Kraj Pardubicki Katalog turystyczny

Kraj Pardubicki

Katalog turystyczny

www.czechy-wschodnie.info Grafický manuál loga pro Destinační společnost Východní Čechy

Kraj Pardubicki Katalog turystyczny

www.czechy-wschodnie.info

Grafický manuál loga pro Destinační společnost Východní Čechy

Příloha č. 10

Příloha č. 10

Pravidla publicity Pravidla publicity v rámci ROP v rámci SV ROP SV

Destinační společnost Východní Čechy nám. Republiky 12 530 02 Pardubice Tel.: +420 466 030 412 E-mail: dsvc@vychodnicechy.info Web: www.vychodni-cechy.org

Wydane przez: Destinační společnost Východní Čechy w roku 2012 DTP, mapy i tekst: PLANstudio, spol. s r.o., Pernerova 293/11, 186 00 Praha 8 Layout: Jiří Kanis (PLANstudio, spol. s r.o.)

Zdjęcia na okładce: zamek Litomyšl, Veselý Kopec – Karnawał, Orlickiego Królestwa Rowerowo-Łyżworolkarskiego, Kladruby nad Labem – Stadnina (wszystkie Destinační společnost Východní Čechy) Zdjęcia: str. 1 – Svitavy, Králický Sněžník, Wieża Widokowa Tyrša Rozálka (wszystkie Destinační společnost Východní Čechy) photo.czechtourism.com, David Braunstein, archiwum Destinační společnosti Východní Čechy, Jaroslav Drobný, Martin Hurin, archiwum PLANstudio Realizováno v rámci projektu Podpora turistického informačního systému v Pardubickém kraji, který je spolufinancován Regionálním operačním programem NUTS II Severovýchod NIEPRZEZNACZONE DO SPRZEDAŻY

Účinnost: 17. 12. 2007 Datum zveřejnění: 17. 12. 2007

Účinnost: 17. 12. 2007 Datum zveřejnění: 17. 12. 2007

Spis treści Kraj Pardubicki

4-10

Mapa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6-7 Pakiety wrażeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8-10

Rejon turystyczny Pardubicko

11-26

Mapa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12-13 Pakiety wrażeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14-16 1. Pardubice i okolica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17-21 2. Lázně Bohdaneč i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21-23 3. Přelouč i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23-25 4. Holice i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko

27-46

Mapa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pakiety wrażeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Chrudim i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Heřmanův Městec i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Seč i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Skuteč i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Hlinsko i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie

47-66

Mapa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pakiety wrażeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Vysoké Mýto i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Litomyšl i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Polička i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Svitavy i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Moravská Třebová i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko

48-49 50-52 53-54 54-58 58-61 61-63 64-66

67-90

Mapa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pakiety wrażeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Orlicko-Třebovsko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Choceň i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Orlicko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Lanškroun i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Rychnovsko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Kostelecko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Dobruška i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8. Orlickie Góry – Część Grzbietowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rejon turystyczny Kralicki Śnieżnik

28-29 30-31 32-35 36-37 37-42 42-45 45-46

68-69 70-72 73-75 75-78 78-81 81-82 82-84 84-85 86-87 87-90

91-100

Mapa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92-93 Pakiety wrażeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94-96 1. Králíky i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97-99 2. Dolní Morava i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99-100

Indeks 101-104 3

 Akcja Cihelna

 Uzdrowisko Lázně Bohdaneč

4

 Zamek Litice

 Żelazne Góry (CHKO)

 Rezerwat Przyrody Čtyři palice

Kraj Pardubicki

5

Kraj Pardubicki

6

Kraj Pardubicki

0

2

4

6

8

10 km

Š

7

Kraj Pardubicki Lot przez świat Pardubickim Krajem

Wycieczka jednodniowa: wiosna – jesień

Pardubice, Litomyšl

Przyjazd do Pardubic w godzinach dopołudniowych. Zwiedzanie historycznego centrum miasta – ścieżka edukacyjna Viléma z Pernštejna – możliwość wypożyczenia przewodnika audio w turystycznym centrum informacyjnym. • Wizyta w Muzeum Wschodnich Czech na zamku w Pardubicach – sale rycerskie i ekspozycje stałe (wyroby szklane, broń, zabawki i inne). • Przejazd do Litomyšle – ok. 60 minut. Zwiedzanie zamku (zabytek UNESCO) – możliwość wyboru spośród 5 tras do zwiedzania. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta – np. przez Smetanovo náměstí i uliczkę Váchalovą. • Relaks w ogrodach klasztornych.

Jazda na nartach pod Kralickim Śnieżnikem

Wycieczka jednodniowa – sezon zimowy

Dolní Morava, Kralicki Śnieżnik

Przyjazd do centrum na Dolní Moravě w godzinach dopołudniowych. • Jazda na nartach na stokach ośrodka narciarskiego na Dolní Moravě wraz z najbardziej stromą trasą zjazdową w Czechach. • Dla jeżdżących na biegówkach wycieczka na grzbiety masywu Kralickiego Śnieżnika lub możliwość przyłączenia się do Jesionickiej Magistrali Narciarskiej – łącznie w okolicy około 50 kilometrów utrzymywanych tras. • Dla niejeżdżacych na nartach w celu uatrakcyjnienia pobytu przygotowano oświetlony tor saneczkowy lub całoroczny tor zjazdowy. Zabawa z „adrenaliną” na wieży przygód ze ścianką wspinaczkową i innymi „adrenalinowymi” atrakcjami.

Rozejrzyj się po Kraju Pardubickim Pobyt weekendowy – sezon letni Żelazne Góry, lasy rekreacyjne Podhůra, Chrudim, Košumberk, Toulovcovy maštale 1. dzień: Przyjazd do Třemošnice w godzinach dopołudniowych. Ruiny zamku Lichnice – z wieży zamkowej rozciąga się przepiękny widok na okolicę pod Żelaznymi Górami. • Przejazd do lasów rekreacyjnych Podhůra – ok. 30 minut. • Spacer ścieżkami do wieży widokowej Bára II lub do Kociego Zamku – ścieżka edukacyjna, zewnętrzna siłownia, park linowy. • Przejazd do Chrudimi – ok. 10 minut. Zwiedzanie historycznego centrum miasta – możliwość wypożyczenia przewodnika audio w centrum informacyjnym, Regionalne Muzeum w Chrudimi, Muzeum kultur lalkarskich, Kościół Wniebowstąpienia Najświętszej Marii Panny na Resselově náměstí. Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów w Chrudimi – więcej na stronach internetowych www.chrudimsky.navstevnik.cz.

2. dzień: Przejazd do Luže – ok. 30 minut. • Zwiedzanie ruin zamku Košumberk i muzeum zamkowego – ruiny wcześniejszego gotyckiego zamku z początku XIV wieku, który w XVI wieku został przebudowany w stylu renesansowym. Z wierzchołka murów obronnych roztacza się piękny widok na okolicę. Możliwość zwiedzania kościoła pielgrzymkowego Marii Panny Nieustającej Pomocy na Chlumku w Luži. • Przejazd do Boru u Skutče, miejsce wyjścia na spacer w Toulovcových maštalích – ok. 15 minut.

• Toulovcovy maštale – rezerwat przyrody z wyjątkowym systemem piaskowcowych tworów skalnych, parowami i głębokimi dolinami. Wieża widokowa Terezka, Toulovcova wieża widokowa – wieże widokowe w okolicach ToulovPark linowy Podhůra  cových Maštalí dostarczają możliwości długich obserwacji.

8

Kraj Pardubicki Skorzystaj w pełni ze sportów zimowych Pobyt weekendowy – sezon zimowy Buková hora, Čenkovice, Červená Voda, Dolní Morava, Kralicky Śnieżnik, Suchý vrch 1. dzień: Przyjazd do centrum na Dolní Moravě w godzinach dopołudniowych. • Jazda na nartach na stokach ośrodka narciarskiego na Dolní Moravě wraz z najbardziej stromą trasą zjazdową w Czechach. • Dla jeżdżących na biegówkach wycieczka na grzbiety masywu Kralickiego Śnieżnika lub możliwość przyłączenia się do Jesionickiej Magistrali Narciarskiej – łącznie w okolicy około 50 kilometrów utrzymywanych tras.

• Dla niejeżdżacych na nartach w celu ubarwienia pobytu przygotowano oświetlony tor saneczkowy lub całoroczny tor zjazdowy. • Zabawa z „adrenaliną” na wieży przygód ze ścianką wspinaczkową i innymi „adrenalinowymi” atrakcjami. • Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów na Dolní Moravě – więcej na stronach internetowych www.kralickysneznik.net.

2. dzień: Przejazd do Červené Vody – ok. 20 minut. • Jazda na nartach po połączonych stokach ośrodka narciarskiego w Červené Vodě i Čenkovicach. • Dla narciarzy biegowych wycieczka po grzbietach południowej części Gór Orlickich – przez Bukovou horu, Červenovodské sedlo i Suchý vrch – w okolicy aż 65 kilometrów tras utrzymywanych urządzeniami najnowszej generacji. • Możliwość wypróbowania snowparku dla miłośników stylu freestyle. • Różnorodne tereny odpowiednie dla zaawansowanych i początkujących narciarzya także dla rodzin z dziećmi.

Dolní Morava – centrum linowy 

To najlepsze z Kraju Pardubickiego

Przedłużony weekend: wiosna – jesień Kladruby nad Labem, Litomyšl, Nasavrky, Nové Hrady, Pardubice, Veselý Kopec

1. dzień: Przyjazd do Kladrub nad Labem w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie Stadniny Narodowej w Kladrubach nad Labem (narodowy zabytek kultury), która wsławiła się hodowlą koni starokladrubskich. • Możliwość przejażdżki powozem na terenie i okolicach stajni. • Przejazd do Pardubic – ok. 30 minut. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta – ścieżka edukacyjna Viléma z Pernštejna (możliwość wypożyczenia przewodnika audio w turystycznym centrum informacyjnym). Wizyta w Muzeum Wschodnich Czech na zamku w Pardubicach – sale rycerskie i ekspozycje stałe (wyroby szklane, broń, zabawki i inne). Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Pardubicach – więcej informacji na stronie internetowej www.ipardubice.cz, lub bezpośrednio w centrum informacyjnym Pardubice.

2. dzień: Przejazd do Nových HraVeselý Kopec  dů – ok. 45 minut. • Nové Hrady – zwiedzanie unikalnego pałacu rokokowego nazywanego czeskim Wersalem. • Zwiedzanie Pierwszego Czeskiego Muzeum Cyklistyki (setki eksponatów od historycznych welocypedów po nowoczesne profesjonalne sprzęty). • Przejazd do Litomyšle – ok. 20 minut. • Zwiedzanie zamku Litomyšl (zabytek UNESCO) – możliwość wyboru spośród pięciu tras do zwiedzania. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta – Smetanovo náměstí i uliczka Váchalova, wzgórze zamkowe. • Relaks w ogrodach klasztornych.

9

Kraj Pardubicki Zakwaterowanie w historycznym centrum Litomyšle – strona internetowa www.litomysl.cz, lub powrót do Pardubic.

3. dzień: Przejazd do Nasavrk – ok. 45 minut z Litomyšle lub ok. 30 minut z Pardubic. • Zwiedzanie zamku w Nasvarkách z ekspozycją poświęconą byłej osadzie celtyckiej w tutejszym regionie. • Możliwość spaceru po trasie Celtyckiej Ścieżki w Żelaznych Górach, na której można znaleźć między innymi wieżę widokową Boiika (na wysokości 528 m n.p.m.) oferującą panoramiczny widok na masyw Králického Sněžníku oraz Karkonosze. • Przejazd do skansenu Veselý Kopec – ok. 20 minut. • Zwiedzanie terenu Zespołu Budowli Ludowych Vysočina na Veselém Kopci, w połowie lipca co roku odbywa się tu znana impreza Veselokopecký jarmark z bogatym programem kulturalnym i możliwością zakupu tradycyjnych wyrobów ludowych od rzemieślników.

Zamki i pałace Pardubickiego Kraju Przedłużony weekend: wiosna – jesień Lichnice, Slatiňany, Kunětická hora, Pardubice, Litice, Letohrad, Moravská Třebová, Svojanov 1. dzień: Przyjazd do Třemošnice w godzinach dopołudniowych. • Ruiny zamku Lichnice – z wieży zamkowej rozciąga się przepiękny widok na okolicę pod Żelaznymi Górami. • Przejazd do Slatiňan – ok. 30 minut. • Zwiedzanie pałacu i stadniny w Slatiňanech – ekspozycja pałacowa lub hipologiczna, stadnina. • Spacer po parku pałacowym oraz wokół wybiegu dla koni do Kociego Zameczku w lasach rekreacyjnych Podhůra (ścieżka edukacyjna do Kociego Zameczku), dla sprawniejszych nawet do wieży widokowej Bára z widokiem na Chrudim, Pardubice, Kuněticką horę, Góry Orlickie czy Karkonosze. • Przejazd na Kunětickou horu – ok. 30 minut.. • Zwiedzanie zamku Kunětická hora u Pardubic, także zwiedzanie lokalnego zoo w podzamczu. • Atrakcją w szczególności dla rodzin z małymi dziećmi jest Piernikowa Chałupka, gdzie odwiedzający mogą się dowiedzieć o historii i produkcji pierników. W ekspozycjach tego muzeum znajduje się ponad tysiąc pierników z Czech. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Pardubicach – więcej informacji na stronie internetowej www.ipardubice.cz, lub bezpośrednio w centrum informacyjnym Pardubice.

2. dzień: Przejazd do zamku Litice – ok. 60 minut. • Zwiedzanie zamku Litice, który należy do najlepiej zachowanych zamków w Pardubickim Kraju i stoi na ogromnym wzgórzu oblewanym przez rzekę Divoká Orlice. • Przejazd do Letohradu – ok. 30 minut. • Zwiedzanie Twierdzy Orlice – nowo odrestaurowana twierdza średniowieczna. • Zwiedzanie Muzeum Rzemiosł w Letohradě – więcej tras do zwiedzania z przewodnikiem lub bez. W muzeum dla zwiedzających jest udostępniona restauracja i kryty taras. • Zakwaterowanie w Letohradě.

3. dzień: Przejazd do Moravské Třebové – ok. 50 minut. • Zamek Moravská Třebova – należy do najbardziej znaczących zabytków renesansowych w Europie Środkowej. Znajduje się tu ekspozycja: Średniowieczna katownia, Laboratorium Alchemiczne mistrza Bonaciny, Skarby Moravské Třebové, Jak się żyło na wsi, Kolorowa planeta. • Zwiedzanie miasta – możliwość zwiedzania z przewodnikiem centrum informacyjnego - centrum historyczne, Kalwaria. • Przejazd do Svojanov – ok. 40 minut. • Zamek Svojanov – jeden z najstarszych czeskich zamków królewskich, który przeszedł rozległą rekonstrukcję, oferuje ciekawe trasy zwiedzania oraz zwiedzanie wcześniej niedostępnych dla zwiedzających pomieszczeń. • Przejazd do Poličky – ok. 20 minut. • Zwiedzanie miasta Polička – możliwość zwiedzania z przewodnikiem centrum informacyjnego - centrum historyczne, gotyckie miejskie mury obronne.

Zamek Svojanov 

10

Kunětická hora 

Rejon turystyczny Pardubicko

11

Rejon turystyczny Pardubicko

12

Rejon turystyczny Pardubicko

0

1

2

3

4

5 km

Š

13

Rejon turystyczny Pardubicko W poszukiwaniu sportu i historii w Pardubicach

Wycieczka jednodniowa – sezon zimowy

Pardubice

Przyjazd do Pardubic w godzinach dopołudniowych.

• Dla miłośników klasycznej jazdy na nartach, przy korzystnych warunkach utrzymuje się trasy biegowe na torze wyścigowym. • Budynek krematorium (narodowy zabytek kultury) – zbudowany w stylu art deco wg projektu architekta Pavla Janáka. Nakręcono tu film „Palacz zwłok”, odwiedzający może porównać rzeczywistość z filmem. • Obszar pielgrzymkowy w Černé za Bory jest miejscem, które wcześniej było wykorzystywane jako miejsce straceń i jest związane z II wojną światową i desantem grupy Silver A. • Odpocząć i pobawić się można korzystając z usług nowocześnie wyremontowanego Aquacentrum w Pardubicach. • Po aktywnym dniu proponujemy odwiedziny w jednej z kawiarni lub restauracji w mieście.

W okolicach Kunětické hory

Wycieczka jednodniowa – sezon letni

Pardubice, Kunětická hora

Przyjazd do Pardubic w godzinach dopołudniowych. • Łódź wycieczkowa Arnošt z Pardubic, wypływa z Pardubic do Kunětic, skąd na Kunětickou horu jest to już tylko około półgodzinny spacer. Możliwość skorzystania z transportu własnego lub publicznego. • Zwiedzanie zamku Kunětická hora u Pardubic, także zwiedzanie lokalnego ZOO w podzamczu. • Atrakcją w szczególności dla rodzin z małymi dziećmi jest Piernikowa Chałupka, gdzie odwiedzający mogą się dowiedzieć o historii i produkcji pierników. W ekspozycjach tego muzeum znajduje się ponad tysiąc pierników z Czech. • W Muzeum Lotnictwa nazwanym na cześć lotnika Jana Kašpara w Kuněticích odwiedzający mogą podziwiać repliki różnych samolotów.

• Entuzjaści adrenaliny z pewnością wypróbują ofertę centrum linowego przy kąpielisku na pardubickiej Cihelně. • Wizyta na kąpielisku na Cihelně w Pardubicach, które oferuje wiele letnich atrakcji.

Pardubice, Lázně Bohdaneč i Rybitví

Pobyt weekendowy – całorocznie, sezon zimowy

1. dzień: Przyjazd do Pardubic w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta – ścieżka edukacyjna Viléma z Pernštejna (możliwość wypożyczenia przewodnika audio w turystycznym centrum informacyjnym). • Zwiedzanie Muzeum Wschodnich Czech oraz galerii w zamku w Pardubicach – sale rycerskie i stałe ekspozycje (czeskie szkło, Orbis pictus, ekspozycja broni, pieniądze w Czechach 1520 do 1620, przyroda wschodniego Połabia, Było – nie było). • Galerię Wschodnich Czech można zwiedzać w Domu U Jonáše, gdzie znajduje się wiele wystaw i ekspozycji. • Budynek krematorium (narodowy zabytek kultury) – zbudowany w stylu art deco wg projektu architekta Pavla Janáka. Nakręcono tu film „Palacz zwłok”, odwiedzający może porównać rzeczywistość z filmem. • Teren pielgrzymkowy Zámeček z pomnikiem ofiar heydrichiady w Černé za Bory jest miejscem, które podczas II wojny światowej wykorzystywano jako miejsce egzekucji, jest ono także związane z desantem grupy Silver A. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Pardubicach – więcej informacji na stronie internetowej www.ipardubice.cz, lub bezpośrednio w centrum informacyjnym Pardubice.

14

Rejon turystyczny Pardubicko 2. dzień: Przejazd do Rybitví – ok. 10 minut. • Zwiedzanie miejscowości Rybitví – tu można obejrzeć dom kuzynów Veverków i ich wynalazek – pług. • Zwiedzanie miasta Lázně Bohdaneč architektura miejska J. Gočára, sanatorium, ścieżka edukacyjna – Okręg Gočára, Narodowy Rezerwat Przyrody wokół bohdanečských stawów, Kanał Opatovický lub przy korzystnych warunkach krótkie wycieczki rowerowe po oznaczonych trasach rowerowych.

W poszukiwaniu piękna Přeloučska Choltice, Přelouč, Kladruby nad Labem, Zdechovice, Svinčany

Pobyt weekendowy – sezon letni

1. dzień: Przyjazd do Choltic w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie pałacu i przyległego zwierzyńca, pomnik Bohdana Jelínka, kapliczka świętego Jana Nepomucena, kaplica świętego Romediusa, słup morowy na rynku. • Spacer z Choltic do wieży widokowej Barborka – interesujące drewniane atrakcje dla dzieci i dorosłych. • W niedalekiej gminie Svojšice znajdują się ruiny zamku, który został spalony w trakcie wojny trzydziestoletniej. • Przejazd do Přelouče – możliwość zwiedzania różnych zabytków - kasa pożyczkowa na Masarykově náměstí, która wcześniej służyła jako kasa oszczędnościowa, kościół farny świętego Jakuba, pomnik Jana Dítěte, słup morowy na rynku, Łabski most z elektrownią wodną, która jest napędzana dwoma turbinami Kaplana o mocy 2340 kW. • Dla odważnych turystów na terenie TANK POWER jest przygotowany program „z adrenaliną”. Możliwość skorzystania z techniki wojskowej i oryginalne przeżycia. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Přelouči - więcej informacji na stronie internetowej www.ic-prelouc.cz.

2. dzień: Kladruby nad Labem i okolice. • Możliwość naturalnej kąpieli w stawie utworzonym po wyrobisku piasku Mělice. • Wycieczka do Stadniny Narodowej w Kladrubech nad Labem – hodowla koni, zwiedzanie stajni i wizyta w pałacu.

Piask Mělice  • Zwiedzanie pałacu w Zdechovicích.

Pardubice, Dašice, Holice, Choltice, Přelouč

Przedłużony weekend – sezon zimowy

1. dzień: Przyjazd do Pardubic w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta – ścieżka edukacyjna Viléma z Pernštejna (możliwość wypożyczenia przewodnika audio w turystycznym centrum informacyjnym).

• Zwiedzanie Muzeum Wschodnich Czech na zamku w Pardubicach – sale rycerskie i stałe ekspozycje (czeskie szkło, Orbis pictus, ekspozycja broni, pieniądze w Czechach 1520 do 1620, przyroda wschodniego Połabia, było – nie było). • Przejazd do Dašic - ok. 20 minut. Zwiedzanie miasta Dašice – rynek T.G. Masaryka, domy mieszczańskie, barokowy kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny, neorenesansowy obiekt młyna wodnego, plastyki świętego Wacława, świętej Barbary i świętego Norberta, browar Dašice.

• Holice – zwiedzanie barokowego kościoła farnego świętego Marcina i nowo otwartego Muzeum Afrykańskiego Dr. Emila Holuba – ekspozycje są poświęcone wędrówkom po kontynencie afrykańskim.

Powrót do Pardubic. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Pardubicach – więcej informacji na stronie internetowej www.ipardubice.cz, lub bezpośrednio w centrum informacyjnym Pardubice.

2. dzień: Dla miłośników klasycznej jazdy na nartach, przy korzystnych warunkach utrzymuje się trasy biegowe na torze wyścigowym w Pardubicach. • Odpocząć i pobawić się można korzystając z usług nowocześnie wyremontowanego Aquacentrum w Pardubicach. • Po aktywnym dniu proponujemy odwiedziny w jednej z kawiarni lub restauracji w mieście. Wieczorny romantyczny spacer po historycznym centrum miasta nie pozostawi nikogo obojętnym.

3. dzień: Przejazd do Choltic – ok. 35 minut. • Zwiedzanie pałacu (tylko z zewnątrz) i przyległego zwierzyńca pałacowego, pomnik Bohdana Jelínka, kapliczka świętego Jana Nepomucena, kaplica świętego Romediusa, słup morowy na rynku.

• Wizyta w przyległej restauracji pałacowej, gdzie turysta może się schronić w trakcie brzydkiej pogody. • Przejazd do Přelouče – ok. 15 minut. Możliwość zwiedzania różnych zabytków - kasa pożyczkowa na Masarykově náměstí, która wcześ-

15

Rejon turystyczny Pardubicko niej służyła jako kasa oszczędnościowa, kościół farny świętego Jakuba, pomnik Jana Dítěte, słup morowy na rynku, Łabski most z elektrownią wodną, która jest napędzana dwoma turbinami Kaplana o mocy 2340 kW.

Pardubicko w całej krasie Przedłużony weekend – sezon letni Dašice, Holice, Veliny, Pardubice, Kunětická hora, Lázně Bohdaneč, Rybitví 1. dzień: Przyjazd do Pardubic w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta (Miejskie centrum zabytkowe Pardubice) – ścieżka edukacyjna Viléma z Pernštejna (możliwość wypożyczenia przewodnika audio w turystycznym centrum informacyjnym). • Zwiedzanie Muzeum Wschodnich Czech na zamku w Pardubicach – sale rycerskie i stałe ekspozycje (czeskie szkło, Orbis pictus, ekspozycja broni, pieniądze w Czechach 1520 do 1620, przyroda wschodniego Połabia, było – nie było). • Zwiedzanie zamku Kunětická hora u Pardubic, także zwiedzanie lokalnego ZOO w podzamczu. Dostępność – pieszo, komunikacja miejska, transport własny. • Atrakcją w szczególności dla rodzin z małymi dziećmi jest Piernikowa Chałupka. Tu odwiedzający może się dowiedzieć o historii i produkcji pierników.

W ekspozycjach tego muzeum znajduje się ponad tysiąc pierników z Czech. W Muzeum Lotnictwa nazwanym na cześć lotnika Jana Kašpara w Kuněticích odwiedzający mogą podziwiać repliki różnych samolotów. • Teren pielgrzymkowy Zámeček z pomnikiem ofiar heydrichiady w Černé za Bory jest miejscem, które podczas II wojny światowej wykorzystywano jako miejsce egzekucji, jest ono także związane z desantem grupy Silver A. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Pardubicach – więcej informacji na stronie internetowej www.ipardubice.cz, lub bezpośrednio w centrum informacyjnym Pardubice.

2. dzień: Przejazd do Rosic nad Labem – ok. 10 minut. • W tej skrajnej części miasta znajduje się Muzeum Kolejnictwa i Ekspozycja Komunikacji Miejskiej Rosice nad Labem, gdzie zainteresowani mogą poznać historyczne relikwie transportu kolejowego i komunikacji miejskiej. • Zwiedzanie miejscowości Rybitví – tu można obejrzeć dom rodzinny kuzynów Veverków i ich wynalazek – pług. • Zwiedzanie miasta Lázně Bohdaneč - architektura miejska J. Gočára, sanatorium, ścieżka edukacyjna – Okręg Gočára, Narodowy Rezerwat Przyrody wokół bohdanečských stawów, Kanał Opatovický, wycieczki rowerowe po oznaczonych trasach rowerowych. • Możliwość naturalnej kąpieli w stawie utworzonym po wyrobisku piasku Hrádek. Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Lazních Bohdaneč – więcej informacji na stronie internetowej www.lazne.bohdanec.cz.

3. dzień: Przejazd do Dašic – ok. 15 minut. • Zwiedzanie miasta Dašice – rynek T.G. Masaryka, domy mieszczańskie, barokowy kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny, neorenesansowy obiekt młyna wodnego, plastyki świętego Wacława, świętej Barbary i świętego Norberta, browar Dašice i trasy rowerowe w okolicy. • Holice – zwiedzanie barokowego kościoła farnego świętego Marcina i nowo otwartego Muzeum Afrykańskiego Dr. Emila Holuba – ekspozycje są poświęcone wędrówkom po kontynencie afrykańskim.

• Miłośnicy spacerów na terenach zielonych mogą odwiedzić rezerwat przyrody Buky u Vysokého Chvojna o powierzchni 5 hektarów, gdzie znajdą mieszany pralas z ogromnymi egzemplarzami buków.

• Wycieczki do Velin – wizyta w neobarokowym kościele świętego Mikołaja (zespól kościelny, dzwonnica i kostnica zbudowane w połowie XVIII wieku).

16

Rejon turystyczny Pardubicko 1. PARDUBICE I OKOLICA Pardubice – miejska starówka Pardubice to typ rezydencjalnego czeskiego miasta pańskiego, późnego gotyku i renesansu, którego rozwój budowlany i artystyczny miał miejsce w pierwszej połowie XVI wieku. Do terenu starówki należy historyczne centrum miasta, które wyznaczają oryginalne mury obronne i obszar zamku z obronnym systemem wałów oraz wcześniejszymi fosami wodnymi. Najokazalszym budynkiem rynku jest neorenesansowy ratusz, przed którym stoi barokowy mariański słup. Z fortyfikacji miejskich zachowała się sześćdziesięciometrowej wysokości Zielona Brama.

Z budowli kościelnych wyróżniamy kościół świętego Bartłomieja, następnie gotycki kościół Wniebowstąpienia Najświętszej Marii Panny czy kościół barokowy Matki Boskiej Bolesnej z rzeźbami M. B. Brauna.

Na zachodniej elewacji Zielonej Bramy przedstawiona jest Legenda Herbowa (wg projektu M. Alše). Ješek z Pardubic przy oblężeniu Mediolanu w roku 1158 uciekał z nieprzyjacielskiego oblężenia i przy przejeździe przez bramę miejską jej żelazna konstrukcja przecięła mu konia dokładnie na pół. Ješek nie chciał pozostawić konia na pastwę wroga, więc wziął go na ramiona i odniósł do obozu. Na pamiątkę tego czynu umieszczono w jego herbie połowę konia.

Ścieżka Viléma z Perštejna Dziesięć przystanków z tablicami informacyjnymi informujących odwiedzających o najbardziej interesujących miejscach w centrum Pardubic. Są nimi na przykład Tyršovy sady, Pernštýnské náměstí, Náměstí Republiky czy kościół świętego Bartłomieja. Kolejne tablice informacyjne są umieszczone na przykład na renesansowym zamku pardubickim, dominancie miasta Zielonej Bramie lub Automatycznych Młynach. Ścieżka ma długość 2,5 kilometra. Jest przystosowana dla osób niepełnosprawnych, odpowiednia także dla osób na wózkach. Poszczególne tablice uzupełniają podstawowe dane w alfabecie Braila.

Pardubicki zamek (Muzeum Czech Wschodnich i Galeria Czech Wschodnich) Początki pańskiej siedziby na zamku sięgają końca XIII wieku. Zamek przeszedł kilka przebudów, z których najbardziej znaczące rozpoczęli, pod koniec XV i na początku XVI wieku panowie z Perštejna. Oryginalny zamek przekształcili w pałac a wokół wybudowali nowe ogromne mury obronne. W ten sposób powstał przejściowy typ pomiędzy zamkiem a pałacem. Tak zachowanego i zajmującego taką powierzchnię odpowiednika obiektu tego typu nie ma w Europie Środkowej. Wewnątrz pałacu pozostały bardzo cenne pozostałości wczesnorenesansowych malowideł naściennych, dwa stropy kasetowe a także elementy architektoniczne jak na przykład portal wejściowy. Zamek w roku 1560 kupiła Izba Królewska i przestał być siedzibą wielmożów. Znacznie zniszczony, po roku 1918 został wyremontowany przez Towarzystwo Muzealne. W chwili obecnej zamek jest siedzibą Muzeum Czech Wschodnich w Pardubicach, część pomieszczeń

17

Rejon turystyczny Pardubicko odpowiednie dla mniejszych wystaw grafiki, rysunku czy fotografii. Do celów wystawowych służą nie tylko same wnętrza zamku, ale także Dom u Jonasza.

Galeria Czech Wschodnich w Pardubicach – Dom u Jonasza (Dům u Jonáše) W Domu u Jonasza, obecnie znajdują się ekspozycje Galerii Czech Wschodnich. Na parterze zachowało się cenne sklepienie piwniczne z początku XVI wieku. Fasadę domu zdobi duży plastyczny relief, którego dominantę tworzy postać biblijnego proroka Jonasza w paszczy wieloryba.

Autorstwo tego dzieła przypisuje się miejscowemu rzeźbiarzowi Jakubovi Teplému, który był też twórcą zdobień kilku kolejnych domów.

wykorzystuje także Galeria Czech Wschodnich.

W Muzeum Czech Wschodnich można zobaczyć stałą ekspozycję broni, pocztówek oraz liczne zbiory czeskiego szkła. Na zwiedzenie zasługują wczesnorenesansowe sale z unikalnymi naściennymi malowidłami. Do dziś zachowały się oryginalne fortyfikacje z rondlami podziałowymi.

Pardubicki Zamek skrywa także jedną wielką tajemnicę – przeciwatomowy schron z lat 50-tych XX wieku, o którym krąży wiele fantastycznych historii. Schron jest schowany w wałach zamkowych i z pewnością był budowany jako ściśle tajne stanowisko dowódcze ochrony cywilnej dla 120 ludzi. W chwili obecnej jest otwarty do zwiedzania w każdą sobotę o godz. 10:00 i 15:00.

Galeria Czech Wschodnich w Pardubicach przedstawia stałą ekspozycję sztuk pięknych. Regularnie odbywają się tu także wystawy. Obecnie, do celów wystawowych galeria wykorzystuje dwie duże sale połączone szerokimi schodami z przyległym foyer. Pomieszczenia, dzięki swemu reprezentacyjnemu charakterowi są odpowiednie przede wszystkim dla większych prezentacji, sala na pierwszym piętrze dla dużych kolekcji obrazów a sala ze sklepieniami na parterze do instalacji dzieł rzeźbiarskich i obiektów. Bardziej kameralne pomieszczenia foyer są

18

Automatyczne Młyny Pierwsze wzmianki o młynie znajdziemy już w roku 1586.

Automatyczny młyn braci Winternitzów został zbudowany w latach 1909–1911 wraz z zakończeniem regulacji rzeki Chrudimki, równocześnie z uruchomieniem przeciwległej miejskiej elektrowni wodnej oraz z budową ważnego żelaznego mostu przez Chrudimkę. Budynek młyna zaprojektował architekt Josef Gočár i wg jego planów, w latach dwudziestych XX wieku odbyła się dobudowa. Monumentalny budynek Gočára, przypominający romantyczny zamek, jest jednym z cennych dowodów realizacji nowoczesnej architektury podczas budowania obiektu produkcyjnego. Budynki młyna i siła są wpisane na listę narodowych zabytków techniki. Kompleks należy do dziesiątki największych urządzeń tego typu w Republice Czeskiej.

Muzeum Kolejnictwa i ekspozycja MHD Rosice nad Labem W budynku byłych wodociągów na dworcu w Rosicích nad Labem można znaleźć ekspozycję, która dokumentuje historię kolei przede wszystkim

Rejon turystyczny Pardubicko w regionie pardubickim oraz historię transportu miejskiego w Pardubicach. W pięciu odrębnych pomieszczeniach i ekspozycji zewnętrznej można zobaczyć wiele historycznych relikwii, na przykład urządzenia zabezpieczające, silniki, żuraw wodny, pulpit sterowniczy, wyposażenie mechaniczne, urządzenie do drukowania biletów i makiety lokomotyw. Muzeum prowadzi Pardubickie Stowarzyszenie Historii Transportu Kolejowego, które organizuje wiele różnych ogólnodostępnych imprez – nostalgiczne jazdy historycznymi wagonami napędzanymi silnikami, historycznymi trolejbusami itp.

Jazdy historycznych pociągów lub trolejbusów, zwiedzanie muzeum poza regularnymi godzinami otwarcia, można ustalić indywidualnie na zamówienie i zgodnie z osobistymi wymaganiami. Muzeum jest otwarte od maja do października.

i malarskie zdobienia plasują kościół wśród unikanych zabytków kościelnych w XVI wieku.

Východočeské divadlo v Pardubicích Teatr Czech Wschodnich (VČD) to największa scena teatralna w mieście i równocześnie rodzima scena Teatru Czech Wschodnich Pardubice.

Autorem projektu teatru jest architekt Antonín Balšánek.

Kamień węgielny teatru pardubickiego został złożony uroczyście 16 maja 1907 a 11 grudnia 1909 Teatr Miejski w Pardubicach został otwarty. W zdobieniu teatru brali udział przede wszystkim artyści. Kurtynę i gzymsy na fasadzie teatru malował malarz akademicki František Urban. Autorem rzeźby Geniusza na czele budynku jest rzeźbiarz akademicki Bohumil Kafka, twórca największej rzeźby jeździeckiej na świecie – pomnika Żiżki na Vítkovie.

30 marca 1931 teatr został poważnie uszkodzony przez pożar. Zniszczona została nie tylko scena, ale i kurtyna Kościół św. Bartłomieja Archidziekański kościół świętego Bartłomieja kazał i magazyn dekoracji. Renowacja teatru kosztowała miaszbudować, na początku XVI wieku, Vilém z Pernštejna. to trzy czwarte miliona koron. W ostatnich latach VČD przeszło kilka kosztownych renowacji, zarówno wnętrz, jak i fasad historycznego budynku, które przywróciły mu oryginalne secesyjne piękno.

VČD wiosną organizuje Grand Festiwal Śmiechu – przegląd konkursowy najlepszych czeskich i morawskich komedii, który zajął miejsce wśród znaczących festiwali teatralnych w Czechach.

Tor wyścigowy Tor wyścigowy w Pardubicach jest co roku sceną najstarszego i najważniejszego wyścigu w Europie kontynentalnej, Wielkiej Pardubickiej steeplechase. Ze swoją tradycją historyczną należy do najbardziej znaczących klejnotów miasta. Po raz pierwszy Wielka Pardubicka odbyła się w roku 1874. Dzisiejsza forma wyścigów pozostała z pierwszych lat powojennych, w historii wyściNowa budowa późnobarokowego kościoła gotyckie- gów kilkakrotnie zmieniał się kurs wyścigu i zmieniały się go miała służyć jako klasztor zakonu minorytów, który skoki. Wielka Pardubicka to bieg na odległość 6900 metrów w Pardubicach, założył Vilém z Pernštejna przed rokiem 1514 oraz jako miejsce pochówku dla czeskiej gałęzi rodu panów z Pernštejna. W roku 1532 kościół św.

Bartłomieja definitywnie przejął rolę głównego kościoła farnego, zachowano jego funkcję grzebalną. Dominantę prezbiterium kościoła do dziś tworzy ogromny grobowiec z piaskowca, zakryty marmurowym kamieniem nagrobnym z figurą Wojciecha z Pernštejna w oryginalnej wysokości. W roku 1912 obiekt, na zachodniej stronie, uzyskał bogato zdobioną dobudowę, wykonaną przez architekta Dvořáka. Zachowany oryginalny układ

19

Rejon turystyczny Pardubicko a konie muszą pokonać 31 przeszkód. Najbardziej znany jest Wielki Taxis, który jest jedną z najcięższych przeszkód świata.

Obecnie na Pardubickim torze odbywa się 10 dni wyścigowych rocznie, co oznacza niecałe 90 gonitw rocznie.

Tor specjalizuje się w gonitwach steeplechase cross country, ale odbywają się tu także klasyczne steeplechase i gonitwy po równym terenie, których ukoronowaniem jest odbywający się co roku pardubicki St. Leger. Tor można oglądać nie tylko na wyścigach, ale także poza nimi z przewodnikiem. W zimie można go objechać na nartach po II wojnie światowej. Góra Kunetická była niedostępna biegowych. od roku 1973 do roku 1993. Dziś stało się z niej znaczące centrum kulturalne Pardubic. Zamek jest też narodowym Budynek krematorium Janáka w Pardubicach zabytkiem kultury.

Najbardziej znana zrealizowana rondokubistyczna buDo najbardziej udanych przedsięwzięć należy letnia scedowla architekta Pavla Janáka z lat 1921 do 1923 uzuna Teatru Wschodnich Czech w Pardubicach, na której pełniona funkcjonalistycznym kolumbarium Karla Řepy na zamku corocznie odbywa się kilka przedstawień. Na terenie zamkowym ludzie mogą odwiedzać różnorodne imprezy okresowe jak np. jarmark rzemiosła, zjazd sokolników, historyczny pojedynek szermierczy i inne. Oczywistością są też śluby, rauty i uroczystości. W użytku jest także wspaniale wyposażona strzelnica łucznicza.

Mówi się, że Kunetická Góra raz w roku się otwiera.

W jej wnętrzu prawdopodobnie można przejść przez podziemny labirynt, który oprócz bogato zdobionych korytarzy tworzy ogromne sale ze złotymi stropami i ścianami wykładanymi drogimi kamieniami. We wspaniałym labiryncie krążą widma oszukanych mnichów z pobliskiego klasztoru opatowickiego, który został spaz roku 1935 i dobudówką technologiczną z lat dziewięćdlony przez Husytów w roku 1420. Szukają skarbu który ziesiątych XX wieku. U podstawy głównych schodów, stracili z własnej winy. budowli krematorium strzegą dwaj słudzy niosący światło autorstwa rzeźbiarza K. Lenharta. Sala obrzędowa Piernikowa Chałupka o wysokości ośmiu i pół metra jest ozdobiona malarstwem Oryginalnie Zameczek Myśliwski z roku 1882, któprofesora J. Kyselego. Krematorium stoi w głównej osi ry służy jako miejsce wycieczkowe dla wszystkich zachodniej, nowszej części pardubickiego cmentarza miejtych, którzy dotychczas nie przestali wierzyć w bajki. skiego. W ostatnich latach doszło do gwałtownej zmiany Ma tu siedzibę Urząd Rady Ministrów Hetmaństwa technicznej i budowlanej krematorium. Budynek „zagrał” w filmie reżysera Juraja Herza „Palacz zwłok”.

Zamek na Kunetickiej Górze Późnogotycki zamek sławnego rodu Perštejn powstał dzięki przebudowie starej fortyfikacji na przełomie XV i XVI wieku. Był to ogromny zamek o dwóch wieżach ze skomplikowanym systemem murów obronnych. Pod koniec wojny trzydziestoletniej zamek był mocno zniszczony przez szwedzkie wojska. Dopiero w latach dwudziestych XX wieku przebiegła częściowa przebudowa zamku wg projektu D. Jurkoviča. Jego odnowa była kontynuowana

20

Rejon turystyczny Pardubicko Piernikowego z Muzeum Piernika i Bajek „Piernikowa Chałupka” otwartym cały rok, z wieloma atrakcjami dla rodziców z dziećmi. Można tu zobaczyć historię piernika pardubickiego, wystawę pierników, można usłyszeć opowieści o Piernikowej Chałupce oraz przeżyć wizytę w strasznym bajkowym lesie. Tam każdy na własnej skórze musi wypróbować jak to było, gdy Jaś i Małgosia wędrowali do piernikowej chałupki. Można zajrzeć pod pokrywkę produkcji staroczeskich dekoracyjnych pierników pieczonych w wycinanych formach oraz dowiedzieć się wielu interesujących rzeczy o tym starym, częściowo zapomnianym rzemiośle naszych przodków.

Muzeum jest otwarte cały rok oprócz okresu pomiędzy 6 stycznia a 2 lutego. heydrichiady, symbolizują dwa pomniki w formie piaskowcowych ciosanych kamieni z plastycznymi reliefami.

Muzeum Lotnictwa Jana Kašpara Obszar jest miejscem pamięci, w izbie pamięci wystawiMuzeum uzyskało swoją nazwę po pionierze czeskiej ono dokumenty z tamtych czasów. awioniki i najbardziej znanym z pierwszych czeskich konstruktorów lotniczych i pilotów Janie Kašparze. Ten 2. LÁZNĚ BOHDANEČ I OKOLICE pardubicki rodak wsławił się w szczególności swoimi pionierskimi wielkimi lotami. Częścią zbiorów muzeum Lázně Bohdaneč są unikalne repliki samolotów z okresu początku awio- Uzdrowisko Lázně Bohdaneč leży w przepięknym śroniki oraz repliki angielskich, francuskich i niemieckich dowisku Niziny Połabskiej. Jest oddalone zaledwie o 8 kisamolotów wojskowych z pierwszej i drugiej wojny światowej. Eksponaty uzbrojenia czechosłowackiej armii można znaleźć w oryginalnych podziemnych schronach, zwanych „ulami”. Można się nawet poczuć jak pilot zasiadając za sterami miga. Przy dobrej pogodzie występuje Latający Cyrk.

Obserwatorium astronomiczne Artura Krause Obserwatorium astronomiczne Artura Krause zostało otwarte 31.03.1992 i nawiązuje do tradycji historycznej popularyzacji astronomii w Kraju Pardubickim rozpoczętej pod koniec XIX wieku przez barona Artura Krause. Jego głównym zadaniem jest przede wszystkim astronomia przeznaczona dla ogółu (kółka dla dzieci i studentów, regularne obserwacje nocne przy udziale doświadczonych astronomów oraz comiesięczne wykłady na interesujące, nie tylko czysto astronomiczne, tematy). Przez drugi największy teleskopem w Republice Czeskiej, który jest przeznaczony do popularyzacji astronomii, w każdą środę, czwartek i piątek, można oglądać interesujące miejsca bliskiego i bardzo dalekiego kosmosu.

lometrów od Pardubic. Architektura miasta jest w istotny sposób znaczona ideami Josefa Gočára, prawdopodobnie najbardziej uzdolnionego i najbardziej produktywnego architekta pierwszej połowy XX wieku. Uzdrowisko Bohdaneč jest centrum gospodarki rybnej. Miasto w roku 1963 uzyskało status miasta uzdrowiskowego.

Leczy się tutaj choroby wad postawy, otyłości i nadwagę, stany pooperacyjne i pourazowe. Uzdrowisko oferuje leczenie solankowe, elektroterapię, wodolecznictwo, masaże itd.

Miejsce pątnicze Zámeček Herb miasta powstał wg legendy. Żołnierzom z Bohdanče, Narodowy zabytek kultury. Miejsce zbiorowych egzeku- przy udziale w wyprawie do Włoch w wojsku księcia Włacji obywateli z Pardubic, Ležáků oraz okolicy, podczas dysława II, udało się jako pierwszym pokonać mediolańskie

21

Rejon turystyczny Pardubicko mury obronne i za swoją odwagę otrzymali herb. Jest podzielony na dwie połowy, na jednej połowie jest złota drabina na czarnym polu, na drugiej czarnobiała szachownica przedstawiająca prawdopodobnie mury zamkowe. Rzeczywistość jest jednak inna. Księstwo pardubickie i Bohdaneč w XV wieku, w swojej własności mieli panowie z Miletínka, którzy w herbie mieli szachownicę, drabinę zaś Zub z Landštejna do którego Bohdaneč przez krótki czas należał. Anioł symbolizuje miłość, orzeł siłę, korona moc. Ścieżka edukacyjna okręg Gočára Ścieżka edukacyjna ma 5 kilometrów długości i oferuje łatwą pieszą turystykę wokół miasta i poza, podczas której można się zapoznać z wartymi zobaczenia miejscami i budowlami miasta -uzdrowiska Bohdaneč. Nazwa okręgu jest próbą przypomnienia znanego architekta Josefa Gočára a w szczególności jego działalności w mieście na początku XX wieku. Trasa zaczyna się i kończy na Masarykově náměstí, gdzie nikt nie przejdzie obojętnie obok nowych fontann, kościoła barokowego czy renesansowej budowli ratusza. Do kolejnych przystanków ścieżki edukacyjnej należy pensjonat Škroup, pawilon sanatorium Gočár, zbiornik wodny i funkcjonalistyczna willa – budynki zaprojektowane przez J. Gočára, następnie kapliczka Kuttnera, krzesełko Tillera czy pomnik ofiar wojen światowych, reprezentujący drobną architekturę miasta. Przystanek w parku zdrojowym zaoferuje piękną naturalną scenerię, podobnie jak aleja do cmentarzy bohdanečských, które są miejscem ostatniego odpoczynku wielu znanych osobistości życia kulturalnego i społecznego miasta.

Stawy Bohdanečské Narodowy Rezerwat Przyrody Bohdanečský staw i staw Matka w chwili obecnej przedstawiają ułamek poprzedniego ogromnego układu 300 stawów w rejonie pardubickim, założonych na początku XVI wieku.

Chroniony teren o powierzchni około 250 hektarów obejmuje oprócz stawów także przyległe łąki solankowe, krzaki i szuwary, które są miejscem gniazdowania znaczących gatunków ptactwa wodnego oraz ważnym przystankiem na ptasiej drodze. 7 kilometrowa ścieżka edukacyjna zaprowadzi odwiedzającego do środowiska z bogatą „stawową” fauną i florą. Podczas odwiedzin proponujemy skorzystać z możliwości podglądania przez lornetkę gniazdujących ptaków. Ścieżka edukacyjna Perštejnskými stawami Siedmiokilometrowa ścieżka edukacyjna zaczynająca się

22

w Neratovie zapoznaje swoich odwiedzających z lokalną przyrodą, historią i obecną sytuacją stawów. Biegnie wokół stawów Rozhrna, Skříň, Udržal, Trhoňka, Stará i Nová Jílovka oraz Tichý.

Kanał Opatovicki Kanał Opatovicki, który został ukończony w roku 1513, jest znaczącym zabytkiem budowlanym i technicznym.

Kanał służył przede wszystkim do połączenia sieci stawów, którą założył właściciel księstwa pardubickiego Vilém z Pernštejna, do napędzania młynów i tartaków.

W XVIII wieku napędzał papiernię w Seminie a następnie w Opatovicach, w XX wieku kilka elektrowni wodnych koło młynów. Sztuczny ciek tego ponadregionalnego biokorytarza całkowicie należy do krainy połabskiej.

W środkowej części tworzy liczne meandry, brzegi są obrośnięte rozłożystymi dębami. Jego długość wynosi 32,6 kilometrów, szerokość koryta waha się pomiędzy 1,5 a 5 metrami. Kanał w kilku miejscach krzyżuje się z niżej położonymi rowami odprowadzającymi wodę dzięki przemyślanej konstrukcji akweduktów. Jeden z nich można jeszcze dziś znaleźć w okolicach Semína.

Interesujące jest to, że kanał w przeszłości służył jako część bohdanečského drewnianego wodociągu. Kanał

Rejon turystyczny Pardubicko 3. PŘELOUČ I OKOLICE

Opatovicki jest z mniejszymi problemami spławny na zwykłej łódce na całej długości biegu.

Přelouč Přelouč jest jednym z najstarszych historycznie udokumentowanych miejsc w regionie. Najbardziej znaczącą pamiątką architektoniczną miasta jest pierwotnie romański kościół farny świętego Jakuba, później przebudowany w stylu barokowym oraz kompleks cmentarny z kościółkiem z roku 1684, gdzie został pochowany F. Veverka, wynalazca pługu. Dominantą Přelouča, na przełomie XIX i XX wieku stały się neorenesansowe budynki na rynku – szkoła podstawowa (1880 do 1881) i budynek Kasy Pożyczkowej. Okazała neorenesansowa budowla Obywatelskiej Kasy Pożyczkowej zbudowana w latach 1899 do 1901 wg projektu architekta Rudolfa Kříženeckiego. Przepięknie zdobione fasady mogą u odwiedzających wywołać mylne wrażenie, że chodzi o zamek. Ten sam autor zaprojektował także nowy kościół ewangelicki w Přelouči z roku 1904.

Cmentarz żydowski – stary cmentarz z roku 1681 został w roku 1874 zlikwidowany. Nowy cmentarz został założony w roku 1887, w sąsiedztwie obecnego cmentarza komunalnego. Zachowało się tu około 20 nagrobków z lat 1890 do 1922 i zbiorowa mogiła ofiar tzw. pochodu śmierci z obozu zagłady w Oświęcimiu ze stycznia 1945.

Pochodzenie herbu miejskiego jest związane ze św. Wawrzyńcem. Ten święty żył w połowie III wieku. Jako strażnik skarbu kościelnego w Rzymie odmówił nacjonalizacji majątku kościelnego a skarb kościelny rozdał biednym.

Wg legendy, za ten czyn w roku 258 n.e. został osądzony na śmierć poprzez upieczenie żywcem na ruszcie. Dlatego w herbie miasta pojawia się ruszt, symbolizujący pośrednią przynależność miasta do św. Wawrzyńca.

Dom rodzinny kuzynów Veverków w Rybitví Kuzyni Václav i František Veverkovie z Rybitví w okolicach Pardubic, w roku 1827 wynaleźli pług, który ziemię nie tylko rozbijał i napowietrzał, ale obracał ją tak, że wierzchnia warstwa dostawała się na dół a dolna warstwa zregenerowanej ziemi na wierzch. Prócz tego orka wymagała mniej wysiłku. Kuzyni Veverkovie, nie doczekali się uznania za życia, wynalazek przywłaszczył sobie urzędnik choltickiego księstwa J. Kainz. W drugiej połowie XIX wieku ponownie rozpoczęto dyskusję dot. autorstwa a w roku 1883 odbyła się w Pardubicach i w Rybitví duża uroczystość narodowa z odsłonięciem pomnika kuzynów Veverków. Rodzinny dom to typowa siedziba rolnicza z jednym pomieszczeniem mieszkalnym. Na domu umieszczona jest tablica pamiątkowa z napisem: „Tu narodził się Václav Veverka, wynalazca pługu, dnia 10 grudnia 1970”. W ogrodzie stoi pomnik kuzynów Veverków a na miejscu, gdzie Veverkovie po raz pierwszy w roku 1827 Elektrownia wodna Přelouč orali monument pługu.

Mała elektrownia wodna jest umiejscowiona na lewym brzegu rzeki Łaby w Přelouči od roku 1924. Elektrownia działa na jazie jako przepustowa a jej łączna maksymalna wydajność wynosi 84 metry kwadratowe na sekundę.

Istotną kwestią do budowy elektrowni w Přelouči była regulacja i wyrównanie przepływu Łaby w latach 1907 do 1911. Wodne dzieło techniczne zostało zbudowane wg projektu znanego architekta Františka Roitha i wspaniale oddaje czeską architekturę modernistyczną z lat 1919 do 1930. W tym samym czasie zbudowano także obok elektrowni betonowy most przez rzekę Łabę. Oryginalnie elektrownia była wyposażona w cztery pionowe turbiny Francisa. Dwa turbogeneratory z oryginalnymi turbinami są stale w użytku, ale dwa turbozestawy

23

Rejon turystyczny Pardubicko Francisa zostały w roku 2003 zastąpione pionowymi ze- osiąga miejscami głębokość ponad 2 metry. Brzegi są społami z turbinami Kaplana o mocy 677 kW. Łączna bogato porośnięte roślinnością brzegową, przeważnie zainstalowana moc wynosi 2340 kW. są to olsze czarne i wierzby krzewiaste. Na ochronę zasługuje świat nie tylko roślinny ale także zwierzęcy charakterystyczny dla regionu połabskiego.

Army Park Přelouč W Army Parku Přelouč można odnaleźć niecodzienne przeżycia w wojskowym stylu – Military outdoor activity. Stadnina Narodowa Kladruby nad Labem To co najbardziej przyciąga to duża oferta techniki woj- Stadnina Narodowa w Kladrubach jest zdecydowanie skowej i aktywności z nią związane. Poligon wojskowy najstarszą wielką stadniną na świecie. Dziś zajmuje pełen terenowych i sztucznych przeszkód, bagnistych się hodowlą starokladrubskich koni. Została założona brodów i stromych wzniesień dostarcza wystarczają- w roku 1552. W roku 1579 cesarz Rudolf II podniósł co możliwości by dokładnie zapoznać się ze stalowymi poprzedni zwierzyniec koński do rangi nadwornej stadniny. Ze względu na swoje częste pobyty w tym miejscu cesarz zbudował pałac o którym pierwsza wzmianka pochodzi z 1588 roku. Jednopiętrowy pałac powstał w stylu renesansowym, w trakcie stuleci był przebudowywany w stylu barokowym i pseudorenesansowym.

Pałac służył przede wszystkim dla gości, o czymś świadczy duża liczba pokoi, dwie kuchnie, izby i piwnice.

W chwili obecnej w Stadninie Narodowej Kladruby nad Labem hoduje się 600 koni. W Kladrubach nad Labem odwiedzający mogą zobaczyć siwosze starokladrubskie wraz z małym stadem czeskich ciepłokrwistych. W stadninie Slatiňany przebywają starkladrubskie kare.

Starokladrubskie siwosze i kare reprezentują Narodową Stadninę przede wszystkim w wyścigach zaprzękolosami. Poligon można także wykorzystać na tere- gów, ale możemy je także oglądać w klasycznej tresurze, nowych imprezach pokazowych wozów osobowych w konkursach barokowej jazdy, w jazdach pokazowych i ciężarowych, motorów lub do pokazów bitw historycznych przede wszystkim szkoły hiszpańskiej lub na usługach policji konnej w Pradze, Pardubicach i Ostrawie. Stai techniki bojowej w akcji. rokladrubskie konie ze względu na swój wyważony charakter wykorzystywane są także w hipoterapii oraz Mělické labiště Mělické labiště to boczna odnoga z bogatą florą i fauną, jazdach rekreacyjnych. która powstała w latach dwudziestych XX wieku podczas regulacji rzeki Łaby koło gminy Mělice, 5 kilometrów za wschód od Přelouče. Przede wszystkim wiosną, gdy stan wody w Łabie jest wysoki, dochodzi do zalania odnogi a na drugim końcu nadwyżka wody wraca do rzeki.

W roku 1982 ogłoszono je jako obszar chroniony o powierzchni 8,11 hektarów. Powodem była ochrona licznej populacji (wtedy największej w Czechach Wschodnich) lilii wodnych, która w tym czasie pokrywała dużą część powierzchni wody. W roku 1982 z tej lokalizacji przeniesiono 6 roślin do stawu Prostřední Houkvice u Týniště nad Orlici, gdzie ten gatunek rośnie do dziś. Z Mělického labiště jednakże pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku lilie zniknęły. Dziś powierzchnię odnogi pokrywa wyłącznie nenufar żółty i spirodela wielokorzeniowa.

Stosunkowo rozległa powierzchnia lustra z czystą wodą

24

Rejon turystyczny Pardubicko Pałac cholticki i zwierzyniec Pierwsza pisemna wzmianka o Cholticach pochodzi z roku 1285. Prawdopodobnie w drugiej połowie XVI wieku twierdza została przebudowana na stosunkowo duży obiekt pałacowy, który w roku 1620 miał trzydzieści pięć pomieszczeń. Do dziś zachował się z niego budynek z narożną basztą w północno-wschodniej części obszaru pałacowego. Do zasadniczej zmiany doszło za czasów Romediusa Konstantina, który wybrał sobie

Choltice jako swoją siedzibę a niebawem zamiast starego zamku zbudował nowy barokowy pałac z kaplicą świętego Romediusa z końca XVII wieku, którego stiukowe zdobienia są jedynymi w Czechach. Rarytasem w kaplicy jest umiejscowienie stiukowych figurek światowych heretyków. W okolicy pałacu, na powierzchni 5 hektarów znajduje się park pałacowy, który swobodnie przechodzi w 69 hektarowy zwierzyniec. Znajduje się tu wiele znaczących drzew, między innymi unikalny platan bezpośrednio pod pałacem, miłorząb dwuklapkowy, tulipanowiec, ogromne dęby itp. Przez park przepływa rzeczka przez którą wiodą dwa malownicze mostki. Do pielęgnowanego parkowego obszaru z samotnymi drzewami nawiązuje pobliska przyroda leśna, która jest częścią zwierzyńca. Jest ona od roku 1992 obszarem chronionym jako rezerwat przyrody Cholticki zwierzyniec.

Chodzi o ekologicznie zróżnicowany i bogato ukształtowany teren z miniaturowym kanionem potoku oraz gniazdami wodnego ptactwa. Można tu zobaczyć układ stawów, 26 rodzajów miłorzębów i 70 rodzajów drzew liściastych. W leśnych porostach występują ogromne wiekowe egzemplarze dębów bezszypułkowych, grabów pospolitych czy buku zwyczajnego. Największy dąb bezszypułkowy miał w obwodzie 8,6 metrów a jego kadłub jest umiejscowiony w lesie ok. 200 metrów na zachód od pałacu. Kolejny ogromny dąb stoi około 500 metrów na południowy-wschód a jego obwód wynosi 6,8 metrów.

Obydwa są pod ochroną jako drzewa pomniki przyrody.

Ruiny zamku Svojšice Ruiny twierdzy z roku 1365, z której zachowały się pozostałości jednopiętrowej mieszkalnej części twierdzy z piwnicą oraz zejściem do podziemnego korytarza prowadzącego do pałacu w Cholticach. Jako siedziba panów, twierdza służyła rodzinie rycerskiej Gerštorfów z Gerštorfu od pierwszej połowy XVI wieku aż do wojny trzydziestoletniej, kiedy została spalona.

Zdechovice Była gmina farna i centrum księstwa. Jako wjazd dla państwa służyła pseudogotycka brama tzw. Zdechovicka lub także Mazánkova gajówka. O kościele świętego Piotra i Pawła, wg najnowszych badań, jest wzmianka już w XII wieku i w związku z tym można także wnioskować istnienie gminy. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z roku 1352. W gminie znajduje się kilka znaczących pamiątek. Tutejsze probostwo jest budynkiem barokowym z XVI wieku. Pamiątką ludowego barokowego budownictwa jest gospodarstwo z numerem opisowym 15.

W pobliżu, na małym placyku stoi rzeźba Marii Panny na wysokim słupie. Centralną część gminy wypełnia czteroskrzydłowy, trzykondygnacyjny pałac z 16,5 hektarowym parkiem i pozostałością dużej posiadłości i browaru. Jest to neoklasyczna budowla o barokowych podstawach krytych arkadami. Jednocześnie podczas badań budowlano-historycznych znaleziono dowody o renesansowych fundamentach budowli. Od roku 1953 do roku 1990 pałac służył jako miejsce pobytu czechosłowackiej i sowieckiej armii. Od roku 1990 jest w remoncie. Naturalnymi zabytkami są pozostałości moreny polodowcowej – tzw. Łoże olbrzyma w lesie na południe od gminy (po niebieskim szlaku turystycznym). Po drodze można zauważyć gajówkę - Katovny. Ciekawą atrakcją jest rekreacja przy zdechovickich stawach z możliwością relaksu z wędką.

Teren wieży widokowej Barborka w Horních Raškovicach Prawie 14 metrowa drewniana wieża widokowa w okolicach gminy Raškovice została zbudowana i udostępniona w roku 2004. Jest usytuowana w pobliżu Raškovickiego lasu w ciekawej przyrodniczo lokalizacji byłych kamieniołomów Raškovickich. Odwiedzający mogą wyjść na dwie platformy widokowe, przy czym górna jest na wysokości 10 metrów i prowadzi na nią 47 schodów. Z wieży otwiera się widok nie tylko na Żelazne Góry, ale także na wierzchołki Karkonoszy i Gór Orlickich czy na Połabie.

Teren wieży widokowej został w roku 2007 uzupełniony o dzieła rzeźbiarskie.

25

Rejon turystyczny Pardubicko 4. HOLICE I OKOLICE

w Velinach prawdopodobnie stał starszy kościół (anonimowy zapis z połowy XIV wieku został złożony w archiwum Watykanu). Cembrowany, jednonawowy kościół z dachem krytym gontem w kształcie trójkąta jest dziś unikalnym zabytkiem barokowego budownictwa ludowego. W dzwonnicy zachowały się dwa dzwony z XVI lub XV wieku. Warta wizyty jest cembrowana kostnica z obrazem świętego Mikołaja, pochodząca z 1 połowy XVIII wieku.

Holice Holice po raz pierwszy zostały wymienione w roku 1336 jako część księstwa Chvojnovskiego, należącego do króla Jana Luksemburczyka. W XV wieku wspomina się już o miasteczku, do którego należy „rathouz” lub ratusz.

Dominantą budowlaną jest kościół świętego Marcina zbudowany w roku 1349. Nowoczesną architekturę reprezentuje budowla sali do ćwiczeń, która jest dziełem architekta Otakara Novotného z lat 1912 do 1913. Rezerwat przyrody Buky u Vysokého Chvojna W mieście można zwiedzić także Muzeum Afrykańskie Naturalny, mieszany pralas z olbrzymimi egzemplarzami buków, obszar chroniony od roku 1884. Rezerwat Dr. Emila Holouba, holickiego rodaka. obejmuje typ lasu, jaki występowałby w tym miejscu, gdyby nie intensywna gospodarczo działalność człowieMuzeum Afrykańskie Dr. Emila Holuba Najsławniejszy holicki rodak, podróżnik, lekarz, na- ka. Najlepiej zachowana część roślinności obejmuje ukowiec, badacz i pisarz, Emil Holub, odbył dwie podróże powierzchnię około 5 hektarów. Buky zostały ogłoszone do południowej Afryki. Jego bogate zbiory etnograficzne rezerwatem przyrody w roku 1908. Największy buk ma i przyrodnicze także znajdują się w nowo odremontowa- obwód 4 metrów i wysokość około 40 metrów. Średni nym Muzeum Afrykańskim Dr. Emila Holuba w Holicach. wiek najwyższego pietra drzew szacowany jest na 390 W pierwszej części ekspozycji znajduje się pracownia lat. Liczebnie wśród roślinności przeważają: lipa drobnolistna i świerk, miejscami rozproszone są grab, jawor i brzoza.

Dr. Emila Holuba wraz z jego kilkoma osobistymi rzeczami, szeregiem trofeów i darów od tubylczych wodzów.

Druga, największa część jest poświęcona przyrodzie afrykańskiej. Jest ona reprezentowana nie tylko przez wypchane wielkie ssaki, ale także małe ptaki; trofea, morskie zwierzęta, skamieliny i minerały. Warty zobaczenia jest także zbiór tubylczych instrumentów muzycznych i części rytualnych ubrań. W trzeciej – części etnicznej – odwiedzający znajdą się w małej tubylczej wiosce pomiędzy autochtonicznymi mieszkańcami Afryki. Można obrazowo poznać sposób ich życia i zapoznać się z pracami ręcznymi tubylców.

Kościół Św. Mikołaja Veliny Na miejscu dzisiejszego kościoła świętego Mikołaja

26

Dašice Centrum miasta, w szczególności rynek, od roku 1990 jest strefą zabytkową. Najstarsza zachowana pisemna wzmianka o Dašicach pochodzi z roku 1318, gdzie wspomina się Błażeja z Dašic. Od roku 1349 udokumentowane jest istnienie kościoła i twierdzy wodnej. Od końca XV wieku w sąsiedztwie Dašic zaczyna się tworzyć nowe, wielkie księstwo panów z Pernštejna. Ich władza w Dašicach kończy się w roku 1560, gdy Jarosław z Pernštejna sprzedaje je czeskiej koronie królewskiej. W następnych wiekach Dašice były gnębione przewlekłymi zdarzeniami wojennymi i przejściami wojsk (na przykład w wojnie trzydziestoletniej w latach 1618 do 1648 lub później w kolejnych wojnach w XVII i XIX wieku). Częste pożary wpływały na ogólny budowlany wygląd miasta. Po tych doświadczeniach urząd zwierzchni uradził, aby nowe domu budować w jednym rzędzie a stodoły muszą być oddalone co najmniej 20 sążni od budowli. Tak powstała forma obecnego placu T. G. Masaryka, który swoją wielkością i formą zachwyci każdego odwiedzającego Dašice. Jest otoczony domami miejskimi z przełomu XVII i XIX wieku, ma lekko trapezowy kształt i ze swoją powierzchnią 1,1 hektara pasowałby także do dużo większych miast.

Zbiornik wodny Seč 

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko

27

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko

28

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko

0

1

2

3

4

5 km

Š

29

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko Przez krainę tradycji

Wycieczka jednodniowa – sezon letni, całorocznie

Veselý Kopec, Hlinsko, Čertovina, Krouna

Przyjazd na Veselý Kopec w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie skansenu architektury ludowej, weekendy od czerwca do września programy dla rodziców z dziećmi, regularny program kulturalny. • Przejazd do Hlinska – ok. 5 minut.

• Zwiedzanie zabytków architektury ludowej Betlém. • Możliwość wypożyczenia roweru po wcześniejszej rezerwacji w wypożyczalni rowerów Českých drah w Hlinsku, droga Hlinsko – Čertovina po nowej ścieżce rowerowej. • Przejazd do Čertoviny – ok. 5 minut. • Zwiedzanie Čertovinskiego atelier, możliwość ozdobienia własnego kubka. • Przejazd do Koruny – ok. 10 minut. • Zwiedzanie warsztatu Zdeňka Bukáčka w Koruně, w którym wykonuje się tradycyjne drewniane zabawki. W zimie możliwość wieczornej jazdy na nartach w ośrodku narciarskim w Hlinsku.

Skok po śnieg do Chrudimska – Hlinecka

Wycieczka jednodniowa – sezon zimowy

Hlinsko, Železné hory (Żelazne Góry)

Przyjazd do Hlinska w godzinach dopołudniowych. • Narciarstwo zjazdowe w ośrodku narciarskim w Hlinsku (3 wyciągi, trasy zjazdowe o różnej trudności, wyciąg dla dzieci). • Po południu narciarze biegowi mają możliwość skorzystania z utrzymywanych tras biegowych na terenie ośrodka w Hlinsku na Ratajích lub przejazdu w Żelazne Góry (ok. 15 – 25 minut), kilka utrzymywanych tras regionu żelaznogórskiego, różne miejsca startu, na drodze przekąski, wieża widokowa Boika, widok na Czechy Wschodnie.

Nie tylko żydowskimi śladami na Chrudimsku – Hlinecku Pobyt weekendowy: wiosna – jesień 1. dzień: Przyjazd do Heřmanova Městce w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie synagogi żydowskiej i cmentarza żydowskiego. • Zwiedzanie Gallery Cyrany – dzieła wschodnioczeskich artystów. • Zwiedzanie centrum Heřmanova Městce – Kościół świętego Bartłomieja, park pałacowy lub stadnina, po wcześniejszych uzgodnieniach. • Heřmanův Městec/Konopáč – naturalne kąpielisko, ścieżka edukacyjna system stawów Heřmanoměstecka. Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów w Heřmanově Městci lub Chrudimi - więcej na stronach internetowych www.hermanuv-mestec.cz lub www.chrudimsky.navstevnik.cz 2. dzień: Przejazd do Luže – ok. 30 minut. • Zwiedzanie dzielnicy żydowskiej, cmentarza i synagogi żydowskiej. • Zwiedzanie ruin zamku Košumberk i muzeum zamkowego. • Możliwość zwiedzania kościoła pielgrzymkowego Marii Panny Nieustającej Pomocy na Chlumku w Luži.

Romantyka i relaks na Chrudimsku – Hlinecku

Pobyt weekendowy: wiosna – jesień

Chrudim, Slatiňany, lasy rekreacyjne Podhůra

1. dzień: Przyjazd do Chrudimi w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta - możliwość wypożyczenia przewodnika audio w centrum informacyjnym, Regionalne Muzeum w Chrudimi, Muzeum kultur lalkarskich, Kościół Wniebowstąpienia Najświętszej Marii Panny na Resselově náměstí. • Obiad w jednej z restauracji w historycznym centrum miasta. • Zwiedzanie Muzeum rzeźb barokowych oraz oglądanie nastrojowego filmu "Kamienna przygoda" o niecodziennych losach chrudimskich rzeźbiarzy. • Wizyta w wellness centrum w browarze, basenie pływackim ze zjeżdżalnią, saunie (w lecie na letnim kąpielisku z kolejnymi atrakcjami wodnymi).

Wieczorem wizyta w kinie lub biobaroku w zależności od aktualnego programu lub program kulturalny zgodnie z lokalną ofertą. • Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów w Chrudimi – więcej na stronach internetowych www.chrudimsky.navstevnik.cz.

30

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko 2. dzień: Przejazd do Slatiňan – ok. 5 minut. • Zwiedzanie pałacu i stadniny w Slatiňanech - ekspozycja pałacowa lub hipologiczna, stadnina. • Możliwość pełnego przeżyć, zwiedzania pałacu z dżokejką Latou Brandisovou: Otworzycie 13 komnatę. • Przy wcześniejszej rezerwacji możliwość przejazdu powozem. • Spacer po parku pałacowym oraz wokół wybiegu dla koni do Kociego Zameczku w Lasach Rekreacyjnych Podhůra (ścieżka edukacyjna do Kociego Zameczku), dla sprawniejszych nawet do wieży widokowej Bára z widokiem na Chrudim, Pardubice, Kuněticką horę, Góry Orlickie czy Karkonosze.

Naj Narodowego Parku Geologicznego Żelazne Góry

Przedłużony weekend – sezon letni

Třemošnice – Závratec, Lichnice, Zapora Sečská, Polánka, Skuteč

1. dzień: Przyjazd do Třemošnice w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie Berlovy vápenky – zabytek techniki, muzeum wapienia. • Zwiedzanie ruin zamku Lichnice nad Třemošnicí – pieszo lub autem do Podhradí, wycieczka w Góry Żelazne, Časlavské doliny, pieszo można wrócić do Třemošnice przez wąwóz Lovětínski. • W godzinach popołudniowych przejazd do Zapory Sečské – ok. 10 minut. • Zwiedzanie ruin zamku Oheb, wypożyczenie łodzi – wycieczka w okolice wyspy pod Ohebskou skálou możliwość wypożyczenia kanoe, roweru wodnego itp. Zakwaterowanie w którymś z hoteli, pensjonatów lub kempingów w Seči – więcej na stronach internetowych www.secsky.navstevnik.cz.

2. dzień: Dopołudnia przejazd do Polánky – ok. 10 minut. • Ścieżka edukacyjna Vápenka oraz Po śladach wapienia, łącznie około 3.5 kilometrów – ścieżka prowadzi przez miejsca związane z wydobyciem wapienia i zapoznaje z jego wydobyciem i obróbką. • Przejazd do Skutče – ok. 25 minut. • Zwiedzanie ekspozycji kamienia w Muzeum Obuwia i Kamienia w Skutči, znanego przede wszystkim z wydobycia granitu w okolicznych kamieniołomach. • Kąpielisko we Skutči – częścią kąpieliska są atrakcje w tym także ulubiona ślizgawka „kamikadze”. Zakwaterowanie w jednym z hoteli lub pensjonatów we Skutči – więcej na stronach internetowych www.skutecsky.navstevnik.cz.

3. dzień: Przejazd ze Skutče do Chrasti u Chrudimi – ok. 10 minut. • Zwiedzanie centrum miasta, wizyta na barokowym terenie pałacu i w muzeum miejskim. • Ścieżka edukacyjna Chrastecka – ok. 10 kilometrów, Podlažice, Horecký rybník, dolina rzeki Žejbra, formacje skalne u Podskalky, centrum Europy u Vrbatova Kostelce. • Powrót pociągiem przez dolinę z powrotem do Chrasti.

Relaks i wellness z poznawaniem Chrudimska – Hlinecka

Przedłużony weekend – całorocznie Skuteč, Hořeleč, Seč, Zapora Sečská, Třemošnice, Žlebské Chválovice, Licoměřice, Heřmanův Městec

1. dzień: Przyjazd do Skutče. • Zwiedzanie Muzeum Obuwia i Kamienia w Skutči oraz fikcyjnego kamieniołomu. • Przejazd do Krásného w Żelaznych Górach – przejazd ok. 25 minut, w lecie wycieczka na rowerze lub pieszo po grzbietach, w zimie utrzymywane trasy biegowe żelaznogórskiego regionu. • Przejazd do Hořelce - ok. 5 minut. • Możliwość wizyty w piwnym spa, jaskini solnej w Hořelci, na basenach krytych na Seči oraz korzystanie z dalszych usług wellness.

• Zakwaterowanie w jednym z hoteli, pensjonatów lub kempingów w rejonie Zapory Sečské – więcej na stronach internetowych www.secsky.navstevnik.cz.

2. dzień: Zapora Sečska – tama, w lecie możliwość kąpania, wypożyczenia łódki itp., w zimie spacer po tamie wokół Zapory Sečské. • Po południu przyjazd do Třemošnice/Žlebských Chválovic – ok. 10 minut, spacer ze Žlebských Chválovic do wieży widokowej w Licoměřicích, zwiedzanie browaru w Žlebských Chválovicích u Třemošnice oraz degustacja produktów. • Zwiedzanie Berlovy vápenky - zabytek techniki, muzeum wapienia. • Zakwaterowanie w którymś z pensjonatów w Třemošnici i okolicach – więcej na stronach internetowych www.tremosnicky.navstevnik.cz.

3. dzień: Zwiedzanie centrum Třemošnice lub ewentualna wizyta w jaskini solnej. • Przejazd do Heřmanova Městce – ok. 15 minut. • Po południu zwiedzanie synagogi żydowskiej i cmentarza żydowskiego w Heřmanově Městci.

• Zwiedzanie Gallery Cyrany – dzieła wschodnioczeskich artystów. • Zwiedzanie centrum Heřmanova Městce – Kościół świętego Bartłomieja, park pałacowy lub stadnina po wcześniejszych uzgodnieniach.

31

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko 1. CHRUDIM I OKOLICE Chrudim Miasto jest znane również jako „Ateny Czech wschodnich”. Miejska strefa zabytkowa w Chrudimiu została ogłoszona w roku 1990 i należy do najlepszych i największych miejskich stref zabytkowych we wschodnich

ze wypadł z wozu i dostał się do Chrudimi. Gdy Szwedzi przejeżdżali przez Chrudim obraz przebili i pocięli. Legenda mówi, że z ran twarzy Zbawiciela wytrysła krew.

Właściciele obrazu go dlatego przechowali z dużym szacunkiem i ostatecznie podarowali go kościołowi Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. W ten sposób w Chrudimi powstała tradycja salwadorska.

Muzeum rzeźb barokowych w Chrudimi Unikalne muzeum, poświęcone wschodnioczeskiemu barokowemu rzeźbiarstwu, znajduje się w byłym kościele kapucynów świętego Józefa na Školním náměstí.

Klasztor Kapucynów z kościołem św. Józefa, zbudowany za ówczesnymi murami miejskimi w 2 połowie XVII wieku, po roku 1948 utracił pierwotne znaczenie.

Barokowe rzeźbiarstwo Czech wschodnich rozwija tradycję rzeźbiarzy Matyáše Bernarda Brauna, Ferdinanda Maxmiliána Brokoffa i innych, przebywających v Chrudimi do połowy XVIII wieku. Ekspozycja z interak-

Czechach. Ma zachowaną średniowieczną strukturę z zabytkową strukturą zabudowy ze starymi murami obronnymi. Historyczne centrum miasta zachowało funkcję centrum miejskiego. Większość renesansowych domów na rynku pochodzi z XVII wieku i ma swoje nazwy, np. Francuski, U złotej korony, U złotego orła itp. Na niedalekim Žižkově náměsti stoi dom nr 67 na którym umieszczone są rzeźby Karola IV i Brzetysława I. Właśnie w tych miejscach stał także oryginalny zamek chrudimski, w którym 10.01.1055 zmarł książę Brzetysław I o czymś świadczy także pierwsza pisemna wzmianka o Chrumimi. Szerokie schody, schodzące do Przedmieścia Kateřinského, były wcześniej przejściem do Górnej Bramy, którą tworzył system czterech samodzielnych bram, o których przypominają białe kostki w bruku.

W środku Resselova náměstí otoczonego szeregiem starszych domów mieszczańskich stoi barokowy bogato rzeźbiony słup Przemienienia Pańskiego. Barokowa fasada starego, wcześniejszego ratusza na północnej stronie placu kształtuje niezmienny charakter chrudimskiego centrum. Stary ratusz na Resselově náměstí zdobi łaciński napis: „Ten dom nienawidzi nieprawości, miłuje pokój, karze złe czyny, zachowuje prawa, wynagradza szlachetnych”.

Tradycyjna pielgrzymka kościelna w Chrudimiu jest związana z obrazem św. Salwadora, który znajduje się w tutejszym kościele. Wg tradycji obraz pochodzi ze zbiorów cesarza Rudolfa II. Z nich, podczas wojny trzydziestoletniej, został skradziony przez Szwedów, którym po drod-

32

tywnymi elementami umieszczona jest w nawie głównej kościoła oraz zakrystii i zawiera wielkoformatowe płótna, rzeźby i prace rzeźbiarskie. W dostosowanych dla niepełnosprawnych przestrzeniach można zobaczyć trzydzieści dwie uratowane barokowe rzeźby i drewniane plastyki z Czech wschodnich, które pochodzą z XVII i XVIII wieku. Odwiedzający mogą zerknąć do warsztatu Jana Pavla Čechpauera (Apoteoza świętego Jana Nepomucena), Ignáce Rohrbacha (Panna Maria Bolesna, święty Jan Ewangelista, święty Karol Boromeusz), Jana Alberta Devoty (Archanioł Gabriel, Panna Maria i prace rzeźbiarskie w prezbiterium) czy Jiřího Františka Pacáka. Rzeźbiarska kuźnia, którą prowadził Jan Pavel Čechpauer a później uczeń Matyáše Bernarda Brauna Ignáz Rohrbach, istotnie wpływała na jakość prac rzeźbiarskich w całych wschodnich Czechach. Święty Piotr i rzeźby Panny Marii, Marii Magdaleny i świętego Jana

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko Ewangelisty autorstwa Ferdinanda Maxmiliána Brokoffa kształtuje tryumfalne zwieńczenie kościoła i reprezentuje wielkie nazwisko na polu czeskiej sztuki barokowej.

Ekspozycję uzupełnia „Kamienna przygoda”, krótki film o historii miasta, baroku i chrudimskich rzeźbiarzach.

Pomieszczenia muzeum służą do organizowania koncertów muzycznych lub organizacji wesel a w obiekcie jest nowoczesne kino cyfrowe.

Muzeum kultur lalkarskich w Chrudimi Muzeum kultur lalkarskich w Chrudimiu ma siedzibę w przepięknym renesansowym domu, który zbudował chrudimski mieszczanin Matěj Mydlář w latach 1573 do 1576 a do niego syn Matěje, Daniel dobudował wieżyczkę w formie minaretu. Muzeum gromadzi, ewidencjonuje i udostępnia zainteresowanym dokumenty dot. rozwoju czeskiego i światowego teatru lalkowego. Można tu zobaczyć historyczne i współczesne czeskie i zagraniczne lalki, ale odwiedzający mogą sami w teatrzyku muzeum wypróbować jak się robi teatr lalkowy. Od czasu swojego założenia, muzeum zgromadziło dokumenty dot. światowego teatru lalkowego z ponad siedemdziesięciu krajów. Zbiór zawiera nie tylko pokaz lalkarstwa europejskiego, ale także unikatowe przedmioty teatru cieni z Indonezji, wietnamskiego lalkowego teatru wodnego, ludowe marionetki z dwustronną rzeźbą twarzy i ręczną lalkę zrobioną z elementów naparstka z Indii, cejlońską maskę folklorystyczną i figurki na drążkach, chińskie lalki na palec i lalki do teatru cieni oraz maski teatralne teatru ja-

pońskiego Nó a także dokumenty sztuki lalkarskiej na kontynencie afrykańskim i w Ameryce.

Kościół Wniebowzięcia Panny Marii w Chrudimi Dominantą miasta, dobrze widoczną z oddali jest arcydziekański kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Go-

tycki trójnawowy kościół z XIII do XIV wieku był wielokrotnie przebudowywany. Jego ostatnia wielka dobudowa odbyła się w drugiej połowie XIX wieku pod kierownictwem Františka Schmoranze. Z tego okresu pochodzą dwie neogotyckie wieże i fasada budowli. Kościół jest trzynawowy z długim prezbiterium i kilkoma dobudówkami. W jego wnętrzu znajdziemy owiany legendą „cudowny” obraz świętego Salwatora.

Baszta Prochownia Chrudim Baszta stoi w północno-wschodnim narożniku miejskich murów. Została zbudowana w roku 1435 i przeznaczona do obrony ręczną bronią palną. Chodzi o najmłodszy fragment murów miejskich. W chwili obecnej znajdują się tu ekspozycje dot. murów miejskich.

Lasy rekreacyjne Podhůra Rekreacyjne lasy Podhůra znajdują się około trzech kilometrów na południe od miasta Chrudim na skraju Obszaru Parku Krajobrazowego Żelazne Góry. W lasach są idealne warunki do aktywnego spędzania wolnego czasu. Stworzoną sieć turystycznych i edukacyjnych ścieżek i tras jeździeckich uzupełnia szereg atrakcji i ciekawostek przyrody. Trasę parku linowego z przeszkodami umieszczonymi w koronach drzew kończy kolejka linowa na Čertovą skalku. Dla dzieci przeznaczony jest dziecięcy park linowy. Nową aktywnością w rekreacyjnych lasach Podhůra jest ścianka wspinaczkowa, z której mogą korzystać dzieci jak i dorośli. Na Čertovie skalce na górnej części zlikwidowanego kamieniołomu Podhůra, na południe od Chrudimi została odnowiona wieża

33

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko na godzinę. Z wierzchołka jest piękny widok na Żelazne Góry, Orlickie Góry i Karkonosze. Jeżeli podróżujecie z dziećmi, nie powinniście ominąć Kociego zamku, przeznaczonej dla dzieci miniatury romantycznego zamku z końca XIX wieku. Zamek kazała w lesie za slatiňanskim parkiem zbudować księżna Wilhelmina Auersperg do zabawy dla dzieci zamkowych. Prowadzi do niego ścieżka edukacyjna, która ma długość 2 kilometrów i jest na niej zainstalowanych 9 tablic informacyjnych, opisujących piękno i ciekawostki okolicznej przyrody oraz historię tutejszego regionu.

Zamek i muzeum hipologiczne Slatiňany Malowniczy zamek w Slatiňanach otoczony rozległym parkiem angielskim przyciąga swoją nietradycyjną nowoczesnością, życzliwą i pogodną atmosferą. Znajdziemy tu najmłodszą zamkową ekspozycję w Czechach oraz jeden z największych zbiorów hipologicznych na świecie. Zamek można oglądać na dwóch trasach.

Zbiory hipologiczne zapoznają z historią koni, ich hodowlą i wykorzystaniem. Ekspozycja zamkowa przedstawia zamek Slatiňany z dwóch zupełnie innych kątów widzenia. Jeden od strony nowoczesnego szlachcica a drugi ze strony jego personelu. Zajrzyjcie do głównych zamkowych komnat reprezentacyjnych, salonów, pracowni, dowiecie się czegoś o życiu rodziny książęcej Auerspergów. Prawdziwym unikatem jest kotłownia z początku XX wieku z układem rur rozprowadzających z oryginalną izolacją i bojlerem. Zamek państwowy Slatiňany ze swoimi zbiorami hipologicznymi jest narodowym zabytkiem kultury.

widokowa Bára. Tą w czerwcu 2008 kilka dni po otwarciu zniszczyła silna wichura. W przeciwieństwie do oryginalnej budowli przybyło kilka elementów umocnienia.

Wieżę widokową tworzy unikalna drewniana budowla z minimalną liczbą elementów łączących. Wewnątrz obiektu znajdują się owalne schody z dębowych bali, platforma widokowa jest umieszczona około 15 metrów nad ziemią, kolejne dziesięć metrów wysokości tworzy Stadnina Slatiňany metalowy maszt z flagą. Wieża widokowa teraz powinna Stadnina w sąsiedztwie slatiňanskiego zamku wsławiła być odporna na wiatr o prędkości do 200 kilometrów się hodowlą starokladrubskiego konia karego. Została

założona w roku 1898 jako stadnina zamkowa. Powstała z poprzednich stajni dla koni wyścigowych oraz koni do

34

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko biegów, które wraz z przyległym zamkiem i księstwem należały do rodziny Auerspergów. Od roku 1992 jest częścią Stadniny Narodowej Kladruby nad Labem Przebywają tu starkladrubskie kare. W środowisku ćwiczebnym prowadzi się treningi dla źrebiąt i klaczy. Jeżeli interesują cię te szlachetne zwierzęta, możesz sobie zamówić przejażdżkę powozem, przejażdżkę na koniach, jazdę z trenerem lub zwiedzanie stadniny z objaśnieniem. Švýcárna Slatiňany W odnowionym obiekcie Švýcárna, który wcześniej służył jako zaplecze gospodarcze slatiňanskiego zamku, znajduje się nowo otwarte muzeum starokladrubskiego konia. Można tu znaleźć szereg eksponatów poświęconych hodowli koni, przede wszystkim rasie starokladurskiego konia, która jako jedyna żyjąca jest wpisana na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO. Część ekspozycji należy do profesora Františka Bílka, który wsławił się nie tylko ratując konia starokladrubskiego, ale także np. konia Przewalskiego.

Poszczególne eksponaty pochodzą ze zbiorów Stadniny Narodowej Kladruby nad Labem, Państwowego Zamku Slatiňany a także od prywatnych zbieraczy. Oczywiście eksponaty to nie jedyne co was zainteresuje w muzeum. Kościół św. Bartłomieja w Kočí W sali projekcyjnej można zobaczyć ponad godzinowe W przewadze drewniany, wcześniej gotycki kościół jednonawowy postawiony w roku 1397 przez królową Zofię, drugą małżonkę Wacława IV. W trakcie wojny trzydziestoletniej został prawdopodobnie częściowo zniszczony. W kościele jest godna uwagi jego wewnętrzna część – unikalny kryty barokowy drewniany mostek z arkadami, o długości 28 metrów, który pokonuje bagnisty teren przed kościołem a następnie prowadzi do drewnianej dzwonnicy. Gotyckim portalem dostaniemy się do nawy o długości 9 metrów i szerokości 7 metrów z drewnianym stropem datowanym na rok 1678 z urozmaiconym dekorem z kwiatów tulipanów, dzwonków, róż i dalii. Wieża kościelna ma 29 metrów, jest zakończona ośmiokątnym ostrosłupem. Mocowania tworzą ogromne dębowe belki. W wieży znajdują się dzwony Bartłomiej (1496) i Wawrzyniec (1562). pasmo krótkich dokumentów poświęconych właśnie hodowli i życiu konia starokladrubskiego, historii Slatiňan Ruiny zamku Rabštejn lub osobie profesora Bílka. Za pomocą interaktywnych Nazwa ruin zamku z XIV wieku Rabštejn lub także Rabšekranów i pomocy naukowych, odwiedzający mogą wy- tejnek powstała od wcześniejszej niemieckiej nazwy Rapróbować jazdę powozem, czyszczenie, siodłanie konia benstein, co w tłumaczeniu oznacza gawronie gniazdo. lub zakładanie uzdy. Do dyspozycji mają realistyczną figu- Temu określeniu odpowiadał także jego wygląd. Właśrę konia, która stoi w bardzo podobnym boksie jakie są ciwy zamek znajdował się na północ od podzamcza na w Stadninie Narodowej w Kladrubach. Nie brak także wie- niewielkim skalisku a ponieważ dla zamku było mało miejsca na skale musiał być budowany w górę. lu innych aktywności nie tylko dla dzieci.

35

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko 2. HEŘMANŮV MĚSTEC I OKOLICE Kościół św. Bartłomieja w Heřmanovie Městci Jednonawowy kościół znajdujący się na rynku, był zbudowany w późno barokowym stylu w latach 1756 do 1761 przez budowniczego Františka Tomáša Jedličkę.

Swoim portalem tworzy dominantę całej przestrzeni a dzięki swojej 42 metrowej wieży jest widoczny z daleka. Dzięki swojej czystości stylowej należy do ważnych zabytków wschodnioczeskiego baroku. Do godnych uwagi wnętrz należą między innymi freski na stropach przedstawiające legendy z życia świętego Bartłomieja wykonane przez Františka Xavera Palka z roku 1762, iluzyjne malarstwo tworzone przez Josefa Kramolína czy plastyki na fasadzie kościoła, które są dziełem rzeźbiarza K. Beutha. Częścią obiektu jest gotycka chrzcielnica pochodząca z 1436 roku.

Synagoga i cmentarz żydowski w Heřmanovie Městci Gmina żydowska powstała w Heřmanovie Městci na początku XVI wieku. W XVII wieku z wcześniejszej ulicy żydowskiej powstało Miasto Żydowskie z własną administracją, starostą, nocnym stróżem, policją i radnymi.

Oryginalny wygląd ma dziś już tylko nowo zrekonstruowana synagoga, dom rabina (szkoła) i domek-bliźniak w sąsiedztwie. Synagoga była zbudowana w roku 1870 na

36

miejscu starszej synagogi wg projektu architekta Františka Schmoranze w neoromańskim stylu. Na żeńską galerię wchodziło się dopiero po roku 1952 po tylnym moście (korytarz łączący na wysokości pierwszego piętra) z sąsiedniego domu, w którym była szkoła i rabinat.

Pod koniec XX wieku została odremontowana, obecnie jest wykorzystywana do celów kulturalnych. Zachowane jest drewniane tabernakulum z XIX wieku, drewniana żeńska galeria i zdobienia ornamentowe. Sąsiednia szkoła żydowska jest wykorzystywana jako galeria.

Heřmanoměstski Cmentarz należy do najstarszych i największych cmentarzy żydowskich w Czechach.

W odróżnieniu od pozostałych cmentarzy na Chrudimsku nie leży daleko za miastem, ale na skraju byłego getta. Na prawie 4000 metrów kwadratowych można znaleźć 1077 płyt nagrobnych typu renesansowego, barokowego i klasycystycznego w 21 nierównych rzędach.

Nagrobki przedstawiają unikalny celowy rozwój - od renesansu, baroku, klasycyzmu aż po nowoczesny pomnik ofiar holokaustu. W kostnicy postawiono powóz pogrzebowy pochodzący z Hořic.

Pałac i park pałacowy w Heřmanovie Městci Do najbardziej znaczących zabytków architektonicznych Heřmanova Městce należy barokowy pałac z roku 1784, który dopełnia wartościowy park angielski.

Pałac stoi na miejscu, gdzie prawdopodobnie wcześniej stała twierdza. Od roku 1591 nazywana pałacem, który w roku 1623 został spalony przez cesarskie wojska. Koło roku 1630 Jan Berka z Dubé kazał rozszerzyć obiekt. Za Šporków następowały zmiany barokowe i klasycystyczne. Od roku 1828 pałac należał do Kinskych.

Wiosną roku 1945 w zamku był umiejscowiony sztab generalny armii niemieckiej a park pałacowy był wykorzystywany jako lotnisko. W maju pałac obsadziła Armia Czerwona a następnie służył jako siedziba letnia Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Od roku 1952 w zamku jest umiejscowiony dom spokojnej starości miasta stołecznego Praga.

Do zamku nawiązuje rozległy park angielski, swobodnie przechodzący w park leśny. Został utworzony przez Šporków z byłego zwierzyńca ze stawem i stuletnimi dębami. Ze szlachetnych drzew są tu kasztany jadalne, południowoamerykańskie platany, cisy, zagraniczne sosny, stuletnie dęby i buki.

Z kwiatów warto wspomnieć podkolan biały a z liliowych kokoryczkę wonną, na łąkach storczyki tygrysie. Z ptactwa występują tu zimorodek, pluszcz a na stawach łabędzie.

W parku jest ukryty teatr leśny dla ponad 600 widzów.

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko sarna). Na trasie znajduje się pięć paneli informacyjnych z różnymi zadaniami. Ścieżka edukacyjna Raškovickimi kamieniołomami Miejscem wyjścia ścieżki, która prowadzi między gminami Horní Raškovice i Svičany jest teren wieży widokowej Barborka. Okrąg liczy 2,2 kilometra i znajduje się tu sześć tematycznych przystanków. Ścieżka wiedzy o regionie Układ stawów Heřmanoměstecka Ścieżka o długości 2,2 kilometra w ośmiu przystankach nakreśla rozwój hodowli ryb w naturalnych warunkach.

Miejscem wyjścia jest Autokemping Konopáč u Heřmanova Městce.

Stadnina Heřmanův Městec Stadnina została zbudowana w roku 1875 przez ród Kinskych a swoją nowoczesnością budzi podziw do dzisiaj. Jego częścią jest siodlarnia, gdzie znajdziemy uzdy i siodła do bieżącego użytku do trenowania koni, pomieszczenie z różnymi rodzajami uprzęży oraz siodlarnia galowa z przedmiotami wyłącznie po członkach rodu Kinskych.

Gallery Cyrany (Galeria Miejska) Heřmanův Městec Galeria w pomieszczeniach byłej szkoły żydowskiej obok synagogi żydowskiej, w której zgromadzono zbiór dzieł wschodnioczeskich malarzy i rzeźbiarzy XX wieku, zbiór obrazów, plastyk, grafik, arkuszy grafiki i kolaży małżonków Emy i Josefa Horákovych podarowane miastu Heřmanův Městec. Ścieżki edukacyjne na Heřmanoměstecku Ścieżka edukacyjna Miasto dwóch mórz U podnóża Gór Żelaznych przebiegło kilka przejść górotworu spowodowanych powstaniem ruchów tektonicznych. Wzdłuż nich doszło do wylania magmy głębinowej, która miejscami w formie lawy rozlewała się po powierzchni. W słabo zmienionych sedymentach zachowały się dowody istnienia dwóch mórz, przez które wiedzie ścieżka edukacyjna o tej samej nazwie, z sześcioma przystankami. Ścieżka edukacyjna Od dziewięciu dębów Ścieżka ma długość około 2 kilometrów. Prowadzi przez mieszany las dębowo-bukowy. Można na niej zaobserwować drzewa iglaste i liściaste, różne zioła. Cała ścieżka jest otoczona bluszczem pospolitym, jest zamieszała przez różne rodzaje zwierząt (dzięcioł pstry,

3. SEČ I OKOLICE Zbiornik wodny Seč Zapora wodna zbudowana w latach 1925 do 1934 na rzece Chrudimce służy jako ochrona przed powodziami oraz do celów wodniackich i rekreacyjnych. Chodzi o największy zbiornik wodny w Kraju Pardubickim. Jej murowana zapora ma 42 metry wysokości i 165 metrów długości. Do elektrowni wodnej wyposażonej w turbinę Francisa jeszcze do niedawna prowadził drewniany powierzchniowy kanał doprowadzający, który w chwili obecnej został zastąpiony stalowym. W celu tłumienia niewyrównanych odpływów z elektrowni wodnej i ich równomiernego wypuszczania do dolnej linii rzeki na Chrudimce nad młynem Padrty, w latach 1941 do 1947 został zbudowany zbiornik wyrównawczy Seč II. Usypana zapora ma 10,6 metrów wysokości i 111 metrów długości. Do jej lewego spustu jest podłączona mała elektrownia wodna o mocy 60 kW i wieża wyrównawcza o wysokości prawie 37 metrów. Ten cały układ wyrównawczy jest kolejnym unikatem techniki. Pod zaporą rzeka Chrudimka ma charakter górskiego potoku z kamiennym korytem i progami.

Zbiornik wodny Seč, którego poziom urozmaica także wyspa z laskiem, jest otoczony zalesionymi wzgórzami, skałami z ruinami zamku Oheb i Vildštejn, polami i łąkami. W jednej ze skał jest nawet zbudowany krótki tunel doprowadzający drogę do korony tamy. Sečská zapora służy także jako ważne centrum rekreacyjne całego Chrudimska i rejonów przyległych - w lecie przebywa tu nawet 50 tysięcy wypoczywających. Ścieżka edukacyjna Krajem Chrudimki Długa ścieżka edukacyjna krajem Wyżyny Czeskomorawskiej i Gór Żelaznych o łącznej długości 82 kilometrów kopiuje przepływ rzeki Chrudimki. Ścieżka prowadzi od

37

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko

źródeł Chrudimki w okolicach Filipova do Chrudimi i jest podzielona na pięć odcinków. Wzdłuż ścieżki znajduje się 37 tablic informacyjnych. Jest dostępna w obu kierunkach i przez cały rok. Ścieżka edukacyjna Krajem Gór Żelaznych Ścieżka wiedzy o kraju prowadząca przez Żelazne Góry nawiązuje do ścieżki edukacyjnej Krajem Chrudimki w Seču i prowadzi przez okolicę, gdzie tworzył A. Chittussi, J. Prucha i F. Kaván, do Třemošnice i Ronova nad Doubravou. W roku 1994 ścieżka przeszła całkowitą przemianę, ma 15 przystanków a jej długość wynosi 22 kilometry. Tereny przez które prowadzi ścieżka są owiane wieloma legendami dot. historii, powstania lokalnych nazw, ale także tajemniczych postaci i leśnych stworów.

Ruiny zamku Oheb Romantyczna ruina gotyckiego zamku Oheb stoi na wysokim skalistym urwisku nad Zaporą Sečską. Zamek został wybudowany w XIV wieku, ale już w połowie XVI wieku był opustoszały.

Zachowała się ogromna niedokończona brama wieżowa, ruina wieży na południowym fragmencie urwiska oraz pozostałości baszt dla dział. Ruiny zamku Oheb są dostępne dla zwiedzających.

38

Ruiny zamku Lichnice (Lichtenburk) Na strategicznie korzystnie położonym wzgórzu Světlíku w Żelaznych Górach, w XII wieku Smil z rodu Ronowców wybudował tu grodzisko, które jego imiennik, wnuk przebudował w XIII wieku na kamienny zamek o trójkątnym rzucie poziomym. Zamek otrzymał wtedy modną niemiecką nazwę Lichtenburk. Mimo, że do chwili obecnej zachowały się tylko jego ruiny, stał się jednym z najbardziej odwiedzanych celów turystycznych w okolicy. Turystów nawet dziś przyciąga przede wszystkim jego położenie. Widok z ruin jest faktycznie wyjątkowy i może mu tego zazdrościć niejedna wieża

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko widokowa. Podczas sezonu w jednym budynku zamkowym jest umieszczone także małe muzeum zamkowe z objaśnieniem. Odważniejsi turyści mogą sobie wypożyczyć latarkę i iść zbadać część zamkowego sklepienia. Na zamku organizowane są także imprezy kulturalne, inscenizowane na dziedzińcu.

wat przyrody rejonu Żelazne Góry. O wydobyciu i obróbce wapienia przypomina nawet sama nazwa jednej z części gminy Vápenice. Na ścieżce znajdziemy łącznie 6 tablic informacyjnych, ruch na tej trasie odbywa się na własne ryzyko. Można ją pokonać pieszo lub także bez problemu na rowerze.

Berlova vápenka – Závratec – Třemošnice Teren Regionu Żelazogórskiego jest bardzo ściśle związany z kamieniem wapiennym i wydobyciem wapienia. Dlatego powstał projekt, który przeprowadzi turystów miejscami związanymi z wapieniem a równocześnie zapozna ich z wydobyciem wapienia i jego produkcją.

Ścieżka edukacyjna Śladami wapienia w Górach Żelaznych Ścieżka edukacyjna Po śladach wapienia w Górach Żelaznych powadzi turystów przez najbardziej znane miejsca związane z wydobyciem wapienia. Trasa zaczyna się w Berlovie vápence w Závratci, gdzie odwiedzający zapoznają się z historią wapienia i wydobycia wapieni w Żelaznych Górach. Następnie przechodzi przez romantyczną dolinę Lovětínskiego potoku przez Narodowy Rezerwat Przyrody Lichnice – Kaňkovy hory aż do Lovětína. Dalej prowadzi koło zamku Lichnice, który jest najstarszym zachowanym miejscem, gdzie używano wapienia z Żelaznych Gór (1398). Po żółtej trasie turystycznej kontynuujemy spacer do Prachovic, Vápenného Podola, gdzie łamano i palono wapień już od niepamiętnych czasów a następnie po zielonej trasie turystycznej do Seča. Stąd kontynuujemy podróż wzdłuż rzeki Chrudimki aż do miasteczka Bojanov. Z Bojanova jest już tylko kawałek do osady Polánka.

Berlová vápenka to cenny kulturowy zabytek techniki dokumentujący lokalną tradycję przemysłową i historię.

Chodzi o unikat na skalę europejską – 150 letni wapiennik, do którego prowadziła 5 kilometrowa kolejka linowa.

Muzeum jest umieszczone w jednej ze zrekonstruowanych części wapiennika Na jego obu piętrach dominuje piec, można zajrzeć do jego wnętrza, gdzie pali się ogień, ale ponieważ nie chodzi tylko o imitację, trzeba uważać by się nie poparzyć. Co więcej można także wejść do wnętrza pieca i podziwiać wysoki komin nad sobą. Na piętrze znajduje się ekspozycja, która przybliży produkcję cementu i wapna oraz pokaże surowce, które są używane przy ich produkcji, wraz z ciekawostkami mineralogicznymi z okolic kamieniołomu. Ścieżka edukacyjna Vápenka Vápenka u Polánky należy do trzech ostatnich pozostałości wapiennych pieców we Wschodnich Czechach z okresu przed budową przemysłowych wapienników tj. około roku 1870. Aby przybliżyć kwestie związane z wapieniami w Żelaznych Górach, w roku 2010 zbudowano tutaj ścieżkę edukacyjną wokół gminy Polánka. Długość ścieżki to około 1 kilometra i prowadzi ona przez Rezer-

Miasto Třemošnice i okolice Pierwsza zachowana pisemna wzmianka o Třemošnici znalazła się w roku 1564 w Księgach Ziemskich.

W roku 1816 Jan Josef Zvěřina zakłada hutę żelaza, co było początkiem produkcji przemysłowej w Třemošnici oraz związany z tym napływ nowych obywateli. Najważniejszym dniem we współczesnej historii Třemošici jest 1 czerwca 1994, gdy zyskuje ono statut miasta a wraz z nim herb.

Narodowy Rezerwat Przyrody Lichnice – Kaňkovy hory Powierzchnia narodowego rezerwatu przyrody wynosi 374 hektarów. Chodzi o roślinność mieszaną na skalistych stokach w okolicach ruin zamku, w którym dominują bliskie naturze leśne społeczności przeważnie buczyny storczykowe i lasy bukowe. Pozostałe typy lasów występują w małej mierze. Różnorodność rodzajowa społeczności organizmów jest spowodowana przejściem pomiędzy ciepłym rejonem Połabia i chłodnym rejonem Gór Żelaznych. Teren jest dostępny tylko na wyznaczonych drogach i ścieżkach. Nieskazitelność i różnorodność leśnych i nieleśnych biotopów odbija

39

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko się w wielobarwnej faunie i florze. Znajdziemy tu ponad 400 rodzajów roślin, 132 rodzaje kręgowców, ponad 500 rodzajów motyli i innych rodzajów kręgowców, na przykład prawie 60 rodzajów pająków. Część terytorium je uznana jako podstawa genowa dla drzew – buku zwyczajnego i jesionu wyniosłego.

się tu dziesiątki kilometrów tras jeździeckich a w zimie oznakowanych tras biegowych. Park Geologiczny Żelazne Góry wykorzystuje tą infrastrukturę i równocześnie ją uzupełnia o geotopy czyli lokalizacje o interesującej treści geologicznej. Z geologicznego punktu widzenia teren Gór Żelaznych jest przepastnym podręcznikiem geologii. Przez ponad 600 milionów lat długiej historii powstał tu szereg zjawisk geologicznych, które można obejrzeć w ciągu dwóch, trzech dni. W relatywnie krótkim czasie na terenie parku geologicznego można zobaczyć to, co na całym terytorium Czech trwałoby kilka tygodni i zmusiło do przejechania tysięcy kilometrów. Powstała tu unikalna geologiczna składanka, którą można „złożyć” w bardzo krótkim czasie.

Park Krajobrazowy Żelazne Góry Park Krajobrazowy Żelazne Góry (CHKO) rozciąga się na północnym zachodzie Wyżyny Czesko-Morawskiej w kierunku Połabia. Został ogłoszony w roku 1991 a jego powierzchnia obejmuje 284 kilometry kwadratowe. Znaczenie Parku Krajobrazowego tkwi właśnie w złożonej i różnorodnej budowie geologicznej, której najstarsza część powstała w okresie przed paleozoikiem. Podobnego składu geologicznego nie znajdziemy w całej Europie. Ścieżka celtycka Okrężna ścieżka z początkiem i końcem v Nasavrkách prowadzi turystów przez miejsce dawnej celtyckiej osady, która kończy się na oppidum w Hradišti u Nasavrk. 9,5 kilometrowa trasa z 20 tablicami prowadzi przez piękną przyrodę Parku Krajobrazowego Żelazne Góry. Ścieżka jest pierwszą częścią Archeoparku Celtyckiego.

Park Krajobrazowy Żelazne Góry tworzy 1 narodowy rezerwat przyrody, 12 rezerwatów przyrody i 11 pomników przyrody. Najwyższym wzniesieniem jest Pešava o wysokości 697 m n.p.m. W Parku Krajobrazowym Żelazne Góry płynie rzeka Chrudimka i Doubrava.

Wieża widokowa Boika Dostępna drewniana wieża widokowa Boika znajduje się grzbietach Gór Żelaznych pod górą Planina na 528 m n.p.m. przy ścieżce rowerowej i turystycznej, które są częścią trasy edukacyjnej ukazującej historię siedziby celtyckiej w okolicach Nasavrk. Wieża widokowa ma 14,5 m wysokości i platformę widokową na wysokości 11 metrów.

Oferuje panoramę na Karkonosze, Góry Orlickie, Kralicki Śnieżnik i Jesioniki.

Nasavrky - muzeum w pałacu Twierdza budowana w X do XI wieku, około roku 1600 Narodowy Park Geologiczny Żelazne Góry Narodowy Park Geologiczny Żelazne Góry rozciąga została przebudowana na późnorenesansowy dwusię na powierzchni 777,5 kilometrów kwadratowych.

Większość jego terenu leży w Kraju Pardubickim, rejon wokół Ždírce nad Doubravou i Chotěboře należy do Kraju Vysoczyna. Około jedną trzecią terenu tworzy Park Krajobrazowy Żelazne Góry, poza tym rejonem jest cały szereg kolejnych obszarów chronionych o mniejszych powierzchniach. Oprócz bogactw przyrody znajduje się tutaj wiele wartości kulturalno-historycznych, unikalnych muzeów i liczne obiekty oraz tereny sportowe i rekreacyjne.Obszar Narodowego Parku Geologicznego Żelazne Góry jest stworzony dla turystyki pieszej i rowerowej. Jest bardzo gęsto pokryty dobrze oznaczoną siecią tras turystycznych i rowerowych. Znajdują

40

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko piętrowy pałac z dwoma wieżyczkami, zdobiony sgraffito. Ekspozycja „Po śladach Celtów” jest umiejscowiona w sześciu pomieszczeniach pierwszego piętra pałacu.

Odwiedzający mogą się zapoznać z kulturą celtycką, rzemiosłem, z życiem codziennym a także bliżej poznać charakter celtyckich budowli i siedzib dzięki wielkopowierzchniowemu modelowi oppidum Hradiště u Nasavrk, modelowi półziemianki a także dzięki animacjom w multimedialnym systemie informacji. Ekspozycję uzupełniają repliki brązowych klamer, bransolet, klejnotów z brązu i broni.

Kasztanka Unikatowym narodowym pomnikiem przyrody jest sad jadalnych kasztanów (Castanea sativa) zwany „Kasztanka” o powierzchni 1,1 hektara. Sad kazał wysadzić właściciel nasavrckiego księstwa Jan Adam Auersperg w roku 1776, od roku 1991 jest zabytkiem przyrody.

Najstarsze drzewa mają 235 lat. Największe mają obwód pnia 637 i 573 centymetry. Kasztanowce mają wysokość do 25 metrów a średnicę korony około 13 do 15 metrów.

Stan zdrowia mniejszych drzew jest dobry, największe drzewa już kończą swój żywot. Na 15.07.1998 zarejestrowano tu 125 drzew. Kasztanka regularnie wydaje owoce.

Układ konstrukcji wodnych Křižanovice Zapora wodna Křižanovice jest częścią układu konstrukcji wodnych Křižanovice – Práčov powstałego w latach 1948 do 1953 na rzece Chrudimce. Zapora powstała jako rezerwuar wody dla regionu pardubickiego i do produkcji energii elektrycznej. Poszczególne zbiorniki zapory są niedaleko od siebie, przez co tworzą jedną całość. Zapora Křižanovická jest większą częścią układu konstrukcji wodnych i ma zaporę o wysokości 31,7 metrów i długości 130 metrów.

Ma szerokość 6,6 metrów. Tama jest zbiornikiem wyrównawczym Práčov połączona kanałem doprowadzającym o długości trzech kilometrów.

Zbiornik wodny Pařížov Grawitacyjny murowany zbiornik wodny zbudowany z kamienia z kamieniołomów na rzece Doubravce i zakończony w roku 1913 służy do rekreacji i rybołówstwa sportowego.

Zapora ma wysokość 31 metrów a długość w koronie wynosi 142 metry.

Inicjatywą do budowy zapory były powodzie w latach 1885, 1888 i 1897, które spowodowały znaczne szkody na przyległym terenie środkowego i dolnego biegu Doubravy.

Ronov nad Doubravou Miasto powstało stosunkowo szybko po pierwszej pisemnej wzmiance o osiedleniu w Górach Żelaznych, która pochodzi z roku 1137. Prawdopodobnie nigdy nie miało murów obronnych a Ronov nigdy nie rozwinął się w aglomerację. Dopiero w roku 1908 został znów podniesiony do rangi miasteczka nadanym przez Franciszka Józefa I przywilejem. Na ulicy Svatokřížské znajduje się dom, który jest unikatem architektury ludowej. Najcenniejszą częścią jest front z późnobarokowym szczytem, ze stiukowymi reliefowymi zdobieniami. Ważnym zabytkiem miasta jest Bílkova (Nečasova) willa. Dwukondygnacyjna budowa secesyjna została zbudowana w latach 1932 do 1934 wg projektu rzeźbiarza i architekta Františka Bílka dla jego szwagra, praskiego lekarza Jaromíra Nečasa. Centralną przestrzeń zajmuje kwadratowa piętrowa hala, artystycznie, najcenniejsza część wnętrz. Do niej Bílek przyłączył pięć pomieszczeń, z których każda była odrębną przestrzenią mieszkalną. Podobny wariant powtarzał się jeszcze na piętrze budynku.

Z hali, Bílek zaproponował drewniane schody na pierwsze piętro, których poręcz jest mistrzowskim dziełem rzeźbiarskim. Willa służyła wyłącznie do pobytu letniego. Integralną częścią architektury są dwa zewnętrze reliefy: Głowa Chrystusa i obszerna luneta „Jak czas ucieka”. Obiekt służy do organizowania wystaw obrazów i innych dzieł artystycznych. Willa Bílka w chwili obecnej nie jest stale otwarta.

Dolina Chittussiego W przybliżeniu trzykilometrowa dolina pełnej głazów rzeki Doubravy między Ronovem nad Doubravou i jego częścią Mladoticemi nosi imię malarza Antonína Chittussiego. Dolina inspirowała go w jego dziełach, w szczególności w obrazie „Dolina Doubravy” z roku 1884, który jest dziś częścią zbiorów Galerii Narodowej.

41

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko Można tu znaleźć chronione rodzaje roślin i zwierząt (lipień maszynami i urządzeniami, jak np. dźwig, kolejka lipospolity, brzana, węgorz, zimorodek zwyczajny i inne). nowa, polna kolejka szynowa, kruszarka, wóz Dumper i inne.

4. SKUTEČ I OKOLICE

Izba Pamięci Václava Jana Tomáška Izba Pamięci Václava Jana Tomáška znajduje się bezpośrednio w domu rodzinnym tego najważniejszego czeskiego kompozytora i pedagoga epoki przedsmetanowskiej, a więc 1 połowy XIX wieku. Malowniczy domek cembrowany zbudowany jest w stylu architektury poličskiej.

Chłop Jantala z Štěpánova wyorał na roli garniec z pieniędzmi. Pan z zamku Rychmburka zabrał mu go. Jednak pieniądze ukryte w izbie same z siebie się przesypywały a więc pan postanowił szybko ich się pozbyć. Dlatego załadował pieniądze na wóz, jednak konie nie mogły z nimi ruszyć. W końcu zmuszony był wezwać do siebie Jantalę, który odwiózł pieniądze na swoim wozie bez najmniejszych problemów. Ze swego bogactwa gminie Štěpánov ofiarował duży dzwon, który dzwoniąc woła: Muzeum miejskie ma siedzibę w domu należącym do „Jantala mnie wyorał“. rodziny małżonki kompozytora Vítězslava Nováka, który zmarł tutaj w 1949 roku. Obecnie znajduje się w nim Zamek Rychmburk stała wystawa o nazwie Muzeum Obuwnictwa i Kami- Zamek zbudowano na skalistym fragmencie nad doliną enia. Za jej nowoczesne i interaktywne ujęcie wystawa rzeki Krounki. Z budowy oryginalnej z 1325 roku zachootrzymała w 2010 roku prestiżową nagrodę – Specjalne wała się 30-metrowa wieża kryta dachem stożkowym.

Wyróżnienie Ministerstwa Kultury „Gloria musaealis“. Zamek został przebudowany w 1 połowie XIV wieku W zbiorach wystawy obuwniczej znajdziemy szereg cie- a wyremontowany w XVIII wieku. Ciekawostką jest kość kawych modeli, oryginalny warsztat szewski, ster maszy- znajdująca się w kaplicy zamkowej, która zgodnie z leny a także największy półbut w Europie. Wystawa kami- gendą stanowi szczątki zamurowanej tutaj panny Berennictwa przedstawia świadectwa setek zdjęć oraz film kovny. Na terenie zamku obecnie znajduje się placówka dokumentalny. Wciągnie nas w długą i ciekawą historię społeczna, jednak zwiedzanie zabytku jest możliwe po urabiania granitu i opoki. W części zewnętrznej ekspo- wcześniejszym uzgodnieniu. zycji znajdziemy się w prawdziwym kamieniołomie.

Przestrzeń wydobywcza jest wypełniona specjalnymi Kopalnia Šilinka – znaczący element krajobrazu – Předhradí Leśna poręba Kopalnia Šilinka znajduje się w dolinie rzeki Krounki, pośród przyrody pomiędzy stromymi stokami i skałami. W celu zachowania charakterystycznego krajobrazu z zaroślami wzdłuż cieków wodnych, rozproszoną zielenią i mokrymi łąkami ogłoszono ten rejon parkiem przyrody Dolina Krounki i Novohradki. W skład parku wchodzi kilka lokalizacji, w których znajdują się szczególnie chronione gatunki roślin i zwierząt, jak np. salamandra plamista, traszka, rosiczka okrągłolistna czy lilia złotogłów. W Kopalni Šilinka stał niegdyś młyn. Poeta Adolf Hejduk, który urodził się i przeżył dzieciństwo w niedalekiej miejscowości Předhradí, z sentymentem wspominał owe miejsca, gdyż bardzo często odwiedzał Skuteč Miasto słynie z tradycji szewskiej i wysokiej jakości granitu skutečskiego. Niepozorną i z dala widoczną dominantę miasta stanowi wieża kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Pierwsze wzmianki o kościele parafialnym sięgają 1350 roku. Jego znaczenie podkreślają wyniki badań archeologicznych i historyczno-budowlanych, według których budową kierowali budowniczy będący w bliskich stosunkach z hutą parléřovską. Uczestniczyli również w pracach przy katedrze św. Wita. Uderzenie pioruna w 1850 roku zniszczyło, oprócz dzwonów, które udało się uratować, dach wieży oraz zegar. Nad ołtarzem głównym wisi kopia obrazu Brandla „Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny“.

42

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko tutaj swego dziadka, starego młynarza i wielkiego bajarza. Historia mówi, że owe miejsca stanowiły cel licznych podróży państwa z zamku Rychmburk. Przyjeżdżali tutaj aby się wesoło bawić i prawdopodobnie lubili się tutaj kąpać.

O pochodzeniu nazwy Kopalnia Šilinka kiedyś krążyła legenda. Opowiadała ona o młodym szlachcicu, który przyszedł w te miejsca w upalny letni dzień, by się orzeźwić i wykąpać. Nurkując znalazł w piasku na dnie rzeki kilka srebrnych monet – szilinków. Wiadomość o niezwykłym odkryciu szybko rozeszła się wśród zwykłych ludzi. Wielu z nich udało się w te miejsca i próbowało szczęścia, czy także im uda się znaleźć błyszczące pieniążki. Nazwę pieniędzy ludzie przenieśli później również na dolinę, która tak nazywa się po dziś dzień.

Pierwsze kroki w romantycznej dolinie Kopalni Šilinka nie wskazują na to, by turysta mógł się spodziewać jakiegoś podstępu. Szeroka droga leśna wije się wzdłuż rzeczki, przeskakuje wśród kamieni i drzew, które wzdłuż ścieżki tworzą potężne zielone sklepienie. Nagle jednak koniec – drogę przecina skała występująca z wody. Łańcuchy i drabiny są jedynym wsparciem dla odważnych podróżnych, którzy postanowią udać się na drugą stronę. Chcesz odpocząć z drugiej strony skały uważając, że to koniec wysiłku? Skądże – Krounka nie poddaje się tak łatwo! Czeka na was przejście nad urwiskiem bez jakiejkolwiek balustrady, tylko za pomocą łańcuchów i kilku drabin. Prawdziwym przeżyciem jest ta droga w porze deszczu. Nagrodą dla wytrwałych turystów jest cudowny widok na rzeczkę Krounkę i dziewicza przyroda w okolicy.

Dolina Krounki i Novohradki – park przyrodniczy – Předhradí Park przyrodniczy „Dolina Krounki i Novohradki“ powstała w 1998 roku i biegnie wzdłuż dwóch rzek – Krounki i Novohradki. Głównym powodem stworzenia parku było zachowanie krajobrazu obejmującego zasadnicze wartości naturalne, szczególnie przybrzeżne zarośla cieków wodnych, rozproszoną zieleń, podmokłe łąki i nawiązujące do nich lasy. Wysokość nad poziomem morza parku przyrodniczego waha się pomiędzy 320 i 450 metrów. Podłoże, wzdłuż Novohradki stanowią piaskowce i opoka, wzdłuż Krounki zaś granit.

Wśród lasów przeważają lasy mieszane. W skład parku przyrodniczego wchodzi również kilka lokalizacji, w których występują szczególnie chronione gatunki roślin i zwierząt. W szczególności chodzi o drobne potoki, zbiorniki wodne, podmokłe łąki, mokradła, słoneczne

zbocza i lasy bukowo-grabowe. Do występujących tu znaczących rodzajów roślin i zwierząt należą np. lilia złotogłów, kukułka szerokolistna, rosiczka okrągłolistna, salamander plamisty, traszka, zimorodek zwyczajny, bocian czarny i inne.

Luže – ruiny zamku Košumberk Košumberk dzisiaj stanowią ruiny zamku gotyckiego zbudowanego na początku XIV wieku nad doliną rzeki Novohradki, w pobliżu miasta Luže. Zamek po raz pierwszy wspomniano w 1318 roku, po pożarze w 1573 roku został przebudowany na zamek renesansowy.

W drugiej połowie XVI wieku na Košumberku urządzono szkołę czeskobraterską, w której wychowywano młodych, protestanckich szlachciców (m.in. słynny później wojownik Albrecht z Valdštejna). W 1684 r. przeszedł Košumberk na własność szkoły jezuickiej w Hradci Královej, która obok kościoła pielgrzymkowego zbudowała swą siedzibę. Po rozwiązaniu zakonu jezuickiego zarządzał tym obszarem fundusz kościelny a w 1826 r.

przeszedł pod własność Thurn-Taxisów. Obecnie znajduje się tutaj kadłub wieży kwadratowej, część murów pałacu, brama i resztki fortyfikacji. W byłym burgrabstwie znajdziemy stałą wystawę poświęconą historią zamku, miasta Luže i jego okolicy. Oprócz tej wystawy dostępne jest również lapidarium a nowością jest zwiedzenie korytarzy podziemnych w starym zamczysku Košumberku.

Kościół Najświętszej Marii Panny Nieustającej Pomocy na Chlumku Perła barokowa kraju pardubickiego – tak nazywany jest dwuwieżowy kościół pielgrzymkowy poświęcony Najświętszej Marii Pannie Nieustającej Pomocy dla Chrześcijan. Na podstawie projektu P. I. Bayera zbudował go

43

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko w latach 1690–1695 w miejscu kaplicy pielgrzymkowej, na wzgórzu bazaltowym Chlumek nad Luží, architekt włoski G. B. Alliprandi. Chodzi o wyjątkową, czystą stylowo budowlę wzniesioną w stylu wczesnobarokowym, gdzie w Kaplicy Mariańskiej przechowywano bezcenny obraz Najświętszej Marii Panny Nieustającej Pomocy, tzw. Pasovskiej. Poza kościołem pod koniec XVII wieku zbudowano rezydencję jezuicką, najpierw dwukondygnacyjną, a następnie pod koniec XIX wieku przebudowaną na jednokondygnacyjną, z zachowanym refektarzem. Tradycja pielgrzymkowa jest żywa do dziś. Dowodem na to są coroczne pielgrzymki o nietypowych nazwach – czereśniowa, ogórkowa, śliwkowa. W budynku zainstalowano windę z korytarzem podziemnym dla turystów niepełnosprawnych.

Wieża widokowa Jahůdka Drewniana wieża widokowa ma wysokość 12 metrów. Składa się z trzech znajdujących się nad sobą platform widokowych. Do każdej z nich prowadzi drabina o 13 stopniach.

Wieża jest dostępna dla zwiedzających. Chodzi o budowlę prywatną, do której właściciel dobudował sobie kolejkę linową prowadzącą z jego ogrodu w dolinie Potoka Anienskiego. Przy ładnej pogodzie oferuje stąd piękny widok na Góry Orlickie i miasto Luže.

Miejsce pamięci Ležáky Narodowy pomnik kultury – miejsce pamięci to pamiątka ruchu oporu przeciwko nazizmowi. Była osada kamieniarska tworzona przez osiem domków skupionych wokół młyna w okresie drugiej wojny światowej stanowiła kryjówkę dla grupy spadochroniarzy Silver A z radiostacją Libuše nadawaną z Londynu. Po zamachu na protektora rzeszy Heydricha, osada, w trakcie dalszych prześladowań ludności cywilnej, została w dniu

24.06.1942 spalona a domki zrównano z ziemią. Miejsca spalonych i wyburzonych domów osadzonych w naturalnym środowisku oznaczono fundamentami budynków i zbudowano kamienny pomnik z krzyżem. W budynku pomnika znajduje się stała wystawa przedmiotów i zdjęć odnoszących się do spalonej osady Ležáky. Od 1990 roku jest tutaj kamienna mozaika V. Sychry. Ścieżka edukacyjna Ležáky – Miřetice Ścieżka edukacyjna prowadząca śladami ruchu oporu i tragicznych wydarzeń ležackich, które miały miejsce w okresie drugiej wojny światowej. Jej długość wynosi 13 kilometrów i znajduje się na niej 8 tablic informacyjnych.

Chrast Wieża wodna Dominantami miasta Chrast są dwie wieże wodne – stara, będąca zabytkiem kultury i nowa wieża ciśnień. Starsza wieża pochodzi z 1662 roku i zbudował ją pierwszy biskup kralovohradecki Matouš Sobek z Bilenberka. Woda użytkowa pompowana była za pomocą pompy tłokowej, napędzanej kołem drewnianym z młynówki do murowanej wieży wodnej. Ze zbiornika w wieży, woda dalej grawitacyjnie ściekała do zamku i później do fontanny na rynku. Rury tłoczne i dopływowe były drewniane. Różnica wysokości pomp i zamku wynosiła 24 metry.

Wieżę przebudował w latach 1746–1755 biskup Jan Vratislav z Mitrovic. W 1870 roku koło żelazne zastąpiło stare koło drewniane. Drugą wieżę wodną stanowi wieża ciśnień zbudowana w 1929 roku na podstawie projektu ing. Vladimíra Chmelíčka z Pragi. Jej wysokość wynosi 42,5 m i pojemność 200 metrów sześciennych. Ścieżka edukacyjna Chrastecka Z Codexem Gigas bądź też Biblią Diabła i kolejnymi ciekawostkami tego rejonu zapoznamy się na Ścieżce Edukacyjnej Chrastecka. Jej początek znajduje się przy przystanku kolejowym w Chrasti i biegnie ona przez miejscowości Chrašice i Podlažice wokół Rybnika Horeckiego przez dolinę Žejbra do Podskali.

Pomiędzy Podskalą i miejscowością Vrbatův Kostelec zainteresują Państwa ciekawe twory skalne. Trasa kończy się w miejscowości Vrbatův Kostelec przy stacji kolejowej, gdzie znajdziecie się w samym „środku Europy“. Długość trasy wynosi 12,5 km i obejmuje 13 przystanków prezentujących miejscową historię, geologię, florę i faunę.

44

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko 5. HLINSKO I OKOLICE Hlinsko Miasto, serce Wyżyny Czeskomorawskiej, stanowi fragment parku krajobrazowego Žďárské vrchy. W XI wieku powstała na drodze z Czech na Morawy osada garncarska. Stąd pochodzi również obecna nazwa dzisiejszego miasta, której pierwowzorem jest wyraz „hlína – glina“.

W skład Hlinska wchodzi skansen zabytkowy Betlém [Betlejem], stanowiący jedną z ekspozycji Zespołu Budowli Ludowych Vysočina. Chodzi o wyjątkowo dobrze zachowane budowle ludowe w środowisku miejskim.

Niewątpliwie unikat na terenie Europy Środkowej. Domki cembrowane i murowane zbudowali drobni rzemieślnicy w drugiej połowie XVIII wieku. Poszczególne obiekty sukcesywnie naprawiano i w 1993 roku Betlejem otwarto dla pierwszych zwiedzających. Zwiedzając je możemy sobie wyobrazić życie tkaczy, wytwórców zabawek, robotnika pracującego w warsztacie szewskim. Ekspozycje uzupełniane będą o różne programy tematyczne poświęcane np. Bożemu Narodzeniu, Wielkanocy i związanym z tymi świętami obyczajom, produkcji klejnotów, potrawom ludowym, strojom ludowym itp. Betlejem ożywa pod koniec wakacji letnich, kiedy to organizowane są Adamkowe Uroczystości Folklorystyczne. W listopadzie 2010 roku na listę niematerialnego dziedzictwa kulturalnego UNESCO wpisano korowody karnawałowe z rejonu hlineckiego.

Korowody i maski karnawałowe utrzymują swą postać przez wiele generacji w prawie niezmiennej formie. Do kolejnych znaczących budowli Hlinska należy ratusz barokowy na Poděbradově náměstí i kościół Narodzenia Marii Panny. W miejscowym muzeum zwiedzający znajdą ekspozycję z historii rejonu hlineckiego, izbę pamięci rodziny Adamków, zapoznają się z historią szkolnictwa, rzemiosła i zobaczą pokazy strojów i mody z określonych epok. Muzeum znajduje się w synagodze z 1097 roku zbudowanej w stylu neoromańskim (paradoksalnie dopiero po zaniku gminy żydowskiej). Ostatnie nabożeństwo odbyło się w niej w 1925 roku, a następnie została zlikwidowana i zaadoptowana na muzeum, w 1960 zaś na galerię. Po koniec 2004 roku podjęto przeinstalowanie Izby Pamięci hlineckiego rodaka, plastyka Karla Lidickiego, istniejącej bez istotnych zmian od 1982 roku. Latem, w czasie Hlinecka Artystycznego, stała wystawa galerii oferuje swe pomieszczenia do organizowania wystaw autorskich i tematycznych sztuki.

Wiele lat temu żył w Hlinsku, w jednym domku drewnianym w dzielnicy Betlém, garncarz o nazwisku Maciej Drtina. Jego najstarszym potomkiem był syn Jakub, który pewnego dnia

wyruszył w świat. Jakubowi dobrze powodziło się w świecie.

Czas mijał i zaczął tęsknić za domem rodzinnym. Postanowił więc wrócić z zarobionymi pieniędzmi do rodzimego Hlinska. Z czasem pojawiła się wśród mieszkańców zazdrość.

Jakubowi było bardzo przykro i uważał, że pozbawiając się pieniędzy zniknie również owa zazdrość. Pewnego dnia ulepił więc duży garniec, do którego włożył wszystkie swe zaoszczędzone pieniądze. Wieczorem poszedł zakopać go w nieznanym miejscu Rankiem drugiego dnia nie wrócił już do domu i w Hlinsku nikt go więcej nie zobaczył.

Edukacyjne trasy wypoczynkowe miasta Hlinsko Trasy nawiązują do istniejących ścieżek rowerowych i prowadzą nie tylko przez Hlinsko, ale także pośród przyrody w okolicach miasta. Temat każdej ścieżki jest odmienny, dzięki czemu można szczegółowo zapoznać się z historią miasta, przyrodą czy też znanymi osobistościami. Na ścieżkach ustawiono również tablice informacyjne i ławeczki. Pierwsza ścieżka wypoczynkowa oznakowana jest kolorem zielonym i oprowadzi śladami historii miasta („Zasiedlanie okolicy”, „Z historii produkcji rzemieślniczej i przemysłowej w Hlinecku”, „Historia i czasy obecne urabiania kamienia”). Kolejną ścieżkę nazwano „Aby poznać krajobraz i naturę“ a zapoznaje ona z naturą i krajobrazem okolic Hlinska. Oznakowana jest kolorem niebieskim (Poděbradovo náměstí, Urnový háj, widoki na krajobraz, Svatojánské lázně, Farma „U Sekyrů“, Studnice, Na skalce), czerwonym (Tylovo náměstí, Řeka Chrudimka, Ośrodek Sportowy „Olšinky“, browar Rychtář, Ośredek Narciarski „Rataje“, stawy Ratajskie) i żółtym (Rybí společenství, rzeka Chrudimka, Vítanov – Stan).

Wieża widokowa Vojtěchov Budowę wieży widokowej rozpoczęto w 2008 roku na górze zwanej „Na hrbovatkách“, na wysokości 589,9 metrów n.p.m. Chodzi o konstrukcję stalową, która do wysokości dwóch kondygnacji otoczona jest płaszczem

45

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko betonowym i wykładana kamieniem. Wysokość łączna dynek do garbowania. W skansenie regularnie odbywają wieży wynosi 16,35 m, ostatni taras widokowy znajduje się imprezy, jak np. jarmarki, targi czy promocje wyrobów się na wysokości 11,7 m i prowadzi do niego 59 schodów. tradycyjnych. Poprzez Veselý Kopec prowadzi oznakowana ścieżka edukacyjna Krajem Chrudimky.

Wieża widokowa Zubří W 2004 roku na południowy zachód od miejscowości Wiejskie pochody karnawałowe i maski Trhová Kamenice otwarto dla turystów wieżę komuni- Wiejskie korowody i maski karnawałowe na Hlinecku kacyjną o wysokości 55 metrów z okładziną drewnianą zostały wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa w dolnej części. Wieża jest wyraźną dominantą Gór Że- kultury UNESCO w 2010 roku. Weszły w skład świalaznych, które można z łatwością zobaczyć z platformy towego dziedzictwa kulturowego ze względu na ich widokowej znajdującej się na wysokości 38 metrów (182 wyjątkowość polegającą w szczególności na krzewieniu schodów). Przy dobrej widoczności i pogodzie można tradycyjnego charakteru obyczajów. Opisy korowodów oglądać Karkonosze, Góry Orlickie lub Wyżynę Czesko- i masek udokumentowano na Hlinecku już pod koniec XIX wieku.

Morawską.

Zespół Budowli Ludowych Vysočina (Wysoczyna) na Veselém Kopci Owe wyjątkowe muzeum w przyrodzie stanowi część składową Zespołu Budowli Ludowych „Vysočina“, największej kolekcji budownictwa ludowego w Czechach.

Oprócz wzgórza Veselý Kopec (Wesoły Kopiec) tworzą go obiekty w Svobodnych Hamrach i zabytkowy Betlém w Hlinsku. Możemy tutaj podziwiać domy drewniane rozproszone w krajobrazie pierwotnym, które przeniesiono tutaj z rejonu Žďárské vrchy i Żelazne Góry. Ekspozycje dokumentują życie i sposób gospodarowania drobnych rolników od połowy XIX wieku do połowy wieku XX. Unikalne są również tutejsze techniczne budynki ludowe z napędem wodnym, stodoła o czternastu bokach, młyn zbożowy z tłuczarką kaszy i warzelnią powideł, a także drobne zabudowy wiejskie jak np. spichlerz czy „chłodnia“ ze źródełkiem. Podziwiać tutaj można prawdopodobnie ostatni na terenie Czech dostępny publicznie bu-

Dřevíkov – budownictwo ludowe i zabytki żydowskie Dřevíkovská náves jest częścią Zespołu Budowli Ludowych Vysočina. W zabudowie wsi dochowały się pierwotne domki drewniane, które nie uległy zniszczeniu podczas pożaru w 1862 roku. Na wygląd Dřevíkova jednak wpłynęła również kolonizacja żydowska mająca miejsce w XVIII wieku. Zabytkiem tej epoki jest kończąca się na wsi uliczka żydowska z pierwotną, piętrową zabudową murowaną. Znajdziemy tu obiekty winiarni, warzelni soli potasowej, szkoły i synagogi, która znajdowała się w domu nr 43. Gmina żydowska zanikła w 1894 roku, ostatnie rodziny żydowskie wyprowadziły się z gminy przed wybuchem pierwszej wojny światowej. Należący do gminy cmentarz żydowski znajdziemy około pół kilometra na północ od Dřevíkova. Cmentarz pochodzi z XVIII wieku, pierwotnie otoczony był cembrowaniem, a później wraz z rozszerzaniem został ogrodzony murem kamiennym i sklepionym wejściem, który stanowił również schronienie dla wozów pogrzebowych. Najstarszy kamień grobowy, tylko częściowo czytelny, pochodzi z 1748 roku.

Kameničky – Galeria im. Antonína Slavíčka W gminie Kameničky działał w latach 1903 – 1907 najbardziej znany impresjonista czeski - malarz Antonín Slavíček. Stworzył tutaj swój słynny obraz nazwany „U nas w Kameničkách“, który wystawiano w Paryżu. Po remoncie parafii powstała na parterze budynku Galeria im. Antonína Slavíčka, gdzie można zapoznać się z ciekawymi informacjami o malarzu. Czasami zobaczyć tu można jego znaczące płótna wypożyczone z różnych instytucji, najczęściej z Galerii Narodowej.

Zamek Litomyšl 

46

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie

47

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie

48

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie

0

1

2

3

4

5

6 km

Š

49

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie Litomyšl – nowoczesne miasto historyczne

Wycieczka jednodniowa: wiosna – jesień

Litomyšl

Przyjazd do Litomyšle w godzinach porannych. • Zwiedzanie miasta – możliwość zwiedzania z przewodnikiem lub wypożyczenia przewodnika audio w centrum informacyjnym – Smetanovo náměstí, Dom u Rycerzy, Dom Smetany, Ogrody Klasztorne, Rodzinny dom Bedřicha Smetany. • Zwiedzanie zamku Litomyšl – unikalny renesansowy pałac z sgraffitowymi zdobieniami jest jedynym zabytkiem Kraju Pardubickiego wpisanym na listę UNESCO. Możliwość wyboru kilku tras zwiedzania. • Wizyta w Portmoneum – Muzeum Josefa Váchala – wnętrze domu drukarza Josefa Portmana jest zdobione nietradycyjnymi malowidłami autora „Krvavého romanu”, grafika i artysty posługującego się specyficznymi motywami w malarstwie Josefa Váchala. • Nowoczesna architektura w mieście znajduje się cały szereg budowli nowoczesnej architektury, która przyciąga uwagę zarówno znawców jak i laików. Przy zwiedzaniu Litomyšlí można zobaczyć np.: Browar zamkowy, Nowy Kościół, Basen Miejski, Ośrodek Sportowy Černá hora. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz.

Vysoké Mýto – miasto czeskich królewien

Wycieczka jednodniowa: wiosna – jesień

Vysoké Mýto

Przyjazd do Vysokého Mýta w godzinach porannych. • Zwiedzanie miasta – można zwiedzać z przewodnikiem z Muzeum Regionalnego – Plac Přemysla Otakara II., Kościół Świętego Wawrzyńca, mury miejskie, Praską branę, Litomyšlską bramę, Choceňską wieżę. • Muzeum Regionalne – odwiedzający mogą zobaczyć ekspozycję vysokomýtskiej firmy Carrosserie Sodomka, która należała do najbardziej znaczących producentów karoserii do samochodów. • Toulovcovy maštale – rezerwat przyrody z wyjątkowym systemem piaskowcowych tworów skalnych, parowami i głębokimi dolinami. • Pałac Nové Hrady – starannie zrekonstruowany pałac rokokowy z ogrodami i parkiem angielskim jest słusznie nazywany „czeskim Wersalem” • Pierwsze czeskie muzeum cyklistyki – na terenie pałacu w Nových Hradech znajduje się muzeum z najliczniejszą ekspozycją rowerów w Czechach. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz.

Śladami Smetany i Martinů

Pobyt weekendowy: wiosna – jesień

Litomyšl, Polička

1. dzień: Przyjazd do Litomyšle w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie miasta – możliwość zwiedzania z przewodnikiem lub wypożyczenia przewodnika audio w centrum informacyjnym – Smetanovo náměstí, Dom u Rycerzy, Dom Smetany, Ogrody Klasztorne, Rodzinny dom Bedřicha Smetany. • Zwiedzanie zamku Litomyšl – unikalny renesansowy pałac z sgraffitowymi zdobieniami, jest jedynym zabytkiem Kraju Pardubickiego wpisanym na listę UNESCO. Możliwość wyboru kilku tras zwiedzania. • Wizyta w Portmoneum – Muzeum Josefa Váchala – wnętrze domu drukarza Josefa Portmana jest zdobione nietradycyjnymi malowidłami autora „Krvavého romanu”, grafika i artysty posługującego się specyficznymi motywami w malarstwie Josefa Váchala. • Nowoczesna architektura – w mieście znajduje się cały szereg budowli nowoczesnej architektury, która przyciąga uwagę zarówno znawców jak i laików. Przy zwiedzaniu Litomyšlí można zobaczyć np.: Browar zamkowy, Nowy Kościół, Basen Miejski, Ośrodek Sportowy Černá hora. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz.

• Wieczorem można skorzystać z litomyšlskich ośrodków sportowych i wellness. • Alternatywą jest romantyczne zwiedzanie wieczornej Litomyšlí oraz wizyta na międzynarodowym festiwalu operowym Smetanova Litomyšl (czerwiec/ lipiec – wg aktualnego programu) lub uczestnictwo w innych z wielu akcji kulturalnych, które regularnie odbywają się w mieście. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Litomyšli – więcej informacji na stronie internetowej www.litomysl.cz.

2. dzień: Wycieczka do Poličky i na zamek Svojanov – przejazd ok. 20 minut. • Zwiedzanie miasta Polička – możliwość zwiedzania z przewodnikiem centrum informacyjnego – centrum historyczne, gotyckie miejskie mury obronne. • Rodzinna izdebka Bohuslava Martinů w wieży kościoła świętego Jakuba. • Centrum Bohuslava Martinů – nowoczesna ekspozycja z elementami interaktywnymi przybliża historię miasta i dzieje poličskiego rodaka Bohuslava Martinů.

50

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie • Przejazd ok. 20 minut do Svojanova. • Zamek Svojanov – jeden z najstarszych czeskich zamków królewskich, który przeszedł rozległą rekonstrukcję, oferuje ciekawe trasy zwiedzania oraz zwiedzanie wcześniej niedostępnych dla zwiedzających pomieszczeń. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz.

Ze Svitav aż do Egiptu

Pobyt weekendowy: wiosna – jesień

Svitavy, Moravská Třebová

1. dzień: Przejazd do Svitav w godzinach porannych. • Zwiedzanie miasta – można odbyć z przewodnikiem z muzeum miejskiego lub wypożyczyć przewodnik audio w centrum informacyjnym – centrum historyczne, Kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, Ottendorferův dom. • Muzeum Miejskie i Galeria – muzeum oferuje dwie unikatowe stałe ekspozycje, szczególnie: Z historii prania i techniki prania oraz Poszukiwanie Gwiazdy Dawida, która zapoznaje nas z losami tutejszego rodaka Oskara Schindlera. • Park Jana Palacha – rozległy park jest idealnym miejscem relaksu. • Miejska trasa zabytkowa – przedstawia wszystkie znane pamiątki historyczne, kościoły, muzea, rzeźby i wiele innych miejsc w mieście i okolicy. • Spacer do ścieżkach edukacyjnych – w okolicach Svitav są wyznaczone dwie interesujące ścieżki edukacyjne dla wszystkich miłośników spacerów przyrodniczych: Na czeskomorawskim pograniczu i do źródeł rzeki Svitavy.

• Alternatywna możliwość aktywnego wypoczynku lub relaksu: Svitavski stadion – nowo wybudowany ośrodek spędzania wolnego czasu dla wszystkich grup wiekowych. • Turystyka rowerowa – łagodnie pofałdowany teren w okolicach Svitav z wieloma oznaczonymi ścieżkami rowerowymi oferuje idealny teren dla turystyki rowerowej. • Wieczorny spacer przez centrum historyczne miasta związane z poznawaniem kultury. Zakwaterowanie w jednym z hoteli/ pensjonatów we Svitavách – więcej informacji na stronie internetowej www.ic.svitavy.cz.

2. dzień: Przejazd do Moravské Třebové – ok. 15 minut. • Zamek Moravská Třebova – należy do najbardziej znaczących zabytków renesansowych w Europie Środkowej. Znajduje się tu ekspozycja: Średniowieczna katownia, Laboratorium Alchemiczne mistrza Bonaciny, Skarby Moravské Třebové, Jak się żyło na wsi, Kolorowa planeta. • Zwiedzanie miasta – możliwość zwiedzania z przewodnikiem centrum informacyjnego - centrum historyczne, Kalwaria. • Muzeum egipskiej księżniczki lub Droga przez świat – wyjątkowa ekspozycja w muzeum miejskim, w którym najważniejsza jest mumia egipskiej księżniczki Hereret. • Hřebečské ścieżki górnicze – unikalna sieć ścieżek edukacyjnych przeznaczonych dla turystów pieszych i cyklistów z kilkoma platformami widokowymi, wieżami widokowymi i zabytkami techniki. • Mladějovská kolejka wąskotorowa - podróż do kopalnianych ścieżkach można zakończyć w pomieszczeniach Muzeum Przemysłowego w Mladějově, gdzie można zobaczyć różne typy lokomotyw parowych i silnikowych, drezyn i innych eksponatów. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz.

Oglądanie zabytków i kopalnie na Hřebeči

Przedłużony weekend: wiosna – jesień

Moravská Třebová, Svitavy, Svojanov, Polička

1. dzień: Przyjazd do Moravské Třebové w godzinach porannych. • Zamek Moravská Třebova – należy do najbardziej znaczących zabytków renesansowych w Europie Środkowej. Znajduje się tu ekspozycja: Średniowieczna katownia, Laboratorium Alchemiczne mistrza Bonaciny, Skarby Moravské Třebové, Jak się żyło na wsi, Kolorowa planeta. • Zwiedzanie miasta – możliwość zwiedzania z przewodnikiem centrum informacyjnego - centrum historyczne, Kalwaria. • Muzeum egipskiej księżniczki lub Droga przez świat – wyjątkowa ekspozycja w muzeum miejskim, w którym dominuje mumia egipskiej księżniczki Hereret. • Wycieczka na wieżę widokową Pastýřka – usytuowana na wzniesieniu Pastvisko nad Moravskou Třebovou oferuje przepiękny widok nie tylko na miasto, ale także na Góry Orlickie, Bukową Górę, Jesioniki czy masyw Králického Sněžníku. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Moravské Třebové – więcej informacji na stronie internetowej www.moravskatrebova.cz/informace-pro-turisty.

2. dzień: Wycieczka do Svitav na Hřebečské ścieżki kopalniane. • Zwiedzanie miasta – można odbyć z przewodnikiem z muzeum miejskiego lub wypożyczyć przewodnik audio w centrum informacyjnym – centrum historyczne, Kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, Ottendorferův dom. • Muzeum Miejskie i Galeria – muzeum oferuje dwie unikatowe stałe ekspozycje, szczególnie: Z historii prania i techniki prania oraz Poszukiwanie Gwiazdy Dawida, która zapoznaje nas z losami tutejszego rodaka Oskara Schindlera. • Park sportowy Svitavský stadion – nowo wybudowany ośrodek spędzania wolnego czasu dla wszystkich grup wiekowych oferuje zaplecze sportowe, możliwość aktywnego wypoczynku, gry i relaks. • Hřebečské ścieżki górnicze – unikalna sieć ścieżek edukacyjnych przeznaczonych dla turystów pieszych i cyklistów z kilkoma

51

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie platformami widokowymi, wieżami widokowymi i zabytkami techniki. • Mladějovská kolejka wąskotorowa – podróż po kopalnianych ścieżkach można zakończyć w pomieszczeniach Muzeum Przemysłowego w Mladějově, gdzie można zobaczyć różne typy lokomotyw parowych i silnikowych, drezyn i innych eksponatów. • Alternatywnie można zorganizować wycieczkę do Svitav na Hřebečské ścieżki kopalniane na rowerze. Pofałdowany teren Czeskomorawskiego Pogranicza z gęstą siecią oznaczonych ścieżek rowerowych oferuje idealne warunki do turystyki rowerowej.

3. dzień: Wycieczka na zamek Svojanov i do Poličky – przejazd ok. 40 minut. • Zamek Svojanov – jeden z najstarszych czeskich zamków królewskich, który przeszedł rozległą rekonstrukcję, oferuje ciekawe trasy zwiedzania oraz zwiedzanie wcześniej niedostępnych dla zwiedzających pomieszczeń.. • Przejazd do Poličky ok. 20 minut. • Zwiedzanie miasta Polička – możliwość zwiedzania z przewodnikiem centrum informacyjnego - centrum historyczne, gotyckie miejskie mury obronne. • Rodzinna izdebka Bohuslava Martinů w wieży kościoła świętego Jakuba. • Centrum Bohuslava Martinů – nowoczesna ekspozycja z elementami interaktywnymi przybliża historię miasta i dzieje poličskiego rodaka Bohuslava Martinů. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz.

Tajemnicze i bajkowe Czeskomorawskie Pogranicze

Przedłużony weekend: wiosna – jesień

Polička, Svojanov, Vysoké Mýto, Nové Hrady, Litomyšl

1. dzień: Przyjazd do Poličky w godzinach porannych. • Zwiedzanie miasta Polička – możliwość zwiedzania z przewodnikiem centrum informacyjnego – centrum historyczne, gotyckie miejskie mury obronne. • Rodzinna izdebka Bohuslava Martinů w wieży kościoła świętego Jakuba. • Centrum Bohuslava Martinů – nowoczesna ekspozycja z elementami interaktywnymi przybliża historię miasta i dzieje poličskiego rodaka Bohuslava Martinů. • Przejazd ok. 20 minut do Svojanova. • Zamek Svojanov – jeden z najstarszych czeskich zamków królewskich, który przeszedł rozległą rekonstrukcję, oferuje ciekawe trasy zwiedzania oraz zwiedzanie wcześniej niedostępnych dla zwiedzających pomieszczeń. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz. • Wieczorem możliwość uczestnictwa w przedstawieniach kulturalnych w Poličce. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Poličce – więcej informacji na stronie internetowej www.policka.org.

2. dzień: Wycieczka w okolice Poličky – Vysoké Mýto – przejazd ok. 35 minut – zwiedzanie historycznego centrum miasta z jednym z największych rynków na planie kwadratu w Czechach, kościołem św. Wawrzyńca z unikalnymi secesyjnymi zdobieniami i bramami zamkowymi i wieżami. W muzeum regionalnym można zobaczyć ekspozycję vysokomýtskiej firmy Carrosserie Sodomka. • Przejazd do Nových Hradů ok. 15 minut. • Pałac Nové Hrady – starannie zrekonstruowany pałac rokokowy z ogrodami i parkiem angielskim jest słusznie nazywany „czeskim Wersalem”. • Pierwsze czeskie muzeum cyklistyki – na terenie pałacu w Nových Hradech znajduje się muzeum z najliczniejszą ekspozycją rowerów w Czechach. • Toulovcovy maštale – rezerwat przyrody z wyjątkowym systemem piaskowcowych tworów skalnych, parowami i głębokimi dolinami przetykanych gęstą siecią tras turystycznych i rowerowych. • Alternatywnie można zorganizować wycieczkę do Toulovcových maštalí i Nových Hradů na rowerze. Rejon Toulovcových maštalí jest przetykany gęstą siecią tras turystycznych i rowerowych z własnym systemem oznaczeń.. • Wieczorem możliwość uczestnictwa w przedstawieniach kulturalnych w Poličce.

3. dzień: Wycieczka do Litomyšle – przejazd ok. 20 minut. • Zwiedzanie miasta – możliwość zwiedzania z przewodnikiem lub wypożyczenia przewodnika audio w centrum informacyjnym – Smetanovo náměstí, Dom u Rycerzy, Dom Smetany, Ogrody Klasztorne, Rodzinny dom Bedřicha Smetany. • Zwiedzanie zamku Litomyšl – unikalny renesansowy pałac z sgraffitowymi zdobieniami, jest jedynym zabytkiem Kraju Pardubickiego wpisanym na listę UNESCO. Możliwość wyboru kilku tras zwiedzania. • Wizyta w Portmoneum - Muzeum Josefa Váchala – wnętrze domu drukarza Josefa Portmana jest zdobione nietradycyjnymi malowidłami autora „Krvavého romanu”, grafika i artysty posługującego się specyficznymi motywami w malarstwie Josefa Váchala. • Alternatywnie można zorganizować wycieczkę rowerową do malowniczej krainy Žďárských vrchů ze zwiedzaniem Borové, Luckého vrchu, Lukásovy lípy w Telcím i innych atrakcyjnych miejsc.

• Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz.

52

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie znajduje się we wschodnim zakątku Czech Wschodnich. Teren otoczony starodawnymi miastami Svitavy, Litomyšl, Polička, Moravská Třebová i Vysoké Mýto zaprasza do zwiedzania miłośników historii i zabytków, jak również wielbicieli przeżyć kulturalnych, przepięknych krajobrazów bądź unikalnych ciekawostek technicznych. Malowniczy kraj na pograniczu Czech i Moraw jest miejscem atrakcyjnym również dla miłośników aktywnego spędzania wolnego czasu. Sieć oznakowanych tras turystycznych i ścieżek rowerowych wijących się przez pofalowaną krainę na wysokości od 300 do 700 metrów nad poziomem morza proponuje idealne warunki do czynnego spędzenia urlopu, a także wypoczynku i relaksu dla wszystkich grup wiekowych. www.ceskomoravskepomezi.cz

1. VYSOKÉ MÝTO I OKOLICE Vysoké Mýto Miasto posagowe czeskich królowych zaczęło pisać swą historię w XIII wieku, gdy zostało założone przez króla czeskiego Przemysła Otakara II. Do czasów współczesnych zachował się regularny rzut miasta z rynkiem centralnym Przemysła Otakara II, który jest największym kwadratowym rynkiem w Czechach. Wyjątkowość rynku nie polega tylko na jego powierzchni (2 hektary, wymiary boków: 153, 147, 134 i 127 metrów), a także układzie ulic w narożnikach oraz na środku jego stron.

Rynek należy do znaczących zabytków architektury gotyckiej w Czechach. Ostatni remont odbył się w 1996 i 1997 roku i obejmował również przywrócenie niektórych budowli, które stały tutaj w przeszłości (np. fontanna, altana). Na środku rynku stoi słup morowy. Historyczne centrum miasta jest miejską strefą zabytkową.

Spacerując w centrum miasta nie można ominąć kościoła gotyckiego św. Wawrzyńca z unikatowymi secesyjnymi dekoracjami freskowymi, bramy Choceňskiej, Praskiej i Litomyšskiej. W murach obronnych zamku dochowały się baszty Wodna i Klasztorna.

Malowniczy widok na miasto oraz na okolicę turyści mogą podziwiać z galerii znajdującej się na wysokości 48 metrów Bramy Praskiej, pozostałości fortyfikacji miejskiej ze XIV wieku. Dzisiejszy kształt bramy pochodzi z 1883 roku, gdy została przebudowana w stylu purystycznym wg projektu arch. Schmoranze. Brama Litomyšska, jedna z trzech oryginalnych dwuwieżowych bram miejskich zbudowanych w XIV wieku, uzyskała swój wygląd współczesny w XIX wieku. Wieżę Choceńską zbudowano w XIII wieku z drugą wieżą i bramą, które jednak w 1844 roku strawił pożar i zostały wyburzone.

Zachowały się tylko Wieża Choceňska (Karaska), która była dzwonnicą, aresztem i wieżą strażniczą. Ślad świata samochodów odbił się w mieście w XX wieku.

W ciągu jego pierwszej połowy sławę miastu Vysoké Mýto przyniosła firma Carrosseria Sodomka należąca do genialnego designera i producenta nadwozi Josefa Sodomki. Samochody owej firmy rozsławiły w 30 i 40 latach Czechosłowację w całym świecie. Corocznie przypominamy sobie ten czasu w ramach festiwalu Vysoké Mýto Sodomka lub zwiedzając ekspozycję Carrosseria Sodomka w miejscowym muzeum. Czasy obecne reprezentuje tutejszy renomowany producent autokarów Iveco Czech Republic oraz autodrom.

Kiedy w mieście Vysoké Mýto oczekiwano na cesarza Józefa II, nastąpiło nieszczęście. Cesarz według obyczaju przesunął wizytę o jeden dzień i mieszkańcy miasta spodziewając się tego, że wcale do niej nie dojdzie, zjedli wszystkie przygotowane pstrągi. Nazajutrz znienacka pojawił się zacny gość i ci teraz robić? Coś tam od wczoraj jeszcze pozostało, więc zaserwowali to cesarzowi. Dawno nie jadł tak wyśmienitych pstrągów, jak właśnie tego dnia w Mycie! Jeden z panów jednak powiedział: „Wasza Wysokości, ale przygotowane wczoraj pstrągi były lepsze“. Nie jest znana dokładna reakcja cesarza na to powiedzenie, ale legenda mówi, że cesarz zapytał owego pana o jego nazwisko. „Kujeba“, brzmiała odpowiedź. Na to cesarz: „Więc to my wszyscy jesteśmy niezłymi kujebakami.“ Od tego czasu miasto Vysoké Mýto i jego okolice nazywano „Kujebiną“ i mieszkańców miasta „Kujebakami“.

Muzeum Regionalne w Vysokém Mýtie Obecnie dostępna jest w muzeum wystawa stała dokumentująca historię tutejszej fabryki nadwozi Sodomka.

Pozostałe są w trakcie przygotowania. Największą ciekawostką wystawy poświęconej historii firmy Sodomka jest niedawno kompletnie wyremontowany elegancki kabriolet Aero 50 Dynamik z 1940 roku. Oprócz licznych fotografii i informacji mogą zwiedzający podziwiać

53

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie kolejne produkty słynnej fabryki – landauer, bryczka, nie ziół leczniczych skuter, samochód dla dzieci lub samochód Tatra 57B. i innych medykamentów. W latach 1711 do 1719 zbudoZamek Nové Hrady i Pierwsze Czeskie wano tu łaźnię i w Muzeum Kolarstwa Jednym z nielicznych zabytków rokokowych na terenie miejscu wcześniejszej kraju czeskiego jest zamek Nové Hrady u Litomyšle. kaplicy zbudowano Budowa rokokowa wzniesiona w latach 1774–1777 w latach 1724–1730 barokowy, przez hrabiego Jeana-Antoina Harbuvala de Chamaré kościół w stylu francuskich rezydencji letnich często nazywana którego autorem jest jest „Małym Schönbrunnem“ lub „Czeskim Wersalem“. C. A. Canevalle. UpaNa terenie zamku znajdziemy bramę wejściową i ogród dek łaźni pod koniec francuski z budynkami administracyjnymi, spichlerz XVIII wieku spowoi park angielski z piaskowcową Drogą Krzyżową (1767) dował niszczenie wsprowadzącą do pozostałości pierwotnego zamku go- zystkich budynków. tyckiego, poprzez ogród warzywny, teatr w przyrodzie Dziś w byłych łaźniach znajduje się wystawa opisująca ich historię oraz dzieje gminy Vraclav. W kościele św.

Mikołaja zainstalowano zespół unikalnych rzeźb barokowych pochodzących z drogi krzyżowej prowadzącej z miejscowości Králíky do klasztoru na Hedči. Drewniane rzeźby polichromowane o wielkości nieco przekraczającej rzeczywistość utworzono w 1740 roku. Anonimowy autor scen pasyjnych należał prawdopodobnie do uczniów M. B. Brauna.

Trasa edukacyjna przez sady i parki Vysokomýtskie Trasa o długości 1,8 km prowadzi poprzez sady Havlíčka i Masaryka, ogród botaniczny z arboretum, sady Jungmanna i kończy w parku „U Koruny“. Zwiedzający znajdą na niej miejsca wypoczynku, jak również zapoznają się z ciekawostkami środowiska naturalnego miasta królewskiego Vysoké Mýto.

pod chmurką i nowo wybudowany labirynt. W zamku zainstalowano wystawę stałą sztuki meblarskiej, gdzie zwiedzający mogą oglądać również komnaty prywatne właścicieli.

Wyremontowany spichlerz barokowy na terenie zamku zmienił się w Pierwsze Czeskie Muzeum Kolarstwa, w którym wystawiano eksponaty od połowy XIX wieku 2. LITOMYŠL I OKOLICE do czasów współczesnych. Pochodzą one z prywatnej kolekcji czeskiego kolekcjonera-rowerzysty, która zawi- Litomyšl era rowery od najstarszych welocypedów z czasów Aus- Historyczne centrum miasta tworzy miejska strefa zatro-Węgier po nowoczesne wyścigowe rowery specjalne. bytkowa. Ogłoszona została w 1969 roku a zabytkowa starówka została wytyczona w 1987 roku. Przedmiot ochrony stanowią znaczące zabytki kościelne i świeckie.

Barokowe Centrum Vraclav Centrum barokowe Vraclav stanowi kościół św. Mikołaja, Zwiedzających zainteresuje wydłużony kształt tutejszego Smetanova náměstí, który powstał wzdłuż drogi budynek łaźni i pustelnia.

Na początku XVII wieku zbudowano nad źródłem wody handlowej i targowiska. Chodzi o jeden z najdłuższych leczniczej najpierw kaplicę i urządzono pustelnię. Zy- rynków u nas, jego długość wynosi ok. 500 metrów i jest skała nazwę od zegara bijącego w wieży drewnianej, otoczony arkadowymi domami z epoki renesansu, baroktóry wcześniej nazywano fraterka czy też flaterka. We ku i empire. Poszczególne portale domów udekorowano fraterce mieszkał pustelnik, którego zadaniem było re- elewacjami okresu renesansu lub późnego baroku. Do jestrowanie tych, którzy wyzdrowieli, przechowywa- najcenniejszych zabytków renesansowej architektury

54

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie miejskiej należy Dom U Rycerzy (Dům U Rytířů), ozdobiony rzeźbioną plastyką rycerzy. Po bokach znajdują się alegoryczne postaci handlu i rzemiosła. Dominantę rynku stanowi ratusz z wieżą i nowoczesnym zegarem, pod którym znajduje się miara kontrolna – tzw. łokieć litomyšlski. Zobaczyć można też jedenastometrowy słup mariański ozdobiony figurami św. Wacława, Marii Panny i Jana Nepomucena z 1716 roku.

W pobliżu Smetanova náměstí stoi kościół farny Podniesienia Świętego Krzyża z fundamentem gotyckim.

Architekturę baroku reprezentuje internat piarystyczny z portalem barokowym z lat 1641–1680, kościół Odnalezienia świętego Krzyża z lat 1714–1726 z posągami autorstwa Matyáša Brauna i cennymi organami (1821) oraz byłe gimnazjum piarystyczne (1640).

Litomyšl dumna jest z pałacu renesansowego z lat 1568–1581 z arkadami i dekoracjami sgraffito na elewacji i szczytach, który od 1999 roku jest wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Znajduje się w nim również teatr zamkowy z 1795 roku.

W pobliżu zamku, na wzgórzu nad miastem, przy byłym klasztorze znajdują się ogrody klasztorne, które niedawno przeszły remont i uzyskały wygląd reprezentacyjnych ogrodów miejskich.

W 1824 roku w rodzinie browarnika browaru zamkowego, Františka Smetany, urodził się słynny na całym świecie kompozytor Bedřich Smetana. Jego mieszkanie rodzinne można zwiedzić w domu byłego browaru zamkowego, który znajduje się tuż obok zamku.

Zamek w Litomyšli Historia zasiedlania wzgórza zamkowego i późniejszego zamku niepodzielnie jest połączona z historią miasta Litomyšl przez cały czas jego istnienia. Zamek renesansowy zbudowany w latach 1568–1581 przez Vratislava z Pernštejna pod kierownictwem architektów G. B. Aostalise i U. Aostalise jest znaczącym przykładem pałacu arkadowego typu włoskiego. Mimo zmian wykonywanych w jego wnętrzach pod koniec XVIII wieku, zachował prawie nienaruszony wygląd z czasów renesansu wraz z unikatową dekoracją sgraffito na fasadzie i szczytach. Oprócz niej znajdziemy tutaj również duże sceny figuralne przedstawiające obrazy z życia cesarza Konstantyna wykonane identyczną techniką.

Zachowały się również liczne budynki gospodarcze i ogród pałacowy. Pałac i obszar pałacowy wpisano na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO w 1999 roku. Obszar pałacowy jest głównym magnesem przyciągającym do miasta corocznie tysiące turystów.

Zwiedzając wnętrza pałacowe można wejść nie tylko do sal reprezentacyjnych czy luksusowych sypialni prywatnych, jak również wyjątkowego teatrzyku barokowego powstałego pod koniec XVIII wieku w czasach Valdštejnów-Vartembergów, który dziś należy do najstarszych zabytków tego typu w Europie. Miłośnicy sztuki z pewnością docenią ekspozycję fortepianów historycznych i oryginalnych barokowych kulis teatralnych wykonanych przez wiedeńskiego dworskiego malarza Józefa Platzera. Pokonując 135 schodów można wyjść na 55-metrową wieżę pałacową z wystawą Wieża Pełna Strachów czy też w podziemiach pałacu przejść 500 m korytarzy podziemnych pod terenem pałacu i otaczającego go parku. Takie „adrenalinowe” zwiedzanie dobre jest dla turystów o dobrej kondycji i chcących przeżyć przygodę.

W piwnicach zamku można zwiedzić wystawę rzeźb Olbrama Zoubka. Na drugim piętrze pałacu ma siedzibę Miejska Galeria Obrazów, którą zarządza Galeria Miejska Litomyšl. W pobliżu zamku, na wzgórzu nad miastem, przy byłym klasztorze piarystycznym znajdują się ogrody klasztorne, które niedawno przeszły remont i uzyskały wygląd reprezentacyjnych ogrodów miejskich.

55

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie Kaplica św. Jerzego koło Litomyšli została mocno uszkodzona pod koniec XVII wieku i dlatego mieszkańcy postanowili sprzedać jej dzwon do Lochovic. Jednak pani z Lochovic przegrała dzwon w karty z Krumlovskimi i w ten sposób dzwon zakończył podróż w Czeskim Krumlowie.

Ogrody klasztorne w Litomyšli Ogrody klasztorne znajdują się przy byłym klasztorze piarystycznym, pomiędzy 2 litomyšlskými kościołami niedaleko zamku. Zajmują powierzchnię ponad 11 000 metrów kwadratowych na wzgórzu nad miastem. Ich dekoracją jest altana z widokiem na miasto, kwietniki w samym środku basen z fontanną z rzeźbami Olbrama Zoubka, który ofiarował je miastu. Trawniki mogą zwiedzający wykorzystać do wypoczynku. Atmosferę relaksacyjną podkreśla cicho brzmiąca muzyka klasyczna i oświetlenie przestrzeni, które zmienia się w ciągu dnia i nocą. Ogrody klasztorne dostępne są od kwietnia do października w godzinach 8:00–22:00, od listopada do marca w godzinach 8:00–19:00.

dwóch pomieszczeń swego domu. Autor „Krwawej Powieści“ wtedy spełnił życzenie Portmana i w 1924 roku zakończył prace związane z dekoracją wnętrz. Na początku lat 90-tych minionego wieku dokonano renowacji, która uratowała dekorację przed zniszczeniem.

Galeria Miejska – Dom U Rycerzy Galeria Miejska Litomyšl ma siedzibę w Domu U Rycerzy (Dům U Rytířů), który pochodzi z 40-tych lat XVI wieku.

Znaczenie mają zachowane w jego wnętrzach elementy renesansowe, szczególnie bogata dekoracja reliefowa na kamiennej elewacji. Postacie dwóch rycerzy były źródłem nazwy domu. Po raz pierwszy pojawia się owa nazwa w „Historiach Małomiejskich” Jiráska czyli zbiorze opowieści z okolic Litomyšle.

Toulovcovy maštale Toulovcovy maštale są wyjątkowym zespołem tworów skalnych, głębokich kanionów, miast skalnych, jaskiń i samodzielnych skał, którym nazwę nadano według tego, z czym kojarzyły się ludziom (Jajko Kolumba, Statek pancerny itp.). Cały rejon przeplatany jest gęstą siecią tras turystycznych z własnym oznakowaniem, na któPortmoneum – muzeum Josefa Váchala Zwiedzanie Portmoneum w mieście Litomyšl zapa- rych można orzeźwić się przy licznych źródłach. Według miętasz na długie lata. Ściany pomalowane nasyco- legendy w dawnych czasach ukrywał się tutaj rycerz-roznymi kolorami, gdzie na pierwszy rzut oka bezładnie bójnik Toulovec, którego jednak w czasach obecnych nie przechodzą jedna w drugą, postacie diabłów, skrzatów i strachów z klasycznymi motywami chrześcijańskimi lub

odniesieniami do hinduizmu czy też innych nauk orientalnych, mają własną logikę opierającą się na postawach życiowych i poglądach artystycznych Vachaly.

Historia Muzeum Josefa Váchala zaczyna się w 1920 roku, kiedy to miłośnik sztuki Josef Portman zaprosił do miasta Litomyšl swego przyjaciela, malarza i pisarza Josefa Váchalę i poprosił go o ozdobienie stropów i ścian

56

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie Muzeum fajek Proseč Ekspozycja muzeum fajek znajduje się w pomieszczeniach oryginalnego cembrowanego domku o nr 61 w Proseču przy rynku. Poza wieloma eksponatami, zainteresowani dowiedzą się wielu ciekawostek o produkcji fajek oraz historii tego rzemiosła, które dla Prosečska jest typowe i zachowało się do dziś.

Częścią muzeum jest również wystawa historii Prosečska, strojów z danych epok, naczyń, ceramiki, szkła i mebli. Prezentuje wybitne osobistości związane z tym rejonem, jak: pisarka Tereza Nováková, bracia Mannowie lub Alois Metelák.

musicie się obawiać i śmiało możecie odwiedzać nawet jego miejsce zamieszkania.

Aż na trzy wieże widokowe można wyjść opodal rezerwatu przyrody Toulovcovy maštale. Na Jarošovském kopci znajduje się Wieża Toulovca, nad Prosečí, w dzielnicy Paseky wieża widokowa Terezka i w pobliżu gminy Hluboká czeka na nas ciekawa budowla wieży Borůvka.

Dwupiętrowa Wieża Toulovca z 2002 roku osiąga wysokość 16 metrów i na jej górną platformę znajdującą się na wysokości 12 metrów prowadzi 60 schodów. Stalowo-drewniana wieża Terezka, udostępniona dla turystów od sierpnia 2004 roku, jest wyższa o 10 metrów.

Ma jeden główny taras widokowy na wysokości 25 metrów i cztery półpiętra. Borůvka jest z kolei trzecią drewnianą wieżą widokową (ze stalową klatką schodową i platformą widokową) w tym rejonie i jest dostępna od 2005 roku. Na pierwszy rzut oka zainteresuje każdego zwiedzającego swą nietypową konstrukcją, która wznosi się na wysokość 18,5 m. Platforma znajduje się na poziomie 15 metrów i żeby tam wejść trzeba pokonać ponad 70 schodów.

Z wszystkich wież możemy podziwiać krajobrazy Toulovcových maštali a także Góry Orlickie, Wyżynę Czesko-Morawską, Góry Żelazne czy Karkonosze, Góry Orlickie, Kralicki Śnieżnik i Jesioniki.

Piwnice piaskowcowe Zderaz Mieszkania skalne powstały mniej więcej w czasie, gdy hrabia de Chamaré nabył pobliski zamek Nové Hrady.

Hrabia przystąpił do przebudowy zamku i w okolicy zakładał różne manufaktury – szklarnie, pralnie lnu, garbarnie, bielarnie itp. Ludzie przybywali w te okolice za pracą i szukali najróżniejszych miejsc, gdzie mogliby zamieszkać. Wydrążyli kilka prostych pomieszczeń w skałach i z biegiem czasu zbudowali ponad nimi domki cembrowane lub darniowe. Najbiedniejsi mieszkańcy jednak aż do XIX wieku mieszkali w skromnych warunkach, w przybytkach piaskowcowych. W jednym pomieszczeniu obok siebie żyły trzy pokolenia. Niektóre pomieszczenia skalne pełniły funkcję piwnicy, w której przechowywano ziemniaki, buraki bądź rolę chlewu czy warsztatu – zachowała się kuźnia i suszarnia owoców.

Z pierwotnych 40 udokumentowanych piwnic obecnie można zobaczyć 27. Pozostałe zostały zasypane lub przegrały z lokalną eksploatacją piasku bądź nową zabudową. Dostępne są dwa mieszkania skalne, w jednym z nich znajduje się wystawa zdjęć dokumentujących wszystkie zachowane w gminie piwnice. Ścieżka edukacyjna Velký Kosíř Trasa prowadzi wokół jednego z najstarszych stawów w rejonie Wschodnich Czech. Jego okolice są istotnym obszarem ornitologicznym. Zaobserwowano tutaj 179 gatunków ptaków, w tym 72 gniazdujących na stałe.

Cztery przystanki informują o lokalnej faunie i florze, z których liczne gatunki są już na terenie Czech bardzo rzadkie. Ścieżka edukacyjna Nedošínský háj Łatwa ścieżka edukacyjna przechodząca przez gaj Nedošín, który znajduje się na skraju lasu nad stawem Velký Kosíř (szlak turystyczny oznakowany kolorem

57

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie czerwonym) niedaleko miasta Litomyšl. Jedenaście tablic informacyjnych prezentuje zwiedzającym miejscową botanikę, zoologię i leśnictwo. Zbiorniki wodne w okolicy nie wchodzą w skład ścieżki edukacyjnej.

Różana polanka – pomnik Pomnik przypomina wydarzenia z czasów pobiałogórskich – na tym miejscu członkowie Braci Czeskich z rejonu Litomyšlskiego żegnali się przed odejściem na

uchodźstwo. Różana polanka pierwotnie znajdowała się w środku pola i od niepamiętnych czasów zarośnięta jest różami francuskimi (łacińskie Rosa gallica). Mówi się, że wyrosły z łez czeskich braci, które uronili przed wyruszeniem w dal. Pomnik miedziany wg projektu arch. Aloisa Meteláka odsłonięto w 1921 roku.

Most kamienny Osík Kamienny most sklepiony, przez rzekę Desinkę jest zabytkiem kultury. Przy każdym końcu mostu znajduje się posąg – z jednej strony św. Antoni Padewski o wysokości 165 centymetrów z XVIII wieku; jego autor nie jest znany. Autorem drugiej rzeźby – św. Wacława – są J. Vašata i V. Kroupa. Jej wysokość wynosi 167 centymetrów i została wykonana w 1929 roku. Obie postacie wyrzeźbiono z drobnoziarnistego piaskowca, cokół zaś z piaskowca gruboziarnistego. Most wyremontowano raz, w 1996 roku, rzeźby już trzykrotnie, w latach 1977, 1994 i 2000.

3. POLIČKA I OKOLICE Polička Polička stanowi bramę wejściową do Žďárských vrchů, jednego z najcudowniejszych zakątków Wyżyny Czesko-

58

Morawskiej. Historyczne centrum miasta jest miejską strefą zabytkową. Polička szczyci się miejskimi doskonale zachowanymi murami obronnymi, które należą do najlepiej zachowanych miejskich murów obronnych w środkowej Europie. Szerokość murów jest godna podziwu – 2 do 2,25 m a wysokość sięga 8 metrów. Zbudowano je po wizycie Karola IV w Poličce w drugiej połowie XIV w. Układ murów obronnych składał się z bramy głównej, parkanu, murów, rowu wodnego i wału. Układ obronny wzmocniły w XVI w. cztery barbakany wyposażone w most zwodzony, które przeznaczone były do obrony bram miejskich. Jednak bramy ani barbakany się nie zachowały. Do dziś przetrwał tylko główny mur wzmocniony 19 półokrągłymi wieżami, który otacza całe centrum historyczne miasta (1220 metrów). Mury obronne można zwiedzać indywidualnie w ramach trasy dla pieszych lub wyjść z przewodnikiem bezpośrednio na galerię odrestaurowanej części muru, który udostępniono do zwiedzania wraz z kilkoma wieżami.

Na rynku stoi jeden z najbardziej bogato zdobionych słupów mariańskich w Czechach oraz ratusz barokowy.

Słup morowy ma wysokość 22 metrów i został wzniesiony w latach 1727 do 1731 jako podziękowanie za uchronienie miasta przed morem z 1713 roku. Autorem jego kompozycji architektonicznej jest prawdopodobnie architekt František Maxmilián Kaňka. Jest uważany za jedno ze szczytowych dzieł barokowych tego rodzaju w Czechach.

Ratusz barokowy zbudowano w miejscu pierwotnego ratusza gotyckiego. Projektantem był prawdopodobnie również František Maxmilián Kaňka, który zaprojektował go jako monumentalną dwukondygnacyjną budowlę typu pałacowego z dachem mansardowym i wieżą. Pierwotna kopuła barokowa uległa zniszczeniu w trakcie pożaru w 1845 roku i została odnowiona w 1916 roku, gdy zainstalowano w niej nowy zegar. W 1994 roku w wyremontowanym ratuszu zainstalowano i udostępniono stałe wystawy Muzeum Miejskiego i Galerii.

Na Palackého náměstí znajdziemy fontannę kamienną ze rzeźbą św. Jerzego wykonaną przez Jiřího Pacáka w 1727 roku.

W pierwszej połowie trzynastego wieku złodziejski nieprzyjaciel udał się ścieżką Trstěnicą z Moraw do Czech aż do Ujazdu Bojanowskiego na Chrudimsku rozbijając obóz na zielonym wzgórzu. Zabijał i okradał podróżnych, rabował i podpalał wsie i miasta, spokojnych mieszkańców okrutnie mordując.

Dowiedziawszy się o tym król Wacław I wyruszył niezwłocznie z wojskiem przeciw tej złodziejskiej hałastrze i otoczył jej obóz.

Nastąpiła okrutna rzeź. Krwiożerczy napastnicy stawiali za-

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie cięty opór, jednak bezskutecznie. Uciekali Trstěnicką ścieżką z powrotem na Morawy. W miejscu, gdzie obecnie znajduje się Polička, zostali zaskoczeni przez tutejszych mieszkańców i trzymani przez nich tak długo, nim nadeszło dzielne wojsko i potwornych napastników „wycięli w pień”. Na pamiątkę tego zwycięstwa nazwano pobojowisko „Poliček“ dlatego, że właśnie tutaj nieprzyjacielowi wymierzono policzek.. Na paměť onoho vítězství nazváno prý bojiště „Poliček“, odkud, že tu dán políček nepříteli.

Centrum Bohuslava Martinů Centrum Bohuslava Martinů ma siedzibę w budynku historycznym, który do 1930 roku służył jako chłopięca szkoła mieszczańska, do której na przełomie wieków uczęszczał również najsłynniejszy rodak poličski, słynny kompozytor Bohuslav Martinů.

Po ostatnim remoncie budynku, powstały w nim nowe ekspozycje, które rozrywkową i zabawną formą przenoszą nas w dawne czasy naszych przodków. Zwiedzający mogą spróbować założyć miasto, ubrać część uzbrojenia czy też podnieść miecz, zabawić się w strzelca wyborowego na strzelnicy bądź handlarza na targowisku miejskim. Wszystkie przeżycia umacnia zastosowanie techniki audiowizualnej.

W centrum znajduje się wyjątkowy, drugi co do wielkości, zbiór szkła góralskiego w Czechach. Oglądać można produkcję większości góralskich hut szkła z XIX wieku, od najstarszych po ostatnią, škrdlovicką, w której produkcję zakończono w 2008 roku. Obok samych eksponatów wystawiono również narzędzia i surowce niezbędne do produkcji szkła.

Oryginalna wystawa Kolorowy Świat Bohuslava Martinů odsłania przynajmniej część tajemnic bogatych zbiorów muzeum. Zwiedzający mogą zapoznać się z wyjątkową osobą Bohuslava Martinů za pośrednictwem atrakcyjnego materiału wizualnego, oryginalnych przedmiotów i

dokumentów osobistych pochodzących z majątku rodziny Martinů, z których niektóre udostępniono po raz pierwszy. Ciekawa historia o fascynujących losach rodaka poličskiego, jednego z najwybitniejszych kompozytorów XX wieku, który rozsławił muzykę czeską na całym świecie, powinna zainteresować każdego.

Częścią wystawy jest również wyremontowana klasa szkolna z przełomu XIX i XX wieku, gdy do szkoły uczęszczał również mały Bohuslav. Goście mogą zasiąść w ławkach szkolnych i poczuć atmosferę ówczesnych czasów, podkreśloną oryginalnym umeblowaniem z tamtego okresu oraz zdobieniem ścian. Z pomieszczeń korzystają również współcześni uczniowie, dla których przygotowano ciekawe programy i zajęcia modelowe.

Organizowane są tutaj czasowe wystawy przybliżające życie i obyczaje naszych przodków.

Rodzinna izdebka Bohuslava Martinů Jeżeli zdecydujesz się pokonać 192 schodów w wieży kościoła św. Jakuba, to zobaczysz romantyczne, jednak nieco niepraktyczne do codziennego życia, miejsce – ponieważ wejdziesz do rodzinnej izby kompozytora Bohuslava Martinů. Tutaj 8 grudnia 1890 urodził się słynny kompozytor. Jego ojciec, z zawodu szewc, pełnił tu funkcję „wieżowego“. Jego zadaniem było trzymanie straży przed pożarem w dzień i w nocy, nakręcanie zegara wieżowego i dzwonienie na Anioł Pański. Z rodziną mieszkał pomocnik szewski, do którego mówili „dziadek“. Pomagał rodzinie w prowadzeniu domu a ponieważ izba była bardzo mała, to jego łóżko ustawione było pod zegarem w wieży. Skromna izdebka dzisiaj wygląda w głównych zarysach dokładnie tak, jak w latach dzieciństwa Bohuslava. Z galerii wieży można podziwiać wyjątkowy widok całe miasto i jego pobliskie okolice (Martinů swoją wieżę przyrównał do latarni morskiej).

Zamek Svojanov Jednym z najstarszych zamków królewskich w Republice Czeskiej jest malowniczy zamek Svojanov leżący nad doliną rzeki Křetínky. Chodzi również o jedyny zamek w kraju, w którego architekturze mieszają się gotyk z empire, a więc średniowiecze z wiekiem XIX. Wystawa w pałacu zamkowym przedstawia zwiedzającym życie na zamku w 2 połowie XIX w. Pomieszczenia urządzono tak, by jak najwierniej pokazywały to, jak faktycznie się żyło na zamku. Do najciekawszych pomieszczeń należy sala kolumnowa, kuchnia, jadalnia, salonik męski czy damski. Zwiedzanie obejmuje również zbiór zegarów oraz ogród gotycki – jedyny tego rodzaju

59

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie – skała gnejsowa przypominająca cztery pale powstałe wskutek wietrzenia mrozowego skał. Teren obejmuje trzy gnejsowe bloki skalne, głazy przy ich stopach oraz otaczający je las jodło-bukowy Nazwa powstała od typowego kształtu szczytu największej skały.

Kraina Žďárské vrchy przeplatany jest setkami kilometrów ścieżek rowerowych i turystycznych, istnieją tutaj idealne warunki do uprawiania turystyki zimowej. Miłośnicy kąpieli i sportów wodnych docenią liczne zbiorniki wodne, np. staw Velké Dářko, zaporę Pilská, staw Medlov, Sykovec czy Milovský rybník. w Europie Środkowej. Druga trasa zwiedzania prezentuje podziemia z katownią i wystawą przypominającą legendy o zamku, dom renesansowo-gotycki giermków, który otwarto do zwiedzania, po raz pierwszy w historii zamku, w 2012 roku. Do domu giermków, w którym nad sobą znajdują się dwie duże sale oraz cenne poddasze, odnosi się legenda dotycząca zarządcy Rabina. Był on bowiem bardzo surowy dla robotników budujących dom. Dlatego po śmierci, każdego dnia o północy, musi okrążyć zamek na ognistym byku.

Dla szkół oferujemy program interaktywny z pokazem szermierki z czasów gotyku. W programie znajdują się również gry i konkursy dla dzieci.

W 2012 roku zakończono remont wież zamku, na których dobudowano altany i platformy widokowe w stylu XIX w., z których można podziwiać cudowne widoki okolicznego krajobrazu.

Park Krajobrazowy Žďárské vrchy Žďárské vrchy oraz Park Krajobrazowy o identycznej nazwie, bez przesady, można potraktować jako jedną z ostatnich nie dotkniętych oaz czystej i spokojnej natury w samym sercu Czech. W tym miejscu znajdują się źródła kilku czeskich i morawskich rzek oraz układy stawów, co było powodem do ogłoszenia tego rejonu parkiem krajobrazowym naturalnej kumulacji wód.

Najwyższą górą Žďárských vrchů jest Devět skal (836 metrów, Dziewięć Skał), pomnik przyrody, którego nazwa wywodzi się z labiryntu skalnego tworzącego trzy długie grzbiety o dziewięciu wieżach oraz trzech małych wieżyczkach. Do kolejnych ciekawostek Žďárských vrchů należy Žákova hora (Góra Uczniów) znajdująca się 2 km od osady Cikháj. Zgodnie z legendą zabłądzili tu uczniowie, wychowankowie klasztoru ždárskiego i więcej nie wrócili. Do kolejnych znanych rezerwatów należy górotwór Čtyři palice (Cztery Pale) koło gminy Křižánky

60

Lucký vrch Lucký vrch jest częścią parku krajobrazowego regionu Žďárské vrchy. Oferuje przepiękny widok na okolicę z wysokości 739 metrów nad poziomem morza. Można

z niego zobaczyć Góry Orlickie, Jesioniki a przy idealnych warunkach pogodowych także Karkonosze.

Lipa Lukasa Pamiątkowa (Lukasova) Lipa Śpiewająca rośnie w północno-zachodniej części gminy Telecí. Potężna lipa o wysokości 25 metrów i obwodzie pnia 1170 centymetrów, której szacowany wiek wynosi ok. 700 lat, jest drugim największym drzewem pomnikiem w Czechach Wschodnich i trzecią największą lipą w Republice Czeskiej.

Legenda mówi o tajemniczym czeskim bracie, który w przestrzennym i wówczas zamkniętym wnętrzu drzewa znalazł schronienie podczas przepisywania Nowego Testamentu i zabronionych psalmów. Przyświecał sobie świecami łojowymi, teksty sobie śpiewał a przy szumie rozłożystej korony drzewa powstawało wrażenie, że to właśnie lipa śpiewa. Ścieżka edukacyjna U Poličky Trasa powstała w 2007 roku i prezentuje znane i mniej

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie znane miejsca w okolicy gminy Polička. Jej długość wynosi 10 kilometrów i prowadzi od Domu Tyla poprzez Liboháj, koło zapór i wraca z powrotem do Polički. Na 15 przystankach informuje o historii, współczesności i znaczeniu opisywanych miejsc, a równocześnie zajmuje się sprawami ekologicznymi, społecznymi i socjalnymi.

Panele opracowano w atrakcyjnej, ilustrowanej formie.

Park Natury Údolí Křetínky W roku 1996 ogłoszono je parkiem o powierzchni 5570 hektarów. Znajduje się w nim nietknięty krajobraz o bogatej różnorodności biotopów. Oś parku stanowi bieg rzeczki Křetínka, która w miejscu oznakowanym pod nazwą Bohuňovské skály tworzy granicę dwóch układów geomorfologicznych – Płyty Czeskiej nad lewym stokiem doliny i układu czesko-morawskiego nad prawym brzegiem. W części dolnej można zobaczyć wąski strumień trawertynowy schodzący po lewym stoku doliny, który stanowi chronioną ciekawostkę natury.

Bystré Do najbardziej znanych zabytków miasta należy ratusz barokowy i zamek renesansowy, który zbudował w latach 1586 – 1590 Jan Bezdružický z Kolovrat. W 1978 roku zamek dwukrotnie spłonął a następnie został zrekonstruowany do postaci obecnej. Do zamku należy również ogólnodostępny park angielski, który oprócz zieleni zdobią dzieła rzeźbiarzy. Zamek jest obecnie siedzibą Domu na zamku Bystré będący integralną częścią życia miasta. Kościół w Bystrém poświęcono św. Janu Chrzcicielowi i rzekomo chodzi o najstarsze miejsce pielgrzymkowe Marii Panny Karmelskiej na terenie naszego kraju. Przy ulicy Vedřela znajduje się budowa należąca do najstarszych zachowanych w Bystrém domów, dane sięgają roku 1723. Usytuowano w nim Minimuzeum z wystawą rzemiosła szewskiego i sztuki ludowej.

Szedł sobie przez te lasy odważny myśliwy z pieniędzmi do Svojanova. Przychodząc koło gęstego zarośla zatrzymał się zrazu. Niedługo trwało i z gęstwiny wynurzył się niedźwiedź. Myśliwy mocno ścisnął swoją włócznię.

Niedźwiedź stawiając na tylnych łapach dziko wrzasnął na myśliwego. Jednak doświadczony myśliwy zwinnie odskoczył i zadał zwierzęciu śmiertelny cios włócznią.

Niedźwiedź ryknął i gwałtownie rzucił się na myśliwego, by ścisnąć go swymi potężnymi łapami i zwalić go na ziemię. Myśliwy zwinnie odwrócił się i wbił mocno swą kopię w piersi niedźwiedzia. Groźny drapieżnik chrapocząc opadł na ziemię i skonał. Legenda opisuje wydarzenie przedstawione w godle miasta.

Wędrowanie poličskými lasami miejskimi Środowisko leśne w ostatnich latach coraz częściej stanowi miejsce relaksu, turystyki a często i samokształcenia. Miasto Polička może się pochwalić rozległymi terenami leśnym, których powierzchnia sięga od gór Žďárské vrchy do samej granicy ziemskiej z Morawami.

Urozmaicony teren, rozmaita roślinność, utrzymywana sieć dróg leśnych, ciekawe zabytki kultury i natury – to wszystko można znaleźć w tutejszych lasach. Celem projektu „Wzmocnienie funkcji rekreacyjnej lasów i ukierunkowania turystyki w lasach miasta Polički“ było pokazanie odwiedzającym lasy, miejsc o wartości kulturalnej i naturalnej, zapoznanie ich z problematyką gospodarki leśnej oraz funkcją lasu w krajobrazie, celowe ukierunkowanie oraz skłonienie turystów do ochrony bogactwa naturalnego. Dzięki projektowi zbudowano łącznie 10 stanowisk, które podzielono na dwie trasy turystyczne – Trasa Turystyczna okręg „Poličsko“ i Trasa Turystyczna okręg „Svojanovsko“.

4. SVITAVY I OKOLICE Svitavy Miasto, którego nazwa wywodzi się od nazwy przepływającej przez niego rzeki, zostało założone w połowie XII wieku w ścisłej bliskości tras kupieckich. Postać miasta bardzo zmieniła się w ciągu ośmiu stuleci jego istnienia. Dominantą miasta były wieże miejskich murów obronnych, bram, kościołów i ratusza. Dopiero w XIX wieku nadano miastu niepowtarzalny charakter industrialny.

Najważniejszym zabytkiem jest prawdopodobnie, pięknie zrekonstruowane centrum historyczne miasta, które ogłoszono miejską strefą zabytkową. Spacer po rynku z drugimi najdłuższymi podcieniami w Czechach i licznymi domami barokowymi i renesansowymi z pewnością będzie miłym

61

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie

przeżyciem podczas zwiedzania miasta. Nieregularny układ rynku svitavskiego świadczy o tym, że domy mieszczańskie powstawały wzdłuż średniowiecznej drogi całkowicie spontanicznie. Wskutek kilku pożarów, które w trakcie wielowiecznej historii trawiły miasto oraz kolejnych przebudów, obecnie miejską starówkę można nazwać podręcznikiem architektury. Obok siebie bowiem stoją prawie wszystkie znane style – gotyk, renesans, barok, klasycyzm, jak również style historyzujące, neorenesans i secesja.

Przy górnym końcu obustronnie arkadowego rynku stoi kościół Zwiastowania Marii Panny. Z jego wieży można obserwować całe miasto i jego okolice. Do najstarszych domów mieszczańskich, zbudowanych w 1554 roku, należy dom „U Mouřenína“(U Murzyna), który znajduje się w części środkowej rynku, tuż obok budynku czerwonego starego ratusza. Przy dolnym końcu rynku, turystę na pewno zainteresuje wyraźna budowa domu Ottendorfera, zbudowana w stylu amerykańskim w 1892 roku. Pierwotnie biblioteka publiczna, dzisiaj jest salą koncertową i siedzibą Muzeum Esperanto, jedynego w Czechach.

Obok domu Ottendorfera można zwiedzić muzeum svitavskie i zobaczyć wyjątkową wystawę pralek i techniki prania czy też zapoznać się z losami rodaka svitavskiego Oskara Schindlera oraz historią osiedlania się Żydów w tym rejonie, co prezentuje stała wystawa „Poszukiwanie Gwiazdy Dawida”, „Oskar Schindler – sprawiedliwy wśród narodów”.

Niektórzy mówią, że było to wtedy gdy Turcy, którzy po bitwie pod Mohaczem rozproszyli się po Morawach, splądrowali je i oblegali także miasto Svitavy. Inni przesuwają to zdarzenie do czasów późniejszych, kiedy to Szwedzi niszczyli Morawy Jednak chyba pierwsza z tych wersji będzie właściwa, ponieważ odcisk pieczęci z godłem miejskim znajduje się już na dokumencie z 1591

62

roku. Miasto oblegane głodniało, jednak nie zamierzało się poddać i pozwolić na ponowną grabież. Piwnice z zapasami żywności były prawie puste, nawet siana i trawy brakowało, więc zdychało z głodu także bydło. Pozostał już tylko jakiś stary tur. Mieszkańcy odcięli zwierzęciu głowę, wbili ją na pal i odważny parobek uniósł ją na blankach. Nieprzyjaciele byli zdziwieni tym, że w mieście znajduje się jeszcze bydło i pasie się na murach obronnych. Sprytny chłopiec zmieniał miejsce, tu był przy bramie, tu znów głowa tura rozglądała się w innym miejscu.

A wojsko oblegające miasto wyjadło już wszystko w okolicy i głód zmusił ich do poszukiwania żywności gdzie indziej. Zaprzestali oblężenia a miasto zamieściło w swoim herbie głowę tura nad otwartą bramą.

Muzeum Miejskie i Galeria w Svitavách W budynku z 1892 roku będącym siedzibą rodziny burmistrza miasta Johanna Budiga, ma od 1947 roku siedzibę Muzeum Miejskie i Galeria miasta Svitavy. Posiada jedne z najładniejszych sal wystawowych w tym regionie. Stała ekspozycja historyczna pt. „Poszukiwanie Gwiazdy Dawida, Oskar Schindler – sprawiedliwy wśród narodów“ poświęcona jest historii rodaka svitavskiego Oskara Schindlera, który uratował 1200 ludzi podczas drugiej wojny światowej, historii holocaustu, zasiedlania żydowskiego pogranicza czesko-morawskiego. Znajdziemy tu również pamiątki żydowskie. Druga wystawa stała opisuje historię prania i techniki prania.

Jej podstawę stanowi 50 sztuk różnego rodzaju pralek.

Ustawione są według historii ich rozwoju – od drewnianych poprzez pralki wykonane własnym sumptem (drewniane lub blaszane) aż do pierwszych seryjnie produkowanych pralek dla gospodarstw domowych.

Wszystko uzupełniają kopie starych reklam, plakatów i zdjęć dokumentalnych.

Muzeum Esperanto W 2008 roku otwarto nowe muzeum w Svitavach będące Centrum Czeskiego Związku Esperanto.

Znajduje się w jednym z najstarszych miejskich domów historycznych i nosi imię mecenasa V. O. Ottendorfera, rodaka ze Svitav, żyjące-

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie go w drugiej połowie XIX wieku w USA. Wystawa dokumentuje nie tylko powstanie i historię ruchu esperanto w Republice Czeskiej i zagranicą, ale prezentuje również wszechstronne praktyczne wykorzystanie znajomości esperanto w czasach współczesnych. Szczególną uwagę zwrócono na dzieje esperanto na Svitavsku a nie brakuje również ciekawostek kolekcjonerskich i unikatów.

można przejechać rowerem, rozpoczyna się na dworcu autobusowym w Svitavách i prowadzi lekko pofalowanym terenem pogórza svitavskiego do samej granicy wododziału europejskiego. Na 9 panelach informacyjnych przedstawia historię rejonu pogranicza Czech i Morawy z dowodami wzdłuż drogi – oryginalnymi kamieniami granicznymi. Na trasie otwierają się dotychczas niewidziane i wyjątkowe widoki na miasto.

Ośrodek wypoczynkowo-rekreacyjny Stadion Svitawski/park sportowy Od września 2010 roku czynny jest nowo wyremontowany były stadion Pokoju. Otrzymał nową nazwę Stadion Svitavski. Podstawową ideą akcji było stworzenie wielofunkcyjnego parku wypoczynkowo-rekreacyjnego, w którym znajdują się powierzchnie do uprawiania sportów oraz miejsca do wypoczynku, zabawy, relaksu.

Stadion oferuje wiele możliwości do czynnego spędzenia wolnego czasu przez dzieci, dorosłych i seniorów, mieszkańców miasta i jego gości. Oprócz boiska piłki nożnej i zaplecza do uprawiania atletyki znajduje się na nim tor dla rolkarzy, boisko dla małych i większych dzieci, korty tenisowe z klubem, boiska do gry w piłkę, powierzchnie kondycyjne dla seniorów, stadion hokejowy czy boisko do pétanque.

W ośrodku oprócz boisk znajdują się również dwie restauracje z tarasami zewnętrznymi oraz duży parking dla gości zmotoryzowanych. Ciekawym uzupełnieniem są rzeźby drewniane czyli abstrakcyjne rzeźby artystyczne z kikutów starych drzew.

Dobrze ukryta wieża widokowa Járy Cimrmana Wieża widokowa należy do najnowszych wież na terenie Czech. Uroczyste otwarcie miało miejsce dopiero w czerwcu 2007 roku, jednak dzięki jej nazwie szybko zadomowiła na liście atrakcyjnych celów turystycznych.

Chodzi o dwudziestometrową konstrukcję drewnianą, na której na wysokości 15 metrów ulokowano platformę widokową z której możemy podziwiać widoki na miejscowość Březová i lasy wzdłuż rzeki Svitavy. Wieża widokowa znajduje się na trasie edukacyjnej Doliną Rzeki Svitavy.

Ścieżki edukacyjne Do źródeł Svitavy i Na Pograniczu Czesko-Morawskim Ścieżka edukacyjna Do źródeł Svitavy Atrakcyjny turystycznie region stawów svitavskich i źródła rzeki Svitavy przybliża trasa edukacyjna Do źródeł rzeki Svitavy. Razem 15 przystanków na trasie o długości 7,5 kilometra, szczegółowo informuje zwiedzających o historii i ciekawostkach przyrodniczych tego miejsca będącego punktem wyjściowym oznakowanych tras. Ścieżka została wydłużona wiosną 2012 roku, co usunęło pierwotną częściową niedogodność trasy, ponieważ powrót do punktu wyjściowego odbywa się po tej samej trasie. Częścią sześciu nowych tablic informacyjnych jest nowy element interaktywny. Nowa trasa oprowadza turystów do zatopionej odkrywki piasku stanowiącej istotny i ciekawy element krajobrazu.

Na czesko-morawskim pograniczu Łącznie 12 kilometrów trasy dla pieszych, którą jednak

Pomnik Oskara Schindlera Svitavy Płyta pamiątkowa Oskara Schindlera została zbudowana naprzeciw jego domu rodzinnego na ulicy Poličské w mieście Svitavy. Osoba Schindlera w czasach drugiej wojny światowej występuje jako osobistość bardzo kontrowersyjna.

Z jednej strony był członkiem NSDAP, z drugiej zaś uratował życie 1200 Żydom, dzięki temu, że zatrudniał ich w swej fabryce. Jego życie dokumentują publikacje i słynny film S. Spielberga Lista Schindlera.

Zbiorowy grób żydowski „Bělá nad Svitavou“ Grób zbiorowy z obramowaniem w kształcie gwiazdy sześcioramiennej, w którym pochowano więźniów żydowskich byłego oddziału obozu koncentracyjnego Gross-Rosen w Brněncu, który zbudowano przy zakładzie zbrojnym rodaka svitavskiego O. Schindlera, przypomina grozę drugiej wojny światowej. 42 więźniów żydowskich zamarzło podczas transportu z Polski do „Obozu Schindlera“.

63

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie 5. MORAVSKÁ TŘEBOVÁ I OKOLICE Moravská Třebová Miasto Moravská Třebová znajduje się na pograniczu Czech i Moraw. Powstało jako typowe miasto kolonizacyjne w XIII wieku. Dzięki licznym zabytkom historycznym i architektonicznym zostało w 1980 roku ogłoszone miejską strefą zabytkową. Strefa ochronna strefy zabytkowej została wytyczona w 1980 roku i obejmuje centrum historyczne miasta wraz z zamkiem i terenem Góry Krzyżowej. Szereg budowli i dzieł sztuki do dziś przypomina rozkwit gospodarczy i wysoki poziom kulturowy miasta za czasów panowania rodu z Boskovic oraz Ladislava Velena z Žerotína (1486–1622), gdy miasto Moravská Třebová stanowiło centrum nauki humanistycznej i nazywano go „Morawskimi Atenami“.

Do najważniejszych zabytków miasta należy brama zamkowa powstała w 1492 roku; jest zaliczana do najstarszych zabytków renesansowych w Czechach. Równocześnie chodzi o jedyny zabytek, który przetrwał pożar wcześniejszego zamku.

Zamek z manierystycznymi arkadami pochodzi z epoki renesansu. Cały zamek przeszedł w czasach niedawnych skomplikowany remont i został centrum kulturalnym miasta. W jego wnętrzach można zobaczyć katownię średniowieczną bądź laboratorium alchemiczne czy wystawę Skarby Moravské Třebové. Na placu T. G. Masaryka dominuje barokowy słup morowy, ale w szczególności oryginalnie późnogotycki a później przebudowany w stylu późnorenesansowym ratusz z unikalną wieżą.

Wieża barokowego kościoła parafialnego Wniebowzięcia Marii Panny należy wraz z wieżą ratusza do integralnych elementów sylwetki rynku třebowskiego. Domy mieszczańskie obficie zdobione portalami kamiennymi lub wykuszami renesansowymi stanowią również nieodłączną część miejskiej strefy zabytkowej.

Na niedalekim Křížovém vrchu znajduje się posąg barokowy Kalwarii a z najwyżej położonego punktu góry można cieszyć oczy przepięknymi widokami na miasto i jego okolice.

Zamek Moravská Třebová Do najważniejszych zabytków miasta należy zamek, który jest najważniejszych zabytkiem renesansu w Europie Środkowej. Został zbudowany w miejscu pierwotnego zamku obronnego z XIII w. W 2005 roku zakończono obszerny remont obszaru zamkowego trwający ponad 10 lat i zamek ponownie w pełnej krasie otworzył swe bramy dla zwiedzających. Późnorenesansowe arkady

64

należą do najważniejszych manierystycznych zabytków Europy Środkowej. Unikalny portal z 1492 roku uważany jest za najstarszy zabytek epoki renesansu na północ od Alp. Oprócz ekspozycji typowych na zamku w Moravské Třebove, proponujemy zwiedzić katownię średniowieczną, która jest największa w całych Czechach. Na własnej skórze można poczuć atmosferę katowni i wypróbować na sobie rozmaite średniowieczne narzędzia tortur i środki wymuszania. Kolejną bardzo ciekawą wystawą z elementami interaktywnymi, która nie powinna umknąć uwadze każdego zwiedzającego, jest laboratorium alchemiczne mistrza Bonaciny, gdzie przy odrobinie szczęścia uda się przygotować eliksir młodości. Zwiedzanie zamku można zakończyć w stylowej kawiarence, a następnie udać się w kierunku odkrywania cudów Moravské Třebové, np. na spacer po centrum starówki.

Muzeum Miejskie Moravská Třebová Muzeum Miejskie oferuje stałą wystawę Holzmaistera zbiorów sztuki pozaeuropejskiej. Wystawa obejmuje przedmioty z Indii, Birmy, Tybetu czy też Japonii. Rarytasem są cztery miecze samurajskie, jeden nawet z ostrzem z XV wieku. Nowością jest wystawa poświęcona starożytnemu Egiptowi, gdzie można zobaczyć mumię księżniczki Hereret żyjącej w Thebach ponad dwa tysiące lat temu. Dzięki tomografii komputerowej i technologii 3D zwiedzający mogą zobaczyć rzeczywisty wygląd mumii. Po Náprstkovie muzeum w Pradze chodzi o największy zbiór egipski w Czechach. Muzeum założono w latach 70-tych XIX wieku, jego siedziba znajduje się w otoczonym parkiem budynku, wzniesionym w tym celu w latach 1904–1906. Budynek służy również do urządzania innych imprez kulturalnych i towarzyskich. Jest siedzibą Usług Kulturalnych Miasta Moravská Třebová.

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie Wieża widokowa Pastýřka Dumnie stojąca wieża widokowa na Pastvisku (516 metrów n. p. m.) została otwarta w 2009 roku. Chodzi o wieżę drewnianą ze stalową wachlarzową klatką schodową i fundamentami żelbetowymi. Jej wysokość wynosi 27 metrów, platforma widokowa znajduje się na poziomie 25 metrów. Tym, którzy wyjdą aż na wierzchołek, oferuje niecodzienny widok na Moravskou Třebovou i okolice, Góry Orlickie, Bukową Górę, Jesioniki, masyw Kralickiego Śnieżnika i Zábřežskou vrchovinu.

Hřebečské ścieżki kopalniane Unikalna sieć ścieżek edukacyjnych przeznaczonych dla turystów pieszych i cyklistów z kilkoma platformami widokowymi, wieżami widokowymi i zabytkami techniki, które przybliżają historię wydobycia na Hřebeči. Długość trasy wynosi około 70 kilometrów.

Obejmuje 22 przystanki edukacyjne, na których zapoznamy się z dawnym górnictwem i znaleziskami geologicznymi na Moravskotřebovsku, historią działalności ludzkiej na Hřebečském hřbetu, z pamiątkami przyrodniczymi i kulturowymi.

Boršovský les – ścieżka edukacyjna Trasa edukacyjna Boršovský les zapozna wszystkich zwiedzających z lokalną florą, fauną, biotopami wodnymi i bagiennymi, hydrologią, lasem naturalnym, poprodukcyjną funkcją lasu, historią i geologią.

Znajdziemy na niej 9 przystanków z komiksowym opisem pełnym wesołych przygód dzieci, zwierząt leśnych i tajemniczych postaci. Ścieżka rozpoczyna się przy ulubionym letnisku „Hájenka“, prowadzi koło kolejnego nowo zbudowanego dzieła – zapory wodnej, chaty łowieckiej i pomnika lichtenštejnskiego na Výsoký most i dalej do panoramy widokowej na Hřebeči.

um jest stacjonarna maszyna parowa wyprodukowana w 1894 roku.

Kolejka wąskotorowa Mladějov Do muzeum należy jedenaście kilometrów długości mladějovskiej kolejki wąskotorowej, której rozstaw szyn wynosi 600 milimetrów i która została zbudowana pod koniec pierwszej wojny światowej w celu transportu łupka, szamotu i węgla. Była wykorzystywana aż do zamknięcia kopalni i zakładu szamotu w 1991 roku. Przez cały czas eksploatacji na tej trasie wykorzystywano

przeważnie lokomotywy parowe. Można je zobaczyć w terminach określonych na przedzie składów wagonów wycieczkowych, bądź też w ramach innych imprez organizowanych przez stowarzyszenie Mladějovská průmyslová dráha (Mladziejowska Kolejka Przemysłowa).

Pomnik wojen napoleońskich Jevíčko Pomnik na Červeném kopci nad Jevíčkem poświęcono poległym z lat 1813–1814. Poświęcenie miejsca odbyło się w 1910 roku. Transport ciosu będącego podstawą Muzeum przemysłowe Mladějov Muzeum zajmuje się ratowaniem i remontowaniem tech- pomnika odbywał się na balach drewnianych i trwał niki historycznej i znajduje się na terenie byłego zakła- przez kilka dni. W 2000 roku pomnik odrestaurowano. du szamotowego w Mladějovie na Moravě. Ekspozycja elektrowni parowej i maszyn parowych ulokowana Ruiny zamku Cimburk jest w budynku historycznym byłej elektrowni parowej Ruiny zamku powstałego na przełomie XII i XIII wieku. i jej okolicy, która aktualnie jest w remoncie. Mniejsze Został założony jako siedziba panów z Cimburka i w ciąmaszyny parowe, silniki gazowe, maszyny rolnicze gu stuleci zamek należał do wielu właścicieli. W 1645 i silniki, wozy użytkowe, autokary i maszyny budowlane roku Morawę opanowują Szwedzi a po ich odejściu zaustawiono poza budynkiem elektrowni. Do ciekawych mek pustoszał. W 1776 roku został zamek opuszczony eksponatów należy np. mały samochód ciężarowy wy- zupełnie i dziesięć lat później uderzył w niego piorun, wodzący się z samochodu osobowego Praga Piccolo który spowodował pożar. Do czasów współczesnych i pogłębiarka Skoda D-500, jedyna w muzeum wystawi- zachowały się pozostałości murów okalających zamek, ona pogłębiarka u nas. Najstarszym eksponatem muze- murów obronnych, baszty i bramy podzamcza. Nazwę

65

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie

uzyskał zamek na podstawie herbu panów z Lipnicy, na którym znajdują się blanki. W ramach badań archeologicznych znaleziono prawdziwy skarb – 2500 monet srebrnych z XIII wieku, które obecnie znajdują się w Muzeum Narodowym.

Biskupice – Biskupické kaléšek Pierwsza sobota października już przez ponad 10 lat zastrzeżona jest dla festiwalu śliwowicy „Biskupické kaléšek“ (Biskupicki kieliszek). Oprócz kosztowania gorzałki można na nim podziwiać bogaty program towarzyszący.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego na Kalwarii w Jaroměřicach Bezcenny zespół barokowy terenu pielgrzymkowego na wzgórzu Kalwaria zbudowany w latach 1712–1714 przez właściciela rejonu jaroměřickiego oraz najwyższego sędziego ziemskiego, F. Šubířa z Chobyně, na podstawie projektu znanego budowniczego Santiniego. Obiekt jest wierną kopią budowli jerozolimskiej.

Jevíčko Jevíčko to naturalne i gospodarcze centrum regionu zwanego Malá Haná. Miasto znajdowało się na trasie handlowej łączącej Pragę z Brnem i Ołomuńcem, a więc miało wszelkie dogodności do jego pomyślnego rozwoju. W 1258 roku król Przemysł Otakar II nadał miastu status miasta królewskiego na Prawie Magdeburskim. Historyczne centrum miasta jest miejską strefą zabytkową.

Na ulicy Okružní zachowały się pozostałości fortyfikacji gotyckiej miasta średniowiecznego, która otaczała miasto wewnętrzne, owalnie, na długości 1 kilometra. Mury obronne zostały wzniesione w XIV wieku w miejscu starych palisad. Ich częścią były cztery bramy skierowane zgodnie ze stronami świata. Jeszcze w 1768 roku otwierano je po wschodzie słońca i zamykano po zmroku.

Zamek renesansowy zbudował w 1559 roku Prokop i Jetřich Podstatský z Prusínovic jako twierdzę (z postaci pierwotnej zachowała się tylko wieża). Pod koniec

66

XVIII wieku przebudowano zamek do postaci obecnej. W pomieszczeniach byłego konwentu Klasztoru Augustiańskiego w Muzeum Miejskim wystawiono stałą ekspozycję zbiorów o znaczeniu regionalnym. Przed II wojną światową żyła w mieście liczna ludność żydowska i mniejszość niemiecka. Na początku osiedlania, Żydzi nie mieszkali w odrębnym getcie. Zostali tam sprowadzeni prawdopodobnie dopiero w drugiej połowie XVII wieku. Dzielnica żydowska znajdowała się na północ od rynku. Do dziś domy zachowały się w stanie po przebudowach. Synagoga pierwotna, prawdopodobnie drewniana, spaliła się podczas pożaru miasta w 1747 roku. Nową synagogę zbudowano w stylu klasycystycznym w latach 1792–1794 z kamieni z wyburzonego kościoła parafialnego i w 1907 roku nadano jej szatę secesyjną. Od 1951 roku była wykorzystywana jako kościół husycki a dziś służy jako sala koncertowa i galeria. Z okazji obchodów 750-lecia podwyższenia miasta Jevíčko do rangi miasta królewskiego, otwarto okrąg miejski Jevíčko. Okrąg, na długości 2,5 kilometra prezentuje niektóre ciekawe fragmenty z bogatej historii miasta, przedstawia zabytki i przypomina niektóre wybitne osobowości, których życie czy działalność związane były się z miastem. Na trasie znajdziemy 7 przystanków z tablicami informacyjnymi opisującymi zabytki w konkretnej lokalizacji. Okrąg zamyka tablica informacyjna z mapą regionu na budynku Urzędu Miasta Jevíčko na Palackého náměstí.

Legenda odnosi się do cmentarzyska na Červeném kopci.

Wiele lat temu chodził tutaj jeden pan z Jevíčka na polowanie. Pewnego dnia siedząc w ukryciu zobaczył jakieś białe zjawisko, które nieustannie się zbliżało i narzekało.

Pan się przestraszył i szybko wrócił do domu. Następnego dnia jednak ponownie zobaczył białą narzekającą i płaczącą postać, prawdopodobnie w miejscu gdzie były groby wojskowe. Od tego czasu pan przestał chodzić w te miejsca, ponieważ bał się owego białego widma, jednak stale myśląc o nim wpadł na pomysł, że może pojawia się ona w tym miejscu, by przypomnieć ludziom miejsce ostatniego spoczynku nieznanych bohaterów. Był więc jedną z pierwszych osób, które przyczyniły się, za zgodą władz, do zbudowania pomnika kamiennego w tym miejscu.

Skiareal Čenkovice 

Rejon turystyczny Orlickie G贸ry i Podorlicko

67

Rejon turystyczny Orlickie G贸ry i Podorlicko

68

Rejon turystyczny Orlickie G贸ry i Podorlicko

0

2

4

6

8 km

漏

69

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko Podróż rowerem wokół Pastvinské zapory

Wycieczka jednodniowa – letni sezon turystyczny

Žamberk, Pastviny, Letohrad,

Łagodna trasa, w dużej części na terenach zielonych, prowadzi wokół przepięknej Pastvinské zapory zamkniętej w dolinie z lasami i łąkami, z orzeźwiającą ciemną i czystą wodą z gór.

Zachęca do kąpieli oraz wiosłowania – łódki i rowery wodne można wypożyczyć w kilku miejscach. Można zjeść przekąskę na przyjemnych tarasach restauracji. Trasa ma 35 kilometrów długości, jest okrężna, odpowiednia dla rowerów trekingowych, o średniej trudności.

Przyjazd: Žamberk – obszar pod Černým lesem w godzinach porannych, w wypożyczalni Kolei Czeskich można wypożyczyć rowery – nr telefonu: +420 972 322 066.

• Ciekawostki na trasie: Žamberk – wieża widokowa. • Park pałacowy, teren sportowy, domek P. Diviše. • Pastviny – zapora, możliwość kąpieli, wypożyczanie łódek i rowerów wodnych, park adrenalinowy, na prawym brzegu zapory Vejdova lipa (największe drzewo w Czechach). • Letohrad – Muzeum Rzemiosł • Muzeum i izdebka Járy Cimrmana w Letohradě, pałac i park pałacowy. Propozycje spędzenia czasu: Zbierz się na odwagę i przepłyń zaporę Pastvinską i skocz do wody z jakiejś skałki. Nie zapomnij nakarmić karpi z zapory i posłuchaj opowieści miejscowych o tajemnicach kościoła kláštereckiego.

Bukovohorská hřebenovka lub z Czech na Morawy

Žamberk 

Wycieczka jednodniowa – zimowy sezon turystyczny

Mladkov, Lichkov, Štíty Transport: Mladkov – auto, pociąg (przystanek bezpośrednio przy trasie biegowej) • Lichkov – auto, pociąg • Štíty – auto, pociąg (kieruje się z powrotem do Mladkova) Trasa: Mladkov (Lichkov) – Bouda – Suchý vrch – Červenovodské sedlo – Čenkovice – Štíty Trasa biegowa pokonująca cały grzbiet Bukovohorských wzniesień – najbardziej południowa część Gór Orlickich. Całodniowa wycieczka wychodzi z czeskich gmin Mladkov lub Lichkov a po pokonaniu głównego grzbietu z najwyższą górą - Suchým vrchem można dojść aż do morawskich Štítů. Cała trasa jest utrzymywana mechanicznie.

Ciekawostki na trasie: Twierdza Artyleryjska Bouda – jeden z najlepiej zachowanych obiektów przedwojennych upewnień, zwiedzanie zimowe po wcześniejszym uzgodnieniu. • Suchý vrch – dominanta regionu, betonowa wieża widokowa z roku 1932 o wysokości 33 metrów, dostępna w weekendy, nowo odremontowana chata turystyczna. • Červenovodské sedlo – centrum informacji, parking, przekąski, stanowisko skibusu.

Śladami tradycji i rzemiosł Gór Orlickich i Podorlicka

Pobyt weekendowy

Borohrádek, Častolovice, Vamberk, Letohrad

Przyjazd: auto, autobus, pociąg 1. dzień: Przyjazd do palarni kawy pana Frolíka w Borohrádku – możliwość wycieczki do palarni kawy, możliwość degustacji i zakupienia kawy w sklepiku. • Wizyta w sklepiku z lalkami pani Breklové v Častolovicích – po uzgodnieniu telefonicznym. • Obiad w wybranej restauracji w Častolovicích (restauracja Beseda, U Lva lub w restauracji pałacu).

• Ekspozycja pałacowa w Častolovicích – zwiedzanie dla osób niewidomych i słabowidzących, dla osób na wózkach

70

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko inwalidzkich; rozległy park, zwierzyniec i mały zwierzyniec, jeziorko z wysepką.

W pałacu jest restauracja – personel i menu wielojęzyczne. • Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów w Vamberku, więcej na stronach internetowych www.vamberk-city.cz.

2. dzień: Zwiedzanie miasta Vamberka lub zwiedzanie Muzeum Koronki w Vamberské krajce. • Muzeum Rzemiosł w Letohradě – więcej tras do zwiedzania z przewodnikiem lub bez.

W muzeum dla zwiedzających jest udostępniona restauracja i kryty taras.

• Możliwość przejścia przez historyczną część miasta Letohrad, pałac i inne zabytki kultury.

Zamek Častolovice 

Zimowe szaleństwo w Orlickich Górach i na Podorlicku

Wycieczka weekendowa – zimowy sezon turystyczny

Jablonné nad Orlicí, Čenkovice, Ústí nad Orlicí Transport: Jablonné nad Orlicí – pociąg • Čenkovice – auto, autobus, skibus 1. dzień: Przyjazd w godzinach porannych do Skiarealu Čenkovice. • W zimie ośrodek narciarski Čenkovice oferuje aż 65 kilometrów tras biegowych, 7 tras zjazdowych (na dwóch z nich istnieje możliwość wieczornej jazdy na nartach) oraz snowpark. Ośrodek narciarski Čenkovice jest jednym z największych ośrodków narciarskich w Kraju Pardubickim i jest zaszeregowany pomiędzy 5 zimowych ośrodków w Czechach z najczystszym powietrzem. • Ústí nad Orlicí – wizyta w łaźniach miejskich. Obiekt oferuje basen pływacki, zjeżdżalnię, łaźnię parową, kabinę infra, solarium, wannę muzyczną i inne. • Zakwaterowanie: Jeden z pensjonatów lub apartamentów w Čenkovicích, więcej informacji na stronie internetowej www.skiarealcenkovice.cz.

2. dzień: Jazda na biegówkach w okolicach Čenkovic na utrzymywanych mechanicznie trasach biegowych.

• Przejażdżka na skuterach śnieżnych. • Obiad + wizyta na wieży widokowej Suchý Vrch.

Z Kačenkou śladami hutnictwa szkła w Orlickich Górach i na Podorlicku

Przedłużony weekend – letni sezon turystyczny

Deštné v Orlických horách, Bartošovice v Orlických horách Podczas pobytu weekendowego można wędrować z księżniczką Kačenką po śladach hut szkła oraz w poszukiwaniu przygód w Górach Orlickich. W pierwszym dniu czeka na was siedem przystanków pełnych zabawy. Dorośli i dzieci dowiedzą się wiele Warowna Hanička 

71

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko ciekawostek o tradycji hutnictwa szkła w Orlickich Górach. W następnych dniach wyprawa w poszukiwaniu przygód w Orlickich Górach – Lédřícka i szmuglerów, wiły Jůlinki i innych bajkowych postaci.

1. dzień: Przyjazd do Deštného v Orlických horách (auto, autobus) w godzinach dopołudniowych. • Ścieżka edukacyjna z Kačenką śladami hutnictwa szkła – na trasie z Deštného v Orlických horách do Orlického Záhoří (lub odwrotnie) w miejscach związanych z hutnictwem szkła umieszczono siedem tablic informacyjnych. Na każdej tablicy informacyjnej zainteresowani mogą się zapoznać z historią lub wypróbować gry o nagrodę. • Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów w Deštném v Orlických horách – więcej na stronach internetowych www.destne.info.

2. dzień: Deštné v Orlických horách • Adrenalinowe aktywności – park linowy Deštné v Orlických horách, sztuczna ścianka wspinaczkowa, quady, rowery terenowe i inne. • Wycieczka kolejką linową na Studený vrch. • W poszukiwaniu przygód imperium bajek Kačenky – zwiedzanie Muzeum – warowni Hanička lub skansenu Villa Nova Uhřínov.

3. dzień: Deštné v Orlických horách • Muzeum i atelier – zwiedzanie Muzeum sportów zimowych, turystyki i rzemiosł lub atelier ludwisarza i garncarki – po wcześniejszych ustaleniach. • W poszukiwaniu przygód imperium bajek Kačénki – Bartošovice v Orlických horách, zwiedzanie zabytkowych warsztatów Kopeček, wycieczka po wcześniejszych ustaleniach. • Wycieczka na Zemskou bránu i szmuglerski mostek – informacje o interesujących miejscach na tej trasie można uzyskać w turystycznym centrum informacji w Deštném v Orlických horách.

Jazda na nartach w Orlickich Górach – Řičky, Rokytnice, Bartošovice

Przedłużony weekend - zimowy sezon turystyczny Říčky v Orlických horách, Rychnov nad Kněžnou, Bartošovice v Orlických horách, Rokytnice v Orlických horách

1. dzień: Przyjazd do Ośrodka Narciarskiego Říčky v Orlických horách (autobus, skibus lub aut) – zimie ośrodek w Říčkách v Orlických horách oferuje 4 trasy zjazdowe, 1 kolejkę linową i 3 wyciągi. Istnieje tu także możliwość wieczornej jazdy na nartach. • Wizyta na basenie krytym w Rychnově nad Kněžnou – ośrodek oferuje basen pływacki, zjeżdżalnię (65 metrów), łaźnię parowo-aromatyczną, suchą saunę, basen dla matek z dziećmi, suchy i mokry bar. • Zakwaterowanie w jednym z wielu hoteli i pensjonatów w regionie, więcej informacji na stronie internetowej www.orlickehory-cz.info.

2. dzień: Wycieczka na biegówkach – Vrch Zakletý lub skrzyżowanie tras turystycznych Pěticestí, które jest opodal, jest także idealnym punktem wyjścia dla narciarzy biegowych na cały główny grzbiet Gór Orlickich. W zimie utrzymywane jest aż 42 kilometry tras biegowych. W razie dostatecznej ilości śniegu trasa biegowa jest utrzymywana mechanicznie od Rokytnice v Orlických horách aż do Homoli, gdzie trasę utrzymuje rolba z Orlického Záhoří a następnie rolba z Deštného v Orlických horách. • Obiad + wizyta Rokytnice v Orlických horách – historyczna część miasta jest ogłoszona miejską strefą zabytkową, kościół Wszystkich Świętych, kościół Trójcy Przenajświętszej, w centrum miasta empirowa fontanna, barokowy słup maryjny. Na wschodnim skraju miasta zbudowano dwie trasy zjazdowe z wyciągami narciarskimi. • Zakwaterowanie w jednym z wielu hoteli i pensjonatów w regionie, więcej informacji na stronie internetowej www.orlickehory-cz.info.

3. dzień: Wizyta w Bartošovicích v Orlických horách – w ośrodku narciarskim są do dyspozycji 2 wyciągi, szkoła ski i snowboardu, wieczorna jazda na nartach, snowpark, bar z przekąskami. Obiad + wizyta w zabytkowych warsztatach Kopeček Neratov w Bartošovicích v Orlických horách – możliwość wycieczki do warsztatów, z pokazami rzemiosła z możliwością zakupu wyrobów, trasa zwiedzania, niezbędne wcześniejsze ustalenie.  Neratov

72

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko 1. ORLICKO - TŘEBOVSKO Ústí nad Orlicí Miasto leży w malowniczej dolinie u zbiegu rzek Tichá Orlice i Třebovka. Centrum historyczne miasta z prawie idealnym kwadratowym rynkiem z podcieniami i typową starą zabudową, ogłoszono w 1991 roku miejską strefą zabytkową.

Do dziedzictwa architektonicznego, z którego miasto może być dumne, należy kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, zabytek kultury Willa Henrycha czy też budynek Teatru Roškota. Regularne wystawy w miejscowym muzeum prezentują historię i współczesność miasta. Dominantą okolicy miasta Ústí nad Orlicí jest stalowa wieża telekomunikacyjna na Andrlově chlumu.

Każdej nocy straszył w mieście duch hetmana lanškrounskiego Dešvendy. Pewnego dnia miejscowy kantor zabrał mu zdjęty płaszcz i uciekł z nim na dzwonnicę. Dešvenda ścigał go i gdy już prawie go złapał, nauczyciel zadzwonił na dzwon i widmo rozpadło się w pył.

Wieża widokowa na Andrlově chlumu Pierwsza wieża widokowa zbudowana na Andrlově chlumu (559 m n.p.m.) w 1905 roku, spaliła się w 1918 roku. Druga, raczej prowizoryczna, wieża geodezyjna z 1940 roku zakończyła swój żywot w latach 60-tych XX wieku i dopiero w 1996 roku zbudowano stalową wieżę telekomunikacyjną o wysokości 52 metrów, która do dziś stanowi dominantę okolicy miasta Ústí nad Orlicí. Platforma widokowa na poziomie 35 metrów (183 schodów) oferuje zwiedzającym niecodzienny widok nie tylko na miasto Ústí nad Orlicí oraz jego okolicę od Karkonoszy przez Góry Orlickie, Jesioniki po Českomoravskou vrchovinu i Góry Żelazne.

św. Katarzyny (1712), św. Barbary (1717) i św. Jana Nepomucena (1719). Naprzeciwko kościoła znajduje się nowo wyremontowany budynek dziekanatu z 1786 roku.

Najważniejszym zabytkiem architektonicznym miasta České Třebová jest rotunda św. Katarzyny z pierwszej połowy XIII w. – jedyny zabytek romański na terenie Czech Wschodnich. Zwiedzić warto również Muzeum Miejskie, którego wystawa o nazwie „Skrzyżowania komunikacyjne” prezentuje dzieje transportu kolejowego w tym rejonie, zajmuje się także transportem lotniczym oraz wynalazkami braci Stranskich – weloreksami. W pobliżu miasta w malowniczej wiosce Kozlov znajduje się domek Maxa Šwabinskiego z wystawą przypominającą o jego pobycie (1895–1919).

Miejski pisarz zgubił pieczęć miejską i miał za to zostać stracony. Jego żona wysypując śmieci do śmietnika zauważyła, że kogut wygrzebał w odpadach zagubioną pieczęć. Żona przyniosła ją do sołtysa i radnych, co uratowało życie pisarzowi. Od tych czasów w herbie miasta widnieje kogut z głową pisarza, który niemal ją stracił.

Rotunda św. Katarzyny – Česká Třebová Rotunda św. Katar zyny z XIII wieku jest najstarszą budowlą na terenie miasta i równocześnie jedyną zachowaną rotundą romańską w rejonie Wschodnich Czech. Jej powstanie do dziś otacza tajemnica, bowiem nie zdołano na razie odnaleźć zadowalającej odpowiedzi na pytania: kiedy, przez kogo i dlaczego została zbudowana. Mieszkańcy miasta łączą sobie jej powstanie z cudami.

Pierwotnie, romańska budowla w ciągu wieków wielokrotnie była zmieniana i przebudowywana, ostatni

Česká Třebová Miejska strefa zabytkowa w mieście České Třebová została utworzona w 1995 roku na powierzchni 12,8 hektarów. Jej centrum stanowi Stary Rynek, na którym stoi renesansowy Ratusz Stary z 1547 roku z płytą reliefową zawierającą herb rodu Bohdaneckých z Hodkova. Ratusz przeszedł liczne remonty i przebudowy. Na rynku zachowało się również kilka domów historycznych z arkadami. W 1996 roku rynek przeszedł kompletny remont i zbudowano na nim replikę fontanny włoskiej. Za rynkiem znajduje się duży kościół empirowy św. Jakuba Większego, zbudowany w 1801 roku przez Józefa Hardtmutha, którego rzut ma kształt krzyża. Przed kościołem stoją rzeźby barokowe

73

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko zasadniczy remont skończył się w 2002 roku. Od tego czasu kaplica służy ponownie do celów sakralnych – odbywają się w niej msze, wesela, chrzciny i inne obrzędy kościelne. W pobliżu budowli św. Katarzyny corocznie w listopadzie, przed świętem św. Katarzyny odbywa się Jabkancowa Pielgrzymka. W tym dniu rotunda jest otwarta i można wziąć udział w uroczystej mszy.

Wedle legendy w miejscu kaplicy pojawiła się św. Katarzyna z fartuchem pełnym kamieni i wyraziła swe życzenie, by w tym miejscu zbudować kaplicę. Ludzie jednak nie spełnili jej życzenia i budowę wszczęli w innym miejscu. Jednak tam budowa nie odbywała się pomyślnie; co w dzień wybudowali, w nocy było wyburzone. W końcu nie pozostało im nic innego, jak zbudować kaplicę w miejscu wskazanym przez św. Katarzynę.

Domek i wieża widokowa Maxe Švabinského na Kozlovie Domek Maxa Švabinskiego stoi na skraju wioski Kozlov, pod Kozlovskim kopcem. Nosi imię wybitnego malarza czeskiego Maxe Švabinskiego, który przebywał tam w latach 1895 – 1919. W Kozlovie powstały jego największe dzieła i obecnie nazywamy ten okres twórczości „okresem kozlovskim“ Švabinskiego. Do

jego najsłynniejszych dzieł należą Chudý kraj (Biedny kraj). Szczyt domku zdobi jego obraz „Święty Wacław“.

Oprócz Maxa Švabinskiego, z Kozlowem sa związane również inne osobistości świata sztuki z rodziny Vejrycha, a mianowicie Rudolfa Vejrycha mł., który także poświęcił Kozlovovi wiele swych dzieł a także wirtuoz fortepianu Karel Vejrych. Rodzinę Vejrychów i pobyt Maxa Švabinskiego w Kozlovie przypomina aktualna wystawa.

Wieża widokowa – w 2001 roku na Kozlovském kopci, który już prawie od stu lat jest ulubionym celem wycieczek, wzniesiono pięćdziesięciopięciometrową wieżę telekomunikacyjną z platformą widokową na wysokości 33 metrów (174 schodów). W latach

74

trzydziestych niedaleko niej stała 29-metrowa wieża triangulacyjna służąca równocześnie jako wieża widokowa.

Przy dobrej i jasnej pogodzie można oglądać z wieży Karkonosze, Góry Orlickie, Kralicki Śnieznik, Jesioniki i Wierzchowinę Czesko-Morawską. Pod wieżę prowadzi droga o długości 3 kilometrów, zwana Aleją Maxa Švabinskiego. Po niej można dojść do chaty o identycznej nazwie i restauracji, od której wieża oddalona jest tylko 200 metrów.

Rezerwat przyrody Třebovské stěny Najmłodszy rezerwat przyrody w regionie leży na wschód od miasta Česká Třebová. Ściany Trzebowskie ciągną się na długości 16 kilometrów od gminy Damníkov do ruin zamku Lanšperk. Znajdziemy tutaj wyjątkowe zarośla kwiecistych buczyn i lasów rumoszowych z licznymi żyjącymi na wolności zwierzętami. Ścieżka sensoryczno-edukacyjna Doliną Skuhrovského potoku Trasa stanowi połączenie ścieżki postrzegania sensorycznego i klasycznej ścieżki edukacyjnej. Jej początek znajduje się na skraju gminy Rybník, na początku strefy spokoju Srnov przy kortach tenisowych, jej koniec nad gminą Skuhrov przy początku rezerwatu przyrody Ściany Trzebowickie.

Trasa ma trzy warianty: wariant A (3 kilometry) kończy się przy restauracji Na Hrázi i przeznaczona jest tylko dla pieszych, wariant B (5 kilometrów) kończy się na Studené hůře przy drodze Skuhrov – Česká Třebová, wariant C (8 kilometrów) kończy się nad gminą Skuhrov. Trasy B i C dogodne są dla pieszych i rodzin z wózkami lub osób niepełnosprawnych poruszających się na wózku inwalidzkim, jak również dla narciarzy biegowych czy rowerzystów.

Wzdłuż ścieżki znajduje się 15 tablic informacyjnych.

Niektóre z nich prezentują tylko informacje specjalistyczne uzupełnione o rysunki i zdjęcia, inne zawierają także oznaczony żółtym kolorem tekst zachęcający do postrzegania sensorycznego. Właśnie w celu postrzegania okolicy za pomocą zmysłów ścieżka ma wiele urządzeń dodatkowych – np. „wącharium“, huśtawkę, kładkę wiszącą, dendrofon.

Ruiny zamku Lanšperk Zamek wybudowano na wysokim wzgórzu nad lewym brzegiem rzeki Divoká Orlice, w drugiej połowie XIII wieku. W Czechach chodzi o wyjątkowy typ tzw. zamku płaszczowego a więc zamku, który nie miał wieży

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko i główną funkcję obronną zapewniały tylko mury obronne. Do chwili obecnej zachowała się część północna muru płaszczowego i fortyfikacji, część sklepionych pomieszczeń podziemnych pałacu i wydrążony w skale rów.

Ruiny są ogólnodostępne i zbudowano na nich platformę widokową.

Osada prehistoryczna Křivolík Osada prawieczna Křivolík w pobliżu wsi Kozlov ukazuje rozwój w czasach prehistorycznych na ziemiach czeskich od epoki pierwszych myśliwych i zbieraczy, przez wczesnych rolników do wprowadzenia metalu i początków wczesnego średniowiecza. Jej przeznaczeniem jest zaprezentowanie w prosty i wyraźny sposób tego długiego okresu rozwoju historii ludzkości. Budowa osady przebiega w etapach, prezentuje życie naszych przodków i weryfikuje procesy i technologie w ramach archeologii doświadczalnej. Muzeum w przyrodzie stanowi więc jednocześnie doświadczalne centrum archeologiczne. Pomaga w nauczaniu historii a zwiedzający mogą brać udział w ciekawych programach w duchu „żywej historii“.

Centrum turystyki aktywnej Cakle Obozowisko wodniaków i centrum turystyki aktywnej Cakle znajduje się w pobliżu miasta Ústí nad Orlicí, tuż obok ścieżki rowerowej prowadzącej wzdłuż Tiché Orlice z miasta Ústí nad Orlicí do Letohradu. Kształt i powierzchnia trasy rowerowej odpowiednie są również dla łyżworolkarzy. Centrum oferuje zakwaterowanie w domu turysty (przez cały rok) lub we własnej przyczepie czy namiocie. Znajduje się tu boisko do siatkówki, miejsce na ognisko, bufet i zaplecze socjalne. W skład centrum wchodzi również wypożyczalnia łódek, sprzętu wodniackiego, turystycznego i wspinaczkowego. Zwiedzający znajdą w nim również ściankę wspinaczkową, dziecięce Boisko Tarzana, mogą spróbować strzelania z łuku, rzucania lassem, trzaskania z bicza, slackline, chodzenia na szczudłach, to wszystko z usługami instruktorów; mogą też wypożyczyć sobie rower i łyżworolki.

znaczone dla wszystkich typów rowerów od drogowych przez trekingowe aż po górskie. Mamy także unikalną ofertę dla łyżworolkarzy. Wycieczki rowerowe dobrano jako wygodne jednodniowe wyjazdy z wliczonym czasem niezbędnym do przejazdu i potrzebnym na zwiedzanie ciekawych miejsc. Prowadzą koło największych ciekawostek przyrodniczych i historycznych w rejonie i każda trasa posiada swoje własne ekstra typy.

Trasy priorytetowo poprowadzono poza komunikacjami, po drogach o różnej powierzchni, od nieutwardzonych po asfaltowe drogi i ścieżki rowerowe. Przypadki ekstremalne stanowią gładkie trasy dla łyżworolkarzy (trasa nr 1) i z drugiej strony zaś terenowe drogi przejezdne na rowerach górskich (trasa nr 8). Trasa numer 7 dla rowerów drogowych, na całej długości prowadzi po trasie utwardzonej.

Do każdej wycieczki rowerowej dostępna jest mapa schematyczna z zakresem trasy. Szczegóły tras znajdą Państwo na stronach internetowych www.orlickehory-cz.info, gdzie podano linki do poszczególnych tras w szczegółowej mapie turystycznej na cykloserwerze wraz z opcją pobrania GPS i innych informacji.

1 Královský inline 1A Ústí nad Orlicí – Letohrad

1B Ústí nad Orlicí – Choceň 2 Labyrintem J. A. Komenského (2A, 2B) 3 Okolo Pastvinské přehrady 4 Královská hřebenová 5 Přes soutok na Homoli 6 Krajem Karla Poláčka 7 Česko-polská silniční 8 Orlicko-bystřický horský bike 9 Orlická putovní

Serce Orlickiego Królestwa Rowerowo-Łyżworolkarskiego – 60 kilometrów asfaltowych ścieżek dla rowerzystów i łyżworolkarzy Trasy prowadzące przez wszystkie zakątki Gór Orlickich 2. CHOCEŇ I OKOLICE i Podorlicka oraz polskich Gór Bystrzyckich dobrano szczególnie pod kątem ich atrakcyjności zewnętrznej oraz Choceň pożytku z jazdy. Stopień ich trudności jest różnorodny Miasto leży w malowniczej kotlinie przy obu brzegach co do wysokości, powierzchni i długości; trasy są prze- Tiché Orlice. Do najważniejszych zabytków należy

75

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko zamek renesansowy z arkadami parterowymi na dziedzińcu, który zbudowano w drugiej połowie XVI w.

W latach 1849–1850 odbyła się przebudowa skrzydła wschodniego, której nadano wygląd pseudogotyckiej kaplicy zamkowej Wniebowzięcia Marii Panny, która stanowi przestrzeń wejściową do zamku. W zamku ma siedzibę Muzeum Orlickie, które w swych wnętrzach prezentuje ciekawostki przyrody i historii tutejszego regionu.

W skład wystaw wchodzi również zwiedzanie kaplicy zamkowej. Do zamku należy rozległy park, w którym rośnie wiele ciekawych drzew, jak również niektóre pierwotne przecinające się aleje, których założycielem był ogrodnik rodu Kinských – Živsa. Wtedy powstał typowo barokowy ogród z jeziorkiem, fontannami i licznymi posągami.

zu kredowym. Ściany opokowe o wysokości 35 metrów nabrały różnorodnych kształ tów dzięki zwietrzeniu. Przypominają nawet wielbłąda. Występują tutaj również rzadkie gatunki mięczaków.

Choceňska ścieżka edukacyjna Trasa okrężna o długości 35 kilometrów podzielona jest na dwa okręgi – o długości 16 i 19 km, w miejscu ich połączenia w Kosteleckých Horkách znajduje się mała trasa okrężna dla pieszych o długości 3 km. Trasa prowadzi od choceńskiego dworca kolejowego poprzez miejscowości Hemže, Koldín do Homoli, dalej pod Rájec i Kostelecké Horky, gdzie znajduje się okrężna trasa lokalna i na skróty poprzez miejscowości Bošín do Choceň. Trasa główna biegnie dalej do Čermné nad Orlicí i przez Plchůvky oraz Újezd powraca do miasta Choceň. Trasa oznakowana jest na całej długości i zawiera 19 barwnych tablic informacyjnych.

Rezerwat przyrody Peliny Choceň Państwowy rezerwat przyrody o powierzchni 3,31 hektarów założono w 1948 roku. Nazwa rezerwatu wywodzi się z Młyna Pelova, o którym pierwsze wzmianki pojawiają się w 1407 roku. Strome skały opokowe ponad Tichou Orlici pomiędzy miejscowościami Brandýs nad Orlicí i Choceň porośnięte wapnolubnymi buczynami kwiecistymi przedstawiają wyjątkową lokalizację botaniczną i zoologiczną, która powstała jako pozostałość po mor-

76

Brandýs nad Orlicí Zamek Brandýs nad Orlicí należał do znaczących rodów czeskich i morawskich. Jednak owe rody pod koniec XVI wieku pozostawiły go na pastwę losu. Właściciele księstwa, którzy bardzo często zmieniali się, zbudowali sobie mały zamek na obecnym rynku. Zamek pierwotnie obejmował 4 części: przedmoście, podzamcze przednie i tylne oraz zamek. Otoczony był 3 rowami i strzegły go trzy wieże. Jego ruiny dzisiaj nie są zbyt widoczne. Pewnie dlatego, że zamek bardzo zarasta drzewami, których nasiona roznosi wiatr. Mimo tego ruiny zainteresują turystów, ponieważ w zachowanych podziemiach pałacu zachodniego można, na własne ryzyko, przeczekać nawet bardzo nieprzyjazną pogodę.

Naturalny labirynt W dzielnicy Brandýsa nad Orlicí, w Klopotach, jest ogólnodostępny labirynt z grabów. Labirynt naturalny inspirację zaczerpnął z księgi „Labirynt Świata i Raj Serca” autorstwa J. A. Komenskiego i znajduje się przed pomnikiem tego słynnego czeskiego teologa, filozofa, pedagoga i pisarza przebywającego w mieście w latach 1622–1625.

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko Pierwsze graby wysadzono w Klopotach w 2003 roku, obecna wysokość zielonych ścian labiryntu wynosi nawet dwa metry. Labirynt o wymiarach 35 x 35 metrów posiada, w wyrafinowany sposób, przerywane południki i równoleżniki, które zwiedzającym mają utrudnić drogę do środka, gdzie znajduje się dzieło artystyczne symbolizujące raj serca. Oś labiryntu ukierunkowana jest na pomnik Nauczyciela Narodów. Ściany grabowe mają szerokość 0,8 m, długość łączna żywopłotu wynosi 635 metrów.

Wszystkie wejścia i przejścia mają szerokość 1 metra.

Droga dojścia i drogi wewnątrz labiryntu są wysypane drobnym żwirkiem. Labirynt jest ogólnodostępny od początku maja do końca września.

Pomnik J. A. Komenskiego W latach 1622 do 1625 w mieście Brandýs nad Orlicí ukrywał się J. A. Komenski. Napisał tu kilka dzieł, w szczególności sławny „Labirynt Świata i Raj Serca”. W Księdze Ślubów znajduje się zapis o tym, że ożenił się z Dorotą Cyrillovą. Ich potomkowie żyją do dziś. W miejscach, gdzie stał domek Komenskiego od 1865 roku znajduje się pomnik w kształcie obelisku. Życie i dzieło J. A. Komenskiego z podkreśleniem jego pobytu w mieście Brandýs nad Orlicí oraz powstałe tutaj dzieła prezentuje wystawa Izby pamięci Jana Amosa Komenskiego.

Podkarpacki cembrowany kościół w Dobříkovie Ludowa budowla drewniana (ciosane ręcznie bale dębowe w stylu gotycko-bizantyjskim) z wieżą i dachem okrytym gontem, pierwotnie została zbudowana w miejscowości Velká Kopaň na Rusi Podkarpackiej. W 1857 roku został kościół przeniesiony do Chlomce u Sevljuše.

Do Dobříkova przewieziono kościół pod nadzorem senatora Václava Klofáča w 1930 roku – znacznie uszkodzony.

Po remoncie został w 1931 roku przekazany Kościołowi Czechosłowackiemu.

Kościół pielgrzymkowy Homole v Borovnici Miejsce pielgrzymkowe z kościołem Marii Panny Bolesnej, barokową klatką schodową oraz 2 kaplicami założone w 1692 roku przez hrabinę Teresę Eleonorę z Ugarte. Klatka schodowa Scala sancta udekorowana jest rzeźbami oraz wazami i stanowi unikalny zabytek budowlany w Europie Środkowej. Złożony jest ze 153 stopni kamiennych i 16 podestów zbudowanych na podobieństwo różańca. Z obu stron udekorowana jest parami rzeźb świętych.

Poza kościołem znajduje się klęcząca rzeźba świętego Jana Nepomucena i Wacława. W 1778 roku zespół budowli uzupełniła kostnica z dzwonnicą.

Przetrwała legenda, która raczej nie przemawia na rzecz szlachetnej Teresy von Ugarte. Budowa klatki schodowej na szczyt Homoli była bardzo trudna i robotnicy, który pracowali przy niej pod nadzorem pachołków przeklinali hrabinę za jej surowe traktowanie. Podczas nocy księżycowych prawdopodobnie widać było czarny powóz holowany przez diabła, w którym hrabina musi jeździć po schodach zanim jej dusza nie zazna spokoju.

Zámrsk Pierwotnie twierdza z ok. XV wieku, którą w 1469 spaliły wojska Mateusza Korwina, została następnie odnowiona i w 1 połowie XVII wieku rozbudowana jako zamek o czterech skrzydłach z dziedzińcem. Obecnie ma w nim siedzibę Państwowe Archiwum Regionalne a budynek nie jest ogólnodostępny. Na malowniczym terenie parku zamkowego znajduje się kilka zabytkowych drzew, z których najważniejszym jest lipa posiadająca sześć pni – Drzewo roku 2004 w Republice Czeskiej.

Największym zabytkiem kościelnym w miejscowości Zámrsk jest kościół rokokowy św. Marcina z 1782 roku. Przed nim stoi rzeźba św. Jana Nepomucena z 1727 roku.

77

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko Kościół posiada świetną akustykę, odbywają się w nim koncerty muzyki klasycznej. Przy kościele stoi dzwonnica późnobarokowa z dzwonem odlanym przez ludwisarza Brikca z Cimperku w 1596 r. Dzwon przeniesiono z zamkniętego kościoła praskiego Marii Panny w Louži w 1792 roku.

Mówiono, że pewnego dnia z okna zamku žamberskiego wyglądała Pani i zobaczyła na łące dzika, któremu na grzbiecie siadła olbrzymia orlica. Od tego czasu orlica i dzik znajdują się w herbie miasta.

Ścieżka edukacyjna Žamberk–Kunvald Ścieżka edukacyjna o długości 4,5 kilometrów prowadzi z Žamberka po zielonym szlaku turystycznym do Kun3. ORLICKO valdu. Przechodzi przez malownicze okolice dwóch gmin i ma łącznie 9 przystanków. Zwiedzających zapozna Žamberk z licznymi ciekawostkami, roślinami i zwierzętami, jak Miasto Žamberk znajduje się w dolinie Divoké Orlice również z wybitnymi rodakami tutejszego regionu. i nazywane jest bramą Gór Orlickich. Historyczne centrum miasta tworzy miejską strefą zabytkową. Obszar Zamek Litice nad Orlicí z zamkiem renesansowym, później wyremontowanym Zamek Litice założono pod koniec XIII wieku w ramach w stylu baroku, znajduje się w pobliżu Masarykova kolonizacji, wtedy jeszcze rzadko zasiedlonego przygranáměstí. Cennym zabytkiem historycznym jest kaplica nicznego pralasu północno-wschodnich Czech. Zamek zamkowa oraz portale piskowcowe na dziedzińcu. Koło należał do majątku królewskiego. Wzniesiony został na zamku rozpościera się rozległy park angielski przechod- wysokiej skale w meandrach Divoké Orlice. W 1371 roku zący w zwierzyniec.O žamberskich dzwonach kościel- księstwo wraz zamkiem stanowiło część majątku rodu z nych wiersze pisał Jaroslav Vrchlický. Barokowy budy- Kunštátu, z którego pochodził również król Jiří z Poděnek kościoła św. Wacława z dwoma wieżami stanowi brad i właśnie on zlecił w latach 1450 – 1468 zasadniczą rozbudowę fortyfikacji zamku. W późniejszych okresach jedną z dominant miasta.

Muzeum miejskie oferuje zwiedzanie wystaw poświęco- znaczenie Litic spada. W 1657 roku zamek określano nych historii miasta, rzemiosła podgórza Gór Orlickich jako częściowo wyburzony i w takim stanie pozostał do oraz wybitnym rodakom (np. Prokopovi Divišovi, MUDr. końca XIX wieku, gdy przystąpiono do rekonstrukcji Eduardovi Albertovi lub Petrovi Ebenovi). Nieopodal zamku trwającej z przerwami do chwili obecnej. W pałamuzeum znajduje się cmentarz żydowski. W Muzeum cu zamkowym odwiedzający Litice mogą zobaczyć także Straży Pożarnej może podziwiać technikę strażacką odkrycia archeologiczne z XV – XVII w. Na terenie zamku i sprzęt strażacki z lat od 1820 do współczesności. Žam- okazyjnie odbywają się wystawy, występy zespołów szerberk jest miastem rodzinnym Prokopa Diviša. Stała wy- mierki historycznej i inne imprezy kulturalno-towarzyskie. stawa z makietą jego słynnego wynalazku, uziemionego odgromnika, przypomina najważniejsze chwile Diviša Brama ziemska związane z kształceniem i pracą księdza premonstrát- Chroniony rezerwat przyrody z bogatą florą, ulubiony cel turystów, romantyczna dolina – tj. właśnie Brama ziemskiego oraz naukowca.

Do najczęściej odwiedzanych miejsc należy Wieża Wi- ska, a więc miejsce, w którym na teren Czech napływa dokowa Tyrša (znana również jako Rozarka lub Rozál- rzeka Divoká Orlice (Dzika Orlica). Wąskie i pełne głaka), którą zbudowano na Kapelském vrchu w 1932 roku.

Wieża o wysokości dwudziestu metrów posiada dwie platformy widokowe – pierwszą na wysokości 16 metrów i drugą tuż pod wierzchołkiem. Z wieży widokowej w kształcie husyckiej wieży strażniczej otwiera się panorama na Góry Orlickie, Kralicki Śnieznik, Górę Bukową i Suchy Wierch. Przy sprzyjającej pogodzie można dostrzec nawet Karkonosze.

Sporty można uprawiać w ośrodku Pod Černým lesem, programy kulturalne proponuje Teatr Diviša. W Žamberku zachowała się również tradycja warzenia piwa, które można degustować w miejscowym minibrowarze.

78

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko zów koryto rzeki na odcinku kilkuset metrów otaczają skały gnejsowe. Efekt bramy podkreśla jednoprzęsłowy most kamienny zbudowany przez czeskich i włoskich kamieniarzy w 1901–1903 roku. Kilka lat temu most został wyremontowany. Od mostu pod Čihákem u Bartošovic do Klášterca nad Orlicí prowadzi ścieżka edukacyjna Brama Ziemska posiadająca 22 panele informacyjne, na których zapoznaje turystów z miejscową przyrodą. Trasa nie jest oznakowana.

Zapora Pastvinska Zapora wodna Pastviny została zbudowana na górnym biegu Divoké Orlice w latach 1933–1938. Tama ma długość ok. 7 kilometrów i zajmuje powierzchnię 110 hektarów. Tama z elektrownią wodną ma 43 metry wysokości i 193 m długości. Z jej korony można zobaczyć zbiornik wyrównawczy Nekoř oraz lustro jeziora zaporowego. Latem korzystają z zapory wodnej miłośnicy kąpania, narciarstwa wodnego, nurkowania i wędkarstwa.

W okolicach Zapory pastvinskiej znajduje się wiele celów turystycznych i rowerowych. Zimą, w centrum gminy Pastviny działa wyciąg narciarski.

Jary Cimrmana. W okresie romantyzmu powstała w parku zamkowym sztuczna jaskinia – grotta. Długość korytarza w skale z opoki wynosi 25 metrów i zakończony jest on oknami. Obecnie wykorzystywana jest do celów wystawowych dla postaci nadprzyrodzonych. Zamieszkiwana jest przez smoka Kyšperáka, krasnoludki, bazyliszki i inne straszydła, które czekają na małych i dużych zwiedzających.

Muzeum Miejskie – budynek pochodzący z 1680 roku jest w stylu barokowym. Ekspozycja muzeum poświęcona jest historii miasta i produkcji zapałek. Ciekawostką są oryginalne sanie, na których cesarz Napoleon w 1812 roku uciekał z Rosji.

Muzeum Rzemiosła otwarto w 2000 roku i znajduje się ono na terenie Nového dvora z 1750 roku. Chodzi o największe muzeum tego rodzaju w Czechach. Zawiera ponad 50 tematycznych wystaw dotyczących rzemiosła i działalności rzemieślniczej z lat 1840–1930. Do najciekawszych należą warsztaty mechaniczne, tartaki z trzema funkcjonującymi do dziś trakami historycznymi i inne unikatowe zabytki techniczne.

Twierdza Orlice Obiekt historyczny na skraju miasta Letohrad z wyjątkowo dobrze zachowanymi elementami budynku z epoki gotyku, renesansu, baroku i klasycyzmu – należy do zabytków kultury. Ciekawe są w szczególności nienaruszone sklepienia z czasów wznoszenia twierdzy oraz figuralna dekoracja sgraffito na elewacji zewnętrznej wieży

Letohrad Miasto u stóp Gór Orlickich na zbiegu Tiché Orlici i Potoku Lukavickiego. Do 1950 roku nosiło nazwę Kyšperk podobnie jak zamek o tej samej nazwie. Historyczne centrum miasta tworzy miejską strefą zabytkową.

Dominantę rynku stanowi kościół św. Wacława z bogatymi zdobieniami stiukowymi oraz wczesnobarokowy zamek zbudowany w miejscu pierwotnej twierdzy w latach 1680–1685. Ekspozycja na zamku obejmuje oryginalne wyposażenie, galerię obrazów malarzy Umlaufowych, Alfonsa Muchy, funkcjonujący polifon i inne ciekawostki.

W podziemiach zamku znajduje się Muzeum i Izdebka

renesansowej. W 2008 roku rozpoczęto kompleksowy remont obszaru, który zwiedzającym zaoferuje nie tylko możliwość zwiedzania wnętrz wyremontowanej twierdzy wraz z oryginalnymi gotyckimi i renesansowymi sklepieniami, zbiorami broni, funkcjonującego warsztatu introligatorskiego oraz innych ekspozycji a także skorzystania z usług restauracji i zakwaterowania. Zwłaszcza

79

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko dla dzieci przeznaczona jest trasa, na której mogą pod- Orlicí tworzy miejską strefę zabytkową. Na rynku o plaziwiać 120 wypchanych zwierząt w scenerii naturalnej. nie kwadratu znajduje się kilka późnobarokowych domów, dwa domy cembrowane z typowymi szczytami oraz Eksponaty ożywiają efekty akustyczne i świetlne. słup mariański z 1748 roku.

Corocznie jesienią wysyłano wozy z czeladzią po wsiach Ścieżka edukacyjna Bažantnice – Obora Trasa edukacyjna prowadzi po żółtej trasie turystycznej z w celu pobierania podatków w naturze. Czasami jednak Letohradu do Obory, po drogach leśnych i polnych. Na pojawiali się fałszywi poborcy i dlatego jeździł z nimi ośmiu przystankach można uzyskać interesujące infor- mnich używający pastorału. Wóz załadowany pachnąmacje o ciekawostkach przyrodniczych obszaru, lokal- cymi smakołykami, według legendy zwabił niedźwiednych legendach, myślistwie oraz na tematy historyczne zia. Czeladź uciekła przed nim a niedźwiedź wdrapał i współczesnej gospodarki leśnej. Pierwszy przystanek się na wóz, jednak konie popędziły naprzód i niedźwiedź znajduje się na północnej stronie Letohradu, przy wejś- nie mógł zeskoczyć. By nie spaść, trzymał się pastorału. ciu do bażanciarni letohradskiej, ostatni zaś w komplek- Dojechał aż na Jablonské náměstí, gdzie udało mu się zesie leśnym Obora przy byłej leśniczówce. Turyści mają skoczyć z wozu i pobiec do miejsca, gdzie dziś stoi kościół. możliwość wypoczynku na dwóch znajdujących się na Mieszkańcy miasta zatrzymali spłoszone konie i zwierzchtrasie zadaszonych miejscach odpoczynku. Przy jeziorku nicy pozwolili na umieszczenie niedźwiedzia z pastorałem z liliami zbudowano zadaszoną altanę. Długość trasy wy- w herbie miasta. nosi ok. 2,5 kilometra.

Suchý vrch – Wieża widokowa Ogród dendrologiczny i ruiny zamku Žampach Pod szczytem Suchého vrchu (995 metrów nad pozioZamek Žampach zbudowano na małej powierzchni. mem morza) na wysokości 975 metrów zbudowano Chodziło prawdopodobnie o pałac wieżowy i wieżę wieżę widokową o identycznej nazwie, z której można z przejazdem do bramy wejściowej. Pomiędzy tymi bu- cieszyć się przepięknymi widokami na okolicę, np. na dowlami znajdował się niewielki dziedziniec. Pierwsza Šerlich, Kralicki Śnieżnik, Kłodzko, Hrubý Jeseník z Prawzmianka o zamku pochodzi z 1308 roku z Kroniki Zbra- dědem. slavskiej. Zamek często zmieniał właścicieli, zamieszkały Wieża widokowa pierwotnie była zbudowana w latach był do czasów wojny trzydziestoletniej, kiedy to został 1931–1932 jako wieża wodna na podstawie projektu zniszczony. Do dziś zachowały się z zamku tylko ruiny architekta A. Patrmanna. Jest betonowa a jej kształt prmurów fundamentowych. Ostatnich ingerencji w wygląd zypomina grzyb. Wysokość wieży wynosi 33 m a taras zamku dokonała na początku XX wieku Anna Gustawa widokowy znajduje się na wysokości 22 m i prowadzi do Lützowowa, która poleciła częściowo zachować pozo- niego 130 schodów. Wieża dostępna jest przez cały rok stałości zamku i uporządkować parki zamkowe nadając i stoi tuż obok nowo wyremontowanej Kramářovy chaty, im styl angielski. która nawiązuje do tradycji oryginalnej chaty z lat trzyObecnie w zamku ma siedzibę instytut społeczny Dom dziestych XX w.

Pod Zamkiem, który troszczy się o parki oraz rozległe ar- Dzięki swej pozycji Kramářova chata od wiosny do jesiboretum. Reprezentowane są w nim cenne dendrologicz- eni jest idealnym punktem wyjścia dla turystów pieszych nie i u nas rzadko się występujące gatunki drzew, dlatego i rowerzystów, zimą zaś dla biegaczy na nartach. arboretum Žampach zostało uznane przez państwo jako chroniony zabytek kultury. Do roślin chronionych należy lilia złotogłów, dzwonek brzoskwiniolistny, piżmówka i wawrzynek wilczełyko.

Jablonné nad Orlicí Miasto Jablonné nad Orlicí leży na zboczach Gór Orlickich, na stokach nad Tichą Orlicí. Po raz pierwszy wspominane jest jako gmina targowa już w 1093 roku.

Do najzacniejszych zabytków należy kościół barokowy św. Bartłomieja, wznoszący się nad miastem i pochodzący z 1680 roku. Centrum historyczne Jablonného nad

80

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko

Twierdza artyleryjska Bouda Twierdza Bouda jest jedną z pięciu ukończonych twierdz artyleryjskich fortyfikacji czechosłowackich, którą budowano od 1935 roku. Jest najlepiej zachowaną budowlą tego rodzaju na terenie naszego kraju. Od 1995 roku wpisana jest na listę zabytków kultury Republiki Czeskiej.

Tworzy ją pięć potężnych żelbetowych obiektów (ściany i płyty stropowe o grubości 350 centymetrów) połączonych ze sobą systemem podziemnych korytarzy (długość ok. 1,5 km) oraz rozległych sal. Służyły one jako koszary wojskowe dla załogi twierdzy liczącej 316 żołnierzy, magazyny amunicji, elektrownia-maszynownia, stacja filtrowania powietrza, punkt pierwszej pomocy, kuchnia, węzeł komunikacyjny itp. Pod ziemią (aż 57 metrów pod poziomem terenu) prowadzi kolejka wąskotorowa.

Twierdza artyleryjska Bouda jest jedyną ogólnodostępną twierdzą fortyfikacji czechosłowackich z lat 1935–1938, która została w pełni ukończona a przeróbki budowlane w okresach późniejszych w żaden sposób nie naruszyły jej pierwotnej formy z końca lat trzydziestych minionego wieku. Mimo znacznego stopnia zniszczenia w okresie okupacji oraz po drugiej wojnie światowej przedstawia swym stanem całkowicie unikalny kompleks obronny, który nie ma odpowiednika na terenie całego kraju.

W podziemiu twierdzy, w koszarach wojskowych umieszczono pomnik z kompletną listą poległych i zamordowanych obrońców granic czechosłowackich z lat 1938 – 1939. Chodzi o najgłębiej położone miejsce pamięci na terenie Czech (55 metrów pod poziomem terenu).

Miasto powstało w drugiej połowie XIII w., w związku z królewską kolonizacją i stanowiło główne centrum ekonomiczne księstwa lanškrounsko-lanšperskiego. Historyczne centrum miasta jest miejską strefą zabytkową.

Miasto posiada typowo średniowieczne podstawy z kwadratowym rynkiem głównym, w środku którego stoi ratusz renesansowy z lat 1581–1582. Do kolejnych istotnych zabytków należy kościół dziekański św. Wacława, kościół barokowy św. Anny, kościół empirowy św. Marii Magdaleny, barokowe plastyki św. Jana Nepomucena i św. Jana Sarkandra oraz dom Piano. Na jego kształt prawdopodobnie wpłynęła niewielka powierzchnia i ostro zwężający się teren pod budowę, jak również inspiracja muzyczna.

Najstarszą częścią budowli zamku lanškrounskiego jest trakt przylegający do kościoła św. Wacława. Stanowił skrzydło wschodnie klasztoru, zbudowanego przez augustianów po 1393 roku. Obiekt nazywano zamkiem już w 1507 roku, gdy przejął do ród Pernštejnów. W ciągu następnych wieków przeszedł liczne remonty, w ramach których zasadniczo zmienił swój wygląd. W nowo wyremontowanych gotyckich pomieszczeniach zachodniego skrzydła pałacu jest sala ceremonialna, w skrzydle południowym jest muzeum miejskie oraz centrum kultury. Tutaj można oglądać wystawę historii miasta Lanškroun, historię szklarstwa na pograniczu Czech i Moraw, gabinet monet i medali.

Z zamku w Lanškrounie prawdopodobnie prowadzi korytarz podziemny, który łączy go z Zamkiem Nowym koło Rudoltic. W 1940 roku Niemcy szukali owego korytarza, jednak bezskutecznie.

Przed wojną trzydziestoletnią żył w Ostrovie bogaty i chytry chłop. Swe mienie prawdopodobnie ukrył w Strumieniu Edwarda. Po śmierci musiał pilnować zatopionego skarbu jako krasnoludek. Wyzwolić go może tylko osoba, która wykorzysta pieniądze na pomoc innym.

Trasa edukacyjna Lanškrounské rybníky Trasa edukacyjna prowadzi przez park przyrodniczy Stawy Lanškrounskie, region układu siedmiu stawów lanškrounskich (Krótki, Długi, Olchowy, Pszeniczki, Słoneczny, Ostrowski 1 i Ostrowski 2) na zachód od Lanškrouna. Na trasie znajduje się 8 przystanków, na których turyści otr4. LANŠKROUN I OKOLICE zymują informacje związane z ochroną ekosystemu parku Lanškroun naturalnego należącego do układu Natura 2000 oraz jego Lanškroun leży na wschodzie Czech, nieopodal granicy historią, roślinami wodnymi i bagiennymi, zwierzętami, ziemskiej z Morawami. Otoczony jest głębokimi lasami geologią regionu i lasami w okolicy stawów. Wybierać z układem stawów służących latem i zimą do celów rekre- można z tras od 2 do 6 kilometrów, które częściowo doacyjno-wypoczynkowych. stępne są również dla osób na wózku inwalidzkim.

81

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko Nowy zamek Rudoltice Zamek zbudowano w latach 1699–1712 a jego autorem jest Jan Adam Ondřej z Lichtenštejnu, który nie był zadowolony z niewielkiego zamku w Lanškrounie. Nowy zamek miał trzy kondygnacje, część środkowa była o jedną kondygnację wyższa. Zbudowany został na rzucie litery H. We wnętrzach na każdym piętrze znajduje się 14 sal udekorowanych sztukaterią barokową i malowidłami naściennymi. Okolicę zamku zmieniono w rozległy park. W 1714 roku zamek spalił się po raz pierwszy, po odbudowie ponownie spłonął w pożarze spowodowanym od uderzenia pioruna w 1719 roku.

Po trzecim wielkim pożarze w 1754 roku jego właściciel w roku 1756 roku zlecił jego wyburzenie. Z całej budowy

pozostała część frontowa prawego skrzydła bocznego: obecna wieża o trzech kondygnacjach połączonych krętą klatką schodową, rozległe piwnice i część murów fundamentowych.

Miejsce pielgrzymkowe Mariánská hora – Horní Čermná Historia miejsca pielgrzymkowego rozpoczyna się w 1814 roku, gdy furman A. Keprta przewoził ładunek kamieni młyńskich. Na rozjeżdżonej drodze wóz się przewrócił i furman został pod nim uwięziony. Gdy błagał o pomoc Pannę Marię, pojawiła się przed nim lśniąca pani, która mu pomogła. W 1864 roku zbudowano w tym miejscu kaplicę a w 1875 roku dzisiejszy kościół, w którego wnętrzu zachowano pierwotną kapliczkę.Droga krzyżowa na Mariánské hoře – Horní Čermná.

Czternaście stacji drogi krzyżowej umieszczonej w półkolu na samym szczycie góry zbudowano w roku 1886, koszt wyniósł 1200 złotych a teren poświęcono w dniu 26 września tego samego roku. W 1994–1995 roku wyremontowano kaplice drogi krzyżowej na koszt parafii dolnočermenskej, pod której zarząd kościoła na Mariánské Hoře należy.

82

Wieża widokowa Lázek W najwyższym punkcie Zábřežské vrchoviny – Lázku – zbudowano w roku 1933 murowaną chatę Reichla z pięciokondygnacyjną i wysoką na 20 metrów drewnianą wieżą widokową. Wieża zastąpiła nieistniejącą już wówczas pierwotną wieżę drewnianą (została rozebrana w 1918 roku). Na platformę widokową na wysokości 17 metrów trzeba pokonać 87 stopni. Jednak otwiera się z niej panorama na Góry Orlickie, Jesioniki, Wierzchowinę Czesko-Morawską i Góry Żelazne. Przy dobrej pogodzie na horyzoncie pojawią się Beskidy czy Karkonosze ze Snieżką. Wieża jest ogólnodostępna.

5. RYCHNOVSKO Rychnov nad Kněžnou Miasto Rychnov nad Kněžnou powstało w trakcie kolonizacji podgórza Gór Orlickich, gdy pas ziemi w okolicy Rychnova biegnący w kierunku gór, od Przemysła Otakara II otrzymał Heřman z Drnholca. Przez Rychnov przechodziła jedna z najważniejszych tras handlowych. Historyczne centrum miasta jest miejską strefą zabytkową. Panoramę miasta cechuje barokowa działalność architektoniczna Kolowratów. Wczesnobarokowy zamek piętrowy zbudował Fr. Karol Kolowrat w latach 1676–1690. Około roku 1722 zamek przedłużono, rozbudowano na szerokość i wysokość, prawdopodobnie na podstawie projektu Jana Santiniego Aichla. Główna fasada zamku została rozwinięta na niebywałą szerokość. Oprócz wnętrz zamku (bogate zbiory obrazów, ksiąg, szkła itp.) można zwiedzić Muzeum i Galerię Gór Orlickich. Poprzednikiem muzeum było „Stowarzyszenie Muzeum Pelcl w Rychnovie nad Kněžną”, które zaczęło kolekcjonować pierwsze przedmioty starożytne już pod koniec XIX wieku. Częścią muzeum jest również Muzeum Koronki w Vamberku, które gromadzi dokumenty związane z produkcją koronek z całego kraju, Pamiętnik Plachetki z dużą kolekcją spreparowanych eksponatów naszych ptaków oraz Galeria Orlicka ze stałą wystawą dzieł malarza Jana Trampoty.

Również pobliski kościół Najświętszej Trójcy i dzwonnica z trzecim największym dzwonem w Czechach zwanym „Krzysztof”, należą do ważnych zabytków kulturowych miasta. Oprócz obrzędów kościelnych odbywają się w kościele również liczne koncerty muzyki klasycznej, występy chórów oraz koncerty Orlickiego Festiwalu Organowego. W byłej synagodze żydowskiej zbudowanej w latach 1781–1782 a w 1830 roku wyremontowanej w stylu klasycystycznym, obecnie znajduje się pomnik pisarza Karla Poláčka i wystawa judaizm w Podorlicku. Na

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko rynku rychonvskim, w budynku byłego ratusza ma siedzibę Muzeum Zabawek z wystawą zabawek czeskich od 1965 roku oraz kolekcją lalek z porcelanowymi głowami.

Dzięki przekazowi Karla Poláčka i innych osobistości historii miasta, corocznie odbywa się tu szereg imprez kulturalnych, których doniosłość wykracza poza granice miasta.

kowe, ale występują także koronki wykonane w innych technikach. Istnienie ludności żydowskiej dokumentuje bezcenny cmentarz żydowski z grobami w stylu barokowym i klasycystycznym. Cmentarz powstał prawdopodobnie przed rokiem 1673. Znajdziemy tu ok. 500 nagrobków typu barokowego i klasycystycznego z napisami hebrajskimi, niemieckimi i czeskimi. Autorami niektórych nagrobków, według rękopisów, byli członkowie znaczącej rodziny rzeźbiarskiej Mielnickich.

Kryty most wiszący v Pekle Drewniany kryty most przez rzekę Zdobnicę został zbudowany w roku 1840 i znajduje się w części Vamberka zwanej Peklo nad Zdobnicą. Ma długość 17,2 metrów a wewnątrz ponad 5 metrów szerokości. Jego wewnętrzna szerokość to 6,2 metry, dzięki czemu należy do najszerszych mostów drewnianych u nas. Ciekawostką jest to, że deskowanie pokrywy mostu nie jest pionowe, jak w większości podobnych budowli, ale wzdłużne. O technicznej wartości mostu świadczy także istnienie planu budowy z roku 1894 z pieczęcią Etnograficznej Czechosłowackiej Wystawy w Pradze z roku 1895, złożonego w Muzeum Gór Orlickich w Rychnově nad Kněžną.

Jeden zamożny władca miał córkę – jedynaczkę. Ojciec Z mostem jest także związane nieszczęśliwe zdarzenie: kochał córkę i spełniał każde jej marzenie. Gdy wymyśliła podczas kąpieli pod nim uległ porażeniu znany malarz sobie, że chce się ścigać z wiatrem na potężnym jeleniu akademicki Antonín Slavíček. jako panna leśna, tatuś władca zapewnił jej rogacza.

Dziewczyna jeździła na nim po dziedzińcu, jednak to jej Skuhrov nad Bělou nie wystarczyło. Zapuszczała się na długie przejażdżki po Zamek Skuhrov wznosił się na skalistym, z trzech stron okolicy i jedna z nich o mało nie skończyła się źle. Zwierzę niedostępnym cyplu i miał za zadanie strzec drogi hansię zlękło – zapomniała, że właśnie tego dnia jej ojciec dlowej do Kłodzka. Z dwóch skromnych pozostałości poluje w okolicy zamku w obecności licznych myśliwych ruin można wnioskować, że zamek składał się z dwóch i naganiaczy. Jeleń z panną, którego wypłoszyło szcze- części wspólnych. Na miejscu ruin została postawiona kanie psów, pędził doliną wzdłuż potoku. Gdyby nie wę- drewniana wieża widokowa, z której jest widok na gminę glarze palący węgiel w mielerzach w miejscu naszej starej i malowniczą dolinę rzeki Bělé. Wieża widokowa ma 9 m dzwonnicy u Trojice, dziewczyna nie wyszłaby żywa z tej wysokości, druga platforma widokowa jest na wysokości karkołomnej przejażdżki. To oni zatrzymali zwierzę. Ich 6 metrów. wieś, wdzięczny ojciec ogłosił miastem i w jego herbie po- Ekspozycja produkcji żelaza w Skuhrově nad Bělou obejmuje zbiory produktów, które zostały wytworzone w firjawiła się panna na jeleniu. mie J. Porkert w Skuhrově nad Bělou. Jest świadectwem zręczności i zdolności czeskich rzemieślników, którzy Vamberk Miasteczko na pogórzu Gór Orlickich nad rzeką Zdobnicą potrafili stworzyć produkty, które zachowują się w trasłynie szczególnie z tradycji koronkarskiej. Powstało na miej- dycji do dnia dzisiejszego. Duma z marki Porkert i Ideál scu małego zamku na skalistym wzgórzu nad rzeką Zdob- jest słuszna. W wielu domach na całym świecie produkty firmy J. Porkert są stale wykorzystywane. nicą. Otrzymało nazwę Waldenberg (dziś Vamberk).

Do najważniejszych celów turystycznych miasta należy Ludzie, którzy tu w pogórzu Orlickich Gór byli dumni Muzeum Koronki. Jego ekspozycja dokumentuje rozwój ze swoich różnych urządzeń kuchennych ułatwiających czeskiej koronki i koronczarstwa od XVIII wieku do cza- prace domowe, doszli do wniosku, że warto rozszerzyć sów obecnych. Są tu koronki przede wszystkim kloc- zbiory muzealne o swoje dary.

83

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko kowy w miejscowości pod zamkiem. Pałac Potštejn został zbudowany przez hrabiego Jana Ludwika Harbuval Chamaré w roku 1749. Można zwiedzić klasyczne historyczne wnętrza należące do rodów szlacheckich Harbuwal Chamaré i Dobrzenskich z najciekawszą częścią zamku – salą marmurową z pięknym stropem z rokokowymi zdobieniami stiukowymi oraz kaplicą Trójcy Przenajświętszej. Oprócz tego pałac oferuje bajkowe zwiedzanie w barokowych kostiumach, zwiedzanie nocne, tajemne sklepienie Bubákov oraz salę zabaw Pohádkov.

Park pałacowy przeszedł kilka ciężkich okresów a mimo to utrzymał swój historyczny charakter z licznymi romantycznymi zakątkami. W ubiegłych latach przeszedł Solnice Miasto Solnice, dzięki swojemu położeniu jest ważnym rozległą rewitalizację i nabrał angielskiego stylu. Perełką skrzyżowaniem dróg do Orlickich Gór. Pierwsza pisem- całego parku jest ogród różany. na wzmianka o Solnici pochodzi z roku 1321, gdy Solnice była prawdopodobnie grodem. Twierdza z roku 1558 została potem (w roku 1699) przebudowana na pańską gospodę. W roku 1949 był tu kręcony film „Gościniec u kamiennego stołu”. Jednym ze znaczących zabytków w mieście jest barokowy kościół pod wezwaniem Ścięcia Świętego Jana Chrzciciela z lat 1681–1686. Ścieżka edukacyjna Bělá–Solnice Na każdym z trzynastu stanowisk dziesięciokilometrowej ścieżki są przygotowane panele informacyjne, z których można się dowiedzieć wszystkiego o lokalnej faunie i florze, składzie geologicznym, historii Dlouhé strouhy, Ještětic i wodociągu Císařská studánka. Drogę wypróbował nawet cesarz Józef II – używał jej jako trasy inspekcyjnej – ale ty sprawdź, gdzie się kąpał lub znajdź miejsce, gdzie woda płynie pod górę.

6. KOSTELECKO Potštejn – ruiny zamku i pałac Gdy powiemy Potštejn, większości ludzi ukażą się ruiny zamku nad doliną Divoké Orlice, gdzie właściciel księstwa Jan Ludwik Harbuval de Chamaré prawie czterdzieści lat bezskutecznie poszukiwał skarbu rycerza - rozbójnika Mikołaja. Alois Jirásek w jego przygodach znalazł inspirację do napisania powieści. Dziś o zamku przypominają tylko ruiny, ale wcześniej należał do tych rozleglejszych i bardziej znaczących u nas. Zamek był w złym stanie od około połowy XVIII wieku, w 2 połowie XX wieku został zrekonstruowany i udostępniony. W czwartej bramie wjazdowej jest dostępna ekspozycja dokumentująca historię zamku.

Niedawno został otwarty i zrekonstruowany pałac baro-

84

Pałac Kostelec nad Orlicí Nowy pałac w Kostelci nad Orlici pochodzi z połowy XIX wieku a mimo to należy do ważnych budowli stylu empire w Czechach. Syn księcia Ferdynanda, hrabia Józef Kinský, kazał zbudować pałac jako rodzinną siedzibę reprezentacyjną. Na wysokim parterze umiejscowione były pomieszczenia reprezentacyjne i biblioteka, pierwsze piętro było przeznaczone do celów mieszkalnych.

Zachowane meble w empirowym stylu wraz z innymi przedmiotami z oryginalnego majątku rodziny są częścią ekspozycji zamkowej o nazwie Życie w biedermeierze.

Sala lustrzana, dzięki swojej wybornej akustyce służy jako sala koncertowa różnych gatunków muzyki oraz jako miejsce ślubów. Dla odwiedzających jest otwarta Galeria Kinský a także tematyczna ekspozycja muzealna doku-

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko mentująca przeszłość i rozwój życia społecznego i kulturalnego miasta Kostelec nad Orlici i jego okolic. Pałac znajduje się wśród rozległego parku angielskiego, który oferuje przyjemne miejsce do spacerów oraz przepiękny widok na region ze wschodniego frontu budynku zamku.

Ten park rozciągający się na ponad 30 hektarach jest rezerwatem przyrody i można w nim znaleźć wiele znaczących rodzajów drzew i roślin. Častolovice – pałac Historia pałacu Častoslovice sięga aż XIII wieku, gdy w dolinie u zbiegu rzeki Bělé i Kněžný stała twierdza wodna. Była ona zbudowana na ogromnych drewnianych palach na wodzie. Twierdza została przebudowana na renesansowy pałac na przełomie XVI i XVII wieku. Oprócz dworu gospodarczego, browaru, gorzelni i pralni częścią terenu były jeszcze sadzie, teren połowu ryb i młyn z ponad kilometrowym kanałem derywacyjnym. W roku 1694 Častoslovice zakupili Šternberkowie jako swoją siedzibę główną. Aż do XX wieku pałac przeszedł wiele przebudów w różnych stylach. Po roku 1948 pałac przeszedł na własność państwa, który w jego większej części stworzył szkołę z internatem. Przez to doszło do dewastacji i wielu niekorzystnych zmian budowlanych.

W roku 1992, gdy zamek w ramach zwrotu mienia został zwrócony Dianie Phipps Sternergové, która jako jedyna z poprzednich mieszkańców pałacu dożyła jego zwrotu, zamek ponownie zaczął ożywać. Stała ekspozycja zamku jest umieszczona w dwudziestu pomieszczeniach, które zostały wyposażone w historyczne meble od czasu renesansu aż po biedermeiera. Sala rycerska o powierzchni 300 metrów kwadratowych z oryginalnym renesansowym

siedziba, później był wykorzystywany jako zameczek myśliwski. Ciekawostką jest, że ród Bubnů jest nieprzerwanie właścicielem budynku (z wyjątkiem lat 1948 do 1993). Niewielki, ale powabny pałac jest dziełem włoskich artystów renesansowych. Unikalne zdobienia sgraffito, pokrywające wszystkie zewnętrzne i wewnętrzne fasady są wysoko cenione przez znawców i zwykłych odwiedzających.

Pomieszczenia na 1 piętrze zachowały kształt po barokowych przebudowach z lat 1670 do 1690 i są wyposażone w historyczne meble, liczne tapiserie, obrazy, portrety, lustra a w szczególności klockowe i szyte koronki. Stropy ze zdobieniami malarskimi i stiukowymi obejmują trzy tematy – mitologię, religię i godła. Jedno pomieszczenie zawiera ekspozycję nowożytnych broni Zbrojovky Brno. W roku 2008 w dwóch pomieszczeniach zamku została udostępniona nowa wystawa vamberecké koronki. Przed północną fasadą pałacu znajduje się mniejsza część parku z ogromnymi, wysokimi drzewami. Możliwe, że Doudleby znacie z historycznego filmu Bathory reżysera Juraje Jakubisko. Film był kręcony we wnętrzach, na dziedzińcu i parku pałacowym.

Zabytki żydowskie Doudleby nad Orlicí (getto żydowskie, synagoga) W XVIII i XIX wieku częścią Doudleb nad Orlicí była gmina żydowska, która liczyła prawie 50 rodzin. Zaczynała się pod obecną szkołą, miała własny dom modlitwy, szkołę, łaźnie i ubojnię zwierząt. Po wielkim pożarze w roku 1860 (spłonęła połowa domów w gminie żydowskiej) większość rodzin żydowskich się wyprowadziła.

Większość budynków (po przebudowach) została zachowana. Synagoga została zbudowana w roku 1821 w stylu klasycystycznym na miejscu starszej drewnianej synagogi z roku 1777. W latach 1951 do 1954 budynek był zaadaptowany na zbór czechosłowackiego kościoła husyckiego.

Vrbice – drewniana wieża widokowa Drewniana wieża widokowa ze stalowymi schodami ma 30 metrów wysokości i znajduje się na wysokości 445 metrów n.p.m. nad gminą Vrbice u Kostelce nad Orlicí.

Główne platformy widokowe są na wysokości 11 i 25,5 metrów, na tę wysokość prowadzi 118 schodów. Nagrodą na stropem kasetonowym jest chlubą částolovického pałacu. wysiłek jest przepiękny widok na część Vysočiny, Góry ŻeDo zamku przylega park angielski ze zwierzyńcem. lazne, Pardubicko, Králověhradecko, Karkonosze, Orlickie Góry a przy dobrej widoczności część Jesioników. Wieża Pałac Doudleby nad Orlicí widokowa jest umiejscowiona w pobliżu byłej, wysokiej na Pałac renesansowy w roku 1588 rozkazał postawić 37 metrów, wieży widokowej, która podczas II wojny świaMikuláš Starší z Bubna. Wcześniej służył jako letnia towej służyła jako punkt triangulacyjny.

85

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko 7. DOBRUŠKA I OKOLICE Dobruška Położenie na skrzyżowaniu starych dróg handlowych uczyniło z Dobrušky naturalne centrum ekonomiczno-administracyjne regionu. Od XVI wieku miasto stało się centrum gospodarczym rozkwitającego dominium wschodnich Czech Trčků z Lípy. W XIX wieku na Dobrušsku utworzyło się jedno z regionalnych centrów odrodzenia narodowego. Dziś Dobruška jest idealnym punktem wyjścia do poznawania piękna natury i ciekawostek historycznych całej północnej części Orlickich Gór i Podorlicka.

Dominantą miasta jest ratusz renesansowy, w którego reprezentacyjnych pomieszczeniach swoje miejsce znalazły pierwsze dzieła znanego na świecie malarza Františka Kupky, który w Dobrušce przeżył swoją młodość. Zainteresowani czeską historią mogą obejrzeć stałą ekspozycję w rodzinnym domu Františka

Vladislava Heka, osławionego przez pisarza Aloisa Jiráska w powieści F. L. Věk. Izba mieszkalna przypomina jak mieszkali ludzie na początku XIX wieku, do izby nawiązuje kram kupiecki oraz końcówka ekspozycji przypominająca życie i dzieło najpopularniejszej dobrušskiej osobistości.

Perełką i częścią ekspozycji lokalnego muzeum przyrodniczego jest mykwa, rytualna łaźnia z XVIII wieku. Jest to jedyna udostępniona mykwa w Czechach. Dobruška była jednym z sześciu miast w Podorlicku, gdzie osiedlili się Żydzi. W mieście zachowała się synagoga (obecnie dom modlitwy Czeskobraterskiego kościoła ewangelickiego) oraz cmentarz żydowski z roku 1675.

Opočno Miasto Opočno oferuje turystom i odwiedzającym, oprócz zamku i szeregu zabytków historycznych, także bogaty program kulturalny. Do najważniejszych tradycyjnych imprez należy opočenská pielgrzymka Porcinkule, która przypada na pierwszy sierpniowy weekend.

W Opočně świętuje się ją od roku 1737 i jest ona związana ze wspaniałymi uroczystościami. Odbywają się przed-

86

stawienia teatralne, koncerty, pojedynek średniowieczny, zabawy taneczne, tradycyjny staroczeski jarmark i odpust z najróżniejszymi atrakcjami. Kolejną tradycją jest cykl koncertów muzyki poważnej Opočno muzyczne, które już od lat organizuje Opočenská Beseda. Częścią tego cyklu są także Muzyczne kursy interpretacji. Zaczynają się zawsze pod koniec czerwca i trwają do początku wakacji letnich. Chodzi o cykl koncertów z określonym tematem, słuchacze i odwiedzający mają wyjątkową okazję odwiedzić i posłuchać na przykład muzyki srebrnego ekranu w interpretacji klasycznego zespołu muzycznego. Cały cykl koncertów jest kontynuowany aż do zimy. Z Opočnem nierozerwalnie jest związana impreza przed Bożym Narodzeniem – Mikołaj, która przypada w pierwszą sobotę w grudniu. Jest przygotowany bogaty program kulturalny z towarzyszeniem muzyki, efektami świetlnymi, pokazem ogni i sztucznymi ogniami oraz tradycyjnymi latającymi diabłami. Właśnie w tej diabelskiej dyscyplinie miasto Opočno dzierży palmę pierwszeństwa. Dzięki temu na imprezę przyjeżdżają rodziny z dziećmi z dalekich zakątków. Dla odwiedzających przygotowana jest także nowa stała ekspozycja opočenských rodaków – znanego na świecie Františka Kupky i kompozytora Luboše Sluky, którego imieniem została nazwana jedna z planetoid w kosmosie. Można tu zobaczyć reprodukcje największych dzieł Františka Kupky oraz przybliżono twórczość Luboše Sluky. Wystawę można podziwiać w historycznym budynku na pierwszym dziedzińcu opočenského pałacu.

Opočno pałac i park pałacowy Opočno może się poszczycić dużą liczbą zabytkowych budynków i kościołów będących pod ochroną. Znajduje się tu także miejski obszar zabytkowy. Pierwszymi udokumentowanymi właścicielami Opočna byli panowie z Dobrušky, później określani także jako z Opočna, którzy uzyskali miasto około roku 1350 i na zbiegu nad Zlatým potokiem zbudowali umocniony zamek gotycki. W roku 1495 zamek przeszedł do majątku rodu Trčků z Lípy. Ci, w 2 połowie

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko Wieża widokowa Osičina Wieża telekomunikacyjna z roku 2002 z platformą widokową na wysokości 33 metrów. Przy korzystnej pogodzie można zobaczyć wierzchołki Karkonoszy, Orlickich Gór, Kralickiego Śnieżnika i Gór Żelaznych.

XVI wieku przebudowali podupadający zamek gotycki w renesansowy pałac, który jest opočenską dominantą.

Główny budynek zamkowy ma trzy piętra arkadowych lodżii otwartych na prostokątny dziedziniec. Budowlę otacza park angielski z drobnymi romantycznymi budowlami, do których przylega pałacowy zwierzyniec, gdzie hoduje się daniele i muflony. Zamek ma bogato wyposażone wnętrza historyczne, rozległy zbiór obrazów, bibliotekę, kolekcję broni europejskiej i azjatyckiej, trofeów i przedmiotów etnograficznych z Afryki i Ameryki zgromadzonych przez Józefa II Colloredo-Mansfelda (1866 do 1957).

Mikuláš mladši Trčka z Lípy w zaawansowanym wieku wziął sobie za małżonkę siedemnastoletnią Katarzynę z Šellenberka. Małżonek mało przebywał w domu i do młodej małżonki szybko zaczął się zalecać miłośnik stanu rycerskiego, ziemianin Šárovec. Zakochali się a stara pokojówka stała się pośredniczką tajnej miłości i przenosiła pełne miłości liściki pomiędzy zakochanymi. Pan Mikuláš się dowiedział o niewierności swojej małżonki. Dowodem był list pisany przez Katarzynę, który został znaleziony u pokojówki Zemsta pana Mikuláše była straszna.

Młodego rycerza kazał ściąć mieczem, pokojówkę zakopać żywcem a na najokrutniejszą śmierć powolnego umierania skazał swoją własną żonę, którą kazał zamurować żywcem.

Slavoňov – drewniany kościół świętego Jana Chrzciciela Malowniczy drewniany kościół świętego Jana Chrzciciela został zbudowany w roku 1553. Wcześniej był kościołem poświęconym świętemu Marcinowi. W roku 1683 poświęcenie zmieniono i zainstalowano nowy ołtarz świętego Jana Chrzciciela. Oryginalne malowidła kościelne w trakcie stuleci zostały przemalowane a nawet zabielone, ale po rekonstrukcji w latach 1970 do 1974 je odnowiono. W dzwonnicy jest umieszczony wyjątkowy komplet trzech dzwonów. Jeden z nich z roku 1561 jest uważany przez specjalistów za mistrzowski pokaz sztuki ludwisarskiej. Kościół od założenia nie przestał pełnić swojej pierwotnej funkcji, odbywają się w nim nabożeństwa, śluby, pogrzeby, chrzty.

Podbřezí – cmentarz żydowski Cmentarz żydowski, założony pod koniec XVII wieku, znajduje się na skraju lasu, 200 metrów od pałacu w przeciwnym kierunku do biegu Zlatého potoku. Na powierzchni 691 metrów kwadratowych można zobaczyć około 84 kamienie nagrobne w stylu barokowym i klasycystycznym z lat 1725 do 1906. O cmentarzu jest wzmianka w powieści „Ciemno” Aloise Jiráska. W roku 1998, gdy Dobrušsko dosięgła wielka powódź, nie ocalał nawet ten cmentarz. W chwili obecnej po wielkiej rekonstrukcji ponownie cieszy się zainteresowaniem turystów. W gminie jest zachowana synagoga (nr opisowy 56) zbudowana prawdopodobnie w roku 1812, nabożeństwa odbywały się w niej aż do roku 1888.

8. ORLICKIE GÓRY – CZĘŚĆ GRZBIETOWA Velká Deštná Velká Deštná jest płaskim grzbietem około 3 kilometry na wschód od Deštného w Orlickich Górach a równocześnie najwyższą górą Orlickich Gór (1115 m n.p.m.), już wcześniej mówiono na nią Sedmihradská hora.

Muzeum turystyki, sportów zimowych i rzemiosła w Deštném v Orlických horách Muzeum w swoich ekspozycjach przybliża życie i prace górali. Część ekspozycji jest poświęcona szklarstwu w Górach Orlickich (od średniowiecza po współczesność), domowej produkcji tekstyliów (od XIX do połowy XX wieku) oraz turystyce i sportom zimowym w Górach Orlickich. Znajdziemy tu na przykład maszyny do prania bielizny, historyczne sprzęty do uprawiania sportów zimowych (narty, skiboby, rakiety śnieżne) czy ekspozycje pralek i żelazek. Oprócz stałych ekspozycji w muzeum jest sala do organizowania wystaw czasowych.

Villa Nova Uhřínov Skansen jest wierną kopią czeskiej wsi z okresu średniowiecza (XII do XIV wiek) a równocześnie centrum archeologii eksperymentalnej. Głównym celem projektu jest budowa średniowiecznego skansenu przy zachowaniu wszelkich

87

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko zasad archeologicznego eksperymentu. Do budowy, konserwacji i eksploatacji użyto wyłącznie repliki średniowiecznych narzędzi i starych procesów technologicznych.

W skansenie można zobaczyć różne średniowieczne budowle od pieców chlebowych przez stodołę aż po cembrowaną półziemiankę, która jest zrekonstruowana wg znaleziska z okolicy Mariánská louka v Děčíně a pochodzi z końca XIII wieku. Skansen jest dostępny przez cały rok. Ścieżka edukacyjna po lekkich umocnieniach – Olešnice v Orlických horách Ścieżka edukacyjna, która jest przeznaczona dla pieszych, na swojej trasie zapoznaje z historią i danymi technicznymi lekkich obiektów. Znajdziemy tu cztery lekkie obiekty, wzór 36, które zostały zbudowane w okresie, gdy nie była jeszcze gotowa całkowita koncepcja obrony kraju przeciwko zagrożeniom nazistowskich Niemiec.

Później zaczęto stawiać lekkie obiekty wzór 37. Z oznaczonej trasy można kontynuować podróż do zrekonstruowanych obiektów umocnionych: dwóm lekkim obiektom wzór 37 i dwóm ciężkim obiektom NS-37 (Jaroslav) i NS-48 (U stodol) – bunkier piechoty fortyfikacji Skutina, gdzie częścią trasy jest zwiedzanie podziemi. Do dyspozycji jest mapka, która ułatwi orientację w terenie.

Są na niej wyznaczone także inne bunkry w okolicy, do których oznaczona trasa nie prowadzi. Ścieżka edukacyjna Z Kačenką śladami szklarzy Ścieżka edukacyjna, która bawi i uczy i która prowadzi odwiedzających przez historię wytopu szkła. Na trasie z Deštného v Orlických horách do Orlického Záhoří w miejscach związanych z hutnictwem szkła umieszczono siedem tablic informacyjnych. Na każdej z nich gracze zapoznają się z historią i odpisują proste kody konkursowe, które wpisują do tabeli reguł gry. Tabelkę z wypełnionymi kodami można oddać w centrum informacyjnym w Deštném w Orlickich Górach lub Orlickém Záhoří, gdzie uczestnicy gry, którzy chcą, mogą wygrać szklaną monetę z motywem Kačenki i Przemytników i zostaną zakwalifikowani do losowania.

Fortyfikacje Skutina Fortyfikacje Skutina zostały zaprojektowane jako sześć obiektów na długości 1350 metrów (z tego dwa bunkry piechoty, które jako jedyne zostały ukończone) połączonych podziemnymi korytarzami z kolejką wąskotorową.

Planowana załoga bojowa miała liczyć 464 mężczyzn.

Twierdza miała być chroniona pionowymi przeszkodami przeciwczołgowymi a każdy z obiektów odrębnie prze-

88

szkodami przeciwpiechotnymi.

Bunkier N-S 48 pod kryptonimem „U stodol” jest umiejscowiony 500 metrów od punktu Skutina w kierunku drogi do Sněžného. Chodzi o jednostronny obiekt z prawdziwym pomieszczeniem strzeleckim. W obiekcie jest zbudowany, głęboki na 36 metrów, szyb schodowy i windy. Po 201 schodach można teraz zejść na jego dół do podziemi, gdzie można spojrzeć do wydrążonego korytarza w kierunku bunkru N-S 49. Na większości powierzchni schodów jest zachowana oryginalna obudowa drewniana.

W roku 1999 Klub Przyjaciół Fortyfikacji Skutina rozpoczął prace renowacyjne. Z obiektu została wypompowana woda, został wysprzątany i zrekonstruowany, tak aby już w roku 2001 można go było udostępnić do zwiedzania jako muzeum fortyfikacji Skutina, wraz z szybem schodowym i częścią podziemi.

Grupa warowna Hanička Fortyfikacja artyleryjska Hanička należy do systemu przedwojennych fortec budowanych w latach trzydziestych przede wszystkim przeciwko Niemcom. Swoje dziewczęce imię forteca dostała od nazwy osady znajdującej się w okolicy.

Składała się z sześciu obiektów bojowych połączonych w podziemiach setkami metrów korytarzy i sal. Ogromne sale mogły pomieścić znaczne ilości zapasów, co miało umożliwić załodze walkę, także w przypadku oblężenia, przez okres kilku miesięcy. Od strony budowlanej Hanička została ukończona w roku 1938, ale brakowało większości wyposażenia wewnętrznego. W tym samym roku, bez walki została przekazana przedstawicielom Wehrmachtu, którzy sprawdzali odporność obiektu i równocześnie efektywność niemieckich granatów artyleryjskich. Odstrzelenie dzwona przez przedsiębiorstwo państwowe Kovošrot, po wojnie, uszkodził Haničkę o wiele bardziej niż Niemcy przez całe 6 lat okupacji.

W roku 1975 Hanička przez ówczesne Federalne Mini-

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko sterstwo Spraw Wewnętrznych została zabrana a w jej podziemiach zaczyna powstawać nowoczesny schron XX wieku po kryptonimem Kahan. Podziemia wyremontowano i wyposażono w nowoczesną technologię, która miała zabezpieczyć przeżycie kilku wybrańcom.

Aczkolwiek przebudowa kosztowała setki milionów koron, nigdy nie została dokończona. W roku 2006 Hanička została ogłoszona zabytkiem kultury.

Obecnie zwiedzanie zaczyna się w hali budynku administracyjnego, gdzie zainstalowano ekspozycję o tematyce wojskowej od roku 1935 po chwilę obecną wraz z fotografiami, bronią, amunicją i eksponatami historycznymi.

W podziemiach, na głębokości od 18 do 35 metrów, wydrążonych w skale można zobaczyć maszynownię z trzema agregatami diesla, składowisko ropy z pojemnikami o objętości 36 tysięcy litrów, salę gospodarki wodnej i wody lodowej do chłodzenia powietrza, energetyczny pulpit sterowniczy, sale koszarowe, baraki, nowoczesny punkt opatrunkowy i urządzenia socjalne. Podziemne zwiedzanie kończy się na piętrze bojowym obiektu dowódczego R-76 o nazwie Lom. Drugi obiekt na powierzchni, który można zwiedzić to artyleryjska wysuwana wieża obrotowa R-78 zwana Na Pasece. Na terenie znajduje się całkowicie zasypany R-77 Punkt Obserwacyjny.

Trzecim zachowanym obiektem jest obiekt artyleryjski R-79 Na Mýtině.

W garażu budynku administracyjnego można zobaczyć ekspozycje wielkiej techniki bojowej. Odwiedzający mogą zobaczyć kontenery opancerzone, przeciwlotnicze i artylerię polową czy wóz wielozadaniowy. Szereg eksponatów działa.

Rezerwat przyrody Bedřichovka Półkulturowe łąki górskie w niwie Divoké Orlice, które pozostały tu po wielkopowierzchniowych melioracjach pod koniec lat siedemdziesiątych, w roku 1982 zostały uznane rezerwatem przyrody Bedřichovka. Chodzi o bogate miejsce występowania znaczących i chronionych rodzajów roślin – śnieżyca wiosenna, kukułka szerokolistna, ostrożeń, starzec kędzierzawy, pełnik europejski, kozłek dwupienny i inne. Rezerwat znajduje się pomiędzy drogami Trčkov – Bedřichovka a granicą państwa z Polską na 692 do 725 m n.p.m. Jej powierzchnia wynosi 11,93 hektarów wraz z pasmem ochronnym.

z upośledzeniem. Znajdują się tu łącznie trzy warsztaty – ceramiczny, wyplatania koszyków i tkacki. Oprócz nich także zewnętrzna kuźnia i piec chlebowy. Warsztaty oferują wycieczkę z pokazem rzemiosł ludowych (tkanie na tabliczkach, toczenie na okręgu) oraz warsztaty twórcze dla małych i większych grup (produkcja i szkliwienie ceramiki, spilśnianie, wyplatanie koszyków) czy możliwość zakupienia produktów z warsztatów pracy chronionej (chleb). Przed świętami wielkanocnymi i Bożego Narodzenia; na Kopečku odbywają się jarmarki rzemiosła.

Muzeum kolei Doudleby – Vamberk – Rokytnice W maju w roku 2010 po raz pierwszy udostępniono do zwiedzania w byłej kotłowni kolei parowych ekspozycję poświęconą nie tylko kolei żelaznej Doudleby – Vamberk – Rokytnice, ale także historii kolei w regionie jako całości. Oprócz największego eksponatu – lokomotywy parowej 328.011 – odwiedzający znajdzie tu materiał poglądowy i dokumenty z historii tej dwudziestokilometrowej trasy, specjalne urządzenia używane do zabezpieczania pojazdów na górskich szlakach, część urządzeń zabezpieczających i niektóre oryginalne urządzenia

parowozowni. Otwarte jest w maju, czerwcu, wrześniu i październiku, zawsze w sobotę od 10.00 do 16.00 oraz w sezonie urlopowym – lipcu i sierpniu zawsze w sobotę i niedzielę o tym samym czasie.

Rokytnice v Orlických horách Rokytnice v Orlických horách należy do ważnych ośrodków letniej i zimowej rekreacji, wpierających całoroczną turystykę w tej części Orlickich Gór. Historyczne centrum miasta od roku 2003, jest miejską strefą zabytkową.

W roku 1906 została otwarta lokalna kolej Doudleby nad Warsztaty pracy chronionej Kopeček – Bartošovice Orlicí – Vamberk – Rokytnice. v Orlických horách Na północ od Rokytnice znajduje się artyleryjska grupa Warsztaty pracy chronionej dostępne dla osób na warowna Hanička należąca do systemu przedwojennych wózkach, jako teren byłego majątku, dają pracę ludziom fortec budowanych w latach trzydziestych przede wszy-

89

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko stkim przeciwko Niemcom. Niedaleko Haničky stoi bunkier R-S 72 Nizká. Chodzi o dwustronny bunkier zbudowany jako część linii ciężkich umocnień należących do 2 pododcinka budowlanego Kunvald. Tutejsza ekspozycja poświęcona jest problematyce czechosłowackich umocnień ze specjalizacją użycia miotaczy min.

W Orlickich ostępach było dużo dzikiego zwierza. Raz niedźwiedź zabłądził aż na rokytnicki wiejski plac. Było to bardzo wcześnie rano, słońce właśnie wychodziło.

Stróż nocny zauważył kudłacza pierwszy, ale sam bał się do niego podejść. Gdy ludzie zaczęli się budzić stróż zrobił alarm. Rokytnicznie chwycili co mieli pod ręką i chodu za niedźwiedziem. Niedźwiedź zauważył, że źle się dzieje i wdrapał się na ogromną lipę, która stała na środku wiejskiego placu. Atakujący starali się go dosięgnąć długimi kopiami, które stróż przyniósł im ze stróżówki i tak długo kłuli niedźwiedzia, aż martwe zwierze spadło bezwiednie na ziemię. W roku 1852 Rokytnice otrzymały prawa miejskie i do herbu miasta przejęły znak niedźwiedzia na lipie, którego okłada dwóch uzbrojonych ludzi.

Ruiny zamku Frymburk Zamek z I połowy XIV wieku. W czasie wojny trzydziestoletniej został napadnięty przez wzburzonych poddanych i wojska szwedzkie, następnie został opuszczony i opustoszał. Przed zamkiem zachowały się wały. Zamek jest otwarty okazjonalnie podczas imprez kulturalnych organizowanych przez miasteczko Nový Hrádek, Towarzystwo Ochrony Zabytków w Czechach Wschodnich lub właścicieli zamku. Wejście na Frymburk jest na własne ryzyko.

kościół barokowy Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, który prawdopodobnie został zbudowany wg planów G. B. Alliprandiego. Kościół pod koniec II wojny światowej spłonął – pożar zniszczył dach, drewniane schody, mechanizm zegara i dzwon. Pod koniec roku 1957 spadły przemoczone sklepienia i kościół miał zostać wyburzony. Ze względu na brak środków finansowych do tego nie doszło i kościół w roku 1989 został wpisany na listę zabytków kultury. Od roku 1990 w kościele odbywały się msze, najpierw pod „chmurką”, w chwili obecnej kościół jest już zadaszony częściowo przeszklonym dachem.

Bajkowe imperium Kačenki Podobnie jak inne pogórza, tak i Orlickie Góry mają swoją władczynię; nazywa się księżniczka Kačenka a jej mądrym doradcą i pomocnikiem jest Rampušák. Do przygody, legendy i bajek Orlickich Gór i Podorlicka nawiązuje gra dla małych i dużych turystów „Bajkowe imperium Kačenki”, związana ze zbieraniem pieczątek do wędrownej książeczki.

Corocznie organizują ją gminy górskie zjednoczone w „bajkowym imperium” Orlickych Gór. Do gry „Podróże po bajkowym imperium Kačenki" trzeba kupić wędrowną książeczkę, którą można dostać w centrach informacyjnych oraz w stowarzyszonych gminach. Do niej, wspólnie z dziećmi będziecie zbierać poszczególne pieczątki górskich gmin (łącznie 29). Drogę mogą oczywiście przebyć także dorośli z dziecięcą duszą. W ten sposób można uzyskać pamiątkowy dokument odwiedzanej gminy a za co najmniej 20 pieczątek kolejne piękne nagrody w formie ceramicznych figurek patronów poszczególnych gmin. Nagrody można odebrać na mycie – centrach informacyjnych w Deštném, Rokytnici i w Novém Městě nad Metují, Rychnově nad Kněžnou, Orlickém Záhoří, Dobrušce i Žamberku, gdzie można także uzyskać szczegółowe informacje dot. gry.

Miejsce pielgrzymkowe Neratov W Neratovie w Orlickich Górach można znaleźć unikalny kościół ze szklanym dachem. Od lat sześćdziesiątych XVII wieku Neratov jest znanym miejscem pielgrzymkowym, gdy rokytnicki proboszcz kazał tutaj, wg własnego snu Wieża widokowa Anna wyrzeźbić miłosierną figurę Marii Panny. W roku 1723 Region Anenského vrchu w Orlickich Górach jest ulubioma miejscu drewnianego kościółka zaczęto budować nowy nym celem wielu turystów, którym do tej pory brakowało rzeczywiście dobrej jakości widoków na przyległe i dalsze okolice. Nowa wieża widokowa, jedyna w całych Orlickich Górach, ten błąd swym pięknem, turystom wynagrodzi. Aż do roku 1937 stała tu kaplica z małą wieżą widokową, ale obydwie budowle w latach trzydziestych poprzedniego stulecia musiały ustąpić budowlom ciężkich umocnień. Samotne bunkry Arnošt i Anna stoją tu do dziś. Drewniana wieża widokowa ma wysokość 17 metrów. Słupy tworzą modrzewie wybrane z roślinności w rejonie Rychnova nad Kněžnou a platformy do odpoczynku są z drewna bukowego.

Králický Sněžník – Słon 

90

Rejon turystyczny Kralicki Śnieżnik

91

Rejon turystyczny Kralicki Śnieżnik

92

Rejon turystyczny Kralicki Śnieżnik

0

1

2

3

4 km

©

93

Rejon turystyczny Kralicki Śnieżnik Górskimi grzbietami wokół Králik

Wycieczka jednodniowa – sezon zimowy

Králíky, Červenovodské sedlo, Mladkov

Przyjazd do Králik w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta. • Wizyta w Turystycznym Centrum Informacji w Domu Europejskim w Králikách – aktualne informacje o warunkach śniegowych • Przejazd do Červenovodské sedlo (15 minut), gdzie jest główne stanowisko startowe na oznakowanej i mechanicznie utrzymywanej trasie na Suchém Vrchu. • Łatwa trasa okrężna po niebieskim szlaku o długości 8,6 kilometrów prowadząca obok Bukové hory. Przy dobrych warunkach śniegowych można kontynuować bieg aż do Štítů. Na trasie można coś zjeść w Ośrodku Narciarskim Červená Voda. • Zielona, średnio łatwa trasa prowadzi po grzbietach Suchého Vrchu. Start ponownie na Červenovodským sedle, następnie do nowo otwartej Kramářově chatě i do wieży widokowej. Tutaj można (po 7 kilometrach) zawrócić lub kontynuować wokół Twierdzy Artyleryjskiej Bouda (w zimie jest jednak zamknięta) i Ścieżki Edukacyjnej Betonowa Granica do kolei do Mladkova (12 kilometrów) lub dalej do magistrali biegowej w Górach Orlickich.

Králíky – Miejska strefa zabytkowa 

Z całą rodziną na Kralicki Śnieżnik

Pobyt weekendowy – sezon zimowy

Červená Voda, Dolní Morava, Kralicki Śnieżnik

1. dzień: Przyjazd do ośrodka narciarskiego v Červené Vodě w godzinach dopołudniowych – jazda na nartach po stokach Ośrodka Narciarskiego w Červené Vodě. Nowoczesny ośrodek oferuje parking bezpośrednio przy wyciągu, zawsze utrzymywaną trasę zjazdową, snow park i park dziecięcy z usługą nauki jazdy na nartach i pilnowanie małych narciarzy.

• Dla miłośników białych śladów obydwa kierunki oferują możliwość wyjazdu na grzbiet, gdzie znajdują się mechanicznie utrzymywane trasy na górskich grzbietach. • Zakwaterowanie bezpośrednio w Červené Vodě lub w historycznym centrum miasta Králiky – więcej na stronie internetowej www.kralickysneznik.net.

2. dzień: Przejazd z Červené Vody na Dolní Moravu – ok. 25 minut. • Wizyta w ośrodku narciarskim na Dolní Moravě – ten rejon oferuje nowoczesne tereny z górskimi chatami i wykwalifikowanymi usługami. Poza najbardziej stromą trasą zjazdową w Czechach można tu znaleźć także bezpieczny, wygrodzony Dziecięcy Ski Park. • Wyjątkowym przeżyciem dla  Králický Sněžník całej rodziny będzie tor zjazdowy i oświ-

94

Rejon turystyczny Kralicki Śnieżnik etlony w nocy tor saneczkowy. Na wszystkich atrakcjach największą uwagę kładzie się na bezpieczeństwo. • Podczas aktywnego dnia można nabrać nowych sił spacerując wzdłuż rzeki Moravy, gdzie równocześnie prowadzi Ścieżka Edukacyjna Kralicki Śnieżnik.

Kralicki Śnieżnik – free spirit Králíky, Mladkov, Dolní Morava, Červená Voda

Przedłużony weekend – sezon zimowy

1. dzień: Przyjazd do Králik w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta i uzyskanie aktualnych informacji w Turystycznym Centrum Informacji – Europejski Dom. • Góra Matki Boskiej (Hora Matky Boží) i piesza wycieczka do wieży widokowej Val i do klasztoru (panorama na okolicę, idealne tereny do snowkitingu lub możliwości geocachingu). • Możliwość ustalenia także specjalnego nocnego zwiedzania klasztoru na Górze Matki Boskiej. • Zwiedzanie pomnika ofiar internowania Králíky, który ze względu na swoją tematykę jest jedynym takim pomnikiem w Czechach. • Powrót do Králík i wizyta w miejscowych klubach i restauracjach. • Zakwaterowanie w historycznym centrum Králíky – więcej na stronie internetowej www.kralickysneznik.net.

2. dzień: Przejazd do Mladkova – ok. 20 minut. • Trasa zjazdowa i snow park w Mladkovie – Petrovičkách – teren z zapleczem i parkingiem bezpośrednio przy wyciągu, żelbetowe bunkry przedwojennych umocnień bezpośrednio na obszarze tras zjazdowych. • Przejazd na Dolní Moravu – ok. 30 minut. Wizyta na znanych snowcrossowych trasach na Dolní Moravě. Jest tu także duży wybór terenów do jazdy na nartach wraz z najbardziej stromą trasą narciarską w Czechach. • Dla niejeżdżących na nartach, całorocznie tor zjazdowy lub nocna jazda na sankach na oświetlonej trasie saneczkowej o długości 2,5 kilometra.

• Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów ośrodków narciarskich, możliwość relaksu w hotelach wellness – więcej informacji na stronie internetowej www.kralickysneznik.net.

3. dzień: Przejazd do Červené Vody – ok. 20 – 25 minut. • Wizyta w nowo wybudowanym snow parku w ośrodku narciarskim w Červené Vodě – ośrodek oferuje długie trasy zjazdowe, przewyższenia 400 metrów, nowoczesne tereny, ogrzewany wyciąg krzesełkowy, różnorodne tereny odpowiednie dla zaawansowanych jak i początkujących narciarzy a także dla rodzin z dziećmi.

Krótka wycieczka rowerowa pod Kralickim Śnieżnikiem Wycieczka jednodniowa – sezon letni

Králíky, Dolní Morava, Králíky

Przyjazd do Králik w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta. • Wycieczka rowerowa na Dolní Moravu. Zaraz za miastem możliwość zatrzymania się w Twierdzy Artyleryjskiej Hůrka.

• Wizyta w parku adrenalinowym na Dolní Moravě. W ofercie największe centrum linowe w Czechach, wieża przygód oraz ścianka wspinaczkowa i tor saneczkowy. • W drodze powrotnej Muzeum Czechosłowackich umocnień z lat 1935 do 1938, Bunkier K-S 14 U Cihelny Králíky i Muzeum wojskowe Králíky z powierzchnią wystawową 2400 metrów kwadratowych, gdzie jest także zaplecze socjalne dla turystów.

Rodzinne podróże w poszukiwaniu słonia

Twierdz Artyleryjskiej Hůrka 

Pobyt weekendowy – sezon letni

Králíky, Dolní Morava, Kralicki Śnieżnik

1. dzień: Przyjazd do Králik w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta, w Turystycznych Centrach Informacyjnych istnieje możliwość zakupienia kilku książek z bajkami i legendami tego regionu.

• Wycieczka łagodną ścieżką leśną wokół Mariańskiego Źródła na Górę Matki Boskiej. Zwiedzanie terenu pielgrzym-

95

Rejon turystyczny Kralicki Śnieżnik

 Wieża widokowa Val

kowego, możliwość geocachingu. • Zwiedzanie niedalekiej wieży widokowej Val z panoramą na okoliczne pogórze i masyw Kralicki Śnieżnik. • Powrót do Králík drogą pątniczą – ok.

15 minut. • Przejazd do ośrodka na Dolní Moravě w godzinach popołudniowych – ok. 15 minut. • Wizyta w jednym z największych centrów linowych w Czechach, parku dziecięcym, na torze saneczkowym lub w wieży przygodowej oraz na ściance wspinaczkowej na Dolní Moravě. • W celu ubarwienia pobytu możliwość zorganizowania wycieczki kolejką linową do chaty górskiej Sleměnka (1116 metrów nad poziomem morza) lub skorzystania z usług któregoś z hoteli wellness. • Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów na Dolní Moravě – więcej na stronach internetowych www.kralickysneznik.net.

2. dzień: Wyjazd kolejką linową do chaty Slaměnka (czynna od maja do września). • Wycieczka po grzbietach wokół szczytów Slamník, Podbělka, Sušina do posągu słonia, symbolu Kralickiego Śnieżnika.

Tu można się odświeżyć u źródła rzeki Moravy oraz cieszyć widokiem z trzeciego najwyższego masywu górskiego w Czechach. Możliwość odwiedzenia górskiej chaty Schronisko, 20 minut ze szczytu pogórza (na polskiej stronie). • Trasa powrotna prowadzi ścieżką leśną na Dolní Moravu, po Ścieżce Edukacyjnej Kralicki Śnieżnik, prowadzącej wzdłuż biegu rzeki Moravy.

To najlepsze z Regionu Turystycznego Kralicki Śnieżnik dla rodzin z dziećmi

Przedłużony weekend – wiosna – jesień

Králíky, Dolní Morava 1. dzień: Przyjazd do Králik w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta. • Wycieczka aleją na tereny pielgrzymkowe na Górze Matki Boskiej, z widokiem na miasto Králíky i masyw Kralickiego Śnieżnika. • Wizyta na terenie pielgrzymkowym – zwiedzanie kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, ambitu z przepięknymi obrazami, krypty, ogrodów klasztornych i kaplicy Świętych Schodów. • Zwiedzanie pomnika ofiar internowania, który ze względu na swoją tematykę jest jedynym takim pomnikiem w Czechach. • Wyjście na wieżę • , przy dobrej widoczności można zobaczyć obszar od Karkonoszy, przez Orlickie Góry aż po Pradziada w Jesionikach. • Zejście leśnymi ścieżkami wokół Králickiego kąpieliska z powrotem do miasta Králíky. • Zakwaterowanie w historycznym centrum Králíky – więcej na stronie internetowej www.kralickysneznik.net.

2. dzień: Przejazd z Králík na Dolní Moravu – ok. 15 minut. • Po drodze zwiedzanie Muzeum Fortyfikacji – twierdzy artyleryjskiej, labiryntu z 1,5 kilometrowymi korytarzami i podziemnymi salami, zbudowanymi przed II wojną światową i służących do niedawna Armii Republiki Czeskiej. • Wizyta w nowym parku adrenalinowym na Dolní Moravě – jednym z największych centrum linowych w Czechach, wieża przygód oraz ścianka wspinaczkowa, tor saneczkowy, tandemowa huśtawka. • Odpoczynek w okolicach Parku Krajobrazowego Kralicki Śnieżnik. • Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów na Dolní Moravě – więcej na stronach internetowych www.kralickysneznik.net.

3. dzień: Droga w poszukiwaniu słonia na Kralicki Śnieżnik • Wyjście wzdłuż ścieżki edukacyjnej Králícký Sněžník przeciwnie do biegu rzeki Moravy, obok Tvarožných děr i posągu słonia na wierzchołek Kralickiego Śnieżnika – trzeciego najwyższego masywu górskiego w Czechach. • Następnie po grzbietach obok wierzchołka Sušina, Podbělka i Slamník do chaty górskiej Slaměnka. Tu można się posilić i cieszyć się widokami z wysokości 1116 m n.p.m. Na dół zawiezie Was wygodna kolejka linowa, czynna od maja do września.

96

Rejon turystyczny Kralicki Śnieżnik 1. KRÁLÍKY I OKOLICE Králíky Dzięki swojemu położeniu w najbardziej wschodnim fragmencie Czech na pograniczu Moraw i Polski, Králiky w swej historii były kilkakrotnie miastem strategicznym.

Jedną z większych atrakcji tego rejonu jest ogromny system czechosłowackich umocnień pogranicznych z lat 1935 do 1938. Pośrodku tego pasma znajduje się Muzeum Wojskowe z wojskowo-historyczną ekspozycją poświęconą armii i obronie państwa. Historyczne centrum miasta jest miejską strefą zabytkową. Najbardziej znaczącym zabytkiem barokowym regionu jest miejsce pielgrzymkowe Góra Matki Bożej, która została zbudowana z inicjatywy královéhradeckiego biskupa Tobiáše Jana Beckera. Kościół świętego Michała, archanioła został zbudowany około roku 1576 jako Luterańskie miejsce modlitwy a w roku 1310 był przebudowany na kamienny kościół. Swoją dzisiejszą barokową postać zawdzięcza rekonstrukcji w latach 1768 do 1778. Lokalne Muzeum Miejskie oferuje ekspozycje poświęcone historii miasta, czechosłowackim umocnieniom z lat 1935 do 1938, kralickim szopkom bożonarodzeniowym, tradycyjnej grze na organach i tkactwu oraz naturalnym ciekawostkom regionu.

Obszar pielgrzymkowy na Górze Matki Bożej Dolní Hedeč Monumentalny barkowy klasztor z kościołem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, ambitem, kaplicą Świętych Schodów, źródłem, cmentarzem i domem pielgrzyma na Mariánském kopci nad miastem Králiky. Ogromne drewniane polichromie z XVIII wieku, które wcześniej stały na drodze krzyżowej z Králik do Hedče są umieszczone w kościele świętego Mikołaja we Vraclavi. Budowa kościoła została zakończona w roku 1700 i w tym roku został tu przyniesiony miłosierny obraz Panny Marii. Stał się sercem tego miejsca pielgrzymek a Łysa Góra dostała nową nazwę – Góra Matki Boskiej. W roku 1710 została ukończona kolejna budowla – klasztor. Klasztor na Mariánském kopci u Králík służył od jego

ukończenia w roku 1710 zakonowi Serwitów, od roku 1883 zakonowi Redemptorystów, w latach 1950 do 1960 było w nim więzienie dla księży. Obecnie cały obszar pielgrzymkowy wraz z ogrodem klasztornym jest utrzymywany i udostępniony dla odwiedzających. Do samego klasztoru prowadzi wzdłuż alei Święta Droga, która zaczyna się już na Malém náměstí w Králikách. Unikalną ciekawostką kościoła są Święte Schody, które są kopią schodów w twierdzy Antonia w Jerozolimie, później przewiezionej do Rzymu. Po nich kroczył Jezus Chrystus do sędziowskiego tronu Pilata. Na górę, pielgrzymi wchodzą po schodach na kolanach a boczne schody służą do normalnego zejścia w dół. Z Mariánského kopce jest piękny widok na Králíky, Suchý vrch i Kralicki Śnieżnik.

Na terenie otwarto także Pomnik ofiar internowania Králiky, historyczna ekspozycja jest wspomnieniem internowania zakonników, którzy mieli ograniczoną wolność.

Twierdza artyleryjska Hůrka Grupa warowna Hůrka jest najbardziej dokończonym budynkiem tego rodzaju na terenie Czech udostępnionym do zwiedzania. Chodzi o twierdzę artyleryjską z lat 1935 do 1938. Tworzy ją pięć ogromnych obiektów tzw. bunkrów o najwyższym stopniu odporności (ściany i płyty stropowe mają 350 centymetrów) oraz rozległy podziemny system korytarzy i sal umieszczonych głęboko w masywie skalnym (długość wynosi ok. 1,7 kilometra). Obiekty bojowe twierdzy były po prostu odporne na działanie wszelkich wtedy znanych broni. W zespole twierdzy Hůrka znajdują się dwa bunkry piechoty, następnie bunkier artyleryjski, bunkier wejściowy i obiekt przeznaczony do zabudowania obrotowej i wysuwanej wieżyczki strzelniczej (wysokość 666). Bardzo dobrze jest zachowany rozległy podziemny system warowni, który głęboko pod powierzchnią skrywa pomieszczenia mające służyć do długotrwałego boju załogi.

Do cennych eksponatów należy oryginał opancerzonych wrót przesuwnych, działająca ukośna winda, lokomotywa i wagony kolejki wąskotorowej. Oprócz zewnętrznej części bunkra wejściowego odwiedzający mogą tu zobaczyć np. szyb windy i nowo udostępnione części podziemi pod bunkrem artyleryjskim K-S 11. Otwarte cały rok.

Muzeum Wojskowe Králíky Najnowocześniejsze muzeum wojskowe w Republice Czeskiej leży właśnie pośród rozległego i ogromnego pasma umocnień czechosłowackich z okresu lat 1935 do 1938. W jego bezpośredniej bliskości znajduje się duża liczba zachowanych budowli umocnionych różnego typu.

Znajdziemy tu wojskowo-historyczne ekspozycje poświę-

97

Rejon turystyczny Kralicki Śnieżnik cone armii, obronie państwa i umocnieniom czechosłowackim. Zapoznamy się z ciężką bojową i wojskową techniką, amunicją, środkami ochrony przeciwko bojowym substancjom trującym i bronią masowej zagłady, wyposażeniem i uzbrojeniem piechoty, z materiałami o osobistościach (losy znanych ludzi – żołnierzy: Generał Armii Ludvík Krejčí, Generał Brygady Bohuslav Fiala, Generał Dywizji Karel Husárek). Częścią muzeum jest rozległy poligon ćwiczebny (40 000 metrów kwadratowych) przeznaczony do pokazów techniki bojowej i ciężkiej wojskowej techniki podczas działań.

Muzeum to również zaplecze dla corocznie organizowanej imprezy Cihelna. Przy Muzeum Wojskowym Králíky uruchomiono Turystyczne Centrum Informacji Czechosłowackich Umocnień. Muzeum jest otwarte całorocznie. Ścieżka edukacyjna Betonowa granica Trasa około dwunastokilometrowej ścieżki edukacyjnej Muzeum fortyfikacji czechosłowackich z lat 1935–1938 Betonowa granica przechodzi przez północno-zachodBunkier piechoty K – S 14 „U Cihelny“ nią krawędź masywu Bukovohorské hornatiny. Ścieżka Bunkier piechoty z oznaczeniem K-S 14 to dwustron- edukacyjna zaczyna i kończy się na dworcu w Mladkovie ny dwuskrzydłowy obiekt z roku 1936. Jego dominantę i jest nietypowo oznaczona jako żółty szlak turystyczny. tworzą dwa bojowe kazamaty oraz pomieszczenie do Na trasie jest trzynaście tablic informacyjnych poświęcowspierania walki miotaczy min. W okolicy stopniowo jest nych różnym tematom budowy i innych losów czechosłoodnawiany system przeszkód. wackich umocnień pogranicznych.

Oglądając ekspozycję muzeum odwiedzający dowiedzą się więcej o historii umocnień, zobaczą pomieszczenia Wieża widokowa Křížová hora z wyposażeniem, baraki, pomieszczenie telefonisty lub Na wschód od Červené Vody na jednym z wierzchołków maszynownię. Zapoznają się z losami bohaterskiego Jeřábské vrchoviny na 735 m n.p.m. na starodawnym obrońcy bunkra, plutonowego Arnošta Hrady. W podzi- miejscu pielgrzymkowym stoi wieża z galerią widokową. emiach obiektu jest umiejscowiona wystawa „Ludzie pr- Wieża widokowa na Křížové hoře została zbudowana zeciwko ludziom” dokumentująca zbrodnie w latach 1948 w miejscu poprzedniego kościoła pielgrzymkowego do 1961 nie tylko na pograniczu. z roku 1833 i restauracji, do których prowadziła droga krzyżowa. Dwudziestopięciometrowy żelbetowy tubus Muzeum Wojskowe Lichkov jest umocniony ośmioma pionowymi żebrami a cała Muzeum tworzą dwa odrębne bunkry piechoty K–S 32 wieża jest obłożona świerkowymi deskami. Pod wieżą „Na růžku” i K–S 31 "U Besídky". zbudowano zadaszone miejsce odpoczynku, na którego K–S 32 Na růžku jest samodzielnym, dwudzwonowym kafelkach jest wyznaczony rzut oryginalnego kościółka obustronnym obiektem II klasy odporności zbudowanym pielgrzymkowego. Na platformę widokową prowadzi w roku 1936. Zawiera ekspozycję poświęconą czechosło- 130 schodów, nagroda w formie widoku jest tego jednak wackiej technice opancerzonej, czechosłowackim umoc- warta – przy dobrej widoczności można zobaczyć nawet nieniom, historii lotnictwa bezsilnikowego oraz naszym Kralicki Śnieżnik. żołnierzom na froncie zachodnim i wschodnim.

K–S 31 U Besídky jest samodzielnym jednodzwo- Wieża widokowa Val nowym, jednostronnym, prawoskrzydłowym obiektem II Około trzech kilometrów na południowy wschód od klasy odporności zbudowanym w roku 1937 w ramach Králík nad Dolní Hedčí w roku 2003 na górze Val została poodcinka budowlanego Mladkov. udostępniona metalowa telekomunikacyjna wieża wiJego głównym zadaniem bojowym było ostrzeliwanie dokowa o wysokości 34 metrów, z platformą widokową głębokiej doliny, przez którą przepływa rzeka Tichá na wysokości 22 metrów. Wieża jest prawie identyczną Orlice i przechodzi kolej żelazna. kopią wieży widokowej na Ruprechtickém Spičáku

98

Rejon turystyczny Kralicki Śnieżnik w Broumovském výběžku. Po pokonaniu 123 schodów otwiera się przed turystą przepiękny widok na klasztor Hedeč, Góry Orlickie, ogromny masyw Kralickiego Śnieżnika, Jesioniki, górę Jeřáb lub Suchý vrch. Do wieży widokowej prowadzi asfaltowa droga, która jest dostępna tylko dla pieszych i cyklistów.

Park krajobrazowy Jeřab Do wyraźnych dominant pogranicza Moraw i Czech należy rozłożysta góra Jeřab (1003 metry nad poziomem morza). Park Krajobrazowy chroni górne partie i zachodnie stoki Jeřábu, który leży na głównym europejskim dziale wodnym Morza Czarnego i Północnego.

Jeřab należy do Jesioników, konkretnie do Hanušovickiej vrchoviny, która jest najniższa z szesnastu "tysiącmetrowych” gór w Czechach. Jego północne, wschodnie i południowe stoki nawadnia dopływ Moravy, rzeczka Březná, gdzie zachodni szczyt góry jest źródłem Tiché Orlice, jednej z dwóch głównych źródeł rzeki Orlicy.

Uregulowane źródło Tiché Orlice zostało udostępnione przez boczną dróżkę z żółtego szlaku nad Horní Orlicí.

Do jednego ze źródeł rzeki Březné – Rudolfovu – można dojść po szlaku turystycznym około 0,5 kilometra od kościółka Trójcy Świętej. Březná wraz z wodami wielu potoków górskich na południowym stoku w kierunku do Moravskému Karlovu stworzyła głęboką dolinę.

Podobnie, północne stoki Jeřábu zatrzymały Zlatý, Vysoký i Kamenitý potok płynący do rzeki Moravy. Piękny widok na Jeřab i okolicę roztacza się z wieży widokowej postawionej na Křížové hoře nad Červenou Vodou.

W zimie w danej lokalizacji można organizować wycieczki narciarskie po oznaczonych szlakach.

ziomie. W ośrodku jeździ darmowy lokalny, tzw. skibus ośrodka, do dyspozycji jest centralny parking ośrodka.

2. DOLNÍ MORAVA I OKOLICE

Narodowy rezerwat przyrody Kralicki Śnieżnik Narodowy rezerwat przyrody Kralicki Śnieżnik został utworzony w roku 1990 na powierzchni 1694,67 hektarów.

Leży w centralnej i wierzchołkowej części pogórza o tej samej nazwie, na wysokości 820 do 1424 m n.p.m. Na obszarze chronionym występują niektóre znaczące rodzaje roślin, np. tojad, omieg górski, owsica czy dzwonek brodaty. Z ważnych rodzajów grzybów znajduje się tu okratek australijski i gołąbek agrestowy. Z chronionych gatunków zwierząt w rezerwacie żyją np. smużka leśna, jarząbek i siewerniak. Teren jest interesujący także od strony geomorfologicznej. W krystalicznych wapieniach i dolomitach w dolinie górnego biegu Morawy powstał wart zobaczenia Centrum sportów zimowych Červená Voda kras z jaskiniami, zagłębieniami i naciekami. Przez rejon W Orlickich Górach został zbudowany nowy ośrodek narprzechodzi ścieżka edukacyjna Kralicki Śznieżnik. ciarski Červená Voda, w którym znajdują się najdłuższe trasy zjazdowe Orlickich Gór. Czerwona trasa zjazdowa Mlýnice o długości 2150 metrów oferuje kompletne zaplecze dla narciarzy wraz z wypożyczalnią, serwisem i zapleczem socjalnym. Obszar nawiązuje do obecnych tras zjazdowych, które prowadzą na Bukovą horu z centrum górskiego Čenkovice. Na wierzchołek Bukové hory narciarzy zawozi jedyna zadaszona, ogrzewana czteroosobowa kolejka linowa w Czechach. Z wierzchołka oprócz trasy zjazdowej prowadzą także utrzymywane trasy biegowe w kierunku na České Petrovice czy Štíty lub okręg biegowy wokół Bukové hory o długości 50 kilometrów.

Na dojeździe do trasy zjazdowej i dziecięcego skiparku, jest przygotowane dla klientów zaplecze na wysokim po-

99

Rejon turystyczny Kralicki Śnieżnik Ścieżka edukacyjna Kralicki Śnieżnik Ścieżka edukacyjna Kralicki Śnieżnik przechodzi przez narodowy rezerwat przyrody Kralicki Śnieżnik. Ścieżka ma 15 przystanków i zaczyna się na parkingu w północnej części gminy Dolní Morava na wysokości 695 m n.p.m.

Prowadzi po żółtym szlaku turystycznym doliny rzeki Moravy aż do jej źródeł pod wierzchołkiem Kralickiego Śnieżnika (9 kilometrów). Trasa jest kontynuowana po czerwonym szlaku turystycznym do rozwidlenia nad źródłem Adéliny, skąd prowadzi po żółtym szlaku i kończy się na 899 m n.p.m. koło chaty Návrší (5 kilometrów). Długość trasy wynosi około 14 kilometrów, przewyższenie wynosi 685 metrów. Jej znakiem jest sylwetka słoniątka, która jest nieoficjalnym symbolem Kralickiego Śnieżnika i jest umiejscowiona bezpośrednio pod wierzchołkiem już od roku 1932.

Centrum sportów zimowych i rekreacji letniej Dolní Morava W Dolní Moravie we wschodnich Czechach powstał unikalny kompleks, który oferuje całoroczną aktywność i odpoczynek dla osób samotnych i rodzin z dziećmi.

W zimie można tu jeździć na nartach a w lecie na rowerze lub też spróbować sportów „adrenalinowych”.

Ośrodek narciarski oferuje trasy zjazdowe, które należą do tych najlepszych, które narciarz może znaleźć w Czechach. Oprócz tego są tu także trasy saneczkowe, zjazdowe i około 50 kilometrów utrzymywanych tras biegowych. Centrum jest zorientowane głównie na rodziny z dziećmi. Właśnie dla tych najmniejszych jest do dyspozycji karuzela i elastyczny pas o długości 75 metrów. Częścią parku jest także wiele zabawowych i edukacyjnych pomocy do nauki jazdy na nartach lub samego pobytu dzieci w parku.

Na sezon letni jest przygotowany szereg dalszych aktywności. Do najbardziej atrakcyjnych należy centrum linowe, ścianka wspinaczkowa, wielka huśtawka, power

fun (swobodny skok z wysokości 13 metrów), disc golf czy trasa zjazdowa. W lecie działa także kolejka linowa, która was zawiezie razem z rowerem na górę i w przyjemnym środowisku można na przykład objechać Kralicki Śnieżnik. Czekają na was wspaniałe widoki na okolicę. Źródło rzeki Moravy Na Kralicki Śnieżnik, przez który przechodzi główny europejski dział wód, prawidłowo się mówi dach Europy. Pod jego wierzchołkiem na 1380 m n.p.m. wypływa źródło rzeki Moravy, uregulowane jako źródło, które jest znanym i licznie odwiedzanym miejscem turystycznym.

Stąd bystre wody płyną stromym stokiem do głębokiej doliny z gminami i osadami Horní, Velká a Dolní Morava. Na dolinę jest piękny widok bezpośrednio przy źródłe, skąd większość turystów wchodzi na niedaleki wierzchołek utworzony jako wysypisko ze zburzonej polskiej wieży widokowej. Przy widoku z góry i od źródła Moravy stożkowy wierzchołek na końcu zachodniego (granicznego) grzbietu obejmie pogórze. Nazywa się Klepý lub Klepáč (prawdopodobnie od „klepiących” się kamieni przy chodzeniu), polscy sąsiedzi na niego mówią Trójmorski Wierch. Woda z jego stoków spływa do trzech mórz. Wschodni stok nawadnia Moravę w basenie Morza Czarnego, na południowym stoku źródła Lipkovský potok płynący do pobliskiej Tichej Orlice w basenie Morza Północnego a z zachodniego stoku w Polsce potoki Nysy Kłodzkiej płyną do basenu Morza Bałtyckiego. Ta cecha geograficzna dała Kralickiemu Śnieżnikowi górnolotne określenie dachu Europy.

Wieża widokowa Klepý Wierzchołek Klepý leży w południowo-zachodnim fragmencie pogórza Kralickiego Śnieżnika i tworzy granicę między Czechami a Polską. Dzięki projektowi gmin Dolní Morava i Międzylesie, na polskiej stronie szczytu Klepý (polska nazwa Trójmorski Wierch, 1145 metrów), powstała około dwudziestoczterometrowa drewniana wieża widokowa i przeciwpożarowa. Wyjście na jej wierzchołek oferuje odwiedzającemu wyjątkowy widok na kierunek zachodni na kotlinę kłodzką obramowaną Orlickimi i Bystrzyckimi Górami. Na południu można zobaczyć całą podkowę pogórza Kralickiego Śnieżnika a przy dobrej widoczności także Jesioniki. Wieża widokowa jest dostępna cały rok z turystycznego przejścia Horní Morava – Jodłów.

Kralicki Śnieżnik 

100

Indeks

101

Indeks B

Bajkowe imperium Kačenki . . . . . . . . . . . . . . . 90 Bartošovice v Orlických horách – Warsztaty pracy chronionej Kopeček . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89 Bělá nad Svitavou – Zbiorowy grób żydowski . . . . . 63 Berlova vápenka — Závratec — Třemošnice . . . . . . 39 Biskupice – Biskupické kaléšek . . . . . . . . . . . . . 66 Borovnice – Kościół pielgrzymkowy Homole . . . . . . 77 Boršovský les – Ścieżka edukacyjna . . . . . . . . . . . 65 Bouda – Twierdza artyleryjska . . . . . . . . . . . . . . 81 Brandýs nad Orlicí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 – Pomnik J. A. Komenskiego . . . . . . . . . . . . . 77 – Naturalny labirynt . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Bystré . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Ch

Cakle – Centrum turystyki aktywnej . . . . . . . . . . . 75 Cimburk – Ruiny zamku . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

Choceň . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 – Choceňska ścieżka edukacyjna . . . . . . . . . . . 76 Choltice – Pałac i zwierzyniec . . . . . . . . . . . . . . 25 Chrast – Wieża wodna . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 – Ścieżka edukacyjna Chrastecka . . . . . . . . . . 44 Chrudim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 – Baszta Prochownia . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 – Kościół Wniebowzięcia Panny Marii . . . . . . . . 33 – Muzeum kultur lalkarskich . . . . . . . . . . . . . 33 – Muzeum rzeźb barokowych . . . . . . . . . . . . . 32

Č

J

C

Častolovice – Palac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Červená Voda – Centrum sportów zimowych . . . . . . 99 Česká Třebová . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 – Rotunda św. Katarzyny . . . . . . . . . . . . . . . 73 D

Jablonné nad Orlicí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Jaroměřice – Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego na Kalwarii . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Jevíčko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 – Pomnik wojen napoleońskich . . . . . . . . . . . . 65

Dašice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Deštné v Orlických horách – Muzeum turystyki, sportów zimowych i rzemiosła . . . . . . . . . . . . 87 Dobruška . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Dobříkov – Podkarpacki cembrowany kościół . . . . . 77 Dolní Hedeč – Obszar pielgrzymkowy na Górze Matki Bożej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Dolní Morava – Centrum sportów zimowych i rekreacji letniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 Doudleby nad Orlicí – Palac . . . . . . . . . . . . . . 85 – Zabytki żydowskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Dřevíkov – Budownictwo ludowe i zabytki żydowskie . . 46

Kameničky – Galeria im. Antonína Slavíčka . . . . . . . 46 Kanał Opatovicki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Kaštanka (Kasztanka) . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Kladruby nad Labem – Stadnina Narodowa . . . . . . 24 Kočí – Kościół św. Bartłomieja . . . . . . . . . . . . . 35 Kostelec nad Orlicí – Palac . . . . . . . . . . . . . . . 84 Kozlov – Wieża widokowa . . . . . . . . . . . . . . . . 74 – Domek Maxe Švabinského . . . . . . . . . . . . . 74 Králíky . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 – Muzeum Wojskowe . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Kunětická hora – Zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

F

L

Frymburk – Ruiny zamku . . . . . . . . . . . . . . . . 90 H

Hanička – Grupa warowna . . . . . . . . . . . . . . . 88 Heřmanův Městec – Gallery Cyrany (Galeria Miejska) 37 – Stadnina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 – Kościół św. Bartłomieja . . . . . . . . . . . . . . . 36 – Synagoga i cmentarz żydowski . . . . . . . . . . 36 – Pałac i park pałacowy . . . . . . . . . . . . . . . 36 Hlinsko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 – Edukacyjne trasy wypoczynkowe miasta . . . . . . 45

102

Holice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 – Muzeum Afrykańskie Dr. Emila Holuba . . . . . . 26 Horní Čermná – Miejsce pielgrzymkowe Mariánská hora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Hřebečské ścieżki kopalniane . . . . . . . . . . . . . . 65 Hůrka – Twierdza artyleryjska . . . . . . . . . . . . . . 97

K

Lanškroun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 – Trasa edukacyjna Lanškrounské rybníky . . . . . . 81 Lanšperk – Ruiny zamku . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Lasy rekreacyjne Podhůra . . . . . . . . . . . . . . . 33 Lázně Bohdaneč . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 – Ścieżka edukacyjna okręg Gočára . . . . . . . . . 21 Letohrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 – Muzeum Miejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 – Muzeum Rzemiosła . . . . . . . . . . . . . . . . 79 – Twierdza Orlice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Ležáky – Miejsce pamięci . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Indeks Lichkov – Muzeum Wojskowe . . . . . . . . . . . . . . 98 Lichnice (Lichtenburk) – Ruiny zamku . . . . . . . . . 38 Lipa Lukasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Litice nad Orlicí – Zamek . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Litomyšl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 – Galeria Miejska – Dom U Rycerzy . . . . . . . . . 56 – Ogrody klasztorne . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 – Portmoneum – Muzeum Josefa Váchala . . . . . . 56 – Zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Lucký vrch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Luže – Kościół Najświętszej Marii Panny Nieustającej Pomocy na Chlumku . . . . . . . . . . . . . . . . 45 – Ruiny zamku Košumberk . . . . . . . . . . . . . . 43 M

Mělické labiště . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Mladějov – Muzeum przemysłowe . . . . . . . . . . . 65 – Kolejka wąskotorowa . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Moravská Třebová . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 – Muzeum Miejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 – Zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Muzeum fortyfikacji czechosłowackich z lat 1935–1938 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Muzeum kolei Doudleby – Vamberk – Rokytnice . . . . 89

– Pardubicki zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 – Ścieżka Viléma z Perštejna . . . . . . . . . . . . . 17 – Teatr Czech Wschodnich (Východočeské divadlo) . . . . . . . . . . . . . . . 19 – Tor wyścigowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Park krajobrazowy Jeřab . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Park krajobrazowy Žďárské vrchy . . . . . . . . . . . . 60 Park natury Údolí Křetínky . . . . . . . . . . . . . . . 61 Piernikowa Chałupka (Perníková chaloupka) . . . . . . 20 Podbřezí – Cmentarz żydowski . . . . . . . . . . . . . 87 Polička . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 – Centrum Bohuslava Martinů . . . . . . . . . . . . 59 – Rodzinna izdebka Bohuslava Martinů . . . . . . . 59 – Wędrowanie poličskými lasami miejskimi . . . . . 61 Potštejn – Ruiny zamku i pałac . . . . . . . . . . . . . 84 Proseč – Muzeum fajek . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Předhradí – Kopalnia Šilinka – znaczący element krajobrazu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 – Dolina Krounki i Novohradki – park przyrodniczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Přelouč . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 – Army Park . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 – Elektrownia wodna Přelouč . . . . . . . . . . . . . 23 R

N

Narodowy rezerwat przyrody Kralicki Śnieżnik . . . . 99 Narodowy rezerwat przyrody Lichnice – Kaňkovy hory . 39 Nasavrky – Muzeum w pałacu . . . . . . . . . . . . . 40 Neratov – Miejsce pielgrzymkowe . . . . . . . . . . . 90 Nové Hrady – Pierwsze Czeskie Muzeum Kolarstwa . . 54 – Zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 O

Oheb – Ruiny zamku . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Opočno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 – Pałac i park pałacowy . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Osada prehistoryczna Křivolík . . . . . . . . . . . . . 75 Osík – Most kamienny . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 P

Pardubice – Automatyczne Młyny . . . . . . . . . . . . 18 – Budynek krematorium Janáka . . . . . . . . . . . . 20 – Galeria Czech Wschodnich . . . . . . . . . . . . . 18 – Galeria Czech Wschodnich – Dom u Jonasza . . . 18 – Kościół św. Bartłomieja . . . . . . . . . . . . . . . 19 – Miejska starówka . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 – Miejsce pątnicze Zámeček . . . . . . . . . . . . . 21 – Muzeum Czech Wschodnich . . . . . . . . . . . . 17 – Muzeum Lotnictwa Jana Kašpara . . . . . . . . . 21 – Obserwatorium astronomiczne Artura Krause . . . 21

Rabštejn – Ruiny zamku . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Rezerwat przyrody Bedřichovka . . . . . . . . . . . . . 89 Rezerwat przyrody Buky u Vysokého Chvojna . . . . . 26 Rezerwat przyrody Peliny Choceň . . . . . . . . . . . . 76 Rezerwat przyrody Třebovské stěny . . . . . . . . . . . 74 Rokytnice v Orlických horách . . . . . . . . . . . . . . 89 Ronov nad Doubravou . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 – Dolina Chittussiego . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Rosice nad Labem – Muzeum Kolejnictwa i ekspozycja MHD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Różana polanka – Pomnik (Růžový palouček) . . . . 58 Rudoltice – Nowy zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Rybitví – Dom rodzinny kuzynów Veverków . . . . . . . 23 Rychmburk – Zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Rychnov nad Kněžnou . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 S

Ścieżka celtycka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Ścieżka edukacyjna Bažantnice – Obora . . . . . . . . 80 Ścieżka edukacyjna Bělá–Solnice . . . . . . . . . . . . 84 Ścieżka edukacyjna Betonowa granica . . . . . . . . . 98 Ścieżka edukacyjna Do źródeł Svitavy . . . . . . . . . . 63 Ścieżka edukacyjna Krajem Chrudimki . . . . . . . . . 37 Ścieżka edukacyjna Krajem Gór Żelaznych . . . . . . 38 Ścieżka edukacyjna Kralicki Śnieżnik . . . . . . . . . .100 Ścieżka edukacyjna Ležáky – Miřetice . . . . . . . . . . 44

103

Indeks Ścieżka edukacyjna Miasto dwóch mórz . . . . . . . . 37 Ścieżka edukacyjna Na czesko-morawskim pograniczu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Ścieżki edukacyjne na Heřmanoměstecku . . . . . . . 37 Ścieżka edukacyjna Nedošínský háj . . . . . . . . . . . 57 Ścieżka edukacyjna Od dziewięciu dębów . . . . . . . 37 Ścieżka edukacyjna Perštejnskými stawami . . . . . . . 22 Ścieżka edukacyjna po lekkich umocnieniach – Olešnice v Orlických horách . . . . . . . . . . . . 88 Ścieżka edukacyjna Śladami wapienia w Górach Żelaznych . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Ścieżka edukacyjna Raškovickimi kamieniołomami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Ścieżka edukacyjna U Poličky . . . . . . . . . . . . . . 60 Ścieżka edukacyjna Vápenka . . . . . . . . . . . . . . 39 Ścieżka edukacyjna Velký Kosíř . . . . . . . . . . . . . 57 Ścieżka edukacyjna Z Kačenką śladami szklarzy . . . . 88 Ścieżka sensoryczno-edukacyjna Doliną Skuhrovského potoku . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Ścieżka wiedzy o regionie Układ stawów Heřmanoměstecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Serce Orlickiego Królestwa Rowerowo-Łyżworolkarskiego . . . . . . . . . . . . 75 Skuhrov nad Bělou . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Skuteč . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 – Muzeum Miejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 – Izba Pamięci Václava Jana Tomáška . . . . . . . . 42 Skutina – Fortyfikacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Slatiňany – Stadnina . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 – Švýcárna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 – Zamek i muzeum hipologiczne . . . . . . . . . . . 34 Slavoňov – Drewniany kościół świętego Jana Chrzciciela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Solnice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Stawy Bohdanečské . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Svitavy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 – Muzeum Miejskie i Galeria . . . . . . . . . . . . . 62 – Muzeum Esperanto . . . . . . . . . . . . . . . . 62 – Pomnik Oskara Schindlera Svitavy . . . . . . . . . 63 – Ośrodek wypoczynkowo-rekreacyjny Stadion Svitawski/park sportowy . . . . . . . . . . 63 Svojanov – Zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Svojšice – Ruiny zamku . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Ústí nad Orlicí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

T

Ž

Toulovcovy maštale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Třemošnice i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 U

Uhřínov – Villa Nova . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Układ konstrukcji wodnych Křižanovice . . . . . . . . . 41

104

V

Vamberk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 – Kryty most wiszący v Pekle . . . . . . . . . . . . . 83 Veliny – Kościół Św. Mikołaja . . . . . . . . . . . . . . 26 Velká Deštná . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Veselý Kopec – Zespół Budowli Ludowych Vysočina . 46 – Wiejskie pochody karnawałowe i maski . . . . . . 46 Vraclav – Barokowe Centrum . . . . . . . . . . . . . 54 Vrbice – drewniana wieża widokowa . . . . . . . . . . 85 Vysoké Mýto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 – Muzeum Regionalne . . . . . . . . . . . . . . . . 53 – Trasa edukacyjna przez sady i parki Vysokomýtskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 W

Wieża widokowa Anna . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Wieża widokowa Barborka w Horních Raškovicach . . . . . . . . . . . . . . . 25 Wieża widokowa Boika . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Wieża widokowa Jahůdka . . . . . . . . . . . . . . . 44 Wieża widokowa Járy Cimrmana . . . . . . . . . . . 63 Wieża widokowa Klepý . . . . . . . . . . . . . . . . .100 Wieża widokowa Křížová hora . . . . . . . . . . . . . 98 Wieża widokowa Lázek . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Wieża widokowa na Andrlově chlumu . . . . . . . . . 73 Wieża widokowa Osičina . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Wieża widokowa Pastýřka . . . . . . . . . . . . . . . 65 Wieża widokowa Suchý vrch . . . . . . . . . . . . . . 80 Wieża widokowa Val . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Wieża widokowa Vojtěchov . . . . . . . . . . . . . . . 45 Wieża widokowa Zubří . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Z

Zámrsk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Zapora Pastvinska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Zbiornik wodny Pařížov . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Zbiornik wodny Seč . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Zdechovice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Zderaz – Piwnice piaskowcowe . . . . . . . . . . . . . 57 Zemská brána (Brama ziemska) . . . . . . . . . . . . 78 Źródło rzeki Moravy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Žamberk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 – Ścieżka edukacyjna Žamberk–Kunvald . . . . . . . 78 Žampach – Ogród dendrologiczny i ruiny zamku . . . 80 Železné hory (Żelazne Góry) Park Krajobrazowy . . . 40 – Narodowy Park Geologiczny . . . . . . . . . . . . 40

www.czechy-wschodnie.info

PARDUBICE Praha

www.facebook.com/vychodnicechy Pravidla Pravidla publicity publicity v rámci v rámci ROP ROP SV SV Dolní Morava Lázně Bohdaneč

PARDUBICE

Přelouč Heřmanův Městec Seč

Žamberk

Holice

Králíky Choceň

Vysoké Mýto Skuteč

Ústí n. Orl.

Chrudim

Letohrad Česká Třebová

Lanškroun

Litomyšl Svitavy

Hlinsko Polička

Destinační společnost Východní Čechy nám. Republiky 12 530 02 Pardubice Tel.: +420 466 030 412 E-mail: dsvc@vychodnicechy.info Web: www.vychodni-cechy.org

Účinnost: 17. 12. 2007 Účinnost: 17. 12. 2007 Datum zveřejnění: Datum 17. 12.zveřejnění: 2007 17. 12. 2007

Moravská Třebová