444

‫ئەندامێكی مەكتەبی سیاسیی یەكگرتو‪:‬‬

‫ئاستەنگ لەبەردەم پێكهێنانی حكومەتدا هەیە‬ ‫چاودێر‪ -‬تایبەت‪ :‬ئەندامێكی مەكتەبی سیاسیی یەكگرتو‪ ،‬پێیوایە‪ ،‬بایی ئەوەندە ئاستەنگ لەبەردەم‬ ‫گفتوگۆكاندا هەیە كە پێكهێنانی حكومەت درێژبكاتەوەو ئاشكراشیدەكات‪ ،‬یەكگرتوی ئیسالمی لەگەڵ‬ ‫پێكهێنانی حكومەتێكی بنكەفراواندایە‪ .‬مەولود باوەموراد‪ ،‬لە دیالۆگێكی تایبەتدا لەگەڵ “چاودێر”‪،‬‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬بۆچونی ئەنجومەنی سەركردایەتی ئەوەیە كە كۆكبین لەسەر ئەوەی حكومەتی ئایندەی‬ ‫هەرێم حكومەتێكی بنكەفراوان بێت‪ ،‬پێمانباشە لەحكومەتێكدا بەشداربین‬ ‫كە حكومەتی هەمو الیەنەكان بێت‪.‬‬ ‫‪4‬‬

‫رؤذنامةيةكي سياسي‪ ،‬روناكبريي‪ ،‬كؤمةآليةتيي هةفتانةية‬

‫ذمارة (‪ )444‬دو شةممة ‪2013/11/11‬‬

‫مەال بەختیار چەندین نهێنیی پێش هەڵبژاردنی پارلەمان ئاشكرادەكات‬ ‫“حکومه‌ت‌و مەكتەبی سیاسی بایەخیان بە بۆچونەكانمان نەدا”‬ ‫هەتا بەرپرسە تێوەگالوەكان بە بازرگانی‬ ‫لەبازاڕو بەرژەوەندییه‌کانی خەڵك‪ ،‬دورنەخرێنەوە‪،‬‬ ‫یەكێتی ملمالنێ چارەنوسسازەكان ناباتەوە‬ ‫چ����اودێ����ر‪ -‬ت���ای���ب���ەت‪ :‬م��ەال‬ ‫بەختیار لێپرسراوی دەستەی‬ ‫ك��اڕگ��ێ��ڕی م��ەك��ت��ەب��ی سیاسیی‬ ‫ی��ەك��ێ��ت��ی‪ ،‬چ��ەن��دی��ن نهێنیی‬ ‫بەر لەهەڵبژاردنی ‪2013/9/21‬ی‬ ‫پ����ارل����ەم����ان����ی ك����وردس����ت����ان‬ ‫ئاشكرادەكات‌و ئاماژە بەوەدەكات‪،‬‬ ‫م���اوەی س��ێ س��اڵ��ە لەئەنجامی‬ ‫كۆبونەوەی كارگێڕو مەكتەبەكانی‬ ‫ی��ەك��ێ��ت�ی‌و ك��ەس��ان��ی پ��س��پ��ۆڕ و‬ ‫پرۆفێشناڵەكانەوە‬ ‫رێــكخراوە‬ ‫چەندین پێشنیاز‌و گەاڵڵەنامەمان‬ ‫ب��ردە كۆبونەوەكانی مەكتەبی‬

‫سیاسی‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە لەالیەن‬ ‫مەكتەبی سیاسی‌و حكومەتیشەوە‬ ‫بایەخیان پێنەدرا‪.‬‬ ‫ه����ەروەك پ��ێ��ش��ی��وای��ە‪ ،‬هەتا‬ ‫یەكێتی سیاسەتی خۆپارێزی‬ ‫پ���ەی���ڕەوب���ك���ات‪ ،‬ه���ەت���ا ف��ك��رو‬ ‫گیانی شۆڕشگێڕێتی ریالیستی‬ ‫نەژێنێتەوە‪ ،‬بەتایبەتی زۆربەی‬ ‫بەرپرسەكان‪ ،‬هەرگیز یەكێتی‬ ‫ن���ات���وان���ێ‌ گ������رەوی م��ل��م�لان �ێ‌‬ ‫چ��ارەن��وس��س��ازەك��ان ب��ب��ات��ەوە‪.‬‬ ‫ئەمەش مەحاڵە بێتەدی‪ ،‬هەتا‬ ‫ب��ەرپ��رس��ە ت��ێ��وەگ�لاوەك��ان بە‬

‫یەكێك لەئامانجەكانیان كەركوكە‬

‫قاعیدە دەیان خۆكوژ‬ ‫لەسوریاوە دەنێرێتە عیراق‬

‫چ���اودێ���ر‪ -‬ت��ای��ب��ەت‪ :‬ب��ەپ��ێ��ی ئ��ەو‬ ‫زانیارییانەی ل��ەدەزگ��ای هەواڵگریی‬ ‫عیراقەوە دەس��ت "چاودێر" كەوتون‪،‬‬ ‫رێ��ك��خ��راوی قاعیدە ژم��ارەی��ەك��ی زۆر‬ ‫خۆكوژی لەخاكی سوریاوە ئامادەكردوەو‬ ‫بەنیازە بۆ كاری تێرۆریستی رەوانەی‬ ‫عیراقیان بكات‌و ش��اری كەركوكیش‬ ‫یەكێك دەبێت لەئامانجەكانیان‪.‬‬ ‫لەوبارەیەوە‪ ،‬سەرچاوەیەكی ئەمنیی‬ ‫باوەڕپێكراو بە "چاودێر"ی راگەیاند‪،‬‬ ‫بەپێی نوسراوێك كە لەالیەن دەزگای‬ ‫هەواڵگریی عیراقەوە نێردراوە بۆ دەزگا‬ ‫ئەمنییەكان‪ ،‬رێ��خ��راوی تێرۆریستیی‬

‫قاعیدە بۆ وەشاندنی گورزی كوشندەو‬ ‫كاری تێكدەرانە لەرێگەی تەقاندنەوەی‬ ‫ئۆتۆمبێل‌و ك��ردەوەی خۆكوژییەوە لە‬ ‫ترۆپكدایە‪.‬‬ ‫ئەو سەرچاوەیە‪ ،‬ئاشكراشیدەكات‪،‬‬ ‫ب��ەپ��ێ��ی ن��وس��راوەك��ەی ه��ەواڵ��گ��ری��ی‬ ‫عیراق سەدان تێرۆریست كە زۆربه‌یان‬ ‫چیچانین لەسنوری سوریا ئامادەكراون‪،‬‬ ‫تاوەكو دزە بكەنە خاكی عیراقەوە بۆ‬ ‫ئەنجامدانی ك��اری خۆكوژی‪ .‬وتیشی‬ ‫"زیاتر پارێزگاكانی بەغدادو كەركوك‌و‬ ‫دی��ال��ەو سەاڵحەدین دەبنە ئامانجی‬ ‫پالنەكەی قاعیدە"‪.‬‬

‫یاسین النصیر تایبه‌ت بۆ "چاودێر"‬

‫دیاله‌کتیکی‬ ‫په‌یوه‌ندیی نێوان‬ ‫مرۆڤ و شار‬

‫ناوی به‌شداربوانی فێستیڤاڵی‬ ‫گه‌الوێژ ئاشکراد‌ه‌کرێن‬ ‫‪11/10/2013 11:24:59 PM‬‬

‫بازرگانی‪ ،‬لە بازاڕو بەرژەوەندیی‬ ‫خەڵك دورنەخرێنەوە‪ .‬گەندەڵی‬ ‫ریشەكێش نەكرێ‌‌و شەفافیەت لە‬ ‫نەوتدا‪ ،‬بەرجەستەی راستەقینە‬ ‫نەكرێ‌‪.‬‬ ‫ل��ەس��ەروت��اری ئ��ەم ژم��ارەی��ەی‬ ‫"چاودێر"دا‪ ،‬بە ناونیشانی "من‌و‬ ‫راستییەكانی هەڵبژاردن" مەال‬ ‫بەختیار‪ ،‬سەرەڕای ئاشكراكردنی‬ ‫راس��ت��ی��ی��ەك��ان‌و رەخ��ن��ەگ��رت��ن‬ ‫لەمەكتەبی سیاسیی یەكێتی‌و‬ ‫كابینەكانی حكومەت‪ .‬ده‌شڵێت‬ ‫"ب���ەش ب��ەح��اڵ��ی خ���ۆم‪ ،‬ل���ەدوای‬

‫هەڵبژاردنەوە‪ ،‬نە رەوتی الوازی‬ ‫رەشبینی‌و روخێنەری یەكێتیم‬ ‫پ���ێ‌ ب����اش ب����وە‪ .‬ن���ە ه��ەڵ��پ��ەی‬ ‫قۆزتنەوەی هەلومەرجی دوای‬ ‫هەڵبژاردنیشم قبوڵە‪ .‬تەنها ئەوەم‬ ‫پێ راس��ت ب��ووە كە‪ :‬بەئارامیی‬ ‫ب��ی��رب��ك��رێ��ت��ەوە‪ ،‬ب��ەق��وڵ��ی��ی��ش‬ ‫رەخ��ن��ەب��گ��ی��رێ‌‪ .‬بەرنامەیەكی‬ ‫ه��ەم��ەالی��ەن��ەی ن��وێ��گ��ەری بۆ‬ ‫كۆنگرە ئامادەبكرێ‌‪ .‬بەرنامەكە‬ ‫رەخنەگرانەبێ‌‪ .‬دەستبخرێتەسەر‬ ‫برینەكان‌و ماكی برینەكانیش‬ ‫بەڕاستی پاك بكرێتەوە"‪.‬‬

‫من‌و راستییەكانی هەڵبژاردن‬ ‫مەال بەختیار‬ ‫هەڵوێستەیەك لە كارەساتەكان‬

‫ئەندامێكی سەركردایەتیی یەكێتی‪:‬‬

‫بەشداریكردنی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫لەحكومەتدا نەخشەی‬ ‫سیاسی دەگۆڕێت‬

‫چاودێر‪ -‬تایبەت‪ :‬ئەندامێكی خولی‬ ‫چ��وارەم��ی پ��ارل��ەم��ان��ی ك��وردس��ت��ان‪،‬‬ ‫رایدەگەیەنێت‪ ،‬فراكسیۆنی یەكێتی‬ ‫ئەمجارە سەربەخۆیە‌و سەربەخۆبونیش‬ ‫واتە سەربەخۆیی بڕیار لەناو پارلەماندا‌و‪،‬‬ ‫یەكێتیش مەرجی هیچ الیەنێكی قبوڵ‬ ‫نیە بۆ پێكهێنانی حكومەت‪.‬‬ ‫ب��ێ��گ��ەرد ت��اڵ��ەب��ان��ی‪ ،‬ك��ە ه��اوك��ات‬ ‫ئەندامی سەركردایەتیی یەكێتییە‪ ،‬لە‬ ‫دیالۆگێكی تایبەتدا لەگەڵ "چاودێر"‬

‫راشیدەگەیەنێت‪ ،‬یەكێك لەسیناریۆكانی‬ ‫پێكهێنانی حكومەت بەشداریپێكردنی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنە لەحكومەتدا‪ ،‬ئەمەش‬ ‫شتێكی تازە دەب��ێ‌‌و هاتنی ئەوانیش‬ ‫بۆ ن��او حكومەت نەخشەی سیاسی‬ ‫ل��ەك��وردس��ت��ان روب���ەڕوی گۆڕانكاری‬ ‫دەكاتەوە‪.‬‬ ‫ت �ه‌واوی چاوپێکه‌وتنه‌که‌ی بێگەرد‬ ‫ت��اڵ��ەب��ان��ی ل�� ‌ه ژم�����اره‌ی داه���ات���ودا‬ ‫باڵوده‌که‌ینه‌وه‌‪.‬‬

‫هاكان ئایگون‪ ،‬رۆژنامەنوسی ناوداری توركیا‪:‬‬

‫ئاك پارتی دەیەو ‌‬ ‫ێ‬ ‫توركیای عەلمانی بۆ دەوڵەتێكی‬ ‫ئیسالمی بگۆڕێت‬

‫سه‌باره‌ت به‌ میشیل فۆکۆ‬

‫شه‌رعیه‌تی "ئه‌ی ره‌قیب"‬ ‫‪1‬‬

‫ئیبراهیمی مه‌الزاد ‌ه‬

‫ئەگەر‪ ..‬لەباتی سەركەوتن‪ ،‬ژێركەوتن بەرژەوەندیی خەڵكی دابین بكردایە‪،‬‬ ‫ئاخۆ هەلپەرستی چەند پەرەی بسەندایە؟!‬ ‫لەتەمەنی (‪ )43‬ساڵەی سیاسیمدا‪ ،‬لەمێژووی شۆڕشی ئەیلول‌و شۆڕشی نوێدا‪،‬‬ ‫چەندین شكست‌و كارەساتم بینیووە‪:‬‬ ‫ كارەساتی دوای خیانەتنامەی جەزائیرم لە (‪/6‬ی ئازاری ‪ )1975‬بینیووە‪،‬‬‫هەموو خەڵك نەك هەر هەرەسی نەهێنا‪ ،‬بەڵكو هەبون باشتر ئامادەی بەرگری‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫ خۆبەدەستەوەدانی بەلێشاوی (‪ )1977‬م‪ ،‬لەشۆڕشی نوێدا‪ ،‬بینیووە‪،‬‬‫شۆڕشگێڕەكانی شۆڕش (بزوتنەوەو كۆمەڵە) پێش گەڕانەوەی جەنابی مام‬ ‫جەاللیش‪ ،‬درێژەیان بە خەبات دا‪.‬‬ ‫ كارەساتی هەكاریم دیووە (بەهاری ‪ )1978‬گیانی شۆڕشگێڕێتی جۆشتر داو‬‫یەكێتی لە لێواری روخانەوە هەڵسایەوە‪.‬‬ ‫ تێكشكانی سەردەمی ئەنفال‌و كیمیابارانم دیووە (‪ )1990 – 1988‬كە‬‫بەلێشاو پێشمەرگەو خەڵك‪ ،‬پاڵپێوەدەنران بچنەوە الی رژێم‪ ،‬خەبات هەر درێژەی‬ ‫پێدراو پارتیزانەكان‪ ..‬قارەمانی ئەفسانەیی ئەو رۆژگارە بون‪.‬‬ ‫ كۆڕەوی (‪ )1991‬رووداوێكی تراژیدی نەتەوەیی بوو‪ ،‬كۆڵنەدان هەر بەردەوام‬‫بوو‪ .‬بەتایبەتی لەناو شارەكانداو سەرەنجام بەرەی كوردستانیش گەڕانەوە بۆ‬ ‫حوكمڕانی!‬ ‫ ‪ /31‬ی ئابمان بەسەردا هات‪ ،‬كەم تێكۆشەری راستەقینەی یەكێتی روخا‪.‬‬‫روخاوەكان لە مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتیەوە بۆ پلەو پۆستەكانی خوارەوەش‪،‬‬ ‫ێ باسیان دەكەین) یەكێتی بەشێوەیەكی‬ ‫خ��راپ نائومێد بوبون (رۆژێ��ك د ‌‬ ‫چاوەڕواننەكراو‪ ،‬سەركەوتەوە‪.‬‬ ‫ لەدوای دوا شكستی ‪/31‬ی ئابەوە‪ ،‬یەكێتی‪ ،‬نالەبارترین رووداو رویتێكردبێت‪،‬‬‫جیابونەوەی بزوتنەوەی گۆڕان بوو‪ .‬لەمكاتەشدا‪ ،‬كەمترین سەركردەی یەكێتی‬ ‫بەرگری لە یەكێتی دەكرد‪ .‬زۆربەیان دەستی بەرژەوەندیان بە كاڵوی خۆیانەوە‬ ‫گرتبوو‪ .‬سەرەنجامی ئەم جیابونەوەیەش‪ ،‬دابەزینی رێژەی دەنگەكانی یەكێتی‬ ‫بوو لەهەڵبژاردندا‪ .‬ئەمە لەكاتێكدا‪ ،‬یەكێتی لەهەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی‬ ‫كوردستاندا (‪ ،)2005/1/30‬پێش ئەوە‪ ،‬یەكەمی كوردستان بوو‪.‬‬ ‫ ئەم دابەزینەی رێژەی دەنگەكان (نەك كورسیەكان لەچاو هەڵبژاردنه‌کانی‬‫‪ 2009‬و ‪ )2010‬كاریگەریی نالەباری لەسەر یەكێتی هەبوو‪ .‬ئەوەی من سەرنجی‬ ‫دەدەم‪ ،‬لەشۆڕشدا‪ ،‬هیچ شكستێك‌و‪ ،‬لە حوكمڕانی‌و هەڵبژاردنیشدا‪ ،‬هیچ‬ ‫هەڵبژاردن‌و روداوێك‪ ،‬لەپاڵ پەرۆشیی بۆ هەڵسانەوەی یەكێتی‪ ،‬گیانی رق‌و‬ ‫كەلەبەرە تاریكەكانی هەلپەرستی‌و پلەپەرستی لە مێژووی‬ ‫بــؤ‬ ‫‪2‬‬ ‫یەكێتیدا‪ ،‬وەكو ئەم ئەنجامەی هەڵبژاردن‪ ،‬نەوروژاندووە‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫پییه‌ر بۆردیۆ‬

‫‪6‬‬

‫‪01.indd 1‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫ذمارة (‪ )444‬دو شةممة ‪2013/11/11‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪2‬‬

‫ته‌واوکه‌ری سەروتار‬ ‫بەرنامەی سۆسیالمان بۆ چارەسەری‬ ‫كێشەی بێكاری‌و یاسای كارو بیمەی‬ ‫تەندروستی پێشكەش كرد‪ ،‬مەخابن‪ ،‬لە‬ ‫كابینەكانی (‪ 5‬و ‪ 6‬و ‪)7‬دا‪ ،‬گوێبیستی ئەو‬ ‫پرۆژانە‪ ،‬لەبەر هەر هۆیەك بوبێ‌‪ ،‬داخرابوو‬ ‫جێی داخ��ە‪ ،‬بەشی بەرچاوی ئەم رق‌و‬ ‫هەلپەرستیە‪ ،‬تەنانەت رەخنەی دڵسۆزانیش‪،‬‬ ‫بۆچونەكانیان لەسەر زانیاری هەڵە رۆناوە‪.‬‬ ‫ل��ەم نوسینەدا‪ ،‬ه��ەوڵ��دەدەم زانیاریەكان‬ ‫راستبكەمەوە‪ ،‬ئەگەر هەشبێ‌‪ ،‬ئەم زانیاریانە‬ ‫رەتبكاتەوە‪ ،‬ئەوكاتە باقی راستیەكانی‬ ‫ژێر بەڕەیان بۆ دەخەمە سەر بەڕەی ئەم‬ ‫لیبراڵیەتە بێپێزەی لەژیانی حیزبایەتیشدا‪،‬‬ ‫دەستیانداوەتێ‌!!‬ ‫گۆڕان لەمەودوا چی دەكات؟‬ ‫ئێمە ن��ات��وان��ی��ن ب��اس��ی ه��ەڵ��ب��ژاردن‌و‬ ‫ئەنجامەكانی بكەین‪ ،‬ئەگەر باسی گۆڕان‬ ‫نەكەین‪ .‬گۆڕان‪ ،‬توانی رێژەیەكی بەرچاوی‬ ‫دەنگەكانی یەكێتی راكێشێتە الی خۆی؛‬ ‫بەاڵم هەتائێستا‪ ،‬جگە لە وروژاندنی هەست‌و‬ ‫هەڵوێستی توندی خەڵك‪ ،‬كە هەلومەرجەكە‬ ‫بۆ ئەم وروژاندنە جارێ‌ یارمەتیەكی باشی‬ ‫داوون‪ ،‬كە ئەو بەشە خەڵكە بچێتە ژێر‬ ‫كاریگەرییان‪ ،‬بەاڵم وەكوتر‪ ،‬نەیانتوانیووە‬ ‫ببنە ئەلتەرناتیڤێكی باشتر لە یەكێتی‪،‬‬ ‫هیچ نەبێ‌ لە دەسەاڵتی یاساداناندا‪ .‬بڕیاری‬ ‫بەشدارینەكردنیشیان لە حكومەت‪ ،‬دوای‬ ‫(‪ )2009‬دروستنەبوو‪ ،‬ئەنجامەكەشی لەم‬ ‫هەڵبژاردنەدا دەركەوت‪ ،‬كورسییەك دابەزین‪،‬‬ ‫ئەمە لەكاتێكدا بۆ (‪ )35 – 30‬كورسی‬ ‫بەرنامەی هەڵبژاردنیان دانابوو‪ .‬تەنانەت‬ ‫خۆیان وا ئ��ام��ادە ك��ردب��وو‪ ،‬سەركەوتنی‬ ‫ئەوتۆ بەدەستبێنن‪ ،‬بەبێ‌ ئەوان پێكهێنانی‬ ‫حكومەت قورس بێت‪.‬‬ ‫گۆڕان‪ ،‬ئێستا چی دەكات‌و نایكات؟ ئایە‬ ‫میتۆدی سیاسی خۆی بەرامبەر دەسەاڵت‬ ‫دەگۆڕێ‌ یان ناگۆڕێ‌؟ بەرنامەی نوێی دەبێ‌‬ ‫بۆ بەشدارییەكی واقیعی لەدەسەاڵت یان نا؟‬ ‫سیاسەتی بەرامبەر یەكێتی‌و پارتی‪ ،‬لەبەر‬ ‫رۆشنایی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن‪ ،‬چۆن‬ ‫چۆنی دەب�ێ‌؟ ئایە پێیوایە لەسەر هەمان‬ ‫رەوت‌و سیاسەتی لەمەوبەری ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بەردەوام بێ‌‪ ،‬دەتوانێ‌ تەرازووی هێز بەالی‬ ‫خۆیدا تەواو بگۆڕێ‌ یان نا؟‬ ‫ئ��ای��ە‪ ..‬گ��ۆڕان بیری ل��ەوە ك��ردۆت��ەوە‪،‬‬ ‫لە ئۆپۆزسیۆندا‪ ،‬چ شتێكی ت��ازەی پێیە‬ ‫بەدەسەاڵتی بڵێ‌؟ ئایا بۆیان دەركەوتووە‪،‬‬ ‫ه��ەرچ��ی رەخ��ن��ەو ه��ان��دان‌و ن��اڕەزای��ی لە‬ ‫هەمانەكەیاندا ه��ەب��وو‪ ،‬وت��ی��ان‪ ،‬جگە لە‬ ‫ك��اری��گ��ەری سلبیان ب��ۆ س��ەر ج��ەم��اوەری‬ ‫یەكێتی‪ ،‬هەروەكو لەهەڵبژاردنی (‪)2009‬وە‬ ‫دەركەوتووە‪ ،‬هیچ كاریگەرییەكیان بۆ سەر‬ ‫پارتی نەبوو‪ .‬بەڵێ‌‪:‬‬ ‫ لەهەڵبژاردنی (‪)2009‬ی پەرلەمانی‬‫كوردستان‪ ،‬گۆڕان كاریگەری لەسەر پارتی‬ ‫نەبوو‪.‬‬ ‫ لەهەڵبژاردنی (‪)2010‬ی پەرلەمانی‬‫عێراق‪ ،‬كاریگەری لەسەر پارتی نەبوو‪.‬‬ ‫ لەهەڵبژاردنی (‪)2013‬ی پەرلەمانی‬‫كوردستانیش‪ ،‬دوای (‪ )4‬ساڵ دوژمنایەتی‬ ‫پارتی‪ ،‬دەركەوت پارتی رێژەی دەنگەكانی‬ ‫زیاتر بووە‪ .‬تەنانەت لە سلێمانیش‪ .‬ئەمە‬ ‫لەكاتێكدا پارتی‌و یەكێتی‪ ،‬بەجیا لیستیان‬ ‫دابەزاند‪.‬‬ ‫كەواتا‪ :‬گ��ۆڕان‪ ،‬دژایەتی پارتی بكات‪،‬‬ ‫هەر لە دەنگی یەكێتی دەخ��وات‪ .‬دژایەتی‬ ‫یەكێتیش بكات‪ ،‬هەر پارتی بەهێزدەكات‪.‬‬ ‫ئێستا گۆڕان و ئەو گێژەنگە سیاسییەی‬ ‫تێیكەوتووە‪ ،‬لەبەرامبەر بەشداریكردن‌و‬ ‫نەكردن لە دەسەاڵت‪ ،‬جێدێڵین‪ ،‬كە لەهەموو‬ ‫حاڵەتێكدا‪ ،‬ئەم گێژەنگەی گۆڕانیش‪ ،‬بەزیانی‬ ‫جەماوەرو بەرنامەی یەكێتی دەشكێتەوە‪.‬‬ ‫س��ەرەڕاش‪ ،‬با چ��اوەڕوان بین‪ ،‬بزانین دوا‬ ‫بڕیاری گ��ۆڕان لە چ بەستێنێكی سیاسی‌و‬ ‫حوكمڕانیدا لەنگەر دەگرێ‌‪ .‬ئەوكاتە یەكێتی‪،‬‬ ‫بەرچاوی رۆش��ن دەب��ێ‌‌و دەشبێ‌ یەكێتی‪،‬‬ ‫لەهەموو حاڵەتێكدا‪ ،‬واز لە خۆشباوەڕی‬ ‫سیاسی لە ملمالنێ‌ سیاسیەكاندا بەرامبەر‬ ‫هەموو الیەك بێنێ‌‪ ،‬ئەگینا‪ ،‬هەتا یەكێتی‬ ‫سیاسەتی خۆپارێزی پەیڕەو بكات‪ ،‬هەتا‬ ‫ف��ك��رو گیانی شۆڕشگێڕێتی ریالیستی‬ ‫نەژێنێتەوە‪ ،‬بەتایبەتی زۆربەی بەرپرسەكان‪،‬‬ ‫هەرگیز یەكێتی ناتوانێ‌ گ��رەوی ملمالنێ‌‬ ‫چارەنوسسازەكان بباتەوە‪ .‬ئەمەش مەحاڵە‬

‫‪11/10/2013 11:32:54 PM‬‬

‫بێتەدی‪ ،‬هەتا بەرپرسە تێوەگالوەكان‬ ‫بە بازرگانی‪ ،‬لە ب��ازاڕو بەرژەوەندییه‌کانی‬ ‫خەڵك‪ ،‬دورنەخرێنەوە‪ .‬گەندەڵی ریشەكێش‬ ‫نەكرێ‌‌و شەفافیەت لە نەوتدا‪ ،‬بەرجەستەی‬ ‫راستەقینە نەكرێ‌‪.‬‬ ‫ئاستەنگی یەكێتی‬ ‫لێرەدا‪ ،‬دەم��ەوێ‌ بێمە سەر ئاستەنگی‬ ‫كاریگەریەكانی ئەنجامی هەڵبژاردن‪ ،‬لەسەر‬ ‫یەكێتی‪ ،‬پێش هەموو شتێكیش دەستپێكی‬ ‫ئەم وت��ارە دوب��ارە دەك��ەم��ەوە‪ “ :‬ئەگەر‪..‬‬ ‫لەباتی سەركەوتن‪ ،‬ژێركەوتن بەرژەوەندی‬ ‫خەڵكی دابین بكردایە‪ ،‬ئاخۆ هەلپەرستی‬ ‫چەند پەرەی بسەندایە؟!”‬ ‫یەكێتی‪ ..‬هەتائێستا‪ ،‬نەیتوانیووە‪ ،‬ناوێكی‬ ‫راستەقینە لەئەنجامی هەڵبژاردن بنێت؛ هەیە‬ ‫ناوی دەنێ‌ شكست؛ هەشە بە كارەسات ناوی‬ ‫دەبات؛ هەروا پێشیدەوترێ‌ پاشەكشە‪.‬‬ ‫ئ����ەم ن��اول��ێ��ن��ان��ان��ە‪ ،‬ب��ەرج��ەس��ت��ەی‬ ‫هەڵسەنگاندنە جیاوازەكانی ناو یەكێتین‪.‬‬ ‫كە ئەمەش‪ ،‬رەن��گ��دان��ەوەی ب��ەرژەوەن��دی‌و‬ ‫مەرامی جۆراوجۆرن لەناو یەكێتیدا‪ ،‬هەروا بۆ‬ ‫چۆنیەتی ئاراستەكردنی لەمەودوای یەكێتی‪،‬‬ ‫یان بۆ چۆنیەتی زاڵبون لەناو یەكێتیدا‪..‬‬ ‫كۆنگرەش بەڕێوەیە!!‬ ‫بەش بەحاڵی خۆم‪ ،‬لەدوای هەڵبژاردنەوە‪،‬‬ ‫نە رەوت��ی الوازی رەشبینی‌و روخێنەری‬ ‫یەكێتیم پ �ێ‌ ب��اش ب���ووە‪ .‬ن��ە هەڵپەی‬ ‫قۆزتنەوەی هەلومەرجی دوای هەڵبژاردنیشم‬ ‫قبوڵە‪ .‬تەنها ئەوەم پێ راست بووە كە‪:‬‬ ‫بەئارامیی بیر بكرێتەوە‪ ،‬بەقوڵیش‬ ‫رەخنە بگیرێ‌‪ .‬بەرنامەیەكی هەمەالیەنەی‬ ‫نوێگەری بۆ كۆنگرە ئامادە بكرێ‌‪ .‬بەرنامەكە‬ ‫رەخنەگرانەبێ‌‪ .‬دەست بخرێتە سەر برینەكان‌و‬ ‫ماكی برینەكانیش بەڕاستی پاك بكرێتەوە‪.‬‬ ‫ل��ەم ب��گ��رەو ب��ەردەی��ەی ه��ەڵ��ب��ژاردن��دا‪،‬‬ ‫پروپاگەندە زۆر كراون‪ .‬رەخنە بێ‌ ئەندازە‬ ‫گیراون‪ .‬بەشێكی رەخنەكانم پێ‌ ئاسایی‬ ‫بون‪ ،‬تەنها رەخنەی هەلپەرستەكان نەبێ‌‪.‬‬ ‫ك��ە دڵنیام رەخنەكانیان ل��ە پەرۆشیی‬ ‫چارەسەركردنی كێشەكانی یەكێتی نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو لە هەلپەرستی خۆیانەوەیە‪ ،‬كە‬ ‫پێیانوایە‪ ،‬ئەنجامی هەڵبژاردنەكە‪ ،‬هەلەكەی‬ ‫بۆ هەڵخستون‌و ئەوپەڕی ه��ەوڵ دەدەن‪،‬‬ ‫بیقۆزنەوە‪ .‬ئەم رەخنەگرانە كەم نین‪ .‬چاالك‌و‬ ‫مشەخۆرن‪ .‬بەاڵم لەبەرئەوەی هەلپەرستن‪،‬‬ ‫دڵنیام لەكۆنگرەدا كورت دێنن! دیاریشە‪،‬‬ ‫هەلپەرستی تەنها خویەكی شەخسی نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو پەتایەكی سیاسیشە‪ ..‬ناوبەناو حیزب‌و‬ ‫دەسەاڵتەكان دەتەنێتەوە‪.‬‬ ‫سەبارەت بە خۆم‪ ،‬رەخنەی جۆراوجۆرم‬ ‫ئ��اڕاس��ت��ەك��راوون‪ .‬رەخنە هەیە‪ ،‬بەجێن‪.‬‬ ‫هەشن نابەجێن‪ .‬رەخنەش هەیە‪ ،‬پڕاوپڕن‬ ‫لە رقی كۆن‌و نوێ‌‪ .‬لێرەولەوێش‪ ،‬هەندێك‬ ‫زانیاری هەڵە‪ ،‬بونەتە مایەی رەخنەی هەڵە‬ ‫بەرامبەرم‪ .‬وەكو‪:‬‬ ‫ژمارە (‪)249‬ی گۆڤاری لڤین‪ ،‬لە الپەڕە‬ ‫(‪ )8‬دا‪ ،‬لە وتارێكی شیكاریدا‪ ،‬دەڵێ‌‪:‬‬ ‫“مەال بەختیاریش كە سەرۆكی كەمپینی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی یەكێتی ب���ووە‪ ،‬پشكی‬ ‫گەورەی شكستەكانی یەكێتی بەركەوت‪ ،‬ئەو‬ ‫لەهەر جێگایەك وتاری دابێت یەكێتی لەو‬ ‫شوێنە دۆڕاندویەتی”‪.‬‬ ‫ئەم رەخنەیە‪ ،‬نەك دەرونی رووداوەكانی‬ ‫شیكار ن��ەك��ردۆت��ەوە‪ ،‬بەڵكو ئەنجامە‬ ‫بینراوەكانیشی ب��اش نەخوێندۆتەوە؛ بۆ‬ ‫نمونە‪:‬‬ ‫ لە كۆیە‪ ،‬مەڵبەندو كۆمیتەكان ئیشی‬‫باشیان كردبوو‪ ،‬بۆیە كە وتارم خوێندەوە‪،‬‬ ‫بردمانەوە‪.‬‬ ‫ لە تەقتەق وتارم خوێندەوە‪ ،‬بردمانەوە‪.‬‬‫ لە قەسرێ‌ وتارم خوێندەوە‪ ،‬بردمانەوە‪.‬‬‫ لە ئاكرێ‌ وتارم خوێندەوە‪ ،‬لەهەڵبژاردنی‬‫پێشوو دەنگمان زیاتر هێنا‪.‬‬ ‫ ل��ە سەید س��ادق وت���ارم خوێندەوە‪،‬‬‫یەكەمین جارە لە یەكگرتوو دەنگمان زیاتر‬ ‫هێنا‪ .‬باشە‪ ..‬لە نوسەری ئەم شیكارە بەڕێزە‬ ‫دەپرسم‪:‬‬ ‫ ئەی لە گەرمیان كێ‌ وتاری خوێندەوەو‬‫بۆچی (‪ )41‬هەزار دەنگمان كەمتر هێناوە؟‬

‫خەمساردی‌و بە مەرام فەرامۆشكردنی‬ ‫بەرنامەی هەڵبژاردن‪ ،‬دوای هەڵبژاردنیش‬ ‫رەخنەی سەیروسەمەرە گرتن‪ ..‬یاخود‬ ‫چەواشەكردنی ئۆرگان‌و ئەندامان‪ ،‬دادی‬ ‫حزبێكی وەكو یەكێتی نادات‬

‫ ئەی لە سلێمانیدا كێ‌ وتاری خوێندەوەو‬‫بۆچی نەمانبردەوە؟‬ ‫ ئەی لە رانیە‪ ،‬كێ‌ وتاری خوێندەوەو‬‫بۆچی دۆڕاین؟‬ ‫ ئەی لە هەولێر بۆ پاشەكشەی گەورەمان‬‫كرد؟‬ ‫ ئەی لە دەنگە تایبەتیەكان بۆ؟‬‫نوسەر دەڵ �ێ‌‪ :‬مەال بەختیار‪ ،‬سەرۆكی‬ ‫كەمپینی هەڵبژاردنی یەكێتی بوو”‪.‬‬ ‫ئەمیش وا نییە‪ .‬جارێ‌ هەڵمەتی هەڵبژاردنی‬ ‫یەكێتی ه��ەر س��ەرۆك��ی ن��ەب��ووە‪ .‬پاشان‪،‬‬ ‫مەكتەبی سیاسی‌و ئەنجومەنی سەركردایەتی‬ ‫یەكێتی دەزانن‪ ،‬هەتا هەڵبژاردنی مەڵبەندو‬ ‫ئۆرگانەكان كران‪ ،‬لیژنەیەكی سەرپەرشتی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی ناو یەكێتی هەبوو‪ .‬بەاڵم‬ ‫لیژنەكە‪ ،‬بەسەرپەرشتی (من‪ -‬مەال بەختیار)‬ ‫هەندێك رێسامان دانابوو بۆ تەتەڵەكردنی‬ ‫ن���اوی ك��ان��دی��دەك��ان‪ ،‬وام���ان پ��ێ باشبوو‬ ‫رێژەیەك لە كاندیدەكان‪ ،‬لە كەسایەتی دیاری‬ ‫یەكێتی‌و دۆستانی یەكێتی بن‪ ،‬كە دەتوانن‬ ‫دەن��گ بۆ یەكێتی كۆبكەنەوە‪ ،‬هەروەها‬ ‫ه��ەر كاندیدێك مەرجەكانی تیا نەبوبێ‌‪،‬‬ ‫یان سەپێنرابێ‌‪ ،‬الببرێن (لەراستیدا هەبوو‬ ‫سەپێنرابوو‪ ،‬هەشبوو غ��ەدری لێكرابوو)‪.‬‬

‫ئیسماعیل‪ ،‬بڵێسە جەبار فەرمان‪ ،‬بێگەرد‬ ‫دڵشادو د‪.‬جوان ئیحسان‌و بەندە) كۆبوینەوەو‬ ‫ب���ەوردی لەچۆنیەتی خ��ۆئ��ام��ادەك��ردن بۆ‬ ‫هەڵبژاردن‪ ،‬دوای��ن‪ .‬لە مەكتەبی سیاسی‬ ‫خستمانە پرۆگرامەوە‪ ،‬گوتیان وازبێنن زووە!!‬ ‫ (‪ )2011/10/22‬دەستەی كارگێڕ‪ ،‬لەگەڵ‬‫دەزگ��ای هەڵبژاردن‪ ،‬بەئامادەبونی (ئازاد‬ ‫جوندیانی‪ ،‬د‪.‬جوان ئیحسان‪ ،‬بڵێسە جەبار‬ ‫فەرمان‪ ،‬نوێنەری مەكتەبی دارایی‌و د‪.‬یوسف‬ ‫گ��ۆران) كۆبوینەوەو لەسەر راپۆرتەكانی‬ ‫(‪ )NDI‬و راپرسیەكانیان‌و چۆنیەتی‬ ‫بەرنامەدانان بۆ ئەو كەموكورتیانەی لە‬ ‫راپۆرتەكاندا هاتبون‪ ،‬سەبارەت بە یەكێتی‪،‬‬ ‫ه��ەروەه��ا تەنگوچەڵەمەكان ل��ە ئ��ەدای‬ ‫حكومەت‌و رای خەڵك بەرامبەر گەندەڵی‌و‬ ‫مشەخۆری ب��وو‪ ،‬لەو دانیشتنەدا‪ ،‬بۆمان‬ ‫دەركەوتبوو‪ ،‬كە پارتی لەراپرسیدا باشە‪.‬‬ ‫گۆڕان دانەبەزیووە‪ .‬یەكێتی دەتوانێ‌ باشتر‬ ‫كاریگەر ب �ێ‌‪ .‬ك��ۆی ئ��ەم قسانەمان بردە‬ ‫مەكتەبی سیاسی‪ ،‬مەخابن‪ ،‬وەكو پێویست‪،‬‬ ‫نە حکومه‌ت و نە مەكتەبی سیاسی‪ ،‬بایەخیان‬ ‫بە بۆچونەكان نەدا‪.‬‬ ‫هەر لەم دانیشتنەدا‪ ،‬من بیرۆكەی پرۆژەی‬ ‫چۆنیەتی كۆكردنەوەی (‪ 750‬هەزار) بۆ یەك‬

‫بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردن (شۆڕش ئیسماعیل)‬ ‫بەراشكاوی‌و كەمێكیش بەتوڕەیی رووی كردە‬ ‫هەڤااڵنی مەكتەبی سیاسی‌و بەكوردیەكی‬ ‫رەوان گوتی‪ )32( :‬رێنوێنی‌و رونكردنەوەمان‬ ‫دەركردووە‪ .‬بۆ هەموتانم ناردووە‪ .‬تەنها مەال‬ ‫بەختیار وەاڵمی داومەتەوە‪.‬‬ ‫ (‪ )2013/2/5‬دەستەی كارگێڕ‪ ،‬لەگەڵ‬‫(‪ )35‬كادری مەكتەب‌و مەڵبەندو ئۆرگانەكان‪،‬‬ ‫كە بەشداری خولی هەڵبژاردنیان لەگەڵ‬ ‫پسپۆرانی پارتی سۆسیال – دیموكراتی‬ ‫سوید كردبوو‪ ،‬كۆبوینەوە‪ .‬گوتمان‪ :‬ئەمجارە‬ ‫لە غیابی مام جەالل بەشداری هەڵبژاردن‬ ‫دەكەین‪ .‬گوتیشمان‪ :‬تەنها دەسەاڵت دادمان‬ ‫نادات‪ .‬دەبێ‌ خۆمان‌و دەسەاڵتەكەش لەگەڵ‬ ‫گۆڕانكاریەكانی دەوروبەرو مێژوو‪ ،‬بگونجێنین‪.‬‬ ‫گوتمان‪ :‬سەردەمی تاك‌و تاكگەراییە‪ .‬نەك‬ ‫تەنها بەكۆمەڵ ئاراستەكردنی خەڵك‪.‬‬ ‫بەرنامەی سۆسیالمان بۆ چارەسەری كێشەی‬ ‫بێكاری‌و یاسای ك��ارو بیمەی تەندروستی‬ ‫پێشكەش كرد‪ ،‬مەخابن‪ ،‬لە كابینەكانی (‪5‬‬ ‫و ‪ 6‬و ‪)7‬دا‪ ،‬گوێبیستی ئەو پرۆژانە‪ ،‬لەبەر‬ ‫هەر هۆیەك بوبێ‌‪ ،‬داخرابوو‪ .‬پەیتا پەیتاش‪،‬‬ ‫بەرنامەی پینەسازی نەك چاكسازی‪ ،‬بۆ‬ ‫رازیكردنی دەرچوان‪ ،‬نەك بەگشتی خەڵك‌و‬ ‫بێكاران‪ ،‬پەسەند دەكرا‪.‬‬ ‫ (‪ )2013/4/8‬بەئامادەبونی نوێنەری‬‫مەكتەبی رێكخستن‌و راگ��ەی��ان��دن‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫دەزگ���ای ه��ەڵ��ب��ژاردن‪ ،‬دەس��ت��ەی كارگێڕ‬ ‫كۆبوینەوەو گوتمان‪:‬‬ ‫بە چاكسازی لە پلەو پۆستی حكومەت‌و‬

‫گۆڕان‪ ،‬دژایەتی پارتی بكات‪ ،‬هەر لە دەنگی یەكێتی‬ ‫دەخوات‪ .‬دژایەتی یەكێتیش بكات‪ ،‬هەر پارتی‬ ‫بەهێزدەكات‬ ‫بەاڵم كە ئەم بۆچونانەی لیژنەكەیان قبوڵ‬ ‫نەكردین‪ ،‬بەداخەوە‪ ،‬پشتیوانیش نەكراین‬ ‫لەناو (مەكتەبی سیاسی) ئیتر بەندە گوتم‪:‬‬ ‫بەرپرسیاری لیژنەی بێدەسەاڵت نابم‌و وازم‬ ‫لێهێنا‪ .‬تاقیكردنەوەش دەریخست‪ ،‬مەرج نییە‬ ‫پرۆسەی هەڵبژاردنی كاندیدەكانی یەكێتی‪ ،‬كە‬ ‫بۆ ناو یەكێتی باش بن‪ ،‬بەهەمان ئەندازە‪ ،‬بۆ‬ ‫ناو رای گشتیش باش بن‪ .‬خۆم لەوباوەڕەدام‪،‬‬ ‫رێژەیەك بۆ كەسایەتی شارەزای ناوداریش‪،‬‬ ‫لەبواری جیاجیا تەرخان بكرێ‌‪ ،‬باشترە‪.‬‬ ‫الیەنی كەم (‪ )20-15‬كاندیدی شیاو كە‬ ‫ئامادە نین چارەنوسی خۆیان بدەنە دەست‬ ‫هەڵبژاردنی ئۆرگانەكانی یەكێتی!‬ ‫دەزگ�����ای ه���ەڵ���ب���ژاردن‌و ب��ڕی��ارەك��ان‌و‬ ‫پروپاگەندەكان!!‬ ‫دژایەتیەكی سەیروسەمەرەی دەزگ��ای‬ ‫هەڵبژاردن دەبیستم‌و دەبینم‌و دەخوێنمەوە‪.‬‬ ‫كە بەشی زۆری ئ��ەو رەخنانە‪ ،‬دروس��ت‬ ‫ن��ی��ن‪ .‬ل��ێ��رەدا‪ ،‬دەم����ەوێ‌ سەرگوزشتەی‬ ‫خۆم‌و كارگێڕی مەكتەبی سیاسی‌و دەزگای‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن بگێڕمەوە‪ ،‬پ��اش��ان گەردنی‬ ‫خوێنەر ئازادبێ‌ لە حوكمدان‪ .‬بەاڵم دڵنیام‬ ‫لەدوائەنجامدا‪ ،‬مێژوو بەهەڵە ناچێ‌‪ .‬هەڵەش‬ ‫بە هەڵە چارەسەر ناكرێ‌!‬ ‫پێشەكی با كۆرنۆلۆژیای (سلسلەی‬ ‫باسەكان)ی كۆبونەوەكانی كارگێڕو دەزگای‬ ‫هەڵبژاردن بگێڕمەوە‪ ،‬پاشان هەندێ‌ وردە‬ ‫كاری تریش‪.‬‬ ‫ (‪ )2010/10/25‬ل��ەگ��ەڵ دەزگ���ای‬‫هەڵبژاردن‪ ،‬كارگێڕ كۆبوینەوەو قسەمان‬ ‫لەسەر بەرنامەی هەڵبژاردن كردووەو ئەوكاتە‬ ‫داوام��ان لە مەكتەبی سیاسی كرد‪ ،‬لیژنەی‬ ‫ب��ااڵی هەڵبژاردن دی��اری بكرێ‌‪ ،‬مەكتەبی‬ ‫سیاسی قبوڵی نەكرد‪ .‬واتا سێ‌ ساڵ پێش‬ ‫هەڵمەتی هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫ رۆژی دوات��ر (‪ )2010/10/26‬لەگەڵ‬‫رێ��ك��خ��راوی (‪)NDI‬ی ئەمریكی لەسەر‬ ‫خۆئامادەكردن بۆ هەڵبژاردن كۆبوینەوە‪،‬‬ ‫بەسەرپەرشتی (ل��ی��زا ماكلین)‪ .‬دیسان‬ ‫باسمان لە بەرنامەی زانستی ئامادەكاری‬ ‫هەڵبژاردن كرد‪.‬‬ ‫ رۆژی (‪ )2010/12/5‬لەگەڵ رێكخراوی‬‫(‪ )NDI‬هەڤااڵن (ئازاد جوندیانی‪ ،‬شۆڕش‬

‫ملیۆن دەنگم باسكرد‪ .‬گوتیشم پرۆژەكەم لە‬ ‫سویدەوە هێناوە‪ .‬بەاڵم هەمدیس وترا جارێ‌‬ ‫زووە!!‬ ‫ هەمان رۆژ (‪ )2011/10/22‬بەئامادەبونی‬‫ش��ۆڕش ئیسماعیل‪ ،‬لەگەڵ سۆزانی خاڵە‬ ‫شیهاب‪ ،‬عومەری محامی ئەندام پەرلەمان‪،‬‬ ‫چێنەر عەبدوڵاڵ‪ ،‬ناسیح حەمە حسێن‌و‬ ‫د‪.‬یوسف گۆران‪ ،‬لەسەر یاسای هەڵبژاردن‬ ‫كۆبوینەوەو قسەی وردمان لەسەر بەرنامەو‬ ‫پرۆژەی هەڵبژاردن كرد‪ .‬جەختمان لەسەر‬ ‫پرۆژەی سۆسیال كرد‪ ،‬هەروەها قسەمان لەوە‬ ‫كرد كە سلێمانی بەكردەوە بكەینە پایتەختی‬ ‫روناكبیری‪ ..‬چونكە دەمێك بوو باسمان‬ ‫دەكرد‪ .‬بڕیارەكانی ئەم كۆبونەوەیەشم بردە‬ ‫مەكتەبی سیاسی‌و بە حكومەت راگەیەندرا‬ ‫پایتەختی روناكبیری كۆتایی پێبێنێ‌‪ ،‬مام‬ ‫جەاللیش پشتیوانی كردین‪ ،‬هەر نەكرا‪.‬‬ ‫ (‪ )2011/5/23‬بەئامادەبونی نوێنەری‬‫س��ەرج��ەم مەكتەبەكان‪ ،‬ل��ەگ��ەڵ دەزگ��ای‬ ‫هەڵبژاردندا كۆبوینەوەو گوتمان‪:‬‬ ‫ق��ەت نابێ‌ ه��ەڵ��ەی تەكنیكی بكەین‪.‬‬ ‫ك��ەرەس��ەی هەڵبژاردن لەئێستاوە ئامادە‬ ‫بكەین‪ .‬لیژنەی راگەیاندن‪ ،‬خەڵكی پرۆفیشناڵ‬ ‫س��ەرپ��ەرش��ت��ی ب��ك��ەن‪ .‬ب��ای��ەخ ب��ە ژن��ان‌و‬ ‫نەخوێنەوارو كەمئەندام‌و بەسااڵچوانیش‬ ‫بدەین‪ ..‬تاد‪ .‬هەموو ئەم بڕیارو بەرنامەمان‬ ‫بردە ب��ەردەم مەكتەبی سیاسی‪ ،‬بایەخیان‬ ‫پێنەداو ه��ەر گوتیانەوە هێشتا زووە بۆ‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن‪ .‬تەنانەت گوێش لە راپۆرتە‬ ‫گەاڵڵەكراوەكان نەگیرا‪.‬‬ ‫ (‪ )2012/11/20‬لەگەڵ ژمارەیەك كادری‬‫دەرچ��وی خولی هەڵبژاردن‪ ،‬بەئامادەبونی‬ ‫ش���ۆڕش ئیسماعیل‪ ،‬ك��ۆب��وی��ن��ەوە‪ ،‬لەم‬ ‫كۆبونەوەیەدا‪ ،‬بەڕونی گوتمان‪ :‬هەڵەیە‪ ،‬بۆ‬ ‫هەڵمەتی هەڵبژاردن‪ ،‬بەرنامەی فێستیڤاڵ‌و‬ ‫گۆرانی‌و هەڵپەڕكێمان هەبێ‌‪ .‬دەبێ‌ وردتر‬ ‫بەرنامە دانێین‪ .‬گوتیشمان لە (‪ )2‬ساڵی‬ ‫ئایندە یەكێتی پێویستی بە (‪)3000 – 2000‬‬ ‫كادری هەڵبژاردن دەبێ‌‪ .‬بەداخەوە گوێ‌ لەم‬ ‫قسانەش نەگیراو دەزگای هەڵبژاردن لەبەر‬ ‫تەكەتول‌و كێشمەكێشەكان‪ ،‬نەیدەتوانی‬ ‫لە مەڵبەندەكانیش سەربەست بێ‌ لە كۆڕو‬ ‫كۆبونەوەدا‪.‬‬

‫حیزبیدا‪ ،‬وەاڵمی بەجێی گلەیی‌و تێبینیەكان‬ ‫دەدەی��ن��ەوە‪ .‬گوتمان‪ :‬لەگەڵ پارتی بە‬ ‫رێككەوتنامەی ستراتیژی دەچ��ی��ن��ەوە‪.‬‬ ‫جەختمان كردەوە‪ :‬چاكسازی لە حكومەت‬ ‫زۆر گرنگە‪ .‬ك��ران��ەوەی زۆرت��ر پێویستە‪.‬‬ ‫گەندەڵی ترسناكە بۆ س��ەر رای گشتی‪.‬‬ ‫بێكاری زۆرەو سۆسیال چارەسەرە‪ .‬هەر گوێ‌‬ ‫نەگیراو پرۆژەكان دوادەخرا‪.‬‬ ‫كات‌و لیژنەی هەڵبژاردن‌و گرفتەكان‬ ‫ (‪ )2013/6/18‬یەكەم كۆبونەوەی‬‫لیژنەی بااڵی هەڵبژاردن (مەال بەختیار‪،‬‬ ‫حاكم قادر‪ ،‬رەفعەت عەبدوڵاڵ‪ ،‬دلێری سەید‬ ‫مەجید‪ ،‬شۆڕش ئیسماعیل‪ ،‬ئەنوەر حسێن‪/‬‬ ‫راگ��ەی��ان��دن‪ ،‬عەتا س���ەراوی‪ /‬ئەنجومەنی‬ ‫ناوەند‪ ،‬شااڵو كۆسرەت‪ ،‬ستران عەبدوڵاڵ‪،‬‬ ‫جەمیل هەورامی‪ ،‬نەرمین عوسمان‪ ،‬كافیە‬ ‫سلێمان‪ /‬ژنان) لەم كۆبونەوەدا قسە لەسەر‪:‬‬ ‫‪ -1‬پرۆژەی هەڵبژاردن‪ -2 .‬دروشمەكان‪-3 .‬‬ ‫ئالیەتی هەڵبژاردن‪ -4 .‬بازنەكانی هەڵبژاردن‬ ‫بۆ چاالكی كاندیدەكان‌و دوبارەنەكردنەوەی‬ ‫هەڵەكانی رابوردوو‪ -5 .‬لیژنەكانی هەڵبژاردن‬ ‫لە بازنەكاندا‪ -6 .‬كەرەستەكانی هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫هەروەها‪:‬‬ ‫كاندیدكردنی كاكەییەكان‪ ،‬یەزیدیەكان‪،‬‬ ‫مەسیحیەكان‌و شەبەك‌و كەمئەندامان‪ .‬لەگەڵ‬ ‫دوو كاندید بۆ كەركوك‪ ،‬سەرو كاندیدێك‬ ‫بۆ خانەقین‌و ژەنگار‪ .‬شەش كاندیدیش بۆ‬ ‫كەسایەتی دڵسۆزی بێالیەن بۆ مەكتەبی‬ ‫سیاسی‪ ،‬تەنها كاندیدەكانی كەركوك‌و‬ ‫كەمئەندامێك تێپەڕین‪ .‬باقیەكەی هیچ!‬ ‫ (‪ )2013/6/20‬دووەمین كۆبونەوەی‬‫لیژنەی بااڵی هەڵبژاردن‪ .‬لەم كۆبونەوەیەدا‬ ‫لیژنەكانی س��ەرپ��ەرش��ت��ی ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی‬ ‫ئۆرگانەكان دان���ران‪ .‬بەهەمان شێوە‪ ،‬بۆ‬ ‫هەڵمەتەكانی هەڵبژاردن بەردەوام دەبن‪.‬‬ ‫ (‪ )2013/7/11‬لیژنەی بااڵ كۆبوینەوە‪.‬‬‫دوای هەڵبژاردنی كاندیدەكانی یەكێتی لە‬ ‫ئۆرگانەكان‪ ،‬لەم كۆبونەوەیەدا زۆرتر باس لە‬ ‫پرۆسەی هەڵبژاردن‌و سكااڵی كاندیدەكان لە‬ ‫مەڵبەندەكان كرا‪ .‬بڕیاریش درا حاكم قادر‬ ‫بكرێتە بەپرسی لیژنەی سكااڵی هەڤااڵن‪.‬‬ ‫بەاڵم زۆر بەداخەوە‪ ،‬ئەم لیژنەیەش نەیتوانی‬ ‫بڕیارەكانی بەرێتەسەر!‬

‫دوای ئەنجامی هەڵبژاردن‬ ‫ك��ە ئەنجامەكانی ه��ەڵ��ب��ژاردن زان���را‪.‬‬ ‫مەكتەبی سیاسی دوو كۆبونەوەی كرد؛ لەم‬ ‫دوو كۆبونەوەیەدا‪ ،‬جگەلەوەی بڕیارێكی‬ ‫گ��رن��گ درا‪ ،‬س��ەب��ارەت ب��ە قبوڵكردنی‬ ‫ئەنجامەكانی هەڵبژاردن‪ ،‬بۆ خزمەتكردنی‬ ‫پرۆسەی دیموكراسی‪ ،‬مەكتەبی سیاسی‬ ‫كەوتبووە بەردەم وروژانی ناڕەزایی هەڤااڵنی‬ ‫یەكێتی‪ .‬چۆنیەتی گوێگرتن لەو وروژان��ە‪،‬‬ ‫یان قبوڵكردن‌و نەكردنی رەخنەكان‪ ،‬یاخود‬ ‫چۆنیەتی دابەشكردنی ئۆباڵی ئەنجامەكان‬ ‫بۆ سەر ئەستۆی ئۆرگانەكان‪ ،‬بە هەڤااڵنی‬ ‫مەكتەبی سیاسی‌و سەركردایەتیشەوە‪،‬‬ ‫دی��ار ب��وو‪ .‬لێدوان دان‪ ،‬بەیان دەرك��ردن‪،‬‬ ‫ئاڕاستەكردنی سایت‌و راگەیاندنەكان‪ ،‬میدیای‬ ‫ك��وردی‌و عەرەبیەكان‪ ،‬دوو هەفتەی دوای‬ ‫هەڵبژاردن‪ ،‬یەكێتی خستبووە ژێر فشاری‬ ‫سیاسی‌و دەرونیەوە‪ .‬دەزگ��ای هەڵبژاردن‪،‬‬ ‫بەشێكی رەخنەكانی لێدەگیرا‪ .‬لە یەكێك لە‬ ‫كۆبونەوەكاندا‪ .‬بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردن‬ ‫(شۆڕش ئیسماعیل) بەراشكاوی‌و كەمێكیش‬ ‫بەتوڕەیی رووی كردە هەڤااڵنی مەكتەبی‬ ‫سیاسی‌و بەكوردیەكی رەوان گوتی‪:‬‬ ‫(‪ )32‬رێ��ن��وێ��ن �ی‌و رون��ك��ردن��ەوەم��ان‬ ‫دەرك���ردووە‪ .‬بۆ هەموتانم ن��اردووە‪ .‬تەنها‬ ‫مەال بەختیار وەاڵمی داومەتەوە‪ .‬كارگێڕیش‬ ‫ل��ەگ��ەڵ��م��ان دان��ی��ش��ت��ووە‪ .‬ی��ەك كەستان‬ ‫ئ��ام��ادەن��ەب��ون تەنانەت تێبینیەكمان بۆ‬ ‫بنوسن‪ .‬هەروەها گوتی‪:‬‬ ‫پرۆژەو دروشمەكانمان بۆ ناردون؛ پەیامی‬ ‫هەڵبژاردنمان بۆ ناردون‪ ،‬كامتان‪ ،‬جگە لە‬ ‫مەال بەختیار‪ ،‬وەاڵمتان داوینەتەوە؟‬ ‫یەك كەس لە مەكتەبی سیاسی نەیتوانی‬ ‫بیسەلمێنێ‌‪ ،‬كە وەاڵم��ی ی��ەك رێنوێنی‌و‬ ‫بەرنامەی دەزگای هەڵبژاردنیان داوەتەوە‪.‬‬ ‫ه��ەڤ��ااڵن (شێخ ج��ەع��ف��ەر) و (مەحمود‬ ‫سەنگاوی)‌و (رەفعەت عەبدوڵاڵ) گوتیان‪:‬‬ ‫بەڕاستی هەڤاڵ شۆڕش راست دەكات‪ .‬چەند‬ ‫جارێك بەرنامەی هەڵبژاردن‪ ،‬كە خرابووە‬ ‫پرۆگرامی دانیشتنەكانەوە‪ ،‬ئامادە نەبوین‬ ‫گوێیان لێبگرن!‬ ‫ئێستا خۆڵەمێش دەكرێتە چاوی ئەندامانی‬ ‫یەكێتی‌و پروپاگەندە ج��ۆراوج��ۆرەك��ان‪،‬‬ ‫راستیەكانی داپۆشیوە‪ .‬من تەنها ئەوە ماوە‬ ‫بڵێم‪:‬‬ ‫بەوشێوەیە مامەڵەكردن لەگەڵ پرۆسەی‬ ‫ه���ەڵ���ب���ژاردن‪ ،‬خ��ەم��س��اردی‌و ب��ە م���ەرام‬ ‫فەرامۆشكردنی بەرنامەی هەڵبژاردن‪ ،‬دوای‬ ‫هەڵبژاردنیش رەخنەی سەیروسەمەرە گرتن‪..‬‬ ‫یاخود چەواشەكردنی ئۆرگان‌و ئەندامان‪،‬‬ ‫دادی حزبێكی وەك���و یەكێتی ن���ادات‪.‬‬ ‫راستیەكان‌و هەڵەكان حاشاهەڵنەگرن‪.‬‬ ‫یەكێتی‪ ..‬دەبێ‌ دوور لە هەڵچون‌و داچون‪،‬‬ ‫بەئارامیی بیربكاتەوەو بەقوڵییش رەخنە‬ ‫لەخۆی بگرێ‌!‬ ‫*******‬ ‫ه��ەر ل��ەم ژم��ارەی��ەی «چ��اودێ��ردا»‪ ،‬بۆ‬ ‫مێژوو‪ ،‬یەكەمین گەاڵڵەی هێڵە گشتیەكانی‬ ‫دەزگ�����ای ه���ەڵ���ب���ژاردن‪ ،‬ب���ۆ پ��رۆس��ەی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن‪ ،‬باڵودەكرێتەوە‪ .‬لەسەر ئەو‬ ‫گەاڵڵەیە (‪ )2012/2/10‬من نامەیەكم بۆ‬ ‫دەزگ��ای هەڵبژاردن نوسیووە؛ دەقەكەی‬ ‫باڵودەكەمەوە‪ ،‬هەتا خوێنەری بەویژدان‪،‬‬ ‫راستیەكان وردت��ر بزانێ‌‪ .‬مێژوونوسیش‪،‬‬ ‫بەڵگەی لەبەردەستدابێ‌‪.‬‬ ‫وەلـێ‌ مەخابن‪ ،‬لەبری قبوڵكردنی ئەم‬ ‫پرۆژەیە‪ ،‬بەرنامەی جیاوازی فێستیڤاڵی‪،‬‬ ‫لەسەرانسەری كوردستاندا‪ ،‬وەكو سااڵنی‬ ‫پێشوو‪ ،‬ئەنجامدرا‪ .‬ئ��ەم بەرنامەیەش‪،‬‬ ‫مەسرەفێكی زۆرو كاریگەریەكی كەمی هەبوو‪.‬‬ ‫منیش‪ ..‬لەبەر یەكێتی‌و دروستنەكردنی‬ ‫ن��ی��گ��ەران��ی الی یەكێتیەكان‪ ،‬رەخ��ن��ەو‬ ‫نیگەرانیەكانم قوتدا و بەهەموو توانامەوە‪،‬‬ ‫كەوتمە ناو هەڵمەتی هەڵبژاردن‪ .‬چاوەڕێم‬ ‫ن��ەك��رد‪ ،‬ح��ی��زب��ەك��ەم زۆرت��ری��ن شكستی‬ ‫بەسەردابێ‌‪ ،‬هەتا خۆم لە بەرپرسیارێتی‬ ‫بدزمەوەو بڵێم‪ :‬نەمووت!!‬

‫‪02.indd 1‬‬

‫ذمارة (‪ )444‬دو شةممة ‪2013/11/11‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫‪3‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫بەرنامەی هەڵمەتی هەڵبژاردن‬ ‫دەزگای هەڵبژاردنی ی‪ .‬ن‪ .‬ك‬

‫هەڤاڵی بەڕێز شۆڕش ئیسماعیل‬ ‫هەڤااڵنی دەزگای هەڵبژاردن‬ ‫ساڵوێكی هەڤااڵنەی گەرم‬ ‫پێشنیاز و پرۆژە پێشنیازەكەتانم بە وردیی خوێندەوە‪ ،‬هەندێك تێبینی و‬ ‫خستنەسەرم هەبوون‪ ،‬نوسیومن‪ .‬دەستتان خۆش و هەمیشە سەركەوتوو بن‪.‬‬ ‫هەڤااڵن!‬ ‫پێش ئەوەی پرۆژەكە بخرێتە بەردەم مەكتەبی سیاسی‪ ،‬پێم باشبوو بەم نامەیەم‪،‬‬ ‫جارێكی تریش‪ ،‬پێشنیازی پرۆژەی "یەك ملیۆن دەنگی دڵسۆزان" جەخت بكەمەوە‪.‬‬ ‫ئەم پێشنیازە‪ ،‬پێموایە بە ئاسانی دەتوانن ئاوێتەی پرۆژەكەتان بكەن و بیكەینە‬ ‫پرۆژەیەكی هەمەالیەنەی نوێ چەشن‪" .‬یەك ملیۆن دەنگی دڵسۆزان" هەندێك‬ ‫بنچینە و رێوشوێنی دەوێ كە زیاتر وردەكارین بۆ هەڵسوڕاوان‪ ،‬بۆ پەیوەندی‬ ‫پێوەكردنی دەنگدەران‪ ،‬بۆ شێوازەكانی پەیوەندیكردن‪ ،‬بۆ كەرەسە و خەاڵتی بچوك‬ ‫و میدالیا و كارتی متمانە‪ .‬هەروەها‪ ،‬چۆنیەتی دۆزینەوەی ئەدرەسەكانی هاواڵتی‪،‬‬ ‫چی بكرێ بۆ سەرنجڕاكێشانی ویژدان و بەرژەوەندییان ‪ ..‬تاد‪.‬‬ ‫ئەگەر ‪ ..‬وەكو پێشنیازێكی سەرەتایی‪ ،‬پەسەندتانە‪ ،‬پێم باشە‪ ،‬سبەینێ‬ ‫كۆبونەوەیەكتان لەگەڵدا رێكبخەین و لە وردەكارییەكانی "یەك ملیۆن دەنگی‬ ‫دڵسۆزان" قسە بكەین‪.‬‬ ‫بەهیوام ‪ ..‬بەوردی بیری لێ بكەنەوە و زووش وەاڵمم بدەنەوە‪.‬‬ ‫لەگەڵ رێزی‬ ‫هەڤاڵتان‬ ‫مەال بەختیار‬ ‫‪2012/2/10‬‬

‫ئه‌و نامه‌یه‌ی مه‌ال به‌ختیار که‌ رۆژی ‪ 2012/2/10‬نێردراوه‌ بۆ ده‌زگای هه‌ڵبژاردن‬

‫‪11/10/2013 11:26:19 PM‬‬

‫پێشەكی‬ ‫گەرچی پێشتریش چەند جارێك بەرنامەی‬ ‫كاری هەڵبژاردنمان ئاڕاستەكردون‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ه��ەم��ووم��ان ئ��ەوە دەزان��ی��ن ك��ە هەڵمەتی‬ ‫هەڵبژاردن پرۆسەیەكی دینامیكییەو بەردەوام‬ ‫لەپێشكەوتن‌و گۆڕانكارییدایە‪ .‬ئەمجارەشیان‬ ‫بەپێویستی دەزانین بەم سەرنجانەی خوارەوە‬ ‫بەرنامەكان دەوڵەمەندتر بكەین‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫كە پێشبینی ئەوە دەكرێت لەمانگی ئەیلولی‬ ‫ئەمساڵدا هەڵبژاردنەكانی هەرێمی كوردستان‬ ‫(پ��ارل��ەم��ان‪ ،‬ئەنجومەنی پ��ارێ��زگ��اك��ان)‬ ‫ئەنجامبدرێن‌و پێویست دەكات زۆر بەباشی‬ ‫خۆمانی بۆ ئامادەبكەین‪.‬‬ ‫ه��ەم��وم��ان دەزان���ی���ن ك��ە ب��ەرن��ام��ەی‬ ‫سەركەوتوی هەڵبژاردن ئاوێنەیەكە تەواوی‬ ‫خواست‌و ئ���ارەزووی دەن��گ��دەران‌و شێوازی‬ ‫ب��ی��رك��ردن��ەوەو مەیلیان ب���ەالی پ��رۆس��ەی‬ ‫دەنگدان‌و پاڵێوراوەكاندا بەهەندوەردەگرێت‌و‬ ‫كاریان لەسەر دەكات‪ .‬بەهەمانشێوە تێڕوانین‌و‬ ‫پڕۆژەكانی پارتە سیاسییەكان دەخاتەڕوو‪،‬‬ ‫دەیانەوێت چی بكەن‌و چۆن بیكەن‪ ...‬بۆیە‬ ‫زۆر گرنگە بەوردی دابڕێژرێت‌و بەشێوەیەكی‬ ‫كارامەش جێبەجێبكرێت‪.‬‬ ‫بۆ ئامادەكاریی‌و خۆسازكردن بۆ ئەو‬ ‫پرۆسەیە‪ ،‬دەبێت ئەم هەنگاوانەی خوارەوە‬ ‫یەك لەدوای یەك جێبەجێبكرێن‪:‬‬ ‫بەشی یەكەم‬ ‫پێكهاتەی كارگێڕیی بەرنامەكە‬ ‫كارە تەكنیكییەكان‬ ‫ل��ەم ب��ەش��ەدا هەڵوەستەیەك ل��ەب��ارەی‬ ‫پێكهاتەی ئیداری‌و تەكنیكیی هەڵمەتەكەمان‬ ‫دەك��ەی��ن‪ ،‬ه��ەروەه��ا هەوڵیش دەدەی���ن تا‬ ‫رادەی���ەك ب��ەوردی��ی ئ��ەرك‌و پسپۆڕیی هەر‬ ‫بەشێكیان دەستنیشان بكەین‪.‬‬ ‫ئەنجومەنی بااڵ‬ ‫یەكەم‪ :‬لەسەر ئاستی هەرێم‪.‬‬ ‫پێكهاتەی ئەنجومەنەكە‬ ‫‌أ‪ .‬ب��ەرپ��رس��ی دەس���ت���ەی ك��ارگ��ێ��ڕی��ی‬ ‫سەرپەرشتی دەكات‪.‬‬ ‫‌ب‪ .‬بەرپرسی ئەنجومەنی ناوەندو بەرپرسی‬ ‫دەزگاو مەكتەبەكان‌و مەڵبەندەكان‪ ،‬ئەندامی‬ ‫دەبن‪.‬‬ ‫‌ج‪ .‬سكرتارییەتێك بۆ پەیگیریی سات‬ ‫بەساتی كارەكانی پێكدێنێت‪.‬‬ ‫بەرپرسیارێتییەكانی‪:‬‬ ‫‌أ‪ .‬دیاریكردن‌و داڕشتنی ستراتیژی گشتی‬ ‫هەڵمەتی هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫‌ب‪ .‬دابینكردنی ب��ودج��ەی پێویست بۆ‬ ‫هەڵمەتەكە بەپێی رێژەی دەنگدەران‪ ،‬یان‬ ‫هەر شێوازێكی تر كە بەگونجاوی دەزانێت‪.‬‬ ‫‌ج‪ .‬رێنماییكردنی س��ەرج��ەم دەزگ���او‬ ‫ئۆرگانەكان‪.‬‬ ‫‌د‪ .‬لێپێچینەوەی دەستبەجێ لەهەموو‬ ‫كەموكوڕی‌و هەڵەیەكی پرۆسەی هەڵبژاردن‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫دووهەم‪ :‬لەسەر ئاستی پارێزگا‬ ‫پێكهاتەی ئەنجومەنەكە‬ ‫‌أ‪ .‬س��ەرج��ەم مەڵبەندەكانی سنوری‬ ‫پارێزگاكان دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫‌ب‪ .‬ب��ەرپ��رس��ی م��ەڵ��ب��ەن��دی دای���ك‪،‬‬ ‫سەرپەرشتیی ئەم لیژنەیە دەكات‪.‬‬ ‫‌ج‪ .‬هەر مەڵبەندێكیش الی خۆیەوە لەسەر‬ ‫ئاستی ق��ەزاو ناحییەكان‪ ،‬لیژنەی تایبەت‬ ‫بەخۆی پێكدەهێنێت‪.‬‬ ‫‌د‪ .‬بۆ ك��اروب��اری سیاسی‪ ،‬راگەیاندن‪،‬‬ ‫ئ��ی��دارەو ك��اروب��اری رۆژان���ە‪ ،‬پەیوەندی بە‬ ‫ئەنجومەنی بااڵی هەڵبژاردنەوە دەكات‪.‬‬ ‫‌ه‪ .‬بۆ كاروباری تەكنیكی‪ ،‬یاسایی‌و رێسایی‬ ‫پەیوەندی بەدەزگای هەڵبژاردنەوە دەكات‪.‬‬ ‫هۆبەی عەمەلییات‬ ‫مەڵبەندی ن��اوەن��دی پ��ارێ��زگ��ا هۆبەی‬ ‫عەمەلییات دروستدەكات‪ ،‬بەرپرسی مەڵبەند‬ ‫لێپرسراوی بااڵی لیژنەو هەڵمەتەكە دەبێت‪،‬‬ ‫دەتوانیت راوێژكار بۆ خۆی دابنێت‪ .‬رۆژانە‬ ‫لەكاتی گونجاودا كۆبوونەوەی خۆی ئەنجام‬ ‫بدات‪ .‬هۆبەی عەمەلییات‌ پێكهاتووە لە‪:‬‬ ‫‪ .1‬ب��ەرپ��رس��ی ب��ازن��ەك��ان��ی هەڵمەتی‬ ‫هەڵبژاردن‪:‬‬ ‫‌أ‪ .‬س��ەرپ��ەرش��ت��ی ئ��ەو ب��ازن��ان��ە دەك��ات‬ ‫كە لەسنوری ه��ەر ناوەندێكی دەنگداندا‬ ‫دروستدەكرێن‪.‬‬ ‫‌ب‪ .‬بۆ راپەڕاندنی كارەكانی تیمێكی كارای‬ ‫لەبەردەستدادەبێت‪.‬‬ ‫‌ج‪ .‬ه��ەم��اه��ەن��گ��ی پێویست ل��ەن��ێ��وان‬ ‫ئ��ۆرگ��ان��ەك��ان‌و ب��ەش��ەك��ان‌و ب��ازن��ەك��ان��دا‬ ‫دروستدەكات‪.‬‬ ‫‌د‪ .‬دیمانەو چاوپێكەوتنە گرنگەكانی‬ ‫پاڵێوراوەكان سازدەكات‌و هەر رێنماییەكی‬ ‫پێویست هەبێت ل��ەوب��ارەی��ەوە پێشكەشی‬ ‫پاڵێوراوی دەكات‪.‬‬ ‫‌ه‪ .‬سەرجەمی گرفتە ناوخۆیی‌و دەرەكییەكان‬ ‫(ئ��ەوان��ەی پەیوەندییان بە هەڵبژاردن‌و‬

‫بازنەكەی خۆیەوە هەیە) دەستنیشاندەكات‌و‬ ‫لێكۆڵینەوەیان لەبارەوە دەكات‌و چارەسەری‬ ‫گونجاویان بۆ دەدۆزێتەوە‪.‬‬ ‫‌و‪ .‬بەرپرسیارە لەڕێكخستن‌و ئەنجامدانی‬ ‫ئاهەنگی ج��ەم��اوەری��ی ل��ەب��ۆن��ە گشتی‌و‬ ‫نیشتمانییەكاندا‪.‬‬ ‫‌ز‪ .‬ئ���ەن���دام���ە ك������اراو چ���االك���ەك���ان‬ ‫دەس���ت���ن���ی���ش���ان���دەك���ات‪ ،‬ب��ەم��ەب��ەس��ت��ی‬ ‫پاداشتكردنیان‌و ئەندامە كەمتەرخەمەكانیش‬ ‫ئاگاداردەكاتەوەو ئەگەر پێویستی كرد سزایان‬ ‫دەدات‪.‬‬ ‫‌ح‪ .‬ه��ان��دان��ی ل��ی��ژن��ەی گ��ەڕەك��ەك��ان بۆ‬ ‫بەردەوامیدان بە هەڵمەتی ماڵ بەماڵ (دەرگا‬ ‫بەدەرگا)‪.‬‬ ‫‪ .2‬بەرپرسی راگەیاندن‪:‬‬ ‫‌أ‪ .‬بەرنامەی دیاریكراوی خۆی دابنێت بۆ‬ ‫هەریەكە لە‪:‬‬ ‫ قۆناغی پێش دەسپێكردنی هەڵمەتی‬‫هەڵبژاردن‬ ‫ ماوەی هەڵمەتی هەڵبژاردن‬‫ رۆژی دەنگدان‬‫‌ب‪ .‬بەئارامی‌و بە زمانێكی س��ادەو دوور‬ ‫لەهەڵچوون‌و كاردانەوە كارەكانی خۆی بەڕێوە‬ ‫دەبات‪.‬‬ ‫‌ج‪ .‬لەهەڵمەت‌و فشارخستن‌و چاالكی‬ ‫بەردەوامدا بێت‪ ،‬ئاگادار بێت كە نەكەوێتە‬ ‫حاڵەتێكەوە كەناچار بێت پەرچەكردار بكات‪،‬‬ ‫واتە دەبێت بەردەوام ئەو دەسپێشخەر بێت‬ ‫لەهەموو كاروبارو رووداوەك��ان��ی هەڵمەتی‬ ‫هەڵبژاردندا‪.‬‬ ‫‌د‪ .‬ه��ەوڵ ب��دات بەرنامەو رێنماییەكانی‬ ‫الیەنەكانی دی بەدەستبهێنێت‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫ئاگای لەهەنگاوەكانیان هەبێت‪.‬‬ ‫‌ه‪ .‬ل��ی��ژن��ەی��ەك پ��ێ��ك��دەه��ێ��ن��ێ��ت بۆ‬ ‫سەرپەرشتیكردنی هەڵواسینی پۆستەرو‬ ‫لۆگۆكان‌و بەسەركردنەوەیان‌‪ ،‬تا لەحاڵەتی‬ ‫دڕان‌و لەناوچووندا نوێ بكرێنەوە‪.‬‬ ‫‌و‪ .‬پسپۆڕو شارەزاكان بانگهێشت دەكات‬ ‫تا لەبارەی پێویستی‌و داخوازییەكانی بازنەی‬ ‫هەڵبژاردنەوە رێنوێنییان بكەن‪.‬‬ ‫‌ز‪ .‬بەرنامەكانی ئاڕاستەكراو بن‪ ،‬گشتگیر‬ ‫بن‪ ،‬بۆ چەند چین‌و توێژێكی دیاریكراوی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ‪ .‬بەتایبەتی رەن��ج��دەران��ی بیرو‬ ‫ب��ازوو‪ ،‬كەسوكاری شەهید‌و كەمئەندامان‪،‬‬ ‫بەسااڵچووان‪ ،‬پێشمەرگە دێرینەكان‪ ،‬ژنان‪،‬‬ ‫الوان‪ ،‬كچان‪ ،‬كەمئەندامان‪ ،‬وەرزشكاران‪،‬‬ ‫نوسەرو هونەرمەندان‪.‬‬ ‫‌ح‪ .‬بیروبۆچوونەكانی پاڵێوراوەكان‪،‬‬ ‫لێدوانەكانیان‪ ،‬لە كەناڵەكانی راگەیاندندا‬ ‫ب�ڵاودەك��ات��ەوەو ریكالمی گونجاویان بۆ‬ ‫دابیندەكات‪.‬‬ ‫‌گ‪ .‬پ��اب��ەن��د ب��ێ��ت ب��ە ت����ەواوی ی��اس��او‬ ‫رێنماییەكانی كۆمیسیۆنی بااڵی هەڵبژاردنەوە‪.‬‬ ‫‌ی‪ .‬بەوردیی چاودێریی راگەیاندنەكانی‬ ‫الیەنەكانی تر بكات‪ ،‬خاڵە الوازەكانیان‬ ‫دەستنیشان بكات‌و هەڵیانبسەنگێنێت‌و‬ ‫خاڵ بەخاڵ كاریان لەسەر بكات‪ .‬بۆ ئەم‬ ‫مەبەستەش تیمێكی تایبەت دروستبكات كە‬ ‫رۆژنامەو باڵوكراوەكانیان‌و تەنانەت بەرنامە‬ ‫تەلەفیزیۆنییەكانیان‌و ت��ۆڕە كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫سایتەكانیان بەسەر بكاتەوە‪ ،‬لێكۆڵینەوەیان‬ ‫ل��ەب��ارەوە ب��ك��ات‌و هەڵسەنگاندنی خۆی‬ ‫بەرزبكاتەوە بۆ بەرپرسی هۆبەی عەمەلییات‌‪،‬‬ ‫ت��ا ل��ەگ��ۆڕی��ن��ی تاكتیكە رۆژان��ەی��ی��ەك��ان��ی‬ ‫هەڵبژاردندا سودی لێوەربگیرێت‪.‬‬ ‫بەشێوەیەكی تایبەت‌و چڕوپڕ‬ ‫‌ك‪ .‬‬ ‫هانی دەنگدەرانی یەكێتی دەدات‌و جۆش‌و‬ ‫خرۆشیان زیاددەكات‌و ورەیان بەرزدەكاتەوە‪.‬‬ ‫ب��ەئ��ام��ارو بەزمانی رایگشتی‪،‬‬ ‫‌ل‪ .‬‬ ‫دەس���ك���ەوت���ەك���ان‪ ،‬گ��ۆڕان��ك��اری��ی��ەك��ان‪،‬‬ ‫ب��ەراوردك��اری��ی��ەك��ان‪ ،‬ق��ۆن��اغ ب��ە قۆناغی‬ ‫ئەزمونەكە پێش‌و پاش ڕاپ��ەڕی��ن‪ ،‬رووم��اڵ‬ ‫بكات‌و بەردەوام دووبارەی بكاتەوە‪.‬‬ ‫‪ .3‬ب��ەرپ��رس��ی لۆجیستی‪ :‬بەرپرسە‬ ‫ل��ەئ��ام��ادەك��ردن‌و داب��ی��ن��ك��ردن��ی س��ەرج��ەم‬ ‫كەرەستەو پێداویستییەكانی هەڵمەت‪ ،‬وەك‬ ‫فیلیكس‌و دروشمی ن��وس��راو‪ ،‬ئ��ااڵو لۆگۆ‪،‬‬ ‫پۆستەرو وێنەی كاندیدەكانمان‪ ،‬هەروەها‬ ‫دیارییەكان بۆ ئەوەی ببەخشرێنە مندااڵن‌و‬ ‫گەنجان‌و ژنان‪ .‬دەشبێت چەند مانگێك پێش‬ ‫هەڵمەتی هەڵبژاردن‪ ،‬ئامادەكاریی خۆی‬ ‫تەواوكردبێت‪.‬‬ ‫‪ .4‬بەرپرسی دارای���ی‪ :‬تاكە بەرپرسی‬ ‫سەرفكردنی پ��ارەی هەڵمەتی هەڵبژاردنە‪،‬‬ ‫ئەویش بە فەرمانی سەرۆكی ئەنجومەنی بااڵ‪،‬‬ ‫دەبێت زۆر وریابێت‌و بەپێی بەرنامەیەكی‬ ‫تۆكمەی بڕیارلێدراو پارەكان دابەشبكات‌و‬ ‫رێگە نەدات سامانی هەڵمەت بەنادروستی‬ ‫خەرج بكرێت‪ .‬دەشبێت‪:‬‬ ‫‌أ‪ .‬راپ��ۆرت��ی رۆژان���ەو هەفتانەو مانگانە‬ ‫لەبارەی مەسرەفەكانەوە بۆ سەرووی خۆی‬ ‫بەرزبكاتەوە‪.‬‬ ‫‌ب‪ .‬تۆماری كارمەندو هەڵسوڕاوەكانی‬ ‫هەڵمەتەكە ئامادەبكات‌و مووچەكانیان بۆ‬

‫سەرف بكات‪.‬‬ ‫‌ج‪ .‬سەردانی بنكەكانی هەڵبژاردن بكات بۆ‬ ‫دڵنیابوون لەسەرفكردنی داراییەكان بەپێی‬ ‫بەرنامەی داڕێژراو‪.‬‬ ‫‪ .5‬بەرپرسی چاودێریی‌و بەدواداچوون‪:‬‬ ‫‌أ‪ .‬چاودیریی بەڕێوەچوونی هەڵمەتەكە‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫‌ب‪ .‬بەدواداچوون بۆ چۆنێتی جێبەجێكردنی‬ ‫بڕیارو رێنماییەكان دەكات‪.‬‬ ‫‌ج‪ .‬كۆی پرۆسەكە هەڵدەسەنگێنێت (هەر‬ ‫لەهۆبەی عەمەلییاتەوە تا دەگاتە چاالكی‌و‬ ‫كاری بازنەكانی خوارەوە‪.‬‬ ‫‌د‪ .‬راپۆرتی رۆژانە بۆ بەرپرسی یەكەمی‬ ‫هۆبەی عەمەلییات بەرزدەكاتەوە‪.‬‬ ‫‌ه‪ .‬خشتەیەك ئامادەدەكات بۆ تەواوی‬ ‫ئەو سەردانانەی ئەنجامیان دەدات‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫راپۆرتەكەیدا بەرزی دەكاتەوە‪.‬‬ ‫‌و‪ .‬تۆمارێك ئ��ام��ادەدەك��ات ب��ە هەموو‬ ‫چاالكی‌و رووداوەك���ان‪ ،‬هەموو بەروارەكان‬ ‫ب��ەوردی تۆماردەكات بۆ ئ��ەوەی ببێت بە‬ ‫رۆژژمێری هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫‪ .6‬بەرپرسی پەیوەندییەكان‬ ‫‌أ‪ .‬سەرپەرشتی س��ەرج��ەم پەیوەندییە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكان‪ ،‬پەیوەندییەكانی لیژنەكانی‬ ‫خوارەوە‪ ،‬تۆڕە كۆمەاڵیەتییەكان‪ ،‬دەكات‪.‬‬ ‫‌ب‪ .‬هێڵێكی پ��ەی��وەن��دی��ی تەلەفونیی‬ ‫دروستدەكات‪ ،‬پێكهاتووە لە ژمارەیەك گەنجی‬ ‫كچ‌و كوڕی راهێنراو‪ ،‬تا بەچەند ئامێرێكی‬ ‫تەلەفونی جیاجیا‪ ،‬پەیوەندییە تەلەفونییەكان‬ ‫ئەنجام بدەن‪.‬‬ ‫‌ج‪ .‬پەیام‌و دروشمەكانی یەكێتی‪ ،‬دەسكەوتە‬ ‫نەتەوەییەكانی‪ ،‬خزمەتگوزارییەكان‪ ،‬پاراستن‌و‬ ‫گەشەپێدانی ئ��ازادی��ی��ەك��ان‪...‬ه��ەم��ووی��ان‬ ‫بەشێوەی داتاو ئامار لەبەردەستیاندا هەبن‬ ‫بۆ ئ��ەوەی سەركەوتووانە بیانگوێزنەوە بۆ‬ ‫جەماوەری دەنگدەران بەمەبەستی رازیكردن‌و‬ ‫قایلكردنیان ب��ەوەی‌ دەنگ بە پاڵێوراوانی‬ ‫یەكێتی بدەن‪.‬‬ ‫‌د‪ .‬دەب��ێ��ت ه��ەر لەئێستاوە ئ��ەم تیمە‬ ‫بۆی هەبێت بەناوی مەڵبەندەوە پەیوەندی‬ ‫تەلەفونی‌و هەواڵپرسی‌و بەسەركردنەوەی‬ ‫نەخۆشە درێژخایەنەكان‪ ،‬خاوەن كێشەكان‌و‬ ‫پرسەو ماتەمینییەكان‪ ....‬هتد‪ ،‬ئەنجامبدەن‪.‬‬ ‫‌ه‪ .‬گرنگییەكی ت��ای��ب��ەت��ی ب��ە ت��ۆڕە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكانی ئینتەرنێت بدات‪ ،‬كەسی‬ ‫ش����ارەزاو ل��ێ��زان ب��ۆ گ��ەی��ان��دن��ی پ��ەی��ام‌ و‬ ‫دروشمەكانمان ئامادەبكات‪.‬‬ ‫‌و‪ .‬چاودێریی جموجوڵ‌و چاالكییەكانی‬ ‫ه��ەم��وو الی��ەن��ەك��ان دەك����ات‪ ،‬ب��ە دۆس��ت‌و‬ ‫ركابەرەكانمان‪ ،‬بۆ دیارییكردنی خاڵە الوازو‬ ‫بەهێزەكانی بەرنامەكانیان‌و كاندیدەكانیشیان‪.‬‬ ‫بۆ ئ��ەوەی وەاڵم��ی هەندێ دی��اردەو روداو‪،‬‬ ‫بەڕاستەوخۆ‪ ،‬هەندێكیشی بەناڕاستەوخۆ‬ ‫ئامادەبكات‪.‬‬ ‫‌ز‪ .‬هۆبەی عەمەلییات لەهەنگاوەكانی‬ ‫بەڕێوەبردنی كارەكانیان ئاگاداردەكاتەوە‪.‬‬ ‫‪ .7‬بەشی یاسایی‌و كۆمیسیۆن‬ ‫ئەم بەشە بەرپرسیارە لە‪:‬‬ ‫‌أ‪ .‬شیكردنەوەی یاساكان‌و رێنماییەكانی‬ ‫كۆمسیۆن بۆ ئۆرگانەكان‌و جەماوەری یەكێتی‪.‬‬ ‫‌ب‪ .‬رێنمایی پێویست بە بەرپرسی یەكەم‌و‬ ‫بەشەكان دەدات‪ ،‬بۆ ئەوەی لەچوارچێوەی‬ ‫ئەو یاساو رێنماییانەدا‪ ،‬كارەكان ئەنجام‬ ‫بدرێن‪ .‬كە كۆمیسیۆنی بااڵی هەڵبژاردنەكان‬ ‫دیارییكردووە‪.‬‬ ‫ت��ۆم��ارك��ردن��ی س��ك��ااڵ دژ بە‬ ‫‌ج‪ .‬‬ ‫الیەنەكان لەحاڵەتی سەرپێچیكردنیاندا‬ ‫لەیاساو رێنماییەكان‪ ،‬لەماوەی هەڵمەتی‬ ‫دەنگدان‌و رۆژی دیاریكراوی دەنگداندا‪.‬‬ ‫وردب���وون���ەوە ل��ە ب��ڕی��ارەك��ان��ی‬ ‫‌د‪ .‬‬ ‫كۆمسیۆن‌و ش��ی��ك��ردن��ەوەی رووداوەك����ان‬ ‫لەڕووی یاساییەوە‪ ،‬لەحاڵەتی پێویستدا تانە‬ ‫لەبڕیارەكانی دەدات‪.‬‬ ‫‌ه‪ .‬پەیوەندی تەلەفونیی لەگەڵ سەرجەم‬ ‫بازنەو بەشەكاندا بەهێزدەبێت‪.‬‬ ‫‌و‪ .‬تیمێكی دەبێت بۆ سەرپەرشتیكردنی‬ ‫رەوشی ئاسایشی بنكەكان‌و پەیوەندیگرتن‬ ‫لەگەڵ هێزەكانی وەزارەتی ناوخۆداو ژمارەی‬ ‫تەلەفونیی بنكە نزیكەكانی پۆلیسی الدەبێت‪.‬‬ ‫تا لەكاتی پێویستدا پەیوەندییان پێوە بكات‬ ‫تا ئەوانیش ئەركی فەرمی خۆیان لە پاراستنی‬ ‫ئاسایشی هەڵمەتەكەدا وەئەستۆ بگرن‪ ،‬نەك‬ ‫راستەوخۆ خۆیان لەگەڵ رووداوەكاندا مامەڵە‬ ‫بكەن‪.‬‬

‫بۆ الپه‌ڕه‌‬

‫‪4‬‬ ‫‪03.indd 1‬‬

‫ديالؤط‬

‫ذمارة (‪ )444‬دو شةممة ‪2013/11/11‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪4‬‬

‫ئاستەنگ لەبەردەم گفتوگۆكانی پێكهێنانی حكومەتدا هەیە‬ ‫مەولود باوەموراد‪ ،‬پارلەمانتاری یەكگرتوی ئیسالمی‪ ،‬بۆ «چاودێر»‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬بەبێ تەوافوقی‬ ‫سازدانی‪ :‬ئاودێر نه‌سره‌دین‬ ‫الی����ەن����ە س��ی��اس��ی��ی��ەك��ان‬ ‫دانیشتنەكانی پارلەمان بەكوێ‬ ‫پارلەمانتارێكی یەكگرتو‪ ،‬وایدەبینێت‪ ،‬بایی دەگەن‪ ،‬بەتایبەت لەپەیوەست‬ ‫بە پێكهێنانی حكومەتی نوێ؟‬ ‫ئەوەندە ئاستەنگ لەبەردەم گفتوگۆكاندا هەیە‬ ‫م����ەول����ود ب�����اوەم�����وراد‪:‬‬ ‫كە پێكهێنانی حكومەت درێژبكاتەوە‪ ،‬پ‬ ‫ێكهێنانی لەراستییدا ئەگەر الیەنەكان‬ ‫پەیكەری پارلەمان‌و تێ‬ ‫كەڵكردنی هەردو پاكێجەكە نەگەنە تەوافوق دانیشتنەكان‬ ‫دو مانگی دەوێت‪.‬‬ ‫هەرناكرێن‪ ،‬تەنها مادەی یەك‌و‬ ‫م��ەول��ود ب��ا‬ ‫وەم��وراد‪،‬‬ ‫كە‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫�اوك‬ ‫�‬ ‫�ات ئەندامی س �ێ‌و م��ادەی ‪11‬ی پەیڕەوی‬ ‫مەكتەبی‬ ‫سیاسیی‬ ‫یەكگرتوشە‪ ،‬لەم دیالۆگە ناوخۆ جێبەجێكراوە‪ ،‬مادەكانی‬ ‫تایبەتەیدا لەگەڵ «چاودێر»‪ ،‬ئاماژەبەوەدەدات‪ ،‬دوای ئ��ەو‪ ،‬ك��ە رێكارەكانی‬ ‫سرودی (ئەی رەقیب) لەئێستادا بوەتە عورفێك‌و پێكهێنانی پارلەمانە لەسەرۆك‌و‬ ‫ماوەتەوە‪ ،‬کاتێکیش بە یاسا رێكبخرێت‪ ،‬ئەوكات جێگر‌و سكرتێر ماونەتەوە بۆ‬ ‫رێككەوتنی الیەنەكان‪ ،‬چونكە‬ ‫هەركەسە‌و قسەی خۆی دەبێت‪.‬‬ ‫ل��ەگ��ەڵ پۆستەكانی دیكەی‬ ‫حكومەتدا بە عورفی راب��ردو‬ ‫ك��راوەت��ە ی��ەك پاكێج‪ ،‬تاكو‬ ‫ئەوانە پێكنەیەن دانیشتنەكانی‬ ‫پارلەمان بە كراوەیی دەمێننەوە‪ ،‬ئەم بە‬ ‫چاودێر‪ :‬یەكەمین دانیشتنی خولی نوێی كراوەیی مانەوەش كاریگەریی خراپی لەسەر‬ ‫پارلەمان بەجۆرێك لەفەوزا دەستی پێكرد‪ ،‬حكومەتی ك��اررای��ی��ك��ار‌و‪ ،‬ه���ەروا لەسەر‬ ‫بەتایبەت ئەوەی پەیوەندی بە سرودی (ئەی پەسەندكردنی بودجەی ساڵی ‪ 2014‬دەبێت‪ ،‬كە‬ ‫دەبو لەئێستادا سەرەتای گفتوگۆكردن لەسەر‬ ‫ڕەقیب)ەوە هەبو؟‬ ‫مەولود باوە موراد‪ :‬هەستانەوە بۆ رێزگرتن بودجە دەستیپێبكردایە‪ ،‬ئەگەر رێككەوتنەكان‬ ‫لەگیانی شەهیدان كە ئ��ەم واڵت��ەی ئێمە دوابكەوێت‪ ،‬حكومەتیش ماوەیەكی دەوێت بۆ‬ ‫دەریایەك لەخوێنی داوە لەشەهیدانی ئەنفال‌و پێكهێنان‪ ،‬دوای ئەمەش پێكهێنانی پارلەمان‬ ‫كیمیاباران‌و شەهیدانی روبەڕوبونەوە‪ ،‬هەر كاتێكی زۆری دەوێ��ت كە ئەمەش زی��ان بە‬ ‫بۆنەیەك بێتەپێشەوە بۆ رێزگرتن لەشەهیدان‌و حكومەت‌و پارلەمان دەدات‪.‬‬ ‫هەستانەوە هیچ عەبێكی نییە‪ ،‬ئەوەندەی‬ ‫چاودێر‪ :‬ئەگەر بەتەنها داوا لەیەكگرتو بكرێت‬ ‫پەیوەندی بە سرودی (ئەی رەقیب)ەوە هەیە‪،‬‬ ‫لەئێستادا بوەتە عورفێك‌و ماوەتەوە كە بە بەشداری حكومەت بكات‪ ،‬بەشداردەبێت؟‬ ‫مەولود باوە م��وراد‪ :‬بۆچونی ئەنجومه‌نی‬ ‫یاسا رێكبخرێت‪ ،‬ئەوكات هەركەسە‌و قسەی‬ ‫سەركردایەتی ئەوەیە كە كۆكبین لەسەر ئەوەی‬ ‫خۆمان دەبێت لەروی یاساییەوە‪.‬‬

‫كە حكومەتی ئایندەی هەرێم حكومەتێكی‬ ‫بنكەفراوان بێت‪ ،‬پێمانباشە لەحكومەتێكدا‬ ‫بەشداربین كە حكومەتی هەمو الیەنەكان بێت‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬دەوترێت داواكردنی حكومەتی‬ ‫بنكەفراوان لەالیەن یەكگرتوەوە ل��ەدوای‬ ‫سەردانی لیژنەیەكی حزبەكە بو بۆ توركیا؟‬ ‫مەولود باوەموراد‪ :‬ئێمە بە ئیعازی كەس‬ ‫كارناكەین‌و ئاگاشمان لەئیعازی كەس نییە‪،‬‬ ‫بۆچونی یەكگرتوی ئیسالمیی حكومەتێكی‬ ‫بنكەفراوانە‪ ،‬ئێمە لەرابردودا كۆمەڵێك الیەن‬ ‫پێكەوە كارمانكردوە بە شێوەی ئۆپۆزسیۆن‪،‬‬ ‫ئێستاش دەم��ان��ەوێ��ت ه��ەم��و الی��ەن��ەك��ان‪،‬‬ ‫هەم دو حزبی دەسەاڵتی راب��ردو‪ ،‬هەم سێ‬ ‫الیەنەكەی ئۆپۆزسیۆن پێكەوە حكومەتێك‬ ‫پێكەوەبنێین‪ ،‬ئەمەش حكومەتی بنكەفراوانی‬ ‫پێدەوترێت‪ ،‬كە بژاردەیەكی باشە بۆ ئارامیی‬ ‫هەرێمی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬بۆ روب��ەڕوب��ون��ەوەی‬ ‫مەترسی‌و ئایندەی هەرێم‌و هەڵبژاردنەكانی‬ ‫عیراق‪ ،‬هەموشمان دەمانەوێت ئەو حكومەتەی‬

‫یەكگرتو لەگەڵ‬ ‫حكومەتێكی‬ ‫بنكەفراواندایە‬ ‫كە دروستدەبێت جیاوازبێت لەحكومەتەكانی‬ ‫راب���ردو‪ ،‬لەگەڵ ئ��ەوەش��دا هاواڵتیان داوای‬ ‫حكومەتی بنكەفراوان دەك��ەن‪ ،‬لێكۆڵەر‌و‬ ‫شارەزا‌و سیاسەتكاران داوایدەكەن‪.‬‬

‫چاودێر‪ :‬باسی بەشداریی ئۆپۆزسیۆن‌و‬ ‫حكومەتی بنكەفراوان دەكەی‪ ،‬مەبەستت‬ ‫ئ��ەوەی��ە بەبێ دو الیەنەكەی دیكەی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن ناچنە ناو حكومەتەوە؟‬ ‫م��ەول��ود ب���اوەم���وراد‪ :‬تاكو ئێستا‬ ‫بۆچونی سەركردایەتیی ئێمە لەسەر‬ ‫حكومەتی بنكەفراوانە ك��ە دەكاتە‬ ‫هەر پێنج الیەنە سەرەكییەكە لەگەڵ‬ ‫الیەنەكانی دیكەشدا‪.‬‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬مەبەستت ئ��ەوەی��ە بەبێ‬ ‫دوالیەنەكەی دیكە بەشداری حكومەت‬ ‫ناكەن؟‬ ‫مەولود ب��اوەم��وراد‪ :‬ئ��ەوە ب��ژاردەی‬ ‫سەركردایەتیی یەكگرتوە‪.‬‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬ك��ەوات��ە ئێوەش مەرجتان بۆ‬ ‫پێكهێنانی حكومەت هەیە‪ ،‬مەرجەكانتان‬ ‫چین؟‬ ‫مەولود باوەموراد‪ :‬هەمو الیەكمان خوازیاری‬ ‫ئەوەین كە بەشداریكردنمان لەم حكومەتە‬ ‫بەشدارییەكی راسته‌قینە بێت‌و كۆتایی نەیەت‬ ‫لەبەشداربونی وەزیرێكدا‪ ،‬بەڵكو لەپێگە‌و‬ ‫پۆستەكانی دیكەی حكومەت‌و بەڕێوەبردنی‬ ‫ئەم واڵت��ەدا بەشداربین هەركەسە‌و بەپێی‬ ‫بەركەوتەی خۆی رۆڵمان هەبێت لەداڕشتنی‬ ‫سیاسەتی حكومەت‌و وەزیریش كاریگەری‬ ‫هەبێت لەسەر حكومەت‪ ،‬چ وەزارەتەكەی خۆی‬ ‫یان حكومەت بە شێوەیەكی گشتی‪ ،‬ئەمانە‬ ‫مەرج نین‪ ،‬بەڵكو رێكارێكی نوێن بۆ هاوكاری‌و‬ ‫بەشداریكردنمان‪ ،‬لەبارەی ئەوەی كە ئێمە‬ ‫چیمان دەەوێت‌و چیمان نەوێت‪ ،‬لەسەر ئەو‬ ‫دانوستانەی كە لەئایندەدا دەكرێت‪.‬‬

‫مەولود باوەموراد‬

‫لەدایكبوی ‪ - 1964‬هەڵەبجەی شەهید‬ ‫ماسته‌ر لەزانستە سیاسییەكان ‪ -‬زانكۆی‬ ‫جیهان‬ ‫پارلەمانتاری یەكگرتو لەخولی چوارەمی‬ ‫پارلەمان‬ ‫ئەندامی مەكتەبی سیاسیی یەكگرتوی‬ ‫ئیسالمیی كوردستان‬

‫چاودێر‪ :‬بەپێی ئەو بارودۆخەی كە ئێستا‬ ‫لەهەرێمی كوردستاندا هەیە‪ ،‬پێتانوایە لە‬ ‫ئایندەیەكی نزیكدا الیەنەكان بۆ پێكهێنانی‬ ‫حكومەت بگەنە ئەنجامی پێویست؟‬ ‫مەولود ب��اوەم��وراد‪ :‬ئیرادەی الیەنەكان‬ ‫بڕیار لەسەر ئەمە دەدات كە تاچەند ئامادەی‬ ‫دانوستانن‪ ،‬بەاڵم ئەوەی من دەیبینم بایی‬ ‫ئەوەندە ئاستەنگ لەبەردەم گفتوگۆكاندا هەیە‬ ‫كە پێكهێنانی حكومەت درێژبكاتەوە‌و لەماوەی‬ ‫ئاسایی خۆی درێژببێتەوە‪ ،‬بە بۆچونی من بە‬ ‫پێكهێنانی پەیكەری پارلەمان‌و تێكەڵكردنی‬ ‫هەردو پاكێجەكە دو مانگێكی دەوێت‪.‬‬

‫چاودێر‪ :‬باسی ئاستەنگ دەكەیت‪ ،‬دەكرێت‬ ‫ئاستەنگەكان دیاری بكەیت؟‬ ‫مەولود ب��اوەم��وراد‪ :‬پێكهێنانی حكومەت‬ ‫ل��ەم��پ��ەڕی ه��ەی��ە‪ ،‬ل���ەراب���ردودا دو الیەنی‬ ‫دەس��ەاڵت��ی��ان هەبو‪ ،‬كە ئێستا حكومەتی‬ ‫كارراییكردن بەڕێوەدەبەن‪ ،‬ئەم دو الیەنە‬ ‫جومگەكانی دەس��ەاڵت��ی��ان لەدەستدابوە‪،‬‬ ‫الیەنەكانی دیكەش ئۆپۆزسیۆن بون‪ ،‬لەئێستادا‬ ‫الیەنێك دەبەخشێت‌و الیەنێك وەردەگرێت‪،‬‬ ‫ئ��ەم��ەش كارێكی ئ��اس��ان نییە‪ ،‬بێگومان‬ ‫كۆمەڵێك لەمپەڕ دێنەئاراوە‪ ،‬ئەو رێكارانەشی‬ ‫كە باسمكردن رەنگە لەالیەن دەسەاڵتەوە‬ ‫ببێتە جۆرێك لەئاستەنگ‪ ،‬دانوستان بۆخۆی‬ ‫لەمپەڕی هەیە‌و ئەمەش ئاسییە‪.‬‬

‫ته‌واوکه‌ری بەرنامەی هەڵمەتی هەڵبژاردن‬ ‫‪ .8‬بەشی ئامارو توێژینەوەكان‬ ‫ئەم بەشە پەیوەندییەكی ئۆرگانییانەی‬ ‫لەگەڵ سەرجەم بازنەكانی هەڵبژاردندا‬ ‫دەبێت‪ ،‬بەرپرسیارێتیەكانیشی لەم‬ ‫خااڵنەی خوارەوەدا كورت دەبنەوە‪:‬‬ ‫‌أ‪ .‬ئەو ئامارو تۆژینەوانەی لەبارەی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی پێشووەوە ئەنجامدراون‪،‬‬ ‫دەخ��ات��ە ب��ەرچ��اوی هەڤااڵنی هۆبەی‬ ‫عەمەلییات‪.‬‬ ‫‌ب‪ .‬چۆنێتی دابەشبوونی دەنگەكان‬ ‫لەسنورە جوگرافییە جیاجیاكاندا‬ ‫دەس��ت��ن��ی��ش��ان��دەك��ات‪ ،‬ب��ەت��ای��ب��ەت��ی‬ ‫دەن��گ��ەك��ان��ی یەكێتی‪ ،‬پ��اش��ان هی‬ ‫الیەنەكانی ت��ر‪ ،‬بۆ ئ��ەوەی هەڤااڵنی‬ ‫هۆبەی عەمەلییات بەرچاویان روون‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫‌ج‪ .‬هەڵەو كەموكوڕییەكان‪ ،‬خاڵەكانی‬ ‫بەهێزیی‌و الوازی���ی هەڵبژاردنەكانی‬ ‫پێشوو‪ ،‬كە‌لەڕێگای تۆێژینەوەكانییەوە‬ ‫بەدەستیهێناون‪ ،‬دەیانخاتە بەردەستی‬ ‫ب��ەرپ��رس��ی ب���ااڵو ه��ەڤ��ااڵن��ی هۆبەی‬ ‫ع��ەم��ەل��ی��ی��ات ب��ۆ ئ����ەوەی س��ودی��ان‬ ‫لێوەربگرن‪.‬‬ ‫‌د‪ .‬ژم���ارەی ت��ەل��ەف��ون‌‌و ئیمەیڵی‬ ‫س���ەرج���ەم ه��ەڤ��ااڵن��ی رێكخستن‌و‬ ‫جەماوەری یەكێتی‌و تەنانەت دانیشتوانی‬ ‫ئەو ناوچانەش ئامادەدەكات‌و دەیخاتە‬ ‫بەردەستی بەشی پەیوەندییەكان‪.‬‬ ‫‪ .9‬لیژنەی پڕوپاگەندە‪:‬‬ ‫ئەم لیژنەیە لەژمارەیەك هەڵسوڕاوی‬ ‫میدیایی‌و شارەزا لەبوارەكانی دەرونزانی‌و‬ ‫بیركردنەوە كۆمەاڵیەتییەكاندا‪ ،‬لەپشتی‬ ‫هەڵمەتەكەوە چاالكە‪ ،‬بۆ كاركردن لەسەر‬ ‫هەموو ئەو پڕوپاگەندەو دەنگۆیانەی‬ ‫لەماوەی هەڵمەتدا باڵودەبنەوە‪ ،‬تا‬ ‫بتوانێت گوڕو تینێكی زیاتر ببەخشێت‬ ‫بەو پرسانەی خزمەتی هەڵمەتەكەمان‬ ‫دەكەن‌و بەرەنگاری ئەوانەش ببێتەوە‬ ‫كە زی��ان لەهەڵمەتەكەمان دەدەن‪.‬‬ ‫بەڵگەی پێویست لەبارەی نەیارەكانەوە‪،‬‬ ‫كاندیدەكانیان‪،‬‬ ‫سیاسەتەكانیان‪،‬‬ ‫هەڵەكانیان ‪ ....‬هتد كۆدەكاتەوە‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی هەركاتێك پێویستی كرد‪،‬‬ ‫بەڕاوێژ لەگەڵ بەرپرسی ئەنجومەنی‬ ‫بااڵی هەڵبژاردندا باڵوی بكاتەوە‪.‬‬ ‫‪ .10‬وتەبێژی فەرمی دوو هەڤاڵ (ژن‌و‬

‫‪11/10/2013 11:26:59 PM‬‬

‫پیاو)‌ لە گرنگترین هەڵسوڕاوەكانی خەسڵەتی تایبەتی خۆی‪ ،‬دەتوانێت‬ ‫هەڵمەتەكەمان‌‪ ،‬روخساریان رێكوپێك‪ ،‬دروشمی جیاوازی خۆی هەبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫زمانپاراو‪ ،‬پۆشاكی جوان‌و رێك بپۆشن‌و دەبێت تەنها یەك پەیام‌و یەك لۆگۆمان‬ ‫بەناوی لیژنەكەو یەكێتییەوە بەردەوام هەبێت‪.‬‬ ‫بەرنامەی لیستەكەشمان لەبوارە‬ ‫لەچاالكیدایەو لەكاتی پێویستداو‬ ‫تایبەت بە هەموو بوارەكانی هەڵبژاردن خزمەتگوزارییەكان‌و لەهەموو روویەكەوە‬ ‫روون���ك���ردن���ەوەو ل��ێ��دوان��ی پێویست (ئاو‪ ،‬كارەبا‪ ،‬رێگەوبان‪ ،‬تەندروستی‪،‬‬ ‫باڵودەكاتەوە‪ .‬دەبێت وتەبێژ قسەزان‌و پ���ەروەردە‪ ،‬كشتوكاڵ‪ ،‬گەشتوگوزار‪،‬‬ ‫زمان شیرین‌و رۆح سووك‌و خۆشەویست هەلی كار‪...‬هتد)دا دەبێت‪ ،‬ئەوانەی‬ ‫ل��ەم��اوەی چ��وارس��اڵ��ی بەڕێوەبردندا‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫جێبەجێی دەكات‪.‬‬ ‫ب��ێ��گ��وم��ان ب���ەه���ۆی راپ���رس���ی‌و‬ ‫بەشی دووهەم‬ ‫توێژینەوەكانەوە دەگەینە راستیی‬ ‫چەند سەرنجێكی پێویست‬ ‫داواو پێداویستییەكان‪ ،‬درك بەهیواو‬ ‫خەمەكانی ناو دڵ‌و دەرون‌و مێشكی‬ ‫أ‌‪ .‬سەرنجە گشتییەكان‬ ‫‪ .1‬پێویستە لەیەكەمین كۆبوونەوەدا دەن��گ��دەران دەك��ەی��ن‪ ،‬بەهەمانشێوە‬ ‫ئامانجەكەمان دیاری بكرێت‌‪ ،‬هەروەها س��ەن�گ‌و قورسایی خ��ۆم��ان‌و ئاستی‬ ‫وەاڵمی روون بەم پرسیارانە بدرێتەوە‪ :‬جەماوەرێتی یەكێتیمان بۆ دەردەكەوێت‪.‬‬ ‫أ‌‪ .‬چ��ەن��د دەن��گ��م��ان پێویستە بۆ بۆ نمونە‪ :‬بەگوێرەی ئەو راپرسییانەی‬ ‫تا ئێستا ئەنجاممان داون‪ ،‬یەكێتیمان‬ ‫بردنەوە؟‬ ‫چانسی زۆری هەیە لەبەدەستهێنانی‬ ‫ب‌‪ .‬چۆن ئەودەنگانە دابینبكەین؟‬ ‫‪ .2‬دوای ئەنجامدانی راپرسییەكان‌و دەنگی كچان‌و ژناندا‪ ،‬پێویست دەكات‬ ‫گرنگییەكی تایبەتییان پێبدەین‪،‬‬ ‫شیكردنەوەیان‪:‬‬ ‫ل��ەگ��ەڕەك‌و بازنەكانی هەڵبژاردندا‪،‬‬ ‫أ‌‪ .‬پالنی گشتی دادەنرێت‪.‬‬ ‫ب‌‪ .‬پەیام‌و دروشمەكان دادەڕێژرێن‪ .‬لیژنەی تایبەت بە ژنان دروستبكەین‌و‬ ‫رۆڵی بەرچاو بۆ كادرە چاالكەكانیان‬ ‫بەلەبەرچاوگرتنی ئەوەی كە‪:‬‬ ‫پ��ەی��ام‪ :‬رەن��گ��دان��ەوەی داواك��اری �ی‌و تەرخانبكەین‪ .‬ژن��ان زۆر بە ئاسانی‬ ‫پ��ێ��داوی��س��ت��ی��ی��ەك��ان��ی خ���ەڵ���ك‪ ،‬دەتوانن پەیامی یەكێتی بگەیەننە ژنانی‬ ‫خزمەتگوزارییەكان‪ ،‬دەسكەوتەكان‪ ،‬هەموو ناوچەكان‪.‬‬ ‫لیژنەی گەڕەكەكان لەسەر‬ ‫‪ .3‬‬ ‫ل���ەس���ەر ئ��اس��ت��ی ن���ەت���ەوای���ەت���ی‌و‬ ‫نیشتمانییەكان‪ ،‬هەروەها بەدەستهێنان‌و ب��ن��اغ��ەی ن��اوەن��دەك��ان��ی دەن��گ��دان‌‬ ‫پاراستنی مافەكانی ژن��ان‌و كچان‌و داب��ەش��دەب��ن‪ ،‬هەڤااڵنی پێشمەرگەی‬ ‫گەنجان‪ ،‬خانەنشینان‪ ،‬باقی توێژەكانی دێرین‪ ،‬خانەنشینی پەرلەمان ‪ +‬وەزیرو‬ ‫تری كۆمەڵگا‪ ،‬بەتایبەتیش رەنجدەرانی كارمەندە حكومییەكان‌‪ ،‬كەسوكاری‬ ‫بیرو ب���ازوو‪ ،‬كەسوكاری شەهیدان‪ .‬ش��ەه��ی��دان‪ ،‬ب��ۆردەك��ان��ی پشتیوانی‪،‬‬ ‫ه���ەروەه���ا ب���وارەك���ان���ی خ��وێ��ن��دن‌و كەمئەندامان‪ ،‬نوێنەری رێكخراوەكان‬ ‫تەندروستی‌و وەرزش‌و ه��ون��ەرو ‪ ...‬بەسەر ئەم لیژنانەدا دابەشدەكرێن‌و‬ ‫هتد‪ ،‬كە لەگەڵ مێژووی پڕسەروەریی بەشداریی هەڵمەتی دەرگ��ا بەدەرگا‬ ‫یەكێتیدا ئاوێتەكرابن‪ ،‬بەزمانێكی دەكەن‪.‬‬ ‫‪ .4‬هەر ‪ 15 – 10‬ماڵ بەرپرسێكی‬ ‫پەخشانیی دڵگیرو سەرنجڕاكێش‬ ‫بنوسرێت‪ ،‬بەجۆرێك كە بەئاسانی بۆ دەستنیشان دەكرێت تا ب��ەردەوام‬ ‫ل��ەزەی��ن��ی دەن���گ���دەردا بچەسپێت‌و لەپەیوەندیدا بێت‪.‬‬ ‫‪ .5‬ژن�����ان‌و ك���چ���ان‪ :‬ب��ەگ��وێ��رەی‬ ‫درەنگیش بیربچێتەوە‪ .‬هەروەها لەسەد‬ ‫راپرسییەكانی یەكێتی چانسی زۆری‬ ‫وشە زیاتریش نەبێت‪.‬‬ ‫دروش��م‪ :‬گوزارشت لە تایبەتمەندی لەبەدەستهێنانی دەنگی ژناندا هەیە‪،‬‬ ‫ناوچە جیاجیاكانی سنوری پارێزگا بۆیە پێویستە زۆر گرنگییان پێبدرێت‪.‬‬ ‫دەك��ات‪ ،‬وات��ە هەر ناوچەیەك بەپێی لیژنەی تایبەت لەسەر ئاستی گەڕەك‌و‬

‫ب��ازن��ەك��ان دروس��ت��ب��ك��رێ��ت‪ ،‬رۆڵ��ی��ان‬ ‫پێبدرێت‪ ،‬ئەوان ئاسانتریش دەتوانن‬ ‫پەیەمەكەمان بگەیەننە ژنان‌و كچانی‬ ‫هەموو ناوچەكان‪.‬‬ ‫‪ .6‬ل��ی��ژن��ەك��ان ب���ەب���ەردەوام���ی‬ ‫بانگهێشتی رۆشنبیران‪ ،‬وەرزشەوانان‪،‬‬ ‫هونەرمەندان‪ ،‬مامۆستایان‌و كارمەندانی‬ ‫پەروەردە ‪...‬هتد بكەن بۆ میوانداریی‬ ‫چ��اخ��واردن��ەوە بۆ ئ��ەوەی لەنزیكەوە‬ ‫پەیام‌و دروشمەكانیان ئاڕاستە بكەن‌و‬ ‫لەدیدو بۆچوونەكانیان تێبگەن‪.‬‬ ‫‪ .7‬دەب��ێ��ت بەشی ئ��ام��ار ژم��ارەی‬ ‫تەلەفون‌و ناونیشانی ئیمەیڵ‌و تۆڕە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكانی ئینتەرنێت‪ ،‬هی‬ ‫هەموو هەڤااڵنی رێكخستنەكان بەگشتی‌و‬ ‫ك��ادری ئۆرگانە جیاوازەكانی تریش‬ ‫بخاتە بەردەستی بەشی پەیوەندییەكان‌و‬ ‫بەشی چاودێری‌و بەدواداچوون‪.‬‬ ‫‪ .8‬لەئەنجامی راپرسییەكانەوە‬ ‫دەردەكەوێت‪ ،‬كە رێژەیەكی بەرچاوی‬ ‫ج��ەم��اوەری دەن���گ���دەران لەحاڵەتی‬ ‫راڕاییدا دەمێننەوەو خۆیان بۆ یەكالیی‬ ‫ناكرێتەوە ئاخۆ دەنگ بە چ الیەنێك‬ ‫بدەن‪ ،‬پێویستە زۆر كار لەسەر ئەمانە‬ ‫بكەین‌و كاتێكی باشیان بۆ تەرخانبكەین‬ ‫بۆ ئ��ەوەی ب��ەالی خۆماندا كێشیان‬ ‫بكەین‪ ،‬كە ئەمەش دەتوانێت پارسەنگی‬ ‫دەنگەكان بگۆڕێت‌‪.‬‬ ‫گرنگییەكی تایبەت بدرێت بە‬ ‫‪ .9‬‬ ‫كۆتاكان لە پارێزگاكاندا (مەبەستمان‬ ‫پێكهاتە نەتەوەییەكان‪ ،‬ئاینییەكانە)‬ ‫بەجۆرێكی وەه��ا كە بە بەرژەوەندی‬ ‫خۆمان بشكێنەوە‪ .‬بۆ ئەمەش دەبێت‬ ‫پاڵێوراوی وەهامان هەبێت كە دەتوانن‬ ‫كاربكەنە سەر ئەو پێكهاتەیە‌ی بۆی‬ ‫دەگەڕێنەوە‪ ،‬لەتوانایاندا هەیە متمانەی‬ ‫دەنگدەرەكانیان بەدەستبهێنن‪ .‬هەر‬ ‫لەئێستاوە ئامادەبكرێن‪ ،‬دەشتوانرێت‬ ‫هەر لە ئێستاوە ژمارەیەك ئەركیان بۆ‬ ‫دەستنیشان بكرێت‪.‬‬ ‫‪ .10‬ه��ەم��وو م��ەك��ت��ەب‌‌و دەزگ��او‬ ‫ئۆرگانە جیاجیاكانی ت��ر‪ ،‬هەروەها‬ ‫بەگشتی‪،‬‬ ‫یەكێتی‬ ‫خانەنشینانی‬ ‫راس��ت��ەوخ��ۆ ل��ەخ��زم��ەت��ی هەڵمەتی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��دا ب��ن‌و ب��ەس��ەر هۆبەی‬ ‫عەمەلییات‌و بازنەكانی گەڕەكاندا‬ ‫داب��ەش��دەب��ن‌و ب��ەه��ەم��ووی��ان هەوڵی‬

‫سەرخستنی هەڵمەتەكە بدەن‪.‬‬ ‫‪ .11‬پێش وەخت بیر لە چاودێری‬ ‫سەر سندوقەكان بكرێتەوەو دەستنیشان‬ ‫بكرێن‌و خولی راهێنانیان بۆ بكرێتەوە‪.‬‬ ‫زۆر پێویستە ئەم چاودێرانە بەگیانێكی‬ ‫یەكێتییانەو خۆبەخشانەوە كاربكەن‌و‬ ‫پێویستییەكانیان لەڕۆژی دەنگداندا بۆ‬ ‫ئامادەبكەن‪.‬‬ ‫‪ .12‬پێویست دەكات پێشوەخت بیر‬ ‫لەئامادەكردنی كاندیدەكانمان بكەینەوە‪‌.‬‬ ‫بۆ هەریەكە لە‪:‬‬ ‫أ‌‪ .‬پارلەمانی كوردستان‬ ‫ب‌‪ .‬پارێزگاو ئەندامانی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگا‬ ‫دەشبێت زۆر بە وریایی كاندیدەكانمان‬ ‫هەڵبسەنگێنین‌و ئەوانەیان پەسەند‬ ‫بكەین كە یەكێتیمان بۆ دەخەنە ریزی‬ ‫پێشەوەی ملمالنێكانەوە‪ .‬بۆ ئەنجامدانی‬ ‫ئەم كارەش‪ ،‬پێویستە‪:‬‬ ‫‌أ‪ .‬ف��ۆرم��ی بنەماكانی خۆپااڵوتن‬ ‫لەسنوری كۆمیتەكاندا دابەشبكرێت‪.‬‬ ‫‌ب‪ .‬لیژنەی هەڵبژاردن بە فۆرمەكاندا‬ ‫بچێتەوەو وردبینی بكات‌و لیستەكە‬ ‫ئامادەبكات‪.‬‬ ‫‌ج‪ .‬پاشان راپرسی ناو ئۆرگانەكان‌و‬ ‫جەماوەری یەكێتی بۆ پەسەندكردنی‬ ‫پاڵێوراوەكان ئەنجامبدرێت‪.‬‬ ‫‌د‪ .‬دوای یەكالیی بوونەوەی لیستی‬ ‫پ��اڵ��ی��وراوەك��ان‪ ،‬پ��اش��ان مەشقیان‬ ‫پێبكرێت‌و ئاشنابكرێن ب��ە پەیام‌و‬ ‫دروشمەكانی یەكێتی‌و رێنماییەكانی‬ ‫كۆمسیۆنی ه��ەڵ��ب��ژاردن‌و ك��اروب��اری‬ ‫راگ��ەی��ان��دن‌و هونەرو شارەزاییەكانی‬ ‫پەیوەندیكردن بە جەماوەرەوە‪ .‬هەروەها‬ ‫پڕۆڤەی چۆنێتی مامەڵەكردن لەگەڵ‬ ‫كامێراو راگەیاندنەكانیان پێبكرێت‪.‬‬ ‫‌ه‪ .‬گەر لەسلێمانی كاندیدمان هەبوو‬ ‫ب��ۆ پ��ارێ��زگ��ار‪ ،‬پێویستە لەئیستاوە‬ ‫كاری لەسەر‌ بكەین‌و ئامادەی بكەین‪،‬‬ ‫لەهەموو رووی��ەك��ەوە ب��ەج��ەم��اوەری‬ ‫بناسێنین‪ .‬ب��ۆ ئ���ەوەی رۆژب����ەڕۆژو‬ ‫لەڕێگای راگەیاندنەكانمانەوە ناسین‌و‬ ‫خۆشەویستی خەڵك بۆی لەزیادبووندا‬ ‫بێت‪ ،‬رێكخستن‌و ئۆرگانەكانمان وەك‬ ‫تیمی هەڵمەتی بێدەنگ كاری لەسەر‬ ‫بكەن‪ .‬راوێژكارو تیمی تایبەتی شارەزا‬ ‫بەردەوام هاوكاری بن‪ ،‬بەرنامەی رۆژانەو‬

‫هەفتانەی بۆ دابنێن‪.‬‬ ‫ب��ەگ��ش��ت��ی وێ��ن��ەی��ەك��ی ج����وان‌و‬ ‫جێگای سەرنجی ل��ەن��او ج��ەم��اوەردا‬ ‫بۆ دروستبكەن‪ ،‬تا بتوانین زۆرترین‬ ‫جەماوەری بۆ بەدەست بهێنین‪.‬‬ ‫‌و‪ .‬پسپۆڕانی ب���واری هەڵبژاردن‬ ‫هاوكارو یارمەتیدەری كاندیدەكانمان‬ ‫دەبن بۆ ئەوەی بتوانین سەركەوتووانە‬ ‫ه��ون��ەری ئ��اخ��اوت �ن‌و زم��ان��ی جەستە‬ ‫بەكاربهێنن‌و بەباشترین شێوە پەیام‌و‬ ‫دروش���م‌و بەرنامەكانمان بگەیەننە‬ ‫دەنگدەران‪.‬‬ ‫ب‌‪ .‬ل��ەب��ارەی دەستنیشانكردنی‬ ‫پاڵێوراوەكانەوە‪:‬‬ ‫‪ .1‬دەبێت هەمیشە ئەوەمان لەبیر‬ ‫بێت كە فاكتەری سەرەكیی سەركەوتنی‬ ‫هەڵمەتی هەڵبژاردن‌و بەدەستهێنانی‬ ‫پۆستی گشتی‪ ،‬ب��ە پ��ل��ەی یەكەم‬ ‫پەیوەندی بە خ��ودی پاڵێوراوەكەوە‬ ‫ه��ەی��ە‪ ،‬زەحمەتە هەڵمەتێكی باش‬ ‫بتوانێت پاڵێوراوێكی سەرنەكەوتوو‬ ‫بباتە پێشەوە‪ .‬پێچەوانەكەشی راستە‪.‬‬ ‫‪ .2‬پێویستە كاندیدەكانمان بەپێی‬ ‫سنوری جوگرافی‌ دەستنیشانبكرێن‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی بەشێوەیەكی رەوا نوێنەرایەتی‬ ‫هەموو ناوچەكان بكرێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬ل��ەپ��اڵ ئ���ەوەش���دا پێویستە‬ ‫كەسانی خاوەن پسپۆڕیی‌و شارەزایی‬ ‫هەمەجۆرو ئاست بەرزو یەكێتی بن‪ ،‬تا‬ ‫بتوانن سەركەوتووانە لەناو پارلەمان‌و‬ ‫ئەنجومەنی پ��ارێ��زگ��ادا دەرب��ك��ەون‌و‬ ‫چاالكانە لەلیژنە ج��ۆراوج��ۆرەك��ان��دا‬ ‫كاربكەن‪.‬‬ ‫‪ .4‬ه��ەروەه��ا پێویستە ل���ەڕووی‬ ‫ئ��ی��ن��ت��ی��م��ای��ان��ەوە ب��ۆ چ��ی �ن‌و ت��وێ��ژە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكان فرەڕەنگ بن‌و بتوانن‬ ‫نوێنەرایەتی چین‌و توێژە جیاجیاكانی‬ ‫كۆمەڵگای كوردەواریی بكەن‪.‬‬ ‫‪ .5‬ه�����ەر ل��������ەڕۆژی ی��ەك��ەم��ی‬ ‫ك���ان���دی���دك���ردن���ی���ان���ەوە‪ ،‬ئ����ەرك‌و‬ ‫بەرپرسیارێتییەكانیان بەرامبەر یەكێتی‌و‬ ‫جەماوەری دەنگدەران دیاری بكرێت‌و‬ ‫بەڵێنی پابەندبوون ب��ەو سنورانەوە‬ ‫بدەن‪.‬‬ ‫بەردەوامیی لەسەركەوتندا‬

‫‪04.indd 1‬‬

‫شرؤظة‬

‫ذمارة (‪ )444‬دو شةممة ‪2013/11/11‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪5‬‬

‫گەمەی ناو تەمومژی سیاسی!‬ ‫سەردەشت حەمەساڵح‬ ‫"بۆ گەیشتن بە دەروازەی راستی‪ ،‬هەندێكجار‬ ‫لەسەرەتاوە لە دەرگایەكی هەڵە دەدرێت"‬ ‫(ئۆشۆ)‬

‫ئەگەر ژێرنوس بۆ قسە پوچەكان‬ ‫ب��ن��وس��رێ‌‪ ،‬ئ���ەوا بەرگێكی دیكەیان‬ ‫پێدەدرێت‌و لە پوچی دوردەك��ەون��ەوەو‬ ‫زۆرج���ار نمایشێكی ج��وان دەك��ەن تا‬ ‫ئەو ئەندازەیەی خودی كارەكتەرەكان‬ ‫(ژێرنوسەوانەكان) لێیان دەبێتە راستی‌و‬ ‫شێلگیرانە لەسەری دەڕۆن‌و بەرگری‬ ‫لێدەكەن هەتا "گ��ەوج��ان��دن" ب��ازاڕی‬ ‫س��ەرەك��ی دەب��ێ��ت‪ .‬بەجۆرێك كە لەم‬ ‫هەرێمەی ئێمەدا كەسابەتی زۆرێك لە‬ ‫سیاسی‌و روناكبیرەكانی لەسەرە!‪.‬‬ ‫ئەگەر واز لەو نوسەرو رۆشنبیرانە‬ ‫ب��ه��ێ��ن��ی��ن ك���ە رەدوی س��ی��اس��ی��ی��ە‬ ‫ب��ەرژەوەن��دخ��وازەك��ان ك��ەوت��ون‌و نان‬ ‫ل��ە دوك��ان��ی سیاسەت دەك���ڕن‌و بێین‬ ‫قسە لەسەر خودی سیاسیەكانی ئەم‬ ‫هەرێمە بكەین‪ ،‬ئەوا لەكەمترین ماوەدا‬ ‫بە راستییگەلێك دەگەین كە ناتوانین‬ ‫ئەودیو دەمامكەكان نەبینین‪.‬‬ ‫لێرە هەموو شتێك ئاڵۆزە‪ ،‬جیهانی‬ ‫سیاسەت‪ ،‬جیهانی حزبایەتی‌و دەسەاڵت‌و‬ ‫ئۆپۆزیسۆنیش ه���ەروا‪ ..‬ب��ەرژەوەن��دی‬ ‫ملی بەهەموو شتێك كەچ كردووە‪ ،‬هیچ‬ ‫بەهایەكی بۆ پرانسیپ‌و رێباز‪ ،‬بۆ هاوڕێ‌‌و‬ ‫هەڵوێستیش نەهێشتۆتەوە!‪ .‬كاتێك‬ ‫بەرژەوەندی دەبێتە ئامانجی سەرەكی‪،‬‬ ‫ئەو دەمە رق‌و كینە‪ ،‬هەڵپەی پلەو پایە‌و‬ ‫هەلپەرستی دەبنە سوارچاكی خەیاڵدان‌و‬ ‫مەترسیدارانە بەهەمو رێگەیەك پەخش‬ ‫دەكرێن‌و لەناو خەڵكدا بەرێگای جیاواز‬ ‫دەچێنرێن‌و باخەوانیشیان بۆ دادەنرێت!‪.‬‬ ‫هەڵمەتێكی ب��ەرن��ام��ە ب��ۆ داڕێ���ژاو‬ ‫لەسەرو بەندی هەڵمەت‌و پڕوپاگەندەی‬ ‫هەڵبژاردندا لەسەر بەڕێز (مەال بەختیار)‬ ‫چڕ كرایەوە‪ ،‬چەند میدیایەكی دیاریكراو‪،‬‬ ‫بە پاڵپشتی‌و هاوكاری چەند كەسێك‪،‬‬ ‫لەناوخۆ‌و دەرەوەی یەكێتیدا كردیانە‬ ‫هەنگوینی كلۆرە دار‌و ماوەیەكی زۆر بێ‬ ‫ئەوەی گوێكانیان ماندوو بێت دەهۆڵییان‬ ‫بەدەنگێكی نەشاز بۆ كوتا‪ ،‬لێرەدا‬ ‫ێ قسە لەسەر ئەوە بكەم‪،‬‬ ‫هێندەی دەمەو ‌‬ ‫كە لەناوخۆی یەكێتیدا ئەم باسە گەرم‬ ‫ێ هێندە لەسەر ئۆپۆزسیۆن‬ ‫دەكرا‪ ،‬نامەو ‌‬ ‫قسە بكەم‪ ،‬بە تایبەت گۆڕان! گریمان‬ ‫گۆڕان بە راستی زانیوە‪ ،‬كە لە كۆنگرە‬ ‫رۆژنامەنوسییەكەی بەڕێزان مەال بەختیار‬ ‫لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی یەكێتی‌و‬ ‫فازل میرانی سكرتیری مەكتەبی سیاسی‬ ‫پارتی‪ ،‬قسەیەكی لێپرسراوی دەستەی‬ ‫كارگێڕی بقرتێنێ‌و لە قسەكانی پێشو‌وی‬ ‫ئەو رستەیەو دوای ئەو رستەیەی بەمەرام‬ ‫ال ببرێ‪ ،‬چونكە ئەوە بۆتە دی��اردە لە‬ ‫میدیای ك��وردی��دا‪ ،‬مەقەستكاری لە‬ ‫قسەكاندا دەكرێت‪ ،‬هەتا لەبەرژەوەندی‬ ‫خۆیاندا بەكار بهێنرێ‌‪.‬‬ ‫ئیتر ئەمە ئۆپۆزسیۆنەكەیە‌و بەرنامە‌و‬ ‫ێ نییە‪ ،‬بۆیە لە‬ ‫ئایندەی بۆ خەڵك پ ‌‬ ‫بۆسەدایە بۆ ئەم جۆرە كارانە‪ ،‬هەتا‬ ‫ێ بابەت نەبن‪ .‬بەاڵم‪..‬‬ ‫كەناڵەكانیشیان‪ ،‬ب ‌‬ ‫ئ��ەدی خێرە لەناو یەكێتیدا بەهەمان‬ ‫تێگەشتنی (گ���ۆڕان) قسەی لەسەر‬ ‫بكرێت!‪.‬‬ ‫كە ئەمانە بەسەر دو ب��ەرەدا پۆلێن‬ ‫دەك��رێ��ن‪ ،‬ب��ەرەی��ەك��ی��ان ئ��ەوان��ەن كە‬ ‫تائێستاش نەیانتوانیوە لە ژێر كاریگەری‬ ‫گۆڕان بێنە دەرەوە‌و بەرەكەی تریشیان‬ ‫ئ��ەوان��ەن ك��ە (م��ەرام��ی تایبەت)ییان‬ ‫جێبەجێ‌ كردوە‪ .‬پرسیارەكەش لێرەوە‬ ‫دەست پێدەكات‪ ،‬ئایا ئەوەی بەڕێز مەال‬ ‫بەختیار لە كۆنگرە رۆژنامەنوسییەكەدا‬ ‫وت��ی‪ ،‬راس��ت ب��وو‪ ،‬ی��ان ب��ا بڵێین لە‬ ‫جێی خۆیدا بوو؟ یاخود پێچەوانەكەی‬ ‫هاتەدی؟‬ ‫ئ��ەم پ��رس��ی��ارە دەت��وان��ی��ن لەچەند‬ ‫روانگەیەكەوە وەاڵمی بدەینەوە‪ ،‬دەبێ‬ ‫ئەو قسانە بەبیر خۆمان بهێنینەوە كە‬

‫بە ئێستاشەوە دەكرێن‌و دەبیسترێن‌و‬ ‫دەنوسرێن‪( .‬بڕیاری ژورە تاریكەكان)‬ ‫یەكێكە لەوانە‪ ،‬ئایا ئەوەی لێپرسراوی‬ ‫دەستەی كارگێڕی وتی هەر ئەوە نییە‬ ‫كە داوا دەكرێت؟‬ ‫خۆ جەنابی كاك مەال بەختیار بەر‬ ‫لەوەی قسەكەی بكات وتی (با تەمومژ‬ ‫نەمێنێ‌)‪ ،‬ئەی خێرە پەروەردەبوانی‬ ‫تەمومژ! هەناسەسوار بون‪ ،‬یان ئەوان‬ ‫ح��ەزی��ان ل��ە ت��ەم��وم��ژەو پێیان خۆش‬ ‫نەبو كاك بەختیار راستییەكە بڵێت‪.‬‬ ‫باشە خۆ نەشدەبو خ��ۆی لە وەاڵم��ی‬ ‫رۆژنامەنوسەكان دورخ��ات��ەوە‪ .‬پاشان‬ ‫رێككەوتنی ستراتیژی لە نێوان یەكێتی‌و‬ ‫پارتیدا هەیە‪ ،‬ئەوان پشتگیری تەواویان‬ ‫بۆ سەرۆك مام جەالل دەربڕیوەتەوە بۆ‬ ‫سەر كۆماری‪ ،‬لەكاتێكدا لەمەڕ خۆمان‬ ‫ه��ەب��ون ل��ەگ��ەڵ دوب��ارەب��ون��ەوەی مام‬ ‫جەاللدا نەبون بۆ سەركۆماری! ئەدی‬ ‫بۆ كفر بێت ئەگەر یەكێتی پشتگیری‬ ‫ل��ە جەنابی س��ەرۆك��ی ه��ەرێ��م بكات‪.‬‬

‫یەكێتی‪ ،‬هەروەها لەسەرجەم كۆبونەوە‬ ‫هاوبەشەكانی نێوان یەكێتی‌و پارتی‪ ،‬نە‬ ‫مام جەالل‌و جێگرەكانی‪ ،‬نە ئەندامانی‬ ‫مەكتەبی س��ی��اس�ی‌و س��ەرك��ردای��ەت��ی‬ ‫قسەیان لە هەڵوەشاندنەوەی رێكەوتنی‬ ‫ستراتیژی نێوان ئەم دو حزبە نەكردوە‌و‬ ‫ل��ە غیابی س���ەرۆك م��ام جەاللیشدا‬

‫پەیوەندی یەكێتی‌و پارتی كردو وتی‪:‬‬ ‫" یان دەبێ لەرێكەوتنامەی ستراتیژی‬ ‫بكشێتەوە؛ یاخود دەبێ رێز لەدوا بڕیاری‬ ‫هاوپەیمانەكەی‪ ،‬كە پارتییە‪ ،‬بگرێ‪ .‬لەم‬ ‫هەلومەرجەدا رێگەی سێهەمی لەبەردەمدا‬ ‫نییە‪ .‬با ئەم پرسەش‪ ،‬نەبێتە كێشەی‬ ‫جیابونەوەی گ��ۆڕان‪ ،‬لەكۆبونەوەكاندا‬

‫لێرە هەمو شتێك ئاڵۆزە‪ ،‬جیهانی سیاسەت‪ ،‬جیهانی‬ ‫حزبایەتی‌و دەسەاڵت‌و ئۆپۆزیسۆنیش هەروا‬ ‫هەردوال پابەند بونیان بە رێكەوتنەكەوە‬ ‫دوپ��ات‌و چەند پات كردۆتەوە‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئەوانەشدا مەال بەختیار لە وتارێكدا‬ ‫بەناوی (پەیوەندی یەكێتی‌و پارتی‬ ‫دور لە رق‌و ریایی) هەڵوەستەی لەسەر‬

‫ب���ڕی���اردەدرا ل��ەراگ��ەی��ان��دن��دا وەاڵم��ی��ان‬ ‫بدەینەوە‪ ،‬كە وەاڵم دەدرانەوە‪ ،‬هەندێك‬ ‫لەمەكتەبی سیاسیو سەركردایەتی خۆیان‬ ‫نەبان دەكردو قەواعدیان دژی ئەو هەڤااڵنە‬ ‫هان دەدا كە بەرگریان لەیەكێتی دەكردو‬

‫کۆنگره‌ی رۆژنامه‌گه‌ری مه‌ال به‌ختیارو فازل میرانی‬

‫كە ئەمەش لەچوارچێوەی رێكەوتنە‬ ‫ستراتیژییەكەدایە‪ .‬كە هەتا ئێستاش‬ ‫یەكێتی بەو رێكەوتنەوە پابەندە‪.‬‬ ‫ئەوەندەی پەیوەندی بە حزبی دیكەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬دەتوانین بڵێین‪ ،‬یەكێتی خاوەنی‬ ‫بڕیاری خۆیەتی‌و لەبەر ناحەزانی حزب‬ ‫رێكەوتنەكەی لەگەڵ هاوپەیمانەكەیدا‬ ‫پێشێل ناكات‌و بۆشیان نییە ئەو داوایە‬ ‫بكەن‪ ،‬یان نوسەرە بە ناو سەربەخۆكان‬ ‫بۆ ئ��ەو مەبەستە ه��ان ب��دەن! چونكە‬ ‫ئاسنی سارد كوتینە‪.‬‬ ‫ب��ۆ ه��ەن��دێ‌ ل��ەوان��ەی ن��او حزبیش‬ ‫دەڵێین‪ :‬بۆچی بەو قسەیە نیگەران بون؟‬ ‫خۆ ئەوانە قسەیەك نین كاك بەختیار لە‬ ‫گیرفانی خۆی دەریهێنابن‪ ،‬بەڵكو قسە‌و‬ ‫بڕیاری كۆبونەوەكانی یەكێتی بون‌و‬ ‫لە ت��ەواوی كۆبونەوەكانی ئەنجومەنی‬ ‫س��ەرك��ردای��ەت��ی‌و مەكتەبی سیاسی‬

‫نەیاندەهێشت زۆرترین كادرو ئەندامی‬ ‫یەكێتی بكەوێتە ژێ��ر پروپاگەندەی‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان‪ .‬هەڵوێستی یەكێتی‬ ‫بانێكو دو ه��ەوا نییە‪ ،‬ه��ەوای فێنكی‬ ‫سەری رەش‌و هەوای گەرمی سلێمانی!!‬ ‫بەهیوام‪ ،‬دور لەسۆز و كارو كاردانەوە‪،‬‬ ‫كار لەسەر وروژاندنی هەست‌و هەڵوێستی‬

‫پێویستە یەكێتی بەرپرسانە‬ ‫مامەڵە بكات‪ ،‬رێگا بۆ فرە‬ ‫كوێخایی‌و باڵباڵێن وەدۆزێت‪،‬‬ ‫هەروەها خول‌و ۆركشۆپیش‬ ‫بۆ هەندێك كادر بكاتەوە‬

‫جەماوەرو ئەندامو الیەنگرانی الیەنەكانی‬ ‫گۆڕەپانەكە نەكرێ‪ .‬تەواوی ئەگەرەكان‌و‬ ‫مەترسیەكان بخرێتە پێشچاو‪ .‬هەمو‬ ‫الیەكیشمان یەكتر ب��اش دەناسین‌و‬ ‫باشیش یەكترمان تاقیكردۆتەوە‪ .‬ناشێ‬

‫فۆتۆ‪ :‬هاوژین‬

‫دوای ئ��ەو هەمو تاقیكردنەوە زۆرو‬ ‫زەوەندە‪ ،‬بەپروپاگەندو كارو كاردانەوە‬ ‫سەرمەستی بڕیاری ئارەزومەندانە بین‌و‬ ‫بیر لەچارەسەری گونجاو لەم قۆناغەدا‪،‬‬ ‫نەكەینەوە‪.....................‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر ب��ڕی��ارەك��ان��ی یەكێتی لەم‬ ‫هەلومەرجەدا لەچوارچێوەی رێكەوتنامەی‬ ‫ستراتیژیدا باشیش نییە‪ ،‬با ئەنجومەنی‬ ‫سەركردایەتی یەكێتی‪ ،‬دانیشتنێكی‬ ‫نائاسایی بكات‌و بڕیاری یەكالیەنەی‬ ‫ه��ەڵ��وەش��ان��دن��ەوەی رێكەوتنامەكە‪،‬‬ ‫پێچەوانەی بڕیارەكانی سێهەمین كۆنگرەو‬ ‫راپۆرتی پەسەندكراوی سكرتێری گشتی‪،‬‬ ‫ب��دات‪ .‬كەزۆرینە بڕیاریدا‪ ،‬هەنگینێ‪،‬‬ ‫ناچار منیش بیری لێدەكەمەوە‪ ،‬چۆن‬ ‫بڕیار بدەم‪".‬‬ ‫بەشبەحاڵی خۆم هەمیشە گازندەم لە‬ ‫ئەدای یەكێتی هەیە‪ ،‬كە درەنگ وەاڵمی‬

‫پارتی پشتگیری تەواویان بۆ سەرۆك مام جەالل دەربڕیوەتەوە بۆ‬ ‫سەر كۆماری‪ ،‬لەكاتێكدا لەمەڕ خۆمان هەبون لەگەڵ دوبارەبونەوەی‬ ‫مام جەاللدا نەبون بۆ سەركۆماری!‬

‫پڕوپاگەندەكان دەداتەوە‪ ،‬یاخود لەسەر‬ ‫هەاڵوگێڕكردنی راستییەكان بێ دەنگ‬ ‫دەبێ‌!‪.‬‬ ‫لەپشت بزەی هەندێكەوە ددانە مەاڵس‬ ‫دراوەكانی گورگ دەبینرێن‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫لەگەڵ ئەوەدام راستی هەر سەردەكەوێ‌‌و‬ ‫ێ كە زۆر پێدەگات‌و‬ ‫لەو میوەیە دەچ ‌‬ ‫كەس لێی ناكاتەوە‪ ،‬بۆیە دواجار سەنگ‌و‬ ‫گەییوی وای لێ دەكات خۆی بكەوێتە‬ ‫خوارەوە‪.‬‬ ‫كەف‌و كوڵ دەڕوا‪ ،‬كین‌و داغ لەدڵی‌و‬ ‫بەغیلی! وردە وردە گ��ۆڕەپ��ان��ەك��ە‬ ‫بەجێدەهێڵن‪ ،‬ئەوە مەال بەختیار بوو لە‬ ‫رزگار كردنی خانەقیندا سەری كورد‌و‬ ‫یەكێتی بەرزكردەوە‪ .‬هەر مەال بەختیار‬ ‫بو‪ ،‬لەگەڵ مستەفا چاوڕەش‌و مەحمود‬ ‫س��ەن��گ��اوی‪ ،‬س��ەرك��ردای��ەت��ی هێزێكی‬ ‫ێ‬ ‫پێشمەرگەیان كرد‪ ،‬هەتا مالیكی نەتوان ‌‬ ‫بە هێز كۆنتڕۆڵی بكات‪ .‬هەر ئەو بو‬ ‫ساڵی (‪ )2011‬لە كۆنگرەی سۆشیال‪-‬‬ ‫ئینتەرناسیۆناڵدا‪ ،‬لەسەر پێداگری لە‬ ‫مافی چارەی خۆنوسینی نەتەوەی كورد‪،‬‬ ‫(جەهەپەی)ی توركیای ناچار كرد هۆڵی‬ ‫كۆنگرە جێبهێڵن‪ .‬ئەوە مەال بەختیار بو‬ ‫لە ئەنكەرە داوای ئازادكردنی سەرۆك‬ ‫ئاپۆی دەك���ردو پڕ بە گ��ەرو ه��اواری‬ ‫دەك���رد‌و هۆشیاری ب��ەدەس��ەاڵت��داران��ی‬ ‫توركیا دەدا كە بەدەنگ چارەسەری‬ ‫كێشەی ك���وردەوە بێن‪ .‬ه��ەر ئ��ەو بو‬ ‫داوای لە پارتی‌و نێچیرەڤان بارزانی‬ ‫سەرۆكی حكومەتی هەرێم كرد كە چاو‬ ‫بەكەموكوڕیی‌و جیاوازیی‌و السەنگییەكاندا‬ ‫بخشێننەوە كە كادرانی یەكێتی بەشیان‬ ‫خوراوە‪ .‬ئەو بوو كە (یەكێتی‌و گۆڕان)‬ ‫ی لەیەك نزیك كردەوەو بۆ دواجار مام‌و‬ ‫كاكە نەوەی لەدەباشان دانیشاند‪ ،‬كە‬ ‫بە لێكتێگەشتنی دەباشان ناودەبرێ‌‪.‬‬ ‫بەڕێزیان بوون لەسەر كێشەی موچەی‬ ‫ه��اواڵت��ی��ی��ان وەدەن�����گ ه����ات‌و وت��ی‬ ‫بانكەكانمان بەتاڵ‌و ژێرزەمینەكان پڕن‬ ‫لە ف��ەردە دۆالر‪ .‬ئ��ەوە مەال بەختیارە‬ ‫بێمنەتی رادەگەیەنێت‌و دەڵێ‌ بازرگانی‬ ‫ێ بێمنەت‬ ‫ناكەم‌و كێش شتێكی من دەزان ‌‬ ‫بێت با ئاشكرای بكات‪ ،‬هەر ئەو و هەر‬ ‫ئەو بوو لە كاتە پێویستەكاندا هەڵوێستی‬ ‫هەبووە‪.‬‬ ‫جارێكی تر ناچمەوە سەرباسی ئەو‬ ‫كەموكوڕی‌و كەمتەرخەمییانەی كە پاشە‬ ‫كشەی بەدەنگی یەكێتی كرد‪ ،‬چونكە‬ ‫پێشتر لە وتارێكدا بەناوی (پێش كۆنگرە‬ ‫قسەم هەیە) لە رۆژنامەی "هاواڵتی"‌و‬ ‫سایتی "نوچەنێت"دا رای خۆمم لەسەر‬ ‫ێ ئەوە بڵێم كە‬ ‫دەربڕیوە‪ ،‬بەاڵم دەمەو ‌‬ ‫یەكێتی لەم چەند ساڵەدا بەرەیەكی‬ ‫هەڵە پیادە دەكات‪ ،‬ئەویش سیاسەتی‬ ‫(بەرگریكردن)ە‪ ،‬كە لە بنچینەدا یەكێتی‬ ‫لەژینگەیەكدا جۆشدراوەو گەورە بوە كە‬ ‫هەمیشە هێرشبەر بوە‪ .‬بەداخەوە ئێستا‬ ‫دەبینین تەنها ب��ەوە دەگ��ات بەرگری‬ ‫لەخۆی بكات‌و وەاڵم‌و رونكردنەوە لەسەر‬ ‫ئەو هێرشانە دەربكات كە بەردەوام‌و ناوە‬ ‫ناوە دەكرێنەسەری‪ ،‬پێویستە یەكێتی‬ ‫لەگەڵ گورگدا نەرم نەبێت‪ ،‬وەك چۆن‬ ‫مامی گ��ەورە دێڕە شیعرێكی شاعیری‬ ‫گەورە (مەحوی) دەوتوە "ئەوەی شێتانە‬ ‫بەردم تێبگرێ‌‪ ،‬من بەرقی تێدەگرم"‪.‬‬ ‫پێویستە یەكێتی بەرپرسانە مامەڵە‬ ‫بكات‪ ،‬رێگا بۆ فرە كوێخایی‌و باڵباڵێن‬ ‫وەدۆزێ��ت‪ ،‬هەروەها خول‌و ۆركشۆپیش‬ ‫بۆ هەندێك كادر بكاتەوە‪ ،‬كە ئەتەكێت‌و‬ ‫ئەخالقیاتی حزبییان فێر بكات‪ ،‬نەوەك‬ ‫ب��ەم��ج��ۆرەی ئێستا‪ ،‬پێی واب��ێ��ت هەر‬ ‫شتێكی هەبوو بۆ وتن رەخنە بێت ئەوا‬ ‫لە میدیاكاندا باڵوی بكاتەوە‪ ،‬پێویستە‬ ‫هۆشیارتر بكرێن‌و تێبگەیەنرێن كەلەسەرو‬ ‫خۆیان بەرپرس هەیە‪ ،‬هەرچی هەیە‬ ‫ب��ەو بوترێ‌‪ ،‬ئەگەر گوێی لێ نەگیرا‬ ‫بۆ سەروتری باس بكات‪ ،‬ئەگەر هەر‬ ‫نا ئەوا ئەو كات رای خۆی دەرببڕێت‪.‬‬ ‫بەراستی ئەوەی دەبینرێ‌ نە ئازادییە‪،‬‬ ‫نەدیموكراسی‪ ،‬نەپرانسیپی حزبییە‪ ،‬نە‬ ‫ئینتماو نە پەرۆشییشە‪ .‬بەڵكو هەڵپە‬ ‫هەڵپی پۆست‌و پلەو هەلپەرستییە‪.‬‬

‫َ‬ ‫هةوال‬ ‫ل َيكدانةوةى‬

‫ذمارة (‪ )444‬دو شةممة ‪2013/11/11‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪8‬‬

‫كۆنگرەی رۆژنامەنوسییه‌که‌ی مەال بەختیار‌و فازڵ میرانی‬

‫لەرزی دوای تای هەڵبژاردن‬ ‫ژوان ئەحمەد‬

‫زۆرم پ���ێ‌ باش‌و بگرە پێویس���ت بو لەدوای‬ ‫هەڵبژاردن���ی پارلەمان���ی كوردس���تان‪ ،‬لەدوای‬ ‫ئ���ەو ئەنجامە چاوەڕوان نەكراو‌و پڕ لەش���ۆكە‬ ‫ب���ۆ یەكێتی‪ ،‬دەالقەیەك یان النیكەم كەلێنێكی‬ ‫بچوك بكرێتەوە بۆ دیالۆگێكی جدی‌و راش���كاو‬ ‫لەسەر تەواوی دۆخی یەكێتی‌و هەمو ئەو گرێ‌و‬ ‫گۆڵ���ە دەرونیان���ەی‪ ،‬كە تێكەڵ بەسیاس���ەتی‬ ‫گشتی یەكێتی كراون‌و لێرە‌و لەوێ‌و لەسەردەمی‬ ‫جی���اوازدا وەك س���ەرەڕمی ژەن���گ گرت���وی‬ ‫مەاڵسدراو بەكاردەهێنرێنەوە‪.‬‬ ‫ل���ەدوای راپەڕین���ەوە‌و بەتایب���ەت لەدوای‬ ‫كێشمەكێش���می ئەنجام���ی هەڵبژاردنی ‪‌1992‬و‬ ‫دواتریش ش���ەڕی ناوخ���ۆ‌و كارەس���اتی ‪31‬ی‬ ‫ئاب���ەوە‪ ،‬بەهۆی كاریگەری سیاس���ی‌و ئابوری‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتی ئەو كارەس���اتەوە‪ ،‬ت���اك‌و خێزان‬ ‫لەزۆنی س���ەوز بەگیانێكی ئەنتی پارتی گۆش‬ ‫بوە‪ ،‬ج���ا بەبەرنامە بوبێت یان ب���ێ‌ بەرنامە‪،‬‬ ‫ل���ەدوای ئەو مێ���ژوەش تا دەگات���ە رێكەوتنی‬ ‫س���تراتیژی هەمان ئاراس���تە لەن���او یەكێتی‌و‬ ‫تەنانەت خەڵكێكی تری ئاساییش بونی هەبوە‌و‬ ‫هەمیش���ە لەب���رەودا بوە‪ ،‬لەگ���ەڵ ئیمزاكردنی‬ ‫رێكەوتنی س���تراتیژی‪ ،‬بابەتی رێكەوتنەكە بوە‬ ‫پێخۆرێك���ی باش ب���ۆ دەس���تە‌و بەرەكانی ناو‬ ‫یەكێت���ی كە هەر ج���ارە‌و لەبەرگێك‌و بەناوێكی‬ ‫نوێ خۆیان رێكخستۆتەوە‌و سەرەنجامیش بینرا‬ ‫بەجیابونەوەی بزوتنەوەی گۆڕان كۆتایی هات‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێستاشی لەگەڵدا بێت كاریگەری گوتاری‬ ‫ئەنتی پارتی ئەو دەستەیە‌و كاریگەری دەرونی‬ ‫شەڕی درێژخایەنەی پارتی‌و یەكێتی‪ ،‬كاریگەری‬ ‫لەسەر بنكەی جەماوەریی یەكێتی هەیە‪.‬‬ ‫سیاس���ەت بۆ خ���ۆی تێكەڵەیەك���ی ئاڵۆزە‬ ‫لەپەیوەندی‌و بەرژەوەندی‌و رایەڵەی بەیەكداچو‪،‬‬ ‫بۆ ئ���ەم دۆخەی ئێس���تای كوردس���تانیش كە‬ ‫ل���ەزۆر كای���ەدا ئۆق���رە نەب���وە‌و لەقۆناغێكی‬ ‫راگوزەردای���ە لەكۆمەڵگەیەك���ی دواكەوت���و بۆ‬ ‫گەشەسەندن‌و‪ ،‬لەقۆناغی رزگاری نیشتمانی بۆ‬ ‫قۆناغی دیموكراس���ی‪ ،‬بۆیە بیری فێندەمێنتاڵ‌و‬ ‫رادی���كاڵ‪ ،‬بیری خۆس���ەپاندن‪ ،‬لەن���او بۆتەی‬ ‫ئەم كۆمەڵگەیەدا خاڵێكی سروش���تییە بەهۆی‬ ‫قۆناغەكەوە‌و بگرە رەواجیش���ی هەیە‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫دەبینین بیری ئەنتی پارتی لەناو زۆنی س���ەوز‬ ‫بەش���ێوەیەكی ن���وێ دەم���ەزەرد كراوەتەوە‌و‬ ‫لەبری ئەوەی ئاراس���تەی پارتی بكرێت‪ ،‬ئێستا‬ ‫لەگەردنی یەكێتی دەچەقێنرێت‪.‬‬

‫رێكەوتن���ی س���تراتیژی س���ەرەڕای گش���ت‬ ‫تانەكان‌و ئ���ەو رەخنانەی ئاراس���تەی دەكرێن‬ ‫بۆ خ���ۆی لەس���ەردەمی خۆیدا پێویس���تیەكی‬ ‫گەورەب���و كە كۆتای���ی بەقۆناغێكی خوێناوی‌و‬ ‫پ���ڕ لەمەینەت���ی هەرێم���ی كوردس���تان هێنا‌و‬ ‫بناغەیەكیشی دانا بۆ قۆناغی دواتر‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫ئەو بناغەیە لەرزۆكیش بێت‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەو رێكەوتنە لەس���ەرەتا تاكو ئێستا‬ ‫بۆت���ە چەكێ���ك دژ بەیەكێت���ی بەكاردێ���ت‌و‪،‬‬ ‫رێكەوتنەكەش بەو فۆرمەی كە هەیە بۆ دۆخی‬ ‫ئێستا دەس���ت نادات‌و پێویستی بەپیاچونەوە‌و‬ ‫هەموار كردنەوە هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەوەش���ی لەسەر‬ ‫بێت خودی رێكەوتنەك���ە نەبۆتە مایەی زیان‌و‬ ‫كشانەوە بۆ یەكێتی‪ ،‬بەڵكو یەكێتی لەدو خاڵدا‬ ‫زیانی لەو رێكەوتنە كردوە‪:‬‬ ‫یەكێتی نەیتوانیوە دابەش���كردنی دەسەاڵت‌و‬ ‫هاوبەش���ی راس���تەقینە بەدەس���ت بێنێ���ت‬ ‫ك���ە لەئەنجام���ی ئ���ەو رێكەوتن���ە بەدیهاتوە‪،‬‬ ‫هۆكارەكەش���ی ئەگەر نیوەی پارتی بوبێت كە‬ ‫رێگ���ری كردوە ئەوا لەنی���وە زیاتریش ناكارایی‬ ‫بەرپرس���انی حكوم���ی یەكێتی ب���وە ئەگەرنا‬ ‫لەكوێ���ی جیهان‌و زانس���تی كارگێڕی روی داوە‬ ‫وەزیرێ���ك دەس���ەاڵتی بریكار ی���ان جێگر یان‬ ‫بەڕێوبەرێكی گشتی وەزارەتەكەی خۆی نەبێت‬ ‫ك���ە بەبڕوای م���ن ئەوە بۆ الوازی كەس���ایەتی‬ ‫خودی ئەو كەس���انە دەگەڕێتەوە‌و دواتریش بۆ‬ ‫پەرتەوازەیی یەكێتی‪.‬‬ ‫خاڵ���ی دوەم‪ ،‬یەكێتی زیانی گەورەی لەوەدا‬ ‫لێكەوت���وە كە هەمیش���ە دوای دەنگی س���از‌و‬ ‫سەنتوری ئۆپۆزس���یۆن كەوتوە‪ ،‬هەمان ئاوازی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنمان دژی رێكەوتن���ی س���تراتیژی‬ ‫وتۆت���ەوە‌و رێگەم���ان داوە براكان���ی دوێن���ێ‬ ‫بەبرابەشی لەگەڵ ئیس�ل�امی سیاسی بمانكەنە‬ ‫ئامانج‌و بەچەكی خۆمان بمانپێكن‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی مەال بەختی���ار لەكۆنگرەكەدا وتی‌و‬ ‫كرایە بابەتێكی میدیا‌و چەندین سپۆت‌و گرتەی‬ ‫لـ���ێ‌ بەرهەمهێنرا تەنیا خاڵێكی قس���ەكانی بو‬ ‫كە ئەمەیە «مەس���ەلەی هەڵبژاردن‪ ،‬لیس���تی‬ ‫جیاوازو پڕوپاگەندەی جیاوازیش‪ ،‬ئەمە بابەتی‬ ‫كاتین‪ ،‬تاهەڵب���ژاردن مومكینە تای هەڵبژاردن‬ ‫ب���ەرز ببێتەوە‪ ،‬بەاڵم كە هەڵب���ژاردن تەواوبو‪،‬‬ ‫س���ارد دەبێت���ەوەو دەچین���ەوە س���ەر رێچكە‬ ‫سەرەكییەكەمان»‪.‬‬ ‫ئەمە نەك هەر ناكۆك نیە لەگەڵ رێكەوتنی‬ ‫س���تراتیژی‪ ،‬سیاس���ەتی گش���تی راگەیەنراوی‬ ‫یەكێتی‪ ،‬گوتاری رەس���می یەكێتی‪ ،‬بەرنامەی‬ ‫كاری س���كرتێری گش���تی یەكێت���ی‪ ،‬بگ���رە‬ ‫وەك رس���تەیەكی نەریت���ی دێت���ە بەرچاوم كە‬ ‫نوسرابێتەوە‪ .‬چونكە خودی ئەو كەسانەی ئەم‬ ‫وتانەیان كردوە بەپێخۆری كاركردنیان ئەوانەی‬ ‫دەرەوەی یەكێت���ی پێویس���ت بەباس���كردنیان‬ ‫ناكات‪ ،‬بەاڵم لەناو خودی یەكێتیش بەس���لبی‬ ‫بەكارهێنرا بۆ مەبەستی تایبەتی‪.‬‬ ‫ك���ەس‌و كاتی ئەو لێدوانەی مەال بەختیار بۆ‬

‫خۆی كاتێكی هەس���تیار بو‪ ،‬خۆ ئەگەر هەمان‬ ‫رستەی مەال بەختیار لەسەروبەندی هەڵبژاردن‬ ‫نەبوایە‌و كاتێكی تر بوایە‪ ،‬كەس���ەكەش ئەگەر‬ ‫مەال بەختیار نەبوایە‌و هەڤاڵێكی تری مەكتەبی‬ ‫سیاس���ی بوایە ئەوا نەدەخرایە ناو پرۆس���ەی‬ ‫ملش���كاندن‌و هەڵپەرس���تیەوە‪ ،‬بەو شێوەیەش‬ ‫مامەڵەی لەگەڵ نەدەك���را‪ ،‬ئەگەرچی بۆ خۆی‬ ‫هەڵەیەك���ی مەال بەختیارە‪ ،‬كە ل���ەدوای باران‬ ‫فەرەنجی بۆ لەبەردەكات‌و لەدوای ئەو هەاڵیەی‬ ‫لەس���ەری دروس���تكرا‌و لەدوای خامۆش���بونی‬ ‫گەردەلولەكە ئێستا راستیەكان رون دەكاتەوە‌و‬ ‫دەیەوێت قس���ەی لەس���ەر بكات‪ ،‬كە بەبڕوای‬ ‫من پێویس���ت بو هەر ئەو كات لەناو مەكتەبی‬ ‫سیاسی هەڵوێستی لەسەر وەربگیرایە‌و لێدوانی‬ ‫رەسمی لەبارەیەوە بدرایە‪ ،‬تا بنكەی جەماوەری‬ ‫یەكێتیش وەك ئێستا چەواشە نەبونایە‌و بۆیان‬ ‫ئاش���كرا بوایە كە ئەمە ئایا سیاسەتی رەسمی‬ ‫یەكێتی یە یان بۆچونی تایبەتی مەال بەختیارە‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی پێویس���تە ئێس���تا دیالۆگی جدی‬ ‫لەس���ەر بكرێت‪ ،‬ناكۆكی دەس���تەی سەرەوەی‬ ‫یەكێتییە‪ ،‬س���ەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی‪،‬‬ ‫هەندێ���ك بەبۆنە‌و بەبێ بۆن���ە زانیاری دزە پێ‬ ‫دەكەن‪ ،‬هەندێكیش بەئاشكرا یەكێتیان كردۆتە‬ ‫دوكانێكی سیاسی بۆ بانگەشەكردن بۆ خۆیان‌و‬ ‫كەسانی دیكەش هەیە كە دوكانەكەیان گۆڕیوە‬ ‫ب���ۆ ئاب���وری‪ ،‬بێگومانیش هێش���تا هەندێكی‬ ‫خەمخۆریش���ی تی���ادا ماوە‪ ،‬بۆیە ئێس���تا نەك‬ ‫كاتێت���ی‪ ،‬بەڵك���و درەنگی���ش كەوت���وە كە‪،‬‬ ‫ئەنجامەكانی هەڵبژاردن‪ ،‬رق‌و كینە‌و پاش���قول‌و‬ ‫ملشكاندنی ماوەی هەڵبژاردن‌و پێشتر‌و پاشتر‪،‬‬ ‫هەڵە‌و شاش���یەكانی دە س���اڵی رابردو‪ ،‬بكرێتە‬ ‫س���وتەمەنی بزوێنەری چاكس���ازی‌و گۆڕانكاری‬ ‫ج���دی‌و ریش���ەیی لەیەكێتیدا‪ ،‬م���ەال بەختیار‌و‬ ‫هەم���و كاكەكان���ی دی لەمەكتەبی سیاس���ی‌و‬ ‫سەركردایەتی یەكێتی پێویس���تە ئەو راستییە‬ ‫بزان���ن‪ ،‬هەمیش���ە گۆڕان���كاری‌و بەرەژوەندی‬ ‫گش���ت ئ���ازاری هەی���ە‪ ،‬م���رۆڤ هەندێكج���ار‬ ‫ب���ۆ رزگاركردن���ی ژیان���ی پێویس���تی بەوەیە‪،‬‬ ‫دەس���تی‪ ،‬یان ئەندامێكی جەستەی ببڕیتەوە‪،‬‬ ‫ئەمێس���تاش یەكێتی پێویس���تی بەلەو چەشنە‬ ‫گۆڕانكاری‌و نەشتەرگەریەیە كە دەبێت ئەندامە‬ ‫لەكاركەوتوەكان���ی ببڕیتەوە‪ ،‬ی���ان تیمارێكی‬ ‫بنچینەیی بكرێت‌و م���ەال بەختیار وتەنی لەبری‬ ‫گوالج عیالجی بدرێتێ‪ ،‬گۆڕانكاریەك كە یەكێتی‬ ‫لەم كارەساتی سیاس���ەتە دوربخاتەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫تاوانێكی گەورەیە ئێستا سەركردایەتی یەكێتی‬ ‫بەحزبەكەی‌و بنكە جەماوەریەكەی دەیكات‪.‬‬ ‫حزبێ���ك كە لەقاوەخانەی���ەك دادەمەزرێت‌و‬ ‫دواتر عەرش���ی پاس���ەوانی عروبە دەهەژێنێت‪،‬‬ ‫حزبێك ك���ە پارچەی كوردس���تان نیە خوێنی‬ ‫ئەوی تیا نەڕژابێت‪ ،‬ئەمێستا ناتوانێت بڕیارێك‬ ‫ب���دات!! ئێس���تا س���ەركردایەتیەكەی هەموی‬ ‫دەس���تی لەیەخ���ەی یەكت���ر‌و روی لەیەكت���ر‌و‬ ‫پش���تی لەدوژمن‌و نەیارەكانیەتی!! حزبێك كە‬

‫تەوافوق لەسەر سلێمانی‬ ‫مەشخەڵ كەوڵۆسی‬ ‫بۆ هەر چاودێرێكی ئاس����ایی كەس����ەرنجی‬ ‫بارودۆخی س����لێمانی ب����دات‪ ،‬زەحم����ەت نیە‬ ‫هەس����ت بەجۆرێ لەنائۆقرەیی سیاسی‌و ئەمنی‬ ‫بكات‪ .‬ئەوەی لەس����لێمانی دەگ����وزەرێ لەڕوە‬ ‫ئەمنیەكەی����ەوە هەموان ئەی بینی����ن‌و رۆژانە‬ ‫میدی����اكان هەواڵی جۆراوج����ۆر باڵودەكەنەوە‪.‬‬ ‫یەكێ����ك لەچاودێران����ی سیاس����ی دانیش����توی‬ ‫سلێمانیش لەالپەڕەی خۆی لەتۆڕی كۆمەاڵیەتی‬ ‫فەیس����بوك دەنوسێت‪ :‬ترسم هەیە روداوەكانی‬ ‫توندوتیژی دەرهاویش����تەی گ����رژی‌و ناكۆكیە‬ ‫سیاسیەكان بن‪ .‬وەك چۆن گرژیە سیاسیەكان‬ ‫لەبەغدا هەمو جارێك دەرهاویش����تەی ئەمنیان‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫كەوات����ە لێ����رەوە دەتوانین ئەگ����ەری هەبو‬ ‫دوالیزەی سیاس����ەت‌و ئەمن لەسەر بارودۆخی‬ ‫س����لێمانی پێكەوە گرێبدەین‪ .‬ب����ەو مانایەش‬ ‫بەدوای داڕشتەیەكدا بگەڕێین بۆ كۆنترۆڵكردنی‬ ‫ئەو گرفت����ە بەرلەوەی رەگەزەكان����ی مانەوەو‬ ‫بەرقەراری‌و ژیانی درێژی بۆ دابین بكرێ‪.‬‬ ‫لەهەمو پرۆسەیەكی دیموكراسی رەفتەنیدا‪،‬‬ ‫سەرهەڵدانی كێشەی سیاس����ی چاوەڕوانكراوە‬

‫وەك دەرهاویش����تەی هەس����تكردنی الیەنێ����ك‬ ‫یان چەن����د الیەنێك بەغوبن‪ .‬بەاڵم نیش����انەی‬ ‫سەركەوتویی هەر پرۆسەو نەریتێكی دیموكراسی‬ ‫لەوەدایە كێش����ەكانی دوای هەڵبژاردن لەسەر‬ ‫مێزەكانی دانوس����تان‌و بەگوێرەی رێوڕەس����می‬ ‫وتوێژەكانی پێكهێنانی حكومەت قەتیس بكات‪.‬‬ ‫هۆكارەكەی هەرچی بێت‪ ،‬ئەوەی لەسلێمانی‬ ‫دەگ����وزەرێ‪ ،‬ئەگ����ەر بەم وەتیرەیەی ئێس����تا‬ ‫بەرەوپێش����ەوە بچێ رەنگە نەتوانرێ لەپشتی‬ ‫پەردەكانی سیاس����ەتەوە قەتی����س بكرێ‪ ..‬بە‬ ‫بەڵگەی ئەو رەوش����ە ناسروشتیەی كە لەچەند‬ ‫دێڕی پێش����ودا ئاماژەمان پێدا‪ ...‬كورد دەڵێ‪:‬‬ ‫رۆژ لەبنەڕۆژەوە دیارە‪ !.‬پێویست بەچاوەڕوانی‬ ‫ن����اكات‪ .‬نابێ‌ چ����اوەڕوان بین تاك����و گرفتەكە‬ ‫رەگەزەكانی مانەوەی بۆ دابین دەكرێ‪ .‬بەڵكو‬ ‫پێویستە ئەوانەی لەخەمی سلێمانی‌و ئەزمونی‬ ‫هەرێمی كوردستاندان‪ ،‬لەئێستاوە بیرۆكە گەاڵڵە‬ ‫بكەن بۆ چارەس����ەركردنی دۆخی سلێمانی‪...‬‬ ‫چونكە دور نیە لەدوای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاكان‪ ،‬كێشەی س����لێمانی قوڵتر بێتەوە‪.‬‬ ‫لەدانیش����تنی رۆژی ‪2013/11/2‬ی نەوشیروان‬ ‫مس����تەفا لەگەڵ كادیرانی بااڵی بزوتنەوەكەیدا‬ ‫یەك پرسیارێكیان لێدەكات كە رەنگە لەڕاستی‬ ‫دور نەكەوین����ەوە ئەگ����ەر بە(پرس����یارێكی‬ ‫جیدی) ناوی بەرین‪ .‬دەپرس����ێت‪ :‬ئێمە س����ێ‬ ‫جارە لەس����لێمانیدا ئەیبەینەوە كەچی پەراوێز‬ ‫ئەخرێین‪ ،‬ئەم بارودۆخەی سلێمانی قبوڵبكەین‬ ‫یان ن����ا؟ ئەگەر قبوڵی بكەی����ن چۆن؟ ئەگەر‬ ‫قبوڵیشی نەكەین چۆن؟)‪.‬‬ ‫كاتێ دو دەس����تەواژەی قبوڵك����ردن‌و قبوڵ‬

‫نەك����ردن دێن����ە ن����او ئەجێن����دای بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕانەوە‪ ،‬ئێمە پێویس����تمان بەوەیە پلەیەكیتر‬ ‫چاوەڕوانی شیكاری خۆمان بۆ ئاڵۆزیەكی زیاتر‬ ‫سەربخەین‪ ...‬چونكە دیارە گۆڕان وەك یەكەم‬ ‫هێزی ب����راوەی جەماوەری هەس����ت بەغوبنێك‬ ‫لەس����لێمانیدا دەكات‪ .‬دركاندنی ئەو هەستەش‬ ‫بەو دەس����تەواژە جیدی����ە ب����ەر لەهەڵبژاردنی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاكان نیش����انەی رونە لەسەر‬ ‫ئەوەی پەیامی گۆڕان بۆ بەرانبەرەكانی ئەوەیە‬ ‫نایەوێ چیتر لەسلێمانی پەراوێز بخرێ!‬ ‫كارتەكانی بزوتن����ەوەی گۆڕان بۆ یاریكردن‬ ‫لەم كایەیەدا زۆرن‪ ،‬وەك ئەوەی بۆ بەجێهێنانی‬ ‫ئەو خواس����تە هەندێ‌ رێو ش����وێنی دەستوری‬ ‫ئەكتیڤ ب����كات كەڕەنگە خراپترینیان بەهەرێم‬ ‫كردنی س����لێمانی بێ����ت وات����ە جیاكردنەوەی‬ ‫لەهەرێمی كوردستان ئەگەر نیسابی یاسایی بۆ‬ ‫بەرزكردنەوەی ئەو داخوازیە لەناو ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای سلێمانیدا بەدەست بێنێ!‬ ‫الیەن����ە پەیوەندی����دارەكان بەڕەوش����ی‬ ‫سلێمانیەوە پێویستە دو راستی لەبەرچاوبگرن‪:‬‬ ‫یەكەم ئەوەیە بزوتنەوەی گۆڕان نایەوێ چیتر‬ ‫پەراوێزبخرێ‪ .‬دوەمیش����یان ئەوەیە رێگەكانی‬ ‫ب����ەردەم بزوتنەوەكە ك����راوەن‌و نەوش����یروان‬ ‫مستەفا كارتێكی زۆری لەبەردەستە بۆ ئەوەی‬ ‫رێگە لەپەراوێزخرانی خۆی‌و حیزبەكەی بگرێ!‬ ‫پرسیار ئەوەیە‪ :‬ئایا الیەنەكانی تر دەتوانن‬ ‫لەپەیامەكەی گۆڕان بگ����ەن‌و مامەڵەی لەگەڵ‬ ‫بك����ەن‌و پێكەوە لەس����ەر خاڵێك����ی هاوبەش‬ ‫لەبەرژەوەندی س����لێمانی‌و هەرێمی كوردستان‬ ‫كۆببن����ەوە؟ الیەنەكانی تر بەتایبەتی یەكێتی‌و‬

‫له‌باره‌ی په‌یامه‌که‌ی نه‌وشیروان مسته‌فا‬ ‫قس���ەی گاڵتەی ناو كۆبونەوەكانی خۆیشی بۆ‬ ‫ناپارێزرێت‌و هەمو وەك پیرەژنی سەر تەنوریان‬ ‫لێ هاتوە‌و ورد‌و درش���تی ماڵی���ان دەخەنە ناو‬ ‫باسوخواسی گش���تی‪ ،‬هەمو ئەمانە وای كردوە‬ ‫یەكێت���ی لەئێس���تادا ش���كۆی مەزن���ی خۆی‬ ‫لەدەس���تبدات‌و نقاڵنەی ئەوەشی بۆ لـێ‌ بدرێت‬ ‫كە دەپوكێتەوە‪.‬‬ ‫نەوال سەعداوی لەنوێترین كتێبیدا سەبارەت‬ ‫بەشۆڕش���ی واڵتان���ی عەرەبی دەڵێ���ت (ئیتر‬ ‫كات���ی لێكردنەوە‌و داماڵین���ی حیجابی عەقڵە)‬ ‫ئام���اژە بەدۆخی تاكی عەرەبی���ش دەكات كە‬ ‫بەپرۆس���ەیەكی درێژی عەقڵ‌و ویژدان كوشتندا‬ ‫گوزەردەكات‌و پ���ەروەردە دەبێت‪ ،‬ئەم لۆژیكە‬ ‫بۆ یەكێتی���ش هەمان گرنگی هەی���ە كە ئیدی‬ ‫كاتی ئەوەیە حیجابی س���ەر عەقڵەكان الببرێن‪،‬‬ ‫سەردەمی ئەوەیە كۆتایی بەپرۆسەی كوشتنی‬ ‫ئی���رادەی كادر‌و ئەندامان���ی یەكێتی بهێنرێت‪،‬‬ ‫كۆتای���ی بەوی���ژدان كڕین���ی كادران بهێنرێت‬ ‫بەپلە‌و پۆس���ت‌و ئیمتیازات‌و ئوتومبێل‌و پارە‪،‬‬ ‫دەبێت س���ەرلەبەری پەیك���ەرەی یەكێتی پتەو‬ ‫بكرێت���ەوە‌و یەكێت���ی بەهێزێك���ی زیاتر‌و وەك‬ ‫حزبێكی كارامەتر‌و بەئیرادەتر بگەڕێتەوە س���ەر‬ ‫گۆڕەپانەكە‪ ،‬ئەگەر تا ئێستا لەسایەی سێبەری‬ ‫مام جەاللدا كەس���انێكی ن���اكارا‌و الواز بوبێتنە‬ ‫پاڵەوانی سەر ش���انۆ‌و ئێستا دەیانەوێ خۆیان‬ ‫بەوێنەی راس���تەقینەی مام جەالل بشوبهێنن‪،‬‬ ‫ئەوا بۆ بەرژەوەندی یەكێتی‪ ،‬بۆ البردنی ئۆباڵی‬ ‫مێژویی‪ ،‬ئێس���تا كاتی دەرخستنی راستیەكانە‪،‬‬ ‫كاتی ئەوەیە كە ماسكی سەر روخساری هەموان‬ ‫الببرێت‌و روی راستەقینە بۆ بنكەی جەماوەری‬ ‫یەكێت���ی دەربخرێت‌و كێ لەخەم���ی یەكێتیدایە‬ ‫كار بكات‌و ئەوەش���ی لەس���ەرەوە یەكێتی یە‌و‬ ‫لەژێرەوە بنكۆڵی دەكات‪ ،‬بەنهێنی زانیاری دزە‬ ‫پێدەكات بۆ كەناڵ‌و میدیاكانی بەرامبەر‪ ،‬دەبێت‬ ‫راشكاوانە ئاشكرا بكرێت‌و چیدی رێگە نەدرێت‬ ‫یەكێتی بكرێتە قوربانی كەس���انی هەلپەرست‌و‬ ‫دژ بەیەكێتی‪.‬‬ ‫ه���ەركات كۆتایی ب���ەو دی���اردە قێزەونانە‌و‬ ‫پرۆس���ەی ملش���كاندن‌و پی���او پیاوێنە‌و خەت‬ ‫خەتێنە هێنرا ئ���ەو كاتەش ئەو هەرا‌و زەنایەی‬ ‫ب���ۆ ئەو كۆنگرە رۆژنامەنوس���یە دروس���ت بو‪،‬‬ ‫دوب���ارە نابێتەوە‪ .‬وەك چۆن یەكێتی بون وەك‬ ‫ش���انازیەكی گەورە س���ەیر دەكرێت‪ ،‬پێویستە‬ ‫ئۆباڵەكەش���ی بەگەورە بزانرێت‪ ،‬ئەگەرنا هەمو‬ ‫ئەوانەی ئێس���تا ئۆباڵیان لەئەستۆیە لەسایەی‬ ‫سیاس���ەتی چەوت���ی باڵباڵێ���ن‌و بەرەگی���ری‌و‬ ‫پی���او پیاوێن���دا‪ ،‬بەمایەپوچی دێن���ە دەرەوە‌و‬ ‫لەگەڵیش���یدا یەكێتی نابوت دەكەن‪ ،‬ئەگەریش‬ ‫دەیان���ەوێ مانای نابوتكردن���ی یەكێتی بزانن‪،‬‬ ‫باش���تر وایە بگەڕێنەوە‌و دو دێڕ لەمێژوی دوای‬ ‫نسكۆی شۆڕش���ی ئەیلول بخوێننەوە‪ ،‬تا بزانن‬ ‫میراتگری كێن‌و ئێستاش كەسایەتی‌و رەوشتی‬ ‫سیاس���ی خۆیان چەند لەو رێب���ازە الیداوە كە‬ ‫شەهیدانی یەكێتی بۆی بەجێهێشتون‪.‬‬

‫پارت����ی پێویس����تە ل����ەو راس����تیە تێبگەن كە‬ ‫ناتوانن بەب����ێ‌ بزوتنەوەی گ����ۆڕان لەناوچەی‬ ‫س����لێمانیدا حوكمێكی بەهێز‌و ئەكتیڤ بكەن‪.‬‬ ‫بۆی����ە دەبێ‌ لەخۆیان بپرس����ن‪ :‬چی بكەین بۆ‬ ‫ئەوەی ه����ەم بزوتنەوەی گۆڕان بەش����داربێت‬ ‫بەتایبەت لەسلێمانیدا‪ ،‬هەم لەئاستی سیاسەتی‬ ‫هەرێمیشدا الرەسەنگی دروست نەبێت؟‬ ‫بۆ وەاڵم����ی پرس����یارەكەش رەنگە دوخاڵ‬ ‫بەردەست بێت‪:‬‬ ‫یەكەم ئەوەیە لەئاستی هەرێمدا بەشداریەكی‬ ‫وایان پێبكرێ‪ ،‬هەس����ت بەغوبن لەس����لێمانی‬ ‫نەك����ەن‪ .‬بەاڵم رەنگە ئەم خاڵە بەهۆی هەندێ‬ ‫هۆكاری خودی‌و بابەتی����ەوە (كەلێرەدا بواری‬ ‫باسكردنیان نیە) ئەگەرێكی زۆر گەورە نەبێت‪.‬‬ ‫رێگەی دوەمیش ئەوەیە لەس����لێمانی تەوافوق‬ ‫بكرێ لەسەر دابەشكردنی پۆستەكان بەتایبەتی‬ ‫پۆس����تی پارێزگار كە گۆڕان ناوەناوە بەتوندی‬ ‫رەخەی لێدەگرێت‌و بەنایاسایی دادەنێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەم س����یناریۆیە بەو مانایە نەبێت س����لێمانی‬ ‫بۆ بزوتن����ەوەی گ����ۆڕان جیابكرێت����ەوەو هەر‬ ‫ئ����ەوان هەمو جومگەكانیان بكەوێتە دەس����ت‪.‬‬ ‫چونكە ئەوە بەكردەوە س����لێمانی بەرەو دابڕان‬ ‫لەهەرێمی كوردس����تان دەبات‌و بەحوكمی ئەو‬ ‫باكگراوندەی گۆڕان بەرانبەر بەپارتی هەیەتی‪،‬‬ ‫رەنگە س����لێمانی نەتوانێ لەگەاڵ دەس����ەاڵتی‬ ‫هەولێ����ر مامەڵەی تەندروس����ت ب����كات‪ ..‬بۆیە‬ ‫ب����ەڕای ئێمە دروس����تكردنی تەوافوق لەس����ەر‬ ‫سلێمانی باش����ترین‌و كورتترین رێگەیەو سودی‬ ‫هەموانی تێدایە‪ .‬تەوافوق لەخزمەتی سلێمانی‌و‬ ‫خەڵكەكەی‌و ئەزمونی هەرێمی كوردستاندایە‪.‬‬

‫قبوڵی بكەین‬ ‫یان نەكەین؟‬ ‫پارێزەر‪ :‬ئەحمەد فاتیح محەمەد‬

‫نەوش���یروان مس���تەفا‪ ،‬رێكخەری گش���تی بزوتنەوەی گۆڕان‪ ،‬لەدوا پەیامیدا لەگەڵ‬ ‫نوێنەرانی بزوتنەوەی گۆڕان لەس���نوری پارێزگای س���لێمانی‪ ،‬باسی لەوەكرد دۆخێك‬ ‫هاتۆتە پێش���ەوە كە لەس���ێ‌ هەڵبژاردندا گۆڕان لەس���نوری پارێزگای سلێمانی هێزی‬ ‫یەكەمە بەاڵم پەراوێزخراوە‪.‬‬ ‫بۆی���ە رو دەكەین���ە دەنگدەران‌و جەماوەری گ���ۆڕان ئایا ئەم دۆخ���ە قبوڵ بكەین‬ ‫یان قبوڵی نەكەین؟ ئەم قس���ەیەی نەوش���یروان مس���تەفا خوێندنەوە‌و شرۆڤەی زۆر‬ ‫هەڵدەگرێت‪ ،‬تەنانەت دەتوانین بڵێین ئەمە هەڕەش���ەیەكی راستەوخۆیە بەتایبەتی بۆ‬ ‫یەكێتی نیش���تمانی كوردس���تان‪ ،‬چونكە وەك لەپەیامەكەیدا باسی لێوەكردوە گوایە‬ ‫(ی‪.‬ن‪.‬ك) مافی ئەو هێزەی زەوتكردوە‪.‬‬ ‫دیارە قەتیس���كردنەوەی ئەو پەیامە یاخود هەڕەشەیەی نەوشیروان مستەفا (تەنها‬ ‫لەپارێزگای س���لێمانیدا)‪ ،‬خۆی لەخۆیدا بچوكردنەوەی خودی بزوتنەوەكەیە بۆئەوەی‬ ‫بزوتنەوەیەكی لۆكاڵیە نەك بزوتنەوەیەكی سەرتاسەری لەهەرێمی كوردستان‪ ،‬چونكە‬ ‫ئیمڕۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان لەپارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتیمانی‬ ‫كوردس���تان پێكهاتوە نەك بەتەنها (ی‪.‬ن‪.‬ك)‪ ،‬بۆیە ئێس���تا ت���ەواوی دامودەزگاكانی‬ ‫حكومەت لەالیەن ئەم دو حیزبەوە بەڕێوەدەبرێت‪.‬‬ ‫بۆیە تایبەتكردنی ئەم پەیامەی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان تەنها بۆسلێمانی‪،‬‬ ‫مۆركی ناوچەگەرێتی پێوەدیارە ئەمە لەالیەك‪ ،‬لەالیەكی تریش���ەوە كارتێكی فش���ارە‬ ‫بۆئەوەی بزوتنەوەی گۆڕان لەپێكهێنانی كابینەی هەشتەم بەشداری پێبكرێت‪ ،‬كەدیارە‬ ‫هەمو الیەكیش دەزانین فراكسیۆنی براوە لەهەڵبژاردنەكانی ‪ 2013/9/21‬پارتیە لەالیەن‬ ‫سەرۆكی هەرێم رادەسپێردرێت بۆئەوەی لەگەل الیەنەكان بكەونەگفتوگۆوە كەحكومەت‬ ‫ێ نابێت‬ ‫پێكبێنن‪ ،‬واتە لێرەشدا یەكێتی رانەسپێردراوە‌و لەروی یاساییەوە ناتوانێت بڵـ ‌‬ ‫گۆڕان یان هەر الیەنێكی تر بەشداری لەحكومەتی نوێدا بكەن‪.‬‬ ‫ئیتر دەبێت نەوش���یروان مس���تەفا چۆن داوای ئەوە بكات دەس���ەاڵت لەس���لێمانی‬ ‫رادەستی بزوتنەوەكەی بكرێت‪.‬‬ ‫رەنگ���ە لێرەدا وەاڵمێ���ك هەبێت‪ ،‬گوایە گۆڕان براوەی یەكەمی س���نوری پارێزگای‬ ‫سلێمانی‌و هێزی دوەمی هەرێمی كوردستانە بەگوێرەی دوا هەڵبژاردنەكان‪ ،‬واتە لێرەدا‬ ‫گ���ۆڕان دەڵێت ‪ %40‬دەنگەكانی ئ���ەو پارێزگایەیان مس���ۆگەركردوە‪ ،‬هەروەها دەڵێن‬ ‫پارێزگاریش بەشێوەیەكی نایاسایی دانراوە‪ .‬بێگومان بەڵـێ‌ وایە لەهەڵبژاردنی پارلەمان‬ ‫ن���ەك هەڵبژاردنی پارێ���زگاكان بزوتنەوەی گۆڕان براوەی یەكەمە لەس���لێمانی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەبێت لەروی یاس���ایی‌و لەروی ئەرك‌و كارەوە جی���اوازی نێوان هەڵبژاردنی پارلەمان‌و‬ ‫هەڵبژاردن���ی پارێزگاكاندا بكەین چونكە ناكرێت لەس���ەر پێوەری دەنگەكانی پارلەمان‬ ‫دەسەاڵتی پارێزگاكان وەربگریت‪ ،‬ئەمە نایاسایی‌و نادەستورییە‌و لەهیچ‌واڵتێكی جیهان‬ ‫لەواڵتە دیكتاتۆرییەكانیش ئەمە نەكراوە‪.‬‬ ‫سەبارەت بەنایاسایی پارێزگار دەڵێن ئەگەر پارێزگار نایاسایی بێت‪ ،‬بێگومان پێش‬ ‫ئەوە ئێوە ئەندامانی فراكسیۆنی گۆڕان لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەبنەڕەتدا هیچ‬ ‫بنەمایەكی یاسایتان نیە‪ ،‬چونكە دەنگدەر دەنگی بەفراكسیۆنێك نەداوە كەناوی گۆڕان‬ ‫بێت‪ ،‬چونكە لەهەڵبژاردنی پارێزگاكانی هەرێم لەساڵی ‪ 2005‬فراكسیۆنێك لەكۆمسیۆن‬ ‫تۆمارنەكراوە ناوی گۆڕان بێت ئێوە ناتوانن لەروی یاس���اوە لەئەنجومەنە بەسەرچوەدا‬ ‫ئەندامیش بن‪ ،‬تەواوی ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگاكان بەتەواوی فراكس���یۆنەكانەوە‬ ‫هیچ ش���ەرعیەتێكیان نیە لەروی یاس���اییەوە كارەكانیشیان نادەس���تورییە‪ ،‬بۆیە ئەم‬ ‫داوایەش هیچ بنەمایەكی یاس���ایی نیە‪ ،‬هەروەها ئەو كاتەی كە سەرۆكی هەرێم لەبەر‬ ‫مام جەالل‌و بەرهەم س���اڵح واژۆی كردوە بەهرۆز س���اڵح ببێتە پارێزگار ئەی بۆرازی‬ ‫بون‌و باستان لەوە نەكرد قبوڵی بكەین یان قبوڵی نەكەین‪ ،‬ئایا بۆ ئەم داوایە (قبوڵی‬ ‫بكەین یان قبوڵی نەكەین) ناگوازنەوە بۆ پایتەخت ئەی ئێوە هێزی دوەم نین؟! ئەی‬ ‫بارەگاكانتان لەژێر دەس���ەاڵتی پارێزگاری هەولێر پەالمارنەدرا‌و نەس���وتا؟! ئەی ئەوە‬ ‫یەكێتی نەبو بوە بەربەست لەبەردەم زێرەڤانی بۆ ئەوەی پەالماری گردەكە نەدرێت؟!‬ ‫ئیتر چ دەسەاڵتێك نایاساییە؟؟‬ ‫باش���ە بۆدەبێت س���لێمانی بكەنە باجی ئەم ملمالنێیانە! بۆدەبێت رەوشی ئارامی‌و‬ ‫ئابوری‌و ئاش���تی كۆمەاڵیەتی لەسلێمانی تێك بدەن! ئەم هەڕەشەیە بۆتە هۆی ئەوەی‬ ‫جموجۆلی بازرگانی لەم ش���ارەدا الواز بێت‪ ،‬لە‪ 17‬شوبات شەقام وروژا‪ ،‬زانكۆ وروژا‪،‬‬ ‫خەڵ���ك‌و پۆلیس ك���وژران‌و برینداربون‪ ،‬ئێ���وەش بەئاژاوەچیت���ان لەقەڵەمدا‪ ،‬خەڵك‬ ‫دەنگی���دا ئیتر خەڵك ئامادەنیە ئاش���تی كۆمەاڵیەتی تێكبدات‪ ،‬پاش���ان گەڕانەوە بۆ‬ ‫خەڵك بەرامب���ەر بەهێزێكی بێگانە‌و داگیركەر‌و كودەتاچی دەبێت‪ ،‬ئەو دەس���ەاڵتەی‬ ‫س���لێمانی نە بێگانەیە نەداگیركەر نە كودەتاچی! فەلس���ەفەی سیاس���ی‌و شۆڕش���ی‬ ‫سیاسی‌و لۆژیكی ئەقڵ‌و سیاسەت دەڵێت‪ :‬پەنابردن بۆ یاخیبون‌و خەباتی مەدەنی دژ‬ ‫بەداگیركەر دەكرێت‪ ،‬غاندی دژ بەئینگلیزەكان خەباتی سیاس���ی‌و مەدەنیكرد‪ ،‬ماندێال‬ ‫دژ بەسیاس���ەتی ئاپارتاید خەباتی مەدەنی‌و یاخیبونی جەماوەری بەرپاكرد‪ ،‬سلێمانی‬ ‫پایتەختی رۆشنبیری كوردس���تانە هەمومان كوردین‌و هێزی داگیركەر بونی نیە‪ ،‬بۆیە‬ ‫پێچەوانەی ئاشتی كۆمەاڵیەتی‌و خواستی سیاسی هەموالیەكە‪ ،‬زەرەرمەندی یەكەمیش‬ ‫خەڵكی شاری سلێمانیە‪.‬‬ ‫لەالیەك���ی ترەوە گ���ۆڕان بریاری پێش���وەختیان داوە پەنانەبەنە بەر یاس���ا‌ودادگا‬ ‫چونكە پێش���وەخت دەزانن داواكارییەكەیان لەس���ەر پارێزگار هێزی یاسایی نیە بۆیە‬ ‫دادگا تۆمەتباردەك���ەن بەوەی تەرەفگیرە‌و بە بەرژەوەندی دەس���ەاڵت دەیش���كێنێتە‪،‬‬ ‫من دەپرس���م‪ :‬دەیان دادوەری بەرێز هەیە ئامادەنیە كاری پیش���ەیی خۆی بگۆرێتەوە‬ ‫بۆهی���چ بەرژەوەندییەك‌و چەندین مەلەفە هەستیاریش���یان یەكالیی كردۆتەوە ئیتر بۆ‬ ‫دەبێ���ت دادگا‌و دادوەران تەرفگیر بن؟ بێگومان هەرەش���ە بەدیموكراس���یەت نامۆیە‪،‬‬ ‫خودی نەوشیروان مسته‌فایش لەروی یاس���ایی‌و فەلسەفەی دیموكراسیەوە ئەمە باش‬ ‫دەزانێت‪ .‬ئێستا دەگەینە ئەوەی مەبەست لەم هەڕەشەیە گواستنەوەی ئەو ناڕەزایەتی‌و‬ ‫كۆدەنگیەی جەماوەرییەیە لەس���ەر پارلەمانتارانی گۆڕان كە رازیبون ‪ 49‬ملیۆن دینار‬ ‫وەربگرن‌و بون بەهاوبەش���ی راستەقینە لەنادادپەروەری‌و گەندەڵی دا‪ ،‬هەروەها پەیامە‬ ‫كەوا دەبێت لەحكومەت‌و دەسەاڵتدا بین‪.‬‬ ‫ێ دێتە پێشەوە‪ ،‬رەنگە دانوس���تانەكان بۆ پێكهێنانی‬ ‫رۆژانی ئایندە پێش���هاتی نو ‌‬ ‫كابینەی هەشتەم لێكەوتەی تری هەبێت‪.‬‬

‫كوردستان سةرانسةر‬

‫ذمارة (‪ )444‬دو شةممة ‪2013/11/11‬‬

‫زەكەریا یاپیجیئۆغڵو‪:‬‬ ‫ئەگەر پ‪.‬ك‪.‬ك وابكات‬ ‫حیزبوڵاڵ وەاڵمی دەداتەوە‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪9‬‬

‫ئاك پارتی دەیەوێ‌ توركیای عەلمانی بۆ دەوڵەتێكی ئیسالمی بگۆڕێت‬ ‫هاكان ئایگون‪ ،‬میدیاکاری ناوداری توركیا‌و بەڕێوەبەری كەناڵی ‪ ،HALK TV‬بۆ «چاودێر»‬

‫دیداری‪ :‬هێژا دڵشاد ‪ -‬ئەستەنبول‬

‫زەك��ەری��ا یاپیجیئۆغڵو سەرۆكی‬ ‫پارتی دۆزی ئ��ازاد (ه��ودا – پار)‪،‬‬ ‫رایگەیاند‪ :‬چەند مانگێكە پ‪.‬ك‪.‬ك‬ ‫بەردەوام پەالماری بنكەكانمان دەدات‪.‬‬ ‫ئەگەر پ‪.‬ك‪.‬ك وابكات‌و لەسەر ئەم‬ ‫شێوازە بەردەوامبێت‪ ،‬ئەوە حیزبوڵاڵ‬ ‫وەاڵمی دەداتەوە‪.‬‬

‫عەبدوسەالم ئەحمەد‪:‬‬ ‫بەمزوانە حكومەتی كاتی لە‬ ‫رۆژئاوا رادەگەیەنرێت‬

‫عەبدوسەالم ئەحمەد هاوسەرۆكی‬ ‫مەجلیسی گەلی رۆژئاوای كوردستان‪،‬‬ ‫رایگەیاند‪ :‬ب��ەم��زوان��ە كاروخەباتی‬ ‫حكومەتی كاتی لە رۆژئ��اوا كۆتایی‬ ‫پێدێت‌و حكومەتی كاتی لە رۆژئ��اوا‬ ‫رادەگ��ەی��ەن��رێ��ت‪ .‬ئ��ەو دەڵێت «ئەو‬ ‫پارتانەی نایانەوێ بێنەناو دەسەاڵتەوە‪،‬‬ ‫ئ��ەوە دەت��وان��ن وەك ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بمێننەوە»‪.‬‬

‫رێدور خەلیل‪:‬‬ ‫هیچ پەیوەندییەكمان لەگەڵ‬ ‫رژێمی ئەسەد نییە‬

‫رێ��دور خەلیل وتەبێژی یەكەكانی‬ ‫پاراستنی گ��ەل رای��گ��ەی��ان��د‪ :‬وەك‬ ‫ی‪.‬پ‪.‬گ هیچ پەیوەندییەكمان لەگەڵ‬ ‫رژێمی ئەسەد نییە‌و ئەو ‪ 24‬گوند‌و‬ ‫ناوچەیەشی رزگارمانكردون‪ ،‬هەمویمان‬ ‫بەهێزی خۆمان كردوە‌و هیچ الیەنێكیتر‬ ‫هاوكاری نەكردوین‪.‬‬

‫میدیاكارێکی ناسراوی توركیا‪ ،‬پێیوایە‬ ‫كە ناكۆكی نێوان ئ��ەردۆغ��ان‌و گول بۆ‬ ‫پۆستی داهاتویان دەگەڕێتەوە‌و جەماعەتی‬ ‫گولەنیش بەپشتیوانی گول دەیانەوێ‌ ئاك‬ ‫پارتی بخەنە ژێر ركێفی خۆیانەوە‪.‬‬ ‫هاكان ئایگون كە بەڕێوەبەری كەناڵی‬ ‫(‪ )HALK TV‬ی��ە‪ ،‬لەدیالۆگێكی‬ ‫ت��ای��ب��ەت��دا ل��ەگ��ەڵ «چ���اودێ���ر»‪ ،‬باس‬ ‫لەناڕەزایی كۆمەڵگەی توركی دەكا بەوەی‬ ‫حكومەتی ئاك پارتی دەیەوێ‌ توركیای‬ ‫عەلمانی بۆ دەوڵەتێكی ئیسالمی شەریعی‬ ‫بگۆڕێت‪.‬‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬وەك میدیاكارێك هۆكاری‬ ‫خۆپیشاندانەكانی «گەزی پارك» لەچیدا‬ ‫دەبیننەوە؟ ئایا گ��ەزی چ پەیامێكی‬ ‫بەحكومەتی ئاك پارتی داوە؟‬ ‫هاكان ئایگون‪ :‬خۆپیشاندانەكانی گەزی‬ ‫لەئەنجامی ناخپڕی كۆمەڵگەی توركیاوە‬ ‫بوە‪ ،‬لەدژی ئەو رژێمە دیكتاتۆرییە بەرپابوە‬ ‫كە رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكییەتی‪.‬‬ ‫خەڵكی لەترسی ئ��ەوەی توركیا بەرەو‬ ‫دەوڵەتێكی ئیسالمی شەریعەتی دەچێ‌‪،‬‬

‫هاكان ئایگون‬ ‫ ‪ 1962‬لە گیرەسون لەدایكبوە‬‫ ‪ 30‬ساڵە رۆژنامەنوسە‬‫ پێشتر ل��ەرۆژن��ام��ەك��ان��ی‬‫جمهورییەت‪ ،‬ب��وگ��ون‌و تەقویم‬ ‫كاریكردوە‬ ‫ ئێستا بەڕێوەبەری كەناڵی‬‫‪ HALK TV‬یە‬ ‫ خاوەنی دو كتێبە‪ :‬یەكیان‬‫لەسەر میدیا و ئەویتریشیان‬ ‫لەسەر ئیسالمی سیاسییە‪.‬‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬ئ��ەگ��ەری ئ��ەوە هەبو كە‬ ‫روخانی‬ ‫خۆپیشاندانەكانی گ���ەزی‬ ‫حكومەتی لێبكەوێتەوە بەاڵم وانەبو‪،‬‬ ‫هۆكاری ئەمە چیبوە؟‬ ‫هاكان ئایگون‪ :‬ئەگەر گەزی لە لیبیا‬ ‫یاخود میسر بوایە‪ ،‬یاخود لەهەر واڵتێكی‬ ‫ئیسالمی بوایە‪ ،‬ئەوە حكومەت دەڕوخا‪.‬‬

‫خەڵكی لەترسی ئ��ەوەی توركیا‬ ‫ ‬ ‫بەرەو دەوڵەتێكی ئیسالمی شەریعەتی‬ ‫دەچێ‌‪ ،‬وەك ناڕەزاییەك خۆپیشاندانی‬ ‫گەزییان كرد‬ ‫وەك ناڕەزاییەك خۆپیشاندانیان كرد‪.‬‬ ‫ی��ەك لەهۆكارەكانیتر دەس��ت��ێ��وەردان‬ ‫لەمەسەلەی سوریا بوە‪ ،‬واتە كۆمەڵگەی‬ ‫توركی نایانەوێ‌ توركیا ببێتە بەشێك لەو‬ ‫جەنگەی كە لە ناوچەكەدا هەیە‪ .‬ئاك‬ ‫پارتی دەیەوێ‌ دەوڵەتی توركیای عەلمانی‬ ‫بگۆرێ‌ بۆ ئیسالمی شەریعەتی‪ ،‬بۆ ئەم‬ ‫مەبەستەش بەهێواشی ئەم كارە بەئەنجام‬ ‫دەگەیەنێ‌و دەیەوێ‌ وەك ئەوەی ئیخوان‬ ‫لەمیسر دەیكا‪ ،‬هەمان شت لەتوركیا‬ ‫بكات‪ ،‬وات��ە دەوڵەتێكی موحافیزكارو‬ ‫شەریعەتی ئیسالمی دەوێ���ت‪ .‬ئەوەتا‬ ‫خوێندنگە پێشنوێژییەكان كراونەتەوە‪.‬‬ ‫حیجاب چۆتە ناو زانكۆكانەوە‪ ،‬دواتر‬ ‫ی��اس��ای رێ��گ��ری‌و بەرتەسككردنەوەی‬ ‫بەكارهێنانی كحول ه��ات��ەگ��ۆڕێ‌‪ .‬ئایا‬ ‫هەمو ئەمانە توركیا بەرەو كوێ‌ دەبات؟‬ ‫كاتێك كار بۆ الیەنگرانی خۆت دەكەی‌و‬ ‫بۆ دڵڕاگرتنی كۆمەڵگەیەكی موحافیزكار‪،‬‬ ‫دەبێ‌ ئاگاداری الیە عەلمانییەكەش بیت‪،‬‬ ‫ئەگینا حیجاب كێشەیەك نییە‪ .‬لەپاش‬ ‫سەركەوتنی لەسێیەم خولی دەسەاڵتی‬ ‫ئاك پارتی‪ ،‬رەجەب تەیب ئەردۆغان‪ ،‬بۆتە‬ ‫سەرۆكوەزیرانێك كە هەڕەشە لەكۆمەڵگەی‬ ‫توركی دەكاو خۆی لەچۆنێتی ژیان‌و بژێوی‬ ‫خەڵكەوە وەردەدات‪ .‬خ��ۆی زۆرینەی‬ ‫ئەندامی پارلەمانی هەیە‌و بەتەنها خاوەنی‬ ‫دەسەاڵتە‪ .‬لەبەر ئەمە دەیەوێ‌ فشار بۆ‬ ‫كۆمەڵگەی توركیا ببا و ئ��ەوەی خۆی‬ ‫پێی پەسەندە ئەوە بسەپێنێت‪ .‬گەزی‪،‬‬ ‫لەئەنجامی ‪ 10‬ساڵ توڕەبون هاتۆتەكایەوە‌و‬ ‫ناڕەزایی خەڵك لەسەر بڕینەوەی چەند‬ ‫دارێك لەمەیدانی تەقسیمەوە دەسیپێكرد‪،‬‬ ‫بە ملیۆنان خەڵك پرۆتێستی حكومەتی‬ ‫ئاك پارتی‌و بەتایبەتی ئەردۆغانیان كرد‪.‬‬ ‫نزیكەی ‪ 10‬ملیۆن كەس لە ‪ 70‬پارێزگای‬ ‫توركیا بەشداری خۆپیشاندانیان كردوە‪ .‬لە‬ ‫حەوت كەس یەكیان هاتونەتە سەرشەقام‪.‬‬ ‫پێموایە حكومەت دەرس���ی ل��ە گ��ەزی‬ ‫وەگرتوە‪ ،‬ئەوەتا ئەردۆغان پاشەكشەی‬ ‫ل��ەه��ەڕەش �ە‌و خۆهەڵقورتاندن لەسەر‬ ‫چۆنێتی ژیانی ت��اك‌و كۆمەڵگە ك��ردوە‪.‬‬ ‫حكومەت تۆڵەی ئەوە لەخۆپیشاندەران‬ ‫دەكاتەوە‪ ،‬بەتایبەتی لەگەنجی تورك‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی زیهنییەتی حكومەتی ئاك‬ ‫پارتی لە رق‌و كینپەرستی پێكدێت‪.‬‬

‫هۆكاری ئەوەش ئەوە بوە كە كۆمەڵگەی‬ ‫توركی‪ ،‬كۆمەڵگەیەكی مەدەنی‌و خاوەن‬ ‫كولتورە‪ ،‬هەروەها كەسانی رۆشنبیر‪،‬‬ ‫هونەرمەند‪ ،‬ئابوریناس‌و دكتۆرو كەسانی‬ ‫ئەكادیمی لەناو خۆپیشاندەران بون‪.‬‬ ‫هۆكارەكەی بۆ هۆشیاری خۆپیشاندەران‬ ‫دەگەڕێنمەوە بەوەی پەالماری پۆلیس‌و‬ ‫ش��وێ��ن��ە ح��ك��وم��ی��ی��ەك��ان��ی��ان ن����ەداوە‪.‬‬ ‫ك��ەس پ��ەالم��اری پ��ارل��ەم��ان��ی ن���ەداوە‪،‬‬ ‫خۆپیشاندەران بەهەستیاریەوە لەسەر‬

‫ئ��ەردۆغ��ان ببێتە سەرۆككۆمار‪ ،‬ئەوە‬ ‫كێشەیەك دروس��ن��اب��ێ��ت‪ .‬ئ��اك پارتی‬ ‫گەمە بە جەماعەتی فەتحوڵاڵ گولەنەوە‬ ‫دەكات‪ .‬ئەوانەی لەناو ئاك پارتیدا كاری‬ ‫سیاسی دەكەن ئەكادیمی نین‌و زۆربەیان‬ ‫لەچینی ن��ەخ��وێ��ن��دەوار پێكدێن‪ .‬یان‬ ‫ئاستی خوێندنیان بەرز نییە‪ ،‬بەاڵم لەناو‬ ‫جەماعەتی گولەندا كەسانی بەتوانا وەكو‬ ‫ئەندازیار‪ ،‬پڕۆفیسۆر ئابوریناس‌و ئەكادیمی‬ ‫ب��ااڵی��ان تێدایە‪ .‬هەرچەندە جەماعەت‬ ‫نەبونەتە دەس���ەاڵت‪ ،‬ب��ەاڵم توانیویانە‬ ‫كەسانی بەتوانا پێبگەیەنن‪ .‬ئاك پارتیش‬ ‫توانیوێتی سود لەو كەسانە وەربگرێت‪.‬‬ ‫جەماعەتی گولەن ویستیان دەستبەسەر‬ ‫هەندێ‌ ئۆرگانی دەوڵەتدا بگرن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان روب��ەروی��ان ب���وەوە‪ .‬ئەمەش‬ ‫شەڕی نێوان هەردوالی قوڵتر كردۆتەوە‪.‬‬ ‫جەماعەت پشتیوانی لە گ��ول دەك��ات‪.‬‬ ‫ئەردۆغانیش دەیەوێ‌ وەك سەرۆككۆمار‬ ‫بچێتە چانكایا‪ .‬دەبینین دەسەاڵتی درێژ‬ ‫شەڕی ناوخۆی لێدەكەوێتەوە‪ .‬جەماعەت‬ ‫ل��ەرێ��گ��ەی پشتیوانیكردنی گ��ول��ەوە‬ ‫دەیانەوێ‌ لەپاش ئەردۆغان‪ ،‬دەستبەسەر‬

‫جەماعەتی فەتحوڵاڵ گولەن ویستیان‬ ‫ ‬ ‫دەستبەسه‌ر هەندێ‌ ئۆرگانی دەوڵەتدا بگرن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەردۆغان روبەرویان بوەوە‪ .‬ئەمەش‬ ‫شەڕی نێوانیانی قوڵتر كردۆتەوە‬ ‫ئاك پارتیدا بگرن‌و بیكەنە موڵكی خۆیان‪.‬‬

‫هاواڵتیان ئەوە ئەگەری سەرهەڵدانەوەی‬ ‫خۆپیشاندان دەكرێتەوە‪ .‬لەگەزی گەنجان‬ ‫بەموزیك گردبونەوەیان بەڕێوەیاندەبرد‪.‬‬ ‫ئ��ەم��ج��ارە ب��ەت��ون��دی دەب��ێ��ت��ەوە ب��ەوەی‬ ‫ئەمجارە ئ��ەگ��ەری ئ��ەوە هەیە گروپی‬ ‫رادیكال بێنە مەیدانەكانەوە‪.‬‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬گ��ەزی تاچەند كاریگەریی‬ ‫لەسەر شكاندنی وێنەی توركیا بەڕوی‬ ‫دنیادا هەبوە ؟‬ ‫هاكان ئایگون‪ :‬لەكاتی خۆپیشاندانەكان‬ ‫لەئەستەنبول گەشتیاران نەیانتوانی‬ ‫بێنەسەر شەقام‪ .‬توندوتیژی پۆلیسیان‬ ‫بینی‪ .‬چاوی كامێراكانی دنیا لێرە بو‪.‬‬ ‫لە گەزی هەموكەس بەشداربو‪ .‬گەنجان‪،‬‬ ‫چ��ەپ��ەك��ان‪ ،‬م��وس��ڵ��م��ان‪ ،‬ك���وردەك���ان‪،‬‬ ‫عەلەوی‌و سروشتدۆستەكان‪ .‬دنیا ئەوەی‬ ‫بینی‌و تابلۆی ئ��اك پ��ارت��ی تێكشكا‌و‬ ‫لەسەر بڕینەوەی دو دار ئ��ەوە روی��دا‪.‬‬ ‫لەخۆپیشاندانەكاندا حەوت گەنج بەدەستی‬ ‫هێزە ئەمنییەكان ك���وژران‪ .‬ئەمە بۆ‬ ‫توركیایەكی عەلمانی دیموكراتی جێی‬ ‫ش��ەرم��ەزاری ب��وە‪ .‬هەندێ‌ لەهاواڵتیان‬ ‫لەماڵەوە پشتیوانیان لەخۆپیشاندەرەكان‬ ‫دەكرد نەیاندەوێرا بێنە سەرشەقام‪ .‬لێرەدا‬ ‫گ��ەر ‪ 10‬ملیۆن ك��ەس بێنەسەر شەقام‬ ‫ئەمە مانای ئەوە دەگەیەنێت كە لێرەدا‬ ‫كێشەیەك هەیە‪.‬‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬رۆڵ��ی میدیاكانی توركیا‬ ‫ل��ەگ��واس��ت��ن��ەوەی روداوەك�����ان لەكاتی‬ ‫خۆپیشاندانەكاندا چۆن بوە؟‬ ‫هاكان ئایگون‪ :‬راوێژكارەكانی ئەردۆغان‬ ‫سەرقاڵی بەدواداچونی كەناڵەكان بون‬ ‫كە راپ��ۆرت��ی هەفتانە دەن��وس�ن‌و دوات��ر‬ ‫ئەو كەنااڵنەی روداوەكانیان بێالیەنەو‬ ‫وەك خ��ۆی گواستۆتەوە س��زای مادی‬ ‫دەدران‪ .‬ح��ك��وم��ەت ب��ەن��اوی ك‪.‬ج‪.‬ك‬ ‫وە رۆژن��ام��ەن��وس��ان دەگ���رێ‪ 80 ،‬یان‬

‫شەقام گردبونەوەیان دەك��رد‪ .‬سەرباری‬ ‫ئەوەی پۆلیس زیادەڕەوی كردوەو هەزاران‬ ‫الویان دەسگیركردوە‪ .‬پەیامی گەزی بۆ‬ ‫حكومەت ئەوەبو كە ئەو ‪ % 50‬ی دەنگی‬ ‫بەئاك پارتی نەداوە نایانەوێ‌ بەپێی فكرو‬ ‫ئایدۆلۆژیای ئەردۆغان بژین‪ .‬حكومەت‬ ‫دەیویست ئەو ‪ % 50‬ی دەنگی پێنەداون‪،‬‬ ‫موداخەلەی ژیانیان بكات‪ .‬ئەمەی بۆ‬ ‫نەچوەسەر‪ ،‬دیموكراسی بۆ زۆرینە نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو بۆ كەمینەشە‪ .‬پێموابێ‌ ئاك پارتی‬ ‫دەرسی لە گەزی وەرگرتوەو ئیتر بەوجۆرە‬ ‫دەست لە ژیانی خەڵكی وەرنادات‪.‬‬

‫جەماعەتی گولەن لەرێگەی‬ ‫ ‬ ‫پشتیوانكردنی گولەوە‪ ،‬دەیانەوێ‌ لەپاش‬ ‫ئەردۆغان‪ ،‬دەستبەسەر ئاك پارتیدا بگرن‬

‫چاودێر‪ :‬لەكاتی خۆپیشاندانەكاندا‪،‬‬ ‫لێدوانەكانی عەبدوڵاڵ گول‌و ئەردۆغان‬ ‫دژبەیەك بون‪ .‬گول پشتیوانی دەكردو‬ ‫ئەویدی دژی خۆپیشاندەران وەستایەوە‪.‬‬ ‫ئەمە چۆن دەخوێنیتەوە؟‬ ‫هاكان ئایگون‪ :‬لەناو ئاك پارتیدا شەڕی‬ ‫نێوان ئەردۆغان‌و گول هەیە‪.‬كاتێك ئاك‬ ‫پارتی دامەزرا‪ ،‬گول‌و ئەردۆغان دەسەاڵتیان‬ ‫یەكسان بو‪ ،‬بەاڵم لەئێستادا ركابەری بۆ‬ ‫پۆستی بااڵ واتە سەرۆككۆماری دەكەن‪.‬‬ ‫گەر گول ببێتەوە بە سەرۆكوەزیران‌و‬

‫گەزی هەیە؟ ئایا ئەم پێشبینییە تاچەند‬ ‫راستە؟‬ ‫ه��اك��ان ئایگون‪ :‬خۆپیشاندانەكانی‬ ‫گەزی پ��ارك‪ ،‬كاردانەوەی لەسەرئاستی‬ ‫دنیا هەبوە‪ .‬لە ‪ 70‬پارێزگای توركیادا‬ ‫بەردەوامبوە‪ .‬بەبەشداری ملیۆنان كەس‬ ‫بوە‌و ئەمە وێنەی لەجیهاندا نییە‪ .‬پێموایە‬ ‫لەمێژوی توركیادا ئەمە روی نەداوە‪ .‬ئەمە‬ ‫پێشنیارناكرێ‌ گەر ئاك پارتی بەردەوامبێ‌‬ ‫لەسیاسەتی ه��ەڕەش��ەو م��وداخ��ەل��ەی‬

‫چ�����اودێ�����ر‪ :‬ئ����ەگ����ەری دوب������ارە‬ ‫دەسپێكردنەوەی روداوەی لەشێوەی‬

‫دەسگیركراون‌و بەتیرۆریست وەسفیان‬ ‫دەكەن‪ .‬ئەمە لەهیچ واڵتێكی دنیادا نییە‪.‬‬ ‫لەبەر ئەوە رەوشێكی خراپە‌و غەدر لە‬ ‫كەناڵەكان دەكرێت‪ .‬كەناڵەكەی ئێمە زۆر‬ ‫سزای ماددی بەسەردا سەپێندراوە‌و فشار‬ ‫لەسەر پەخشەكانمان هەیە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫هیچ نایاسایی نەبوین‪ .‬فشاری ئابوری‬ ‫لەسەر راگەیاندنەكان هەیە بەتایبەتی‬ ‫ئەوانەی ئۆپۆزسیۆنن یان سەربەخۆن‪.‬‬ ‫رێگری زۆر لەسەر كەناڵەكەی ئێمە هەبوە‬

‫لەبەر ئەوەی راستەوخۆ لەناو مەیدانەكانی‬ ‫خۆپیشانداندا بوین‪ .‬ئامانج داخستنی‬ ‫كەناڵەكەمان بوە‪ .‬سزای قورس دراوین‬ ‫بەبەهانەی ئەوەی چەند چركەیەك وادەی‬ ‫رێكالممان تێپەراندوە‪ .‬لەسەر گرتەیەكی‬

‫ ‬ ‫لەخۆپیشاندانەكاندا‪،‬‬ ‫ب��ەدەس��ت��ی ه��ێ��زە‬ ‫ئەمنییەكان حەوت‬ ‫گەنج كوژراون‪ ،‬ئەمە بۆ‬ ‫توركیایەكی عەلمانی‬ ‫ دیموكراتی جێی‬‫شەرمەزارییە‬

‫سینەمایی كە جگەرەو كحولی تێدایە‬ ‫س��زای ق��ورس دراوی��ن‪ .‬لەكاتێكدا ئەمە‬ ‫كارێكی هونەری سینەماییە‌و دەبێ‌ وەك‬ ‫خۆی بێت‪.‬‬ ‫چ���اودێ���ر‪ :‬پ��ێ��ت��ان��وای��ە ئ���اك پ��ارت��ی‬ ‫بەمشێوەیەی ئێستا درێژە بە دەسەاڵتی‬ ‫خۆی بدات؟‬ ‫هاكان ئایگون‪ :‬خۆپیشاندانەكانی گەزی‬ ‫كاریگەریی نیگەتیفی لەسەر ئاك پارتی‬ ‫كردوە‪ .‬لەوە زیاتر كاریزمای ئەردۆغانی‬ ‫ش��ك��ان��دوە‪ .‬ئ��ەو كاریزمایەی ك��ە وەك‬ ‫سەركردەیەكی دیكتاتۆری دەركەوتبو‪.‬‬ ‫دنیا ئەوەی نیشانداوە‪ .‬من چاوەڕێی ئەوە‬ ‫دەك��ەم لەهەڵبژاردنی داه��ات��ودا دەنگی‬ ‫ئاك پارتی لەئەستەنبول كەمتر ببێتەوە‪.‬‬ ‫لەسەر مەسەلەی سوریا سیاسەتی هەڵە‬ ‫ب��وە‪ .‬رێكخراوی قاعیدەی تێرۆریستی‬ ‫هێناوەتە توركیا‪ .‬خەڵكانی رۆشنبیری‬ ‫توركیا دەرك ب��ەو سیاسەتە هەڵەیە‬ ‫دەكەن‪ .‬میدیا زانیاری هەڵە دەدا بۆ ئەوەی‬ ‫رایگشتی لەراستییەكان هەڵبخەتێنێت‪.‬‬ ‫گەزی ئەستەنبولی بەئاگا هێناوەتەوە‪.‬‬ ‫پێموایە لەهەڵبژاردنی شارەوانییەكاندا‬ ‫ركابەری گەورە لەنێوان ج‪.‬هـ‪.‬پ و ئاك‬ ‫پ��ارت��ی دەب��ێ��ت‪ .‬ل��ەك��ات��ی ل��ەدەس��دان��ی‬ ‫پۆستی ش��ارەوان��ی ئەستەنبولدا‪ ،‬ئاك‬ ‫پارتی گورزێكی گ��ەورەی بەردەكەوێت‪.‬‬ ‫لێسەندنەوەی شارەوانی ئەستەنبول لە‬ ‫ئاك پارتی‪ ،‬بۆ هەڵبژاردنە گشتییەكانیش‬ ‫كاردانەوەی نیگەتیفی دەبێت‪.‬‬

‫كؤمةاليةتى‬

‫ذمارة (‪ )444‬دو شةممة ‪2013/11/11‬‬

‫مرۆڤ و شار‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪10‬‬

‫مرۆڤ‌و شار چه‌ند وتارێکی روناكبیرو نوسەری دیاری عەرەب (یاسین‬ ‫نەصیر)ە كە تایبەت بە«چاودێر» نوسیویەتی‪ ،‬ل ‌ه ژماره‌کانی داهاتوشه‌و ‌ه‬ ‫دو هه‌فته‌ جارێک باب ‌هتێکی ناوبراو ل ‌ه چاودێره‌و ‌ه باڵوده‌که‌ینه‌وه‌‬

‫دیالەكتیكی پەیوەندیی نێوان مرۆڤ‌و شار‬

‫یاسین النصیر‬ ‫و‪ :‬چاودێر‬ ‫لەم وتارانەدا ه����ەوڵ دەدەین‪ ،‬وەاڵمی‬ ‫هەندێ����ك لەو پرس����یارانە بدین����ەوە كە‬ ‫پەیوەس����تن بە پەیوەندیی نێوان مرۆڤ‌و‬ ‫شار‪ ،‬مرۆڤێك كە بەسروشت هاوچەرخەو‬ ‫ش����اری هاوچ����ەرخ‪ ،‬بون����ی وەس����فی‬ ‫هاوچەرخێت����ی ك����ە لكاندومانە بەمرۆڤ‌و‬ ‫بەشارەوە‪ ،‬مەبەستمان پێی شارەكانمانە‬ ‫كە هانی هەنگاونان دەنێن بەرەو ئایندەو‬ ‫مرۆڤی ئێم����ە ك����ە لەوەرچەرخانگەلێكی‬ ‫دراماتیكی����دا دەژی كە رەنگ����ە هەندێك‬ ‫تێڕوانین����ی خێ����را س����ەبارەت بەش����ار‬ ‫هانیبدەن ب����ۆ ئەنجامدانی ش����تانێك كە‬ ‫ناكۆك����ن بەنیازەكانی دەرب����ارەی ئایندە‪،‬‬ ‫پەیوەندی����ی نێوان ش����ارو م����رۆڤ تەنیا‬ ‫شوێنی نیش����تەجێ‌ یاخود كاركردن نیە‪،‬‬ ‫بەڵكو بونی����ادی مەنزومەیەكە لەچەمكی‬ ‫كردەی����ی كە لەس����یاقی ژیانی گش����تی‌و‬ ‫تایبەتدا پەیوەندییان دەبێت‪ ،‬پێش چونە‬ ‫ناو وردەكارییەكانی ئەم پەیوەندییەوە كە‬ ‫یەكێك لەسیماكانی پێشكەوتن‌و بنیادنانی‬ ‫تێ����دا بەدی دەكەی����ن‪ ،‬ئام����اژە بۆ ئەوە‬ ‫دەكەین كە مەبەستمان لەمرۆڤ هەمو ئەو‬ ‫كەسانەن لەشاردا نیشتەجێن‌و كاری تێدا‬ ‫دەك����ەن‪ ،‬بەو مانایەی م����رۆڤ دو جۆرە‪،‬‬ ‫دانیشتوانی شارەكان كە بریتین لەوانەی‬ ‫لەزەمەنێكی زوەوە تێیاندا نیشتەجێ‌ بون‌و‬ ‫كاری����ان كردوە بۆ هۆگرب����ون لەگەڵیاندا‪،‬‬ ‫هەروەه����ا كەس����انێكیان تێدای����ە ك����ە‬ ‫دەرەنجام����ی وەرچەرخانێكی ئابوری یان‬ ‫كارێك یان دوركەوتن����ەوە یان پەنابەریی‬ ‫یاخود س����ەردان لەش����اردا نیشتەجێبون‪،‬‬ ‫ئەمانە پێویستیان بەماوەیەكی دورودرێژ‬ ‫ب����ۆ گونج����ان لەگ����ەڵ پەیوەندیەكان����ی‬ ‫ش����اردا‪ ،‬بەشێكی زۆریشیان هەر وابەستە‬ ‫بەپەیوەندیەكان����ی گون����د دەمێنن����ەوە‪،‬‬ ‫گومانیشی تێدا نیە كەپەیوەندیی گۆڕانی‬ ‫بەسەردا دێت لەنێوان شارو هەر مرۆڤێك‬ ‫لەم دو جۆرە‪.‬‬ ‫تێڕوانینەكان����ی پەیوەندی����ی م����رۆڤ‬ ‫بەش����ارەوە زۆرن‪ ،‬بەاڵم ئێم����ە ئەوەیان‬ ‫هەڵدەبژێری����ن لەگەڵ سروش����تی ش����اری‬ ‫خۆرهەاڵت����ی‌و مرۆڤ����ی خۆرهەاڵتیم����ان‬ ‫بس����ازێت‪ ،‬لەیەكەمی����ن بەریەككەوتن����ی‬ ‫كرداری����دا دەبینی����ن ئێم����ە لەبەرامب����ەر‬ ‫ش����ارێكداین خاوەن����ی پەیوەندی����ی‬ ‫جۆراوج����ۆرو‪ ،‬لەبەرامبەر مرۆڤێكیش����دان‬ ‫بەڕەوش����تی جیاوازەوە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫پەنا بۆ ناوەندگیری «الوس��طیة» دەبەین‬ ‫لەنێ����وان ئ����ەم دوانەدا‪ ،‬نە ش����اری ئێمە‬ ‫پاش����ماوەیەكی خۆرهەاڵتیانەی بەجێماوە‬ ‫لەش����ارە خۆرهەاڵت����ی‌و ئیس��ل�امیەكانی‬ ‫رابردو‪ ،‬نەمرۆڤیشمان ئەو مرۆڤەی بیابان‬ ‫یاخود ش����اخ ماوەتەوە‪ ،‬ئەم ناوەندگیری‬ ‫(الوس��طیة)یە وامان لێدەكات‪ ،‬كە ش����ار‬ ‫بەپەیوەندیگەلێكی ئابوری‌و ئیس����تاتیكی‬ ‫نوێ����وە ببینین‪ ،‬مرۆڤ����ی عیراقیش بەدی‬ ‫بكەین كە لەخەونی گەیشتنەوە بەبەشێك‬ ‫لەكاروان����ی نوێ����ی نوێگەری����ی‪ ،‬لەڕێگەی‬ ‫پەیوەندییەوە لەگەڵ شاردا لەكاتێكدا كە‬ ‫ئەم مرۆڤە لەدیدی خۆیدا هەڵگری شێوەو‬ ‫سروشتی شاری ئایندەیە‪.‬‬ ‫گومان����ی تێ����دا نی����ە ئێم����ە پەنا بۆ‬ ‫تێڕوانین����ەكان دەبەی����ن‪ ،‬ئەزمون����ی‬ ‫كردەییش����مان لەس����ەر تێگەیش����تنی‬ ‫پەیوەندی����ی نێوان مرۆڤ‌و ش����ار بەندە‪،‬‬ ‫لەمیان����ی‪ :‬ش����وێنی نیش����تەجێبون‪،‬‬ ‫كارك����ردن‪ ،‬خان����وی جی����اواز‪ ،‬خان����وی‬ ‫لێكچو‪ ،‬ژیان‌وپەیوەندیی لەگەڵ دراوسێ‌‪،‬‬ ‫فەراهەمبونی بابەتە نوێیەكانی تەواوكەری‬ ‫شار لەشەقام‌و سەنتەری خۆشگوزەرانی‌و‬

‫كاتبەسەربردن‌و دەزگای ئیداریی‌و پارك‪،‬‬ ‫ئەمانەو هی تریش‪ ،‬ئی وا هەیە لەبازنەی‬ ‫لۆژیك����ی ئایندەدا پرس����یار دەكات‪ ،‬ئایا‬ ‫میكانیزمی نیشتەجێبون مرۆڤی نەكردوە‬ ‫بەئامێ����ر؟ «هەت����ا زیاتر هەس����تبكەین‬ ‫بەوەی هاوش����ێوەین لەگەڵ ئەوانی دیداو‪،‬‬ ‫بەهەم����ان جوڵ����ەو ئەرك‌و دەس����ەاڵتەوە‬ ‫پابەندین‪ ،‬ئەوا تەنیایی‌و گۆش����ەگیریمان‬ ‫قوڵتربۆتەوەو‪ ،‬زیات����ر لەبونی پەیوەندیی‬ ‫لەگەڵ خەڵكی هەڵهاتوین»‪ ،‬ئەمە قسەی‬ ‫(جان ئوینموس)ە‪ ،‬هەروەها دەڵێت «ئەو‬ ‫شارانەی واتلێدەكەن هەست بەگۆشەگیری‬ ‫بكەیت‪ ،‬پڕۆس����ەی بەرگریك����ردن لەخود‬ ‫بەئ����اكام ن����اگات تەنی����ا لەب����ەر دەرگا‬ ‫نەبێت» ئەمەش مانای «بەندبونی تاك‌و‬ ‫جوتەكانە لەدوایین حەش����ارگەی تایبەت‬

‫دەبێت لەوە تێبگەین كە پێشكەوتن‬ ‫پەیوەندیە كۆنەكان الدەبات‪ ،‬بەڵكو‬ ‫پەیوەندیگەلی نوێی بەرهەمهێنان وەك‬ ‫ئاڵتەرناتیڤ لەشوێنیاندا دادەنێت‬ ‫نامۆیی و رەفاهیەت كە مرۆڤ تێیدا جێگیر‬ ‫دەبێت‪ ،‬بۆئەوەی بۆ زەمەنێكی دورودرێژ‬ ‫بەس����ەرجەم هەست‌و نەستەكانیەوە تێیدا‬ ‫بژی‪« ،‬دەنگە مەئلوف����ەكان‌و رەنگەكان‌و‬ ‫جوڵەكان‪ ،‬هەمو ش����تێك تێیدا وەك ئەوە‬ ‫وای����ە تەح����ەددای رێكەوتەكان����ی زەمانە‬

‫دەدەن‪ ،‬لەواڵت����ە گەشەكردوەكانیش����دا‬ ‫كە ملكەچی س����یاقەكانی رێكخستن نابن‬ ‫دەكرێت سەرمایەداری دەستڕۆیشتو یاسا‬ ‫كۆن����ەكان ببڕێت‌و‪ ،‬یاس����ا گەلی نوێی بۆ‬ ‫دابنێت كە گونجاو بێ����ت لەگەڵ خولیای‬ ‫ئەودا بۆ گەش����ەكردن لەس����ەر حس����ابی‬

‫ش����اری ئێم����ە هێش����تا نەگەیش����تۆتە‬ ‫ئ����ەو لۆژیك����ەی ئەمریكی����ەكان ب����ە‬ ‫«‪ »Downtown‬ن����اوزەدی دەكەی‪،‬‬ ‫كە «ئۆفیس����ه‌كانیان یەك لەس����ەریەك‬ ‫كۆدەبن����ەوە لەبەرزای����ی زۆر بڵندداو‪ ،‬كە‬ ‫ش����وێنەكانی كات بەسەربردن‌و خۆشیی‌و‬ ‫چێژ بەیەكەوە دەلكێ����ن»‪ ،‬لەكاتێكدا كە‬ ‫بۆشاییگەلێك دەوریداون كە خەڵكی وەك‬ ‫گەش����تیار پەنا بۆ ئەم ش����وێنانە دەبەن‪،‬‬ ‫ئ����ەم جۆرە لەپەیوەندی ك����ە بەزەرورەت‬ ‫هەمو پەیوەندییەكی هێور دەشێوێنێت كە‬ ‫ئومێدی بەستنیپەیوەندیی لەگەڵ ئایندەی‬ ‫لـ����ێ‌ چ����اوەڕوان بكرێت‪ ،‬هی����چ یەكێك‬ ‫لەپالندانەران وێناكردنێكی عەمەلییان بۆ‬ ‫دانەناوە‪ ،‬كە دەشێت دۆخە هەڕەمەكیەكان‬ ‫سەربكێش����ن بۆ دروس����تبونی كۆمەڵەی‬

‫مرۆڤی هاوچەرخ ئەو كۆمەاڵنە رەتدەكاتەوە كە لەڕوی عەمەلییەوە‬ ‫نەگونجاون‪ ،‬لێرەوە پێویستە لەسەرمان سیستمگەلێك بونیاد بنێین‬ ‫كە هەستكردن بەكۆمەڵ تێدا بێت‌‪ ،‬رۆڵێكی ژیاریی ببینن لەبونیادنانی‬ ‫مرۆڤداو‪ ،‬ئایدیۆلۆژیاش بكەین بەشێوازێكی هاوچەرخ كە پشت‬ ‫بەدراوسێیەتی بونیادنراو لەسەر پەیوەندیەكان ببەستێت‬ ‫كە دەمێنێتەوە بۆیان»‪.‬‬ ‫ش����ارانێك هەن «وه‌ک ئافرەتانی زۆر‬ ‫بەئابڕو هەندێكیشیان زۆر جوان‪ ،‬كە دوای‬ ‫دیدارگەلێك����ی دورودرێژ نەبێت تەس����لیم‬ ‫نابن‪ ،‬هەندێكیش����یان خۆویستانە تەسلیم‬ ‫دەبن بەبێ‌ س����ڵەمینەوە‪ ،‬هەشیانە وەك‬ ‫كچ����ە ب����ۆرژوای بچكۆل����ەی خۆدەرخه‌ر‪،‬‬ ‫هەیانە ئاس����ان‌و س����ادەن وەك ئافرەتە‬ ‫گوندنیشنەكان‪ ،‬لەم ش����ارانەدا بنیادنانی‬ ‫مرۆڤی هاوچ����ەرخ بەڕێوەدەچێت‪« ،‬بۆت‬ ‫هەی����ە ه����ەر س����یفەتێك بۆ ش����ارەكەت‬ ‫دابنێی����ت‪ ،‬هیچ كەس����ێك جگ����ە لەخۆت‬ ‫ش����ارەكەی ناناس����ێتەوە‪ ،‬چونكە شوێن‌و‬ ‫خەڵكی لەس����ەر ی����ەك ش����ێوەن‪ ،‬هەمو‬ ‫گەڕەكێك خاوەنی نەریت‌و دابی خۆیەتی‪،‬‬ ‫لەگەڵ بڕێكی دیاریكراو لەنهێنی‌و تەمومژو‬

‫بكات‪ ،‬ك����ە وێنەی����ەك لەس����ەقامگیریی‬ ‫بەختەوەرانە دەخاتەڕو»‪.‬‬ ‫هەوڵ����ی نزیككەوتن����ەوە لەڕەش����بینی‬ ‫سەبارەت بەشاری ئایندە نادەین‪ ،‬چونكە‬ ‫ئ����ەو دۆخێكە چەندین س����ەدەیە هاوڕێی‬ ‫مرۆڤی خۆرئاوایی بوە كە بەپەرەسەندن‌و‬ ‫پێش����كەوتنی ش����ارو كارو پەیوەندیی����ە‬ ‫نوێب����وەوەو گۆڕاوەكاندا گ����وزەر دەكات‪،‬‬ ‫بەاڵم واهەس����تدەكەین ئێمە لەڕێگەداین‬ ‫بەرەو ئەم حاڵەتە‪ ،‬گەر سەرمایە هەژمونی‬ ‫بەس����ەر س����یاقەكانی مرۆڤی هاوچەرخدا‬ ‫هەبێ����ت‌و‪ ،‬ش����ار ملكەچ����ی تێڕوانین����ی‬ ‫هەندێك لەئەندازی����اران‌و خاوەن كۆمپانیا‬ ‫گەورەكانی زەوی‌و زار مایەوە‪ ،‬كەوا دیارە‬ ‫تەنها لەدروستكردنی قەیراندا دەژین‪ ،‬گەر‬ ‫قەیرانیش لەئارادا نەبن هەوڵی سازكردنیان‬

‫زۆرێ����ك لەموفرەدەكان����ی پێش����كەوتن‪،‬‬ ‫بەاڵم لەالیەكی دیكەش����ەوە ناكرێت هیچ‬ ‫پێشكەوتنێكی ئاوەدانی یاخود رێكخستنی‬ ‫شارو مرۆڤ بەبێ‌ ئەزمونی سەرمایەداری‌و‬ ‫كۆمپانیاكان����ی بێت‪ ،‬كە ش����ێوە گەلێك‬ ‫لەمومارەسە پیشەیی كەڵەكە بون لەڕێگەی‬ ‫زۆرێ����ك لەكارەكانیانەوە‪ ،‬پێویستیش����ە‬ ‫لەس����ەرمان هەوڵی هاوس����ەنگی لەنێوان‬ ‫پێویس����تی‌و پڕۆژە (الحاجة والمش����روع)‬ ‫دا بدەی����ن‪ ،‬ئەم ئیرادەی����ەش تەنیا هێزە‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و سیاسە كاراكان هەیانە‪ ،‬هەر‬ ‫لێرەشەوە‪ ،‬بونی ئەنجومەنێك بۆ ئاوەدانی‬ ‫پێویس����ت دەبێ����ت لەژێر سەرپەرش����تی‬ ‫دەوڵەت����دا‪ ،‬ك����ە لەمیانی س����تراتیژیەتی‬ ‫پەیوەندیی نێوان س����ێ‌ بنەماكە‪( :‬شار‪،‬‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬هاوچەرخێتی)دا كاربكات‪.‬‬

‫خ����اوەن سروش����تی ش����ێواو‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫ك����ە پالنە بەرنام����ەدارەكان دەبنە مایەی‬ ‫بونیادێك����ی گونجاو گیان����ی كەلتورێكی‬ ‫سازاو لەگەڵ گیانی سەردەمدا‪.‬‬ ‫مەسەلەیەكی گرنگ هەیە كە تیۆرەكانی‬ ‫نیش����انە بینراوەكان دەیخەنەڕو‪ ،‬كە شار‬ ‫لەنیش����انەگەلێك پێكهات����وە‪ ،‬هەندێكیان‬ ‫بینراو‪ ،‬بەشی گەورەشیان لەپشت دیوارو‬ ‫بەربەس����ت‌و رێگرە واقیعی‌و سروش����تی‌و‬ ‫گریمانكراوەكان����ەوە ‪ .. ..‬نمون����ەی ئەم‬ ‫بەربەس����تانە لەس����یاقی ژیان����ی ئێمەداو‬ ‫لەش����ارەكانی جیهانی سێیەمدا سروشتیی‬ ‫دەنوێن����ن كە زۆرج����ار دەكەون����ە دوای‬ ‫سروش����تی دەس����ەاڵتی فەرمانڕەوا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەك نیش����انەگەلێكی بین����راو‪ ،‬ئامادەیی‬ ‫خۆیان لەڕێگەی سروشتی هاوسێیەتییەوە‬

‫دەس����ەلمێنن‪« ،‬دراوسێ‌ مۆدێلی چەمكی‬ ‫«دراوسێتی»یە‪ ،‬دەشكرێت بگوترێت كە‬ ‫«هەمو رەگەزێك لەكێڵگەی دراوس����ێتیدا‬ ‫كاردەكاتە سەر تێگەیش����تن‌و درككردنی‬ ‫دراوس����ێكەی‌و ب����ە پێچەوانەش����ەوە‬ ‫راس����تە»‪ ،‬ئەم����ەش مەس����ەلەیەكە ك����ە‬ ‫بەفەرامۆش����كراوی دەردەكەوێ����ت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێویس����تە «دراوس����ێتیی‪ :‬المج����اورە»‬ ‫دوب����ارە پێكبهێنینەوە‪ ،‬بەش����ێوەیەك كە‬ ‫خزم����ەت بەتێگەیش����تنمان بۆپەیوەندیی‬ ‫نێوان مرۆڤ‌و ش����ار بكات‪ ،‬وەك لەپەندە‬ ‫میلەت كەش����دا دەڵێت «الجار قبل الدار‪:‬‬ ‫دراوسێ‌ پێش خانو»‪ ،‬چونكە دراوسێتی‬ ‫پەیوەندی����ی دەگەیەنێت‪ ،‬دراوس����ێكەت‬ ‫هەرچی����ەك بێ����ت‪ ،‬مرۆڤێ����ك بێ����ت یان‬ ‫كێڵگەیەكی كش����توكاڵی ی����ا كارگەیەك‬ ‫یاخ����ود دەزگایەك‪ ،‬گەرچ����ی ئێمە لێرەدا‬ ‫ناچین����ە ناوپەیوەندی����ی نێوان دراوس����ێ‌‬ ‫لەش����ارە خۆرهەاڵتیەكانمانداو‪،‬پەیوەندیی‬ ‫بەدراوس����ێ‌ لەش����اری خۆرئاواییدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەبێ����ت ل����ەوە تێبگەین كە پێش����كەوتن‬ ‫پەیوەندی����ە كۆن����ەكان الدەب����ات‪ ،‬بەڵكو‬ ‫پەیوەندیگەلی نوێ����ی بەرهەمهێنان وەك‬ ‫ئاڵتەرناتیڤ لەشوێنیاندا دادەنێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫س����ەبارەت بەئێم����ە دەبێ����ت درك بەوە‬ ‫بكەین كە هەر پەرەس����ەندنێك لەم جۆرە‬ ‫كەلێنێك دروستدەكات لەنێوان ئەوەدا كە‬ ‫لەم پەیوەندییەمان دەوێت كە مەعریفەی‬ ‫پێش����كوتو بەرهەم بهێنێ����ت‌و‪ ،‬دابڕانێكی‬ ‫نابەرهەمداری����ش لەگ����ەڵ پێكهاتەكان����ی‬ ‫كەس����ایەتی خۆرهەاڵت����ی لەش����اری‬ ‫هاوچەرخماندا هەبێت‪.‬‬ ‫ئێم����ەی م����رۆڤ‪ ،‬خۆم����ان ملكەچ����ی‬ ‫ئەندازیاریی بیناسازیی دەكەین‪ ،‬دواتریش‬ ‫ملكەچی ئ����ەو پەیوەندییان����ەی دەكەین‬ ‫ك����ە ئ����ەم ئەندازیاری����ە پێكیدەهێنێت تا‬ ‫دەگات بەپرنس����یپیپەیوەندیی لەگ����ەڵ‬ ‫دراوس����ێدا‪ ،‬لەكاتێكدا كە ئەوەی ش����اری‬ ‫نوێ‌ خوازیاریەت����ی بریتیە لەجەختكردنە‬ ‫س����ەر تاكگەرایی‌و خودب����ون‪ ،‬بەوپێیەی‬ ‫دو شێوەن لەش����ێوەكانی بەرهەمهێنان‌و‬ ‫پەرەس����ەندن‌و‪ ،‬حس����ابكردن بۆ زەمەن‌و‬ ‫دەرەنجام����ەكان‪ ،‬لەوانەش����ە ئ����ەم‬ ‫پەیوەندییە دراوس����ێیەتیەو كارلێككراوە‬ ‫لەش����اری خۆرهەاڵتیدا فاكتەرێكی گرنگ‬ ‫بێ����ت لەونكردن����ی رەگەزێك����ی دیك����ەی‬ ‫گرنگ لەرەگەزەكانی ش����ار‪ ،‬ك����ە بریتیە‬ ‫لەبارس����تەیەكی گ����ەورە‪ ،‬چونكە جیهان‬ ‫لەچەندین ب����ەش پێكهات����وە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫لەتێڕوانین����ی خۆرهەاڵتیانەماندا هێش����تا‬ ‫هەر بارستەیەكی گەورەی پێكەوەلكاوە‪،‬‬ ‫وەك ئ����ەوەی تیرەیەك ی����ا پارتێك بێت‪،‬‬ ‫جیهانی ئەمڕۆ بەش����كراوەو‪ ،‬شاری نوێش‬ ‫شێوەیەكی ئەم بەشبونەیە‪ ،‬ئەم دۆخەش‬ ‫بەشداریدەدات لەس����ەربەخۆبونی خودی‬ ‫(االس����تقالل الذات��ي) و‪ ،‬هەس����تكردن‬ ‫بەئازادیدا‪ ،‬مرۆڤی هاوچەرخ ئەو كۆمەاڵنە‬ ‫رەتدەكات����ەوە ك����ە ل����ەڕوی عەمەلییەوە‬ ‫نەگونجاون‪ ،‬لێرەوە پێویس����تە لەسەرمان‬ ‫سیستمگەلێك بونیاد بنێین كە هەستكردن‬ ‫بەكۆمەڵ����ی تێدا بێ����ت‌و‪ ،‬رۆڵێكی ژیاریی‬ ‫ببینن لەبونیادنانی مرۆڤداو‪ ،‬ئایدیۆلۆژیاش‬ ‫بكەی����ن بەش����ێوازێكی هاوچ����ەرخ ك����ە‬ ‫پش����ت بەدراوس����ێیەتی بونیادنراو لەسەر‬ ‫پەیوەندی����ەكان ببەس����تێت‪ ،‬نمونەی ئەم‬ ‫ئیشكالیەتەش پرسیاری ئاسایی سەبارەت‬ ‫بەهی����چ تەرحێك����ی روكەش س����ەبارەت‬ ‫بەپەیوەندی نێوان مرۆڤ‌و ش����ار ناكات‪،‬‬ ‫بەبێ‌ بەهەنگرتنی پێنج پرنسیپی بنەڕەتی‬ ‫ب����ۆ ریش����ەداركردنی ئ����ەم پەیوەندییە‪،‬‬ ‫لەپاشانیشدا تێگەیشتن لەمیكانیزمەكانی‬ ‫پێكهاتن����ی ئایدیۆلۆژی����ی ك����ە وا دەكات‬ ‫پێش����كەوتن س����یمایەكی هاوبەشی نێوان‬ ‫مرۆڤ‌و شار بێت‪.‬‬ ‫لەوت���اری دواتردا ئاماژە بۆ ‪ 10‬پرەس���نیپەكە‬ ‫دەكەین‪.‬‬

‫ثشو‬

‫ذمارة (‪ )444‬دو شةممة ‪2013/11/11‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫چێشتخانەیەك لەنێوان ئاسمان‌و زەوی كرایەوە‬ ‫میدیاكان‪:‬‬ ‫ل��ەش��اری بۆدابستی پایتەختی‬ ‫هەنگاریا‪ ،‬چێشتخانەیەكی مۆدێرن‬ ‫لەنێوان زەوی‌و ئاسمان كرایەوە‪،‬‬ ‫ئەم چێشتخانەیە نزیكەی ‪ 50‬مەتر‬ ‫لەزەوییەوە ب��ەرزە‪ ،‬بە(مەسعەد)ی‬ ‫تایبەتی هاواڵتیان دەچنە سەرەوە‪،‬‬ ‫ئەم چێشتخانەیە لەشوێنێكی بەرزی‬ ‫ئەو شارەدا دروستكراوە‪ ،‬بەجۆرێك‬

‫لەكاتی نانخواردندا هاواڵتیان دەڕوانن‬ ‫بەسەر هەمو پایتەختدا‪.‬‬ ‫خاوەنی ئەم چێشتخانەیە دەڵێت‬ ‫«ئەم بیرۆكەیە پێشتر لەئەمەریكا‬ ‫ه��ەب��وە‪ ،‬زی��ات��ری��ش ب��ۆ راكێشانی‬ ‫سەرنجی گەشتیارانە بۆ ئەوەی بێنە‬ ‫شوێنێكی ج��ی��اواز‌و سەرنجڕاكێش‬ ‫نانبخۆن‪ ،‬رۆژانە زیاتر لە ‪ 500‬كەس‬ ‫لەم چێشتخانەیەماندا ناندەخۆن‪.‬‬

‫خوێندكارەكان خۆیان روتدەكەنەوە‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫رۆژنامەی دەیلی مەیلی بریتانی باڵویكردەوە‪ ،‬لەكاتی سازكردنی ئاهەنگەكەیاندا‬ ‫لەشاری ئوستنی ویالیەتی تەكساسی ئەمەریكا‪ ،‬ژن‌و پیاوێكی بریتانی‪،‬‬ ‫بەپێشكەشكردنی كێكێك كە لەسەر شێوەی دەموچاوی خۆیان بەسەربڕاوی‬ ‫دروستیان كردبو‪ ،‬ئامادەبوانیان توشی شۆك كرد‪ ،‬دواتر بۆ هێوكردنەوەی باری‬ ‫دەرونی ئامادەبوان‪ ،‬بوك‌و زاواكە رونیانكردەوە‪ ،‬بیرۆكەی دروستكردنی كێكەكە‬ ‫لەدوای بینینی فیلمێكی ترسناكەوە بوە‪ ،‬چونكە هەردوكمان خۆشەویستیەكی‬ ‫زۆرمان بۆ ئەو جۆرە فیلمانە هەیە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا ئاهەنگەكەیان بەئامادەبونی‬ ‫زۆرێك لەئەندامانی خێزانەكیان بەرێوەچو‪ ،‬بەاڵم زۆرێك لەئامادەبوانی ئاهەنگەكە‬ ‫دوای بینینی كێكەكە ترسیان لـێ‌ نیشت‌و تەنانەت نەیانتوانی لەكێكەكە نزیك‬ ‫ببنەوەو تامی بكەن لەگەڵ ئەوەدا بەشێوەیەكی زۆر هونەری و جوان دروستكرابو‪.‬‬

‫جرجەكان پارلەمانی بریتانیا‬ ‫داگیرده‌که‌ن‬

‫@@‬

‫‪@@Q‬‬ ‫‪@@R‬‬ ‫‪@@S‬‬ ‫‪@@T‬‬ ‫‪@@U‬‬ ‫‪@@V‬‬

‫‪@@Y‬‬ ‫‪@@QP‬‬ ‫‪@@QQ‬‬ ‫‪QR‬‬

‫ژنانی بریتانیا گیانله‌به‌ره‌کانیان‬ ‫له‌مێرده‌کانیان خۆشتر ده‌وێت‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@‪@S‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@‪@@@@QR@@@@@@QQ@@@@@QP@@@@@@Y@@@@@@X@@@@@@@W@@@@@@V@@@@@@U@@@@@@T‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫ئاسۆیی‪:‬‬ ‫‪-1‬س���ەركردەیەكی كۆچك���ردوی عەرەب���ە ‪ +‬پیتێ���ك ‪-2‬ژێر‪ ،‬ن���رخ‪ ،‬نادیار‬ ‫‪-3‬ژمارەیەكە‪ ،‬تیشكی كەمتین‪ ،‬بۆ چاوە ‪-4‬شۆڕشگێڕێكی جیهانی بو ‪ +‬گوندێكە‬ ‫ێ بەتێكەڵی ‪-6‬س���یان‬ ‫ێ بەتێكەڵ���ی‪ ،‬نیوەی رەزا‪ ،‬مەر ‌‬ ‫نزیك س���لێمانی ‪-5‬هان ‌‬ ‫لەسۆس���ەن‪ ،‬خواردنەوەیەكە‪ ،‬ش���وێنی ئاهەن���گ‌و ی���ادەكان ‪-7‬گیانلەبەرێكە‪،‬‬ ‫كەس���ێكی قێزەونە‪ ،‬كاس‪ ،‬نی���وەی مایە ‪-8‬هەوا‪ ،‬ژمارەیەك���ە‪ ،‬خواردنەوەیەكە‬ ‫«پ» ‪-9‬بەشێكە لەس���ەر‪ ،‬ژمارەیەكە‪ ،‬بۆ بێهۆشكردنە ‪-10‬چاوی الر‪ ،‬درەخت‪+‬‬ ‫پیتێك‪ ،‬س���یان لەف���ەرەج ‪-11‬بۆچون «پ»‪ ،‬پایتەختێك���ی ئەوروپیە‪ +‬پیتێك‪،‬‬ ‫ژمارەیەكە «پ» ‪-12‬واڵتێكی ئاسیایە‪ ،‬خواردنێكە‪.‬‬ ‫ستونی‪:‬‬ ‫‪-1‬درەختێك���ە «پ»‪ ،‬س���ەركردەیەكی جیهانی بو ‪-2‬نەخێ���ر «پ»‪ ،‬قانون‪،‬‬ ‫حكوم���ی ‪-3‬ژمارەیەكی ئینگلیزییە «پ»‪ ،‬بەش���ێكە لەباڵندە ‪-4‬دەریاچەیەكە‪،‬‬ ‫بەشێكە لەس���ەر‪ ،‬قاچ ‪-5‬دوان لەباع‪ ،‬جۆرە چاوێكە‪ ،‬باڵندەیەكە ‪-6‬داستانێكە‪،‬‬ ‫درەختێكە ‪-7‬مانگێكی كوردییە‪ ،‬جۆرە ئۆتۆمبێلێكە ‪-8‬بیگرە‪ ،‬هۆكار‪ ،‬پێداویستی‬ ‫ماڵە ‪-9‬زیندەوەرێكە‪ ،‬جۆرە بەرگێكە‪ ،‬ژمارەیەكە ‪-10‬جۆرە خش���ڵێكە‪ ،‬ئامێرێكی‬ ‫مۆسیقایە ‪-11‬درەختێكە‪ ،‬میوەیەكە‪ ،‬رادیۆیەكە ‪-12‬زیندەوەرێكە‪ ،‬شارۆچكەیەكە‬ ‫‪ +‬ورچی عەرەب‪.‬‬

‫بابیربكەینەوە‬ ‫گیانلەبەرو پیاوەكانیان‪ ،‬لەنیوەی‬ ‫میدیاكان‪:‬‬ ‫لەراپرسییەكدا كە رۆژنامەی دەیلی زیاتری بەشداربوان رایانگەیاندوە لەكاتی‬ ‫مەیلی بریتانی ب�ڵاوی��ك��ردەوە‪ ،‬ژنە گیروگرفت‌و ناخۆشیەكانیاندا بەمەبەستی‬ ‫بریتانیەكان زۆر هۆگری گیانلەبەرە هێوركردنەوەی باری دەرونییان‪ ،‬پەنا بۆ‬ ‫ماڵیەكانیانن‪ ،‬زی��ات��ر ل��ەپ��ی��اوەك��ان‪ ،‬گیانلەبەرە هاورێكانیان دەبەن‪ ،‬وەك لە‬ ‫ل��ەك��ۆی ه��ەر ‪ 10‬ژنێكیش یەكێكیان پیاوە خۆشەویستەكانیان‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ‪ %81‬ی���ان‪ ،‬گیانلەبەرە‬ ‫گیانلەبەرە ماڵیەكەی لەپیاوەكەی‪ ،‬یان‬ ‫خۆشەویستەكەی زیاتر خۆشتر دەوێت‪ .‬م��اڵ��ی��ەك��ان‪ ،‬بەبەشێك لەئەندامانی‬ ‫ل��ەو راپ��رس��ی��ەدا ك��ە نزیكەی ‪ 2000‬خێزانەكانیان س��ەی��ردەك��ەن‪ ،‬لە ‪%14‬‬ ‫ژن ب���ەش���داری ت��ێ��دا ك�����ردوە‪ 3/1 ،‬ناوی گیانلەبەرەكانیان وەك تاتۆ لەسەر‬ ‫ی��ان هاوسۆزییان یەكسانە بەرامبەر الشەیان كێشاوە‪.‬‬

‫كاور‬ ‫‪4/20-3/21‬‬

‫ـ ش��ت �ێ‌ ن��ی��ە ن���اوی‬ ‫گرێكوێرە بێ‌‪ ،‬ئارامگرتن‬ ‫سەرچاوەی ژیانە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫میدیاكان‪:‬‬ ‫كەمكردنەوەی ئەو جرجانەو راوكردنیان خ��ۆش��ەوی��س��ت��ەك��ەت��دا‬ ‫رۆژن��ام��ەی دەیلی ستاری بریتانی گرێبەستێكیان لەگەڵ كۆمپانیایەك ه��ەف��ت��ەی��ەك��ی خ��ۆش‬ ‫باڵویكردەوە‪ ،‬جرج باڵەخانەی پارلەمانی ك��ردوە كە بەهۆی تیمێكی پشیلەی دەگوزەرێنن‪.‬‬

‫ـ س��ەف��ەرێ��ك دێتە‬ ‫رێت‪ ،‬ئامۆژگاری كەسە‬ ‫بەتەمەنەكان وەرگ��رە‪،‬‬ ‫لەگەڵ‬ ‫خۆشەویستی‬ ‫كەسێكدا بكە كە لەژیان‬ ‫بگات‪.‬‬

‫بریتانیای هەراسان كردووە‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫لەم ساڵدا جرجەكان بەئاشكرا بینراون‌و‬ ‫ك��اری��گ��ەری خراپیشی ك��ردۆت��ە سەر‬ ‫كۆبونەوەكانی پارلەمانتاران‌و زۆرێكیان‬ ‫بەترسەوە ئامادەی دانیشتنەكان دەبن‪.‬‬ ‫رۆژنامەكە رونیكردۆتەوە‪ ،‬بەهۆی‬ ‫كۆنی باڵەخانەكەو نزیكی لەروبارەوە‪،‬‬ ‫ب��ۆت��ە م��ۆڵ��گ��ەی ج����رج‌و رۆژان�����ەش‬ ‫ژم��ارەی��ان لەزیادبوندایە‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫ك��ات��ێ��ك الف���او دروس��ت��دەب��ێ��ت‪ ،‬بۆیە‬ ‫لەئێستادا بەرێوەبەرانی باڵەخانەكە بۆ‬

‫@@@‪@R@ @Q‬‬

‫‪@@X‬‬

‫دوانة‬ ‫‪6/20-5/21‬‬

‫راهێنراوەوە جرجەكانیان بۆ لەناو بەرن‪.‬‬ ‫چەند پسپۆڕێكیش هۆشدارییان دایە‬ ‫بەرپرسانی بریتانیا لەكەمكردنەوەی‬ ‫بەكارهێنانی مادەی ژەهر بۆ لەناوبردنی‬ ‫جرجەكان‪ ،‬چونكە پێدەچێت لەئەنجامی‬ ‫ێ‬ ‫زۆر بەكارهێنانیدا جرجەكان بەرگری پ ‌‬ ‫پەیدا بكەن‌و دواتر كاریگەری نەمێنێت‬ ‫لەسەریان‌و هەر گیانلەبەرێكی دڕندەی تر‬ ‫ئەو جرجانە بخۆن لەناودەچن‪ .‬وتیشیان‪،‬‬ ‫هەر جرجێكی دایكانە لەتوانایاندایە‬ ‫سااڵنە ‪ 400‬بەچكەی ببێت‪.‬‬

‫وش ـ ــةى ي ـ ــةكـ ـت ـ ـ ــرب ـ ـ ـ ـ ـ ِر‬

‫‪@@W‬‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫پێگەی ئەلیكترۆنی روسیا ئەلیوم باڵویكردەوە‪،‬‬ ‫بەهۆی ب��ری��اری یەكپۆشی لەزانكۆكەیاندا‪ ،‬چەند‬ ‫خوێندكارێكی زانكۆی كابوسفاری هه‌نگاری پەنایان بردە‬ ‫بەر خۆ روتكردنەوە‪ ،‬بڕیاری یەك پۆشیش دوای ئەوە‬ ‫هات كە زۆرێك لەخوێندكاران بەهۆی لەبەركردنی جل‌و‬ ‫بەرگی رەنگاو رەنگ‌و كورتەوە‪ ،‬دەهاتە نێو هۆڵەكانی‬ ‫خوێندن‪ ،‬لەالیەن خۆیانەوە هەندێك لەمامۆستایانی‬ ‫زانكۆكەش رایانگەیاند‪ ،‬خوێندكارەكانیان جل‌و بەرگی‬ ‫زۆر وروژێنەرانە لەبەردەكەن‌و تەنانەت كار گەیشتۆتە‬ ‫ئەوەی ئەوەندەی خوێندكار گرنگی بەخۆرازاندنەوە‬ ‫دەدات گرنگیی خوێندنی النەماوە‪ ،‬زانكۆی كابوسفاری‬ ‫هه‌نگاری لەچوار بەشی سەرەكی پێكدێت‌و نزیكەی‬ ‫‪ 5000‬هەزار خوێندكاری هەیەو لەساڵی ‪ 2000‬دامەزراوە‪.‬‬

‫ژن‌و مێردێك سەری خۆیان دەكەن بەكێك‬

‫‪11‬‬

‫طا‬ ‫‪5/20-4/21‬‬

‫ـ ئ���ەوەن���دە بەشتی‬ ‫الوەكیەوە خۆت سەرقااڵ‬ ‫مەكە‪ ،‬بیر لەهەڵەكانت‬ ‫ب����ك����ەرەوە‪ ،‬ك��ەس��ێ��ك‬ ‫م���ژدەی���ەك���ی خ��ۆش��ت‬ ‫دەداتێ‌‪.‬‬

‫قرذاأل‬ ‫‪7/20-6/21‬‬

‫ـ پ��ارەی��ەك��ی ب��اش‬ ‫دەگاتە دەستت‪ ،‬هەلی‬ ‫كار لەكیس مەدە‪ ،‬تەواو‬ ‫لەقسەی بەرامبەرەكەت‬ ‫بگە‪ .‬ئەوسا دڵتی بۆ‬ ‫بكەرەوە‪.‬‬

‫رَ‬ ‫شي ‪21‬‬ ‫‪8/21-7/‬‬

‫ـ هەوڵ بدە لەتەنیایی‬ ‫رزگ����ارت ب��ێ‌‪ ،‬م��ەچ��ۆرە‬ ‫ژێ��ر ك��اری��گ��ەری قسەی‬ ‫ب����ەرام����ب����ەرەك����ەت‪،‬‬ ‫خۆشەویستی پەنجەرەیە‬ ‫هەمو كات ناكرێتەوە‪.‬‬ ‫فةريك‬ ‫‪9/22-8/22‬‬

‫ـ وت���ەی���ەك دوب����ارە‬ ‫م���ەك���ەرەوە ك��ەس��ودی‬ ‫ێ‬ ‫نیە ب��ۆت‪ ،‬كارێكی نو ‌‬ ‫دەگریتە دەست‪ ،‬توڕەبون‬ ‫لەخۆشەویستیدا ژەنگی‬ ‫خۆشەویستیە‪.‬‬

‫لەوشەی «ماڵ» ‪ 15‬وشە‬ ‫بنوسە‪ ،‬بەمەرجێك وشەی‬ ‫«ماڵ» كەوتبێتە كۆتایی‬ ‫وشەكەوە؟‬ ‫بۆ نمونە‪ :‬سۆماڵ‪ ،‬حەوماڵ‪،‬‬ ‫گەماڵ‪ .. ،‬هتد‪..‬‬ ‫براوەی پێشو‪:‬‬ ‫سەباح عەبدولقادر‬ ‫وەاڵمەكانتان بۆ ئەم ئیمەیڵە بنێرن‪:‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫تةرازو‬ ‫‪10/22-9/23‬‬

‫ێ م��ام��ەڵ��ەی‬ ‫ـ دەك����ر ‌‬ ‫هەڵسوكەوتی رۆژان��ەت‬ ‫بگۆڕی‪ ،‬مۆنی‌و توڕەبون‬ ‫ه��ی�لاك��ی��ە ب���ۆ م���رۆڤ‪،‬‬ ‫كەسێك نامەیەكی گرنگت‬ ‫دەداتێ‌‪.‬‬ ‫دوثشك‬ ‫‪11/22-10/23‬‬

‫ـ شورەیی نیە كەسێك‬ ‫هەڵە بكات‪ ،‬شورەیی‬ ‫ئ��ەوەی��ە بەهەڵەكەیدا‬ ‫نەچێتەوە‪ ،‬دۆزینەوەی‬ ‫خۆشەویست راستگۆییە‪.‬‬

‫كةوان‬ ‫‪12/20-11/23‬‬

‫ـ ب����ەخ����ت����ەوەری‬ ‫ل��ەڕێ��گ��ەت��دای��ە‪ ،‬ورەت‬ ‫ب����ەرز ب���ێ‌‪ ،‬ه��ەوڵ��ب��دە‬ ‫بپارێزی‪،‬‬ ‫پاكوخاوێنی‬ ‫مەچۆرە ژێ��ر كاریگەری‬ ‫خۆشەویستیەوە‪.‬‬ ‫طيسك‬ ‫‪1/19-12/21‬‬

‫ـ گ��رن��گ��ی ب��ەژی��ان��ت‬ ‫ب��دەو بزانە وەرز وەرزی‬ ‫سەرمایە‪ ،‬لەكاركردندا‬ ‫خ����ەی����اڵ����ت ن�������ەڕوا‪،‬‬ ‫ب��ەم��ەرج خۆشەویستی‬ ‫مەدۆزەرەوە‪.‬‬

‫سةتأل‬ ‫‪2/18-1/20‬‬

‫ـ ب����اری دارای��ی��ت‬ ‫باش دەب �ێ‌‪ ،‬لەوانەیە‬ ‫سەفەرێك بێتە رێت‪،‬‬ ‫مەرج نیە ئەوەی باسی‬ ‫خۆشەویستی دەك��ات‬ ‫خۆشی بوێیت‪.‬‬ ‫نةهةنط‬ ‫‪3/20-2/19‬‬

‫ـ ب���ەخ���ت���ی ئ���ەم‬ ‫هەفتەیەت دەكرێتەوە‪،‬‬ ‫ژی�����ان�����ت خ���ۆش���ی‬ ‫تێدەكەوێ‌‪ ،‬ئەوەی كە‬ ‫دەمێكە چاوەڕوانیت‪،‬‬ ‫دەیبینی‪.‬‬

‫ناوةندي رؤشنطةريى ضاود َير دةريدةكات‬ ‫خاوةنى ئيمتيازو سةرنوسةر‪ :‬مةال بةختيار‬ ‫ستافى كارا‪ :‬سامى هادى ‪ -‬بةهمةن تاهير نةريمان ‪ -‬رزطار فايةق‬ ‫بة ِر َيوةبردنى هونةرى‪:‬‬ ‫جةليل حس َين ‪ -‬سؤران عةبدولَآل نةقشبةندي‬ ‫يةكةمني ذمارةى‬

‫لة ‪ 2004/10/4‬دةرضوة‬

‫ناونیشان‪:‬‬ ‫سلێمانی – گردی ئەندازیاران‬ ‫نزیك هۆڵی رۆشنبیری‬ ‫ئاسیا‪07701959999 :‬‬ ‫كوردتێل‪3290668 :‬‬ ‫فانۆس تیلیكۆم‪07480134687 :‬‬ ‫كۆڕەك‪07501147133 :‬‬ ‫دابەشكردن‪07701517533 :‬‬ ‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬ ‫ ‬ ‫چاپخانە‪ :‬كوردستان‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪w w w .c ha w d ernews .com‬‬

‫‪No. (444) 11-11-2013‬‬

‫‪Political, Educational & Social Weekly Press‬‬

‫هەشتەمین فێستیڤاڵی فیلمی كوردی دەچێتە لەندەن‬ ‫ئامادەیی گزی‌و تەزویر‪،‬‬ ‫لەسایكۆلۆژیای‬ ‫سیاسیماندا‬ ‫فەهمی بورهان‬

‫چ��اودێ��ر‪-‬زام��وا‪ :‬ب��ڕی��ارە رۆژی پێنج‬ ‫شەممە ‪ ،11/14‬هەشتەمین فێستیڤاڵی‬ ‫فیلمی ك����وردی ل���ەش���اری ل��ەن��دەن‬ ‫بەبەشداری دەی��ان فیلمی جۆراوجۆر‬ ‫سازبكرێت‪ ،‬فیلمەكانیش بەرهەمی‬

‫سینەماكارانی ه��ەرچ��وار پ��ارچ��ەی‬ ‫كوردستان‌و دەرەوەی واڵتن‌و چەندین‬ ‫فیلمسازی ناوداری كوردیش وەك میوان‬ ‫بەشداری فێستیڤاڵەكە دەكەن‪.‬‬ ‫عەتا موفتی‪-‬یەك لەرێكخەرانی ئەو‬

‫فێستیڤاڵە لەبارەی فێستیڤاڵەكە‪ ،‬بە‬ ‫«چاودێر»ی راگەیاند‪ :‬ئەم فێستیڤاڵە‬ ‫هەشتەمین خولە‪ ،‬بڕیارە رۆژی پێنج‬ ‫شەممە سازبكرێـت‌و بۆ ماوەی نۆ رۆژ‬ ‫بخایەنێت‪ ،‬لەفێستیڤاڵەكەشدا چەندین‬

‫فیلمی جۆراوجۆری فیلمسازانی كورد‬ ‫بەشداری دەكەن‌و چەندین هونەرمەند‌و‬ ‫ئەكتەر‌و سینەماكارانیشمان لەهەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‌و واڵت��ان��ی ت��ری ئ��ەوروپ��ا‬ ‫میوانداری كردوە‪.‬‬

‫هەڵەبجە ل ‌ه ئەوروپا موزیک ده‌ژه‌نێت‬ ‫چاودێر‪-‬كامۆ‪:‬‬

‫لەدرێژەی گەشتە هونەرییەكەیاندا‬ ‫بۆ ئ��ەوروپ��ا‪ ،‬ئ��ێ��وارەی رۆژی شەممە‬ ‫لەشاری ستۆكهۆڵمی پایتەختی سوید‪،‬‬ ‫تیپی مۆزیكی شنروێ‪ ،‬كۆنسێرتێكی‬ ‫مۆزیكی‌و گۆرانییان بۆ هەردو گۆرانیبێژ‬ ‫(مەریوان سەفائەدین‌و هوشیار حەمە‬ ‫فەرەج) سازكرد‪ ،‬لەو كۆنسێرتەدا ئەو دو‬ ‫گۆرانیبێژە كۆمەڵێك گۆرانی فۆلكلۆری‬ ‫رەسەنی كوردەوارییان پێشكەشكرد‪.‬‬ ‫زۆزك قەرەداخی‪-‬مۆزیككار‌و ئەندامی‬ ‫گروپەكە‪ ،‬لەبارەی كۆنسێرتەكەیانەوە‪،‬‬ ‫بە «چاودێر»ی راگەیاند‪ :‬كۆنسێرتەكەی‬ ‫تیپی مۆزیكی شنروێ بۆ هەردو گۆرانیبێژ‬ ‫(مەریوان سەفائەدین‌و هوشیار حەمە‬ ‫فەرەج) بو‪ ،‬ئێمەش چەند مۆزیككارێك‬ ‫بەشداربوین لەكۆنسێرتەكەدا‪ ،‬پێش‬ ‫ئ��ەم كۆنسێرتە لەدانیمارك هەمان‬ ‫كۆنسێرتمان سازكرد‪ ،‬بڕیارە بەدەر لەم‬ ‫كۆنسێرتەی سویدیش‪ ،‬لەچەند شار‌و‬ ‫واڵتێكی تری ئەوروپا كۆنسێرتی گۆرانی‬ ‫بۆ ئەم دو گۆرانیبێژە ساز بكەین‪.‬‬

‫قسەكردن لەتەزویرو گزیكردن بەشێوەیەكی گشتی‪ ،‬ژمارەی پێوانەیی‬ ‫لەناو میدیای كوردی‌و پاشان شەقامدا شكاند‪ ،‬بێگومان گزی‌و تەزویر‪،‬‬ ‫مێژویەكی دێرینتریان هەیە لەوەی ئێستا‪ ،‬هەمیشە هێزە سیاسییەكان‬ ‫لەباكگراوندی فكری‌و سایكۆلۆژی سیاسییاندا‪ ،‬وەك بژاردەیەك لەناو كۆی‬ ‫بژاردەكاندا مامەڵەیان لەتەك گزیدا كردوە‪ ،‬واتە بۆ گەیشتن بەئامانجێكی‬ ‫دیاریكراو پەنابردن بۆ گزیكردن زۆر جار لەژێر ن��اوی جۆراوجۆردا‬ ‫شەرعیەتی پێ‌ بەخشراوە‪ ،‬بێگومان گزی‌و تەزویر دیاردەیەكی كوردی‬ ‫نییە‌و ئێمەش ئەندازیاری نین‪ ،‬بەاڵم رەنگە هەستیاری‌و ناسەقامگیری‬ ‫كە دو رەهەندی بنچینەیی گەشەی گزین‪ ،‬فاكتەر بوبن هەمیشە پانتایی‌و‬ ‫ڕوبەری گزیكردن لەدونیای ئێمەدا لەفراوانبوندا بوبێت‪ ،‬بێگومان تەنها‬ ‫سیاسیەكان گزی ناكەن‪ ،‬بەڵكو گزی دیاردەیەكی كۆمەاڵیەتیەو لەهەمو‬ ‫چین‌و توێژێكدا بەپێی ئاستی هۆشیاریان گزی‌و تەزویر ئامادەیی هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەهەمو گزیەك ترسناكتر گزی‌و تەزویری سیاسیەكانە‪ ،‬گزی تا‬ ‫ئەوكاتە ئەكرێت وەك دیاردەیەكی كۆمەاڵیەتی وێنا بكرێت كە لەدەرەوەی‬ ‫نەخشەو بەرنامە ئەنجام بدرێت‪ ،‬ئەوەی گزی سیاسیەكان لەگزی باو‬ ‫جیائەكاتەوە‪ ،‬هی ئەمان زی��اد لەڕەهەندو زی��اد لەئامانجێك لەپشت‬ ‫ئەنجامدانیەوە ئەبینرێت‪ ،‬ئەم گزییە مەترسیدارترین شێوازی گزیكردنە‪،‬‬ ‫بەوپێیەی كەلەپێناو ئەنجامدانیدا بەرنامەو پالنی پێشوەختی بۆ دائەنرێت‌و‬ ‫ئامانج لێی پانتاییەكی بەرفراوانتری هاواڵتیانە‪.‬‬ ‫رەنگە هەڵبژاردنی پارلەمانی كوردستان‪ ،‬زەنگێكی مەترسیداری‬ ‫گزیكردنی بەبەرنامە بو بێت‪ ،‬كەبەهۆیەوە متمانەی هاواڵتی بەكۆی‬ ‫پرۆسەی دیموكراسی‌و ژیانی پارلەمانی الواز كرد‪ ،‬كاتێ‌ لەهەڵبژاردنی‬ ‫پارێزەراندا تەزویر‌و گزیكردن لەالیەن رێكخراوێكی وەك پارێزەرانی پارتیەوە‬ ‫ئەنجام ئەدرێت‌و كایەی پارێزەران كە شادەماری یاسای كۆمەڵگەی‬ ‫كوردی پێكئەهێنێ‌‪ ،‬لەبەرامبەردا جۆرێك لەبێباكی نیشانی كۆی شەقامی‬ ‫كوردی ئەدات‪ ،‬مەترسیەكان ئەندازەی ئاسایی گزیكردن تێ‌ئەپەڕێنێت‪،‬‬ ‫قۆناغێكی نوێی گزیكردن لەژیانی سیاسی كوردیدا دەستپێئەكات‪ ،‬لەئەوها‬ ‫دۆخێكدا كاری ڕوناكبیران‌و هێزە سیاسی‌و دیموكراتخوازەكان‌و رێكخراوە‬ ‫دیموكراتیەكانە‪ ،‬ئەم پرسە بەیاسایی بكات‌و هەواڵ بدات لەڕێی پارلەمان‬ ‫وەك الیەنی یاسادانان‪ ،‬یاسای تایبەتی بۆ دەربكات‪ ،‬لەئاستی شەقامیشدا‬ ‫هاواڵتی هۆشیار بكاتەوە لەئاست ڕادەوڕێژەی مەترسی گزیی سیاسی‪،‬‬ ‫بێگومان پارێزەرانی یەكێتی وەك پەرچە كردارێكی بابەتی كارێكی تەواو‬ ‫ڕاستیان كرد‪ ،‬كە ئەنجامی هەڵبژاردنەكەیان پەسەندنەكردو بەهاوكاری‬ ‫هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن سەرۆكی لیستی پارێزەرانی یەكێتییان وەك سەرۆكی‬ ‫شەرعی ناساند‪ ،‬بەگژدا چونەوەی تەزویر لەئان‌و ساتی خۆیدا بەشێك لەو‬ ‫رێگریانە پێكدێنێ‌ كە پێویستە بۆ دروستكردنی لەمپەر لەبەردەم تەزویرو‬ ‫گزیدا‪ ،‬كۆمەڵی كوردەواری هەنوكە لەبەردەم كرانەوەی زیاد لەدیاردەو‬ ‫دەرهاویشتەی نوێی دای��ە‪ ،‬بێگومان سەرلەبەری دی��اردە نوێیەكان‪،‬‬ ‫مژدەبەخش نین‪ ،‬ئەوەی تەزویری ئەمڕۆی كۆمەڵی كوردی لەڕابردوی‬ ‫جیائەكاتەوە‪ ،‬سود بینینە لەئالیەت‌و ئامرازی مۆدێرن‪ ،‬بەئاراستەی‬ ‫ئەنجامدانی جۆرێكی نوێ‌ لەتەزویری مۆدێرن‪ ،‬كە ڕەنگە زەمەنێكی بوێت‬ ‫تا پەی بەو ئالیەت‌و ئامڕازە نوێیانە بەرین كە پێویستە بۆ روبەروبونەوەی‬ ‫ئەم جۆری تەزویرە مۆدێرنەی سەردەمی گڵۆبالیزەیشن‪.‬‬

‫ئەمەریكیەك لەناو هێلكەدا دەژی‬ ‫ژمارە ‪ 41‬ی گۆڤاری ئایدیا‬ ‫گۆڤاری ئایدیا گۆڤارێكی فكرییە‌و گرنگی بەبواری وەرگێڕانی فكر‌و فەلسەفە‬ ‫دەدات‪ ،‬ژمارە ‪41‬ی لەدوتوێی ‪ 278‬الپەڕەدا بەكۆمەڵێك بابەتی فەلسەفی‪ ،‬فكری‌و‬ ‫ئیسالمی سیاسی‌و فایلێكی تایبەت بەئاالن تۆرین كەوتە بەردیدی خوێنەرانی‪.‬‬ ‫لەم ژمارەیەی گۆڤاری ئایدیادا ئەم وتار‌و بابەتانە بەرچاو دەكەون‪ :‬دیالێكتێك‌و‬ ‫فەلسەفەی مێژو وەرگێڕان‪ :‬شوان ئەحمەد‪ ،‬لەمەڕ فەلسەفەی سیاسی‪ ،‬وەرگێڕانی‬ ‫لەفارسییەوە‪ :‬مادح ئەحمەدی‪ ،‬پاپاكانی رێنسانس وەرگێڕانی لەفارسییەوە‪ :‬رەسوڵ‬ ‫سوڵتانی‪ ،‬ئاشنابون بەشۆپنهاوەر وەرگێڕانی لەفارسییەوە‪ :‬ئایدیا‪ ،‬گفتوگۆ لەگەڵ‬ ‫ریچارد رۆتی وەرگێڕانی لەفارسییەوە‪ :‬پێشڕەو محەمەد‌‪.‬‬ ‫لەفایلی ئیسالمی سیاسیدا ئەم بابەتانە گونجێنراون‪ :‬گەڕان بەدوای شەهیدیدا‬ ‫نوسینی‪ :‬عادل باخەوان‪ ،‬كرچی‌و كاڵیییەكانی پێڕەوی نێوخۆی كۆمەڵی ئیسالمی‪،‬‬ ‫نوسینی‪ :‬ماجید خەلیل‪ ،‬بەرامە‌و بەرنامەی ئیسالمی سیاسی نوسینی‪ :‬ماجید‬ ‫خەلیل‪ ،‬ئیسالمی سیاسی‌و پاوانكردنی دەسەاڵت وەرگێڕانی لەفارسییەوە‪ :‬هانا‬ ‫میری‪ ،‬ئیسالمی سیاسی‌و كۆمەڵگەی كوردستان نوسینی‪ :‬ئازاد شارباژێڕی‪ ،‬دیدارێك‬ ‫لەگەڵ حەكیم كاكەوەیس‪.‬‬ ‫فایلی تایبەتیی ئەم ژمارەیەی ئایدیا تەرخان كراوە بۆ «ئاالن تۆرین» كە‬ ‫چەند سەردێڕ‌و سەرباسێكی بریتین لە‪ :‬دیالۆگی نێوان ئاالن تۆرین‌و مەال بەختیار‬ ‫ئامادەكردنی‪ :‬سەرنوسەر‪ ،‬ئامانجی ئاالن تۆرین‌و دەربازبون لەپاوانحوازی نوسینی‪:‬‬ ‫ئارام مەحمود ئەحمەد‪ .‬سۆسیۆلۆژیایی هاوچەرخی ئاالن تۆرین وەرگێڕانی‪ :‬ئیبراهیم‬ ‫حاجی زەڵمی‪ ،‬ئاالن تۆرین‌و بزوتنەوە كۆمەاڵیەتییەكان وەرگێڕانی لەفارسییەوە‪:‬‬ ‫رایان عوسمان‌و ‪ ....‬چەندین بابەتی وەرگێڕانی دیكە‪.‬‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫ستیڤان تۆرنەر‪ ،‬پیاوێكی ئەمەریكییەو‬ ‫دۆستی ژینگەیە‪ ،‬لەهەوڵێكدا بەئاڕاستەی‬ ‫پاراستنی ژینگە‌و دوركەوتنەوە لەخانوی‬ ‫مۆدێرن‌و پڕ تەكنەلۆژیای واڵتەكەی‪،‬‬ ‫ب��ڕی��اری��دا خ��ۆی خانویەكی سروشتی‬ ‫ل��ەش��ێ��وەی هێلكەدا دروس���ت بكات‪،‬‬ ‫ئ��ەو خ��ان��وەش بەنزیكەی چ��وار ساڵ‬ ‫دروس��ت��ی��ك��ردوەو م���اوەی دو ساڵیشە‬ ‫لەناویدا بەهێمنی‌و خۆشگوزەرانی دەژی‪.‬‬ ‫ستیڤان لەبارەی خانوەكەیەوە دەڵێت‬ ‫«لەو خانوانەی ئێستا لەئەمەریكا هەیە‪،‬‬ ‫ئەوەم بۆ دەركەوت كە زۆر كەرەستەی‬

‫ت��ەك��ن��ەل��ۆژی��ای ت��ێ��دا ب��ەك��اره��ێ��ن��راوەو‬ ‫هیچ هێمایەكی سروشتپارێزییان تێدا‬ ‫نییە‪ ،‬بۆیە م��اوەی چ��وار ساڵە وەك‬ ‫دۆستێكی ژینگە خۆمم بەدروستكردنی‬ ‫ئ��ەم خ��ان��وەوە سەرقاڵكرد‪ ،‬خانوەكە‬ ‫لەشێوەی هێلكەدایە‌و هەمو كەرەستە‌و‬ ‫شێوازی دروستكردنەكەی لەسروشتەوە‬ ‫وەرگیراوەو بەكەرەستەی دارو تەختەی‬ ‫ك��ۆن‪ ،‬ب��ۆ ئ���ەوەی هەست بەئارامی‌و‬ ‫نزیكی لەسروشتەوە بكەم‪ ،‬ماوەی ئەو‬ ‫دو ساڵەش كە تێیدا دەژیم هەستدەكەم‬ ‫بەتەواوەتی لەئامێزی سروشتدام‪!!.‬‬

‫له‌ژماره‌ى داهاتودا‬

‫راپۆرتێک ده‌رباره‌ی‬ ‫ئه‌لبێر کامۆ‬

‫سه‌رپه‌رشتیار‪ :‬سامی هادی‬

‫له‌فره‌نسییه‌وه‪ :‬ماکوان که‌مال‬ ‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫ذمارة (‪ )385‬دوشةممة ‪ 2013/11/11‬ثاشكؤيةكي هةفتانةي رةخنةيي ئةدةبي روناكبرييية‬

‫ڕه‌خنه‌ی چاودێر ناوی به‌شداربووانی حه‌ڤده‌هه‌مین‬ ‫فێستیڤاڵی گه‌الوێژ ئاشكرا ده‌كات‬ ‫بیرمه‌ندی‬ ‫ئێرانی ڕامین‬ ‫جه‌هانبه‌گلوو‬ ‫میوانی فێستیڤاڵ‬ ‫ده‌بێت‬

‫ئا‪ :‬ڕه‌خنه‌ی چاودێر‬

‫ناو‬ ‫ی د ‌هزگا ب ‌هش‬ ‫‪ -1‬ده‌زگای "الكلمة‌" ئه‌بوزه‌بی‬ ‫‪ -2‬ده‌زگای كوه‌یت‬ ‫‪ -3‬ده‌زگای الزمان‬ ‫‪ -4‬ده‌زگای الوراق‬ ‫‪ -5‬ده‌زگای میزبوتامیا‬ ‫‪ -6‬ده‌زگا و كتێبخانه‌ی عه‌دنان‬ ‫‪ -7‬ده‌زگای ئه‌لمورته‌ز‬

‫‪ -8‬ده‌زگای الحكمة‬ ‫‪ -9‬ده‌زگای الخلیج‬ ‫‪ -10‬انتشارات و كتابسرای علمی كالج "ایران"‬ ‫‪ -11‬ده‌زگای چاپ و په‌خشی سه‌رده‌م‬ ‫‪ -12‬خانه‌ی چاپ و باڵوكردنه‌وه‌‬ ‫‪ -13‬خانه‌ی وه‌رگێڕان‬ ‫‪ -14‬بنكه‌ی ژین‬

‫ئه‌و نووسه‌ره‌ی له‌ تۆپی پێو ‌ه فێری ئه‌خالق بوو‬ ‫سه‌دساڵه‌ی له‌دایكبوونی ئه‌لبێر كامۆ‬ ‫ئا‪ :‬ڕه‌خنه‌ی چاودێر‬ ‫ئه‌لبێر كامۆ‪ ،‬نووسه‌ری جه‌زائیری‪ -‬فه‌ڕه‌نسی‪،‬‬ ‫ل ‌ه ساڵی ‪1957‬ـ��دا‪ ،‬به‌ هۆكاری "به‌رهه‌گه‌لێكی‬ ‫گرینگ‪ ،‬كه‌ به‌ ئاشكرا بایه‌خ به‌ كێشه‌گه‌لی‬ ‫ویژدانی مرۆیی‪ ،‬له‌ ڕۆژگاری ئه‌مڕۆدا‪ ،‬ده‌ده‌ن"‬ ‫ل ‌ه ته‌مه‌نی ‪44‬ساڵیدا خه‌اڵتی نۆبڵی پێ ڕه‌وا‬ ‫بینرا‪ .‬كامۆ پاش ڕۆدیارد كیپلینگ‪ ،‬گه‌نجترین‬ ‫براوه‌ی نۆبڵ و یه‌كه‌مین نووسه‌ری له‌دایكبووی‬ ‫كیشوه‌ری ئافریقایه‪ ‌،‬كه‌ ئه‌م خه‌اڵته‌ی بردبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫سێ ساڵ پاش خه‌اڵتی نۆبڵ‪ ،‬له‌ ساڵی ‪1960‬ـدا‬ ‫و له‌ ته‌مه‌نی ‪47‬ساڵیدا‪ ،‬به‌ ڕووداوی هاتوچۆ‪،‬‬ ‫گیانی سپارد‪.‬‬ ‫شتێكی سه‌رنجڕاكێش له‌ ژیانی ئه‌لبێر كامۆدا‪،‬‬ ‫تۆپی پێیه‌‪ ،‬كه‌ بایه‌خێكی تایبه‌تیی به‌م یاریی ‌ه‬ ‫ده‌دا‪ .‬له‌ ساڵی ‪1927‬ـ��دا‪ ،‬یاریی تۆپی پێی ل ‌ه‬ ‫یانه‌ی وه‌رزشیی مۆن پانسیی ‌ه ده‌ست پێ كرد‪.‬‬ ‫خۆی ده‌ڵێت‪" :‬زۆر دره‌نگ فێر بووم‪ ،‬تۆپ هه‌رگیز‬ ‫له‌و الیه‌وه‌ نایه‌ت‪ ،‬كه‌ تۆ بیری لێ ده‌كه‌یته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م وانه‌یه‌ له‌ ژیانمدا‪ ،‬به‌ تایبه‌ت له‌ پاریس‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫هیچكه‌س له‌گه‌ڵ ئه‌وی دیكه‌دا ڕووڕاست نییه‌‪،‬‬ ‫زۆر به‌ كه‌ڵكم هات‪".‬‬ ‫ساڵی دواتر‪ ،‬كامۆ‪ ،‬له‌ یانه‌ی ڕاسینگی زانكۆی‬

‫‪11/11/2013 12:41:05 AM‬‬

‫لێكۆڵینه‌وه‌‬

‫‪ -1‬كه‌ریمی مه‌ال عه‌بدوڵاڵ‪ -‬گوێگرتن و بێده‌نگیی سۆفیگه‌ر‪،‬‬ ‫هونه‌ر و داهێنان له‌ چاوگه‌ی ته‌سه‌وفه‌وه‌‬ ‫‪ -2‬محه‌مه‌د عه‌بدولكه‌ریم ئیبراهیم‪ -‬داماڵینی ده‌ق ل ‌ه ڕێی‬ ‫به‌شیعربووندا‪ ،‬لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ‌ه ل ‌ه بنیادی زمان و واتای‬ ‫شیعرێكی سه‌باح ڕه‌نجده‌ر‬ ‫‪-3‬حسێن له‌تیف‪ -‬تیۆرى ده‌قئاوێزانى ئه‌ده‌بى‪ ،‬ڕۆمانى "گره‌وى‬ ‫به‌ختى هه‌اڵڵه"‌ به‌ نموونه‌‬ ‫‪ -4‬لهۆن قادر‪ -‬دوالیزمی دژیه‌ك‪ ،‬ستایلێكی هاوچه‌رخ و ڕه‌سه‌نی‬ ‫ده‌ربڕین و میتۆدێك بۆ خوێندنه‌وه‌ی ده‌ق‬ ‫‪ -5‬ئاری عوسمان خه‌یات‪ -‬زمان و شیعرییه‌ت‪ ...‬شیعرییه‌ت و شیعر‬ ‫‪ -6‬بڵند باجه‌الن‪ -‬ملمالنێى نێوان خود و ئه‌وی تر ل ‌ه بازنه‌ى شیعرى ژنانى باشوورى‬ ‫كوردستاندا‬

‫دا‬ ‫ربوو ‌هكانی پێ‬ ‫شانگای كتێب‬

‫وه‌ك نه‌ریتی سااڵنه‌ی خۆی‪ ،‬بنكه‌ی ڕووناكبیریی گه‌الوێژ‪،‬‬ ‫ئه‌مساڵیش خولێكی نوێی فێستیڤاڵ‪ ،‬ك ‌ه ب ‌ه ناوی «شێركۆ‬ ‫بێكه‌س»ـه‌وه‌یه‌‪ ،‬به‌ ڕێوه‌ ده‌بات‪ .‬حه‌ڤده‌هه‌مین فێستیڤاڵی‬ ‫گه‌الوێژ‪ ،‬ل ‌ه ‪ 2013/11/25-21‬ده‌خایه‌نێت‪.‬‬ ‫ل ‌ه چوارچێوه‌ی فێستیڤاڵی ئه‌مساڵدا‪ ،‬پێشانگایه‌كی‬ ‫گه‌وره‌ی كتێب ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ ده‌یان ناوه‌ند و ده‌زگای ناوه‌و‌ه‬ ‫له‬ ‫و ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم تێیدا به‌شدار ده‌بن‪ .‬ئه‌م پێشانگایه ‌‌‬ ‫‪2013/11/21‬ـه‌و‌ه تا ‪ 2013/11/27‬به‌رده‌وام ده‌بێت و ڕۆژان ‌ه‬ ‫كاتژمێر ‪ 9‬بۆ ‪4‬ـی دوانیوڕۆ كراوه‌ ده‌بێت‪.‬‬ ‫ل ‌ه ژماره‌كانی پێشووی ڕه‌خنه‌ی چاودێردا‪ ،‬ب ‌ه وردی ئاماژ‌ه‬ ‫ب ‌ه میوانه‌كانی ئه‌م فێستیڤاڵه‌ كرابوو‪ ،‬ك ‌ه له‌ فه‌ڕه‌نسا و‬ ‫‌وه بانگهێشت ك��راون‪ ،‬سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫واڵت� ‌ه عه‌ره‌بییه‌كانه ‌‌‬ ‫میوانانی فه‌ڕه‌نسییش‪ ،‬ئه‌مساڵ ڕۆژێك ته‌رخان كراو‌ه بۆ‬ ‫نووسه‌ران و بیرمه‌ندانی فه‌ڕه‌نسی‪ .‬ئه‌وه‌ی جێی ئاماژه‌ی ‌ه‬ ‫یه‌كێك له‌ میوانه‌كان بیرمه‌ند و نووسه‌ری ناسراوی ئێرانی‪،‬‬ ‫ڕامین جه‌هانبه‌گلووه‪ .‬ناوبراو له‌ زانكۆی تۆرنتۆ زانستی‬ ‫سیاسی ده‌ڵێته‌وه‌ و‌نووسه‌رێكی ئیرانیی ‌ه كه‌ ل ‌ه ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاست و ئه‌ورووپادا جێی بایه‌خه‌ و ده‌خوێنرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ل ‌ه باره‌ی به‌شی پێشبڕكێی فێستیڤاڵه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫بۆ هه‌ر سێ بواری «لێكۆڵینه‌وه‌ و چیرۆك و شیعر»‬ ‫ته‌رخان ك��راوه‌؛ ب ‌ه گشتی ‪ 136‬بابه‌ت گه‌یشتوونه‌ت ‌ه‬ ‫له ‪ 21‬لێكۆڵینه‌و‌ه‬ ‫لیژنه‌‌كانی هه‌ڵسه‌نگاندن‪ ،‬كه بریتین ‌‌‬ ‫و ‪ 31‬چیرۆك و ‪ 84‬شیعر‪ .‬دوای هه‌ڵسه‌نگاندنیش ‪6‬‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ و ‪ 9‬چیرۆك و ‪ 13‬شیعر بۆ پێشبڕكێی‬ ‫فێستیڤاڵ ه�ه‌ڵ��ب��ژێ��ردراون‪ ،‬كه‌ له‌ ڕۆژی كۆتایی‬ ‫فێستیڤاڵدا‪ ،‬خه‌اڵته‌كانی یه‌كه‌م و دووه‌م و سێیه‌میان‪،‬‬ ‫بۆ هه‌ر سێ بواره‌كه‌‪ ،‬پێ ده‌به‌خشرێت‪.‬‬ ‫لێره‌یشدا ڕه‌خنه‌ی چاودێر‪ ،‬ناوی به‌شداربووانی‬ ‫هه‌ر سێ بواره‌كه‌ی ئاشكرا كردووه‌‪.‬‬

‫ناوی به‌شداربووانی‬ ‫حه‌ڤده‌هه‌مین فێستیڤاڵی‬ ‫گه‌الوێژ‬

‫جه‌زائیر‪ ،‬بوو ب ‌ه گۆڵچی‪ .‬ئه‌م یانه‌ی ‌ه له‌ ده‌یه‌ی‬ ‫‪1930‬ـ��دا‪ ،‬دوو جار جامی پاڵه‌وانانی باكووری‬ ‫ئافریقای برده‌وه‌‪ .‬له‌م قۆناغه‌دا بوو‪ ،‬ك ‌ه ڕۆحی‬ ‫یانه‌یی‪ ،‬براده‌ری و ل ‌ه خزمه‌ت كۆمه‌ڵدابوونی كامۆ‪،‬‬ ‫گه‌شه‌ی كرد‪ .‬له‌و ڕێپۆرتاژانه‌دا‪ ،‬ك ‌ه له‌ ڕۆژگاری‬ ‫یاریی كامۆدا به‌جێ ماون‪ ،‬ئاماژه‌ ب ‌ه گۆڵچییه‌ك‬ ‫كراوه‌‪ ،‬كه‌ به‌ هاواره‌كانی خۆی ور‌ه و تامه‌زرۆیی‬ ‫له‌ یاریزانه‌كاندا به‌زر ڕاده‌گرێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم نه‌خۆشیی سیل‪ ،‬داهاتووی پڕشنگداری‬ ‫كامۆی یاریزانی له‌ناو برد‪ .‬ئه‌و چاك بووه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم نه‌ك به‌و هێنده‌ی ‌ه ك ‌ه بتوانێت بگه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫بۆ گۆڕه‌پانی تۆپی پێ‪ .‬هه‌ڵبه‌ت وه‌ك ده‌ڵێن‪،‬‬ ‫هه‌میشه‌ له‌ ڕیزی ته‌ماشاكه‌ر‌ه سه‌رسه‌خته‌كانی‬ ‫تۆپی پێ مایه‌وه‌‪ .‬ب ‌ه ڕاده‌ی��ه‌ك‪ ،‬كاتێ یه‌ك ل ‌ه‬ ‫هاوڕێیه‌كانی‪ ،‬چارلز پوونسێ‪ ،‬لێی ده‌پرسێت‪" :‬ل ‌ه‬ ‫نێوان تۆپی پێ و شانۆدا كامیان هه‌ڵده‌بژێریت؟"‬ ‫كامۆ ده‌ڵێت‪" :‬بێگومان تۆپی پێ‪".‬‬ ‫له‌ ده‌یه‌ی ‪1950‬ـدا‪ ،‬ئه‌لبێر كامۆ‪ ،‬له‌ دیمانه‌یه‌كیدا‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ گۆڤارێكی وه‌رزشیدا‪ ،‬سه‌باره‌ت ب ‌ه یان ‌ه‬ ‫كۆنه‌كه‌ی‪ ،‬ده‌ڵێت‪" :‬سه‌باره‌ت ب ‌ه ئه‌خالق‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫فێری بووم‪ ،‬مه‌منوونی تۆپی پێم‪".‬‬ ‫ئه‌لبێر كامۆ‪7 ،‬ـی نۆڤه‌مبه‌ری ‪ 1913‬له‌ دایك‬ ‫بوو‪ .‬حه‌وتی ئه‌م مانگه‌‪ ،‬سه‌دساڵه‌ی له‌دایكبوونی‬ ‫بوو‪.‬‬

‫شیعر‬ ‫‪ -1‬ئازاد به‌هین‪ -‬با مرۆڤ هه‌ر بچووك بێت‬ ‫‪ -2‬غه‌مگین بۆڵی‪ -‬له‌ پرسه‌ى خۆمدا‬ ‫‪ -3‬ئیبراهیم ئه‌حمه‌دی نیا‪ -‬كه‌الوه‌كانی انا‬ ‫الحق‬ ‫‪ -4‬ڕزگار جه‌باری‪ -‬تابووته‌كانی زمان‬ ‫‪ -5‬ئاریان ئه‌بووبه‌كر‪ -‬قاچ‪ ،‬ئۆتۆمبێل‬ ‫‪ -6‬دیار له‌تیف سه‌عید‪ -‬ته‌لبه‌ند‬ ‫‪ -7‬بێستوون مینه‌‪ -‬زه‌مینه‌كان‬ ‫‪ -8‬ڕزگار سوبحی‪ -‬تو ژێر نڤێسا خودێى‬ ‫‪ -9‬ئه‌میر ش�ه‌ی��دا‪ -‬كه‌ خ��ۆر خ��ۆی ڕووت‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‬ ‫‪ -10‬كۆچه‌ر ئه‌بوبه‌كر‪ -‬كاتژمێر دوو‬ ‫‪ -11‬بێستون حه‌سه‌ن‪ -‬قافڵه‌كانى گه‌یشتن‬ ‫‪ -12‬ڕه‌وشه‌ن حه‌مه‌‪ -‬گۆرانییه‌ك ب ‌ه ده‌م ڕێوه‌‬ ‫‪ -13‬سروشت نه‌وزاد‪ -‬گۆڕ جمه‌ی دێت له‌نێو‬ ‫پێاڵوه‌كانم‬ ‫چیرۆك‬ ‫‪ -1‬شااڵو حه‌بیبه‌‪ -‬حه‌وت شه‌و له‌گه‌ڵ مه‌له‌ك‬ ‫‪ -2‬حه‌سه‌ن مسته‌فا‪ -‬ئاوازه‌كانی خه‌ره‌ند‬ ‫‪ -3‬گوڵبه‌ن شه‌ریف‪ -‬مۆری حه‌قیقه‌ت‬ ‫‪ -4‬غالب جه‌میل‪ -‬لڤی باژێری مری بریارێ‬ ‫دده‌ن!‬ ‫‪ -5‬كاوه‌ عیزه‌ت‪ -‬ماسیی سپیی چاوڕه‌ش‬ ‫‪ -6‬سیروان كه‌ریم‪ -‬ماڵه‌كه‌ی السیا‬ ‫‪ -7‬ئه‌حمه‌د كه‌یفی‪ -‬هه‌ولێری خۆم‬

‫ئه‌‬ ‫م پێنجشه‌ممه‌یه‌‬ ‫کۆی شیعره‌کانی‬ ‫د‬ ‫الوه‌ر قه‌ره‌داغی‬ ‫باڵوده‌کرێته‌وه‌‬

‫‪REXNEY chawder 384.indd 1‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )385‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/11/11‬‬

‫‪2‬‬

‫له‌ پێناو چیرۆكنووسیندا‬

‫به‌ڕۆژ ئاكره‌یی‬ ‫ئه‌م نووس���ینه‌ی خ���واره‌وه‌‪ ،‬په‌یامێكی‬ ‫ب���ه‌ڕۆژ ئاكره‌ییه‌‪ ،‬به‌و بۆنه‌ی���ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ ل ‌ه‬ ‫م���اوه‌ی ڕاب���ردوودا‪ ،‬به‌ ه���ۆی چیرۆكی‬ ‫«مراوییه‌كان»ـه‌وه‌‪ -‬ل��� ‌ه هه‌ولێر‪ ،‬خه‌اڵت‬ ‫كرا‪.‬‬ ‫برادەری باوک���م بوو‪ .‬لە کەیەوە؟ قەت‬ ‫نەمزانی‪.‬‬ ‫دەهات���ە ماڵم���ان‪ .‬لە هەرک���وێ باین‪.‬‬ ‫ڕێزانۆک‪ .‬پ���ردی زەرد‪ .‬حاجی ئۆمەران‪.‬‬ ‫تاران‪ .‬هەر لێ���رە و لەم هەولێرە‪ :‬کۆاڵنی‬ ‫فیتەران‪ .‬دەه���ات و دەمایەوە‪ .‬من وێڕای‬ ‫ئەوەی لێرە‪ ،‬لەم ئیس���کانە لە دایک بووم‬ ‫و کۆاڵنی عارەبان و س���ێتاقان و سینەما‬ ‫س���یروان و ل���گاو و دووکەڵ���ی مێ���ش و‬ ‫تەنانەت شەڕە دارالس���تیق و بەردەقانی‬ ‫و بەردەفڕکانێی قەاڵت و تەیراوەیش���م لە‬ ‫بیرە‪ ،‬بەاڵم هەولێرم زیاتر لە گێڕانەوەکانی‬ ‫ئەودا بینیوە و بیستوە و ناسیوە‪.‬‬ ‫دەیگ���وت‪ :‬پانتۆڵەک���ی حەنتاویت لۆ‬ ‫دەکڕم‪ ،‬ئەوانەی ش���ەش گیرفانیان هەیە‪.‬‬ ‫ل���ە حەببانییە لەوان���ەم هەبوو و لە بەرم‬ ‫دەک���رد‪ .‬ه���ەر گیرفانەکی���ش ش���تێکی‬ ‫تێدەنێ���ی‪ .‬دەرنەفیس لەوال و پالیز لەوال‪.‬‬ ‫قەلەمێکیش لە پش���ت گوێ���ت دادەنێی و‬ ‫قیت قیت لەگەڵم ئیش دەکەی‪ .‬لۆ خۆمان‬ ‫ئی���ش دەکەین و ئێواران دەچین ماس���ی‬ ‫دەگرین‪.‬‬ ‫ماس���یگر ب���وو‪ .‬فەرقی نەب���وو کەی!‬ ‫ی���ان تەنانەت ک���وێ! ڕووب���ارە بەخوڕ و‬ ‫کەفاوییەک���ەی پ���ردی زەرد‪ ،‬یان چۆمە‬ ‫مەندەک���ەی نەغەدە‪ ،‬ک���ە پێیان دەگوت‪:‬‬ ‫گادەر‪ .‬دەڕۆیشت‪ .‬لە بەیانییەوە هێندێک‬ ‫ج���ار‪ .‬تاری���کان دەهاتەوە‪ .‬ب���ە کۆڵێک‬ ‫ماسییەوە‪ .‬ماس���یگرێکی پشوودرێژ بوو‪.‬‬ ‫لەس���ەر بەردێک دادەنیشت و جگەرەی بە‬ ‫جگەرە دادەگیرساند و چاوی لە جووڵەی‬ ‫ماسییەکان لە بن ئاو دەبڕی‪.‬‬ ‫کەوبازی���ش بوو‪ .‬لە بی���رم نییە‪ ،‬قەت‬

‫بەبێ کەو‪ ،‬هاتبێتە ماڵمان‪ .‬النی کەم دوو‬ ‫قەفەس���ی هەمیشە پێ بوون‪ .‬کە چووینە‬ ‫شارێکی نزیک تارانیش تەنانەت‪ ،‬بۆ کڕین‪،‬‬ ‫یان ش���ەڕەکەو‪ ،‬دەچووە مەهاباد و شنۆ‪.‬‬ ‫جارێ���ک لەگەڵی چوومە مەهاباد‪ .‬چووینە‬ ‫چایخانەیەک کە دەکەوتە ش���وێنێکی بەرز‬ ‫و لەوێوە ش���اری مەهابادم���ان دەدی‪ .‬لە‬ ‫بەیانیی���ەوە تا ئێ���وارە ل���ەو چایخانەیە‬ ‫دانیش���تین و ئەو جگ���ەرەی بە جگەرەوە‬ ‫داگیرس���اند و من بێتاقەت دەچوومە سەر‬ ‫جادە و لەوێوە لە شار و خەڵکم دەڕوانی‬ ‫و دەهاتم���ەوە ژوورێ‪ .‬ئەو دانیش���تبوو و‬ ‫چاوەڕێ���ی ب���رادەرە کەوبازەکانی دەکرد‬ ‫و نازان���م چ���ۆن بوو‪ ،‬ئ���ەو ڕۆژە هیچیان‬ ‫نەهاتنە ئ���ەو چایخانەیە‪ .‬نیوەڕۆ‪ ،‬کابرای‬ ‫چایچ���ی‪ ،‬نان و ماس���ت و هێلکەی داینێ‬ ‫و گوت���ی‪ :‬دەی ت���ا برادەرەکان���ت دێن‪،‬‬ ‫شتكیمان بۆ بڵێ‪ .‬بەاڵم ئەو ڕۆژە تاقەتی‬ ‫گێڕان���ەوەی هیچ س���ەرهات‬ ‫و چیرۆکێک���ی نەب���وو‪ .‬ک���ە‬ ‫فەرقێکی ئەوتۆیشیان نەبوو‪.‬‬ ‫سەرهاتەکانی کە دەگێڕانەوە‪،‬‬ ‫تێکڕا چی���رۆک بوون‪ .‬تاوێک‬ ‫دەوەس���تا‪ .‬ژوور کپ دەبوو‪.‬‬ ‫چای ڕەش���ی دەخ���واردەوە‪،‬‬ ‫مژێکی ل���ە جگەرەکەی دەدا‬ ‫و چ���اوی تەس���ک دەکردن و‬ ‫بیری دەکردەوە‪ .‬دەترس���این‬ ‫سەری هەڵبێنێ و بڵێ‪ :‬ئەوی‬ ‫دیکەش‪ ،‬بمێنێ بۆ سبەینێ‪.‬‬ ‫لێی دەپاڕاینەوە‪.‬‬ ‫دەیگوت‪ :‬مەیکەنە فش���ەی‬ ‫هۆمەرەکۆری‪ ...‬س���بەینێ و‬ ‫تەواو‪.‬‬ ‫کە داپی���رەم جارێک خۆی‬ ‫لە من دزیی���ەوە و ڕۆیش���تە نازانم کوێ‬ ‫ک���ە ش���ۆڕش نەم���ا و زۆرب���ەی خزم‬ ‫و نەیب���ردم و زۆر گری���ام‪ ،‬گوت���ی‪ :‬وەاڵ و کەس���وکار و دەوروبەرم���ان ل���ە ئێران‬ ‫شیش���ەکیان لێدای‪ ،‬عەرەب لە گامێش���ی گەڕان���ەوە‪ ،‬ئەو لە پ���ردی زەردەوە هاتە‬ ‫نادا‪.‬‬ ‫ئێران‪ .‬ب���ە باوکمی گوت‪ :‬ی���ەک بە هیچ‬ ‫نەمزانی مانا و مەبەس���تی چییە‪ ،‬بەاڵم دۆڕاندمان و ئەمنیش ناچمەوە‪ .‬ش���ەو بە‬ ‫ئ���ەو قس���ەیەم زۆر پێ خۆش ب���وو و لە دایکمی گ���وت ژنەکەی کچێک���ی بووە و‬ ‫گەرمەی گریاندا‪ ،‬یەک بە خۆم‪ ،‬پێکەنیم‪ .‬خەبەری ناردووە ناوی بکەنە کەژاڵ‪.‬‬ ‫لە ڕێزانۆک بووین‪ ،‬کە خەبەر هات ژنی‬ ‫خۆی دەیگوت‪ :‬کەژە‪.‬‬ ‫هێناوە‪ .‬ئەو لە هەولێر بوو‪ .‬ئێوارەیەک بە‬ ‫ک���ە بەرەو تاران چووین و گەیش���تینە‬ ‫خ���ۆی و دوو قەفەس کەوەوە هات‪ :‬ئەرێ وەرامین‪ ،‬ش���ەو درەنگ بوو‪ .‬سبەینێکەی‬ ‫وەڵاڵ ژنم هێناوە‪.‬‬ ‫گوتی‪ :‬بڕۆم بزانم ئەو دەوروبەرە ڕووباری‬ ‫دایکم گوتی‪ :‬پا تە بوو دگەل خو نەینا؟ لێیە؟‬ ‫گوتی‪ :‬خۆ جانتای ش���انم نییە! پاشان‬ ‫پاش ماوەیەک ڕۆیش���ت و ژوورێکی لە‬ ‫گوتی‪ :‬جارێکی دی‪ ،‬کە بێم دەیهێنم‪.‬‬ ‫نزیک ئەو کارخانەیە بە کرێ گرت کە ئیشی‬ ‫شەو گوتی‪ :‬سبەینێی ژنهێنانەکەم‪ ،‬جلم تێدا دەکرد‪ .‬هێندێکجار ش���ەوانی هەینی‬ ‫لە بەر کرد و ویستم بچمە دەرێ‪ ،‬خەسووم دەهاتە ماڵمان‪ .‬ئەو ش���ەوانە تەلەفزیۆن‬ ‫گوتی‪ :‬ئەتوو نابی بچیە دەرێ‪ .‬گوتم‪ :‬لۆ؟ دەکوژای���ەوە و س���فرە زوو هەڵدەگی���را‪.‬‬ ‫گوتی‪ :‬ش���ەپڵە لێت دەدا‪ .‬گوتم‪ :‬شەپڵە جگەرەی بە جگەرەوە دادەگیرساند و من‬ ‫گوو دەخ���وا‪ .‬دەمانچەم پێیە‪ ،‬خۆ جاران ل���ە گێڕانەوەکانی ئەودا‪ ،‬بە هەموو کۆاڵنە‬ ‫نییە بترسێن و لەبەریان هەڵێین‪.‬‬ ‫کۆنەکانی هەولێردا دەڕۆیشتم و جارێکیش‬ ‫کە شەڕ دەستی پێکرد‪ ،‬لە پردی زەرد بزر نەدەب���ووم‪ .‬لە چ���اوە لێکنراوەکانی‬ ‫بووین‪ .‬ئێواران لە هەیوانەکە دادەنیش���ت ئەودا‪ ،‬بەسرە و بەغدا و حیللە و موسڵ و‬ ‫و تەماش���ای جادەکەی ئەوب���ەر ڕووباری حەببانیە و گەلێک شوێنی دیکەم بینین و‬ ‫دەک���رد‪ ،‬ک���ە ب���ەرەو هەولێ���ر دەچوو‪.‬‬ ‫دەیگوت‪ :‬ئەو شەڕەی دەبەینەوە و ئیشی‬ ‫س���ەببەکەم دەس���ت پێ دەکەمەوە‪ .‬ئەو‬ ‫هەموو شیش و ئاسنەم لە چۆمانە‪ .‬تەواو‬ ‫دەبی‪ .‬دەیبەینەوە‪.‬‬ ‫کە تەیارە دەه���ات و هەموومان بەرەو‬ ‫ئەش���کەوت و دۆڵەک���ەی پش���ت ماڵمان‬ ‫هەڵدەهاتی���ن‪ ،‬ئ���ەو لەس���ەر بەردێ���ک‬ ‫دانیش���تبوو‪ .‬ماس���یی دەگرت و دووکەڵی‬ ‫ش���ینی جگەرەکەی بە پشت گوێیدا بەرز‬ ‫دەبووەوە و بزر دەبوو‪.‬‬ ‫نەدەترس���ا‪ .‬دەیگ���وت‪ :‬ئەمن ماس���ی‬ ‫دەگ���رم‪ ،‬ئەنگ���ۆ خۆت���ان بش���ارنەوە و‬ ‫دۆشکەش لەو س���ەرە و لۆ خۆی‪ ،‬ئیشی‬ ‫خۆی دەکا‪.‬‬ ‫کە چووینە ئێران‪ ،‬نەهات‪.‬‬ ‫گوتی‪ :‬لۆ خۆم لێرە دەمینمەوە‪ .‬ماسی‬ ‫دەگرم و ئاگایشم لە ماڵ دەبێ‪.‬‬

‫شەوان بە کۆاڵنە تاریکەکانیاندا دەڕۆیشتم‬ ‫و جگەرەم دەکێش���ا و دەبوومە حەدداد‪،‬‬ ‫ماسیگر‪ ،‬ڕاوچی‪ ،‬کەوباز‪ ،‬نەججار‪...‬‬ ‫پاش چەند ساڵێک‪ ،‬ڕۆژێک هاتە ماڵمان‬ ‫و شەو نەمایەوە‪.‬‬ ‫بە دایکمی گوت‪ :‬ژنێکی ئێرانیم هێناوە‪.‬‬ ‫دایکم گوتی‪ :‬پا کەژال و دایکا وێ؟‪...‬‬ ‫هیچی نەگوت‪.‬‬ ‫ش���ەو گوتی‪ :‬کەژە لە هەولێرە‪ .‬گەورە‬ ‫بووە‪ .‬بەاڵم تازە بڕوا ناکەم بچینەوە‪.‬‬ ‫کە لە س���وێد بووم‪ ،‬بیستم کوڕێکی لە‬ ‫ژنە ئێرانییەک���ەی هەیە‪ .‬تەلەفۆنی نەبوو‬ ‫و خوێندەواریی���ش هی���چ‪ .‬بی���رم کردەوە‬ ‫نامەیەکی بۆ بنووس���م و بە فەرهادی برام‬ ‫بڵێم بۆی بخوێنێتەوە و ئەویش قسەکانی‬ ‫خۆیم بۆ لەس���ەر کاس���ێتێک تۆمار بکا و‬ ‫بینێرێ‪ .‬وەک ئەو کاسێتنامانەی بۆ دایکی‬ ‫کەژە و خوشک و براکانی لە هەولێر‪ ،‬پڕی‬ ‫کردبوون���ەوە و نەیناردبوون‪.‬‬ ‫یەک دوانێکی���ان‪ ،‬نازانم چۆن‬ ‫بوو ل���ە ماڵی ئێمە بوون‪ .‬یان‬ ‫بە جێ مابوون؟‬ ‫بە براک���ەی دەگوت‪ :‬گوێ‬ ‫بگرە فسۆس پەیلەوان‪ ،‬ئەمە‬ ‫یەک بە هیچ دۆڕاندمان‪ ،‬شیش‬ ‫و تەختە و ئاسنەکانی منیش‬ ‫هەموو تێدا چوون‪ ،‬ئێس���تاش‬ ‫بە سەربەرزی نەبێ ناهێمەوە‪.‬‬ ‫بە خەس���ووەکەی دەگوت‪:‬‬ ‫ئەوج���ا بڕۆنی‪ ،‬بە قورعان کە‬ ‫بێمەوە‪ ،‬قووەتمان لە دەس���تە‬ ‫و تەماتەی ڕزی بگوش���م ئاوی‬ ‫لێ دینم‪.‬‬ ‫ی���ەک بە یەک ن���اوی خزم‬ ‫و کەس���ەکانی دێنا و قس���ەی‬ ‫لەگەڵ دەکردن‪ .‬دەتگوت لە ناوەڕاس���تی‬ ‫هەموویان���دا دانیش���تووە‪ .‬دەیگ���وت‪:‬‬ ‫ئەوجا ئەتوو قس���ەم مەبڕە‪ .‬ڕاوەستە با‬ ‫جغارەکی پێکەم‪ .‬دەنگی شقارتە دەهات‪.‬‬ ‫هەناس���ەیەکی قووڵ و سووکەکۆخەیەک‪:‬‬ ‫ئادی‪ ...‬لەگەڵ کێ قسەم دەکرد؟‪...‬‬ ‫دەنگی فەره���ادی برام ل���ە تەلەفۆندا‬ ‫گوتی‪ :‬کەریمیش مر‪ .‬هەر لێرە ڤەشارت‪.‬‬ ‫ل وەرامین‪.‬‬ ‫لە پش���ت پەنج���ەرە‪ ،‬بەف���ر دەباری‪.‬‬ ‫ب���ا‪ -‬غ���اری دەدا و خ���ۆی و بەف���ری بە‬ ‫شووشەکانی پەنجەرەمدا دەدا و من هیچم‬ ‫پێ نەگوترا‪ .‬لە س���وێد‪ ،‬گریانیش سەخت‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫ناوی کەریم بوو‪.‬‬ ‫زڕبرای ڕەسول گەردی بوو‪.‬‬ ‫پێمان دەگوت‪ :‬کەریم پلە‪.‬‬ ‫ئەم خەاڵتە پێشکەش بەو پیاوە دەکەم‪.‬‬ ‫ب���ە کەریم پلە‪ ،‬کە فێری زمانی کوردی‬ ‫و دیتن و گێڕانەوەی کردم‪.‬‬

‫لە پشت پەنجەرە‪ ،‬بەفر دەباری‬ ‫با‪ -‬غاری دەدا و خۆی و بەفری‬ ‫بە شووشەکانی پەنجەرەمدا دەدا‬ ‫و من هیچم پێ نەگوترا‪ .‬لە سوێد‪،‬‬ ‫گریانیش سەخت بوو‪.‬‬

‫عێراق ‪100 +‬‬

‫خانەی باڵوکردنەوەی بەریتانی‪ ،‬کۆما پرێس‪ ،‬دەیەوێت‬ ‫چەند کورتەچیرۆکێک باڵوبکاتەوە کە لە الیەن نووسەرانی‬ ‫عێراقییەوە نووس���رابن‪ .‬چیرۆکەکان بە عەرەبی و کوردی‬ ‫(لە ش���ێوەی کتێبی ئەلیکترۆنی)دا و بە ئینگلیزی (لە‬ ‫ش���ێوەی کتێبی چاپک���راو و کتێب���ی ئەلیکترۆنی)دا لە‬ ‫‪2014‬دا باڵو دەکرێنەوە‪.‬‬

‫هەر چیرۆکێک لەسەر بنەمای ئەوە هەڵدەبژێردرێت‬ ‫ ‬ ‫ک���ە تا چەند لەگەڵ بیرۆکەی پڕۆژەک���ەدا دەگونجێت‪ :‬دەبێت‬ ‫چیرۆک���ەکان لە س���اڵی ‪2103‬دا رووبدەن‪ ،‬واتە س���ەد س���اڵ‬ ‫پاش داگیرکردنی عێراق‪ .‬دەبێت چیرۆکەکە پیش���انمان بدات‬

‫‪11/11/2013 12:41:07 AM‬‬

‫««‬

‫نوس���ەرەکەی چۆن وێنای دونیا دەکات لە ش���ارێکی عێراقی‬ ‫دیاریکراودا پاش ‪ 90‬س���اڵ لە ئێس���تا‪ .‬هەر چیرۆکێک دەبێت‬ ‫بەسەرهاتێکی س���ەربەخۆ بێت و لە ‪ 6,000‬وشە کەمتر بێت‪.‬‬ ‫بەاڵم دەبێت لە رێی سیاقی چیرۆکەکەوە یان پاشخانەکەیەوە‪،‬‬ ‫خوێنەر هەم ش���تێک لە بارەی رابردووی ئەو شارەوە ببینێت‪،‬‬ ‫هەم کاریگەری���ی درێژخایەنی داگیرکردنەکەی س���اڵی ‪.2003‬‬ ‫دەبێت کولتوور و سیاس���ەت و تەکنەلۆجیا و بیناس���ازی و لە‬ ‫هەمووش���ی گرنگتر زمانی چیرۆکەکە ب���ە روونی لە داهاتوودا‬ ‫بێت‪ ،‬هەروەها دەش���بێت چیرۆکەکە پەیوەست بێت بە ژیانی‬ ‫راستەقینەی یەک شاری دیاریکراوەوە‪.‬‬ ‫دە چیرۆک‪ ،‬کە لە دە ش���اری جی���اوازی عێراقدا‬ ‫ ‬

‫زۆر سوپاس‪.‬‬ ‫سوپاس بۆ هەمووتان‬

‫د‪.‬نه‌وزاد ئه‌حمه‌د ئه‌سوه‌د‬

‫دو هه‌فت‌ه جارێک ده‌ینوسێت‬

‫گرێی ئەلیكترا‬

‫‪Electra Complex‬‬ ‫گرێی ئەلیكترا ‪ ،Electra Complex‬بەپێچەوانەی گرێی ئۆدیب‪ ،‬ئاماژەیە بۆ‬ ‫خۆشەویس���تیی كچ بۆ باوكی و رقلێبوونەوەی لە دایكی‪ ،‬ئەمە بەزۆری لەو خێزانانەدا‬ ‫روو دەدات كە لەرووی كولتوری و كۆمەاڵیەتییەوە ناكۆكیی زۆر لەنێوان دایك و باوكدا‬ ‫سەرهەڵدەدات‪ ،‬دەشێت لەكەش���ێكی وادا باوك پایەو دەستكەوتێكی گەورەی هەبێت‬ ‫و دایكیش كەس���ێكی ئاسایی بێت‪ ،‬یان باوك بەرپرسیارێتی و خۆشەویستیی زیاتر بۆ‬ ‫مناڵەكانی بنوێنێت و دایكیش پتر بایەخ بەخۆی بدات‪ ،‬دیس���ان دەش���ێت كچ غیرە لە‬ ‫دایكی بكات و هەوڵی كۆنترۆڵكردنی باوكی بدات‪.‬‬ ‫فرۆید ئەم خۆشەویس���تی و غیرەیە دەگەڕێنێتەوە ب���ۆ قۆناغی منداڵی لەالی كچ‪،‬‬ ‫كاتێك هەس���ت بەوە دەكات ك���ە جیاوازی رەگەزی لەنێوان خ���ۆی و براكەیدا هەیە‪،‬‬ ‫بەتایبەتی لەرووی فس���یۆلۆجییەوە‪ ،‬دیارترین ئەو جیاوازییانە بریتییە لە دەرككردنی‬ ‫كچ كە وەكو كوڕان ئەندامی نێرینەی نییە‪.‬‬ ‫گرێ���ی ئەلیكت���را بریتییە ل���ەو مەیل و ئ���ارەزووەی لەالی كچان دروس���ت دەبێت‬ ‫لەبەرامب���ەر باوكیان���داو دووركەوتنەوەیان لە دایكیان‪ ،‬ئەمە ل���ە قواڵیی دەروون و لە‬ ‫نائاگاییدا كۆ دەبێتەوەو زۆر جار ئەم گرێیە تا قۆناغی هەرزەكاریش بەردەوام دەبێت‪،‬‬ ‫ج���ا لەبەرئەوەی باوك تابو ‪ Taboo‬و حەرامە‪ ،‬ئیدی كچ پتر مەیلی بۆ ئەو پیاوانە‬ ‫دەچێت كە زۆر لە تەمەنی خۆی گەورەترن و لە باوكی دەچن‪.‬‬ ‫لە ئەفسانەی یۆنانیدا «ئەلیكترا» كچی «ئاگامەمنون»ی پاشای مسینایە‪ ،‬دایكی‬ ‫ئەلیكترا ناوی «كلیتمنس���ترا»یە‪ ،‬ئەم ش���اژنە ئیجیسۆس���ی كوڕەمامی خۆی خۆش‬ ‫دەوێت و عاشقی دەبێت‪ ،‬پێكەوە پالن دادەڕێژن و ئاگامەمنون دەكوژن‪ ،‬دواتر ئەلیكترا‬ ‫هانی «ئۆریس���ت»ی برای دەدات كە تۆڵەی باوكی بكاتەوەو كلیتمنس���ترای دایكی و‬ ‫ئیجیسۆسی عەشیقی بكوژێت‪ ،‬ئۆریس���تیش دایكی و عەشیقەكەی پێكەوە دەكوژێت‪.‬‬ ‫لەس���ەردەمی نوێدا دیارترین رۆمان كە گوزارشت لە گرێی ئەلیكترا دەكات‪ ،‬بریتییە لە‬ ‫رۆمانی (لۆلیتا)ی رۆماننوسی رووسی فالدیمێر نابۆكۆف (‪ )1977-1899‬كە لەساڵی‬ ‫‪1958‬دا باڵوی كردەوە‪ ،‬لەم رۆمانەدا پیاوێكی تەمەن س���ی ساڵی دان بەو پەیوەندییە‬ ‫ئەوینداری و سێكسییەدا دەنێت كە لەگەڵ لۆلیتای تەمەن ‪ 13‬ساڵدا هەیەتی‪.‬‬ ‫گرێ���ی ئۆدیب و گرێی ئەلیكترا لەتەمەنی گەورەبونداو ل���ە رووكاردا نامێنن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەرەفت���اری مرۆڤدا بەش���ێوەی جیاجیا دەردەكەون‪ ،‬واتە لەتەمەنی گەورەبوونیش���دا‬ ‫هەندێ‌ لە رەفتارو هەڵس���وكەوتەكانی مرۆڤ رەنگدانەوەی گرێی ئۆدیبن لەالی كوڕ و‬ ‫رەنگدانەوەی گرێی ئەلیكتران لەالی كچ‪.‬‬

‫گرێی نێرینەیی ‪Masculinity Complex‬‬

‫لێ���رەدا ك���چ‪ ،‬بەپێی ئەم گرێیە‪ ،‬وەك ك���وڕ رەفتار دەكات‪ ،‬ئەم���ە پاش ئەوەی‬ ‫دەرك ب���ەوە دەكات ك���ە ئەم وەك كوڕان ئەندامی نێرین���ەی نییەو‪ ،‬بەهۆی كولتوری‬ ‫كۆمەڵگاكەش���ەوە هەس���ت بەوە دەكات كچ لە كوڕ كەمترە‪ ،‬ئەمیش ئەو دۆخە رەت‬ ‫دەكاتەوەو ئیدی وەك كوڕ هەڵسوكەوت دەكات‪ ،‬دەچێتە نێو ملمالنێ‌ لەگەڵ كوڕانداو‬ ‫رەفتاری شەڕانگێزی دەنوێنێت بەو پێیەی گوایە كوڕ شەڕانییە‪.‬‬

‫گرێی مێینەیی ‪:Femininity Complex‬‬

‫لێ���رەدا كوڕ وەك ك���چ رەفت���ار دەكات‪ ،‬لەكاتێكدا پێكەوە خۆیان دەش���ۆن بۆی‬ ‫دەردەكەوێت ئەندامی مێینەیی خوش���كەكەی جیاوازە‪ ،‬لەوێناكردنی ئەم كوڕەدا دایكی‬ ‫وای لە خوش���كەكەی كردووە واتە ئەندامی نێرینەیی بڕیوە‪ ،‬ئەمیش لەترسا بۆ ئەوەی‬ ‫ئەندام���ی نێرینەیی نەبڕێ���ت‪ ،‬وەك كچ رەفتار دەكات‪ ،‬ئەمە ب���ەزۆری لەو خێزانانەدا‬ ‫روو دەدات ك���ە دای���ك تیایدا ت���ووڕەو توندوتیژ بێت و بەتوندوتی���ژی مامەڵە لەگەڵ‬ ‫منداڵەكانیدا بكات‪.‬‬

‫گرێی قابیل ‪: Cain Complex‬‬

‫گرێی غیرەو رژدی و ملمالنێ‌ لەبەرامبەر برادا‪ ،‬لێرەدا براكان رق و رژدی بەرامبەر‬ ‫یەكدی هەڵدەگرن‪ .‬لەئەفسانە ئاینییەكاندا قابیل و هابیل كوڕی ئادەمن و قابیل هابیلی‬ ‫برای دەكوژێت‪.‬‬

‫گرێی ئەنتیگۆنا ‪:Antigone Complex‬‬

‫لەم گرێیەدا خوشك بە ئەندازەیەكی زۆر خۆشەویستی و مەیلی بۆ براكەی هەیە‪،‬‬ ‫بەپێی ئەفسانە یۆنانیەكە ئەنتیگۆنا كچی ئۆدیبی پاشایە‪ ،‬كاتێك براكەی دەكوژرێت‪،‬‬ ‫ئەنتیگۆن بەدزییەوە دەینێژێت‪ .‬ئەم ئەفس���انەیە ئاماژەیە بۆ خۆبەختكردنی خوش���ك‬ ‫لەپێناوی براكەیدا‪.‬‬

‫گرێی ئۆریست ‪:Orestes Complex‬‬

‫بەپێچەوان���ەی گرێی ئۆدی���ب‪ ،‬لێرەدا كوڕ دایكی خ���ۆی دەكوژێت و تۆڵەی باوكی‬ ‫دەكاتەوە بەو پێیەی لە ئەفسانەی یۆنانیدا ئۆریستی كوڕی ئاگامەمنون كلیمنتسترای‬ ‫دایكی دەكوژێت چونكە خیانەتی لە باوكی كردووەو كوشتویەتی‪.‬‬ ‫گرێ���ی گریزلدە ‪ :Griselda Complex‬گرێی خۆشەویس���تی زۆری باوك بۆ‬ ‫كچەكەی‪ ،‬كە حەز ناكات شوو بكات‪ ،‬یان نایەوێت بە هەموو كەسێكی بدات و بیانووی‬ ‫زۆر بۆ داواكارەكانی ئەهێنێتەوە تا ش���وو نەكات و هەر لەالی خۆی بمێنێتەوە‪ .‬بڕوانە‬ ‫ئەفسانەی یۆنانی‪.‬‬ ‫گرێی دیانا ‪:Diana Complex‬‬ ‫ێ بە نێرینە‪ .‬ئەمەش لە هەڵس���وكەوت‬ ‫ئ���ارەزووی چەپێنراوی مێینە بۆ ئەوەی بب ‌‬ ‫و رەفتارەكانی���دا رەنگ دەداتەوە‪ ،‬ئەمە ت���ا ئەندازەیەكی زۆر لە گرێی نێرینەیی نزیك‬ ‫دەبێتەوە‪ ،‬بڕوانە ئەفسانەی دیانا‪ .‬دیسان جان دارك وەك نموونە دەهێنرێتەوە‪.‬‬

‫گرێی میدیا ‪:Medea Complex‬‬

‫روودەدەن‪ ،‬ل���ە کتێبێکدا باڵودەکرێنەوە؛ نابێت هیچ ش���ارێک‬ ‫زیاد لە جارێک دووبارەبێتەوە‪ .‬لە خوارەوە بڕوانە لیس���تی ئەو‬ ‫شارانەی کە دەتوانیت هەڵیانبژێریت‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر حەزدەکەیت چیرۆکێک بنوس���یت بۆ ئەم‬ ‫ ‬ ‫پڕۆژەی���ە‪ ،‬تکای���ە پەیوەندی بکە ب���ە رێکخەرەکانەوە لە ڕێی‬ ‫ئەم س���ێ ئیمەیڵەوە تا بۆت ساغبێتەوە ئەو شارەی دەتەوێت‬ ‫نەگیراوەو چیرۆکه‌کان تا به‌رواری ‪ 2014/1/14‬وه‌رده‌گیرێن‪:‬‬ ‫‪hassanblasim@gmail.com‬‬ ‫‪ra.page@commapress.co.uk‬‬ ‫‪chelsea.milsom@commapress.co.uk‬‬

‫رق���ی دایك لە مناڵەكانی پ���اش ئەوەی باوكی مناڵەكان���ی خیانەتی لێدەكات یان‬ ‫ژنێك���ی تر دەهێنێت و ژن���ی یەكەم فەرام���ۆش دەكات و جێیدەهێڵێت‪ ،‬لێرەدا داخی‬ ‫خۆی بەمناڵەكانی دەرێژێت‪ .‬لەئەفس���انەی یۆنانیدا میدیا هەردوو كوڕەكەی دەكوژێت‬ ‫لەبەرئەوەی جیسۆنی مێردی كچی پاشای كۆرینسە دەخوازێت‪.‬‬ ‫گرێ���ی ناپلیۆن ‪ :Napoleon Complex‬ئ���ەم گرێیە لەو پیاوانەدا هەیە كە‬ ‫لەش���والرێكی الوازو بچوكیان هەیە‪ ،‬تەنانەت ئەندامی نێرینەشیان بچوكە‪ ،‬لێرەدا ئەو‬ ‫پیاوە بەشێوەی تر گوزارشت لەو دۆخە سایكۆلۆجیەی دەكات و رەفتاری شەڕانگێزی‬ ‫لەبەرامب���ەر ئافرەتان بەكاردەهێنێت‪ ،‬یان ه���ەوڵ دەدات ژمارەیەكی زۆریان كۆنترۆڵ‬ ‫بكات یان زۆربەیان بەالی خۆیدا رابكێش���ێت و دڵیان داگیر بكات‪ .‬دەڵێن ناپلیۆن بەو‬ ‫شێوەیە بووەو هەوڵی داوە لەیەك كاتدا لەگەڵ زۆرترین ژندا بنوێت‪.‬‬ ‫املوسوعة النفسية اجلنسية‪ ،‬د‪.‬عبداملنعم احلفين‪ ،‬مكتبة مدبولي‪ ،‬القاهرة‪ ،‬ط‪.2004 ،4‬‬

‫‪REXNEY chawder 384.indd 2‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )385‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/11/11‬‬

‫««‬

‫‪3‬‬

‫دیالۆگی نێوان مەال بەختیارو ئاالن تۆرین‬ ‫ئێمە كەوتوینەتە سەردەمێكەوە‪ ،‬ئەوە پێناسەی‬ ‫دیموكراسییەكەیەتی كە ب��ەرێ��زت باستكرد‪،‬‬ ‫لە دیموكراسی سیاسییەوە بەرە ب��ەرە‪ ،‬بەرەو‬ ‫دیموكراسی مافی مـرۆڤ بە شێوەیەكی فراوان‬ ‫دەڕوات‪ ،‬سەبارەت بە ئێمە (كورد) هێشتا زۆر‬ ‫گرانە‪ ،‬چونكە نەتەوەیەكی (‪ )50‬ملیۆنین و بە‬ ‫مانای دەسەاڵت دەسەاڵتمان نییە‪ ،‬لەوەش خراپتر‬ ‫واڵتانی داگیركەری كوردستان‪ ،‬هیچییان تا ئێستا‬ ‫دیموكراسی سیاسی ڕاستەقینەییان بە چاو‬ ‫نەدیوە؟‬

‫ئامادەكردنی ‪ :‬ئەنوەر حسێن‪ -‬فەرەنسا‬ ‫مەالبەختیار لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی‪ ،‬دوای‬ ‫بەدوای ئەوەی رۆژی (‪ )2013/6/29‬لەپاریس���ی‬ ‫پایتەختی فەرەنس���ا بە بەبابەتی (رۆش���نگەری‬ ‫لەناو واڵت���ی دواكەوتوودا)كە لە هۆڵی بەناوبانگی‬ ‫كۆلبێری پەرلەمانی فەرەنس���ا‪ ،‬پێشكەش���یكرد‪،‬‬ ‫بەشداری لەكۆنفرانسی نێودەوڵەتی (كوردستانی‬ ‫عی���راق‪ ،‬هەرێمێك بەرەو دیموكراس���ی) كرد‪ ،‬كە‬ ‫ئینستوتی كوردی ‪ -‬فەرەنسی لە پاریسی پایتەختی‬ ‫فەرەنس���ا رۆژی (‪)2013/6/30‬رێكیخس���تبوو‪،‬‬ ‫بەمەبەستی گفتوگۆیەكی فكریی و ئاگاداربوون لە‬ ‫دواین بۆچوونەكانی سەبارەت بەبارودۆخی جیهان‬ ‫و ئەو ش���ەپۆلە دیموكراسییەی كەپێویستە ئەمڕۆ‬ ‫لەجیهاندا بگیرێتەبەر‪ ،‬لەماڵەكەی خۆی‪ ،‬سەردانی‬ ‫گەورەبیرمەندی فەرەنسی و سۆسیۆلۆگی جیهانی‬ ‫ئ���االن تۆرینی ك���رد‪ ،‬هەروەك لەس���ەردانەكەیدا‬ ‫مەالبەختیار سەبارت بەكوردستان و ئەو هەواڵنەی‬ ‫یەكێتیی نیش���تمانیی‪ ،‬كە بەپلەی یەكەم لەپێناو‬ ‫پراكتیزەكردن���ی دیموكراس���ی لەهەرێم و عێراقدا‬ ‫ئەنجامیداون‪ ،‬گفتوگۆی لەگەڵ تۆریندا كرد‪.‬‬ ‫هەموو ڕووبەرەكانی كۆمەڵگەدا نەكشێت‪ ،‬چەند‬ ‫سەردانی‬ ‫لەو سەردانە نارەس���میەدا كە یەكەم‬ ‫كاپيتاڵیزمی نوێ بكشێ‪ ،‬دەبێت ئەوەندەش‬ ‫سیاس���ەتمەدارێكی ك���ورد و وەفدێكی كوردیە بۆ دیموكراسی خ��ۆی گوڵەباڵیزە ب��ك��ات‪ ،‬بەبێ‬ ‫الی بیرمەندێكی گ���ەورەی وەك ئاالن تۆرین‪ ،‬كە خۆگوڵەباڵیزەكردنی دی��م��وك��راس��ی‪ ،‬ئەگەر‬ ‫لەالی���ەن د‪ .‬عادل باخەوان مامۆس���تای زانكۆ لە دیموكراسی خ��ۆی لۆكاڵیزە ب��ك��ات‪ ،‬ه��ەر لە‬ ‫فەرەنس���اوە رێكخرابوو لە هەمانكاتدا هەرخۆشی دیمكراسی كورد‪ ،‬عەرەبی‪ ،‬فارسی ‪ .....‬تا دواتر‬ ‫گفتوگوكان���ی نێوان ئاالن تۆرین و مەال بەختیاری بەناوی تایبەتمەندیەوە ئاین بهێنیتە ناویەوە‪،‬‬ ‫وەرگێڕاوە‪ ،‬كاتێك وەفدەكە گەیشتە ماڵی ناوبراو دژی ئ���ەوەم دەب��ێ��ت خ��ۆی ل��ەگ��ەڵ مافەكانی‬ ‫لە شوقەكەی خۆیدا لەچاوەڕوانیاندابوو‪.‬‬ ‫مرۆڤدا گوڵبالیزە بكات‪ ،‬ئەوا وەك ئۆپشن لەناو‬ ‫دەچێت‪ ،‬بۆ نموونە ئێمە كەشفی دیموكراسی‬ ‫ئ���االن ت��ۆری��ن وت���ی‪« :‬م��ن زۆر خۆشحاڵم سیاسیمان كرد‪ ،‬ئەمەش ئەو شتەیە جاران‬ ‫ك��ەپ��ێ��ش��وازی ل��ە سیاستمەدارێكی ك���ورد و پێماندەوت سەردەمی شۆڕش‪ ،‬لەو چركە‬ ‫هاوڕێكانی دەك��ەم‪ ،‬جگە لەو دیالۆگەی لەسەر ساتەدا دەستمان كرد بە هەڵگەڕانەوەی‬ ‫دیموكراسی و كتێبە نوێكەی خۆی و درێژەپێدانی شارستانیەتەكان‪ ،‬لە ئەمریكا سەربەخۆیی‬ ‫سیستمی س��ەرم��ای��ەداری‪ ،‬ئ��االن تۆرین باسی وەرگیرا‪ ،‬لە ئیسپانیا بەهەمان شێوە‪،‬‬ ‫لەوەكرد كەپێویستە تۆ وەكو (مەالبەختیار) پاشان شۆڕشی ئەكتۆبەر لە سۆڤییەت‪،‬‬ ‫و سەركردەیەكی سیاسی كورد گرنگی بە هەر دوای هەموو ئەمانە دیموكراسی سیاسی‬ ‫چوار پارچەی كوردستان بدەن و هەوڵبدەن بۆ ناتوانێت وەاڵم��ی پرسیارەكان بداتەوە‪،‬‬ ‫یەكگرتن و ئەوەشی وت من هیوادارم‪ ،‬رۆژێك بێت دەتوانم تۆ لەسەر كارەكەت لەق بكەم‪،‬‬ ‫هەر چوار پارچەی كوردستان ئازادو رزگار بێت لەناو دیموكراسی سیاسیدا من وەك خاوەن‬ ‫و تۆ ببینم وەكو س��ەرۆك و رۆڵ و كاریگەری كار مافی ئەوەم هەیە‪ ،‬كە تۆی كرێكار‬ ‫گەورەت هەبێت‪ ،‬چونكە ئایندەت رونەو هیوادارم وەك گۆرەوی لولبكەم‪.‬‬ ‫خۆشت كاری باش بكەی بۆ ئەو پرسە گرنگ و‬ ‫ب��ەاڵم ل��ەس��ەدەی بیستەمدا چەندێك‬ ‫چارەنوسازە‪».‬‬ ‫پێشدەكەوتین و چوینە ن��او مێژوەوە‬ ‫لەو دیدارەی نێوان ئاالن تۆرین و مەالبەختیار‪ ،‬ئەم بۆچوونە دەگ��ۆڕدرا‪ ،‬لەناو سەدەی‬ ‫دیالۆگێكی گرنگ لەسەر زۆر بابەت روویدا ئەوەی بیست و یەكدا ئەم دیموكراسییە سیاسیە‬ ‫لێرەدا باڵوبۆتەوە بەشێكی گرنگی ئەو دیالۆگەیە‪ ،‬دەكەوێتە ناو قەیرانی گەورەوە و ناتوانێت‬ ‫لەكۆتایشدا مەالبەختیار قەڵەمێكی گرانبەهاو وەاڵمی پرسیارەكان بداتەوە‪ ،‬بۆیە ئێستا‬ ‫تایبەتی پێشكەشكردو وت��ی‪« :‬ئ��ەم��ە وەك��و شتێكی تر خۆی بەسەرماندا فەرز دەكات‪،‬‬ ‫دیارییەكی تایبەتی كەسێكی كورد وەربگرە» كە دەرەنجامی قۆناغەكەیەو بریتییە لە‬ ‫و هەر لەو دیدارەشدا‪ ،‬مەالبەختیار بانگهێشتی دیموكراسی كۆمەاڵیەتی‪ ،‬بەبێ دیموكراسی‬ ‫ناوبراوی كرد بێتە كوردستان و ئاالن تۆرینیش بە كۆمەاڵیەتی ناتوانین وەاڵمی ئەو شتانە بدەینەوە‪،‬‬ ‫ڵێنیدا پێش كۆتایی ئەمساڵ سەردانی سلێمانی ئەمڕۆ لەدەرەوەی ئەوروپا بزوتنەوەكان دەستیان‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫پێكردوە‪ ،‬بە تایبەتی ئەوانەی پێیاندەڵێن چوونە‬ ‫دەرەوە لە كۆڵۆنیالیزم و واڵت��ان دەیانەوێت‬ ‫*مەال بەختیار‪ :‬ئەگەر مێژوی سەرمایەداری و سەربەخۆبن‪ ،‬ب��ەاڵم ئەمڕۆ لەگەڵ گۆڕانكاری‬ ‫دیموكراسییەكان بخوێنینەوە‪ ،‬هەمیشە مێژویەك بەسەر بەرهەم لە هەموو بەشەكانی ژیاندا دێت‪،‬‬ ‫بووەو ناو بەناو قەیرانی توش بووە مرۆڤایەتی دەیانەوێت ملمالنێ بكەن‪ ،‬نەك لە پێناو سیاسەتدا‬ ‫نزیك كردوەتەوە لە كارەسات‪ ،‬بەاڵم دووبارە خۆی یان كۆمەاڵیەتیدا‪ ،‬واتە ملمالنێكە هیچییان نییە‪،‬‬ ‫ڕێكخستوەتەوە‪ ،‬بەواتایەكی تر لەگەڵ هەموو بەڵكو ملمالنێكە لە پێناو كلتوردایە‪ ،‬ئەمەش ئەو‬ ‫سەردەمێكدا سەرمایەداری خۆی ڕێكخستووە‪ ،‬لە شتەیە كە ناوم نا بزوتنەوەی چوونە دەرەوەی‬ ‫ڕابردوودا وا بووە ئایا لە سەردەمی گۆڵباڵیشدا لیزاسیۆن‪ ،‬كۆڵۆنالیزاسیۆنی ت��ازە ئەوەیە‬ ‫وا دەبێت؟ ئایا ئەڵتەرناتیڤ هەر ئەوەیە كە دەیانەوێت بە ناوی زمانێكەوە‪ ،‬یان شوناسێكەوە‪،‬‬ ‫تۆرین وتویەتی هەر خۆمان كۆبكەینەوە‪ ،‬یان یان شتی ئایینی‪ ،‬یان كلتورێكی تایبەتیەوە‬ ‫ئەڵتەرناتیڤی تر هەیە‪ ،‬چونكە ئەڵتەرناتیڤی ملمالنێ بكەن‪ ،‬ئەو سەردەمە تەواو بوو كە لە‬ ‫تر هەیە‪ ،‬كە لەسەر ئاستی جیهان پڕۆسەكە پێناوی دەستكەوتە كۆمەاڵیەتییەكاندا بزوتنەوەی‬ ‫چارەسەر بكات و دیموكراسی بەردەوام بێت؟ ئایا گ���ەورە دروس���ت ب��ك��ەی‪ ،‬ل��ە یەكێك ل��ە كۆتا‬ ‫لەمەو دواش ئەڵتەرناتیڤ هەر دیموكراسیە؟‬ ‫كتێبەكاندا دەڵێم لە پێناو ملمالنێی دەسكەوتە‬ ‫ئاالن تۆرین‪ :‬چەندێك لە گەشەی ئابوریدا كۆمەاڵیەتییەكان‪ ،‬كە ئێستا كاڵبوونەتەوە لە‬‫پێشكەوین‪ ،‬ئەوا كاریگەری لەسەر كۆمەڵگە هەیە ئەوروپا‪ ،‬ئێمە چەندین بزوتنەوەمان هەیە لە پێناو‬ ‫و لە چركە ساتێكدا هەموو شتێك بینادەكەین‪ ،‬دەسكەوتە كلتورییەكاندا ملمالنێ دەكەن‪ ،‬یەكێك‬ ‫لە چركە ساتێكدا دیموكراسی ناتوانێت موقاوەمە لەوانە بزوتنەوەی ئافرەتانە‪ ،‬كە ملمالنێ دەكەن‬ ‫بكات‪ ،‬ئەگەر ئەویش بە هەمان شێوە بە ناو بۆ ئەوەی خۆیان خاوەنی الشەی خۆیان بن‪ ،‬ئەم‬

‫‪11/11/2013 12:41:11 AM‬‬

‫ئاالن تۆرین ‪:‬لە عیراقدا لەسەر ئاستی پراكتیك‬‫سەربەخۆن یان نا؟‬

‫الشەیە نیشتمانی خۆمە و خۆم تێیدا دادەنیشم‪،‬‬ ‫لە چەندین شوێنی دژی��ەك و دنیادا و ئەوەی‬ ‫دەیبینین تەنها ئەو بزوتنەوانە نین كە لە پێناو‬ ‫دیموكراسی و كایە كۆمەاڵیەتییەكاندا كاردەكەن‪،‬‬ ‫بەڵكو ئەو بزوتنەوانەن كە دژی ئەو ئەكتەرانەن‪،‬‬ ‫كە ئەكتەری ئازادیخوازی نیشتیمانیەكانیان بوون‪،‬‬ ‫بۆ نموونە لە واڵتانی ئێكس كۆمۆنیست‪ ،‬هەروەها‬ ‫لە جیهانی ناسیۆنالیستی پۆست عەبدولناسردا‪،‬‬ ‫گوماندەكەم سبەینێش لە واڵتانی وەك چین‬ ‫و كۆریا و هیندستان و هەموو واڵتانی جیهان‬

‫كردووە لەم كتێبەدا كە چۆن دەكرێت سەرلەنوێ‬ ‫بینای بكەینەوە‪ ،‬وەاڵمی منیش بەیەك وشەیە‬ ‫ئەمەیە كە ئەگەر كاتیگۆریە كۆمەاڵیەتیەكان‬ ‫هەڵوەشابێتنەوە‪ ،‬ئەگەینە ئەو دەرەنجامەی كە‬ ‫دەگەڕێینەوە بۆ ئەو هەلومەرجەی كە پێیدەڵێن‬ ‫چوونە دەرەوە لە كۆمەڵگەی سیكۆالریزم‪،‬‬ ‫هەروەها گەڕانەوە بۆ بزوتنەوە ئایینیەكان و‬ ‫ئەنتی دیموكراسی‪ ،‬ئەوەی من دیفاعی لێدەكەم‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬كە هەموو واڵتانی دنیا خۆیان ئازاد‬ ‫كردوە لە هەیمەنەتی ڕۆژئاوا و هەمان ڕێگە ناگرنە‬ ‫ب��ەر‪ ،‬تەنانەت لە ئ��ەوروپ��اش چەندین‬ ‫ڕێگەی جیاواز هەیە‪ ،‬ئەم واڵت��ە تازە‬ ‫ڕزگاربوانە تێدەگەن لەوەی كە فرە دەنگ‬ ‫و ڕەنگ و كۆمەاڵیەتی‪ ،‬مێژوو‪ ،‬كلتور ‪..‬‬ ‫پێكەوە گرێبدات‪ ،‬ئەوەی لەم كتێبەمدا‬ ‫گەیشتومەتە ئاكام ئەوەیە كە ئەو واڵتە‬ ‫تازە پێگەیشتوانە‪ ،‬لەسەریانە مێژوو و‬ ‫كلتور و ڕابردوی خۆیان گرێبدەنەوە بە‬ ‫دەستكەوتە هەرە جیهانییەكانی ڕۆژئاوا‪،‬‬ ‫لە ئەفالتونەوە تاوەكو ئەمڕۆ‪ ،‬واتە ئەم‬ ‫دوانە پێكەوە گرێبدەن‪ ،‬ئەمەش شتێكی‬ ‫نۆرماڵە‪ ،‬چونكە ڕێگە بە خۆم دەدەم‬ ‫بڵێم ناتوانن جگە لەمە شتێكی تر بكەن‪،‬‬ ‫مرۆڤایەتی جگە لەمە هیچ چارەسەرێكی‬ ‫تری نیە‪ ،‬یان بەرەو كارەسات و جەنگ‬ ‫دەڕۆینن‪ ،‬واتە بەرەو چارەسەر یان بەرەو‬ ‫كارەسات ڕۆشتن ‪.‬‬ ‫ئەمەی دەیبینین كشانی كەپیتالیزمە‪،‬‬ ‫چ��ەن��دە كەپیتالیزمی ن��وێ دەكشێ‪،‬‬ ‫ئ��ەوەن��دەش ملمالنێی ن��وێ ل��ە دای��ك‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئەوانیش تەنها پەیوەندییان‬ ‫بەالیەنی سیاسی و كۆمەاڵیەتییەوە نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لە هەمانكاتیشدا گڵۆبەڵیشن‪ ،‬دەبێت دیسانەوە‬ ‫سەر لە نوێ پێناسەی دیموكراسی بكەینەوە كە‬ ‫دیموكراسی عەقڵ و مافەكانی مرۆڤە‪ ،‬چونكە‬ ‫بەبێ پرەنسیپی مافەكانی مرۆڤ دیموكراسی‬ ‫مانای نییە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی ئەمە كۆنترین پێناسەی‬ ‫دیموكراسییە لە ڕۆژئاوادا‪.‬‬ ‫بە تایبەتی لە س��ەردەم��ی ئ��ەن��واردا‪ ،‬ئێمە‬ ‫دەتوانین ئەم پێناسەیە بدۆزینەوە‪ ،‬چونكە ئێستا‬ ‫پێویستمان پێییەتی‪ ،‬چونكە دیموكراسی نوێ‬ ‫ئەوەیە كە ماف بدات بە گەل و ئەو دەسەاڵتەی‬ ‫هەبێت‪ ،‬كە گەل بە دەسەاڵت بڵێت نەخێر‪ ،‬كە‬ ‫ئەمە پێیدەوترێت مافە سەرەتاییەكانی گەل‪،‬‬ ‫یاسا‪ ،‬دادگ��ا هەمووی لەژێر ئەمانەدایە‪ ،‬هەر‬ ‫یاسایەك لەگەڵ ئەم پرەنسیپانەدا یەكی نەگرتوە‪،‬‬ ‫ئەوا دیموكراسی فڕێدەداتە دەرەوە‪.‬‬ ‫* م��ەال بەختیار‪ :‬ئێمە لەناو واڵتێكداین‬ ‫ت��ازە ئ��ازاد ك��راوە‪ ،‬ڕزگاربوونمان زۆر سەخت‬ ‫بوو‪ ،‬بەاڵم بنیادنانی دیموكراسی لەم واڵتەشدا‬ ‫سەخترە‪ ،‬بەتایبەتی گەالنی ئەوروپا شۆڕشی‬ ‫دیموكراسییان سەرخست‪ ،‬شۆڕشی دیموكراسی‬ ‫سەنتڕاڵی بوو بە ئاسانی سەركەوت‪ ،‬سەبارەت بە‬

‫كۆڵۆنالیزاسیۆنی تازە‬ ‫ئەوەیە دەیانەوێت بە‬ ‫ن��اوی زمانێكەوە‪ ،‬یان‬ ‫شوناسێكەوە‪ ،‬یان شتی‬ ‫ئایینی‪ ،‬یان كلتورێكی‬ ‫تایبەتیەوە ملمالنێ بكەن‬ ‫ئەو بزوتنەوانە دروس��ت بن‪ ،‬هەموو كاتیگۆرە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكان لەم كتێبەدا سەر لەنوێ پێناسە‬ ‫دەك��ەم��ەوە‪ ،‬یەكێك لە كەتیگۆریەكانیش بە‬ ‫تایبەتی بریتییە لە دیموكراسی‪ ،‬ئاگاداربن ئەمڕۆ‬ ‫لە دنیادا ڕەخنەی زۆر هەیە لەسەر دیموكراسی‬ ‫نوێنەرایەتیكردن‪ ،‬دیموكراسی شتێكە پارتە‬ ‫سیاسیەكان شەق دەك��ات‪ ،‬حزب دەتوانێت لە‬ ‫خزمەتی دیموكراسیدا بێت‪ ،‬وەك چۆن دەتوانێت‬ ‫كەندەاڵن بێت لە ڕێگەی دیموكراسیدا‪ ،‬حزبە‬ ‫ستونییەكان لە بەریتانییا‪ ،‬ئەمریكا‪ ،‬بە پێچەوانەی‬ ‫ئێمەوە شتەكان دەبینن‪ ،‬هیچیان ڕێكخراوی‬ ‫ستونییان نییە و تەواو كۆتایی پێهات‪ ،‬مانیفێست‬ ‫ساسۆنیەكان لە مۆسكۆ دەژین‪.‬‬ ‫دەم��ەوێ��ت بڵێم هەوڵبدرێت ئ��ەو گ��ۆڕان��ەی‬ ‫بەسەر گەردوندا دێت چییە‪ ،‬یەكەم لە زۆربەی‬ ‫شوێنەكانی دنیا هەلومەرجە ئابورییەكە بەدوای‬ ‫خۆیدا قەیران دەهێنێت‪ ،‬بە تایبەتی لە ئەوروپا كە‬ ‫قەیرانێكی ئابوری گەورە هەیە و كێشەی دراوی‬ ‫زۆری دروستكرد بۆ نمونە لەساڵی ‪ 2010‬لە یۆنان‪،‬‬ ‫بەاڵم پاشان ئەو گرفتەی دروستكرد‪ ،‬دەوڵەمەند‬ ‫ق��ەرز دەدات���ە دەوڵ���ەت و بەمەش ه��ەژارەك��ان‬ ‫دەبێت بە گران شت بكڕن‪ ،‬بۆیە ئەم پرسیارەم‬

‫*مەال بەختیار ‪ :‬ئێمە خەریكە گوتارەكەی‬ ‫بنیادبنێن‪ ،‬مەسەلەی دیموكراسی و نەبوونی‬ ‫دەسەاڵتی سەربەخۆ بۆ بەشەكانی كوردستان‬ ‫لەناو ئەو واڵتانەی كە دیموكراسییان تێدانییە‪،‬‬ ‫گرفتێكی زۆر گ��ەورەی��ە‪ ،‬ب��ەاڵم ئ��ەم شەپۆلە‬ ‫نوێیەی دیموكراسی كە هاتووە كاریگەری لەسەر‬ ‫ئێمە و كۆمەڵگەكەمان و ڕۆژنامەنوسان داناوە‪،‬‬ ‫واتا سەرمایەداری بە كۆمپانیا و بەرژەوەندی‬ ‫و ڕاگەیاندن و بەشێك لە كەلتور ‪ ....‬تا د‬ ‫هاتوە‪ ،‬هاتنی ئەم بنچینانەی سەرمایەداری بۆ‬ ‫كوردستان‪ ،‬بێگومان چۆنیەتی بیركردنەوەی‬ ‫كۆمەاڵیەتیشمان هەیە‪ ،‬ئێستاش دەسەاڵتێكی‬ ‫فیدراڵی كە هەیە‪ ،‬ئێمە لە باشوری كوردستانین‪،‬‬ ‫لە باكوری كوردستان‪ ،‬لە ڕۆژهەاڵتی كوردستان‪،‬‬ ‫لە ڕۆژئاوای كوردستان دەسەاڵتمان نییە‪ ،‬زمانمان‬ ‫نییە و ناهێڵن بە زمانی خۆمان قسە بكەین‪ ،‬بۆیە‬ ‫لە ‪ 20%‬ی كورد‪ ،‬دەسەاڵتێكی فیدڕاڵی هەیە؟‬ ‫ئاالن تۆرین‪ :‬ئەوەی لەم باس و كاتەدا گرنگە‬‫ئەوەیە‪ ،‬كە تۆ تەنها باس لە كوردستانی عیراق‬ ‫ناكەیت‪ ،‬بەڵكو باسی هەموو كوردستان دەكەیت‪،‬‬ ‫من هەمیشە لە گڵۆباڵدام‪ ،‬بۆیە دەستخۆشیت‬ ‫لێدەكەم‪.‬‬ ‫*مەال بەختیار ‪ :‬ئێمە پەیوەندی ئۆرگانیمان‬ ‫لەنێوان هەر بەشێكی كوردستاندا هەیە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەگەر ئ��ەم پەیوەندییە ئۆرگانییە بەیەكەوە‬ ‫نەچێتە پێشەوە‪ ،‬مەترسیە بۆ هەموو پارچەكانی‬ ‫تری كوردستان‪ ،‬ئێمە وەكو (ی‪.‬ن‪.‬ك) تێدەگەین‬ ‫چ ڕاگەیاندن یان نوسەرانی‪ ،‬بەاڵم لە دەرەوەی‬ ‫ئێمە چەندین حزب هەن‪ ،‬هەرگیز لەمە تێناگەن‪،‬‬ ‫زۆرت��ر بیری حزبەكانی تر‪ ،‬بیری دیموكراسی‬ ‫سیاسی سەنتراڵیە و ئەمەش گرفتێكی گەورەیە‬ ‫بۆ ئێمە‪ ،‬من دەزان��م بەرێزت تیرۆسینێكی زۆر‬ ‫باشى بۆ ڕۆژئ��اوا‪ ،‬ب��ەاڵم ئامۆژگاری تۆ چییە‬ ‫كە ئێمە لە واڵتانی دواكەوتوو‪ ،‬تازە ئازادكراودا‬ ‫چیبكەن‪ ،‬بۆ ئەوەی ئەم هاوئاهەنگییە لەگەڵ هێزە‬ ‫دیموكراسەكانی ڕۆژئاوادا بەهێز بكرێت‪ ،‬چونكە‬ ‫زۆر جار وتومە ئەگەر دیموكراسی لە واڵتانی‬ ‫ڕۆژئ��اواوە پەرەنەسێنێ‌ بۆ واڵتانی دواكەوتوو‪،‬‬ ‫یاخود لەالی ئێمە بنەما دانەنێت‪ ،‬بێگومان پێش‬ ‫ئێمە ڕۆژئاوا كێشەی قوڵتری بۆ دروست دەبێت‪،‬‬ ‫ناكرێت بەشێكی دنیا دیموكراسی بێت و باكوری‬ ‫دنیا دیموكراسی نەبێت‪ ،‬لەهەموو بوارەكاندا؟‬ ‫ ئ��االن تۆرین ‪ :‬س��ەرەت��ا ح��ەزدەك��ەم لەو‬‫تێبینییە بچوكەوە دەست پێبكەم‪ ،‬ناكرێ كەسێ‬ ‫نەزانێ ئامۆژگاری یەكێك بكات كە ئەزانی‪ ،‬واتە‬ ‫تۆ ئەزانی و من دەربارەی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫نازانم‪ ،‬ئەمە وەك تێبینی سەرەتا‪ ،‬شتێكت وت لە‬ ‫كۆمەڵگەدا پێویستە كە ئەوەیە‪ ،‬یەكیەتی سیاسی‬ ‫لە دنیادا نییە دەتوانین گریمانەی ئەوە بكەین‪،‬‬ ‫كە ئەم یەكیەتییە سیاسیە لە دنیادا زۆر ئاڵۆزە‬ ‫و بەرژەوەندی واڵتان و كۆمەڵگەكان جیاوازن‪،‬‬ ‫دەرەنجامی ئەمە ناشتوانین بڵێین لە كوردستاندا‬ ‫هەمان ڕێگە بگرینە بەر كە لە ئەوروپا گرتومانەتە‬ ‫بەر‪ ،‬لە هەمانكاتدا دیموكراسی كۆمەاڵیەتی هەروا‬ ‫بە ئاسانی لە دای��ك نابێت‪ ،‬چونكە بەسەدان‬ ‫گرفتی ل��ەب��ەردەم��دای��ە‪ ،‬گرفتی كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫ئابوری‪ ،‬كلتوری كە دەبێت زاڵ بیت بەسەریاندا‪،‬‬ ‫كورتەكەی ئەوەیە ئەولەویەت بدرێت بەو شتانەی‬ ‫كە پێیاندەوترێت مافە كلتورییەكانی كۆمەڵگە‪،‬‬ ‫دواتر بە مانا فراوانەكەی‪.‬‬

‫‪REXNEY chawder 384.indd 3‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )385‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/11/11‬‬

‫««‬

‫‪4‬‬

‫دەفتەرێکی شیعر‪ ،‬گۆزێک مەی‪ ،‬کولێرەیەک و تۆ‬ ‫چوارینەکانی خەیام – فێتزگێرالد بە کوردیی‬

‫خەیامی کەمال میراودەلی‬ ‫لە تەرجەمەی دەقە ئینگلیزییەکەی ئێدوارد‬ ‫فێتزگێرالدەوە‬

‫شیکردنەوەو لێکدانەوەی رەخنەیی‪:‬‬ ‫د‪ .‬کەمال میراودەلی‬ ‫به‌شی دووه‌م و کۆتایی‬ ‫‪ .٣‬قەدەرو چارەنووس‪:‬‬ ‫لە پشت هاواری هیدۆنیستی و خۆشی لەحزەییەوە‬ ‫هەمیش���ە س���ێبەری ترس لە قەدەری حەتمی مردن و‬ ‫کۆتایی ژیان بە خۆش���یی و ناخۆشییەکانییەوە هەیە‪.‬‬ ‫مرۆڤ هەرچی ب���کات‪ ،‬هەرچۆنێک بژیی‪ ،‬چی هەبێت‬ ‫و نەبێت‪ .‬پاش���ا بی یان گەدا‪ ،‬ئاخری چارەنووس���ی‬ ‫یەکەو دەس���تی قەدەرێک دەیگاتێ کە بەرامبەری بێ‬ ‫هێزو هیوایە‪.‬‬ ‫لە بابل بێت یان لە نیشابوور‬ ‫مەیگێڕ مەی شیرین یان تاڵ بگێڕێ‬ ‫شەرابی ژین تک تک دەچۆڕێتەوە‬ ‫گەاڵی ژیان پەلک پەلک دەوەرێ‬ ‫«هەر بەربەیانێک هەزار گوڵ دێنێ»‬ ‫راستە بەاڵم کوان گوڵەکانی دوێنێ؟‬ ‫ئەم بەهارەش کە گوڵەباخ دەڕوێنێ‬ ‫دەیان جەمشیدو خوسرەو دەمرێنێ‬ ‫ئەم تەختی شەترنجەی رۆژو شەوانە کە تێیدا قەدەر‬ ‫مرۆڤان دەکا بە دامە بۆ یاری‬ ‫لێرەو لەوێ‪ ،‬دەگرێ و دەباو جووت دەکا و دەکوژێ‪،‬‬ ‫دواییش لە ناو قوتووەکەی خۆیدا‬ ‫حەشاریان دەدا جاری یەکجاری‬ ‫‪ .٤‬وتاری سیاسیی‪:‬‬ ‫بەاڵم خەی���ام لەمەوە لە پاڵ وتاری هیدۆنیس���تی‬ ‫وتارێك���ی سیاس���یش دەردەبڕێت ک���ە گاڵتەکردنە بە‬ ‫دەسەاڵتی سوڵتانەکان و سیاسییەکان‪ :‬ئەوانەش وەک‬ ‫هەموو کەس���ێکی تری هەژارو سواڵکەر‪ ،‬دەبنە خۆڵ و‬ ‫گڵ و فشوکەشی دنیایان بۆش و بێ مانایە‪. .‬‬ ‫خەمە گەورەکە ئەوەیە کە شتە جوانەکان وەک گوڵ‬ ‫و گەنجێتیی زوو بە سەر دەچن‪.‬‬ ‫دەڵێن جرج و مارمێلکە پاسەوانن‬ ‫لەو کۆشکەی جەمشید کەشخەی لێدەدا‬ ‫بەهرامیش ئەو راوچییە مەزنە‬ ‫کەرەکێوی لەقە لە کەللەی دەدا‬ ‫‪ .٥‬تاریکایی گومان و نەزانین‪:‬‬ ‫گوماندارییەک���ەی خەی���ام ب���ۆ پ���اش ژی���ان‬ ‫درێژدەبێتەوە‪ :‬چ حەس���رەتێکە ک���ە قەت ناتوانین بە‬ ‫یەقین بزانین لە کوێ���وە هاتووین و بۆ کوێ دەچین؟‬ ‫دەزانی���ن گوڵێ���ک رەنگ���ە گۆنای کچێک ب���وو بێت‪،‬‬ ‫گۆزەیەک چیرۆکی سەرش���انی جوانێ بێت‪ ،‬سوورایی‬ ‫گوڵ خوێنی ش���ایەک بێت‪ ،‬س���ایکل و بازنەی بوونی‬ ‫مرۆڤیش وەک دیاردەیەکی سروش���تی کە جیا نییە لە‬ ‫هیچ زیندەوەرێکی دی‪ ،‬دەبینین‪ ،‬بەاڵم جیاوازییه‌کەی‬ ‫ئەوەیە ئێمە دەتوانین هەتا دەمرین پرسیاری بێ وەاڵم‬ ‫بکەین و لە س���ەر وەاڵمەکانمان تا مردن شەڕ بکەین و‬ ‫هیجیش بە هیچ نەکەین‪.‬‬ ‫کات���ی ک���ە گەنج بووم س���ەرم دا ل���ە زۆر دکتۆرو‬ ‫پیاوچاک‬ ‫زۆرم بیست قسەو ئاخاوتنی بە جێ‬ ‫دەربارەی ئەمەو ئەوەو ئەوانە‬ ‫بەاڵم ئەو دەرگەی لێی چوومە ژوورێ‬ ‫لە هەمان دەرگا هاتمەوە دەرێ!‬ ‫من چاندم تۆوی زۆر حیکمەتی چاک‬ ‫بۆ پەروەردەیان رەنجی زۆرم چێشت‬ ‫ئەو خەرمانەی کە چنیمەوە‪:‬‬ ‫«وەک ئاو هاتم و ەک با بەجێم هێشت»‬ ‫‪ .6‬وێنەی شیعریی‪:‬‬ ‫خەی���ام کۆمەڵە وێنەیەک بەکاردێنێت کە دەیانکاتە‬ ‫ملكی خۆی بەیان و قووقەی کەڵەش���ێر‪ ،‬ئەس���تێرەو‬ ‫کاروانس���ەراو گۆزەو مەی و دڵدارو ش���یعرو تەمەن و‬ ‫سووڕانەوەی شەو و رۆژ و رۆژگار‪ ،‬ئامادەکرنی رابردوو‬ ‫لە خزمەتی ئێستادا‪.‬‬ ‫من لێرەدا تا باسەکە دڕێژ نەبێتەوە نموونەی زیاتر‬ ‫بۆ ئەم رەگەزانەی ش���یکاریی چوارینەکان ناهێنمەوە‪،‬‬ ‫ب���ا خوێنەرو خوێندکاری ش���یعری خەیام بۆ خۆی بە‬ ‫دوای نموونە لە ش���یعرە تەرجەمەکان و ئەس���ڵەکەی‬ ‫خەیامدا بگەرێت‪.‬‬ ‫کەمال میراودەلی‬ ‫لەندەن ئۆکتۆبەری ‪٢٠١٣‬‬

‫‪11/11/2013 12:41:11 AM‬‬

‫ئەو گیا گەشەش کە سەوزیی ناسکی‬ ‫لێوی ئەو جۆبارە دەنۆشێ‬ ‫ئاه‪ ،‬لە سەرەخۆ پاتی پیا بنێ‬ ‫نەوەکا لێوی جوانێک بێ و بڕووشێ‬

‫‪١‬‬ ‫رابە! وا بەیان بە قۆچەقانی شەو‬ ‫بەردی خۆی هاویشت‪ ،‬ئەستێرە هەڵفڕین‬ ‫سەیرکە! راوکەری رۆژەاڵت گرتی‬ ‫بورجەکەی سوڵتان بە پەتکی زێڕین‬

‫‪١٥‬‬ ‫لە بابل بێت یان لە نیشابوور‬ ‫مەیگێڕ مەی شیرین یان تاڵ بگێڕێ‬ ‫شەڕابی ژیان تک تک دەچۆڕێتەوە‬ ‫گەاڵی ژین پەلک پەلک دەوەرێ‬

‫‪٢‬‬ ‫کاروانکوژە هێشتا رێبواری ئاسمان بوو‬ ‫خەونم دەبینی‪ :‬لە ناو مەیخانە سەدا دێتەوە!!‬ ‫‹رابن‪ ،‬منااڵن‪ ،‬کاسەکە پڕ کەن‬ ‫بەرلەوەی شەرابی ژین ببڕێتەوە!‬

‫‪١٦‬‬ ‫«هەر بەربەیانێک هەزار گوڵ دێنێ»‬ ‫راستە بەاڵم کوان گوڵەکانی دوێنێ؟‬ ‫ئەم بەهارەش کە گوڵەباخ دەڕوێنێ‬ ‫دەیان جەمشیدو خوسرەو دەمرێنێ‬

‫‪٣‬‬ ‫کەڵەشێر بانگی دا‪ ،‬خەڵکی بەردەم مەیخانە‪،‬‬ ‫هاواریان کرد‪ :‬دەرگاکان با بکرێنەوە !!‬ ‫دەزانن ماوەی مانەوەمان کەمە‬ ‫کە رۆیشتیشین ناگەڕێینەوە!!‬

‫‪١٧‬‬ ‫دیوانێ شیعر لە سایەی درەختا‬ ‫گۆزەیەک مەی و کولێرەیەک و تۆ‬ ‫لە تەنیشتم بچڕی لە کێوی سەختا‬ ‫ئاخ کێو بەهەشتی من دەگرێتە خۆ‬

‫‪٤‬‬ ‫ساڵی نوێ عیشقی کۆنی ژیاندەوە‬ ‫رۆحی راماوم خەڵوەتنشینە‬ ‫دەستی سپی موسا لەسەر لکی دار‬ ‫درێژەو عیسا هەناسەی ژینە‬

‫‪١٨‬‬ ‫هەن عەوداڵی کاش‪ ،‬سامانی دنیان‬ ‫هەن هی بەهەشتی ئەودنیای پێغەمبەر‬ ‫کاشی ژیان هەڵگرە‪ ،‬قەرز فڕێدە‬ ‫بۆ دەهۆڵی دوور خۆت مەکە بە کەر‬

‫‪٥‬‬ ‫[ئیرەم ] و گوڵەباخەکانی رۆیشتن‬ ‫کەسێکیش جامی جەمشید یاد ناکات‬ ‫دارمـێو هێشتا یاقووتی سوور دەگرێ‬ ‫لە کەنار جۆباریش باخ گوڵ دەردەکات‬

‫‪١٩‬‬ ‫دەخیلتم ئەی یار کاسەم بۆ پڕ کە‬

‫‪٦‬‬ ‫بێ! پیاڵە پڕ کە‪ ،‬با لە بڵێسەی بەهارا‬ ‫بەرگی پەشیمانیی زستان دادڕین‬ ‫مەلی کات رێگای خۆ یەکجار کورتە‬ ‫ئامان‪ ،‬خۆ لە سەر باڵە بۆ فڕین!‬

‫‪١١‬‬ ‫بیربکەوە لە ئەم کاروانسەرایە‬ ‫شەو و رۆژ دەرگای کراوەو داخراون‬ ‫چەند سوڵتان بە کەش و فشی دنیایە‬ ‫شەو یان دوو شەو لێرە ماون و نەماون‬ ‫‪١٢‬‬ ‫دەڵێن جرج و مارمێلکە پاسەوانن‬ ‫لەو کۆشکەی جەمشید کەشخەی لێدەدا‬ ‫بەهرامیش ئەو راوچییە مەزنە‬ ‫کەرەکێوی لەقە لە کەللەی دەدا‬ ‫‪١٣‬‬ ‫هەندێ جار دەهزرم‪ :‬هەرگیز سووریی گوڵ‬ ‫وەک خوێنی قەیسەرێک ئاڵیی نەدیوە‬ ‫هەر ریحانەیەکیش باخ لە سەری داوە‬ ‫سەری جوانێکە لە کۆشیا وەریوە‬ ‫‪١٤‬‬

‫‪٢٦‬‬ ‫ئەوسا بۆ فەلەک خۆی هاوارم برد‬ ‫پرسیـم‪ :‬کام چراو قەدەر ڕێبەرە‬ ‫بۆ ئەو مناڵەی لە تاریکیدا دەگلێ؟‬ ‫ئاسمان وتی‪ :‬بە کوێریی ڕێ بگرە!‬ ‫‪٢٧‬‬ ‫تۆ لە ناو مندا لەودیو پەردەوە حەشاری‬ ‫دەستم بەرز کردەوە تا بتکەم دیاری‬ ‫چرایەک لە تاریکستاندا بوو بینیم‬ ‫لە دەرەوەم ‹من لە ناو تۆدا› کوێرەکاری‬ ‫‪٢٧‬‬ ‫لە لێوی ئەم گۆزە شکاوەی هەڵم گرت‬ ‫بیستم سادە نهێنییەکی بوون و ژیان‬ ‫لێو لەسەر لێوم چرپاندی‪ :‬تا ماوی‬ ‫مەیخۆر بە‪ ،‬جارێکی تر نایەیتەوە‪ ،‬ئامان؟‬ ‫‪٢٨‬‬

‫گۆزە پێی وتم بە زمانێ رەوان‪:‬‬ ‫«زەمانێک منیش خاوەنی ژین بووم‬ ‫زۆرحەزم دەکرد لە ماچی لێوان»‬ ‫سەرسام بووم چەندی کردووە دانوستان!‬

‫‪٢٨‬‬ ‫ئاه‪ ،‬بادە پڕ کە – ئەو چیرۆکەی پێاڵو‬ ‫دەیگێڕێتەوە‪:‬‬ ‫لە ژێر پێماندا کات دەڕواو تەواو‬ ‫سبەینێی نەهاتوو‪ ،‬دوێنێی مردوو‪،‬‬ ‫پێیان تاڵ مەکە‬ ‫گەر ئەمڕۆت شیرین دەبێ وەک خۆشاو‬

‫‪٨‬‬ ‫بێ الی مامە خەیام‪ ،‬عەیام جێ بێڵە‬ ‫کەیقوباد و کەیخوسرەو لە بیربەرەوە‬ ‫با رۆستەم چۆن دەخوازێ وا بکات‬ ‫یان حاتەم خواندار بێت – ئاوڕیان لێ مەدەوە‬

‫‪١٠‬‬ ‫تەمای دنیا کە مرۆڤ دڵی پێوە ناوە‬ ‫دەبێتە ژیلەمۆ‪ -‬یان گەشە دەکات‬ ‫وەک بەفر لە سەر رووی خۆڵیی سەحراوە‬ ‫یەک دوو ماڵ رووناک دەکاتەوەو دەڕوات‬

‫‪٢٥‬‬ ‫نە زەمین دایمێ وەاڵم‪ ،‬نە دەریای شیوەنگێڕ‬ ‫نە ترسی بنەوشە‪ ،‬نە تەنیایی خوداوەن‬ ‫نە ئاسمانی پان کە هەموو ئایاتی ئاشکرای‬ ‫لە ناو سووڕی شەو و رۆژدا شاراوەن !‬

‫‪٣٦‬‬ ‫بەم دواییە دەرگای مەیخانە کراوەڕێ بوو‬ ‫لە تاریکو رووندا حۆرییەک دەرکەوت‪،‬‬ ‫لەسەر شانیدا گۆزەیەک چێ بوو‪،‬‬ ‫تکای لێ کردم قومێکی لێ دەم‬ ‫کاتێ کە تامم کرد ترێ بوو‬

‫‪٢٩‬‬ ‫بەیانییەک لە ناو قەدی بازاڕا‬ ‫بینیم گۆزەکەر قوڕی دەشێال‬ ‫بە زمانی وەریو بیستم نااڵندی‬ ‫«هێمن بە ئاخر رۆحمت نەهێاڵ»‬

‫‪٧‬‬ ‫سەیرکە! هەزار خونچە‪ ،‬بە هاتنی بەیان‬ ‫گەشانەوەو هەزاریش سیس بوون‪ ،‬بوون بە خۆڵ‬ ‫ئەم بەهارە تازەش کە گوڵەباخ دێنێ‬ ‫جەمشیدو کەیقوباد دەڕزێنێت لە ناو دۆڵ‬

‫‪٩‬‬ ‫سەیرکە ئەو گوڵەی لە دەورمان دەگەشێ‬ ‫بە خەندەوە دەڵێ‪:‬‬ ‫«کاتێ کە جوانییم بۆ جیهان دەپشکوێ‬ ‫تەقەڵی حەریریی گیرفانم دەدڕێ و‬ ‫گەنجینەی ناوم بۆ سەر خاک دەڕژێ‪« .‬‬

‫‪٢٤‬‬ ‫دەرگایەک‪ :‬کلیلم نەدۆزییەوە بۆی‬ ‫پەردەیەک‪ :‬روانین نەکرا لە دوو توێی‬ ‫تەنێ کورتە ئاخاوتنێکی من و تۆ‪،‬‬ ‫ئەوسا نە من منم و نە تۆ تۆی!!‬

‫‪٣٥‬‬ ‫بوون و نەبوون و یاسا و خەت و خاڵ‬ ‫سەرەو خوار و دەر‪ :‬بە بیر یان خەیاڵ‬ ‫پێم بناس نەکرا؛ دەمویست بزانم‬ ‫چۆن لە قوواڵیی مەیدا دەگرم حاڵ‬

‫با تاوێ هۆشم الی خۆی نەمێنێ‬ ‫لە ناو بادەدا تەڕ تەڕ بە بادەین‬ ‫ترسی سبەینێ و خەمی دوێنێ‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫با ئەوەی هەمانە باشتر خەرجی کەین‬ ‫بەر لەوەی لە خۆاڵ سەردەرکەین دوایی‬ ‫خۆل بۆ خۆڵ‪ ،‬لە ژێر خۆاڵ راکشێین‬ ‫بێ مەی‪ ،‬بێ مەیگێڕ‪ ،‬بە بێ کۆتایی!!‬ ‫‪٢١‬‬ ‫هاتمە گەردوون ‪ -‬بۆچی؟ نازانم‬ ‫بۆ کوێ وەک رووبار‪ ،‬وا سەرگەردانم؟‬ ‫وەک شەوەبایەک لە وێرانەدا‬ ‫نازانم بۆ کوێ هەڵدەکات ژیانم‬ ‫‪٢٢‬‬ ‫چییە بێ پرسیار هاتووم بۆ ئێرە‬ ‫چییە بێ ئیختیار من دەڕۆم بۆ وێ؟‬ ‫ئای چەند کاسە لەم‪ ،‬مەیە حەرامە‬ ‫خنکاندیان یادەوەرییەکەی ترێ!!‬ ‫‪٢٣‬‬ ‫لە ناو قەد دنیا دەروازەی حەوتەم‬ ‫هاتم و لە سەر تەختێ رۆنیشتم‬ ‫لە سەر رێ چەندین گرێم کردەوە‬ ‫لە گرێی بوونی خۆم هەر تێنەگەیشتم‬

‫‪٢٩‬‬ ‫وەرە الی خەی���ام ‪ -‬حەکیم���ان جێ بێڵە بۆ‬ ‫خۆیان هەر بڵێن ‪-‬‬ ‫یەک شت یەقینە‪ :‬ژیان زوو فڕینە‪،‬‬ ‫یەك شت یەقینەو ئەوی تر درۆیە‪:‬‬ ‫یەکجاریی دەمرێت‪،‬‬ ‫ئەو گوڵەی یەک جار گەش و بە بۆیە!!‬ ‫‪٣٠‬‬ ‫کات���ێ ک���ە گەنج بووم س���ەرم دا ل���ە زۆر دکتۆرو‬ ‫پیاوچاک‬ ‫زۆرم بیست قسەو ئاخاوتنی بە جێ‬ ‫دەربارەی ئەمەو ئەوەو ئەوانە‬ ‫بەاڵم ئەو دەرگەی لێی چوومە ژوورێ‬ ‫لە هەمان دەرگا هاتمەوە دەرێ!‬ ‫‪٣١‬‬ ‫من چاندم تۆوی زۆر حیکمەتی چاک‬ ‫بۆ پەروەردەیان رەنجی زۆرم چێشت‬ ‫ئەو خەرمانەی کە چنیمەوە‪:‬‬ ‫«وەک ئاو هاتم و ەک با بەجێم هێشت»‬ ‫‪٣٢‬‬ ‫تاکەی بەدوای خەیاڵی هیچا‬ ‫تەمەنی خۆشیی دەپێچینەوە‬ ‫باشترە تامی ترێ بچێژین‬ ‫لە میوەیەک کە تاڵوتفت بێت‬ ‫یان میوەیەک قەت نایچنینەوە‬ ‫‪٣٣‬‬ ‫دەزانن دۆستان دەمێکی لەمێژە‬ ‫شیرینیم بۆ شایییەکی نوێ کڕی‬ ‫(پیرە عەقڵی) وشكم تەاڵق داو‬ ‫مارەیی کچی دارمێوم بڕی‬

‫‪٣٧‬‬ ‫ترێیەک کەوا بە لۆجیکی رەها‬ ‫حەفتاو دوو تایەفەی ناکۆکی بەزان‬ ‫ئەو کیمیاسازەی لە لەحزەیەکدا‬ ‫ئاسنی ژیانی بۆ زێڕ وەرگەڕان‬ ‫‪٣٨‬‬ ‫لێگەڕێ حەکیمان دەمەقاڵی کەن‪،‬‬ ‫بۆ من جێبێڵە جەدەلی گەردوون‬ ‫لە دەرو لە ژوور‪ .‬لە دورو بەرو لە سەرو لە خوار‬ ‫هیچ نییە جگە لە پێشانگایەک‬ ‫بۆ گەمەی هەبوون‬ ‫‪٣٩‬‬ ‫مەیە دەینۆشی‪ ،‬لێوێ دەیمژی‪ ،‬ئەگەر الت وایە‬ ‫بە هیچ دوایی دێ وەک هەموو شێک‬ ‫دێتە کۆتایی‬ ‫دە فانتازیا کە هەتا دەتوانی‪ ،‬تۆ دەبی بەهیچ‬ ‫کەمتر لە هیچ نییە‪ ،‬حەزی دنیایی‬ ‫‪٤٠‬‬ ‫ئەم تەختی شەترنجەی رۆژو شەوانە کە تێیدا قەدەر‬ ‫مرۆڤان دەکا بە دامە بۆ یاری‬ ‫لێرەو لەوێ‪ ،‬دەگرێ و دەباو‬ ‫جووت دەکا و دەکوژێ‪،‬‬ ‫دواییش لە ناو قوتووەکەی خۆیدا‬ ‫حەشاریان دەدا جاری یەکجاری‬ ‫‪٤١‬‬ ‫پەنجەی بەیان دەنووسێ و‬ ‫کە تەواوی کرد تۆمار‬ ‫خۆی لێ دوور دەگرێ و نانووسێ چیدی‬ ‫هیچ بەزەیی و حیکمەتێک ئیدی‬ ‫نایهێنێتەوە تا نیوە خەتێک بسڕێتەوە لێی‬ ‫نە هەموو فرمێسکەکانی تۆش‬ ‫دەسڕنەوە یەک وشەی ئەبەدیی‬ ‫‪٤٢‬‬ ‫ئەو جامە قڵپبووەش پێی دەڵێن ئاسمان‬ ‫کە لەژێریدا بە چەنگ و نینۆک دەژین و دەمرین‬ ‫دەست بەرز مەکە بۆی بۆ هیچ پەنایەک‪،‬‬ ‫چونکە ئەوێش خۆی‬ ‫بە بێهوودەیی دەخولێتەوانێ با یەخەی نەگرین‬ ‫‪٤٣‬‬ ‫یەکەم قوڕی زەوی هەویری شێالنی‬ ‫دوایین مرۆڤ بوو‬ ‫لە [دوا خەرمانیش] تۆوی چاندرا‬ ‫کەچی یەکەمین [بەرەبەیانی خەلق] بوو‪ ،‬کە نووسی‬ ‫لە دوا [بەرەبەیانی حیساب] چ خوێنرا؟‬ ‫‪٤٤‬‬ ‫تۆ ئەی ئەوەی بە تەڵەو تەپک و تەفرە‬ ‫تەنیت ئەو ڕێگەیەی کە پێیدا دەڕۆم‬ ‫تۆ نەبووی قەدەری لەوەپێشت‬ ‫کردە نوشتەی گوناهی خۆم؟‬ ‫‪٤٥‬‬ ‫ئەی ئەوەی مرۆڤت دروستکرد لە خۆڵی هەرزان‬ ‫لە ناو باخی عەدەن ‪ -‬یش مارت بۆ دانا‬ ‫بۆ ئەو هەموو گوناهەی رووی مرۆڤت پێڕەشکرد‬ ‫دانوستانی لێبوردن بکە بە مانا‬ ‫‪٤٦‬‬ ‫گەر هاتنم بە خواستی خۆم دەبوو نە دەهاتم‬ ‫گەر کۆچم بە دەستی خۆم دەبوو‪،‬‬ ‫جێم نەدەهێشت واڵتم‬ ‫باشتر نەبوو بۆ دنیای ئازارو خەراباتم‬ ‫نە هاتبام‪ ،‬نە بوومایە بە دیلی ترسی حەیاتم‬ ‫دەق���ە ئینگلیزییک���ەی فێتزگێرالد م���ن تەنها ‪٤٦‬‬ ‫چوارینەم لێ کردوون بە کوردیی‬

‫‪REXNEY chawder 384.indd 4‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )385‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/11/11‬‬

‫حسێن ئەحمەد ‪ -‬پاریس‬ ‫دەربارەی ئەوەی چی نووسینێک جوانە‪،‬‬ ‫چی نووسینێک باشە‪ ،‬چی نووسینێک ئەوەی‬ ‫ت���ۆ خەریکە ئەزموونی دەکەی���ت و نازانیت‬ ‫بیڵێی���ت ئەو دەیڵێی���ت؛ گەڕامەوە بۆ ڕۆالن‬ ‫بارت‪ ،‬ئ���ەو پیاوەی کە خاوەن���ی هێزێک و‬ ‫سەلیقەیەک و میتۆدێکی ئاسمانی بوو‪ .‬ڕۆالن‬ ‫بارت لە چێژی دەق���دا پێی وایە پەیوەندیی‬ ‫هاوسۆزیی خوێنەر و دەق‪ ،‬پەیوەندیی ئەوەی‬ ‫من ب���ە چێژەوە بەش���ێکی زۆر لە کتێبێکی‬ ‫بچووک دەخوێنمەوە‪ ،‬بەس���تراوە بە عەشقی‬ ‫نووس���ینەوە لە خەیاڵدان���ی داڕێژەرەکەیدا‪.‬‬ ‫عەش���قی نووس���ین الی ڕۆالن بارت عەشقی‬ ‫ئەوەیە لە جیاتی بەشێکی زۆر لە مرۆڤایەتی‬ ‫بناڵێنێت‪ .‬لە جیاتی دەردی بێشوماری تاکی‬ ‫کۆمەاڵیەتی عەزاب بخۆی‪.‬‬ ‫الی ڕۆالن ب���ارت چێژبینین لە تێکس���ت‪،‬‬ ‫چێژبینین���ە ل���ە ئاگای���ی و لە هۆش���یاری‬ ‫نووس���ەر کاتێک لە ناوەوەی ئێمەوە باس���ی‬ ‫دونی���ا و کیش���ەکانی دەکات‪ .‬بۆ ئەوەی لە‬ ‫چێژی دەقەوە ڕۆالن بارت بناسین پێویست‬ ‫دەکات بە تەنها ئەوە نەخوێنینەوە کە مادەم‬ ‫نووسەر بە چێژەوە کتێبەکانی تایپ دەکات‬ ‫دەرەنجام بۆ ئێمەی خوێنەریش چێژ بەرهەم‬ ‫دەهێنێت‪ ،‬بەڵکوو بە پیچەوانەوە‪ ،‬نووس���ەر‬ ‫پێویستیشی بەوە هەیە خوێنەرەکانی خۆی‬ ‫لە سیاقی کاغەزەکانی بەردەمیەوە ڕاوبکات‪.‬‬ ‫نووس���ەر پیویس���تی بەوەیە خوێنەرەکانی‬ ‫خ���ۆی لەناو پەنجە و زەی���ن و ئەفکارەکانی‬ ‫خۆی���دا بلەوەڕێنێت‪ .‬ئەگەر نووس���ەر وەها‬ ‫کارێک نەکات‪ ،‬بە ماناکەی نیتش���ە بە خوێن‬ ‫نەینووس���یوە‪ .‬من ویس���تم ل���ە رێگەی ئەم‬ ‫پەرەگرافە بچکۆلەوە‪ ،‬باس���ی ئەو تێکس���تە‬ ‫بکەم کە لە خیاللی چەند ساڵێکدا ناتوانێت‬ ‫کۆدێت���ا بگێڕێت‪ ،‬بەڵک���وو چێژەکانی و ئەو‬ ‫خوێنەرانەیش���ی دوای دەک���ەون‪ ،‬ئەوان���ەی‬ ‫ب���ە مانا بارتییەکەی لەناوی���دا بە ئەدەبەوە‬ ‫دەلەوەڕێ���ن‪ ،‬ل���ە هەن���گاوی خ���اودان‪ .‬من‬ ‫هەمیش���ە باوەڕم بە شۆڕشی خاوە‪ .‬باوەڕم‬ ‫بەوەیە لەن���او فەوزاکان���ی دەرەوەی خۆتدا‬ ‫پۆل���ی بیت‪ .‬پێویس���تە ئارام بی���ت لەوەدا‬ ‫خەڵکی لە کایەکان���ی خۆیانەوە ڕاوبکەیت‪.‬‬ ‫ئەو قامچییەی نووس���ەر پێویستی بەوەیە لە‬ ‫سەردەمەکەی خۆیدا بیوەشێنێت‪ ،‬دەبێت لە‬ ‫دەسپێکدا ئەشکەنجەگەر نەبێت‪ .‬چونکە هەر‬ ‫ڕەوتێکی فیکری‪ ،‬هەر ئیتیجاهێک کە عەقڵ‬ ‫بیەوێ���ت بە مانا هونەرییەک���ەی پێچەوانەی‬ ‫بکاتەوە بۆ خۆی‪ ،‬ناچار بە تەکانی خێرانییە‪.‬‬ ‫بەڵکوو دەبێت لەسەر ئاگری کز ئاسن و بەرد‬ ‫بتاوێنێتەوە‪.‬‬ ‫ڕامیار مەحموود لە زەمەنی خۆیدا لەسەر‬ ‫ئاگری ک���ز دەیکواڵندین‪ .‬هەموومان دەزانین‬ ‫ئ���ەو پی���اوە ب���ە گوژمێکی خێ���را نەهات‪،‬‬

‫‪5‬‬

‫ئەوەی کە دانی پیادەنێم‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ شیعری ڕامیار مه‌حموود‬ ‫بەڵک���وو خاو هات‪ ،‬هێم���ن و تەنیا هات‪ .‬لە‬ ‫دۆخێک���ەوە هاتەدەرێ هاوڕێکانی بۆ میمبەر‬ ‫و تیڤی دەیاننووس���ی‪ ،‬دەیاننووس���ی تا بە‬ ‫هەنگاوێک���ی گەورە بڕۆن���ە ئەوبەری ئیبداع‬ ‫و مەرجەعی ن���ەوەی دوای خۆیان بن‪ .‬بەالم‬ ‫ڕامی���ار بە پێچەوانەوە یەکێک لەو ش���اعیرە‬ ‫تاقانە و پەنهان و ونانەی س���ەردەمی خۆی‬ ‫ب���وو‪ ،‬کە تێکس���تێکی بەن���او ئەو‬ ‫هەم���وو ژاوەژاوەدا بەدەس���ت ئێمە‬ ‫دەگەیش���ت‪ ،‬زۆربەی دیڕەکانیمان‬ ‫لەبەر بوو‪ .‬ڕامی���ار مەحموود بەس‬ ‫لە ش���اعیر ناچێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەی کە‬ ‫ئەو پیاوە لە شاعیرێکی داهێنەر و‬ ‫ڕەوتەوانی س���ەردەمی خۆی ناچێت‬ ‫وای کردووە زووتر و فراوانتر لە هەر‬ ‫شاعیرێکی هاوچەرخ ئیکزیستانسی‬ ‫خۆی بخاتە مێژووی ئەدەبەوە‪.‬‬ ‫کاتێک تێکس���تێکی ئ���ەو پیاوە‬ ‫بێتاق���ەت و غەمگین و عەبەس���ییە‬ ‫بەدەس���ت ئێم���ە دەگات‪ ،‬دەبینین‬ ‫کە ڕۆالن ب���ارت باس���ی ڕامیارێک‬ ‫دەکات ک���ە خوێنەرەکان���ی خ���ۆی لەن���او‬ ‫تێکس���تەکانیدا ن���ان دەدات‪ .‬رامیار نایەت‬ ‫پێمان بڵێت بۆ نامخوێنیتەوە؟ بەڵکوو ئیشی‬ ‫ئ���ەو بۆ ئەوەیە کە نەتخوێندەوە پەش���یمان‬ ‫بی���ت‪ .‬ڕامیار کە دەنووس���ێت‪ ،‬زۆر تەنیا و‬ ‫بێک���ەس و تاقانە دەنووس���ێت‪ ،‬بەاڵم هەر‬ ‫ئەوەندەی نووس���ینێکی دەگات‪ ،‬دەبینی ئەم‬ ‫پیاوە بە مانا س���النجەرییەکەی پیاوی سەر‬ ‫س���ەحنە و ناو تیڤ���ی و ڕۆژنامە و دەنگ و‬ ‫باس���ە کۆمەاڵیەتیی���ەکان نیی���ە‪ ،‬بەڵکو بە‬ ‫پیچەوانەوە‪ ،‬ئەو کودێتا گیرە بێکەس���ەیە‪،‬‬ ‫وەک مووحەمەدێ���ک ل���ە بیابان ل���ە باتی‬ ‫ئەوەی س���ەراب درووس���ت بکات‪ ،‬بورکانی‬ ‫خستنەوە‪ .‬بێگومان ڕۆژانە وەک خوێنەرێکی‬ ‫ورد دەقی ئەو گەنجان���ە دەخوێنینەوە‪ ،‬کە‬ ‫دەیانەوێ���ت چیتر پاش���کۆی جەمال غەمبار‬ ‫و دالوەر قەرەداغ���ی و بەختیار عەلی نەبن‪.‬‬ ‫بەڵکوو ئەمڕۆ دۆخێکی ش���یعری دروس���ت‬ ‫ب���ووە کە من بۆ یەکەم جار ن���اوی لێدەنێم‬ ‫(ئەدەبی ڕامیاری)‪ .‬چونک���ە ئەم ئەدەبەی‬ ‫ک���ە تازە دێت‪ ،‬ئەدەبێکی تەنیا و ئەدەبێکی‬ ‫غەمگی���ن و ئەدەبێکی پووچ���ە‪ .‬ئەدەبێکە‬

‫ن���رخ لە هیچ نانێت‪ ،‬لە هەموو تێماکان وەک‬ ‫بایەکی تووڕە دەچێتە دەرەوە و تەفس���یری‬ ‫ئ���ەم چوونەدەرەوەیە بۆ ئەم دۆخە دەکات‪.‬‬ ‫ئەدەب���ی ڕامی���اری کە جیلێک���ی بە خوێنی‬ ‫خۆی پەروەردە کردووە‪ ،‬ئەدەبێکە نایەوێت‬ ‫ش���یعرییەت لە هیچ ش���تێکدا موومارەس���ە‬ ‫بکات‪ ،‬بەڵکوو خودی ش���یعرییەتیش دەداتە‬

‫کێشەکان کێشەی هاوبەشن‪ ،‬بەالم کە رامیار‬ ‫دێت س���تایلێکی شیعری درووست دەبێت کە‬ ‫تێمای ژان���ی کۆلێکتیڤ دەگۆڕێت بۆ تێمای‬ ‫ئازارێکی ف���ەردی‪ .‬ئیتر لێرەوەیە س���تایلی‬ ‫رامی���ار دەگۆڕێت بۆ ئەو هێ���زە تاقانەیەی‬ ‫مرۆڤی هاوچەرخ و تەنیا درووس���ت دەکات‪.‬‬ ‫لەناو تێکس���تەکانی ڕامیاردا س���وڵتەیەکی‬

‫کێشەکانی ڕامیار وابەستەی دەرەوەی ڕامیار‬ ‫نین‪ ،‬بەڵکوو کێش���ەکانی ڕامی���ار هێندە لە‬ ‫ناوەوەن ڕۆشنبیریی ئەویان بریندار کردووە‪.‬‬ ‫س���ارتەر لە کتێب���ی ((بۆدلێ���رـ ل ‪)22‬ـدا‬ ‫دەڵێت‪( :‬بۆدلێر هەم قوربانیی خۆی و هەم‬ ‫جەلالدی خۆی بوو‪ .‬کەس���ێک بوو دەیویست‬ ‫ب���ەردەوام تۆڵە لە خۆی بکات���ەوە‪ .‬چونکە‬ ‫ئەش���کەنجەدانی خ���ود جوتێکی‬ ‫پەیوەس���ت درووس���ت دەکات کە‬ ‫تێیدا جەل�ل�اد هەیمەن���ە دەکات‬ ‫بەس���ەر قوربانییەک���ەی خۆیدا‪).‬‬ ‫سارتەر دەیەوێت بەم رێگەیە بڵێت‬ ‫کە بۆدلێر رێگ���ەی نەداوە الوازی‬ ‫لە هەناوییەوە س���ەر بەرز بکاتەوە‬ ‫و ه���ۆکاری ئەوەی ئەش���کەنجەی‬ ‫خۆی داوە خولقاندنی هێز بووە لە‬ ‫ناوەوەی خۆیدا‪ .‬بەاڵم ئەی رامیار‬ ‫چۆن ب���ۆ دۆزینەوەی ئ���ەم هێزە‬ ‫خۆی جەڵددەکات؟ پرس���یارێکی‬ ‫لەو ش���ێوەیە ناچ���اری ئەوەمان‬ ‫دەکات ڕامی���ار تیۆری���زە بکەین‪.‬‬ ‫ئایا رامیار چۆن ژیاوە ئەوە پرسیارێکی ترە‬ ‫و زانیاری���ی تەواومان لەبەرده‌س���تدا نییە تا‬ ‫قس���ەی لەبارەوە بکەین‪ ،‬ب���ەاڵم ئەوەی کە‬ ‫رامیار چ���ۆن بیر دەکاتەوە و چۆن دەبینێت‬ ‫دەبێ���ت بگەڕێینەوە ب���ۆ ئ���ەو باگراوەندە‬ ‫فیکرییەی ڕامیار خاوەندارێتی لەسەر دەکات‪.‬‬ ‫ئەگەر س���ارتەر پێی وابێ���ت بۆدلێر لەناو‬ ‫خۆیدا جەلالدێکی بۆ بەهێزکردنی ئیرادەکانی‬ ‫خولقاندووە‪ ،‬هاوکات ئەم جەلالدە بۆدلێرییە‬ ‫ک���ە درووس���ت دەبێ���ت وەک میتافۆڕێکی‬ ‫ش���یعری و هەڵگ���ری س���ەبکێکی ئەدەبی‬ ‫درووس���ت دەبێت‪ .‬قامچییەکان���ی بۆدلێر لە‬ ‫جەس���تەی خۆی قامچین لەناو ش���یعردا و‬ ‫دەڕۆنە خزمەتی خەیاڵێ���ک و فەنتازیایەکی‬ ‫زمانەوانیی دیاریکراوەوە‪ .‬لەبەردەم ئەمەشدا‬ ‫ئەم جەلالدە بۆدلێرییە بە شێوازێکی تر الی‬ ‫ڕامیار دووبارە دەبێتەوە‪ .‬ئەگەر جەلالدەکەی‬ ‫بۆدلێ���ر جەالدێکی داپڵۆس���ێنەر و دڵڕەق و‬ ‫کۆلۆنیال بێت‪ ،‬جەلالدێک بێت کەپتی هەموو‬ ‫ئەوانەی بۆ بۆدلێر خاڵ���ی نێگەتیڤن بکات‪.‬‬ ‫ه���اوکات جەلالدەک���ەی ڕامی���ار جەلالدێکە‬ ‫رامیار بە دونی���ادا دەبات‪ .‬ئەوەی کە رامیار‬

‫دەرکەوتنی ڕامیار بۆ یەکەمین جار لەناو ئەدەبی‬ ‫کوردیدا‪ ،‬بۆ ئەوە نەبوو هێزێک لە هیزە جەوهەرییەکانی‬ ‫گۆڕانێکی درێژی لە هەناوی خۆیدا هەڵگرتبێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ڕامیار کە هات وەک خشتێک هات تا بۆشاییەک لەو‬ ‫کۆشکەی ناوی ئەدەبی کوردییە دیوار بکات‬ ‫بەر توانج و ڕەخنە و کریتێکی گەورە‪.‬‬ ‫دەرکەوتنی ڕامیار بۆ یەکەمین جار لەناو‬ ‫ئەدەبی کوردیدا‪ ،‬ب���ۆ ئەوە نەبوو هێزێک لە‬ ‫هیزە جەوهەرییەکان���ی گۆڕانێکی درێژی لە‬ ‫هەناوی خۆیدا هەڵگرتبێت‪ ،‬بەڵکو ڕامیار کە‬ ‫هات وەک خش���تێک هات تا بۆشاییەک لەو‬ ‫کۆشکەی ناوی ئەدەبی کوردییە دیوار بکات‪.‬‬ ‫لە ڕاس���تیدا ئەوەی ش���یعری کوردی نەیبوو‬ ‫جۆرێک بوو لە ئازاری تەمیز‪ ،‬هاوکات بۆ ئەو‬ ‫قۆناغە ش���یعرییە الزم بوو ئەم زامە فیکرییە‬ ‫کاتێک دەترەکێت ژانەکانی ژانی س���ەربەخۆ‬ ‫بن‪ .‬ل���ە ئەدەبیاتی کوردیدا تا چرکەی پیش‬ ‫هاتنی ڕامیار عەبەس���ێک نەبوو س���ەربەخۆ‬ ‫بێت‪ ،‬ئەوەی هەیکەلێکی نێهلیس���تی تا ئەو‬ ‫چرکەساتە بەر جیهانبینیی خوێنەری کوردی‬ ‫نەکەوتبوو‪ ،‬نەقسێک لە نەقسە ڕیشەییەکانی‬ ‫ئ���ەو قۆناغەی نووس���ینی ئێمە ب���وو‪ .‬ئەم‬ ‫نەقس���ە و ئەم بۆشاییە دەبوو چارە بکرێت‪.‬‬ ‫دەبوو ش���یعری ک���وردی ل���ەو چوارچێوەیە‬ ‫بێت���ە دەرێ کە ناتوانێ���ت زمانگۆی دەردی‬ ‫س���ەربەخۆبێت‪ .‬لە ئەدەبیات���ی کوردیدا تا‬ ‫یەکەمی���ن چرکەکانی دەرکەوتن���ی ڕامیار‪،‬‬

‫جەبری کەش���فە کە مرۆڤی ت���ازە دەکاتەوە‬ ‫بە ن���اوەوەی خۆی���دا‪ .‬کارگەیەکی گەورەی‬ ‫بەرهەمهێنان هەی���ە بۆ ئینتاجکردنی مرۆڤی‬ ‫نائومێ���د و تەنی���ا‪ .‬موختەبەرێ���ک هەیە لە‬ ‫رێگەیەوە فەحسی ئەو شوێنانەی مرۆڤایەتی‬ ‫دەکات کە نەخۆش���ن‪ .‬دواج���ار ئەوەی بەر‬ ‫نووسینە ئەدەبییەکانی ئەم پیاوە کەوتبێت‬ ‫ناتوانێ���ت ئازارەکان���ی خۆی موومارەس���ە‬ ‫نەکات‪ .‬چونکە کیشە ش���یعرییەکانی ڕامیار‬ ‫هێندە مرۆڤانەن وەک ڤایرۆس���ی ڕەها بەناو‬ ‫یەکبەیەکی خوێنەرەکانیدا دەپەڕێت‪ .‬یاخود‬ ‫ئەگەر ڕاستتر بڵێم‪ ،‬خودی ڕامیار خەلەلێکی‬ ‫گەردوونیی���ە و تەرجوومەکردن���ەوەی ئ���ەو‬ ‫خەلەلە ب���ۆ زمانی خۆم���ان عەزابی گەورە‬ ‫دەخاتەوە‪.‬‬ ‫م���ن زۆر جار گوتوومە‪ ،‬ئ���ازاری ڕامیار و‬ ‫ئ���ازاری بۆدلێر لە یەک دەچن‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫ئەم دوو ئ���ازارە لە یەک دەپچڕێنێت کینەی‬ ‫بۆدلێ���رە بەرانبەر بە دایکی و س���ەرچاوەی‬ ‫دەردەکان���ی بۆدلێ���ر جەفاگەری���ی دایک و‬ ‫فەرزەندێکە لەگەڵ یەکتری���دا‪ .‬بەاڵم لێرەدا‬ ‫ڕامیار دەبێتە بۆدلێرێکی نائومێد و پێچەوانە‪.‬‬

‫««‬

‫ئاوارەی���ە‪ ،‬ئ���ەوەی کە ش���یعرییەتی ڕامیار‬ ‫هەڵگری جیهانێکی پارچەپارچە و ناس���ازیی‬ ‫دەروونی و غوربەتێکی پڕە‪ ،‬ئەو جەالدەمان‬ ‫نیشاندەدات کە ڕامیار لە ماڵ و لە شار و لە‬ ‫جادە و لە خودا دەباتە دەرەوە‪ .‬بەمانایەکی‬ ‫ت���ر ڕامیار لە ناوەوەی هییچ ش���تێکدا نییە‪،‬‬ ‫ئ���ەم چوونەدەرەوەی���ە ل���ە بوون ب���ە مانا‬ ‫س���ەمبۆلیکەکەی چەقاندنی هێزە بە ئیگۆی‬ ‫ڕامیاردا‪.‬‬ ‫ڕامی���ار کە لە دونیا دەچێتە دەرەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫جەلالدە دەیبات���ە دەرەوە کە ڕازی بە هیچ‬ ‫هێمنییەک نییە‪ .‬ه���ەر بۆیە چوونەدەرەوەی‬ ‫ڕامیار چوونەدەرەوە نیی���ە لە هێز‪ ،‬بەڵکوو‬ ‫ئامادەکاری���ی ئەوەی���ە بۆ ڕامی���ار تا قاچی‬ ‫خۆی لە ئاژاوەکان و لە جەوهەری بوون گیر‬ ‫بکات‪ .‬لەبەردەم ئەوەش���دا خرووجی رامیار‬ ‫بەتەنیا لەوەدانییە دونیا ناش���یرینە‪ ،‬بەڵکوو‬ ‫چوونەدەرەوەی ڕامیار خرووجە لە جوانییش‪.‬‬ ‫لێرەدا ڕامیار پێشی بۆدلێر دەداتەوە‪ .‬ئەوەی‬ ‫کە بۆدلێر بە تەجریدی ئیشی لەسەر دەکات‬ ‫بەرهەمهێنانی جەلالدێکە بۆ چەوساندنەوەی‬ ‫ئ���ەو ئینس���انە الوازەی ل���ە هەناویدای���ە و‬ ‫بەربەستە لەبەردەم ریالیزەکردنی تواناکانی‬ ‫خۆی���دا‪ ،‬تاک���وو کەڵکێک ب���ە خەڵکانی تر‬ ‫بگەیەنێت‪ .‬ئەو کاتەی بۆدلێر دەنووس���ێت‪:‬‬ ‫(من خۆم دەکوژم‪ ،‬چونکە کەڵکم بۆ کەسانی‬ ‫تر نییە و بۆ خۆیشم مەترسیدارم‪ ).‬باس لە‬ ‫مردنی ئەو جەل�ل�ادە بەهێزەی خۆی دەکات‬ ‫کە س���ارتەریش لەسەر حەقیقەتی بوونی بە‬ ‫درۆ دەخات���ەوە‪ .‬بەاڵم ڕامیار بە پێچەوانەوە‬ ‫نەک الواز نییە‪ ،‬بەڵکوو جەلالدەکەی ڕامیار‬ ‫ڕازی بەوە نییە لە ئەتمۆس���فێرێکی جاویددا‬ ‫ڕامیار بوەس���تێنێت‪ .‬هەر بۆیە جەلالدەکەی‬ ‫ڕامی���ار لە تێکس���تی (بێکۆتایی بە دەرگای‬ ‫داخراودا دەکێشم لەسەری خۆمدا) بە ڕامیار‬ ‫دەنووس���ێت‪( :‬م���ن خولیایەک���ی زۆرم بۆ‬ ‫ڕستەی راستەقینە هەیە نەک جوان‪ ،‬جوانی‬ ‫ش���تێکە چاکە لە خۆیدا کۆناکاتەوە) لێڕەوە‬ ‫ل���ەوە تێدەگەین کە جوان���ی الی ڕامیار بۆ‬ ‫ئەوە نییە ل���ە جەوهەری خۆیدا بتمەیەنێت‪،‬‬ ‫بەڵکوو ڕاکردن لەم جوانییە چوونەدەرەوەیە‬ ‫لەو پنتەی ئیدۆلەکانی مرۆڤ کۆیلە دەکات‪.‬‬ ‫ڕاکردن���ی ڕامیار و خرووجی ئ���ەو پیاوە لە‬ ‫جوان���ی‪ ،‬فیرارکردنیەتی ل���ە کۆمەڵێک بەها‬ ‫ک���ە ب���ە ه���ەزاران حەڵقەی ی���ەک زنجیری‬ ‫زێڕین دەمانبەس���تێتەوە‪ .‬ه���اوکات لێرەوە‬ ‫تێدەگەی���ن ک���ە جەلالدە تەنیاک���ەی ڕامیار‬ ‫مەحموود و ئەوەیشی کە سەر بە سەبکێکی‬ ‫نائومێدانەیە‪ ،‬هەوڵێکی ئەساس���یی ڕامیارە‬ ‫بۆ ڕزگارکردنی خۆی ل���ە هەر کەلەپچەیەک‬ ‫پارچەکانی جەستەی بکاتەوە بەناو یەکتریدا‪.‬‬ ‫ڕامیار دەیەوێت ئ���ازاد بێت‪ ،‬بەاڵم مرۆڤێکی‬ ‫ئ���ازادی نائومێد‪ ،‬مرۆڤێکی تەنیا کە ئیگۆ و‬ ‫ماهییەتەکانی خۆی دیڤینیزێ دەکات‪.‬‬

‫شیكردنه‌وه‌یه‌ك بۆ سیمفۆنیی ژماره‌ (‪)3‬ـى لۆدڤیگ ڤان بیتهۆڤن‬ ‫شیكردنه‌وه‌ى‬ ‫فه‌رمان عه‌لى نورى‬ ‫‪1-2‬‬ ‫لۆدڤیگ ڤان بیتهۆڤن‬ ‫سیمفۆنى ژمار‌ه (‪ )3‬له‌سه‌ر په‌یژه‌ى مى‬ ‫نزمۆكى گه‌وره‌‪ ،‬زنجیر‌ه ‪55‬‬ ‫ب ‌ه ناوى (نه‌به‌زایه‌تى یان پاڵه‌وانێتى)‬ ‫‪Ludwig Van Beethoven‬‬ ‫‪in E.flat 3.Symphony No‬‬ ‫‪,55 major, Opus‬‬ ‫‪Sinfonia eroica‬‬

‫ل���ه‌م س���یمفۆنییه‌دا [بیتهۆڤ���ن]‬ ‫‪ Beethoven‬ل���ه‌ ش���ێوازى دانه‌ر‌ه‬ ‫كالس���یكییه‌كان ده‌رچ���وو‪ ،‬هه‌میش��� ‌ه‬ ‫بیس���تنى ب ‌ه ده‌نگه‌ نوێیه‌كانى سه‌رده‌م‬ ‫ئاش���نا ده‌كرد‪ ،‬س���ه‌رده‌مى ش���ۆڕش و‬ ‫ئازادیی مرۆڤ‪ ،‬ه���ه‌روه‌ك ل ‌ه كاره‌كانیدا‬ ‫دیار‌ه بیس���تن ل���ه‌و نه‌ریت ‌ه ب���او‌ه ئازاد‬ ‫ده‌كات و ده‌یانخاته‌ جێى ڕامان و ڕه‌خنه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م ئه‌فراندنى خۆى له‌ بی���رى خۆیدا‬ ‫ده‌خس���ت ‌ه ناو ه���زرى داهێنانه‌كانییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بارمته‌ش���ى گ���ران بوای ‌ه ئه‌ویش‬ ‫ده‌بوو‌ه س���ه‌مه‌ره‌ى ڕه‌خنه‌گ���ران‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م هه‌موو كارێكى ده‌كرد بۆ وه‌دیهێنانى‬ ‫ئامانجه‌كانى و بیروبۆچوونه‌كانى خۆى‪.‬‬ ‫جووڵه‌كان‪:‬‬

‫‪11/11/2013 12:41:12 AM‬‬

‫ی���ان‬

‫ده‌ست پێده‌كات‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌م ‌ه وتراو‌ه‬ ‫ك���ه‌ هیچ له‌خ���ۆ ناگرێ���ت و هیچى تێدا‬ ‫به‌دى ناكرێت ئه‌وه‌نه‌بێت كه‌ ئه‌فسونێكى‬ ‫هونه‌ری���ى زۆر جوان���ه‌ و ئه‌مه‌ش پێش‬ ‫ئه‌وه‌ى گوزارش���ت ل ‌ه هه‌ر ش���تێك بكات‬ ‫موزیك ‌ه موزیك‪.‬‬

‫‪Allegro con brio-1‬‬ ‫‪Marcia‬‬ ‫‪funebre:-2‬‬ ‫‪Adagio assai‬‬ ‫‪Scherzo:‬‬ ‫‪Allegro-3‬‬ ‫‪vivace‬‬ ‫‪– Finale: Allegro molto‬‬ ‫‪poco Andante - Presto-4‬‬

‫ب ‌ه جووڵه‌یه‌كى خێ���را كه‌ به‌ گرووپى‬ ‫(چه‌لۆكان) ‪ Cellos‬ده‌ست پێده‌كات‬ ‫ب��� ‌ه دوای���دا گرووپ���ى (ڤایۆلین���ه‌كان)‬ ‫‪ Violins‬له‌ تاریكییه‌كى ش���ه‌وه‌زه‌نگدا‬ ‫دێ���ت ك��� ‌ه ڕێبازه‌ك���ه‌ى ل��� ‌ه ئ���اواز‌ه‬ ‫س���ه‌ره‌تاییه‌كه‌و‌ه وه‌رده‌گیرێت‪ ،‬پاش���ان‬ ‫موزیك فراوان ده‌بێت له‌پێش���كه‌وتنێكى‬ ‫گۆرانیئامێزدا به‌اڵم یه‌كس���ه‌ر گۆڕانكارى‬ ‫و فره‌ئ���اوازى له‌ هێمنییه‌ك���ى ب ‌ه ئازاردا‬ ‫ده‌رده‌خات ك ‌ه ئه‌گه‌ڕێت���ه‌وه‌ بۆ زامێكى‬ ‫ق���ووڵ ورده‌ ورد‌ه به‌رز ده‌بێته‌و‌ه تاوه‌كو‬ ‫ئامێر‌ه (فوداره‌ مس���ییه‌كان) ‪Brass‬‬ ‫‪ Instruments‬ئاوازه‌ ڕه‌سه‌نه‌كه‌ ل ‌ه‬ ‫گرووپى ڤایۆلینه‌كان ‪ Violins‬ده‌گرن ‌ه‬ ‫ده‌س���ت و گوێگر ده‌بات ‌ه ن���او خه‌ونێكى‬ ‫فراوان���ه‌و‌ه وه‌ك ئ���ه‌وه‌ى به‌رنام��� ‌ه ب���ۆ‬ ‫مرۆڤایه‌تى داڕێژێ بۆ جیهانى داهاتووى‬ ‫له‌ دونیایه‌كى لێو ب��� ‌ه خه‌نده‌ و ڕوون و‬ ‫ئاشكرا‪ ،‬بیسراوێكى زیندو ده‌به‌خشێت ب ‌ه‬ ‫هه‌ستێكى ڕه‌سه‌نى مرۆڤایه‌تى به‌ هه‌موو‬ ‫هێزى خۆشه‌ویس���تى و الوازى و خه‌م و‬ ‫به‌رزى‪ ،‬ئه‌و هێزه‌ى ك ‌ه ده‌ستى مرۆڤایه‌تى‬ ‫ده‌گرێت و ده‌ربازى ده‌كات ل ‌ه گێژاوى ئه‌م‬ ‫جیهان ‌ه دڕنده‌ی ‌ه ك ‌ه س���ته‌م و بااڵده‌ستى‬ ‫سامان ده‌س���تى به‌سه‌ردا ده‌گرێت و ئه‌م‬

‫به‌زیندووی���ى‬

‫‪ -1‬خێ���را‬ ‫به‌دره‌وشاوه‌یى‪.‬‬ ‫‪ -2‬چه‌ند ل ‌ه توانادا هه‌یه‌ به‌له‌سه‌رخۆیى‪.‬‬ ‫‪ -3‬سه‌ما‪ :‬خێرا ب ‌ه چاالكى‪.‬‬ ‫‪ -4‬كۆتای���ى‪ :‬كه‌مێك به‌ش���ێنه‌یى –‬ ‫چه‌ندله‌توانادا هه‌ی ‌ه خێرا – زیاتر خێرا‪.‬‬

‫ئامێره‌كان‪:‬‬ ‫دوو فل���وت‪ ،‬دوو ئۆبوا‪ ،‬دوو كالڕنێت‪،‬‬ ‫دوو به‌سوون‪ ،‬سێ هۆڕن‪ ،‬دوو تڕومپێت‪،‬‬ ‫تیمپانى‪ ،‬له‌گه‌ڵ ژێداره‌كان‪.‬‬ ‫‪Two flutes، two oboes،‬‬ ‫‪two‬‬ ‫‪clarinets،two‬‬ ‫‪،bassoons‬‬ ‫‪three‬‬ ‫‪horns،‬‬ ‫‪two‬‬ ‫‪trumpets، timpani، and‬‬ ‫‪.strings‬‬ ‫جووڵه‌ى یه‌كه‌م‬ ‫(خێرا به‌ دره‌وشاوه‌یى)‬ ‫‪Allegro Conbiro‬‬ ‫ئه‌م ‌ه درێژترین جووڵه‌ى سیمفۆنییه‌كه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ چوارچێوه‌یه‌ك���ى ڕێكوپێك و پڕ واتا‬

‫ڕۆح ‌ه مرۆڤایه‌تییه‌ى ك ‌ه نوقمى ئازاره‌ بێ‬ ‫ش���وماره‌كان ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬هاوار ده‌كات و‬ ‫داواى یارمه‌تى ده‌كات‪ ،‬ئه‌و په‌رۆش��� ‌ه بۆ‬ ‫ڕزگاركه‌رێك و زۆر جار ده‌چێت ‌ه ده‌ریاى‬ ‫خه‌م���ه‌وه‌ له‌ چه‌ن���د ئاوازێك���ى مردوودا‬ ‫ده‌گه‌ڕێت���ه‌و‌ه و له‌ ن���او ده‌چێت كه‌چى‬ ‫ده‌یبین���ێ كتوپڕ دڵه‌كه‌ى ب���ۆ ژیانێكى‬

‫گه‌رم ئامێز و هه‌ڵقواڵو ده‌كه‌وێته‌و‌ه لێدان‬ ‫ك ‌ه خاوه‌نى س���ه‌رچاوه‌یه‌كى خووڕ و ب ‌ه‬ ‫هاژه‌یه‌ به‌شێوه‌یه‌ك ل ‌ه ناخى دوا جوڵه‌دا‬ ‫گوێبیس���تى بانگه‌وازێكى ماندو ده‌بێت و‬ ‫به‌ ته‌نیا ده‌ست پێده‌كات‪،‬پاشان گرووپى‬ ‫ئامێ���ر‌ه مس���ییه‌كان كۆی���ان ده‌كاته‌و‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ گرووپى ڤایۆلینه‌كاندا له‌ش���ێوازى‬

‫دوابه‌دواى هاڕمۆنیدا سه‌رسام ده‌بێت تا‬ ‫قواڵیى به‌رز ده‌بێته‌و‌ه ل ‌ه ڕه‌سه‌نایه‌تییه‌كى‬ ‫[بیتهۆڤن] ‪Beethveen‬ـى ناسراودا‬ ‫ئازار و خ���ه‌م ده‌ڕه‌وێنێت���ه‌و‌ه له‌ ڕۆحى‬ ‫گوێگردا‪.‬‬

‫‪REXNEY chawder 384.indd 5‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )385‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/11/11‬‬

‫‪6‬‬

‫د‪ .‬ڕه‌مسیس عه‌وه‌ز‬ ‫و‪ .‬له‌ عه‌ره‌بییه‌وه‌‪ :‬شوان ئه‌حمه‌د‬ ‫به‌شی دووه‌م و کۆتایی‬ ‫ژان ژینیی���ه‌‪ ،‬ل���ە ‪16‬ـ���ی ئۆكتۆب���ەری ‪ 1939‬دەگەڕێتەوە‬ ‫پاری���س‌و لەگەڵ گەڕانەوەش���یدا بەتۆمەتی دزینی كراس���ێك‌و‬ ‫پارچە ئاوریشمێك لە یەكێك لە كۆگاكانی پایتەختدا‪ ،‬دەسگیر‬ ‫دەكرێت‌و بۆم���اوەی دوومانگ دەخرێت���ە زیندانەوە‪ .‬دووهەفتە‬ ‫دوای هاتن���ەدەرەوەی جارێكی دیكەو بەتاوان���ی دزینی چەند‬ ‫پارچە قوماش���ێك‪ ،‬زیندانی دەكرێتەوە‪ .‬لەنیسانی ساڵی ‪1940‬‬ ‫پۆلیس���ی فەرەنس���ی جانتایەك جل‌وب���ەرگ‌و جزدانێك پارەی‬ ‫دزراوی پێوەدەگرن‌و حوكمی زیندانیكردنی دەمانگی بەس���ەردا‬ ‫دەدەن‪ .‬بەاڵم هەرزوو دوای دوومانگ‌و لە چوارده‌ی حوزه‌یرانی‬ ‫ئەو ساڵەدا ئازادی دەكەن‪.‬‬ ‫ژان ژینیی���ە ل���ە ئوتێلێكی ش���اری پاریس���دا دەژیاو واش‬ ‫ڕێكەوتب���وو ئەو ئوتێلە كتێبخانەیەكی لەبەرامبەردابوو‪ ،‬ئەمیش‬ ‫وەك پیشەی هەموو جارێكی چەند كتێبێكی فەلسەفەو مێژوی‬ ‫لێدەدزێ���ت‌و دادگاش لە بەرواری ‪3‬ـی كانونی یەكەمی ‪1940‬ـدا‬ ‫حوكمی چوارمانگ زیندانیی بەس���ەردا دەدات‪ .‬لە ‪10‬ـی كانونی‬ ‫یەكەم���ی ‪ 1941‬بەرگدرویەك وێڵ دەبێت بەدوایدا‪ ،‬دوای ئەوەی‬ ‫ژینییە پش���توێنێكی لە قوماش دروستكراوی لێدەدزێت‌‪ .‬ڕۆژێك‬ ‫دەیبینێ���ت‌و ش���وێنی دەكەوێ���ت‪ ،‬لەوكات���ەی دەیەوێت بەالی‬ ‫كڵێسای (نۆتەردام)دا تێی تەقێنێت‪ ،‬خاوەنی كتێبخانەیەك كە‬ ‫پێش���تر ژینییە بەرهەمەكانی مارسێل پرۆستی لێدزی بوو‪ ،‬ڕێی‬ ‫ێ‬ ‫لێدەگرێت‌و ناهێڵێت دەرچێت‪ .‬لەپای ئەوكارەشی بۆماوەی س ‌‬ ‫مانگ‌و یەك ڕۆژ حوكم دەدرێت‪.‬‬ ‫دوای ئازادبونی لەزیندان لە مانگی مارتی ‪ ،1942‬لە یەكێك لە‬ ‫كۆشكەكانی سەر ڕوباری سین خه‌ریکی فرۆشتنی كتێب دەبێت‪.‬‬ ‫لەو ماوەیەدا سه‌رقاڵی تەواوكردنی پرۆژەی ئەو ڕۆمانەی دەبێت‬ ‫كە لەزینداندا دەستی پێكردبوو‪ ،‬بەناوی (عذراء‌ الزهور)‪ .‬دوای‬ ‫زیاتر لە مانگێك‌و بەهۆی دزینی چەند كتێبێكەوە‪ ،‬دەگێڕێتەوەو‬ ‫هەشت مانگ زیندانی دەكرێت‪.‬‬ ‫لەماوەی ئەو هەش���ت مانگەدا چامەیەك دەنوس���ێت بەناوی‬ ‫(الرجل المحكوم علیه اباألعدام)و بەپارەی خۆی چاپی دەكات‪.‬‬ ‫دوای ئەوەی لە ‪15‬ـی ئۆكتۆبەری ‪ 1942‬ئازاد دەكرێت‪ ،‬دەتوانێت‬ ‫لە كۆتایی ئەو س���اڵەدا ڕۆمانی (عذرا‌ء الزه���ور) تەواوبكات‪.‬‬ ‫ئەو س���ەردەمەی لە كەنارەكانی ڕوباری (س���ین)دا وێڵگەردانە‬ ‫دەژیا‪ ،‬دوان لە ڕۆش���نبیرانی فەرەنسا دەناسێت‌و ئەوانیش بە‬ ‫ژان كۆكتۆی دەناسێنن‪ ..‬كۆكتۆ سەرسامیی خۆی بەچامەكەی‬ ‫نیش���ان دەدات‌و بایەخ‌و گرنگیی ڕۆمانەكەشی (عذرا‌ء الزهور)‪،‬‬ ‫بەرز دەنرخێنێت‪ .‬بۆیە بەڵێن دەدات خانەیەكی وەش���اندن بۆ‬ ‫چاپكردنی بدۆزێتەوە‪ .‬لە یەكی ئاداری ‪ 1943‬كۆكتۆ بەڵێنەكەی‬ ‫دەباتەس���ەرو س���كرتێرەكەی ڕادەس���پێرێت‪ ،‬تا گرێبەستی لە‬ ‫چاپدانی س���یان ل���ە ڕۆمانەكانی‌و پێنچ لە ش���انۆگەرییەكانی‬ ‫لەگەڵدا ئیمزابكات‪.‬‬ ‫لە ‪29‬ـ���ی ئایاری ‪ 1943‬ل���ە مەیدانی (ئۆب���را) لە پاریس‪،‬‬ ‫بەهۆی هەوڵدانی بۆ دزینی چاپێكی ده‌گمەنی چامەكەی ڤێرلین‬ ‫(األعمال الشهمة) لەیەكێك لە كتێبخانەكان‪ ،‬دەسگیردەكرێت‌و‬ ‫بەهۆی ئەو تۆمارە ڕەشەش���ی كە لە دزیكردندا هەیەتی‪ ،‬دادگا‬ ‫حوكم���ی زیندانی هەتا هەتایی بۆ دەبڕێتەوە‪ .‬بەاڵم ژان كۆكتۆ‬ ‫یەكێ���ك لە باش���ترین پارێزەرەكانی بۆ دەگرێ���ت‪ ،‬تا داكۆكی‬ ‫لێبكات‪ .‬دوای ئەوەش جارێكی دی دەرونش���یكارێك پشكنینی‬ ‫بۆ دەكاتەوەو ڕایدەگەیەنێت‪ ،‬ژینییە مرۆڤێكە خاوەنی ئیرادەو‬ ‫مۆراڵێكی الوازە‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر كۆكتۆ پش���تی نەگرتایەو لەب���ەردەم دادوەرەكەیدا‬ ‫نەیوتای���ە (ئەو مەزنترین نوس���ەری چاخی نوێی���ە)‪ ،‬ئەوا بۆ‬ ‫هەتاهەتای���ە زیندانی دەكرا‪ .‬بەاڵم ئەوە وایكرد حاكم دەس���تی‬ ‫لەسەر ش���ل بكات‌و بە بەزەیی بێت لەگەڵیداو تەنها سێ‌ مانگ‬ ‫زیندانی بكات‪.‬‬ ‫هەر دەستبەجێ‌‌و دوای ئازادبونی‪ ،‬دەگەڕێتەوە سەردزیكردن‌و‬ ‫بۆم���اوەی چوار مانگ���ی دیكە دەخرێتە زیندان���ەوە‪ .‬لەكانونی‬ ‫یەكەم���ی ئەو س���اڵەدا (‪ )1943‬ڕۆمانە س���كاندال ئامێزەكەی‬ ‫ێ ئ���ەوەی ئەو دەزگایەی‬ ‫(عذرا‌ء الزه���ور) چاپ دەكرێت‪ ،‬به‌ب ‌‬ ‫چاپی ك���ردووە زاتی ئەوەبكات ناوی لەس���ەر بەرگی كتێبەكە‬ ‫بنوس���ێت‪ .‬لەگەڵ دەرچونی كتێبەكەش���دا خوێنەران بەنهێنی‌و‬ ‫بەدزیەوە ده‌كەونە خوێندنەوەو دەستاودەستپێكردنی‪ .‬عاشقان‌و‬ ‫هەوادارانی ژان ژینییە ڕەنجێكی زۆریان دا بۆئەوەی بەیەكجاری‬ ‫لە ‪15‬ـ���ی ئاداری ‪1944‬ـدا‪ ،‬لە زین���دان بیهێننەدەرێ‌‌و ئەوەش‬ ‫دواجارب���وو كە زیندان ببینێت‪ .‬لە ئایاری هەمان ئەو س���اڵەدا‬ ‫ژینییە لەگەڵ فەیلەسوفی ناسراوی فەرەنسا ژان پۆڵ سارتەر‪،‬‬ ‫لەیەكێك لەقاوه‌خانه‌کانی پاریسدا چاویان بە یەكتر دەكەوێت‪.‬‬ ‫لەگەڵ س���ەركەوتنی ئەدەبیدا لە بوارەكانی (شیعرو ڕۆمان‌و‬ ‫ش���انۆ)‪ ،‬بارودۆخی بەشێوەیەكی بەرچاو گۆڕانی بەسەردادێت‌و‬ ‫ده‌توانێت پارچەزەوییەك بكرێت‪ ،‬بەمەبەس���تی دروس���تكردنی‬ ‫خانووی���ەك لەس���ەری‪ .‬به‌هۆی دزییه‌کانی پێش���وویه‌و‌ه دەبوو‬ ‫دووس���اڵی تر زیندانی بكرایەتەوە‪ ،‬بەاڵم كۆكتۆ‌و سارتەر بۆی‬ ‫تێده‌که‌ون‌و داواكارییه‌ک بەواژۆی زۆرێكی زۆر لە هونەرمەندان‌و‬ ‫ڕۆش���نبیرانی فەرەنسا بەرزدەکه‌نه‌وەو داواده‌که‌ن‪ ،‬ئەو سزایەی‬ ‫ماویەتی لەسەری هەڵبگیرێت‪.‬‬ ‫س���اڵی ‪ 1949‬ئەدیبی ناسراو فرانسوا مۆریاك لە (لیفگیارۆ)‬

‫‪11/11/2013 12:41:13 AM‬‬

‫ژان ژینییە ‪1986-1910‬‬

‫ی ئەدەبیدا‪ ،‬وتارێك ده‌نوس���ێت‌و لەو وتارەدا داكۆكی لە ژان (پەردەكان) ده‌وەستنەوەو خۆپیشاندان لەدژی ئەنجام ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ژینیی���ە دەكات‪ .‬لە بەرامبەر ئەو فش���ارە ئەدەبییە گەورەیەدا‪،‬‬ ‫لە ئاداری ‪ 1967‬فریتش���مانی وەرگێڕە ئەمریكییەكەی خۆی‬ ‫لە ‪12‬ـی ئابی ‪1949‬ـدا س���ەرۆكی فەرەنس���ا بڕیاری لێبوردنی دەكوژێ���ت‌و چەند هەفتەیەك نابات دوای ئەو ڕوداوە‪ ،‬ژینییەش‬ ‫ب���ۆ ده‌رده‌کات و س���اڵی ‪ ،1951‬خان���ەی بەناوبانگ���ی چاپ‌و هەوڵ���ی خۆكوش���تن دەدات‌و بە لەهۆش���خۆچوویی لە چاڵێكی‬ ‫باڵوكردنەوەی (گالیمار) له‌فه‌ره‌نسا‪ ،‬هەڵده‌ستێت بە چاپكردنی نزیك س���نورەكانی ئیتاڵیادا دەیدۆزن���ەوە‪ ،‬پاش ئەوەی بڕێكی‬ ‫ك���ۆی بەرهەمەكانی‪ ،‬ب���ەاڵم قەزای ئەمریك���ی هاتنە ناوەوەی زۆر حەبی ڤالیۆم دەخوات‪ .‬ئەوەی تۆزێك سەبوری دەدات‌و لەو‬ ‫كتێبەكانی بۆ ئەو واڵتە قەدەغه‌ده‌کات‪.‬‬ ‫دۆخە قوتاری دەكات‪ ،‬ئەو سەفەرە دورودرێژەیە كە لە كۆتایی‬ ‫لە كانونی یەكەمی ساڵی ‪ 1955‬ژان ژینییە گەنجێكی عەربی ئەو ساڵەدا بۆ یابان‌و خۆرهەاڵتی دوور ئەنجامی دەدات‪.‬‬ ‫تەمەن هەژدەس���اڵ دەبینێت‪ ،‬ئەو كوڕە گەنجە ناوی عەبدوڵاڵ‬ ‫س���اڵی ‪ 1968‬الیەنگیریی خۆی ب���ۆ ڕاپەڕینی خوێندكارانی‬ ‫بنتاجا دەبێت‌و بەیاری س���ێرك‌و تەنافبازییەوە خەریك دەبێت‪ .‬فەرەنسا نیش���ان دەدات‌و بۆئەوەش سەردانی زانكۆی سۆربۆن‬ ‫لەگ���ەڵ بینینیدا ژینییە ئاش���قی ئ���ەو كوڕەدەبێت‪ .‬پەیوەندی دەكات‪ ،‬بەاڵم بەش���داریی وتاردان ناكات لەو بۆنەیەدا‪ .‬لەگەڵ‬ ‫نێوانی���ان بەگرنگتری���ن پەیوەندی ئەڤینداری���ی هاوڕەگەزبازی ئەوەش���دا هەر لەو ساڵەدا دەتوانێت بەش���ێوەیەكی نایاسایی‬ ‫دەژمێردرێ���ت لە ژیان���ی ژان ژینییەدا‪ ،‬تائ���ەو ڕادەیەی مافی لەڕێی واڵتی كەنه‌داوە بچێتە ناو خاکی ویالیه‌تە یەكگرتووەكانی‬ ‫چاپ���ی كتێبەكەی (خەونە تابۆكان) دەفرۆش���ێتەوە بۆئەوەی ئەمریكاوە‪ .‬لەوماوەیەدا س���ەردانی زۆرێ���ك لە واڵتانی دیكەی‬ ‫هەندێ‌ كەلوپەلی یاری سێرك‌و‬ ‫جیه���ان دەكات‌و ل���ە ‪10‬ـ���ی‬ ‫تەنافبازی بۆ قلەكەی بكڕێت‪.‬‬ ‫كانونی دووەمی ‪ 1970‬لەگەڵ‬ ‫ل���ە مارت���ی ‪1955‬‬ ‫خانمە نووس���ەری بەناوبانگی‬ ‫(تەنافباز) ژان ژی��ن��ی��ی��ە ل���ە پ��ەی��وەن��دی��ی��ە‬ ‫پێشكەش���ی‬ ‫دەنوس���ێت‌و‬ ‫فەرەنس���ا مارگرێ���ت دۆرا‪،‬‬ ‫عەبدوڵ�ڵ�ای دەكات‪.‬‬ ‫بەش���داریی خۆپیش���اندانێك‬ ‫ه���ەرئەولە هاوڕەگەزبازییەكانیدا بە شێوەیەكی‬ ‫مانگ���ی یانزەو دوان���زەی‬ ‫دەكات دژ ب���ە هەلومەرج���ی‬ ‫ساڵەدا ژینییە دنەی عەبدوڵاڵ سەیروسەمەرە ڕەفتاری دەكرد‪ .‬زۆر جار ژیانی ناهەمواری كۆچبەرانی‬ ‫دەدات بۆئ���ەوەی لە خزمەتی‬ ‫فەرەنساو لەو خۆپیشاندانەدا‬ ‫سەربازی وازبهێنێت‌و هەڵبێت‪ ،‬خۆی ژنی بۆ دنكەكانی دەهێنا و داوای دەس���گیر دەكرێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫ئەوی���ش بەگوێ���ی دەكات‌و‬ ‫هەرزوو دەس���ەاڵتدارانی واڵت‬ ‫هەردووكیان پێكەوە ڕودەكەنە دەكردن‌ و ناوماڵی بۆ ده‌کڕین‌ و هەندێ‌ ئازادی دەكەن‪.‬‬ ‫هۆڵەنداو دانیمارك‪.‬‬ ‫لە ش���وباتی ئەو س���اڵەدا‬ ‫س���اڵی ‪ 1958‬س���ەفەرو جاریش بە دڵی خۆی بۆی ڕێك دەخستن دەس���ەاڵتدارانی ئەمری���كا‬ ‫گەڕانەكان���ی زیاددەك���ەن‌و‬ ‫س���ەرانی بزاوت���ی (ب���ه‌ور‌ه‬ ‫س���ەردانی هەری���ەك ل���ە‬ ‫ڕەشەكان) دەس���گیردەكەن‌و‬ ‫(كۆرس���یكاو توركیا‌و میسر‌و‬ ‫زیندان���ەوە‪،‬‬ ‫دەیانخەن���ە‬ ‫ئیتاڵی���او نەمس���ا‌و ئەڵەمانیاو‬ ‫ئەوانی���ش داوا لە ژان ژینییە‬ ‫هۆڵەنداو دانیمارك‌و ئینكلتەرا) دەكات‌و ماوەیەكی دورو درێژیش دەكەن پش���تیوانیان لێبكات‪ .‬ئەڵب���ەت داواكارییەكەیان قبوڵ‬ ‫لە واڵتی یۆنان دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫دەكات‌و پێش���نیازدەكات خ���ۆی بچێت بۆ ئەمری���كاو هەرواش‬ ‫لەنیس���انی ‪ 1959‬عەبدوڵاڵ لەكاتی مەش���قكردن لە بەلژیكا‪ ،‬دەكات‪ .‬ئەمجارەشیان هەر لەڕێی واڵتی كەنەداوەو بەشێوەیەكی‬ ‫لەسەر تەنافی سێرك بازیەكە دەكەوێتە خوارێ‌‌و القی دەشكێت‌و نایاسایی خۆی دەكات بە ئەمریكادا‪.‬‬ ‫بۆ چارەسەركردنیش���ی پێویس���تی بە نەشتەرگەری دەبێت‪ .‬لە‬ ‫لەوێ‌ لەچەند كۆڕو كۆبوونەوەیەكدا‪ ،‬قس���ە بۆ خوێندكارانی‬ ‫ئاداری س���اڵی ‪ 1960‬جارێكی دیكەو لەواڵتی كوەیت عەبدوڵاڵ زانكۆو ڕۆژنامەنوس���ان دەكات و دەبێتە داكۆكیكارو الیەنگری‬ ‫لە بەرزاییەكەوە دەكەوێتەخوارێ‌‪ .‬ئەوەی سەیرە ئەوەیە ژینییە كێشەی ڕەشپێستەكان‪ .‬بەاڵم ئەوكاتەی لە (نیوهاڤن) لەبەردەم‬ ‫هەن���د ‌‬ ‫ێ هونەری س���ێركی تازە بۆ عەبدوڵاڵ پێش���نیازدەكات‌و بیست‌وپێنج هەزاركەسدا وتارێك دەدات‪ ،‬بەڕێوەبەرایەتیی كۆچ‌و‬ ‫ئەویش زۆر س���ەركەوتوان ‌ه ئەنجامیان دەدات‪ .‬تەنانەت لەكاتی پاس���پۆرت بانگهێش���تی دەكەن ئەویش خێرا دەكەوێتە خۆی‌و‬ ‫مەشقكردنیش���دا بەش���داری دەکات و هەن���دێ‌ جوڵ���ەی نوێی دەگەڕێتەوە بۆ پاریس‪.‬‬ ‫فێ���ردەكات‪ ،‬وەك ئەوەی ل���ە كانونی دووەمی س���اڵی ‪1961‬‬ ‫لەالیەكی دیكەوە ژان ژینییە زۆر بە پەرۆش���ەوە‪ ،‬چاودێریی‬ ‫لەش���اری پالیرمۆی ئیتاڵی ئەنجامیدا‪.‬لەدوای ئەو ساڵەوە ئیدی ڕوداوەكانی ئەیلولی ڕەش���ی ‪ 1970‬دەكات كەبریتییە لە قەتڵ‌و‬ ‫عەبدوڵاڵ بڕیاردەدات واز لەیاری سێرك‌و تەنافبازی بێنێت‪.‬‬ ‫عامكردنی فەلەستینییەكان لە ئوردون‪ .‬لە تشرینی یەكەمی ئەو‬ ‫لە ‪12‬ـی مارتی ‪1964‬ـدا ژان ژینییە توش���ی شۆكێكی گەورە ساڵەدا قبوڵی ئەو داوەتنامەیە دەكات بۆ خۆرهەاڵتی ناوەڕاست‪،‬‬ ‫دەبێ���ت‪ ،‬كاتێك عەبدوڵاڵ لە یەكێك لە میوانخانەكانی ش���اری بەمەبەستی بەس���ەركردنەوەی كەمپی ئاوارە فەلەستینییەكان‪.‬‬ ‫پاریس‌و بەبڕینی دەمارەكانی خۆی دەكوژێت‪ .‬دوای ئەوە ژینییە ئەگەرچ���ی بەنیازی ئەوەده‌بێت تەنها ی���ەك هەفتە بمێنێتەوە‪،‬‬ ‫بڕیاردەدات فەرەنسا جێبێڵێت‌و ڕوبكاتە ئەڵەمانیاو ئیتاڵیا‪.‬‬ ‫بەاڵم چەن���د مانگێكی پێدەچێت‪ .‬س���ەرەڕای ئەوەی لەماوەی‬ ‫بێ���زاری‌و نائومێدی دەگاتە ئەوڕادەیەی دۆس���تە نزیكەكانی كەمتر لە دووس���اڵدا چوارجاری تر سەردانی فەلەستینییەكان‬ ‫ئاگادار بكاتەوە لەوەی‪ ،‬نیازی وازهێنانی لە ئەدەب‌و نووس���ین دەكات‌و لەیەكێ���ك لەكەمپ���ی ئاوارەكان���دا‪ ،‬بەنهێن���ی یاس���ر‬ ‫هەیە‪ .‬ش���ایەنی باس���ە ویالیه‌تە یەكگرتووەكام���ی ئەمریكا لە عەرەف���ات دەبینێت‌و بەڵێنی ئەوەی دەداتێ‌ كە مەرگەس���اتی‬ ‫تش���رینی دووەمی س���اڵی ‪ ،1965‬ڕازی نابێت ب���ەوەی ڤیزای فەله‌س���تینییەكان بۆ هەموو جیه���ان ڕون بكاتەوەو داكۆكی لە‬ ‫بداتێ‌‪ ،‬ئەویش بەه���ۆی ناوبانگی خراپی وەك هاوڕەگەزبازێك‪ .‬مەس���ەلەكەیان بكات‪ .‬ئەڵبەتە ژینییە بەڵێنەكەی دەباتە سەرو‬ ‫ب���ەاڵم هەرچۆنێك بێت ئ���ەوە ڕێگرنابێت ل���ەوەی دەزگاكانی س���ەرەڕای بەرگریكردنی لەمافی كرێكارانی پەناهەندەی عەرەب‬ ‫چاپ‌و وەش���انی ئەمریكا‪ ،‬دەست بەباڵوكردنەوەی بەرهەمەكانی لە فەرەنسا‪ ،‬بەشداریی واژۆكردنی ئەو بەیاننامەیەش ده‌کات كە‬ ‫بكەن‪ ،‬دوای ئەوەی سانس���ۆریان لەس���ەر نەمێنێت‪ .‬تەنانەت داوادەكات ڕۆشنبیران پشتگیری لە عەرەب‌و كرێكاران بكەن‪.‬‬ ‫جەماوەری لیبرال‌و كراوەی فەرەنسا‪ ،‬بەتوندی دژی شانۆگەریی‬ ‫س���اڵی ‪ 1972‬ژان ژینیی���ە ب���ۆ س���ێیەم ج���ار س���ەردانی‬

‫««‬ ‫خۆرهەاڵتی ناوەڕاس���ت دەكات‌و لەمانگی ئەیلولی ئەو ساڵەدا‪،‬‬ ‫وتارێكی دورودرێژ دەنووس���ێت‌و فەلەستینییەكانیش بەهەردوو‬ ‫زمان���ی عەرەبی‌و ئینگلیزی ل���ە چاپەمەنییەكانی خۆیاندا بۆی‬ ‫باڵودەكەنەوە‪ .‬هاوكات زۆر بەگەرمی‌و بەگوڕوتینەوە بەشداریی‬ ‫ئ���ەو خۆپیش���اندانانە دەكات كە ب���ۆ داكۆكیك���ردن لە مافی‬ ‫كۆچبەرانی باكوری ئەفریقیا لە فەرەنس���ا ڕێكدەخران‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئەوانەشدا خەریكی نووسینی كتێبێك دەبێت دەربارەی نەهامەتی‬ ‫فەلەس���تینییەكان لە خۆرهەاڵتی ناوەڕاس���ت‌و ڕەشپێستەكانی‬ ‫ئەمری���كا‪ ،‬ئەوەش ئەو كتێبەیە كە دوای چواردەس���اڵ بەناوی‬ ‫(دیلی ئەوین)ـەوە باڵودەكرێتەوە‪.‬‬ ‫س���اڵی ‪ 1974‬لەبەرنامەیەكی ڕادێوییدا ستایشی نووسەرانی‬ ‫واڵتانی خۆرئاوای عەرەب دەكات‌و هەروەها لەزنجیرە وتارێكیشدا‪،‬‬ ‫ستایش���ی فرانس���وا مێتەرانی كاندیدای پارتی سۆشیالیس���ت‬ ‫دەكات‪ .‬هەر لە ئەیلولی ئەو ساڵەدا ئاشنایەتی لەگەڵ دواقلیدا‬ ‫پەیدادەكات‪ ،‬ئەوەش لە شاری (تەنجە) دەبێت‌و ناوی محەمەد‬ ‫قەترانی دەبێت‪ .‬ساڵی ‪ 1975‬ویالیه‌تە یەكگرتووەكانی ئەمریكا‬ ‫هەر ڕازی نابێت بەوەی ڤیزای بداتێ‌‪ ،‬بۆیە لە شوقەیەكی گچكە‬ ‫لە پاریس لەگەڵ محەمەد قەترانی دەنكیدا پێكەوە دەژین‪.‬‬ ‫لە ئاداری ‪ 1976‬ژینییە دەس���ت بە نووس���ینی س���یناریۆی‬ ‫فلیمێك���ی س���ینەمایی دەكات بەن���اوی (س���دول الظالم) كە‬ ‫س���ەرچاوەی ڕوداوەكان���ی پەیوەندیی نێوان خ���ۆی‌و محەمەد‬ ‫قەترانی ده‌بێت‪ .‬س���اڵی ‪ 1979‬دەزانێت دوچاری شێرپەنجەی‬ ‫قوڕگ ب���ووەو بەكیمیاوی چارەس���ەری ب���ۆ دەكرێت‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بڕستی لەبەردەبڕێت‪ .‬ساڵی ‪ 1982‬بڕیاردەدات ئەوەی ماویەتی‬ ‫لە ژیاندا‪ ،‬لەواڵتی مەغریب بەسەری بەرێت‪.‬‬ ‫هەر لەوس���اڵەدا لەگەڵ خانمە شۆڕش���گێڕێكی فەلەستینی‬ ‫بەن���اوی لەیال ش���ەهیدەوە‪ ،‬س���ەردانی ناوچ���ەی خۆرهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاس���ت دەكات‌و دەچێتە بەیروت لەو ئان‌وساتانەی لەالیەن‬ ‫هێزەكانی ئیسرائیلەوە پەالماردەدرێت و بەهەر دووچاوی خۆی‪،‬‬ ‫قەتڵ‌وعامی ئۆردوگاكانی (س���ەبراو شاتێال) دەبینێت‪ .‬الشەی‬ ‫كوژراوەكانی ئەو ناوە‪ ،‬دەبنە س���ەرچاوەی وتارێكی گرنگی ئەو‬ ‫بەناوی (چوار كاتژمێر لە شاتێال)و لەكانونی دووەمی ‪1983‬ـدا‬ ‫له‌گۆڤاری (الدراسات الفلسطینیة)دا باڵودەكرێتەوە‪.‬‬ ‫لەكانون���ی یەكەمی س���اڵی ‪1983‬دا وەزارەتی ڕۆش���نبریی‬ ‫فەرەنسا خەاڵتی گەورەی نەتەوایەتیی بۆ ئەدەب پێدەبەخشێت‌و‬ ‫س���اڵی ‪ 1984‬جارێك���ی دی ش���ێرپەنجەكەی هەڵدەدات���ەوە‪.‬‬ ‫لە ‪15‬ـی نیس���انی ‪1986‬و لە ژورێك���ی میوانخانە بچوكەكانی‬ ‫ش���اری پاریس���دا كۆچی دوایی دەكات‪ .‬ب���ەاڵم دوای دەڕۆژ لە‬ ‫مردنی بەخاك دەس���پێردرێت‌و ڕێوڕەسمی بەخاكسپاردنەكەشی‬ ‫لەناوچەی (الجبانة)ی واڵتی ئیس���پانیادەبێت كە بەسەر شاری‬ ‫(الراش)ی مەغریبیدا دەڕوانێت‪.‬‬ ‫دوای مردنی‪ ،‬ژان ژینییە بەهۆی ژیانی پڕناهەمواریەوە دەبێتە‬ ‫ێ ئابڕووه‌یە كە توانی‬ ‫ئەفس���انە‪ ،‬چونكە ئەو دزە دەربەدەرو ب ‌‬ ‫لە دنیای ئەدەبدا جێی خۆی بكاتەوە‪ .‬سەرباری هەموو قەڵبی‌و‬ ‫قۆڕییەكانی‪ ،‬بەاڵم كەسێكی زۆر ئاگادارو خاوەن ڕۆشنبیرییەكی‬ ‫قۆڵ ب���وو‪ ..‬ح���ەزی بەتاوتوێكردنی ش���انۆی گریكی دەكردو‬ ‫خوازیاری ئەوەبوو ش���تێكی وەك ئەوان بنووس���ێت‪ .‬هەروەها‬ ‫ژیانی پڕ سكاندالی نەبووە ڕێگر لەوەی ببێتە‪ ،‬دۆست‌و هاوڕێی‬ ‫هەندێ‌ لە گەورەنوس���ەرانی دنی���ای وەك ژان كۆكتۆو ژان پۆڵ‬ ‫س���ارتەرو ئەلبرتۆ مۆرافیاو ستراڤنسكی میوزیسان‪ ..‬سەرباری‬ ‫دۆس���تایەتیی توندوتۆڵی لەگەڵ س���ەركردەی ڕەشپێستەكانی‬ ‫ئەمریكاو كەسانی وەك ئاالن گنسبورگ و ڕۆماننووسی مەغریبی‬ ‫تاهیر بن جەلۆن‪.‬‬ ‫ژان ژینییە كەس���ێكی بەهرەمەندو دەستڕەنگین بوو‪ ،‬شیعرو‬ ‫ڕۆمان‌و ش���انۆو وتارو ڕەخنەو سیناریۆی فلیمی دەنووسی‪ .‬لە‬ ‫پەیوەندییە هاوڕەگەزبازییەكانیدا بە شێوەیەكی سەیروسەمەرە‬ ‫ڕەفت���اری دەكرد‪ .‬زۆر جار خۆی ژنی ب���ۆ دنكەكانی دەهێنا و‬ ‫ێ جاریش بە دڵی‬ ‫داوای دەك���رد ‌ن و ناوماڵی بۆ ده‌کڕی ‌ن و هەند ‌‬ ‫خۆی بۆی ڕێك دەخستن‪.‬‬ ‫لەهەریەك لەو مااڵنەدا كونجێكی تایبەت بەخۆی هەبوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەدەگمەن تیایاندا دەمای���ەوە‪ .‬خەونی بەوەوە دەبینی ماڵێكی‬ ‫تایبەت بەخۆی هەبێت‪ ،‬ب���ەاڵم ئەو خەونە نەهاتەدی‌و زۆربەی‬ ‫زۆری ژیانی لەمیوانخانەكاندا بەس���ەردەبردو ئەو شوقانەش���ی‬ ‫بەكرێ‌ دەیگرتن‪ ،‬زۆر تیایاندا نەدەمایەوە‪.‬‬ ‫گومان���ی تێدانیی���ە ژان ژینییە بەكۆڵێك گ���رێ‌‌و ئاڵۆزیەوە‬ ‫ێ دایك‌و باوكە‪ .‬پێدەچێت‬ ‫گەورەبوو‪ ،‬چونكە دەیزان���ی زۆڵ‌و ب ‌‬ ‫دایكی برایەكی بۆ بینیبێت‪ ،‬ب���ەاڵم بەڕێوەبەرایەتیی كاروباری‬ ‫كۆمەاڵیەتی ڕازی نەبوو بە كردنەوەی دۆسێكانی تایبەت بە ژان‬ ‫ژینییە‪ ،‬نەبادا ئەوە ببێتەمایەی ڕوگیری‌و خەجاڵەتی بۆ براكەی‬ ‫که‌ڕەنگە لە ژیاندامابێت‪.‬‬ ‫وەك نەریتێك لە نەخۆشخانەكانی منداڵبوندا ئەوانەی باوكیان‬ ‫نییە‪ ،‬دوای دوو تا سێ‌ ڕۆژ لە دایكیان دەسەنرێنەوەو دەدرێن بەو‬ ‫ژنانەی هەڵیان دەگرنەوە‪ .‬بەاڵم خۆشبەختانە ژینییە بۆماوەی‬ ‫حەوت مانگی ڕه‌به‌ق الی دایكی ماوەتەوەو تا ئێستاش هۆكاری‬ ‫ئەوە نەزانراوە‪ .‬بەهۆی بارودۆخی ناهەمواری ژیانییەوە‪ ،‬دایكی‬ ‫ناچار دەستبەرداری دەبێت‪ ..‬ئەمەش لەبەختی مێژوونووسانی‬ ‫ئەدەبە‪ ..‬چونكە گەر دایكی زوتر دەس���تبەرداری بوایە‪ ،‬ناچار‬ ‫نەدەب���وو ناوی خۆی بدات بەخانەی سەرپەرش���تانی دەوڵەت‌و‬ ‫بەمەش لێكۆڵیاران نەیاندەزان���ی كێ‌ دایكیەتی‪ ..‬دوای ئەوەی‬ ‫ژان ژینییە ڕادەستی خانەی سەرپەرشتان دەكات‪ ،‬هەڵدەستێت‬ ‫بەواژۆكردنی ئەو پشكنینە پزیشكییەی بۆی كراوەو دەریدەخات‬ ‫كە تەندروستی باشەو هیچ كێشەو نەخۆشیەكی نییە‪.‬‬

‫‪REXNEY chawder 384.indd 6‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )385‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/11/11‬‬

‫ئێزرا پاوه‌ند‬

‫بلیمه‌تى شیعرى و شكستى سیاسى‬ ‫‪1-2‬‬ ‫هاشم ساڵح‬ ‫و‪ .‬له‌ عه‌ره‌بییه‌وه‌‪ :‬گه‌یالن محه‌مه‌د‬ ‫ئه‌م كتێب ‌ه (ئێزرا پاوه‌ند ته‌نها گڕكان)‬ ‫ده‌روازیه‌ك���ى نایاب��� ‌ه ب���ۆ جیهان���ى ئه‌م‬ ‫ش���اعیر‌ه و ئاشنابوون به‌ ژیان و به‌رهه‌م ‌ه‬ ‫ش���یعرییه‌كانى‪ ،‬ك ‌ه ل ‌ه نووس���ینى (جۆن‬ ‫تایتل)ـه‌ پڕۆفیس���ۆر و مامۆستاى زمانى‬ ‫ئینگلیزییه‌ ل ‌ه یه‌كێ ل���ه‌ زانكۆكانى (نیۆ‬ ‫یۆرك)ـ���دا‪ .‬وه‌ك زان���راو‌ه (ئێزرا پاوه‌ند)‬ ‫به‌ یه‌كێ ل��� ‌ه گرنگترین ئه‌و ش���اعیرانه‌ى‬ ‫ك ‌ه ل ‌ه مێژووى ئه‌مه‌ری���كادا ده‌ركه‌وتووه‌‪،‬‬ ‫داده‌نرێ���ت‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا ك��� ‌ه ناوبانگى‬ ‫ش���ێوێنرا‪ ،‬ب ‌ه ه���ۆى پش���تگیریكردنى ل ‌ه‬ ‫مۆس���ۆلۆنى له‌ ماوه‌ى جه‌نگ���ى دووه‌مى‬ ‫جیهانی���دا‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئه‌م��� ‌ه زۆر كاریگه‌ریى‬ ‫نه‌ب���وو له‌س���ه‌ر ش���اعیریه‌تى ئ���ه‌و‪ .‬ل ‌ه‬ ‫ڕاستیدا مه‌سه‌له‌ى پێش���كه‌وتووخوازى و‬ ‫دواكه‌وتوویى به‌س���ه‌ر شیعردا ناچه‌سپێت‪.‬‬ ‫زۆرجار ده‌بینین كه‌س���ێ ل ‌ه بیروبۆچووندا‬ ‫دواكه‌وتووه‌‪ ،‬به‌اڵم ش���یعره‌كانى تابڵێیت‬ ‫قه‌ش���ه‌نگن‌‪ ،‬ل ‌ه به‌رامبه‌ریش���دا گه‌لێ جار‬ ‫ده‌بینین كه‌س���ێ پێشكه‌وتووخوازه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ش���یعره‌كانى پووچ و بێمان‪ .‬ئایا به‌ده‌وى‬ ‫جه‌به‌ل پێش���كه‌وتووخواز ب���وو؟ یان نزار‬ ‫قه‌ببانى؟ یان شارل بۆدلێر؟ كه‌وات ‌ه با واز‬ ‫له‌م جۆر‌ه پۆلێنكردن ‌ه ڕووته‌ختبین ‌ه بێنین‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا ك ‌ه ئێزرا پاوه‌ند كه‌سێكى‬ ‫ناجێگیر بوو‪ ،‬تووشى گه‌لێ دۆخ و حاڵه‌تى‬ ‫س���ه‌خت هات‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل ‌ه پاڵ ئه‌وه‌یش���دا‬ ‫كاریگه‌ری���ى زۆرى‌ له‌س���ه‌ر ش���اعیران و‬ ‫نووسه‌ران هه‌بووه‪ ،‬له‌وان ‌ه (جمیس جۆیس‪.‬‬ ‫ت‪ .‬ئێس‪ .‬ئه‌لی���ۆت‪ .‬هه‌منگوه‌ى‪ )...‬به‌اڵم‬ ‫ئێزرا پاوه‌ند كێیه‌؟ نووس���ه‌ر وه‌اڵمى ئه‌م‬ ‫پرسیاره‌مان ده‌داته‌وه‌‪ :‬ل ‌ه ساڵى (‪)1885‬‬ ‫ل ‌ه ویالت ‌ه یه‌كگرتووه‌كان���ى ئه‌مه‌ریكادا ل ‌ه‬ ‫دایك بووه‌‪ .‬ل ‌ه س���اڵى (‪ )1972‬ل ‌ه ئیتاڵیا‬ ‫كۆچ���ى دوایى ده‌كات‪ .‬وات ‌ه ته‌مه‌نێكى زۆر‬ ‫ژیاوه‌‪ 87 .‬س���اڵى تێپه‌ڕان���دووه‌‪ .‬ل ‌ه یه‌ك‬ ‫كاتدا ش���اعیر و مۆزیك���ى و ڕه‌خنه‌گرێكى‬ ‫به‌توانایش بووه‌‪ .‬ل ‌ه بیس���ته‌كانى سه‌ده‌ى‬ ‫پێشوودا ده‌چێت ‌ه بزاڤى نوێگه‌ریى شیعریى‬ ‫ئه‌مه‌ریكییه‌وه‌‪ ،‬له‌وكاته‌دا ل ‌ه س���ه‌ره‌تاكانى‬ ‫ژیان���ى ئه‌ده‌بیدا بوو‪ .‬زۆر جار ڕه‌خنه‌گران‬ ‫ل ‌ه خانه‌ى نه‌وه‌ى سه‌رگه‌رداندا ڕیزبه‌ندیان‬ ‫ده‌كرد‪ .‬ئه‌مه‌یش ناوێك ‌ه لێى جوانتر نییه‌‪.‬‬ ‫ماناى ش���یعر چیی ‌ه به‌بێ س���ه‌رگه‌ردانى و‬ ‫وێڵى؟ له‌و كاته‌دا (هوف كببنیر) ده‌یبینێت‬ ‫و به‌م جۆر‌ه له‌باره‌یه‌و‌ه ده‌دوێت‪( :‬له‌ ناكاو‬ ‫هه‌ستم كرد له‌ حزوورى تازه‌گه‌ریى شیعرى‬ ‫و ئه‌ده‌بیدام‪ ،‬هه‌م���وو ئه‌مان ‌ه به‌ته‌واوى ل ‌ه‬

‫كه‌س���ێتیى ئێزرا پاوه‌ن���ددا به‌دى ده‌كرا و‬ ‫س���ه‌رجه‌م ئه‌و س���ه‌ره‌ڕۆیانه‌ى ك ‌ه خۆیان‬ ‫ده‌خه‌ن��� ‌ه گێژاوه‌كان���ى ئه‌زموونگ���ه‌راى‬ ‫دروستكه‌ره‌وه‌‪).‬‬ ‫ل ‌ه نێ���وان س���ااڵنى ‪( 1905-1900‬ئێزرا‬ ‫پاوه‌ند) ئه‌ده‌بى به‌راوردكارى ده‌خوێنێت ل ‌ه‬ ‫زانكۆى (په‌نسلڤانیا) له‌ نیۆ یۆرك‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ل ‌ه س���اڵى ‪ 1908‬ئه‌مه‌ریكا به‌جێده‌هێڵێت‪.‬‬ ‫ل��� ‌ه ته‌مه‌نى ‪23‬س���اڵیدا ده‌چێته‌ ئه‌وروپا‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ئه‌و نه‌یده‌توانى له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵگه‌ى‬ ‫ئه‌مه‌ریكیدا خ���ۆى بگونجێنێ‪ .‬تاڕاده‌یه‌ك‬ ‫سروشتى نامۆ بوو‪ .‬كه‌سێك بوو ملكه‌چیى‬ ‫پێ قبوڵ نه‌ده‌كرا‪ ،‬هه‌روه‌ها كۆمه‌اڵیه‌تییش‬ ‫نه‌ب���وو‪ ،‬ئه‌مه‌یش یه‌كێك ‌ه له‌ خه‌س���ڵه‌تى‬ ‫داهێنه‌ر‌ه مه‌زنه‌كان‪ .‬ئایا بۆدلێر ته‌با بوو‌ه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ كۆمه‌ڵگادا؟ ی���ان هۆڵدرێن؟ یان‬ ‫ڕامبۆ؟ شێتیان كردن‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌تا ئێ���زرا پاوه‌ن���د ل��� ‌ه بوندقی ‌ه‬ ‫ده‌ژی���ا‪ ،‬به‌اڵم ب���ۆ ماوه‌یه‌كى ك���ه‌م له‌وێ‬ ‫مای���ه‌وه‌‪ .‬زۆر ب��� ‌ه خێرای���ى ڕووی كرد‌ه‬ ‫له‌ن���ده‌ن‪ ،‬پایته‌ختى ئه‌ده‌ب���ى ئینگلیزى‪.‬‬ ‫له‌نده‌ن؛ ڕووگه‌ى ش���اعیران و نووسه‌رانى‬ ‫ئه‌مه‌ریكا‪ .‬ل���ه‌وێ نووس���ه‌ر‌ه گه‌وره‌كانى‬ ‫ئینگلیز ده‌بینێت له‌وانه‌ (جمیس جویس‪,‬‬ ‫ف���ورد مادوكس���فورد‪ ,‬وینده���ام لویس)‬ ‫كه هێش���تا ل���ه‌و كاته‌دا مه‌یلی���ان هه‌بوو‬ ‫ب���ۆ بزاڤى فۆتۆگرافى ك��� ‌ه ئه‌مه‌یش وه‌ك‬ ‫بزاڤێك���ى ئه‌ده‌ب���ى ناس���را‪ .‬پاوه‌ند ته‌واو‬ ‫س���ه‌رقاڵى ئه‌زموونگه‌رایى شیعرى بوو‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ڕێگه‌ى به‌كارهێنانى زمان���ى لیریكییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه ڕاس���تیدا ئێزرا پاوه‌ند له‌ژێر كاریگه‌ریى‬ ‫ئه‌ده‌بى ڕۆژهه‌اڵتیدا بوو‪ ،‬هه‌روه‌ها گرنگیى‬ ‫ده‌دا ب��� ‌ه ئه‌ده‌بى یابانى‪ ،‬ئ���ه‌و كۆمه‌ڵه‌ى‬ ‫ك��� ‌ه په‌یوه‌ندیی���ان هه‌بوو ب���ه‌م بزاڤه‌وه‌‪،‬‬ ‫كاره‌كانیان ل��� ‌ه گۆڤارێكدا باڵو ده‌كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ ناونیشانى (خۆویست)‪ .‬بڕوانه‌ ئه‌م ناو‌ه‬ ‫ئیس���تفزازییه‌‪ ،‬چه‌ند جوانه‌‪ .‬ئایا داهێنه‌ر‬ ‫ده‌توانێ خۆنه‌ویس���ت بێ ی���ان ب ‌ه ڕووى‬ ‫خۆیدا دانه‌خرێ؟ ئایا ده‌توانێ نه‌رجه‌سى‬ ‫نه‌بێت؟‬ ‫دواى ئ���ه‌وه‌ى ئێزرا پاوه‌ن���د چاوى ب ‌ه‬ ‫(هنرى گوریسیه‌)ـى په‌یكه‌رتاش ده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫ئیدى ل ‌ه دواى ئ���ه‌وه‌و‌ه بزاڤى (گێژاو) ل ‌ه‬ ‫ش���یعرى ئینگلیزیدا ده‌رده‌كه‌وێ‪ ،‬ئه‌مه‌یش‬ ‫به‌هه‌مان ش���ێو‌ه بزاڤێكى ئه‌زمونگه‌رایی ‌ه و‬ ‫نزیك ‌ه ل ‌ه ڕه‌وتى ئاینده‌ییه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه شیعردا‪،‬‬ ‫ڕه‌نگ ‌ه دروس���ت بێ���ت بڵێی���ن تازه‌ترین‬ ‫مۆدێله‌ تاڕاده‌یه‌كى زۆر پشت ده‌به‌ستێ ب ‌ه‬ ‫چڕیه‌تیى شیعر‪.‬‬ ‫ل��� ‌ه كاتى ش���ه‌ڕى یه‌كه‌م���ى جیهانیدا‪،‬‬ ‫ئیزرا چاوى ب ‌ه ش���اعیرى گ���ه‌وره‌ (ولیام‬ ‫بتلربیتس) ده‌كه‌وێ ل ‌ه ئێرله‌ندا و پاش���ان‬ ‫ده‌بێت ‌ه س���كرتێرى جیمی���س جویس‪ .‬ل ‌ه‬

‫ئێزرا پاوه‌ن‬ ‫له‌ ئاسایشگه‌ی ده‌روونی‬ ‫فۆتۆ‪ :‬ڕیچارد ئۆدوون‬

‫‪11/11/2013 12:41:14 AM‬‬

‫««‬

‫‪7‬‬

‫ساڵى ‪1912‬دا ئیزرا هاوسه‌رگیرى ده‌كات‬ ‫له‌گه‌ڵ كچ ‌ه هونه‌رمه‌ند دروسشكس���پیر‪،‬‬ ‫بڕوانن��� ‌ه ناوه‌كه‌ى‪ ،‬پاش���ان خۆى فێرى‬ ‫زمانى یابانى ده‌كات و گرنگى ده‌دات ب ‌ه‬ ‫ش���یعرى لیریكیى باو‪ .‬ل ‌ه ڕۆژهه‌اڵتى دور‬ ‫ل ‌ه ساڵى ‪ 1915‬ده‌ست ده‌كا ب ‌ه نووسینى‬ ‫ش���اكار‌ه به‌ناوبانگه‌كه‌ى (كانتوس) وات ‌ه‬ ‫سروده‌كان و هه‌موو ژیانى بۆ ئه‌وه‌ ته‌رخان‬ ‫ده‌كات‪ .‬دواى ئه‌و‌ه سه‌رده‌مى پاریس ل ‌ه‬ ‫ژیانى پاوه‌نددا ده‌س���ت پێ���ده‌كات‪ .‬ئایا‬ ‫ده‌ك���رێ داهێنه‌رێك هه‌بێ ل���ه‌ جیهاندا‬ ‫ب ‌ه پاریس���دا تێنه‌په‌ریبێت؟ ماناى شیعر‬ ‫چیی ‌ه بێ بوهیمى و س���ه‌رگه‌ردانیی ‌ه بێ‬ ‫سانسۆره‌كان ل ‌ه شه‌قامه‌كانى پاریسدا؟‬ ‫ماناى ش���یعر چیی ‌ه بێ ئه‌وینداریى ئازاد‬ ‫و پیاداهه‌ڵگژان؟ به‌ڵێ ل ‌ه ساڵى ‪1920‬دا‬ ‫ده‌گات��� ‌ه پاری���س و ده‌چێت ‌ه پ���اڵ ئه‌و‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ هونه‌رمه‌نده‌ى ك ‌ه به‌شدارییان ل ‌ه‬ ‫پێكهێنانى بزاڤى داداییدا كرد‪ .‬پاش���ان‬ ‫هه‌ر ئه‌وان بزاڤى سووریالیان بنیات نا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ل��� ‌ه ش���وق ‌ه پاریس���ییه‌كه‌یدا‬ ‫پێش���وازیى ل ‌ه گرنگترین فه‌یله‌س���ووف ‌ه‬ ‫فه‌ڕه‌نس���ییه‌كانى وه‌ك ج���ان كوت���و‪,‬‬ ‫ئه‌ندری ‌ه بریتون و سه‌رجه‌م داهێنه‌ره‌كانى‬ ‫دیك ‌ه ده‌كرد‪ .‬ل ‌ه ڕاستیدا ئێزرا پاوه‌ند زۆر‬ ‫ده‌س���تودڵفراوان بوو‪ ،‬پاشان مانا چییه‌‪،‬‬ ‫شاعیرى ده‌ستقونجاو و چرووك؟ هه‌موو‬ ‫كه‌سێ جگ ‌ه ل ‌ه شاعیر ده‌كرێ پیسك ‌ه و‬ ‫ده‌ستقونجاو بێت‪.‬‬ ‫له‌و كاته‌دا وا ڕێ ده‌كه‌وێ ئێرنس���ت‬ ‫هه‌منگوه‌یش ل ‌ه پاریس ده‌بێ‪ .‬سه‌ردانى‬ ‫ئیزرا ده‌كا ل ‌ه شوقه‌كه‌یدا و ئیزرا له‌ ڕووى‬ ‫ئه‌ده‌بیی���ه‌وه‌ كاریگه‌ریى ده‌كات ‌ه س���ه‌ر‬ ‫هه‌منگ���وه‌ى‪ .‬كاتێك كۆمه‌ڵ���ێ رێنمایى‬ ‫ده‌كات شێوازى نووسینى باشتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچى هه‌موو كات هه‌منگوه‌ى پابه‌ند‬ ‫نه‌ده‌ب���وو به‌ ڕێنماییه‌كان���ى پاوه‌نده‌وه‌‪.‬‬ ‫نووس���ه‌ر ل���ه‌و بڕوایه‌دای ‌ه ك ‌ه ئێرنس���ت‬ ‫هه‌منگ���وه‌ى ب ‌ه هۆى ئێ���زرا پاوه‌نده‌و‌ه‬ ‫ئاش���ناى كاره‌كانى نووسه‌ر‌ه نوێیه‌كانى‬ ‫وه‌ك ت‪ .‬س‪ .‬ئه‌لی���ۆت‪ ,‬جیمس جویس‬ ‫بوو‪ ،‬ئه‌م ‌ه جگ ‌ه ل ‌ه نووس���ه‌ر‌ه كالسیك ‌ه‬ ‫گه‌وره‌كان���ى وه‌ك (فلۆبێر‪ ,‬س���تاندال‬ ‫و هێن���رى جیم���س‪ ).‬ل��� ‌ه به‌رامبه‌ر ئه‌م‬ ‫خزمه‌تانه‌دا هه‌منگ���وه‌ى پاوه‌ندى فێرى‬ ‫هون���ه‌رى زۆرانبازى ده‌ك���رد‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ى‬ ‫بازووى به‌هێز بكات‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪:‬‬ ‫شه‌رق ئه‌لئه‌وسه‌ت‬ ‫‪16‬ـی ئۆكتۆبه‌ری ‪2013‬‬

‫ئێزرا پاوه‌ند به‌رده‌وام‬ ‫ده‌یگوت‪ ،‬نووسه‌ره‌ باشه‌كان‬ ‫ئه‌وانه‌ن كه‌ زمانێكى چاالك و‬ ‫بێ گرێوگۆڵ به‌كار ده‌هێنن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌و‬ ‫بڕوایه‌دا بوو‪،‬‬ ‫ئه‌و ماڵوموڵكه‌ى‬ ‫كڵێساى‬ ‫مه‌سیحى كۆى‬ ‫كردووه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫پێویست ‌ه به‌سه‌ر‬ ‫شاعیر و‬ ‫فه‌یله‌سووف و‬ ‫ئه‌و زانایانه‌ى كه‌ یاساكانى‬ ‫زانستیان دۆزیوه‌ته‌وه‌ و‬ ‫خزمه‌تى گه‌ور ‌ه پێشكه‌شى‬

‫ژیان و هونه‌رى شه‌ماڵ صائب‬ ‫له‌ ‪27‬ـه‌مین ساڵیادى مه‌رگیدا‬ ‫توانا حه‌مه‌‬ ‫هونه‌رمه‌ندى گه‌وره‌ ش���ه‌ماڵ سائب ل ‌ه سه‌ده‌ى ڕابردوودا وه‌ك‪ :‬موزیكژه‌ن‪ ،‬گۆرانیبێژ‪ ،‬مامۆستا و ئه‌كادیمى‪ ،‬بێژه‌ر و نووسه‌ر‬ ‫له‌ س���اته‌وه‌ختێكى زۆر دژواردا ده‌ركه‌وت‪ .‬ك ‌ه ئه‌وكات كۆمه‌ڵگاى كوردى و هونه‌ر به‌گش���تى و موزیكى كوردى ب ‌ه تایبه‌تى‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫هۆكارى بارى كۆمه‌اڵیه‌تى و ڕامیارى و ژێرده‌سته‌ییدا ل ‌ه ئاستێكى نه‌خوازراودا بوو‪.‬‬ ‫ئه‌و ناوى ته‌واوى ش���ه‌ماڵ جه‌الل س���ائیبه‌‪ ،‬ل ‌ه س���اڵى ‪ 1931‬ل ‌ه خانه‌واده‌یه‌كى ڕۆش���نبیرى شارى س���لێمانى دایك بووه‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ته‌مه‌نى پانزه‌ساڵیدا ڕووده‌كاته‌ دونیاى هونه‌رى موزیك و یه‌كه‌م هه‌نگاوى ب ‌ه به‌شداریكردنى له‌ خولێكى هاوین ‌ه ل ‌ه ساڵى ‪1947‬‬ ‫ده‌س���تپێده‌كات‪ ،‬كه‌ دائیره‌ى مه‌عاریفى به‌غداد ل ‌ه ش���ارى سلێمانى سازى بوو‪ .‬خوله‌ك ‌ه بۆ ماوه‌ى مانگێك و ب ‌ه شێوازى زانستى‬ ‫وانه‌كان���ى پراكتیكى و تیورى موزیكى له‌ الیه‌ن چه‌ند مامۆس���تایه‌كى به‌ڕه‌گه‌ز عه‌ره‌بى په‌یمان���گاى هونه‌ره‌جوانه‌كانى به‌غداو‌ه‬ ‫به‌ڕێو‌ه چووه‌‪ .‬دواى ئه‌م خول ‌ه و ل ‌ه هه‌مان س���اڵدا ڕووده‌كات ‌ه په‌یمانگاى هونه‌ره‌جوانه‌كانى به‌غداد ده‌وامى ئێواران‪ ،‬تا قۆناغى‬ ‫چواره‌م به‌رده‌وام ده‌بێت‪ .‬دواتر ده‌بێته‌ خوێندكارى به‌شى مێژووى ل ‌ه كۆلیژى ئادابى زانكۆى به‌غداد و ل ‌ه ساڵى ‪ 1955‬بۆ ‪1956‬‬ ‫بڕوانامه‌ى به‌كالۆریوس له‌مێژوودا ل ‌ه زانكۆى به‌غداد به‌ده‌ست ده‌هێنێت‪.‬‬ ‫له‌ س���ه‌ره‌تاى ساڵى ‪1960‬دا ڕوو ده‌كات ‌ه والیه‌ت ‌ه یه‌كگرتووه‌كانى ئه‌مریكا و بڕوانامه‌ى ماسته‌ر ل ‌ه مێژووى موزیكدا له‌ زانكۆى‬ ‫ئیندیانا به‌ده‌ست ده‌هێنێت‪ .‬له‌ ساڵى ‪ 1968‬ده‌ستده‌كات به‌ خوێندنى دكتۆرا به‌اڵم له‌ هه‌مان ساڵدا ب ‌ه هۆى دامه‌زراندنى زانكۆى‬ ‫س���لێمانیه‌وه‌‪ ،‬داواى گه‌ڕانه‌وه‌ى لێده‌كرێت و ئه‌ویش ده‌س���تبه‌ردارى خوێندنه‌كه‌ى ده‌بێت و ل ‌ه زانكۆى سلێمانى وه‌ك مامۆستاى‬ ‫زانكۆ له‌ هه‌ردوو بوارى ئه‌كادیمى و هونه‌ردا له‌ خزمه‌ته‌كانى به‌رده‌وام ده‌بێت‪ .‬دواتر له‌گه‌ڵ گواس���تنه‌وه‌ى زانكۆى س���لێمانی بۆ‬ ‫هه‌ولێردا‪ ،‬هه‌روه‌ك س���ه‌رجه‌م مامۆس���تاكانى ئه‌و زانكۆی ‌ه ڕووده‌كاته‌ ش���ارى هه‌ولێر و له‌وێ نیشته‌جێ ده‌بێت‪ .‬شه‌ماڵ سائیب‬ ‫وێزگه‌ى هونه‌رى ئه‌و له‌ ش���ارى س���لێمانى له‌گ���ه‌ڵ كۆمه‌ڵێك هاوڕێى گه‌وره‌ی وه‌ك هونه‌رمه‌ن���دان (قادر دیالن‪ ،‬ڕه‌فیق چاالك‪،‬‬ ‫حه‌س���اڵح دیالن‪ ،‬به‌هجه‌ت س���ه‌عاتچى و‪ ...‬هتد) ده‌س���ت پێده‌كات و ب ‌ه هۆكارى خوێندنه‌كه‌یه‌و‌ه هونه‌رى ئه‌و ل ‌ه شارى به‌غداد‬ ‫گه‌شه‌ ده‌كات و پێده‌گات‪.‬‬ ‫دواتر ل ‌ه سااڵنى ‪ 1948‬به‌ دواوه‌ وه‌ك یه‌كێك ل ‌ه عودژه‌ن و گۆرانیبێژ‌ه به‌ تواناكانى ئیزگه‌ى كوردى به‌غدا له‌كاره‌ هونه‌رییه‌كانى‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت و چه‌ندین ئاواز و گۆرانى بۆ خۆى كۆمه‌ڵێك الوى هاوته‌مه‌نى خۆى داده‌نێت‪ ،‬زۆر جاریش به‌وه‌وه‌ نه‌وه‌س���تاو‌ه‬ ‫وه‌كو وه‌ك كۆرس���ى گۆرانی ڕۆڵى گێڕاوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌ هه‌ندێ���ك له‌و ئاوازانه‌ى ك ‌ه خۆى دایناون‪ .‬به‌ وته‌ى زۆرێك له‌ هاوڕێیان‬ ‫و هاوس���ه‌رده‌مانى‪ ،‬ئه‌و نه‌ك ته‌نها له‌ كوردس���تان به‌ڵكو ل ‌ه ته‌واوى عیراقدا خاوه‌نى گوێگرێكى زۆر بووه‌و‪ ،‬زۆرێك ل ‌ه گوێگر و‬ ‫هه‌وادارى نه‌ته‌وه‌ى عه‌ره‌بیش���ى هه‌بووه‌‪ ،‬ك ‌ه زۆر به‌باشى گۆرانییه‌كانى (ش���ه‌ماڵ)یان ئه‌زبه‌ریان بووه‌ و له‌ زۆر بۆنه‌ى كوردیدا‬ ‫به‌زمانى كوردى هاوش���انى كوردانى دانیش���تووى به‌غدا چڕیویانه‌‪ .‬شه‌ماڵ سائیب ل ‌ه ڕۆژگارى خۆیدا ب ‌ه هۆى كاریگه‌ریی موزیكى‬ ‫عه‌ره‌بى و ب ‌ه تایبه‌ت سه‌رس���امیى بۆ (فه‌رید ئه‌تره‌ش) ك ‌ه ب ‌ه ئاشكرا الساییكردنه‌وه‌یه‌كى زه‌ق له‌ شێوازى چڕینى گۆرانیوتنیدا‬ ‫به‌دیده‌كرا‪ ،‬تاوه‌كو ل ‌ه ژیانیش���دا بوو‌ه نكۆڵى لێنه‌كردوو‌ه و دانى ب ‌ه سه‌رس���امییه‌كانى و الس���اییكردنه‌وه‌ى ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌دا‬ ‫ده‌ن���ا‪ .‬به‌ه���ۆكارى ئه‌وه‌ له‌الیه‌ن هه‌ندێك ل ‌ه ڕه‌خنه‌گران و هونه‌رمه‌ندانى ئه‌و ڕۆژگار‌ه ڕه‌خنه‌ى زۆرى ئاراس���ت ‌ه ده‌كرا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫له‌س���ه‌ر ئه‌و س���تایله‌ى خۆى ك ‌ه خۆى باوه‌ڕى پێبووه‌ به‌رده‌وام بووه‌‪ .‬به‌بڕواى من ئه‌وه‌ى گرنگ ‌ه بۆ قسه‌كردن ل ‌ه سه‌ر هونه‌رى‬ ‫ش���ه‌ماڵ س���ائیب ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و توانیویه‌تى له‌ ڕۆژگارى خۆیدا ڕه‌نگیكى تر و چێژێكى تر ل ‌ه موزیكى كوردى بێنێته‌ بوون‪ ،‬ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫ڕاس���تیدا ڕه‌نگدان���ه‌وه‌ى واقعى ژیانى تایبه‌تى خۆى و ئه‌و ڕۆژگاره‌ بوو‌ه ك ‌ه تێی���دا ژیاوه‌‪ .‬ناتوانرێت نكۆڵى له‌و‌ه بكرێت ك ‌ه ئه‌و‬ ‫سه‌رده‌م ‌ه ته‌وژم و كاریگه‌ریى موزیكى میسرى نه‌ك ته‌نها به‌سه‌ر كوردانى باشوورى كوردستانه‌و‌ه بووه‌‪ ،‬به‌ڵكو ب ‌ه سه‌ر ته‌واوى‬ ‫ئه‌و واڵتانه‌دا زاڵ بوو‌ه كه‌ ده‌كه‌ونه‌ نێو بازنه‌ى نه‌ته‌وه‌ى عه‌ره‌ب و ب ‌ه ئاش���كرا ڕه‌نگى داوه‌ته‌و‌ه ل ‌ه ش���ێوازى داڕشتن و چڕین و‬ ‫ژه‌نینى موزیكى زۆرێك ل ‌ه نه‌ته‌وه‌كانى ڕۆژهه‌اڵتى نه‌وه‌ڕاستیش���دا‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ ده‌بینرێت كاریگه‌ریى موزیكى عه‌ره‌بى ب ‌ه ته‌نیا ل ‌ه‬ ‫كاره‌كانى (ش���ه‌ماڵ)دا ڕه‌نگى نه‌داوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو ل ‌ه زۆرینه‌ى گۆرانیبێژانى ئه‌و ڕۆژگاره‌ى وه‌ك عه‌لى مه‌ردان و تایه‌ر تۆفیق و‬ ‫خاڵه‌ س���ێوه‌‪ ....‬هتد‪ ،‬هه‌ست به‌ هه‌مان گرفت و ئه‌و كاریگه‌رییانه‌ ده‌كه‌ین‪ .‬جگ ‌ه له‌و‌ه هۆكارى دیك ‌ه ئه‌وه‌یه‌ ژه‌نیارانى ئه‌وكاتى‬ ‫ئیزگه‌ى كوردى له‌ به‌غداد هه‌موویان ب ‌ه ڕه‌گه‌ز عه‌ره‌ب بوون و له‌ هه‌مان كاتدا به‌ هۆى ئه‌وه‌ى نابینا بوون و زیاتر پش���تیان ب ‌ه‬ ‫گوێ و هه‌س���تی بیستنیان و ئه‌ندێشه‌یان له‌كاتى ژه‌ندندا به‌ستووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش كاریگه‌ریى ڕاسته‌وخۆ و چێژى موزیكى عه‌ره‌بى ب ‌ه‬ ‫گۆرانییه‌كانه‌و‌ه به‌جێ هێش���تووه‌‪ ،‬بۆیه‌ دواجار له‌جێى موزیكێك ته‌واو عه‌ره‌بى‪ ،‬میكس���ێك یان موزیكێكى دووڕه‌گ له‌ موزیكى‬ ‫عه‌ره‌بى و ده‌نگیكى كوردى به‌رهه‌م هاتووه‌‪ .‬ب ‌ه بڕواى من له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌م تیبینییانه‌شدا‪ ،‬ناتوانرێت بگوترێت‪ :‬ئه‌و ئاوازانه‌ى‬ ‫شه‌ماڵ یاخود هونه‌رمه‌ندانى ئه‌و سه‌رده‌مه‌ كه‌ دایانناون‪ ،‬خاڵین له‌ موزیك و هه‌ست و چێژى كوردى‪ .‬گه‌رچى شه‌ماڵ ل ‌ه ڕووى‬ ‫ستایله‌و‌ه ته‌واو جیاواز‌ه له‌و هونه‌رمه‌ندانه‌ى ك ‌ه ئه‌ماژه‌یان پێدرا‪ ،‬به‌اڵم شه‌ماڵ سائیب ب ‌ه هۆى الساییكردنه‌وه‌ى (فه‌رید ئه‌تره‌ش)‬ ‫ـه‌و‌ه زۆر به‌ ئاشكرا مۆركى عه‌ره‌بى به‌زه‌قى به‌ دانراوه‌كانیه‌و‌ه دیار‌ه هه‌ر بۆی ‌ه ڕه‌خنه‌كان تۆختر به‌رى ده‌كه‌ون‪ .‬به‌ بۆچوونى من‬ ‫ئه‌ش���ێت له‌و ڕۆژگاره‌دا شه‌ماڵ سائیب دڵسۆزانه‌ ئه‌و شێوازه‌ى موزیكه‌ى به‌ شێوازیكى نوێ و پێداویستیه‌كى باوى سه‌رده‌میان ‌ه‬ ‫بۆ ئه‌وكاتى موزیكى كوردى زانیبێت و ویستبێتى (فه‌رید)ێك به‌زمانى كوردى بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌ى بخوڵقێنێت!؟‬ ‫ئه‌وه‌ى لێره‌دا جێى تێڕامانه‌ و گرنگ ‌ه شیكارى له‌سه‌ر بكرێت ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬هه‌رچى ئه‌و ئاوازانه‌ى ك ‌ه دایناوه‌ ئه‌گه‌ر له‌الیه‌ن ژه‌نیارانى‬ ‫كورده‌و‌ه جارێكى دى بژه‌نرێته‌وه‌‪ ،‬زۆر ب ‌ه ئاسانى ڕۆحه‌ كورده‌وارى و موزیكى شارنشینى كوردی ده‌كرێته‌و‌ه ب ‌ه به‌ریدا‪ .‬پرسیار‪:‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌و سه‌رده‌مه‌دا موزسیانى كوردیى ب ‌ه توانا‪ ،‬بوونیان ب ‌ه پێى پێداویستیى ئه‌و سه‌رده‌م ‌ه و هاوتاى نه‌ته‌وه‌كانى تر هه‌بوای ‌ه‬ ‫(سائیب) ئه‌م ستایڵه‌ى هه‌ڵده‌بژارد و به‌و جۆره‌ گۆرانى ده‌گوت؟؟ هه‌ر بۆیه‌ به‌ بڕواى من له‌ ئیستادا ناكرێت ئه‌و ئاوازانه‌ى ك ‌ه‬ ‫دایناون به‌ بیرێكى ناسیۆنالس���تى و به‌ چاوێكى بێگانه‌و‌ه س���ه‌یر بكرێت و فه‌رامۆش بكرێن وه‌ك به‌شێك له‌ میراتى فه‌رهه‌نگیى‬ ‫گۆرانى كوردیى ئه‌و سه‌رده‌مه‌ هه‌ژمار نه‌كرێت‪.‬‬ ‫ل ‌ه كۆتاییدا ئه‌و‌ه ماوه‌ بڵێین ش���ه‌ماڵ س���ائیب جگه‌ له‌وه‌ى كه‌ گۆرانیبێژو موزسیان و كه‌سێكى ته‌واو ئه‌كادیمى بوو‪ ،‬خاوه‌نى‬ ‫زنجیره‌یه‌ك وتارى گرنگیش��� ‌ه ده‌رباره‌ى موزیك ك ‌ه ل ‌ه ڕۆژنامه‌ى ژین و گه‌الوێژى ئه‌و س���ه‌رده‌مه‌دا باڵوكراونه‌ته‌وه‌‌‪ .‬هه‌روه‌ها وه‌ك‬ ‫بێژه‌رێكى سه‌ركه‌وتوو توانیویه‌تى ب ‌ه سازدانى به‌رنامه‌یه‌ك به‌ناوى (باخچه‌ى مۆسیقا) له‌ ئیزگه‌ى كوردى ده‌یان به‌رنام ‌ه و لێدوان‬ ‫ل ‌ه س���ه‌ر موزیك به‌گش���تى و به‌تایبه‌ت موزیكى كوردى ئاماده‌ بكات و خودی خۆشى وه‌ك پێشه‌كه‌شكارى به‌رنامه‌كه‌ كاری تێدا‬ ‫بكات‪ .‬جگ ‌ه له‌وه‌ له‌گه‌ڵ ده‌ركه‌وتنى ته‌له‌فزیونیش���دا وه‌ك یه‌كه‌مین هونه‌رمه‌ندى كورد توانیویه‌تى كلیپ بۆ گۆرانییه‌كانى بكات‪،‬‬ ‫ئافره‌ت به‌ده‌نگ و ڕه‌نگ ڕۆڵ بگێرێت له‌ كاره‌كانیدا‪ ،‬ك ‌ه ئه‌م ‌ه بۆ ئه‌و ڕۆژگارى كۆمه‌ڵگاى كوردى و موزیكى كوردى شتێكى نوێ‬ ‫و هه‌م نه‌خوازراو بووه‌‪ .‬ناسراوترین گۆرانییه‌كانى زۆرینه‌یان ل ‌ه ئاواز و هۆنراوه‌ى خۆى بووه‌‪ ،‬ئه‌و كۆمه‌ڵ ‌ه به‌رهه‌مه‌ى هێنده‌ ساكار‬ ‫و جوانن كه‌ مه‌حاڵ ‌ه به‌ ئاس���انى له‌ میمۆریى هیچ تاكێكى كورددا بس���ڕیته‌وه‌‪ ،‬نموونه‌ له‌و گۆرانییانه‌‪« :‬ئه‌ره‌ له‌یلێ‪ ،‬هه‌ى به‌رد‌ه‬ ‫به‌رده‌‪ ،‬زولێخا‪ ،‬پێم بڵێ پێت ده‌ڵێم‪ ،‬هاوار سه‌د هاوار‪ ،‬وه‌ره‌ وه‌ر‌ه توخوا وه‌ره‌‪ ،‬بۆ تۆی ‌ه دڵ‪ ...‬هتد‪ ».‬ك ‌ه زاده‌ى ڕۆژگارێكن ئه‌م‬ ‫سه‌رده‌مه‌ى موزیكى كوردى درێژكراوه‌یه‌كى ئه‌و زه‌مه‌نه‌یه‌‪ .‬به‌داخه‌وه‌ شه‌ماڵ سائیب هه‌روه‌ك هونه‌رمه‌ندانى هاوسه‌رده‌مى خۆى‬ ‫ب ‌ه كوله‌مه‌رگى ژیا و دواجاریش ب ‌ه كوله‌مه‌رگى و به‌نه‌خۆشى ل ‌ه ‪1986/11/8‬ـدا ل ‌ه بارودۆخێكى ناهه‌مواردا كۆچى دوایى ئه‌كات‬ ‫و ته‌رمه‌كه‌ى له‌ زێدى خۆى ل ‌ه شارى سلێمانى‪ ،‬له‌ گردى سه‌یوان به‌خاك ده‌سپێردرێت و دواى خۆى دوو كوڕ ب ‌ه ناوه‌كانى ژیمۆ‬ ‫و تیشكۆ و خه‌رمانێك ل ‌ه ئاواز و گۆرانى بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌ى به‌جێده‌هێڵت‪.‬‬ ‫تێبینى‪ :‬بۆ نووسینى ئه‌م وتاره‌ سوودم له‌م كتێب ‌ه وه‌رگرتووه‌‪( :‬شه‌ماڵ سائیب‪ ،‬ژیان و هونه‌ر‪ ،‬ئه‌حمه‌د ساالر‪ ،‬ژیمۆ شه‌ماڵ‬ ‫س���ائیب‪ ،‬چاپى یه‌كه‌م‪ -‬هه‌ولێر‪ ،‬باڵوكراوه‌ى ئاراس_ ژ‪ ،941:‬س���اڵ ‪ (.2010‬هه‌روه‌ها له‌ ئه‌نجامى تویژینه‌وه‌یه‌كى چاپنه‌كراوم‬ ‫ده‌رباره‌ى موزیكى كوردى‪ ،‬ده‌یان چاوپێكه‌وتنم ئه‌نجام داوه و ل ‌ه پرسیاره‌كانمدا ده‌رباره‌ى ڕۆڵى شه‌ماڵ سائیب گه‌لێك زانیاریم‬ ‫ده‌ست كه‌وتووه‌‪.‬‬

‫‪REXNEY chawder 384.indd 7‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )385‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/11/11‬‬

‫««‬

‫‪8‬‬

‫ه دێڕێكا‬ ‫ژیان ل ‌‬ ‫دێڕێك له‌ ژیان‬ ‫‪-1‬‬‫ب ‌ه ڕقه‌وه‌‪ ،‬قسه‌ ئه‌كه‌یت‬ ‫به‌ خۆشه‌ویستیت‪ ..‬ئه‌سپێرم‬ ‫بزانه‌ چه‌ند میهره‌بانه‌‪..‬‬ ‫ «دڵی شاعیر‪»!..‬‬ ‫‪-2‬‬‫فڕینه‌كانی‪ ،‬به‌رزن‌‬ ‫باڵه‌كانی بچووكن‪..‬‬ ‫«چۆله‌كه‌‪»!..‬‬ ‫ ‬ ‫‪-3‬‬‫كتێبه‌كه‌ی ته‌واو بوو‬ ‫‪ ...‬ته‌مه‌نیشی‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌زموون به‌جێ ما‬ ‫ «مێژوونوس‪»!..‬‬ ‫‪-4‬‬‫مۆسیقایه‌كی به‌رز‬ ‫ترپه‌ی دڵی هێمن‪،‬‬ ‫ دواجار‪..‬‬ ‫له‌سه‌ر چه‌رپاكه‌ ڕاكشا!‬ ‫ «نه‌خۆش‪»!..‬‬ ‫‪-5‬‬‫دره‌خته‌كه‌ی بڕییه‌و‌ه‬ ‫ زۆردار!‬ ‫نه‌مامی ناشت‪ ،‬عاشق!‬ ‫«یاده‌وه‌ریی كورسییه‌ك‪»!..‬‬ ‫ ‬ ‫‪-6‬‬‫چه‌تره‌كه‌ی البرد‬ ‫بارانه‌كه‪ ،‬باری‪.‬‬ ‫گوناهـ‪..‬‬ ‫ل ‌ه خوارووی قاچه‌كانی‬ ‫ جۆگه‌له‌ى به‌ست!‬ ‫«بكوژ‪»!..‬‬ ‫ ‬ ‫‪-7‬‬‫له‌تێ نانی دزی‪ ..‬برسی‪.‬‬ ‫كتێبێكی دزی‪،‬‬ ‫«نووسه‌ر‪»!..‬‬ ‫ ‬

‫‪-8‬‬‫باوه‌شی كرده‌وه‌‪..‬‬ ‫ گه‌اڵ!‬ ‫گه‌شایه‌وه‌ چرۆ‪.‬‬ ‫ماڵئاوایی كرد‪ ..‬ڕۆژ‪.‬‬ ‫ڕه‌دوو كه‌وت‪ ..‬مانگ‪.‬‬ ‫ئه‌میش‪ ..‬په‌رداخه‌كه‌ی به‌تاڵ بوو‬ ‫به‌اڵم‪ ،‬ل ‌ه زووخاو‪ ..‬سیخناخ!‬ ‫‪-9‬‬‫بمبووره‌‪ ..‬جوانناس‬ ‫ناتبوورم ڕقاوی!‬ ‫«ڕۆژگار‪»!..‬‬ ‫ ‬ ‫‪-10‬‬‫خه‌رمانێك ساڵی نووسی‪..‬‬ ‫ته‌مه‌نێك كتێبی به‌جێ هێشت‪..‬‬ ‫«شێركۆ بێكه‌س‪»!..‬‬ ‫ ‬

‫‪-20‬‬‫ماڵئاوایی ل ‌ه بینین كرد‬ ‫پێشوازی ل ‌ه كوێری‬ ‫«گۆچان‪»!..‬‬ ‫ ‬ ‫‪-16‬‬‫كورسی «چا»ـى له‌سه‌ر دانرا‬ ‫ته‌پڵه‌ك «به‌شه‌ر»‬ ‫«ته‌رازوی ئه‌م زه‌مانه‌‪»!..‬‬ ‫ ‬ ‫‪-17‬‬‫وێنه‌كێش‪ ..‬شیعر ئه‌نووسێ‬ ‫شاعیر‪ ..‬وێنه‌ ئه‌كێشێ‬ ‫«پسپۆڕی‪»!..‬‬ ‫ ‬ ‫‪-18‬‬‫چاوی چه‌پی‪ ..‬ڕاست ئه‌بینێ‬ ‫چاوی ڕاستی‪ ..‬چه‌پ‬ ‫«خێلی‪»!..‬‬ ‫ ‬

‫‪-21‬‬‫ڕاستی‪ ..‬درۆ بوو‬ ‫درۆش‪ ..‬ڕاستی‪..‬‬ ‫«زه‌مانه‌‪»!..‬‬ ‫ ‬ ‫‪-22‬‬‫نامه‌كه‌م‪ ..‬نه‌گه‌یشت‬ ‫نامه‌كه‌ی‪ ..‬نه‌گه‌یشت‬ ‫«پۆسته‌چیی درۆزن‪»!..‬‬ ‫ ‬

‫ئاوات حه‌سه‌ن ئه‌مین‬ ‫سلێمانی ‪2013/7/31 -‬‬

‫‪-11‬‬‫مێرووله‌ئاسا‪ ،‬كاری كرد‬ ‫فیلئاسا‪ ،‬دزییان‬ ‫«ڕه‌نجی كرێكار‪»!..‬‬ ‫ ‬ ‫‪-12‬‬‫ته‌مه‌نی ب ‌ه مه‌ره‌كه‌ب سپارد‬ ‫شیعری ب ‌ه خوێن نووسی‬ ‫«دڵشاد مه‌ریوانی‪»!..‬‬ ‫ ‬ ‫‪-13‬‬‫دابڕانی‪ ..‬چرۆی كرد‬ ‫چاوه‌ڕوانی‪ ..‬زه‌رد بوو‬ ‫«عاشق‪»!..‬‬ ‫ ‬ ‫‪-14‬‬‫ب ‌ه شه‌قامه‌كه‌دا‪ ..‬ڕۆیشت‬ ‫جێپێیه‌كانی به‌جێ ما‬ ‫«ڕێبوار‪»!..‬‬ ‫ ‬ ‫‪-15‬‬‫ته‌مه‌ن‪ ..‬یه‌قینێكه‌‪ ،‬درۆ‬ ‫مردن‪ ..‬درۆیه‌كه‌‪ ،‬یه‌قین‬ ‫«پیر‌ه پیاوێك‪»!..‬‬ ‫ ‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫‪11/11/2013 12:41:16 AM‬‬

‫‪-19‬‬‫هه‌رگیز‪ ..‬په‌شیمان نییه‌‪ ،‬كوژراو‬ ‫به‌رده‌وام‪ ..‬په‌شیمانه‌ بكوژ‬ ‫«حیكمه‌تی خێل‪»!..‬‬ ‫ ‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری هونه‌ری‪ :‬سۆران نه‌قشبه‌ندی‬ ‫‪soranmail@yahoo.com‬‬

‫‪REXNEY chawder 384.indd 8‬‬

‫ذمارة (‪ )176‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬ ‫سةرثةرشتيار‪:‬‬ ‫بةهمةن تاهير نةريمان‬

‫‪176‬‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫ذمارة (‪ )176‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬

‫ثاشكؤيةكة لةسةر ئيسالمى سياسي‪ ،‬ئاينناسى‪ ،‬هزر‬

‫شەرعیەتی ئەی رەقیب‬ ‫ئیبراهیم مەالزادە‬

‫الدان و لێدانی ئەم مارشە‪ ،‬الدان و لێدانی خودی ستراكتۆری‬ ‫نەته‌وه‌ییەو مافی پەرلەمانێكی هەرێمی نیە نە دەسكاریبكات و‬ ‫نە كۆتایی پێبێنێت‪ ،‬تا ئەو ڕۆژەی هاودەنگیەكی نەتەوەیی هەر‬ ‫چوارپارچەكانی لەسەر دروستدەبێت‬

‫زۆرب����ەی ئ��ەو تیۆریستانەی ق��س��ەی��ان لە‬ ‫ن��ەت��ەوەخ��وازی ك����ردوە‪ ،‬پێیان وای���ە پرسی‬ ‫بیناكردنی نەتەوە دەكەوێتە دوای دروستكردنی‬ ‫دەوڵەتی سەربەخۆ‪ ،‬نەك پێشتر‪ .‬لە سەرەتای‬ ‫ن��ەوەدەك��ان��ەوە‪ ،‬ك��ورد لە هەرێمی كوردستان‬ ‫دەرفەتی خۆبیناكردن و بەهێزكردنی ستراكتۆرە‬ ‫ئابوری و سیاسی و پەروەردەیی و كولتوریەكانی‬ ‫خۆی گرتۆتەدەست‪ ،‬بەاڵم لەهەمان كاتدا كات و‬ ‫وزەیەكی زۆری لە پرسە الوەكی و دەرهاوێشتەكانی‬ ‫كاریگەری داگیركاری و پرسی جینۆساید و‬ ‫تۆكمەنەبونی ئەقڵی نەتەوەیی‪ ،‬بەفیڕۆداوە‪.‬‬ ‫یەكێك لەو كێڵگانەی كە لەو چەند ساڵەی دواییدا‬ ‫خ��وازراوە و دەخوازرێت بۆگەن و لێڵی بكەن‪،‬‬ ‫سیمبۆڵە نەتەوەییەكانی ك��وردن‪ ،‬یەكێك لەو‬ ‫سیمبۆاڵنەش سرودی نەتەوەیی ئەی ڕەقیبە‪ ،‬كە‬ ‫ڕۆڵێكی كاریگەری لە بەرخۆدان و بڕوا بەخۆبوون‬ ‫و وزە و توانای شۆڕشگێڕیدا هەبووە‪ .‬كەواتە بۆ‬ ‫ئەی ڕەقیب‪ ،‬لەكاتێكدا دەیان پرسی چارەنوسساز‬ ‫هەن و هێشتا چاوەڕوانی ئاوڕلێدانەوەن؟‬ ‫ی��ەك��ەم‪ :‬ستراكتۆری مێنتالیتێی سیاسی‬ ‫سیاسەتوانانی ئەم هەرێمە‪ ،‬لەبەر چەند هۆكارێكی‬ ‫جیاوازەوە‪ ،‬لەدۆخێكی چەق بەستوودا و بەهۆی‬ ‫چەند بەربەستێكی جیاوازی وەكو بەرژەوەندیی‬ ‫ف��رەڕەن��گ ی��ا ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی‪ ،‬بەئاڕاستەیەكی‬ ‫ن��ەخ��وازراودا خۆی دروستدەكات‪ .‬زۆرێ��ك لەو‬ ‫سیاسەتوانانە پێناچێت لەوە تێبگەن كە كورد‬ ‫ئێستا لە قۆناغی بیناكردنی نەتەوەیی خۆی دایە‪،‬‬ ‫بچوكترین السەنگی و خۆخەریككردن بە پرسە‬ ‫الوەكیەكان‪ ،‬ئەو بیناكردنە بەرەو دواوە دەبات‪،‬‬ ‫مه‌ال گه‌چێنه‌یی به‌کێشه‌ بچوکه‌کان خۆی گه‌ور‌ه‬ ‫بۆیە ئەم مێنتالیتێ سیاسیە لەنێوان دوو دۆخدا‬ ‫گیری خواردوە‪ ،‬یان ئەوەتا دەیانەوێت نەتەوە لە‬ ‫دووەم‪ :‬ئەی ڕەقیب‪ ،‬بەتەنها دڵداری شاعیر‬ ‫چوارچێوەی خێڵ و خێزاندا چڕبكەنەوە و بچووكی دای��ن��ەن��اوە‪ ،‬بەڵكو تەعبیرە ل��ە ستراكتۆری‬ ‫بكەنەوە‪ ،‬یا ئەوەتا لە وەهمی چوارچێوەی پێكهاتەی سایكۆلۆژی مرۆڤی كورد لە قۆناغێكی‬ ‫ئوممەتی دینیدا بیتاوێننەوە و سیما بنەڕەتیەكانی مێژویی هەستیاردا‪ .‬ئەمەش وای كردووە بەبێ‬ ‫خۆی لەدەستبدات‪.‬‬ ‫پ�لان و بێ ئ��ەوەی بە پرۆسەیەكی ئەقاڵنیدا‬ ‫لە‬ ‫نەتەوەییانە‬ ‫سیما‬ ‫و‬ ‫سیمبۆڵ‬ ‫هەندێك لەو‬ ‫تێپەڕبێت‪ ،‬تەشەنەبكات و لە هەر چوارپارچەكانی‬ ‫پالنداردا‬ ‫و‬ ‫ئەقاڵنی‬ ‫پرۆسەیەكی‬ ‫چوارچێوەی‬ ‫كوردستاندا بكەوێتە سەر زاری هەموو تاكێكی‬ ‫ن��ەه��ات��وون‪ ،‬بەڵكو واقیعی ژی��ان و خواستە كورد‪ .‬ڕۆڵی ئەم سرودە لەوەدا خۆی دەبینێتەوە كە‬ ‫نەتەوەییەكانی قۆناغەكانی مێژووی كۆن یا نوێ‪ ،‬جۆرێك لە وشیاریی نەتەوەیی‪»،‬بەوەی كە ئەوان‬ ‫دەیانسەپێنێت و فرچكیان پێوە دەگرێت و دەبن كوردن و داگیركەریش بە هەموو ڕەقیبەكانیەوە‬ ‫بە بەشێك لە سایكۆلۆژیا و پرۆسەی بیناكردن‪.‬‬ ‫دەسكاریكردنی ئ��ەو سیمبۆاڵنە ل��ە قۆناغی‬ ‫بیناكردندا بێجگە لە هەڵوەشاندنەوە و بەفیڕۆدانی‬ ‫وزە و كات خزمەتێكی دی بە نەتەوە ناكات‪.‬‬ ‫سروودی ئەی ڕەقیبیش لەدووتوێی ئەو مێژووە‬ ‫پڕ جەنجاڵ و نەهامەتیەی كورددا لەدایكبووە و‬ ‫بەهەموو خاڵە پۆزەتیڤ و نێگەتیڤەكانیەوە بووە‬ ‫بە بەشێك لەو جەستە ناكامڵەی كە پێویستە‬ ‫كامڵبكرێت و ببێتە خاوەنی ناسنامەیەكی دیار‪.‬‬

‫ده‌کات‬ ‫دەیەوێت لەبەینیان ببات و كۆتاییان پێبێنێت»‪،‬‬ ‫دروستبكات و هاودەنگیەكی میللی سۆسیۆ‪-‬‬ ‫پۆلیتیكی لەسەر دروستببێت و لەئاكامدا لەو‬ ‫فۆرمەی ئێستایدا ببێتە مارشی نەتەوەیی‪.‬‬ ‫بۆیە الدان و لێدانی ئەم مارشە‪ ،‬الدان و لێدانی‬ ‫خودی ئەم ستراكتۆرەیە و مافی پەرلەمانێكی‬ ‫هەرێمی نیە نە دەسكاریبكات و نە كۆتایی‬ ‫پێبێنێت‪ ،‬تا ئەو ڕۆژەی هاودەنگیەكی نەتەوەیی‬ ‫هەر چوارپارچەكانی لەسەر دروستدەبێت‪ ،‬بە‬ ‫هێشتنەوەی یا الدانی یا دەسكاریكردنی‪.‬‬

‫سێیەم‪ :‬لە ئێستادا شەرعیەتی «ئەی ڕەقیب»‬ ‫لەبەر ئەو لێكدانەوەیەی سەرەوە‪ ،‬لە شەرعیەتی‬ ‫خودی ئەو پەرلەمانتارانەی كە سرودەكە بەهۆكاری‬ ‫ئایدیۆلۆژی یا سیاسی‪ ،‬بە ح��ەرام و ناتەواو‬ ‫دەزانن‪ ،‬زیاتر و بەهێزترە‪ .‬بۆیە دەسكاریكردن‬ ‫و بەهیچ دانەنانی بەجۆرێكی تاكڕەوانە‪ ،‬نەك هەر‬ ‫بێڕێزیە‪ ،‬بەڵكو لە دەسەاڵتی هیچ كەس و هێزێك‬ ‫و پێكهاتەیەكدا نیە‪ .‬پەرلەمانی هەرێمی كوردستان‬ ‫وەكو پێكهاتەیەكی سیاسی ئەو هەرێمە‪ ،‬دەتوانێت‬ ‫مارشێك بۆ خۆی دابنێت‪ ،‬بەاڵم ئەم جۆرە مارشە‬

‫هەڵنەسانەوە و بە حەرامزانینی «ئەی ڕەقیب» لێكدانەوەیەكی‬ ‫فیكریی بەرتەسك و ئاڵۆزە‪ ،‬دەكەوێتە قاڵبی گرێیەكی دەروونی‬ ‫ناشیرین و لە دەمارگیریەوە چاوگە دەگرێت‬

‫ئەگەر مەال هەورامان ئەو پارچە هەڵبەستە‬ ‫بە كوفر دەزانێت‌و لەبەری هەڵناسێت‌‪،‬‬ ‫ئەدی چۆن رێگە بەخۆی دەدات شێخ‬ ‫فەخرەدین‌و حاجی كاروان لەپەنایدا‬ ‫هەڵسن‌؟ چۆن دەبێت مەالیەك نەهی‬ ‫لەمونكەر نەكات‌و رێگەی لێنەگرێت؟‬

‫‪2‬‬

‫شرام هەورامی‬

‫جەماوەری ئیسالمی سیاسی‬ ‫بەرەو لێژبونەوە دەڕوات و‬ ‫نیگەرانی لەو پارتانە ڕۆژبەڕۆژ‬ ‫بەرەو زیادبوون دەچێت‬ ‫‪3‬‬

‫كاوسێن بابەكر‬

‫دەبێتە مارشی تەنها ئەو سێ شارە و تەنانەت‬ ‫كەركوكیەكان‪ ،‬تا بە پارچەكانی دی ڕادەگات‪،‬‬ ‫دەتوانن بە مارشی خۆیان حیساب نەكەن‪ ،‬چونكە‬ ‫هیچ نوێنەرێكی هەڵبژێردراو لەالیەن ئەوانەوە لەو‬ ‫پەرلەمانەدا نیە‪.‬‬ ‫پێنجەم‪ :‬هەڵنەسانەوە و بە حەرامزانینی «ئەی‬ ‫ڕەقیب» لێكدانەوەیەكی فیكری بەرتەسك و ئاڵۆزە‪،‬‬ ‫دەكەوێتە قاڵبی گرێیەكی دەروونی ناشیرین و لە‬ ‫دەمارگیریەوە سەر دەگرێت‪ .‬ئەوەی كە تێبینیمان‬ ‫كردووە زۆر جاران ملمالنێی سیاسی و ڕقبوونەوە‬ ‫ل��ە حیزبەكانی دەس���ەاڵت‪ ،‬س��ەر دەگ��رێ��ت بۆ‬ ‫ڕقبوونەوە لە سیمبۆڵە نەتەوەییەكانیش‪ .‬ئەمەش‬ ‫ئاماژەیە بۆ ئەوەی كە ئەوانەی وا بیر دەكەنەوە‪،‬‬ ‫بێ ستراتیژیەتێكی نەتەوەیی و لە دووڕیانێكی‬ ‫ئایدیۆلۆژی جەمسەرگیردا چەقیان خ��واردووە‬ ‫و دەخوازن بەسەر سیمبۆڵە نەتەوەییەكانیشدا‬ ‫بازبدەن و تەواوی نەتەوە ڕاكێشنە ئەو پانتایەی كە‬ ‫ئایدیۆلژیا بۆی دەسنیشان كردوون‪ .‬ئەمەش هەر‬ ‫لەسەرەتادا گەمەیەكی دۆڕاوە و لەكورتبینیەوە‬ ‫سەر دەگرێت‪ ،‬چونكە لەوەها هەڵومەرجێكدا‬ ‫بۆیان ناچێتە سەر‪.‬‬ ‫ش��ەش��ەم‪ :‬هەیانە دەڵ��ێ��ت‪ ،‬ئ��ەم م��ارش��ە لە‬ ‫پەرلەمانی هەرێم قانونی پێدەرنەچووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەكو لەپێشەوەش ئاماژەم پێكرد‪« ،‬ئەی ڕەقیب»‬ ‫شەرعیەتێكی گشتی نەتەوەیی و شۆرشگێڕی‬ ‫هەیە‪ ،‬ڕەگوڕیشەكانی لەو حیزبە سیاسیانەی‬ ‫ئەمڕۆ دوورتر و قوڵترن‪ ،‬دەماودەم گوازراوەتەوە و‬ ‫سام و هەیبەتێكی لەدڵی بیسەراندا دروستكردوە‪.‬‬ ‫ئەمەش بەڵگەیە كە لە نەست و الشعوری تاكی‬ ‫كورددا «ئەی ڕەقیب» پێویستی بە قانونی ئەو‬ ‫پەرلەمانە نیە‪ ،‬چونكە ئەو پەرلەمانە خۆی بە‬ ‫بەشێك لە هەموو كورد دەزانێت‪ ،‬بەاڵم ناتوانێت‬ ‫نوێنەرایەتی هەموویان بكات‪ .‬هەر بۆیەشە الدانی‬ ‫«ئەی ڕەقیب» پێویستی بە نوێنەرانی هەموو‬ ‫نەتەوە هەیە‪ ،‬كە ئەمەش لە ئێستادا مەحاڵە‪.‬‬ ‫ئەوە چش لەوەی كە خودی ئیسالمیەكانی ناو‬ ‫پەرلەمانی هەرێمیش‪ ،‬تەنانەت خودی ئەندامانی‬ ‫«كۆمەڵی ئیسالمی»یش نەیانتوانیوە لە ئاستی‬ ‫ئەو پرسەدا یەك ڕا بن و یەك جۆر ڕەفتاربكەن‪.‬‬ ‫ئەمەش بەڵگەی ئاڵۆزی وەها پرسێكە‪.‬‬ ‫حەوتەم‪ :‬جۆرێك لە كۆنترادیكشن «تناقض»‬ ‫لە فیكر و لێكدانەوەی ئەو كەسانەدا هەیە كە «ئەی‬ ‫ڕەقیب» بە حەرام دەبینن و لەبەری هەڵناستن‪،‬‬ ‫بەاڵم خودی پەرلەمانیش‪ ،‬لە تێڕوانینی ئەو جۆرە‬ ‫فیكرەدا‪ ،‬بەبەڵگەی كتیبی «ئیمان و پەرلەمانی‬ ‫بەڕێز عەلی باپیر»‪ ،‬حەرام و دیموكراسیەتیش‬ ‫كوفر بوو‪ ،‬بەاڵم زەمەن و هەڵومەرجەكان توانیان‬ ‫گۆڕان لەو بیركردنەوەیەدا دروستبكەن‪ .‬ئەوەی‬ ‫كە ئێستا دەیبینین‪ ،‬هەڵچوونێكی فیكری كورت‬ ‫بینە و خزمەت بە خۆشیان ناكات‪ .‬بۆیە یا‬ ‫ئەوەتا هەموو سیستمەكە حەرامە و بۆیان هەیە‬ ‫لێی دەربچن‪ ،‬یا دەبێت ئینتەگرێیتی ت��ەواوی‬ ‫سیستمەكە بن و لەبیناكردنێكی نائایدیۆلۆژیانەی‬ ‫بێ الیەندا بەشداربن‪.‬‬

‫ئەمڕۆ لە ڕۆژهەاڵتی ناویندا‬ ‫ئیتن و ئاین و تایفەگەری‪،‬‬ ‫ڕۆڵی دروستكردنی دەوڵەت‬ ‫ناگێڕن‪ ،‬بەڵكو بوونەتە فاكتەری‬ ‫دابەشكردن و لێكترازان‬

‫‪8‬‬

‫د‪ .‬موستەفا عەلەوی‬

‫ذمارة (‪ )176‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬

‫ئيسالمى سياسى‬

‫‪2‬‬

‫سرودی ئەی رەقیب‌و بەزمی هەڵنەسانەوەی هەندێ لەئیسالمیەكان‬ ‫«دەربارەی گرفتی هەڵنەسانی مەال هەورامان‌و گوڕی هەڵسانی حاجی كاروان»‬

‫وادەكات تا زەمینە ساز بكات كەسانێكی‬ ‫دڵگەرم‪ ،‬لەبەر ئەو سوكایەتیەی ئەو‬ ‫دەیكات بە خوێن‌و پیرۆزی نەتەوەو‬ ‫س����رودی ئ���ەی رەق���ی���ب‪ ،‬وێ��ن��ەك��ان‌و‬ ‫یادگارییەكان بسوتێنێنن‪.‬‬

‫شرام هەورامی‬ ‫مەال هەورامان وەك نموونەی ئەوانەی‬ ‫هەڵناسن‌و حاجی كاروان وەك نموونەی‬ ‫ئەوانەی هەڵسان‪ ،‬رەنگە نموونەیەكی‬ ‫جوانبێت لەنێو لیستێكدا ئەندامانی‬ ‫فراكسیۆنێك بۆچوونی جیایان هەبێت‪.‬‬ ‫بەراستی جۆرێك لە لەزەتی شكاندنی‬ ‫تەوقی حزبی لەگەردنی پەرلەمانتارو‬ ‫وەزیرو سیاسییەكان دەخوێنرێتەوە‪ .‬ئەوە‬ ‫لەخوێندنەوەو مۆدێلی سیاسەتكردنی‬ ‫ئ��ەم��ڕۆدا دارای بەهایەكی سەنگینە‪،‬‬ ‫بەاڵم كاتێك مەالیەك هەڵسانی خۆی‬ ‫لەبەرامبەر پارچە هەڵبەستێكدا بە‬ ‫تێوەگالن ل��ە ش��ی��رك‌و دژای��ەت��ی خوا‬ ‫بزانێت‌و دروست لەهەمان ریزدا مەالیەكی‬ ‫تر هەڵسانەكە بە بەشێك لە رێزو تەقدیر‬ ‫بۆ دۆزی نەتەوەكەی‌و بەشێك لەدینداریی‬ ‫بزانێت‪ ،‬دەبێت ئەم ئایدیۆلۆژیا سیاسییە‬ ‫ئیسالمییە گیرۆدەی چ مەهزەلەو مەلەلێك‬ ‫بووبێتەوە؟ یان ئەگەر مەال هەورامان ئەو‬ ‫پارچە هەڵبەستە بە كوفر دەزانێت‌و‬ ‫لەبەری هەڵناسێت‌و گومانی لەكارەكەیدا‬ ‫نییە‪ ،‬ئەدی چۆن رێگە بەخۆی دەدات‬ ‫شێخ فەخرەدین‌و حاجی كاروان لەپەنایدا‬ ‫هەڵسن‌و دژای��ەت��ی خ��وا بكەن؟ چۆن‬ ‫دەبێت مەالیەك نەهی لەمونكەر نەكات‌و‬ ‫رێگەی لێنەگرێت؟‪ .‬هەر بەپێی خودی‬ ‫باوەڕی مەال هەورامان‪ ،‬هەڵسانی چەند‬ ‫تاوانباری دەكات‪ ،‬بێگومان نەهی نەكردن‬ ‫لەمونكەر دوو هێندە لەتاوان دەیگلێنێت‪.‬‬ ‫ئایا دەك��رێ��ت م��ەال بیت‌و لەپەناشدا‬ ‫كەسێك لەبەر رێ��زی هەڵبەستێك بە‬ ‫ێ كە دەڵێت ئاینم‬ ‫گوڕ هەستێتە سەرپ ‌‬ ‫ێ‬ ‫ئیسالم نییەو ئایینم نیشتمانمە‪ ،‬كە دەڵ ‌‬ ‫ێ تێكمان‬ ‫دان��ەری تۆپی زەم��ان ناتوان ‌‬ ‫بشكێنێت؟ هەموو ئەوانە تێگەیشتنی‬ ‫مەال هەورامانن بۆ شیعرەكە‪ ،‬مادام مەال‬ ‫هەورامان‌و سۆران عومەر تێگەیشتنیان‬ ‫وای��ە ب��ۆ ئ��ەو شیعرە‪ ،‬ك��ەوات��ە چۆن‬ ‫قبوڵدەكەن لەسەر مێزێك لەگەڵ شێخ‬ ‫فەخرەدین‌و حاجی ك��اروان كۆببنەوە؟‬ ‫ك��ەوات��ە تێنەگەیشتنیان لەشیعرەكە‬ ‫چەند مەهزەالوییە‪ ،‬تێگەیشتنیشیان‬ ‫وەك ئ��ەوەی خۆیان ب��ڕوای��ان پێیەتی‬ ‫دوو هێندە پێكەنیناوی‌و مەهزەالوییە‪.‬‬ ‫لەراستیدا نامانەوێت بچینە درێ��ژەی‬ ‫شیكاری شعرەكەی دڵ���دارەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جێی خۆیەتی ئەو پرسیارە بكەین‪ ،‬كە‬ ‫ئەم خەڵكانەی كە ناتوانن لە شیعرێكی‬ ‫سادەی كوردیی تێبگەن چۆن دەتوانن‬ ‫لە دەقێكی قورئانی تێبگەن كە زیاد‬ ‫لە هەزارو چەند سەد ساڵێكە دابەزیوە‪.‬‬ ‫ئەمانە جگە لە هاوشێوەی ئەو گروپە‬ ‫مەسیحیانەی كە تەفسیری حەرفیان‬ ‫دەك��رد بۆ تێكستەكانی ئینجیل چی‬ ‫ترن؟! ئەقڵ لە كوێی شرۆڤەو شیكاریی‬ ‫ژیانی ئ��ەم��ان��ەدای��ە؟! ئ��ەوان خەریكن‬ ‫بەدەستی خۆیان ئەم ئیسالمە خاوێنە‬ ‫دوچاری چ گێچەڵ‌و گیرێكی بێسەروبەری‬ ‫سیاسیی دەك��ەن‪ .‬چەند شەرمەزارییە‬ ‫بۆ مرۆڤ خەونی نێوداربوون‌و ناوبانگی‬ ‫خۆی‪ ،‬خەمی پۆست‌و كورسی‌و زەوقی‬ ‫سیاسیی خۆی‌و حزبەكەی ببەستێت بە‬ ‫كەسابەت‌و كایەی دینەوە‪.‬‬ ‫مه‌ال هه‌ورامان کێیه‌؟‬ ‫مەال هەورامان‪ ،‬ناسراو بە هەورامان‬ ‫گ��ەچ��ێ��ن��ەی��ی‪ ،‬وەك����و واق��ی��ع��ی ك��ارو‬ ‫كردەوەكانی‌و وەك كەسایەتییەكی دیار‬ ‫كە بتوانێت دەنگێکی زۆری پەرلەمان‬ ‫بهێنێت‪ ،‬نێو و نێوبانگی نەبوو‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ئ��ەوی ناساند‪ ،‬تینوتاوێكی عاتفی‌و‬ ‫ئەوینی خەڵكی دڵبرینداری هەڵەبجەو‬ ‫هەورامان بوو بۆ تراژیدیای كارەساتی‬ ‫هەڵەبجە‪ .‬مەال هەورامان لەبانگەشەكانی‬ ‫هەڵبژاردنی پەرلەماندا گەمەكەرێكی فرە‬ ‫باش بوو‪ .‬ئەو بۆخۆی سیحرێكی نەبوو‬ ‫كە بتوانێت ك��ار لەواقیع بكات‪ ،‬ئەو‬ ‫كارەی وێنەكەی كردی‪ ،‬بۆخۆی نەیتوانی‬ ‫بیكات‪ .‬ه��ەم��ووم��ان ئ��ەو وێنەیەمان‬ ‫دیوە‪ ،‬كە خێزانێكی هەڵەبجەیی بەڕیز‬

‫پۆستکارتی مه‌ال هه‌ورامان له‌ هه‌ڵبژاردنداو ئیستغاللکردنی کیمیابارانی هه‌ڵه‌بجه‌‬

‫بەدڵنیاییەوە مەال هەورامان‌و تێكڕای ئەندامانی كۆمەڵ تەنها بۆیە‬ ‫لەبەر ئەو سرودە هەڵناسن‪ ،‬چونكە عەلی باپیر هەڵناسێ‪ ،‬بۆیە گەر‬ ‫ئەمیرەكەیان كاتی خۆی هەڵسایە‪ ،‬ئەوا پەنجا جار دەقی سەریحی‬ ‫قورئان هەبووایە هەڵنەسن‪ ،‬ئەوا ئەوان هەر هەڵدەستان‬ ‫كەوتوون‌و زاڕۆیەك ئامێزی بە كەسوكارە‬ ‫مردووەكەیدا كردووە‪ .‬ئەو زاڕۆیە‪ ،‬ئەم‬ ‫مەال هەورامانەی ئێستایە‪ .‬ئەوەی لەوێدا‬ ‫راكشاوە‪ ،‬ئەمەیە كە ئێستا نایهەوێت‬ ‫هەستێتەوە‪ .‬م��ەال ه��ەورام��ان تەمەنی‬ ‫‪ 33‬ساڵە‪ .‬الوێكە هێند لەعلومی دینیدا‬ ‫رۆنەچووەو باگراوندو ئەزموونی كەمە‪،‬‬ ‫ل��ە سیاسەت‌و سیمای حزبایەتیشدا‬ ‫پێگەو پێناوی كەمن‪ .‬ناوبراو لەرابردوودا‬ ‫نەیتوانیوە وەك قوتابیەكی زی��رەك‬ ‫و ئاسایی لەزانكۆكانی كوردستاندا‬ ‫بخوێنێت‪ .‬بەڵكو لەدووای پرۆسەی ئازادی‬ ‫ئێراق‪ ،‬وەك زۆرێ��ك لە ئیسالمییەكان‬ ‫توانی دەرفەتی بێ‌ سەرەو بەرەیی زانكۆ‬ ‫علوجەكانی باشورو نێوەڕاست بقۆزێتەوەو‬ ‫بەقودرەتی قادر بڕوانامەی لەو جۆرە‬

‫جەنگا هەبوو‪ ،‬یەكێك لەو نامیلكانەی‬ ‫كە وەریگێڕایە سەر زمانی كوردی بریتی‬ ‫بوو لە نامیلكەی تێگەیشتن لەجیهادی‬ ‫عەبدواڵ عەزام‪ .‬عەبدواڵ عەزام سەردارو‬ ‫سەمیمیی بوو بۆ مەال هەورامان‪ .‬ئەو‬ ‫بەهیچ جۆرێك لەو قۆناغەدا بڕوای بە‬ ‫دانوستان‌و پەرلەمان‌و پەتای دەسەاڵت‌و‬ ‫كورسی نەبوو‪ ،‬بەڵكو تێڕوانینی ئەو‬ ‫دروس���ت وەك تێڕوانینی ئێستەی‬ ‫ئەمیرەكەی دژی پەرلەمان‌و مەجلیسی‬ ‫تەشریعی هەموو حكومەتێكی وەزعی‬ ‫بوو‪ .‬هۆگری ئەو بۆ عەبدواڵ عەزام زیاد‬ ‫تولی كێشا‪ .‬دروست ئیمانی بەو قەولەی‬ ‫ع��ەزام هەبوو كە دەیگوت‪»:‬پەرلەمان‬ ‫بریتییە لەمەجلیسی تەشریعی‪ .‬هیچ‬ ‫مەجلیسێكیش ج��گ��ە لەمەجلیسی‬

‫تەڤگەری ئیسالمی هەبوو‪ .‬دواتر لە ساڵی‬ ‫‪ 1989‬دا لەپاكستان تیرۆركرا‪ ,‬عەزام‬ ‫شوێنی بیركردنەوەی كەسێكی وەك‬ ‫مەال كرێكاری دیاریكرد بوو‪ .‬بەگوێرەی‬ ‫سەرچاوەكان چەند جارێك یەكتریشیان‬ ‫بینیبوو‪ .‬مەال كرێكار یەكێك بوو لەو‬ ‫كەسانەی بۆهەوەڵجار بیرو فیكری ئەم‬ ‫پیاوەی تێكەڵ بەتەڤگەری ئیسالمی‬ ‫كوردیی ك��ردوو مەقالەو نوسینەكانی‌و‬ ‫مەقولەكانی وەرگ��ێ��ڕای��ە س��ەر زمانی‬ ‫ك��وردی‪ .‬ع��ەزام بەهیچ جۆرێك بڕوای‬ ‫بەپەرلەمان نەبوو‪ .‬ئەو بڕوای بەدوو بازنە‬ ‫هەبوو‪ ،‬بازنەی ئیمان‌و بازنەی كوفر‪.‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ بیروباوەڕی خۆی راستی‬ ‫دەكرد‪ .‬زۆر راستگۆیانە بۆ بەرنامەكەی‬ ‫ژی��او م��رد‪ .‬مەال هەورامان یەكێك بوو‬

‫خەڵك بدوێنێت‪ ،‬بەڵكو ویستی عاتیفەو‬ ‫س��ۆزی خەڵك رابكێشێت‪ .‬هەربۆیە‬ ‫لە هەڵەبجەوە تا بادینان وێنەكەی‬ ‫خۆی كردە كەوا سوری بەر لەشكری‬ ‫بانگەشەكان‪ .‬بۆخۆیشی چەندین جار‬ ‫لەهەموو تەوەرەكاندا‪ ،‬پەیوەندیدار بێت‬ ‫ی��ان ن��ا‪ ،‬ئ��ەو وێنەیە ب��ەرزدەك��ات��ەوەو‬ ‫پیشانی دن��ی��ای دەدا‪ .‬ن��اوب��راو ئەو‬ ‫وێ��ن��ەی��ە ب��ە ه��ۆی��ەك ب��ۆ ك��وردای��ەت��ی‬ ‫خۆی دەزانێت‌و پێی وایە كەس نابێت‬ ‫موزایەدەی كوردایەتی بەسەرەوە بكات‪.‬‬ ‫لەراستیدا ئ��ەو وێنەیە لە زیهنییەتی‬ ‫كۆمەڵگەی پێشكەوتوودا نابێت یەك‬ ‫هەنگاو هۆكارێك بێت بۆ گەورەكردنی‬ ‫م��ەال ه��ەورام��ان‪ .‬ك��ەی ئ��ەو سەردەمە‬ ‫ماوە مرۆڤ لەپاڵ وێنەی بابی خۆیدا‬

‫مه‌ال هه‌ورامان لەدووای پرۆسەی ئازادی ئێراق‪ ،‬وەك زۆرێك لە ئیسالمییەكانی تر‬ ‫ێ سەرەو بەرەیی زانكۆ علوجەكانی باشورو نێوەڕاست بقۆزێتەوەو‬ ‫توانی دەرفەتی ب ‌‬ ‫بەقودرەتی قادر بڕوانامەی لەو جۆرە لەعلومی شەرعیدا بەدەست بهێنێت‬ ‫لەعلومی شەرعیدا بەدەست بهێنێت‪.‬‬ ‫دەكرێت مەال هەورامان بۆخۆی مەشغوڵی‬ ‫دەوامو هاتوچۆی ئەو زانكۆیانە كردبێت‪.‬‬ ‫لەراستیدا زۆرێ��ك لەئیسالمییەكان كە‬ ‫ئێستا دارای ماستەرو دكتۆران‪ ،‬ئەوان‬ ‫ب��وون ت��ۆرەم��ەی زەقترین گەندەڵیان‬ ‫هێنایە نێو پ��رۆس��ەی خوێندنەوە‪.‬‬ ‫ێ هیچ بڕوانامەیەك‌و‬ ‫زۆرێكیان بە ب ‌‬ ‫ئەزموونێك لەخوێندندا بەماوەی چەند‬ ‫مانگێك بوونە خاوەنی دكتۆراو ماستەر‪.‬‬ ‫مەال هەورامان سەردەمانێك لەهەڵەبجەدا‬ ‫وان��ەی ئایینی دەوت���ەوە‪ .‬ئەو لەكاری‬ ‫سیاسیدا ئەزموونی لەگەڵ بزووتنەوەی‬ ‫ئیسالمیدا هەبوو‪ ،‬بۆخۆی هەوادارێكی‬ ‫سەرسەختی مەال كرێكار بوو‪ .‬تاكاتێك‬ ‫لەگەڵ ئەو بوو س�ڵاوی لەعەلی باپیر‬ ‫نەدەكرد‪ .‬ئەو یەكێك بوو لەو كەسانەی‬ ‫ت��ەواو كۆنسەرڤاتیڤ‌و كۆنخواز بوو‪،‬‬ ‫زۆر رادیكااڵنە لەپەیوەندی كچ‌و كوڕو‬ ‫مافی ژنی دەڕوانی‪ .‬ناوبراو بیروباوەڕی‬ ‫توندی لەسەر فەرزی جیهادو دەعوەی‬

‫لەو كەسانەی لەمەال كرێكارەوە ناوی‬ ‫عەبدواڵ عەزامی بیست‌و بەتەوسیەی‬ ‫ئەو نامیلكەی جیهادەكەی بۆ وەرگێڕا‪.‬‬ ‫گەر كەسێك ئەو نامیلكەیە بخوێنێتەوە‬ ‫تێدەگات مەال هەورامان چ ئەدەبیاتێك‬ ‫گەنجایەتی خۆی پێڕاهێناوە‪ .‬عەبدواڵ‬ ‫عەزام لەیەكێك لە مەقولەكانیدا هاتووە‪،‬‬ ‫كە منداڵەكانتان رابهێنن بەدەنگی تۆپ‌و‬ ‫هاوەن‌و قازیفە‪ .‬دروست مەال هەورامان‬ ‫ئەو دەمانە مرۆڤێك بوو گەر منداڵی‬ ‫هەبوایە رۆژانە یەك دوو قازیفەو هاوەنی‬ ‫لەپەنا گوێیاندا دەتەقاند‪ .‬ئەو كەسەی‬ ‫ئێستا گەیشتە پەرلەمان بەباسكردن لەو‬ ‫رابردووەی خۆی نەهاتە پەرلەمان‪.‬‬

‫تەشریعی ئیسالمی رەوانییە مرۆڤ بچێتە‬ ‫ناویەوە‪ .‬یەك بڕیار پێچەوانەی شەرعی‬ ‫خوا یاخود لەدەرەوەی شەرعی خوا ئیمزا‬ ‫یان ئیقرار یان وەالئی بۆ بكرێت ئەوا‬ ‫راستەو خۆ مرۆڤ لەدین دەبەنە دەرێ‌»‪.‬‬ ‫بەم پێیە دروست ئیمان‌و پەرلەمانەكەی‬ ‫عەلی باپیری دوپات دەكردەوە كە چەند‬ ‫دانجیڕ دەكەنەوە لەو كەسانەی ئومێدو‬ ‫ئیمانیان بەپەرلەمانێك هەیە كە رەنگ‌و‬ ‫رووی جیاوازو دین‌و ب��اوەڕی جیاوازی‬ ‫تێدایە‪ .‬عەبدوواڵ عەزام لەرووی فیكری‬ ‫سیاسی‌و جیهادییەوە پێشه‌نگی زۆرێك‬ ‫ل��ەم جیلە ب��وون كە ئێستا هەورامان‬ ‫گەچێنەیی تێدایە‪ .‬عەزام توندڕەوترین‬ ‫كەسی ناو رەوت��ی ئیخوان‌و سەلەفییە‬ ‫مه‌ال هه‌ورامان و هه‌ڵبژاردن‬ ‫جیهادییەكانی پشتی ئیخوان بوو‪ ،‬ناوبراو‬ ‫ئێستا هزری كۆمەاڵیەتی كورد‪ ،‬ئەو‬ ‫لەچلەكانەوە لە ش��اری (جنین) هاتە‬ ‫دونیاوەو دواتر توانی علومی شەرعی لە نامیلكەی مەال هەورامان ناخوێنێتەوە‪.‬‬ ‫دیمەشق بخوێنێت‪ .‬ئەو سەركردەیەكی مەال هەورامان نوسینەكان‌و وەرگێڕانەكانی‬ ‫جیهادی دیاری جەنگی ئەفغانستان بوو‪ ،‬خۆی نەخستە بەر هەڵمەتی هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫لە هەشتاكاندا كاریگەری زۆریی لەسەر ئەو نەیویست لەهەڵبژاردنەكاندا لۆژیكی‬

‫بیەوێت شانازییەك بپچرێنێت‪ .‬كەی باوی‬ ‫ئەوەیە وێنەی منداڵیت پێناسە بێت بۆ‬ ‫ێ چ رەبتێك‬ ‫تین‌و تاوی ئێستات‪ .‬ئەر ‌‬ ‫لە وێنەیەكی ل��ەوج��ۆرەدا هەیە لەگەڵ‬ ‫كارنامەی پەرلەمانتارێك بۆ پەرلەمان؟‬ ‫ك��وا پ���رۆژەو پ��ردی م��ەاله��ەورام��ان بۆ‬ ‫پەڕینەوە بۆ رەفاهییەت؟ كوا پێشنیازو‬ ‫كارنامەی ئەو بۆ پەرلەمانی ئایندە‪ .‬كەی‬ ‫رەوایە مەالیەك لەپێناسەیەكی شیعریدا‬ ‫ئ��ەو ه��ەم��وو قەباحەتە ب��دات��ە خ��ۆی؟‬ ‫پێناسەیەكی الڵ��ی شیعرەكەی دڵ��دار‬ ‫بۆ ئەبێت‪ ،‬وێنە جوانەكانی هەڵەبجە‬ ‫لەبەردەم خەڵكی ژیرو وریادا ناشیرین‬ ‫بكەن؟ تاكەی بازرگانی‌و نان پەیداكردن‌و‬ ‫ك��ورس��ی ك��ڕی��ن ب��ەالش��ەی م��ردووان��ی‬ ‫هەڵەبجەوە؟ تاكەی قۆستنەوەی دەرفەت‬ ‫بۆ خۆبردنە پێشەوەو ناشیرینكردنی‬ ‫شەهیدەكانمان؟ مەگەر مەال هەورامان‬ ‫ل��ەب��ی��ری چ��وو خەڵكی هەڵەبجە بۆ‬ ‫رێگری كردن بە قوربانیانی هەڵەبجەوە‬ ‫مۆنۆمێنتی هەڵەبجەیان سوتاند!‪ .‬ئەو بۆ‬

‫سرودی ئه‌ی ره‌قیب و هۆکاری‬ ‫هه‌ڵنه‌سانه‌وه‌‬ ‫بەدڵنیاییەوە مەال هەورامان‌و تێكڕای‬ ‫ئەندامانی كۆمەڵ تەنها بۆیە لەبەر ئەو‬ ‫س��رودە هەڵناسن‪ ،‬چونكە عەلی باپیر‬ ‫هەڵناسێ‪ ،‬بۆیە گەر ئەمیرەكەیان كاتی‬ ‫خۆی هەڵسایە‪ ،‬ئەوا پەنجا جار دەقی‬ ‫سەریحی قورئان هەبووایە هەڵنەسن‪،‬‬ ‫ئەوا ئەوان هەر هەڵدەستان‪ .‬لەبەرئەوەی‬ ‫هەڵنەسانی مەال هەورامان پەیوەست نییە‬ ‫بە تێگەیشتنی ئەو بۆ شیعرەكە‪ ،‬ئەو‬ ‫نە لەپیتێكی ئەدەب‌و شیعر تێدەگات‪،‬‬ ‫نەزانایەكی بواری شەرعیشە‪ .‬مرۆڤ لەم‬ ‫حكایەتە سەری ئەماسێت‪ .‬ئایا سۆران‬ ‫عومەر تۆ ش��ارەزات��ری��ت لەشەرع یان‬ ‫حاجی كاروان؟ ئەدی بۆ حاجی كاروان‬ ‫هەڵدەستێت‌و تۆ هەڵناسیت؟‪ .‬یان تەنها‬ ‫وەاڵمی دروست ئەوەیە تۆ ئەمیرەكەت پێی‬ ‫وتوویت‌و ئەو ئەمیرەكەی پێی نەوتووە‪.‬‬ ‫سرودی ئەی رەقیب سرودێكی نیشتمانی‬ ‫زەنگین بەرابردووی خەباتی بەرگری‌و‬ ‫ئەدەبی بەرگری كوردییە‪ ،‬هەڵنەسانی‬ ‫ئیسالمییەكان تەنها بیانوویەكەو بەس‪.‬‬ ‫چونكە ئەوان لەبنەڕەتداو دەقی سەریحی‬ ‫قسەی عەلی باپیر ه��ەی��ە‪ ،‬كەنابێت‬ ‫مرۆڤ لەبەر هیچ شتێك هەستێتەوە‪،‬‬ ‫چونكە دەڤ��ەری ه��ەورام��ان‌و هەڵەبجە‬ ‫باش دەزانن كە عەلی باپیر سەرەتا بۆ‬ ‫مەراسیمی وەستان بۆ گیانی شەهیدان‬ ‫هەڵنەدەستا‪ ،‬بەاڵم دواتر هەڵساو وتی‬ ‫تەنها بۆ ئەی رەقیب هەڵناسم‪ .‬بەبروای‬ ‫مێژووناسێكی دەڤەرەكە ئەسڵەن گەر‬ ‫قیاس بێت وشەی كوفر ئامێز هەبێت‬ ‫لەو سرودەدا‪ ،‬ئەوا خودی ناوەكەی مەال‬ ‫هەورامان كوفر ئامێزە‪ ،‬چونكە بۆچوونی‬ ‫زاڵ بۆ ناوی هەورامان ئەوەیە كە ناوەكە‬ ‫ناوێكی ئاینی زەردەشتییەو ئیشتیقاقی‬ ‫ئاهوراو ئاهورامەزدای خوای چاكەیە‪ .‬ئەو‬ ‫پێویستە ناوەكەی خۆی بگۆڕێت‌و بەو‬ ‫نێوەوە بانگ نەكرێت‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەم ب��ەزم‌و بالۆرەی هەڵسانی‬ ‫یەكگرتوو هەڵنەسانی كۆمەڵەو ئەم‬ ‫تەرازوو السەنگە تەنها زەمانە هاوسەنگی‬ ‫دەكات‪ ،‬زەمانەیەكی بەرژەوەند ئامێز‪،‬‬ ‫ئەو زەمانەیەی ئەم دووانەی لەسەنگەری‬ ‫دژ بەیەكەوە كردە هاوپەیمان‌و لەسەر‬ ‫سفرەی پارەو كورسی‌و موچەی چەور‬ ‫كۆی كردنەوە‪ .‬ئەو دوو هێزەی شیری‬ ‫تەكفیریان لەیەكتر راكێشابوو‪ ،‬ئەو دوو‬ ‫هێزەی لەپشت سەر مەالكانی یەكترەوە‬ ‫نمازیان ب��ەرەوا نەدەبینی‌و بوختانی‬ ‫دونیایان بۆیەكتر دەكرد‪ .‬بەاڵم دوواتر‬ ‫كارگەیشتە ئەوەی نەك هەر هاتنە ریزو‬ ‫رێبازی ب��ەرژەوەن��دخ��وازی یەكترەوە‪،‬‬ ‫بەڵكو بوونە هاوپەیمانی سۆسیالیست‌و‬ ‫زەحمەتكێشانیش‪ .‬لەراستیدا بوونی‬ ‫ج��ی��اوازی لەسەر ب��ۆچ��ون‌و بیروڕاكان‬ ‫نموونەیەكی جوانی پەرلەمانە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بێتامی گەورەو سامناك‌و ئیهانەی گەورە‬ ‫لەوەدایە هەم هەڵسان لەسێبەری راڤەی‬ ‫ئایەتێكی قورئاندا رێبكەیتەوە هەمیش‬ ‫هەڵنەسان وابەستەكەی بەقورئان‌و‬ ‫حەدیسەوە‪ .‬دروست ئەم بازرگانیكردنە‬ ‫بەقورئان‌و حەدیسەوە هیچ جیاوازی نییە‬ ‫لەگەڵ ئەوانەی كە بازرگانیان بەخوێنی‬ ‫ش��ەه��ی��دو كیمیابارانی هەڵەبجەوە‬ ‫دەكرد‪ ،‬لەهەڵەبجەدا راستە بندەستی‌و‬ ‫مەزڵومییەتی ك��ورد بەدنیا ناسێنرا‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو كەسانەی كە ناسران‪ ،‬ئێستا‬ ‫وەك میراتی خەزێنەیەكی مادی سەیری‬ ‫هەڵەبجە دەكەن‪ ،‬هەروەك چۆن ئەوانەی‬ ‫ئیمانیان بەقورئان‌و سونەتە‪ ،‬تائێستاش‬ ‫نەیانتوانیوە قومێك ل��ەو س��ەرچ��اوە‬ ‫روونانەی قورئان بەهرەمەندیان بكات‪.‬‬ ‫بەڵكو هەموو رەهەندەكانی ئیسالمیان‬ ‫تەنهاو تەنها لەپێچی سیاسەتێكی دۆڕاوو‬ ‫شەرمەزاردا كورتكردووەتەوە‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )176‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬

‫‪3‬‬

‫بۆچی الیەنگریی ئیسالمی سیاسی لەكۆمەڵگای‬ ‫ئیسالمیدا پاشەكشەی كردووە؟‬

‫كاوسێن بابەكر‬ ‫سەنتەری بیۆ دەرب���ارەی بۆچوونی‬ ‫موسڵمانان لەبارەی توندەڕەوی ئیسالمی‬ ‫كە لە ‪ ١١‬دەوڵەتی دونیای ئیسالمیدا‬ ‫بەڕێوەی بردوە‪ ،‬دەرئەنجامی راپرسیەكی‬ ‫ب�ڵاوك��ردەوە‪ ،‬لەنێویاندا‪ ،‬سەرزەمینی‬ ‫فەلەستینی‪ ،‬میسر‪ ،‬لوبنان‪ ،‬تونس‪،‬‬ ‫پاكستان‪ ،‬سەنگالی گرتبۆوە‪ .‬ئەنجامی‬ ‫ڕاپرسیەكە دەری��دەخ��ات كە ل��ە‪%٦٧‬‬ ‫ی ب��ەش��دارب��وان ((هێندێك‪ /‬زۆر))‬ ‫لەتوندڕەوی ئیسالمی بێزارن‪ ،‬ئاستی‬ ‫الیەنگریی موسڵمانانی ئ��ەو واڵتانە‬ ‫ل��ەك��ردەوە خۆكوژیەكان بەشێوەیەكی‬ ‫بەرچاو لەپاشەكشەدایە‪ ،‬زیاتر لە سێ‬ ‫لەسەر چواری موسڵمانانی پاكستان و‬ ‫ئیندۆنیسیاو و نایجیریا‪ ،‬وای دەبینن كە‬ ‫كردەوە خۆكوژیەكان و كاری توندوتیژی‬ ‫كە بەناوی ئیسالمەوە دەكرێت بەتەواوی‬

‫كوژرانی سەركردەی عەلمانی تونسی‬ ‫و ئۆپزسیۆن شكری بەلعید لەمانگی‬ ‫فەبرایەردا‪ ،‬لەناوچەكەدا وەك خاڵی‬ ‫وەرچ���ەرخ���ان ب���وو‪ ،‬چونكە ل���ەدوای‬ ‫شۆڕشەوە كوژرانی ئەو پیاوە تونسی‬ ‫خستە نێو خراپترین قەیرانی سیاسیەوە‪.‬‬ ‫سەرەڕای هەوڵی نەهزە بۆ ئارامكردنەوەی‬ ‫خ��ەڵ��ك‪ ،‬ب���ەاڵم دڵ��ەڕاوك��ێ��ی خەڵك‬ ‫لەبەرانبەر هەڕەشەی توندڕەوان دوای‬ ‫تیرۆری سیاسیە عەلمانیەكە زیاتر بوو‪.‬‬ ‫هەر وەك خوێندكاران هێرشیان كرایە‬ ‫سەر لەسەر سەمای ((هارلم شیك))‬ ‫ك��ەوا لەسەر ئینتەرنێت باڵوبویەوە‪.‬‬ ‫ل���ە‪١٠‬ی ئەبریلیشدا‪ ،‬سەلەفیەكان‬ ‫هەوڵیاندا بەڕێوەبەری ئامادەیی لە نابل‬ ‫بكوژن كە ڕێگەی بە كچە خوێندكارێك‬ ‫ن���ەدەدا ب��چ��ێ��ت��ەژورەوە ك��ە دەمامكی‬ ‫كردبوو‪.....‬پاشان دەڵێت‪ ،‬راپرسیەك‬ ‫كە رۆژنامەی مەغریب‪/‬سیقما ئەنجامی‬ ‫داوە دەری خستوە كە‪%٧٠‬ی تونسیەكان‬ ‫ب��ەران��ب��ەر ب��ە زی��ادب��وون��ی ت��ون��دڕەوی‬ ‫ئاینی لە دڵەڕاوكێدان‪ .‬لەكوردستانیش‬ ‫ئیسالمیەكان لەپاشەكشێدان‪ ،‬لەدوایین‬ ‫هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستاندا‪،‬‬ ‫بەڕۆشنی دەردەك����ەوێ‪ ،‬ب��ەب��ەراوردی‬ ‫دەن��گ��ەك��ان��ی��ان ل��ەگ��ەڵ ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان��ی ع��ێ��راق س��اڵ��ی ‪٢٠١٠‬دا‪.‬‬ ‫یەكگرتوو ‪٢٧٣٨١‬دەن��گ كەمی كردوەو‬ ‫كۆمەڵیش ‪٢٦٤٢٢‬دەن��گ كەمی كردوە‪.‬‬ ‫بەگشتی جەماوەری ئیسالمی سیاسی‬

‫قەرزاوی» بگرین كە جگە لە سندوقەكانی‬ ‫دەنگدان بۆچی ب��اوەڕی بەدێموكراسی‬ ‫نیە‪ ،‬لەگەڵ رەتكردنەوەی هەموو ئەو‬ ‫شتانەی گ��رێ��دراوی دێموكراسیەتە‪،‬‬ ‫وەك رێكخراوەكان و قانونەكان و ئەو‬ ‫دامودەزگایانەی دێموكراسیەت دەپارێزن‪،‬‬ ‫وەك مافەكانی م���رۆڤ‪ ،‬ك��ە بناغەی‬ ‫ئ��ەو دێموكراسیەن‪ ،‬ئ���ەوەش لەیەك‬ ‫رس��ت��ەدا پێی دەگ��وت��رێ عەلمانیەت‪،‬‬ ‫ئ��ەو دەڵ���ێ‪( :‬ك��ەه��ەن��وت لەئیسالمدا‬ ‫نیە‪ ،‬چینی كەهەنوتیش نیە‪ ،‬ئیسالم‬ ‫هیچ دەستەاڵتێكی پ��اپ��ەوی تیانیە‪.‬‬ ‫ئەگەر عەلمانیەت ئاینی كریستانی لە‬ ‫دەوڵەتەكەی جیاكردەوە‪ ،‬ئاینەكەیان‬ ‫لەنێو ناچێ‪ ،‬دەسەاڵتەكەشی لەبەینناچێ‪،‬‬ ‫چونكە ئاینەكەیان دەس��ەاڵت��ەك��ەی‬ ‫بەركارەو دامەزراوەو پارەو پیاوی خۆی‬ ‫هەیە‪ .‬بەپێچەوانەی دەوڵەتی ئیسالمی‬ ‫ئەگەر ئەو كارە بكات‪ ،‬لەئەنجامدا ئاین‬ ‫بەبێ دەسەاڵتێك‪ ،‬كە پشتیوانی لێبكات‬ ‫و هێزی پێببەخشێ‪ ،‬دەمێنێتەوە‪ ،‬ئەوەش‬ ‫هیچ مانایەكی نیە جگە لەپوكانەوەی‬ ‫ئاینی ئیسالم بەیەكجاری)‪ ،‬كارەساتەكە‬ ‫ئەوەیە دێموكراسیەتی حقوقی عەلمانی‬ ‫ئاین بەبێ دەسەاڵتی دەهێڵێتەوە‪ ،‬بەم‬ ‫شێوەیە پێدەچێ ئیسالم نەتوانێ بە‬ ‫پشتبەستن بەخۆی بەردەوام بێ!! بەڵكو‬ ‫بەهۆی ئەوانەی كە ك��اری تێدادەكەن‬ ‫بەردەوام دەبێت‪ .‬ئەوان وا بیردەكەنەوە‬ ‫كە بەبێ ئەوان ئیسالم لەبەیندەچێت‪.‬‬

‫بۆ ئەوان دروستەو بۆ ئێمە نادروستە؟‬ ‫لەو كاتەدا وام بەخەیاڵ دادەه��ات كە‬ ‫هەموو زمانی بۆ میسر دەرهێناوەو‬ ‫وەك ئ��ەوەی زمانی حاڵی بڵێت‪ :‬ئەی‬ ‫خەڵكی میسر لەداخاندا بمرن‪ ،‬ئێوەمان‬ ‫كوشت‪ ،‬چونكە ئەهلی حەق بووین و‬ ‫ئێوەش لەسەر بەتاڵ و ناهەقی بوون‪،‬‬ ‫ئێمە ئومەتی ئیسالمین و ئێوەش‬ ‫ئومەتی كوفرو ستەم‪ .‬كاتێ ئەو قسەیە‬ ‫هەرای نایەوەو خەڵك رەتیان كردەوە‪،‬‬ ‫بەشێوەیەكی زۆر خراپ كەوتە درۆكردن‬ ‫و حاشای لەوە كرد قسەی وای كردبێ‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا بەتۆماركراوی بەكاسێت هەیە‪،‬‬ ‫ڕابەرێك وا بەئاشكرا درۆبكات دەبێ‬ ‫چۆن سیاسەتێك بەڕێوەبەرێ؟! لێرەدا‬ ‫دەردەكەوێت كە ئیخوان هیچ لەتیرۆرو‬ ‫ڕەشەكوژیی نەپرینگاوەتەوەو نمونەی‬ ‫تیرۆرەكانیشی لەچەند دەیەی ڕابردودا‬ ‫لەكەس شاراوەنین‪ .‬هەموو ئەو حزب و‬ ‫ڕێكخراوە ئیخوانیانە كە بە واڵتەكاندا‬ ‫لەنێویاندا كوردستان باڵوبوونەتەوە‪،‬‬ ‫ه��ەم��ان ب��ی��رو ب����اوەڕو جیهانبینیان‬ ‫هەڵگرتووە‪ ،‬بەاڵم بەشكڵوشێوەی جیاوازو‬ ‫لەزەمان وزەمینی گونجاوو جیاوازدا‪.‬‬ ‫رەتكردنەوەی چەمكی هاواڵتیبوون و‬ ‫تەكفیری ئەوانی دی ودانانی ئیسالم‬ ‫بەبەدیلی دێموكراسی وفەرامۆشكردنی‬ ‫ئ��ەو گ��ۆڕان��ك��اری��ان��ەی لەسەرهەڵدانی‬ ‫ئیسالمەوە تائێستا رویانداوەو هەوڵدان‬ ‫بۆ گ��ەڕان��ەوە بۆ زەمەنی سەلەفیەت‪،‬‬

‫لە ڕەفتارو گوفتاری زۆربەی نوسەر و سەركردەو بانگخوازەكانی‬ ‫ئیخوان و هاوشێوەكانیاندا بەڕوونی دەردەكەوێ كە هیچ باوەڕیان بە‬ ‫پرەنسیبی هاواڵتیبون نەبێت و هەر هێندەش باوەڕیان بە دێموكراسیەتە‪،‬‬ ‫كە وەك پێپیژەیەك بەكاری بهێنن تا دەگەنە دەستەاڵت‬ ‫رەتكراوەیە و لەژێر هیچ هەل و مەرجیكدا‬ ‫ناكرێ بێنوی بۆ بهێنرێتەوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫س��ەرزەوی��ەك��ان��ی فەلەستینی بەتەنها‬ ‫ناوازەیە و لەوانەی رایان لێوەرگیراوە‬ ‫‪ %٦٢‬الیەنگری كردەوە خۆكوژیەكانن‪،‬‬ ‫بەاڵم لە دەساڵی دواییدا ئاستی الیەنگریی‬ ‫گشتی بەشێوەیەكی بەردەوام دابەزیوە‪.‬‬ ‫راپرسیەكە ڕای بەشداربوان دەربارەی‬ ‫چوار رێكخراوی ئیسالمیش دەگرێتەوە‪،‬‬ ‫كە قاعیدە‪ ،‬تالیبان‪ ،‬حەماس و حزبوڵاڵن‪.‬‬ ‫ئ��ەن��ج��ام��ی ڕاپ��رس��ی��ەك��ان ئ��ام��اژە بە‬ ‫پاشەكشەی جەماوەری ئیسالمی سیاسی‬ ‫و ئەو كۆمەاڵنەی ئەو بەرنامەیەیان هەیە‬ ‫دەدا‪ ،‬بەشێوەیەك ئەو چوار رێكخراوە‬ ‫هەمان الیەنگریان نەماوە كە لەڕابردودا‬ ‫هەیان بووە‪ .‬رێكخراوی قاعیدە لەالیەن‬ ‫بەشداربوەكانەوە ب��ەئ��ەن��دازەی( ‪٥٧‬‬ ‫‪ )%‬جێگەی بێزاریی ب��وو‪ ،‬بزوتنەوەی‬ ‫تالیبان ب��ەدوای ئ��ەودا دێت ك��ە(‪)%٥١‬‬ ‫ە و پاشان حەماس دێت ك��ە(‪)%٤٥‬ە‬ ‫و ئینجا حزبوڵاڵ كە(‪)%٤٢‬ە‪ .‬دەربارەی‬ ‫دەوڵ��ەت��ە عەرەبیەكانیش ئ��ەن��دازەی‬ ‫بێزاریی بەرانبەر توندڕەوی ئیسالمی‬ ‫لەلوبنان زۆر بەرزبووە(‪ ،)%٧٣‬یەكسەر‬ ‫تونس بەدوای ئەودا دیت ك��ە(‪)%٧١‬ە‪،‬‬ ‫پاشان میسر(‪ )%٦٧‬و ئ��ەردەن(‪)%٥٤‬‬ ‫ە‪ .‬هەروەها لەڕاپۆرتەكەدا هاتووە كە‬ ‫ڕێژەی الیەنگریی موسڵمانانی لوبنان‪-‬ئەو‬ ‫واڵتەی حزبوڵاڵی لێیە‪ -‬بەپێی مەزهەب‬ ‫بەشێوەیەكی بەرچاو زۆر جیاوازە‪ ،‬ئەوەتا‬ ‫‪%٩١‬ی موسڵمانانی سوننە تێڕوانینێكی‬ ‫نەرێنیان بەرانبەر ب��ەو حزبە هەیە‪،‬‬ ‫لەچاو ( ‪ )%٨٩‬ی شیعە كە بەئەرێنی‬ ‫دەڕواننە ئەو حزبە‪ .‬پاشەكشەی پارتە‬ ‫ئیسالمیەكان لە مەغریبی گەورەشدا‬ ‫ب���ەرچ���اوە‪ ،‬دوای ئ���ەوەی دوو ساڵ‬ ‫تێدەپەڕێت بەسەر سەركەوتنی پارتە‬ ‫ئیسالمیەكان لە بەهاری عەرەبیدا و‬ ‫گەشتنیان بەدەستەاڵت‪ ،‬كەچی خەریكە‬ ‫بێهیوایی جێگەی هیوا دەگرێتەوە‪.‬‬

‫ب��ەرەو لێژبونەوە دەڕوات و نیگەرانی‬ ‫لەو پارتانە ڕۆژب��ەڕۆژ بەرەو زیادبوون‬ ‫دەچێت‪ .‬لەسەرەتاكانی شۆڕشدا بینیمان‬ ‫ئیخوان توانیان دەنگی نزیكەی ‪١٥‬ملیۆن‬ ‫دەنگدەر بەدەستبهێنن‪ ،‬كەچی دوای‬ ‫هاتنە دەس��ەاڵت و پشتكردنی ئیخوان‬ ‫لەداخوازیەكانی خەڵك لە خۆشگوزەرانی‬ ‫و ئارامی و دێموكراسیەت و ئ��ازادی‪،‬‬ ‫دەرك��ەوت��ن��ی سیاسەتی ئ��ی��خ��وان لە‬ ‫بەئاینكردنی كۆمەڵگاو دەستبردن‬ ‫ب��ۆ ئ��ازادی��ەك��ان و بەشەرعەنەكردنی‬ ‫دەس��ت��ورو ق��ان��ون‪ ،‬نزیكەی ‪٣٠‬ملیۆن‬ ‫ه��اواڵت��ی هاتنە س��ەر شەقامەكان و‬ ‫ئەو میتۆدەی ئیخوانیان رەتكردەوە‪.‬‬ ‫ئاماژەكانی تەكفیرو توندڕەویی ئیسالمی‬ ‫سیاسی ه��ەر لەسەرهەڵدانیەوە تاكو‬ ‫ئێستا‪ ،‬لەڕوی دونیابینی و فكریانەوە‬ ‫زۆر بەكەمی گۆڕانیان بەسەرداهاتوە‪،‬‬ ‫جگە لەگۆڕانكاریی لەڕوی تاكتیكیەوە‪،‬‬ ‫ئەوەتا دكتۆر عوسام ئەلعوریان لەكەناڵی‬ ‫عەرەبیەدا ل���ە‪ ٢٠٠٥/١/١٨‬دا دەڵێت‪:‬‬ ‫(ه��ەر لەساڵی ‪١٩٢٨‬ەوە هەتا ئێستا‬ ‫ئێمە ئامانج و باوەڕمان نەگۆڕیوە»‪،‬‬ ‫ت��ەن��ان��ەت م��ح��ەم��ەد م��ەه��دی عاكف‪،‬‬ ‫كەڕابەری حەوتەمی ئیخوانی میسر بوو‬ ‫ل���ە‪ ،٢٠١٠-٢٠٠٤‬پرەنسیپی هاواڵتیبون‬ ‫رەت��دەك��ات��ەوە و لەبەرنامەی «خاڵی‬ ‫گفتوگۆ»دا كە لە رۆژنامەی روزایوسفدا‬ ‫باڵوكراوەتەوە‪ ،‬رایدەگەیەنێت‪(:‬ئەو پێی‬ ‫باشترە مالیزیەك یان ئیندۆنوسیەك‬ ‫ف��ەرم��ان��ڕەوای��ی میسر ب��ك��ات ن��ەك‬ ‫میسریەكی ناموسڵمان)! لە ڕەفتارو‬ ‫گوفتاری زۆرب��ەی نوسەر و سەركردەو‬ ‫بانگخوازەكانی ئیخوان و هاوشێوەكانیاندا‬ ‫بەڕوونی دەردەك��ەوێ كە هیچ باوەڕیان‬ ‫بە پرەنسیبی هاواڵتیبون نەبێت و هەر‬ ‫هێندەش باوەڕیان بە دێموكراسیەتە‪،‬‬ ‫كە وەك پێپیژەیەك بەكاری بهێنن تا‬ ‫دەگەنە دەستەاڵت‪ ،‬باگوێ لەمەرجەعی‬ ‫گ�����ەورەی ئ��ی��خ��وان «ش��ێ��خ یوسف‬

‫سەیركە قەبارەو چۆنیەتی تێڕوانینیان‬ ‫بۆ ئاینەكەیان و رادەی متمانەیان پێی!!‬ ‫توخمی تەكفیر لەنێو ئیخواندا‬ ‫رێكخراوە ئیسالمیە سیاسیەكان‬ ‫بۆ سەرهەڵدانی توندڕەویی ئاینی و‬ ‫تەكفیر هەر لەوپەڕی نەرمەكەیانەوە بۆ‬ ‫ئەوپەڕی توندوتیژەكانیان زەمینەیەكی‬ ‫ل��ەب��ارن‪ ،‬ئیخوان بێبەریی نیە لەو‬ ‫زەمینە فكریە و ت��ەن��ان��ەت ل��ەالی��ەن‬ ‫موڕشیدەكانیانەوە ب��رەی پێدەدرێت‪،‬‬ ‫باگوێ لەمستەفا مەشهور بگرین كە‬ ‫ڕابەری پێنجەمینی ئیخوان بوو(‪-١٩٩٦‬‬ ‫‪ ،)٢٠٠٢‬لەدیدارێكیدا لەگەڵ یەكێك‬ ‫لەڕۆژنامەكاندا ئەنجامیداوە كە دەڵێت‪:‬‬ ‫(ئەوانەی دوژمنایەتی ئیخوان دەكەن‬ ‫ئەوا دوژمنایەتی خوا و پێغەمبەرەكەی‬ ‫دەك��ەن)‪ ،‬سیاسەتمەداراران و بیریاران‬ ‫ئەو قسانەیان بەتەكفیركردنی ئەوانە‬ ‫دانا كە بۆچوندا لەگەڵ ئیخوان جیاوازن‪.‬‬ ‫مستەفا ه��ەر ب��ەم��ەش��ەوە نەوەستاو‬ ‫پێی وای��ە دروستنیە قیبتیەكان بچنە‬ ‫س��وپ��اوە‪ ،‬چونكە گومان لەوەالئیان‬ ‫دەكرێت‪ ،‬لەجیاتی ئەوە دەبێت ناچاریان‬ ‫بكەین جزیە بدەن!! ئەم قسانەشی لە‬ ‫میانەی گفتوگۆیەك بو لەگەڵ خالید‬ ‫داود ل��ەرۆژن��ام��ەی (ئ��ەه��رام ویكلی)‪.‬‬ ‫ئەم قسەیە خەڵكێكی زۆری وروژان��دو‬ ‫كەسانێكی هاندا چاو بە ئینتمایان بە‬ ‫ئیخواندا بخشێننەوە‪ .‬نمونەیەكی تر‬ ‫لەسەر ڕەشەكوژی ئیخوان‪ ،‬قسەكانی‬ ‫مەئمون هوزەیبیە‪ ،‬ڕاب��ەری شەشەمی‬ ‫ئیخوان(‪ ،)٢٠٠٤-٢٠٠٢‬كە دەڵێت‪( :‬ئێمە‬ ‫ب��ەك��اری سیستەمی تایبەت‪ ،‬لەپێش‬ ‫ش��ۆڕش پەرستشمان ئەنجام دەدا)‪،‬‬ ‫نمونەشی بەو غافڵكوژیانە هێنایەوە كە‬ ‫حزبی شیوعی یۆنانی لەچلەكانی سەدەی‬ ‫بیستدا‪ ،‬ئەنجامی دابوو و دەڵێت‪ :‬بۆچی‬ ‫رەخنە لەحزبی شیوعی یۆنانی ناگرن كە‬ ‫تاوانی غافڵكوژیان لەبەرانبەر رۆڵەكانی‬ ‫نیشتمانەكەیان ئەنجام داوە؟! ئایا ئەوە‬

‫ئەو گرفتانەن كە دەبنە ڕێگر لەبەردەم‬ ‫پارتە ئیسالمیەكاندا‪ ،‬كە ببنە پارتی‬ ‫جەماوەریی ب��ەوەج و ل��ەو ڕێیەشەوە‬ ‫بگەنە دەس���ەاڵت و لەدەسەاڵتیشدا‬ ‫بمێننەوە‪ .‬لەكتێبێكدا كەبەناوی (چی‬ ‫ڕودەدا ئەگەر ئیخوان فەرمانڕەوایی میسر‬ ‫بكەن؟) لەنوسینی فاتمە سەید ئەحمەد‪،‬‬ ‫ك��ەب��اس ل��ەو داب��ڕان��ەی میسر دەك��ات‬ ‫كەبەهۆی سیاسەتی ئیخوانەوە توشی‬ ‫مسر دەب��ێ‪ ،‬بەهۆی ئ��ەو مامەڵەیەی‬ ‫لەگەڵ دەرەوەدا دەیكات‪ ،‬چارەنوسی‬ ‫میسر وەك چارەنوسی حەماس وئێران‬ ‫وحزبوڵاڵ دەبێ‪ .‬ئاماژشی بەوەداوە كە‬ ‫مامەڵەی دەستەاڵت لەگەڵ ژنان وكەمە‬ ‫ئایینیەكاندا وەك��و قیبتیەكان خراپ‬ ‫دەبی‪ .‬لەكتێبەكەدا ئەوەش هاتووەكە‬ ‫ئیخوان كار بۆ بەدیهێنانی دەوڵەتێكی‬ ‫ئایینی دەك����ەن‪ ،‬ئ���ەو دەوڵ��ەت��ەش‬ ‫سیاسەتی جیاكاری دژی كریستانیەكان‬ ‫دەگرێتەبەر وەك هەڵسوكەوتی ئیسرائیل‬ ‫دژب��ە فەلەستینیەكان‪ .‬باسی ئەوەش‬ ‫دەكات كە لەهەڵبژاردنەكاندا ڕێگەنادەن‬ ‫ژن یان كەسێكی كریستانی هەڵبژێردرێ‬ ‫بەسەرۆك و ئەوە قبوڵ ناكەن تەنانەت‬ ‫ئ��ەگ��ەر پلەكە رەم��زی��ش ب��ێ‪ .‬هەموو‬ ‫ئەوانە وای كردوە خەڵكی میسر چاوبە‬ ‫سیاسەتی ئیخوانەكاندا بخشێنێننەوە‪،‬‬ ‫ئ���ەوە ب��ۆ س���ەرج���ەم ئیسالمیەكان‬ ‫لەسەرانسەری دونیادا دروستە‪ ،‬هەر‬ ‫ئەوەش وای كردوە الیەنگیری بۆ پارتە‬ ‫سیاسیەكان ب��ەرەو ك��ەم بونەویەكی‬ ‫ب��ەرچ��اوب��چ��ێ��ت‪ ،‬ل��ەالی��ەك��ی تریشەوە‬ ‫دەری��دەخ��ات سیستەمی عەلمانیەت‪،‬‬ ‫بە پێچەوانەی ئیسالمیەكانەوە‪ ،‬زیاتر‬ ‫رەونەق پەیدادەكات بەهۆی ئەوەی ئەو‬ ‫سیستەمە باشترین فەزا دەخوڵقێنێ بۆ‬ ‫سەرجەم ئاینەكان و بەدوریەكی یەكسان‬ ‫لەسەرجەم ئاینەكان دەوەستێ و هیچ‬ ‫كامێكیان بەسەر ئەویتردا ناسەپێنێ‪.‬‬

‫دياردةى ئاينى‬

‫دیوی دوەمی‬ ‫هەرای ماچەكە‬

‫سەركەوت شەریف‬ ‫لەسەردەمی دەوڵەتە شارەكانی یونانی كۆنەوە كەچاخی زێڕینی ئەو مەملەكەتەو‬ ‫بلیمەترین فەیلەسوفانی ئەوسەردەمە لەچەشنی سوكرات و ئەفالتون و ئەرەستۆ‬ ‫ئامادەگیان هەبوو دواتریش دەركەوتنی دەیان فەیلەسوفی تر لەسەرانسەری‬ ‫دنیا تانوكە‪ ،‬مشتومڕێكی قوڵ و چڕ لەسەر ئازادیی تاك و ئازادیە گشتیەكان‬ ‫هەبوەو بەردەوامیشە‪ .‬یەكێك لەسیما دیارەكانی ئەم بوارە كە زۆرترین تێزو قسەو‬ ‫باسی لەبارەوە كراوە‪ ،‬لەگەڵ چەندەها شۆڕش و ڕاپەڕین لەپێناوی نەهێشتنیدا‪،‬‬ ‫مەسەلەی كۆیالیەتی و شكاندنی ئەو كۆت و بەندەی ئازادیی تاك لەهەندێ مرۆڤ‬ ‫سەندرابوەوە بەحوكمی هەلومەرجی كۆمەاڵیەتی و ئابوری و بااڵدەستبوونی چەند‬ ‫الیەنێ لەڕووی هێزی ئەو رۆژگ��ارەوە تەواو برەوی سەندبوو‪ .‬لەسەردەمێكەوە‬ ‫بۆسەردەمێكی تر ئەم شێوازە گۆڕانی بەسەرا هاتوە كە لێرەدا جێگای بابەتەكەی‬ ‫ئێمە نیە‪ ،‬بەاڵم ئەم باسە الیەنێكی گرنگی مەسەلەی ئازادیە تاكە كەسیەكان بوو‪.‬‬ ‫لەگەڵ پەیدابوونی ئەو ئاینانەی كە بانگەوازی بەئاسمانیبونی تێكستەكانی‬ ‫و ڕاستیبونی ناوەخنیان دەكرد‪ ،‬بەتایبەتیش ئاینی ئیسالم مەسەلەی ئازادیی‬ ‫تاك و ئازادیە گشتیەكان چوونە قاڵب و قۆناخێكی ترەوە‪ .‬لەهەموویشی گرنگتر‬ ‫ئەوەی پەیوەندیی بەخودی ئافرەت و مامەڵەی رۆژانەی ئافرەت لەگەڵ سەروكاری‬ ‫و پەیوەندیی بەخێزان و دەوروبەرییەوە هەبوو‪ .‬دوای باڵبونەوەی شوێنكەوتەی‬ ‫ئەم ئاینە بەزەبری شەڕو هێزی سەربازی ئەو سەردەمە بەریەككەوتنی ئەم ئاینەو‬ ‫خەڵكانی ئەم ئاینە سەپێنراو بەسەردا بەڕونی و فراوانی دەركەوت‪ .‬بەتایبەتیش‬ ‫بردنەژوورەوەی ئافرەت بۆ نێو چوار دیوارەی ماڵەوە لەمەسەلەی مومارەسەكردنی‬ ‫حەزوو ئارەزوەكانی و زەقكردنەوەی الیەنە غەریزەییكان و سنوور بۆ دانانی‬ ‫و سزا گەیاندنی بەقورسترین شێوەی ئەوانەی لەالیەن خواوەندەوە لەدەرەوەی‬ ‫خێزان بەم كارە هەڵدەستن‪ ،‬سەرباری شكاندن و قەدەغەكردنی ئەو تابلۆو‬ ‫وێنانەی دوورو نزیك ئاماژەیان بۆ مەسەلە غەریزەییەكان دەكرد‪ .‬دەركەوتنی ئەو‬ ‫رەوتە سیاسی و كۆمەاڵیەتیانەی كە ئاینیان كردە چەتر بۆ گەیشتن بەمەرامە‬ ‫سیاسی و دارایی و حەزی گەیشتن بەدەسەاڵت و كۆنترڵكردنی كورسیەكانی‬ ‫حوكمڕانی‪ ،‬سنوردانان بۆ ئازادیە تاكە كەسیەكان و گشتیەكانیش لەالیەن ئەو‬ ‫هێزانەی هەڵگری دروشمی تێكستە دینیەكانن زیارتر پەرەی سەند‪ ،‬بەجۆرێك‬ ‫وەستانەوە دژی هەموو ئەوانەی كەوتنە رەخنەگرتن لەو بەرنامەو تێزەی بەناوی‬ ‫دینەوە بۆ گەیشتن بەدەسەاڵت دایانڕشتبوو‪ .‬ئەمانە سڵیان لەهیچ نەكردەوە‬ ‫بۆ تەسفیەكردنی نەیارە ئایدۆلۆژی و سیاسیەكانیان‪ ،‬تەنانەت جگە لەكوشتنی‬ ‫فیزیكی كەسەكان كەوتنە تەفكیركردن و بەلەعنەتكردنی كۆمەاڵیەتی و دینی‬ ‫سەرجەم ئەو نوسەرو كارەكتەرە سیاسی و رۆشنبیرانەی ئەمان بەدەرچوو لەدین‬ ‫و گۆێڕایەڵی نەكردنی فەرمانەكانی خوا دابویانە قەڵەم‪ .‬ئەزموون و مێژووی واڵتانی‬ ‫دەوروبەر نمونەگەلی زۆری ئەم بابەتەی تیایە‪ ،‬لەمیسری زێدی لەدایكبونی ئەم‬ ‫تەوژمە سیاسیە دینیانەوە تا دەگات بەواڵتانی تری سنوری و ناوچەیی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ .‬هەر لەتیرۆركردنەوە تادەگات بەدەركردن و (نەفیكردن) و سوتاندنی‬ ‫بەرهەم و ماڵ و سامانی ئەو كەسایەتیانە بەردەوامی هەبووە‪ .‬لەهەر شوێنێ‬ ‫دەنگێكی ناڕازی و رەخنە دژیان بەرزبوبێتەوە‪ ،‬خێرا بەفەتوای دینی خەڵكانی‬ ‫رەشۆكی و نەفامیان لەو كەس و شوێنە بەرزكردۆتەوەو مەترسیان خستۆتە سەر‬ ‫ژیانی ئەو خەڵكانە تیرۆكردنی فەرەج فۆدەو هەوڵی تیرۆركردنی نەجیب مەحفوز‬ ‫لەمیسر بەرچاوترین ئەو نمونانەن‪ .‬وەرگرتنی مێژووی دوای راپەڕین بۆ هەرێمی‬ ‫كوردستان لەمڕوەوە رووداوی باشیان بۆ تۆماركردوین‪ .‬لەوكاتەوە تائیستا ئەو‬ ‫هێزە سیاسیانەی لەژێر دروشم و بانگەوازی دینی خۆیان راگەیاندووە‪ ،‬درێخیان‬ ‫نەكردووە لەدەستبردن بۆ كۆی مەسەلەی ئازادیی تاك و گشتی‪ .‬ئەمان بەپاساوی‬ ‫پیرۆزی ئاین و نەبەزاندنی سنورەكانی ئەو تێكستە سااڵنێكی درێژە شەرێكی‬ ‫سایكۆلۆی و كۆمەاڵیەتی بەرباڵویان دژی هەموو ئەوانە دەستپێكردووە لەدەرەوەی‬ ‫بیركردنەوەی ئەوان دەبێژن و دەنوسن‪.‬‬ ‫تیرۆكردنی فیزیكی و فیكری كەسایەتیەكان و سوتاندنی كتێب و شكاندنی‬ ‫پەیكەرو هاندانی خەڵكی هەواداری خۆیان لەنوسەران و گردبونەوەو ناڕەزایی‬ ‫دەربڕین و هەڕشەكردن و بەنەفرەتكردن و‪.....‬ت��اد نمونە زۆر باوەكانی ئەم‬ ‫لۆژیك و هێزانانەن چەند دەیەیەكە لەهەرێمی كوردستان بەناوی شوێن كەوتەی‬ ‫خواو پەیامبەری ئیسالمەوە ئەنجامی دەدەن‪ .‬ئەم هێزانەی الی خۆمان چونكە‬ ‫كۆپیكراوی هەمان میتۆدو فۆرمی هێزەكانی میسرو سعودیەو واڵتانی ترن‪ ،‬چەند‬ ‫بۆیان بكرێ ئازادیە تاكە كەسیەكان و گشتیەكان لەقاڵبدەدەن و هەوڵەدەن‬ ‫تەواوی كۆمەڵگا بارگاوی بكەن بەرەنگ و نەهجی خۆیان‪ ،‬چونكە ئەم رێگایە‬ ‫دەیانگەیەنێت بەخەونی سیاسیان بۆ گەیشتن بەدەسەاڵت‪ .‬ئەوەی ماوەیەكە‬ ‫لەسەر ماچەكەی ئەو كوڕو كچەی لەپاش شكاندنی پەیكەری خۆشەویشتی پاركی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬هێزە ئیسالمیەكانیش بەبیانوی شكاندنی ئادابی گشتی و بێڕێزیكردن‬ ‫بەدینی ئیسالم سەنگەریان لێگرتوەو داوای دادگایكردنی بكەرانی دەكەن‪ ،‬تەنیا‬ ‫دیوێكی مەسەلەكە‪ ،‬دیوی نەوتراوو گرنگی مەسەلەكە ئەو خەونە سیاسیەیە‬ ‫كە ئەم هێزانە بۆ گەیشتن بەدەسەاڵت هەنگاوی بۆ دەهاوێژن‪ .‬چەند كۆمەڵگا‬ ‫داخراوو دواكەوتوو لەسەر فۆرمە كۆنەكە ژیان بگوزەرێنێ‪ ،‬ئەوەندە قازانجیانە‪.‬‬ ‫ئەوان تەنیا لەژینگەیەكی دواكەوتوو دەتوانن كۆمەڵگا یەك رەنگ و فیكربكەن و‬ ‫لەوێوەوە لەژێر پەردەی دینی بەخەونەكانیان بگەن‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )176‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬

‫ئاينناسى‬

‫‪4‬‬

‫مێژوی داگیركردنی كوردستان له‌ هه‌ڵمه‌تی (فتوحات) ی ئیسالمیدا‬ ‫كێشه‌ی ته‌م‌ومژاویی زانیاری و ده‌گمه‌نیی دۆكیومێنت و شاردنه‌وه‌ و ساخته‌كاریی سه‌رچاوه‬

‫سه‌روه‌ر پێنجوێنی‬

‫به‌شی دوه‌م‬ ‫ساخته‌كاری‬ ‫ڕێده‌كه‌وێت كه‌یسێكی ڕه‌وا و ڕاست‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ورده‌كاریی كه‌مه‌ و چۆنێتی‬ ‫و درێژ‌ه و ته‌واوكارییه‌كانی ڕۆشن نین‪،‬‬ ‫یان ئ �ه‌وه‌ی سودمه‌ندی ئه‌و كه‌یسه‌ی ‌ه‬ ‫وا گومان ده‌بات كه‌ به‌ڵگه‌ی پێویستی‬ ‫به‌ده‌سته‌و‌ه نیه‌ بۆ سه‌لماندنی كه‌یسه‌كه‌‪..‬‬ ‫ئیتر هه‌وڵ ده‌درێت ورده‌كاریی بابه‌ته‌ك ‌ه‬ ‫ب ‌ه شتی ساخت ‌ه و نوسراوی ده‌ستكرد پڕ‬ ‫بكرێته‌و‌ه و ئه‌و ساخته‌ی ‌ه وه‌كو به‌ڵگ ‌ه‬ ‫و دۆكیومێنتی مێژویی بازاڕی بۆ گه‌رم‬ ‫ده‌كرێت‪ ..‬بۆ نمونه‌‪ :‬له‌ باره‌ی مێژوی‬ ‫داگیركاری (فتوحات) ی ئیسالمی و‬ ‫به‌تایبه‌تی داگیركردنی كوردستانیشه‌وه‌‪،‬‬ ‫ل ‌ه كۆنه‌وه‌ هه‌وڵ دراو‌ه كااڵی ساخت ‌ه‬ ‫له‌ بازاڕی ئه‌م بابه‌ته‌دا ساخ بكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ نابێت به‌ بیانوی ئ�ه‌وه‌ی بابه‌ته‌ك ‌ه‬ ‫خ��ۆی ل� ‌ه ب��ن�ه‌ڕه‌ت��دا ڕاس��ت�ه‌ و ڕه‌وای�� ‌ه‬ ‫چ��اوی��ان ل��ێ بپۆشین و ب �ه‌ڕاس��ت ل ‌ه‬ ‫قه‌ڵه‌میان بده‌ین و بیانكه‌ین ب ‌ه به‌ڵگ ‌ه‬ ‫و دۆكیومێنتی متمانه‌دار‪ ..‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫مێژوه‌ی ب ‌ه ساخته‌كاری ساز بكرێت؛ هه‌ر‬ ‫داده‌ڕمێت‪ ،‬و له‌ ڕاستیدا ئه‌م به‌ڵگه‌ و‬ ‫دۆكیومێنت ‌ه ساخت ‌ه و ده‌ستكردان ‌ه ده‌بن ‌ه‬ ‫هۆی خراپكردنی متمان ‌ه و ئاستی هه‌مو‬ ‫بابه‌ته‌كه‌‪ ،‬و گومان له‌سه‌ر بنچینه‌ی‬ ‫كه‌یسه‌كه‌ش دێنێت ‌ه ئ��اراوه‌‪ ،‬هه‌روه‌كو‬ ‫ده‌بێت ‌ه ڕێگر ل ‌ه دۆزینه‌وه‌ی ڕاسته‌قینه‌ی‬ ‫ورده‌كاریی مێژویی ڕوداوه‌كانیش‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫ده‌بێت له‌سه‌ر ئه‌م دۆكیومێنت ‌ه ساختان ‌ه‬ ‫بدوێین‪:‬‬ ‫‪ .١‬ه��ۆن��راوه‌ی ساخته‌ی «هورمزگان‬ ‫ڕمان»‪:‬‬ ‫یه‌كێك له‌و دۆكیومێنت ‌ه ساختانه‌؛‬ ‫پارچ ‌ه شیعرێك ‌ه كه‌ گوایه‌ به‌ كوردیی‬ ‫سه‌رده‌می داگیركاریی ئیسالمی نوسراو‌ه‬ ‫و ب��اس��ی هاتنی س��وپ��ای ئیسالم و‬ ‫وێرانكردنی نیشتمانی ئێرانیه‌كان و‬ ‫په‌رستگا زه‌رده‌ش��ت��ی �ه‌ك��ان ده‌ك���ات‪.‬‬ ‫ده‌ق���ی ه��ۆن��راوه‌ك � ‌ه ئ��ه‌وه‌ی�� ‌ه ده‌ڵ��ێ��ت‪:‬‬ ‫(ه��ورم��زگ��ان[ه��ۆرم��ۆزگ��ان؟] ڕم��ان‪،‬‬ ‫ئ��ات��ران ك���وژان * وێ��ش��ان ش���ارده‌و‌ه‬ ‫گ �ه‌وره‌[گ �ه‌وره‌ی؟ گ��ۆره‌ێ‌؟] گه‌وره‌كان‬ ‫[گه‌وره‌گان؟ گۆره‌گان؟]‪ .‬زۆركار ئاره‌ب‪،‬‬ ‫كه‌ردن ‌ه خاپور * گوناو پاڵه‌یی [گنایی‬ ‫پاڵه‌؟]‪ ،‬هه‌تا ش��اره‌زور‪ .‬شه‌ن[شن؟] و‬ ‫كه‌نیكان و‌ه دیل به‌شینا * مێرد ئازا‬ ‫تلی[تلێی؟] و‌ه ڕوی هوینا‪ .‬ره‌وشت‬ ‫زه‌رده‌شتره‌‪ ،‬مانۆوه‌[مانووه‌؟مانه‌وه‌؟] بێ‬ ‫كه‌س * به‌زیكا نه‌یكا[نێكا؟]‪ ،‬هورمز و‌ه‬ ‫هیچ[هێوچ؟] كه‌س)‪ .‬واته‌‪( :‬په‌رستگاكان‬ ‫ڕوخان‪ ،‬و ئاگره‌كان كوژانه‌وه‌‪ ،‬سه‌ركرد‌ه‬ ‫و گه‌وره‌كان خۆیان شارده‌وه‌‪ .‬زۆرداری‬ ‫ع���ه‌ره‌ب ه��ه‌ر ل � ‌ه ئ��اوای��ی «پ��اڵ �ه‌»و‌ه‬ ‫هه‌تا «ش��اره‌زور» وێرانیان كرد‪ .‬ژن و‬ ‫كچانیان ب ‌ه دیل برد‪ ،‬و پیاوانی ئازا و‬ ‫شه‌ڕكه‌ریش ل ‌ه خوێنی خۆیاندا تالن‪.‬‬ ‫ئایینی «زه‌رده‌شت» بێكه‌س مایه‌وه‌‪ ،‬و‬ ‫«هۆرمۆزد» [ئه‌هوره‌ مه‌زدا] به‌زه‌یی ب ‌ه‬ ‫كه‌سدا نه‌هاته‌وه‌)‪.‬‬ ‫ئه‌م هۆنراوه‌ی ‌ه وه‌كو ده‌ق و دۆكیومێنت‬ ‫ساخته‌یه‌ و دره‌نگانێك و له‌م دواییه‌دا‬ ‫ساز كراوه‌‪ ،‬و له‌ دنیای دۆكیومێنت و‬ ‫نوسینه‌وه‌ی مێژودا هیچ به‌هایه‌كی نیه‌‪..‬‬ ‫چونكه‌ ل ‌ه هه‌ر الیه‌نێكی ڕه‌خنه‌سازیه‌و‌ه‬ ‫بۆی ده‌چین ده‌قه‌كه‌ ساخته‌یی خۆی‬ ‫پێشان ده‌دات‪ .‬بۆ نمونه‌‪ :‬له‌ الیه‌نی‬ ‫ڕه‌خنه‌سازیی ده‌ق و گه‌یشتنی ده‌قه‌كه‌و‌ه‬ ‫به‌ ئێمه‌؛ ده‌قه‌كه‌ هیچ بنچینه‌یه‌كی نی ‌ه‬ ‫و كه‌س نه‌یتوانیوه‌ ده‌ستنوسی ده‌قه‌ك ‌ه‬ ‫بخات ‌ه به‌ر ده‌ست و هه‌مو الیه‌ك بهێنێت ‌ه‬ ‫سه‌ر ئه‌و بڕوایه‌ی كه‌ ئه‌و ده‌قه‌ بون و‬ ‫ڕه‌سه‌نایه‌تیی هه‌ی ‌ه و ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و سه‌رده‌م ‌ه كۆنانه‌‪ .‬هه‌رچییش له‌م‬ ‫ب��اره‌ی �ه‌وه‌ ده‌وت��رێ��ت؛ ناڕۆشنه‌ و هه‌ر‬

‫وه‌كو قسه‌وقسه‌ڵۆك و چیرۆكی بێبنه‌ما‬ ‫وای��ه‌‪ .‬بۆ نمونه‌‪ :‬ده‌وت��رێ��ت گوای ‌ه ل ‌ه‬ ‫كاتی دانانی بناغه‌ی شاری سلێمانیدا‬ ‫و له‌الیه‌ن كرێكاره‌كانه‌وه‌‪ ،‬یان گوای ‌ه‬ ‫ل ‌ه ‪30‬ـه‌كانی س �ه‌ده‌ی بیسته‌مدا و ل ‌ه‬ ‫ئه‌شكه‌وتی (هه‌زارمێرد)‪ ،‬پێسته‌یه‌كی‬ ‫كۆن دۆزراوه‌ت��ه‌و‌ه ك ‌ه ئه‌م هۆنراوه‌یه‌ی‬ ‫له‌سه‌ر بو‌ه به‌ نوسینی په‌هله‌وی‪ ،‬و دواتر‬ ‫كه‌وتوه‌ته‌ ده‌ستی بازرگانێكی ئینگلیزی‬ ‫ده‌ستنوس و ئه‌نتیكه‌‪ ،‬ئه‌ویش گوایه‌ ل ‌ه‬ ‫ڕۆژنامه‌یه‌كدا باڵوی كردوه‌ته‌وه‌‪ .‬به‌ چه‌ند‬ ‫شێوه‌یه‌كی تریش چیرۆكه‌ك ‌ه ده‌گێڕنه‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه هه‌ر له‌م بابه‌ت ‌ه ته‌م‌ومژاویه‌ن‪ .‬ئیتر‬ ‫له‌م سه‌رچاوه‌ ته‌م‌ومژاویه‌وه‌ له‌پڕ ده‌قه‌ك ‌ه‬ ‫دێته‌ ڕۆشنایی‪ :‬شاعیر و رۆژنامه‌وان و‬ ‫مێژونوسی ئێرانی (موحه‌ممه‌دته‌قی‬ ‫به‌هار) ناسراو به‌ (ملك الشعرا) ل ‌ه‬ ‫ژماره‌یه‌كی گۆڤاری (مهر) ی خۆیدا باڵوی‬ ‫كردوه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها (دۆكتۆر سه‌عیدی‬ ‫كوردستانی) ـ ك ‌ه مه‌سیحی بو ـ ل ‌ه‬ ‫كتێبی (نه‌زانی) دا‪ ،‬و (ڕه‌شید یاسه‌می)‬ ‫له‌ (ك��رد و پیوستگی ن��ژای وتاریخی‬ ‫او) دا‪ ،‬هه‌مان ده‌قیان باڵو كردوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند (یاسه‌می) بۆ خۆی ب ‌ه ڕه‌سه‌ن‬ ‫و زۆر كۆنی نازانێت‪ .‬هه‌روه‌ها (حوزنی‬ ‫موكریانی) یش ساڵی ‪ 1930‬ل ‌ه گۆڤاری‬ ‫(زاری كرمانجی) دا باڵوی كردوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ هه‌ندێك ئه‌مه‌ به‌ یه‌كه‌م باڵوكردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌زانن‪ .‬ل ‌ه كۆتاییدا سه‌رچاوه‌ی یه‌كه‌می‬ ‫ده‌قه‌ك ‌ه به‌ته‌م‌ومژاوی ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬و هیچ‬ ‫ده‌ستنوسێك نیه‌ ببێت ‌ه به‌ڵگ ‌ه بۆی وه‌كو‬ ‫ده‌قێكی كۆن‪ .‬ئه‌گه‌ر سه‌رچاوه‌ی یه‌كه‌می‬ ‫ده‌ق �ه‌ک � ‌ه ه�ه‌م��ان (دۆك��ت��ۆر سه‌عیدی‬ ‫كوردستانی) بێت‪ ،‬كه‌ ده‌وترێت (به‌هار)‬ ‫یش هه‌ر له‌وی وه‌رگرتوه‌؛ ئه‌وا له‌گه‌ڵ‬ ‫پاڵنه‌ری ئایینی (مه‌سیحی) ی ناوبراودا‬ ‫ئه‌و گومانه‌ به‌هێز ده‌بێت ك ‌ه هه‌ر خۆی‬ ‫س��ازی كردبێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی كه‌ خۆی‬ ‫گۆرانی بوه‌ و توانیویه‌تی به‌و شێوه‌زار‌ه‬ ‫بنوسێت‪ .‬ڕه‌نگه‌ ساخته‌كردنه‌ك ‌ه ب ‌ه‬ ‫ه��اوك��اری��ی (ح���وزن���ی) ی��ش بوبێت‪.‬‬ ‫ل�ه‌م ب��اره‌ی �ه‌و‌ه (د‪ .‬كه‌مال فوئاد) ل ‌ه‬ ‫وتارێكیدا ل ‌ه ژم��اره‌ (‪ )13‬ی گۆڤاری‬ ‫(گۆڕین) (كانونی دوه‌می ‪ )1975‬دا‪،‬‬ ‫بیروڕای (تۆفیق وه‌هبی) ده‌گێڕێته‌و‌ه‬ ‫كه‌ وتویه‌تی‪ :‬ئ �ه‌و ه��ۆن��راوه‌ی�ه‌ له‌یه‌ن‬ ‫هه‌ردو (سه‌عید كوردستانی) و (حوزنی‬ ‫موكریانی) ـه‌و‌ه ساز كراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌كو په‌شێوییه‌ك له‌ گێڕانه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ندێك ده‌سته‌واژه‌یدا هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫دیسان نیشانه‌یه‌كی ساخته‌ییه‌تی‪.‬‬ ‫له‌ الیه‌نی ڕه‌خنه‌سازیی زمانییشه‌وه‌؛‬ ‫ئه‌م ده‌ق ‌ه ـ ك ‌ه گوای ‌ه ب ‌ه خه‌تی په‌هله‌وی‬ ‫ن��وس��راوه‌ت��ه‌و‌ه ـ ب �ه‌ داڕش��ت��ن�ه‌ك�ه‌ی و‬ ‫وشه‌كانی ده‌یسه‌لمێنێت كه‌ ن ‌ه په‌هله‌وی‬ ‫(ی ئه‌شكانی) ـ � ‌ه و ن �ه‌ ده‌توانێت‬ ‫ق��ۆن��اغ��ێ��ك��ی زۆر ك��ۆن��ی ش��ێ��وه‌زاری‬ ‫گۆرانییش بێت [وه‌كو (د‪ .‬جه‌مال نه‌به‌ز)‬ ‫یش هه‌مان مه‌به‌ست دوپات ده‌كاته‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫له‌ كتێبی (زمانی یه‌كگرتووی كوردی)‬ ‫(‪ )1976‬دا‪ ،‬ده‌ڵێت‪« :‬ئه‌م هۆنراوه‌ی ‌ه‬ ‫هۆنراوه‌یه‌كی ساخته‌ و ده‌ستكرده‌‪،‬‬ ‫و ب ‌ه پێی زانستی زمانه‌وانی ده‌توانین‬ ‫نیشانی بده‌ین ك ‌ه كوردییه‌كه‌ی ناتوانێت‬ ‫ببێت ‌ه ك��وردی ده‌وروب��ه‌ری په‌یدابوونی‬ ‫ئیسالم»]‪ .‬سه‌رباری ئه‌وه‌ش هه‌ندێك‬ ‫وشه‌ی تێدایه‌ كه‌ جێی گومانێكی زۆرن‪،‬‬ ‫بۆ نمونه‌‪:‬‬

‫هۆنراوه‌ی هورمزگان‬ ‫* وش���ه‌ی «ه��ورم��زگ��ان» ك �ه‌ ل ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تایدا هاتوه‌؛ وشه‌یه‌كی ناڕۆشن‬ ‫و بێبنه‌مایه‌‪ ،‬و وش �ه‌ی ل �ه‌م شێوه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ په‌هله‌وی و له‌ فارسی و ل ‌ه هیچ‬ ‫شێوه‌زارێكی كوردییشدا نیه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫به‌و واتایه‌ی كه‌ له‌م ده‌قه‌دا هاتوه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫به‌ «په‌رستگاكان» و هه‌ندێك جار‬ ‫«ئاته‌شكه‌ده‌كان» ڕاڤ�ه‌ ده‌كرێت‪ .‬ل ‌ه‬ ‫كاتێكدا هه‌ر وشه‌ی «هۆرمۆز» هه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه كورته‌ی ناوی (ئه‌هور‌ه م�ه‌زدا) ی ‌ه‬ ‫(له‌ «ه��ۆرم��ۆزد» ی په‌هله‌ویه‌وه‌)‪ ،‬و‬ ‫ب ‌ه هه‌ساره‌ی (موشته‌ری) یش وتراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ناوی دورگه‌یه‌ك و گه‌رویه‌ك ‌ه‬ ‫له‌ كه‌نداوی فارس‪ ،‬لێره‌و‌ه (هۆرمۆزگان)‬ ‫یش ناوی پارێزگایه‌كه‌ له‌ ئێران له‌سه‌ر‬ ‫گه‌روی هورموز‪ .‬كه‌سی وایش هه‌ی ‌ه ئه‌م‬ ‫«هورمزگان» ـه‌ له‌ ده‌قه‌كه‌دا ب ‌ه ناوی‬ ‫شارێكی كۆن ده‌زانێت ل ‌ه شاره‌زور‪.‬‬ ‫* وشه‌ی «گنا» یاخود «گونا» ب ‌ه‬ ‫واتای (گوند)‪ ،‬وشه‌یه‌كه‌ له‌ شێوه‌زاری‬ ‫كرمانجیی باكوردا هه‌یه‌‪ ،‬چۆن ده‌گونجێت‬ ‫ل ‌ه په‌هله‌وی یان كوردیی ئه‌و ڕۆژگاره‌دا‬ ‫هه‌بوبێت؟‬ ‫* وش�ه‌ی «ش��ن» یاخود «شه‌ن»‬ ‫ب ‌ه واتای «ژن»؛ نه‌ په‌هله‌ویدا هه‌یه‌ و‬ ‫ن ‌ه له‌ هیچ شێوه‌زارێكی كوردیدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌ په‌هله‌وی و فارسیدا هه‌ر «زه‌ن»ـه‌‪،‬‬ ‫له‌ په‌هله‌ویی ئه‌شکانیدا «ژه‌ن»ه‌‪ ،‬و ل ‌ه‬ ‫شێوه‌زاره‌ كوردیه‌كاندا «ژن» ـه‌‪.‬‬ ‫* ناوی زه‌رده‌شت هاتو‌ه ب ‌ه شێوه‌ی‬ ‫«زه‌رده‌ش����ت����ره‌«‪ ،‬ك�� ‌ه ش��ێ��وه‌ی�ه‌ك��ی‬ ‫س �ه‌ی��ر و ن��ام��ۆی �ه‌‪ .‬ئه‌وێستاییه‌كه‌ی‬ ‫«زه‌ره‌ث��وش��ت��ره» ی �ه‌‪ ،‬په‌هله‌ویه‌كه‌ی‬ ‫«زه‌رت��وش��ت» و «زه‌ردوش����ت» ـه‌‪..‬‬ ‫ئیتر ئ���ه‌م «زه‌رده‌ش����ت����ره‌» ی��ه‌ ل ‌ه‬ ‫تێكه‌ڵكردنی شێوه‌ی «زه‌رده‌ش��ت» ی‬ ‫كوردی و فارسیی نوێ ده‌چێت له‌گه‌ڵ‬ ‫«زه‌ره‌ثوشتره‌» ی ئه‌وێستاییدا! ئه‌م ‌ه‬

‫بۆ سروشتی بیابانی و «زورگانی» ی‬ ‫ناوچه‌كه‌‪ ..‬كه‌ لێره‌دا بواری درێژه‌ی ئه‌م‬ ‫باسه‌یان نیه‌‪.‬‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی ل��ێ��ره‌دا من زیاتر سه‌رنجی‬ ‫بۆ ڕاده‌كێشم شێوه‌ی ئه‌م وشه‌یه‌یه‌‪:‬‬ ‫«شاره‌زور»‪ ..‬ئه‌م بزوێن ‌ه چی ‌ه له‌نێوان‬ ‫«شار» و «زور»؟‬ ‫بێ گومان ئه‌مه‌ پاشماوه‌ی ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌ ئه‌م وشه‌یه‌ ل ‌ه عه‌ره‌بیه‌و‌ه هاتوه‌ته‌و‌ه‬ ‫بۆ كوردی‪ ..‬به‌م شێوه‌یه‌‪ :‬له‌ عه‌ره‌بیدا‬ ‫«م��رك��ب م��زج��ي» هه‌ی ‌ه وات�� ‌ه وش�ه‌ی‬ ‫لێكدراوی دو به‌ش‪ ،‬وه‌كو «نقشبند»‬ ‫و «بعلبك» و هه‌روه‌ها «شهرزور»‪..‬‬ ‫جا ڕێسا وای ‌ه ل ‌ه عه‌ره‌بیدا «موڕه‌ككه‌بی‬ ‫مه‌زجی» هه‌میش ‌ه به‌شی یه‌كه‌می‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫یه‌كه‌م وش � ‌ه ك ‌ه له‌گه‌ڵ وش �ه‌ی دوه‌م‬ ‫لێك‌دراوه‌‪ ،‬كۆتاییه‌كه‌ی «سه‌ر» (فتحة‌)‬ ‫ی پێوه‌ ده‌بێت‪ ..‬بۆ نمونه‌‪ :‬ئێم ‌ه ب ‌ه‬ ‫كوردی و فارسی ده‌ڵێین «نه‌قشبه‌ند»‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم ب�ه‌ ع �ه‌ره‌ب��ی ئ �ه‌م ن��او‌ه ده‌بێت ‌ه‬ ‫«نه‌قشه‌به‌ند»‪ ،‬هه‌روه‌ها «به‌عل‌به‌ك»‬ ‫ده‌بێته‌ «ب �ه‌ع��ل �ه‌ب �ه‌ك»‪ ..‬ب � ‌ه هه‌مان‬ ‫شێو‌ه «شه‌هر زور» له‌ عه‌ره‌بیدا بوه‌ت ‌ه‬ ‫‌وه‬ ‫«شه‌هڕه‌زور» و به‌م شێوه‌ی ‌ه هاتوه‌ته ‌‌‬ ‫ناو كوردی و ئێسته‌ بوه‌ت ‌ه «شاره‌زور»‪..‬‬ ‫جا ئه‌م شێو‌ه وتنه‌ی كه‌ له‌ كوردیدا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬وات ‌ه «شاره‌زور»؛ ل ‌ه عه‌ره‌بیه‌و‌ه‬ ‫هاتوه‌‪ ،‬واته‌ جارێكی تر ل ‌ه عه‌ره‌بیه‌و‌ه‬ ‫وه‌رگیراوه‌ته‌وه‌‪ ..‬ئه‌مه‌ش بێ گومان ل ‌ه‬ ‫كوردیی نوێدا ڕوی داوه‌‪ ،‬و ئاشكرای ‌ه ك ‌ه‬ ‫بۆ خ��ۆی شتێكی سه‌یره‌ و نیشانه‌ی ل ‌ه سه‌رده‌مانی كۆندا وا نه‌بوه‌‪.‬‬ ‫ڕه‌نگ ‌ه بوترێت ئ�ه‌م گۆڕانكاری ‌ه ل ‌ه‬ ‫ده‌ستكردی و ساخته‌ییه‌‪ .‬ی��ان دی��ار‌ه‬ ‫كێشه‌یه‌ك ل ‌ه نوسینه‌وه‌ی ئه‌م وشه‌یه‌دا گێڕانه‌وه‌ی ئه‌م شیعره‌دا ڕوی داو‌ه و‬ ‫ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬چونكه‌ دێ��ڕه‌ك �ه‌ ل �ه‌ هه‌ندێك ده‌ق ‌ه ئه‌سڵیه‌كه‌ی نه‌ماو‌ه و به‌م شێو‌ه‬ ‫سه‌رچاوه‌ی تردا ب ‌ه شێوه‌ی «ڕه‌وشت س��واوه‌ گ��ێ��ڕدراوه‌ت �ه‌وه‌‪ .‬ب �ه‌اڵم (ده‌ق��ی‬ ‫زه‌رده‌ش����ت‪ »...‬ن��وس��راوه‌ت �ه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌سڵی) لێره‌دا بونی نی ‌ه هه‌تا بۆی‬ ‫ئه‌م شێوه‌یه‌ش «زه‌رده‌ش���ت» دیسان بگه‌ڕێینه‌و‌ه و دڵنیا بین كامه‌ بنه‌ڕه‌تی ‌ه‬ ‫نیشانه‌ی تازه‌یی نوسینی ئه‌م هۆنراوه‌ی ‌ه و دواتر سواوه‌‪ .‬جگه‌ له‌وه‌ش له‌ كێش و‬ ‫بێت‪ ،‬چونك ‌ه وه‌كو وتم په‌هله‌ویه‌كه‌ی سه‌روای شیعره‌كه‌و‌ه دیار‌ه كه‌ مه‌به‌ستی‬ ‫«زه‌رت��وش��ت» و «زه‌ردوش����ت» ـه‌‪« ،‬ش��اره‌زور» ‌ه نه‌ك بڵێ «شه‌هرزور»‬ ‫شێوه‌ی «زه‌رده‌ش���ت» نوێیه‌‪ .‬ڕه‌نگ ‌ه |ش�ه‌ه��ر[ی؟] زور|‪ ،‬چونك ‌ه نیوه‌دێڕی‬ ‫بوترێت‪ :‬ده‌كرێت «زردشت» بنوسرێت و دوه‌م ب� ‌ه وش��ه‌ی «خ��اپ��ور» كۆتایی‬ ‫ب ‌ه «زه‌رده‌شت» و ب ‌ه «زه‌ردوشت» یش دێت‪ ،‬لێره‌و‌ه دیاره‌ هه‌ماهه‌نگیی ئاوازیی‬ ‫بخوێنرێته‌وه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌مه‌ هه‌ر گریمانه‌یه‌ک ‌ه ناوی «ش��اره‌زور» و وشه‌ی «خاپور»‬ ‫مه‌به‌ست بوه‌‪.‬‬ ‫چونکه‌ ده‌ستنوسێک له‌به‌رده‌ستدا نیه‌‪.‬‬ ‫خۆ ئه‌گه‌ری هه‌ی ‌ه ئه‌م بزوێن ‌ه كورت ‌ه‬ ‫ئینجا هه‌ندێك وشه‌ی سه‌یری تر له‌م‬ ‫ده‌قه‌دا هه‌ن كه‌ ئه‌و‌ه ده‌گه‌یه‌نن ده‌قه‌ تاز‌ه ئاسانكردنێكی گه‌یاندنی «شار» بێ ب ‌ه‬ ‫بێت و ساخته‌ بێت و ل ‌ه دره‌نگ‌وه‌ختێكدا «زور»‪ ..‬به‌اڵم ئه‌م ‌ه ئه‌گه‌رێكی الواز‌ه‬ ‫نوسرابێت نه‌ك ڕه‌سه‌ن و كۆنی ب ‌ه ڕاده‌ی به‌الی منه‌وه‌‪ .‬ئه‌و ئه‌گه‌ر‌ه ب ‌ه به‌هێزتر‬ ‫سه‌رده‌می داگیركاریی ئیسالمی‪ .‬له‌وانه‌‪ :‬ئه‌زانم كه‌ باسم كرد‪ ،‬چونك ‌ه ده‌زانین‬ ‫* وشه‌ی «شاره‌زور» ك ‌ه ل ‌ه ده‌قه‌كه‌دا زمانی به‌ڕێوه‌بردنی عه‌ره‌بیی چه‌ندان‬ ‫ه��ات��وه‌‪ ،‬كه‌ ب �ه‌م شێوه‌ی ‌ه شێوه‌یه‌كی سه‌ده‌ كاریگه‌ریی هه‌بوه‌ له‌سه‌ر ناوی‬ ‫كوردیی تا ڕاده‌ی �ه‌ك نوێیه‌‪ .‬هه‌رچه‌ند ش��اره‌ك��ان و ن��اوچ�ه‌ك��ان‪ ..‬و پێم وای ‌ه‬ ‫چه‌ند بیروڕایه‌كی جیاواز هه‌ن بۆ ڕاڤ ‌ه و «ش����ار[ه‌]زور» یش نمونه‌یه‌كی ئه‌م‬ ‫ڕیشه‌ناسیی ئه‌م ناوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی به‌الی كاریگه‌ریه‌یه‌‪ .‬به‌تایبه‌تی ك ‌ه كۆمه‌ڵێك‬ ‫منه‌وه‌ په‌سه‌نده‌ ئه‌مه‌ی ‌ه كه‌ ناوه‌كه‌ ل ‌ه دو ك�ه‌س��ای�ه‌ت��ی��ی ئیسالمیی ب �ه‌ب��ن �ه‌ڕه‌ت‬ ‫ش��اره‌زوری هه‌بون كه‌ ناویان ڕۆشتو‌ه‬ ‫به‌ش پێك هاتوه‌‪:‬‬ ‫‪« .١‬ش�����ار»‪ ،‬ئ �ه‌م � ‌ه ش��ێ��وه‌ی�ه‌ك��ی و به‌ نازناوی (شه‌هره‌زوری) ناودارن و‬ ‫نوێی «شه‌هر» ـه‪ .‬ل ‌ه په‌هله‌ویدا هه‌ر ئه‌م نازناوه‌ش دیسان كاریگه‌ریی خۆی‬ ‫«شه‌هر» ه‌‪ ،‬ل ‌ه فارسییشدا ه�ه‌ر ب ‌ه هه‌بوه‌‪ .‬وه‌كو چۆن كۆمه‌ڵێك كه‌سایه‌تیی‬ ‫«شه‌هر» ماوه‌ته‌وه‌‪ ..‬له‌ كوردیی نوێدا ئیسالمیی به‌بنه‌ڕه‌ت به‌رزنجه‌یی نازناویان‬ ‫بوه‌ت ‌ه «ش��ار»‪ .‬چ��اوه‌ڕوان ده‌كرێت ل ‌ه ب �ه‌ شێوه‌ ع�ه‌ره‌ب��ی�ه‌ك�ه‌ی ب �ه‌ شێوه‌ی‬ ‫كوردیی ده‌می داگیركاریی ئیسالمیدا هه‌ر «البرزنجي» |ئه‌لبه‌ڕزینجی| ڕۆشتوه‌‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه له‌و كاته‌و‌ه ل ‌ه كوردییشدا له‌بریی‬ ‫«شه‌هر» بوبێت نه‌ك «شار»‪.‬‬ ‫‪« .٢‬زور»‪ ..‬ئه‌مه‌ش وشه‌یه‌كه‌‪ ،‬ب ‌ه ڕای «ب�ه‌رزن��ج�ه‌ی��ی» ـ ك�ه‌ به‌پێی ڕێسای‬ ‫(تۆفیق وه‌هبی) ـ ل ‌ه لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كیدا زمانی كوردی ده‌بێت وا بێت ـ ده‌وترێت‬ ‫كه‌ ته‌رخانی كردو‌ه بۆ دۆزینه‌وه‌ی ڕیشه‌ی «به‌رزنجی»! ل ‌ه كاتێكدا «به‌رزنجی»‬ ‫ن��اوی «ش �ه‌ه��ره‌زور» ـ ئاماژه‌ ده‌كات وه‌كو ئه‌و‌ه وایه‌ بوترێت «هه‌ڵه‌بجی»‬

‫له‌ باره‌ی مێژوی داگیركاری (فتوحات) ی ئیسالمی و به‌تایبه‌تی‬ ‫داگیركردنی كوردستانیشه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه كۆنه‌و ‌ه هه‌وڵ دراو ‌ه كااڵی ساخت ‌ه‬ ‫ل ‌ه بازاڕی ئه‌م بابه‌ته‌دا ساخ بكرێته‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه نابێت ب ‌ه بیانوی ئه‌وه‌ی‬ ‫بابه‌ته‌ك ‌ه خۆی ل ‌ه بنه‌ڕه‌تدا ڕاست ‌ه و ڕه‌وای ‌ه چاویان لێ بپۆشین و به‌ڕاست‬ ‫ل ‌ه قه‌ڵه‌میان بده‌ین و بیانكه‌ین به‌ به‌ڵگ ‌ه و دۆكیومێنتی متمانه‌دار‬

‫له‌بریی «هه‌ڵه‌بجه‌یی»!‬ ‫به‌كورتی‪ :‬شێوه‌ی ناوی «شاره‌زور»‬ ‫ل ‌ه ده‌قه‌كه‌دا ئاماژ‌ه ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌قێكی ت��ازه‌ی� ‌ه و زۆر دوای هاتنی‬ ‫ئیسالم س��از ك��راوه‌‪ ،‬ن�ه‌ك بگه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫بۆ سه‌رده‌مێك ك ‌ه هێشتا گوای ‌ه زمانی‬ ‫ك��وردی نه‌كه‌وتوه‌ت ‌ه ب �ه‌ر كاریگه‌ریی‬ ‫عه‌ره‌بی‪.‬‬ ‫* ل ‌ه هه‌موی خۆشتر له‌م هۆنراو‌ه‬ ‫ساخته‌یه‌دا؛ وشه‌ی «هه‌تا» یه‌‪ ،‬كه‌ ڕون‬ ‫دیاره‌ ل ‌ه «حتی» |حه‌تتا| ی عه‌ره‌بیه‌و‌ه‬ ‫ه��ات��وه‌‪ .‬ب�ێ‌ گ��وم��ان ل �ه‌و س �ه‌رده‌م �ه‌دا‬ ‫كه‌ به‌ نوسینی په‌هله‌وی ده‌نوسرا ل ‌ه‬ ‫ده‌می هاتنی ئیسالمدا؛ وشه‌ی «هه‌تا»‬ ‫به‌كار نه‌هاتوه‌‪ .‬بۆی ‌ه ئه‌و كه‌سه‌ی ئه‌م‬ ‫هۆنراوه‌یه‌ی ساخت ‌ه كردوه‌؛ نه‌زان بو‌ه‬ ‫له‌ ب��واری زمان و زمان ‌ه ئێرانیه‌كاندا‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند «تا» و «دا» ل ‌ه په‌هله‌ویدا ب ‌ه‬ ‫واتای «هه‌تا» هه‌یه‌‪ ،‬ك ‌ه ل ‌ه كوردییشدا‬ ‫«ت��ا» و «ه�ه‌ت��ا» به‌كار دێ��ت‪ ،‬و ل ‌ه‬ ‫شیعری كالسیكی كورییشدا ب ‌ه شێوه‌ی‬ ‫«دا» هاتو‌ه (بۆ نمونه‌‪ :‬الی مه‌حوی‪:‬‬ ‫«ده‌بێ وه‌قتێ ل ‌ه ‹بوالوقت›ـێ بخوازم‬ ‫دا تیا بمرم»)‪ .‬به‌اڵم ئه‌م ‌ه مانای ئه‌و‌ه‬ ‫نیه‌ ك ‌ه «هه‌تا» له‌ «تا» وه‌ هاتبێت‪.‬‬ ‫به‌ڵكو به‌ڕونی دی��ار‌ه ك ‌ه «هه‌تا» ل ‌ه‬ ‫«حتی» ی عه‌ره‌بیه‌و‌ه هاتوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر وا‬ ‫نیه‌؛ بۆچی له‌ فارسیدا «حتی» |حه‌تتا|‬ ‫ب�ه‌ك��ار ده‌هێنن ك� ‌ه ش��ێ��وه‌ی ڕێنوس ‌ه‬ ‫عه‌ره‌بیه‌كه‌یشی پاراستوه‌؟! ل ‌ه فارسیدا‬ ‫هه‌مان «تا» ی كوردییش هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بۆچی نه‌یانكردوه‌ به‌ «هتا» و له‌بریی‬ ‫ئه‌م ‌ه «حتی» ی عه‌ره‌بی به‌كار ده‌هێنن؟‬ ‫ئ�ه‌ی «حتی» ی عه‌ره‌بی له‌ چیه‌و‌ه‬ ‫هاتوه‌؟ نهێنیی ئه‌م لێكچون ‌ه ته‌واوه‌ چی ‌ه‬ ‫له‌نێوان «حه‌تتا» ی عه‌ره‌بی و «هه‌تا»‬ ‫ی ك��وردی؟ خۆ ناتوانین «حتی» ك ‌ه‬ ‫وشه‌یه‌كی عه‌ره‌بیی كۆنه‌ ببه‌ینه‌و‌ه سه‌ر‬ ‫«ه�ه‌ت��ا» ی �ه‌ك ك ‌ه به‌ڵگه‌مان نی ‌ه ل ‌ه‬ ‫سه‌رده‌می زمانی په‌هله‌ویدا هه‌بوبێت!‬ ‫سه‌رچاوه‌ ئێتیمۆلۆجیاییه‌كانیش ئاماژ‌ه‬ ‫بۆ ئ��ه‌و‌ه ده‌ك��ه‌ن وش��ه‌ی «حتی» ی‬ ‫عه‌ره‌بی ڕه‌سه‌ن و كۆنینه‌ی ‌ه ل ‌ه عه‌ره‌بیدا‬ ‫و «حتی» ی فارسی له‌وه‌و‌ه وه‌رگیراوه‌‪،‬‬ ‫ك��ه‌ ئ��ه‌م�� ‌ه «ه���ه‌ت���ا» ی ك��وردی��ی��ش‬ ‫ده‌گرێته‌وه‌‪ .‬كه‌وات ‌ه ئه‌مه‌ش وشه‌یه‌كی‬ ‫نوێی تره‌ له‌ ده‌قه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫به‌ شێوه‌یه‌كی گشتییش ده‌توانین‬ ‫بڵێین‪ :‬زم��ان��ی ئ��ه‌م ه��ۆن��راوه‌ی � ‌ه هه‌ر‬ ‫شێوه‌یه‌كی نوێی ش��ێ��وه‌زاری گۆرانی‬ ‫(هه‌ورامی) ـه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ الساییكردنه‌وه‌ی‬ ‫ناشیانه‌ی هه‌ندێك شێوه‌ی كۆنی وشه‌كان‬ ‫و هه‌ندێك وشه‌ی سه‌یر و شێوه‌كۆن هه‌تا‬ ‫له‌ ده‌قێكی كۆن بچێت‪.‬‬ ‫جگ ‌ه له‌م دیارده‌ زمانیانه‌ش‪ ،‬ده‌كرێت‬ ‫ئاماژ‌ه بۆ ئه‌و‌ه بكه‌ین ك ‌ه ئه‌م هۆنراو‌ه‬ ‫سه‌روا «قافیه» ی هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆ سه‌رده‌می هاتنی ئیسالم له‌ شیعری‬ ‫ئێرانیدا نه‌بوه‌‪ ،‬یان ده‌گمه‌ن بوه‌‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫شێوه‌یه‌ك ئه‌گه‌ری بونی هۆنراوه‌یه‌كی‬ ‫س���ه‌رواداری وه‌ك��و ئه‌م هۆنراوه‌ی ‌ه له‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌دا زۆر كه‌مه‌‪ .‬به‌ڵكو ده‌توانین‬ ‫بڵێین شێوه‌ی داڕشتنی زمانی هۆنراوه‌ك ‌ه‬ ‫و كێش و سه‌روا‌یشی؛ ل ‌ه داڕشتن و كێش‬ ‫و سه‌روای شیعر‌ه هه‌ورامیه‌كانی وه‌كو‬ ‫ئه‌وانه‌ی (م�ه‌ول�ه‌وی) وات� ‌ه (مه‌عدوم)‬ ‫ده‌چێت!‬ ‫ل ‌ه كۆتاییدا ده‌گه‌ینه‌ ئه‌و ئه‌نجامه‌ی ئه‌م‬ ‫هۆنراوه‌ی ‌ه ل ‌ه هه‌مو الیه‌نێكه‌وه‌ نیشانه‌ی‬ ‫ساخته‌یی پێوه‌ دیاره‌‪ ،‬و ناگونجێت ب ‌ه‬ ‫دۆكیومێنتێكی سه‌رده‌می داگیركاریی‬ ‫ێ گومان‬ ‫ئیسالمی داب��ن��رێ��ت‪ .‬ك � ‌ه ب � ‌‬ ‫مه‌به‌سته‌كه‌ش ئه‌و‌ه نی ‌ه ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی و‬ ‫ئه‌وه‌ی پارچ ‌ه هۆنراوه‌ك ‌ه ده‌یڵێت؛ هه‌ڵه‌ی ‌ه‬ ‫و شتی وا ڕوی نه‌داوه‌‪ ،‬نه‌خێر! ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌یڵێت ڕاست ‌ه و سوپای ئیسالمی له‌و‌ه‬ ‫زیاتریشی كردوه‌‪ ،‬و ده‌قی تریشمان بۆ‬ ‫ماوه‌ته‌و‌ه (ب ‌ه زمانی په‌هله‌وی) كه‌ باسی‬ ‫شه‌پۆلی داگیركاریی ئیسالمی ده‌كات‪،‬‬ ‫وه‌كو په‌ره‌گرافێك له‌ كتێبی (دینكه‌رد)‬ ‫ی زه‌رده‌شتی‪ ،‬كه‌ ل ‌ه ده‌رفه‌تێكی تردا‬ ‫وه‌رگێڕان و ڕاڤه‌ی بۆ ده‌كه‌ین‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )176‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬

‫‪5‬‬

‫خو َيندنةوةى ئاين‬

‫ونكردنی ئێستا لە زەمەنی ئەفسانەییدا‬ ‫خەسرەو میراودەلی‬

‫بۆ دەبێت لەنێوان رابردویەك‌و ئایندەیەكی ئەفسانەییدا‪،‬‬ ‫نەبینە خاوەنی (ئێستا)یەكی‌واقیعیی؟! ئیدی نازانین دەخوازن (ئێستا)‬ ‫لە دو جەمسەرە ئەفسانەییەكەی رابردو‌و ئایندەدا ون بكەن لەرێگەی‬ ‫بەئەفسانەكردنیەوە‪ ،‬یان دەیانەوێت ئەو رابردو و ئایندە ئەفسانەییە‬ ‫وەك زەمەنی راستەقینە لەئێستادا ئامادە بكەنەوە؟!!‬

‫ژیانی مرۆڤ‌و سەرجەم بونەوەرەكانی‬ ‫ێ زەمەنەوە‪،‬‬ ‫دیكەش‪ ،‬دەكەوێتە نێوان سـ ‌‬ ‫راب��ردو و ئێستاو ئایندە‪ .‬رابردویەك‬ ‫ك��ە گ��ەرچ��ی وەك���و ك��ات تێپەڕیوەو‬ ‫كۆتایی هاتوەو بەسەرچوە‪ ،‬بەاڵم وەكو‬ ‫شوێنەوارو كاریگەریی بۆ ئێمەو ئێستا‪،‬‬ ‫لەبەردەوامیدایەو ژیانی هەیە‪ ،‬لەو روەوە‬ ‫كە هەریەكێك لەئێمە بەبونی جەستەیی‌و‬ ‫زەینی‌و دەرونییەوە بەرهەمی رابردویە‪،‬‬ ‫واتە جەستەو هزرو دەرونمان لەرابردودا‬ ‫دروستبوەو پێكهاتوەو‪ ،‬لەئێستاشدا‬ ‫ئامادەیەو ب��ەردەوام��ی��ی هەیە‪ .‬خەم‌و‬ ‫ئازارو مەراقی رابردو‪ ،‬وەك یادەوەریی‬ ‫هەر بەدوامانەوەیە‪ .‬سەبارەت بەزەمەنی‬ ‫(ئێستا)ش‪( ،‬ئێستا) ئەو زەمەنەیە كە‬ ‫زیندو‬ ‫زەمەنێكی‬ ‫كە‬ ‫ئێستایە‪،‬‬ ‫زەمەنی‬ ‫ئەزمون‬ ‫خۆماندا‬ ‫لەبەرچاوی‬ ‫بابەتەكانی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫نادیارێتیش‬ ‫نادیارە‪،‬‬ ‫زەمەنێكی‬ ‫تێیدا دەژین‌و بەفیعلی ئەزمونی دەكەین‪،‬‬ ‫دەكەین‌و پالنی بۆ دادەنێین‪.‬‬ ‫ب��ون‌و ئامادەگیی ك��اری ئێمە لەكاتی نهێنیدا ه��اورێ��ی��ە‪ ،‬نهێنییش ف��ەزای دەكەین‪ .‬لێرەشدایە كە بابەتەكانی هەردو و چاالكە‪ .‬بونی پەیوەندییش بەرابردو‬ ‫زەم���ەن���ی (ئ��ای��ن��دە)‪ ،‬زەم��ەن��ێ��ك��ە‬ ‫ئێستاماندایە‪ ،‬چونكە ئەوە هەر كاتی ئەفسانەو موقەدەسەكانە‪.‬‬ ‫زەمەنی رابردو و ئایندە‪ ،‬كە دو زەمەنی ‌و ئ��ای��ن��دەوەو‪ ،‬وەرگ��رت��ن��ی هەڵوێست لەپێشمانەوەیە‪ ،‬ب��ەرو روی دەچین‌و‬ ‫ب���ەاڵم ‌وەك دی���ارە ئ��ەو زەم��ەن��ەی ئەفسانەیین‪ ،‬تەنیا وەك رەمزو مەجاز لەبەرامبەریانداو تەوزیفكردن‌و سود لـ ‌‬ ‫ئێستایە‪ ،‬كە دەتوانین بیقۆزینەوەو‪ ،‬وەك‬ ‫ێ دەك��ەی��ن‪ ،‬ئایندە ئەو‬ ‫ێ پێشوازیی لـ ‌‬ ‫دی‪.‬‬ ‫دێتە‬ ‫لەئێستادا‬ ‫تەنیا‬ ‫وەرگرتنیان‪،‬‬ ‫واتە‬ ‫ئێستاوە‪،‬‬ ‫زەمەنی‬ ‫بێنە‬ ‫دەتوانن‬ ‫زەمەنی‬ ‫تەنیا‬ ‫�وە‪،‬‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫قوتار‬ ‫لەئەفسانە‬ ‫هەل و فرسەتی كاركردن‌و هەوڵ‌و چاالكی‬ ‫زەمەنەیە بەرهەمی كارو بەرنامەو پالنی‬ ‫ئێستایە‪ ،‬چونكە زەمەنێكە بەڕاستی تێیدا ناتوانن وەك حەقیقەت لەئێستادا ئامادە‬ ‫سودمەند بین لێی‪.‬‬ ‫هەر لەزەمەنی (ئێستا) دایە كە بیر ئێستای تێدا دەچنینەوەو دەبینین‪.‬‬ ‫(ئایندە)ش ئەو زەمەنەیە كە دەكەوێتە دەژی�ن‌و‪ ،‬روداو راستیەكانی دەبینین‌و‪ ،‬بن‪ .‬هەر بۆیە زەمەنی راستەقینە تەنیا لەرابردو دەكەینەوەو‪ ،‬كار بۆ ئایندە‬ ‫دی�����ارە س���ەب���ارەت ب���ەه���ەر ی��ەك‬ ‫داه��ات��وەوەو‪ ،‬ئێستا دەك��ات بەرابردو‪،‬‬ ‫لەزەمەنی رابردو و ئایندە‪،‬‬ ‫دروستكردنی ئایندە بەكاركردنی ئێستاو‬ ‫دەكەوینە بەرامبەر دو جۆر‬ ‫چاالكیەكانی زەمەنی ئێستاوە بەندە‪.‬‬ ‫لەزەمەنەوە‪‌ ،‬واتە هەر یەك‬ ‫دی��ارە ئەگەر ئایندە بەدیوێكدا مژدە‬ ‫ل��ەراب��ردو ‌و ئایندە دەب��ن‬ ‫بەخش‌و جێگای هیواو ئومێد بێت‪،‬‬ ‫ب���ەدو ب��ەش��ەوە‪ ،‬راب���ردوی‬ ‫بەدیوەكەی دیكەیاندا مایەی مەترسی‌و‬ ‫ن���زی���ك‌و راب������ردوی دور‪،‬‬ ‫دڵەڕاوكێیە‪ ،‬بەو پێیەی نادیارو نەزانراو‬ ‫ئایندەی نزیك‌و ئایندەی‬ ‫‌و تەمومژاوییەو‪ ،‬مرۆڤ دەخاتە نێوان‬ ‫دور‪ .‬بێگومان مرۆڤ هەتا‬ ‫هەردو جەمسەری بەرامبەرو دژ بەیەكی‬ ‫لەم دو زەمەنە (راب��ردو و‬ ‫ترس‌و ئومێدو‪ ،‬گەشبینن‌و رەشبینیەوە‪.‬‬ ‫ئایندە) دورتر بكەوێتەوە‪،‬‬ ‫مرۆڤی هۆشیار‪ ،‬مرۆڤێك هۆشیارانە‬ ‫لەالیەكەوە تواناو ئەگەری‬ ‫لەژیان بڕوانێت‪ ،‬چاالكانە كار بكات‌و‬ ‫وێنا كردنیانی كەمتر دەبێت‬ ‫خاوەنی بەرنامە بێت‪ ،‬بروای بەگۆڕان‌و‬ ‫‌و‪ ،‬ل��ەالی��ەك��ی دیكەشەوە‬ ‫پێشكەوتن‌و چاككردنی هەلومەرجی‬ ‫پەیوەندی‌و كاریگەریی ئەو‬ ‫ژیانی خۆی هەبێت‪ ،‬ئەم جۆرە لەمرۆڤ‪،‬‬ ‫دو زەمەنە لەسەری كەمتر‬ ‫زیاتر بیری لەالی كاتی ئێستایەتی‌و‪،‬‬ ‫دەب��ێ��ت��ەوە‪ ،‬ب��ەو مانایەی‬ ‫كار بۆ ئەمڕۆ دەك��ات‪ .‬گەرچی مرۆڤ‬ ‫هەتا راب���ردو دورت��ر بێت‪،‬‬ ‫بەشێوەیەكی حەتمی لەرابردو ‌و ئایندە‬ ‫كاریگەریشی بۆ سەر ئێستا‬ ‫دانابڕێت‪ ،‬بەاڵم دەتوانێـت ئێستا بكات‬ ‫كەمتر دەب��ێ��ت‪( ،‬ئایندە)‬ ‫بەخەم‌و خولیای س��ەرەك�ی‌و‪ ،‬زەمەنی‬ ‫ش بەهەمان شێوە‪ ،‬هەتا‬ ‫هێنانەدی خەونەكانی‪.‬‬ ‫دورت��ر بێت‪ ،‬لەپەیوەندی‬ ‫لەو سۆنگەیەوە كە (كات) گرنگترین‬ ‫بەژیانی ئێستامانەوە كەمتر‬ ‫سەرمایەی مرۆڤە لەژیانیدا‪ ،‬بەڵكو‬ ‫دەب��ێ��ت��ەوەو‪ ،‬وابەستەگیی‬ ‫خودی ژیان بۆخۆی بریتیە لەتەمەنێكی‬ ‫پێمانەوە كاڵتر دەبێتەوە‪.‬‬ ‫دیاریكراو كە لەكات پێكدێت‪ ،‬لەبەر ئەوە‬ ‫دیارە وشەی (دور) لەهەردو‬ ‫كات یاخود زەمەن‪ ،‬بەدرێژایی مێژو بۆتە‬ ‫زەم��ەن��ەك��ەدا‪ ،‬ل��ە(راب��ردوی‬ ‫بابەتێكی بنەڕەتی الی فەیلەسوفان‌و‬ ‫دور)‌و (ئ��ای��ن��دەی دور)‬ ‫زان��ای��ان‌و ئ��ای��ن��داران‌و هونەرمەندان‪..‬‬ ‫دا‪ ،‬نیشانەیەكی ئاشكرای‬ ‫هەمیشە هەوڵی تیۆریزەكردنی (زەمەن)‬ ‫دورك���ەوت���ن���ەوەی ئ��ەو دو‬ ‫ی��ان داوە‪ ،‬ه��ەر ك��ەس��ەو بەگوێرەی‬ ‫جۆرەن لەزەمەن لەزەمەنی‬ ‫تێڕوانین‌و ئایدیای خۆی‪..‬‬ ‫ئێستامانەوە‪ .‬لێرەشەوەیە‬ ‫ه��ەر ل��ەم روانگەیەشەوە (زەم��ەن)‬ ‫كە دور كەوتنەوەی زەمەن‬ ‫بۆتە بابەتێكی بنەڕەتی لەئەفسانەو‬ ‫(ب��ەراب��ردو و ئایندە) وە‪،‬‬ ‫ئاینەكانیشدا‪ .‬زەم��ەن��ی دروستبونی‬ ‫رێخۆشكەرن بۆ دوركەوتنەوە‬ ‫گ���ەردون‪ ،‬زەم��ەن��ی پێكهاتنی زەوی‌و‬ ‫ل��ەواق��ی��ع‌و ب��اب��ەت��ی��ب��ون‌و‪،‬‬ ‫ئاسمان‌و ئ��او‪ ،..‬زەمەنی دروستبونی‬ ‫س��ازك��ردن��ی زەم��ی��ن��ە بۆ‬ ‫یەكەمین م��رۆڤ‪ ،‬یەكەمین ئاوەدانی‪،‬‬ ‫وەه�م‌و ئەفسانەو یۆتۆپیا‪.‬‬ ‫��اد‪.‬‬ ‫ی��ەك��ەم��ی��ن خ��ان��و ‌و م�����اڵ‪ ..‬ت�‬ ‫ب��ون بەبیانو و پاساو بۆ‬ ‫بەگوزارشتێكی دیكە‪ ،‬زەمەنی (سەرەتا)‬ ‫ئایدیۆلۆژیبون‌و دروستكردنی‬ ‫ب��ەت��ای��ب��ەت‪ ،‬ك��ە دەك��ەوێ��ت��ە زەم��ەن��ی‬ ‫خ���ەرم���ان���ە ب�������ەدەوری‬ ‫ڕاب����ردووەوە‪ ،‬وەك بابەتێكی گرنگ‌و‬ ‫خ���وراف���ەداو‪ ،‬خ��ۆدزی��ن��ەوە‬ ‫سەرنجڕاكێش سەیركراوە‪ .‬لەو سۆنگەیەوە‬ ‫ل��ەئ��ێ��س��ت��او ئ��ەرك��ەك��ان��ی‪،‬‬ ‫كە نهێنییبونی زەمەن لەگەڵ دروستبونی‬ ‫لەزانست‌و پێداویستیەكانی‪،‬‬ ‫سەرەتای شتەكاندا دێتە ئاراوە‪ .‬نهێنی‬ ‫لەئەقڵ‌و داواكانی‪ ،‬لەمرۆڤ‌و‬ ‫شتەكان لەسەرەتاكانیدا ب��وەو‪ ،‬ئەم‬ ‫م��اف��ەك��ان��ی ‪ ..‬لەجیاتی‬ ‫سەرەتایانە بون بەئەفسانەو ئەفسون‪.‬‬ ‫ژی��ان��ك��ردن ل��ەئ��ێ��س��ت��اداو‪،‬‬ ‫هەر بۆیە ب��ەردەوام (سەرەتا) خاوەنی‬ ‫خ����ۆئ����ام����ادەك����ردن ب��ۆ‬ ‫مرۆڤی موسوڵمان ل ‌ه ئێستایدا ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ که‌له‌پوری رابردوی‬ ‫نهێنی‌و مایەی پرسیارو سەرسوڕمان‬ ‫بوە‪ .‬نهێنی سەرەتا‪ ،‬نهێنیی بونە‪ ،‬كە‬ ‫هاو جوتە لەگەڵ نهێنیی كات دا‪ ،‬بەو‬ ‫پێیەی بونی هەبوەكان لەكات دانابڕێت‪.‬‬ ‫لێرەوە زەمەنی (سەرەتا)‪ ،‬بەو پێیەی‬ ‫ن��ەزان��راوە‪ ،‬بۆتە هەڵگری قودسیەت‪،‬‬ ‫زەم��ەن��ی دەس��ت��ێ��وەردان��ی ب��ون��ەوەری‬ ‫ئەفسانەیی‌و بەرهەمی ئاین‌و موعجیزەو‬ ‫خوداكان‪ ،‬لەبەرامبەردا زەمەنی (ئایندە)‬ ‫ش هەر بۆتە هەڵگری هەمان سیفەت‌و‬ ‫ه��ەل��وم��ەرج‪ ،‬چونكە ئ��ەوی��ش دیسان‬

‫بەاڵم‌وەك دیارە ئەو زەمەنەی لەئەفسانە قوتار بوە‪ ،‬تەنیا زەمەنی‬ ‫ئێستایە‪ ،‬چونكە زەمەنێكە بەڕاستی تێیدا دەژین‌و‪ ،‬روداو راستیەكانی‬ ‫دەبینین‌و‪ ،‬بابەتەكانی لەبەرچاوی خۆماندا ئەزمون دەكەین‬

‫پێشهاتەكانی‌و‪ ،‬هەوڵدان بۆ چارەسەری‬ ‫قەیرانەكانی‪ .‬لەبابەتی ك��ارك��ردن بۆ‬ ‫خ��وێ��ن��دن��ەوەی ب��اب��ەت�ی‌و لێكدانەوەی‬ ‫زانستی‌و شرۆڤەی ئەقاڵنیی‪.‬‬ ‫باشترین بیانو بۆ ئەقڵی ترادسیۆنی‬ ‫ئایینی بۆ خۆدزینەوە لەزەمەنی ئێستا‪،‬‬ ‫ه��ەوڵ��ی خ��ۆدۆزی��ن��ەوەی��ە ل��ەراب��ردو‌و‬ ‫ئایندەدا‪ .‬هەوڵدانە بۆ هێنانە ناوەوەیەكی‬ ‫رەمزیی‌و وەهمیانەی زەمەنی بەسەرچوی‬ ‫رابردویەكی دور بۆ ناو ئێستا‪ ،‬خولیای‬ ‫ئ��ام��ادەك��ردن��ی دوێ��ن��ی لەپێناو لەبیر‬ ‫بردنەوەی ئێستادا‪.‬‬ ‫پاڵەوانەكان تەنیا ئەوانەی رابردوی‬ ‫دورن‌و‪ ،‬ه���ەر ئ����ەوان ب���ون خ���اوەن‬ ‫بیركردنەوەی دروس���ت‌و‪ ،‬هەوڵوێستی‬ ‫جوامێرانەو‪ ،‬رەوشتی بەرزو‪ ،‬ئاینداریی‬ ‫پێویست‌و‪ ،‬رۆحانیەتی راستەقینە‪.‬‬ ‫ئێمە لەئێستادا نەك تەنیا خاوەنی ئەو‬ ‫جۆرە كەسایەتیانە نین‪ ،‬بەڵكو مەحاڵە‬ ‫دوبارە ببنەوە‪ .‬زەمەنی (خیر القرون)‬ ‫بەسەرچو‌و‪ ،‬قەدەری ئێمەش هەر ئەوەیە‬ ‫كە لە(شر القرون)دا بژین‌و هەڵبكەین‪.‬‬ ‫زمانحاڵی ئەم گوتارە ئەوەیە كە مەحاڵە‬ ‫بەكردەوە‌و لەدنیای واقیعدا بتوانین هیچ‬ ‫شتێك بكەین‪ ،‬بەڵكو هەمو هەوڵێكی ئێمە‬ ‫دەبێت تەنیا ستایشكردن‌و پێدا هەڵدانی‬ ‫ئەو رابردوە شكۆدارە بێت‌و هیچی دی‪،‬‬ ‫تاكە بەرهەم‌و دەسكەوتی ئێمەش لەمڕۆدا‬ ‫تەنیاو تەنیا شانازیكردنمانە بەبونی‬ ‫ئینتیمامانەوە بۆ ئەو سەدە سیحراویانە‪.‬‬ ‫هەروەها زمانحاڵی ئەم گوتارە دەبێژێت‪:‬‬ ‫گەرچی ئێمە خاوەنی عیززەتین‪( :‬من‬ ‫ك��ان یرید العزة فلله العزة ولرسوله‬ ‫وللمؤمنین)‪ ،‬ب��ەاڵم لەهەمانكاتیشدا‬ ‫دەستەوەستانین چونكە لە(شر القرون)دا‬ ‫دەژین! هەرچەندە خاوەنانی ئەم گوتارە‬ ‫خۆیان بەخاوەنی چارەسەری كێشەكانی‬ ‫ئەمڕۆ دەزانن (االسالم هو الحل) بەاڵم‬ ‫لەهەمانكاتیشدا‌و لەو سۆنگەیەوە كە‬ ‫گ��ەڕان��ەوە بۆ (خیر ال��ق��رون) كارێكی‬ ‫سەختە‪ ،‬لەبەر ئەوە ناچارن تەنی‌ا وەك‬ ‫تیۆری بیری لـێ‌ بكەنەوە‪ ،‬كە ئەمەش‬ ‫پارادۆكسێكی سەیرە!‬ ‫سەبارەت بە(ئایندە)ش بەو پێیەی كە‬ ‫لەمڕۆدا نەتوانراوە بەشێوەیەكی كردەیی‬ ‫كار بۆ (ئیسالم چارەسەرە) بكرێت‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوە دەبێت‪ ،‬هاوشێوەی روانین بۆ‬ ‫رابردو‪ ،‬چاو لەئایندەیەكی نزیك نەبڕین‪،‬‬ ‫بیر لەگەیشتن بەئایندەیەك نەكەینەوە‬ ‫كە لەسەر هەوڵدان‌و كاركردنی ئێستامان‬ ‫وەستا بێت‪ ،‬بەڵكو خەون بەئایندەیەكەوە‬ ‫ببینین كە دەق��ە ئاینیەكان مژدەیان‬ ‫پێداوە! واتە وەك چۆن تەنیا بەخەون‌و‬ ‫خولیا لەرابردودا دەژی�ن‌و‪ ،‬وەك رەمزو‬ ‫مەجاز مامەڵەی لەگەڵدا دەكەین‪ ،‬دەبێت‬ ‫سەبارەت بەئایندەش بەهەمان شێوە‬ ‫هەڵوێست وەربگرین!‬ ‫لێرەدا بەیەكەوەبەستنەوەیەكی سەیر‬ ‫هەیە لەنێوان گوتارو لۆژیكی راب��ردو‬ ‫و گوتارو لۆژیكی ئایندەدا‪ ،‬كە بریتیە‬ ‫ل���ەوەی م��ادام��ەك��ی ئێمە ل��ەراب��ردودا‬ ‫خاوەنی سەروەریی بوین‪ ،‬مەرجە كە‬ ‫لەئایندەشدا هەر پێی بگەین‪ ،‬هەورەها‬ ‫مادامەكی ئێمە تەنیا بەباسوخواسی‬ ‫ئەو رابردوە شكۆدارە ئیكتیفا دەكەین‪،‬‬ ‫كەواتە سەبارەت بەئایندەش بەهەمان‬ ‫شێوە تەنیا باسكردن‌و چاوەروانیكردنمان‬ ‫لەسەرە!‪.‬‬ ‫مادامەكی ئێمە خاوەنی رابردویەكی‬ ‫نمونەیی‌و‪ ،‬ئایندەیەكین كە خودا مژدەی‬ ‫پێداوین كە دەبینە خاوەنی‪ ،‬كەواتە‬ ‫(ئێستا)ش هەر دەبێت هی ئێمە بێت‪.‬‬ ‫زمانحاڵی ئەم گوتارە لەم پرسیارەدا‬ ‫ب��ەرج��ەس��ت��ەی��ە‪ :‬ب��ۆ دەب��ێ��ت لەنێوان‬ ‫رابردویەك‌و ئایندەیەكی ئەفسانەییدا‪،‬‬ ‫نەبینە خاوەنی (ئێستا)یەكی‌واقیعیی؟!‬ ‫ئیدی نازانین دەخوازن (ئێستا) لە دو‬ ‫جەمسەرە ئەفسانەییەكەی راب��ردو ‌و‬ ‫ئایندەدا ون بكەن لەرێگەی بەئەفسانە‬ ‫كردنیەوە‪ ،‬یان دەیانەوێت ئەو رابردو‬ ‫و ئایندە ئەفسانەییە وەك زەمەنی‬ ‫راستەقینە لەئێستادا ئامادە بكەنەوە؟!!‬

‫ذمارة (‪ )176‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬

‫كؤنت َيكست‬

‫‪6‬‬

‫سەبارەت بە میشیل فۆكۆ‬ ‫پاپەندبوونی ڕوناكبیرێكی تایبەت‬

‫پییەر بۆردیۆ‬ ‫وەرگێڕانی لە فەرەنسییەوە‪:‬‬ ‫ئەبوبەكر جاف‬ ‫ئەو كاتەی رۆاڵن بارت مرد‪ ،‬میشێل‬ ‫فۆكۆ گوتی‪ :‬من ه��اوڕێ و هاوكارێكم‬ ‫لەدەستدا‪ .‬ئەمڕۆ منیش دەتوانم بۆ‬ ‫فۆكۆ هەمانشت بڵێم‪ ،‬ئەمەش تەنیا‬ ‫شتە ڕێگەم پێدەدات لە ب��ارەی ئەو و‬ ‫كارەكانییەوە قسە بكەم‪.‬‬ ‫دەمەوێت هەوڵی ئەوە بدەم شتێك‬ ‫بڵێم لەبارەی گوتنی ئەوەی بە الی‬ ‫ك��ەم��ەوە و بە ڕوون��ی ئ��ەو كێ بوو؟‬ ‫ئازایەتی و پابەندبوون و بەردەوامی‪،‬‬ ‫توندوتۆڵی تیۆری و پراتیكی‪ ،‬ئازایی‬ ‫و دام����ەزارەوەی����ی ل��ە پ��رۆژەی��ەك��ی‬ ‫ڕوناكبیریدا‪ ،‬ئیلتیزام و بەردەوامی لە‬ ‫شێوازی ژیانكردن و ژیانی ڕوناكبیری‪،‬‬ ‫ه��اوش��ان ل��ەگ��ەڵ ئ��ی��رادەو ویستێكی‬ ‫تێپەڕێنەرو تێكشكێنەر (هەر ئەمەش‬ ‫ئەو حیكمەت و پەندە بەناوبانگانەی‬ ‫ڕوندەكاتەوەو كاتێك لە بارەی مەرگی‬ ‫مرۆڤەوە دەیڵێت)‪ .‬تێكشكاندێك لەگەڵ‬ ‫ئ��ارەزوو و خواستێكی گشتگیر لەوەی‬ ‫پێی دەگوترێت (ڕوناكبیری گشتگیر‬ ‫و گ��ەردون��ی) زۆر ك��ات دەدرێ��ت��ە پاڵ‬ ‫پرۆژەیەكی فەلسەفی‪ ،‬ب��ەاڵم ئەمەش‬ ‫ل��ە ڕاك���ردن و خ��ۆ دەرب���ازك���ردن لەو‬ ‫ئەلتەرناتیڤەی هیچ لە بارەی هەمویەوە‪،‬‬ ‫هەموو لە بارەی هیچەوە‪ .‬بۆ داهێنانی‬ ‫ئ��ەوەی پێی دەوترێت (روناكبیرێكی‬ ‫تایبەتمەند)‪ ،‬لە حەقیقەتدا پێویستە‬ ‫خۆمان لەوە الدەین و پاشەكشەی لێ‬ ‫بكەین (مافی قسەكردن ب��ەو پێیەی‬ ‫مامۆستای حەقیقەت و عەدالەتی»‪.‬‬ ‫جێگەو پێگەی وشیاری «مۆراڵی و‬ ‫سیاسی» وتەبێژو قسەكەر و بریكار‪.‬‬ ‫لەوە ناوەستێت كە هەمیشە پێداگری و‬ ‫جەختكردنەوە بێت لە بیركردنەوەیەك‬ ‫كە نوێنەرایەتیكردنی نییە‪ .‬بێ ئەوە‬ ‫بە رێژەیەك بۆ ئ��ەوە بێت ملكەچ و‬ ‫دەستەمۆی كۆیلەیەتی و پەرستن بێت‪،‬‬ ‫وەه��م��ی بێت ل��ەب��ارەی بیركردنەوەی‬ ‫ل��ە كەسی ی��ەك��ەم��ەوە‪ .‬ئ��ەو (فۆكۆ)‬ ‫لە هەركەسێكی دی باشتر دەیزانی‬ ‫گەمەكانی حەقیقەت گەمەی دەسەاڵتن‬ ‫‪Les jeux de verite sont‬‬ ‫‪ ،)des jeux pouvoir‬دەسەاڵت‬ ‫و ئیمتیازەكانی لە پرانسیپدا هەوڵ‬ ‫و تەقەالن بۆ دۆزینەوەو كەشفكردنی‬ ‫حەقیقەتی دەسەاڵت و ئیمتیازەكان ‪.‬‬ ‫سەبارەت بە بیركردنەوە لە بارەی‬ ‫ڕەهایی ڕوناكبیری گشتگیر و گەردونی‪،‬‬ ‫میشێل فۆكۆ دەیویست شوێنگۆڕكێ‬ ‫بەكارە تایبەتییەكان بكات و بیدات بە‬ ‫توانایی لە هەمان سەرچاوەدا –پێویست‬ ‫بوو لە سەری ئەو هەرێمە ناوەكییانە‬ ‫لە دیكۆمێنتاری و مێژوویی رزگ��ار‬

‫بكات كاتێك لە الیەن مێژونوسانەوە‬ ‫ل��ە ب��ی��رك��راب��وو‪ ،-‬ب���ەاڵم ئ��ەم��ەش بێ‬ ‫پاشەكشەكردن و دەستبەرداربوون لەو‬ ‫خواست و چاو تێبڕینە هەرە گەورەیەی‬ ‫ب��ی��رك��ردن��ەوە ن���ەدەك���را‪ .‬ئ��ەگ��ەرچ��ی‬ ‫گوێڕادێرو لێكتێگەیشتوو بوو لەگەڵ‬ ‫ئەو ئەفەرۆزكردنەی لە ب��ارەی دۆخە‬ ‫گەورەكانی وشیاری مۆراڵیی مەزنەوە‬ ‫هەیبوو –بەكاربەری بە هەند وەرگیراو‬ ‫هەبوو‬ ‫ئ��ەو هەمیشە ن��ەف��ی ب��ەش��ك��اری و‬ ‫ب��ەش��ك��ردن��ی دەك�����رد‪ ،‬بەشكردنێك‬ ‫هێندە بەرباڵو خ��وازراو و ئاسان بوو‪،‬‬ ‫ل��ە گ���ەم���ارۆدان و بەرهەمهێنراوی‬ ‫ڕون��اك��ب��ی��ری��ان��ە‪ ،‬ل���ەگ���ەڵ گ����رەو و‬ ‫سیاسیانەدا‪.‬‬ ‫دەستبەسەراگرتنێكی‬ ‫ئ��ەو ك��ردە و ئەكسیۆنە سیاسیانەی‬ ‫مێشێل بە ب��ەردەوام��ی و دام��ەزراوەی��ی‬ ‫بە عیشق و خۆشەویستییەوە تەواوی‬ ‫ك��ردن‪ ،‬هەندێكجار لە گەڵ دەرچ��وون‬ ‫و تێپەڕاندنی دێوانەیی ئەقاڵنیدا یەكی‬ ‫دەگرتەوە‬ ‫كردە سیاسییەكان‪ ،‬ئەوانەی بە نەشوە‬ ‫و بە توندی و بە سەرسەختی ئەنجامی‬ ‫دەدان‪ ،‬هەندێك ج��ار لەگەڵ شێوازو‬ ‫فۆرمێكی ڕق و توڕەییەكی ئەقاڵنیانە‪،‬‬ ‫هەرگیزو بە هیچ شێوەیەك نەدەبوونە‬ ‫هەست و سۆزێكی دەستەبەسەراگرتنی‬ ‫حەقەیقەت و بەها كۆتاو دوایینەكان‪،‬‬ ‫ئەوانەی دەبنە نواندنی نیفاق و دوو‬ ‫ڕوی سیاسیانە‪ ،‬لە الیەكی ترەوە‪ ،‬الی‬

‫بكەیتەوە‪ ،‬دایبەزێنیت‪ ،‬بە تایبەت بەم‬ ‫پلەو شێوازە ورد و لێهاتووییە‪ ،‬ئاڵۆز‪،‬‬ ‫الدەر و دژ بە فۆرمێكی كورتكراوە‪ .‬من‬ ‫هەموو جارێك دەڵێم كە كارەكانی فۆكۆ‬ ‫دۆزینەوەو كەشفێكی درێژە لە تێپەڕاندن‬ ‫و شكاندن و الدان و پێشێلكاریكردن‬ ‫و تێپەڕاندنی سنوربەندی كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫ئەمەش هەرگیز دانەبڕاو جیانەكراوەیە‬ ‫لە مەعریفەو دەسەاڵت‪ ،‬لە بەرژەوەندی‬ ‫و ق��ازان��ج��ەك��ان��ی��دا‪ .‬ل��ە ب��ن��ەڕەت��ەوە‪،‬‬ ‫مێژووی شێتی لە سەردەمی كالسیكدا‬ ‫‪Histoir de la folie a l›age‬‬ ‫‪ ،)classique‬ب��ۆ پێكهاتن و‬ ‫دروستبوونی كۆمەاڵیەتییانە‪ ،‬بۆ دابڕان‬ ‫لێی لە پەناگەكاندا بەرجەستەكراوە‪،‬بە‬ ‫ماتریالكراوە‪ ،‬ئەمەش لە نێوان ئاسایی‪،‬‬ ‫نۆرماڵ و نەخۆشیی و دەروننەخۆشیدا‪.‬‬ ‫ئەم خوێندنەوەیە لە ب��ارەی یەكێك‬ ‫لە سنور و تخوبە كۆمەاڵیەتییەكانەوە‪،‬‬ ‫كە زیاد لە هەموویان یەكالكەرەوەیە‪،‬‬ ‫كە دەبێتە دروستكەر و پێكهێنەری‬ ‫دۆخ���ی ئ��ەق��ڵ‪ ،‬و ل��ە ه��ەم��ان ك��ات��دا‬ ‫شكاندن و سنورشكێنی ئەو سنورانەی‬ ‫كە بیرلێنەكراوەكانی ماركس بە دیار‬ ‫دەخەن (ئەمەش زۆرج��ار بۆ فۆكۆ كە‬ ‫پێی خۆش بوو بگوترێت‪ ،‬كە باشترین‬ ‫شێواز بۆ بیركردنەوە لە موفەكیرێك لە‬ ‫ڕابوردودا بۆ ئەوەی لێی دوربكەویتەوە‬ ‫بە‬ ‫ب��ۆ خزمەتپێكردنی‪ ،‬بینینێتی‬ ‫تێپەڕێنراوی‪،‬وەك بەردێك بكەیت بە‬ ‫دوو بەشەوە) ‪ ،‬بەم شێوەیە بە ئاسانی‬ ‫دەردەك��ەوێ��ت و ب��ە ئاسانی دێ��ت بە‬ ‫دەستمانەوە ئەوە دەربخەین و دیاری‬ ‫كۆمەڵێك جەختكردنەوەو‬ ‫بكەین‬ ‫پێداگیریی ماركسیانە لە كتێبی مێژوی‬ ‫شێتیدا بدۆزینەوەو و بیبینینەوە‪ ،‬یاخود‬ ‫لە كتێبی لە دایكبونی كلینیك ‪La‬‬ ‫‪.Naissance de la Clinique‬‬ ‫فۆكۆ تێبینی ئەوەی كردبوو گەمارۆدان‬ ‫و ب��ەن��دك��ردن��ی دەرون��ش��ی��ك��اری��ان��ە‪،‬‬ ‫ب��ۆ ن��ۆرم��اڵ��ك��ردن��ی س��ای��ك��ۆل��ۆژی��ان��ەو‬ ‫دەرون���ی���ان���ەی ت��اك��ەك��ان و دەزگ���ا‬ ‫سزاییەكان ‪La normalisation‬‬ ‫‪ ،)psychologique‬هیچ نین جگە‬ ‫لە گرنگییەكی س��ن��وردارو چوارچێوە‬ ‫بۆ كێشراو بۆ ئەوانەی تەنیا وەزیفە‬ ‫ئابورییەكانیان بە هەند وەرگ��رت��ووە‪.‬‬ ‫ئ����ەوەی ك��ە ڕێ��گ��ر ن��ی��ی��ە ئاستەنگ‬ ‫دروستناكات لە ڕۆڵگێرانێكی جەوهەری‬ ‫لە ناو ماكینەیی و بە ماكینەییكردنی‬ ‫دەس��ەاڵت ‪La machinerie du‬‬ ‫‪ .)pouvoir‬ئا لێرەوە شیكارەكانی‬ ‫«چ��اودێ��ری و س����زا»(‪Surveiller‬‬

‫قەدەغەكردنیان لەودیو خۆیانەوە‪.‬‬ ‫كەشفكردن و دۆزینەوەی بیرلێنەكراوە‪،‬‬ ‫وات����ە س���ەرەت���او پ��ێ��ش ه��ەرش��ت��ێ��ك‬ ‫دروستكردنی جۆرەكان و كاتیگۆرییەكانی‬ ‫بیركردنەوە و مەعریفە‪ ،‬ئەوانەی كە‬ ‫ڕێگە دەدەن و م��ۆڵ��ەت��دەرن‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئەوانەی بە هەمانشێوە كە یاساغكەرو‬ ‫قەدەغەكەرن‪ .‬ئەم وشیاری و ئاگاییە‬ ‫ڕەخنەییە‪ ،‬بە مانا كانتییەكەی‪ ،‬لە ناو‬ ‫مێژوویەكی كۆمەاڵیەتیدا خۆی ڕیالیزە‬

‫میانەی لێكۆڵینەوەو گەڕان لە ڕێگەی‬ ‫تایبەتمەندی زانستەكان‪ ،‬ی��ان لەو‬ ‫ڕێگەی كە سنوربەندییەكانی نێوان‬ ‫هەڵەو حەقیقەت زۆر الوازو فشۆڵن‪،‬‬ ‫ئەوانەی بە شێوەیەكی زۆر و بەرچاو‬ ‫لەالیەن ئیدۆلۆژیاوە توشی پەتابوون‪،‬‬ ‫پیسبون‪ ،‬وەك پزیشكی كلینیكی‬ ‫ی��ا پسیكۆپاتۆلۆژی و چ��ارەس��ەری‬ ‫دەرونبیماری‪ ،‬كە فۆكۆ دەیوست پەردە‬ ‫لە سەر بیرلێنەكراوەكانی زانست البدات‪،‬‬

‫میشیل فۆكۆ‬

‫و نەستی زانستەكانی‬

‫دەك��ات‪ ،‬مێژویەك كە شتێكی گەورە وات��ا نائاگایی‬ ‫و پەیوەندییەكی بە مێژووی ئاسایی و بیركردنەوە‪.‬‬ ‫لە وێنەی ئەوەی مێژووی مەعریفە‬ ‫ڕۆژان��ەی مێژوونووسانەوە نییە‪ -‬بەاڵم‬ ‫ئ���ەوەی ب��ە شێوەیەكی ئیستیسنا و بێوەستان و بێ پچڕان دەیگەڕێنێتەوە‬ ‫هەاڵوێردە لەم بیركردنەوەیە دەردەچێت ب��ۆ ه��ەڵ��ەو شكست و سەرنەكەوتن‪-‬‬ ‫نمونەو كارەكانی دۆمیزیلن‪ .‬یەكێك لە ب��ۆ نمونە ل��ە م��ێ��ژووی كلینیك»دا‬ ‫مۆدێلەكانی فۆكۆ یا دوب��ی لە «سێ هەڵەكردن و نەپێكان لە تێبینیكردنە‬ ‫ڕیكخستن» لە كتێبی وشەكان و شتەكاندا جەستەییەكاندا‪ ،‬لە ن��او غیاب و نا‬ ‫‪ ) Les mots et les choses‬ئامادەیی شیكردنەوەیەكی ڕاستەقینەی‬

‫پەیوەندییەكانی دەسەاڵت‪ ،‬بە هەمانشێوە لە ناو پەیوەندییەكانی بەرهەمهێنانەوەدان‪،‬‬ ‫لە ناو خێزاندان‪ ،‬لە ناو گروپە بچوكەكاندان‪ ،‬لە ناو پەیوەندییە سێكسواڵییەكاندان‪،‬‬ ‫لە ناو دەزگاكاندان‪ .‬یا ڕەنگە بە تایبەتكراوی‪ ،‬لە ناو دەماخ و مۆخ و مێشكدا بن‬ ‫ئەو گۆشەنیگاو تێڕوانینی ڕەخنەیی و‬ ‫ڕەخنەییانە سەرەتاو پێش هەر شتێك‬ ‫لە پراتیكدا مومارەسەی خۆی دەكات‪.‬‬ ‫ئەو بەم پێیەو بەم ناونیشانە نمونەو و‬ ‫نوێنەرێكی پاك و بێگەردی ئەم شێواز‬ ‫و توخمەی ڕوناكبیران بوو‪ ،‬كە هەرگیز‬ ‫پێویست بە شاردنەوەو بە نهێنیكردن‬ ‫و بە غەیبانیكردن نەبوو سەبارەت‬ ‫بە ڕێكخستن و ڕێكخراوەیی و پاڵنەری‬ ‫كردە سیاسییەكان‪ ،‬هەروەها پێویست‬ ‫و ن��اچ��ار ن��ەب��وون��ی ب��ە قۆستنەوەو‬ ‫خراپبەكارهێنانی خ��ودی خ��ۆی لە‬ ‫ب��ارەی كاریگەیرییەكانییەوە بۆ خۆ‬ ‫م��وم��ارەس��ەك��ردن و خۆ ئەنجامدان و‬ ‫هەژموندروستكردن‪ ،‬لە گەڵ پڕاوپڕی و‬ ‫لێوانلێوی لە مەعریفەی هۆ و هۆكارەكان‪.‬‬ ‫هیچ شتێك لەوە ترسناكتر و مەترسیدارتر‬ ‫نییە فەلسەفەیەك بەكەم بزانیت و كەمی‬

‫‪ )et punir‬دەرب����ارەی (لەهەموو‬ ‫شوێندابونی) دەس��ەاڵت��ەوە ل��ە دای��ك‬ ‫دەب��ن‪ :‬پەیوەندییەكانی دەس��ەاڵت‪ ،‬بە‬ ‫هەمانشێوە لە ن��او پەیوەندییەكانی‬ ‫بەرهەمهێنانەوەدان‪ ،‬لە ناو خێزاندان‪ ،‬لە‬ ‫ناو گروپە بچوكەكاندان‪ ،‬لە ناو پەیوەندییە‬ ‫سێكسواڵییەكاندان‪ ،‬لە ناو دەزگاكاندان‪.‬‬ ‫یا ڕەنگە بە تایبەتكراوی‪ ،‬لە ناو دەماخ‬ ‫و م��ۆخ و مێشكدا ب��ن‪ .‬دەگەڕێنەوە‬ ‫سەر ئەو تێكشان و درز دروستكردنە‬ ‫بە تایبەتی تێكشكاندنێكی فەلسەفیانە‪،‬‬ ‫ئەمەش وەك ه��ەوڵ و تەقەالیەك بۆ‬ ‫بیركردنەوە لە بیرلێنەكراوە ‪effort‬‬ ‫‪،pour pense l›impense‬‬ ‫ب��ی��رك��ردن��ەوە ل���ەو ش��ت��ان��ەی قابیلی‬ ‫بیرلێكردنەوە نین‪ ،‬لە تابو‪ ،‬واتە ئەوانەی‬ ‫بیركردنەوە سنورداردەكەن و سنوری‬ ‫بۆ دەكێشن‪ ،‬دەبنە هۆی یاساغكردن و‬

‫ب��دۆزێ��ت��ەوە‪ ،‬لە دەرەوەی مامۆستاو‬ ‫سەردارە كانونی و ڕەواكانەوە‪ ،‬لە كەنارو‬ ‫لە ناو بیدعەو ناباو و نەشازەكاندا‪ ،‬نیتشە‬ ‫بە دڵنیاییەوە‪ ،‬و ه��ەروەه��ا» ساد»‪،‬‬ ‫ئارتۆ‪ ،‬باتای‪ ،‬ڕوسێل‪ ،‬بالنشۆ‪ ،‬دولوز‪.‬‬ ‫فیلۆلۆژی الی نیتشە‪ ،‬ڕێنوێنیكراوە‬ ‫ب�����ەرەو س���ۆس���ی���ۆل���ۆژی‪ ،‬ڕەخ��ن��ەی‬ ‫دەمانباتەو‌ە‬ ‫كۆمەاڵیەتیانەی ئەقڵ‬ ‫ڕێنمایمان دەك���ات ب��ۆ ڕەخنەیەكی‬ ‫ك��ۆم��ەاڵی��ات��ی��ان��ەی زم���ان‪ ،‬سنورێكی‬

‫دەركەوتو بێت‪ .‬ئەم نیەت و ئارەزوەش‬ ‫ب��ە هەمانشیوە ل��ە كارێكی وەك لە‬ ‫دایكبوونی كلینیكدا دەبینرێت‪ ،‬مێژوی‬ ‫كۆمەاڵیەتیانەی گۆشەنیكاو تێڕوانینی‬ ‫كلینیك‪ ،‬مەعریفەی بینینی پزیشكیانە‪،‬‬ ‫هەروەها لە (مێژووی سێكسواڵیتى)دا‪.‬‬ ‫لێرەدا بە نزیكە لە باشالر و لە كانگویلێم‪،‬‬ ‫واتە یەكێك لە وەفادارەكانی بە ڕەهایی‪،‬‬ ‫و كاسیریر لە ستراكتۆر و وەزیفە‪ ،‬یا تاك‬ ‫و كۆسمۆس‪ .‬كە شوێنەكەوتو خۆلكێنەرە‬ ‫بە حەقیقەتەوە‪ ،‬ئەمەش لە دۆخ و حاڵەتی‬ ‫لە دایكبووندا‪ ،‬واتە لە هەڵەی پیتاندندا‪،‬‬ ‫ئەو سنوری بیرلێنەكراوەكانی تێكشكاند‪،‬‬ ‫ئ��ەم��ەش ل��ە م��ی��ان��ەی دروس��ت��ك��ردن��ی‬ ‫مێژوییەكی ماتریالیستانە بۆ ستراكتۆر‬ ‫و بونیادە ئیدیالییەكان‪ .‬بەاڵم سەرباری‬ ‫هەموو ئەمانە‪ ،‬پاڵنان و فشاربۆهێنانی‬ ‫سنوربەندییە بەرژەوەندیخوازەكەی لە‬

‫چ��ن��راودا‪ ،‬هێرمێنۆتیكی س��وژە كە‬ ‫مێژووییەكی سێكسواڵیتیانە پێشچاو‬ ‫دەخ��ات و پێشنیاری دەك��ات‪ ،‬ئەمەش‬ ‫مێژووی هەڵەو توندوتیژییە‪ ،‬كە هەرگیز‬ ‫نەبینراوە‪ ،‬بە پارادۆكساڵی‪ ،‬لە ناو‬ ‫دیسپلینەكاندا نەبێت ‪ -‬بە هەموو ماناكانی‬ ‫تێرمەكە‪ -‬ئەمەش لە پەیبردنێكی رۆشن‬ ‫و بە ئاگاییانەی ڕیفۆرمیزمی لیبراڵی‬ ‫بۆ دروستكردن و پێكهێنان لە پێناو‬ ‫كۆنترۆڵكردنی هەڵسوكەوتی مرۆیی‪،‬‬ ‫پسیكۆلۆژی‪ ،‬كلینیكی‪ ،‬زانستەكانی‬ ‫ژیان‪.‬‬ ‫دیسپلینی‪ ،‬یەكێتی و گردبونەوەی‬ ‫مەعریفەو دەسەاڵت‪ ،‬سەرەتاو پێش هەر‬ ‫شتێك لە ناو زماندا خۆیان ڕیالیزە‬ ‫دەك���ەن‪ .‬تێكشكان و یاساشكێنی‬ ‫لێرەدا‪ ،‬دەبێت چەك و تەقەمەنی خۆی‬ ‫لە دەرەوەی نەریت و ترادیسیۆنەوە‬

‫زۆرگ���ەورەی بیركردنەوەی ئینسانی‪.‬‬ ‫تابوی زارەكی‪ ،‬بە دڵنیاییەوە‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫سەروی هەموییەوە‪ ،‬ڕەنگە‪ ،‬تێكشكان و‬ ‫پێشێلكردنی یاساغكراو قەدەغەكراوەكان‬ ‫بێت‪ ،‬ئەركی ئ���ازادی‪ ،‬دانپێدانان و‬ ‫بڕیاردانێكی ڕوتێنراو و القەكراو ئەوەمان‬ ‫ب��ی��ردەخ��ات��ەوە ك��ە دەس���ەاڵت ل��ە ناو‬ ‫مەعریفەدایە‪ ،‬بەاڵم كە مەعریفە لە ناو‬ ‫دەسەاڵتدا بێت‪ :‬مەعریفەو زانین واتە‬ ‫مەعریفەی خودو مەعریفە بە خود لە‬ ‫ئەنجام و دەرئەنجامەكانی دەسەاڵتدا‪،‬‬ ‫ل��ە ن��او شمەك و ب��ەرگ��ی دەس��ەاڵت��دا‬ ‫خۆی بەیان دەك��ات‪ .‬م��ۆراڵ لە الیەن‬ ‫سیاسەتەوە بێدەنگكراوە‪ ،‬دەسەاڵتی بە‬ ‫سەردا گیراوە‪.‬‬ ‫دەمویست بە ڕوونكراوەیی و بە باشی‬ ‫بڵێم‪ ،‬ئەم بیركردنەوە سەرسەخت و‬ ‫كەلەڕەقە لە بەرانبەر كرانەوەو دەسەاڵت‬ ‫بە سەرخۆدا گرتن‪ ،‬واتە دەسەتگرتن‬ ‫بە س��ەر مێژوەكەیدا‪ ،‬مێژووی جۆرو‬ ‫كاتیگۆرییەكانی بیرككردنەوە‪ ،‬مێژووی‬ ‫خواستن و ویستن و ئ��ارەزووەك��ان‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ئ��ەم نیگەرانی و كێشەی‬ ‫دڵڕەقییە‪ ،‬ڕەتكردنەوەی هەلپەرستی‪ ،‬لە‬ ‫مەعریفەدا وەك چۆن لە پراتیكدا هەیە‪،‬‬ ‫لە تێكنیكی ژیاندا‪ ،‬وەك چۆن لە ناو‬ ‫هەڵبژاردە سیاسییەكاندا هەیە‪ ،‬وایان لە‬ ‫فۆكۆ كرد كە فیگورێك بێت جێگەو‬ ‫شوێنەكەی پڕ نەكرێتەوەو بە چۆڵی‬ ‫بمێنێتەوە‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪:‬‬ ‫‪Pierre Bourdieu. Interventions‬‬ ‫‪,1961-2001. Science social et‬‬ ‫‪action politique .‬‬ ‫‪Textes choisis‬‬ ‫‪et presents‬‬ ‫‪par franck poupeau et Thierry‬‬ ‫‪Discepolo. Agone, Comeau et‬‬ ‫‪Nadeau,2002.p, 178-181.‬‬

‫ذمارة (‪ )176‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬

‫كلیله‌كانی كه‌لتور‪:‬‬ ‫چاكسازی و شۆڕش‬ ‫االصالح والثورة‬

‫‪Reform and Revolution‬‬ ‫باری هندس‬ ‫وه‌رگێڕانی‪ :‬بڕوا عه‌الدین‬

‫(‪ 2‬ـ ‪)2‬‬ ‫شۆڕشی فه‌ره‌نسی له‌ ساڵی ‪1798‬‬ ‫دا هه‌موو ئه‌و مانا جیاوازانه‌ی وروژاند‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم ئه‌‌و مانایانه‌ی ك ‌ه په‌یوه‌ستن‬ ‫ب ‌ه جوڵه‌ به‌ره‌و پێشه‌وه‌‪ ،‬جوڵه‌یه‌ك‬ ‫كه‌ به‌ره‌و دواو‌ه ناگه‌ڕێته‌وه‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ی خولئاسا‪ ،‬ئه‌مان ‌ه هه‌موو‬ ‫پێشكه‌وتنێك ‌‬ ‫بایه‌خێكی زۆر تایبه‌تیتر‌یان پێدراوه‌‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تا له‌سه‌ر ئاستێكی به‌رفراوان‬ ‫ب��ای �ه‌خ ب �ه‌ ش���ۆڕش ده‌درا‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫گه‌لی فه‌ره‌نسای ل ‌ه چه‌وساندنه‌وه‌ی‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌تی ڕه‌ه��ا و جۆرێك ل ‌ه‬ ‫جیاكاری هه‌ڕه‌مه‌كی ڕزگاركردبوو‌‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆی ‌ه وا لێی ده‌ڕوانڕا ك ‌ه ڕێگه‌ی‬ ‫له‌ ب �ه‌رده‌م ت �ه‌واوی پارچه‌كانی تری‬ ‫ئه‌وروپادا كردۆته‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها وه‌ك‬ ‫ئاماژه‌یه‌كیش بۆ سه‌ره‌تای قۆناغێكی‬ ‫ن��وێ ل ‌ه ك��اروب��اری مرۆیی ده‌بینرا؛‬ ‫بۆنمونه‌ ڕادیكاڵیستی ئینگلیزی (چارلز‬ ‫جیمس فۆكس) وا وه‌سفی شكاندنی‬ ‫زیندانی باستیلی كردو‌ه وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫گه‌وره‌ترین ڕوداو بێت له‌ مێژووی‬ ‫جیهاندا‪ ،‬له‌ كاتێكدا فریدریش هیگل ل ‌ه‬ ‫ئه‌ڵمانیا ب ‌ه (سپێد‌ه قه‌شه‌نگه‌كه‌) ناوی‬ ‫ب��ردوه‌‪ .‬ب�ه‌اڵم ئه‌و ترس و تۆقینه‌ی‬ ‫پاشتر له‌گه‌ڵ هاتنی ناپلیۆندا بۆ‬ ‫سه‌ر كورسی ده‌سه‌اڵت سه‌رهه‌ڵده‌دات‬ ‫ده‌ره‌ن��ج��ام و كاردانه‌وه‌یه‌كی ت�ه‌واو‬ ‫جیاوازی لێكه‌وته‌وه‌‪ .‬زۆربه‌ی چاودێران‬ ‫پێیان وا بوو ك ‌ه شۆڕشه‌ك ‌ه هیچ نه‌بوو‬ ‫جگ ‌ه له‌ هێزێكی وێرانكه‌ر كه‌ بوو‌ه‬ ‫مایه‌ی هه‌ڕه‌شه‌ بۆ سه‌ر پادشایه‌تی‪،‬‬ ‫بۆ سه‌ر نان و خۆراكی خه‌ڵكی‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ته‌نانه‌ت ژیانی چه‌نده‌ها تاكه‌كه‌سیشی‬ ‫خسته‌ م �ه‌ت��رس��ی �ه‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌و جوڵ ‌ه‬ ‫خولئاسایه‌ ل ‌ه پادشایه‌تیه‌كی ڕه‌هاو‌ه‬ ‫بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ فه‌رمانڕه‌وایه‌تی ڕه‌ها‪،‬‬ ‫دیاره‌ پاش تێپه‌ڕینی ب ‌ه وێستگه‌كانی‬ ‫ئ����اژاو‌ه و ت��رس و ت��ۆق��ان��دن��دا‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌مجاره‌یان شێوه‌یه‌كی دیكتاتۆری‬ ‫سه‌ربازی وه‌رگرت‪ ،‬هه‌موو ئه‌مانه‌ بوون ‌ه‬ ‫دۆخێك‌كه‌ ده‌رچون لێی ئاسان نه‌بوو‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌ ڕیفۆرمی ده‌ستورییدا وازیان‬ ‫له‌ پرۆسه‌ی سیستماتیكی هێنابوو‪.‬‬ ‫دیار‌ه باوه‌ڕبوون ب ‌ه بوونی ئه‌و خوله‬ ‫شتێكی زۆر باو بوو له‌سه‌ر ئاستێكی‬ ‫ب���ه‌رف���راوان به‌ته‌نها الی سیاسی ‌ه‬ ‫كۆنزه‌رفاتیڤه‌كانی وه‌ك میته‌رنیخ‬ ‫و بسمارك نا‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نانه‌ت الی‬ ‫زۆر ب �ه‌ی دوژم��ن�ه‌ سه‌رسه‌خته‌كانی‬ ‫لیبراڵیه‌كان و ته‌نانه‌ت تاڕاده‌یه‌ك الی‬ ‫شۆڕشگێڕه‌كان خۆیشیان ده‌بینرا‪‌.‬‬ ‫ل��ه‌گ��ه‌ڵ ئ��ه‌وش��دا ل��ی��ب��راڵ��ه‌‌ك��ان و‬ ‫سۆسیالیسته‌كان ب����ه‌رده‌وام ب��وون‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ شۆڕشه‌كه‌ی ساڵی‬ ‫‪ 1789‬بلكێنن به‌ جوڵ ‌ه به‌ره‌و پێشه‌وه‌‪.‬‬ ‫لیبراڵه‌كان كه‌ داخیان بۆ ئه‌و هه‌موو‬ ‫توندوتیژی و ئاژاوه‌یه‌ ده‌خوار ك ‌ه ب ‌ه‬ ‫شۆڕشه‌كه‌و‌ه لكا‪ ،‬پێیان وابوو شۆڕشی‬ ‫فه‌ره‌نسی به‌ڵگه‌یه‌كی سه‌لمێنه‌ر‌ه بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ نابێت فه‌رمانڕه‌وایه‌تی ڕه‌ها‬ ‫هه‌روا به‌بێ پێناس ‌ه و ده‌ستنیشانكردن‬ ‫و سنور بۆ دانان نه‌مێنێته‌وه‌‪ .‬به‌ڕای‬ ‫ئ��ه‌وان پێویست ب��وو سیستمێك ل ‌ه‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌تی بدۆزنه‌و‌ه زه‌مینه‌سازی‬ ‫ب��ك��ات ت��اوه‌ك��و ڕی��ف��ۆرم �ه‌ سیاسی‬ ‫و ك��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی�ه‌ پێویسته‌كان ب ‌ه‬ ‫شێوه‌یه‌كی ئاشتیخوازانه‌‪ ،‬سیستماتیك‬ ‫و ڕێكوڕاست ب��ه‌ره‌و پێشه‌و‌ه بچن‪.‬‬ ‫له‌م ڕوانگه‌یه‌شه‌و‌ه ناكرێت هه‌ڵبژاردن‬ ‫له‌ نێوان ڕی��ف��ۆرم و ش��ۆڕش��دا وه‌ك‬ ‫دوو ئامراز بۆ گۆڕانكاری كۆمه‌اڵیه‌تی‬

‫سه‌رهه‌ڵبدات‪ ،‬مه‌گه‌ر ته‌نها له‌ناو‬ ‫سیستمه‌ سیاسی ‌ه پ��اش��ك�ه‌وت��ه و‬ ‫سسته‌‌كاندا‪ :‬وات�� ‌ه ل� ‌ه س��ای�ه‌ی ئه‌و‬ ‫دۆخ��ان �ه‌دا ك ‌ه هێشتا حكومه‌تێكی‬ ‫ده‌ستوری به‌بێ توندوتیژی دانه‌مه‌زراو‌ه‬ ‫و ده‌شێت ل ‌ه پێناو گۆڕانكارییه‌كی‬ ‫ئاشتیخوازانه‌دا بزوتنه‌وه‌كان خامۆش‬ ‫بكرێن و دابمركێنرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب �ه‌اڵم سۆسیالیسته‌كان په‌ندێكی‬ ‫ت��ری جیاواز له‌ شۆڕشی فه‌ره‌نسی‬ ‫وه‌رده‌گ����رن‪ ،‬ئ��ه‌وان پێیان وای��ه‌ ك ‌ه‬ ‫په‌نابردنه‌ به‌ر توندوتیژی ده‌ره‌نجامی‬ ‫به‌ربه‌ره‌كانێكردنی چینی فه‌رمانڕه‌وای ‌ه‬ ‫نه‌وه‌ك به‌ته‌نها په‌یوه‌ندی به‌ نه‌بوون‬ ‫و پ��ێ��واری ف �ه‌رم��ان��ڕه‌وای �ه‌ت��ی �ه‌ك��ی‬ ‫ده‌ستوریه‌و‌ه هه‌بێت‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ ئه‌وان‬ ‫حه‌زیان ده‌ك��رد ده‌وڵه‌تی ده‌ستوری‬ ‫وه‌ك ئامرازێك بۆ هه‌ژمونی چینایه‌تی‬ ‫نیشانبده‌ن‪ .‬كه‌جی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌و‬ ‫كاته‌ی سه‌روكه‌تنی شۆڕشه‌كه‌ بوو‌ه‬ ‫هۆی ڕه‌خساندن و ده‌سته‌به‌ركردنی‬ ‫نمونه‌یه‌كی به‌هێز و سه‌رنجڕاكێش‬ ‫ب���ۆ س��ۆس��ی��ال��ی��س��ت �ه‌ك��ان‪ ،‬ك�ه‌چ��ی‬ ‫ده‌ره‌نجامه‌كه‌ی زه‌نگێكی وریاكه‌ره‌‌وه‌ی‬ ‫ترسناك بوو‪ :‬په‌نابردن ‌ه به‌ر شۆڕش‬ ‫به‌مانای جوڵه‌ به‌ره‌و پێشه‌و‌ه و ترس‬ ‫له‌وه‌ی كه‌ شته‌كان له‌ده‌ستت ده‌ربچن‪،‬‬ ‫هه‌موو ئه‌مانه‌ بوونه‌ هۆی مشتومڕ و‬ ‫گفتوگۆ ده‌رباره‌ی ڕیفۆرم و شۆڕش‪.‬‬ ‫له‌ كاتێكیشدا زۆربه‌ی سۆسیالیسته‌كان‬ ‫نكۆڵییان له‌ سروشتی چینایه‌تیانه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ت نه‌ده‌كرد كه‌چی هاوكات فریوی‬ ‫تیۆره‌ی لیبراڵییان بۆ فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‬ ‫ده‌س��ت��وری خ���وارد و پێی كاریگه‌ر‬ ‫بوون‪ ،‬چونكه‌ پێیان وابوو ئه‌و تیۆره‌ی ‌ه‬ ‫ته‌واوی ئه‌و هه‌لومه‌رجانه‌ی ڕه‌خساندو‌ه‬ ‫كه‌ به‌هۆیانه‌و‌ه چینی كرێكاران و‬ ‫هاوپه‌یمانه‌كانی ده‌ت��وان��ن به‌سه‌ر‬ ‫به‌ره‌نگاریه‌كانی چینی فه‌رمانڕه‌وادا‬ ‫زاڵ��ب��ن‪ ،‬ئه‌ویش له‌ ڕێگه‌ی ئامراز‌ه‬ ‫ئاشتیخوازانه‌ و ده‌ستوریه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫واته‌ باوه‌ڕیان وا بوو كه‌ شۆڕش ل ‌ه‬ ‫سایه‌ی ئه‌و هه‌لومه‌رجانه‌دا ن ‌ه پێویست‬ ‫بوو‌ه و نه‌ خوازرایش‪ .‬ده‌سه‌اڵتگرتن ‌ه‬ ‫ده‌ستی به‌لشه‌ڤیه‌كانیش ل ‌ه شۆڕشی‬ ‫دوه‌م����ی ڕوس���ی س��اڵ��ی ‪ 1917‬دا‬ ‫ئاڕاسته‌ی ئه‌و مشتومڕانه‌ی گۆڕی و‬ ‫ده‌ره‌نجام الیه‌نگران بۆ دوو به‌ره‌ی‬ ‫ت���ه‌واو دژ ب��ه ی��ه‌ك ج��ی��اب��وون �ه‌وه‌‪:‬‬ ‫كۆمۆنیسته‌كان و شۆڕشگێڕه‌كانی تر‬ ‫كه‌وتن ‌ه به‌ره‌یه‌كه‌وه‌‌‪ ،‬به‌ره‌كه‌‌ی تریش‬ ‫دیموكراتخواز و سۆسیالیسته‌كانی وه‌ك‬ ‫بزوتنه‌وه‌یه‌كی ڕیفۆرمخواز له‌خۆگرت‪.‬‬ ‫ئه‌ڵبه‌ته‌ په‌ره‌سه‌ندنه‌كانی دوایی‬ ‫نه‌رمی به‌رامبه‌ر ب ‌ه هیچ كام له‌و دوو‬ ‫به‌ره‌ی ‌ه نه‌نواند‪ .‬ئ �ه‌و‌ه بوو مێژووی‬ ‫ش��ۆڕش��ی فه‌ره‌نسی ب����ه‌رده‌وام بوو‬ ‫له‌سه‌ر په‌یوه‌ندی خۆی ب ‌ه الیه‌نگرانی‬ ‫شۆڕشه‌وه‌ ك ‌ه بوو‌ه مایه‌ی ئه‌وه‌ی بڵێن‬ ‫ده‌بێت ڕوسیایش مانگێكی خوێناوی‬ ‫(‪ )rodimrehT‬خ��ۆی هه‌بێت‪,‬‬ ‫وات�� ‌ه ئ �ه‌و م�ه‌رج�ه‌ی ك ‌ه ب ‌ه هۆیه‌و‌ه‬ ‫ش��ۆڕش ـ پاش ئ �ه‌وه‌ی ك ‌ه سیستم ‌ه‬ ‫كۆنه‌كه‌ تێكده‌شكێنێت ـ خۆی ده‌خوات‬ ‫و قوتده‌دات‪ ،‬پاشان ده‌گوازه‌ته‌و‌ه بۆ‬ ‫قۆناغی سه‌پاندنی س�ه‌رك��رده‌ی�ه‌ك‬ ‫ك ‌ه گه‌ڕاندنه‌وه‌ی سیستم و ئارامی‬ ‫و دڵنیایی به‌دیده‌هێنێت‪ .‬له‌ ساڵی‬ ‫‪ 1952‬یشدا لیۆن ترۆتسكی هه‌ر به‌م‬ ‫زاراوان ‌ه باسی ل ‌ه هاتن و ده‌سه‌اڵتگرتن ‌ه‬ ‫ده‌س��ت��ی ستالین ك���رد‌‪ .‬داڕم����ان و‬ ‫هه‌ره‌سهێنانی كۆمۆنیزم ل ‌ه ئه‌وروپ‌ا‬ ‫و خۆگونجاندنی له‌گه‌ڵ سه‌رمایه‌داریی‬ ‫له‌ پارچه‌كانی دیكه‌ی جیهاندا به‌الی‬ ‫زۆربه‌ی چاودێرانه‌وه‌ ئاماژه‌یه‌ك بوو‬ ‫بۆ كۆپیه‌كی تر ل ‌ه وێنه‌ی شۆڕش‬ ‫وه‌ك پێشكه‌وتنێكی خولئاسا (دوری)‪:‬‬

‫وات�ه‌ وێنه‌ی شۆڕشی سۆسیالیستی‬ ‫وه‌ك هێڵێك ل ‌ه هێڵ ‌ه وێرانكاره‌كانی‬ ‫نێوان سه‌رمایه‌داری و سه‌رمایه‌داری‪.‬‬ ‫ل �ه‌ الی �ه‌ك��ی ت��ری��ش�ه‌و‌ه دیموكراسی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی سه‌ركه‌وتنی به‌رچاوی‬ ‫به‌خۆو‌ه بینی‪ ،‬ك ‌ه له‌قۆناغی پاش‬ ‫جه‌نگی جیهانی دووه‌م و به‌دیهێنانی‬ ‫ده‌وڵه‌تی خۆشگوزه‌رانی خۆرئاواییدا‬ ‫گه‌یشت ‌ه ت��رۆپ��ك‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ بوو‬ ‫وازی ل ‌ه بیرۆكه‌ی گۆڕانكاری ڕیشه‌یی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی و به‌شێكی زۆر له‌ كه‌ڵك ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی پێشوی هێنا‪ ،‬له‌ ژێر‬ ‫كاریگه‌ری ڕیفۆرمه‌كانی لیبراڵیزمی‬ ‫نوێیشدا به‌رهه‌م و ده‌ستكه‌وته‌كانی‬ ‫زیادیانكرد‪ .‬ئه‌ڵبه‌ت ‌ه تاوه‌كو ئێستایش‬ ‫ه�ه‌ر وه‌ك بزوتنه‌وه‌یه‌كی ڕیفۆرمی‬ ‫ده‌مپارێز و سڵكه‌ره‌وه‌ ل ‌ه ئه‌وروپای‬ ‫خ��ۆرئ��اوا و چ�ه‌ن��د ده‌وڵ�ه‌ت��ێ��ك��ی تر‬ ‫ه �ه‌ر ب��ه‌رده‌وام��ه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم ب ‌ه جۆرێك‬ ‫ل �ه‌ ده‌س��ت��ك��اری سیاسه‌ته‌كانی و‬ ‫گونجاندنیان له‌ گه‌ڵ داخوازیه‌كانی‬ ‫به‌رنام ‌ه ئابوری و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی‬ ‫لیبراڵیزمی نوێدا‪.‬‬ ‫گه‌ر مشتومڕه‌ كۆنه‌ك ‌ه ده‌رب��اره‌ی‬ ‫باشیه ڕێژه‌ییه‌‌كانی ڕیفۆرم و شۆڕش‬ ‫تا ڕاده‌یه‌كی زۆر ل ‌ه گوتاری سیاسیدا‬ ‫‪ ،‬چ ل ‌ه خۆئاوا و چ له‌ واڵتانی تریشدا‬ ‫بزر بوبێت و نه‌مابێت‪ ،‬ئه‌وا ئاره‌زوی‬ ‫گۆڕانكاریه‌كی ڕیشه‌یی فه‌نده‌مێنتاڵ‬ ‫هێشتا هه‌ر م��اوه‪ ،‬نه‌ك به‌ته‌نها له‌و‬ ‫به‌شه‌ی ك ‌ه له‌ بزوتنه‌وه‌ی سۆسیالیزم‬ ‫م��اوه‌ت��ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نانه‌ت له‌ناو‬ ‫بزوتنه‌وه‌ فه‌نده‌مێنتاڵه‌ ئاینیه‌كانی‬ ‫ئه‌مریكای مه‌سیحی باكور و به‌شه‌كانی‬ ‫ت��ری جیهانی ئیسالمیشدا‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫سه‌رباری ئه‌و بزوتنه‌وانه‌ی خه‌باتی‬ ‫ڕیفۆرم ل ‌ه دژی ده‌وڵه‌ت ‌ه ده‌سه‌اڵتخواز و‬ ‫گه‌نده‌ڵه‌كان ده‌كه‌ن‪ ،‬یان فره‌نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫و ته‌وژم ‌ه رادیكاڵه‌كانی ژینگه‌پارێزی‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ بوونی چه‌ندین ڕه‌گه‌زی دیك ‌ه‬ ‫ل ‌ه بزوتنه‌وه‌ی دژ به‌ گلۆبالیزم‪ .‬به‌اڵم‬ ‫چونك ‌ه توانای ده‌وڵه‌ته‌كان بۆ ڕاییكردن‬ ‫و چاره‌سه‌ركردنی كێش ‌ه تایبه‌تیه‌كانی‬ ‫خ��ۆی��ان شتێك ‌ه ك � ‌ه جیهانگیریی‬ ‫خستویه‌تی ‌ه ژێر پرسیاره‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ی زۆرب���ه‌ی ه��ه‌ره‌ زۆری‬ ‫خواست و بایه‌خه‌كانی زۆر زیاترن‬ ‫ل ‌ه تواناكانی ده‌وڵ �ه‌ت‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ ئ ‌ه‬ ‫بزوتنه‌وانه‌ زۆر به‌كه‌می نه‌بێت ل ‌ه‬ ‫هه‌ڵوێستی خۆیان تێناگه‌ن له‌وه‌ی‬ ‫كه‌ ده‌بێت له‌نێوان ئه‌و دوو ب��ژارد‌ه‬ ‫سه‌خت و تونده‌دا (ل ‌ه نێوان شۆڕش و‬ ‫ڕیفۆرمدا) چی هه‌ڵبژێرن‪.‬‬ ‫به‌اڵم شۆڕش ب ‌ه مانا دیاریكراوه‌كه‌ی‬ ‫وه‌ك ئ����ه‌وه‌ی ك � ‌ه وات����ای گۆڕینی‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌تی ده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬هێشتا‬ ‫هه‌ر ماوه‌ و بزر نه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫زیاتر ب ‌ه ناوێكی دیكه‌و‌ه بانگ ده‌كرێت‬ ‫و ده‌ناسرێته‌و‌ه كه‌ بریتی ‌ه له‌ كودیتای‬ ‫سه‌ربازی‪ ،‬مه‌گه‌ر ب ‌ه به‌ده‌گمه‌ن وه‌ك‬ ‫جاران له‌گه‌ڵ ڕیفۆرمدا هاوتابكرێت‪.‬‬ ‫هه‌ندێكجار وه‌ك ئامرازێك به‌كه‌ڵك ‌ه بۆ‬ ‫دژایه‌تیكردنی ڕیفۆرم‪ ،‬به‌اڵم له‌ زۆربه‌ی‬ ‫حاڵه‌ته‌كاندا و النیكه‌م ل ‌ه كایه‌ی‬ ‫به‌كاربردنی میللی و نێوده‌وڵه‌تیدا‬ ‫ش��ۆڕش وه‌ك دابڕانێكی كاتی ل ‌ه‬ ‫پراكسیسه‌كانی حكومه‌تی ئاسایی‬ ‫پیشانده‌‌درێت‪ ،‬هه‌روه‌ها وه‌ك كه‌لێنێك‬ ‫و ده‌رچه‌یه‌كی ك��راوه‌ كه‌ده‌شێت ل ‌ه‬ ‫كاتی پێویستدا ڕیفۆرمی تێدا بكرێت‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪:‬‬ ‫س���ه‌رچ���اوه‌‪ :‬ط��ون��ي ب��ي��ن��ي��ت‪ ،‬ل��وران��س‬ ‫غرونسبريغ‪ ،‬ميغان موريس‪ ،‬مفاتيح اصطالحية‬ ‫جديدة‪ ،‬معجم مصطلحات الثقافة واجملتمع‪.‬‬ ‫وه‌رگێڕانی‪ :‬سعيد الغامني‪ .‬باڵوكراوه‌كانی‪:‬‬ ‫املنظمة العربية للرتمجة‪ .‬چاپی یه‌كه‌م‪ ،‬به‌یروت‬ ‫ی ‪ 83‬ـ ‪‌.‌.89‬‬ ‫‪ ،2010‬الپه‌ڕه‌كان ‌‬

‫‪7‬‬

‫كؤنت َيكست‬

‫ئەفسانەی سیزیف‬ ‫ئەلبێر كامۆ‬ ‫و‪ :‬ئەكبەر حەسەن‬

‫خواوەندەكان سیزیفیان مەحكوم كرد‬ ‫بێبڕانەوە گاشەبەردێك سەربخات بۆ‬ ‫سەر لوتكەی چیایەك‪ .‬وەختێك سیزیف‬ ‫ب���ەردەك���ەی س��ەردەخ��س��ت‪ ،‬ب��ەردەك��ە‬ ‫بەهۆی قورسییەكەیەوە ب��ەردەب��ووەوە‬ ‫بۆ خ��وارەوە‪ .‬بەم جۆرە‪ ،‬خواوەندەكان‬ ‫باوەڕیان وابوو هیچ سزایەك ئەوەندەی‬ ‫ب��ەردەوام ئەنجامدانی كارێكی بێمانا‌و‬ ‫بێهیوا تۆقێنەر نییە‪.‬‬ ‫ئەگەر باوەڕ بە قسەكانی هۆمیرۆس‬ ‫بكەین‪ ،‬هیچ مرۆڤێك بە رادەی سیزیف‬ ‫داناو عاقڵ نەبووە‪ .‬بە پێی چیرۆكێكی تر‬ ‫سیزیف حەزی لە رێگری بووە‪ .‬من هیچ‬ ‫ناودژییەك لەمەدا نابینمەوە‪ .‬بۆچوونەكان‬ ‫جیاوازن لەسەر هۆی كارەكەی سیزیف لە‬ ‫جیهانی خوارەوەدا (‪.)underworld‬‬ ‫ی��ەك��ەم ه���ۆی ل��ۆم��ەك��ردن��ی سیزیف‪،‬‬ ‫گاڵتەكردنی ب��وو ب��ە خ��واوەن��دەك��ان‌و‬ ‫نهێنییەكانی لێ دزین‪ .‬دەوترێت ژوپیتەر‬ ‫ئیجینی كچی ئیسوبوسی رف��ان��دووە‪.‬‬ ‫باوكەكە لەم رفاندنە زۆر دڵگران بووەو‬ ‫الی سیزیف سكااڵی كردووە‪ .‬سیزیف كە‬ ‫ئاگاداری رفاندنەكە بوو‪ ،‬پێنشیازی بۆ‬ ‫باوكە كرد تا بارمەتیی بدات بە مەرجی‬ ‫ئەوەی ئاو بگەیەنێتە قەاڵی كورنتوس‪.‬‬ ‫ئەمەش مانای ئ��ەوەی��ە سیزیف ئاوی‬ ‫بەسەر هەورەگرمەی ئاسماندا پەسەند‬ ‫كردووە‪ .‬هەر لەبەر ئەمەش خواوەندەكان‬ ‫سزایان داوەو ناردوویانە بۆ جیهانی‬ ‫خوارەوە‪ .‬هۆمیرۆس ئەوەشمان پێدەڵێت‬ ‫كە سیزیف مەرگی كۆت‌و بەند كردووە‪.‬‬ ‫پلوتۆش بەرگەی دیمەنی ئیمپراتۆریەتە‬ ‫بێدەنگ‌و چ��ۆڵ‌و هۆڵەكەی نەگرتووە‪،‬‬ ‫تووڕە بووەو خواوەندی جەنگی ناردووە‪.‬‬ ‫خواوەندی جەنگیش مەرگی لە چنگی‬ ‫سیزیف رزگار كردووە‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ئ��ەوەش دەوت��رێ��ت كاتێك‬ ‫سیزیف ل��ە م��ەرگ نزیك ب��ووەت��ەوە‪،‬‬ ‫ویستویەتی رادەی خۆشەویستیی‬ ‫هاوسەرەكەی تاقی بكاتەوە‪ .‬فەرمانی بە‬ ‫هاوسەرەكەی كردووە الشە نەنێژراوەكەی‬ ‫لە ناوەڕاستی گۆڕەپانە گشتییەكە فڕێ‬ ‫ب��دات‪ .‬بەم شێوەیە سیزیف كاتێك بە‬ ‫ئاگا دێتەوە‪ ،‬خۆی لە جیهانی خوارەوەدا‬ ‫دەبینێتەوە‪ .‬ئەوەی كە زۆر سیزیف بێزار‬ ‫دەك��ات‪ ،‬ئەو گوێڕایەڵییەیە‪ ،‬كە لەگەڵ‬ ‫خۆشەویستیی مرۆییدا ناتەبایە‪ .‬لەبەر‬ ‫ئەوەش داوای مۆڵەت لە پلوتۆ دەكات‬ ‫بۆ ئ��ەوەی بگەڕێتەوە بۆ سەر زەوی‌و‬ ‫هاوسەرەكەی سزا ب��دات‪ .‬بەاڵم كاتێك‬ ‫گەڕایەوە‌و سەرلەنوێ رووخساری جیهانی‬ ‫بینییەوە‪ ،‬چێژی لە ئاو و هەتاو‪ ،‬گەرمیی‬ ‫بەردەكان‌و دەریاكان وەرگرت‪ ،‬نەیویست‬ ‫جارێكی تر بگەڕێتەوە بۆ تاریكیی دۆزەخ‪.‬‬ ‫سیزیف گوێی بە بانگكردن‌و ئاماژەكانی‬ ‫ت��ووڕەی �ی‌و ئ��اگ��ادارك��ردن��ەوەك��ان ن��ەدا‪.‬‬ ‫سااڵنێك رووبەڕووی لەنجەی كەنداوەكان‪،‬‬ ‫درەوش���ان���ەوەی دەری���ا‌و زەردەخ��ەن��ەی‬ ‫زەوی ژیا‪ .‬دەبوو خواوەندەكان بڕیارێك‬ ‫ب��دەن‪ .‬عەتارد (خ��واوەن��دی پەیام)یان‬ ‫ن��اردە گیانی‪ .‬عەتاردیش یەخەی ئەم‬ ‫ب��وون��ەوەرەی گ��رت‪ ،‬لە خۆشییەكانی‬ ‫دای��ب��ڕی‌و بە زۆری زۆرداری گێڕایەوە‬ ‫جیهانی خوارەوە‪ ،‬كە لەوێدا گاشەبەردەكە‬ ‫چ��اوەڕێ��ی ب���وو‪ .‬رق��ەب��ەرای��ەت��ی��ك��ردن��ی‬ ‫خواوەندەكان‪ ،‬رقبوونەوەی لە مەرگ‌و‬ ‫پەرۆشیی بۆ ژیان بوونە هۆی ئەو ئازارە‬ ‫تۆقێنەرەی كە هەموو بوونی لە پێناوی‬ ‫هیچدا تەرخان بكات‪ .‬ئەمەیە ئەو باجەی‬ ‫كە دەبێت لە بەرامبەر پەرۆشبوون بۆ ئەم‬ ‫زەوییەدا بیدەین‪.‬‬ ‫بە راستی تێدەگەین سیزیف پاڵەوانی‬ ‫ئ��ەب��س��ێ��ردە(پ��وچ��ی‪/‬الڵ��ی و لێڵی)‪،‬‬ ‫چ لە میانەی پەرۆشییەكانی‌و چ لە‬ ‫میانەی ئازارەكانییەوە‪ .‬هیچ كەسێك‬ ‫لە جیهانی خ��وارەوەدا باسی سیزیفمان‬ ‫بۆ ناكات‪ .‬ئەفسانەكان بۆیە دروست‬ ‫بوون‪ ،‬تا هەناسەیەك بە خەیاڵ بدەن‪.‬‬ ‫سەبارەت بەم ئەفسانەیە‪ ،‬مرۆڤ تەقەالی‬ ‫جەستەیەك دەبینێت‪ ،‬كە گاشەبەردێك‬ ‫تا س��ەرەوە دەب��ات‪ ،‬ب��ەاڵم لە س��ەرەوە‬ ‫خلۆر دەبێتەوە‪ ،‬دووب���ارە‌و چەندبارە‬

‫هەمان گاشەبەرد سەردەخات‌و دیسانەوە‬ ‫لەسەرەوە خلۆر دەبێتەوە‪ .‬مرۆڤ ئەو‬ ‫رووخ��س��ارە گ��رژە‪ ،‬رووم��ەت��ی نووساوی‬ ‫بە گاشەبەردەكەوە‪ ،‬ئەو ش��ان‌و ملەی‬ ‫گاشەبەردە تەپوتۆزاوییەكەی هەڵگرتووە‪،‬‬ ‫ئ��ەو پێیانەی ب��وون بە كۆڵەكە بۆی‪،‬‬ ‫دەستپێكردنەوەیەكی نوێ بە دوو دەستی‬ ‫درێ��ژك��راوەوە‪ ،‬دوو دەستی مرۆیی كە‬ ‫خ��ۆاڵوی ب��ووە‪ ،‬دەبینێت‪ .‬لە كۆتایی‬ ‫تەقەالیەكی دوورودرێژدا كە فەزایەكی بێ‬ ‫ئاسمان‌و زەمەنێكی بێ قوواڵیی دەیپێون‪،‬‬ ‫سیزیف دەگ��ات��ە ئامانجەكە‪ .‬لەوێدا‬ ‫دەبینێت گاشەبەردەكە لە چەند ساتێكی‬ ‫دیاریكراودا خلۆر دەبێتەوە بەرەو جیهانی‬ ‫خوارەوە‪ ،‬كە دەبێت جارێكی تر لێیەوە‬ ‫بەرەو لوتكە سەری بخاتەوە‪ .‬جارێكی تر‬ ‫دێتە خوارەوە بۆ پێدەشتەكە‪.‬‬ ‫گرنگیی سیزیف بۆمن ل��ە میانەی‬ ‫ئەم گەڕانەوە‌و كورتە ئێستكردنەدایە‪.‬‬ ‫ئ��ەو رووخ��س��ارەی ك��ە زۆر نزیكە لە‬ ‫گاشەبەردەكە‌و ئازار دەچێژێت‪ ،‬هەمان‬ ‫گ��اش��ەب��ەردەك��ەی��ە‪ .‬وێ��ن��ای ئ��ەو مرۆڤە‬ ‫دەك��ەم كە بە هەنگاوی ق��ورس‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رێك‌و پێك بەرەو ئەشكەنجە بێكۆتاییەكە‬ ‫دێتە خوارەوە‪ .‬ئەو ساتەی كە لە وچان‬ ‫دەچێت‌و بێگومان لەگەڵ گ��ەڕان��ەوەی‬ ‫ئەشكەنجەكەدا دەگ��ەڕێ��ت��ەوە‪ ،‬ساتی‬ ‫هۆشیاربوونەوەیە‪ .‬چونكە هەر ساتێك‬ ‫لەو ساتانە كە لوتكەكە جێدەهێڵێت‌و‬ ‫ب���ەرەو پەناگەی خ��واوەن��دەك��ان دێتە‬ ‫خوارەوە‪ ،‬لە چارەنووسی خۆی بااڵترە‪،‬‬ ‫لە گاشەبەردەكەی بەهێزترە‪.‬‬ ‫ب��ەم ج��ۆرە‪ ،‬ئەگەر ئ��ەم ئەفسانەیە‬ ‫ت��راژی��ك بێت‪ ،‬ئ��ەوا لەبەر ئ��ەوەی��ە كە‬ ‫پاڵەوانەكەی هۆشیارە پێی‪ .‬ئەشكەنجەكە‬ ‫چ مانایەكی هەیە ئەگەر سیزیف لە هەر‬ ‫هەنگاوێكدا هیوای بە سەركەوتن نەبێت؟‬ ‫كرێكار ئەمڕۆ و سەرجەم رۆژەكانی تری‬ ‫ژیانی هەمان كار دەك��ات‪ .‬چارەنووسی‬ ‫كرێكارەكە كەم ئەبسێردتر نییە‪ .‬ئەم‬ ‫چارەنووسە تەنیا ئەو كاتە دەبێت بە‬ ‫چارەنووسێكی تراژیك‪ ،‬كە كرێكارەكە‬ ‫هۆشیار بێت پێی‪ .‬بەم شێوەیە‪ ،‬سیزیفی‬ ‫پرۆلیتاریای خ��واوەن��دەك��ان‪ ،‬سیزیفی‬ ‫بێدەسەاڵت‌و یاخی‪ ،‬هۆشیارە ب��ەوەی‬ ‫تا چەند بارودۆخی نالەبارە‪ :‬لە كاتی‬ ‫هاتنەخوارەوەیدا بیر لەم بارودۆخەی‬ ‫دەك��ات��ەوە‪ .‬ئەو رۆشناییەی كە مایەی‬ ‫ئەشكەنجەكەیەتی‪ ،‬لە هەمان كاتدا تاجی‬ ‫سەركەوتنەكەیەتی‪ .‬هیچ چارەنووسێك‬ ‫نییە‪ ،‬رقلێبوونەوە تێی نەپەڕێنێت‪.‬‬ ‫ئەگەر هەندێك ج��ار هاتنەخوارەوە‬ ‫مایەی داخ‌و پ��ەژارە بێت‪ ،‬ئەوا دەشێت‬ ‫هەندێك جاری تر مایەی چێژ بێت‪ .‬ئەم‬ ‫وشەیە زۆر نییە‪ .‬وێنای ئ��ەوە دەكەم‬ ‫جارێكی ت��ر سیزیف دێ��ت��ە خ���وارەوە‬ ‫ب��ۆ گ��اش��ەب��ەردەك��ەی‌و پ���ەژارەك���ە لە‬ ‫سەرەتادایە‪ .‬چونكە كاتێك وێنای زەوی‬ ‫بە تەواوەتی بە یادەوەرییەوە نووساوە‪،‬‬ ‫كاتێك بانگی بەختەوەری زۆر پێداگیر‬ ‫دەبێت‪ ،‬دەشێت ئەو كاتە نیگەرانی لە‬ ‫دڵ��ی م��رۆڤ��ەوە س��ەرچ��اوە بگرێت‪ :‬ئەو‬ ‫كاتە گاشەبەردەكە سەركەوتن بەدەست‬ ‫دەهێنێت‪ ،‬خودی گاشەبەردەكە خۆیەتی‪،‬‬ ‫ئەم نیگەرانییە هەمان گاشەبەردەكەیە‪.‬‬ ‫ئەو نیگەرانییەی كە سنووری نییە‪ ،‬لەوە‬ ‫قورسترە هەڵبگیرێت‪ .‬ئەمەیە شەوە‬ ‫سەختەكانمان(‪ .)1‬ب��ەاڵم حەقیقەتە‬ ‫كوشندەكان‪ ،‬هەر ئەوەندەی كە ناسران‪،‬‬ ‫ئیتر لەناو دەچن‪ .‬بەم شێوەیە‪ ،‬ئۆدیپ‬ ‫لە سەرەتادا ملكەچی چارەنووس دەبێت‬ ‫بەبێ ئەوەی پێی بزانێت‪ .‬بەاڵم ئەو كاتەی‬ ‫بە چارەنووس دەزانێت‪ ،‬تراژیدیاكەی‬ ‫دەست پێدەكات‪ .‬بەاڵم لە هەمان كاتدا كە‬ ‫كوێر‌و بێهیوایە‪ ،‬دەزانێت تاكە پەیوەستی‬ ‫كە دەیبەسێتەوە بە جیهانەوە‪ ،‬دەستی‬ ‫ساردی كیژێكە‪ .‬لێرەدا تێبینییەكی بەرچاو‬ ‫دێتە پێشەوە‪« :‬س��ەرەڕای هەموو ئەم‬ ‫ئازارانە‌و بەسااڵچوونم‪ ،‬جوامێریی رۆحم‬ ‫وام لێدەكات ئەنجامگیریی ئەوە بكەم‬ ‫هەموو شتێك لە جێی خۆیدایە»‪ .‬بەم‬ ‫شێوەیە ئۆدیپ (ی سۆفۆكلیس) هەروەك‬ ‫كێریلیۆڤ (ی دۆستۆیڤسكی) راچێتەی‬ ‫سەركەوتنی ئەبسێرد دەخاتە روو‪ .‬بەم‬ ‫جۆرە حیكمەتی دێرین پەیوەست دەبێت‬ ‫بە پاڵەوانی مۆدێرنەوە‪.‬‬

‫مرۆڤ ناتوانێت ئەبسێرد بدۆزێتەوە‬ ‫بەبێ فریوخواردن بۆ نووسینی رێبەرێك‬ ‫لە بارەی بەختەوەرییەوە‪« .‬پاشان چی؟‬ ‫لە میانەی رێگایەكی ئاوا بەرتەسكەوە؟»‬ ‫بەاڵم تەنیا یەك جیهان هەیە‪ .‬بەختەوەری‌و‬ ‫ئەبسێرد دوو رووی یەك دراون‌و لەیەك جیا‬ ‫نابنەوە‪ .‬لەبەر ئەوە هەڵەیە ئەگەر بڵێین‬ ‫بەختەوەری بە پێویست لە دۆزینەوەی‬ ‫ئەبسێردەوە سەرچاوە دەگرێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫دەش��ێ��ت ئ����ەوەش رووب�����دات هەستی‬ ‫ئەبسێرد لە بەختەوەرییەوە سەرچاوە‬ ‫بگرێت‪ .‬ئۆدیپ دەڵێت «من باوەڕم وایە‬ ‫هەموو شتێك باشە»‪ .‬ئەم دەستەواژەیە‬ ‫دەستەواژەیەكی پ��ی��رۆزە‌و لە جیهانی‬ ‫توندوتیژ‌و سنوورداری مرۆڤدا دووب��ارە‬ ‫دەكرێتەوە‪ ،‬فێرمان دەكات هیشتا هەموو‬ ‫شتێك لەدەست نەچووە‪ .‬خواوەندێك‬ ‫ل���ەم جیهانە دەك��ات��ە دەرەوە‪ ،‬كە‬ ‫ناڕەزامەندی‌و چێژی ئازارە ئەبسێردەكانی‬ ‫هێناوەتە ناوییەوە‪ .‬چارەنووس دەكات‬ ‫بە مەسەلەیەكی مرۆڤانە‪ ،‬كە دەبێت لە‬ ‫نێوان مرۆڤاندا یەكالیی بكرێتەوە‪.‬‬ ‫كۆی بەختەوەرییە بێدەنگەكەی سیزیف‬ ‫ل��ێ��رەدای��ە‪ .‬ئ��ەو خ��اوەن��ی چارەنووسی‬ ‫خۆیەتی‪ .‬گاشەبەردەكە هی خۆیەتی‪.‬‬ ‫مەسەلەكە بۆ مرۆڤی ئەبسێرد بەهەمان‬ ‫شێوەیە‪ .‬كاتێك سەیری ئەشكەنجەی خۆی‬ ‫دەكات‪ ،‬هەموو بتەكان بێدەنگ دەكات‪ .‬لە‬ ‫گەردوونێكدا كە كوتوپڕ گەڕاوەتەوە بۆ‬ ‫بێدەنگیی خۆی‪ ،‬هەزاران دەنگی بچووكی‬ ‫پ��رس��ی��ارك��ەر س��ەره��ەڵ��دەدەن‪ .‬بانگی‬ ‫نائاگاییانە‌و ش��اراوە‪ ،‬بانگهێشتكردن لە‬ ‫هەموو رووخسارەكانەوە هەڵگەڕانەوەی‬ ‫پێویست‌و ب��اج��ی س��ەرك��ەوت��ن��ن‪ .‬هیچ‬ ‫هەتاوێك نییە بەبێ سێبەر‪ ،‬پێویستە‬ ‫ئاشنای ش��ەو بین‪ .‬م��رۆڤ��ی ئەبسێرد‬ ‫بە بەڵێ وەاڵم دەدات���ەوە‌و تەقەالكانی‬ ‫ناوەستن‪ .‬چونكە ئەگەر چارەنوسێكی‬ ‫شەخسی هەبێت‪ ،‬ئ��ەوا قەدەرێكی بااڵ‬ ‫نییە‪ .‬ئەوپەڕی تەنیا یەك قەدەری بااڵ‬ ‫هەیە‪ ،‬كە حەتمی‌و قێزەونە (م��ەرگ)‪.‬‬ ‫ل��ەم��ە ب��ت��رازێ��ت‪ ،‬م���رۆڤ س��ەرگ��ەورەی‬ ‫رۆژگ�����اری خ��ۆی��ەت��ی‪ .‬ئ��ا ل���ەو ساتە‬ ‫دیاریكراوەدا كاتێك مرۆڤ سەیری ژیانی‬ ‫رابردووی دەكات‪ ،‬سیزیف كە گەڕاوەتەوە‬ ‫بۆ الی گ��اش��ەب��ەردەك��ەی‪ ،‬ل��ەو زنجیرە‬ ‫كردارە پێكەوە نەبەسراوانە رادەمێنێت‬ ‫كە بوون بە چارەنووسی‪ ،‬چارەنووسێك‬ ‫كە خۆی دروستی كردووە‪ ،‬لە یادەوەرییدا‬ ‫پێكەوە بەسراون‌و بە م��ردن كۆتاییان‬ ‫دێت‪ .‬بەم شێوەیە‪ ،‬كە باوەڕی بە بنچینە‬ ‫مرۆییەكانی هەر شتێكی مرۆییانە هەیە‪،‬‬ ‫وەك ئەو نابینایەی كە دەیەوێت ببینێت‌و‬ ‫لەهەمان كاتدا دەشزانێت شەو كۆتایی‬ ‫نایەت‪ ،‬درێژە بە رەوتەكەی خۆی دەدات‪،‬‬ ‫گاشەبەردەكە هێشتا خلۆر دەبێتەوە‪.‬‬ ‫س��ی��زی��ف ل���ە دام��ێ��ن��ی چ��ی��اك��ەدا‬ ‫بەجێدەهێڵم‪ .‬هەمیشە بارە قورسەكەی‬ ‫م���رۆڤ دەبینین‪ .‬سیزیف ئەمانەتە‬ ‫بااڵكەمان فێر دەكات‪ :‬خواوەندەكان رەت‬ ‫دەكاتەوە‌و گاشەبەردەكە هەڵدەگرێت‪.‬‬ ‫ب��اوەڕی��ش��ی ب��ەوەی��ە ه��ەم��وو شتێك لە‬ ‫جێی خ��ۆی��دای��ە‪ .‬ئ��ەو جیهانەی ئیتر‬ ‫ب��ێ س��ەرگ��ەورەی��ە‪ ،‬ب��ەالی ئ���ەوەوە نە‬ ‫بێكەڵكە‌و نە بێمانایە‪ .‬هەر گەردێكی ئەو‬ ‫گاشەبەردە‪ ،‬هەر پارچە كانزایەكی ئەو‬ ‫چیایە كە شەو باڵی بەسەردا كێشاوە‪،‬‬ ‫خۆی لە خۆیدا جیهانێكە‪ .‬كۆششكردن‬ ‫بۆ گەشتن بە ترۆپكی چیاكە بەسە بۆ‬ ‫ئەوەی دڵی مرۆڤ پڕ بكاتەوە‪ .‬دەبێت‬ ‫سیزیف وەك مرڤێكی بەختەوەر وێنا‬ ‫بكەین‪.‬‬ ‫په‌راوێز‪:‬‬ ‫(‪ -1 )1‬گەتسێمانێ ‪:Gethsemane -‬‬ ‫واتای ده‌قاوده‌قی رسته‌ک ‌ه به‌م جۆره‌یه‌‪« :‬ئه‌مان ‌ه‬ ‫ش�ه‌وان��ی گه‌تسێمانێی ئێمه‌ن» جا لە دەقە‬ ‫ئینگلیزییەكەدا نووسراوە (‪)Gethsemane‬‬ ‫باخێكە لە دامێنی چیای ئۆلیڤ لە ئۆرشەلیم‪ .‬بە‬ ‫پێی گێڕانەوەی ئینجیل مەسیح‌و هاوڕێكانی بۆ‬ ‫دواهەمین جار ئێوارەخوانی خواییان تێدا كرد‪.‬‬ ‫بۆ وەرگێڕانی ئەم وتارە پشتم بە وەرگێڕانەكەی‬ ‫ئەكرەم زەكی بەستووە كە لە سایتی (المعابر)‬ ‫باڵو كراوەتەوە‪ .‬پاشان سوودم لە وەرگێڕانەكەی‬ ‫(عبدالمنعم الحفنی)‌و وەرگێڕانە ئینگلیزییەكە‬ ‫بەستووە‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ذمارة (‪ )176‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬

‫دكتۆر موستەفا عەلەوی‪:‬‬

‫دامه‌زراندنی هه‌رێمی کوردستانی له‌ واڵتانی تورکیاو سوریاو ئێران‬ ‫باشتره‌ له‌ جیابونه‌وه‌ی ته‌واوه‌تی‬ ‫سازدانی‪ :‬دوعا عەبدولعەزیز‬

‫(‪)2-1‬‬ ‫دوع‌ا عەبدولعەزیز‪ :‬سەرەتا پێمان‬ ‫خۆشە بزانین تێڕوانینی بەڕێزتان بۆ‬ ‫دۆزی كورد چیە؟‬ ‫دك��ت��ۆر م��وس��ت��ەف��ا ع���ەل���ەوی‪ :‬ل��ەچ‬ ‫گۆشەنیگایەكەوە دەتانەوێت‪ ،‬ڕوونتر؟!!‬ ‫دوعا عەبدولعەزیز‪ :‬دیارە پێشتر لەگەڵ‬ ‫چەند كەسایەتێك من گقتو گۆم كردووە‪،‬‬ ‫س��ەب��ارەت ب���ەدۆزی ك��ورد ك��ە هەیان‬ ‫بووە پێیان باشبووە كوردەكان بەمافی‬ ‫خۆیان بگەن و دەوڵەتی خۆیان هەبێت‪،‬‬ ‫جیابوونەوەیان باشترە‪ .‬هەشیانە وتویانە‬ ‫نا‪ ،‬با بەشێوەیەكی پێكەوەیی لەگەڵ ئەو‬ ‫دەوڵەتەی تیایدان بمێننەوە‪ ،‬ئەی رای‬ ‫بەرێزتان لەسەر ئەو بۆچونانە چۆنە؟‬ ‫پاشان ئەو ڕایەی كەالی بەرێزتانەوە‬ ‫شایستەیە كامەیە‪ ،‬بیخەنەڕوو؟‬ ‫دكتۆر موستەفا ع��ەل��ەوی‪ :‬سەرەتا‬ ‫ئەوەی گرنگە ئاماژەی پێبدەم ئەوەیە‬ ‫ك��ە پێویستە ه���ەر ت��اك��ێ��ك و ه��ەر‬ ‫هاونیشتمانیەك ل��ە هەردەوڵەتێكدا‬ ‫بەبێ‌ ڕەچاوكردنی ئاینی‪ ،‬نەتەوەی‪،‬‬ ‫رەن��گ��ی‪ ،‬ئایدیا و بیركردنەوەی‪ ،‬كە‬ ‫بەمافە راستەقینەكانی خۆی بەتەواوی‬ ‫بگات‪ ،‬وەك هەریەك لەتاكەكانی تر‬ ‫لەو دەوڵەتەدا كە ژیانی تیادا دەكات‬ ‫جیاوازی لەگەڵدا نەكرێت‪ .‬پاشان ئەوە‬ ‫با ڕونبێت المان كە باسی دۆزی كورد‬ ‫دەكەین‪ ،‬ئەوە لەبەرچاومان بێت دۆزی‬ ‫كورد گەورەتر و فراوانترە ل��ەوەی كە‬ ‫تەنیا تۆ بچوكی بكەیتەوە لەناو سوریا‬ ‫و عێراقدا‪ ،‬چونكە بەس تەنها لە توركیا‬ ‫زیاتر لە ‪12‬ملیۆن كورد هەیە كە زیاتر‬ ‫لە سێ ئەوەندەی عێراق و سوریا كورد‬ ‫لەوێ هەن بە درێژایی سەدەی رابردوو لە‬ ‫هەموو مافێك بێبەشكراون‪ ،‬بۆیە بوونی‬ ‫ك��وردان لە توركیا و سوریا و عێراق‬ ‫و ئێران‪ ،‬بۆ خۆی دۆزەك��ەی قورستر‬ ‫وقووڵتر كردۆتەوە‪ ،‬بۆیە بەڕای من كورد‬ ‫دوو سیناریۆی ئێستا لەبەردەمدایە‪،‬‬ ‫جیابوونەوەی تەواو و سەربەخۆبونیان‬ ‫لەو دەوڵەتانەی كە پێیانەوە گرێدراون‬ ‫و مێژوویەك لەناو ئەو دەوڵەتانەبوون‪،‬‬ ‫سیناریۆی دوەم جیانەبنەوە بەڵكو‪،‬‬ ‫هەرێمێك‪ ،‬یان خودموختاریەكیان هەبێت‬ ‫و ب��ە شادبونی ت���ەواو بەهەمو ماف‬ ‫وئازادیە هاونیشتمانیەكانیان بگەن‪ .‬كە‬ ‫من بۆ خۆم ئەو سیناریۆی دووەم بۆ‬ ‫ئەمڕۆیان بەچاك دەزان��م و سیناریۆی‬ ‫یەكەم بە باش نازانم ‪ .‬پێت بڵێم بۆ؟‬ ‫یەكەم ‪ :‬ئەو جیابوونەوە تەنیا الی‬ ‫ئ��ەوان نامێنێتەوە‪ ،‬بەڵكو كردنەوەی‬ ‫دەرگایە بۆ لێكهەڵوەشانی ئەو واڵتانە‬ ‫و بڕوبیانویەكە بۆ ئەوانی تریش بۆ‬ ‫جیابونەوە‪ ،‬ئ��ەوە ڕێگریشە لەبەردەم‬ ‫ئ��ەو نەخشەیەی كە ئەمڕۆ دەیەوێت‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوین تێكبدات و بەخواستی‬ ‫زلهێزەكان بونیاتبنرێتەوە‪ .‬پاشان دوەم‪:‬‬ ‫گریمان ئەگەر سیناریۆی یەكەم ڕووبدا و‬ ‫ێ لەو واڵتانە جیابێتەوە‪ ،‬لە‬ ‫كورد بتوان ‌‬ ‫رووی تیۆریەوە هەبوونی باشە‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫چەند دەوڵەتی كوردی لە نزیك یەكدا‪،‬‬ ‫ئایا ڕەنگدانەوەی نەگەتیڤی نابێت لەسەر‬ ‫ئەمنی قەومی ئەو دەوڵەتانە؟ بێگومان‬ ‫با‪ ،‬بۆیە سیناریۆی دووەم واقیعی و‬ ‫گونجاوترە و بۆ هەموال و ناوچەكەش‪.‬‬ ‫دوع����ا ع��ەب��دول��ع��ەزی��ز‪ :‬ئ���ەی ئ��ەو‬ ‫سیناریۆیەی تر كە هەیە‪ ،‬ئیمڕۆ داوای‬ ‫یەكیەتی ك��وردان و دەوڵەتی كوردی‬ ‫گەورە دەكات؟‬ ‫دك��ت��ۆر موستەفا ع��ەل��ەوی‪ :‬ئەمە‬ ‫هەرچەند لە ڕووی تیۆریەوە گونجاوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بۆ ئەمڕۆ واقیعی نیە‪ ،‬باشە من‬

‫پرۆفایل‪ :‬دکت‬ ‫س �ەرۆك � ۆر موسته‌فا عه‌له‌وی‬‫ی بەشی‬ ‫زانستە سیاسیەكانی‬ ‫كۆل‬ ‫ێژی ئابوری و سەر‬ ‫رامیارییەكانە لە زانكۆ ۆكی بەشی زانستە‬ ‫ی قاهرە‪.‬‬ ‫سەرۆكی ناوەندی ت‬‫وە‬ ‫یاسایی رای گشتی نێ وێژینە ی سیاسی و‬ ‫ودەوڵەتیە‪.‬‬ ‫خاوەنی چەندین ك‬‫وەك‪ :‬ئاسایشی نێودە تێب و توێژینەوەیە‪،‬‬ ‫وڵ‬ ‫نیشتمانی و جیهانیدا ەتی لەنێوان ئاسایشی‬ ‫‪.2005-‬‬

‫پرسیارێك لە تۆ و لە ئەوانیش دەكەم‪:‬‬ ‫ئایا گرەنتی یەكگرتنی ك��وردان وەك‬ ‫ك���ردار ئ��ەم��رۆ ئ��ەدرێ��ت ب��ەدەس��ت��ەوە؟‬ ‫كاتێك تا ئێستا هیچ هەنگاوێكی كرداری‬ ‫نەزانرابێت و ئامادەباشی بۆ نەكرابێت؟‬ ‫پاشان كوردانی دابەشكراوی ژێرچنگی‬ ‫ئ��ەو دەوڵ��ەت��ان��ەی ت��ری وەك ئێران و‬ ‫توركمانستان و ئازەربایجان و ئەرمینیا‪،‬‬ ‫كە هەمویان هەن‪ ،‬بەاڵم كاریگەرییان‬ ‫دیاریكراوە‪ ،‬چۆن كۆیان دەكەیتەوە‪،‬‬ ‫بۆیە تەنیا سیناریۆی گونجاو ئەمڕۆ‬ ‫بریتیە ل��ە پ��ێ��ك��ەوەب��وون��ی سیاسیی‬ ‫دیموكراتی لە ناو ئەو دەوڵەتەی تیایدان‪،‬‬ ‫بە ڕەچاوكردنی ئ��ازادی و شادبون بە‬ ‫هەموو مافە نەتەوەیی و بە مافە مرۆییە‬ ‫بنەرەتیەكان‪ ،‬یانی هەر یەكەیان لەناو‬ ‫دەوڵەتەكەی خۆیان خودموختاریەكیان‬ ‫هەبێت‪ ،‬لە هەمانكاتدا سەبارەت ڕاو‬ ‫بۆچونی من‪« :‬لەگەڵ سیناریۆیەكدا نیم‬ ‫كە پارچەپارچەیی زیاتری رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوین دەخاتەوە» و دەبێتە رێخۆشكەر‬ ‫بۆ جێبەجێكردنی سیناریۆی رۆژهەاڵتی‬ ‫گەورەی ناوین‪ ،‬یان رۆژهەاڵتی ناوینی‬ ‫فراوان‪ ،‬كە لە ئیدارەی ئەمریكی زەمەنی‬ ‫«بۆشی ك��وڕ» خ��راوەت��ەڕوو‪ ،‬لەسەر‬ ‫زمانی وەزی���ری دەرەوە» كۆندۆلیزا‬ ‫ڕایس» باسكراوە‪.‬‬ ‫دوعا عەبدولعەزیز‪ :‬ئەی چیت هەیە‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەو دەوڵەتانەی كە گرفتی نەتەوەیی و‬ ‫ئاینیان تێدایە و وەك كورد‪ ،‬یان تایفەی‬ ‫جۆراو جۆری تێدایە‪ ،‬دەبێت چی بكەن‬ ‫بۆ ئەوەی گیانی نیشتمانی و ئینتیمایان‬ ‫بۆ ئەو دەوڵەت و خاكە بۆ دروستببێت و‬ ‫ئیتر بیری جیایی نەكەنەوە؟‬

‫دك��ت��ۆر موستەفا ع��ەل��ەوی‪ :‬تەنها‬ ‫پێكەوەبوون و چارەسەری دیموكراتیانە‪،‬‬ ‫ب��ە ب�ڵاوك��ردن��ەوەی گیانی ف��رەی��ی و‬ ‫پ��ێ��ك��ەوەب��وون و داب��ەزان��دن��ی وات��ای‬ ‫هاونیشتمانیی راستەقینە كە كوردێك‬ ‫و شیعەیەك‪ ،‬وەك سوننەیەك‪ ،‬مافیان‬ ‫چونیەك بێت‪ ،‬یان دروزێ��ك ‪..‬نابێت‬ ‫هەست بەكەمی و جیاوازی و پەراوێزی‬ ‫ب��ك��ەن‪ ،‬یانی دەب��ێ��ت» هاوواڵتیەكی‬ ‫‪.‬ك��وردی‪..‬ت��ورك��ی‪..‬ش��ی��ع��ی‪..‬دروزی‪..‬‬ ‫هەرچی ببینێ‌ منداڵەكانی هەلی خوێندن‬ ‫و ك��ارك��ردن و گەیشتنیان ب��ۆ پێگە‬ ‫جیاوازەكان بۆ كراوەبێت بێ جیاوازی‪،‬‬ ‫گەر وانە بێت ئەوە هەڵەیە‪.‬‬ ‫دوع���ا ع��ەب��دول��ع��ەزی��ز ‪ :‬دەڵ��ێ��ن كە‬ ‫تێڕوانینی ئیخوان وەك رەوتێكی ئیسالمی‬ ‫سیاسی لە سەدەی راب��ردودا سەبارەت‬ ‫بەشۆڕشەكانی كورد هەمان تیڕوانینی‬ ‫پارتی بەعسی هەبوە لە عێراقدا‪ ،‬هیچ‬ ‫كات لەگەڵ مافی ئەم نەتەوە بەشخوراوە‬ ‫نەبوون‪ ،‬پێیان رەوا نەبینیون نوێنەریان‬ ‫وەك ك��ورد لە ئیخواندا قسەی خۆی‬ ‫بكات‪ ،‬ئیخوانە عێراقیەكان وتویانە‬ ‫ئەوان بەشێكن لە ئێمە‪ ،‬ئایا ئەمرۆ ئەگەر‬ ‫داوای جیابوونەوە بدەن بە گوێیاندا چۆن‬ ‫دەرواننە ئەو خواستە نەتەوەیەی كە‬ ‫هەیانە؟‬ ‫دك��ت��ۆر موستەفا ع��ەل��ەوی‪ :‬ئەگەر‬ ‫بیروبۆچوونی ئیخوان لەبەرچاو نەگرین‬ ‫بۆ ئەو بابەتە‪ .‬لەو بارەوە من وای بۆ‬ ‫دەچ��م ه��ەر دەرگ��ا كردنەوەیەك بۆ‬ ‫جیابوونەوە نەك تەنها بۆ كوردانیش‬ ‫ئیتر داخستنی زۆر زەحمەتە و دەبێتە‬ ‫ف��اك��ت��ەری لێكهەڵوەشانی س��ەرپ��اك‬

‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‪ ،‬بۆیە ئێمە وەكو‬ ‫ع��ەرەب نامانەوێت « سایكس پێكۆ»‬ ‫یەكی دوەم‪ ،‬ل��ەم واڵت��ان��ەی ئێمەدا‪،‬‬ ‫دوب��ارەب��ێ��ت��ەوە‪ .‬ه��ەر ل��ەب��ەر ئەمەش‬ ‫وەك پێشتریش خستمەڕوو سیناریۆی‬ ‫جیابوونەوە كە سوودی بۆ هیچ الیەك‬ ‫نابێت‪ ،‬هەرچەند ئەگەر كوردان هەموو‬ ‫پێكەوە لەدەوڵەتێكی یەكپارچەدا‬ ‫كۆبوونایەتەوە باش بوو تا وەكو ئەو‬ ‫پارچە پارچە بوونە‪ ،‬ب��ەاڵم گرفتەكە‬ ‫لەوەدایە ئەمڕۆ چۆن كۆدەكرێنەوە؟ من‬ ‫پرسیارێك دەكەم ئایا توركیا هەرگیز‬ ‫رەزامەندی دەدات لە سەر ئەوە و رێگری‬ ‫ناكات‪ ،‬كاتێك خ��ۆی ئەندامی دی��اری‬ ‫پەیمانی ئەتلەنتی» ناتۆ»یە؟‬ ‫دوعا عەبدولعەزیز‪ :‬لە سەدەی رابردوودا‬ ‫و لەم ناوچەیەی رۆژهەاڵتی ناوین دوو‬ ‫چەمك زۆر باڵو و تۆخ كراوەبوونەوە‪،‬‬ ‫پەیوەستكراو ب��وون بەشوناسی ئەو‬ ‫واڵتانەوە كە لە ناوچەكەدا درووستكران‪،‬‬ ‫واتە رۆڵیان لە درووستكردنی واڵتەكاندا‬ ‫بینی‪ ،‬ئەوانیش چەمكەكانی «(نیشتمانی‬ ‫و ن��ەت��ەوەی��ی‬ ‫‪patriotism‬‬ ‫‪ )nationalism‬ب����وون‪ ،‬دی���ارە‬ ‫چەمكی نەتەوەیی زۆرتر باڵو و بەرچاو‬ ‫بوو‪ ،‬دەمانەوێت بزانین پاش بەهاری‬ ‫عەرەبی‪ ،‬ڕۆڵ��ی « ئاین»و «ئیتن»و‬ ‫«تایەفەگەری» لەو بوارەدا چی دەبێت؟‬ ‫مەگەر ئ��ەو رۆڵ��ە گ��ەر بگێڕێت‪ ،‬چۆن‬ ‫دەوڵەتێك ئەمڕۆ دەهێنێتە بەرهەم؟‬ ‫ئەمڕۆ گونجاوە كورد لەسەر چ بنەمایەك‬ ‫ئەو شەقاوە هەڵگرێت؟‬ ‫د‪ .‬دك��ت��ۆر موستەفا ع��ەل��ەوی‪ :‬لە‬ ‫ڕاستیدا ئەمڕۆ لە ڕۆژهەاڵتی ناویندا ئیتن‬

‫و ئاین و تایفەگەری‪ ،‬ڕۆڵی دروستكردنی‬ ‫دەوڵەت ناگێڕن‪ ،‬بەڵكو بوونەتە فاكتەری‬ ‫داب��ەش��ك��ردن و لێكترازان‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫سوریا‪ ،‬ئێستا لەباكوری رۆژهەاڵتیەوە‬ ‫شێوە دەوڵەتێكی كوردی درووستكراوە‪،‬‬ ‫دەیانەوێت وەك ئ��ەوەی عێراق ناوی‬ ‫بنێن هەرێمی ك���وردی‪ ،‬ك��ە ئەمەش‬ ‫پێشەكیەكە بۆ دابەشبوونی سوریا‪،‬‬ ‫دیارە من سەردانی هەرێمی كوردستانی‬ ‫عێراقم كردووە‪ ،‬ئااڵی كوردی و سروودی‬ ‫نیشتمانی كوردی‪ ،‬پۆلیس و سەرباز و‬ ‫قەزای تایبەت بەخۆیان هەیە‪ .‬بۆیە ئەگەر‬ ‫لە سوریا ئەمە بكرێت دابەشكردنی تری‬ ‫ب��ەدوواوە دەبێت‪ ،‬ئەوكات درووزیەكان‬ ‫و عەلەویەكان و سونیەكان و شیعەكان‬ ‫ه��ەری��ەك��ەی��ان داوای دەوڵ��ەت��ی خۆی‬ ‫دەكات‪ ،‬كە ئەم بانگەشە ئیتنی و ئاینی‬ ‫و تایفەگەرانە ترسناكی خۆیان هەیە‬ ‫لەسەر ئارامیی ناوچەكە‪ .‬ئەوەتا نووری‬ ‫مالیكی سەرۆك وەزیرانی عێراق چەند‬ ‫مانگ لەمەوبەر وت��ی‪« :‬ئەگەر ئەمڕۆ‬ ‫سوریا تووشی دابەشبوون بوو‪ ،‬رۆژی‬ ‫پاشی عێراقیش دابەشدەبێت» ‪.‬‬ ‫دوع��ا عەبدولعەزیز‪ :‬یانی دەت��ەوێ‬ ‫بڵێیت چ��ی؟ ل��ێ��رەدا ئ��ەت��ەوێ‌ بڵێیت‬ ‫سودمەند كێیە و زیانمەند كێیە؟‬ ‫دكتۆر موستەفا عەلەوی‪ :‬ئەمەوێ‬ ‫بڵێم س��ودم��ەن��دی ی��ەك��ەم ئەمریكایە‬ ‫و ه��ەوڵ��ی ئ���ەوەش دەدات‪ ،‬ئ��ەوەش‬ ‫پرۆژەی دابەشكردنی رۆژهەاڵتی ناوینە‪،‬‬ ‫ئەزانی من قوتابیەكم هەیە خەریكی‬ ‫نووسینی نامەیەكی دكتۆرا یە لەسەر‬ ‫«نەخشەی رۆژهەاڵتی ناوینی نوێ‌ لە‬ ‫الیەن ئەمریكاوە»‪ ،‬من سەرپەرشتی ئەو‬

‫كورد دوو سیناریۆی ئێستا لەبەردەمدایە‪ ،‬جیابوونەوەی تەواو و‬ ‫سەربەخۆبونیان لەو دەوڵەتانەی كە پێیانەوە گرێدراون و مێژوویەك‬ ‫لەناو ئەو دەوڵەتانەبوون‪ ،‬سیناریۆی دوەم جیانەبنەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫هەرێمێك‪ ،‬یان خودموختاریەكیان هەبێت و بە شادبونی‬ ‫تەواو بەهەمو ماف وئازادیە هاونیشتمانیەكانیان بگەن‬

‫نامەیەی دەكەم‪ ،‬ئێستا چەندین نەخشە‬ ‫و وێنە و سنوری جوگرافی دەوڵەتانی‬ ‫نوێ‌ لەو نەخشە نوێیەی بۆ رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوین دیاریكراوە‪ ،‬لەسەرچاوەی زۆر‬ ‫گرنگی ئەمریكیەوە دەستیكەوتووە‪،‬‬ ‫باس لەجۆرێك لە راستێتی ئەو نیازەی‬ ‫ئەمریكا دەكات كە دەیەوێت كاری بۆ‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫دوعا عەبدولعەزیز‪ :‬وەك دەزانیت ئەو‬ ‫واڵتانەی پاش بەهاری عەرەبی هێشتا‬ ‫سەقامگیریان تیادانیە‪ ،‬باشە چی بكرێت‬ ‫تا ئەم واڵتانە سەقامگیری سیاسی و‬ ‫كۆمەاڵیەتیان تیادا جێگیرببێت و نەبنە‬ ‫باوەشێك بۆ شەڕی ناوخۆ و تایفەگەری‪،‬‬ ‫بەڵكو ببنە دەوڵەتێكی بەهێز؟‬ ‫دكتۆر موستەفا عەلەوی‪ :‬لە راستیدا‬ ‫ئ��ەوە لەرێگەی دابەزاندنی هوشیاری‬ ‫سیاسیەوە‪ ،‬دەبێت كۆمەڵێكی نوخبەی‬ ‫سیاسی هوشیار و لێهاتووت هەبێت‪ ،‬كە‬ ‫خاوەنی توانایەكی باش لە كاریگەری دانان‬ ‫لەسەر تاك و هاوواڵتی سادە‪ ،‬كەسانێكی‬ ‫ئەوتۆ كە خاوەنی توانای موقنیعكەر و‬ ‫لێوەشاوە بۆ رێككردنەوەی بیر و ئایدیای‬ ‫خەڵكی سادە‪ ،‬بۆ ئەوەی ئەو دیاردە و‬ ‫بابەتە نەگەتیڤانە دووربخاتەوە‪ ،‬ئەمە بۆ‬ ‫نمونە لە میسردا ئەم كێشەیەمان هەیە‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوە بژاردیەكی سیاسی و حیزبی‪،‬‬ ‫یان پەرلەمانیمان نیە لەناو شەقامی‬ ‫میسری كە كاریگەی هەبێت لەسەر‬ ‫خەڵكی سادە‪ ،‬ئەوەشی هەیە كەمە و‬ ‫كاریگەریەكەیی دیاریكراوە‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫دەبێت بۆ ئەوەش پارتەكان گۆڕانكاری‬ ‫جەوهەری لە بیری سیاسیاندا بكەن‪،‬‬ ‫پێداچوونەوەیەك بۆ ئەو دۆخە بكەن‪.‬‬ ‫دوع��ا عەبدولعەزیز ‪ :‬دەوڵ��ەت هەیە‬ ‫لەسەر بنەمای رەگ��ەزی‪ -‬عیرقی‪ ،‬وەك‬ ‫ئیسرائیل‪ ،‬دام���ەزراوە‪ ،‬دەوڵ��ەت هەیە‬ ‫لەسەر بنەمای مەزهەبی‪ -‬تایفی‪ -‬ئاینی‬ ‫دام�����ەزراوە‪ ،‬وەك ئ��ێ��ران ‪ ،‬ه��ەری��ەك‬ ‫لەمانە ئەمڕۆ وەك خەتەرێكی ناوچەیی‬ ‫و هەرێمی لەسەر ئاسایش و جێگیری‬ ‫ناوچەكە باسییان لێوە دەكرێت‪ ،‬ئەم‬ ‫دەوڵەتانە چ كاریگەریەكی نەگەتیڤ لە‬ ‫سەر ئەم بابەتە و ئاسایش و رەوشی‬ ‫ناوچەكە و ئەمنی قەومی ئەم واڵتانە‬ ‫دادەنێن؟‬ ‫دكتۆر موستەفا عەلەوی‪ :‬بێگومان‬ ‫ئەمانە كاریگەری گرنگیان هەیە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫ئێران بەوەی كە هاوسێیەتی لەگەڵ عێراق‬ ‫و دەوڵەتانی كەنداودا هەیە‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫رۆڵی راستەوخۆی لەسەر ئەو واڵتانە‬ ‫هەیە‪ ،‬بەتایبەت ئەمڕۆ هاوپەیمانێكی‬ ‫وەك عێراقی هەیە‪ .‬من ب��اوەڕم وایە‬ ‫وەختەكارێك ئەمریكیەكان عێراقیان‬ ‫داگیركرد و چونە ناوخاكی عێراقەوە‪،‬‬ ‫هەوڵی چەسپاندنی بارودۆخێكی نوێیان‬ ‫دا ب��ەوەی شیعە ببێتە بنچینەی ئەو‬ ‫دەوڵەتە‪ .‬بۆیە ئەمریكیەكان گەورەترین‬ ‫خزمەتی مێژووییان ب��ە ئێرانیەكان‬ ‫ك���ردووە‪ ،‬دەوڵ���ەت بنەمایەكی شیعی‬ ‫هەبێت‪ ،‬ئەوەتا ئایەتواڵ سیستانی رابەری‬ ‫مەزهەبی شیعە لە عێراقدا لە بنچینەدا‬ ‫ئێرانیە‪ ،‬ئامادەش نەبوو رەگەزنامەی‬ ‫عێراقی وەربگرێت‪ ،‬تەنانەت من ناوێكی‬ ‫ترسناكتر ل��ەو بابەتەت پ��ێ دەڵێم‪،‬‬ ‫كەسێكە ناوێكی عەرەبی لەخۆی ناوە كە‬ ‫راوێژكاری حكومەتی عێراقیە بۆ كاروباری‬ ‫ئاسایشی نەتەوەیی‪ ،‬بەاڵم لەراستیدا نە‬ ‫عێراقیە و نەعەرەبیە‪ ،‬بەڵكو ئێرانیە‪ .‬بۆیە‬ ‫گەر رژێمی بەشار ئەسەد لەم شەڕەی‬ ‫سوریادا سەربكەوێت‪ ،‬ئەوە ئەو هیاللە‬ ‫شیعیەی كە «ئێران ‪ ،‬عێراق‪ ،‬سوریا‪،‬‬ ‫بەشێك لە لوبنانیش‪ ،‬دروستدەبێت‪ ،‬كە‬ ‫دەكەوێتە الی ژووروی دورگەی عەرەبی‬ ‫«خەلیج» و بەتەواوەتی دەبێتە هۆی‬ ‫داخستنی ئەو ناوچەیە بەسەریدا ‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەمە كارێگەریەكی نەگەتیڤی دەبێت‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )6‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬ ‫سةرثةرشتيار‪:‬‬ ‫بةهمةن تاهير نةريمان‬

‫‪6‬‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫ذمارة (‪ )6‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬

‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫ثاشكؤيةكة لةسةر كت َيبى (نه َينيى ثةرستطة)ى سةروةت خةرباوى‬

‫سه‌روه‌ت خه‌رباوی‪:‬‬

‫حةسن بةننا‪ ،‬وشةى ئيخوانى لةناوى سوثاكةى ئال سعودةوة‬ ‫رَ‬ ‫مششيةكةشى هةر لةوةوة وةرطرتوة‬ ‫وةرطرتوة و درومشى‬

‫نوسينى‪ :‬سةروةت خةرباوى‬ ‫وةرطيانى‪ :‬خةسرةو مرياودةىل‬ ‫رَِ‬

‫كتَيبى (نهَينيى ثةرستطة‪ ،‬نهَينية‬ ‫ش��اراوةك��ان��ى ئيخوان موسلمني)ة‪،‬‬ ‫ضاودَير لةرَيطةى ثاشكؤى (ئيخوانء‬ ‫ئ����ةزم����ون)ةوة ت�����ةواوى ئ���ةو كتَيبة‬ ‫بةضةند زجنريةيةك بآلودةكاتةوة‪ ،‬كة‬ ‫نوسةرو وةرطيرَِ‪ :‬خةسرةو مرياودةىل‪،‬‬ ‫وةريطيرَِاوةتة سةر زمانى كوردى‪.‬‬

‫بةشى نؤيةم‬ ‫لةسةر بريى بارووت‬ ‫ش َيخة حةكيمةكة ب��ةزةردةخ��ةن��ةوة سةيرى‬ ‫ك��ردم‪ :‬منت ناسييةوة؟ بةلَـآ ئ��ةو مامؤستا‬ ‫(ئةمحةد ئيرباهيم ئةبوغاىل) مامؤستاى زمانى‬ ‫عةرةبى بوو كة لةقؤناغى دوان��اوةن��دى وانةى‬ ‫ث َيوتوم‪ ،‬من لة لةميسرى نوآ لةمةيدانى (تريومف)‬ ‫لةقوتاخبانةى (مجال عبدالناصر القومية الثانوية)‬ ‫بووم‪ ،‬قوتاخبانةكة دةستةبذ َير َيك لةمامؤستايانى‬ ‫لةخؤطرتبو كة ئةستةمة دوبارةببنةوة‪ .‬بةشدارييان‬ ‫لةث َيكه َينانى ويذدامناندا كردء ث َيةكامنانيان خستة‬ ‫سةر ر َيطاى مةعريفة‪.‬‬ ‫ثةيوةندى ثتةو منى بةمامؤستاكانى زمانى‬ ‫عةرةبى دةبةستةوة‪ ،‬هةميشة طفتوطؤو مشتوم ِرم‬ ‫سةبارةت بةلقة جياوازةكانى ئ��ةدةب لةطةلَدا‬ ‫دةك��ردن��ةوة‪ ،‬س��ةرؤك��ى بةشى زمانى عةرةبى‬ ‫لةقوتاخبانةكةدا مامؤستاى دكتؤر (عبدالعزيز‬ ‫املصري) بوو‪ ،‬يةك َيك لةهةلَكةوتوترينى ئةوانةى‬ ‫وان��ةى زمانى عةرةبييان لةميسر لةم ماوةيةدا‬ ‫وتؤتةوة‪ ،‬شاعري َيكى ط��ةورةو ئةديب َيكى كارامة‬ ‫ب��وو‪ ،‬مامؤستايةكيش بوو خ��اوةن توانايةك كة‬ ‫هةموانى ناضاردةكرد طو َيى بؤ راد َيرن‪ ،‬وةك ئةوى‬ ‫َ‬ ‫جلةوى دلَيانى بةدةستةوةب َيت‪ ،‬لةهةمانكاتدا‬ ‫وانةكانى زمانى عةرةبى قوتابيانى دواناوةندى‬ ‫ل��ةرادي��ؤى (ص��وت ال��ع��رب)دا ث َيشكةشدةكران‪،‬‬ ‫لةكاتذميرَ ث َينجى ئ َيوارةى هةموو دووشةممةو‬ ‫ث َينجشةممةيةكدا‪ ،‬مامؤستاى دووةميش (ئةديب‬ ‫ئةركان) بوو‪ ،‬كة بةرةطةز تورك بوو‪ ،‬بةراستى‬ ‫ئ��ةدي��ب ب��وو و خ��ؤى ب��ةي��ةك� َي��ك لةشاعريانى‬ ‫قوتاخبانةى ديوان دادةنا كة عةباس عةقاد داي‬ ‫مةزراندبوو‪ ،‬ئةو شيعرى لةال خؤشةويست كردمء‬ ‫بؤ نوسينى هاني دام‪ .‬س َييةميشيان مامؤستا‬ ‫(ئةمحةد ئيرباهيم ئةبوغاىل) بوو كة لةثؤىل يةكةمى‬ ‫دواناوةنديدا وانةى عةرةبى ث َيوتني‪ ،‬لةسةرجةم‬ ‫سالَةكانى خو َيندنى دوان��اوةن��دي��ش��دا ئاينى‬ ‫ث َيدةوتني‪ ،‬ئايندارو ملكةض بوو‪ ،‬هيض ئايةت َيكى‬ ‫لةقورئان نةدةخو َيند كة فرم َيسك لةضاوةكانى‬ ‫نة ِرذ َينةخوار‪ .‬رؤذطار َيكم لةطةلَيدا هةية‪ ،‬زةمةن‬ ‫خستبونية ذ َير داروثةردوى خؤيةوة‪ ،‬بةآلم هةرطيز‬ ‫ناس ِر َينةوة‪ ،‬ثةيوةنديم ث َيوةى هةر بةردةوام بوو‬ ‫تا خو َيندمن تةواوكرد‪ ،‬دواتر بةتةواوى ثةيوةنديم‬

‫به‌رگی کتێبه‌که‌ی سه‌روه‌ت خه‌رباوی‬ ‫ث َيوة ثض ِرا‪ ،‬كات َيك ئةم يادةوةريانة بةم َيشكمدا‬ ‫دةهاتن‪ ،‬لةمزطةوتدا خؤمم دةبينى بؤى دة ِروامن‪،‬‬ ‫س��ةري��م خستؤتة ن��او دةس��ت��ةك��امن��ةوةو ماضى‬ ‫دةكةم‪ ،‬سةرسامم لةوةى لةبريى نةضوومةتةوة‪،‬‬ ‫ئ��اى ل��ةم س���ةرةى ر َينمايى دةك���ردو خةريكى‬ ‫ثةروةردةكردن بوو‪ ،‬كؤمةلَ َيكى زؤر لةبليمةتانى‬ ‫ميسر لةذ َير دةستى ئةودا خو َيندويانة‪ ،‬لةوانةش‬ ‫راو َيذكار ع َيزةدين عةبدوخلالق‪-‬ى ج َيطرى سةرؤكى‬ ‫دادطاى هةلَوةشاندنةوةى ئ َيستاو دكتؤر حمةمةد‬ ‫نةسر فايدى بةر َيوةبةرى يةك َيك لةطةورةترين‬ ‫كؤمثاكانيانى دةرمان‪ ،‬هةروةها ئةندازيار ئوسامة‬ ‫فةرهود‪ ،‬يةك َيك لةناودارترينى ثسثؤ ِرانى ئةندازياري‬ ‫ف � ِرؤك��ةوان��ى لةميسر ك��ة خ��اوةن��ى ث َيطةيةكى‬ ‫ط��ةورةي��ة لةدةستةى ف ِرؤكةوانيى مةدةنيدا‪.‬‬ ‫ساميح مةدحةت يةك َيك لةطةورة بة ِر َيوةبةرانى‬ ‫َ‬ ‫فةيسةل‪ .‬راو َيذكار مستةفا حمةمةد ئةمني‪،‬‬ ‫بانكى‬ ‫سةرؤكى دادطاى تاوان‪ ،‬راو َيذكار مستةفا بةهؤى‬ ‫الساريىء هاروهاجيةوة ثؤلةكةى دةوروذاندو هةلَي‬ ‫دةطيرَ ِ ايةوة‪ ،‬لةبةر ئةوة مامؤستا ئةمحةد نازناوى‬ ‫(املعتوه‪ :‬ش َيتؤكة)ى ل َينابوو‪ ،‬تةنانةت تائ َيستاش‬ ‫لةن َيو هاو ِر َيياندا هةر ئةو نازناوةى هةية‪ ،‬ئةمة‬

‫جطة لةراو َيذكار ناسر بةدةوى سةرؤكى دادطاى‬ ‫بةسةركردنةوةو هى تريش كة ناوه َينانيان ئاسان‬ ‫نية‪ .‬ه��ةروةه��ا لةمامؤستا ئةمحةد ئيرباهيمى‬ ‫وانةب َيذى ئاينء زمانى عةرةبييةوة‪ ،‬منى قوتابى‬ ‫بضكؤلةى ثؤىل يةكى ن��اوةن��دى‪ ،‬زؤر َيكم زانىء‬ ‫زؤر َي��ك ت َيطةيشتم‪ ،‬كات َيك قسةى دةك��رد‪ ،‬تةنيا‬ ‫بةطو َيضكةكامن طو َيم لـ َينةدةطرت‪ ،‬بةلَكو بةهةموو‬ ‫بوومنةوة طو َيم لـ َيدةطرت‪ ،‬لةوةوة فيرَ بووم كة‬ ‫خوا َ‬ ‫ئةقلى بؤ دروستكردوين نة تةنيا بؤ ئةوةى‬ ‫َ‬ ‫ت َيبطةينء ذيانى دنيامان بذين‪ ،‬بةلكو بؤ ئةوةى‬ ‫ئازاديى هةلَبذاردمنان هةب َيت‪ ،‬يةكةمني قؤناغيش‬ ‫لةقؤناغةكانى ئازادى بريتية لةخو َيندنةوة‪ ،‬لةيادمة‬ ‫رؤذ َيكيان كات َيك لةثؤلدا قسةى بؤ دةكردين ث َيم‬ ‫وت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئايا خويندنةوةى قورئان باشرتين خويندنةوة‬ ‫نية؟‬ ‫طوزارشت َيكى ثآ ومت كة لةيادةوةرميدا هةر‬ ‫ماوةتةوة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةم��ة خ��وي��ن��دن��ةوةى ئاسايى ن��ي��ة‪ ،‬بةلكو‬ ‫ثةيوةندىء خؤشةويستىء وةجدة‪ ،‬طةر دةتةو َيت‬ ‫خوا قسةت لةطةلَدا بكات ئةوا قورئان خبو َينة‪.‬‬

‫هةروةها لةوةى لةمامؤستا ئةمحةد ئيرباهيمةوة‬ ‫زانيومة‪ ،‬ئةوةية كة كؤمةلَ َيك هةن بانطةواز بؤ‬ ‫خوا دةكةنء ناويان (كؤمةلىَ ئيخوان موسلمني)ة‪،‬‬ ‫ث َيشرت هيضم لةبارةيانةوة نةبيستبوو‪ ،‬يةكةجمار‬ ‫واه���ات ب� مَ‬ ‫�ةدل��دا ك��ة ر َيباز َيكى سؤفيطةريية‪،‬‬ ‫لةثاشاندا ئةوةم ل َيوةزانى كة تامةزرؤى كردم بؤ‬ ‫ئةم كؤمةلَةيةو بةسؤزى كردم بةرانبةر بةوةى‬ ‫توشى دةب � َي��ت‪ ،‬ئ��ةوةش لةديسةمبةرى سالىَ‬ ‫‪1973‬دا‪ ،‬لةيةك َيك لةوانةكانى ئايندا مامؤستا‬ ‫ئةمحةد ئيرباهيم هةوالَ َيكى بؤ باسكردين‪ ،‬لةكاتى‬ ‫اس َأ ْن يُ رْ َ‬ ‫راظةكردنيدا بؤ ئايةتى َ(أ َح ِس َب َّ‬ ‫ت ُكوا َأ ْن‬ ‫الن ُ‬ ‫َ‬ ‫َي ُقولُوا َآ َم َّنا َو ُه ْم اَل يُ ْف َت ُنونَ )‪( ،‬ئايا خةلكى ث َييانواية‬ ‫بةوة وازيان لـ َيبه َينر َيت كة َبلينَ باوة ِرمان ه َيناوةو‬ ‫توشى بةآلو تاقيكردنةوةش نةبن)‪ ،‬هةوالَ َيك وةك‬ ‫هةورةتريشقة وابوو و لةو كاتةدا نةماندةتوانى‬ ‫ئيستيعابى بكةين‪ ،‬لةماوةى شةستةكاندا زانيمان‬ ‫بؤ ضةند سالَ َيك بةتؤمةتى هةواداريى بؤ كؤمةلىَ‬ ‫ئيخوان موسلمني زيندانيى بووة‪ ،‬لةسالىَ ‪1971‬‬ ‫لةبةندخيانة هاتؤتة دةرةوة‪ ،‬ئةوةشم لةيادة‬ ‫كة رؤذ َيكيان ل َيم ثرسى‪ :‬ئايا بةندخيانة سةختء‬ ‫بةئازار بوو؟‬

‫َ‬ ‫دلنيام لةوةى ئيخوان لةناو سوثادا خاوةنى ر َيكخستنة و‬ ‫ماوةيةكة كاردةكات‪ ،‬ئةمةشم لةر َيطةى يةك َيك‬ ‫لةو برايانةوة زانى كة لةئوسرةيةكى ئيخوانيدا لةناوضةى‬ ‫مَ‬ ‫لةطةلدا بوون‬ ‫زةيتون‬

‫وت��ى‪( :‬بةندخيانة ئةزموون َيك بوو هاتة َ‬ ‫ثال‬ ‫ذيامنةوة‪ ،‬طيانى بةخؤشةويستى خوا ئاودا‪ ،‬ضونكة‬ ‫لةبةندخيانةدا لةخةلَوةتدا ب��وومء خواثةرستيم‬ ‫دةكردو لةدروستكراوكانى خوا رادةمام‪ ،‬لةكات َيكدا‬ ‫لةبةندخيانة بووم زانيم بةندكردنى جةستةكان‬ ‫بةهاى نية‪ ،‬بةلَكو سةخترتينى ئ��ةوةى بةسةر‬ ‫مرؤظدا ت َيدةثة ِر َيت بريتية لةبةندكردنى طيانةكان)‪.‬‬ ‫ئ��ةم طوزارشتة بةهةلَكةنراوى ل��ةي��ادةوةرمي��دا‬ ‫م��اوةت��ةوةو هةرطيز طيانى بةج َيه َيشتووة‪،‬‬ ‫كات َيكيش ضوومة كؤليذى مافةوة طوزارشت َيكم‬ ‫خو َيندةوة كة ئينب تةميية وتبووىء نزيك بوو‬ ‫لةرووى ماناوة لةدةرب ِرينةكةى ئةبوغاىل مامؤستام‪،‬‬ ‫طوزارشتةكةش بريتية لة‪( :‬بةندكردمن خةلَوةتةو‬ ‫نةفيكردمن طةشتوطوزار‪ ،‬كوشتنم شةهيديية)‪.‬‬ ‫***‬ ‫ئةو رؤذةم بةدياري بؤ خؤم دانا‪ ،‬كة مامؤستا‬ ‫ئةمحةد ئيرباهيم ئةبوغاليم‪ ،‬دواى بيستء حةوت‬ ‫س� َ‬ ‫�ال ل��ةداب � ِران ت َيدا بينى‪ ،‬ديارييةك خوا بؤى‬ ‫ن��اردمب‪ ،‬ضونكة تؤ كات َيك ئةو كةسانة دةبينيت‬ ‫كة خؤشتدةو َين‪ ،‬بةتةنيا ئةوان نابينيت‪ ،‬بةلَكو‬ ‫ئةو زةمةنةش دةبينيت كة لةطةلَيدا‪ ،‬ب��ةروداو‬ ‫و كةسايةتىء الوةكانىء ضاالكيةكانيةوة ت َييدا‬ ‫ذياويت‪ ،‬لةبةر ئةوة ئةو ئاميرَ ة راستةقينةيةى‬ ‫زةم��ةن كة لةباريداية بؤ زةمةنطةل َيكى ديكةت‬ ‫بطو َيزر َيتةوة‪ ،‬بريتية لةوةى كةسان َيك ببينيتةوة‬ ‫كة ساآلن َيكى زؤرة ل َييان داب ِروايت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫مامؤستا ئةمحةد ئيرباهيم لةبالةخانةيةكى‬ ‫كؤندا‪ ،‬لةشةقامى (خنلة املطيعي)ى نزيك لةناوضةى‬ ‫سةفريةوة لةميسرى نوآ دادةنيش َيت‪ ،‬خوا كض َيكى‬ ‫بؤ ل (‪)4-3-2‬‬

‫ذمارة (‪ )6‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬ ‫ث َيداوة كة لةنةوةدةكانى سةدةى رابردوودا شوى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل م�َي�رَ دة ثزيشكةكةيدا رؤيشنت بؤ‬ ‫ك��رد‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كةنةدا كة لةو َيدا نيشتةجآ بووة‪ ،‬ضةند سال َيك‬ ‫دواى كؤضكردنى كضةكةى‪ ،‬هاوسةرى مامؤستا‬ ‫ئةمحةد دةمر َيتء بةتةنيا ج َييدةه َي َل َيت‪ ،‬وردة‬ ‫وردة ماوةى مانةوةكةى لةمزطةوتى (قاهر التتار)‬ ‫دا ل��ةدواى نو َيذةكان در َي��ذة دةك��ات��ةوة‪ ،‬هةتا‬ ‫وايل َيد َيت زؤربةى رؤذةكة لةمزطةوتدا دةباتةسةر‪،‬‬ ‫هيض ناكات جطة لةخو َيندنةوةى قورئانى ثريؤز‬ ‫ملكةضانةو خؤيةكالكةرةوانة بؤ خ��وا‪ ،‬ب��ة ِروى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫خ��ؤشء قسةى ن��ةرم��ةوة نةب َيت قسة‬ ‫خةلَكيدا ناكات‪ ،‬لةمالَةكةشيدا كاتى بةيانى‬ ‫بة ِر َيدةكات‪ ،‬دواى طة ِرانةوةى لةنو َيذى بةيانى‪،‬‬ ‫بةخو َيندنةوةى هةند َيك لةو كت َيبانةى سةرضاوةى‬ ‫بنة ِرةتني لةسةرجةم لقةكانى مةعريفةدا‪ ،‬ئينجا‬ ‫بةدةستوخةتة ج��وان��ةك��ةى ه��ةن��د َي��ك لةكاتى‬ ‫خؤى بةنوسينةوةى بريؤكةكانى بةر َيدةكات‪.‬‬ ‫خوا كاروبارى ذيانى بؤ ئاسانكردوة‪ ،‬كة رؤذانة‬ ‫خامن َيكى ب��اش س��ةري��دةداتء خ��واردن��ة كةمة‬

‫مةرجةعيةتى ئيسالمى‪ ،‬ضووينة هةلَبذاردنيشةوة‬ ‫لةسةنديكاى ثار َيزةراندا لةذ َير درومشى (بةلَـآ‬ ‫دةمانةو َيت ئيسالمى ب َيت)‪ ،‬هةروةها ئيخوان‬ ‫لةث ِروثاطةندةكانى راطةياندنياندا دةلَينَ (ئيسالم‬ ‫ضارةسةرة)‪ ،‬هةموانيش دةلَينَ (االسالم السياسي)‪،‬‬ ‫ئايا بؤضوونى خؤمت لةم بارةيةوة بؤ راظةناكةيت؟‬ ‫مامؤستا ئةمحةد ئةبوغاىل بةش َيواز َيكى شريينى‬ ‫منداآلنة ث َيكةنى‪ ،‬وت��ى‪ :‬ئيسالم ض��ارةس��ةرة‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيش ك َيشةكةن‪.‬‬ ‫منيش ث َيكةنيمء ومت‪ :‬من بةراستى دةمةو َيت‬ ‫زانيارى زياترم دةستبكةو َيت سةبارةت بةوةى‬ ‫ث َيت ومت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لىَ‬ ‫مامؤستا هةناسةيةكى ق���وو هةلك َيشاو‬ ‫بةه َيمنيةوة وتى‪ :‬ئيسالمى سياسىء ئيسالمى‬ ‫كؤمةآليةتىء ئيسالمى ثةرستشطةراو ئيسالمى‬ ‫ئابورى‪ ،‬ئةمانة دابةشكارييةكى نامؤو طوماناوينء‬ ‫لةئيسالمدا نني‪ ،‬ئيسالم يةك شتةو دابةشء كةرت‬ ‫ناكر َيت‪ ،‬طو َيم لـآ بطرة كو ِرة ئازيزةكةم‪ ،‬وشةى‬ ‫ئيسالمىء داتاشراوةكانى لةو وشانةن هاتونةتة‬

‫‪2‬‬ ‫لةكاهينانى خاوةن ثريؤزيى‪ ،‬هةر ئةوانيش خاوةنى‬ ‫ت َيطةيشنت لةئيسالمن‪ ،‬لةو رووةوة كة بؤت نية‬ ‫بةتةنيا بؤ خؤت ل َيى ت َيبطةيت دةب َيت لة تةفسريي‬ ‫ئةوانةوة واتا ستاندارةكانى ئاين وةربطريت‪ ،‬بؤت‬ ‫نية بةو ش َيوةية ل َيى ت َيبطةيت كة ئةو دةشتةكية‬ ‫سادةية ل َيى ت َيطةيشتووة كة ث َيغةمبةر (د‪.‬خ)‬ ‫لةبارةيةوة وتويةتى‪( :‬قل آمنت باهلل ثم استقم)‬ ‫َ‬ ‫(بلـآ باوة ِرم‪ ،‬بةخوا ه َيناو بةردةوامبة لةسةرى)‪.‬‬ ‫مامؤستا لةقسةكردن وةستاو لةثاشاندا ث َيى ومت‪:‬‬ ‫ضاوة ِروان بة‪ ..‬هةستاو ضوو بؤ الى كت َيبخانةكةى‬ ‫كة شو َين َيكى طةورةى طرتبو‪ ،‬كت َيب َيكى لةيةك َيك‬ ‫لةرةفةكانةوة ه َينا‪ ،‬ئينجا لةسةر قةنةفةكةى‬ ‫دانيشتء وتى‪:‬‬ ‫ئ َيمة لةهةموو شو َين َيكدا ك ِرنوش بؤ خوا دةبةين‪،‬‬ ‫زةوى هةمووى مزطةوتة (شو َينى نو َيذو ك ِرنوشة)‬ ‫بؤمان‪ ،‬ثةيامبةر (د‪.‬خ) لةفةرموودةدا ث َيى وتوين‪:‬‬ ‫(جعلت لي االرض مسجداً وطهوراً)‪ ،‬واتة (زةوى‬ ‫بؤم كراوة بةمزطةوتء ثاككةرةوة) (شو َينى نو َيذو‬ ‫ثاككةرةوة لةحالَةتى تةيةمومدا)‪ ،‬وةرطيرَ ِ ‪ ،‬كةضى‬

‫بؤ جؤرة ض َيك َيكى ثريؤز َيتى وةربضةرخ َيت كة‬ ‫نةتوانني بةهؤيةوة هيض رةخنةيةك ئاراستةى‬ ‫(شيخ االسالم يان حجة االسالم‪ ،‬يان عامل االسالم‪،‬‬ ‫يان برهان االسالم) َيك بكةين‪ ،‬ئينجا طةر رةخنةشت‬ ‫لةو بزاظة طرت كة بة (ئيسالمي) ناوزةدى دةكةين‪،‬‬ ‫ئةوا لةدلىَ هةوادارانى ئةم بزاظةدا ئةوة دةضةسث َيت‬ ‫ك��ة ت��ؤ دذى ئيسالميت‪ ،‬م��ةط��ةر ت��ؤ رةخنةت‬ ‫لةكؤمةلَ َيكى (ئيسالميى) نةطرتوة؟ دةى كةواتة تؤ‬ ‫دوذمنى ئيسالميت يان رقت لةئيسالمة‪.‬‬ ‫ث َيموت‪ :‬قسةيةكة خاوةنى بةهاى خؤيةتى‬ ‫مامؤستا‪ ،‬ب��ةآلم ئةى ئةم زاراوةي���ة ضؤن هاتة‬ ‫ذيامنانةوة؟‬ ‫تاو َيك ب َيدةنط بوو‪ ،‬وةك ئةوةى بريةكانى خؤى‬ ‫كؤبكاتةوة‪ ،‬دواتر سةير َيكى كردمء ئةو كت َيبةى‬ ‫بةرزكردةوة كة بةدةستيةوة بوو و وتى‪ :‬كو ِرى‬ ‫خؤم‪ ،‬ئةم وشةية نة لةقورئانء نة لةفةرموودةدا‬ ‫نةهاتووة‪ ،‬ئةو ضةمكانةى لةقورئاندا هاتوون‬ ‫بريتني ل��ة (مسلم‪ ،‬مسلمة‪ ،‬مسلمون)‪ ،‬ب��ةآلم‬ ‫(اسالمي‪ ،‬اسالمية) لةقورئاندا نني‪ ،‬خواى طةورة‬

‫عةبدولعةزيز ئال سعود لةطةأل فرانكلني رؤزف َي َلدت سةرؤكى ئةوساى ئةمةريكا‬ ‫زاهيدانةكةى بؤ ل َيدةن َيتء مالَةكةى بؤ ر َيكدةخات‪،‬‬ ‫دراوس َيكانيشى ماوة بةماوة سةردانى دةكةن‪.‬‬ ‫دواى دوو رؤذ لةم سةردانةم لةطةلَيدا لةمزطةوت‪،‬‬ ‫كة كاريطةرييةكى طةورةى لةفيكرو بريكردنةوةمدا‬ ‫دروستكرد‪ ،‬بةرةبةيان ضوومة الى بؤ مزطةوت‪ ،‬بؤ‬ ‫ئةوةى لةطةلَيدا نو َيذبكةمء رؤذطار َيكيش به َينمةوة‬ ‫ياد كة تةنيا خةونء خوليا دةيه َين َيتةءة ياد‪ .‬دواى‬ ‫نو َيذيش بردمى بؤ مالَةكةى (ئةو مالَةى كات َيك‬ ‫ضوومةتة ناوى كة ه َيشتا هةرزةكار ب��ووم)‪ ،‬كة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةند َيك لةهاو ِر َيياندا بةمةبةستى ثرسيارو‬ ‫طفتوطؤ دةضووين‪ .‬دواى ئةوةى لةئامادةكردنى‬ ‫ذةمى بةيانىء ئامادةكردنى ضادا يارمةتيمدا‪ ،‬بؤ‬ ‫قسةكردن دانيشتني‪ ،‬ئةوة يةكةم جار بوو لةوة‬ ‫ت َيبطةم كة ناتوانيت ب ِريار بةسةر شتةكاندا بدةيت‬ ‫لةر َيطةى روالَةتةكانيانةوة بةو ث َييةى ب ِريارةكةت‬ ‫لةو كاتةدا رووك��ةش دةب َيت‪ ،‬هةر لةو كاتةشدا‬ ‫ت َيطةيشتم ضؤن كات َيك كة بةندة حَ‬ ‫سالةكة بةموسا‬ ‫ب َع َلى َما مَ ْل حُ ِ‬ ‫با)‪،‬‬ ‫ت ْط ِب ِه ُخ رْ ً‬ ‫دةلَ َيت ( َو َك ْي َف َت ْص رِ ُ‬ ‫َ‬ ‫(ضؤن خؤت رادةطريت لةسةر شت َيك كة هةوالت‬ ‫لةبارةيةوة نةب َيت‪ ،‬وات��ة هيضى لـآ نةزانيت)‪،‬‬ ‫ئاطادارى كردؤتةءة كة لةسةر زانينى روكةش‬ ‫نةوةست َيت‪.‬‬ ‫لةدانيشتنى يةكةممدا ل َيم ث��رس��ى‪ :‬كات َيك‬ ‫لةمزطةوتدا بينيميت وت��ت كةشت َيك نية ناوى‬ ‫(ئيسالمى) ب َيت‪ ،‬لةكات َيكدا كة من بةدر َيذايى‬ ‫تةمةمن لةسايةى بزوتنةوةيةكى ئيسالميىء‬ ‫كؤمةلَ َيكى ئيسالميدا ذياوم كة بريتيية لةئيخوان‪،‬‬ ‫لةبوونى خؤم لةئيخواندا دةدوامء دةم طوت‪ :‬من‬ ‫لةسايةى ئةزموون َيكى (ئيسالمي)دام‪ ،‬بةئايدياكانى‬ ‫خؤمانيشمان دةط���وت‪( :‬امل��ش��روع االس�لام��ي)ء‬

‫ناو زمانةكةمانةوة‪ ،‬لةش َيواندنى شةيتانة كة‬ ‫دةيةو َيت ئاينة ئاسانء سادةكةمان‪ ،‬كة بةندة‬ ‫بةبآ ن َيوةند راستةوخؤ ت َييدا روو لةخوا دةكات‪ ،‬بؤ‬ ‫ئاين َيكى كةهةنوتيانةى ئالَؤز بطؤ ِر َيت‪ ،‬كة ضين َيكى‬ ‫ت َيدا ب َيت بةضينى ئيسالميةكان ناوزةدبكر َين‪ ،‬كة‬ ‫هاوش َيوةى ضينى كاهينةكانةو ضين َيكى ديكةش‬ ‫ن��اوى ضينى زانايان ب َيت‪ ،‬ئاطادارت دةكةنةوة‬ ‫لةبةرهةلَستيكردنى ضينى ئيسالميةكان‪ ،‬ضونكة‬ ‫ئةوان نو َينةرايةتى ئيسالم دةكةن!!‬ ‫ئيدى ئةوان وةك بالَيؤزء بالَيؤزخانة وةهان‪،‬‬ ‫بؤ منونة ئةطةر تؤ لة وآلتةكةتدا هيرَ شت كردة‬ ‫سةر بالَيؤزى دةولَةت َيكى بيانى‪ ،‬يان دةستدر َيذيت‬ ‫كردة سةر خاكى بالَيؤزخانةكة‪ ،‬وةك ئةوة واية‬ ‫دةستدر َيذيت كردب َيتة سةر خودى دةولَةتةكةى تر‬ ‫خؤى‪ ،‬بةهةمان ش َيوة طةر رةخنة لةئيسالميةكان‬ ‫بطريت وةك ئةوة واية رةخنةت لةئيسالم خؤى‬ ‫طرتب َيت‪ ،‬ئاطاداريشت دةكةنةوة لةوةى رةخنة‬ ‫لةضينى زانايانيش بطريتء طوزارشت َيكى ترسناك‬ ‫لةبةرانبةرتدا دةلَ�َي�نَ كة بريتية لة (ئاطادار بة‬ ‫ب��راك��ةم‪ ،‬طؤشتى زان��اي��ان ذةه��راوي��ي��ة)‪ ،‬خةلَكة‬ ‫طشتيةكةش وادةزان َيت ئةمة فةرمودةية‪ ،‬لةكات َيكدا‬ ‫كة فةرموودة نية‪ ،‬بةلَكو وتةيةكةو يةك َيك لةزانايان‬ ‫وتويةتى كة (احلافظ بن عساكر)ة‪ ،‬لةن َيوان ئةم‬ ‫(ابن عساكر)ة كة شافيعى مةزهةبةو حةنبةليةكاندا‬ ‫ناكؤكيى فيقهى دروستدةب َيت‪ ،‬تريى رةخنةى‬ ‫ئ��اراس��ت��ةدةك��ةن‪ ،‬ئةويش دةي��ةو َي��ت دةستيان‬ ‫بطر َيتء ر َيطرييان لةرةخنةطرتن لـآ بكات‪ ،‬ئيدى‬ ‫ئةم طوزارشتةيان ثآ دةلَ َيت‪ ،‬سةيريش لةوةداية‬ ‫سةروةت طيان كة ئ َيستا حةنبةلييةكان خؤيان ئةم‬ ‫طوزارشتة بةكاردةه َينن!! بةوةش بوون بةضين َيك‬

‫ئ َيمة لةبنيادنانى مزطةوتةكاندا بةزةخرةفةو ثايةو‬ ‫رايةخةكانىء طومةزة بةرزةكانى كة لةستايلى‬ ‫رؤمانيى نزيك دةب َيتةوة‪ ،‬هونةركاريى دةكةين‪،‬‬ ‫هةروةها منارة َبلندةكانيشى‪ ،‬بةطو َيرةى تيرَ ِ وانينة‬ ‫مرؤييانةكةمشان وتومانة‪ :‬ئا ئةمةية بيناسازيى‬ ‫ئيسالميى!! بؤضى ت��ةرز َي��ك��ى بيناسازييانة‬ ‫ك��ة ب��ةره��ةم��ى ب��ةه��رةى يةك َيكة ل��ةم��رؤظ‪ ،‬كة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانيش نةب َيت‪ ،‬بؤ بيناسازييةك‬ ‫دةش َيت‬ ‫َ‬ ‫وةردةضةرخيت كة شكؤمةندىء بةهاى خؤى لةو‬ ‫وشةى (ئيسالميبوون‪ :‬اسالمية)وة دةستبكةو َيت كة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانة‬ ‫ث َيوة دةلك َينر َيت؟! ئةمة بيناسازيى‬ ‫نةك ئيسالم‪ ،‬بؤ تةنيا جار َيك ئةوة تاقيبكةرةوة‬ ‫كة وتار َيك بنوسيتء ت َييدا َبل َييت‪( :‬بيناسازيى‬ ‫ئيسالميى بيناسازييةكة زةوقسزو ب َيمانا‪ ،‬ياخود‬ ‫بينا سازييةكى دواكةوتوانةية)‪ ،‬ئينجا ب ِروانة‬ ‫روبة ِروى ض تةكفريكردن َيك دةبيتةوة‪ ،‬لةكات َيكدا كة‬ ‫تؤ رةخنة لةفيكر َيكى مرؤيى دةطريت‪ ،‬فيكر َيكى‬ ‫مرؤيى رةتدةكةيتةوة نةك ئاين َيكى ئيسالمى‪ ،‬خؤ‬ ‫ئةطةر تو ِرةش بوويت لةوةى فةرمان ِرةواكامنان‬ ‫بةدر َيذايى ضةندين سةدة مومارةسةيان كردووة‪،‬‬ ‫بنوسة‪( :‬م َيذووى ئيسالميى م َيذوويةكى خراثة)‪،‬‬ ‫ئينجا ضاوة ِر َيى طروثةكانى تةكفري بكة سةروةت‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫طيان‪ ،‬لةكات َيكدا تؤ رةخنة لةم َيذووى‬ ‫دةطريت نةك هى ئيسالم‪ ،‬هيرَ شةكةشت هةر بؤ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانة بةتةنيا‪ ،‬م َيذووى ئيسالم‪ ،‬وةك ث َيم‬ ‫وتيت‪ ،‬لةرؤذى وةفاتى ثةيامبةرةوة كؤتايهاتووة‪،‬‬ ‫ناتوانيت لةهةند َيك شو َين نزيك ببيتةوة كة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان تةقديسيان ك��ردووة‪ ،‬لةبةر ئةوةى‬ ‫ناوةكةى بة (ئيسالم)ةوة لكاوة‪ ،‬بةوةش ئيبليس‬ ‫ئةم دةرب ِرينةى خستوةتة سةر زمانان بؤ ئةوةى‬

‫لةسورةتى بةقةرةدا دةفةرمو َيت‪َ ( :‬ربَّ َنا َو ْاج َع ْل َنا‬ ‫ي َلك َو ِم� ْ‬ ‫�ن ُذ ِّريَّ ِت َنا ُأ َّمً��ة ُم ْس ِل َم ًة)‪( ،‬خواية‬ ‫ُم ْس ِل َم نْ ِ‬ ‫مَ‬ ‫موسولان بون (تةسليمبوو‬ ‫مبانكةيت بةكؤمةلَ َيكى‬ ‫مَ‬ ‫موسولانء‬ ‫ث َيت‪ ،‬وةضةكةمشان بكةيتة كؤمةلَ َيكى‬ ‫تةسليم)‪ .‬نةيطوتووة (اسالمية)‪ ،‬نةشيطوتووة‬ ‫(اسالمي)‪ ،‬لةهةمان سورةتدا دةلَ َيت‪َ ( :‬فلاَ مَُ‬ ‫تو ُت َّن‬ ‫مَ‬ ‫بةمسولانى نةب َيت)‪،‬‬ ‫إاَِّل َو َأ ْن ُت ْم ُم ْس ِل ُمونَ )‪( ،‬مةمرن‬ ‫منونةش لةجمؤرة لةقورئاندا زؤرن‪ ،‬لةئاىل عيمراندا‬ ‫ئةم ئايةتةت هةية ( َما َكانَ ِإ ْب َراهِي ُم َي ُهو ِديًّا َو اَل‬ ‫َن ْص َرا ِن ًّيا َو َل ِك ْن َكانَ َح ِني ًفا ُم ْس ِل ًما) (ئيرباهيم نة‬ ‫جولةكة بوو و نة مةسيحى‪ ،‬بةلَكو حةنةفيةكى‬ ‫مَ‬ ‫موسولان بوو)‪ ،‬لةسورةتى يونسيشدا‪َ ( :‬ت َو َّف يِن‬ ‫َ‬ ‫(بةموسلمانى مب مر َينةو‬ ‫ِالصالحِ ِ نَي)‬ ‫ُم ْس ِل ًما َو َألحْ ِ ْق يِن ب َّ‬ ‫مب طةيةنة بةثياوضاكان)ء بةمش َيوةية‪ ،‬بةهةموو‬ ‫فةرهةنطة كؤنةكانيشدا طة ِرام نةمدؤزييةوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫لةيةك َيك لةو جارانةدا ر َيكةوتى وشةى (االسالمي)ء‬ ‫(االسالميني)م كرد‪ ،‬الى ئةم زانايانة خو َيندمنةوة‪:‬‬ ‫وةك ئةبو حةسةنى ئةشعةرى‪ ،‬ابن تيمية‪ ،‬جاحظ‪،‬‬ ‫ابن خلدون‪ ،‬بينيم هةنديكجار الى زانايانى كةالميش‬ ‫ب��ةك��اره��ات��ووة‪ ،‬ئ��ةو كت َيبةى بةدةستمةوةية‬ ‫لةكت َيبةكانى زانايانى كةالمة‪ .‬ئةمانة ئةم زاراوةيان‬ ‫ل��ةرووى م َيذووييةوة بةكاره َيناوة بؤ جياكاريى‬ ‫لةن َيوان ئةوانةدا كة لةسةردةمى يةكةمى ئيسالمدا‬ ‫لةدايكبوونء جاهيليةتيان ن��ةدي��وةو ئةوانةدا‬ ‫كة لةجاهيليةتدا ذي��اونء ث َيش ئيسالم مردون‪،‬‬ ‫جاهيلةكان الى زانايانى ك��ةالمء فةلسةفةو الى‬ ‫ئةوانةى ناوةكانيامن ه َينا‪ ،‬ئةوانةن كة لةرووى‬ ‫م َيذووييةوة سةر بةسةردةمى جاهيلني‪ ،‬جياواز‬ ‫لةئيسالميةكان كة سةر بةسةردةمى ئيسالمن‪،‬‬ ‫لةسةردةمى نو َيدا و لةسةدةى بيستدا ئةم زاراوةية‬

‫هاتة ناومانةوة ‪ ،‬دواتر تةشةنةى كردو لقى ل َيبؤوةو‬ ‫سيفةت َيكى فريعةونانةى وةرط��رتء ثريؤزكرا‪،‬‬ ‫تا وايل َيهات ئةم زاراوةي��ة بووة خاوةنى مةدلوىل‬ ‫سايكلؤذى‪ ،‬ئةم مةدلوالنة ئاماذة بؤ ئةوة دةكةن‬ ‫كة ئيسالميى ئةو كةسةية (تةنيا ملكةضى خوداية‬ ‫كة لةر َيطةى سيستمى ذيانييةوة بةندايةتى بؤ خوا‬ ‫دةكات)‪ ،‬واتة لةياساو تةشريعاتء هةموو شت َيكدا‪،‬‬ ‫ئةو كةسةية كة ب ِرواى واية دروست نية بؤمان ياسا‬ ‫بؤ خؤمان دابن َيني‪ ،‬ئةوةتا سةيد قوتب لة (الظالل)‬ ‫دا دةلَ َيت‪( :‬ئةو كؤمةلَطانة دةضنة ناو ضوارض َيوةى‬ ‫َ‬ ‫بةموسلمان‬ ‫كؤمةلَطةى جاهيلى (كافر)ةوة كة خؤيان‬ ‫دةزانن‪ ،‬نةك لةبةر ئةوةى ب ِروايان بةئولوهيةتى‬ ‫كةس َيك غةيرى خوا هةب َيت‪ ،‬نة لةبةر ئةوةش كة‬ ‫سروتةكانى ثةرستش بؤ غةيرى خوا ئةجنام بدةن‪،‬‬ ‫بةلَكو لةبةر ئةوة دةضنة ناو ئةم ضوارض َيوةيةوة‬ ‫كة لةسيستمى ذيانياندا بةطو َيرةى بةرنامةى خوا‬ ‫ناضن ب��ة ِر َي��وة)‪ ،‬كةواتة ئةو كةسةى سيستمى‬ ‫ذيانى وةك ثةرستش بؤ خواو بةطو َيرةى ئاينى خوا‬ ‫ئةجنام نةدات‪ ،‬كافر دةب َيت‪ ،‬ئةم كافرةش واتة (نا‬ ‫ئيسالمي)‪ .‬بينيت مةدلوىل سايكؤلؤذيى زاراوةى‬ ‫ئيسالمى بةش َيوةيةكى هةستيانة (شعوري) بؤ‬ ‫تةكفريكردنى غةيرى خؤمان هامنان دةدات؟‬ ‫هةروةها كات َيكيش كة دةلَ َيني‪( :‬حزب َيكى خاوةن‬ ‫مةرجةعيةت َيكى ئيسالمى)‪ ،‬ياخود ئ َيمة خاوةنى‬ ‫(ثرؤذةى ئيسالمني)‪ .‬ثةيامبةر بؤ ئةوة ئيسالمى‬ ‫نةه َيناوة كة وةك (ثرؤذة) مذدةى ثآ بةخةلَكى‬ ‫بدات‪ ،‬ئةمانة زاراوةطةل َيكن لةثريؤزيى ئيسالم كةم‬ ‫دةكةنةوة بؤ ئةوةى قةدرى ئايدياكانى خةلَكى بةرز‬ ‫بكةنةوة‪ ،‬لةبةر ئةوة ث َيويستة ئةو بزوتنةوةيةى‬ ‫ن��اوى خ��ؤى دةن َيت ئيسالميى‪ ،‬م َيشكى خؤى‬ ‫ثاك بكاتةوةو زاراوةكانى خؤى نوآ بكاتةوة‪،‬‬ ‫ضونكة نو َيكردنةوةى زاراوةك��ان بةش َيوةيةكى‬ ‫حةمتى دةبنة مايةى طؤ ِرينى ئايديكان‪ ،‬لةبةر‬ ‫َ‬ ‫ماقوول نية ئةو بزاظةى خؤى بةئيسالميى‬ ‫ئةوةى‬ ‫ن��اوزةددةك��ات‪ ،‬كؤيلةى ئةو ئيجتيهادو زاراوان��ة‬ ‫ب َيت كة باوانيان ئيجتيهاديان ت َيدا كردون‪ ،‬ئةوان‬ ‫بةم هةلَو َيستةيان وةك ئةو كةسانة دةكةن كة‬ ‫وتويانة‪َ ( :‬و َج ْد َنا َآ َبا َء َنا هَ َلا َعا ِب ِد َين) (باوك و باثريانى‬ ‫خؤمامنان بينيوة كة ثةرستويانن)‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مامؤستادا بؤ ماوةيةك‬ ‫دانيشتنةكةم‬ ‫َ‬ ‫بةردةوام بوو كة هةستم بةدوردريذييةكةى نةكرد‪،‬‬ ‫لةهؤلَةكةيدا لةبريدؤزى (ر َيذةييبوون)ى ئانيشتاين‬ ‫ت َيطةيشتمء بؤ يةكةجمار ماناى ر َيذةييبوونى زةمةمن‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ميلى كاتذميرَ ةكةدا‬ ‫زانى‪ .‬زةمةنةكة تةنيا‬ ‫در َيذبؤوة‪ ،‬بةآلم لةراستيدا زؤر كورت بوو‪ ،‬وةك‬ ‫ضؤن زةمةن ر َيذةيية‪ ،‬بةهةمان ش َيوة مةعريفةش‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫ر َيذةيية‪ ،‬بةآلم لةدانيشتنة بةدواييةكةكامندا‬ ‫مامؤستا ئةمحةد ئيرباهيم عيزةتدا ئةو شتانةم‬ ‫زانى كة ل َيم شاراوة بوون‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫سةرةتاى مامؤستا ئةمحةد ئةبوغاىل لةطةلدا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل قوتابيدا‪ ،‬كات َيك‬ ‫سةرةتاى مامؤستابوو‬ ‫لةثؤىل يةكةمى خو َيندندا ث َيى دةطات‪ ،‬مامؤستا‬ ‫قسةى لةطةلَدا دةك��ردم وةك ئ��ةوةى راظ��ةم بؤ‬ ‫بكات‪ ،‬بةهةمان ئةو ر َيبازةى ثةي ِرةوى دةكرد‬ ‫كات َيك كة بةمندالَيى ف�َي�رَ ى دةكردين‪ ،‬سوربوو‬ ‫لةسةر ئةوةى وردةكاريةكامنان بؤ شرؤظةبكاتء‬ ‫برييشى نةدةضوو وردةكاريى مةسةلةكان خباتة‬ ‫بةردةممان‪ ،‬طةرضى زؤربةى ئةوةى ث َيى دةطومت‬ ‫دةمزانى‪ ،‬بةآلم هةر طو َيم لـآ دةطرت وةك ئةوةى‬ ‫يةكةجمار ب َيت بيبيستم‪ .‬لةو كاتةدا كة ضامان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ماستدا‪ ،‬ثرسيارى حةسةن‬ ‫دةخ��واردةوة‬ ‫بةننام لـآ كرد‪ ،‬سةبارةت بةوةى بانطخواز بووة‬ ‫يان زانا يا فةقيه ياخود سةركردة‪ ،‬مامؤستا ضةند‬ ‫قوم َيكى لةضايةكةى ف ِركردو كةوتة قسةكردن‬ ‫رب َيت‪:‬‬ ‫بةض ِريى‪ ،‬وةك ئةوةى نةيةو َيت كةس ث َيى ب ِ‬ ‫تؤ دةزانيت هاوةآلنى بةنناو قوتابييةكانى بؤ‬ ‫سةروى ثايةى مرؤظ بةرزيانكردبؤوة‪ ،‬لةكات َيكدا‬ ‫كة دادثةروةريىء ويذدان بة بةئادةميكردنى ئةم‬ ‫ثياوة دةب َيت (واتة طة ِرانةوةى بؤ ئادةميةتةكةىء‬ ‫مرؤظبونةكةى)‪ ،‬ضونكة ئةوة ئادةميبوونة نةك‬ ‫فريشتةييبوون‪ ،‬كة ثايةى ب��ةرز دةك��ات��ةوة‪،‬‬ ‫هةروةها طةر خودا ئ َيمةى لةقو ِر دروستكردب َيت‪،‬‬ ‫ناب َيت خؤمان يان ئةوانةى خؤمشان دةو َين بطؤ ِرين‬ ‫بؤ فريشتةى نوورانيى‪ ،‬بةثاك ِراطرتنى مرؤظيش‬ ‫َ‬ ‫لةكةمال‬ ‫بةوة دةب َيت كة نةنطيةكانى بذميرَ ينء‬ ‫دووريبخةينةوة‪ ،‬لةو سؤنطةيةوة‪ ،‬كة داننامنان‬ ‫بةكةموكو ِرييةكامناندا لةخودى خؤيدا داننانة‬ ‫بةكةمالَ َيتى خودا‪.‬‬ ‫ك��و ِرةك��ةم‪ ،‬شةقامةكانى مةمحودية ه َيشتا‬ ‫هةر يادى حةسةن بةننا دةكةن‪ ،‬ئةو كو ِرة لة ِرو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةند َيك لةهاوةآلنيدا بوء‪ ،‬شت َيكيان‬ ‫الوازةى‬ ‫لةناخى خؤياندا حةشاردابوو‪ ،‬يةك َيكيان دةضوو بؤ‬ ‫الى با ِر َيك كة جؤرةكانى مةشروبى بةك ِريارةكانى‬ ‫دةف��رؤش��ت‪ ،‬يةك َيكى ديكةيان بؤ الى كةس َيك‬ ‫دةضوو كة ريباى دةك��رد‪ ،‬س َييةميشيان بؤ الى‬ ‫ثياو َيكى ب��ةدن��او‪ ،‬بةمش َيوةية بؤ ئ��ةوةى ئةو‬ ‫طر َيبةستة تةواو بب َيت كة دةستيان ث َيكردووةو‬ ‫بةنياز ب��وون ب��ؤى‪ ،‬ئيدى ه��ةر يةك َيك لةمانة‬ ‫بةدزىء نه َينييةوةو بةبآ ئاطاداريى ئةوانى دى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خؤيدا ه َيناوةتةوة‪ ،‬كات َيكيش ئةو‬ ‫طوتار َيكى‬

‫ذمارة (‪ )6‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬

‫‪3‬‬

‫َ‬ ‫رَ‬ ‫كؤمةلةكة‪ ،‬بةآلم دةب َيت فيكرةكة لةدرومشةكةدا‬ ‫مششيةكةى ئارمى ئالسعودى كردة درومشى‬ ‫حةسةن بةنناى الو‪ ،‬دوو‬ ‫رَ‬ ‫مششيةكةشدا وشةيةكى قورئانيى نووسى كة بريتية لة (وأعدوا)‬ ‫ئامادةب َيت‪ ،‬لةبةر ئةوة قورئان َيكى دانا‪ ،‬لةن َيوان دوو‬ ‫ب َيئاطايانة طوتارةكانيان دةستدةكةو َيت‪ ،‬دةبينن‬ ‫ئامؤذطارييةكى ئيسالميانةيةو ئاراستةكراوة بؤيان‬ ‫لةاليةن كةس َيكى نةناسراوةوة كة حةرامء حةآللَيان‬ ‫بةبري دةه َين َيتةوة‪ ،‬حةرامبوونى ئةوةى دةيكةنء‬ ‫س��زاى ئةوانةى جورئةتى دةرض��وون لةسنورى‬ ‫خوا دةك��ةن‪ ،‬لةئاكامى طوتارةكةشدا خو َينةر‬ ‫هة ِرةشةيةك بةديدةكات كة بؤى ئاراستةكراوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫مندال ئؤكسجينى خو َينطةرميى‬ ‫حةسةن بةنناى‬ ‫ب��ؤ ئيسالم ه��ةلَ��دةم��ذى‪ ،‬ب��ةآلم ل��ةب��ةر ئ��ةوةى‬ ‫كةسايةتيةكةى بةطيانى سةركردة َيتى ئاودرابوو‪،‬‬ ‫هةربؤية واى هةستدةكرد وةك ئ��ةوةى مةهدى‬ ‫ضاوة ِروانكراو ب َيت‪ ،‬وةك َبل َييت ئةو ب َيت كة خوا‬ ‫لةسةرى هةر سةد سالَ َيكدا دةينيرَ َيت بؤ ئةوةى‬ ‫ئاين بؤ ئوممةتةكة نو َيبكاتةوة‪ ،‬لةبةر ئةوة‬ ‫خؤىء ذيانىء ثرؤذةكانىء خةمء خولياكانى كردة‬ ‫وةقف بؤ بانطةوازكردن بؤ خودا‪ ،‬ئةو بانطةوازةو‬ ‫بانطةوازيش هةر بريتية ل��ةو‪ ،‬ل��ةب��اوة ِرى ئةودا‬ ‫لةيةكرت جيانةدةكرانةوة‪ ،‬ئةو ثرسيارةش كة‬ ‫هةميشة بةدلَيدا دةهات بريتيبوو لة‪ :‬ئايا بانطةواز‬ ‫لةبانطخواز جيا دةكر َيتةوة؟ كات َيكيش دواى‬ ‫ساآلن َيكى زؤر وةآلم��ى ئةم ثرسيارةى داي��ةوة‪،‬‬ ‫لةر َيطةى كت َيبةكةيةوة بوو‪( :‬مذكرات الدعوة و‬ ‫الداعية‪ :‬ياداشتةكانى بانطةوازو بانطخواز)‪.‬‬ ‫حةسةن بةننا ل��ةدةوروب��ةرى خ��ؤى روان��ىء‬ ‫ب��ةدواى ر َيباز َيكى ئيسالميدا دةط��ة ِرا كة خودى‬ ‫خ��ؤى ثآ تيرَ بكات‪ ،‬ل��ةر َي��ب��ازى (احلصافية)ى‬ ‫سؤفيطةر َيتى داواى دةك��رد‪ ،‬ض��ووة ناويةوةو‬ ‫َ‬ ‫مندال‬ ‫ل َيى هةلَطؤزى‪ ،‬لةثاشاندا حةسةن بةنناى‬ ‫كة ه َيشتا لةتةمةنى هةرزةكاريدا بوو‪ ،‬ثةميانى‬ ‫ر َيبازى (احلصافية)ى لةسةر دةستى ش َيخةكةى‬ ‫(عبدالوهاب احلصايف) وةرط��رت‪ ،‬كة ر َيطةى ث َيدا‬ ‫بؤ ئ��ةوةى ل��ةم��ةودوا بةثةميانةكة هةلَبست َيت‪،‬‬ ‫بةئةجنامدانى َ‬ ‫رؤلء ئةركةكانى لةمزطةوتى (التوبة)‬ ‫لة (دمنهور)‪.‬‬ ‫ئ��ةم ر َي��ب��ازة س��ةرةت��اى ر َيطا ب��وو بؤ بةننا‪،‬‬ ‫لةش َيخةكةيةوة فيرَ بوو و لةش َيخةكانيشيةوة‬ ‫شتى وةرطرت‪ ،‬لةحلمي زةكةرياء حةسةن خزبكء‬ ‫كةسانى تريش‪ ،‬لةوانيشةوة ف�َي�رَ ى ر َيكخسنتء‬ ‫ميكانيزمةكانىء طو َي ِرايةلىَ ء ملكةضىء متمانةكردن‬ ‫بةش َيخ بوو‪ ،‬بؤى دةرك��ةوت كة ئامرازى ئةو بؤ‬ ‫دامةزراندنى ر َيكخستن َيكى بةه َيزى تؤكمة كة‬ ‫لةسةر وةالْ بوةست َيت‪ ،‬بةطو َي ِرايةلىَ ئةندامةكان‬ ‫نةب َيت نايةتةدى‪ ،‬هاوش َيوةى طو َي ِرايةلىَ موريد بؤ‬ ‫ش َيخةكةى‪ ،‬كة لةسؤفيطةر َيتيدا موريد لةبةردةستى‬

‫ش َيخةكةيدا وةك مردوى بةردةستى مردوشؤرى لـآ‬ ‫د َيت‪ ،‬ضؤنى بو َيت ئةمديو ئةوديوى ث َيدةكات‪ ،‬بةننا‬ ‫لةسةرةتاى رؤذط��ارى خؤيدا بةمش َيوةية بووة‪،‬‬ ‫ئيخوانيش لةبةردةستى بةننادا هةروا بوون‪.‬‬ ‫بةننا بةردةوام بوو لةر َيبازى حوصافيةداو بةرؤح‬ ‫بةج َيينةه َيشت طةرضى بةجةستة ج َييه َيشت‪،‬‬ ‫بةرلةوةش داب� ِرا بوو لةتةواوكردنى لةبةركردنى‬ ‫قورئان‪ ،‬كة وةستا لةمة لةكات َيكدا لةتةمةنى‬ ‫ضواردة سالَيدا بوو‪ ،‬طةرضى خاوةنى يادطة (ذاكرة)‬ ‫يةكى وةرطرى بةه َيز بوو‪ ،‬بةآلم بةننا بينى ر َيطاى‬ ‫زانستء فيقه ر َيطةى ئةو نية‪ ،‬بةلَكو ر َيطةكةى ئةو‬ ‫–وةك دةيطوت‪ -‬بريتية لةدروستكردنى ثياوان‪،‬‬ ‫دةيتوانى شو َينث َيى باوكى بطر َيتة بةر لةزانستةكانى‬ ‫فةرموودةدا‪ ،‬بةآلم لةن َيوان سةرجةم زانستةكاندا‬ ‫دةه��اتء دةض��وو و لةهةموو زانست َيك شت َيكى‬ ‫دةضنيةوة كة بب َيت بةتو َيشوو بؤ ئةوةى بةنيازة‬ ‫بيكات‪ ،‬هةند َيك لةوانةى هاوةلَ َيتييان كردووة ث َييان‬ ‫راطةياندووم‪ :‬بةننا ئةوةى رةتكردةوة كة كت َيب‬ ‫دابن َيت لةبةر ئةوةى دةيويست ثياوان دروستبكات‪،‬‬ ‫هةر ئةمةش بوو كة ت َييدا سةركةوتو بو‪.‬‬ ‫َ‬ ‫و َيستطةى دوات���رى ل��ةق��اه�يرةدا ب��وو كاتيك‬ ‫ثةيوةندى ك��ردووة بةقوتاخبانةى (دار العلوم)‬ ‫ةوة‪ ،‬لةبةر ئةوة كة خاوةنى هيممةت َيكى بةرزو‬ ‫كاريطةرييةكى زؤر ب��ووة‪ ،‬خؤى بةو شتانةوة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫مةشغول‬ ‫سةرقال نةكردووة‪ ،‬كة الوان ث َيوةى‬ ‫ب��وون‪ ،‬بةلَكو برية بانطخوازانةكةى بةسةريدا‬ ‫َ‬ ‫زال ب��ووةو شةيداى ك��ردووة‪ ،‬بةتايبةتيش كة‬ ‫ئةتاتورك ذ َييةكانى خةالفةتى ئيسالمى ثض ِراندبوو‬ ‫و لةناوى بردبوو‪ ،‬كة ئةمةش ئةوة بوو كة دلىَ الوة‬ ‫تازةث َيطةيشتووةكةى برينداركردووةو كةوتؤتة‬ ‫طة ِران بةمالىَ زانايانداو اليان دابن َيش َيتء لةبةرامبةر‬ ‫هةند َيكياندا توندب َيت‪ ،‬جارى وايش لةبةردةستياندا‬ ‫بطريةت لةثاشانيشدا لةذيانى بةننادا خالىَ‬ ‫جياكةرةوة ئةو كاتة دروست بوو كة ش َيخ رةشيد‬ ‫رةزاو ش َيخ (حمب الدين اخلطيب) ناسىء لةميانى‬ ‫ئةم دوانةوة رةوتى بةننا دياريكرا‪.‬‬ ‫رةشيد رةزا قوتابى ئيمام حمةمةد عةبدة‬ ‫بووة‪ ،‬ثةيوةندييةكى دوربةدور لةن َيوان ئةمء ش َيخ‬ ‫جةمالةدينى ئةفغانيدا دروس��ت بوو‪ ،‬بةآلم ث َيى‬ ‫نةطةيشت‪ ،‬كاريطةريى ئةم دوو زانايةش لةسةر‬ ‫رةشيد رةزا زؤر بووة‪ ،‬كة بوو بةزانايةكى شؤ ِرشطيرَ ِ و‬ ‫ئاراستةى ضاكسازى ئاينىء سياسى طرتةبةر‪ ،‬دواى‬ ‫ئةوةى لوبنانى وآلتى خؤى ج َيه َيشت لةميسردا‬ ‫ج َيطري بوو‪ ،‬ر َيبازةكةشى لةضاكسازيدا بريتيبوو‬

‫لةضاكسازيى لةثةروةردةو ف َيكردندا‪ ،‬قوتاخبانةى‬ ‫بانطةوازو ر َينوييكرن (مدرسة الدعوة واالرش��اد)‬ ‫ى دامةزراند‪ ،‬لةثاشاندا ئاراستةى دووةمى رووةو‬ ‫رؤذنامةطةرى بوو‪ ،‬طؤظارى (املنار)ى دامةزراندء‬ ‫ثةروةردةو فيرَ كردنى كرد بةثةيامةكةى‪.‬‬ ‫بةآلم (حمب الدين اخلطيب) كة سةربةخ َيزان َيكى‬ ‫دمي��ةش��ق��ى خ���اوةن ري��ش��ةى ب��ةغ��دادي��ى ب��وو‪،‬‬ ‫لةدميةشق ث َيطةيشتووةو زانستى لةوآء لةزاناكانى‬ ‫وةرط��رت��ووة‪ ،‬ئينجا بؤ ط��ة ِران ب��ةدواى زانستدا‬ ‫رؤيشتووة بؤ (ئةستانة)‪ ،‬ل��ةوآ م��اوةت��ةوة تا‬ ‫ئيتيحاديةكان دةريدةكةن كة كودةتايان بةسةر‬ ‫خةالفةتى ئيسالميدا ك���ردووة‪ ،‬ئيدى دةض َيت‬ ‫بؤ ميسرو بةش َيخ رةشيد رةزا ئاشنادةب َيتء‬ ‫لةقوتاخبانةكةيدا كارى لةطةلَدا دةكات‪ ،‬لةثاشاندا‬ ‫(املكتبة السلفية) دادةمةزر َين َيتء ضاثخانةكةشى‬ ‫بنياددةن َيت‪.‬‬ ‫مامؤستا ئ��ةمح��ةد ئيرباهيم ل��ةراظ��ةك��ردن��دا‬ ‫ب���ةردةوام دةب��وو‪ ،‬ب��ةآلم من ه� مَ‬ ‫�ةول��دا سات َيكى‬ ‫ب َيدنطى بقؤزمةوة بؤ ئةوةى ثرسيار َيكى لـآ بكةم‪،‬‬ ‫ث َيش ئةوةى وشةى يةكةمم تةواوبكةم ئاماذةى‬ ‫بؤ كردم‪ :‬ئةوةى بيةو َيت فيرَ ب َيت با ب َيدةنط ب َيت‪،‬‬ ‫ئينجا ثرسياربكات‪.‬‬ ‫لةثاشاندا زؤرى نةبرد وتى‪ :‬هيض روداوطةل َيك‬ ‫بةسةر وآلتة عةرةبىء ئيسالميةكاندا ت َينةثة ِريون‬ ‫ءةك ئةو روداوان��ةى لةو كاتةدا ب��ةدواى يةكرتدا‬ ‫دةهاتن‪ ،‬ئةوةتا ئةوة خةالفةتى ئيسالميى خاوةنى‬ ‫مؤركى عومسانيةو دةكةو َيت‪ ،‬ئةوةش عةبدولعةزيز‬ ‫ئال سعودة‪ .‬بةسوثاكةى كة بة(اخوان) ناوزةدكراوة‬ ‫سوثاكانى (آل رشيد)ى دوذمنى ت َيكدةشك َين َيت‪،‬‬ ‫لةثاشاندا سةركةوتنةكانى بةشكاندنى شةريف‬ ‫حوسينَ كؤتايى ث َيه َينا‪ .‬هةلَدةست َيت بةهيرَ شكردنة‬ ‫سةر خؤرهةآلتى ئ��ةردةن بؤ سةملاندنى ئةوةى‬ ‫كة كاروبارةكان ملكةضى عةبدولعةزيزو بوون‪،‬‬ ‫لةثاشانيشدا ئ��ةوةت��ا ئ��ةو لةر َيطةداية ب��ةرةو‬ ‫يةكخستنى دورطةى عةرةبى لةذ َير ناوى (اململكة‬ ‫العربية السعودية)دا‪.‬‬ ‫ط��رةوى ه��ةردوو زاناكة‪ ،‬رةشيد رةزاو حمب‬ ‫الدين اخلطيب‪ ،‬لةسةر عةبدولعةزيز ئال سعود بوو‪،‬‬ ‫خةليفةى ضاوة ِروانكراويان ت َيدا دةبينى‪ ،‬مةطةر‬ ‫لةعورفى ئةم دوانةدا كةس َيك هةية بؤ ئةوةى طوجناو‬ ‫ب َيت لةو بةوالوة؟ لةر َيطةى زاناى ميسرى (حافظ‬ ‫وهبة)ةوة‪ ،‬راو َيذكارى شاة عةبدولعةزيز يةك َيك‬ ‫لةكةسة نزيكةكان ل َيوةى‪ ،‬دوو زاناكة بةخيرَ ايى‬ ‫هةولَياندا بطةن بةديدارى شاو كار لةث َيناو ثرؤذة‬

‫سياسىء فيكرييةكةى بكةن‪ ،‬لةش َيوةيةكدا كة وةك‬ ‫كودةتايةك لةاليةن ئةم دوو زانايةوة بةسةر فيكرى‬ ‫كراوةى ش َيخ حمةمةد عةبدةو مةزهةبة حةنةفية‬ ‫ئةشعةرييةكةيدا دةردةكةوت‪ ،‬دوو زاناكة مةزهةبى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫مةملةكةتى وةهابى حةنبةليان تةبةنيكرد‬ ‫ئةوةشدا كة ت َييدايةو كةوتنة ب��رةودان ث َيى بةو‬ ‫ث َييةى دةب َيتة ئةو بةيداخة مةزهةبيةى خةالفةتى‬ ‫نو َيى لةسةر دادةم��ةزر َي��ت‪ .‬ئةزمونى سوثاى‬ ‫ئيخوانى وةهابيشيان خستة م َيشكى خؤيانةوة كة‬ ‫درومشى (اهلل اكرب وهلل احلمد)ى بةرزدةكردةوة‪ ،‬كة‬ ‫بةمششيرَ و بةم درومشة ثشتطريى لةعةبدولعةزيز‬ ‫ئال سعود دةكرد‪ ،‬هةتا دورطةكة بؤى ملكةضبوو‪.‬‬ ‫قةدةر وا بوو كة بةننا بطات بةم دوو زاناية‪،‬‬ ‫خةمء هيممةتى بةننا ئاراستةى ديدارى زانايان‬ ‫كرابوو‪ ،‬ئاشناب َيت ث َييانء قسةيان لةطةلَدا بكاتء‬ ‫ئايدياو ئازارةكانى خباتة بةردةميان‪ ،‬كات َيك‬ ‫بةننا ب��ةدوو زاناكة دةط��ات‪ ،‬خو َينطةرميى ت َيدا‬ ‫بةدى دةك��ةن‪ ،‬ئةمانة هةلَطرى ث��رؤذةو بةيداخء‬ ‫بريكردنةوةن‪ ،‬ئةميش خاوةنى وزةو ثالَنةرو‬ ‫كارايى‪ .‬حةسةن بةنناى الو لةر َيطةى ئةم دوانةوةو‬ ‫لةر َيطةى ئةو هةواآلنةشةوة كة لةدورةوة دةهاتن‪،‬‬ ‫ئاشنا بوو بةئةزمونةكةى ئال سعودو ثشتطرييى‬ ‫ئيخوانى وةهابيةت ل َيى‪ ،‬ه��ةروةه��ا شارةزايى‬ ‫ثةيداكرد لةسيستمى ئةم سوثايةو م َيذوةكةىء‬ ‫درومش��ةك��ةى‪ ،‬ل��ةب��ةرئ��ةوة خ��ةون��ى ئ��ةوة بوو‬ ‫فةرماندةى ئةو سوثاية ب َيت كة سةركردايةتى‬ ‫ئوممةت دةك��ات بؤ ط��ة ِران��دن��ةوةى خةالفةت‪،‬‬ ‫لةثاشاندا طةيشنت بةمامؤستايةتى جيهان‪ ،‬بؤنا‬ ‫ئةوةتا عةبدولعةزيز ئال سعوديش تةنيا لةر َيطةى‬ ‫ئيخوانة وةهابيةكانةوة طةيشتونةتة دةسةآلت‪ .‬ئايا‬ ‫ميسر لةكؤمةلَ َيكى لةمش َيوةية ب َيئاطادةب َيت؟ ميسر‬ ‫مَ‬ ‫لةثالدا نةوةست َيتء كؤمةلَ َيكم نةب َيت‬ ‫تياض َيت طةر‬ ‫ت َييدا وةك سوثاى ئيخوانى وةهابيى‪ ..‬ئةمة زمانى‬ ‫حةسةن بةننا بوو كات َيك هةنطاوةكانى سةرةتاى‬ ‫دةن��ا لةئيسماعيلييةداو وةك مامؤستايةكى‬ ‫خؤشنوسيى عةرةبى‪.‬‬ ‫حةسةن بةننا خاوةنى زيرةكييةكى خؤ ِرسك‬ ‫بوو‪ ،‬دةيزانى تاكى ميسرى بةسروشت ئايندارةو‬ ‫دلىَ ب��ةي��ادى ثةيامبةرى خ��وا دادةض� َ�ل��ةك� َي��تء‬ ‫ئالوبةيتى يةكجار خ��ؤش��دةو َي��ت‪ ،‬بةننا رووى‬ ‫لةو كةسانة نةكرد دةض��ن بؤ مزطةوت‪ ،‬بةلَكو‬ ‫يةكةمينجارء لةكات َيكدا كة لةئيسماعيلية بوو‪،‬‬ ‫رووى لةوانة كرد كة ناضن بؤ مزطةوت‪ ،‬ضونكة ئةوان‬ ‫لةث َيشرتن‪ ،‬لةقاوةخانةكانيشدا غةزاى يةكةمى‬

‫بانطةوازى ئةو (غةزوى قاوةخانةكان‪ :‬داطريكردنى‬ ‫قاوةخانةكان) بوو‪ ،‬تووشى كةسانى سادة دةبوو‬ ‫لةوانةى سةردانى قاوةخانةكانى شار دةكةن‪ ،‬لةو‬ ‫ئةفةنديانةى ثؤشاكى بيانييان دةثؤشى‪ ،‬لةسةر‬ ‫يةك َيك لةكورسيةكان دادةنيشتء وتارى سادةى‬ ‫ئاينيى بؤ دةدان‪ ،‬بؤ رؤذان َيك ئةمة بةردةوام بوو‬ ‫هةتا كارةكةى لةن َيوان خةلَكيدا بآلوبووةوةو‬ ‫قسةيان لةسةر مامؤستاى خؤشنوسيى عةرةبى‬ ‫دةكرد كة لةقاوةخانةكاندا ئامؤذطارى دةكردن‪،‬‬ ‫لةقاوةخانةكانيشةوة بؤ مزطةوتة بضوكةكان‪.‬‬ ‫دواى ضةند رؤذ َيكيش بةننا سةركةوتوو بوو لةوةى‬ ‫ذمارةيةك لةثياوانى ئيسماعيلية لةخاوةن ثيشة‬ ‫سادةكان ل��ةدةورى خؤى كؤبكاتةوة‪ ،‬بةردةوام‬ ‫ئامؤشؤى يةكرتيان دةكرد‪ ،‬لةطةلَيانداو بؤ ماوةيةك‬ ‫بريؤكة ئيمانيةكانى ت َيدا بآلودةكردنةوة‪ ،‬دواتر‬ ‫كاتى ئةوة هات ببنة تؤوى سةرةر َيطاى كؤمةلَةكة‪.‬‬ ‫ث َيشنياز ث َيشنيازى ئةو و بريؤكةش هى ئةو‪،‬‬ ‫ئةرآ برايان ئةوة بؤ كؤمةلَةيةك دانةمةزر َينني؟‬ ‫با كؤمةلَةى ئيخوان موسليمني ب َيت‪ ،‬ئةو كؤمةلَة‬ ‫كةسةى لةطةلَيدا بوون ث َيشنيازةكةيان ثةسةندكرد‪،‬‬ ‫ئةو سةركردةيانء ئةوانيش ثياوةكانى‪ ،‬بةمش َيوةية‬ ‫سالىَ ‪ 1928‬سالىَ دامةزراندنى فةرميى كؤمةلَةى‬ ‫ئيخوان موسلمني ب��وو‪ ،‬هةموو مةبةستةكةى‬ ‫بانطةوازكردن بوو بؤ الى خوا‪ ،‬بانطةواز بةتةنيا‪،‬‬ ‫بانطخوازةكةش حةسةن بةنناى الو بوو‪.‬‬ ‫مامؤستا ئةمحةد ئيرباهيم ب َيدةنطبوو‪ ،‬ئاماذةى‬ ‫بؤ كردم كة هةر ثرسيار َيكت دةو َيت بيكة‪ ،‬منيش‬ ‫ل َيم ثرسى‪ :‬ضةند دةقيقةيةك لةحةكايةتةكةتدا‬ ‫ه��ةب��وون كة ئ��ةوةن��دةى من ب��زامن ك��ةس باسى‬ ‫نةكردوون‪ ،‬لةمنوونةى كاريطةربوونى بةبريؤكةى‬ ‫(سوثاى ئيخوان) كة ئال سعودى سةرخست‪،‬‬ ‫ئايا ئةمة حةقيقةت َيكى بةه َيزو ضةسثاوة؟ ث َيشرت‬ ‫لةاليةن يةك َيك لةهاو ِر َيكامنةوة لةئيخوان بيستبووم‬ ‫كة ناوى ئةمحةد رةبيعة‪ ،‬ئةو هةولىَ بةه َيزكردنى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫بابةتةكةيدا بةطفتوطؤطةل َيكى تؤماركراو كة‬ ‫هةند َيك لةتاكةكانى ثشتيوانةكانى سةرةتاى‬ ‫ئيخواندا ئةجنامى دابوون‪.‬‬ ‫مامؤستا ث َيكةنىء وتى‪ :‬الى منيش هةر بةه َيزة‬ ‫كو ِرةكةم‪ ،‬لةضةند الثة ِرةيةكدا خو َيندوومةتةوة كة‬ ‫باثريم ج َييه َيشتبون‪.‬‬ ‫َ‬ ‫من‪ :‬باثريى راستةوخؤت كيية؟‬ ‫ئةو‪ :‬خالىَ دايكمء ماميشى لةهةمانكاتدا‪.‬‬ ‫من‪ :‬مةتةلَة ئةوة ك َيية؟‬ ‫بةث َيكةنينةوة‪ :‬لةكاتى خؤيدا دةيزانيت‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ذمارة (‪ )6‬دوشةممة ‪2013/11/11‬‬ ‫***‬ ‫كةى طو َيم لةهاوش َيوةى ئةوة بوو كة مامؤستا‬ ‫ئةمحةد ئيرباهيم ئةبوغاىل ث َيى ومت؟ لةكات َيكدا‬ ‫طو َيم لـآ بوو كة لةنوسينطةكةى ئةمحةد رةبيع‬ ‫بووم‪ ،‬لةو رؤذةشدا كة رؤذ َيكى تايبةت بوو لةسالىَ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل حاجى مستةفا‬ ‫‪ ،1999‬كات َيك لةديدارةكةمان‬ ‫مةشهور طة ِراينةوة‪ ،‬لةو رؤذةدا لةنوسينطةكةى‬ ‫ئةمحةد رةبيعدا (فشنكاح)مان خوارد‪ ،‬طةر نازانيت‬ ‫(فشنكاح) ضية‪ ،‬بريتية لةجؤرة خواردن َيك كة‬ ‫ضةندين ضةشن طؤشت لةخؤدةطر َيت‪ ،‬دةيان كةس‬ ‫لةئيخوان موسلمني عاشقى ب��وون بةتايبةتيش‬ ‫ئيخوانى (جيزة)‪ ،‬خاوةنى داه َينانى (فشنكاح)‬ ‫ء خاوةن ناوى ئةم خواردنة‪ ،‬ئةكتةرى كؤضكردو‬ ‫فةريد شةوقيية‪ ،‬خوويطرتبوو ب��ةوةى لةيةك َيك‬ ‫لةض َيشتخانةكانى شةقامى (جامعة الدول العربية)‬ ‫دا نان خب��وات‪ ،‬ئةم ض َيشتخانةيةش دةكةو َيتة‬ ‫خ��وار بالَةخانةكةى تةنيشتى نوسينطةكةى‬ ‫ئةمحةد رةبيع‪ ،‬لةبةر ئ��ةوةى فةريد شةوقى‬ ‫خاوةنى زةوق َيكى تايبةت بوو لةخواردندا‪ ،‬لةبةر‬ ‫ئةوة كات َيك رؤذى كردنةوةكةى دةض َيتة ناو ئةم‬ ‫ض َيشتخانةيةوة‪ ،‬داوا لةخاوةن ض َيتشخانةكة دةكات‬ ‫لةطةلَيدا ب � ِروات بؤ ناو (ض َيشتخانةكة)‪ ،‬كات َيك‬ ‫قاثةكانى خواردن دةبين َيت‪ ،‬قاث َيك هةلَدةطر َيتء‬ ‫ه��ةم��وو جؤر َيكى ت � َي��دةك��ات‪ ،‬ل��ةن� َي��وان كفتةو‬ ‫مةحشىء (ممبار)ء جطةرو مؤخء ب��رذاو‪ ،‬ئينجا‬ ‫قاثةكة بةكاهوو ء رووةكى جةرجري دة ِراز َين َيتةوةو‬ ‫ثيازى تة ِريش لةثاشاندا بةخاوةنى ض َيشتخانةكة‬ ‫دةلَ َيت‪ :‬ئامؤذطاريةكةم وةربطرةو ئةم خواردنة‬ ‫بكة بةخواردنى سةرةكى ض َيشتخانةكةو تؤ كاسبى‬ ‫دةكةيت‪ ،‬خاوةنى ض َيشتخانةكةش ث َيى دةلَ َيت‪ ،‬ض‬ ‫ناو َيكى لـآ بن َيني؟‬ ‫َ‬ ‫فةريد شةوقى دةل َيت‪ :‬فشنكاح‪.‬‬ ‫لةو كاتةوة ئةم ض َيشتخانةية بةفشنكاح ناوى‬ ‫دةركردووة‪ ،‬لةبةر ئةوةش كة زؤر َيك لةئيخوانةكان‬ ‫ئةمحةد‬ ‫لةنوسينطةكةى‬ ‫دانيشتنةكانيان‬ ‫رةبيعدا بةر َيوةدةبرد‪ ،‬بةو ث َييةى نوسينطةكانى‬ ‫ثار َيزةران خاوةنى ر َيز بوون لة (حصانة)ء روومالىَ‬ ‫ئةمنيى‪ ،‬كة كار َيكى سروشتى بوو كةسى ثار َيزةر‬ ‫ث َيشوازى لةدةيان كةس لةخاوةن ث َيداويستى‬ ‫لةنوسينطةكةيدا بكات‪ ،‬لةبةر ئ��ةوة ئيخوان‬ ‫خواردنى فشنكاحيان ناسىء خؤشيان ويست‪،‬‬ ‫لةراستيدا ئةمحةد رةبيعيش س��ةدان جونةيهى‬ ‫لةطريفانى تايبةتى خؤى بؤ خواردنى ميوانةكانى‬ ‫لةئيخوانةكان لةهةمو دانيشتن َيكدا خةرج دةكرد‬ ‫كة لةنوسينطةكةيدا بكراباية‪ ..‬هةروةها ئةمحةد‬ ‫ربيع دواتر ضةندين قاثة فشنكاحى هةلَدةطرتء‬ ‫دةيربدن بؤ بةندخيانةى (طرة) لةسةردانى رؤذى‬ ‫ث َينجشةممةدا‪ ،‬بؤ برا بةندييةكانى كةيسى سةنديكا‬ ‫ثيشةييةكان‪ .‬ئةمحةد رةبيع لةسةر داواى دكتؤر‬ ‫حمةمةد بةديعى راب��ةرى ئيخوان فشنكاحى بؤ‬ ‫دةبردن كة دواتر لةطةلَياندا بةنددةكر َيت‪ ،‬واديارة‬ ‫ئةم خواردنةى حةز لـآ بوو ب َيتء ئالوودة بوو ب َيت‬ ‫ث َيوةى‪.‬‬ ‫طرنط ئةوةية ئ َيمة دواى ئةوةى فشنكامحان‬ ‫هةلَدةلوشى‪ ،‬ئةمحةد لةيةك َيك لة ضةكمةجةكانى‬ ‫نوسينطةكةيةوة بةستةيةك كاغةزى دةردةه َيناو‬ ‫ث َيى دةومت‪:‬‬ ‫ئةمانة الث��ة ِرةك��ان��ى م � َي��ذوون‪ ،‬ئ��ةو م َيذووة‬ ‫لةخؤدةطرن كة ئيخوان فةرامؤشى كردووة‪ ،‬بةآلم‬ ‫َ‬ ‫لةطةل زؤر َيك‬ ‫من بةدوايدا طة ِراومء لةث َيناويشيدا‬ ‫لةثياوة طةورةكانى ئيخوان دانيشتوم‪ ،‬لةوانةش‬ ‫مامؤستا مةمحود عةبدوحلةليمء رابةرى كؤضكردو‬ ‫حاميد ئةبو نةسرو هةند َيك لةو كؤمةلَةى سةرةتا‬ ‫لةئيخوان كة لةسةردةمى حةسةن بةننادا ذياونء‬ ‫زانيارييان ل َيوةرطرتووةو شايةتى ماوةى ث َيكهاتنء‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةند َيكياندا‬ ‫دروستبوونى ئيخوانن‪ ،‬طفتوطؤم‬ ‫َ‬ ‫ت��ؤم��ارك��ردووة‪ ،‬ئ��ةوةش كة هةنديكى ديكةيان‬ ‫ث َييان وتوم نوسيوومةتةوة‪ ،‬ئةوانةم هةمووى لةو‬ ‫الثة ِرانةدا كؤكردؤتةوة‪ ،‬بةو ئوم َيدةى لةئايندةدا‬ ‫كت َيب َيكيان لـآ ث َيكبه َينم‪.‬‬ ‫ث َيموت‪ :‬بؤم دةخو َينيتةوة؟!‬ ‫ئةمحةد رةبيع‪ :‬بةلَـآ بؤ ئ��ةوةى وردمبء بؤ‬ ‫ئ��ةوةش كة مشتوم ِر بكةين ل��ةو ب ِرطانةدا كة‬ ‫دةياخنو َينمةوة (تا ئ َيستاكةش ئارةزوى طةورةى‬ ‫ئةمحةد ئةوةية كة بريؤكةكانى بنوس َيتء دواتر‬ ‫بؤمانى خبو َين َيتةوة)‪.‬‬ ‫ئةمحةد رةبيع كةوتة خو َيندنةوة‪:‬‬ ‫لةيةك َيك ل��ةالث��ة ِرةك��ان��ى م�� َي��ذوودا حةسةن‬ ‫بةننا لةسةر يةك َيك لةكورسيةكانى ث َيشةنط َيتى‬ ‫دادةنيش َيت‪ ،‬طومانى ت َيدا نية ئةم ثياوة بليمةت‬ ‫بووة‪ ،‬هيممةتى بةرزو كاريطةريى رةونب َيذانةى‬ ‫ب��ةي��ةك��ةوة ك��ؤك��ردؤت��ةوة‪ ،‬ب�يرؤك��ةش كات َيك‬ ‫بةم َيشكماندا د َيت رةنطة لةناكاوب َيت لةوانةشة‬ ‫بةه َيواشى ب َيتة ن��اوةوة‪ ،‬وادي��ارة حةسةن بةننا‬ ‫بريى لةدامةزراندنى كؤمةلَةكةى خؤى كردؤتةوةو‬ ‫ثالنى بؤ داناوة كات َيك الو َيكى تازة ث َيطةيشتوو‬ ‫بووةو خةريكى خو َيندن بووة لةقوتاخبانةى (دار‬ ‫العلوم)‪ ،‬لةو كاتةدا ئةو هةواآلنةى خو َيندؤتةوة‪،‬‬ ‫كة لةنةجدو دورطةى عةرةبيةوة بةدواى يةكرتدا‬ ‫هاتون س��ةب��ارةت بةسوثاى (االم�ير عبدالعزيز‬

‫كت َيبةكةى مةمحود عةبدوحلةليم كة موستةفا مةشهور زؤر لةزانياريةكانى سانسؤركرد‬ ‫ب��ن عبدالرمحن آل س��ع��ود) ك��ة دةس��ت��ى كرد‬ ‫بةياريدةدانى لةملكةضكردنى دورطةى عةرةبيدا‪،‬‬ ‫بؤ ئةوةى بةزؤرى زؤردارى دةسةآلت لة (ال رشيد)‬ ‫بسةن َيت‪ ،‬عةبدولعةزيزى ئال سعود سوثاكةى ناو‬ ‫نا بة (االخ��وان)ء (اخوان من اطاع اهلل)‪ ،‬مششيرَ و‬ ‫دةرب ِرينى تةوحيد (ال اله اال اهلل‪ ،‬حممد رسول اهلل)‬ ‫شى بؤكردن بةدروشم‪.‬‬ ‫ث َيم ب ِرى‪ :‬كةواتة ناوةكة ريشةي هةية؟‬ ‫ئةمحةد رةب��ي��ع‪ :‬بةلَـآ‪ ،‬مامؤستا مةمحود‬ ‫عةبدوحلةليم واى ثآ ومت‪.‬‬ ‫بةسةرساميةوة ومت‪ :‬ب��ةآلم لةكت َيبةكةيدا‬ ‫(االخ��وان املسلمون‪ ..‬اح��داث صنعت التأريخ)‬ ‫ئةمةى ن��ةوت��ووة‪ ،‬نة سةبارةت بةناوةكةى نة‬ ‫درومشةكةش!‬ ‫ئةمحةد رةبيع‪ :‬سةرت سو ِردةم َين َيت كات َيك‬ ‫دةزانيت كة ئةو ئةمةى وت��ووة‪ ،‬بةآلم كت َيبةكة‬ ‫ملكةضى ثياضوونةوةى مستةفا مةشهور بووة‪،‬‬ ‫داواى لـآ كردبوو ئةم قسةية الببات‪ ،‬ثاساوةكةش‬ ‫ئةوة بووة كة ئةم قسةية لةوانةية دةرطاكانى‬ ‫دؤزةخ ب��ة ِرووى ئيخواندا بكاتةوة‪ ،‬لةبةر ئةوة‬ ‫لةيةك َيك لةث َيشةكيةكانى كت َيبةكةدا هاتووة كة‬ ‫ئيخوان ئةم كت َيبة بةم َيذوويةكى فةرميى بؤ خؤيان‬ ‫دانانينَ ‪ ،‬بةلَكو بةم َيذويةكى باش دايدةنينَ ‪ ،‬هؤكارى‬ ‫ئةمةش ئةوةية كة مامؤستا مةمحود عةبدوحلةليم‬ ‫شتان َيكى ن��وس��ي��وة ك��ة ئ��ي��خ��وان دةي��ةو َي��ت‬ ‫بيانشار َيتةوة‪ ..‬مامؤستا ر َيكدةكةو َيت لةسةر‬ ‫سووككردنى هةند َيكىء البردنى هةند َيكى ديكة‪،‬‬ ‫بةآلم ئةو هةر سوور بوو لةسةر ئةوةى شتان َيكى‬ ‫ديكة لةكت َيبةكةدا به َي َل َيتةوة كة حاجى مستةفا ل َيى‬ ‫رازينةبووة‪.‬‬ ‫سةرم لةقاندو دواتر داوام ل َيكرد خو َيندنةوةكة‬ ‫تةواوبكات‪ ،‬بةردةوام بوو‪ :‬لةم زةمةنةدا بليمةتيى‬ ‫لةسةر يةك كةس وةقف نةبووة‪ ،‬ضونكة جيهان ث ِر‬ ‫بووة لةبليمةت‪ ،‬وةك ئةوةى ئ َيمة لةش َيوةى (عبقر)‬ ‫دا بني يان لةشارى (عبقرينو)‪ ،‬لةبليمةتانى ئةو و‬

‫زةمانةدا عةبدولعةزيز ئال سعود بوو‪ ،‬عةبدولعةزيز‬ ‫ئال سعود توانيويةتى دةولَةت َيك بنيادبن َيت‪،‬‬ ‫كةرةستةكةشى ل��ةوةدا (بريؤكةو سوثا) بوو‪،‬‬ ‫س��ةب��ارةت بةبريؤكةكة (وةهابيةت) ب��ووة‪ ،‬كة‬ ‫نيسبةتة بؤ ثال َش َيخ حمةمةد عةبدولوةهاب كة‬ ‫هاوثةميانى باثرية طةورةكةى (حممد بن سعود)‬ ‫بووة‪ ،‬دامةزر َينةرى دةولَةتـى يةكةمى سعودية‬ ‫لة (الدرعية)دا بؤ بنيادنانى دةولَةت َيكى ئيسالميى‬ ‫كة وةهابيةتى حةنبةىل مةزهةبةكةى ب َيت‪ ،‬بةآلم‬ ‫خوا سةركةوتنى بؤ فيكرةكةيان ب ِريار نةداو نةبؤ‬ ‫هاوثةميان َيتيةكةشيان‪ ،‬كة نة حمةمةد بن سعودء‬ ‫نةكو ِرةكةشى دواى ئةو نةيانتوانى ئةم دةولَةتة‬ ‫بنيادبنينَ ‪ ،‬سوثاكانى واىل ميسرى (حممد على)ش‬ ‫كة طوسؤن ثاشا سةركردايةتى كرد توانييان ئال‬ ‫سعود ببةز َيننء عةبدولَآلى سةركردةيان بةديلبطرن‬ ‫َ‬ ‫ئةستةنبول برا‪ ،‬لةو َيش كوذرا‪.‬‬ ‫كة بؤ‬ ‫ث َيم ب ِرى‪ :‬ئةم طوسؤن ثاشاية كو ِرة طةورةكةى‬ ‫حمةمةد عةىل بووة‪.‬‬ ‫ئةمحةد سةرى لةقاند وةك نيشانةى دلَنيابوون‪،‬‬ ‫دواتر بةردةوام بوو‪:‬‬ ‫عةبدولعةزيز ئال سعود لةروداوةكانى م َيذووى‬ ‫ب��اش ك��ؤلَ��ي��ب��ووةوة‪ ،‬ك��ة خ��ؤى ئ��ام��ادةدةك��رد‬ ‫بةدةرضوون لة (كو َيت)ةوة بؤ ئةوةى ئال رةشيد‬ ‫ببةز َين َيتء دةس��ت بةسةر هةموو دورط��ةك��ةدا‬ ‫بطر َيتء ملكةضى دةسةآلتةكةى خؤى بكات‪ ،‬ئةو‬ ‫دةسةآلتةى باثريانى طيانء جةستةو سامانيان‬ ‫لةث َيناويدا داناوة‪ ،‬ئةوةشى زانيوة كة كؤبوونةوةى‬ ‫ئةوانةى لةطةلَيدان لةسةر يةك ئايديا‪ ،‬طرةنتى‬ ‫سةركةوتنيةتى لةبنيادنانى دةولَ��ةت��ةك��ةي��دا‪،‬‬ ‫ئايدياكةش (وةهابيةت) بوو‪ ،‬ئةو بزوتنةوةيةى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بيدعةدا تا ئ��ةوةى كة‬ ‫كةوتة جةنطاندن‬ ‫فراوانكاريى لةضةمكةكةيدا رةضاوكردو تونديى‬ ‫بةكاره َينا ل��ةس��ةرخ��ؤىء شو َينكةوتوانيشى‪.‬‬ ‫عةبدولعةزيز ث َيى وا ب��وو (وةه��اب��ي��ةت) ئةو‬ ‫بةيداخةية كة بةرزيدةكاتةوةو دةولَةتةكةشى‬

‫بةناوى ئ��ةوةوة ئيعالندةكات‪ ،‬ثياوة بليمةتةكة‬ ‫سوثاكةى لةدةورانشني دروستكرد‪ ،‬عةبدولعةزيز‬ ‫ئ��ال سعودى دام��ةزر َي��ن��ةرى دةولَ��ةت��ى ئ َيستاى‬ ‫سعودية‪ ،‬ثياوى دروستدةكردء ضاود َيرى دةكردن‪،‬‬ ‫لةبةر ئةوة كةوتة بانطةوازى دةوارنشينةكان بؤ‬ ‫(ج َيه َيشتنى دةوارنشينىء بيابان)ء كؤضكردن بؤ‬ ‫ئاينداريىء ج َيطريبوون‪ ،‬لةبةر ئةوة (كؤضكردن‬ ‫ئامرازى عةبدولعةزيز ئال سعود بوو بؤ ث َيكه َينانى‬ ‫سوثاكةى‪ ،‬تا ئةو رادةي��ةى كة ئةو شو َينانةى‬ ‫ت َيياندا نيشتةج َيبوون ناويان ل َينرا (اهلجر)‪ ،‬ناويشى‬ ‫لةسوثاكةينا سوثاى ئيخوان‪ .‬دةولَةتى ئال سعود‬ ‫سةركةوتنى بؤ ب ِريار نةدرا تةنيا كات َيك نةب َيت كة‬ ‫ئايدياو ه َيزى بةيةكةوة كؤكردةوة‪ ،‬ئايدياكة بريتية‬ ‫لةئاآل‪ ،‬ه َيزةكةش بريتية لةسوثا‪.‬‬ ‫بؤجارى س َييةم ث َيم ب ِري‪ :‬حمةمةد عةبدولوةهاب‬ ‫مةزهةب َيكى بةمانا زانراوةكةى مةزهةب بنيادنةنا‪،‬‬ ‫ئةو خاوةنى بزوتنةوةيةك بوو‪ ،‬بزوتنةوةكةشى‬ ‫شو َينكةتةى مةزهةبى حةنبةىل بوو‪ ،‬تةمةنى زؤر‬ ‫بوو‪ ،‬كات َيك مرد كة نةوةد سالىَ ت َيثة ِراندبوو‪ ،‬ئةو بؤ‬ ‫خؤى بوو بة (ئايديا)‪.‬‬ ‫ئةمحةد بةردةوام بوو‪:‬‬ ‫ئ��ةم ئايديايانة ل��ةس��ةرى ح��ةس��ةن بةنناى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫الودا ج َيى خؤيان ك��ردةوة‪ ،‬لةبةر ئةوة‬ ‫تةواوكردنى خو َيندندا يةكسةر بزوتنةوةكةى‬ ‫دام���ةزران���د‪ ،‬ك��ؤم��ةلَ��ةك��ةى بنيادنا‪ ،‬خولياى‬ ‫سوثاكةى (اخ��وان آل سعود) دلىَ داطريكردبوو‪،‬‬ ‫بةيداخةكةشيان سةرسامى كردبوو‪ ،‬لةبةر ئةوة‬ ‫ناوى لةبزوتنةوةكةى نا (االخوان املسلمون)‪ ،‬بةآلم‬ ‫ئاخؤ كؤمةلىَ مةدةنى دةتوانن دةولَةت بنيادبنينَ ؟‬ ‫ئايا لةباريداية ميسر ملكةضى دةسةآلتةكةى خؤى‬ ‫بكات؟ ئايا دةتوان َيت دةولَةتى لةدةستضووى‬ ‫خةالفةت بطة ِر َين َيتةوة؟ لةتواناى كؤمةلَ َيكدا نية‬ ‫كة سةرقالىَ بانطةوازء زانستء ضاككردنى رةوشتى‬ ‫خةلَكى ب َيت بطاتة ئةوةى دةيةو َيت‪ ،‬خؤ ئيسالم‬ ‫تةنيا تيؤر نية ل��ةه��ةواى ك���راوةدا مةلةبكاتء‬ ‫ه��ةرك��ةس� َي��ك ح���ةزى لـآ ب��ك��ات وةري��ب��ط��ر َي��ت‪،‬‬ ‫بةلَكو ئيسالم خاوةنى جوولَةيةكى خوديية‪،‬‬ ‫ئيسالم ئاينى بزاوتنة‪ ،‬ئاينى كؤمةلَة‪ ،‬ئاينى‬ ‫كارايىء دةستث َيشكةريية‪ ،‬كاراييش نايةتةدى‬ ‫بةكةسانى ك��ارا نةب َيت‪ ،‬لةبةر ئ��ةوة ث َيويستة‬ ‫بزوتنةوةكة سوثايةك ب َيت نةك قوتاخبانةيةك‪،‬‬ ‫سوثاش ث َيويستى بةضةكة‪ ،‬ضةكيش لةماوةى‬ ‫ضةوسانةوةدا دةب َيتة دروشم‪ ،‬لةبةر ئةوة حةسةن‬ ‫بةنناى الو‪ ،‬دوو مششيرَ ةكةى ك��ردة درومشى‬ ‫كؤمةلَةكة‪ ،‬بةآلم دةب َيت فيكرةكة لةدرومشةكةدا‬ ‫ئامادةب َيت‪ ،‬لةبةر ئةوة قورئان َيكى دانا‪ ،‬لةن َيوان‬ ‫دوو مششيرَ ةكةشدا وشةيةكى قورئانيى نووسى‬ ‫كة بريتية لة (وأعدوا)‪ ،‬بةآلم ئايا فيكرةكة بريتى‬ ‫دةب َيت لةو ئيسالمةى خةلَكى ث َيى ئاشنان‪ ،‬كةواتة‬ ‫كؤمةلَةكة بةضى جيادةكر َيتةوة كة تةنيا ئيسالم‬ ‫بكات بةئايديا بؤ خؤى؟ ئةوةتا (اجلمعية الشرعية‬ ‫و انصار السنة) لةتةمةندا لةث َيش كؤمةلَةكةوةن‪،‬‬ ‫ئايدياكةشيان بريتية لةئيسالم‪ .‬حةسةن بةننا بريى‬ ‫لةوة كردةوة كة دياريكراوتر ب َيت‪ ،‬عةبدولعةزيز‬ ‫ئال سعودى ئيماميش كة سوثاى ئيخوان بةئيمامء‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةشدا مةسةلةكة‬ ‫سةركردةيان دادةنا‪،‬‬ ‫الى شا عةبدولعةزيز كؤتايى نةدةهات‪ ،‬ضونكة ئةو‬ ‫خؤى ت َي َ‬ ‫كةل بةفيكرةكة نةكردبوو‪ ،‬بةآلم حةسةن‬ ‫بةننا فيكرةكةى دؤزي��ي��ةوة‪ ،‬فيكرةكة بريتية‬ ‫لةخودى خ��ؤى‪ ،‬ئةو ئيمامء سةركردةو راب��ةرو‬ ‫خاوةنى بانطةوازيشة‪ ،‬ئةو ثياوةية كة ت َي َ‬ ‫كةل‬ ‫بةئايدياكةى بووةو ئايدياكةش ت َي َ‬ ‫كةل بةو بووة‪،‬‬ ‫ءةكضؤن بانطةوازى حمةمةد كو ِرى عةبدولوةهاب‬ ‫هةبوو كة قوتابييةكانى ناوى (خاوةنى بانطةواز)‬ ‫يان ل َينابوو‪ ،‬بة ثةي ِروكردن لةوةى هاوسةرةكةى‬ ‫ئةمري حمةمةد بن سعود (موضى ى كضى حمةمةدى‬ ‫كو ِرى عةبدولَآل عورةينى) وتبووى‪ ،‬كة بةميرَ دةكةى‬ ‫وتبوو شو َينى حمةمةدى ك��و ِرى عةبدولوةهاب‬ ‫بكةو َيت‪ :‬دواى ئةم ثياوة بكةوة كة دةستكةوت َيكة‬ ‫خوا تايبةتى كردووة ث َيتةوة‪.‬‬ ‫حةسةن بةنناش هةر (خاوةنى بانطةواز) بوو‪.‬‬ ‫لةدواى ئةوةش كؤمةلىَ ئيخوان موسلمني هةر‬ ‫لةسايةى ئايدياو ه َيزدا دةذيا‪.‬‬ ‫ئةمحةد لةخو َيندنةوة ت��ةواوب��وو‪ ،‬ث َيم وت‪:‬‬

‫وةك ئ��ةوةى بتةو َيت َبل َييت كؤمةلَةكة خاوةنى‬ ‫ئامرازةكانى ه َيزةو كاريان ث َيدةكات‪ ،‬كةواتة يان‬ ‫ئةوةتا بةباشيى ه َيز بةكاردةه َين َيتء دةطاتة‬ ‫ئةوةى دةيةو َيت‪ ،‬ياخود ئةو ه َيزةى خاوةنيةتى‬ ‫بريتية لة‪..‬‬ ‫ث َيى ب ِريم‪ :‬بري َيكى بارووتةو كؤمةلَةكة لةسةرى‬ ‫وةس��ت��اونء لةهةر ستاوةخت َيكدا ب َيت ت َيياندا‬ ‫دةق َيتةوة‪.‬‬ ‫ومت‪ :‬ب��ةآلم ئ��ةوةى ل��ةب��ارةي��ةوة قسةمان بؤ‬ ‫دةكةيت بريتية لةم َيذوويةكء دةش َيت روانينةكان‬ ‫ط��ؤ ِراب��ن‪ ،‬لةطةلَتدام س��ةب��ارةت ب��ةوةى ئةمانة‬ ‫ئايدياكانى حةسةن بةننا ب��وون‪ ،‬بؤ ئ��ةوةش‬ ‫لةطةلَتدام كة ئيلهامى ئةزموونةكةى لةعةبدولعةزيز‬ ‫ئال سعودةوة خواستووة كة دةولَةت َيكى بنيادناوة‪،‬‬ ‫بةآلم ئايا ئةم بريكردنةوةية ه َيشتا هةر زيندووة‬ ‫ل��ةدلىَ براكامناندا؟ ئايا ئةمة بةرنامةية بؤ ئةو‬ ‫كةسةى كارى لةدةستداية لةكؤمةلَةكةدا؟‬ ‫َ‬ ‫وةآلم‪ :‬ئةى طوايا ئ َيمة ضةندين سالَة لةكؤمةلةكةدا‬ ‫ضيمان كردووة؟ ئايا ماناى سةربازطةو كةتيبةو‬ ‫راه َينانة وةرزشيةكان ضني؟ ئةى مةدلوىل درومشى‬ ‫دوو مششيرَ ةكة ضية كة كؤمةلَةكة ه َيشتا هةر‬ ‫بةردةوامة لةسةرى؟ تؤ هةستت بةخؤشحالَيى‬ ‫(براكامنان) نةكردووة لةمةكتةبدا هاو ِر َييةكةم‬ ‫(مةبةستى مةكتةبى ئريشادة) لةبةرانبةر ئةو‬ ‫مَ‬ ‫هةلةتانةى ئاسايشدا كة حكومةت دةيكاتة‬ ‫َ‬ ‫مَ‬ ‫ينَ‬ ‫سةريان‪ ،‬ئيخوان دةل ئةم هةلةتانةو بةندكردنى‬ ‫براكان بريتني لةسةربازطةى راه َينانى كؤمةلَةكةو‬ ‫ئامادةكردنيان بؤ ريزةكةو ثةروةردة بوون لةسةر‬ ‫نا ِرةحةتى‪ ،‬ئايا ئةمة هةمووى هيض سوود َيكى‬ ‫لةثشتةوة نية؟‬ ‫لةثاشانيشدا ئايا روي��ن��ةداوة كة لةدادطاى‬ ‫س��ةرب��ازي��داو لةكاتى ئامادةبوونى ب��راي��ان الى‬ ‫داواك��اري��ى طشتى س��ةرب��ازي��ى ل��ةس��الىَ ‪،1996‬‬ ‫مَ‬ ‫لةطةلاندا‪،‬‬ ‫هاوسؤزيى ضةند ئةفسةر َيكت بينيب َيت‬ ‫تا ئةو رادةيةى بةخؤمامنان دةوت‪ ،‬لةكات َيكدا كة‬ ‫سةرسامبووين لةو هاوسؤزيةيان‪( ،‬وةك ئةوةى‬ ‫ئيخوان بن)‪ ،‬دواتريش دةمانطوت‪« :‬ضةندين كةس‬ ‫هةن لةئ َيمةنء لةناوماندا نني!»‪.‬‬ ‫ث َيم وت‪ :‬قسةكةت س��ةب��ارةت بةهاوسؤزيى‬ ‫ئ��ةف��س��ةران��ى داواك���اري���ى طشتنى س��ةرب��ازي��ى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئيخواندا وري��اى كردمةوةو يادةوةرميى‬ ‫ضاالككردةوة‪ ،‬لةبةر ئةوة دةتوامن شت َيكى ترسناك‬ ‫خبةمة َ‬ ‫ثال ئةوةى ئ َيستا باست كرد‪.‬‬ ‫ئةمحةد رةبيع‪ :‬ضية؟‬ ‫م��ن‪ :‬ئ َيستا م��ن دلَنيام ل���ةوةى كؤمةلَةكة‬ ‫لةناو سوثادا خاوةنى ر َيكخستنة كة ماوةيةك‬ ‫كاردةكات‪ ،‬ئةمةشم لةر َيطةى يةك َيك لةو برايانةوة‬ ‫زانى كة لةئوسرةيةكى ئيخوانيدا لةناوضةى زةيتون‬ ‫مَ‬ ‫لةطةلدا بوون‪.‬‬ ‫رةبيع‪ :‬ئةو كةسة ك َيية؟‬ ‫م��ن‪ :‬ن���اوى ئ��ةش��رةف��ةو ب��راي��ةك��ى ثزيشكة‪،‬‬ ‫ئةفسةر َيكى ث َيشوو بوو لةسوثاداو لة ئةفسةرة‬ ‫ئةندازيارةكانة‪.‬‬ ‫رةبيع‪ :‬ئةو ضؤن ئةوةى زانى؟‬ ‫م��ن‪ :‬لةراستيدا ئ��ةو راش��ك��اوان��ة ئ��ةوةى ثآ‬ ‫نةومت‪ ،‬بةلَكو رؤذ َيكيان لةمزطةوتى (العزيز باهلل)دا‬ ‫لةزةيتون نو َيذى هةينيمان دةكرد‪ ،‬دواى نو َيذ بينيم‬ ‫بةخو َينطةرمييةوة سةالم ل��ةدوو كةس دةكات‪،‬‬ ‫دواى ئةوةش كة دوو كةسةكة رؤيشنت ثرسيارم‬ ‫ل َيكرد دةربارةيانء وتى ئةوانة ئيخوانن‪ ،‬بةآلم‬ ‫لةهيض ضاالكيةكى ئيخوانيدا بةشدارى ناكةن لةبةر‬ ‫ئةوةى ث َيطةى هةستياريان لةدةولَةتدا طرتووة‪.‬‬ ‫رةبيع‪ :‬ئةوة ضى ت َيداية؟‬ ‫من‪ :‬هيض‪ ،‬هةموو ضريؤكةكة ئةوةية كة من ئةم‬ ‫دوو كةسة دةناسم‪ ،‬ئةفسةرى سوثان‪ ،‬يةكةميان‬ ‫سةركردةى ئةو كةتيبةية بوو كة ت َييدا لة سوثادا‬ ‫سةرباز بووم‪ ،‬دوةميشيان‪ ،‬بةرثرسى ئاسايش بوو‬ ‫لةكةتيبةكةدا‪ ،‬واتة سالىَ ‪ 1981‬يةك َيكيان رائيد‬ ‫هاشم بوو‪ ،‬دوةميشيان نةقيب هانى‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةمحةد‬ ‫دواى ساآلن َيك لةقسةكردنةكةم‬ ‫رةبيعدا‪ ،‬ئةم دوو ئةفسةرة لةدةولَةتـدا بوون‬ ‫بةخاوةنى ثلةى طةورةو ث َيطةى هةستيار‪.‬‬

‫كاريطةريةكانى ئال عةزيزى سعودى لةسةر حةسةن بةنناى الودا ج َيى خؤيان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل تةواوكردنى خو َيندندا يةكسةر بزوتنةوةكةى‬ ‫كردةوة‪ ،‬لةبةر ئةوة‬ ‫كؤمةلةكةى بنياتنا‪ ،‬خولياى سوثاكةى (اخوان ال سعود) ىَ‬ ‫َ‬ ‫دل‬ ‫دامةزراند‪،‬‬ ‫داطريكردبوو‪ ،‬بةيداخةكةشيان سةرسامى كردبوو‪ ،‬لةبةر ئةوة ناوى‬ ‫لةبزوتنةوةكةى نا (االخوان املسلمون)‬