cm.be 14 december

THEMANUMMER

‘Je bent wie je bent

en dat is goed’ JONGEREN EN GEESTELIJKE GEZONDHEID ‘WE MOGEN TROTS ZIJN OP ONSZELF.’ AUTEUR EN CHOREOGRAAF ISH AIT HAMOU STELT ONS GERUST. VIJF JONGEREN MAAKTEN MET HEM DEZE SPECIAL OVER GEESTELIJKE GEZONDHEID. LIISA (26): ‘MIJN ERVARINGEN ZIJN MIJN GROOTSTE KRACHT. MIJN LEVEN WAS EEN HEL. IK WEET NU DAT IK ER NIET ALLEEN VOOR STA.’ IN DE PERIODE VAN HALLUCINATIES EN PARANOÏDE GEDACHTEN VOND ZE EEN UITLAATKLEP IN HAAR TEKENINGEN. EEN ERVAN IS DIT BEELD. AANGRIJPEND. ECHT. NET ZOALS DE VERHALEN VAN DE JONGEREN.

CM.BE VERSCHIJNT TWEEMAAL PER MAAND | JAARGANG 48 | NR 24 | 16 DECEMBER 2016 | AFGIFTEKANTOOR BRUSSEL |

J

themanummer over jongeren en geestelijke gezondheid

JE STAAT ER NIET ALLEEN VOOR

Je ziet het goed. Je vertrouwde cm.be ziet er voor een keertje helemaal anders uit. En niet zonder reden. Dit is een themanummer over jongeren en geestelijke gezondheid. Waarom? Auteur en choreograaf Ish Ait Hamou legt de vinger op de wonde: ‘We durven het nog te weinig te zeggen als het niet goed met ons gaat.’ Hij geeft deze special een gezicht, wil geestelijke gezondheid bespreekbaar maken. Dat doet hij samen met vijf jongeren. Hanne, Saya, Anse, Liisa en Maarten engageren zich voor Te Gek!?, een initiatief dat samen met de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid (VVGG) het taboe rond psychische problemen wil doorbreken. Zij zijn de journalisten van dienst.

Er komt veel af op jongeren. De verwachtingen voor de toekomst en de druk om erbij te horen, zijn groter dan ooit. Net als de onzekerheid en de twijfels die ermee gepaard gaan. Je jeugd als zorgeloze periode, je studententijd als de tijd van je leven: maar wat als het niet allemaal van een leien dakje loopt? We zwijgen nog te vaak over onze zorgen en problemen. ‘Je moet een deur hebben om je gevoelens te uiten’, meent Ish. De jongeren gaan in gesprek met Ish en vertellen elk hun eigen verhaal op hun manier. Zij kozen het format, schreven mee de teksten, kozen mee de afbeeldingen. Het zijn verhalen over zoeken en vallen, maar ook over sterker worden. Over vrienden en familie, mensen die je een duwtje in de richting van hulp kunnen geven.

Want hulp is er. Net daarom hebben de jongeren ook een tip voor ons. Om zelf dat duwtje in de rug door te geven, om ons te zeggen: het leven heeft zoveel moois te bieden, je staat er niet alleen voor.

Praat erover.

de redactie

voorwoord

2

ANSE, MAARTEN, HANNE, SAYA EN LIISA PRATEN MET ISH OVER GEESTELIJKE GEZONDHEID

‘Je moet een deur hebben om je gevoelens te uiten’ HIJ BLIJFT HOOPVOL. ISH AIT HAMOU (29) IS CHOREOGRAAF EN AUTEUR. EN HIJ GRIJPT ELKE KANS OM MEE HET MAATSCHAPPELIJK DEBAT TE VOEREN. OOK OVER GEESTELIJKE GEZONDHEID. DAT BEWEES HIJ MET DE NOVELLE DIE HIJ VOOR TE GEK!?

SCHREEF. EN MET DIT GESPREK. ‘JE BENT WIE JE BENT, DAAR MAG JE TROTS OP ZIJN. EN WAT NIET GOED LUKT, MAAKT JE UITEINDELIJK STERKER.’ OVER PRATEN EN LUISTEREN, EN EEN IJZERSTERK GELOOF IN JONGEREN. > TEKST: ANNELEEN VERMEIRE > FOTO: GUY PUTTEMANS

Met deze special willen CM en Te Gek!? jongenu dans is of een blog of een boek, je moet een ren een hart onder de riem steken. Het is ok deur hebben om je gevoelens te uiten.’ als het niet altijd goed met je gaat. Hoe blik jij terug op je tienerjaren? Had jij het soms moeiVind jij het moeilijk om te praten over je gelijk? voelens? Voor veel jongeren is dat niet eviIsh Ait Hamou: ‘Ik ben een doorsnee kerel. Ik dent. heb dingen meegemaakt die de meeste men‘We antwoorden allemaal ça va als iemand sen meemaken. Ook ik heb moeten zoeken naar vraagt hoe het gaat. Waar komt dat toch vanmezelf. Dat was soms moeilijk. Mijn ouders zijn daan, dat idee om niet te durven zeggen dat het vanuit Marokko naar België verhuisd. Ik ben niet oké is? We leven in een tijd waar je sterk hier geboren. Maar die multiculturele opvoemoet zijn. Ik praat heel gemakkelijk, zeker over ding was een uitdaging. Want, wat neem je mee dingen waar iemand anders mee zit. Over mijn uit beide culturen? Vooral als tiener op de mideigen twijfels en problemen sprak ik vroeger delbare school liep het niet altijd vlot. Maar ik nooit. Het werd soms zo erg dat ik in bed kon heb veel geleerd doorheen de jaren. Ik heb veel liggen piekeren, panikeren zelfs, moeilijk kon mensen ontmoet. Zij hebben me allemaal helademhalen. Ik wist niet waar die angst vandaan pen zoeken naar mekwam. Nu weet ik dat ik zelf, hebben me gede dingen te veel voor We moeten milder zijn voor mezelf hield. Door met leerd mezelf te beschermen tegen wat vrienden te praten, beelkaar en voor onszelf. mijn zoektocht moeisefte ik dat je gevoeIsh lijk maakt, tegen onlens niet mag negeren. zekerheden die je jeIk ben beginnen schrijzelf vaak aanpraat.’ ven, ik heb veel gepraat met mensen die ik vertrouwde. Ik denk niet dat je over alles met Denk je veel na over wie je bent en wat je doet? iedereen kunt praten. Je hebt mensen nodig ‘Ik denk heel veel na. Net om zeker te zijn van van wie je weet dat ze je zullen begrijpen.’ wie ik ben en van wat ik belangrijk vind. Ik wil mijn eigen mening en waarden niet verwaarloIs dat de boodschap van je novelle Als je iezen. Niet twijfelen aan mezelf. Ik weet dat ik mand verliest die je niet kan verliezen, die je even waardevol ben als een ander. Die zoekschreef voor de Te Gek!?-campagne? Praat tocht naar mezelf blijft ook nu voortduren. Ik erover? heb nog steeds veel te leren. We leven in een ‘Ja. Het is altijd mijn droom geweest om te samenleving die je altijd wijst op wat je niet schrijven over een thema als geestelijke gegoed doet. Ik wil mezelf wijzen op wat ik wel zondheid. Een volwaardig verhaal waarin ik goed doe. Ik hou wat me bezighoudt niet voor echt kan focussen op de dingen die ik voel. Ik mezelf. Door te schrijven maken mensen kenwilde twee personages uitwerken die een stem nis met mijn gedachten. Mijn personages vergeven aan hun gevoelens en problemen. Ik tellen wat ik ervaar. Dat deel ik met mijn puwilde mensen warm maken om dat ook te doen. bliek. Weet je, je mag je niet opsluiten. Als je Ik geloof dat mijn boodschap als verhaal ook met iets zit, blijft dat hangen. Als je gevoelens beter overkomt. Dat komt makkelijker binnen negeert, komen ze ooit toch naar boven. Of het bij mensen.’

3

Hanne, Saya, Anse, Liisa en Maarten praten met Ish Ait Hamou. Zij zijn de journalisten van dienst en stellen de vragen. Ish: ‘Je mag je gevoelens niet negeren.’

Moeten we allemaal meer bezig zijn met onszelf en met hoe we ons voelen?

‘Net zoals je veel tijd investeert in je studies of je job, moet je veel tijd steken in jezelf als persoon. Alleen als je er zelf staat, kun je iets betekenen voor anderen. Er is een bepaalde druk om te presteren, om dingen te bereiken. Maar het mag niet enkel werkenwerkenwerken zijn.

Je mag jezelf niet vergeten, jezelf niet voorbij lopen. Anders komt er ooit een moment waarop je de dingen niet meer de baas zal kunnen. Dan wordt het heel moeilijk om eruit te geraken.’

Op welke manier ben je al in contact gekomen met het thema geestelijke gezondheid?

‘Door wat ik doe, kan ik met veel mensen praten. Lezers die me vertellen hoe moeilijk ze het hebben, mensen die reageren op mijn berichten op sociale media en zo hun ervaringen delen. Ik merk dat iedereen zijn eigen verhaal heeft. Iedereen zit wel met iets. Wat voor de ene niets is, is voor iemand anders net heel moeilijk. We gaan allemaal anders om met wat we meemaken. Dat betekent niet dat de ene zwakker is dan de andere. Als we met iemand praten, moeten we ons inleven in die persoon. Het gaat over wat die persoon op dat moment ervaart. Ik hoorde van iemand van jullie het verhaal van een meisje dat vertelde dat ze zelfmoord wilde plegen omdat haar vriendje het had uitgemaakt. Als anderen zeggen moet je daar nu zelfmoord voor plegen?, dan zijn we te hard voor elkaar. Je weet niet hoe zo’n gebroken hart aanvoelt voor iemand. Misschien

speelde er nog veel meer mee. Zo’n reacties houden ons tegen om het over onze gevoelens te hebben. Je wilt niet zwak overkomen. We moeten milder zijn voor elkaar en voor onszelf.’

Zijn we dan echt zo hard?

‘Ja, toch wel. Het verrast mij eigenlijk niet dat zoveel mensen het moeilijk hebben. De impact van onze samenleving, van prestatiedruk, van sociale media is groot. We zijn bezig met dingen die niet zo belangrijk zijn, dat kruipt onder ons vel. Ik heb ooit een jongen van 15 ontmoet. Hij leek 25. Hij ging naar de fitness, zag er gelukkig uit, leek populair. Maar op een bepaald moment werd het hem te veel, hij kraakte. Er wordt te veel aandacht besteed aan onbelangrijke dingen, te weinig aan de persoon. Ik denk dat we allemaal heel goed weten wat er aan de hand is.

Soms vraag ik me af of problemen echt moeilijk bespreekbaar zijn, of dat we er gewoon niet over willen praten. Mensen krijgen er de kans gewoon niet toe. Op school bijvoorbeeld, een plaats waar zoveel ruimte is om problemen bespreekbaar te maken. Maar het gebeurt er amper.’

Jongeren krijgen wel eens te horen dat ze zich erover moeten zetten, dat het allemaal zo erg niet is. Wat vind je van zo’n reacties?

‘Jongeren zijn veel meer bezig met de wereld dan vroeger. Vroeger was er geen internet, waren er geen smartphones. Nu staan jongeren voortdurend in contact met de wereld. En iedereen heeft altijd zijn mening klaar. Dat

maakt het veel complexer. Het verbaast mij niet dat jongeren al heel vroeg met bepaalde emoties worstelen. Onderschat bijvoorbeeld de gevolgen niet van wat je tegen elkaar op Facebook zegt.’

Zullen we het taboe rond geestelijke gezondheid de wereld uit krijgen?

‘Ik blijf hoopvol. En ik durf wedden dat de jongeren van vandaag de verandering kunnen brengen die nodig is. Met wat jullie doen met Te Gek!?, psychische problemen bespreekbaar maken, is al een belangrijke stap gezet. Ik probeer ook mijn steentje bij te dragen. Ik wil mensen blijven samenbrengen. Ik wil blijven vertellen. Zo kan ik blijven zoeken naar wie ik ben en wat ik wil in het leven. Door te schrijven heb ik beseft dat we allemaal trots mogen zijn.

Ook al zijn we niet allemaal in alles even goed.

Dat doet er niet toe. We zijn wie we zijn en dat is goed.’

Te Gek!?: boek en filmpje De Te Gek!?-novelle van Ish Ait Hamou, Als je iemand verliest die je niet kan verliezen, verscheen bij uitgeverij Manteau.

Op www.cm.be/indekijker kun je een filmpje bekijken waarin Ish en de jongeren vertellen waarom praten over je gevoelens zo belangrijk is.

4

themanummer over jongeren en geestelijke gezondheid

HET FOTOVERHAAL VAN HANNE

‘Angsten maken plaats voor

zelfvertrouwen’ ‘TOEN IK OPNIEUW BLOKKEERDE BIJ MIJN STAGE, BESEFTE IK DAT IK HET NIET ALLEEN KON.’

VIER JAAR GELEDEN WERD DE STRESS HANNE TE VEEL. WAT BEGON MET ZENUWEN VOOR FRANS OF LICHAMELIJKE OPVOEDING IN HET MIDDELBAAR, WERD EEN VERLAMMENDE PANIEK VOOR EXAMENS, STAGES, AFSPRAKEN MET VRIENDEN. ‘HULP ZOEKEN WAS DE GOEDE BESLISSING. DE HANNE VAN NU DURFT, GELOOFT IN ZICHZELF, LAAT ZICH OMRINGEN.’ > TEKST: HANNE EVENEPOEL EN ANNELEEN VERMEIRE > FOTO’S: GUY PUTTEMANS

Op het ritme van de natuur Hanne: ‘Vier jaar geleden kon ik nergens van genieten, ik werd voortdurend geconfronteerd met mijn angsten. Na veel twijfel heb ik professionele hulp gezocht. Ik volgde een jaar dagtherapie. Mijn studies zette ik even stop. Tuintherapeut Hugo zal me altijd bijblijven. Op het ritme van de natuur en de ezels leerde ik dat ik mocht zijn wie ik ben, en dat dat goed genoeg is.

Bij de ezels kun je thuiskomen, je krijgt vriendschap zonder oordeel, zei Hugo. Niets moest, maar er kon veel.’

De Hanne van nu durft, gelooft in zichzelf en laat zich omringen.

Hanne

Familie ‘Ik heb het verlies van mijn mama lang verdrongen.

Maar ik heb geleerd mensen toe te laten. Mijn familie is belangrijk. Mijn tante en papa waren er altijd.

Dankzij hen sta ik krachtiger in het leven. Tweeënhalf jaar geleden werd Isalie, het kleinkind van mijn tante, geboren. Ik werd meter. Ik zorg graag voor anderen, haal energie uit liefde geven en krijgen.

Meter worden was een geschenk.’

W

WIE IS HANNE? • Hanne Evenepoel (23), Dilbeek • Studente maatschappelijk werk • Hanne vertelt met foto’s. Foto’s van mensen en dieren bij wie ze rust vindt. Bij hen mag ze zijn wie ze is, kan ze haar angsten en stress vergeten.

WIST JE DAT ...

TIP VAN HANNE ‘Deel je gevoelens, blok je omgeving niet af.’

38 %

van de jongeren voelt zich zo slecht dat het hun functioneren belemmert.

60 %

van de jongeren heeft het gevoel niet aan de verwachtingen te kunnen voldoen.

Kracht en verantwoordelijkheid

‘Tijdens de therapie ontdekte ik mijn liefde voor dieren. Ik heb nu een hondje, Mylo. Hij geeft me kracht om de dag te beginnen. Hij heeft me geleerd zelfstandig te zijn. Ik sta in voor hem.

Hij motiveert me om dingen te ondernemen: op mijn eentje naar de hondenschool gaan, mijn rijbewijs halen, mijn studies oppikken. Mijn angsten maken plaats voor zelfvertrouwen.

Mijn zorgzaamheid, mijn aanleg om belangen van anderen boven die van mezelf te plaatsen, gebruik ik nu als sterkte.’

80 %

van de jongeren wil anderen zo weinig mogelijk met zijn problemen belasten.

10 %

van de jongeren heeft het gevoel bij niemand terecht te kunnen.

40 %

van de jongeren met psychische problemen is in behandeling.

25 %

van de jongeren in de laatste graad van het secundair onderwijs vindt depressie een teken van persoonlijke zwakte.

Ervaringen delen ‘Ik ben een doorzetter. Door mijn familie in vertrouwen te nemen, ontdekte ik hoe belangrijk het is om ervaringen te delen. Met Te Gek!? geef ik door wat ik geleerd heb. Zo heb ik Saya leren kennen, mijn beste vriendin. Wij hebben veel aan elkaar. De Hanne van nu is zoveel sterker. Ik omring me met mensen bij wie ik mezelf kan zijn, geen maskers moet voorhouden. De angsten, de pesterijen, ze maakten plaats voor nieuwe ervaringen, nieuwe vrienden. Ik volg de opleidingen maatschappelijk werk en ervaringsdeskundige in de geestelijke gezondheidszorg. Ik wil anderen die het psychisch moeilijk hebben, helpen opnieuw van het leven te genieten.’

16 %

van de jongeren in de laatste graad van het secundair onderwijs heeft zichzelf al 1 of meerdere keren opzettelijk lichamelijk beschadigd (overmatig pillen nemen, krassen …).

Bronnen: Vlaamse Jeugdraad, bevraging psychisch welzijn (2016) www.geestelijkgezondvlaanderen.be Internationaal onderzoek (HBSC) 2014

5

6

themanummer over jongeren en geestelijke gezondheid

GEZOCHT: GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG

‘Plots voelde ik me

enorm slecht’ HALLO. IK BEN MAARTEN SABBE (24), STUDENT GENEESKUNDE. IK HEB IETS MET PSYCHIATRIE.

IETS SLECHTS. MAAR OOK IETS MOOIS. IK HEB EEN PSYCHIATRISCH VERLEDEN, MAAR HOPELIJK OOK EEN PSYCHIATRISCHE TOEKOMST. HOE DAT VERLEDEN ERUITZIET, DAAR KAN IK ENKEL NOG OP TERUGBLIKKEN. HOE DE TOEKOMST ERUITZIET … DAAR KUNNEN WE ALLEMAAL SAMEN NOG IETS AAN DOEN. > TEKST: MAARTEN SABBE EN THOMAS ROSSEEL > FOTO: GUY PUTTEMANS > ILLUSTRATIE: RUTGER VAN PARYS

Toen ik als 17-jarige kerel aankwam in Leuven, was het leven voor mij één groot feest. Ik amuseerde me rot en had niet al te veel moeite met mijn studies, waardoor er veel tijd overbleef

Het kost veel energie om bij de juiste hulpverlener terecht te komen.

Energie die je niet hebt.

Maarten om te genieten. Dit is te mooi om waar te zijn, dacht ik. En dat was het ook. Na twee jaar zor-

geloos genieten, gebeurde er iets vreemds.

Plots voelde ik me enorm slecht. Ik wist niet wat me overkwam en dus ook niet hoe ermee om te gaan. Na een nachtje slapen was ik weer de oude, maar enkele dagen later was het weer zover. En dan nog eens. En nog eens. En nog eens …

Van je vrienden moet je ‘t hebben Gelukkig had ik lieve vrienden om mee te praten. Zij hebben me een tijdlang kunnen opvangen, zodat ik de professionele hulpverlening lang kon vermijden. Vrienden zijn een essentiele en efficiënte vorm van eerstelijnszorg.

Maar na een tijd bleek dat mijn vrienden, hoe

hard ze ook probeerden, mij onvoldoende de hulp konden bieden die ik nodig had. Moeilijk om te aanvaarden, besloot ik toch om professionele hulp te zoeken. Gemakkelijker gezegd dan gedaan, zo zou blijken.

Het is onvoorstelbaar hoe moeilijk het is om als patiënt bij de juiste hulpverlener terecht te komen. Het is ook onvoorstelbaar hoeveel energie je daar als patiënt in moet steken.

Energie die je niet meer hebt. Wachtlijsten, de kostprijs, verre verplaatsingen. Ze maakten het er niet eenvoudiger op. Zeker wanneer je van verschillende hulpverleners te horen krijgt Sorry, Maarten, maar ik weet het ook echt niet meer. Dan vroeg ik me af of ik als arts later ook

WIE IS MAARTEN? • Maarten Sabbe (24), Schoten • Student geneeskunde • Als een inspirerende speech, omdat hij het maximaal positieve uit een erg negatieve periode wil halen. Zo wil Maarten zijn verhaal kwijt, om zelf sterker te worden en andere mensen sterker te maken. Dat drijft hem, met als ultieme doel om een gelukkige psychiater én persoon te worden.

TIP VAN MAARTEN Hulp zoeken en aanvaarden is een belangrijke stap. Ga op zoek naar een evenwichtige combinatie tussen steun van anderen en eigen acties.

nog zulke boodschappen zou moeten overbrengen aan mijn patiënten.

Mentale gezondheidszorg Je problemen maken het extra moeilijk om naar je juiste plek te zoeken. Je komt in een vicieuze cirkel terecht waarin het na elke ontgoocheling moeilijker wordt. In deze periode werden mijn stemmingswisselingen steeds heviger en frequenter. Een depressie was mijn deel.

Tijd voor de grove middelen, dacht ik: mezelf laten opnemen. De bedoeling was om in drie

Vrienden zijn een essentiële en efficiënte vorm van eerstelijnszorg.

Maarten weken tijd tot rust te komen, een diagnose te laten stellen en in lijn daarvan een therapievoorstel te krijgen. Maar het werkte niet. Na drie maanden, in plaats van drie weken, was ik helemaal nog niet tot rust gekomen. Een groot pluspunt van mijn opname was wel dat ik eindelijk een duidelijk toekomstbeeld had gevormd. Ik moest en zou psychiater worden, om de mentale gezondheidszorg verder te helpen.

H

HOE KAN CM JE HELPEN?

Ook al had ik nog maar heel weinig vertrouwen in de psychiatrische zorg, ik had geen zin om heel mijn leven depressief te blijven.

Ik bleef zoeken naar hulp. Hoe gek het ook mag klinken: die vond ik gewoon aan de KU Leuven bij de psychiaters en psychologen van het gezondheidscentrum voor studenten. Twee jaar en honderden zelfmoordgedachten later werden er voor het eerst naar mijn gevoel oplossingsgerichte inspanningen geleverd. Eindelijk durfde een dokter het aan om van medicatie te veranderen.

En nog eens bij te stellen. En de dosis te verdubbelen. Telkens een verbetering.

Ik had geen zin heel mijn leven depressief te blijven, ik bleef zoeken naar hulp.

Maarten

Uit het dal Af en toe had ik zin om het op te geven en werd ik pisnijdig van opmerkingen die ik kreeg. Maar ik moest toegeven dat het verdorie goed werkte. Daar waar ik vroeger enkel psychiater wou worden uit frustratie voor alles wat misliep, kreeg ik stilaan het gevoel dat de meeste psychiaters wel degelijk aangenaam en behulpzaam zijn. Dat ze wel degelijk vooruitgang boeken. Dat ze met een voorschrift of doorverwijzing soms wonderen verrichten.

Nu weet ik wat ik wil: mee nadenken over de zorg, het taboe doorbreken, maar ook weer genieten. Genieten van de mooie kant van de psychiatrie. Het mogen ontdekken van andere mensen. Hun verhaal mogen aanhoren. Hun gevoelens en gedachten helpen exploreren. Samen met de patiënt uit een dal ploeteren en genieten van het uitzicht als je een hele tijd later terug boven staat.

- CM betaalt een deel van de kosten terug bij psychotherapie voor kinderen en jongeren: • Per zitting 50 procent van het honorarium, met een maximum van 30 euro, of 75 procent met een maximum van 45 euro voor leden met de verhoogde tegemoetkoming.

• Maximaal 12 zittingen per persoon.

• Info en voorwaarden: www.cm.be/psychotherapie.

- Wil je op school werken aan het welbevinden van leerlingen?

Dat kan met de educatieve pakketten ‘De Gelukzoekers’ en ‘Vlieg erin!’.

• Info: www.cm.be/scholen

- Wil je praktische tips rond assertiviteit of goed communiceren? Op www.cm.be/agenda vind je het aanbod in je buurt.

- Nood aan een luisterend oor tijdens de examens?

Dan kun je in januari en juni elke dag terecht bij Teleblok (www.teleblok.be) voor een anoniem chatgesprek en informatie over studeren en studeermoeilijkheden.

7

8

themanummer over jongeren en geestelijke gezondheid

VOOROORDELEN DOORBROKEN

‘Eten nam heel mijn

leven in beslag’

ALS PUBER VOELT SAYA ZICH NIET GOED IN HAAR VEL. ALLEEN DE PERFECTIE IS NOG GOED GENOEG. SAYA KOMT IN DE GREEP VAN ANOREXIA. MET VEEL VALLEN EN OPSTAAN EN MET HULP OVERWINT SAYA HAAR EETSTOORNIS. VANDAAG BLIKT ZE TERUG. ‘OVER PSYCHIATRISCHE PROBLEMEN BESTAAN NOG ZOVEEL VOOROORDELEN.’ VANUIT HAAR ERVARINGEN PROBEERT ZE DIE ZELF TE DOORBREKEN. > TEKST: MARTINE CREVE > FOTO’S: GUY PUTTEMANS

VOOR

OORDEEL

‘Je ontwikkelt een eetstoornis omdat je jezelf te dik vindt.’

Saya: ‘Het is veel complexer dan dat. De eetstoornis begon in mijn hoofd. Ik was niet gelukkig en had geen vrienden in de klas. Ik werd gepest en hoorde niet bij een groep. Maar ik kon daar niet over spreken. Ik wist niet hoe ik daarmee moest omgaan. Ik dacht dat ik mijn probleem kon oplossen door mezelf perfect te maken. Ik spiegelde mij aan een meisje van mijn klas. Zij haalde goede resultaten, ze zag er goed uit, ze had een mooie huid en stijl haar. Als ik mij focuste op worden zoals zij, kon ik al de rest ver-

Ik wilde alles heel goed doen, anders begon ik er niet aan.

Saya geten. Goed presteren lukte mij al niet. Ik voelde mij steeds slechter omdat ik niet voldeed aan dat ideale plaatje. Ik was perfectionistisch. Ik wilde altijd alles heel goed doen, anders begon ik er niet aan. Een negatief zelfbeeld is zo langzaam bij mij binnengeslopen. Daar lag de kern van mijn eetprobleem.’

VOOR

OORDEEL

‘Je moet eruit zien als een skelet om een eetstoornis te hebben.’

‘Ik voldeed alleszins niet aan dat beeld. Mijn gewicht bleef vrij normaal. Zo kon ik mijn eetstoornis makkelijk verbergen. Mijn probleem was dat ik niet meer normaal kon eten. Niet of heel weinig eten en eetbuien wisselden elkaar af. Het gebeurde dat ik een volledig brood at. Nadien gaf ik over. Mijn hongergevoel was verstoord. Voortdurend met eten bezig zijn, hield me overeind. Het was een verslaving. Er was geen ruimte meer voor andere dingen. Het nam heel mijn leven in beslag. Toen ik werd opgenomen, schaamde ik mij omdat ik het hoogste gewicht had.’

VOOR

OORDEEL

‘Als je anorexia hebt, dan eet je niets.’

‘Heel abrupt heb ik beslist om af te vallen. Maar ik bleef wel eten. Mijn boterhammen maakte ik voortaan zelf klaar. Als mijn ouders aan tafel zaten, nam ik er evenveel als vroeger. De helft gooide ik dan op school weg. Ik zocht diëten op het internet en botste zo op sites waar mensen met een eetprobleem elkaar trucs geven om vol te houden. Heel traag eten, het eten in heel kleine stukjes snijden … Mij leek het allemaal

Saya: ‘Ik ben nu een meisje van twintig dat

heel onschuldig. Eindelijk had ik een groep gevonden waar ik deel van uitmaakte. Ons profiel was gekoppeld aan ons gewicht. Ons streefgewicht stond in het groen, ons huidig gewicht in het rood. Ik had angst om te eten, maar bezweek toch door de honger.’

‘Hoe ik ook probeerde te liegen, een mama misleid je niet makkelijk. De verandering van mijn eetpatroon viel op. Toen ze mij erover aansprak, ben ik heel hard beginnen huilen.’

VOOR

OORDEEL

‘Een psychiatrische instelling is voor mensen die gek zijn.’

‘Ik volgde eerst ambulante therapie bij een psycholoog, maar ik weigerde om mee te werken. Ik werd doorgestuurd naar meer gespecialiseerde hulp en ook familietherapie samen met andere

9

WIE IS SAYA? • Saya De Monie (20), Kapellen • Studente toegepaste psychologie • Saya botst op vooroordelen als ze met zichzelf in de knoop raakt en eten een probleem wordt. Ze vertelt eerlijk wat ze meemaakt en weerlegt zo de stigma’s.

TIP VAN SAYA Ga op zoek naar lotgenoten in zelfhulpgroepen, samen kun je herkenbare dingen delen. Dat werkt.

ntig dat haar studie tot een goed einde probeert te brengen.’

gezinnen is opgestart. Ik bleef evenwel tegenstribbelen. Tot ik na een incident verwezen werd naar een psychiatrische instelling. Toen dacht ik dat mijn leven voorbij was. Ik was ervan overtuigd dat ik tussen gekke mensen zou terecht

Ik heb geleerd om te praten als ik ergens mee zit.

Saya

komen. Ik reageerde hysterisch. Dat was een schreeuw om aandacht. Ooit nog een job vinden met een psychiatrisch verleden leek mij op dat moment uitgesloten. Maar ik ben er tot rust kunnen komen. Ik leerde er de dag weer normaal indelen. Dat verblijf was nodig om de klik te kun-

nen maken. Dan kon mijn genezingsproces beginnen. Dat negatieve beeld heeft veel te maken met hoe de psychiatrie in de films wordt voorgesteld. Zelfs in een recente reportage op televisie leek het erop dat psychiatrische patiënten minder begaafde mensen zijn. Er is nog veel werk aan de winkel.’

VOOR

OORDEEL

‘Alleen zwakke mensen krijgen psychische problemen’

‘Bij mijn opnames heb ik mensen uit alle lagen van de samenleving ontmoet. Dat waren allemaal gewone mensen die een pauze nodig hadden. Samen spraken we over alledaagse dingen en haalden we zelfs grapjes uit. Als ik op Facebook nu iets vertel over mijn eetprobleem, dan krijg ik gegarandeerd reacties van meisjes die er ook mee worstelen. Dat zijn geen zwakkelingen.’

VOOR

OORDEEL

‘Psychische problemen geraak je nooit meer kwijt’

‘Ik ben nu een meisje van 20 jaar dat haar studie tot een goed einde probeert te brengen. Ik zie mijzelf niet meer als een psychiatrische patiënt, maar ik erken wel dat ik een psychisch probleem heb gehad. Ik besef dat ik kwetsbaar blijf en dat ik alert moet zijn. Het is niet omdat ik uit de probleemperiode ben, dat er geen dagen meer zijn dat ik het moeilijk heb. Maar ik kreeg in de therapie tools aangereikt om daar mee om te gaan. Ik heb geleerd om te praten als ik ergens mee zit en het helpt om dingen van mij af te schrijven. Ook structuur en regelmaat bieden mij een houvast. Ik leer nog elke dag bij.’

10

themanummer over jongeren en geestelijke gezondheid

ANSE WERD JARENLANG GEPEST

‘De dood van mijn bompa

maakte mij sterker’ ZE KOMT ER NIET ZO VAAK EN DE TRANEN ZITTEN DICHTBIJ, ALS ANSE TERUGKEERT NAAR HET GRAF VAN HAAR BOMPA. ‘TOCH IS DE DOOD VAN MIJN BOMPA VOOR MIJ OOK IETS POSITIEFS. HET WAS DE AANZET VOOR EEN NIEUW BEGIN.’ > TEKST: NELE VERHEYE > FOTO’S: GUY PUTTEMANS

‘Ik kom niet zo heel vaak naar hier, maar als ik er ben, dan raakt het mij wel. Bompa’s dood was voor mij een dieptepunt, maar ook iets waar ik hoop uit haal. Hij was een heel lieve, zachtaardige man bij wie ik altijd terechtkon.

We hadden dezelfde humor, konden lachen om dezelfde mopjes. Ik kan eigenlijk nog altijd niet geloven dat hij er niet meer is, ook al is hij al twee jaar gestorven.’

‘In de lagere school werd ik gepest. Ik heb dat heel lang verzwegen. Ook voor bompa. Maar ik wist dat ik altijd bij hem langs kon gaan als ik mij slecht voelde. Dan maakte hij een dom grapje en kon ik toch weer wat lachen. Dat

waren voor mij kleine lichtpuntjes in een voor de rest heel donkere periode.’

Het is mijn eigen schuld ‘In de middelbare school ging het even beter, maar later werd ik opnieuw gepest. Dat kwam heel hard aan. Ik had het gevoel dat het mijn eigen schuld was, dat er iets mis was met mij.

Die opname was misschien wel de beste beslissing van mijn leven.

Anse

Ik ben toen een paar keer ingestort en kort opgenomen in het ziekenhuis. Na de dood van bompa is het helemaal misgegaan. Alle verdriet van de voorbije jaren kwam samen. Ik kon het niet meer aan, deed onder andere ook een poging tot zelfdoding. Uiteindelijk besloot ik dat het zo niet verder kon en liet ik mij voor langere tijd opnemen. Die opname was misschien wel de beste beslissing van mijn leven.

Dat ik toen zo diep zat, heeft mij gemotiveerd om echt aan mezelf te werken.’

Je mag verdrietig zijn ‘Door dat jaar therapie besef ik nu dat ik mijn gevoelens veel te lang heb verdrongen. Angst

11

W

WAAR KUN JE TERECHT?

- De studentenvoorzieningen van jouw school.

WIE IS ANSE? • Anse Eysermans (22), Kessel-Lo • Studente kleuteronderwijs • Anse keert terug naar het graf van haar bompa, een plek die voor haar heel bijzonder is. Ze werd jarenlang gepest maar leerde na de dood van haar bompa beter omgaan met haar pijn en verdriet.

TIP VAN ANSE Langdurige therapie kan je echt vooruithelpen.

- Het Centrum voor Leerlingbegeleiding (CLB). Op www.clbchat.be kun je ook chatten.

- Het Jongeren Advies Centrum in je buurt. Surf naar www.jac.be voor hulp bij al je vragen.

- Op www.tejo.be vind je info over Therapeuten voor Jongeren (TeJo), voor wie nood heeft aan een gesprek.

- Tele-Onthaal is 24 uur op 24 bereikbaar (106) voor een babbel over je vragen en problemen. Via www.tele-onthaal.be kun je elke avond chatten.

- Zelfmoord1813, voor iedereen die met zelfdoding in aanraking komt, is 24 uur op 24 te bereiken op 1813. Chatten kan op www.zelfmoord1813.be.

- Awel is er voor kinderen en jongeren met een vraag of verhaal. Je kunt bellen (102) van 16u tot 22u (niet op zon- en feestdagen) en mailen. Op www.awel.be vind je een forum en een chat (elke weekdag van 18u tot 22u, niet op feestdagen).

- www.jongerengids.be, een site vol info voor jongeren.

- www.noknok.be, een site over je goed voelen.

of verdriet, ik kende dat niet. Ik wilde de pesters niet tonen dat ik mij slecht voelde, dus duwde ik mijn gevoelens weg. Tot ik instortte, en daarna weer van voor af aan begon. Nu weet ik dat ik gerust eens een dag verdrietig mag zijn. En dat ik mijn gevoelens ook mag tonen aan de buitenwereld. Het lukt me zeker niet altijd, maar ik blijf wel proberen. Ik ga nog steeds elke week langs bij een psycholoog. Het zijn vaak zware gesprekken over dingen waar ik liever niet aan denk, maar het helpt mij wel vooruit.’

- www.kieskleurtegenpesten.be, met info over pesten aanpakken.

- www.deconflixers.be is er voor leerlingen die medeleerlingen willen ondersteunen.

- Op www.tegek.be vind je info over de scholencampagne van Te Gek!? en initiatieven om het taboe rond psychische problemen te doorbreken. Volg Te Gek!? op Facebook via @ProjectTeGek. Guy Swinnen is peter, Selah Sue is meter van de jongerencampagnes.

- Op www.geestelijkgezondvlaanderen.be vind je algemene info over geestelijke gezondheid.

Nu weet ik dat ik gerust eens een dag verdrietig mag zijn.

Anse ‘Ik vind het verschrikkelijk dat bompa gestorven is, maar op een bepaalde manier ben ik hem er ook dankbaar voor. Hij heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat ik mijn problemen grondig ben gaan aanpakken.

Ook na zijn dood betekent hij dus nog heel veel voor mij. Het is door hem dat ik een sterker mens ben geworden.’

Redactie cm.be: Haachtsesteenweg 579 | 1030 Brussel | tel. 02 246 41 11 | e-mail: persdienst@cm.be Redactie: Dieter Herregodts, hoofdredacteur | Martine Creve | Thomas Rosseel | Nele Verheye | Anneleen Vermeire | Eric De Maegd (administratie) Webredactie: Marc Helin | Tom Van Geertsom Lay-out: Bart Gevaert Verantwoordelijke uitgever (nationale pagina’s): Luc Van Gorp | Haachtsesteenweg 579 | 1030 Brussel Jaarabonnement cm.be: storting van 13 euro op rek.nr. 000-0079000-42 | Mutualistische Edities, Landsbond Christelijke Mutualiteiten | Haachtsesteenweg 579 | 1030 Brussel (met vermelding ‘cm.be’) Druk en verzending: Coldset Printing Partners | A. Gossetlaan 30 | 1702 Groot-Bijgaaarden Lid VUKPP cm.be is ondertekenaar van de Milieubeleidsovereenkomst Papier Vlaanderen en steunt de inspanningen van de Vlaamse regering i.v.m. papierrecuperatie Contactgegevens CM: www.cm.be of zie p.15 Illustratie cover: Liisa Stiers

12

[ inbox ] [ brief in de kijker ] Attesten mailen?

Voor terugbetaling van medische zorg moeten wij attesten en facturen in een CM-brievenbus deponeren. Als gepensioneerden vragen wij ons af of wij die documenten niet via e-mail mogen opsturen. Dan hebben wij geen speciale enveloppen meer nodig. Ouderen moeten de documenten dan ook niet meer wegbrengen naar een CM-brievenbus. Eerst een gele klever op de formulieren kleven, nadien inscannen en versturen, al dan niet met leesbevestiging. Dat moet toch mogelijk zijn?

G. Lauwers, Merksem Een scan of kopie van een getuigschrift voor verstrekte hulp bezorgen is voor sommigen inderdaad makkelijker, maar het is niet rechtsgeldig. Het ziekenfonds mag enkel terugbetalingen doen op basis van originele documenten. Zo wordt fraude tegengegaan. Bij verdere informatisering zal het doorsturen van gegevens rechtstreeks gebeuren tussen zorgverleners en ziekenfondsen via een beveiligd circuit.

Globaal medisch dossier Speur je in cm.be mee naar het antwoord?

Tip Hard nadenken over hoe de top te prijzen Oplossing

K Stuur je antwoord voor 5 januari naar informatieblad cm.be, Postbus 40, 1031 Brussel. Of mail het antwoord naar zoekenwin@cm.be. Vermeld welke prijs je wenst: het boek ‘Coef’ van Rein Hannik (auteur vertelt over zijn jeugd met een moeder die psychisch ziek was en over de dagboeken, tekeningen en geluidsopnamen die ze naliet), uitg. IJzer of het boek ‘Radio Gaga’ van Joris Hessels en Dominique Van Malder (de programmamakers vertellen verhalen van mensen die ze op bijzondere locaties hebben ontmoet), uitg.

WPG. Uit de juiste inzendingen worden drie winnaars geloot.

Antwoord opgave cm.be nr. 22 Uitspraak Winnaars André De Vadder (Tielt) Emmy Roosen (Wilsele) Marie-Rose Vanassche (Woumen) Guy Vloemans (Weelde)

Iedereen in ons gezin had een globaal medisch dossier (GMD) bij een arts in een groepspraktijk. Eind augustus heeft die arts de praktijk verlaten. Mijn man consulteerde een andere huisarts. Toen ik de doktersbriefjes daarvoor indiende bij het ziekenfonds, merkte ik dat het remgeld hoger was. Mijn man moest nu 6 euro betalen, voordien 4 euro. Zijn globaal medisch dossier werd ineens buiten beschouwing gelaten. Daardoor heeft hij geen recht meer op een hogere terugbetaling. De huisarts die uit de groepspraktijk is weggegaan, hield voor mijn man wel een GMD bij. Maar een GMD is blijkbaar gekoppeld aan een arts. Als die plots vertrekt, is de patiënt de dupe.

Paulette Boisschot, Vossem Een globaal medisch dossier is altijd gekoppeld aan een individuele arts, nooit aan een groepspraktijk. De remgeldvermindering geldt wel voor alle artsen die behoren tot dezelfde groepspraktijk. Maar als de arts weggaat uit de groepsprak-

tijk, vervalt het financieel voordeel bij de andere artsen uit de groepspraktijk.

Als de vroegere huisarts het GMD al verlengd heeft in 2016, kan de nieuwe huisarts dat dit jaar niet meer doen. Hij kan het GMD pas officieel overnemen in 2017, maar hij kan wel vragen om het in te kijken. Is dat het geval, dan heeft de patiënt wel recht op remgeldvermindering. Op voorwaarde dat de arts de letter G op het attest voor verstrekte hulp noteert.

Supplementen

De opname in een eenpersoonskamer is gemiddeld 1 200 euro duurder dan in een tweepersoonskamer (cm.be nr. 23). We moeten het vooral waarderen dat de ereloonsupplementen voor een tweepersoonskamer werden afgeschaft. Dat dit voor de financiering van het ziekenhuis ergens gerecupereerd moest worden, vind ik evident.

Voor sommige technische prestaties krijgen patiënten geen arts te zien. Als ik een brood ga kopen, dan heb ik daarom nog de bakker niet gezien. Mag hij daarom niet betaald worden?

Ik ben 77 jaar en ben vier keer gehospitaliseerd geweest, steeds in een twee-of meepersoonskamer, met een hospitalisatieverzekering van CM. Alles is perfect verlopen.

Naam en adres bekend bij de redactie De ereloonsupplementen dienen inderdaad voor een deel om de tekorten in de ziekenhuisfinanciering te compenseren. CM pleit ervoor om eventuele tekorten solidair te financieren en ze niet door te schuiven naar de patiënt.

Meer mensen kiezen ervoor om in alle rust te herstellen in een eenpersoonskamer. De kamerkeuze zou los moeten staan van de vergoeding voor medische prestaties.

Artsen die technische prestaties verrichten worden daarvoor betaald vanuit de ziekteverzekering. CM is voorstander van een verbod op ereloonsupplementen voor technische prestaties.

Prettige Feesten Het eerstvolgende nummer van cm.be verschijnt op

18 januari 2017

Heb je vragen of opmerkingen bij een artikel?

Aarzel niet om ze te sturen naar lezersbrieven@cm.be - Persdienst CM, Postbus 40, 1031 Brussel Onder elke brief publiceren wij de volledige naam en woonplaats van de auteur. Als je jouw reactie liever zonder deze gegevens ziet verschijnen, vermeld dit dan uitdrukkelijk. De redactie kan de teksten inkorten of niet geven bij plaatsgebrek.

pact tussen ziekenfondsen en minister in vijf vragen [ mijn CM ]

‘Het gezondheidsfonds

als coach’

Wat is de rol van de ziekenfondsen binnen onze gezondheidszorg? Dat is het onderwerp van het pact dat alle ziekenfondsen en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Maggie De Block zopas ondertekend hebben. ‘Een historische gebeurtenis’, zegt CM-voorzitter Luc Van Gorp. ‘Het pact bevestigt en versterkt onze rol als gezondheidsfonds.’ > TEKST: DIETER HERREGODTS > FOTO: STEFAN DEWICKERE

Officieel heet het ‘Toekomstpact met de verzekeringsinstellingen’. Maar wat is dat eigenlijk?

Luc Van Gorp: ‘Het Toekomstpact is een lijvig document met 66 concrete actie-verbintenissen. Ze zijn verdeeld over zes moderniseringsassen. Het laatste hoofdstuk bevat afspraken over de financiering van de ziekenfondsen.

Ziekenfondsen en minister Maggie De Block hebben er meer dan een jaar lang over onderhandeld. De komende jaren moeten de actieverbintenissen in de praktijk worden gezet.’

sociale verzekeraar, sociale beweging en sociale ondernemer. CM en de andere ziekenfondsen blijven een belangrijke rol spelen in de organisatie van onze gezondheidszorg en kunnen er mee over waken dat elke euro goed besteed is. Op die manier blijven we heel dicht bij onze leden staan en kunnen we hun vragen en verzuchtingen omzetten in concreet beleid.’

staat niet stil. Ziektes die vroeger ongeneeslijk waren, kunnen we nu behandelen. Maar soms staan daar peperdure geneesmiddelen of ingrepen tegenover. Ook de digitalisering zorgt voor een revolutie in onze gezondheidszorg.

Het zijn serieuze uitdagingen die ons dwingen om na te denken over onze rol en opdrachten.

Met als uiteindelijk doel iedereen een nog betere toegang te verlenen tot gezondheidszorg en gezondheid.’

Waarover gaat dat dan precies?

‘Centraal thema van het pact is de toekomstige rol van de ziekenfondsen binnen onze gezondheidszorg. Die rol wordt gemoderniseerd en versterkt. Het accent verschuift nog meer van uitbetaling naar dienstverlening en begeleiding van leden. Wij maken onze leden wegwijs in het complexe zorglandschap, we gaan proactief op zoek naar mensen die recht hebben op een tegemoetkoming of op bepaalde diensten en voordelen. Op het gebied van gezondheid willen wij een coach zijn. Al een hele tijd bewandelt CM de weg van het gezondheidsfonds. Het pact versterkt ons in die keuze.’

Wat verandert het pact voor mij?

‘Ook morgen kun je rekenen op dezelfde uitstekende dienstverlening die je van CM gewend bent. Nog meer dan vroeger zullen wij inzetten op advies en begeleiding van onze leden. Een goed voorbeeld is het Infopunt Chronisch Zieken waar zieke of zorgbehoevende mensen en hun mantelzorgers terechtkunnen met al hun vragen. Meer dan ooit zullen we ons laten leiden door gezondheidsdoelstellingen. Zo kunnen we bijvoorbeeld samen inzetten op de aanpak van depressies en burnouts. En in onze aanvullende diensten en voordelen komt het accent nog sterker te liggen op gezondheid of de verhoging van de draagkracht van leden en samenleving.’

Waarom is zo’n pact eigenlijk nodig?

‘De uitdagingen die in de gezondheidszorg op ons afkomen, zijn immens. De bevolking vergrijst. Het aantal chronisch zieken neemt onrustwekkende proporties aan. De wetenschap

Waarom heeft CM het pact ondertekend?

‘Omdat het pact de rol van de ziekenfondsen moderniseert en versterkt. En daar heeft elke Belg baat bij, of hij nu ziek is of gezond. Het pact erkent CM in al haar dimensies: die van

ZOEK&BOEKE op KAZOU.B #samenisallesbeter

Straffe jongerenvakanties

ingen straffe vakanties, straffe CM-kort elke vakantie Als CM-lid geniet je van een korting op

06-30 JAAR (2011-1987)

€ 25 korting per nacht

€ 25 korting per nacht

advertentie_CM_B190H67.indd 1

€ 10 korting per nacht

€ 35 korting per nacht 02/12/16 11:19

13

16

themanummer over jongeren en geestelijke gezondheid > TEKST EN TEKENING: LIISA STIERS > FOTO’S: COMPAGNIE GAGARINE

WIE IS LIISA? • Liisa Stiers (26), Heverlee • Studente ervaringswerk binnen de geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg • Liisa schrijft een brief naar haar jongere psychotische zelf, omdat ze vandaag beseft hoe eenzaam ze toen was.

Had ze toen geweten wat ze nu weet, dan had dit voor haar heel veel veranderd.

Hey Liisa,

hoe gaat het met je?

Ik schrijf je deze brief omdat ik weet hoe hard je afziet. En toch vermoed ik dat je nu wil zeggen dat het goed met je gaat, dat het allemaal oké is.

Je hoeft niet bang te zijn van mij, ik doe je niets.

Ik besef heel goed wat je de voorbije jaren overkomen is.

Het begint allemaal met die eerste hallucinatie: een vage stem spreekt je toe op koorweekend.

Jij, alleen in de ruimte, bent doodsbang. Je weet natuurlijk niet dat dit een hallucinatie is, hoe kun je ook? Je bent nog zo jong.

Al snel verandert de wereld die je kent in een hel. Wantrouwen, felle angst en achterdocht komen centraal te staan in een wereld die sowieso al niet mild geweest is voor jou. Want jij hebt als jong meisje al meer trauma’s meegemaakt dan goed is voor een kinderleven.

Ik zie je worstelen met concrete paranoïde gedachten. Alles past in dat complot waarin jij steeds meer gelooft. De mensen op wie je kunt vertrouwen en die er steeds voor jou geweest zijn, worden je regelrechte vijanden. Jij die nooit een vlieg kwaad zou doen, hebt vanuit die enorme angst zelfs het gevoel dat je jezelf moet verdedigen.

Waarom slaap je niet meer? Voelt het echt zo onveilig om de controle over je ‘gevaarlijke’ omgeving die je krampachtig wil uitoefenen, los te laten? Een omgeving die zich vult met steeds meer hallucinaties: de man die je altijd toespreekt aan de badkamerdeur of de vogels die je aanvallen vanaf het moment dat je jouw kamer

TIP VAN LIISA Wees mild en lief voor jezelf. Durf troost en zorg vragen. Het is oké als dingen niet meteen lukken. Jezelf hiervoor afstraffen, werkt averechts.

verlaat. Ook eten en drinken worden problematisch: je angst voor vergiftiging is te groot.

Jouw vijanden kunnen je gedachten lezen van zodra ze je huid zien. Dus verstop jij je zelfs ’s zomers in een trui met kap, je handen in je mouwen en je gezicht in een sjaal.

Niemand mag je aanraken, want ook dat zorgt ervoor dat ze je gedachten kunnen te weten komen. Net zoals niemand in je ogen mag kijken.

Je voelt je zo eenzaam, lieve Liisa. Nooit eens onbezorgd een knuffel kunnen toelaten, doet je zo veel pijn en tekent je.

Ik hoop dat je volhoudt, Liisa.

Het leven heeft je nog zo veel moois te bieden en jij zal openbloeien tot een toffe en sterke vrouw!

Liisa Op school was je altijd zo’n goede leerling, maar nu lig je de hele tijd in de ziekenboeg met geveinsde hoofdpijn zodat je zo weinig mogelijk met anderen in contact moet komen. Je bent steeds zo sociaal geweest en nu lijkt elk contact een potentieel gevaar.

Dat je niet meer meekunt met je klasgenoten wordt gelukkig snel opgemerkt, net als het zelfdestructieve gedrag dat je stelt. Je omgeving reageert bezorgd.

talenten, dat zul je snel ontdekken. Niet meer altijd moeten vechten om dingen te realiseren die voor zo veel mensen zo evident lijken te zijn.

Je wil geen pijn meer.

Stap voor stap zul je leren hoe je moet omgaan met jouw demonen. Hulpverleners zullen je vertellen dat dit een psychotische kwetsbaarheid is en dat je hier niet alleen mee zit. Het contact met je lotgenoten zal je deugd doen. Je zal van hen en van je sterk netwerk van hulpverleners leren dat je hier uit raakt. Het is een moeilijke weg, maar ze is haalbaar, ook al lijkt het lijden ondraaglijk en onmogelijk te stoppen.

Doorheen de jaren dat je vecht met deze angsten, zal je leren dat structuur je codewoord is.

Alles zal vallen of staan bij een zo gestructureerd mogelijk leven. Genoeg slaap, een goed eetpatroon en een correcte medicatie-inname zullen je helpen je uitlokkers onder controle te houden.

En na een hele tijd vechten met jezelf zal je leren leven met deze kwetsbaarheid. Uiteindelijk zullen de weg die je aflegde en de vaardigheden die je jezelf eigen maakte hierdoor zelfs je grootste kracht worden.

Ik wens je troost en veel liefde toe. Ik kan me inbeelden dat je daar naar snakt, want ook ik snak hier nu soms nog naar.

Ik hoop dat je volhoudt, Liisa. Het leven heeft je nog zo veel moois te bieden en jij zal openbloeien tot een toffe en sterke vrouw!

Met de vraag naar een opname zet je een moeilijke maar moedige stap. Wat moet het een teleurstelling zijn voor jou te merken dat een opname niet alles meteen oplost.

Maar ik verzeker je, Liisa, het wordt beter.

Dat je wil leven, een toekomst opbouwen, jouw dromen waarmaken, gebruik maken van je capaciteiten en genieten van je

Deze tekening maakte Liisa toen ze worstelde met haar psychose en drukt de angst en chaos uit waar ze toen mee geconfronteerd werd.