rritur të tokës ajo e kthen përsëri tek komuniteti me më tepër investime publike. Kjo realizohet me programe specifike, ku vlera e rritur e tokës (një përqindje e saj) merret nga bashkia përmes formave të tarifimit apo krijimit të një fondi që shoqëron zbatimin e programit. Më poshtë jepet një rast hipotetik se si një pjesë e investimit publik për zgjatimin e bulevardit të Tiranës drejt veriut (lumit të Tiranës dhe Paskuqanit) mund të mbulohet nga kontributi i pronarëve të tokave, të cilave u rritet vlera nga ky investim madhor i institucioneve publike. Në këtë mënyrë: • Bashkia/autoritetet mund të mbulojnë shpronësimin për pronat në gjurmën e
bulevardit dhe një pjesë të investimit në ndërtim. • Në mënyrë alternative, bashkia mund të shmangë shpronësimin dhe pronat që ndodhen në gjurmën e bulevardit të kompensohen përmes vlerës së rritur të tokës në pronat fqinjë. Po kështu, një pjesë e investimit në ndërtim mbulohet po nga vlera e rritur e pronave që nuk preken nga gjurma. • Dhe në çdo rast, bashkia vendos një balancë të drejtë mes pronarëve të ligjshëm të tokave dhe atyre që kanë ndërtuar informalisht apo kanë zaptuar prona në zonën në fjalë.
betterment fee 3.
qëllimi: taksimi i vlerës së rritur të pronave, e cila ka ardhur si rezultat i investimeve publike
AKTORËT / MARRËDHËNIA faktorë vështirësues
paguan taksë rritje e vleres së pronës shërbime publike
- vlera e taksës nuk duhet të jetë asnjëherë më e lartë sesa mundësia e pronareve për të paguar; - programi duhet t’i përmbahet parimit të proporcionalitetit, ai që fiton më shumë paguan më shumë; - programi duhet t’i përmbahet parimit të transparencës me publikun
PRONARI
BASHKIA
faktorë suksesi - gatishmëri e lartë e autoriteteve për të zbatuar programin; - procesi kërkon mbështetje ligjore, burime njerëzore dhe teknike; - projekti duhet të jetë legjitim në terma ligjore dhe sociale
4. PROCESI
1.
PSE BETTERMENT FEE?
2.
hapësirë ligjore: ligji i planifikimit nr. 107/2014 qëllimi: mbulon kosto të infrastrtukturës publike 3.
procesi: kapja e vlerës së rritur të tokë nga investimi publik niveli i financimit: sipas mundësisë paguese
6.
182
mbledhja Përcaktohet koha e mbledhjes së taksës, para ose pas zbatimit të projektit
zona e ndikimit Përcaktohet rrezja e ndikimit të projektit
5.
inventari Krijohet një inventar me vlerat e pronave para dhe pas projektit
vlerësimi Llogaritet dhe vleresohet përfitimi për çdo pronë në zonë 4. përfitimi Llogaritet niveli i përfitimit për çdo pronë shpërndarja Shpërndahet % e taksës bazuar në përfitimin e marrë