Erfgoedbrochure 11: Brouwerij Strubbe

ICHTEGEMS ERFGOED 11

Brouwerij Strubbe Jaak Knudde - Antoon Naert - Marc Strubbe

Verantwoordelijke uitgever: Antoon Naert Š Gemeentebestuur Ichtegem 2018 Opmaak en druk: Volg ons op facebook Gitsdal prints & presents

De Casse Passe: van linnenblekerij naar brouwerij.

(Jaak Knudde)

De kaart der Buurtwegen van 1846 toont duidelijk de site waar de brouwerij Strubbe in 1854 werd opgericht.

Ze is gelegen te westen van de kerk en grenst aan de Blekerijbeek in het oosten en aan de Nieuwen Dixmuydschen herrewegh in het noorden (huidige Koekelarestraat). Chemin nr 18ter (huidige Brouwerijstraat en Markt) of toen de Kerkhofstraat of Processieweg is de westelijke en zuidelijke grens

De huidige brouwerij Strubbe maakte waarschijnlijk deel uit van een heel merkwaardige site waar wellicht de lieden van Ihto of Hitho zich in de zevende eeuw vestigden op de puinen van een Romeinse villa en hun woonplaats of heem kozen in het dal van de Blekerijbeek. Deze lieden gaven hun naam aan de gemeente: ‘Ihto-heem’ en later ‘Hettingheem’. In 818 bepaalde Lodewijk de Vrome dat elke kerk over minsten één mansus moest beschikken. Deze mansus was een hoeve van 12 gemeten (ruim 5 ha) met hofstede en een aantal slaven. Ze bevond zich onmiddellijk naast de kerk en had al in de 16de eeuw de naam Casse Passe. Deze site, de afspanning Casse Passe - een hofstedeke met herberg – was tot halverwege de 16de eeuw eigendom van de St-Bertinusabdij in

St-Omaars. Met de oprichting van het bisdom Brugge in 1559 moest die abdij haar rechten en bezittingen in Ichtegem afstaan aan de bisschop. Tijdens de Geuzentijd (1560-1570) werd de Casse Passe en de kerk niet gespaard van vernielingen. Kanunnik Tanghe schrijft in zijn Parochieboek over Ichteghem ..dit boos volk heeft ook de kerke teenemael geruinieert, zoo men leest in een verzoekschrift van de geestleyke en tydelyke overheden dezer parochie…

We kunnen aannemen dat de naast gelegen boerderij en herberg de Casse Passe ook niet gespaard gebleven zijn van plunderingen en vernielingen. Trouwens onze streek had het tijdens die periode ook hard te verduren en was helemaal ontvolkt. Nadien moesten de kerk en de Casse Passe hersteld worden maar de gronden brach-

3

ten geen tienden meer op. Voor het bisdom was dit een zeer zware financiële aderlating. Voor 1635 gebruikten de Ichtegemse pastoors al een stuk land in eeuwige cijns dat deel uitmaakte van de afspanning de Casse Passe.

Pieter Claerhout huwde in 1780 in Torhout met Marie Anna Verkempinck en kwam in Ichtegem wonen want hun dochter is er geboren in 1781. We vermoeden dat Pieter en Marie Anna onmiddellijk de boerderij en herberg de Casse Passe hebben gepacht en daarnaast ook een linnenblekerij hebben uitgebaat. Op 16 juni 1787 ondertekende Pieter Claerhout een pachtbrief voor 14 gemeten 1 lijne en 90 roeden land.

Volgens de kerkrekeningen weten we dat in de tweede helft van de 18de eeuw de boogschuttersgilde van Koekelare ieder jaar als tegenprestatie naar Ichtegem kwam ter gelegenheid van het kerkwijdingsfeest dat gevierd werd op St-Michiel.

De St-Sebastiaensgilde van Ichtegem ging de gilde van Koekelare tegemoet tot aan de grens van de parochie om dan samen in groep deel te nemen aan de processie.

De gildebroeders van Ichtegem “presenteerden” dan de wijn aan die van Koekelare en dit gebeurde meestal in de herberg de Casse Passe.

Tijdens de Franse Revolutie (1789-1799) werden de kerkelijke goederen in beslag genomen of verbeurd verklaard (geconfisceerd) en werd het nationaal goed en verkocht aan de meest biedende. Op 18 Thermidor van het jaar zes van de Franse Republiek (5 augustus 1798) koopt Pieter Claerhout de boerderij met blekerij en vier “partijen” landbouwgrond. De opkopers van “zwart goed” werden – vooral op het platteland – soms scheef bekeken.

In 1831 verkopen Pieter Claerhout en Marie Anna Verkempinck hun eigendom aan David Maertens, geboren in 1791 in Aartrijke en gehuwd met Joanna Isabella Vandeputte uit Rumbeke. Hij was principaal van het college te Ieper en ex- leraar aan het atheneum in Brugge. Notaris Joseph Vansieleghem uit Koekelare beschrijft de verkochte eigendom… een behuysd en betimmerd hofstedeke en bleekerij bestaende in woonhuys met scheure peerde- koey en swynstallen, bleekers loog huys en andere gerieflijkheden mede de hoeveelheid van twee bunderen vier en negentig roeden vijf en veertig ellen land daer medegaende, bebouwde grond, boomgaard, bleekerijmeersch en zaeyland, alle gestaen en gelegen ter gemeente van Ichteghem, west bij de kerke in het dorp …. Het goed werd verkocht voor de … somme van vier duysend guldens nederlands de welke de verkoopers bekennen ontfangen te hebben uyt handen van den kooper in klinkende en gankbaere muntspecien.

Een kopie van een gedeelte van de koopakte ondertekend op 5 augustus 1798.

4

David Maertens geeft zijn aangekochte goederen onmiddellijk in pacht aan Pieter Claerhout jr. zoon van Pieter en Marie Anna Verkempinck. Bij het overlijden van zoon Pieter in oktober 1839 was Josephus Vancoillie, gehuwd met Anna Theresia Rosey, er tapper en uitbater van de linnenblekerij. In de overlijdensakte van Pieter Claerhout zoon van Pieter en Marie Anna Verkempinck staat duidelijk geschreven dat hij als …linnenblekersknecht en ongehuwd gestorven is in het looghuys staende in de bleekerie van Josephus Vancouillie te Ichteghem in het dorp.

kerkraad … geeft den Eerwaerden Heer Pastoor kennis aen de raed dat de heer Louis Strubbe thans woonende tot Gits en voornemens zijnde zich neder te zetten in dees Gemeente Ichteghem in het huis en doening alwaer David Maertens ter tijds woonende en aldaer eene bierbrouwerij te bouwen zich te zijnen huis heeft begeven om te weten of hij zal mogen de Processieweg langst het kerkhof ontleene om met wagen en peerden zijn bouwmaterialen zoo als steenen, kalk enz toe te haelen ter plaets alwaer hij den opbouw van gedugte bierbrouwerij verstaet te verrigten, voorgevende dat het ten eerste korter is en meer gemakkelijk terwijl de calsijde tot aen den ingank van het kerkhof is leidende en vervolgens t zoud gehouden zijn een meerder getal peerden te ontleenen voor den vervoer. Verzoekende de raedslieden op die verzoek te willen délibereeren.

Op 8 mei 1854 verschijnen David Maertens en zijn echtgenote Isabella Vandeputte voor notaris Pieter Vansieleghem – Debrouckère en verkopen hun eigendom van 8ha 25a 88ca bestaande uit het woonhuis, graanschuur, koeistal, boomgaard, blekerij, hoveniershof, zaailand, dreef en bos aan Louis Strubbe en zijn echtgenote Theresia Lievens, bierbrouwers in Gits.

De leden van de kerkraad gaven hun goedkeuring maar indien Louis Strubbe schade zou berokkenen aan waterlopen (de duikers) dan moet hij zorgen voor een onmiddellijke herstelling en zijn de kosten voor zijn rekening. De brouwerij Strubbe werd gebouwd.

Louis en Theresia blijven niet bij de pakken zitten en nemen in juni 1854 contact met Joannes Bruwier pastoor in Ichtegem. In de zitting van 2 juli 1854 van de

5

De Marktplaats omstreeks 1850 (Jaak Knudde)

5 6

7

13

13 10

3

4

2 1

11 9 8

De kaart der Buurtwegen van 1846 toont duidelijk de site waar de brouwerij Strubbe in 1854 werd opgericht. Ze is gelegen te westen van de kerk en grenst aan de Blekerijbeek in het oosten en aan de Nieuwen Dixmuydschen herrewegh in het noorden (huidige Koekelarestraat). Chemin nr 18ter (huidige Brouwerijstraat en Markt) of toen de Kerkhofstraat of Processieweg is de westelijke en zuidelijke grens.

De Kerk en het kerkhof In een schenkingsakte van 1026 komt de eerste vermelding voor van de St.-Michielskerk. Bisschop Harduinus van Doornik schenkt het altaar van Ichtegem aan Rodericus, 37ste abt van Sint-Bertijns.

Uiteraard bestond de kerk veel vroeger.

Wanneer ze juist gebouwd is en waarvan de laatromaanse resten nu nog te zien zijn, is niet geweten. Wetenschappers lijken er over eens te zijn dat de Romaanse bouwkunst op het West-Vlaamse platteland een fenomeen is van het midden van de 13de eeuw. Het oorspronkelijke gebouw was een kruiskerk met vieringtoren, volledig opgetrokken uit lokale Panesiliaan veldsteen onder zadeldak. Het kerkhof bevond zich rond de kerk. Het linkergedeelte van de ingang werd het groot kerkhof genoemd. In 1965 zal dit kerkhof verdwijnen.

Op een aquarel van Vermote in 1814 is de ingang van de kerk te zien. Deze was niet onder de toren maar aan de kant van de huidige brouwerij Strubbe.

De woning links zou toen de pastorie geweest zijn.

In 1844-45 lieten pastoor Joannes Langendonck en burgemeester Pieter Vansieleghem-Debrouckère de kerk vergroten en keren. De ingang van het portaal kwam nu oostwaarts, kant van de markt en onder de toren.

6

De pastorie met pastoriehof

De leer- en werkschool

Kanunnik Tanghe schrijft in zijn Parochieboek over Ichteghem anno 1863. …Van onheugelyke tyden, heeft de pastor zyne woning ter zelfder plaetse waer deze nog bestaet. Volgens aanteekening van pastor Coninck, in 1620, is het huis gebouwd op de oude gronden der voormalige pastory … De pastorie en het kerkhof waren destijds omwald. Westwaarts liep deze wal in de Blekerijbeek. De marktplaats zag er in de eerste helft van de 19de eeuw veel kleiner uit dan nu. In 1847 deed de kerkfabriek afstand van 5 aren 90 centiaren grond … uytmaekende de oostzijde van het Pastoriehof, om ingelijfd te worden in de dorpplaets … Het gemeentebestuur zal van zijn kant … ten hare kosten, langst geheel de oostzijde van het te behouden hof, een behoorlijke steenen muur bouwen voorzien van eene ingang poort tegenover de voordeur van het pastorie huys, gevende op de dorpplaats. In 1880 beslist het gemeentebestuur om deze oude, bouwvallige pastorie te laten afbreken en in vervanging de huidige pastorie (Markt 22) aan te kopen. De vrijgekomen gronden worden verkaveld, de marktplaats wordt vergroot, de kavels worden verkocht en er worden vier cafés gebouwd.

In 1791 stichtte pastoor Bernardus Benedictus Valcke een armenschool die aan de basis ligt van de huidige Vrije Basisschool en van de vroegere Ichtegemse kloostergemeenschap Sint Vincentius à Paulo. Het was een “leer- en werkschool” voor meisjes waar naast lezen, schrijven, rekenen en godsdienst ook het spinnen werd aangeleerd. Pastoor Joannes Langendonck zal het bestaande schoolgebouw nog vergroten en in 1849 een “spellewerkschool” aan de school toevoegen. Pastoor Joannes Bruwier volgde pastoor Joannes Langendonck op in 1851 en zal in de periode 1860-1864 het gebouwencomplex nog verder uitbreiden. Later zal pastoor Camiel Berghman, een bouwmaniak, in 1892 de bestaande schuur en stallingen laten afbreken om er een nieuwe bewaarschool te bouwen. In oktober 1907 wordt de eerste steen gelegd voor twee nieuwe klassen met verdieping. In augustus 1949 worden de gebouwen verkocht en gesloopt. De grond van het oude klooster wordt verkaveld en verkocht. Brouwer Aimé Strubbe koopt ook een kavel met het gebouwtje van de bewaarschool en breekt het af in 1950.

Enkel de congregatiekapel (1864) blijft tot op heden bestaan.

Het parochiaal complex in 1931 kant kerk en het kerkhof van toen.

Van de oude leer- en werkschool en het oude klooster bleef enkel de congregatiekapel overeind. Ze draagt het jaartal 1864 en is het huidig KSA-heem.

7

De Blekerijbeek

met Carolus Bouckaert, bierbrouwer in Gits. Louis Strubbe, stichter van de brouwerij in Ichtegem in 1854, zal in het jaar 1849 de brouwerij van Carolus Bouckaert en Sofie Jonckheere in Gits, na hun dood, overkopen. (nu dagbladhandel Sonja Verduyn, Engelstraat 7)

De Blekerijbeek is de grens tussen het kerkdomein en de site brouwerij Strubbe.

Woning met lusthof van Jan Pollet Jan Pollet was gemeentesecretaris en ontvanger van het Bureel van Weldadigheid of den Disch (nu OCMW). Hij was gehuwd met Louise Blake, kleindochter van Louis Ricour burgemeester in Ichtegem in de periode 1808-1834. Pollet liet deze woning bouwen in 1838. Door onregelmatig in de boekhouding van den Disch werd ontvanger Pollet in al zijn functies ontslagen. Zijn eigendommen werden verkocht. Eigenaars en bewoners nadien waren o.a. Alberic baron de Crombrugghe de Picquendaele en dokter Aloïs Bruwier. Na WO II werd Bruwiers kasteeltje met toren - ook Ten Rode Stene genoemd - afgebroken. Vanaf september 1946 starten op die site de bouwwerken voor een nieuw klooster en vanaf augustus 1947 nemen de zusters van de orde van Sint Vincentius à Paulo er hun intrek. In 1948 wordt de meisjesschool gebouwd. Nu is de Vrije Basisschool de Schatkist er gevestigd.

De Reygerwegel (sentier 21) Tot 1880 bestond de Arthur Coussenstraat niet. De hofplaats van de boerderij, herberg en brouwerij de Somme paalde in 1850 aan de tuin van notaris Pieter Vansieleghem-Debrouckère. Je ging toen richting Torhout of Kortemark vanaf de markt via de Reygerwegel. Dit straatje werd ook in de volksmond genoemd de wegel naar Wijnendaelcapelle en later ook het Klokkenluiderstraatje.

De Somme De oudste vermelding dateert van 1549 ...herberghe ghenaemt de Somme ant kerchof... Judocus Vansieleghem (1674-1727) en Petronella Baroen (1682-1734) huwen in februari 1699 te Lichtervelde en vestigen zich in Ichtegem waar hun eerste kind wordt geboren. In 1716 woont het gezin in de Somme op de markt in Ichtegem. Hun zoon Joannes (1704-1768), pryser en berijder van het ambacht Koekelare, huwt in 1725 met Basilissa Pollentier (1703-1786) en zijn eigenaar van de herberg de Somme. Basilissa was weduwe uit een eerste huwelijk met Adriaan Questier (1702-1724) en haar zoon Petrus Questier staat in 1748 ingeschreven als herbergier en brouwer in de Somme. Petrus huwt in 1750 met Isabella Plysson. Het echtpaar verhuist naar Eernegem waar ze in 1762 de herberg De Bolle aan de Moerdijk kopen en uitbaten.

Zijn halfzuster Joanna Clara Vansieleghem (1734-1805) huwt in 1753 met Alexander Hallevoet (1727-1789) uit Koekelare en zo komt herberg de Somme in handen van de familie Hallevoet. Alexander was gekend als brouwer. Hun zoon Petrus of Pieter,

De Cooleveldwegel (sentier 25) verbond toen de markt van Ichtegem met de Leugenboom in Eernegem en liep door Vijver-Koolveld over een afstand van 1896 meter op Ichtegems grondgebied. Later werd deze wegel omgedoopt in Kasteelwegel. Een gedeelte bestaat niet meer.

Herberg en afspanning De Swaene was in 1850 bewoond door Juliana Desmedt, herbergierster en Henry Jonckheere, grondeigenaar. Ze waren pas gehuwd in maart 1850. Henry was schepen van de burgerlijke stand en voorzitter van het Bureel van Weldadigheid (OCMW). Hij was burgemeester van 1858 tot 1872. Zijn zuster Sofie Jonckheere huwde in juli 1840

8

eveneens brouwer van beroep, huwt in 1802 met Isabella Proot en samen baten ze als eigenaars de herberg verder uit.

Ichtegem had in 1841 nog geen gemeentehuis maar pachtte al jaren de voute van de Somme waar de gemeentelijke diensten van toen waren gevestigd en de gemeenteraad en het schepencollege hun bijeenkomsten hielden. Bij zijn dood in de maand januari 1840 was Pieter nog steeds bierbrouwer en herbergier. Ook hun zoon Karel zal de traditie van zijn ouders en voorouders verderzetten en bierbrouwen.

Samen met zijn echtgenote Idonia Stael blijft de Somme een draaiende herberg.

Helaas zal het noodlot toeslaan en sterven Karel Hallevoet en Idonia Stael in 1878 aan de zwarte pokkenziekte. Hun huwelijk was kinderloos. ( nu Markt 20)

benoemd in Ichtegem. In 1804 verkoopt notaris Pieter Judocus Vansielegem de woning die een halve eeuw eigendom was van de familie Vansieleghem. Maria Anna Borra, tante van de gemeentesecretaris Jan Pollet, koopt de eigendom en huwt in 1807 met Henri Ketele. Henri was belastingsontvanger maar ook gemeenteontvanger en secretaris van de kerkfabriek. Notaris Pieter Judocus Vansieleghem verhuist naar zijn woning nu pastorie Markt 22. In 1867 koopt het gemeentebestuur de woning van de familie Ketele aan met de bedoeling het gebouw te slopen en zo de markt nog te verbreden en een gemeentehuis te bouwen. De laatste bewoner is notaris Theodore Toortelboom (notaris 1866-1895). Hij verhuist naar zijn nieuw gebouwd herenhuis nu Huize Dekeyser, Koekelarestraat 2.

Het gemeentehuis wordt gebouwd voor de huidige Belfius Bank.

De woning van Henri Ketele, staatsontvanger

De woning van notaris en burgemeester Pieter Judocus Vansieleghem-Debrouckère

In 1748 had Melchior Claeys samen met zijn echtgenote Isabella Verlinde een winkel op de platse van Ichteghem. Hij had er ook een cantine (=groothandel) van graenbrandewijn. In 1754 verkopen Melchior en Isabella hun eigendom aan Joannes Franciscus Vansieleghem en Basilissa Pollentier die verhuizen vanuit de Somme naar hun nieuwe woonst. Hun dochter Joanna Clara gehuwd met Alexander Hallevoet blijven de herberg de Somme uitbaten. De zoon Judocus, net zoals zijn vader berijder en later stockhouder van het ambacht Koekelare, verhuist mee met zijn ouders en huwt in hetzelfde jaar 1854 met Maria Anna Parmentier. Het jonge echtpaar neemt zijn intrek in hetzelfde gebouw. Twee zonen van Judocus Vansieleghem en Maria Anna Parmentier werken zich op tot notaris. De ene zoon Joannes Franciscus, geboren in 1755, huwt in 1780 met Francisca Claysina Questier en krijgt in 1797 het ambt van notaris toegewezen in Leffinge. Een andere zoon Pieter Judocus, geboren in 1758 en ongehuwd gebleven, wordt in 1798 notaris

Nadat de woning in 1804 verkocht was aan Maria Anna Borra, echtgenote van Henry Ketele, is notaris Pieter Judocus Vansieleghem samen met zijn dienstmeid gaan wonen waar nu de pastorie is op de markt in Ichtegem (Markt 22). Pieter Judocus sterft op 2 november 1818 en wordt opgevolgd door zijn neef notaris Pieter Judocus Vansieleghem, geboren in Leffinge in 1790 en zoon van Joannes Franciscus en Francisca Claysina Questier. Toen notaris Pieter Judocus zich als notaris vestigde in Ichtegem was hij in 1816 reeds gehuwd met Carolina Francisca Janssens de dochter van de burgemeester van Oudenburg. Na de dood van zijn eerst echtgenote hertrouwt hij in 1824 met Eugenia Joanna Debrouckère uit Torhout. Pieter Judocus was niet alleen notaris maar ook schatbewaarder van de kerkfabriek, gemeenteraadslid en burgemeester van 1835 tot 1858. In oktober 1865 verhuist hij naar Brugge samen

9

met zijn vrouw en zijn dochter Clemence.

Hij sterft er in januari 1867. In 1861 had zijn zoon Henri het notariaat al overgenomen van zijn vader en zal het ambt stoppen in 1866. Hij verhuist naar Levallois-Perret in Frankrijk. Het notarishuis wordt verkocht en in 1880 beslist het gemeentebestuur dit herenhuis aan te kopen als pastorie.

(Nu Markt 22)

Maria-Theresia. Op woensdagmorgen 8 april 1903 liep de molen door de vang.

De as was heet gedraaid en de molen brandde volledig af en werd achteraf niet meer heropgebouwd. In 1850 was Frederick Matthys de molenaar.

De (Nieuwen) DixmuydschenBrugge Herrewegh Is de huidige Koekelarestraat en Engelstraat.

De Plaetse molen De molen was een houten korenwindmolen en werd opgericht in 1768 bij octrooi verleend door de Oostenrijkse keizerin

10

Van herbergen en brouwerijen in Ichtegem.

(Jaak Knuddde)

De dorstigen laven is al eeuwenlang een ‘lichamelijk werk’ van barmhartigheid. In dit hoofdstuk beschrijven we het bestaan van de herbergen en brouwerijen in de gemeente Ichtegem. Het is een korte nietgedetailleerde opsomming uit kerk- gemeente- en stadsrekeningen, volkstellingen, wettelijke passeringen,advertenties en heemkundige tijdschriften aangevuld met nog opzoekingen in geïnventariseerde archieven. De lijst is uiteraard ook niet volledig. De afspanning en herberg de Casse Passe, de site waar brouwerij Strubbe nu gevestigd is, hebben we al uitvoerig beschreven in een vorig hoofdstuk en wordt niet meer herhaald. Veel brouwers waren ook landbouwers of gebruikten een aantal gemet grond. Het was de tijd dat de brouwers zelf de grondstoffen verbouwden, niet alleen gerst en andere granen maar op vele plaatsen ook hop. In de zomer werkte hij op het veld en in de winter stond hij op de moutvloer en aan de roerkuip. Sommigen hadden een rosmolen of stampkot. Na de voeding van de bevolking vormden de brouwerijen samen met de stokerijen in de 19de eeuw de tweede belangrijkste graanafnemer.

te mitsweghe…” Omstreeks 1670: “… de herberghe Midtswege van oudts den Hert in Ichteghem gepacht door Joos Knuydt fs Joos, verre oost vander kercke” In de ommeloper van 1699 f. 142 wordt vermeld: “ …9e Begin. In welck begin staet de herberghe mitsweghe…” Op f.192 beschrijft men “… synde een stuk met de herberge genaemt midtweghe ten noorthende daer op staende daer jacob naeijaert woont, den tourhout wegh half mede gemeten aende oostsyde streckende metten noorthende inde dixsmuytschen heerdeweg” Herberg de Zwarte Leeuw In de kerkrekening van Ichtegem 1549 is geschreven: “…een huus ende herberghe het welcke ghenaemt is de Zwarte Leeuw…”

Herberg de Keyser Omstreeks 1640-1650 “…de afgebrande herberg de Keyser in Ichteghem …” en “… de vervallen herberge de Keyser in Ichteghem…”

Herberg de Croone Omstreeks 1640: “…Herberg de Croone gheseyt de Fontiere in Ichteghem, verre suydt van de kercke…”

16de en 17de eeuw Herberg de Somme 1549 “… In Ichteghem, de herberghe ghenaemt de somme ant kerchof” Omstreeks 1640: “… herberg de Somme in Ichteghem neffens het kerchof…” en “… herberg de Somme in Ichteghem bewoont door Joos Verstraete…”

Herberg de Engel. (De Ouden Engel) Omstreeks 1655: “…Velle Martinus, wijnendaelelaet, in herberghe den Inghele Ichteghem...” De ommeloper van anno 1699 f.1 “… daerinne dat staen de herberghe genaemt den Engel”

Herberg de Midswege In de stadsrekening van 1530 Diksmuide staat: “… voor tgelach dat zy verteerden

Herberg het Muelenhuus Omstreeks 1660 “… herberg het Muelenhuus in Ichteghem …”

11

Herberg Sint Hubrecht Omstreeks 1670: “… een herbergh ghenaemt sint Hubrecht in Ichteghem op de plaetse…”

In de Somme. (brouwerij en herberg) Pieter Questier, 23 jaar en zoon van Adriaan en Basilissa Pollentier, brouwde en tapte er bier. In 1750 trouwde hij met Marie Isabelle Plyson en zij vestigen zich in Eernegem waar ze in 1762 de herberg De Bolle uitbaten aan de Moerdijk. Hij zal er zijn commerciële activiteiten nog uitbreiden met een brouwerij, een oliemolen en een kalkbranderij.

Herberg de Zwaan In 1699 gelegen in het 3e begin f.17 van de ommeloper: “… In welck begin staet d’herberghe de swaene, de smisse, de hofstede …..”

In de Midsweghe. (brouwerij en herberg) Carel Parmentier, 50 jaar en gehuwd met Maria Catharina Bernaert was er in 1748 “… brauwer ende herberghier…”. Hij gebruikte ook nog ‘36 gemet land’. Joos Debusschere, 21 jaar, deed dienst als ‘hofcnape’.

Herberg de Laatste Stuiver In dezelfde ommeloper van 1699 f.378 lezen we: “… tot aenden busch van albert de bye, de heerlyckhede van wynendaele aenden suythende daer de herberghe de Leste Stuyver staet …”

In het Vanneken. (brouwerij en herberg) Jacob Decocq, 30 jaar en gehuwd met Anna Maria Desoppere. Hij was brouwer-herbergier en hij bewerkte eveneens ‘20 gemet land’. Opvallend is dat er in de ommeloper van 1699 vermeld staat dat de herberg het Vanneken de naam het Marollekot had gekregen. In de volkstelling van 1748 noteren ze de naam het Vanneken. In een akte van 1771 vermelden ze opnieuw het Marollekot. Het laatste huis langs de huidige Keibergstraat, oostkant van de weg, is daar een overblijfsel van.

De mondelinge overlevering vertelt ons dat daar vroeger een brouwerij was en dat de ‘groten’ van de parochie daar regelmatig samenkwamen voor een ‘uitje’.

Herberg de Kapelle Nog steeds anno 1699 vinden we volgende beschrijvingen: “…de herberge genaemt ter cappelle” en “…west waert over de wynendael straete, alsoo langst de steenstraete tot de herberghe de capelle…”

Herberg het Vanneken wordt later Marollekot genoemd Ook in het jaar 1699: “… synde d’hofstede ende herberghe genaemt t vanneken…” en “… In welck beghin staet de herberghe eertyds genaemt t vanneken, ende nu t marollekot …”

18de eeuw Tot op heden vinden we in de 16de en 17de eeuw nog geen aanduidingen of beschrijvingen van ‘bierbrouwerijen’ of ‘jeneverstokerijen’ in Ichtegem. Dit wil uiteraard niet zeggen dat ze er op kleine schaal niet zijn geweest. In de 18de eeuw hebben we meer resultaat.

Volgens de volkstelling van 1748 hadden we toen drie brouwers-herbergiers en 3 herbergen in de gemeente. De brouwers waren ook landbouwers. Hierna een omschrijving.

In de Swaene. (herberg) Joseph Sabbe, 26 jaar en ongehuwd, was er in 1748 herbergier en tevens “… timmerman syne ambachte…”. In 1768: “…Ichteghem, De Swaene, noordtoost by de kercke, langhst den herrewegh van brugghe naer dixmuyde…”

In de Grooten (Ouden) Inghel. (herberg) Omstreeks 1725-1730: Carel Parmentier en Marie Beernaert verkopen aan Jan Jon-

12

19de en 20ste eeuw

ckheere herberg den Engel in Ichtegem “… aen den nieuwen diksmuidschen heerwegh aende oostsyde, metten noorhende in den ouden diksmuidschen brugghewegh”

Op 14 februari 1802 verklaart M. Roose dat de roversbendeleider Ludovicus Bakelandt en zijn kompaan Simpelaere de ruiten kapot geslagen hebben van de kroeg De Nachtegaal (Le Rossignol) in Ichtegem. De bedronken Bakelandt zou ook de herbergierster en een driejarig kind met de dood bedreigd hebben nadat ze de kroeg hadden vernield.

In 1735 is er een vermelding “… de straete loopende van wynendaele naar d’herberghe den Engele” Joannes Jonckheere, 34 jaar en gehuwd met Maria Pieternelle Mergaert was er herbergier en smid in 1748. Hij had ook nog ‘8 gemet land’ in gebruik.

Volgens een statistiek opgemaakt in 1816 was er op de gemeente Ichtegem nog slechts één bierbrouwerij. De brouwer was ook herbergier. Het grootste deel van zijn productie was voor zijn herberg bestemd en een klein deel leverde hij aan de inwoners van het dorp. In 1813 werkte hij nog met twee werknemers; nu waren het enkel hij en zijn knecht die voor de productie instonden. In het verslag staat de naam van de brouwer niet vermeld. We nemen met zekerheid aan dat het Petrus of Pieter Hallevoet is uit de Somme. Op 7 november 1804 verkoopt David Valcke, koster in Rozebeke, het schoolgebouw – in 1791 gebouwd door pastoor Bernardus Valcke aan Jacoba Sanders. Pieter Hallevoet was aanwezig bij notaris Pieter Vansieleghem en hij trad op als getuige bij die verkoop.

Notaris Vansieleghem noteert het beroep bij Pieter Hallevoet: “brasseur” of bierbrouwer. Bij de geboorte van zijn zoon Pierre op 21 april 1813 staat Pieter Hallevoet trouwens ook ingeschreven als brasseur. Hij sterft als bierbrouwer en herbergier op 21 januari 1840. Hij was 73 jaar geworden. Bij de familie Hallevoet was het brouwen een traditie van vader op zoon. Karel Hallevoet, zoon van Pieter en uitbater van de Somme, zal nog brouwen tot zeker in de jaren 1860.

Karel en zijn echtgenote Idonia Stael sterven aan de zwarte pokkenziekte in 1878.

In 1796 lezen we: “…te Ichteghem, in d’herberge de oude Engel …”

In de Wynendaele Cappelle. (herberg) In 1748 was weduwnaar Joannes Vercruysse er herbergier. Hij hield er ook een winkel open van alle soorten goederen en gebruikte nog ‘20 gemet land’. Ook was er een bakkerij want Steven Ampe, 21 jaar deed er “… het ambacht van backen inde backerie…”

In 1768 verleende de Oostenrijkse keizerin Maria-Theresia slechts aan vijf Ichtegemse herbergen een vergunning om bier te tappen. De gelukkigen waren: Alexander Hallevoet in de Somme; Pieter Vanparijs in Den Hert; Joannes Jonckheere in Den Grooten Enghel; Philibert Termote in Het Barrierehuys en aan Pieter Dewachter in De Zwaene.

In 1771 diende Melchior Jonckheere een aanvraag in om “ …eene afspanninge ofte herberge onder den naem van reyger langst den calsyde wegh loopende van wynendaele naer diksmuyde ende nevens den wegh commende vanden wynendaele bosch naer het marollecot ende ichtegem plaetse…”. Op 10 juli 1771 kreeg Melchior toelating en bouwde zijn herberg met afspanning en hij mocht het “… uythangbart Den Reyger …” plaatsen. (huidig adres: restaurant Padrone, Diksmuidebaan 200)

In de volkstelling van 1814 staan Joannes Pollet en Carolus Boddez vermeld als bierverkopers. Hendricus Jonckheere is bierhandelaar in den Ouden (Grooten) Engel.

13

In 1820 en 1838 was de Ouden Engel nog steeds herberg. De herbergiers in 1814 waren Carolus Decock in de Druivelaar; Joannes Desmedt in de Zwaan; Carolus Claeys in de Reiger en Petrus Deprez in de herberg de Wijnendaele Kapelle.

men toen 21 cafés telde tussen het begin van de huidige Hugo Verrieststraat tot aan het einde van de wijk de Vijver en het Koolveld. En iedere café had een naam.

Brouwerij Strubbe zal het monopolie niet behouden. Edmond Vanhonsebrouck uit Werken, gehuwd met Marie Parret en brouwer van beroep, komt in 1877 in Ichtegem wonen. Hij sticht een brouwerij. Het was het eerste huis op de Vossehoek (nu Engelstraat 103). August Vanpraet werd in maart 1881 zijn brouwersknecht en Henri Brackx zijn dienstknecht. In maart 1888 houdt Edmond het voor bekeken en hij verhuist met zijn gezin, twee dochters en twee zonen, naar Schaarbeek bij Brussel.

Tussen 1824 en 1850 zijn er notities over meerdere herbergen zoals de Engel of den Nieuwen Engel, tolhuis, herberg en wijk in Ichtegem of ook de ‘notabele’ herberg d’Engel-Barrière. De Meerlaen. De Lisbonne. De Ichteghem-berg. De Abeele-dreve. De Zuidberg. De Wynendaele-barriere. Het Withuis. ’t Vliegend Peerd. De Klakmolen …. waren in die periode namen van herbergen.

In de tweede helft van de 19de eeuw stijgt het aantal brouwerijen en herbergen en dit tot na WO II. Eind 19de eeuw telde men op de markt van Ichtegem een negental herbergen. We spreken dan nog niet over de herbergen in de hoofdstraten van de gemeente en op de wijken de Engel, de Reiger, station, Veld, Geuzenbosch, Vijver en Koolveld... enz.

Henri Sys (1863-1933) koopt de brouwerij en geeft ze de naam De Engel. Hij breidt het woonhuis uit met een linkervleugel voorzien van een balkon op het eerste verdiep. In 1907 wordt een mouterij bijgebouwd. Drie knechten, Livine Devisschere, Arthur en Josef Christiaen en de meid Lazarie Christiaen stonden in voor het dagelijks gebeuren. Voor WO I werden de klanten bediend met twee “fragons” en twee paarden om de vaten bier te vervoeren. In

Een mondelinge overlevering vertelt ons dat in de jaren dertig van de vorige eeuw

De brouwerij De Engel waar Henri en Octaaf Sys brouwers waren. Edmond Vanhonsebrouck was hun voorloper en startte hier het brouwen tot in 1888.

14

1910 had Henry al een vrachtwagen waarmee 22 vaten van elk 166 liter konden worden vervoerd. Na de dood van zijn vader neemt Octaaf Sys (1901-1948) de brouwerij over. In mei 1935 koopt hij de brouwerij van zijn moeder en zijn zussen. Na zijn huwelijk met Augusta Raes in 1935, stopt Octaaf met brouwen en schakelt hij over op het bottelen van bepaalde bieren, zoals Rodenbach en Meiresonne. Het was ook een depot voor andere bieren en frisdranken die in flessen werden aangekocht. Helaas Octaaf verongelukt met zijn cabriolet op 19 april 1948 langs de Torhoutbaan op de Ichtegemberg, na terugkeer van zijn “tournée”.

De werkzaamheden bij het bottelen worden overgenomen door zijn vrouw en haar zonen. In 1967 volgt de jongste zoon André zijn vader Octaaf op als drankverdeler en hij wordt eigenaar van het ouderlijk bedrijf.

André stopt de drankverdeling in 2012.

tot 1866. De grootvader van Hilaire Dewulf was Louis Dewulf (1797-1863), de eerste gemeentelijke onderwijzer in de periode 1824-1853. Hilaire huwde in 1908 met Mathilde Grijspeerdt. Uit dit huwelijk had hij twee zonen. Amand, de oudste, werd brouwer in Wanfercée-Baulet. Mathilde stierf in 1910 en Hilaire hertrouwde in 1912 met Maria Isabella Pottier. Uit dit huwelijk werden nog twee kinderen geboren. De jongste zoon Raymond, ingenieur-brouwer, zal zijn vader als brouwer opvolgen. In de zestiger jaren van de vorige eeuw werd de brouwerij tenslotte een depot van de bieren Stella Artois. Raymond was gehuwd in 1948 met Theresia Vandenweghe. Toen Raymond en Theresia naar Oostende verhuisden en de bierhandel gestopt was, vond er nog een tijd lang een doe-het-zelfzaak een onderkomen in de brouwerijgebouwen. Het gemeentebestuur kocht de eigendom in 1991.

De gemeenteschool wordt uitgebreid en de loods van de voormalige bierhandel wordt omgebouwd tot cultuur- en ontmoetingscentrum: Dorpshuis de Ster. In de foyer blijft een siertegel uit de schouw van het brouwershuis de stille herinnering aan de site van de brouwerij de Ster.

In 1901 richt Hilaire Dewulf (1883-1967) de brouwerij De Ster op (nu Dorpshuis De Ster, Engelstraat 54). Zijn vader Amand, gemeentesecretaris in de periode 1866 -1906, had die eigendom kunnen kopen van zijn oom Pieter Montaigne, eveneens gemeentesecretaris en dit in de periode van 1852

De brouwerij de Ster waar Hilaire en Raymond Dewulf brouwers waren.

Het prachtige herenhuis met de inrijpoort.

15

De familie Strubbe en de stichting van de brouwerij “De Maeght van Ghent” (Antoon Naert) “In 1830, na “De Stomme van Portici”, wordt België onafhankelijk. In datzelfde jaar gaat ook de brouwerij Strubbe van start in Ichtegem.”

lus bezat niet alleen een eigen boerderij, maar was financieel in staat om ook nog de boerderij van professor Maertens en de blekerij in Ichtegem aan te kopen. Carolus bleef tot zijn pensionering echter landbouwer. Daarna, op 16 december 1862, kwam hij inwonen bij zijn enige zoon Ludovicus, die ondertussen brouwer was geworden in Ichtegem.

Bovenstaande bewering kreeg in de volksmond, waarschijnlijk omwille van zijn makkelijk te onthouden ezelsbruggetje al snel het statuut van waarheid. Toch bleek de werkelijkheid net iets anders, iets ingewikkelder in elkaar te zitten. We gaan even de stappen van de familie Strubbe voorafgaand aan de stichting van de brouwerij na.

Het blijkt dus Ludovicus en niet Carolus te zijn van wie we de gangen moeten nagaan om het spoor van de brouwerij Strubbe op te pakken. Aangezien onze Ludovicus (Louis) pas op 9 juni 1821 werd geboren in Aartrijke, lijkt het moeilijk om al op 9-jarige leeftijd een brouwerij te hebben gehad in buurgemeente Ichtegem. Wat is er dan wel gebeurd?

Het zou Carolus (Charles) Strubbe zijn geweest die in 1830 aan de basis zou hebben gelegen van de effectieve stichting van de brouwerij. Deze stamvader van de Ichtegemse Strubbes zou zijn geboren op 9 maart 1794 in Aartrijke en overleed in Ichtegem op 23 maart 1866. Uit zijn huwelijk met Sophia Caroline Werbrouck kwam slechts één kind voort : Ludovicus Strubbe. Carolina overleed immers in het kinderbed op 25-jarige leeftijd.

Ludovicus trouwt op 18 mei 1849 in Zedelgem met Theresia Francisca Lievens (°15 oktober 1828). Hij is op dat ogenblik bijna 28 jaar en wordt in de huwelijksakte omschreven als “brouwer”. We weten dus dat Louis Strubbe al op het einde van de veertiger jaren effectief brouwer was. Maar was er al een brouwerij Strubbe? En lag die in Ichtegem?

De Aartrijkse familie Strubbe was een niet onbemiddelde landbouwersfamilie.

We zien immers dat de vader van Carolus, Franciscus, één van de notabelen van Aartrijke was. Niet alleen betaalde hij de meeste belastingen van alle Aartrijkenaren, hij was ook gehuwd met iemand uit de familie Pollet, evenzeer een vooraanstaande familie op de gemeente. De familie Werbrouck bleek daarenboven eveneens tot de rijkste families van Aartrijke te behoren, net als de familie Lievens, die de vrouw van zoon Louis zou leveren. Uiteindelijk zou de familie Werbrouck, net in dezelfde periode als de stichting van de brouwerij Strubbe, aan de basis liggen van de oprichting van de Aartrijkse brouwerij de Leeuw. Caro-

In de huwelijksakte wordt vermeld dat hij van rechtswege weliswaar gedomicilieerd was te Aartrijke, maar “daedelijk” woonde in Gits. Aangezien zijn kinderen Carolus Ludovicus, René en Mathildis respectievelijk in 1850, in 1852 en in 1854 ook daar werden geboren, kunnen we aannemen dat het gezin na het huwelijk ook daadwerkelijk in Gits gedomicilieerd was. Het lijkt dan ook voor de hand te liggen dat hij daar zijn beroep van brouwer uitoefende. Kunnen we dat effectief ook bewijzen?

16

In Gits waren omstreeks 1850 drie werkende brouwerijen : de brouwerij van de familie Cuvelle, de brouwerij van de familie Bouckaert en de brouwerij van de familie Depotter.

Deze laatste blijkt verwant te zijn met de familie Lievens. Dochter Lucia trouwt immers in 1851 met de Carolus Ludovicus Lievens, broer van onze Ludovicus’ vrouw, Theresia.

Dit bewijst echter nog niet dat Ludovicus bij de brouwerij Depotter was te werk gesteld, maar het is niet onmogelijk.

twee opeenvolgende generaties een bierbrouwerij uit in Gits : eerst Pieter Jacobus, daarna zijn zoon Carolus Bouckaert. Zowel Carolus als zijn vrouw stierven jong : Carolus in 1847 en zijn vrouw Sophia Coleta Jonckheere (uit Ichtegem) in 1846. Ze lieten vier kleine kinderen na. De erfgenamen waren uiteindelijk verplicht de eigendommen te verkopen. Louis Strubbe was gegadigde.

Het zou eveneens kunnen dat hij al voordien in deze brouwerij werkzaam was. Hij zou zelf de brouwerij slechts enkele jaren runnen, want in 1855 verkocht hij deze door aan de familie Depotter.

Op de kadastrale plannen van P.C. Popp (1842-1879) vinden we onze Ludovicus immers terug als eigenaar van een 9 tal percelen voor een totaal van 2 hectaren 29 aren 77 centiaren. Eén van die percelen wordt aangeduid als “brouwerij”. Hij bleek dus eigenaar te zijn geworden van een eigen brouwerij ergens rond het jaar 1850. Uit andere kadastrale documenten leren we dan weer dat hij het grootste deel van deze eigendommen in 1849 aankocht van de familie Bouckaert, onder andere het perceel dat als brouwerij wordt aangeduid.

Ondertussen liet hij zijn oog vallen op de in ongebruik geraakte blekerij in Ichtegem, die hij op 8 mei 1854 kocht van Aartrijkenaar David Maertens, principaal van het college in Ieper en goed bekend bij de familie Strubbe, want vader Carolus kocht ook in Aartrijke een boerderij van deze persoon. Het lijkt er op dat deze band minstens voor een stuk aan de basis moet hebben gelegen van de keuze voor Ichtegem als vestigingsplaats.

Brouwerij Strubbe was geboren!

De familie Bouckaert baatte gedurende

17

De brouwerij Strubbe in enkele jaartallen (Antoon Naert) 1878

Na de dood van Ludovicus neemt zoon Medardus (° 29 mei 1857) Strubbe de brouwerij over.

1891

Medard overlijdt al in 1891. Zijn vrouw, Maria Ludovica Aneca zet de brouwerij verder onder de naam “Brouwerij Aneca”. Ze hertrouwt met Victor Cuvelier.

1908

De kinderen Cuvelier zetten samen met Aimé (° 23 juni 1881) Strubbe de brouwerij voort.

1921

Aimé Strubbe krijgt voor het eerst weer de alleenheerschappij over de familiebrouwerij in handen. De bieren van hoge gisting (Enkel van 2° en Dobbel van 4°) worden aangevuld met pilsener bieren, eerst een bruine, daarna de bekende blonde versie (de latere Super Pils). De investeringen stegen echter eveneens navenant. Toch bleven bieren van hoge gisting belangrijk : eerst de “Kerel”, maar dan vooral het “Hengstenbier” (4,9°) dat aan de basis zou liggen van het Ichtegemse Oud Bruin, een bier van het rood-bruine type met zijn typische zoet-zure smaak. Zelfs limonade gaat deel uitmaken van het aanbod, naast de spreekwoordelijke tafelbieren.

1950

Etienne en Gilbert Strubbe nemen samen de brouwerij over. Etienne zal de zakelijke leiding op zich nemen, Gilbert als brouwingenieur het brouwproces. Zus Marie-Louise neemt het papierwerk voor haar rekening.

1954

De typische witte brouwzaal wordt gebouwd, en al in 1956 uitgebreid met een tweede etage om de verhoogde productie meester te kunnen.

1962

Om een groter volume te kunnen produceren werd een nieuwe brouwzaal met een volledige koperen installatie in gebruik genomen. Deze investeringen zorgden ervoor dat niet alleen de capaciteit groter werd, maar dat de brouwerij ook kon blijven groeien.

1978

Er komen koperen brouwketels van de brouwerij Aigle-Belgica en een dieselmotor uit een afgedankt Londense dubbeldekbus om elektriciteit te leveren.

1982

Marc en Norbert Strubbe nemen de fakkel over van hun voorgangers, respectievelijk als brouwer en als administratief leider. Naast hen werkten toen nog vier arbeiders voor het bedrijf.

1986

Vier cilindroconische tanks van 150 hl vervingen de open gistkuipen waardoor nog sneller en sterieler gewerkt kon worden en bewaarmiddelen definitief tot het verleden behoorden.

1986

Het Oostendse bier “Dikke Mathile” komt op de markt. Na wat gestrubbel rond de rechten op de afbeelding op het etiket, ontwierp Paul Permeke, de kleinzoon van de bekende schilder, een speciaal etiket voor dit bier.

18

1987

Nog voor de grote brouwerijen er mee op de markt kwamen, kwam Marc Strubbe uit met “Edel-Brau”, een niet alcoholische pils.

1988

“Houten Kop” en “Vlaskop” doen hun intrede in het gamma.

1989

Met Schotse kruiden krijgt de Couckelaerschen Doedel” zijn kenmerkende smaak mee.

1991

De brouwerij Callewaert uit Zwevezele sluit de deuren. Strubbe neemt de productie van de tafelbieren Faro, Extra Bruin, Speciaal Stout en Extra Stout over. Ook het Kriekenbier van de brouwerij Crombez uit Zottegem zal op die wijze worden opgenomen in het gamma.

2003

De productie van water en limonade werd stopgezet om de afvullijn van de bieren verder uit te breiden.

2004

Steeds meer worden er ook bieren voor derden gebrouwen : Pee Klak, Hoevebier, Keyte Blond en Keyte Bruin, Wittoen, …

2008

Stefan, zoon van Norbert, volgt zijn vader op waarmee de zesde generatie Strubbes aan zet is. Samen met Marc heeft hij tot op vandaag de dagelijkse leiding over de familiebrouwerij.

2010

De brouwerij gaat zich steeds meer toeleggen op het brouwen van speciale bieren. Deze kentering kwam er onder andere door een algemene daling in de cafébezoeken en daarbij gepaard gaand een vermindering in het verbruik van pils.

2017

Brouwerij Strubbe treedt toe tot de Belgian Family Brewers. Om in aanmerking te komen, moet een bier in België gebrouwen worden door een onafhankelijke familiebrouwerij, en dat vijftig jaar ononderbroken. Het label staat voortaan op vier van onze bieren: Keyte Tripel, Keyte Dobbel Tripel, Ichtegem’s Oud Bruin en de variant Ichtegem’s Grand Cru.

19

Brouwen bij brouwerij Strubbe (Marc Strubbe) Belgie is het land van het bier bij uitstek.

Niet alleen door de lange traditie en de vele brouwerijen, maar vooral door de grote diversiteit aan bierstijlen.

18 maand. Bij hun thuiskomst na de oorlog bleek dat alle materiaal verdwenen was,maar toch hadden ze de moed om opnieuw op te starten en met de hulp van een materiele tussenkomst van de Belgische staat zijn ze er in geslaagd de brouwerij opnieuw leven in te blazen. Honderden collega’s uit de buurt zijn daar helaas niet in geslaagd.

Rond de vorige eeuwwisseling telde ons land een 4000- tal brouwerijen. Ieder dorp of stad had er een paar exemplaren op haar grondgebied. Zo telde Ichtegem ooit 4 brouwerijen. Op heden telt ons land nog slechts 130 traditionele brouwerijen die de tand des tijds doorstaan hebben.

In ’40-’45 was de situatie gans anders. Hier geen frontlinie, maar de bezetter vorderde alle materiaal, vooral koper, op en daarenboven was de aanvoer van grondstoffen uit de landbouw een gigantisch probleem.

Waarom zijn die brouwerijen nu allemaal verdwenen? Uiteraard zijn meerdere oorzaken hiervoor verantwoordelijk. De twee wereldoorlogen die ons gebied gekend heeft in de laatste 100 jaar hebben uiteraard een grote impact gehad. Gedurende de eerste wereldoorlog was hier in West Vlaanderen echt frontlinie en ook onze grootouders zijn toen gevlucht uit Ichtegem naar Frankrijk voor een periode van

Men brouwde toen bier met de grondstoffen die lokaal voorhanden waren zoals aardappelen en suikerbieten. Met het klein beetje mout dat beschikbaar was kon men toen een bier brouwen: “zéro huit” in de volksmond. Een bier met een alcoholgehalte van 0.8 % alcohol. Het hoeft ons dan ook niet te verbazen dat ook de tweede

20

wereldoorlog het einde betekende van menig brouwerijen.

Het spreekt voor zich dat bier van pakweg 150 jaar terug niet op dezelfde manier werd gebrouwen als vandaag anno 2019.

De wetenschap en de technologie zitten in een stroomversnelling en de innovaties zijn amper bij te houden. Toch blijft bier een traditionele drank en zijn de hoofdingrediënten amper gewijzigd.

Dan volgt de na-oorlogse periode, een periode van wederopbouw en groeiende welstand. En het is heel eigenaardig dat juist in die golden sixties zo veel dorpsbrouwerijen van de kaart zijn verdwenen. Het drinkgedrag van de bevolking is in die periode zeer veranderd. Men begon meer thuis te verbruiken en minder in de lokale herbergen. Maar de realiteit was dat de meeste kleine dorpsbrouwerijen enorm hadden geïnvesteerd in vastgoed en een gigantisch patrimonium aan herbergen bezaten. Eén voor één zagen ze hun afzet slinken en om de productie op peil te houden moesten ze “exporteren”. Exporteren naar volgende dorp of stad eiste ook een betere kwaliteit en houdbaarheid. Een groot probleem want alle financiële middelen waren opgegaan in vastgoed en niet in technologie. Velen waren dus niet in staat een bier te brouwen dat voldeed aan de nieuwe eisen en normen qua houdbaarheid en microbiële stabiliteit.

Hapklare brokken dus voor de marktleider van die tijd, Stella Artois uit Leuven. Honderden brouwerijen werden opgekocht, niet voor de lekkere bieren die ze maakten, maar voor de herbergen op mooie locaties.

Alcohol is een gevolg van een alcoholische gisting. Dit impliceert dat men aan een gistcel suiker aanbiedt als voedsel en dat die gist voor ons ethanol (alcohol) en koolzuurgas (CO2) maakt. Zo simpel kan men het stellen en de vuistregel is dat 100 gram suiker resulteert in 50 gr alcohol en 50 gr CO2.

In tegenstelling tot de druif voor de wijn bevat onze grondstof geen suiker. Een graangewas zoals gerst, tarwe,rogge, spelt of boekweit bevat zetmeel. Dit zetmeel is onoplosbaar in water maar door het graan te laten kiemen wordt de lange zetmeelketen afgebroken in kleinere suikermoleculen. Het moutproces is een gecontroleerde groei van de graankorrel. We laten de korrel zo lang groeien tot zich binnenin alle nodige biochemische reacties hebben voltrokken.

De groei wordt gestopt door het mout te drogen op een eestvloer.

Dit mout wordt dan in de brouwerij gemalen en vermengd met water aan verschillende temperaturen om alle suiker en eiwit in oplossing te krijgen. Want de bedoeling is een kant en klare maaltijd te presenteren aan onze giststam. Maar zoals in de keuken moet de soep nog worden gekruid en op smaak gebracht.

Gelukkig is er dan een eind gekomen aan die rooftocht en begin de jaren 80 is de filosofie van de bevolking wat veranderd en begon men opnieuw artisanale producten van eigen bodem te appreciëren. Ook wij in Ichtegem zijn op die groene trein gesprongen en de kaart van de speciale streekbieren getrokken. De redding zo blijkt achteraf.

Het resultaat van dit alles is dat wij op heden de laatst overgebleven actieve traditionele brouwerij zijn in het kanton Oostende.

Een toeval, veel geluk, sterk doorzettingsvermogen, gunstige familiale omstandigheden maar vooral enorme passie voor onze nationale drank hebben er voor gezorgd dat we in Ichtegem nog kunnen genieten van een stukje vakmanschap.

In de late middeleeuwen gebruikte men bij de bierproductie GRUUT als smaakversterker. Dit gruut was een kruidenmengsel dat door de brouwers kon worden aangekocht bij de Heren van Gruut (feodale leenheren die het alleenrecht hadden om gruut te verkopen aan de lokale brouwers). Een soort accijns of belasting avant la lettre.

21

Nu waren het de Duitse monniken die ondervonden dat wanneer men hop toevoegde aan dit kruidenmengsel het bier langer bewaarde. Heel eigenaardig vond men want in die tijd wist men niet wat een bacterie, een gist of een schimmel was.

Hop heeft dus naast de bitterende en aromatiserende eigenschappen ook een bacteriostatisch vermogen ! Het inhibeert de groei van gisten en schimmels. Nu weten we sinds Pasteur en de uitvinding van de microscoop perfect hoe we door steriel te werken ons bier van een infectie kunnen behoeden. In de loop der jaren zijn verschillende hoppen geteeld en veredeld die allemaal een verschillend aromapatroon vertonen en ons de meest exotische smaken laten proeven.

brand worden (kleur), verschillende hopvariëteiten met andere aroma’s toevoegen tijdens koken, de minerale samenstelling van het water bepaald evenzeer de smaak, diverse giststammen zijn voorhanden maar de creativiteit en het traditie van de brouwer zijn wellicht het meest bepalende.

België is het enige land ter wereld waar we een zo grote diversiteit aan bieren vinden.

Dit komt omdat we nooit enige beperking hebben gekend in het gebruik van grondstoffen. Duitsland kent nog steeds het “Reinheitsgebot” dat stipuleert dat men enkel gebruik mag maken van water, mout en hop als ingrediënten voor een bier. Bij ons hebben we dit nooit gekend en kon de brouwer zijn creativiteit steeds de vrije loop laten en kon hij experimenteren met talloze grondstoffen. Dit resulteerde uiteindelijk in onze rijke wereldbefaamde Belgische biercultuur. Een “cultuur” waar we met zijn allen fier op zijn!

Hop is een zeer interessante plant in de botanica. Humulus Lupulus is een tweehuizige rechtsdraaiende klimplant. Ze kan tot 7 meter hoog klimmen en draait mee met de zon. Tweehuizig betekent dat zowel mannelijke als vrouwelijke planten bestaan. In bier maken we enkel gebruik van de vrouwelijke onbevruchte gedroogde bloem. In de streek van Poperinge staan nog een 130 Ha hop (0.5 % van de wereldproductie) De belangrijkste aanbouwgebieden zijn Duitsland, Tsjechië, Slovenië, Zuid-Engeland, Frankrijk, de VS en Nieuw-Zeeland.

Naast de hop kunnen we gedurende het kookproces van het bier opnieuw een aantal kruiden toevoegen zoals weleer. Coriander, hagel, hondsdraf, duizendblad,citrus schillen, cardamon en zoethout zijn zeer dankbare kruiden.

Het is duidelijk dat we over een resem instrumenten beschikken om een nieuwe biersmaak te ontwikkelen We kunnen verschillende graangewassen mengen, de mout kan geroosterd of ge-

22

Bronnen Schoonvaere J., Ichtegem, documentatie en persoonlijke opzoekingen over de brouwerij Strubbe.

Gemeentearchief Ichtegem, Bevolkingsboeken 1881 en 1891 Rijksarchief Brugge, Wettelijke passeringen Brugse Vrije Westkwartier 1633-1796 Rijksarchief Brugge, Oud Archief Ichtegem (Inv 30/24) nrs 1-5 Rijksarchief Brugge, Modern Archief, microfiches bevolking Ichtegem 1846-1856-1866 Rijksarchief Brugge, Modern Archief Ichtegem (Inv 30/24) nr 226 Rijksarchief Brugge, Archief Kerkfabriek Ichtegem (Inv 385*) nr 1 Dewulf-Heus, Volkstelling 1748 en 1814 Hosten W., Ichtegem, Dorp van Fransmans en Flandriens. Deel 1 en 2. Aartrijke 1993 Naert A., Ichtegem, Kroniek Bekegem-Ichtegem-Eernegem-Wijnendale. Torhout 2001 Vanheule L., Ichtegem, Ichtegem en de villa Koekalare, 1953 Tanghe G.F., Brugge, Parochieboek of beschryving van Ichteghem, Brugge 1863.

Vandewalle L., Familie Dewulf 1675-1987. Genealogische studie. Sys A., Sint Denijs Westrem, Familie Sys. Genealogische studie Van Honsebrouck L., Vijftig jaar brouwer. Lannoo Tielt 2003 Naert U., Lievens van het Dorp, Politiekers en Molenaars.

Legrand B., Ontstaan van de Brouwerij Strubbe. Oostende 2005

23

De Ichtegemse Sint-Michielskerk

Klokkenputten en gordijnenkijkers Immaterieel erfgoed in Ichtegem

Vorige edities

Klokkenputten en gordijnenkijkers Immaterieel erfgoed in Ichtegem

Voorgaande edities Antoon Naert

Erfgoed Erfgoed 1 3

Erfgoed Erfgoed 4 6

erfgoedwandelingen DeDrie Bekegemse in drie dorpskernen Sint-Amanduskerk

DeSint-Martinus Eernegemseen het Ichtegemse Sint-Medarduskerk Sint-Maartensfeest

Erfgoed 2

ICHTEGEMS ERFGOED 5

Het Torenhofen Klokkenputten gordijnenkijkers Immaterieel erfgoed in Ichtegem

De Ichtegemse Sint-Michielskerk

Klokkenputten en gordijnenkijkers Immaterieel erfgoed in Ichtegem Antoon Naert

Erfgoed 6 8 Erfgoed

Erfgoed 3

Colofon

Drie erfgoedwandelingen in drie dorpskernen Verantwoordelijke uitgever: Antoon Naert © gemeentebestuur Ichtegem 2017 Opmaak: Phaedra Tyteca Drukcenter Ichtegem Druk: Drukcenter Ichtegem Afbeelding op voorpagina: Willy Vanieuwkerke

Voorgaande edities

edwandelingen pskernen

Funerair erfgoed Sint-Martinus en het Ichtegemse Sint-Maartensfeest

2 ICHTEGEMS ERFGOED 9

Erfgoed 4

emse duskerk

emse elskerk

Erfgoed Erfgoed 5 7

Erfgoed 9 Een greep uit het rijke wielerverleden

De Eernegemse Sint-Medarduskerk

Een greep uit het rijke wielerverleden Willy Hosten - Antoon Naert - Etienne Sierens - Koenraad Vandenbussche

ICHTEGEMS ERFGOED 5

Erfgoed 10

Erfgoed 5

Colofon

Klokkenputten en gordijnenkijkers Verantwoordelijke uitgever: Antoon Naert Immaterieel erfgoed in © gemeentebestuur Ichtegem 2017 Ichtegem Opmaak: Phaedra Tyteca Drukcenter Ichtegem Druk: Drukcenter Ichtegem Klokkenputten en gordijnenkijkers Immaterieel erfgoed Ichtegem Afbeelding op invoorpagina: Willy Vanieuwkerke Antoon Naert

Erfgoed 6 Sint-Martinus en het Ichtegemse Sint-Maartensfeest

2

Vijver en Koolveld