Atang: Tradisyon ng Pag-aalay

AUGUST 2021 | WIKA 1

ATANG: TRADISYON NG PAG-AALAY CHRISTEL JANELA BAPTISTA

Tuwing araw ng mga patay sa iba’t ibang bayan sa Ilocos Norte, bukod sa mga bulaklak at kandila, kaliwa’t kanan ang mga nagbebenta ng mga kakanin. Hindi para kainin, kung hindi para iaalay sa puntod ng mga yumaong kamag-anak.

Sa mga Ilocano, tinatawag itong atang o panag-atang na kadalasan ay ginagawa para sa mga patay at para sa mga kaluluwang maaaring nasa paligid natin. Ito ay ang tradisyon ng pag-aalay ng pagkain sa mga altar o sa puntod ng mga patay. Sa Ingles, ito ay ang tinatawag na food offering. Ginagawa rin ang atang tuwing may mga malalaking okasyon (kadalasan pagkatapos magluto at bago kumain). Bukod pa rito, ginagawa rin ito para itaboy ang mga masasamang espiritu, para hindi magalit o maistorbo ang mga kaluluwa, o ‘di kaya ay para sa pagpapagaling ng isang taong pinaniniwalaang nakaistorbo ng mga kaluluwa o kahit ng mga nuno.

Kadalasan ang mga atang ay binubuo ng mga kakaning gawa sa diket (sticky rice) at niyog na ibinabalot sa dahon ng saging, alak, sigarilyo o tabako, buwa (betel), at iba pang mga minatamis. Ngayon, bukod sa mga tradisyunal na mga isinasali sa atang, bawat pamilya ay naglalagay din ng mga pagkain o bagay na paborito ng yumao nilang kamag-anak. Sa amin, nagdadagdag kami madalas ng suman at soft drinks para sa lola naming namatay na. Kadalasan ay nag-aatang din kami ng barbeque o empanada na binibili sa mga tindahan sa tapat ng sementeryo. Ngunit, ang mga sumusunod na larawan ay ilan sa mga tradisyunal na ina-atang.

Busi PINABUSING PALAY O PUFFED RICE Gawa ito sa palay o malagkit na palay na ipiniprito hanggang sa pumutok (puffed rice) o sa Ilocano, pinabusi . Pagkatapos makuha ang itsurang parang popcorn, nilalagyan ito ng tagapulot (Ilocano molasses) na tradisyunal na ginagawa mula sa unas (tubo o sugarcane) at madalas ipalit ng mga Ilocano sa asukal. Sa aming bahay, ang tagapulot ay inuulam, nilalagay sa banana cue, o sa kahit anong matatamis na pagkain. Ang busi ay malapit na ampaw o ang Filipino puffed rice na bilog din kadalasan ang hugis.

Patupat at Linapet MGA KAKANING GAWA SA DIKET (STICKY RICE) AT NIYOG Ang pinagkaiba ng patupat at linapet ay ang kanilang hugis. Pahaba ang patupat habang hugis cone naman ang linapet. May iba ring nilalagyan ng tagapulot ang patupat upang maging kulay brown ito at mas maging matamis. Parehong gawa sa diket na niluto (half-cook) sa gata ng ginayat na niyog ang patupat at linapet.

Pagkatapos ay ibinabalot na ito sa dahon ng saging. Nililinisan at iniluluto din muna ang mga nakolektang dahon. Ginagamit ang napiga nang ginayat na niyog para linisin ang dahon. Kadalasan, ito ang gawaing ibinibigay sa mga bata sa amin na ayaw paghawakin ng mismong diket. Matapos mabalot ang lutong diket sa dahon ng saging, iniluluto ulit ito para handa na sa pag-atang. Masarap itong meryenda lalo na kapag may kasama itong gatas o kaya ay asukal.

Linga BLACK SESAME SEEDS Ang linga o black sesame seeds naman ay isa ring matamis na pagkain na madalas makita sa mga atang. Pahaba at madalas ay kulay itim ang ito. Pagkatapos maprito ng hilaw na linga ay iniluluto ulit ito sa tagapulot na makakatulong para makuha ang hugis nito.

Niniyogan DIKET NA INILUTO SA GATA NG NIYOG Katulad ng sa paggawa ng patupat at linapet , gawa sa diket at gata ng ginayat na niyog ang niniyogan . Ang kaibahan nga lang ay hindi na ito ibinabalot sa dahon ng saging. Iniluluto ito na parang ordinaryong bigas. Sa itsura, para din itong ordinaryong bigas ngunit mas makintab nga lang. Nilalagyan ng asukal o kaya naman ay gatas ang niniyogan na masarap pang-meryenda. Sa mga atang, naglalagay ng itlog sa ibabaw ng niniyogan o kaya naman ay sa bigas.

Pilais MGA MAKUKULAY NA PILAIS Gawa naman ang pilais sa pininong bigas, o kaya ay harina na ginagawang dough, ibinibilad sa araw, nilalagyan ng food coloring at tsaka ipiniprito. Kung titignan marahil ang mga atang, ang pilais ang una mong mapapansin o matatandaan dahil sa iba’t ibang kulay nito. Bukod pa rito, ang outer shell ng empanada, ang isa sa pinakasikat na pagkain sa Ilocos, ay gawa rin sa pilais. Mas makapal nga lang ito para hindi madaling mabutas kaysa sa ipinipritong pilais.

Gawed at Buwa NGAL-NGAL (NGUYA) O PAGMOMOMA Ang gawed ay isang uri ng dahon na ginagamit para ibalot ang buwa (betel nut) na nginunguya kadalasan ng mga matatanda sa amin. Madalang na lang ang mga nakikitang gumagawa nito ngunit palagi pa rin itong nakikita sa mga atang. Bukod sa mga binebenta sa palengke, marami pa rin sa mga bakuran dito sa probinsiya ang may tanim na gawed at buwa.

Basi ILOCANO SUGARCANE WINE Ang basi o ang Ilocano sugarcane wine ay ginagawa mula sa katas ng unas na tradisyunal na ginagawa sa probinsya. Inilalagay ito sa mga banga para iburo.

Ginagawa na ang basi mula pa noong panahon ng mga Kastila at ang inuming ito ang naging simula rin ng Basi Revolt noong 1807 kung saan kilala ang bayan ng Piddig, Ilocos Norte. Ipinagbawal noon ng mga kastila ang paggawa at pagbebenta ng produktong ito kaya naman nag-alsa ang mga Ilocano para ipaglaban ang kanilang kabuhayang mula sa basi. Ngayon, sentro na ito ng piyesta sa bayan ng Piddig at maging sa buong Ilocos Norte. Hanggang ngayon rin ay marami pa rin ang nagbebenta ng basi.

Tabako PRODUKTO NG NORTE Isa sa mga produkto ng Ilocos, norte at sur, ang tabako . Kagaya ng basi , narito na ang produktong ito mula pa noong panahon ng mga Kastilia. Sa ngayon, kadalasang matatanda sa mga bayan ng probinsya ang nakikitang gumagamit nito. Makikita rin sa gitna ng siyudad ng Laoag (capital of Ilocos Norte), ang isang monumentong itinayo pa noong 1882. Sinisimbolo nito ang pasasalamat sa pagsasawalang-bisa ng tobacco monopoly noong panahon ng mga Kastilia. (Museo Ilocos Norte 2012)

Bago pa man dumami ang mga ready-made na mga atang sa mga palengke, kadalasan ay ginagawa ito sa kanya-kanyang tahanan. Madalas sa amin, ang mga bata ang nagbabalot ng diket sa dahon ng saging habang ang matatanda ang bahala sa pagluluto. Ngunit ngayon, mas pinipili na lamang ng karamihan ang bumili ng mga ready-made.

Ang ritwal o tradisyon na ito ng mga Ilocano ay nagpapakita ng pagpapahalaga at pag-alala sa mga yumao at maging ng paniniwala sa pagkakaroon ng mga kaluluwa o espiritu. Ipinapakita nito ang kultura ng mga Ilocano, lalo na ang malalim na pagpapahalaga sa mga mahal sa buhay, kahit pa sila ay wala na sa mundo.

Sources: Museo Ilocos Norte. 2012. “Tabako.” http://museoilocosnorte.com/the-museum/featured-exhibits/tabako/. Accessed last August 26, 2021.

Provincial Government of Ilocos Norte. 2013. “Basi Festival.” Facebook, November 14, 2013.

This issue's https://www.facebook.com/IlocosNorteOfficial/posts/basi-festivalpiddigpiddig-is-known-for-its-place-in-the-basistylish reads: revolt-led-by-pedro/542487822505896/.

LAYER YOUR

Villanueva, Esteban. 2020. “The Basi Revolt.” National Museum. Last modified September 16, 2020.

C LOTHES LIKE https://www.nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/NMP%20Online%20Materials/The_Basi_Revolt.html

A PRO- 3

Peralta, Jesus. 2011. “In Focus: Atang – an Ilocano Appeasement Ritual.” NCCA. https://ncca.gov.ph/about-culture-andarts/in-focus/atang-an-ilocano-appeasement-ritual/.