. Enkele dagen later keerde hij terug met de armen en vertelde de Keizer: “Zie daar de schatten van de Kerk�

Voor deze daad wordt Laurentius ter dood veroordeeld. Na een geseling wordt hij als het ware geroosterd, zo sterft Laurentius aan de marteldood. De derde statie evoceert deze scene. Het marteltuig wordt 23

22

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

centraal getoond en doorboord de vlam van Laurentius. Dit staat tevens symbool voor het neerslaan van de Kerk door de Romeinen.

Het laatste beeld in de ommegang bevindt zich aan de ingang van de kerk. Hier toont Mia Moreaux ons de heilligverklaring van Laurentius. Het heilige wordt letterlijk vertaald in een aureool. De figuur zit met zijn armen verankerd in het brons en slaat zo een brug tussen hemel en aarde.

B I B L I O G R A F I E Erfgoedbrochure beelden in de openbare ruimte • Brutin, Hugo. Irénée Duriez 50. 2000.

• Brutin, Hugo, Frans Boenders en Peter Reynaers. Mia Moreaux. 2000.

• Brutin, Hugo. “Patrick Steen”. Laatst geraadpleegd op 02 augustus 2019, http://www.artmoviecreation.be/PODIUM/podium_PatrickSteen/podium_PatrickSteen.htm • Hosten, Willy. Ichtegem dorp van fransmans en flandriens, deel 1. 1993.

• Hosten, Willy. Ichtegem dorp van fransmans en flandriens, deel 2. 1995.

• Liber Memorialis, Parochie Sint-Medardus Eernegem. 1899 – 1968.

• Naert, Urbain. Oorlogskronieken. 1985.

• Naert, Urbain. Kroniek Eernegem – Ichtegem – Bekegem – Wijnendale. 2001.

• Sierens, Etienne en Antoon Naert. Ichtegems erfgoed, de Bekegemse Sint-Amanduskerk. 2014.

• Sierens, Etienne, Antoon Naert en Willy Hosten. Ichtegems erfgoed, drie erfgoedwandelingen in drie dorpskernen. 2015.

• Website Martine Labbeke. Laatst geraadpleegd op 02 augustus 2019, http://www.martine-labbeke.be/ • Website Chris Ferket. Laatst geraadpleegd op 02 augustus 2019, http://chrisferket.be/chris%20ferket.html • Website Mia Moreaux. Laatst geraadpleegd op 02 augustus 2019, https://miamoreaux.com/nl/

W O R D T Voorjaar 2020: Najaar 2020:

V E R W AC H T

Het SBR Radiomuseum Ichtegemse missionarissen

ERFGOED 12 I Beelden in de openbare ruimte

23

VO R I G E Erfgoed 2

E D Voorgaande I T I E S

Erfgoed 1

ICHTEGEMS ICHTEGEMS ERFGOED ERFGOED 55

edities

Erfgoed 5

Klokkenputten en De Eernegemse gordijnenkijkers Sint-Medarduskerk Immaterieel erfgoed in Ichtegem

De Bekegemse De Ichtegemse Sint-Michielskerk Sint-Amanduskerk

Klokkenputten Klokkenputten en en gordijnenkijkers gordijnenkijkers Immaterieel Immaterieel erfgoed erfgoed in in Ichtegem Ichtegem

Een greep uit het rijke wielerverleden

Antoon Naert Antoon Naert

Erfgoed 3

Erfgoed 4

ICHTEGEMS ERFGOED 9

Willy Hosten - Antoon Naert - Etienne Sierens - Koenraad Vandenbussche

Erfgoed 2

ICHTEGEMS6 ERFGOED 5 Erfgoed

De Ichtegemse Drie erfgoedwandelingen in drie dorpskernenSint-Michielskerk

Erfgoed 5

Sint-Martinus en Klokkenputten en het Ichtegemse gordijnenkijkers Sint-MaartensfeestImmaterieel erfgoed Ichtegem Klokkenputten en gordijnenkijkers Immaterieel erfgoed in Ichtegem Antoon Naert

Erfgoed 3

Erfgoed 6

ICHTEGEMS ERFGOED 11

Drie erfgoedwandelingen in drie dorpskernen

Brouwerij Strubbe

rgaande edities

Jaak Knudde - Antoon Naert - Marc Strubbe

Erfgoed 4

Colofon

De Eernegemse Sint-Medarduskerk

rdelijke uitgever: Antoon Naert tebestuur Ichtegem 2017 Phaedra Tyteca Drukcenter Ichtegem center Ichtegem kcenter op voorpagina: Willy Vanieuwkerke

ICHTEGEMS ERFGOED 5

Sint-Martinus en het Ichtegemse Sint-Maartensfeest

2

Erfgoed 5 Klokkenputten en

Colofon