Horen, zien & Mechelen (i.o.v. Magelaan)

Horen, zien & Mechelen beleef de stad met al je zintuigen

welkom in mechelen Je hebt dit boekje net opengeslagen.

Wellicht moet je Mechelen dus nog leren kennen. Het idee dat je Mechelen voor de eerste keer zal zien, ervaren en beleven, maakt ons een beetje jaloers. Wij kennen onze stad immers al lang, maar jij moet al die zalig mooie plekjes, gebouwen en kunstwerken nog ontdekken! Een prachtig vooruitzicht.

In deze gids nemen we je mee op een tocht vol contrasten. Mechelen is nu eenmaal een zeer diverse stad, maar dat

maakt haar net zo boeiend. Houd je van oud, dan vind je hier je ding. Heb je het meer voor nieuwe architectuur? Ook dan kom je volop aan je trekken. De stad staat vol met prachtige oude, al dan niet gemoderniseerde gebouwen en bulkt van de tradities. Daarnaast zijn er tal van hippe en trendy plekjes te vinden. In Mechelen kan je, zelfs in volle centrum of boven op de Sint-Romboutstoren  25 , genieten van stilte. Tot opeens die prachtige en serene beiaardklanken weerklinken, niets minder dan een topervaring voor het gehoor.

Hier en daar hebben we ruim­te voorzien om je persoonlijke indrukken te noteren.

Zeker doen, zo houd je een fysiek zin­ tuigelijke herinnering over aan je bezoek aan onze prachtige stad.

Doorheen deze gids en bij de foto’s vind je cijfertjes terug. Die verwijzen naar de plek op de kaart van Mechelen midden in de gids.

We wensen je een belevenisvolle kennis­ making met Mechelen.

39

in deze gids

Man & Vrouw 2 Oud & Nieuw 7 Groot & Klein 11 Groen & Blauw 16 Stadsplan 22 Van Hier & Van Ginds 24 Klanken & Stilte 27 Reportage Mechelse kerken 31 Tradities & Hippe trends 33 Zoet & Bitter 37 Kunst & Volkscultuur 41

tip !

Wil je je bezoek een extra dimensie geven? Koop dan het aparte Prikkel­ pakket dat bij deze gids hoort. Dit is een bonnenboekje waarin elke bon recht geeft op een specifieke lokale speciali­teit. Proef je ze alle­maal, dan ervaar je een rijk palet aan typisch Mechelse smaken.

welkom in mechelen

We willen dat je de stad niet alleen leert kennen maar ook ‘beleeft’, net zoals wij dat elke dag doen. In deze gids lopen de vele zintuiglijke waarnemingen dan ook als een rode draad door de teksten. Dompel jezelf onder in de geneugten van Mechelen en beleef de stad met al je zintuigen.

1

Man & vrouw

man & vrouw

Wie Mechelen bezoekt, kan niet om de twee ankerpunten heen. Letterlijk tegenover de stoere en overduidelijk manne­ lijke Sint-Romboutstoren staat de frêle vrouwelijke schoonheid van ‘Ons Margriet’, Mechels koosnaampje voor Margareta van Oostenrijk.

2

Overal in Mechelen heb je een zicht op dit immense ijkpunt. Mechelaars die hem zien opdagen aan de horizon, voelen zich thuiskomen. Ze danken er ook hun bijnaam aan: de toren bevond zich in een wolk die door de maan beschenen werd. Een inwoner van Mechelen inter­ preteerde de

gloed van de maan verkeerd en gilde: ‘Brand! Brand!’ Iedereen kwam aange­lopen om de toren te redden. Sindsdien omschrijft men de Mechelaars als “Mane­blussers”.

Ga die toren op!

Voor elke bezoeker aan Mechelen is een beklimming van de toren niet minder dan een morele verplichting. Want wie het niet doet, mist een unieke klim- en kijk­ ervaring. Voor wie zich afvraagt hoeveel treden er zijn: op de kop 513. Om de skywalk te betreden doe je er nog eens 25 bij. De eerste zaal en meteen de eerste stop bevindt zich op 157 treden. Vanaf dan hoef je enkel korte stukjes te over­bruggen. Het blijft dus doenbaar. De toe­gang tot de toren vind je aan de voorzijde van de SintRombouts­kathedraal. 25

man & vrouw

I

ets voorbij het standbeeld van Marga­reta van Oostenrijk 30 prijkt de stompe Sint-Romboutstoren 25 , een rond­­ uit imponerend ijkpunt van 97 meter hoog. De toren heeft zijn ‘finishing touch’ nooit gekregen omdat de onder­ grond het gewicht niet kon dragen. Indien wel, was hij nog een stuk hoger geworden.

Zelfs paus Johannes Paulus II zag bij zijn bezoek aan Mechelen in 1985 dat er iets niet klopte en lachend riep hij: ‘Vind jij dat de toren af is?’

3

(1480-1530) groeide later uit tot onge­ kroonde renaissanceprinses. In 1507 werd ze landvoogdes van de Neder­ landen en koos ze Mechelen als resi­ dentie­ stad 27 .

Dat bracht Mechelen tot volle bloei op politiek, economisch en cultureel gebied.

26

De Sint-Romboutstoren 25 heeft twee beiaarden: een oude en sinds 1981 een nieuwe. Ze tellen elk 49 klokken, wegen elk veertig ton, en elke klok heeft zijn eigen, uiteraard, mannelijke naam. Zo luistert de oudste, grootste en zwaarste klok naar de naam Salvator. De beiaard was lange tijd een louter mannelijke aan­gelegenheid om­ dat men vond dat alleen mannen het zware vuisten- en voetenwerk aankonden. Sinds 1929 is de wereld van de beiaard gelukkig een pak vrouwelijker geworden. In dat jaar is Adèle Colson als eerste vrouwelijke beiaar­ dier aan de slag gegaan, weliswaar met zware mannelijke tegenwind. Sinds een aantal jaar geeft ook de Russische Elena Sadina les in de Beiaardschool 48 .

man & vrouw

Nog meer boeiende vrouwen in Mechelen

4

Tegenover al die robuuste mannelijkheid staan fascinerende vrouwen die hun stempel op Mechelen hebben gedrukt. Zo was er Margareta van York (1446-1503), die na de dood van haar stief­dochter Maria van Bourgondië, haar kinderen Filips de Schone en Margareta van Oosten­­rijk opvoedde. Margareta van Oosten­ rijk

Ook een boeiende vrouw is kunstenares Mayken Verhulst (1518-1599), een bege­­­ na­­­digd renaissancistische miniatuur­schilde­ res. Haar dochter trouwde met Pieter Bruegel de Oude en zo bleef het talent in de familie. Kunstenares Maria Fayd’herbe (1587-1643) speelde dan weer een voor­ trekkersrol bij de invoering van een nieuwe barokke beelden­ taal. Haar mar­ meren uit­ beelding van ‘Maria en kind’ in de SintPieter-en-Paulkerk 26 was zeer vooruit­ strevend. Je voelt als het ware de passie die het beeld uitstraalt. Ze weigerde zich bezig te houden met het schilderen van portretten en bloemstukken - typische bezigheden van de vrouwelijke collega’s uit haar tijd - en onder­tekende haar werken eigen­zinnig vol­ uit, mét voor­naam. Een femi­niste avant la lettre.

Noteer hier wat jij hoort, proeft, voelt, ruikt of ziet in Mechelen... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... ..........................................................

Jan Smets van ‘Mechelen Blogt’ en misschien wel de grootste fan van Mechelen steekt zijn bewondering voor Margareta van Oostenrijk niet onder stoelen of banken: ‘Een echte klassedame!

Tot driemaal toe wordt ze uitgehuwelijkt. Op amper driejarige leeftijd wordt ze gekoppeld aan de dertienjarige Franse Dauphin en voedt men haar aan het Franse hof op als toekomstige koningin. De Dauphin stuurt haar na acht jaar echter weer terug naar huis. Erna wordt ze uitgehuwelijkt aan Don Juan, de troonopvolger van Spanje. Duidelijk geen maat voor haar, want hij sterft al tijdens de wittebroodsperiode. Later trouwt ze met Philibert van Savoie, maar ook deze man sterft veel te vroeg. Omdat ze het nu wel gehad heeft met echtgenoten, spitst ze haar aandacht toe op de opvoeding van haar neefje, de latere Karel V. Ze leidt letterlijk en figuurlijk een rijk leven. Kunstenaars, muzikanten, dichters en humanisten zijn kind aan huis. Ze is intelligent, haar tijd ver vooruit, diplomatisch en toch assertief. Haar invloed is enorm en dat ziet ook de stad Mechelen in. In 1849 krijgt Jozef Tuerlinckx de opdracht om een groot standbeeld 30 van Margareta te maken. Daarmee is Mechelen de enige stad in de toen nog jonge Belgische staat die kiest voor een vrouwelijk stads­ symbool!’

man & vrouw

Ook de Mechelse legende van ’t Opsinjoorke 33 is gewijd aan de soms turbulente relatie tussen man en vrouw. Het beeld op de Grote Markt 32 toont wat er gebeurt als een man dronken thuis komt en zijn vrouw afranselt. Zoiets doe je niet ongestraft, want je wordt gelijk de lucht ingekata­pulteerd. En het hoeft uiteraard niet gezegd dat het neer­komen vrij pijnlijk kan zijn.

5

Column – Christine Bonheure, bezoekster uit Gent

man & vrouw

De sint-Romboutstoren op

6

538 treden klimmen om naar Mechelen te kijken, terwijl ik dat ook op de begane grond kan! Heb ik dat er wel voor over? Best niet te veel nadenken, gewoon klimmen, op naar de skywalk. De eerste treden op de stenen draaitrap gaan vlotjes én ik zie het aantal gedane stappen op de muur staan: 50, 100, 150, …. Dat geeft moed. De muren voelen koud aan en de wind die hier en daar binnenblaast, is meer dan welkom. Gelukkig zijn er de tussenverdiepingen om op adem te komen. Ik kom langs de Kraankamer, Smidse, Klokkenkamer, de Oude en Nieuwe Beiaardkamer en Uurwerkkamer, waar ik het horlogemechanisme hoor tikken en knarsen en slaan. De torenwachter vertelt me dat ik nu kijk naar de onderdelen van het grootste skeletuurwerk ter wereld. Omdat de Mechelaars gemakkelijk te laat kwamen, werd om het kwartier het uur geslagen. De wijzerplaten aan de vier zijden van de toren zijn nu verdwenen, maar de actiegroep “Rombout wordt wijzer” ijvert voor hun terugkeer. De volgende stop is de achthoekige Askelder, de op één na hoogste plaats in de toren. Een kelder bovenaan in een toren? Klopt, want deze kelder zou de basis vormen voor de torenspits die er dan toch niet gekomen is... Het unieke beeld- en klankspel hier streelt ogen en oren. En dan is de beloning in zicht. Een wandeling op de skywalk levert een fantastisch vergezicht op over stad en wijde omgeving. Hoewel het hier rustig is, hoor ik toch het verkeer en het bruisen van de stad. Een vreemde gewaarwording. Maar één ding is zeker, de klim was de pijn in de kuiten meer dan waard!

25

Oud & nieuw

23

D

e stadsverfraaiing zie je perfect geïllustreerd aan het Cultuur­ plein. Hier vind je het Cultuur­ centrum 22 dat is ondergebracht in het voormalige Minderbroedersklooster. In deze prachtige setting bekijk, beleef, hoor, zie en voel je alles in het kwadraat, daar zorgen akoestiek en ruimtegevoel voor. Iets verder ligt het Sint-Romboutskerk­hof 23 , of al­t hans wat ervan over is. De archeo­­­lo­gische resten van de graven wer­ den ver­ wijderd en de

bovengrondse parking werd ondergronds gebracht. Wat rest is een glooiende gras­ heuvel, een oase van rust pal in het centrum van Mechelen. Een wan­delpaadje leidt je naar het opvallend mooie bronzen stand­ beeld van Nel , de vrouw van kunstenaar Rik Wouters, bekend modernist en geboren Mechelaar. Haar rok­ plooien hebben een verrassend effect op de lichtinval. Voel gerust.

oud & nieuw

Mechelen is een moderne oude stad. De voorbije jaren onder­ ging de binnenstad een heuse metamorfose waar­door Mechelen aantrekkelijker en aangenamer dan ooit is. De perfecte inte­ gratie van oud en nieuw maakt van Mechelen een zalige stad om te wonen en te bezoeken.

7

oud & nieuw

Ook prachtig gerestaureerd is de IJzeren­leen 35 , nu dé boulevard van Mechelen, vroeger vismarkt.

De hogere standen die toen in de buurt woonden, vonden de doordringende visgeur maar niets en zorgden ervoor dat de markt verhuisde naar … de leen dankt zijn huidige Vismarkt 41 . De IJzeren­ naam aan de gotische ijzeren leuningen die verhinderden dat iemand in het water duikelde.

Ze staan er nog, statig en wel, maar doordat het vlietje is drooggelegd, is die bescherming niet meer nodig. De huizen lijken oud, maar zijn dat niet. Na de verwoestingen van WOI werden alle woningen herop­gebouwd en kregen de klassieke gevels eigentijdse accenten. Je raakt gewoon niet uitgekeken op die oog­verblindend mooie façades.

De gezellige terrasjes onder de bomen nodigen je uit om te pauzeren, wat te eten of te drinken.

Kortom, te doen wat het leven zo aangenaam maakt. Neem gerust plaats.

8 35

47

In heel Mechelen raak je onder de indruk van de geslaagde combinatie van oud en nieuw. De Korenmarkt 53 werd heel modern her­ aangelegd, maar wordt toch nog steeds gedomineerd door het Hof van Sint-Joris 52 uit de 16e eeuw, het voor­ malig gildenhuis van de Kruis­boog­schutters.

Ook de voormalige bier­brou­werij Lamot 45 werd deels gesloopt en ver­vangen door een eigen­ tijds woon- en winkel­ complex. Het andere deel biedt plaats aan het Congres- en erfgoedcentrum Lamot, één van de meest gedurfde staaltjes hedendaagse architectuur in Mechelen.

45

oud & nieuw

Modern is ook de stilte in de stad. Auto’s mogen de verkeersluwe binnen­stad enkel binnen tijdens bepaalde uren om te laden en te lossen. Hierdoor kan je rustig flaneren en genieten van alle Mechelse pracht en praal. Overal loop je trouwens over ver­ zorgde en propere kinderkopjes.

9

Verstilling in het museum Kazerne Dossin

Een wit en hoopvol symbool tegen het vergeten. Het nieuwe vijfhoekige museum tegenover de oude kazerne bestaat uit grote glaspartijen aan de ene zijde en dicht­gemetselde ramen aan de andere.

oud & nieuw

In Kazerne Dossin 1 zorgt de verweving van oud en nieuw voor een tastbare recon­ structie van een niet zo fraaie periode uit de Mechelse geschiedenis. Tijdens WOII werden op de binnenplaats van de Dossin­ kazerne in totaal 25.484 joden en 352 Sinti en Roma verzameld om via 28 trein­trans­ porten te worden gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau. Amper vijf procent van hen keerde terug. Het museum zoekt een antwoord op de vraag hoe die gruwel kon gebeuren en hoe je als individu tegen de massa kan ingaan.

Op het gelijkvloers geeft een film over mensen­ rechten je meteen de boodschap van het museum mee. ‘Let op! Wat begint met een kleine pesterij, kan leiden tot de grootste verschrikkingen.’ Ver­volgens klim je van Massa, over het begin van de joden­ discriminatie, naar Angst. Daar ervaar je via opgenomen verhalen van getuigen hoe joden de discriminatie aan den lijve onder­ vonden. Op de ver­ dieping met de titel

Dood leidt een lange gang je recht Auschwitz binnen. Je laveert tussen foto’s van lachende SS’ers links en angstige gedeporteerden rechts. Beklemming alom. De vierde ver­ dieping geeft een inkijk op de binnenplaats van de Dossinkazerne waar het allemaal gebeurde en biedt een prachtig uitzicht over Mechelen.

Op verschillende muren in het museum krij­gen de slachtoffers een gezicht. Alleen de portretten in sepia hebben de ver­ schrikkingen overleefd. Achter elke naam schuilt een menselijke tragedie. In het Memoriaal bezorgen achtergelaten voor­ werpen van slachtoffers, mensen zoals jij en ik, je een verbluffend gevoel van iden­ tificatie. Er ligt een trouwakte van een koppel dat elkaar in de kazerne heeft ont­ moet. Als man en vrouw vertrokken ze – enkele reis – naar Auschwitz.

10 1

Groot & klein

H

et Klein 7 en Groot Begijn­hof 3 (Unesco-erfgoed) bevinden zich op nauwe­lijks enkele straten van elkaar in het noordwesten van de stad.

Beide zijn charmant door hun korte, smalle steegjes en puik opgeknapte en beschermde gevel­tjes.

Elke voormiddag (behalve in het weekend) ruik je een weeë geur in het Groot Begijn­ hof. Dan slaat Het Anker 4 – dat letterlijk in het Begijnhof verankerd is – aan het

brouwen. Het uitzicht van weleer kan je nu nog aflezen uit de bevallige rond­ boog­ poortjes, gevelkapelle­tjes, gemeen­schappe­ lijke waterpomp... In het Begijnhof wonen nu gezinnen die de straten opfleuren met welriekende klim­ rozen en felgekleurde bloemetjes op de vensterbanken.

In de 16e eeuw verbleven hier 1.800 begijnen.

Een ont­zettend groot aantal op een klein stukje Mechelen dus.

groot & klein

Met ruim 80.000 inwoners en een oppervlakte van bijna 28 vierkante kilometer is Mechelen groot noch klein te noemen.

Haar grootsheid zit hem in kleine details.

11 3

groot & klein

Net naast het Klein Begijn­­hof zijn nog twee oude refuges te zien, die van de abdij van Sint-Truiden en die van de abdij van Tongerlo. Dat waren toe­ vluchts­ oorden voor paters die zich onveilig voel­ den op het platteland, maar ze werden ook gebruikt als handels­­posten en lobbyplekken voor de geeste­lijken.

9

12 7

Mechelen voor kinderen

5

Het Klein Begijnhof 7 dateert van de 13e eeuw. Het Groot Begijnhof 3 is ongeveer 300 jaar jonger. Hier staat ook de stemmige Begijnhofkerk 5 in barokstijl die je zeker moet bezoeken. De houten vloer kraakt er onder je voeten.

• In de Nekkerspoelstraat is er het Speel­ goedmuseum 28 met speelgoed van overal ter wereld. Een bezoekje is meer dan kijken alleen want je kids kunnen er met allerlei traditionele spelletjes spelen.

• Hoor je kinderen lachen en ravotten in de stad? Dan ben je ongetwijfeld in de buurt van een ‘spelprikkel’. Die speel­ tuigen prikkelen kinderen om te spelen.

Je vindt ze aan het Klein Begijn­hof 7 , de Bornstraatje 2 , voor de Onze-LieveVrouw-over-de-Dijle­kerk 57 en in de Plank­straat 13 , spelen kan ook in de fontein van de Botermarkt en aan de waterpartij in de Katelijne­straat.

• In Technopolis 61 kun je terecht voor leuke interactieve experimenten, specta­ cu­ laire demo’s, verrassende weten­ schaps­shows of een automatisch theater over het menselijk lichaam.

• In DE MAAN 18 proeven kinderen en jonge­ren van kunsten, poëzie en theater.

• Planckendael 60 is een dieren- en avon­ turenpark in deelgemeente Muizen met exotische én inheemse dieren.

3

groot & klein

32

13

32

Een Grote Markt voor iedereen…

Dit is de ideale plek om een gesprek aan te knopen met echte Mechelaars. Hoe klinkt … behalve voor Margareta van Oostenrijk hun dialect jou in de oren?

30 . Haar stand­beeld verhuisde van de Grote Markt 32 naar de kleinere Schoenmarkt Op zaterdag ruikt het hier naar braadkip en 30 toen bleek dat de aanleg van een onder­ vis en worden allerhande voedings­ pro­ grondse parking en haar overgewicht niet ducten, kledij en gadgets luidkeels aan de met elkaar te ver­zoenen waren. Van op deze man gebracht. Dan is het… markt. promi­ nente plaats heeft de landvoogdes een beter zicht op de Grote Markt, die Noteer hier wat jij hoort, proeft, sindsdien trouwens groter dan ooit oogt. voelt, ruikt of ziet in Mechelen... .......................................................... .......................................................... .......................................................... ..........................................................

groot & klein

Let eens op de huizen: ze dateren uit ver­ schillende tijdperken en zijn opge­trokken in allerlei stijlen. Elke sociale klasse heeft hier zijn eigen strookje terras. Gek­ scherend hebben de Mechelaars het over ‘Knokke’, ‘Blankenberge’ en ‘Sint-Anneke’.

..........................................................

14

..........................................................

.......................................................... ..........................................................

Tussen klein en groot

Bots je op een groepje jongeren, spreek ze dan gerust aan. Onze jeugd zal vlot antwoorden in het Engels, Frans en het Duits want ze zijn enorm trots op hun meertaligheid.

De scholen nemen een week herfstverlof rond 1 november, twee weken kerst- en paas­verlof en een week krokusverlof rond februari. En dan is er uiteraard nog de grote vakantie die twee lange zomer­ maanden duurt. Een verademing voor iede­ reen, schoolgaande jeugd, inwoners van en bezoekers aan Mechelen. De sfeer in de stad is dan opvallend losser.

groot & klein

Mechelen is een echte scholenstad en telt veel lagere en secundaire scholen, en zelfs een hogeschool – de Thomas More hoge­ school – waar je een drie­ jarige bachelor­ opleiding kunt volgen. Door dat grote scholenaanbod is Meche­ len een ware aantrekkingspool voor tal van studenten die de stad dat typisch studen­tikoze geven.

Voor en na schooltijd wordt de stad overspoeld door jongeren. Vooral op woensdagnamiddag – de vrije school­ namiddag – en in het weekend zie je her en der groepjes jongeren flaneren door de stad, van de zon genieten in de Kruidtuin 56 , naar een stukje muziek luisteren langs het water, de winkeltjes bezoeken, of gewoon gezellig samen zijn.

15 32

Groen & Blauw Eén blik naar beneden van op de Romboutstoren en je ziet dat Mechelen haar natuurlijke elementen koestert. Hoe bruisend de stad ook mag zijn, het water en de vele groene zones zorgen ervoor dat je op tal van prachtige plekjes kunt verpozen. Eén blik in de verte en je merkt dat er ook rond de stad een belangrijke blauwgroene zone loopt waar het heerlijk fietsen en wandelen is.

Blauw + groen = pittoresk Tot zo’n honderd jaar geleden waren er tientallen vlietjes in Mechelen, maar die werden in het verleden allemaal gedempt. Nu geeft de stad hen nieuw leven. Sinds 2007 kan je daardoor weer slenteren langs de Melaan 20 . Neem plaats op de lange strakke bank, voel de kilte van de natuursteen, laat je ogen op het water rusten en geniet van de schoonheid. Een ander pittoresk

plekje is het ‘Groen Waterke’ 16 , een vlietje dat doorgaans helemaal bedekt is met eendenkroos. Bezoek zeker ook het ont­sloten Helle­ vlietje of Duivels­ vlietje 8 in het Klein Begijnhof 7 .

Ook hier zijn schoon­heid en rust troef.

Je vindt het in de tuin van Oh!, dat je bereikt door het poortje aan het eind van het straatje Klein Begijnhof Bogaard.

groen & blauw

20

16

Vijftig tinten groen schapper en plantkundige Rembert Dodoens. Ook de tuin van het Aarts­ bisschoppelijk Paleis 15 is een grote groene oase, al is deze vooralsnog enkel te bewonderen van op de Sint-Rom­ bouts­toren 25 . Voor nog meer geuren en kleuren moet je in het Vrijbroekpark 62 zijn met zijn prach­­ tige rozentuin, een natuurparadijs aan de rand van de stad.

groen & blauw

Eén van de grootste groene longen van de binnenstad is de Kruidtuin 56 , een land­­ schapstuin met hoge solitaire bomen en leuke plekjes om te picknicken.

Hier groeien enorm veel soorten planten en kruiden. Test je kennis en probeer zonder spieken te raden welke kruiden je ziet. Ruiken mag, proeven niet. Er staan hier ook enkele mooie stand­ beelden waar­onder die van de Mechelse weten­

17 56

groen & blauw

Mechelen is een stad aan de Dijle. Opdat iedereen optimaal van de rivier zou kunnen genieten, investeerde het stadsbestuur in het Dijlepad ( ). Via dit houten voetpad op het water doorkruis je Mechelen. Onder­

18

tussen ruik je de zilte geur van de Dijle en hoor en voel je de planken in bankirai onder je voeten bewegen. Op het fluiten van waterhoentjes, gele kwik­ staarten en andere watervogels na is het hier stil want

Tom Kestens, Mechelse groene muzikant tipt ‘Mijn favoriete groene stek in Mechelen is absoluut de barbecueplek in het Vrijbroekpark 62 . Ik ga er in de zomer vaak barbecueën, picknicken of een balletje trappen met mijn zoon of vrienden. Een andere aan­rader is het gloednieuwe houten podium in de vernieuwde Kruidtuin 56 . Dat wordt gebruikt voor openluchtconcerten en doet tussenin dienst als gigantisch grote bank midden in het park. De vorm van het podium, een plectrum rond een boom, kan ik als groene muzikant uiteraard wel waarderen. Hier krijg ik soms het gevoel dat ik in Hyde Park in Londen vertoef. Mechelen kreeg de laatste jaren trouwens tal van nieuwe parken en tuinen.’

muur­bloempjes en plantjes zoals zwart­ steel, tongvaren, waterpeper, wolfs­poot en stijf barbarakruid. Van april tot september kan je de stad trouwens ook ontdekken vanuit een bootje op de Dijle 40 .

groen & blauw

fietsers, skeelers en skate­boarders zijn niet toegelaten. Geef je ogen de kost en bewon­ der de stijlvolle lofts en oude panden die aan het water grenzen. Kenners her­kennen langs de oever tal van uit­zon­der­lijke

19 40

Beeldhouwkunst is geen marginaal gege­ ven in Mechelen. De stad bezit hon­derden beelden van bekende en min­­der bekende kunstenaars. Deze ruim­­telijke kunst­werken smukken de Mechelse straten en pleinen op en maken de buurt kunstzinnig maar bovenal gezellig. Zeker als ze in een prachtig groene omgeving geïnte­ greerd zijn. In dat geval heb je enkel zin om op het gras te gaan liggen en languit te genieten.

56

Noteer hier wat jij hoort, proeft, voelt, ruikt of ziet in Mechelen... .......................................................... .......................................................... .......................................................... groen & blauw

..........................................................

20

.......................................................... .......................................................... .......................................................... ..........................................................

21

groen & blauw

AF

1

TRAAT NOKERS JE AAT

KATTEN BLEEKS TR ZI L V ST ER RA ATJ V E B AN STUSLE RA YD AT EN

TR ELS

DUIV

BORNSTRAAT JE

N

OG EZ

EL

N

R. SCHRIJNST

SINT-KATELIJNESTRAAT

L LE

TWAALFAPOSTE LENSTR. ACHT-ZALIGHEDENSTR.

UISPLEI

KE ING LDER SSD MA NS IJL VE E ST E. T INE LLA AN

LEID

N

ENGULDAAT MSTR BODE

LAAN

E. TINEL

ENSTRAA UTSTE CAP

12

ELLAA

E. TIN

N AA

RAAT

T NSVES

BEGIJNEN

RODE KR

INCKST

RMA KELDE

WEIDE

16

E CEUN

BAT

M. SAB BE

ANTWERPSE

NENBEGIJE WEID

N1

N

ERAAL D

G WE EEN

BEGIJNENWEIDE

ZELESTRAAT

LEE N VLE ESH OU E STW RARSAT

BL OK ST RA AT

PA A

ZU

RD

S

EN

ST R

BE

VARKEN STRAAT S-

PELIKAAN STRAATJE

EN

ER

IJZ

RUUL

B

BRUUL

GS TR TJ E

O

HO

TRA IPS

.

DE

IE

WAT STRAER ATJE

POT ID STRATAERIJT STRA AT

.

STR

SEL

RU S

DE B

.

OU

G MO ULD UW EN ST R.

AT G. VAN EGMONTSTRA

.

SES TRA AT

TES

OS TR .

SH

ER

TT

HU

SC

LO U

IZ

AS TR

AA T

OE NS TR AA T

GR

RA VE NB ER

LO U

AA T

ST R

OG

HO

GS TR

PU

SS TR

RAAT

AA T

A.

GE

UD

EN

AA T

IER ST R

OS

ES

XI CO

B

TR

KA

E

W

EU

IJK

▲

BR

TD AR VA

US

S ST ELS RA EP AT OO RT

T AR VA EM

▲

NI

EG

RT

A VA RG

W AU

BE

EN

IV

R.

▲

VIJFHOEK

IZA ST R

CI

JN

EN

ES TR .

.

AT

TR NS

U ST

stadsplan

Z

RG S

AA TJ E

FRED ERIK

SIN JANT KERKSHOF -

AT

ME RO DE ST RA

ED ER IK

DE

-TOREN DEN ER ND

ME

FR

.

.-S TR

J.D PLENY EIN NA.B

N

LAA

AAT

DE M E

TSTR N DE STASSAR

GOSW I

ST R

EN

RD

GA A

BE

E

S STLEU RA TE AT LKR EL JE IET AA EN DE LANGHESTR. NS TR K . RA H BR AN H E UG ST OORTS RA R N AT ST ST O O RA OF O NS HOEK KO AT RE JE NM AR KT GU BE LD GIJ EN NE ST NS R. TR AA GR T BR OO UG T-

MO S STSRCHESELAA LPTJE

KE

ROD ESTR

AAT

EE

SCHUTTEV

KLEIN BEGI HOF JN-

GUI D

NVE OLIVETE NVE ST ST

NI EU W

O

H SC

MPITZREGSTR. BU

GE LAN

AD LEP RF DIJ TWE U ZO

LANGE PENNINCSTR

.

KORTE AAT STR RIDDER

R ST

L PE KA

T AA TR

.

EL EK ZI

AN LA ID TR AS GIN NIN KO

KO KROONSTRAAT VELRUTE WES TR. POE LSTR .

T AA TR NS

HUIDEVETTERSSTRAAT

ARKT LEERM

TR NS

E OV

AAN

IDL ASTR

TH

EE

B V.

.

KON

LANGE HEISTRAAT

E IJN UST AUG

i

KORTE TR. MAAGDENS SINTSPIETERRG BE

T RAA

BST

DRA

HERY D. BOUC REUZEN STRAAT STRAAT

E

EENWEG ST

EN

UIZ

JL

DI

AAT OUTERSSTR RIK W

NDONCKSTR. TA

NIEU WERKW

ELH

ETE

EWOLL T MARK

BB DO

RG

ENBE

KATT

OLIV

T ES

BI

GUID O

U

.

STR TET

REE

OU

AT

ATJE TUINSTRA

▲

Z

SCH

AT T-K SIN

R ST EN NN AT NO RA NST TEI TJE US N A VI FOTRA S HO

E RK TJ KETRAA S

GEZE LLELAAN GUIDO GEZELLEL AA

JOD ENS TRA GOSWIN DE 2 AT STO STASSARTSTR. BRO CELL EDE EHOE MPAERTS R K S S TRA STR HEEMBEEM E A T D M .

OM KLEINR 2.

K 3.

3 BEGIJN- 8 1. SINT-ALEXIUSSTRAAT AT HOFBOGAARD 1.

VA RA 4 2. SINT-BEGGASTRAAT 6 NH ST T 7 5 EL STRAA OE .

E 3. BEGIJNENKERKHOF R R ECKER YS D T T E O D IN TR S S IJNEIK M N N L E N T HOF E U KAE K 9 K N R N K KA A S R U RT K .

Z R JE OO ST P IS LA 10 HU V R. 11 NG T SINT-JANSTRAAT EN M RO ST AA W EC U EH T EL TR N HE W EE E I J - N V RG LE VA S 17 N E RA 16 NS N CO ADEID STR SP T CH S KH KLAP ST-JANSKER A TR J 15 GAT KHOF T LI .

12 E .

R IM T E E S D OU H STR ARDEN A G 13 G E B AAT PL AN JE-Z KS ON ARM TR DER 14 JA E-C BI .

-EIN T- SLAR DE N ES VA DE SINOUT F ENS T RK PL SM 19 ROMBRKHO TRA E E OOLSTR. NS IN EDT E M AT K H 23 ST C ER P S E R 26 EL MINDER63 AA VEEMARKT ‘T V S SE BROEDERS- 22 T KE ST GANG EE 25 NW S 21 .

18 TH TR STCHEE 24 EG AB RS RA R20 FE AT OR EF B ST 30 MGRO RA RECHTST AR TE SC AT GE LEEGHEID H KT MA R. RKOTEN ENST T E 32 33 OLIV TI 31 AAT T AD 34 DI CHE BEGIJN HALLESTR. ZAKSTR NSTRAA JL EM KAARDE STRAEN E LRIJ AT G H AV EM 35 GE . ERW ST PE R S IT STR ER RA GR. V BERG 36 ESTR F 'T VLIETJE AT ER BL ELSTAN .

37 RAAT A UW HA BOTERMAR MUNTSTR. KT VE HO .

BO KORTE HEISTR R N W DS 39 RZ VI 41 38 ER ES TR SM F TR .

SCH AA AR 42 AD 40 AA T NA K K L E STR MEYSBRUG T STR UW GE ELLROM AAT R. MS 44 43AAT49 STEBO ME ST TR RA OG LG AA 48 AT BA T S AA 47 LAN BL 51 GE 45 SCH .

ZO I PS TR RMR. UT A S K T WE N S RF .

AT AA TR 46 RA ZW IPS GE .

ST C CH N LAN RSTR I ES NN 52 E T P DE R E O RID O K KORT SP 53 NZ J R. IEG .

I R T T R S E 54 C ES EL NIJ ST OR -LIE ST HAZ DETJE ER R. RA TE VE AL A KK AT NB -V MA RA LE T R J 55 A E C O S VELU H- UW WES TR ES AA EIN T MO T PL R RA EN 'T AT ST SS R R E TR E ST .

H G EN KRUIDTUIN EON DRANZ MIL EG 56 IES EN SE HA EV ZE VE 57 ER LI - NS -LI .V S TR KE EV R B .

E-V ST GE O-L DIJLE RA -V RO RO AT UW UW LA EST 58 T A N RAA EK GE RA T T E S RK NI KE EU HO HANSW VE W IJKSTR F ST ST AAT 59 RA -J AC AT T OB A A VA ST R T R N AA S BE T EL NE ND DE VO NL ST FA E VE AA B CQ N HER EE ST SP VE .

Q H C EE SP .

SCHUTTER H SVEST SCHUTTER KA SVEST K. MERCIER NA N PLEIN A AL 22 ARSENAAL LA LE IN STR. 61 UV SA ES EN D 62 R E DI D JL RID

KLE I

AT

RCHSTRA

DAL ENBO

STRAAT

KALVEREN

GROT

BORC HTSTR AAT

‘T

NM

LA KE

E

LE

ITJ

EL ST R

ER SP

O

AA T ST R AR LA KE BA

ST ZW ER A SB RT ER G

AAT STR

IDE

WE

AT TRA ERS

BR

LS

E CH

ME

OE

TR KS

G

WE

EN

KS TR

ST ORT VE

DPO ZAN

HT ORC

ORT VES T

EL B

AT STRA IJNEN

ST AUGU ZAN DPO

T PL A

50

PL

ANE DOU

PO ERS KK NE

BERTHOU

DOUANEPLEIN

DE RSP LEIN

AA T

15

EE

N

DOUANEPLEIN

BL

EN

T R.

PO

▲

29

AT

TRA HTS

C VOO

KA

MARGARETAPLEIN EIZERSTRAAT

LAKENMAKERSSTRA

▲

KK NE

LD VO

ONTVOERINGSPLEIN

EST SV

R STE

ST VE ALS

TZU AR ZW

H NS FRA

28 Station Nekkerspoel

EN IEU

KLU ISS TR A

AAT

27

WE DIJ KS TR

AT

AA T

SINT-GOMM AR US ST RA AT

LIE REN DR EEF

J. BOLSTR

AT RA

HET EITJE

E

NGSTR

PO PU

2

ITJ

AT STRA

BOS

N VARE

AT

TE

VOORUITGA

HE

35 IJzerenleen (p 8, 35)

Kazerne Dossin (p 10) AT STRA 36 HEID Chocolatier Gauthier (p 37) IJVER Bornstraatje, SpelprikkelN(p 13) FSTRAAT PAARDENKERKHO 37 Kaashandel Schockaert 3CA Groot Begijnhof (p 11-13, 16, 38) (p 33, 39) PUT STE ENS TRA 38 Huis Windels (p 36) 4 Brouwerij AT Het Anker (p 11, 38-39) KHOF 39 Haverwerf (p 44) PAARDENKER 5 Begijnhofkerk (p 13) STRAAT T RAA 40 Steiger boottocht Dijle (p 19) ELST 6 Sint-Katelijnekerk (p 25) SPO KER NEK 41 Vismarkt (p 8, 30, 35, 40) 7 Klein Begijnhof (p 12-13, 16) 42 Vishandel Emiel (p 33) 8 Hellevlietje (p 16) AT RA S LST 43 O ECafé STIN9T-R Koninklijke Manufactuur De Wit De Gouden Vis (p 40) RA UM SP R AT O E LD EKK US R. & Refuge van Tongerlo (p 12, 34) N 44 Van Beethovenbrug (p 35) ST ER LD T VO T OR 10 Museum Hof van Busleyden (p 28) EP45 VO Lamotsite (p 9, 35, 42)STRAA S T SCH TRAA ER S AK 11 Bakkerij Matthys (p 37) 46 Zoutwerf (p 40) 12 Moskeeën (p 24) 47 Horlogeriemuseum en 13 Plankstraat, spelprikkel (p 13) Lange Schipstraat (p 29) LAKENMAKERSSTRAAT 48 Koninklijke Beiaardschool 14 Straatje-zonder-einde (p 26, 28) Jef Denijn (p 4, 28) 15 Aartsbisschoppelijk Paleis (p 17) 49 Bruul (p 34) AT 16 Groen Waterke (p 16) 50 Galerie Transit (p 42)RAAT NE 17 Sint-Janskerk ST (p 32, 42, 44) K EER AF KER EIM 51 Martin’s Patershof S BO LE (p 35) 18 Figurentheater ID POE de maan (p 13, 41) IN L B G 52 Hof Sint-Joris (p 9) SD ORC T 19 Galerie SDuende (p 42) AA HT IJ STR LE EER 53 EIM Korenmarkt (p 9, 40) 20 Melaan (p 16) BO 54 Onze-Lieve-Vrouwestraat (p 35, 36) 21 Minderbroedersgang (p 30) EIN DO EPL UA 55 BakkerijDOVan UAN Eeckhout, 22 Cultuurplein NE PL & -centrum (p 7, 28, 41) 15 N EIN Broodnodig (p 39) 23 Sint-Romboutskerkhof (p 7) LEIN P E 56 N DOUA Kruidtuin (p 15, 17, 18, 25) 24 Kunstgalerij De Garage (p 41) T 57 Onze-Lieve-Vouw-overRAA KST 25 Sint-Romboutskathedraal IBEE SPU de-Dijlekerk (p 28, 31-32) & -toren (p 3-4, 6, 16-17, 28, 31-32) 58 Huis Inge Goderis (p 33) T RAA 26 Sint-Pieter-en-Paulkerk (p 4) KST IBEE SPUOnze-Lieve-Vrouw-van59

27 Paleis van Margareta van Hanswijkbasiliek (p 31-32, 34) Oostenrijk (p 4, 44) 60 Planckendael (p 13) 28 Speelgoedmuseum (p 12, 42) NEKK ERS 61 Technopolis (p 13) PO EL 29 De Nekker (p 30) OR CHT 62 Vrijbroekpark (p 17, 18) 30 Standbeeld Margareta van 63 Kunstgalerij Hangar 311 (p 42) Oostenrijk & Schoenmarkt (p 3, 4, 14) 1

RA ST IJG

AA T

KR EN ER BO

ST R

F

EN

E RE

OL

NIEUWEDIJKSTRAAT

PA SM

AT

B

Museum Schepenhuis (p 43) Markt (p 5, 14) AT TRA 33N D’t ERSOpsinjoorke (p 5) TE 34 Bakkerij Vanderbeek (p 37) AT

PLE HEN O

i Toerismehuis

TR .

Dijlepad

RS

R ST NK

340 m 255 m

425 m

23 T AA

R ST

EF

I OT

M

.

TR RS

170 m 85 m

CO LO

T AA

EG NW

E TE ES NS

VE

U LE

ME HA

Groot en Klein Begijnhof

0 m

Top 5, niet te missen!

▲

60

BEE

AAM

HA ME

WEG

BA

STEE N

TRA LDS

I AA

ENSE

DR

LEUV

WAGONSTRAAT

RAG

32 Grote

stadsplan

IN

DIJLE

31

Van hier & van ginds Mechelen is niet alleen divers in haar gebouwen, maar ook in haar inwoners. In de stad vind je wel honderd verschillende nationaliteiten. Stuk voor stuk bronnen van authentieke verhalen met een eigen draai.

van hier & van ginds

D

24

e Mechelse skyline wordt gedo­­mi­ neerd door verschillende ker­ken.

Daartussen bevinden zich twee iets minder hoge moskeeën 12 . Zij zijn plaatsen van gebed en bezinning voor de moslimgemeenschap in Meche­ len. Vanaf de jaren ’60 vestigden vooral Marokkanen zich in de stad. In haar zoektocht naar extra arbeidskrachten nodigde de Belgische regering hen uit om hier te komen wonen en werken. Vanaf de jaren ‘80 kwamen er

een heleboel Assyrische christenen bij die op de vlucht waren voor het seculier bewind in Turkije. Op dit ogenblik telt hun gemeenschap 5000 zielen. Met de globa­li­ se­ring wonen in Mechelen talloze natio­ naliteiten, veel te veel om op te noemen.

Veel van hen zijn opvallend goed geassimi­ leerd. Zo werden vier Assyrische broers uitverkoren om plaats te nemen op de rug van het Ros Beiaard tijdens de Hanswijk­ cavalcade van 2013, de grootste eer die

Door haar diversiteit is Mechelen uitge­ groeid tot een waar paradijs voor wie de wereld wil proeven. Overal ruik je zoetig­ heden uit verschillende culturen en vind je Russische, Poolse, Roemeense, Marok­ kaanse en Turkse producten. Sommige winkeltjes liggen zo vol gedroogd fruit, vijgen en kruiden dat je je er amper in kan bewegen. De exotische geuren krijg je er gratis bij.

Multiculturele gidsen op stap in Mechelen

Peter Meuris, geboren Duffelaar, en Samira Essiaf, geboren Meche­laar met Marokkaanse roots, gidsen samen groe­pen die de diver­ siteit in Mechelen willen leren kennen. De verhalen van beide ‘39-plussers’ – zoals ze zich­ zelf noemen – lopen soms gelijk en ande­ re keren verschillend. Maar beiden focussen zich op de vele gelijkenissen tussen hen beiden.

Peter: ‘Uit mijn kinder­jaren herinner ik me vooral het bezoek aan de Gale­ries Anspach, het toen­­malige groot­waren­huis, en de ‘klikkers’ die we er kregen van Sinter­klaas.

Toen mochten we nog lawaai maken! Pas na mijn huwelijk leerde ik de stad echt kennen en dat gaf zo’n boost, dat ik die passie wou door­geven aan anderen. Mechelen is een spiegel van de globali­ sering en net die diversiteit maakt Mechelen tot de aan­­gename stad die

Katrien Depoorter, bezoekster uit Roeselare Wat een warme multiculturele stad is Mechelen toch! Soms zie je het aan het uiterlijk van mensen dat ze niet van hier zijn. In andere gevallen merk je het enkel aan een vreemd accent of lichtjes afwijkende uitspraak. Maar altijd valt op hoe open deze mensen zijn.

Toen ik in de Kruidtuin 56 naar de kruiden stond te kijken en eventjes door de knieën ging om ze te ruiken, begon een mollige en oudere Turkse vrouw me spontaan uit te leggen hoe je bepaalde kruiden in de keuken moest gebruiken. Moeizaam kwamen de woorden eruit, maar de vriendelijkheid en het enthousiasme waarmee ze haar verhaal deed, waren hartverwarmend. In elke winkel die ik binnen­kwam, ook die met de uitheemse uitbaters, werd ik behandeld alsof ik Margriet zelve was, steeds vriendelijk, attent en beleefd. Top!

van hier & van ginds

een inwoner van Mechelen te beurt kan vallen. De leden van de Mechelse reuzen­ familie (Unesco) kregen er ook twee nieuwe multi­culturele vriendjes bij: Noa en Amir. Om de twee weken praktiseren de Assyriërs hun geloof in de Sint-Kate­ lijnekerk 6 en die zit dan altijd goed vol.

Iedereen is er meer dan welkom, ga dus gerust kijken en luis­teren. Ook de Congo­ lese kerkdiensten staan open voor iede­r­ een. Zingen, dansen, huppelen, springen, roepen… Het mag er allemaal! Ambiance verzekerd.

25

54

van hier & van ginds

ze nu is. Mijn gelief­koosde plekje? Duidelijk de zolder van de Sint-Romboutskathe­ draal 25 . Nu nog niet ontsloten en enkel toe­ gan­ kelijk met gids, maar zo mooi en magisch.’

26

Samira: ‘Mij staan vooral de weekend­ bezoekjes aan mijn oma in Mechelen, mijn ‘moey’, nog scherp voor de geest. Haar kennis van het Neder­ lands was vrijwel nihil, maar op de zaterdag­markt 32 slaagde ze er iedere keer weer in haar groen­ tjes tegen een redelijke prijs te kopen. Ze leerde de markt­ kramers zelfs een aan­ tal basis­ woorden in het Arabisch, zoals ‘chokran’ (dank u) en ‘mezian’ (goed). Ik ben altijd gefasci­ neerd geweest door de Arabische cultuur die zoveel naar de Westerse wereld

heeft gebracht. Diversi­teit is voor mij een regelrechte troef, zonder al die verrijking was Mechelen een klein dorp gebleven.

Mijn favoriete plekje blijft het ‘Straatjezonder-einde’ 14 . Zodra ik onder het toegangsboogje door­loop, heb ik het gevoel dat ik van de ene wereld in de andere stap.’

Klanken & Stilte

klanken & stilte

Aan klanken geen gebrek want Mechelen is de beiaardstad bij uitstek. Toch zijn er ook plekjes waar je vanzelf stil wordt.

27

A

cht melodieën per uur. Elke Mechelaar groeit op met beiaard­ klanken. Dat kan ook niet anders want nergens in Vlaanderen vind je zoveel beiaarden als hier. De Sint-Rombouts­ toren 25 telt er niet één maar twee, goed voor 98 klokken. De Onze-Lieve-Vrouwover-de-Dijlekerk 57 heeft een beiaard met 50 klokken en het Hof van Busleyden 10 heeft er 49. Dat laatste is het oefenterrein van de internationaal befaamde Koninklijke Beiaardschool 48 die werd opgericht door Jef Denyn in 1922. Van heinde en verre komen studenten de knepen van het vak leren. De studies duren maar liefst zeven jaar. In de buurt van het Hof van Busleyden kan je de aspiranten horen oefenen of zelfs examens afleggen op de beiaard in het torentje.

Na een dagje Mechelen heb je tal van melodietjes gehoord, sommige zijn zelfs verrassend hedendaags. Acht keer per uur

klanken & stilte

Wist je dat Russen niet spreken van een ‘beiaard’, maar wel van ‘Mechelse klanken’?

In het Russisch klinkt dat als ‘Malinovy Zvon’.

28

22

Zomerconcerten zijn het best te beluisteren van op het cultuurplein.

weergalmen de klanken van de Sint-Rom­ boutsbeiaard door de stad en ner­gens klinkt dat zo mooi als in het ‘Straatje-zondereinde’ 14 (dat trouwens wel een einde heeft).

25

klanken & stilte

In het Horlogeriemuseum 47 hoor je klokken van een heel andere orde. Hier vind je horloges in alle maten en vormen en als je geluk hebt kan je eigenaar Jozef Op de Beeck aan het werk zien. Voor blinden is er een speciale rondleiding. Jozef: ‘We be­ schikken over allerlei didactisch mate­riaal zoals een toren­ uurwerk op mensen­ maat van het jaar 1600, niet-fragiele klokken in spe­ciale vormen en ook gereed­schap die blinde en slechtziende bezoekers mogen betasten. Je hoort het tikken van de klokken, de muziek van de muziekdozen, angelus-, westminster- en veel ander speel­ werk.’

Het Angelus slagwerk geeft via een melodie aan dat het tijd is om te gaan bidden. Het Westminsterslagwerk is elk kwartier te horen, het eerste kwart hoor je vier tonen, het tweede kwart acht, het derde kwart twaalf en op het uur hoor je er zestien. Dit stukje uit de Messias van Händel heeft de volgende tekst: Lord through this hour, Be thou our guide, So by thy power, No foot shall slide.

29

21

Om stil van te worden

levenswerk. Sta stil en obser­veer de dyna­ miek van de dansende nimfen en andere prachtige beelden die hier zijn tentoon­ gesteld.

klanken & stilte

Wie tot rust wil komen, kan terecht in één van de vele kerken in de Mechelse binnenstad. Ook de mooiste Mechelse binnentuin willen we je niet onthouden.

Die tref je aan in de Minderbroedersgang 21 . De binnentuin maakt deel uit van ‘De Cellekens’, oorspronkelijk een opvang­ ­ tehuis voor alleenstaande en behoef­ tige vrouwen. Beeldhouwster Mariëtte Teugels en haar man werkten acht jaar aan de restauratie van dit pand en laten alle voor­ bijgangers nu mee genieten van hun

Frank Vaganée, Mechelse muzikant en Stadsartiest 2011-2013.

‘In het groene gebied van De Nekker 29 vind ik altijd rust en stilte. Ik ga er graag een wan­de­­lingetje maken en wat verderop genieten van een biertje bij de Dijle. Heb ik nood aan gezellige ambiance, dan is de Vismarkt 41 voor mij the place to be. Mechelen biedt ook een hele waaier aan waarde­ volle culturele evene­menten die telkens een lust zijn voor oog en oor.’

30 41

Reportage over de Mechelse kerken

‘Sacrale, rustige sfeer, maar stil is het hier niet’ Maar liefst acht historische kerken telt de Mechelse binnenstad. Daar is al heel veel over gezegd en geschreven, maar meestal ligt de focus op wat het bekijken waard is.

Wat observeer je in de Mechelse kerken als je niet alleen je ogen gebruikt? Onze redac­ trice ging op pad met Herman Caullier, gepensioneerd bankbediende en blind sinds zijn negentiende.

25

druk over omdat er zoveel schilder-, beelden hout­snij­werken zijn die om zijn aandacht vragen. Hetzelfde gevoel omschrijft hij in de gotische Sint-Jans­kerk 17 , de rijkste van de stad. Vanbuiten licht en sober, maar binnenin volgestouwd met kostbare kunst.

Ik ben het niet gewoon kunstwerken luid­op te beschrijven terwijl ik ernaar kijk, maar vandaag doe ik dat als vanzelf. Ik deel mijn ogen met Herman en ook voor mij gaat een wereld open. Ik probeer alle geschilderde figuren en hun emoties zo gedetailleerd mogelijk te omschrijven en benoem de diverse kleuren. Wanneer we naar Rubens’ Wonderbare Visvangst in de Onze-Lieve-

mechelse kerken

Het is een stralende, warme dag wanneer Herman en ik naar Mechelen rijden om vier van de acht voor ons nog onbekende historische kerken te bezoeken. Elke na­ mid­dag (behalve op woensdag) tussen 13 en 17 uur (in de winter 16 uur) zijn die toe­gankelijk voor het publiek. Op ons pro­ gramma staan achtereenvolgens de SintRomboutskathedraal 25 , de Sint-Jans-­ ­­kerk 17 , de Onze-Lieve-Vrouw-van-Hans­­­­ wijk­­basiliek 59 en de Onze-Lieve-Vrouwover-de-Dijlekerk 57 . Bij het betreden van elke kerk tikt Herman meer­maals met zijn stok op de grond. Meer dan een echo heeft hij niet nodig om te weten of we ons in een heel grote, dan wel een relatief kleine ruimte bevinden. ‘Dit is een heel lichte kerk’, zegt Herman als we door de SintRomboutskathedraal 25 stappen. Hoewel hij visueel geen licht van donker kan onder­ scheiden, slaat hij de nagel op de kop. ‘Ik voel het gewoon’, verklaart hij. De muren en zuilen van de kathedraal zijn inderdaad van boven tot onder witgekalkt. Hierdoor oogt ze uitnodigend en geeft ze rust. Voor Herman komt de kathedraal echter eerder

31 57

57

Vrouw-over-de-Dijlekerk 57 kijken en het me alweer opvalt hoeveel rode gewa­den er in het schilderij voorkomen, zegt Herman: ‘Via het rood toonde men rijk­dom, want de natuurlijke kleur rood was vroeger zo zeld­ zaam dat hij nog duurder was dan goud.’

mechelse kerken

In twee van de vier kerken krijgen we een plattegrond met daarop een rondleiding en details bij de verschillende werken. Telkens wordt voorgesteld om links te beginnen, maar Herman verkiest om door de midden­ gang naar voren te gaan omdat hij de ruimte zo beter in zich kan opnemen. De OLV-over-de-Dijlekerk 57 heeft brede, lange gangen waar het rustig en aangenaam vertoeven is. De moderne glas­ ramen op hoge hoogte trekken mijn aandacht. ‘Zijn er speciale taferelen afge­ beeld?’, vraagt Herman. Toch niet, want de tekeningen in de glasramen zijn strak en louter grafisch.

Vierkanten, recht­ hoeken, driehoeken en cirkels in tal van kleurschakeringen zorgen voor een speels lichtspel.

Hans­wijkbasiliek 59 betreden ben ik op­ recht onder de indruk van het Mariabeeld dat hier centraal staat en wordt omgeven door kaarsen en hortensia’s in bloei. Op­ nieuw probeer ik tot in detail te beschrij­ven wat ik zie, Herman luistert en streelt het rijkelijk versierde gewaad van de Madonna.

‘In alle kerken hangt een sacrale, rustige sfeer, maar stil is het niet. In de SintRom­boutskathedraal klonken oude gezangen, in de Sint-Janskerk hoorde ik een compositie van Mozart voor klarinet en in de OLV-van-Hanswijkbasiliek konden we genieten van koormuziek die klaar­blij­ kelijk daar was opgenomen’, zegt Herman als onze uitstap erop zit. Of er één favoriete kerk bij zat? ‘Ik vond ze alle vier uniek. De kathedraal en de Sint-Janskerk deden mij wat aan musea denken, de OLV-van-Hans­ wijkbasiliek en de OLV-over-de-Dijlekerk zijn intiemer, je komt er tot rust’, besluit Herman.

Herman voelt aan de poreuze muren, laat zijn vingers glijden over het gedetailleerd houtsnijwerk van de imposante preek- en biechtstoelen en glimlacht wanneer hij vaststelt dat Sint-Jozef in de kathedraal een sigaar lijkt vast te houden. Wellicht gaat het om een roos of lelie waarvan enkel het steeltje is overgebleven. Wanneer we de

32 59

54

tradities & hippe trends

Mechelen heeft diepgewortelde tradities waar de inwoners veel belang aan hechten. Naast die authenticiteit heeft de stad ook een trendy karakter dankzij hippe shopadresjes en uitgaansmogelijkheden.

37

tradities & hippe trends

M

eche­len pakt uit met een hele­ boel Huizen van Traditie, eta­ blisse­ menten die al min­ stens drie generaties lang producten van hoog­ ­ staande kwaliteit aanbieden. Kaas­handel Schockaert 37 is zo’n adres waar Italiaanse, Franse en Belgische kazen met veel vak­ kennis en passie aan de man wor­ den gebracht. Voor verse vis moet je bij Vis­ handel Emiel 42 zijn. Huis Inge Gode­ris 58 bestaat al sinds 1900 en is gespe­cia­li­seerd in alles wat met handwerk te maken heeft.

33

refugie zult horen, is het geluid van de metalen kam waarmee wevers wol of zijde aanslaan tijdens de demonstratie.

9

Hip en trendy

Je kan naar hartenlust shoppen in de Bruul 49 , de grootste winkelstraat in Meche­len, al zijn ook andere straten zoals de Onze-

tradities & hippe trends

De Koninklijke Manufactuur De Wit 9 bestaat al 125 jaar. Dit is het meest voor­ aanstaande restauratieatelier van wand­ tapijten ter wereld. Het is gevestigd in de 15e eeuwse Refuge van de abdij van Tongerlo, een prachtig historisch pand in de Schoutetstraat. Tijdens rond­leidingen krijg je de omvangrijke collectie oude en moderne wandtapijten te zien en mag je voelen aan de wol en de zijde waarmee wordt geweven. In de ateliers is het muisstil want de restau­rateurs werken er enkel met naald en draad. Het enige wat je in de

Mechelen heeft een rijke stoetentraditie.

Sinds 1272 – al meer dan 700 jaar dus! – trekt de Hanswijkprocessie ter ere van Maria jaarlijks door de straten van de stad.

In de Hanswijkstraat tref je de impo­sante Onze-Lieve-Vrouw-van-Hans­­­wijk­­basi­­ liek 59 aan. Het prachtige Mariabeeld dat zich in de basiliek bevindt, wordt om de 25 jaar meegedragen in de Hans­wijk­ cavalcade. In deze twee uur durende op­ tocht worden massaal paarden ingezet. De laatste Cavalcade vond plaats in 2013. Nog even wachten tot 2038 dus voor de vol­ gende editie. Dan is er nog de Mechelse Omme­gang, een rondgang van de Reuzen­ ­familie (Unesco-erfgoed), het Ros Beiaard en andere figuren door de stad. Die is gekoppeld aan de Hans­wijkcavalcade, maar gaat ook tussen­in uit, bij speciale gele­gen­ heden.

34 49

Lieve-Vrouwestraat 54 of de IJzeren­leen 35 beslist de moeite. Is al dat win­kelen niets voor jou, dan ga je op één van de bankjes zitten en kan je de voorbij­gangers bekijken.

Loop zeker eens naar de Vismarkt 41 . Een oergezellig pleintje, dé hotspot in het Mechelse uitgaansleven, met hippe restau­ rantjes en bruine kroegen. Sinds 2011 zijn de Vismarkt en de Lamotsite 45 ver­bon­ den door een ultra­ moderne voet­ gangers­

brug over de Dijle. Kwatongen hebben het over de ‘Lamot(t)ige brug’… al kan je de Van Beethovenbrug 44 ook zien als een trendy element in een traditioneel kader.

Prak­ tisch is hij sowieso. Dicht bij de Lamotsite vind je Martin’s Patershof 51 , een impo­sant kerkhotel. In deze voor­ma­ lige kerk kan je een hemels nachtje boeken of gewoon iets gaan drinken in de bar.

Noteer hier wat jij hoort, proeft, voelt, ruikt of ziet in Mechelen... ..........................................................

.......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... ..........................................................

tradities & hippe trends

..........................................................

35

51

Een dagje shoppen met Astrid Mora, uitbaatster van de conceptwinkel roseMamuze in de hippe Onze-Lieve-Vrouwestraat.

‘Geen plek die het samengaan van tradities en trends beter illustreert als de Onze-Lieve-Vrouwe­straat 54 . Ener­zijds heb je de wat oudere-garde­handelaars die er sinds jaar en dag gevestigd zijn, anderzijds het jong geweld dat met succes experimenteert en de straat doet flo­ re­ ren als nooit tevoren. En ergens daar­­tussen vertoef ik, met mijn 39 lentes.

Ik ben als het ware een brugfiguur tussen de twee generaties. Vroeger droeg ik altijd zwart. De OLV-straat heeft mij letterlijk meer kleur ge­ge­ven, hier vind ik telkens de perfecte outfit.’

41

tradities & hippe trends

35

‘Ook voor mooie juweeltjes, pyjama’s en dekbedovertrekken moet je in onze straat zijn. Sommige boetiek­jes zijn zo gezellig dat ik er uren kan blijven. Ook elders in de stad kom ik graag. Er zijn zoveel contrasterende geuren, denk aan lekkere vis, ouder­ wetse sigaren (Huis Windels 38 ) en frisse bloemen… Ze zui­gen me als het ware naar binnen in de winkels. Voor, tijdens of na het shoppen druk ik wel eens de pauze­knop in en ga ik een koffietje drinken in één van de koffiebars in het centrum. Daar krijg je letterlijk maar ook figuurlijk een cappuccino met een hart.’

54

36 54

zoet & bitter

Z

elfs het vlees is hier zoet! Dé specialiteit van de stad is de Mechelse koekoek, een oud Belgisch kippenras. De traditie wil dat deze kip op het einde van haar leven een speciale mengeling van boekweit en melkpoeder te eten krijgt. Daardoor kleurt haar malse vlees mooi wit en krijgt het die verfijnde, ietwat zoete smaak. Om vingers en duimen bij af te likken met gebakken krieltjes, verse groentjes en een biersausje erbij.

Voor een fijn tussendoortje stap je binnen bij Chocolatier Gauthier 36 voor zijn ambachte­lijke pralines of bij de bakkerijen Vanderbeek 34 of Matthys 11 waar de geuren van lekkere versnaperingen je tege­ moet komen. Proef eens een Mane­blussertje (koekje met glazuur of gevulde chocolade) of een fris Mechels Margrietje (citroen­ koekje) en neem knapperige Mechelse torentjes (zand­koekjes) mee als souvenir.

Wijlen koningin Astrid liet ooit optekenen

ZOEt & BITTEr

Wist je dat Mechelen een belangrijke rol speelde tijdens de Bour­gondische periode? Dat is nog steeds merkbaar want Mechelaars zijn echte lekkerbekken. Getuige de vele gastro­ no­mische restaurants, gezellige bistro’s, eetcafés en frituren in de stad. Overal kan je zoet en bitter beleven.

37

‘Om de juiste bitterheid te verkrijgen, ge­ bruiken we quasi enkel Belgische hop. Ons uitgebreid smakenpallet hebben we te danken aan de vele kruiden. Ons kerstbier is o.a. verrijkt met zoethout en steranijs en in de Tripel komen kamille en curaçao – schillen van citrusvruchten – voor. Al onze bieren hebben totaal ver­ schillende recep­ turen,’ zegt Hans Rubens van Het Anker.

11

dat de Mechelse Merveilleuxkes de beste van het land waren en een ware streling voor de tong. Sindsdien wordt dit meringue­ gebakje hier een ‘Astridje’ genoemd.

Bier proeven in brasserie Het Anker is een must voor iedereen die een voet zet in de Mechelse binnenstad. De typisch weeë bierbrouwgeur die ‘s ochtends in het Begijn­hof 3 rondhangt, leidt je regel­ recht de gelagzaal binnen. Ook daar zweven de fruitige biergeuren je tegemoet. De Gouden Carolus bieren, de Lucifer en de Maneblusser worden er doorlopend aan het vat aangeboden.

Savoureren en ten volle genieten van een unieke smaak­ ervaring in een prachtig kader is het enige wat op dat moment van je gevraagd wordt.

Beste bier van de wereld

4

zoet & bitter

36

38

Het Anker sleepte in binnen- en buiten­land al tientallen prestigieuze prijzen in de wacht, zo werd de Gouden Carolus Classic meermaals uitgeroepen tot het beste donkere bier ter wereld vanwege zijn

Bierliefhebbers mogen Mechelen niet ver­ laten zonder een bezoekje te brengen aan Het Anker 4 . Je smaakpapillen en neus krijgen hier een verwenbeurt, want tijdens de rondleiding ontdek je in de brouwzaal welke mout, hop en kruiden de basis vormen van dertien verschillende brouw­ sels. Je mag er zelfs van proeven of aan ruiken.

Bovendien beperkt Het Anker zich niet alleen tot bier. Eind 2013 ging de verkoop van de Gouden Carolus Single Malt Whisky van start.

Omdat foodpairing met bier hot is dezer dagen bedachten Het Anker 4 en kaas­ handel Schockaert 37 enkele verrassende Geen tijd voor een rondleiding, wel zin in een bierdegustatie? Degustatie­glaasjes van 15 cl zijn verkrijgbaar per stuk, per drie of per vijf proevertjes in de brasserie Het Anker.

Bier degusteren doe je van licht naar donker of in stijgende volgorde van alco­ holgehalte. Rechtshandigen beginnen­ rechts, logisch toch?

combi­ naties van bieren en kazen. Bij Schockaert vind je Brouwerskaas die wordt gemaakt met Gouden Carolus Tripel in de wrongel. Bij bakkerij Van Eeckhout (Broodnodig) 55 kan je Mechelkornbrood kopen dat wordt gemaakt met biergist van Het Anker. Proef en beleef een boeiende gastronomische ervaring.

De bittere smaak van voetbal Al meer dan honderd jaar heerst er een hevige rivaliteit tussen de aanhangers van de twee grootste Mechelse voetbalclubs: Racing Mechelen (groen en wit) en KV Mechelen (geel en rood).

Die laatste won in 1988 de Europa­cup tegen de Nederlandse topclub Ajax.

Wil je een gesprek op gang brengen, vraag dan een Mechelaar voor welke van de twee clubs hij of zij supportert.

Animo verzekerd!

zoet & bitter

mooie balans tussen zoet en bitter, rijke fruitsmaken en lange, warme na­smaak. De Cuvées van de Keizer wor­den slechts één dag per jaar gebrouwen, op 24 februari, de verjaardag van Keizer Karel. Net zoals bij een goede wijn ver­ betert de smaak van deze veredelde versie van de Gouden Carolus er met de tijd alleen maar op.

39

Een zoute geschiedenis In 1301 verkreeg Mechelen het stapel­recht op zout. Dat kostbare goed (in ‘pre-koel­ kasttijden’ een belangrijk bewaar­ middel) werd met boten aangevoerd en gelost op de ‘Grootbrug’, vanaf dan ‘Zoutwerf 46 ’ ge­ noemd. Let op de twee authentieke gevels van ‘De Waag’, waar het zout werd gewo­ gen, en ‘De Steur’, de voormalige opslag­plaats. Bewonder ook de weelderige renaissancegevel van ‘In den Grooten Zalm’, het ambachts­­huis van de vis­ver­ kopers. Rechts van De Waag zie je ‘De Kleine Zalm’. Vroeger stond hier het ‘Inne­ huysken’ ofte de belas­tingdienst.

Noteer hier wat jij hoort, proeft, voelt, ruikt of ziet in Mechelen... .......................................................... ..........................................................

zoet & bitter

..........................................................

40

.......................................................... .......................................................... .......................................................... ..........................................................

46

Yves Desmet Hoofdredacteur van de Vlaamse kwaliteits­krant De Morgen en notoir foodie uit Mechelen tipt: ‘Mechelse gastronomen zijn verwend.

Er zijn hier tal van restaurants en brasseries waar lekker wordt gekookt.

Zoek je een gezellig eetcafé, ga dan zeker eens naar de Vismarkt 41 . Je vindt er de beste mosselen van de stad.

Ik steek wel eens graag een frietje in de stad en dan ga ik steevast naar frituur de Korenmarkt 53 . Al 35 jaar een vaste waarde in Mechelen en dicht bij mij thuis. Mijn favoriete café is al 30 jaar De Gouden Vis 43 , de bruinste kroeg van de stad.’

54

kunst & volkscultuur

M

echelen heeft een boeiend theater-, dans-, cabaret- en literatuur­aanbod. Weet je wat het lastigst is voor de toneelliefhebbers in Mechelen? Dat de keuze zo groot is.

Telkens opnieuw moeten ze kiezen wat ze nu weer gaan zien. Waarom niet eens iets feeërieks van figurentheater De Maan 18 in de al even sprookjesachtige setting

van het Minderbroedersklooster? Daar bevindt zich ook het Cultuurcentrum 22 , dé cultuur­ tempel van Mechelen. Volgens kenners heeft die de mooiste tentoon­ stellings­­ruimtes van het land. In één ervan, de kleinschalige Garage 24 , kom je heel intens in contact met jonge beeldende kunst die perfect aansluit bij collecties van andere musea.

kunst & volkscultuur

De Mechelse kerken staan bekend om hun pracht en praal en ook in de musea kan je tal van schitterende kunstwerken bewonderen. Daarnaast schieten allerlei kunstige initiatieven als paddenstoelen uit de grond. Maar goed ook, want kunst doet een stad leven.

41

Christof Vrancken, Countour Light

25

kunst & volkscultuur

Kunst alom

42

Galerie Transit 50 organiseert om de twee maanden een nieuwe tentoonstelling in een prachtig art-decogebouw. Het vroe­ gere fabrieksmagazijn Hangar311 63 is nu een plek waar de schoonheid van figuratieve kunst je tot rust brengt. In het kunstcafé land je vervolgens weer met beide voeten op de grond. De kunst­organisatie Contour legt zich toe op de presentatie van bewegend beeld. Tijdens de onpare jaren toont Contour film, video en installaties op bijzondere plekken in Mechelen onder de naam ‘Biënnale voor Bewegend Beeld’.

Tijdens de pare jaren concentreert Contour zich op projecties en installaties in de publieke ruimte. Kippenvel gegarandeerd.

In galerie Duende 19 bezorgt de unieke outsiderkunst van kunste­ naars met een verstandelijke beper­ king of een psychia­ trische achter­ grond je een wat onwennig gevoel. En in het Congres- en erfgoed­ centrum Lamot 45 ten slotte maak je laag­

drempelig kennis met het unieke Mechelse erfgoed.

Grote schilders zoals Rubens en Van Dijck hebben ook in Mechelen hun stempel gezet. Zo hangt ‘De aan­ bidding der wijzen’ van Rubens perfect te wezen in de Sint-Janskerk 17 . Bruegel schilderde dan weer vooral allegorieën in scènes uit het boerenleven. Een aantal ervan kan je terugvinden in het Zotte Kunstkabinet.

In het Speelgoedmuseum 28 stappen kin­ deren in zijn levensgrote schilderij ‘De kinderspelen’ van Breughel en leren zo spelletjes kennen van lang geleden.

In Mechelen hoort ook Rik Wouters thuis.

Deze laat-impressionistische kunste­naar én geboren Mechelaar over­ leed op amper 33-jarige leeftijd. Na zijn dood verkocht Riks vrouw Nel zijn beelden, schilderijen en werken op papier aan zijn arts. Na de dood van de arts, gingen de werken naar

Rik Wouters, zelfportret

het Koninklijk Museum voor Schone Kun­ sten in Antwerpen. Omdat dat museum grondig wordt vernieuwd, staat een deel van Wouters’ collectie momenteel te pron­

ken in het Museum Schepenhuis 31 , tot eind 2017. Een bezoek meer dan waard. Je kan niets anders dan bewon­dering voelen bij het zien van het kleuren­ palet in zijn schilderijen, de vloeiende lijnen in zijn tekeningen en de expressieve boetseer­ techniek in zijn beelden.

Doorheen de stad zie je ook prachtige gedichten hangen, een ode aan de schoon­ heid van de taal. En als we het toch over taal hebben, verwijzen we naar de boek­ handels in het centrum. Daar kan je al dan niet met een koffietje van een aparte boekensfeer genieten. Verder kan je ook niet naast de brei- en haakwerkjes kijken die inwoners van Mechelen om tal van bomen, leuningen en andere objecten hebben gespannen, een initiatief dat de stad enorm opleukt.

kunst & volkscultuur

Pieter Paul Rubens, De aanbidding van de drie wijzen

17

43

Bezoek ook zeker het paleis van Marga­ reta van Oostenrijk 27 , het eerste renaissance­­gebouw in de Lage Landen. De prachtige voorgevel én de luisterrijke binnen­ tuin van het Hof van Savoye benemen je de adem. Tenminste, zolang je op bezoek komt als toerist of bewonderaar.

Moet je je om andere redenen aanmelden in dit gerechtshof, dan maakt de omgeving wellicht een wat dreigender indruk.

kunst & volkscultuur

27

44

39

Frans Wal­ravens, Kijken naar de maan

Overal in de stad staan prachtige beelden.

Ga zeker op zoek naar het beeldhouwwerk ‘Kijken naar de maan’ van Frans Wal­ ravens, een klein maar subtiel werk op de dekking is Haverwerf 39 . Een andere ont­ het Hofke van Olijven. Deze beelden­ groep achter tralies bevindt zich recht tegenover de Sint-Janskerk 17 . Gelovigen kwamen hier vroeger samen om te bidden, praten deden ze in het nabij­gelegen Klap­ gat. Misschien iets om na te volgen?

einde & begin Je bezoek aan Mechelen is ten einde en toch weer niet. We zijn er immers zeker van dat je ook heel veel herinneringen aan Mechelen overhoudt en dat je regelmatig zal terugdenken aan je bezoek aan onze prachtstad.

een lees- en beleefboekje, maar hij levert je blijvende tastbare herinneringen op aan Mechelen.

Heb je Mechelen gevoeld, geroken, gezien en beleefd? En heb je die ervaringen in deze gids genoteerd? Nog niet? Zeker doen! Dat maakt van deze gids niet alleen

Toerisme Mechelen

Wil je nog meer geïnspireerd worden?

Kom dan zeker nog even bij ons langs!

Hallestraat 2-4-6 - 2800 Mechelen www.visitmechelen.be - +32 70 220 008 Facebook & Instagram: Visit Mechelen

53

© 2013 alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uit­ gave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar ge­maakt, in enige vorm of wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige manier, zonder voorafgaande schriftelijke toe­stemming van de uitgever. Alle teksten en foto’s blijven eigen­ dom van de uitgever.

COLOFON V.U. Frank

Nobels, VVV Mechelen vzw, Hallestraat 2-4-6, 2800 Mechelen Tekst Magelaan / Toerisme Mechelen Foto’s Magelaan / Milo Profi / Koen Broos / Layla Aerts / Toerisme Mechelen vorm Magelaan Depotnummer D/2013/10717/6 Met dank aan Thomas More Hogeschool

einde & begin

We hebben de grootste zorg besteed aan de nauw­ keurigheid en de actualiteit van de gepubli­ ceerde gegevens. De uitgever kan echter geen verant­woor­ delijkheid nemen voor eventuele onnauw­keurigheden of tussentijdse wijzigingen.

45