Beste Marius Lieve Jongen

Foto gemaakt ter gelegenheid van het 35-jarig huwelijksfeest in 1938 van W. J. Perreijn en Ch. J. Perreijn Eversteijn. Op de bovenste rij, van links naar rechts, zijn te zien de broers Frans, Herman, Wim, Henk en Piet Perreijn. Op de rij daaronder, Marius Perreijn met in het midden W. J. Perreijn en Ch. J. Perreijn Eversteijn.

Van: W. J. Perreijn Sr Den Haag Verstuurd: 5 juni 1943 Ontvangen: onbekend Beste kerel, Ik zal wel de eerste zijn om je in je, naar ik hoop “zeer tijdelijke” home, te begroeten. Moge de herinnering eenmaal als je weer terug bent, een goede zijn voor wat de behandeling betreft en gezien in het licht der omstandigheden natuurlijk. Want vrijheid is het hoogste goed. Dit schrijven ontvang je natuurlijk te laat om je nogmaals op het hart te drukken om de geneesheer er ernstig op te wijzen dat je lijdt aan chronische bronchitis en maag. Het doktersbewijs moge je daarbij tot steun zijn, vooral daar het een eerlijke zaak is. Wat zou ik nog graag des nachts voor je opstaan om je suikerwater of wat dan ook te geven voor dat erbarmelijke hoesten, maar helaas, je bed staat leeg. Je was nooit erg druk of erg spraakzaam, maar we missen je zoo erg, dat is niet te zeggen. Moeder doet niets als huilen en zit diep in den put. En trouwens allemaal zijn erg met je begaan. Dat “er zooveel zijn”, is een te goedkoop argument om het verdriet over je gemis te verzachten. We ontvingen je kaart met de mededeeling dat je vermoedelijk Vrijdagavond zou vertrekken naar elders, des namiddags 3 uur. Met verheugenis vernamen we dat de behandeling goed was en de stemming ook. Gelukkig maar. Het zou voor jou, die altijd vóór het Deutsche Volk sprak als onmisbaar in een geordend Europa ook voor de welvaart, al heel deprimerend zijn als je daar geen goede behandeling ontving. God geve dat we goede berich­ten van je mogen ontvangen wat dat betreft, en nog liever als de geneesheer je terugzendt. Wat zou dat voor ons allen een vreugde zijn. Piet wilde je zaterdagmorgen nog bezoeken om je een paar betere schoenen te brengen maar ik heb toen eerst dringend gesprek aangevraagd met Wehrmachtlager te Amersfoort om te informeren of je er nog was. Ik was blij dat ik dat gedaan had, want al hoorde ik dat je was vertrokken, zoo vernam ik nu tevens (tweede brief) waar je was heengetrokken, n.l. Kriegsge­fangenenLager Alten­grabow bei Magdenburg. Dat is dus dicht bij Berlin. Normaal is het volgens Lindeman 12 uur sporen. Een retour 3e klas kost plm f 40,-. Maar bezoek is alleen bij hoogst ernstige ziekte­gevallen toegestaan. En dat willen we maar niet hopen. Ik ben benieuwd wanneer je deze brief ont­vangt, d.w.z. hoelang

1

de censuur er over doet. Men zegt hier 8 dagen. Ik hoop dat het vlugger gaat. We zullen met veel span­ning je brieven verwach­ten en je wil dus wel zoo uitvoerig mogelijk ons schrijven hoe het gaat, hoe de reis was, hoe de voeding, ligging en behande­ling en of je wat van de streek kunt genieten.

Want je zal misschien daartoe toch wel gelegen­heid krijgen al is het niet met avondpermissie. We zullen je ook spoedigst wat versnape­ring sturen, middels het Roode Kruis. Je krijgt daarbij een kaart steeds om terug te zenden voor goede ontvangst. Heb je nog wat van Pander ontvangen? Ik heb je adres doorgegeven. Zeg Marius, als je mocht worden verplaatst naar een ander oord, wil je dan ons onmiddellijk daarvan mededee-ling doen, al is het maar per kaart, als het mag? Maar daartegen zal wel geen bezwaar zijn. Ik schrijf dit op kantoor in haast en ben blij dat ik zoo spoedig je adres te weten kwam. Je zult wel een der eersten zijn die een brief krijgt uit den Haag. Ik behoef niet te zeggen: “God zegene je en wees hartelijkst gegroet.” Je weet wel hoe we met hart en ziel elkander in nood zijn toegedaan. Daarom “houd goeden moed, en tot spoedig weerzien”.

Je liefhebbende Vader

23

Van: W. J. Perreijn Sr Den Haag Verstuurd: 14 juni 1943 Ontvangen: 29 juni 1943 Beste Marius.

Het is nu al anderhalve week dat je vertrokken bent en er is geen dag, ja geen uur omgegaan, dat je niet in ons gesprek of gedachten waart opgenomen. Het allermeest is voor ons de vraag hoe of je het maakt, zoo met de gezondheid, als met eten, drinken, slapen, en hoe de behandeling is. Bij het Roode Kruis vernam ik dat jullie naar Altungrabow bij Magdenburg waart gegaan. Echter wist men niet of jullie vandaar verder zouden gaan, en waarheen. Wij zitten er op te spinnen om je wat te sturen, maar het Roode Kruis zegt dat ze geen pakjes ver­stuurt, voordat ze officieel weet waar jullie zit. Want het verzenden buiten het Roode Kruis om is erg riskant, waar het zelfs voorkomt dat zelfs uit hun zendingen bij aankomst dingen ontbreken, zoals b.v. suiker en tabak, enz. Dat is toch wel heel erg. Ik heb de tabaksbonnen voor jou bewaard. Ik had er twee, maar er is hier bijkans geen tabak of shag te verkrijgen. Nu heb ik bij Eigen Hulp, tegenover ons kantoor, een paar bonnen gegeven en heeft men mij beloofd dat ik deze week een half ons shag of tabak zal krijgen, maar ik heb ze voor jou gereser­veerd. Het zou mij toch voor jou het meest spijten als het niet terecht kwam. Ik heb vernomen dat alle correspondentie aan krijgsgevangenen te Cöln-Deutz wordt gecensureerd en dat het wel 8 tot 14 dagen, soms zelfs nog langer duurt, voordat het wordt doorgezonden. Met briefpakjes gaat het anders.

Die worden door het Roode Kruis in een rechtstreekse zending gesloten en direct bij aankomst aan den geadresseerde uitgereikt, die echter dan den inhoud moet toonen en vaststellen of er iets ontbreekt. Want er moet in duplo een inhoudsopgave zijn bijge­voegd, alsmede een retourkaart om te melden of de zending goed is ontvangen. Nu wat anders. Er gaan hier geruchten dat de voeding zeer te wenschen zou overlaten, en ik zal er grooten prijs op stellen eens van je te vernemen wat waarheid is of verdichtsel. We zouden zoo gaarne precies weten hoe jullie den dag doorbrengt en wat je krijgt en doet, hoe je het stelt met je eten, kleeding, schoeisel, bewassing en ontspanning. En ook of je daar blijft, of waar je hoogstwaarschijnlijk heengaat. Of je in Duitschland gaat werken, of dat je het beter vindt je in de omstandigheden te schikken. Jij was altijd een groot voor­stander om vóór Duitsland en z’n welvaart in de bres te sprin­gen en het zou daarmede in overeenstemming zijn. Als je conse­quent nu een goede behandeling zoudt

3

mogen ondervinden. Maar het individue gaat veelal in de massa verloren.

Wij allen hopen vurig dat je spoedig weer goed in ons midden mag terug­ keeren. We hadden vurige hoop dat je attest van den geneesheer je zoudt helpen om je terug te sturen, temeer daar het hier een eerlijke zaak geldt, en wij allen weten hoe je altijd met die chronische bronchitis tobt. Laat zoo spoedig je kan eens wat hooren. Tante Marie kwam dezer dagen over, expres om te hooren of we al iets wisten en om ons blijk te geven van diep medegevoel. Juffrouw Minderman van Pander kwam ook Zaterdags 6 eieren brengen met een boter­bon en een door jou voor Piet bestelde das. Ze had geen roode kunnen krijgen, wel een blauwe. Nu bewaren we die dan voor jouzelf. Ze vroeg mij om haar mede te deelen als ik een pakje zou sturen via het Roode Kruis, dan zou zij tegelijk er wat rookartikelen bij doen. Ze had het nog niet en het is erg duur, maar krijgen doe je het. Ik zal je nog een paar gerepa­reerde schoenen zenden als ik weet waar je zit, maar dan eerst één schoen en een volgende zending weer één, ter voorkoming dat men er te veel zin in zou krijgen. Als we eenig houvast hebben voor verzending, sturen we natuurlijk geregeld wat naar je toe. Laat dan weten of je het hebt ontvangen en ook hoe vaak of je mag schrijven. Want we zijn ontzettend verlangend om wat van je te hooren. (tweede brief) Nu moet je ook ons laten weeten wat of je noodig hebt of graag zou ontvan­ gen. Schrijf het gerust, dan zullen we alles doen wat in ons vermogen is om het je te sturen. Ook wat geld betreft willen we je direct zenden wat je vraagt. Als het je maar in handen komt. Hoe is de reis geweest van Amers­ foort naar Magdenburg? Ik heb daarover erg ingezeten, want ik hoorde vertel­len dat zulks heel veel te wenschen zou overlaten. Enfin, ook daarover graag eenig bericht. Het is bij ons erg leeg nu je weg bent en we missen je van den morgen tot den avond. Als het kan en mag, stuur dan juffrouw Minderman ook eens eenig levensteeken. Ze heeft volgens haar, Pander flink de waarheid gezegd dat ze niets voor jullie hebben gedaan, en wel voor eigen gemeente, terwijl het personeel eenerzijds bij het publiek moet vestigen den indruk dat ze anti zijn, terwijl ze anderzijds zich verschuilen achter Henk cs. Enfin, ze toont zich erg met je begaan en daarom zou je haar wel eenig bericht kunnen zenden met groeten en dank voor allemaal. Nu ga ik eindigen om voor Moeder wat ruimte over te laten die je ook graag een paar regeltjes stuurt. Van al de jongens natuurlijk een hartelijke groet en spoedig weerziens gewenscht, en van mij een stevige poot en den wensch: ‘houdt goeden moed’ en laat spoedig wat hooren. Je liefhebbende Vader

45

Lieve Jongen Hierbij eenige regeltjes van Moeder.

Hoe maak je het toch en waar zit je? Nog steeds in Magden足burg? Je bent geen minuut uit mijn gedachten, ik heb mij zoo ongerust gemaakt, omdat ik van verschillende menschen vernam dat ze hun zoons en mannen meegegeven hadden, en jij had nagenoeg niets, maar dat was wel je eigen schuld omdat je het niet mee wilde nemen. Wanneer zal ik eindelijk eens wat van je hooren. Zijn jullie nogal vertrouwelijk met elkaar, en helpen ze elkaar in tijd van nood, dat is mijn eenige hoop dat je kameraden je geholpen hebben, anders heb je zeker honger geleden. Als ik maar wist waar je zat, dan had je al een pakje gehad. Heb je wel genoeg aan een deken, als je het nu schri足jft dan sturen we er nog een, de nachten zijn nog koud hier in Holland zeker, we hebben nog niets als regen gehad. Hoe breng je de dag door en hoe doe je met je wasch? Schrijf dat nu uitvoerig en wat je graag zoudt willen hebben, dan sturen we je zoo goed mogelijk. Je hebt zeker nog menschen uit de mobi足lisatietijd ontmoet, sluit je toch een beetje aan, en wees niet zoo op je zelve. Lieve Jus, een vraag moet me nog van het hart, bid toch vooral je morgen en avondgebed, en vergeet de goede God niet, ik bid altijd voor je, opdat je in gezondheid in ons midden terug mag keeren, en God ons spoedig een recht足vaardige vrede mag schenken.

In deze hoop, en in de geest een stevige pakkerd, noem ik mij je liefhebbende Moeder

5

Van: Frans Perreijn Den Haag Verstuurd: 14 juni 1943 Ontvangen: onbekend Beste Marius, Naast de brief die Vader en Moeder je hebt geschreven, wil ik ook je een briefje doen toekomen. Ik hoop tenminste dat deze brieven in je bezit komen. Je begrijpt dat we erg verlangend zijn iets van je te hooren, waar en hoe je bivak is, eten, werk, enz. enz. Van de andere kant kan ik me begrijpen dat dit hetzelfde is in jouw plaats. Daarom zal ik je nu schrijven over thuis en hoop dat je dit schrijven in goede gezondheid ontvangt. Toen je met Hemelvaartsdag ons verliet, waren wij allen, zooals jezelf, onder de indruk van ons afscheid. Piet en ik hadden graag nog met je mee gegaan naar Amersfoort, maar om Moeder niet zoo alleen te laten zitten, zijn we maar gauw naar huis vertrokken. Uit je briefkaarten die wij nog van je uit Amersfoort ontvingen, hopen we dat het in de gegeven omstandigheden nogal in orde is en hopen maar dat het in Duitschland waar je nu bent ook zoo is, vooral met eten. Vader is bij het Roode Kruis gaan informeeren of de mogelijkheid bestaat om je iets toe te sturen en heeft gehoord dat dit kan, mits zij weten waar of je zit.

Dus als het kan, schrijf ons dit dan en vooral waar we jou mee kunnen helpen.

Voor de tabakbonnen heb ik sigaretten gekocht en hoop je deze regelmatig te kunnen sturen, maar vooral voor je eten moet je schrijven en zullen wij van onze kant doen wat mogelijk voor je is. Alleen hopen we, dat wat wij eventueel kunnen sturen, ook werkelijk in je bezit komt.

Het is goed dat je bent gegaan, want de (? red.) met de wegblijvers zie ik niet veel heil. Begin van de week hebben ze hier verschillende militairen die thuis waren gebleven, ‘s-morgens vroeg van hun bed gelicht, en zijn in overvalwagens weggebracht. Ook voor degenen die zoogenaamd zijn ondergedoken is toch het leven niets dan angst, wat zal me morgen overkomen.

Laten we hopen dat het spoedig vrede is, en dat je weer behouden in ons midden terug zal keeren. Tante Marie is hier ook Dinsdagavond gekomen en vond het ook erg dat je weg was. Ze had je nog graag gedag gezegd.

Dat zullen we dan maar bewaren tot je weer terug bent. Dat zal me een feest worden, zeg!

Laat vooral je kop niet hangen al zijn de omstandigheden natuurlijk niet

67

prettig. Zie je zoo goed mogelijk te schikken en houdt moed en vergeet niet te bidden.

Dan zal je zeker weer, we hopen natuurlijk spoedig, uit deze ellende komen.

Moeder en Vader trachten zich ook zoo goed mogelijk te schikken, al valt dat niet mee. Dus houd je goed. Ontvang mijn hartelijk groeten en beste wenschen en schrijf zoo veel mogelijk en zo gauw als maar mogelijk is, en vooral wat je nodig hebt. Nogmaals het allerbeste jò! En houd je flink. dag!

Frans

7

enz. En daar je weet dat juist die dingen zoo schaars en duur zijn, bestaat er schrik om het zoo maar te verzenden, lukraak. Er wordt door ons dan ook angstvallig uitgekeken en telkens nagevraagd of er al gelegenheid is bij het Roode Kruis om je wat te sturen en of ze al bericht hebben.

Zoo spoedig als je schrijven mag, wil je dan mededeelen waar je het meest behoefte aan hebt en daarna ook een volgende keer of je het hebt ontvangen?

Je bent ons geen uur uit de gedachten en bij alles is het, hoe zou die arme kerel nu zitten tobben. Laat ons dus niet langer dan noodig is in ongerustheid en laat zoo spoedig het kan ons wat weten. Toevallig gingen er een paar bestellers van de post naar Magdenburg en ik heb toen gevraagd om voor mij deze brief mede te nemen ter bespoediging, omdat de censuur (tweede brief) zoolang oponthoud geeft. Ik weet niet of het lukken zal om je deze brief persoonlijk te doen toekomen. Ik heb niets geschreven wat niet iedereen zou mogen lezen, en jou in moeilijkheden zou kunnen brengen. Ik heb hen ook gevraagd om te probeeren jou persoonlijk te spreken en naar je omstandigheden te informeeren en om ons dan deze te doen weten. Daar deze menschen vrij zijn in hun bewegingen, vinden zij daartoe vlugger de gelegenheid dan jij dat hebt. Als ik van hen je goede preciese adres heb, zend ik onmiddellijk een pakje naar je toe en ook datgene wat je hen zeggen zal waar je het meest behoefte aan hebt. Hier is alles nog bij het oude en wordt op de eerste plaats erg over jou getobd, en daarna met groot verlangen uitgezien naar het einde van den oorlog. We zijn benieuwd om te weten wat voor werk je gekregen hebt en hoe je dat bevalt. Juffrouw Minderman heeft moeder nog eens 6 eitjes gebracht en ons gezegd dat tabak en cigaretten zijn gekocht. Zij heeft persoonlijk nog een pakje kaas 40% voor je, en je oud strijdmakker Semeijn kwam bij Pander en toen hij van de heer Terlaak hoorde dat je weg was, wilde hij als er wat naar je toe ging er ook wat bij doen. Dat komt dus ook nog. Daar ze echter voor een pakje tabak 12,5 gld en voor cigaretten 7,5 gld hebben betaald, willen ze graag het verzenden via het Roode Kruis om zooveel mogelijk zeker te zijn dat je het ook krijgt. Er gaat dan een lijstje bij wat er in moet zitten en kun je het dus zelf controleeren. Nu eindig ik beste Marius, met onze allerbeste groeten en wenschen van ons allen, niemand uitgezonderd, en bidden God voor je behouden, spoedige terug­komst.

Vader.

89

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 27 juni 1943 Ontvangen: onbekend Beste Marius.

Het is nu reeds bijna 4 weken en nog hebben we niets van je gehoord.

We begrijpen best dat dit niet aan jou ligt en het zoowel voor jou als voor ons hoogst onaangenaam is. We zouden zoo graag je wat sturen, maar we vreezen dat het je niet bereikt. En dat risico zouden we nog wel nemen, als we maar het goede adres wisten. Zooals we bij het Roode Kruis vernamen zijn er te Altengrabow drie kampen, elk afzonderlijk aangeduid, en nu weten we niet welk kamp of je zit en ook óf je nog te Magdenburg bent. Het Roode Kruis zegt dat als je eerst je vaste plaats hebt gekregen dat zij er eerst dan bericht van ontvangen. En dan krijgen wij onmiddellijk kennis van je verblijf­plaats en kunnen we je wat sturen. Men ontraadt ons om eigener bewe­ging wat te sturen omdat er gegronde vrees bestaat dat het nooit terecht komt. Men zegt zelfs dat uit zendingen door middel van het Roode Kruis, meermalen dingen worden vermist, zooals suiker, tabak,

9

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 26 juli 1943 Ontvangen: 13 augustus 1943 Lieve Marius. Dank voor kaart, juist ontvangen. Hier alles goed. Wachten met ongeduld op toestemming om je pakket te zenden. Vraag wat naast versnapering meest noodig is. Van allemaal de hartelijkste groeten. Hopen op spoedig weerzien.

Vader

11 10

Van: W. J. Perreijn Sr Den Haag Verstuurd: 1 augustus 1943 Ontvangen: 23 augustus 1943 Lieve Marius, Zoo hebben we dan eindelijk je brief ontvangen. Gisteren, Zaterdagmorgen 31 Juli, ontvingen we deze eerste brief na je dubbele kaart met 30 woorden.

Je brief staat gedateerd op 10 Juli. Hij is gestempeld op 15 Juli en is dus na 5 dagen opont­houd bij de censuur, na 16 dagen bij ons gearriveerd.

Bezien uit het oogpunt dat wij op het kantoor alle correspondentie met groote vertraging ontvangen, is het dus vrij vlug. Ik schrijf dit opdat je weten zult, dat wij niet sloffig zijn met schrijven, maar dat het ligt aan de omstandigheden buiten ons. Ik lees dat je zoo’n beroerde reis hebt gehad van zoo’n lange duur. Ik hoorde dat eerst toen ik vertrok uit Amersfoort, toen ik je had weggebracht. Ik ontmoette toen een Inspecteur van weg en werken, die me vertelde dat jullie in Amersfoort ver­trokken van de zanderij in beestenwagens zonder zitplaat­sen. ‘t Is natuurlijk niet doenlijk om allen, gezien de om­standig­heden van den oorlog, een slaapwagen te geven, maar die zoo’n reis moeten maken, zullen zulks wel niet makkelijk vergeten. Was het ook voor jou geen vreeselijke sjouwpartij met die 2 koffers, volgepakt?

Die Inspecteur vertelde dat die Rijksduit­schers voor bewaking bestemd, wel vriendelijk waren en zelfs hielpen om koffers te dragen. We hebben thuis maar zitten peinzen en piekeren en je bent niet uit de gesprekken geweest of uit onze gedachten. Als we behoorlijk aten, was je dikwijls beroerd om het in je mond te steken als je dacht, wat zou Marius nu hebben. Ik heb meerdere brieven en briefkaarten geschreven, vele getikt zoo op ‘t kantoor, op goed geluk maar of ze je zouden bereiken... Waar je schrijft dat jullie 4 Juli zijt vertrokken uit Altengrabow, dus 4 weken nadat je weg ging bij ons, zullen de meeste wel, gezien de vertraging, eerst zijn aangekomen, toen je reeds uit Altengrabow weg was, en misschien je niet zijn nagezonden. Of heb je ze toch nog gekregen? We waren ook zeer verlangend om te weten hoe of de verzorging was en waar je gebrek aan had. We hadden allerlei dingen reeds ontvangen van het personeel van de firma Pander, door bemiddeling van juffrouw Minderman bij ons gebracht, maar die durfden we zoo maar niet op goed geluk te zenden, omdat we bang waren voor verlies. Bij het Roode Kruis vernamen we dat ze daar eerst pakketjes aannamen ter verzending, als er opgave was ontvangen van je bestemming van de Duitsche Instantie.

11

doen wat mogelijk is, om je lot te verlich­ten. Je vraagt om boonen, meel, bouillonblokjes, kunsthoning­blok enz., tomatenpuree, rookgerei, sanovite, enz. Ook bakblik. We zullen je van dat alles zenden wat mogelijk is. Maar we sturen niet alles tegelijk in een pakje, nu we nog geen adres­strooken hebben van het Roode Kruis, een pakje met een krijgs­gevangenenbrood, een potje jam, een doosje smeerkaas, een pakje shag. Ik doe het zelf in den zak op het kantoor en verzoek je vriendelijk in de volgenden brief kortelijks mede te deelen (wanneer en wat je hebt ontvangen). Van juffrouw Minderman, die ook meermalen bij ons op bezoek is geweest om naar je te informeren, ontvangen we veel blijken van medeleven en ze heeft zich al heel bijzonder voor je geïnteresseerd. Want naast datgene wat het gezamenlijke personeel deed, heeft zij veel gebracht wat heel nuttig is, zelfs thee, suiker, tomaten­puree, smeerkaas enz. Moeder heeft ook al een paar maal een beetje thee gekregen en ze heeft ook voor Kiek een lapje meegebracht voor een jurkje en voor Moeder zoo’n coupon tent­linnen voor de keuken, tegen de zon. Natuurlijk is het op mijn rekening gezet, maar het is heel aardig, want er is anders geen aankomen aan. Hoe is het met je schoenen? Moet ik niet een paar opknappers sturen voor je werk? En zou je die burgerklee­ren niet opbergen bij den een of ander, want als de oorlog afloopt, en misschien alles in de war is, ook de verkeersmid­delen, hoe kom je dan aan kleeren? En moet ik je geen geld sturen, ook Duitsch geld? Als je op eigen gelegenheid mis­schien weg mag, dan moet je toch geld hebben en behoef je niet te wachten. Hoe is het in dat kamp met verzetjes en vrijheid? Van ons Kanton waren er ook naar Magdenburg als krijgsgevan­genen, maar dan om dienst te doen. Ik heb hen gevraagd om te trachten te weten te komen hoe het met je ging, maar ik heb niets meer gehoord. Van ons gaan ze zoowat naar alle windstre­ken in Duitschland en het zou dus niet onmogelijk zijn om de groeten te brengen als dat mag en gaat. Toen Frans mij je brief bracht, waren er velen die met belangstelling kennis namen en beloofden je te zullen schrijven. Je zult dus van verschillende kanten wel correspondentie krijgen en dat vind je natuurlijk prettig. Hoe dikwijls mag jij nu schrijven? Laat dat eens weten. Het is Zondag nu, en ik neem het er dus van om wat uitvoerig te pennen. En als ze allemaal nu geregeld wat van hun wedervaren vertellen, dan moet dat toch eenige afwis­se­ling geven in je gedwongen afzondering. Je vroeg ook naar worst of vischworst, maar dat is niet lekker en niet houdbaar. En als het stinkend aankomt is het maar teleurstellend. We zullen toch wel doen wat mogelijk is, maar het is bij ons ook erg dun gesteld. De prijzen van vleesch, boter, enz. zijn clan­destien niet te betalen, en wat je op de bon ontvangt is niet te betalen en wat je op de

13 12

Dan ontvingen we tegelijk plakstrooken met het adres en eerst dan konden we verzenden. We hoorden ook dat bij die eerste officieele dubbele kaart tegelijk zoo’n plakstrook werd ge­voegd, maar die hebben we niet ontvangen. Vraag dus aan je Kampcommandant om wat van die strooken te willen geven. Na­tuurlijk zullen we anders toch van alles zenden, maar je begrijpt dat het vreesachtig is om spullen als tabak en le­vensmiddelen, die erg duur gekocht zijn, zonder eeuwige garantie van goede overkomst weg te sturen.

We zijn allen, zonder uit­zondering, erg met je lot begaan, en vol belangstelling naar je wedervaren. We hebben zitten snakken naar eenig bericht, en toen Zaterdagmorgen 31 Juli je open brief kwam, was Moeder toch zo blij, dat ze Frans, die toevallig 2 dagen thuis was voor balansopname, verzocht dadelijk naar het kantoor te gaan om hem mij te laten lezen. Wat was ik blij, niettegenstaande de groote teleurstelling dat de verzorging noodig maakt, dat je zelf voor aanvulling voor levensonderhoud moet zorgen. Dat tabak en versnaperingen niet worden gegeven is tot daaraantoe, maar dat jullie moeten koken en bakken is toch wel heel erg. Maar allah, voorzover wij in de gelegenheid zijn, zullen we van alles zoowat zenden. (tweede brief) Laten we maar hopen dat de oorlog spoedig afgeloopen is en de weldaad van den vrede alle volkeren zal worden geschonken. Want niemand wint er met dezen strijd. Maar nu voor jou het voor­naamste om dezen moeilijken tijd door te komen. Je ver­plaat­sing naar Mühlberg is dus een verbetering en als je wat te doen krijgt ook niet kwaad. Je schrijft, ik ben gezond, maar hoe is het met dat hoesten ‘s nachts? Kon je nu voor die verdomde bronchitis niet afgekeurd worden? Is men daar nu maar zoo los overheen geloo-pen, ondanks dat doktersattest? Dat doorlichten was uitstekend, maar is er nu ook gelegenheid om den dokter te raadplegen en geneesmiddelen te bekomen?

Waar is anders het Roode Kruis voor met internationale overeenkomsten?

Het is nu nog zomer, maar wat moet dat met de wintermaanden. Of zou je dan weer thuis zijn? Optimisten zeggen dat dan de oorlog is afgeloopen.

Laten we het hopen. Piet en Henk hebben in Arnhem een pension gezocht en gevonden, maar tot nu toe is er nog geen besluit tot vertrek gevallen en we hopen dat uitstel afstel is. Voor Frans is een ‘ausweis’ verkregen, als het maar geldig blijft. Je begrijpt dat er voor het huishouden consequenties aan vast zitten, als de gewone dingen allemaal doorgaan als huur, belasting, licht, gas, enz. enz. Het is in een groot gezin alles dooreen genomen, je leeft er wat beter van, maar als er plotseling uitvallen, is het voor de rest een strop. Daar behoef jij je niets van aan te trekken en we zullen toch alles

13

gelukkig mede gewoekerd! Moet je met blokletters schrijven? Het is keurig gedaan hoor, maar dat is erg inspannend. Wat gelukkig dat het hygiënisch toegaat en er badgelegenheid is. Krijgen jullie nooit geen koffie of thee?

Je krijgt ook surrogaatkof­fie en een goed ontbijtmesje. Kan je niet eens een kiekje sturen van je costuum met dat baretje? Het is heerlijk dat je er een deken bij hebt gekregen, want natuurlijk zouden we er een hebben gestuurd, maar zou deze je hebben bereikt? Is die geestelijke in jullie kamp ook een krijgsgevangene? Je schri­jft dat je in kleiner verband wellicht gaat werken in den omtrek. Kon je maar bij zoo’n boer in den kost tegelijk, dat zou een mooie oplossing zijn voor het eten. Want bij schrale voeding ongewoone, zware arbeid verrichten gaat niet best en zou je nekken. Hoe gaat het met die collega Swaanenburg? Is dat je slaapie?

Ik heb voor hem ook tabak en cigaretten te verzenden gekregen en zal dat ook gelijk verzenden. Juffrouw Minderman zal bij Pander zelf, eens op de trom slaan om zijn voorraadschuur eens voor jullie na te zien. Dat is al het allerminste wat hij doen kan voor jullie. Hooren jullie nu ook wel eens wat, van het­geen er in de buitenwereld geschiedt? Ik schrijf er maar niet over, daar het misschien niet is toegelaten. Enfin dat hoor ik nog wel.

Ik heb je brief op het kantoor vermenigvuldigd en zal aan verschillende familieleden een exemplaar sturen, dan krijg je van dien kant nog wel ook wat toegezonden. Jullie krijgt allebei een pakje Gold shag, en een pakje merk BK. Eeveneens een half ons losse shag. Misschien kun je ze alle vermengen. Nu zie ik dat mijn derde velletje vol raakt en moet ik voor deze maal eindigen, maar niet alvorens allerhartelijkst je nog eens te hebben verzekerd, hoezeer we allemaal met je medeleven. Ook de familie en zelfs buren zijn vol belangstelling en vragen telkenmale naar je berichten!

We hopen nu maar dat je ons, zooveel als mogelijk, is zult laten weten hoe het met je gaat en wat je noodig hebt. En als het even kan zenden we het! Vraag vooral naar die plakadressen en schrijf of je ook zonder die adressen kans hebt te verkrijgen wat je gezonden wordt. Want je schrijft 2 x per week 2 kg, maar voor alle verzending met het Roode Kruis heb je van die plaketiketten noodig. Ik zal er wel achterheen. Nu beste Marius, een hartelijke omhel­zing van je lieve Moeder en ook van ons allemaal, niemand uitgezonderd, onze beste groeten en wenschen voor een spoedige behouden thuiskomst en goede gezondheid.

Tot spoedig weerziens! Dag hoor! Houd goeden moed!

Je l.h. Vader

15 14

bon ontvangt is zeer verminderd. Met groenten is het ook heel bedroevend en dat nog wel in den zomer. Die is nu ook al op den bon, en wat je er op krijgt, ééns of tweemaal per week, is veel te weinig. Wat dat dezen winter zou moeten worden, is maar beter niet vooruit te bepein­zen, en we hopen maar dat het dan afgeloopen is. Nu wat anders. Kan je nu eens schrijven hoe je dagin-deeling is en wat je doen moet? Mag je zooveel schrijven als je wilt, of ben je gehouden aan dat eene velletje officieel papier? Je hebt er

15

even in het vertrouwen dat elk levensteeken uit ons Haagje je welkom zal zijn. Je vroeg in je brief of Piet en Frans nog thuis waren. Dat is inderdaad nog het geval. Piet en Henk zijn wel naar Arnhem geweest om een pension te zoeken en zij daarin ook geslaagd. Ze moesten nu echter wachten tot de beslissing komt van het Hoofdbestuur omtrent den datum van ingang. Die datum was al eens bepaald, maar toen weer uitge­steld. Nu wachten ze maar af, in de hoop dat uitstel misschien toch nog afstel wordt. Ik hoop het ook maar, want vooral Piet zou z’n huis, met ‘s-morgens zijn bordje pap, en ook op andere tijdstippen schreeuwen: honger, honger, zeker hard missen.

Want zooals je weet, hebben we altijd alles besteed aan goede voeding en niet aan snaps, e.d. Dankzij Frans en ook den laat­sten tijd door jou, hadden we vaak meer dan velen die enkel van hun rantsoen het moeten doen, en dat is weinig. In een pension zijn ze er op uit om aan je te verdienen. Piet en Henk moeten er ieder f 75,- per maand betalen voor een zit-slaapka­mer met z’n beiden. Nu betaalt het Hoofdbestuur dat wel, maar goed, je ziet nu wat het buiten de deur kost en dan nog zoo zoo.

Onze Frans vertelde dat zijn firma voor hem en voor Laurens een ausweis heeft gekregen. Maar ja, het is de vraag hoe het daarmee gaat. ‘t Is maar te hopen dat we spoedig vrede krij­gen, dan is aan heel veel misére een eind.

Hoe breng je nu den dag door? Laat eens wat hooren. Naast Hollanders is er wel­licht gelegenheid genoeg voor conversatie met anderen. Ik begrijp echter dat zulks met die rappe taal van Franschen heel moeilijk is te volgen, vooral in het begin en als je niet den geheelen dag er mee omgaat. Met de Duitsche taal zal het veel beter gaan, en het komt je toch altijd van pas.

Moeder zucht zwaar en vraagt aan ieder hun oordeel over den duur van dezen ongelukkigen oorlog. En wie zal daar op antwoorden. Ik denk dat het ook mogelijk is, dat het ineens als ‘t ware afloopt. We zullen dus maar afwachten en den moed bewaren. Hoe gaat het met die Swaanen-burg? Ik heb voor hem ook tabak en sigaret­ten ontvangen om te verzenden, gelijk met dat voor jou. Maar het is zwart gekocht en dus zoo duur dat we heel zeker willen zijn dat het julie bereikt. Er zijn ook beperkende bepalingen naar ik hoor, n.l. telkens één weekrantsoen van alles. Ik weet niet of er zoo straf de hand aan wordt gehouden, maar ik doe toch verstandig misschien, om niet alles tegelijk te zenden. Ik wacht maar op plakadressen, die moet de kampcommandant zenden, en ik hoop maar dat ze onderweg zijn. Nu beste Marius, mijn blaadje is weer vol en mijn tijd beperkt. Ik schrijf even in diensttijd omdat ik de verleiding niet kon weerstaan maar weer eens met je te praten. Nou Marius, het allerbeste hoor, ik schrijf spoedig weer.

Hartelijke groeten van je l.h. Vader.

17 16

Van: W. J. Perreijn Sr Den Haag Verstuurd: 3 augustus 1943 Ontvangen: onbekend Beste Marius. Ik heb nog een verloren oogenblik en schrijf dus nog maar

17

jij het in handen krijgt.

Van juffrouw Minderman hebben we veel vriendschap ondervonden, wat ze maar krijgen kan, komt ze brengen. We zijn al zoo aan haar gewend alsof we haar jaren kennen. Ze heeft ook vita­mientjes in een fleschje gebracht, neem die goed in hoor, als ze op zijn, krijg je andere. Bij een volgend pakje krijg je het broodblikje en zal ik je zeggen hoe je het doen moet.

Dat brood is hard maar het is goed. Sanovite heeft vader den heele Haag voor afgeloopen, en gelukkig gekregen. Volgende week hebben ze weer een pakje beloofd, als de menschen hooren dat het voor krijgsgevangenen is, krijg je het wel, als het er nog is, want alles is schaars. Je bent nu zeker al aan ‘t werk, want toen je ons schreef is al weer vier weken geleden, dat is maar goed ook, dan heb je afleiding, hoewel het je wel vreemd zal zijn.

Lieve jongen, wat was ik blij te hooren dat er een priester bij jullie in het kamp is (ook zeker een krijgsgevangene) dan houd je tenminste contact.

Bid toch, vergeet dat niet kind. Ik bid altijd voor je. Ik heb 2 H. Missen laten lezen voor jouw intentie (voor behouden thuiskomst). De kinderen van Henk bidden ‘s avonds het rozenkransgebed voor jou, en ik vertrouw vast dat God ons gebed zal verhooren en je gezond in ons midden terug mag keeren. Je bent zeker weer aan ‘t hoesten, krijg je daar niets voor, want er is toch een dokter? Hoe is ‘t met je maag?

Hoe is ‘t met de wasch, kun je al wasschen, en je sokken zeker kapot, ik vond nog een flanel van je, dat heeft vader ook in ‘t pakje gedaan. De kinderen van Henk kwamen zondag allen met iets voor Oom Marius, de twee oudste ieder een blik tomaten­soep, die is nog goed van voor den Oorlog en een busje gecon­denseerde melk met suiker voor je koffie of pap, enz enz.

Je bent steeds in onze gedachten en het onderwerp van het ge­sprek. Lieve Marius, ik moet eindigen, ik moet je de groeten overbrengen ten eerste van al je broers, van tante Lena, oom André, tante Marie en oom Gerrit die ook altijd naar je vragen en van wie je nu ook gauw bericht zult krijgen, van de familie Lardé, en de verdere buurtjes, we ondervinden veel sympathie.

Mevrouw Steijger haar schoonzoon is ook bij jullie in Mühlber­g, en schreef ook nogal opgewekt.

Nu lieve, lieve jongen, moet ik eindigen en ik omhels je in de geest, een stevige pakkerd, altijd ben ik bij je, geloof dat maar, altijd denk ik aan je, God zegene en behoede je.

Je moeder

19 18

Van: Moeder Verstuurd: 4 augustus 1943 Ontvangen: 6 september 1943 Lieve beste jongen.

Wat was ik blij toen ik eindelijk na 8 weken eenig levensteken van je ontving. Wat ik uitgestaan heb, neen dat kan ik je niet vertellen. Waar zou hij zitten, wat zou hij eten, hoe met zijn schoone goed en sokken.

Ik voelde het aan, dat je niet veel kreeg, want hoe kunnen ze nou voor al die duizenden krijgsgevangenen eten hebben, daarom heb je het ergste gehad, want nu we weten waar je bent, kunnen we je geregeld sturen. Vader nam vanmorgen 2 pakketjes mee, een voor jou en een voor je collega. Op hoop van zegen hebben we het verzonden. Vader heeft ze zelf in de postzak gedaan, want we wilden je niet langer laten wachten. Tot nu toe ont­vingen we nog geen plakzegels van ‘t Roode Kruis, en konden we het niet anders als op eigen risico sturen, in de hoop dat God zijn zegen er over geeft en

19

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 6 augustus 1943 Ontvangen: 23 augustus 1943 Beste Marius, ik zond op 4 augustus aan jouw adres een pakket­je van 2 kg, omdat ik zoo gaarne je wat wilde zenden waar je om gevraagd had.

Je schreef 2 pakjes van 2 kg per week Roode Kruis of 5 kg per post. Nu wilden ze aan het Roode Kruis niets aannemen zonder strook-adres van den commandant van jouw kamp in Duitschland. Maar die had ik niet, en aangezien je zoo van alles noodig had, heb ik natuurlijk het er maar op gewaagd dat de goedwillendheid van je kampcommandant je dat pakje niet zou weigeren. Een goed woord vindt een goede plaats, zeggen ze bij ons. Trek dus als ‘t noodig mocht zijn je stoute schoenen aan, en vraag beleefd of je je pakje mag ontvangen dat we zoo moeizaam van onze eigen benepen positie hebben saamgesteld. Ik zal blij zijn als ik van je vernemen mag bij de eerste moge­lijkheid of je het hebt ontvangen. Ik hoop spoedig die oppla­k-etiketten te ontvangen van je commandant, opdat ik een pakket van 5 kg kan zenden. Wat een ellende toch brengt die oorlog te weeg. Ik ontving van Marie Bartoloms 1 blik lever­pastei en een klein blikje condensmelk, van Henk 2 groote blikken tomaten­soep met rijst en een bus condensmelk met suiker (Friesche Vlag), goed merk dus. Dan heb ik nog verscheidene andere dingen om aan je te zenden, ook tabak en cigaretten, maar ik durf het zonder plakstroken niet meer te wagen; zoo’n pakket wordt natuurlijk kostbaar, en we vinden het heerlijk om het je te zenden en zouden wel elke week zoo’n pak willen zenden, desnoods elken dag, maar als we haast vooruit weten dat het verloren gaat, kunnen we het beter nalaten, behoudens dan met strook. Het is nu 6 augustus en in je brief van 10 juli schreef je dat je vermoedelijk wel in de landbouw zou gaan werken. Dat zou wellicht niet slecht zijn, als je dan wat goeds te bikken krijgt tenminste. Kan je die kleeding van je daar niet houden, want als je terug komt, moet je toch wat hebben om aan te doen? Anders zou je misschien moeten wachten tot je van ons ze toegezonden kreeg en dat duurt te lang. Wil je ook geld gezonden hebben, als je misschien een vast domici­lie hebt? Dat kon wel te pas komen als jullie naar huis gaan. Laat nu spoedig wat hooren. Schrijf maar klein en dicht op elkaar, dan lezen we veel van je. Allerbeste groeten van je vader.

Ik schrijf even maar op kantoor. Dag hoor!Vraag naar je pakje!!

21 20

Van: Zwartkruis Wassenaar Verstuurd: 13 augustus 1943 Ontvangen: onbekend Beste Perreijn, Voor eenige dagen geleden mocht ik via je broer, je brief lezen, en vond het prettig daaruit op te kunnen maken, dat je het, de omstandigheden mede gerekend, het goed maakt daar. Wij in ‘t algemeen genomen, die van zooiets natuurlijk geen flauw idee hebben, kunnen ons niet heelemaal in jullie omstandighe­den verplaatsen, alleen hoop ik maar dat jullie samen de tijd daar zoo aangenaam mogelijk zult kunnen doorbrengen.

Wat heeft het anders lang geduurd voordat wij iets van jullie hoorden. De brieven zijn ongeveer een maand hier in Holland geweest voordat wij ze kregen en kan ik mij indenken dat jullie al meerdere malen gedacht zullen hebben, waarom hooren wij toch niets uit den Haag. Laten we echter hopen dat de volgende spoediger door zullen komen en niet te vergeten met een zelfde goede inhoud.

Nu Perreijn, hier bij ons is alles nog zoo’n beetje het oude en met den dag gezelliger. Eenige dagen geleden is Ezkenazi weggehaald en zullen wij deze week niet meer terug zien. Voor de verdere rest is alles er hoegenaamd nog, alleen enkele van de expeditie, die hetzelfde lot ondergaan zijn als jullie.

Wij hopen natuurlijk allemaal dat jullie maar gauw terug zullen komen alsmede jullie collega Piet, dan heb ik ten minste ook weer eens een beetje aanspraak, want ik zit nu ook maar iedere dag hierboven, alleen te koekeloeren en dat ver­veelt ook heel gauw.

Wat de etalage’s betreft weten jullie wel zoo’n beetje hoe het daar mee gesteld is, anderhalve stoel en ‘n tafelpoot en dan hebben wij het weer gehad. Jammer dat Piet jullie niet bezoe­ken kan, want is een gekke boel, jullie drieën zoo dicht bij elkaar en toch niet bij elkander te kunnen komen.

Ik heb in Swaanenburg z’n brief, Piet z’n adres opgeschreven als jullie het soms nog niet wisten, dan kunnen jullie elkander tenminste toch schrijven.

Ja, ja, jongens, jullie zijn al weer een aardig tijdje weg en hoelang nog?

Ik voor mij, hoop jullie weer gauw terug te zien en gaan wij weer grootscheepsch aan de gang, of voel je daar niet meer voor? Het laatste lijkt mij zeer onwaarschijnlijk en daarom zal ik er maar voor zorgen, dat alles in de puntjes is, als de heeren terugkomen.

Ik heb gisteren ook een brief naar Swaanenburg geschreven en zul je deze ook wel te lezen krijgen. Ik zal de volgende malen maar naar jullie tegelijk 21

schrijven, dan is ‘t nieuws wat er mocht zijn tesamen gevoegd en kan ik des te meer schrijven.

Ik hoop nogmaals van ganscher harte dat jullie aan elkander veel steun zullen hebben en dat jullie beiden de kop goed omhoog zullen houden.

Perreijn, ik ga nu maar eindigen en ik hoop zeer spoedig van één van jullie beiden eens wat te verne­men. Ontvang hiermede de hartelijke groeten, sterkte en het allerbeste toegewenscht, van je chef Zwartkruis

23 22

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 13 augustus 1943 Ontvangen: onbekend Beste Marius!

Hierbij zend ik je een kriegsgevangenenbrood + een pak melkpoeder + 1 pak havermout. Zoomede een doosje Avillon + 1 doosje Kristalossette. Wij hopen dat je het goed maakt, en dit pakje in goede orde zult ontvangen. Wij maken het allen goed. Alleen missen we jou erg - en hopen hartelijk dat je weer spoedig terug mag zijn. Nog steeds hebben wij geen plakstrooken ontvangen welke op postpakketten moeten worden geplakt. We hopen die spoedig te ontvangen, opdat wij dan je een pak van 5 kg kunnen zenden, met allerlei dingen die je gebruiken kan. Het duurt alles zoo vreeselijk lang eerdat we wat hooren, en zoo onvolle­dig.

Moeder en de jongens laten je hartelijk groeten + hopen ook op een spoedig gelukkig wederzien. Ik doe er minstens zooveel bij. Nu Marius, houd je maar goed en den moed er in. Na lijden komt verblijden, Tot Weerziens Vader Ik hoorde deze week van het Roode Kruis dat een zekere v.d. Heiden, Druivenstraat 85 Den Haag, uit jullie kamp was teruggekeerd met ausweis, welke bereid was om aan belanghebbenden alle inlichtingen te geven. Ik ben er ook dadelijk op afgegaan. Hij zei je te kennen en vertelde dat jullie het heel goed hadden in Altengrabow, ook wat de voeding betrof; als jullie wat aanpakken van arbeid had je dadelijk dubbel rantsoen. Er was bioscoop­theater, enz, en best uit te houden. Het leek mij te mooi om waar te zijn. Ik zou dan ook graag van je willen weten, wat of er van waar is, zij het kortelijks. Ook van andere zijde hoorde ik er goed over praten, maar dat allen zoowat om bikkelement vragen, zegt mij toch dat de rantsoenen wel niet groot zullen zijn. In elk geval zal je er best wat bij kunnen gebruiken en we zullen dan ook je geregeld wat sturen. Maar kan je ons nu niet zeggen hoeveel of we mogen zenden, dat we er geen last mee krijgen.

Hier zegt het Roode Kruis 2 x per maand 2 kg of 1x 5 kg. Ook zeiden ze dat als je het zelf verzendt zonder Roode Kruis, dat het onder de andere krijgsgevangenen wordt verdeeld. Is dat waar? Ik kan het niet gelooven.

Schrijf hierover dus een woordje. Ik weet het graag zeker. In afwachting daarover mijn hartelij­ke groet.

Vader

23

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 14 augustus 1943 Ontvangen: onbekend Beste Marius.

Het is weer zaterdagmiddag, en ik benut even een oogenblik om je even mede te deelen, dat ik hedenmorgen een pakje van 2 kg aan je heb verzonden met 1 brood, 1 pak havermout, 1 pak melkpoeder, een doosje kristalisetten (brionia) en een doosje cigaretten dat je bij de havermout zult vinden om beschadiging te voorkomen. Ik hoop je spoedig meer te kunnen zenden, als ik plakstrooken krijg. Graag had ik, dat je als je schrijft even mededeelt of het pakje in goede orde is ontvangen. Ik heb ook een bakblik besteld en zoodra het gereed is krijg je het. Alleen moeten we dan zien aan bloem te komen en rijsmiddel, want gist bederft als het lang onderweg is. Je moet me ook laten weten of dat oorlogsbrood in celofaan goed blijft. Men zegt dat het 6 weken houdbaar is. Hoe gaat het met je wasch­goed? Ik hoor dat je dat daar kan laten doen. Is dat zoo? Moet ik je geld sturen en je vulpen?

Mag je die daar hebben? Wordt je niets afgenomen? Ik weet dat je niet veel mag schrijven maar met weinig woorden in telegramstijl kan je toch veel zeggen.

Dat pakje melkpoeder is van Heer Bolland. Als er plaketiket­ten komen zal Pander ook voor een pakje zorgen. De kahki bloesen met zakken laat Frans maken met spoed. Gaarne bericht of je de pakjes ontvangt en of de inhoud goed is met de opgave die erbij is. Ik heb W. Swaanenburg ook een pakje gestuurd tegelijk met jou op 3 augustus geloof ik. En 13 augustus nog een aan jou. Tante Marie uit Velsen zal je ook wel wat sturen, zoo van allerlei dat je noodig hebt, er is dus nog wat in ‘t vat. Wat men hoopt, gelooft men gauw en daaruit komt de uiting zeker voort dat de oorlog van dit jaar zal zijn afgeloopen. Ik hoop het hartelijk voor alle menschen. Laten we den moed er dus maar inhouden. Mijn blaadje is vol en aanvaard dus mijn hartelijke groet. Spoedig schrijf ik weer in verloren oogen­blikken. Dag hoor, tot weerziens.

Vader

25 24

Van W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 19 augustus 1943 Ontvangen: 6 september 1943 Beste Marius. Kaartje van 27/7-43 ontvangen. Heb veel brieven en briefkaarten reeds geschreven. Begrijp niet dat ze niet aan komen. Ook 3 pakjes reeds verzonden op goed geluk. Waarom stuur je geen plakadressen?

Vraag die aan kampcommandant. Hier alles goed, alleen tobben over jou.

Ik stuur morgen weer een pakketje. Piet gaat 24/8 naar Arnhem. Henk 1 maand later. Allerbeste toegewenscht en hoop op spoedig weerzien. Van allen onze hartelijkste groeten.

Vader

25

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 19 augustus 1943 Ontvangen: onbekend Beste Marius.

We zitten met smart op een briefje van je te wachten en nu kregen we juist een kaartje. Daaruit blijkt dat je nog geen pakje hebt ontvangen, niette­ genstaande ik er reeds 3 heb verzonden. Dit ging echter allemaal op risico.

Ik heb je al vaak er op gewezen, dat, voorzover ze hier aan ‘t Roode Kruis zeggen, dat je alleen maar pakjes mag verzenden met een opplakadres die je van je kampcommandant moet krijgen. Andere pakjes worden onder andere gevangenen verdeeld. Ik weet nu niet of het overal hetzelfde is, maar jij schreef 2 x per week 2 kg via Roode Kruis of per post 5 kg. Van wie heb je die mededeeling ontvangen? Ik kan nu wel een pakket van 5 kg sturen, maar als je dat niet krijgt is het verloren. Gelukkig gaat het Roode Kruis nu beginnen met ons 2 plakstrooken te sturen voor 2 pakjes van 2 kg voor de maand augustus. Daar worden dan ook kaartjes bij ingesloten waarop je de goede ontvangst moet melden, en die je kunt bepalen naar de inhoudsopgave die erbij ingesloten wordt. 2 kg is anders niet veel hoor. Wim heeft ook een pakket gestuurd. Laat eens hooren of je het hebt ontvangen.

Die goeie Wim heeft niet veel en doet meer dan de anderen.

Herman woont Altingstraat 193; Henk Engelenburgstraat 161; Wim Netscherstraat 21; Tante Tonia Fahrenheitstraat 583.

Piet gaat naar Apeldoornscheweg 14 Arnhem. Het raakt nu bij ons uitgestor­ ven. En tevens een strop want alles gaat zijn gang: huur, licht, gas, water, belasting, enz enz. Maar als jullie nu maar weer heelhuids en gezond terugkeert, zal het alles vreugde zijn. De hoop geeft ons moed om staande te blijven, hoewel we jullie gemis erg voelen. Die Engelsche boekjes mogen geen aanteekeningen bevatten en daarom kregen we ze terug, want ze staan vol met kriebels. En alles inktpotlood. Zullen zien wat er aan te doen is. Zoo spoedig je wat van de verzonden pakjes ontvangt, wel je het dan melden? Frans heeft 2 werkbloeses laten maken. Ik zal vragen aan Roode Kruis hoe dat moet met verzenden. Je krijgt daarenboven van alles nog hoor! We vergeten je heusch niet. Ontvang van allen de hartelijke groeten; Moeder, Frans, Piet, en alle anderen ook, van je l.h. Vader

27 26

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 28 augustus 1943 Ontvangen: onbekend Beste Marius, Als je dit briefje krijgt zal je ook wel reeds een paar pakjes hebben ontvangen. Heden, 23 augustus 1943, verzend ik per Roode Kruis het 4e pakketje.

In de laatste pakketjes zit tevens een kaartje voor ant­woord voor de goede ontvangst. Als wij dat dus terugkrijgen weten we aan je handteekening dat je het hebt ontvangen. We zullen geregeld blijven sturen. Gaarne had ik ten spoedigste mededeling als je soms van plaats verandert. Dat voorkomt nazending en dus oponthoud, zoo niet erger. Ik hoop hartelijk dat je het in goede orde ontvangt en ook in goede gezondheid. Wil nu eens mededeelen hoe of het met je gaat, wat voor werk of je doet, of je het nog al schikken kunt en hoe het met de verzorging is gesteld. Want de mededeelingen die je van de een en ander hoort, loopen erg uiteen. Die v.d. Heijden, die bij jullie vandaan terug is gekomen, vertelt aan iedereen, dat, natuurlijk behoudens gemis aan vrijheid, de verzorging goed is en er ook gelegen­heid bestaat voor ontspanning. Die maakt het wel een beetje erg mooi waardoor hij het doel voorbijstreeft en de menschen hem niet geloo­ven. Jij schreef dat het te Mühlberg vrij hygiënisch was, maar van anderen hoorde ik weer dat het eerste ding waarom werd geschreven was insectenpoeder, nog vóór brood.

Wat is nu waar? Beroerd dat alles zoolang onderweg blijft. Brieven die jij 10 juli schreef, ontving ik pas na 3 weken. Je kaarten ook al. Dat is toch erg. Ik deel in je hoop dat jullie weer gauw thuis komen, al zal er toch nog wel eenigen tijd mee gemoeid gaan. De algemeene hoop en verwachting is wel dat het voor den winter is afgeloopen, maar waarop de menschen die gedachten gronden, weet ik niet. Hoe eerder echter, hoe liever, het duurt voor en allen veel te lang. Hier is alles goed, voor zoover je de ontstemming en leegte niet meerekent die jullie heengaan veroor­zaakt. Piet is nu ook weg van 30 augustus af naar Arnhem. We missen jullie heel erg hoor in élk opzicht. Maar houdt jij vooral goeden moed en vertrouwen en laat spoedig wat hooren!! Hartelijke groeten hoor, van ons allemaal. De adressen van de jongens heb ik in mijn vorige brief geschreven. Dag hoor! Houdt je taai en tot spoedig weerziens.

Vader

27

Van: W. J. Perreijn Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 25 augustus 1943 Ontvangen: onbekend Beste Marius, Er zijn reeds meerdere pakjes naar je toe gezonden, ik hoop van harte dat ze je allen in goede orde bereiken. Er zijn er meerdere verzonden via het Roode Kruis en evenveel daarbuiten. En bij elk pakje is gevraagd om bericht van goede ontvangst. Bij het Rode Kruis-pakje gaat het makkelijk omdat die er een ontvangbewijs insluiten. Hoe gaat het met de uitreiking van die pakjes, krijg je die zoals ze worden verzonden, of zijn ze dan al gecensureerd? Komt het brood goed aan? Je zult nu toch al reeds pakjes in bezit moeten hebben. In de meeste pakjes zit rookerij. Bij de meesten ook verduurzaamde levensmiddelen. Waar zit je nu, nog in MĂźhlberg? Ik hoop maar dat je het goed maakt, en dat je voor den winter weer thuis komt!

Wat zal dat een vreugd zijn! Het wordt voor alle menschen onhoudbaar, daar er aan alles gebrek komt. Waar het heen moet, is een raadsel als het nog lang duurt. Maar laten wij den moed er inhouden.

Oja, met die Engelsche studieboekjes is het een sof. Die worden alleen verzonden indien er geen aanteekeningen in staan. En dat boekje van jou zit elke bladzij vol gekrabbeld. Ik ben nu bezig om het uit te vlakken, maar het is bijna onbegonnen werk. Die werkbloese die je gevraagd had is ook klaar, maar het zal moeite kosten om die over te krijgen, want kleding is verboden. Ik heb bij van Muijen aan de Laan, 1 bakblik gekocht (laten maken) voor f 4,-. Maar heb je er wat aan. Want al heb je meel waar haal je gist vandaan, en heb je gelegenheid te bakken? Als er niets van terecht komt, is het zonde. Ik zal nog wel zien of ik er een middel op weet. Krijg jullie geen plakstrooken om ons toe te zenden voor toezending van pakjes?

Bij Roode Kruis gaat het maar tot 2 kg en dat is er zoo.

Ik schrijf even op kantoor. Juffrouw Minderman heeft je don­derdag 19/8 een pakje gestuurd, ik zaterdag een, maandag een, en dinsdag een, dus 21/8, 23/8 + 24/8. Daarvoor al minstens vier of vijf, en we hooren geen silabe. Krijg je ze nu of niet? De inhoud is bijna altijd zwart, dus erg duur.

Nou jongen, hartelijk gegroet van je vader die je ook namens allen met beste groeten, sterkte toewenscht en een spoedig wederzien. Dag hoor.

Vader

29 28

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 28 augustus 1943 Ontvangen: onbekend Beste Marius.

Het is nu weer zaterdagmiddag en voor ik naar huis ga, nog een paar woordjes voor jou. Ik kan nu moeilijk zeggen ‘prettige zondag’ zooals bij ons des Zaterdags gebruikelijk is.

Maar toch hoop ik maar hartelijk dat je je aan kunt passen en er van maken wat er van te maken is. Er komt misschien spoedig een eind aan, al begrijp ik dat wachten lang duurt. Maar wees er van verzekerd, dat wij met je mee voelen en dagelijks het over je hebben en ons afvragen hoe het je gaat, met den dag door te brengen; hoe je voeding is en je arbeid. Ook vragen we ons af waar je nu zit en of je nu al de pakjes ontvangt die we hebben gezonden. Er gaan er steeds door naar je toe.

Ik heb er zeker al wel 5 of 6 gezonden en Mej. Minderman ook een aantal.

Nu, Donderdag 26/8-43, verzond de firma Pander zelf, voor jou en je collega een pak delicatessen van 4 kg. Schrijf nu eens wat er van dit alles terecht komt. Je begrijpt toch wel dat wij je niet in den steek laten. Je Engelsche studieboekjes heb ik ook aan je verzonden via het Roode Kruis. Ik heb alle notities uitgevlakt. Dat was een heel werk. Maar nu wat anders. Je schreef, meen ik, dat je wellicht nog naar een andere standplaats ging; ben je daar nu al? En worden dan je pakjes die naar Mühlberg waren geadresseerd je nagezonden? Krijg jullie geen plakstrooken van je commandant? Ik zie er hier vele. Er staat in het fransch op gedrukt: dat pakketten zonder die strook onder de andere krijgsgevangenen worden verdeeld. Maar daar zenden we ze niet voor, wel voor jou.

Dat is nogal natuurlijk.

Ik ben erg verlangend wat van je te hooren. Is het nu ook waar dat wij zoo veel schrijven mogen als wij willen, of krijg je die brieven die ik zoo dikwijls schreef ook niet? Laat dit eens weten! Het blaadje is vol en ik eindig met een hartelijke groet en omhelzing van ons allemaal. Piet gaat Maandag a.s. naar Arnhem. ‘t Wordt thuis leeg en akelig.

Dag beste kerel, God zegene je, tot weerziens.

Vader.

29

Ontvangen: onbekend Beste Marius.

Het is nu zoowat 7 weken geleden dat we iets van je hoorden. Wij hebben van onzen kant met liefde aan je verzoek gevolg gegeven, en je tal van brieven, kaarten en pakjes gestuurd. Maar van het eerste moeten we nog zelfs bericht hebben. Zelfs de pakjes door middel van het Roode Kruis verzonden vernamen we nog niets. Nu weet ik wel, dat als je rekent 3 weken voor de heenreis en drie weken voor het ant­woord, dan kunnen we voor vele zendingen wel geduld oefenen. Maar wij maakten ons bevreesd dat er iets niet in orde was met jouzelf. Want als je 2 brieven en 4 kaarten per maand mag schrijven en je laatste brief dateert 10 juli 1943, dan missen we toch een heele maand augustus er reeds tusschen uit dat we niets hoorden.

We vermoeden anderzijds dat je misschien verplaatst zijt, maar dat heft toch de gelegenheid tot schrijven niet op. Het was ons een troost, al was het een schrale, dat van meerdere zijden men óók niets had gehoord van hun verwanten in krijgsgevangenschap. Maar toch hebben we er erg over, vooral moeder. Nu Piet weg is, is ze den geheelen dag alleen en piekert heel erg en het pakt haar erg aan. Ze is angstig vermagerd en ik zelf voel me ook niet meer den oude, en lijd aan congesties. De dokter heeft een groot glas bloed afgetapt daar tegen, maar ook ik kan het piekeren niet laten.

Ik verlang hard naar het einde van deze toestand en hoop dat jullie allen behouden spoedig mogen terugkeeren. Ik zend gelijktijdig een pakje met inhoud: brood, havermout, gecon­denseerde melk, kauwgom, bouillonblokjes, ansjovispastei, tabak, groenten en capucijners. We mogen deze maand 4 pakjes sturen van 2 kg elk. Ik heb wel een acht pakjes verzonden, met van alles en nog wat en kostbaar, ook Pim en Mej. Minderman en de fa Pander zelf nog, de vorige week met delicatessen en cigaretten. Verschillende leden van het personeel gaven bewijzen van sympathie door verschillende dingen die ze er bij insloten met inscriptie erop. Als je die dingen hebt ontvangen, stuur dan een bedankkaartje aan firma en personeel. Ze vragen vaak naar je. Het gaat er wel naar uitzien dat aan die afschuwelijke oorlog te eeniger tijd een eind komt. Houd er den moed dus maar in, en wees en blijf overtuigd, dat we erg over je tobben en meeleven en hopen van je te kunnen vernemen dat je het naar omstandigheden schikken kunt, laat spoedig wat hooren! Allerhartelijkste groeten, van moeder, Frans, Piet, Henk, Fie, Her, Rie, Pim en Jeanne en van je liefh.

Vader. Dag!

31 30

Van: W. J. Perreijn Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 7 september 1943

31

Van: W. J. Perreijn Sr. Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 10 september 1943 Ontvangen: 12 oktober 1943 Op schrijfmachine Beste Marius!

Blij met brief van 8-8-43, waren ongerust. Had na brief 10-7-43 niets van je gehoord. Verheugd dat je goddank gezond zijt. Er zijn na je vertrek zeker 10 pakketten naar je gestuurd, gewoon over de post en zeker 5 over Roode Kruis en nog veel meer brieven en kaarten. Ook Wim, Mej. Minderman, fa. pander zond pakjes. Informeer bij vertrouwensman! Brood, boter, jam, honig, kaas, suiker, delicatessen als leverpastei, sardines, ansjovis, sanovite, havermout, gortmout, pakjes tabak, ciga­retten, pepermunt, vitamines, brionia, kauwgom, blikken toma­tenpuree, rijst, boonen, koffiesur. Alles zwart en dus schanda­lig duur. Er waren pakjes bij die f 100,- kosten. Nu gaat er weer een pakket onderweg. In pakketten via Roode Kruis zitten antwoordkaarten. Heb nog geen kaart daarvan terug. Gelukkig hopen en vertrouwen wij dat je de langste tijd afwezig bent en bidden dat je weer heelhuids gezond terugkomt. Hier alles goed. Missen je dagelijks en leven erg mee. Heb je de Engel­sche boeken ontvangen? Vraag aan je vertrouwensman ook plak­strooken voor pakketjes. Andere krijgsgevangenen krijgen ze ook. Geen praatjes, zie ze zelf. We zullen deze winter wel weer sinaasappelen, dadels en citroenen krijgen uit Italië exit. Had niet gedacht zoo spoedig na B. Mus. Van moeder, broers en zusters(schoon) en alle familieleden de meest harte­lijke groeten, mijzelf inbegrepen. Houd goede moed en tot spoedig weerziens!

Rie heeft een dochter. Vader.

(Handgeschreven:) Dag hoor!

33 32

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 14 september 1943 Ontvangen: onbekend Beste Marius!

Ik hoop nu maar dat je al eenige pakjes hebt ontvangen. Er zijn er heel wat naar je toegezonden. En ik heb nog geen enkele mededeeling ontvangen daarvan. Jij schrijft maar steeds dat buiten Rode Kruis pakketten mogen worden gezonden van 5 kg per post. Dat is al vaak gebeurd, maar ik geloof dat ze hun bestemming niet bereiken. ‘t Is vreselijk maar waar. Toch zenden en blijven we zenden. Ik zit nu uit te kijken naar die blauwe kaartjes die in de pakjes zitten die we middels het Roode Kruis verzenden. Want die moet jij teekenen en dan krijg ik ze weer via Roode Kruis. Maar nog niet een heb ik gekregen. Nu hoop ik dat als je dit briefje ontvangt, en dan is het zeker October, ik dan wel wat zal hebben gehoord van jou.

Wat gaat de tijd toch snel. Als je met Kerstmis thuis wil zijn, moeten ze hard opschieten om vrede te krijgen. Toch kan er veel gebeuren. We leven allen in een bestendige hoop dat er gauw een eind aan komt. Het is welletjes. We moeten er dus den moed maar in houden. Hier is alles goed, alleen vreemd stil. Moeten we je niets sturen van onderkleeren, zooals borstrok, enz enz. Want je onderkleeren zullen wel slijten. We hebben je burgergoed nog niet ontvangen. Ze moesten noodig in de courant zetten dat jullie je daagsche én zondagsche kleeding moesten meebrengen. Als ‘t net gaat als met de pakjes, dan weet ik het wel. ‘t Is toch een schande wereld met die oorlog. Piet zit in Arnhem. Hij komt Zaterdagsmiddags thuis tot ‘s Maandagsoch­tend. Hij vertrekt om 7.20 uur van huis en via lijn 6 is hij dan om 10.15 te Arnhem. Hij zegt dat hij het goed heeft maar ik vind dat hij magerder wordt. Hij was zoo gewend aan ‘s morgens pap en dan nog brood, en in ‘t middaguur riep hij al om bikken als hij nog in de gang stond; om 6 uur evenzoo. En dat durft hij nu niet te doen en zoo mist hij ook z’n thuis. Henk zou eind september ook naar Arnhem moeten, maar dat is nog niet vast. ‘t Is voor Piet ook niet prettig alleen op zoo’n kamer, zonder aanspraak. Nu kan hij nog eens hier en daar kijken ‘s avonds. Maar daar gaat ook gauw het nieuwe af, en nu de avonden korter gaan worden vooral. Dan wordt het voor Frans ook weer geen lolletje ‘s avonds bij kou en sneeuw en regen telkens weer uit dat Rotterdam te komen met allerlei oponthoud en tegenslag. We zitten nou, moeder en ik samen, dikwijls op

33

Frans te wachten met eten, en het is dikwijls 8 uur, half negen dat hij pas komt. Het eten wordt er niet lekkerder op en zoo blijf je haspelen en heeft ieder wat. Dat het bij jullie veel en veel te wenschen blijft, begrijp ik wel, maar wij ergeren er ons aan en staan machteloos. Een geluk dat je nog gezond zijt. Is Swaanenburg weer beter met z’n pols? Wees maar voorzichtig.

Ik heb een briefje aan je commandant geschreven of er iets was, omdat we in ruim 2 maanden geen letter ontvin­gen op brieven en pakjes. Ik ben benieuwd of ik antwoord krijg. En nu juist Vrijdag 10/9 kreeg ik je brief met ant­woordvel van 8/8 en 11/9 2 kaarten van 22 + 23/8. We waren er erg blij mee en dankbaar. We zitten steeds uit te kijken naar plakstrooken.

Vraag er toch om voor pakjes. Nou is mijn blad vol, en breng je de beste groeten en omhelzing van je moeder, van je broers en familieleden en van je liefh. Vader

35 34

Van: Frans Perreijn Den Haag Verstuurd: 16 september 1943 Ontvangen: onbekend Beste Marius, Het is al weer een poosje geleden dat ik je schreef. Ik heb echter even gewacht om moeilijkheden te voorkomen, en houden ons maar aan de voor­schriften van het Roode Kruis, van 2 brieven en 2 kaarten per maand.

Van het personeel van Pander, waar ik geweest ben om een van je brieven te laten lezen, hoorde ik dat verschillende lui aan je zouden schrijven, en als je te veel post wordt toegestuurd, krijg je misschien de helft niet. Wat wij veel voornamer vinden, is dat de pakjes die per post en via het Roode Kruis aan je zijn afgezonden nu eindelijk in je bezit zullen zijn. Het is voor ons een beroerd idee als we zitten te eten, te moeten denken dat jij misschien honger lijdt. Ik hoop daarom maar dat je nu wat bijvoeding en rookerij in je bezit hebt. Hier is alles bij het oude. Piet is sinds 1 september in Arnhem en komt Zaterdags over, en Henk zou waarschijnlijk eind van deze maand ook gaan, en komt dan bij Piet op kamers. Ik hoop dat jij het in de gegeven omstandigheden goed zult maken. Houd moed hoor! Wij hopen, gezien de zeer gunstige berichten, vooral in den laatsten tijd, dat het einde der oorlog nabij is. Daarom nogmaals houd moed. Ik weet wel dat je zult zeggen dat dit gemakkelijk is om te zeggen, maar ik hoop maar dat je je in de omstandigheden zult kunnen schikken.

Wat kan er in deze dynamische tijd, in een paar maanden, ja in een paar weken, niet veel gebeuren? Vandaag huilen we om iets, waar we morgen om lachen; en omgekeerd - verwonderd, dat we er ons zoo bezorgd om hebben gemaakt. Er is er een Marius die voor jou en ons zorgt. Onze Lieve Heer is met zijn pappeheimers. Daar denk je toch zoo af en toe nog wel eens aan? 21 October zijn Vader en Moeder 40 jaar getrouwd. We weten niet of je dan zelf al bij ons bent, al is dit niet uitgesloten, bij God is alles mogelijk, maar ik hoop dat deze dag ook voor jou een zeer bijzondere dag zult zijn, al ben je dan eventueel zelf niet bij ons, laat het dan ook voor jou geestelijk een feestdag zijn, want er zullen er dan vele komen om te feliciteren, een werkelijk feest kan het niet worden zonder jou in ons midden, maar kerkelijk zullen wij het vieren, en dat kan jij toch ook, denk je er om. Moeder heeft al heel wat H. Missen voor jou laten doen en op deze dag zullen we vooral ook veel voor je bidden, doe jij het omgekeerd voor ons. En als we je neus weer op de Soestdijkschekade zien jò, dan vieren

35

we echt feest hoor, weest daar maar zeker van. Houd tot zoo lang taai!

Kop op hoor.

Ik eindig maar met mijn allerbeste wenschen en een hartelijke groet, en stevige poot Frans

37 36

Van: W. J. Perreijn Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 19 september 1943 Ontvangen: 20 oktober 1943 Beste Marius, 10-9-43 brief ontvangen. Direct teruggeantwoord. 11-943 twee kaarten ontvangen. Antwoord ook direct terug. Waren dolblij met correspondentie.

Dank daarvoor. Begrijp niets ervan dat je nog geen pakjes hebt ontvangen.

We hebben reeds tal van pakjes gestuurd. Zelfs zoveel dat we aan Swaanenburg hebben gestuurd voor jullie beiden, omdat jouw pakje anders de 5 kg over­schreed. In mijn brief van heden, 11-9-43, meld ik daar reeds uitvoerig over. Ik hoop nu maar dat je althans nu wat hebt ontvangen. Schrijf je dan direct zulks. Want als het zoo (tweede brief) erg is, zal het met anderen ook wel zoo zijn. Het Roode Kruis moet dan maar protesteeren bij de autoriteiten. Jij schrijft van 5 kg postpakketten, maar R-Kruis neemt maar tot 2 kg. 4x p. maand. En buiten R. Kruis, wordt door kampcommandant gewaarschuwd, dat die pakken onder de andere gevangenen worden verdeeld. Ik schreef zulks reeds eerder. Geef jij daar nu eens goed ant­woord op - ná inform. Hier alles goed. Hartelijke groeten van ons allemaal! Houdt goeden moed. Ook hieraan komt een eind!!!

Vader.

37

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 20 september 1943 Ontvangen: onbekend Beste Marius!

Heden 20/8-43 zend ik weder een pakje naar je toe. Dat is nu het 10e of 12e pakje dat verzonden is via het Roode Kruis, terwijl per post reeds meerdere pakketten zijn verzonden van 5 kg. In de pakketten via het Roode Kruis zitten altijd ontvangstbewijzen die je moet teekenen. Die gaan dan weer via R-Kruis naar mij toe. Maar ik heb er nog geen terug gezien. Wel kreeg ik een kaart van Swaanenburg voor de goede ontvangst van een pakje dat ik voor jullie beiden had gezonden. Dat kwam omdat men mij had gevraagd, om, als ik jou een pakje zond, dan gelijk een pakje tabak en sigaretten in te sluiten. Nu zond ik jou een pak, en omdat dat aan het gewicht was, en een pakje te formeeren van een zakje shag en een doosje sigaretten te futiel zou zijn, deed ik er een kiloblik tomatensoep met rijst bij en nog wat voor jullie beiden. En nu krijg ik van hem een kaart en van jou hoor ik niets. Ra-ra hoe zit dat. We zien met groot verlangen weer naar een bericht uit. Het gaat alles goed. Alleen missen we je erg, en duurt alles erg lang. Moeder tobt heel erg over jou en we zullen dankbaar zijn als we allen weer bij elkaar zijn. Houd goeden moed! Duizend groeten van ons allen. Tot weer­ziens. Vader

39 38

Van: W. J. Perreijn Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 1 november 1943 Ontvangen: 15 december 1943 Beste Marius, Vandaag brief van 3-10-43 ontvangen. Met schrik vernomen dat je van 15-9-43 af niets hebt ontvangen. Ik heb reeds 18 pakjes verzonden. En nog maar één, zegge 1 berichtkaart voor ontvangst terug ontvangen. T’is meer dan erg. De Duitsche post had altijd een goeden naam, ook als organisator van groote dingen. Daarom begrijp ik er niets van waar al die pakketten en brieven blijven. Jullie schreven mij: schrijf zoveel je wilt en kunt en dat hebben wij ook gedaan. Nu ook weer schrijf je: hierbij een plakker voor een pakket van 5 kg. Maar er zat geen plakker ook bij! Dat is toch wel heel erg. Te meer nu je toch al zoo besnoeid wordt met schrijven.

We kregen van Roode Kruis voor October 6 strooken voor 2 kg elk. Mej. Minderman vroeg er 2 + Wim 1 + ikzelf heb er 3 verzonden. Dat was dus voor october alleen 6 x 2 = 12 kg. Daarbij was tabak (shag), cigaretten, visch in blik, spek, leverpastei, verduurzaamd brood, sanovite, enz, enz.

Ook van relatie uit het buitenland werd je visch + vleesch in blik verzonden (24 blikjes). Heb je dat ook niet ontvangen? Ik moet dat weten, want dat werd via Roode Kruis uit Zwitserland verzonden. Hier is alles goed.

Vraag commandant een nieuwe plakstrook voor 5 kg. Houd goeden moed.

We hebben in stilte onze 40-jarige echtvereeniging herdacht. Was, waar jij ontbrak, geen feeststemming. Toch waren er veel bloemen en hebben allen zich erg uitgesloofd. Waren verrast ook met mooi stel 2 fauteuils + 4 stoelen in terra. Heel mooi. ‘s Morgens H. Mis, bij Wim ontbijt, daarna thuis. Misschien hebben je ooren wel getuit. We hopen hartelijk dat dit jaar nog den vrede komt, en jij dan weer gezond mag wederkeeren. Van ons allen de hartelijke groeten en allerbeste wenschen voor je heil, gezondheid en behoud. Tot weerziens spoedig.

Dag hoor! Vader.

Dag lieve Jus, een pakkerd van Moeder.

39

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 5 november 1943 Ontvangen: 15 december 1943 Beste Kerel!

Ontvingen heden brief van 26/9-43 waarvoor dank voor felicita足tie met moeders verjaardag en 40-jarig feest. Heel blij dat je het goed maakt en dat je nu toch 6 van de 19 pakketten hebt ontvangen. Het was voor Moeder beter medicijn dan dokters足drankje, want we leven heel erg met je mee.

Brief volgt morgen. Zal dank allen overbrengen. Hopen ook sterk op spoedig weer足zien! Van allen de meest hartelijke groeten, alles hier wel.

Deze week weer 2 pakjes verzonden. Geen strook voor 5 kg ont足vangen.

Houd goeden moed hoor!

Vader.

41 40

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 6 november 1943 Ontvangen: 15 december 1943 Beste Marius. Een juichtoon ging er bij ons op toen wij je brief ontvingen.

We hadden al zoo lang uitgezien naar eenig bericht, dat we vreesden dat er iets was, en moeder was erg zenuwachtig. Het is toch ook erg. Je brief van 6-9-43, eerst gecensureerd op 21-10-43, dat is meer dan 6 weken voor hij wordt doorgezonden. Op 5-11-53 eerst ontvangen van een bewoner van de Loosduinschekade 263. Dat ontbrak er nog maar aan. Het Rode Kruis mag daar wel eens iets op betrachten. Deze instel­ling werkt toch voor állen. Maar we zijn toch blij dat je wat gekregen hebt. Er zijn er nu dus 6 van de 19 pakjes terecht. Maar nu ik het schrijf zult gij er wel reeds weer bij hebben gekregen. Als je nu elken zondag schrijft, hebben we elke week een brief, als de censuur althans regelmatig werkt. Houd goeden moed, het einde is misschien dichterbij dan menigeen verwacht. God geve het, want het is meer dan genoeg voor alle volkeren. Als de lampen weer branden schrijf je, doen we het over; accoord en van ganschen harte. Bedankt voor je goed gemeende felicitaties. Het was niet de ware stemming waar jij ontbrak en de oorlog alles moeilijk maakt. We zijn blij dat je den moed weet te bewaren.

Dat is ons een groote troost. Ik zal Pander-personeel bedanken voor jou.

Heb je uit buitenland al een pakket delicatessen in blik ontvangen? Het is verzonden! Ik besluit met hartelijke groeten van allen, mijzelf inbegre­pen, met een tot spoedigst weerziens, dag hoor, Vader

41

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 9 november 1943 Ontvangen: 15 december 1943 Beste Marius, Zojuist je brief van 10-10-43 ontvangen, ook een ontvangbewijs van het pakje van 23-8. De brief van 23-8 ontving je op 15/9 en het opzelfden datum verzonden pakje 21-10-43. Wat een verschil! Enfin, als je alles binnen krijgt wat verzonden is en wordt, heb je nog heel wat te goed! Prosit! We krijgen nu van R.K. 6 strooken per maand, en die worden natuurlijk ook gebruikt. Heb je van tante Marie van Huize Royal al het pak ontvangen?

Andries van tante Tonia gaf Frans deze week 10 gld voor jou. Om wat te koopen. Het mag dan een blageur zijn, zoo vond ik dit toch wel aardig.

Hij weet ook best wat het is als je van anderen afhankelijk bent. In een van de 19 pakjes die ik al verzond was ook bijgevoegd een stuk spek. Heb je dat al ontvangen? Henk bracht ook al een paar maal een blik condensmelk met suiker. Moeder heeft het dikwijls erg zwaar over jou, hoewel we allen heel erg met je meeleven, en er gaat geen dag voorbij dat we niet over je spreken. Bij alles wat er is gaat de verzuchting: had Jus het toch ook maar. Maar we laten ons toch ook niet onbetuigd en zullen doen wat maar mogelijk is om je te zenden wat we maar kunnen. In veel pakjes zat ook tabak, shag of sigaretten. Heb je de sanovite gekregen met inhoud??

Moeder was de laatste dagen erg met griep. Het gaat nu weer wat beter. Ik reken er op dat je je flink houdt, God geve dat jou hoop en wensch vervuld wordt, n.l. dat het grootste deel achter je ligt, daarin wordt door ons en millioenen gedeeld. Wij allen zijn blij dat je goed gezond zijt en brengen je onze allerbeste groeten. Zonder uitzondering zijn we steeds in gedachten bij je. We begrijpen de harde beproeving. Maar houd goeden moed! Een hartelijke omhelzing van ons allen en een hartelijke wensch: tot spoedig weerzien in Holland!! Een extra zoen van Moeder!!

Dag hoor: Vader

43 42

Van: W. J. Perreijn Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: onbekend Ontvangen: 21 januari 1944 Lieve beste jongen.

Hallo, hier is Moeder met een brief. Hoe is ‘t toch met je, moet je niet hoesten en heb je het niet erg koud, hier is het zoo koud. Hoe is het met je ondergoed en je sokken? En je sokken, stop je ze? Vader heeft je bivakmuts gestuurd, die zal je wel kunnen gebruiken. Schrijf toch eens hoe je tegenover Go staat, ik vind het zoo kleineerend voor haar dat je je niet eens uitspreekt. Het is zoo’n lief goed meisje, wij houden allemaal veel van haar, en vinden het leuk als zij komt. Nu wij om 9 uur binnen moeten wezen is het soms de moeite niet, en dan blijft zij slapen. Wij hebben het voor-kabinet in orde gemaakt en daar staat jouw ledikant in en logeert zij daar. Zij heeft onlangs zoo gehuild bij mij. Ik had zoo met haar te doen, en weet dan niet wat ik tegen haar moet zeggen. Schrijf haar of ons dus eens gauw, het leeftijdsverschil wist je. Jongen, ik feliciteer je met je verjaardag en ik bid God dat ik het je volgend jaar persoonlijk mag doen, houd goede moed en bid. God zal je zeker helpen en er wordt zoo voor je gebeden.

43

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 5 januari 1944 Ontvangen: 3 maart 1944 Beste Marius. We ontvingen heden 2 brieven van je tegelijk, 1 van 6/12 + 1 van 12/12. We waren er erg blij mede. Ik had juist weer 2 pakjes bij R.Kruis gebracht, die komen dus eind Januari óf begin Febuari. We zijn zeer verheugd dat je nog goed gezond zijt en den moed er in weet te houden. Hier is alles goed, alleen stil in huis. Jij en Piet weg en Moeder zit maar over jullie te zuchten; ‘t meest over jou. Ze is 70 pond afgevallen en je zou schrikken er van. We beuren haar zooveel mogelijk op, en spreken haar moed in. En daar is o.i. wel reden ook voor, alles wijst er op dat den vrede niet zoo heel lang meer op zich zal laten wachten, al ontveinzen we ons niet dat daarvoor nog heel wat misschien door te maken zal zijn. Je begrijpt dat er op 21/10/43 van bruiloft geen sprake is geweest. Als God geve dat we allen weer vereend worden zullen we het in dankbare vreugde herdenken. Bij jouw afwezigheidkon het ons niet van ‘t hart om te feesten.

Toch zijn we de kinderen erg dankbaar voor hun groote blijken van liefde en medeleven. Er was een H. Mis dien dag voor jou, ook op je verjaardag.

Intusschen van ons allen onze hartelijke gelukwenschen, in de vurige hoop dat we dat bij je terugkeer bij zooveel andere te herdenken dingen inbe­ grijpen. Wat zal dat voor millioenen een vreugde zijn. We leven heel erg, dagelijks, met je mee, en omhelzen je allerhartelijkst met een diep gevoeld verlangen voor een spoedig wederzien. Houdt goeden moed. Je l.h. Vader Heil 1944

45 44

Van: Ch. J. Perreijn-Eversteijn Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 6 januari 1944 Ontvangen: 3 maart 1944 Lieve, beste Jongen, Wat waren we blij na 5 weken weer twee brieven van je te krijgen. Het was op 5 Januari en jij had hem 12 Dec. verzonden.

Go kwam ook met 2 brieven die zij tegelijk had ontvangen. Zij is bij ons al heelemaal ingeburgerd, als het slecht weer is, blijft ze overnachten in het kabinet voor, dat hebben wij er voor ingericht. Wij houden allemaal veel van haar, zij is een lief goed meisje. Schrijf nu eens eerlijk hoe je tegenover haar staat. Ze is zoo vol zorg voor jou, alles wat ze maar bij elkaar kan krijgen is voor jou, heb je dat vischpakket uit Zwitserland niet ontvangen en dat appelpakje, daar heeft zij ook voor gezorgd. Hoe kon je denken dat wij feest hadden gemaakt bij ons 40 jarig huwelijk, neen hoor, daar stond mijn hoofd niet naar, dat doen wij als je terug bent. We hebben het wel herdacht en de jongens hadden 4 stoe­len met 4 fauteuils gekocht en ‘s morgens H. Mis, maar anders, stilletjes onder elkaar, jij was niet uit onze gedachten. Nu, lieve jongen, moet ik weer eindigen. De particuliere brieven komen allen terug dat mag niet meer, jammer hé, zoo’n blaadje is zoo vol. Een stevige pakkerd van je moeder, die altijd aan je denkt en voor je bidt, dag jongen.

45

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 10 februari 1944 Ontvangen: 3 maart 1944 Beste Marius. Brief van 19/12 ontvangen. Had van 5-1 af niets gehoord. Heb veel meer pakjes verzonden dan blauwe kaartjes ontvangen. Ook pakken van 5 kg, ook aardappelen 4 pakken. Blij dat je het naar omstandigheden goed gaat. Piet moest ook naar Duitschland. Maandag afgekeurd op medisch attest. Heb jij jouw attest ingeleverd? Ben voor jou bezig! Werk mede als ‘t zoover is. Je moogt er niet te vast op rekenen, maar de wonderen zijn de wereld nog niet uit. Maar ook zonder dat loopt de oorlog naar het eind.

Alles raakt op. Er is zoowat niets meer te krijgen, alles zwart tegen niet te betalen prijzen. Gelukkig kregen we van Velsen nog wel eens bonnen, en van Frans vooral, ook van Go door de zaak. Anders had het er heel droevig uit gezien, en was jij ook in ‘t gedrang gekomen. Het spijt ons dat we niet méér konden doen, want we leven goed met je mee. Er gaat geen dag voorbij, dat we het niet over jou hebben, en hopen op spoedige terugkeer. Dan is alles nog maar niet voor elkaar, maar het begin is er dan. Als de vrijheid er maar weer is, en de lampen branden. Van Pander hebben we een mooi kleed (smyrna besjir) machinaal geknoopt. Oude kwaliteit 142.50 - 10% kregen we van Frans bij het ameublement. Go had er over gesproken dat ze jou hadden geweigerd. Dwars was toen niet dwars. ‘t Staat ‘t een bij ‘t ander. Maar voor alles, als jij maar terug bent. Houd goeden moed. Frans heeft een pracht lap voor je in reserve gehouden. Voor een goed pak betalen ze nu reeds f 1000,-, boter f 28 1/2 kg. Spek f 50 pond. Melk f 3,- per liter. Jenever f 50 per flesch. Schoenen f 65 Hoed idem. enz. Gewoon kan je nog geen naald koopen. Alles loopt vast. Maar als nood hoogst is, enz.

Van moeder, Frans, Piet, henk, Herman, Wim, Rie, Jeanne, Fie en verdere familie de meest hartelijke groeten en tot ziens spoedig.

M.h.g. vader.

47 46

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 10 februari 1944 Ontvangen: 3 maart 1944 Beste Marius! Tot onze groote teleurstelling vernamen we uit je brief, hoe ze met jullie aan het sollen zijn geweest, en dat nog wel met Kerstmis.

Het is wel erg treurig. Wat zal er nu van de pakjes terecht zijn gekomen. ‘t Is wel om sympathie te wekken. Enfin, het leed is weer geleden. In mijn vorige brief schreef ik al dat er wat gedaan wordt voor je. Ik schr­ijf dit omdat je niet onvoorbereid zult zijn. Je weet wel, Corry van Oom Gerrit, heeft familie welke relatie heeft in heel hooge kring, met reusachtigen invloed. ‘t Was een gedachte van tante Marie en Cor is er op ingegaan. Was dit geschiedt voor je vertrek, zou je nooit weggegaan zijn. Toch wordt nu alles betracht om het alsnog te herstellen. Ik zou je dit niet schrijven als ‘t niet heel bijzonder was. Je moogt natuurlijk nergens op rekenen, maar het moet je ook niet verwonderen als er voor jou een groote ommekeer komt. Er wordt aan gewerkt en houdt goeden moed. Piet is afgekeurd met attest Dr Streng, Geneesk. dienst, die ook voor militaire herkeuring had gezorgd en een attest van Dr Sedée. Hij heeft struma in beginstadium. Nu moet ik nog zien dat hij uit Arnhem naar Den Haag terug­komt. Als jij er dan weer bij komt, is alles weer compleet. Wij verwachten dat de oorlog ten einde loopt, al moeten we het ergste nog krijgen. Van Boulevard, Pier, Scheveningsche en Haagsche Bosch met vijvers bestaat niets meer. Alles weg en met bunkers en versperring. Alsof hier invasie komen moet, of uit verdoorgevoerde voorzorg. Heel Scheveningen, Belgisch Park, Houtrustbuurt, Duinoord en Benoordenhout is leeg en groot­elijks afgebroken.

Tante Marie Huize Royal woont in Vierhouten bij Nunspeet, Tante Gesien in Zeist, v.d. Kley in Olst, de Bijersbergen, in Milheeze N.B.. Ook alle gepensioneerden foetsie naar achterhoek en elders. Zoo zie je heeft de oorlog alles uiteengerukt. Toch houden we den moed er in. Doe jij dat ook dan komt alles nog wel terecht! Van Moeder en verder allemaal hartelijkst gegroet en tot weerziens je l.h. Vader Van Moeder een extra stevige pakkerd, houd moed en bid

47

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 15 februari 1994 Ontvangen: 14 maart 1944 Beste Marius. Zoojuist je kaart ontvangen van 16/1-44. In mijn laatste brief schreef ik reeds over moeite voor jou een aus­weis te bekomen. Dat zit zoo: Cor Kemper, jouw a.s., het nichtje van Zomerdijk, heeft immers een zuster die is gehuwd met Th. Waaijman te Haarlemmermeer, nu monteurchauffeur bij den Generaal over geheel bezet Holl. gebied. Waar Pander vliegtuigbouw heeft, kan jij daar goed werk doen, terwijl jouw chronische bronchitis mede rechtvaardigt om je te ontheffen uit je toestand. Je weet dus nu, dat alles gedaan wordt wat mogelijk is, en hopen op Gods zegen.

Houd goeden moed. Harte­lijke groeten van allen.

Vader

49 48

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 22 februari 1944 Ontvangen: 14 maart 1944 Beste M! Ik heb kaart 23/1-44 ontvangen. Kom nog even terug op vorige mededeelingen. Je kan natuurlijk nergens op rékenen, alleen echter dat Christiaanse helpen wil, maakt dat we hoop koesteren. Ik ben bij Dwars geweest en deze zal zeker tijde­lijk plaats bij vliegtuigafd. open maken. Ik moést hem er in kennen, omdat als er informaties komen in verband met ausweiss, moeten zij medewerking geven. Houdt goeden moed! Nogmaals rékenen erop gaat niet, maar alleen hoopvol afwachten. Veel liefs van ons allen en tot wederziens!

Vader

49

Ansichtkaart: Gezicht op hofvijver, ‘s-Gravenhage Van: Wim Perreijn Verstuurd: 23 februari 1944 Ontvangen: 14 maart 1944 Beste Marius.

Vele brieven ongeopend retour gekregen. Op 19 Jan. 44 postpak á 5 kg. verzonden. I.h. havermout - roggebrood - suiker - stroop - melkpoed. vischpasta - scheerzeep - talkpoeder. Roode-Kruis-pakket gaat deze week naar Dld. Hier alles oké. Van harte hopen voor jou ook.

Beste wenschen en hartelijke groeten van Jeanne, Ineke, Frans en mij. Je broer Wim. Tot spoedig weerziens. Dag!!!

R.K. Kaartjes ontvangen van 14-11-43, 6-12-43 en 30-1-44 Geen bericht van 3 x 5 kg postpakketten voor ontvangst ontvangen

51 50

Van: W. J. Perreijn Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 8 maart 1944 Ontvangen: 21 maart 1944 Beste Marius! Kaarten van 30/1 + 6/2 heden ontvangen. Waren er blij mee.

We hopen maar dat ons pogen voor een ausweiss succes mag hebben. Rekenen kan je er natuurlijk nooit op, maar geheel uitgesloten is het niet. Op verzoek om inlichtingen door opperbevelhebber Weermacht aan fa Pander, heeft deze medege­deeld dat je er 14 jaar was, eerst als Decorateur, de laatste 2 jaar door oorlogsmalaise in administratie v/d vliegtuigbouw. Deze informaties zijn via Amersfoort gegaan. Dirk Waaijman, je a.s. zwager te Haarlemmermeer, spreekt uit hoofde van zijn vak dikwijls met Christiaanse en hij is hem erg genegen. We moeten echter afwachten (tweede brief) hoe of de Heeren óver de grens die er over gaan beslissen. Ik vind dat het vragen bij Pander om inlichting niet ongunstig lijkt. Cor Kemper van oom Gerrit, je a.s. , heeft goed werk gedaan door Waaijman er voor te spannen.

Hij kon voor zijn a.s. zwager beter vragen dan voor een vreemde. Maar gelijk gezegd, vást op rekenen gaat niet. Je weet er nu echter van. God geve er zijn zegen op. Blij dat je nog gezond zijt. Hier alles goed. Alleen vurige hoop op spoedigen Vrede. Hopen ook op spoedig weerzien! Van Moeder en allemaal hartelijkst ge­groet. Houdt goeden moed! Geen 100.000, maar leven met je mee. Ik bid veel voor je, doe dat ook.

Vader Dag lieve jongen, je bent nooit uit mijn gedachten. Moeder

51

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 14 maart 1944 Ontvangen: 5 april 1944 Beste Marius. Hier alles nog goed. We zitten echter in hoop en vrees te wachten op den uitslag van onze bemoeiingen inzake Waaijman. We hopen, en hopen en vertrouwen op Gods hulp. We hebben gedaan wat mogelijk was. Misschien is, als deze kaart aankomt, alles reeds ten gunste beschikt, en dan komt deze kaart nà jou wel weer terug. Hartelijke groeten van ons alle­maal en tot spoedig ziens!

Vader

53 52

Van: broer Wim Perreijn Zonder adres Den Haag Verstuurd: dinsdag 14 maart 1944, 19.30 uur.

Ontvangen: 5 april 1944 Beste Marius.

Heden kaart ontv. H.dank! Veel post ongeopend retour. Hier alles wel. Van harte voor jou ook gewenscht. RK. kaartjes ontv. 14/11 - 6/12 - 30/1 zijn nog 2 R.K. pakk. onderw. verz. op 16/12 en 25/2. Postpakk. verz. op 9.8.43, 10.8.43, 19.1.44. sk. Zoo goed mogelijke inhoud. Hopen op overkomst.

RK. pakk. gaat onderw. Hier geen nieuws. Hopen jou spoedig hier te zien!

Ineke gaat deze maand naaar buiten voor 8 w. voorl. Frans goed. Jeanne ook. Hier erg koud en w. eten! De laatste lood­jes? Houd je taai hoor! Vele beste w. en h. gr. van Jeanne, de kinders en mij. St. poot. Wim.

53

Verstuurd: 14 maart 1944 Ontvangen: 1 april 1944 14-3-44 Inhoud: 1 pak havermout 1 roggebroodje 1 pakje shag 1 worstje 1 rolletje biscuits aan MH Perreijn No 106811 M Stalag IV D Torgau/Elbe Arbeitskommando W 142

55 54

Van: W. J. Perreijn Jr Netscherstraat 21 Den Haag Verstuurd: 22 maart 1944 Ontvangen: 13 april 1944 Beste Marius, Hedenmorgen kaart ontv. Hart. dank. Gelukkig vernomen dat alles goed is.

Hier alles wel. Eerste bericht nu ontv. van ontvangst van oostpakket. Hoop dat alles nog goed is. Zal nieuw oostpakket verzenden. Alles goed nazien voor ontv.: hopen je spoedig hier weer te zien. Heb je al belangrijk bericht ontv.? Houdt moed! Hartelijke groeten en beste wen­schen van Jeanne en Wim. Tot kijk! Dag!

55

Beste Marius, We waren erg blij weer wat van je te hooren, en ook dat je zooveel pakketten hebt gekregen. We hopen maar dat de inhoud nog intact was. Kon je de aardappelen gebruiken, d.w.z. had je gelegenheid om ze te koken of te bakken? Hoe doe je dat toch. Laat dat eens weten, want ik heb al wel een half jaar een bakblik voor brood laten maken, maar ik vreesde dat je er niets aan zou hebben. En de laatste paar maanden hield ik het maar vast, omdat ik nog steeds in hoop leef, dat je spoedig zou terug keeren in verband met de pogingen die er gedaan zijn om dat te bewerkstelligen. Die hoop is bij ons nog niet verloren, gezien degene die zich er achter had gezet, ook al schreef je dat zelfs brieven van Petrus, de deur niet zouden openmaken. Er zijn toch al meerdere vrij gekomen. Ik heb eens aan het R.K. geïnformeerd naar analoge gevallen. Daar werd mij er op gewe­zen dat het afhankelijk dikwijls is wie de aanvrager is, en of het een partijman is. Is degene die de beslissing neemt toe­vallig partijman, en de aanvrager ook, dan is er veel kans. Nu is Ch géén partijman en zit er dus risico aan, of het in handen is gekomen van een die ook geen partijman is. Bovendien zijn er duizenden (tweede brief) aanvragen en ook dat vordert tijd. Dus is afwachten de bood­schap. De aanvrage van de firma was correct en goed. Dat er van Ch bij haar was geïnformeerd, wijst er op dat het niet naast zich is neergelegd, en de autoriteit der aanvrager waarborgt in elk geval m.i. een antwoord hoe dan ook. En daarop is de wacht. Bij het R.K. hoorde ik dat voor élke Ned. krijgsgevangene en levensmiddelenpakket is verzonden. Het zou enkel kunnen zijn dat door toevallige samenvoeging in een arbeitskommando, er plotseling veel meer personen aanwezig bleken, maar er zal daarnaar een onderzoek worden ingesteld. Er zijn meer klachten over W142. Bij ons is alles gelukkig nog goed, alleen zijn we begrijpelijk in spanning naar den uit­slag. De voeselvoorziening is vooral wat groenten en melk en boter betreft, precair. En nu gehele streken geïnnudeerd zijn, wordt de komenden tijd met angst tegemoet gezien. In de komen­de H.O.+ moet je laatste berichten maar eens nalezen. Van ons allen de hartelijke groeten en de vurige hoop op een spoedig wederzien. Werd Paschen nu ook maar voor allen een vredes­feest, het zou voor heel de menschheid een zegen zijn. Met alles goeds!

Vader

57 56

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 27 maart 1944 Ontvangen: 11 april 1944

57

Van: F. Perreijn Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: poststempel 28 maart 1944 Ontvangen: 11 april 1944 Beste Marius, op deze manier weer eens in de gelegenheid je weer eens te kunnen schrijven, dank ik je hartelijk voor je felicitatie die ik op 22/3 ontving. Al was je dan helaas zelf nog niet in ons midden terug, toch hadden wij jouw a.s. weder­helft in ons midden. Allen, en ik niet het minst, ook Vader en Moeder, houden erg veel van haar. Het is een schat, en onze beste a.s. zus. Ik ben overtuigd dat je met haar erg gelukkig wordt en hoop dat jullie spoedig tot een trouwdag zullen komen. Ontvang mijn allerbeste wenschen en hartelijke groeten, Frans.

59 58

Ansichtkaart met scholeksterpaar Van: W. J. Perreijn Sr Verstuurd: 6 april 1944 Ontvangen: onbekend Beste Marius, Ontvang van ons allen onze recht hartelijke groeten en beste wenschen voor een spoedig gelukkig wederzien.

Vader Zalig Paschen door Moeder gewenscht!

Veel groeten en liefs Go! Hartelijke groeten Frans Vele groeten van Piet en tot spoedig ziens.

59

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 18 april 1944 Ontvangen: 3 mei 1944 Beste Marius! Ontving heden je kaart van 26/3. We hopen nog steeds op goed resultaat, al duurt het ons ook heel erg lang. Die postwissel moet je niet doen. Zal geld voor je reservee­ren. Je kunt het zelf plotseling hard nodig hebben. Doe dat nooit weer. Apprecieer ten hoogste je hartelijke bedoeling, maar het deed ons pijn. Je hebt het beroerd genoeg. Hier alles goed. Achten toestand kritiek. Hopen op spoedigen goeden afloop. Van allen hartelijkst gegroet! Zal spoedig pakket zenden. Hoorde paar weken niets van je.

Vader

61 60

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 20 april 1944 Ontvangen: 3 mei 1944 Beste Marius! Zoo juist je brief van 2-4-44 ontvangen, we hadden in 18 dagen niets gehoord, hoewel je elke week toch schrijft. Aan de expeditie ontbreekt nog wel wat. Gelukkig hoorden we dat je het naar omstandigheden goed maakt, en de brieven en pakketjes je bestaan wat aanvulling geven. Wat doe je nu voor arbeid? En hoe is het met de voeding gesteld? En je dagtaak?

Wat is er nu de dagen langer worden voor afleiding? Ik zal die postwissel voor je reserveren, of, indien noodig, er ‘zwart’ wat voor zien te koopen.

Maar ze vragen schandelijke prijzen. Wat je schrijft over die opgeblazen courantverhalen, is er helaas maar al te veel van waar. Heel Zeeland, een deel van Brabant, Z-H. eilanden, beneden Urecht en in N.H. staan reeds onder water. De menschen geëvacueerd. Land voor jaren onbruikbaar door zout. Reeds tusschen Haarlem en A’dam een watervlakte waar je doortrekt.

Als je in Velsen bij Tante Marie uit de ramen kijkt, zie je niets als water.

En dat de invasie nu komen gaat, geloof ik nu vast, gezien de voorberei­ dingen. Verleden Dinsdag viel een bom op Huize Kleykamp hoek Schev. weg waar alle dupl.persoonsbew. worden bewaard. Vlak tegenover kantoor van Henk. ‘t Leek wel of ze de bom met de hand er in hadden gegooid.

Tot den grond alles weg en nog 8 huizen achterkant Laan Copes. Helaas meer dan 50 dooden. We snakken allen naar het eind. ‘t Wordt meer dan tijd. Toch houden we den moed er in en hopen en bidden op een spoedig gelukkig wederzien. Wat zal dat een vreugd zijn. Nu beste Marius, van ons allen de meest hartelijke groeten. Tot weerziens!

Vader

61

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: poststempel 27 april 1944 Ontvangen: 18 mei 1944 Beste Marius.

Kaart van 10/4 ontvangen. Hier alles goed. Wil s.v.p. mededee­len Data + No van recu postwissel 75 RK + van 40 RK. Hier niets ontvangen. Jij kunt met recu als afzender reclameeren. Die postwissel van 75 RK had er al lang moeten zijn. Je had dat geld zelf vast moeten houden. Je kunt het plotseling noodig hebben. Je goed hart was ons toch wel bekend. Van ons allen hartel. groeten in hoop op spoedig weerziens.

Vader

63 62

Van: W. J. Perreijn Jr Netscherstr 21 ‘s-Gravenhage Verstuurd: 8 mei 1944 Ontvangen: 25 mei 1944 Beste Broer. Heden kaart ontv. Hart. dank. Hopelijk alles wel. Hier alles okĂŠ. Thuis en Go dito. Ineke gaat morgen naar Reysbergen/ buiten Breda voor 8 w! Onzekere tijd!!! Voor gezondh. noodz! Was door ziekte reeds uitgesteld. Vertr. 8.42 aan 10.55, via Dord en L.Zwaluwe. Op hoop van zegen!! Zal spoedig uitv. schrijven. Gelukkig pakket ontv. Weinig...maar uit G. Hart. Zal nieuw zenden! Dag lieve oom, kusjes van Ineke (met behulp van mij). H. gr. en allerb. w. van Jeanne en Wim. Dag!

63

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 23 mei 1944 Ontvangen: 14 juni 1944 Beste Marius.

Kaart 7-5-44 ontvangen. Dank. Kom nog weer terug op je mededeeling over postwissels van 75 + van 40 RM. Hebben niets ontvangen. Jij moet nu als afzender reclameeren met je reçu’s en onderzoek vragen. Aan wie heb je die wissels afgegeven? Denk er om hoor! Anders is het geld verloren!

Behoudt de reçu’s vooral na reclamatie. Wel even hier in spanning voor de invasie. Het zal er wel van komen. ‘t Zal wel erg zijn, maar zoo kan ‘t ook niet blijven. Hopen maar op goeden uitkomst. Van ons allen de hartelijkste groeten. In hoop spoedigst weerzien. Dag hoor! Vader

65 64

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: poststempel 24 mei 1944 Ontvangen: 14 juni 1944 Beste Marius, Brief van 16-4-44 ontvangen. H.D. Jammer dat je alles zoo tegelijk ontvangt, in plaats van geregeld. Wat duurt het toch lang en wat wordt er reikhalzend uitgezien naar het eind. Het wordt hoog tijd ook, nu heele en halve provincies onder water zijn gezet, als Zeeland, Brabant, een deel van Zuid en N. Holland. Dit betekent alles voor de voedselvoorziening. ‘t Beteekent honger als ‘t niet voor den winter afloopt. Toch hopen we op goeden afloop, zooals wij dat zien. Ik zeg met Göebels: Vrijheid is voor het volk het hoogste goed! Maar ook voor ons volk dus! Alle overheersching weg van wie ook. Res­pecteeren graag iedereen, als ze het ons ook maar doen! Het is al haast weer een jaar dat je weg bent, onbegrijpelijk. Ik vat niet dat ze krijgsgevangenen niet evengoed als soldaten het beste geven, ze hebben toch ook het risico van hun leven gedragen. Bij Pander hebben ze de vliegtuigbeweging op Rijs­wijk in den gloed gezet, en finaal. Henk laat weer opbouwen, voor een volgende keer zeker. Hier moet alles palen. Daar in het Westland voor stagnatie van landen van vliegers. Voor jou kwam ook een bevelschrift. Om te lachen, hoezeer de boel niet in orde is. Piet was er vrij van, wegens postdienst. Frans willen ze niet hebben, oorlogsindustrie!

Zullen zakmes meestu­ren. Zou Pinkster ’44 reprise worden van ’40? Blij dat je gezond zijt. Hoop toch nog altijd op ausweiss. Hoe staat het met je onderkleeren en sokken? Krijg je die? Er mogen alleen nog maar met R.K. pakjes van 2 kg worden verzonden. Denk om reclameeren voor postwissels die hier nooit werden ontvangen. Van ons allen de meest hartelijke groeten.

We verbeiden met ongeduld je terugkeer. Wat zal dat weer een vreugde zijn. Ontving, je groeten via een verloofde van je medeslachtoffer. H.D. We zeggen dus maar weer, houdt goeden moed en tot harte­lijk weerzien, in den huiselijke kring! Vader

65

Memobriefje waarop gedrukt: Jhr. Dr. J.N. van der Does ARNHEM Stempel: 12 JUNI 1944 Handgeschreven: Afz. P. C. M. Perreijn Dalweg 18 Arnhem Geadr. M.H. Perreijn Gef. Nummer 106811 M-Stammlager IV D Torgau/Elbe arbeitskommando W142 Deutschland Inhoud 1 blik peren 1 blik appelmoes

67 66

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 19 juni 1944 Ontvangen: 30 juni 1944 Beste Marius!

Waren blij te vernemen dat je het goed maakt. Deelen hartelijk in verlangen dat de oorlog spoedig moge afloopen. Blijf echter met beide beenen op den grond. Het kan natuurlijk plotseling afgeloopen zijn, maar ik zal blij zijn als we dit jaar ten volle vredig kerstfeest vieren. Wat het eerder afge­loopen is, heerlijk! Zoo zeggen de pessimisten. Optimisten meenen dat de opeenhooping van menschen en materieel in de eerste tweede manden reeds het eind brengen zal. Wie gelijk krijgt? We zullen rustig moeten afwachten, voorzoover men van rustig kan spreken. Waren blij te vernemen dat je uit Amerika’s Roode Kruis, 2 pakketten per maand zal ontvangen. We gunnen het jullie zoo van harte. Dat te hooren steunt ook ons in de gedachte, dat getracht wordt jullie lot wat dragelijker te maken. Hier is alles goed, al kan je niet begrijpen dat we een spannende tijd doormaken. We trachten allen elkander moreel en physiek te steunen. En dat is ook noodig. Er gaat geen dag voorbij dat je niet in onze gesprekken zijt betrokken. Ieder toch denkt in dezen tijd om de zijnen. Wat er buiten ons gebied gebeurt, moeten we maar van een kant hooren, daar pers en distributie enz. alles op een toon zijn afgestemd. Wat er anders wordt beweerd, moet je maar voor kennisgeving aannemen. Het meest verneem je nog tusschen de regels door te lezen. Als je hoort, het gaat goed, denk je direct, ‘t kan zijn, maar, als ze maar opschieten, wederzijds. Een gedachte beheerscht allen, zonder uitzondering: leve de vrijheid! In dien geest ook drukken we je krachtig de hand en zeggen: houdt met ons goeden moed! Aanvaard ook de meest hartelijke groeten en omhelzing van Moeder, en van ons allemaal! Tot nu toe hier aldoor heel slecht weer, nat, guur en koud! Na 21 misschien? Nu Marius, houdt je taai, en hoop met ons op spoedig weerzien.

Dag hoor! Vader

67

Van: H. C. Perreijn Engelenburgstraat 161 Den Haag Verstuurd: 19 juni 1944 Ontvangen: 30 juni 1944 Beste Jup. Je kaart 21.5.44 op 16.6.44 ontvangen. Fijn dat alles goed is aangekomen. Zullen in begin Juli nog een pakje sturen, waren geen stroken meer thuis. Op eigen risico gaat het misschien verloren en daar is het te duur voor. De span­ning is eindelijk gebroken. De invasie is eindelijk een feit geworden. Hopelijk heb je nu de langste tijd achter de rug. Hopen dat je het naar omstandigheden goed maakt. Velen harte­lijke groeten van ons allen. Je broer Henk

69 68

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 22 juni 1944 Ontvangen: 6 juli 1944 Beste Marius, Deze maal je kaart van 11/6 heel vlug ontvangen, was 21/6 reeds in ons bezit. Prettig dat nu aalmoezenier kersversch uit Holland kwam, die kon je nu precies wat meer vertellen. Blij de optimistische toon te vernemen.

Deel vurig in de hoop dat inderdaad de oorlog op het einde loopt. Houdt dus goeden moed! De laatste loodjes enz. Wat een verheugenis zal het zijn als deze nachtmerrie voorbij is. Hier is alles goed, al is de toestand kritiek door invasie. Maar kop op! De hartelijke groeten van allen. Heb je de pakketten uit Am. al ontvan­gen?

Dag hoor Vader

69

Van: W. J. Perreijn Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 30 juni 1944 Ontvangen: 14 juli 1944 (Aanhef door drukinkt poststempel onleesbaar)ontvangen. We zullen je ten spoedigste je schoenen sturen via Roode Kruis. We hebben de nieuwe netjes weggezet. Hopen je spoedig terug te zien. Hier nog alles goed. We zonden gister nog 2 pakketten, 1 van Go + 1 van ons. Al heel gauw gaat er een van 5 kg volgens de nieuwe regeling. Hoop dat het spoedig niet meer nodig is, en de vrijheid is verkregen voor ons allemaal! Hartelijke groeten + veel liefs van ons allemaal! Dag hoor! Tot kijk vader

71 70

Van W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 9 juli 1944 Ontvangen: 28 juli 1944 Beste Marius!

Kaart van 18/6 op 8/7 ontvangen. Blij dat je het naar omstan­digheden goed maakt. Deel hoop op spoedig weerzien. Vertrouw dit jaar op afloop. Zal per eerste gelegenheid schoenen stu­ren! Mogen voortaan maar 1 pakket van 5 kg per RK verzenden. Alle andere zendingen verboden. Hier alles goed, ook naar omstandigheden dan! Heel slecht weer steeds gehad. Ook nu nog zeer wisselvallig. Zullen hartelijk blij zijn als deze ellende voorbij is. Vrijheid is thans eerst begrepen heilig goed te zijn. Aanvaard van állen hartelijkste groeten en tot hopenlijk spoedig wederzien. Houdt goeden moed! Je lh. Vader.

71

Van: C. J. Perreijn Soestdijkschekade Den Haag Verstuurd: poststempel 12 juli 1944 Ontvangen: 27 juli 1944 Lieve jongen, Eindelijk een lettertje van Moeder, schrijf eens iets over het bombardement van Wittenberg, ik zit vreeselijk in angst. Hier alles goed, verlang erg naar je, hoop spoedig wat te hooren. Vele groeten van tante Marie en van ons allen, denk altijd aan je. Je liefh Moeder

73 72

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 20 juli 1944 Ontvangen: 27 juli 1944 Beste Marius.

Brief van 2/7-44 ontvangen. Blij te vernemen dat je den moed er inhoudt.

Hoewel het veel langer duurt dan we gehoopt heb­ben, is er nu toch reden om met gezonde hoop een vrij spoedig einde tegemoet te zien. Spijtig te horen van die soklooze voeten. En dan schoenen die geen schoenen meer zijn. Er zijn al schoenen en sokken onderweg met spoed via R.K. Er zijn nog pakjes onderweg van de laatste week van Juni en een groot pak van 5 kg van 14 Juli. Ik vertrouw dat alles goed overkomt, snel, volledige inhoud.

Prettig te hooren dat de inhoud van die pakjes RK uit Amerika zoo goed zijn. Als die van ons RK nu ook behoorlijk zijn en wij doen wat mogelijk is, zijn we al blij je eenigermate tegemoet te kunnen komen. De beide post­ wissels heb ik ontvangen en verzilverd. Kon ik ze maar reeds verrekenen met je. Maar dat komt wel. We moeten nu weer om 10 uur ‘s-avonds binnen zijn. Anders komen we nachtrust tekort. Wat een zucht van verlichting zal het einde toch wel brengen. Zeg Marius, je moet toch eens schrijven wat voor werk je doet en wat je nu zoo al te eten krijgt. Gaan jullie nog wel eens wandelen en wat is er voor verpoozing? We waren zoo blij met je brief van 2 juli omdat in het laatst van Juni bericht werd, dat Leipzig en Wittenberg waren gebombardeerd. Van ons allen de hartelijke groeten en de beste wenschen voor een spoedige terugkeer. Moed en vertrouwen!

M.h.g. Vader

73

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 26 juli 1944 Ontvangen: 5 augustus 1944 Beste Marius.

Kaart van 16-7-44 ontvangen. Dat is vlug! Blij met jullie opgewekter geest. Hoop maar dat alles gauw afgeloopen is. ‘t Wordt meer dan tijd.

Hier weer geschrokken van oekase over totale oorlog, en opname van bijna alle mannelijke bevolking in Duitschland en bezette gebieden in oorlogsbedrij­ven. We zullen maar hopen dat het de laatste loodjes zijn en als de nood het hoogst is, de redding nabij is. Wat een vreugd zal het zijn als het alles voorbij is en we weer vrij kunnen doen naar we verkiezen.

Tot zoo lang: houd er den moed maar in! Hartelijke groeten van allemaal en tot spoedig weerziens! Vader!

75 74

Van: P. A. M. Perreijn Dalweg 18 Arnhem Verstuurd: 29 juli 1944 Ontvangen: 12 augustus 1944 Beste Marius! Je kaart van 9-6 ontvangen waarvoor hartelijk dank. Hoop dat het je naar omstandigheden goed gaat. In ieder geval rekenen we er op je weer spoedig terug te zien. Hier alles goed, alleen wat lastig met de eterij. Hoe gaat dat nu bij jullie? Ontvang allerbeste wenschen, natuurlijk ook van thuis waar ze de dagen tellen. Hou je taai hoor. Je t.g. broer Piet

75

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: poststempel 9 augustus 1944 Ontvangen: 17 augustus 1944 Kaart 13/7 ontv. op 8/8. Alles hier goed. Leven ook in span­ning. Alles wijst er op dat force majeure wordt aangestuurd op einde. Kan niet gauw genoeg gaan. We zonden begin Juli pak 5 kg over RK. Ontvingen een week daarna bericht: geconfisceerd wegens verboden inhoud. Brief van Go in pak havermout. Heb overleg gepleegd met succes, maar moest wachten tot zending aug.! Het RK zou een remplacantpakket zenden, zonder delica­ tessen echter. Erg jammer, maar nu komt het toch deze maand. Hopen innig op spoedig weerzien. H.G. van állen.

Vader

77 76

Van : W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 21 augustus 1944 Ontvangen: 26 september 1944 Lieve Marius!

Ik heb van RK de schoenen die ik 1/7-44 verzond, terug ontvangen. Door Duitsland geweigerd. Moest in pak levensmiddelen insluiten. Vandaar vertraging. Kon daarom ook minder bijvoegen! Hier alles goed en in spanning goeden afloop. Hoop eind in zicht! Jammer RK-pakjes uitstel uit Amerika. Maar zal niet lang meer noodig zijn. Houdt goeden moed!

Laatste loodjes wegen ‘t zwaarst. Na lijden komt ver­blijden. ‘t Zal een reuzen opluchting geven! Vrijheid boven alles!! We leven allen met jullie mee! Alles wordt gebaseerd op geforceerde afloop? Met allerhartelijkste groeten van ons allemaal!!!

Vader.

77

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 12 september 1944 Ontvangen: 29 september 1944 Beste Marius.

Het daghet in het Oosten! Hier alles goed! Angstige spanning! Het gaat ons alles te langzaam! Maar dat alles er op wordt gezet er een eind aan te maken, is zeker! Gelukkig maar! De Paus heeft met klem aangedrongen, ten spoedigste de krijgsge­vangenen naar huis te zenden. Anders komen we je halen! Ik mag maar een paar regels schrijven, de anderen willen ook dit blaadje benutten. Dus H.G.+ t. ziens! Vader.

Lieve Jongen. Go kwam in ‘t middaguur met 2 brieven, waren zeer blij wat van je te hooren, hadden in 3 weken niets van je gehoord. Hoop nu ook gauw een brief van je te krijgen en schrijf dan eens waar nu je bivak is. Hoe is ‘t met je klee­ren, heb je je schoenen ontvangen? Een stevige pakkerd van je Moeder die altijd voor je bidt.

Beste Marius, Ik hoop dat het je naar omstandigheden goed maakt. Laten we hopen dat het leed spoedig voor jou geleden is. Wat een rot tijd hè.

Het allerbeste hoor. Houd je taai, mijn beste wenschen en hopenlijk tot spoedig ziens. dag! Frans.

Beste Marius. Ik hoop dat het je nog steeds goed gaat. Het is nu gauw gerooid moet je maar denken. Hou je nog even taai hoor. Tot spoedig ziens op de Soestdijkschekade. Piet P.S. Houde goeden Moed! Eind brengt de zege! Leve de vrijheid en de burgerpet, al steken de haren er door! Tot spoedig ziens! Vader!

79 78

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 6 november 1944 Ontvangen: 6 januari 1945 Beste Marius, Kaart v. 18-9-’44 blij ontvangen, omdat je het goed maakt naar omstandigheden. Hier ook alles gezond. Alleen erge spanning naar afloop hier. Heb je schoenen en sokken ontvangen? Ik schreef ook voor jou aan Scheidsbach en Bouman, te Eisleben. Heb je die gehad? We hopen voor alles en allen dat het hier spoedig afloopt en ook den geheelen oorlog, opdat we je weer gauw terug mogen zien. Houd goeden moed! Allerhartelijkst gegroet van ons allemaal! Wil je op mijn vragen antwoorden! Zit je nog te Eisleben?

Dag hoor, tot ziens.

Je l.h. Vader

79

Van: W. J. Perreijn Sr Soestdijkschekade 263 Den Haag Verstuurd: 7 januari 1945 Ontvangen: 27 februari 1945 Beste Marius.

2 kaarten van 12/12-44 ontvangen. H.D. Blij dat bij jou alles goed is, naar omstandigheden dan. Als de laatste loodjes het zwaarst wegen, merken wij dit terdege. De westelijke prov. zijn ge誰soleerd en ontbreekt aanvoer van levensmiddelen, waardoor hongertoestand is ontstaan. We hopen op eenigerlei uitredding, maar weten niet hoe & wanneer. Daarenboven zijn nu alle manl. pers. van 16 - 40 jaar opgevorderd, en worden weggevoerd, een deel voor versterkingen te graven in het Noord-oosten des lands, maar de meesten gaan naar Duitschland. Je begrijpt wel wat (tweede kaart) dit beteekent. Er zullen wel veel onderduikers zijn, maar als ze die ergens vinden, wordt alles, ook inboedel, verbeurd verklaard. Door inhouding van distributie worden velen gedwon足gen te gaan, terwijl alle loonen niet meer mogen worden uitbe足taald en al wat Rijks Gemeente pers. is alsdan wordt ontsla足gen. De toestand is dus heel erg. Wie dacht ooit aan slavernij in 1945. Toch houden we den moed er in. Heb je mijn brieven van Scheidsbach ontvangen? Ook mijn laatste van 26 December? Van ons allemaal de hartelijke groeten en hoop op gelukkig wederzien! Kop op! En hart omhoog! Je l.h. Vader.

Naar ik hoop tot wederzien in 1945!

81 80

Van: Moeder Soestdijkschekade 263 Den Haag.

Verstuurd: onbekend Ontvangen: onbekend Lieve jongen, Hoe komt het toch dat ik niets van je hoor, ik had zoo vast gehoopt maandagmorgen wat in de bus te vinden, maar nee hoor. Je moest eens weten hoe ik daar maar naar zit te verlangen, en dan is het zoo’n teleurstelling als er niets is. Je bent toch niet ziek, schrijf toch eens even al is het maar een kaartje, dat ik iets van je hoor. Kon je geen konijntje voor Odenkirchen krijgen, ze stuurde nog een boodschap of ik niets ontvangen had. Is het bij jullie ook zulk naargeestig weer: regen, mist, enz. Gelukkig is de zondag weer voorbij, en ga ik weer aan het aftellen dat je weer even thuis bent.

Hoor je nog niets van het zakenverlof? Ik had je nog boter willen sturen, maar ik dacht misschien heb je nog wel genoeg.

Ik heb je schoenen weggebracht, dus heb je die weer als je thuis komt. Zit je niet verlegen om zakdoeken, schrijf het dan even en ook of je nog boter hebt, dan stuur ik het je nog. Nieuws is hier niet, dus eindig ik na vele hartelijke groeten van allen maar vooral van je liefh Moeder

81