440 by chawder news

‫"چاودێر"‪ ..‬نۆ ساڵ لەپێناو میدیایەكی بەرپرسیاردا‬ ‫بە بۆنەی تێپەڕبونی نۆ ساڵ بەسەر دەرچونی یەكەم ژمارەی رۆژنامەی‬ ‫"چاودێر" پیرۆزبایی لەخۆمان‌و سەرجەم خوێنەرانی “چاودێر” دەكەین‌و‬ ‫دەستی ماندوبونی ئەو رۆژنامەنوس‌و نوسەرو لێكۆڵیارانەیش بەگەرمی‬ ‫دەگوشین‪ ،‬كە رۆژێك لەرۆژان لەم رۆژنامەیەدا كاریانكردوەو هاوكاریی‬ ‫ئەم پرۆژە جیدییەیان كردوە‪ .‬بەهیواشین ساڵی نوێی تەمەنی “چاودێر”‬ ‫ببێتە مایەی گڕوتینی زیاتر تا كاری باشترو جوانتر پێشكەش بكەین‌و‬ ‫خزمەتی زیاتر بە رۆژنامەنوسیی كوردی بكەین‪.‬‬

‫رؤذنامةيةكي سياسي‪ ،‬روناكبريي‪ ،‬كؤمةآليةتيي هةفتانةية‬

‫ذمارة (‪ )440‬دو شةممة ‪2013/10/7‬‬

‫یەكێتی پلینۆم دەبەستێت‬ ‫هەندێ بیروڕاش هەیە‪،‬‬ ‫كە یەكسەر كۆنگرە ببەسترێت‬ ‫"پێویستە چاو لەكەس‌و لەهیچ‬ ‫كەموكوڕییەك نەپۆشرێت"‬ ‫چ��اودێ��ر‪ -‬ت��ای��ب��ەت‪ :‬ب��ڕی��ارە ئەمڕۆ‬ ‫دوشەممە‪ ،‬ئەنجومەنی سەركردایەتیی‬ ‫یەكێتی كۆببێتەوەو تێیدا هەڵسەنگاندن‬ ‫ب��ۆ دۆخ��ی یەكێتی ل��ەه��ەڵ��ب��ژاردن��ی‬ ‫‪2013/9/21‬و هەنگاوەكانی دوای ئەو‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ە ب��ك��ات‪ .‬ه��اوك��ات بەپێی‬ ‫زانیارییەكانی "چ��اودێ��ر" ئەنجومەنی‬ ‫س��ەرك��ردای��ەت��ی‪ ،‬هەڵسەنگاندن بۆ‬ ‫راپ��ۆرت��ی ئ��ەو لیژنەیە دەك��ات كە بۆ‬ ‫دەستنیشانكردنی هەڵەو كەموكوڕییەكانی‬ ‫یەكێتی لەئۆرگانەكانی ئ��ەو حزبەدا‬ ‫پێكهاتبو‪ .‬لەالیەكی دیكەوە هەر بەپێی‬ ‫زانیارییەكانی "چ��اودێ��ر"‪ ،‬ئەنجومەنی‬ ‫سەركردایەتی‪ ،‬پرەنسیپەكانی گفتوگۆی‬ ‫یەكێتی بۆ پێكهێنانی حكومەت‪ ،‬یان‬ ‫ه��ەر سیاسەتێكی تر لەبەرژەوەندیی‬ ‫هەستانەوەی یەكێتیدا بێت‪ ،‬دیاریدەكات‪.‬‬ ‫ه��ەروەك ئ��ەگ��ەری ئ��ەوەش زۆرە كە‬ ‫یەكێتی بڕیاری بەستنی پلینۆم بدات‪.‬‬ ‫هەرچەندە بیروڕای پێچەوانەش هەیە‪ ،‬كە‬ ‫یەكسەر كۆنگرە ببەسترێت‪.‬‬ ‫بەپێی ئ��ەو زان��ی��اری��ی��ان��ەی دەس��ت‬ ‫"چ��اودێ��ر" ك��ەوت��ون‪ ،‬ك��ۆب��ون��ەوەی‬ ‫ئەنجومەنی سەركردایەتیی یەكێتی‪،‬‬ ‫ئه‌و راپۆرتە دەكاتە تەوەری سەرەكیی‬ ‫كۆبونەوەكە‪ ،‬كە ل��ەالی��ەن لیژنەیەك‬ ‫بەسەرۆكایەتیی عەدنان موفتی ئەندامی‬ ‫مەكتەبی سیاسی‌و ئەندامێتی هەریەكە‬

‫ل��ەئ��ازاد جندیانی ئەندامی مەكتەبی‬ ‫سیاسی‌و ف��ەری��د ئ��ەس��ەس��ەردو ع��ارف‬ ‫روش��دی ئ��ەن��دام��ان��ی س��ەرك��ردای��ەت��ی‪،‬‬ ‫پێكهاتبو‪ .‬راپۆرته‌که‌ش‪ ،‬لێكۆڵینەوەیە‬ ‫لەئەنجامی ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی پارلەمانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‌و دەستنیشانكردنی ئەو‬ ‫كەموكوڕی‌و هەاڵنەی كە لەسەرجەمی‬ ‫ئۆرگانەكانی یەكێتیدا هەبوە‪.‬‬ ‫زانیارییەكانی "چ��اودێ��ر" ئ��ەوەش‬ ‫رون��دەك��ەن��ەوە‪ ،‬ك��ە ئ��ەن��ج��وم��ەن��ی‬ ‫سەركردایەتیی یەكێتی‪ ،‬پرەنسیپی‬ ‫سیاسەتی یەكێتی لەدوای هەڵبژاردنەوە‬ ‫دیاریدەكات‪ ،‬تاوەكو بە پشتبەستن بەو‬ ‫پرەنسیپانەوە یەكێتی بچێتە نێو گفتوگۆ‬ ‫لەگەڵ الیەنەكانی دیكە بۆ چۆنێتیی‬ ‫پێكهێنانی حكومەتی داهاتو‪.‬‬ ‫هەر بەپێی زانیارییە بەدەستهاتوەكانی‬ ‫"چ��اودێ��ر"‪ ،‬راپۆرتی لیژنەكە دەكرێتە‬ ‫بنەمای بەخۆداچونەوە تاكو ئەوكاتەی‬ ‫پلینۆم دەبەسترێت‪ .‬كە ئەگەری زۆرە‬ ‫سەركردایەتی بڕیار لەسەر بەستنی‬ ‫پلینۆم بدات‪.‬‬ ‫لەوبارەیەوە‪ ،‬ئەندامێكی سەركردایەتیی ی��ەك��گ��رت��وی ئیسالمیش‪ ،‬ئەنجامی پ��ەی��وەن��دی��ی ب��ەه��ەن��دێ كێشەی ناو‬ ‫یەكێتی‪ ،‬كە نەیویست ناوی بهێنرێت‪ ،‬بە دەنگەكانی خۆیان بەدڵ نییە‪ ،‬كەچی یەكێتیشەوە هەیە‪ ،‬كە رەگوڕیشەی بۆ‬ ‫"چاودێر"ی راگەیاند‪ ،‬یەكێتی یەكەمین ئەم لیبرالیەتەی ناو یەكێتیش لەناو یەكەمین‌و دوەمین‌و سێیەمین كۆنگرەی‬ ‫هێزو دوایین هێزیش نابێت‪ ،‬كە ئەنجامی ئەواندا نییە‪ ،‬ئارامترن لەیەكێتی‪ .‬ئەم یەكێتی دەگ��ەڕێ��ت��ەوە‪ ،‬عەیبەیەكی‬ ‫هەڵبژاردنەكە بەگوێرەی سەنگ‌و مێژوی لیبرالیەتەش‪ ،‬لەالیەكەوە پەیوەندیی بە گەورەشە‪ ،‬هەبن‪ ،‬هەلەكە بە هەل بزانن‬ ‫نەبێت‪ .‬ه��ەر ئێستا لەكوردستاندا‪ ،‬جەنگی سایكۆلۆژیی بزوتنەوەی گۆڕانەوە بۆ موزایەدەكردن‪ ،‬یان بۆ سەپاندنی‬ ‫نە بزوتنەوەی گ��ۆڕان‪ ،‬نە كۆمەڵ‌و نە هەیە دژی یەكێتی‪ ،‬لەالیەكی تریشەوە هەر بڕیارێك كە لەگەڵ دۆخی ئێستای‬

‫سەركردایەتی‪ ،‬پرەنسیپەكانی گفتوگۆی پێكهێنانی حكومەت دیاریدەكات‬

‫سەرنوسەری (حورییەت دەیلی نیوز)‪ ،‬بۆ "چاودێر" ‪:‬‬

‫تێڕوانینی توركیا بەرامبەر كوردی سوریا گۆڕاوە‬ ‫چاودێر‪ -‬ئەستەنبوڵ‪ :‬سەرنوسەری (حورییەت‬ ‫دەیلی نیوز) پێیوایە‪ ،‬پاكێجی دیموكراتی كە‬ ‫لەچەند رۆژی راب��ردودا رەجەب تەیب ئەردۆغان‬ ‫رایگەیاند‪ ،‬راستەوخۆ پەیوەندی بەچارەسەری‬ ‫پرسی كوردو گفتوگۆكانی نێوان حكومەتی توركیا‌و‬ ‫(پ‪.‬ك‪.‬ك) ەوە نییە‪.‬‬ ‫موراد یەتكین‪ ،‬لەدیالۆگێكی تایبەتدا لەگەڵ‬ ‫"چاودێر"‪ ،‬باس لەگۆڕانكارییەكانی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست دەكا‌و راشیدەگەیەنێت‪ ،‬كە لەئێستادا‬ ‫تێڕوانینی توركیا بەرامبەر سیاسەتی كورد‬ ‫لەسوریا گۆڕاوە‪.‬‬

‫یەكێتیدا نەگونجێت‪.‬‬ ‫ئەندامەكەی سەركردایەتیی یەكێتی‪،‬‬ ‫وتیشی "ئەگەر بیانو ئەوەیە كە مام‬ ‫جەالل نەخۆشە‪ .‬لەوەاڵمدا دەڵێین‪ :‬ئایا‬ ‫عەبدوڵاڵ ئۆجەالن ئ��ازادە؟ ئایا یاسر‬ ‫عەرەفات نەخۆش نەبو؟ ئایا د‪ .‬قاسملو‬ ‫شەهید نەكرا؟‬

‫ئ��ەو ئ��ەن��دام��ەی س��ەرك��ردای��ەت��ی‪،‬‬ ‫چارەسەری كێشەكان بەوە دەبینێ كە‪:‬‬ ‫بە قۆناغ كێشەكان چارەسەربكرێن‪.‬‬ ‫چ��او لەكەس‌و لەهیچ كەموكوڕییەك‬ ‫نەپۆشرێ‪ ،‬ب��ەاڵم چاونەپۆشینێك بۆ‬ ‫یەكێتی ب �ێ‌و لەناو یەكێتی ب �ێ‌و بۆ‬ ‫ئاییندەی یەكێتیش بێ‪.‬‬

‫ئایا گۆڕان دەبێتە رێكخراوێكی‬ ‫نوێی ئیخوان موسلمین‬ ‫لەكوردستان؟‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان بۆ هێشتنەوەی قەبارەی سیاسیی خۆی‬ ‫پشت بەكادرە پێشكەوتوەكانی ئیسالمی سیاسی دەبەستێت‬ ‫‪2‬‬

‫ته‌واوی چاوپێکه‌وتنه‌که‌ له‌الپەڕە ‪9‬دا ده‌خوێننه‌و‌ه‬

‫دیارترین کاندیده‌کانی‬ ‫نۆبڵی ‪2013‬‬

‫ئیبن روشد هه‌قی خۆیه‌تی‬ ‫‪1‬‬

‫هاشم ساڵح‬

‫‪5‬‬

‫قاعیده‌ی یه‌کگرتو داوای‬ ‫چاکسازی به‌په‌له‌ ده‌کات‬

‫‪3‬‬

‫ذمارة (‪ )440‬دو شةممة ‪2013/10/7‬‬

‫شرؤظه‌‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪2‬‬

‫روانینێكی ستراتیجی لەبزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫ئایا گۆڕان دەبێتە رێكخراوێكی نوێی ئیخوان موسلمین لەهەرێمی كوردستاندا؟‬ ‫شرۆڤەكارێكی سیاسی‬ ‫ئەنجامی هەڵبژاردنە پارلەمانییەكەی‬ ‫‪ 2013/9/21‬دەریخست كە بزوتنەوەی‬ ‫گ��ۆڕان‪ ،‬رەنگە كەوتبێتە ژێ��ر چنگی‬ ‫نەوەی نوێی ئیخوان موسلیمن لەهەرێمی‬ ‫كوردستاندا‪ .‬بەتایبەت كە هاوكاتی‬ ‫دوركەوتنەوەی دەنگە ئیخوانییەكان‬ ‫لەیەكگرتوی ئیسالمی‪ ،‬دەنگەكانی‬ ‫گۆڕان زیادی كردوە‪.‬‬ ‫میدیای گۆڕان‬ ‫یان بڵندگۆیەكی ئیخوانی؟‬ ‫سەرنجێكی ورد لەكارەكتەرە میدیاییە‬ ‫كاریگەرەكانی ناو بزوتنەوەی گۆڕان‪،‬‬ ‫دەری��دەخ��ات ك��ە س��ەرج��ەم جومگە‬ ‫گ��رن��گ��ەك��ان��ی ب��زوت��ن��ەوەی گ��ۆڕان‪،‬‬ ‫ل��ەب��واری رای گشتی دا‪ ،‬ب��ەدەس��ت‬ ‫ن��ەوەی دوەم��ی یەكگرتوی ئیسالمی‌و‬ ‫ت��وێ��ژی»رۆش��ن��ب��ی��ران»ی ئ��ەو بزاوتە‬ ‫ئیخوانییەوەن‪:‬‬ ‫‪-1‬س��ای��ت��ی س��ب��ەی‪ :‬ل��ەس��ەرەوەخ��ت��ی‬ ‫راگەیاندنی كۆمپانیای وشەدا‪ ،‬سایتی‬ ‫س��ب��ەی گرنگترین ب��ڵ��ن��دگ��ۆی باڵی‬ ‫ریفۆرمخوازانی ناو یەكێتیی بو‪ .‬ئەم‬ ‫سایتە هەركە بناغەكەی دانرا‪ ،‬كەوتە‬ ‫دەس��ت پۆلێك لەرۆشنبیرانی ناو‬ ‫یەكگرتو‪ ،‬ن��ەوەی نوێی ئیخوانەكان‌و‬ ‫(ره‌وت��ی گ��ەش��ە) ك��ە بەسیاسەتی‬ ‫شەرمنانەی ئەمیندار رازی نەبون‌و‬ ‫دەعوەیان لەسیاسەت جیادەكردەوە‪.‬‬ ‫ئ��ەم ن��ەوەی��ە ب��ەه��ۆی تێكەاڵوییان‬ ‫ل��ەگ��ەڵ دام��ەزراوەك��ان��ی فەتحوڵاڵ‬ ‫گولەن لەهەرێمی كوردستان‌و خوێندن‬ ‫لەكۆلێژەكانی عیشق‌و سەاڵحەدین‪ ،‬هەم‬ ‫چاویانكرابۆوە‌و هەم پەیوەندییان لەگەڵ‬ ‫میدیاكانی حزبی فەرمانڕەوای توركیادا‬ ‫دروس��ت��ك��ردب��و ‌و ه��ەم ئ��ەردۆگ��ان��ی��ان‬ ‫بەپێغەمبەری سیاسیی بۆ رزگاركردنی‬ ‫كۆمەڵی نێودەوڵەتی لەقەڵەمدەدا‪.‬‬ ‫لەنمونەی ئەم نەوەیە‪ ،‬كە سایتی سبەی‌و‬ ‫دواتر رۆژنامەی رۆژنامەیان خستەژێر‬ ‫ركێفی ئیخوانی مۆدێرنەوە‪ ،‬فەرمان‬ ‫عەبدولرەحمان‪ ،‬هەردی مەهدی‪ ،‬فازڵ‬ ‫نەجیب‪ ،‬نامۆ عەبدولاڵ‌و دەیانی تر بون‪،‬‬ ‫كە بەشێكیان لەگەڵ دەركەوتنی تۆڕی‬ ‫میدیایی روداو «سەنگەری خەبات»یان‬ ‫لەسبەی‌و وشەوە بۆ روداو گواستۆتەوە‪.‬‬ ‫بەپێی بەڵگەنامەكانی پەكەكەش (كە‬ ‫دروستییان نەسەلمێنراوە‌و فورات نیوز‬ ‫لێی بەرپرسە) نزیكی روداو لەوەزارەتی‬ ‫دەرەوەی توركیا‌و فەتحولاڵ گولەن‪ ،‬ئەو‬ ‫ئەگەرە بەهێز دەك��ەن كە ئیخوانییە‬ ‫نوێكان بیانەوێت ب��ەس��ودوەرگ��رت��ن‬ ‫لەسەرمایەی مادی‌و سیاسی سەرۆكی‬ ‫كابینەی حەوت‌و تواناكانی روداو‪ ،‬رای‬ ‫گشتی هەرێمی كوردستان بەقازانجی‬

‫سیاسەتی ئەردۆگانی‪ ،‬كۆنترۆڵ بكەن‪،‬‬ ‫كە ئەم ئەردۆگان دۆستییە بەئاشكرا‬ ‫لەپۆرتاڵی روداو بەدی دەكرێت‪.‬‬ ‫‪-2‬ك��ەن��اڵ��ی ك��ەی ئ��ێ��ن ئ��ێ��ن‪ :‬سێ‌‬ ‫روخساری گرنگ‪ ،‬خاڵی جیاكەرەوەی‬ ‫كەی ئێن ئێنە لەهاوشێوەكانی‪ .‬ئەو‬ ‫سێ‌ روخ��س��ارەش بریتین لەهۆشیار‬ ‫ع��ەب��دول�ڵا‪ ،‬یاسین ع��وم��ەر‌و محەمەد‬ ‫رەئ��وف‪ .‬مایەی تێبینییەكی قوڵە كە‬ ‫س��ەرج��ەم ئ��ەم ك��ارەك��ت��ەران��ە‪ ،‬ك��ادری‬ ‫پێشكەوتوی یەكگرتوی ئیسالمی بون‪.‬‬ ‫لەمەش سەرنجڕاكێشتر ئەوەیە كە ئەم‬ ‫«نەوە رۆشبیرە»ی ئیخوان‪ ،‬نەك تەنها‬ ‫بەخۆیانەوە نەوەستاون‪ ،‬بەڵكو بونەتە‬ ‫موگناتیسێكی ئایدیۆلۆژی‌و كەناڵی‬ ‫كەی ئێن ئێن یان كردۆتە سەكۆیەكی‬ ‫پڕ بینەر بۆ كادر‌و هەوادارانی ئیسالمی‬ ‫سیاسی‌و سەركردەكانی دەستەی گەشە‬ ‫لەسەرتاسەری هەرێمی كوردستاندا‪.‬‬ ‫‪-3‬پەیجەكانی فەیسبوك‪ :‬هەردو پەیجی‬ ‫سەرەكی رۆژگوڵ‌و شەقام‪ ،‬كە سەرخەری‬ ‫كاندیدە ئیسالمگەراكانی گۆڕان بون‪،‬‬ ‫جیاوازیی ڕاسته‌قینه‌ ل ‌ه نێوان فیکری سیاسیی ئێستای گۆڕان و فیکری سیاسیی ئیخوانی نوێدا نادۆزرێته‌وه‌‬ ‫لەالیەن ئیسالمی سیاسییەوە ئیدارە‬ ‫دەكرێن‪ ،‬بەاڵم بۆ ئەم قۆناغە‪ ،‬تەكتیكی هەمیشەیی ئایدیۆلۆژیا‌و سیاسەتی ئیسالمی سیاسی جێبهێڵن ‪ -‬یان‬ ‫پشتیوانیكردن لەبزوتنەوەی گۆڕانیان ئابوری‌و كۆمەاڵیەتی گۆڕان نین‪ ،‬بەڵكو جڵەوی گۆڕان بگرنە دەست‌و بەفویەك‬ ‫هەڵبژاردوە‪ .‬لێرەشەوە كۆی مەنزومەی دەنگی ئیسالمی سیاسیین‌و روانینێكی مۆمی سپی بكوژێننەوە‪.‬‬ ‫میدیای ئەلیكترۆنی ئۆپۆزسیۆن‌و گشتیش لەبزوتنەوەی گ��ۆڕان‪ ،‬ئەم ‪-4‬ئ��ەوەش ك��ە‌وا دەك��ات گریمانەی‬ ‫بەئیخوانیكردنی بزوتنەوەی گ��ۆڕان‪،‬‬ ‫پ��ەی��ج��ە ه��ەراش��ەك��ان��ی فەیسبوك‪ ،‬گریمانەیە بەهێزتر ئەكات‪.‬‬ ‫گەرچی بەروخسار گۆڕانخوازبن‪ ،‬بەاڵم ‪-2‬ب��زوت��ن��ەوەی گ��ۆڕان لەهەڵبژادرنی لەحەقیقەت بچێت ت��ا وەه��م‪ ،‬جگە‬ ‫راگەیاندنەكانی‬ ‫ب��ەن��اوەڕۆك ئیسالمگەرا‌و جیهادیی‌و ‪ )445( ،2009‬هەزار‌و لە‪ )425( ،2010‬لەكۆنترۆڵكردنی‬ ‫توندڕەون‌و لەسەر بنەمای بەرهەمهێنانی هەزار‌و لە‪ )476( ،2013‬هەزار دەنگی گۆڕان‪‌،‬و سەرباری سەركەوتنی كاندیدا‬ ‫رق‪ ،‬بناغەی كۆمەڵێكی ناتەندروستیان بەدەستهێناوە‪ .‬یەكگرتوی ئیسالمی ئیسالمییەكانی ناو گۆڕان بۆ پارلەمان‪،‬‬ ‫داڕشتوە‪.‬‬ ‫لەهەڵبژاردنی ‪ ،2009‬بەهاوبەشی لەگەڵ بریتین لەسود وەرگ��رت��ن لە لەتیف‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی(‪ )240‬هەزار‌و لە‪ 2010‬شێخ موستەفا‪ ،‬ئەندامی ئەنجومەنی‬ ‫تاكی ئیخوانگەرا‬ ‫بەتەنها‪ )214( ،‬هەزار‌و لە‪ )186( ،2013‬نوێنەرانی عیراق وەك راڤەكاری سەرەكی‬ ‫وەك سەركردەی كاریزمیی‌و نیشتمانی‪ :‬هەزار دەنگی بەدەستهێناوە‪ .‬كۆمەڵی سیاسەتە عیراقییەكانی گۆڕان لەهەرێمی‬ ‫‪-1‬ماڵپەری دوربین كە زمانحاڵی «رەوتی ئیسالمی لە‪ )144( ،2010‬هەزار‌و لە‪ ،2013‬ك��وردس��ت��ان‪‌،‬و بەكارهێنانی هەڤاڵ‬ ‫ش��اخ»ی مەال كرێكارە‪ ،‬لەهەواڵێكدا (‪ )118‬هەزار دەنگی بەدەستهێناوە‪ .‬ئەبو بەكر‪ ،‬مامۆستای زانكۆ‌و كادری‬ ‫‪ 2013/10/3‬ئاشكرای ك��ردوە‪ :‬سێ‌ شرۆڤەكردنی ئەم ئامارانە كۆمەڵێك پێشكەوتوی یەكگرتو‪ ،‬وەكو سەرلیستی‬ ‫كاندیدە دەرچوە یەكەمەكەی بزوتنەوەی راستیی گرنگ دەردەخ��ات‪ .‬لەساڵی ب��زوت��ن��ەوەی گ��ۆڕان ب��ۆ هەڵبژاردنە‬ ‫گۆڕان‪ ،‬كەسانی ئیسالمیین‪ :‬عەلی حەمە ‪ ،2009‬كە بزوتنەوەی گ��ۆڕان بناغەی چاوەڕوانكراوەكەی ئەنجومەنی پارێزگای ل��ەس��ەر دورخ��س��ت��ن��ەوەی س��ەرك��ردە‬ ‫دێرینەكانی یەكێتیی لەبڕیاری سیاسی‬ ‫ب��زوت��ن��ەوە‌و تەریككردنیانی كردۆتە‬ ‫بەرنامەی كار‌و هەر كاندیدێكیش كە‬ ‫رۆژێ��ك پێشمەرگەیەكی تێكۆشەری‬ ‫یەكێتیی بوبێت‌و بۆ رزگاریی كوردستان‬ ‫تێكۆشابێت‪ ،‬ل��ەم ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەدا‬ ‫دەرن��ەچ��وە‪ .‬ب��ەوات��ای��ەك��ی رون��ت��ر‪،‬‬ ‫كاتێك دكتۆر ه��ەژاری پێشمەرگەی‬ ‫دێ��ری��ن‪ ،‬خ��ەب��ات��ی ش��ێ��خ ج��ەن��اب‌و‬ ‫بەختیار عەبدولرەحمان سەرناكەون‬ ‫بۆ پارلەمان‪ ،‬شێركۆ حەمە ئەمین‪،‬‬ ‫ساڵح‪ ،‬یوسف محەمەد سادق‌و شێركۆ خۆی دانا‪ ،‬دەیان هەزار دەنگی كۆمەڵ‌و سلێمانی‪ .‬بەواتایەكی تر‪ ،‬نەك تەنها كورسی بەدەستدێنێ‪ .‬كاتێك سەردار‬ ‫حەمە ئەمین كە تێكڕا (‪ )210510‬دەنگیان یەكگرتوی ئیسالمی بۆ گۆڕان رۆیشتوە‪ .‬ئیخوان كنەی كردۆتە ناو بزوتنەوەی عەزیز‪ ،‬بەهۆی رەخنەگرتنی لەسەعید‬ ‫ك��ۆك��ردۆت��ەوە‪ ،‬خاوەنی مێژوی كاری ئ��ەم دەن��گ��ڕۆی��ش��ت��ن��ە ب��ەه��ەڕەم��ەك��ی گۆڕانەوە‪ ،‬بەڵكو بزوتنەوەی گۆڕانیش‪ ،‬ن��ورس�ی‌و باوەڕبونی بەعەلمانییەت‪،‬‬ ‫سیاسین لەناو یەكگرتوی ئیسالمی دا‪ .‬روی��ن��ەداوە بەڵكو پرۆسەیەكی ورد‌و بۆ هێشتنەوەی قەبارەی سیاسیی خۆی‪ ،‬س��ەرب��اری ئ��ەوەی مامۆستای زانكۆ‌و‬ ‫بەو واتایەی كە لەكۆی ‪ 24‬كورسییەكەی درێژخایەن بوە لەپێناو گەورەكردنی پشت بەكادرە دەركەوتوەكانی ئیسالمی روناكبیرێكی ناسراوە‪ ،‬سەرناكەوێت بۆ‬ ‫گۆڕان‪ 11 ،‬كورسی بزوتنەوەكە موڵكی ب��زوت��ن��ەوەی گ��ۆڕان��دا (وەك بەدیلی س��ی��اس�ی‌و دروس��ت��ك��ردن��ی ك��اری��زم��ای پارلەمان‪ ،‬یوسف محەمەد دو كورسی‬ ‫یەكگرتویەكی نەرم‌و بێشەیەكی پارێزراو روكەش‪( ،‬بەپشت بەستن بەسیاسەتی بەدەستدێنێ‌‪ .‬ئەمەش ‌واتە پاشەكشێی‬ ‫ب��ۆ ئیخوانێكی دڕ)‪ ،‬ب��ەاڵم لەساڵی جەماوەریی وروژێنەر)‪ ،‬دەبەستێت كە مێژوی نەتەوەیی‪ ،‬سڕینەوەی خەباتی‬ ‫ب��ەگ��ژاچ��ون��ەوەی‬ ‫پێشمەرگایەتی‪‌،‬و‬ ‫‪ ،2010‬لەبەر ئ��ەوەی ئیسالمگەراكان مەرج نییە گۆڕان بەرەكەی بچنێتەوە‪.‬‬ ‫رەس��ەن��ای��ەت��ی‪ .‬ئ��ەن��ج��ام��ی ئ��ەم��ەش‬ ‫دەنگی خۆیان بۆ بەغدا پێویست بوە‪،‬‬ ‫دەمانباتە سەر ئەو بڕوایەی كە ئەوە‬ ‫تاڕادەیەك گ��ۆڕان پاشەكشێی كردوە گۆڕان‌و ئیخوان‪:‬‬ ‫گ��ۆڕان نییە‪ ،‬كاندیدەكان سەردەخات‬ ‫لەدەنگدا‪ .‬هەرچەندە ئەم هاوكێشەیە‪ ،‬یەك ئایدیۆلۆژیا‌و یەك سیاسەت‪:‬‬ ‫بۆ هەڵبژاردنەكەی ‪ ،2013‬ئاسایی هیچ پسپۆڕێكی بواری فیكری سیاسی‪ ،‬بەڵكو ئەوە بنكەیەكی ئیسالمییە كە‬ ‫بۆتەوە‌و گۆڕان توانیویەتی لەنزیكەی ناتوانێت جیاوازییەكی راستەقینە لەنێوان گۆڕانێكی جیاواز لەرێكخراوەكەی شەماڵ‬ ‫‪ 40‬هەزار دەنگی هەڵوەریوی كۆمەڵ‌و فیكری سیاسیی ئێستای گۆڕان‌و فیكری عەبدولوەفا‪ ،‬موستەفای سەید قادر‌و‬ ‫یەكگرتو لەم هەڵبژاردنەدا‪ ،‬بەتێكڕا‪ ،‬سیاسیی ئیخوانی نوێ دا بدۆزێتەوە‪ .‬هیچ عومەری سەید عەلی‪ ،‬بەرهەمدێنێ‌‪.‬‬ ‫دەنگدەرێكی سادە‪ ،‬ناتوانێت جیاوازی‬ ‫سەرجەمی‌وەربگرێت‪.‬‬ ‫‪-3‬لەبەر ئەوەی لەبنەڕەتدا ئەم دەنگانە‪ ،‬بكات لەدەنگدان بەیەكگرتوی ئیسالمی‪ ،‬ئاماژە‌و ئەنجام‪:‬‬ ‫هی دەنگی گۆڕان نین‌و ئیسالمییەكان كۆمەڵی ئیسالمی‌و بزوتنەوەی گۆڕان دا‪17 .‬ی ش��وب��ات‪ ،‬ه��ەرچ��ەن��دە بریتیبو‬ ‫خاوەنین‪ ،‬پێدەچێت بەهەر گۆڕانێك تەنانەت ئەم هەڵبژاردنە دەریخست كە ل��ەدەره��اوی��ش��ت��ەی راگ��ەێ��ن��دراوەك��ەی‬ ‫لەهەیكەلی بەڕێوەبردنی بزوتنەوەی وەك چۆن كۆمەڵ‌و یەكگرتوی ئیسالمی‪ ،‬رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گ��ۆڕان‪،‬‬ ‫گ��ۆڕان‪ ،‬ی��ان داڕش��ت��ن��ەوەی هەیكەلی كار لەسەر سڕینەوەی مێژوی نەتەوەیی بۆ سفركردنەوەی پرۆسەی سیاسی‌و‬ ‫ك��ۆم��ەڵ‌و یەكگرتوی ئیسالمی‪ ،‬ئەم كورد‌و دورخستنەوەی چەمكی خەبات‌و هەڵوەشانەوەی پارلەمان‌و پێكهێنانی‬ ‫دەنگانە‪ ،‬ژینگەی كۆنەپارێزانەی خۆیان پێشمەرگایەتی دەكەن‪ ،‬لەكاتی ئاسایی‌و ح��ك��وم��ەت��ی ئینتقالی ل��ەه��ەرێ��م��ی‬ ‫بدۆزنەوە‌و بەرەی مام رۆستەم‌و مۆم‌و كەمپەینی ه��ەڵ��ب��ژاردن��دا‪ ،‬بەهەمان ك��وردس��ت��ان��دا‪ ،‬ب��ەاڵم گ��ۆڕان نەبوە‬ ‫نیلی‪ ،‬لەچركەساتێكدا‪ ،‬بەرەو جیهانی نەغمەش‪ ،‬بزوتنەوەی گۆڕان‪ ،‬كاریكردوە خ��اوەن��ی‪ .‬خۆپیشاندانەكەی ‪17‬ی‬ ‫شوبات كە بەناوی هاودەنگی لەگەڵ‬

‫ پێدەچێت دەنگە ئیسالمییەكانی‬ ‫ن��او ب��زوت��ن��ەوەی گ��ۆڕان‪ ،‬ژینگەی‬ ‫كۆنەپارێزانەی خۆیان بدۆزنەوە‌و‬ ‫ب��ەرەی مام رۆستەم‌و مۆم‌و نیلی‪،‬‬ ‫لەچركەساتێكدا‪ ،‬ب��ەرەو جیهانی‬ ‫ئیسالمی سیاسی جێبهێڵن‬

‫ لەكۆی ‪ 24‬كورسییەكەی گۆڕان‪ 11 ،‬كورسیی بزوتنەوەكە‬ ‫موڵكی هەمیشەیی ئایدیۆلۆژیا‌و سیاسەتی ئابوری‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتیی گۆڕان نین‪ ،‬بەڵكو دەنگی ئیسالمی سیاسیین‬

‫ بزوتنەوەی گۆڕان‪ ،‬كاریكردوە‬ ‫لەسەر دورخستنەوەی سەركردە‬ ‫دێرینەكانی یەكێتی لەبڕیاری سیاسیی‬ ‫بزوتنەوە‌و تەریككردنیانی كردۆتە‬ ‫بەرنامەی كار‌و هەر كاندیدێكیش كە‬ ‫رۆژێك پێشمەرگەیەكی تێكۆشەری‬ ‫یەكێتی بوبێت‪ ،‬لەم هەڵبژاردنەدا‬ ‫دەرنەچوە‬

‫تونس‌و میسر‌و پشتیوانی لەكرێكاران‪،‬‬ ‫لەسەراوە دەستی پێكرد‪ ،‬جێبەجێكاری‬ ‫پرۆژكەی كەس نەبو جگە لەئاكۆی‬ ‫خەلیلزادە‪ ،‬كە پ��اش بەكوشتدرانی‬ ‫گ��ەن��ج��ان��ی س��ل��ێ��م��ان��ی‪ ،‬ل��ەه��ەرێ��م��ی‬ ‫كوردستان ه��ەاڵت‌و زۆر بەسەمەرەیی‬ ‫گەیشتە ئەوروپا‌و تا ئێستاش هەمو‬ ‫ساڵێك لەساڵیادی كارەساتەكەدا‪،‬‬ ‫گەنجان بۆ ئ��اژاوە دەبزوێنێ‌‪ .‬بۆیە‬ ‫وەك چۆن بزوتنەوەی گ��ۆڕان‪ ،‬خۆی‬ ‫لەئاكامەكانی ئەو خوێنڕژانە بێ‌ بەری‬ ‫كرد‪ ،‬بەرهەمەكەشی نەچنییەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئ��ەوەی رێكخەری گشتی كاروانەكان‬ ‫ب��و ب��ۆ «س��ەرای ئ��ازادی»‪ ،‬ئ��ەوەی‬ ‫رێكخراو ‌و كۆمەڵەكانی دەبردە سەرای‬ ‫ئ��ازادی‌و ئ��ەوەی «جیهادی سیاسی»‬ ‫تیا راگ��ەی��ان �د‌و ئ��ەوەی سەكۆكەی‬ ‫كۆنترۆڵ كرد‌و ئەوەی نوێژی بەكۆمەڵی‬ ‫تیاداهێنا‪ ،‬ئیسالمی سیاسی بو‪ .‬هەر‬ ‫ئەم بەئیخوانیبونەی سەرای ئازادی بو‬ ‫كە بزوتنەوەی گۆڕانی لەپشتیوانیكردن‬ ‫لەنەسرولاڵكانی سەراكە پاشگەزكردەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم وەك چۆن‪ ،‬گۆڕان نەیتوانی خۆی‬ ‫لەشكستی ‪17‬ی شوبات بێبەری بكات‪،‬‬ ‫ناتوانێت خۆی لەكارەساتی لەدەستدانی‬ ‫ق��ەوارە‌و ناسنامەی بزوتنەوەكەشی‬ ‫بپارێزێت‪ .‬چونكە لەگەڵ هەڵكشانی‬ ‫تەمەنی رێكخەری گشتی‌و دوركەوتنەوەی‬ ‫س��ەرك��ردە نیشتمانییەكانی گ��ۆڕان‬ ‫لەشانۆی دروستكردنی بڕیاری سیاسی‬ ‫بزوتنەوەكە‪ ،‬بواری ئەوە بۆ نەوەی نوێی‬ ‫ئیخوانی‪ ،‬بۆ هۆشیار‌و عەلی‌و یوسفەكان‬ ‫دروس��ت��دەب �ێ‌ ك��ە گ��ۆڕان قوتبدەن‌و‬ ‫لەپرۆسەیەكی ناوخۆیی‌و دەرەكیدا‪،‬‬ ‫رێكخراوێكی نوێی ئیخوانی لەخۆڵەمێشی‬ ‫وەهمی گۆڕانەوە‪ ،‬رابگەیەنن‪ .‬لەرەوتی‬ ‫ئێستای گ��ۆڕان��دا‪ ،‬ئ��ەم پێشهاتە زۆر‬ ‫نزیكە‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )440‬دو شةممة ‪2013/10/7‬‬

‫َ‬ ‫هةوال و راثؤرت‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪3‬‬

‫قاعیدەی یەكگرتو داوای چاكسازیی بەپەلە دەكات‬ ‫مەولود باوەموراد‪ :‬مەگەر بەئینشیقاق گۆڕانكاری لەناو یەكگرتودا بكرێت‬ ‫چاودێر‪ -‬سەرخێڵ و رێبین‪:‬‬ ‫لەهەڵبژاردنی پارلەمانی كوردستاندا‪،‬‬ ‫ی��ەك��گ��رت��و‪ ،‬ب��ەش��ێ��وەی��ەك��ی ب��ەرچ��او‬ ‫دەنگەكانی كەمدەكات‌و ئ��ەوەش ئەو‬ ‫ح��زب��ە دول��ەت دەك��ات‪ ،‬بەشێوەیەك‬ ‫گروپێكی گەنجانی حزبەكە‪ ،‬داوادەكەن‬ ‫ئەو بەرپرس‌و ئەندامانەی بونەتەهۆكاری‬ ‫كەمبونەوەی دەنگەكان دادگایی بكرێن‪،‬‬ ‫یان تۆڵەیان لێبكرێتەوە‪ ،‬سەرۆكی لیستی‬ ‫یەكگرتوش بۆ پارلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫دەڵێت «هەوڵدان بۆ گۆڕینی‌ حزب‌و هەر‬ ‫ی زۆر ئەستەمە‌و‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫رێكخستنێك ‌‬ ‫ی لێمەكەنەوە‪ ،‬مەگەر بەئینشیقاق»‪.‬‬ ‫بیر ‌‬ ‫هاوكات دەستەی بااڵی بەدواداچونی ئەو‬ ‫حزبە‪ ،‬دان بەكەمبونەوەی دەنگەكانیاندا‬ ‫دەنێت‌و راشیدەگەیەنێت‪ ،‬بەخۆیاندا‬ ‫دەچنەوە‪.‬‬

‫یەكگرتو لەدهۆكیش تۆمەتباردەكرێن ب��ۆ خ��وارەوە‪ ،‬ل��ێ��رەو ل��ەوێ��ش ویستی‬ ‫بەكەمكردنەوەی دەنگەكان‪ ،‬چونكە زیاتر بەرژەوەندیخوازانەی هەندێك بەرپرس‬ ‫لەچوار هەزار دەنگی یەكگرتو لەبادینان دەبینین بۆ بەشداریكردنێكی ملكەچانە‬ ‫ب��ۆ خ��واس��ت��ەك��ان��ی یەكێتی‌و پارتی‬ ‫كەمیكردوە‪.‬‬ ‫گروپێكی گەنجانی یەكگرتوش‪ ،‬لەحكومەتی نوێدا‪ ،‬ئەمەش الی جەماوەری‬ ‫داوای چاكسازیی بەپەلە لەو حزبەدا یەكگرتو ب��ەت��ون��دی رەت��دەك��رێ��ت��ەوە‪.‬‬ ‫دەك��ەن‪ ،‬ب��ەپ��ێ��چ��ەوان��ەوە هەڵوێستی ئەوەشدەخەنەڕو‪ ،‬كۆكردنەوەی ئیمزا بۆ‬ ‫توند دەگرنەبەر‪ .‬لەبەیاننامەیەكدا كە دەستلەكاركێشانەوە لەنێو جەماوەری‬ ‫كۆپیەكی دەست «چاودێر» كەوتوە‪ ،‬یەكگرتودا هەنگاوی دوەممانە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫رایدەگەیەنن‪« ،‬تێبینیمان كردوە‪ ،‬ئەدای ئاشكراكردنی ن��اوی ئەو سەركردانەی‬

‫دەستەی بااڵ‪:‬‬ ‫دەنگەكانمان كەمیكردوەو بەخۆماندا دەچینەوە‬

‫گەنجانی حزبەكە‪:‬‬ ‫ناڕونی‌و شەرمنیی یەكگرتو لەسیاسەتكردنیدا ئێمەو‬ ‫هەوادارانی توشی شۆككردوە‬

‫گەنجانی یەكگرتو‬ ‫لەسەركردایەتییەكەیان توڕەن‬ ‫س��ەرچ��اوەی��ەك��ی ن��ێ��و یەكگرتوی سیاسیی یەكگرتو لەئاست داخوازیی بەردەوام بەكارەكانیان زیان بەیەكگرتو‬ ‫ئیسالمیش‪ ،‬بۆ «چاودێر»ی ئاشكراكرد‪ ،‬ج��ەم��اوەری یەكگرتو و ئازادیخوازان‌و دەگەیەنن‪ .‬داواش��دەك��ەن‪ ،‬چاكسازیی‬ ‫لەئێستادا ن��اڕەزای��ی لەنێو یەكگرتو جەماوەری كوردستاندا نییە بەگشتی‪ ،‬بەپەلە لەسەركردایەتیی یەكگرتودا‬ ‫دروس��ت��ب��وەو‪ ،‬ب��ەه��ۆی كەمبونەوەی ناڕونی روئیاو الوازی‌و شەرمنیی یەكگرتو بكرێت‌و كەمتەرخەمەكان سزابدرێن‌و‬ ‫دەنگەكانی درزی تێكەوتوەو زۆرترین لەسیاسەتكردنیدا ئێمەو ه��ەواداران��ی چ��اك��س��ازی��ی ب��ەپ��ەل��ە ل��ەڕاگ��ەی��ان��دن��ی‬ ‫ی��ەك��گ��رت��ودا ب��ك��رێ �ت‌و ب��وژان��دن��ەوەی‬ ‫رەخنەش ئاراستەی مەكتەبی هەڵبژاردنی توشی شۆككردوە»‪.‬‬ ‫ئەو گەنجانەی یەكگرتو‪ ،‬پێشیانوایە‪ ،‬جەوهەری تێدا ئەنجامبدرێت‪ ،‬هاوكات‬ ‫ئەو حزبەو چەند ئەندامێكی مەكتەبی‬ ‫یەكگرتو شكستیهێناوە لەسیاسەتكرنیداو دەس��ت��ل��ەك��ارك��ێ��ش��ان��ەوەی مەكتەبی‬ ‫سیاسی دەكرێت‪.‬‬ ‫سەرچاوەكە‪ ،‬ئامادەنەبو ن��اوی ئەو دابەزینی دەنگەكانی ماناو مەدلولی ه��ەڵ��ب��ژاردن‌و دانبنێن بەشكستیان‬ ‫مەكتەب سیاسییانە‪ ،‬ئاشكرابكات‪ ،‬مەزنمان دەداتێ‌‪ ،‬ئەم ئەنجامانە لەئاستی لەبەرنامەو پالنی كاركردن‌و دروستكردنی‬ ‫بەاڵم ئەوەی دركاند‪ ،‬چەند بەرپرسێكی داخ��وازی��ی كەسماندا نییە لەسەرەوە ژوری عەمەلیاتی هەڵبژاردن‪.‬‬

‫باوەموراد‪ :‬ناتوانین خۆمان بگۆڕین‬ ‫لەبەرانبەردا‪ ،‬ئەندامێكی مەكتەبی‬ ‫سیاسیی یەكگرتو‪ ،‬وتی «هیچ گروپێكی‬ ‫ناڕازی‌و گەنجان لەناو یەكگرتودا نییە»‪.‬‬ ‫مەولود ب��اوەم��وراد‪ ،‬رونیشیكردەوە‪،‬‬ ‫ئامادەی هەر دادگایەكین‪ ،‬ئەگەر هەبێت‌و‬ ‫ئ��ەو كەسانە س��زاب��دات‪ ،‬كە دەنگیان‬ ‫بەفیڕۆداوە‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو‪ ،‬لەوتارێكیشدا ئاماژە بۆ‬ ‫ی ئەم دۆخە سیاسی‌‌و‬ ‫ئەوەدەكات‪ ،‬لەسایە ‌‬ ‫ی‬ ‫فیكری‌و كۆمەاڵیەتییەی‌ كۆمەڵگە ‌‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬بەمشێواز‌و رەوشەی‌ حزب‌و‬ ‫ی پێدەكەن‪،‬‬ ‫الیەنە ئیسالمییەكان كار ‌‬ ‫رێژەی‌ دەنگیان لەكۆمەڵگەی‌ كوردستاندا‬ ‫لەنێوان ‪ %10‬بۆ ‪ %15‬زیاتر ن��اڕوات‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەی‌ ناتوانین خۆمان بگۆڕین‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬رەخنە لەئەدای ئیسالمیەكانی‬ ‫ی‬ ‫كوردستان دەگرێت‌و دەڵێت»ئیسالم ‌‬ ‫سیاسی‌ هەر بە وەعز‌و گریان‌و ترساندن‬ ‫ی‬ ‫لەجەهەنەم‌و فرمێسك خەڵك لەدەور ‌‬ ‫خۆی‌ كۆدەكاتەوە بۆ بەهەشت‪ ،‬كێشەكە‬ ‫ی‬ ‫لەنەبونی‌ سەركردەیەكدایە كە ڕەمز ‌‬ ‫ی ئەم مەفهومانەبێت‪،‬‬ ‫سیاسی‌ هەڵگر ‌‬ ‫سەركردەی‌ حزب‌و الیەنە ئیسالمیەكان‬ ‫خ��ۆی��ان ل��ەس��ەر وەع��ز‌و نەسیحەت‌و‬ ‫ی‬ ‫ی گریان‌و بەناوئەخالقی‌ دین ‌‬ ‫گوتار ‌‬ ‫ی‬ ‫ڕاهێناوە بونەتە موفتی‌‌و قازی‌‌و واعز ‌‬ ‫خەڵك‪ ،‬بەم كەرەسەیەوە دەچنە ناو‬ ‫شەڕی‌ سیاسەتكردن‪ ،‬بەدڵنیاییەوە ئەو‬ ‫ی خەڵكدا‬ ‫مەفهومە ئیسالمیانە لەدنیا ‌‬ ‫ناهێننەدی‌و‌ هەر بەم كارەشیان دینیان‬ ‫ی كۆمەڵگە‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫ی ژیان ‌‬ ‫ی كاروبار ‌‬ ‫لەدنیا ‌‬

‫ده‌نگه‌کانی یه‌کگرتوو به‌راورد ب ‌ه ‪ 2010‬که‌می کردوه‌‬ ‫دورخستوەتەوە»‪.‬‬ ‫س��ەرۆك��ی لیستی ی��ەك��گ��رت��و‪ ،‬بۆ‬ ‫پارلەمانی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬بۆ گەنجانی‬ ‫حزبەكەی نایشارێتەوە‪ ،‬ه��ەوڵ��دان بۆ‬ ‫ی‬ ‫گۆڕینی‌ حزب‌و هەر رێكخستنێكی‌ سیاس ‌‬ ‫ی لێمەكەنەوە‪،‬‬ ‫زۆر ئەستەمە‌و بیر ‌‬ ‫بەتەمابن یەكگرتو بگۆڕێت‪ ،‬یان هەر‬ ‫حزبێكیتر بگۆڕێت ناكرێ‌و رونادات مەگەر‬ ‫زۆر دەگ��م��ەن‪ ،‬مەگەر بەجیابونەوە‌و‬ ‫ی نیواونیوی‌ حزب بەقیادە‌و‬ ‫دابەشبون ‌‬ ‫قەواعید بێتەدی‪.‬‬ ‫بەخۆیاندا دەچنەوە‬ ‫هاوكات دەستەی بااڵی بەدواداچون‬ ‫ل��ەی��ەك��گ��رت��و‪ ،‬دان ب��ەك��ەم��ب��ون��ەوەی‬

‫دەنگەكانیاندا دەنێت‌و لەبەیاننامەیەكدا‬ ‫رایدەگەیەنێـت‪ ،‬بەراورد بەهەڵبژاردنەكانی‬ ‫‪ 2010‬بەگشتی دەنگەكان كەمی كردوە‪،‬‬ ‫ئەمەش پێویستی دەكات كە سەرجەم‬ ‫دەزگاكانی یەكگرتوو بەوردی لەسەر ئەو‬ ‫ئەنجامانە بوەستن‪.‬‬ ‫جەختلەوەشدەكەنەوە‪ ،‬هەوڵی چڕوپڕ‬ ‫لەبەرنامەدایە بۆ بەخۆداچونەوەو سود‬ ‫وەرگرتنی تەواو لەهەمو ئەو راو بۆچونانە‪،‬‬ ‫سەبارەت بەگلەیی‌و دڵگرانی ئەوانەش‬ ‫ل��ەل��ێ��دوان‌و بۆچونی هەندێك كەس‬ ‫بێتاقەتبون‪ ،‬دەستەكەمان لەڕوانگەی ئەو‬ ‫دەسەاڵتەی لەگۆنگرەوە پێبەخشراوە‪،‬‬ ‫ب��ەدواداچ��ون‌و لێپرسینەوەمان كردوەو‬ ‫دەكەین‪.‬‬

‫كۆمسیۆن‪ :‬ئامادەین جیاكردنەوەی دەنگەكانی هەولێر دوبارەبكەینەوە‬ ‫چاودێر‪ -‬ئاودێر نەسرەدین‪:‬‬ ‫دوای راگەیاندنی ئەنجامی كۆتایی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی پارلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫زۆربەی الیەنەكان لەو ئەنجامانە رازی‬ ‫نین‌و تانەی لێدەدەن‪ ،‬لەبەیاننامەیەكیشدا‬ ‫ه��ەر سێ الیەنی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬داوای‬ ‫ئەژماركردنەوەی دەنگەكانی ‌پارێزگای‬ ‫هەولێر دەكەن‪ ،‬سەرۆكی لقی هەولێری‬ ‫كۆمسیۆنیش ج��ەخ��ت��دەك��ات��ەوە‪ ،‬كە‬ ‫هەڵبژاردن لە هەولێر زۆر پاكبوە‌و ئامادەی‬ ‫دوبارە جیاكردنەوەی دەنگەكانن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫دادگا بڕیاربدات‪.‬‬

‫ل��ی��ژن��ەی هەماهەنگیی هەرسێ‬ ‫الی��ەن��ی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن (ب��زوت��ن��ەوەی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬یەكگرتو‪ ،‬كۆمەڵی ئیسالمی)‪،‬‬ ‫لەبەیاننامەیەكدا‪ ،‬داوای ئەژماركردنەوەی‬ ‫دەنگەكانی هەڵبژاردنی ‌پارێزگای‬ ‫هەولێریان ك��رد‌و ئاشكراشیانكرد‪،‬‬ ‫ل��ەئ��ای��ن��دەداو ل��ەك��ۆن��گ��رەی��ەك��ی‬ ‫رۆژنامەنوسیدا سەرجەم پێشێلكاری‌و‬ ‫ساختەكارییەكان دەخەنەڕو‪.‬‬ ‫ل��ەب��ەرام��ب��ەردا‪ ،‬س��ەرۆك��ی لقی‬ ‫هەولێری كۆمسیۆنی بااڵی سەربەخۆی‬ ‫هەڵبژاردنەكان‪ ،‬ئاماژە بۆ ئەوە دەكات‪،‬‬ ‫كە ئەو هێزو الیەنانە بەهەڵەداچون‬

‫لەبارەی نەدانی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان‪.‬‬ ‫هەندرێن محەمەد‪ ،‬وتیشی «ئێمە‬ ‫ئەنجامی هەڵبژاردنەكانمان‪ ،‬بەبێ‬ ‫جیاوازی بەسەرجەم الیەنەكان داوە‪،‬‬ ‫ئ��ەوان ب��اس ل��ەوەدەك��ەن‪ ،‬بەڵگەیان‬ ‫الیە‪ ،‬بەپێی فۆرمەكان‪ ،‬ئەمە دەرخەری‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬كە دژیەكی لەقسەكانیاندا‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەوان باسیان لەوەكرد‪ ،‬كە من‬ ‫وەاڵم��ی پەیوەندییەكانم نەداوەتەوە‪،‬‬ ‫هەرچەندە ئ��ەم قسەیە‪ ،‬راستنییە‪،‬‬ ‫ه��اوك��ات لەئەتەكێت دورب��و‪ ،‬دوای‬ ‫ب�ڵاوك��ردن��ەوەی ئەنجامەكان‪ ،‬تاكو‬ ‫درەنگانێكی شەو پەیوەندیمان هەبوەو‬

‫رێگەی چۆنێتیی تانەمان پیشانداون»‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬هێمای بۆ ئەوەشكرد‪ ،‬كە‬ ‫مەرج نییە‪ ،‬هەر سندوقێك قردێلەی‬ ‫سوری لێ درا‪ ،‬رەتبكرێتەوە‪ ،‬سەرجەمی‬ ‫ئ��ەو سندوقانە ك��راون��ەت��ەوەو دوای‬ ‫ئەوە دەركەوتوە‪ ،‬كە كێشەیان نییە‪،‬‬ ‫بەڕێكراون‌و هیچ سكااڵیەكی سوریش‬ ‫لەهەولێر نەبوە»‪.‬‬ ‫هەندرێن‪ ،‬رونیشیكردەوە‪ ،‬سەرجەم‬ ‫ئ��ەو الی��ەن��ان��ەی گ��ل��ەی��ی��ان ه��ەی��ە‪،‬‬ ‫دەت��وان��ن بەپێی ی��اس��ا بەڵگەكانی‬ ‫خ��ۆی��ان پێشكەشبكەن‌و دەنگەكان‬ ‫بژمێردرێنەوە‪ ،‬هەرچەندە پێشینەیەكی‬

‫شكستخواردو ل��ەدوب��ارەك��ردن��ەوەی‬ ‫جیاكردنەوەكان هەیە‪ ،‬كە هەڵبژاردنی‬ ‫پارلەمانی عیراق بو‪ ،‬لەساڵی ‪،2010‬‬ ‫كە ئەنجامەكان هاوشێوەی پێشو‪،‬‬ ‫دەرچونەوە‪.‬‬ ‫سەرۆكی لقی هەولێری كۆمسیۆنی‬ ‫ب��ااڵی سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان‪،‬‬ ‫جەختیشدەكاتەوە‪ ،‬كە هەڵبژاردن‬ ‫ل��ە هەولێر بێگەرد ب��وە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫لەكۆنگرەكەشیاندا‪ ،‬ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬باسی‬ ‫ئەوەیان نەكرد‪ ،‬فڕوفێڵ لەكارتەكانی‬ ‫دەنگدان كراوە‪ ،‬باسیان لەساختەكاری‬ ‫نەكرد‪ ،‬تەنها باسیان لەگواستنەوەی‬

‫ئەنجامەكانی سەر فۆرمەكە كرد‪ ،‬كە‬ ‫ئەمە هەنگاوێكی باشە‪.‬‬ ‫بەرپرسەكەی كۆمسیۆن‪ ،‬ئامادەیی‬ ‫خۆشیان نیشاندەدات‪ ،‬ئەگەر دادگا‬ ‫بڕیاری لەسەربدات‪ ،‬دوبارە دەنگەكان‬ ‫جیابكەنەوە‪ ،‬ئەگەر هەر هەڵەیەكیش‬ ‫كرابێت‪ ،‬هەركەسێك ئامادەی وەرگرتنی‬ ‫ئ��ەو بەرپرسیارییەتە دەب��ێ��ت‪ ،‬ئەو‬ ‫ك��ارم��ەن��دەی واژۆی لەسەر فۆرمێك‬ ‫ك��ردوە‪ ،‬ك��ە ئەنجامەكەی بەهەڵە‬ ‫گواستبێتەوە‪ ،‬لێپرسینەوەی لەگەڵ‬ ‫دەكرێت‪.‬‬

‫خالید شوانی‪ :‬ئەگەر یاسایەكی باش هەبێت‪ ،‬كورسییەكانی پەكەكە بڕیارێكی‬ ‫كورد لەكورسییەكانی شیعە‌و سوننە نزیكدەبێتەوە‬ ‫یەكالكەرەوە دەدات‬ ‫چاودێر‪ -‬نالی‌و هونەر‪:‬‬

‫رۆژی ‪3‬ی ئ��ەم م��ان��گ��ە‪ ،‬ب��ەه��ۆی‬ ‫ن��اڕەزای��ی هاوپەیمانیی كوردستانی‬ ‫لەیاسای هەڵبژاردنەكانی پارلەمانی‬ ‫عیراقەوە كۆبونەوەی پارلەمانی عیراق‬ ‫بۆ ئەمڕۆ دو شەممە دواخ��را‪ ،‬سەرۆكی‬ ‫لیژنەی یاسایی پارلەمانی عیراقیش‬ ‫رایدەگەیەنێت‪ ،‬ئەگەر یاسایەكی شیاو‬ ‫دەربكرێت‪ ،‬ژمارەی كورسییەكانی كورد‬ ‫نزیكدەبێتەوە لەشیعە‌و سوننەكان‪.‬‬

‫بەپێی هەواڵێكی سایتی رەسمیی‬ ‫سەرۆكایەتیی هەرێم‪ ،‬لەكۆبونەوەیەكی‬ ‫ن��وێ��ن��ەران��ی ك��ورد ل��ەگ��ەڵ مەسعود‬ ‫بارزانی سەرۆكی هەرێم‪ ،‬تێكڕای الیەنە‬ ‫بەشداربوەكانی كۆبونەوەكە هاوڕابون‬ ‫ل��ەوەی لەپرسی یاسای هەڵبژاردنی‬

‫پ��ارل��ەم��ان��ی ع��ی��راق��دا هەڵوێستێكی‬ ‫یەكگرتو هەبێت‌و بڕیاریدا لیژنەیەكی‬ ‫تایبەت پێكبهێنرێت‪.‬‬ ‫لەوبارەیەوە سەرۆكی لیژنەی یاسایی‬ ‫پارلەمانی ع��ی��راق‪ ،‬رایدەگەیەنێت‪،‬‬ ‫پ��ێ��داگ��ی��ری ت��ەواوەت��ی��ی ك��ورد‬ ‫لەهەڵبژاردنی داه��ات��وی پارلەمانی‬ ‫عیراقدا یەك بازنەییە‪ ،‬كە بەهۆیەوە‬ ‫لەهەڵبژاردنەكانی پێشودا كورد زیانێكی‬ ‫زۆری پێگەیشت‪.‬‬ ‫خالد شوانی‪ ،‬بۆ»چاودێر»‪ ،‬ئاماژەی‬ ‫بەوەشكرد‪ ،‬هەمو الیەنە كوردییەكان‬ ‫لەبارەی یەكبازنەییەوە یەكدەنگن‌و‬ ‫كوتلەی ویفاقی سەر بەئەیاد عەالویش‬ ‫هەمان بۆچونی كوردیان هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫الیەنەكانی دیكە رەتیدەكەنەوە‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬سەبارەت بەدەنگی فەوتاوی‬ ‫كوردیش لەهەڵبژاردنی پێشودا‪ ،‬باسی‬ ‫ل��ەوەك��رد‪ ،‬كورسییەك لەپارێزگای‬

‫سلێمانی پێویستی بەنزیكەی ‪50‬‬ ‫هەزار دەنگبوە‪ ،‬لەكاتێكدا لەپارێزگای‬ ‫بابل‪ ،‬تەنها ‪ 26‬هەزار دەنگ‪ ،‬چونكە‬ ‫بەنزیكەی دو ملیۆن دەن��گ‪ ،‬توانرا‬ ‫تەنها (‪ )57‬كورسی بەدەستبهێنێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لەناوچەكانی دیكەی عیراق بەو‬ ‫دەنگانە‪ 89‬كورسی بەدەستهاتوە‪.‬‬ ‫سەرۆكی لیژنەی یاسایی‪ ،‬لەپارلەمانی‬ ‫عیراق‪ ،‬وتیشی «هەوڵدەدرێت سازان‬ ‫لەنێوان كوتلە سیاسییەكاندا لەسەر‬

‫بۆچونەكەی كورد‌و یاسای هەڵبژاردن‬ ‫ئەنجامبدرێت‌و كار بەكەمینە‌و زۆرینەی‬ ‫پارلەمان نەكرێت»‪.‬‬ ‫سەبارەت بەگەورەبونی قورسایی‬ ‫كورد ئەگەر یاسایەكی شیاو دەربكرێت‪،‬‬ ‫ن��اوب��راو رون��ی��دەك��ات��ەوە‪ ،‬ئ��ەگ��ەر‬ ‫بۆچونەكەی كورد سەربگرێت‪ ،‬ژمارەی‬ ‫كورسییەكانی ك��ورد نزیكدەبێتەوە‬ ‫لەژمارەی كورسییەكانی شیعە‌و سوننە‪،‬‬ ‫بەوەش پێگەی سیاسی‌و ئابوریی كورد‬ ‫بەهێزتر دەكات‪.‬‬

‫قەندیل‪ -‬چیا‪ :‬وابڕیارە‬ ‫رۆژی ‪10‬ی ئ��ەم مانگە‪،‬‬ ‫په‌که‌که‌ كۆبونەوەكی گرنگ‬ ‫بكات‌و تێیدا هەڵوێستیان‬ ‫ب��ەرام��ب��ەر پ��اك��ێ��ج��ی‬ ‫دی��م��وك��راس��ی ئ��ەردۆگ��ان‬ ‫بخەنەڕو‪.‬‬ ‫ئ��ەن��دام��ێ��ک��ی‬ ‫پەیوەندییەكانی كەجەكە‪،‬‬ ‫ئ��اش��ك��رای��ك��رد‪ ،‬كۆتایی‬ ‫بەئاگر بەستدەهێنن‌و چیتر بەمشێوەیە رێگا نادەن‪ ،‬توركیا كاتەكە بكوژێت‌و هیچ‬ ‫هەنگاوێك لەسەر ئاشتی دیارنەبێت‪.‬‬ ‫لەوەاڵمی پرسیارێكی «چاودێر»دا لەبارەی ئەو نامەیەی كەجەكە بۆ عەبدوڵاڵ‬ ‫ئۆجەالنی ناردوە‪ ،‬دیار قامیشلو‪ ،‬رونیكردەوە‪ ،‬ئەم نامەیە بریتییە لە‪ 16‬الپەڕەو‬ ‫ت��ەواوی داواكارییەكانی پارتی كرێكارانی كوردستان‌و چارەسەری ئاشتی‌و‬ ‫پیشنیارەكانی كەجەكەی تێدایە‌و چاوەڕوانی وەاڵمین‪.‬‬ ‫بەپێی سەرچاوەكانی هەواڵ‪ ،‬لەدو رۆژی رابردودا‪ ،‬زیاتر لەچوار هەزار سەربازی‬ ‫توركیا بۆ سنورەكانی هەرێمی كوردستان‪ -‬توركیا رەوانە كراون‌و لەحاڵەتی‬ ‫ئامادەباشیدان‪.‬‬

‫ديالؤط‬

‫ذمارة (‪ )440‬دو شةممة ‪2013/10/7‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪4‬‬

‫پلینۆم ناتوانێت هەمو كێشەكان چارەسەربكات‬ ‫رەهبەری سەید برایم‪ ،‬ئەندامی سەركردایەتیی یەكێتی‪ ،‬بۆ «چاودێر»‬ ‫سازدانی‪ :‬سه‌رخێڵ هاشم‬

‫ئ��ەن��دام��ێ��ك��ی س��ەرك��ردای��ەت��ی��ی یەكێتی‬ ‫رایدەگەیەنێت‪ ،‬بەستنی پلینۆم دەسەاڵتی ئەوەی‬ ‫نیە‪ ،‬چارەسەری كێشەكان بكات ئەگەر هەمو‬ ‫كێشەكان بۆ پلینۆم هەڵبگیرێن‪.‬‬ ‫رەهبەری سەید برایم‪ ،‬كە لێپرسراوی مەڵبەندی‬ ‫رێكخستنی كۆیەشە‪ ،‬لەم دیالۆگە تایبەتەیدا‬ ‫لەگەڵ «چاودێر» ئاماژەبەوەشدەكات‪ ،‬دەبێت‬ ‫یەكێتی بەشداری حكومەت بكات‌و خۆی بكات‬ ‫بەخاوەنی حكومەتی داهاتو‪ ،‬چونكە بەپێی هەمو‬ ‫یاساكان یەكێتی لەهەمو حكومەتێك پۆستی‬ ‫بااڵی بەردەكەویت‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬خوێندنەوەتان بۆ رەوشی‬ ‫ئێستای یەكێتی چۆنە؟‬ ‫رەه��ب��ەری سەید ب��رای��م‪ :‬ب��ارودۆخ��ی‬ ‫یەكێتی ب��اش��ە‪ ،‬ب��ەب��اش��ی ب��ەش��داری‬ ‫هەڵبژاردنەكانی كرد‪ ،‬بەاڵم هێنانی ‪18‬‬ ‫كورسی لەچاوەڕوانیی كادر‌و الیەنگرانی‬ ‫یەكێتی نەبو‪ ،‬چونكە بەپێی هەمو داتاكان‬ ‫دەنگ‌و سەنگی یەكێتی نیە‪ ،‬بەڵكو زۆر‬ ‫لەوە زیاترە‪.‬‬

‫مەڵبەند ب��وە كە دەنگی‬ ‫یەكێتی لەپێش سەرجەم‬ ‫الیەنەكانەوە بوبێت‌و زیاتر‬ ‫ل��ە ‪ 2800‬دەن��گ لەپێش‬ ‫گۆڕانین‌و زیاتر لە‪ 15‬هەزار‬ ‫دەنگ لەپێش پارتیەوەین‪.‬‬

‫چ��اودێ��ر‪ :‬دەوت��رێ��ت‬ ‫هەندێك لەهاواڵتیانی كۆیە‬ ‫ل��ەك��اری حكومی‌و حزبی‬ ‫ناڕازین‪ ،‬بەبڕوای ئێوە ئەمە‬ ‫بۆچی ئەگەڕێتەوە؟‬ ‫رەهبەری سەید برایم‪:‬‬ ‫زۆرێ��ك لەكێشەكانمان‬ ‫لەكۆیە چارەسەرنەركردوە‌و‬ ‫خەڵكمان پێی دانامەزرێت‌و نەمانتوانیوە‬ ‫سود لەو نەوتە زۆرەی كۆیە وەربگرین‪.‬‬

‫چاودێر‪ :‬هەندێ لەشرۆڤەكارانی سیاسی‬ ‫پێیانوایە‪ ،‬ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنە بۆ‬ ‫یەكێتی «شكست» ب��وە‪ ،‬بەشێكیش‬ ‫پێیوایە «سەرنەكەوتن»ە‪ ،‬بۆچونی ئێوە‬ ‫چییە؟‬ ‫رەهبەری سەید برایم‪ :‬ئەوە شكست‬ ‫نیە‪ ،‬بەڵكو پاشەكشێیە‪ ،‬ئەو دەنگانە‬ ‫دەنگی راستەقینەی یەكێتی نین‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬پێتانوایە لەسنوری كۆیە هەمو ئەوانەشدا راگەیاندنی یەكێتی لەم‬ ‫دەنگی یەكێتی فەوتاوە؟‬ ‫هەڵبژاردنەدا الوازب��و‪ ،‬چونكە واقیعی‬ ‫زۆری‬ ‫دەنگێكی‬ ‫برایم‪:‬‬ ‫رەهبەری سەید‬ ‫ئەندامان‌و ناو خەڵكی نەگواستۆتەوە‪.‬‬ ‫یەكێتی فەوتاوە‪ ،‬مەڵبەندی كۆیە یەكەمین‬

‫پ��ێ��وی��س��ت��ە رێ��ك��ك��ەوت��ن��ام��ه‌ی‬ ‫س��ت��رات��ی��ژی ه��ەم��وارب��ك��رێ��ت��ەو ە‌و‬ ‫ه��ەس��ت��دەك��ەی��ن ج��ۆرێ��ك‬ ‫لەناعەدالەتی تێدایه‌‬ ‫رەه��ب��ەری س��ەی��د ب��رای��م‪:‬‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬ب��ەب��ڕوای ئ��ێ��وە فاكتەری‬ ‫كەمكردنی دەنگی یەكێتی راگەیاندنی ئەو بەخۆداچونەوە‌و نەهێشتنی‬ ‫ملمالنێ ناوخۆكانی یەكێتی‌و‬ ‫حزبە بوە؟‬ ‫رەهبەری سەید برایم‪ :‬غیابی جەنابی گ��ۆڕان��ك��اری ل��ەم��ەڵ��ب��ەن�د‌و‬ ‫مام جەاللیش بەشێكبوە لەهۆكارەكانی ئ��ۆرگ��ان��ەك��ان��دا ئ��ەوپ��ەڕی‬ ‫كەمكردنی دەنگی یەكێتی‌و ناتەبایی پێویستی‌و چارەسەر دەبێت‬ ‫ملمالنیێ ن��اوخ��ۆی یەكێتی‌و ئینجا‬ ‫راگەیاندنی حزبی‪ ،‬جگەلەوەش خۆمان‬ ‫ن��ەك��ردۆت��ە خ��اوەن��ی ح��ك��وم��ەت‌و خاڵە‬ ‫بەهێزەكانی حكومەتمان نەقۆزتۆتەوە‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬دەتەوێت بڵێی نەتانتوانیوە‬ ‫پۆستەكانی یەكێتی لەحكومەت بكەن بە‬ ‫هەلی سەركەوتنی یەكێتی؟‬ ‫رەهبەری سەید برایم‪ :‬سەركردایەتیی‬ ‫یەكێتی پشتگیری تەواوی ئەو كەسانەی‬ ‫نەكردوە كە لەپۆستە حكومیەكاندابون‪،‬‬ ‫ئەگینا ئەو ئەنجامەمان نەدەبو‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬بەبڕوای ئێوە چارەسەر بۆ ئەو‬ ‫قەیرانەی یەكێتی چییە؟‬

‫لەدایكبوی ‪ 1957‬كۆیە‬ ‫بەكالۆریۆس لەراگەیاندن ‪ -‬زانكۆی‬ ‫سلێمانی‬ ‫ئەندامی سەركردایەتیی یەكێتی‬ ‫لێپ‬ ‫رسراوی مەڵبەندی رێكخستنی كۆیە‬

‫دەب��ێ��ت ی��ەك��ێ��ت��ی ب��ەش��داری��ی‬ ‫ح��ك��وم��ەت ب��ك��ا ت‌و خ��ۆی ب��ك��ات��ە‬ ‫خاوەنی حكومەتی داهاتو‬

‫رەهبەری سەید برایم‪ :‬دەبێت یەكێتی‬ ‫یەكێتی لەناو ریزەكانی خەڵكی كوردستان بەشداری حكومەت بكات‌و خۆی بكاتە‬ ‫بێت‪ ،‬هەروەها پلینۆم دەسەاڵتی ئەوەی خ��اوەن��ی حكومەتی داه��ات��و‪ ،‬دەبێت‬ ‫نیە چارەسەری كێشەكان بكات‪ ،‬ئەگەر هاوپەیمانی لەگەڵ هەمو الی��ەن‌و هێزە‬ ‫هەمو كێشەكان بۆ پلینۆم هەڵبگیرێن‪.‬‬ ‫سیاسییەكان ببەستین‪ ،‬پێویستە‬ ‫حكومەت حكومەتی بنكە ف��راوان بێت‪،‬‬ ‫چاودێر‪ :‬لەسەر سیناریۆكانی پێكهێنانی بەپێی هەمو یاساكان یەكێتی لەهەمو‬ ‫حكومەتی داهاتو ئێوە چیتان پێباشە؟‬ ‫حكومەتێك پۆستی بااڵی بەردەكەویت‪.‬‬

‫چاودێر‪ :‬بڕواتانوانیە یەكێتی بتوانێ‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆنێكی سەركەوتوبێت؟‬ ‫رەهبەری سەید برایم‪ :‬یەكێتی دەتوانێ‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بێت‪ ،‬بەاڵم دوای ‪ 22‬ساڵ‬ ‫حوكمداری نەبێتە ئۆپۆزسیۆن باشترە‪.‬‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬ئ��ەی بۆچونت دەرب��ارەی‬ ‫رێككەوتننامەی ستراتیژیی نێوان یەكێتی‌و‬ ‫پارتی چۆنە؟‬ ‫رەه��ب��ەری سەید ب��رای��م‪ :‬لەئێستادا‬ ‫پێویستە رێ��ك��ك��ەوت��ن��ی س��ت��رات��ی��ژی‬ ‫هەمواربكرێتەوە‌و هەستدەكەین جۆرێك‬ ‫لەناعەدالەتی لەو ڕێكەوتنە هەیە‪.‬‬

‫پاكێجەكەی ئەردۆغان پڕوپاگەندەی پێشوەختی هەڵبژاردنە‬ ‫بەكر شوانی‪ ،‬شرۆڤەكاری سیاسی‪ ،‬بۆ «چاودێر»‬ ‫سازدانی‪ :‬داستان ئاسۆ‬ ‫شرۆڤەكارێكی سیاسی پێیواییە‪ ،‬ئ��ەردۆغ��ان‬ ‫پاكێجێكی خستەڕو كە ه��ەر بۆ ئ��ەوە باشە بە‬ ‫«پڕوپاگەندەی پێشوەختی هەڵبژاردن» ناوببرێت‪،‬‬ ‫لەئێستاشدا ئاكەپە ترسی ئ��ەوەی هەیە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫لەبواری چارەسەركردنی پرسی ك��ورددا هەنگاوی‬ ‫رادیكااڵنە بنێت‪ ،‬ئەوا لەسەر ئاستی توركیاش دەنگ‬ ‫لەدەستدەدات‪ .‬بەكر شوانی‪ ،‬لەم دیالۆگە تایبەتەیدا‬ ‫لەگەڵ «چاودێر» ئاماژەبەوەشدەكات‪ ،‬پەكەكە‬ ‫ئەگەر بیەوێت هێز بگەڕێنێتەوە توركیا‌و شەڕ بكات‪،‬‬ ‫هیچ بەربەستێك نییە بتوانێت رێی لێ بگرێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫هەنگاوێكی لەو جۆرە بەدور نازانم‪.‬‬

‫بێ خ��ەم‌و سستە‌و ئامادە‬ ‫نییە ه��ەن��گ��اوی گ��ەورە‌و‬ ‫ریشەیی بنێت‪.‬‬

‫چاودێر‪ :‬پەكەكە پێیوایە‬ ‫ئەم پاكێجە هیچ شتێكی‬ ‫نوێی بۆ كورد تێدا نییەو‬ ‫ئەمەش تەنیا بانگەشەیەكی‬ ‫پێشوەختی هەڵبژاردنە‪،‬‬ ‫ئێوە بۆچونتان چیە؟‬ ‫بەكر ش��وان��ی‪ :‬پێموایە‬ ‫ب��ۆچ��ون��ەك��ەی پ��ەك��ەك��ە‬ ‫ت��ەواو لەجێی خۆیدایە‪،‬‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان ب��ەرن��ام��ەی‬ ‫داڕشتوە هەڵبژاردنەكانی‬ ‫داهاتوش بباتەوە‌و پارتەكەی بەالیەنی‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬ئایا پێتانوایە پاكێجی كەمەوە تا ساڵی ‪ ٢٠٢٣‬كە یادی ‪١٠٠‬‬ ‫دیموكراتی كە لەالیەن ئەردۆغانەوە ساڵەی دامەزراندنی كۆمارە‪ ،‬تاكە پارتی‬ ‫راگ��ەی��ەن��درا‪ ،‬ه��ی��چ رۆڵ��ێ��ك��ی بۆ‬ ‫بەرەوپێشچونی پرۆسەی ئاشتی لەتوركیا‬ ‫دەبێت؟‬ ‫بەكر شوانی‪ :‬كاردانەوەی الیەنی كوردیی‬ ‫باكوری كوردستان‌و میدیا‌و ڕایگشتی‬ ‫لەبەرامبەر پاكێجەكەی ئەردۆغان رونترین‬ ‫نیشانەیە بۆ ئەوەی كە ئەو پاكێجە هیچ‬ ‫رۆڵێك لەبەرەوپێشەوەبردنی پرۆسەی‬ ‫ئاشتیدا ناگێڕێت‪ ،‬هەندێك لەچاودێران‬ ‫پێیانوایە پڕۆسەی ئاشتی لەشوێنی فەرمانڕەوا بێت‪ ،‬بۆ ئەو مەبەستەش‬ ‫خۆیدا چەقیوە‪ ،‬یان وەك بە توركی پێویستی ب��ە دەن��گ ه��ەی��ە‪ ،‬وەك‬ ‫دەڵێن‪ ،‬روی لەكۆاڵنێكی داخراو كردوە‪ ،‬تێبینیكرا لەهەڵبژاردنەكانی راب��ردودا‬ ‫بۆیە باوەڕیانوایە ناوەڕۆكی ئەو پاكێجە دەنگەكانی ئاكەپە لەباكوری كورستان‬ ‫هێزێكی ئەوتۆی تێدانییە كە بتوانێت بەڕێژەیەكی بەرچاو كەمیكرد‪ ،‬ئاكەپە‬ ‫تەكانێك ب��ە پرۆسەكە ب��دات‪ ،‬ب��ەاڵم ئێستا ت��رس��ی ئ��ەوەی ه��ەی��ە ئەگەر‬ ‫پێموایە كە لەتوركیا پرۆسەیەكی ئاشتی لەبواری چارەسەركردنی پرسی كورددا‬ ‫بەو واتایەی كە لەواڵتانی تر هەبوە‌و هەنگاوی رادیكااڵنە بنێت‪ ،‬ئەوا لەسەر‬ ‫هەیە‪ ،‬لەئارادا نییە‪ ،‬ئەوەی لەئێستادا ئاستی توركیاش دەنگ لەدەستدەدات‪،‬‬ ‫لەتوركیا هەیە‪ ،‬هەوڵدانە بۆ سازكردنی بۆیە ئەردۆغان پاكێجێكی خستەڕو كە‬ ‫زەم��ی��ن��ە بەمەبەستی خستنەگەڕی هەر بۆ ئەوە باشە بە «پڕوپاگەندەی‬ ‫پرۆسەی ئاشتی‪ ،‬لەو ب��وارەدا الیەنی پێشوەختی ه��ەڵ��ب��ژاردن» ناوببرێت‪،‬‬ ‫كوردی زۆر هەنگاوی ناوە‌و پاكێجەكەی دەب��ێ��ت ئ��ەوەش��م��ان لەبیرنەچێت كە‬ ‫ئەردۆغانیش دەریخست كە دەوڵەت زۆر لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش بە پارێزەوە‬

‫پێشوازی لەپاكێجەكەی ئ��ەردۆغ��ان‬ ‫كرا‌و میدیاكانی ئەوروپا وەك جۆرێك‬ ‫لەخەیاڵشكاندن باسیانكرد‪ ،‬بەتایبەتیش‬ ‫لەو ڕوەوە كە پرسێكی گەورەی وەك‬ ‫دۆزی كورد لەگەڵ پرسی سەرپۆشدا‬ ‫خراوەتە ناو هەمان پاكێجەوە‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬هۆكاری دژایەتیكردنی پارتە‬ ‫ئۆپۆزسیۆنە نەتەوەپەرستەكانی توركیا‬ ‫بۆ پاكێجەكە بۆچی دەگەڕێننەوە؟‬ ‫بەكر شوانی‪ :‬جەهەپە‌و مەهەپەی‬ ‫رەگ��ەزپ��ەرس��ت ل��ەب��ن��ەڕەت��دا لەگەڵ‬ ‫چارەسەركردنی پرسی ك��ورددا نین‪،‬‬ ‫جەهەپە هەرچۆنێك بێت هەندێك‬ ‫بیرۆكەی ل��ەو ب��ارەی��ەوە هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هیچیان ناگەنە ئاستی داخوازییە رەوا‌و هێزەكانی‪ ،‬ئایا ئەوەی كورد چاوەڕێی‬ ‫مافە سروشتییەكانی گەلی ك��ورد‪ ،‬دەكرد تەنیا ئەو پاكێجەیە؟ یان دەبوایە‬ ‫هەرچی مەهەپەشە‪ ،‬ئەوا بەهەمو جۆرێك حكومەت هەنگاوی گرنگتری بهاویشتایە؟‬ ‫بەكر ش��وان��ی‪ :‬بێگومان پەكەكە‌و‬ ‫دژی چارەسەركردنی پرسی كوردە‪ ،‬ئەو‬ ‫ك��ورد چ��اوەڕوان��ی هەنگاوی زۆر لەوە‬ ‫گ��ەورەت��ری��ان دەك��رد‌و دەك��ەن‪ ،‬الیەنی‬ ‫ك��وردی چاوەڕێییە دەوڵ��ەت رازی بێت‬ ‫بەوەی راستەوخۆ لەگەڵ نوێنەرانی گەلی‬ ‫ك��ورددا دەست بە دانوستاندن بكات‪،‬‬ ‫رێك وەك ئەوەی كە لەنێوان ئیسرائیلی‌و‬ ‫فەلەستینییەكان‪ ،‬باسك‌و ئیسپانەكان‪،‬‬ ‫ئێرلەندی‌و ئینگلیزەكان‌و ئەوانی تردا‬ ‫پارتە هەنگاوەكانی ئاكەپە لەو بوارەدا روی��دا‪ ،‬لەوانەیە نمونەی فەلەستینی‌و‬ ‫بەمەترسی بۆ سەر یەكپارچەیی خاكی ئیسرائیلییەكان بۆ كورد‌و دەوڵەتی تورك‬ ‫توركیا دادەن��ێ��ت‪ ،‬كەواتە پارتەكانی گونجاوتر بێت‪ ،‬ئەوە بو ساڵی ‪١٩٩١‬‬ ‫ب��ەرەی ئۆپۆزسیۆن لە دو دەروازەوە ئیسرائیل رازی نەبو سەرەتا راستەوخۆ‬ ‫دژایەتی ئەردۆغان‌و هەوڵەكانی دەكەن‪ ،‬لەگەڵ یاسر عەرەفاتدا دانوستاندن‬ ‫لەڕوی باوەڕ نەبونیان بە پرسی كورد‌و بكات‪ ،‬بەڵكو لەگەڵ كەسێتییە دیارەكانی‬ ‫وەك��و ت��ری��ش ل��ەڕوی دژایەتیكردنی ن��او كۆمەڵگەی فەلەستینیدا كەوتە‬ ‫دەسەاڵتەوە بۆ ئەوەی دەنگدەرانی لێ گفتوگۆ‪ ،‬پەكەكەش الرینییە ل��ەوەی‬ ‫ئەنقەرە لەگەڵ نوێنەرانی هەڵبژێردراوی‬ ‫بتەكێننەوە‪.‬‬ ‫گەلی كورددا دەست بە گفتوگۆ بكات‪،‬‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬لەبەرامبەر سەرخستنی ب��ەاڵم كێشەی ج��ەوه��ەری��ی ئ��ەوەی��ە‬ ‫گفتوگۆی نێوان حكومەتی توركیاو دەوڵەوت هەمو جۆرە مافێكی بەكۆمەڵ‪،‬‬ ‫ئ��ۆج��ەالن پەكەكە چەند هەنگاوێكی وات��ا مافی خ��ۆب��ەڕێ��وەب��ردن‌و دانانی‬ ‫گرنگی هاویشتوە بەتایبەت كشانەوەی پەرلەمان‌و حكومەتی هەرێمی بۆ كورد‬

‫پەكەكە ئەگەر بیەوێت هێز بگەڕێنێتەوە‬ ‫توركیا‌و شەڕ بكات‪ ،‬هیچ بەربەستێك نییە‬ ‫بتوانێت رێی لێ بگرێت‬

‫پەكەكە ماوەیەكی‬ ‫زۆر دێژخایەن چاوەڕێی‬ ‫حكومەتی توركیا ناكات‬

‫بەكر شوانی‬ ‫لەدایكبوی ‪ 1968‬كەركوك‬ ‫بەكالۆریۆس لەزانست‪-‬زانكۆی‬ ‫بەغداد‬ ‫خاوه‌نی چەندین كتێب‌و بەرهەمی‬ ‫نوسین‌و وەرگێڕان لەبواری سیاسی‌و‬ ‫ئەدەبیدا‬ ‫رەتدەكاتەوە‪ ،‬الیەنی كوردیش بە كەمتر‬ ‫لەبەدەستهێنانی قەوارەی سیاسی رازی‬ ‫نابێت‪ ،‬كەواتە ئەم كارە زۆر دەخایەنێت‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬پێشتر پەكەكە هۆشداری‬ ‫دابوە توركیا كە ئەگەر هەنگاوی جیدی‬ ‫ب��ۆ پرۆسەكە نەنێت ئ��ەوا ئەمانیش‬ ‫هێزەكانیان دەبەنەوە خاكی توركیا؟‬ ‫بەكر شوانی‪ :‬پەكەكە ئەگەر بیەوێت‬ ‫ئەو كارە بكات‪ ،‬هیچ بەربەستێك نییە‬ ‫بتوانێت رێی لێ بگرێت‪ ،‬چونكە ئەوان‬ ‫وا بۆ ماوەی ‪ ٤٠‬ساڵ دەچێت ئەمدیو ‌و‬ ‫ئەودیوی سنور دەكەن‌و توركیا ئەگەرچی‬ ‫خ��اوەن��ی یەكێك لەسوپا گەورەكانی‬ ‫جیهانە‪ ،‬هیچ كاتێك نەیتوانیوە رێ‬ ‫لەهاتوچۆی پەكەكە بگرێت‪ ،‬هەنگاوێكی‬

‫ل��ەو ج��ۆرە ب��ەدور ن��ازان��م‪ ،‬چونكە لەو‬ ‫ب��اوەڕەدان��ی��م پەكەكە ماوەیەكی زۆر‬ ‫دێژخایەن چ��اوەڕێ بكات‪ ،‬جا لێرەدا‬ ‫پرسیار ئەوەیە ئەگەر پەكەكە گەریالكانی‬ ‫بۆ ناو سنوری توركیا بەڕێ بكاتەوە‪ ،‬ئایا‬ ‫بەمەبەستی گوشار خستنە سەر دەوڵەت‬ ‫ئەو كارە دەكات‪ ،‬یان سەرەتایەك دەبێت‬ ‫بۆ دەستپێكردنەوەی ش��ەڕ؟ داهاتو‬ ‫وەاڵمی ئەو پرسیارە دەداتەوە‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬هەندێ لەچاودێرانی سیاسی‬ ‫پێیانوایە‪ ،‬ئەگەری ئەوە هەیە شەڕی‬ ‫نێوان پەكەكەو توركیا دەستپێبكاتەوە‪،‬‬ ‫تۆ لەوبارەیەوە پێشبینیت چیە؟‬ ‫بەكر ش��وان��ی‪ :‬ئ��ەگ��ەر ب��ۆ گوتاری‬ ‫سیاسیی پەكەكە بگەڕێینەوە‪ ،‬دەبینین‬ ‫خۆیان پرسی دەستپێكرنەوەی شەڕیان‬ ‫بەیەكجاری نەخستوەتە الوە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫باس لەوە دەكەن ئەگەر ئەمجارە شەڕ‬ ‫دەست پێ بكاتەوە‪ ،‬ئەوا شەڕێكی زۆر‬ ‫توند‌و دژوار دەبێت‪ ،‬ئەوەندەی چاودێریی‬ ‫گوتاری سیاسیی پەكەكەم كردوە‪ ،‬ئەوان‬ ‫ئامادەن ئەمجارە تا دوایین تروسكەی‬ ‫ئومێد ب��وار ب��ە ئاشتی‌و چ��ارەس��ەری‬ ‫سیاسی بدەن‪ ،‬ئەگەر پەالمار نەدرێن‪،‬‬ ‫خۆیان لەشەڕ بپارێزن‪ ،‬لەالیەكی تریشەوە‬ ‫م��ەس��ەل��ەك��ە پ��ەی��وەن��دی ب��ە گ��وش��ارە‬ ‫نێودەوڵەتییەكانی سەر توركیاوە هەیە‪،‬‬ ‫باوەڕموایە ئەگەر كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی‬ ‫بەردەوام بێت لەفەرامۆشكردنی پرسێكی‬ ‫گەورە‌و گرانی وەك دۆزی كورد لەتوركیا‪،‬‬ ‫ئەوا ئەنقەرە كەمتر بەالی چارەسەردا‬ ‫دەڕوات‌و ئ��ەوەش ب��ەداخ��ەوە ئەگەری‬ ‫هەڵگیرسانەوەی شەڕ بەهێزتر دەكات‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )440‬دو شةممة ‪2013/10/7‬‬

‫ناوخؤ‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫"لەسەر بنەمای بەرپرسیارێتی‌و رەخنەی جیدی بنیاتنراوە"‬

‫"چاودێر" لەگەرمەی گۆڕانكارییە ناوخۆیی‌و هەرێمییەكاندا یادی نۆ ساڵەی دەكاتەوە‬ ‫چاودێر‪ -‬نزار جەزا‪:‬‬ ‫ئەمساڵ‪ ،‬جیاواز لەسااڵنی راب��ردو‪،‬‬ ‫"چاودێر" لەگەرمترین ملمالنێ‌‌و ئاڵوگۆڕی‬ ‫سیاسی لەهەرێمی كوردستاندا‪ ،‬یادی‬ ‫نۆیەمین ساڵڕۆژی دەرچونی دەكاتەوە‪،‬‬ ‫بەرپرسان‌و رۆژنامەنوسانی رۆژنامەكەش‪،‬‬ ‫باس لەچۆنێتی گەشەپێدانی رۆژنامەكە‬ ‫لەساڵی ن��وێ��دا دەك��ەن‪ ،‬لێپرسراوی‬ ‫(ن��اوەن��دی رۆش��ن��گ��ەری��ی چ��اودێ��ر)‬ ‫یش‪ ،‬ئاشكرایدەكات‪ ،‬بۆ ساڵی نوێی‬ ‫ك��ارك��ردن��ی��ان‪ ،‬ب��ەرن��ام��ەی جدییان‬ ‫ه��ەی��ە‪ ،‬ئەندامێكی ستافی ك��اراش‪،‬‬ ‫رون��ی��دەك��ات��ەوە‪ ،‬كە "چ��اودێ��ر" لەسەر‬ ‫بنەمای بەرپرسیارێتی‌و رەخنەی جیدی‬ ‫بونیاتنراوە‪.‬‬ ‫"چاودێر"‬ ‫ی��ەك��ەم��ی��ن ژم��ارەی "چ��اودێ��ر"‬ ‫ل��ە‪ 2004/10/4‬دەرچ��وە‌و ئێستا لە‪12‬‬ ‫الپەڕەی سەرەكی‌و دو پاشكۆ پێكدێت‪،‬‬ ‫كە پاشكۆیەكی ئ��ەدەب�ی‌و هونەرییە‪،‬‬ ‫ل��ەگ��ەڵ پاشكۆی "روان��گ��ەو رەخ��ن��ە"‪،‬‬ ‫ك��ە پاشكۆیەكی تایبەتە ب��ە فكرو‬ ‫لێكۆڵینەوەی ئایینی‌و توێژینەوەو‬ ‫رەخنەگرتن لەئیسالمی سیاسی‪ ،‬ئەم دو‬ ‫پاشكۆیەش خاوەنی خوێنەری تایبەتن‌و‪،‬‬ ‫ئەو كەلێنە گەورەیەی پڕكردۆتەوە‪ ،‬كە‬ ‫میدیاكانی دیكە بە ئەهلییەكانیشەوە‬ ‫نەیانتوانیوەو ن��ەی��ان��وێ��راوە خۆیانی‬ ‫لێبدەن‪ .‬رۆژنامەكە‪ ،‬هەر لەسەرەتای‬ ‫دەرچ��ون��ی��ەوە‪ ،‬هەوڵیداوە پیشەییانە‬ ‫روداوو پرس‌و بابەتەكان روماڵ بكات‪،‬‬ ‫ببێتە پانتاییەكی ف��راوان بۆ ئازادیی‬ ‫رادەڕبڕین‌و قوڵكردنەوەی گیانی رەخنەو‬ ‫جیاوازیی بیرو ئایدیاكان‪ .‬هەروەك بەشی‬ ‫زۆری رۆژنامەنوس‌و ستافی كاركردنیشی‬ ‫خەڵكانی سەربەخۆ‌و ناحزبیین‪.‬‬ ‫"چ��اودێ��ر" ت��ا ئ��ەن��دازەی��ەك��ی زۆر‬ ‫توانیویەتی شوناسەكەی خۆی كە "هێڵی‬ ‫ناڤین"ە لەواقیعیشدا پیادەبكات‌و ببێتە‬ ‫ئاراستەیەكی جیاوازی بابەتی لەنێوان‬ ‫"میدیای پابەند"‌و " میدیای سەربەخۆ"دا‪.‬‬ ‫زیندوترین ئەو رومااڵنەی "چاودێر"یش‬ ‫ك��ە گ��ەواه��ی ب��ۆ بابەتیبون‌و وردی‌و‬ ‫بەرپرسیارێتی‌و ك��اری پرۆفێشنااڵنەی‬ ‫رۆژنامەكە دەدەن‪ ،‬ساتەوەختی بانگەشەی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی ‪‌2009‬و ‪‌2010‬و ئەمساڵی‬ ‫پارلەمانی كوردستان‪ ،‬روداوەكانی ‪17‬ی‬ ‫شوبات‌و رۆژانی دوایی ‪ ،2011‬ناكۆكییە‬ ‫ناوخۆییەكانی هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫دۆسیەی بەشەكانی دیكەی كوردستانی‬ ‫گەورە‪ ،‬ریفۆرمی نێوخۆی حزبی كوردی‬

‫بەشی زۆری رۆژنامەنوس‌و ستافی كاركردنی "چاودێر" خەڵكانی سەربەخۆ‌و ناحزبیین‬ ‫بەتایبەت یەكێتی‪ ،‬كەموكوڕی‌و گرفتە‬ ‫كارگێڕییەكان‪ ،‬تێرۆری رۆژنامەنوسان‪،‬‬ ‫بەرتەسككردنەوەی ئازادییەكان‌و دەیان‬ ‫دۆسیەو بابەتی دیكەن‪.‬‬ ‫سامی هادی‪ :‬بەرنامەی‬ ‫جدییمان هەیە‬ ‫لێپرسراوی ن��اوەن��دی رۆشنگەریی‬ ‫چاودێر‪ ،‬بەو هیوایەیە لەسااڵنی داهاتودا‪،‬‬ ‫بەئاست‌و ئاڕاستەیەكی تر‪ ،‬بتوانن برەو‬ ‫بەبەرنامەو كارەكانی رۆژنامەكە بدەن‪.‬‬ ‫سامی ه��ادی‪ ،‬ئاماژە بەوەشدەكات‪،‬‬ ‫بەپێی زۆربەی كۆبونەوەكانمان لەگەڵ‬ ‫ستافی ك��ارادا‪ ،‬بەو هیوایەی بتوانین‬ ‫لەساڵی ئایندەی رۆژنامەكەدا‪ ،‬كۆمەڵێك‬ ‫ئاڵوگۆڕ لەستراتیژیەتی رۆژنامەكەماندا‬ ‫بكەین‌و بیخەینە ب��ەردەم ئەو پرسیارە‬ ‫جدییانەی ئەمڕۆی دنیای میدیایی كوردی‪،‬‬ ‫كە چۆن بتوانێت لەئاستی پێویستی‬ ‫داخوازییە كۆمەاڵیەتی‪ ،‬هونەری‪ ،‬فیكری‪،‬‬ ‫رەخنەیی‌و ئەدەبییەكاندا بێت‪ ،‬نازانم‬ ‫ێ دەكرێت‪ ،‬بەاڵم بەرنامەی زۆر‬ ‫چیمان پ ‌‬ ‫جدییمان هەیە‪.‬‬ ‫رزگار فایەق‪" :‬چاودێر" هەر‬ ‫لەسەرەتاوە ئامانجی خۆی هەبوە‬ ‫ئەندامێكی ستافی كارای "چاودێر"‪،‬‬

‫باسلەوەدەكات‪ ،‬دەرچ��ون��ی "چاودێر"‬ ‫ه��ەر ل��ەس��ەرەت��اوە ئامانج‌و مەبەستی‬ ‫خۆی هەبوە‪ ،‬بەجۆرێك لەنێو سەرجەم‬ ‫رۆژنامەو گۆڤارەكانی كوردستاندا ئەو‬ ‫ئامانج‌و تایبەتمەندییانەی هەیبوە‪،‬‬ ‫جیایكردۆتەوە لەوانی دیكە‪ ،‬ئەویش‬ ‫ئامانجێكی رۆشنگەریی بوە‪ ،‬كە لەسەر‬ ‫بنەمای بەرپرسیارێتی‌و رەخنەی جیدی‬ ‫بونیاتنراوە‪ .‬وەكوتر هەر كەسێك بە‬ ‫گ��وم��ان��ەوە بڕوانێتە ئ��ەم ئامانجانە‪،‬‬ ‫غەدرێگی گ��ەورە ل��ە "چ��اودێ��ر"و لەو‬ ‫خزمەتە زۆرەی بە رۆژنامەنوسیی كوردی‬ ‫كردوە‪ ،‬دەكات‪.‬‬ ‫رزگ��ار ف��ای��ەق‪ ،‬ئ��ەوەش��دەخ��ات��ەڕو‪،‬‬ ‫"چ��اودێ��ر" ئاڕاستەیەكی دی��ك��ە بوە‬ ‫لەرۆژنامەنوسیی كوردیدا‪ ،‬كە دەكرێت‬ ‫ئ��ەم ئاراستەیە بە ئاراستەی "هێڵی‬ ‫ن��اڤ��ی��ن" بناسێنین‪ ،‬وات��ە ل��ەن��ێ��وان‬ ‫رۆژن��ام��ەی حزبی‌و رۆژن��ام��ەی ئەهلیدا‬ ‫خۆی بینیوەتەوە‪ ،‬لەم هێڵەدا هەمیشە‬ ‫جێگەی رەخنە هەبوە‪ ،‬ئ��ەوە م��ەودای‬ ‫فراوانی رەخنەگرتن بوە‪ ،‬كە توانیویەتی‬ ‫ئەم رۆژنامەیە لەناو فەوزای راگەیاندنی‬ ‫كوردیدا‪ ،‬جێگەی خۆی بكاتەوە‪ ،‬ئەوە‬ ‫رەخ��ن��ەگ��رت �ن‌و لێكۆڵینەوەو بابەتە‬ ‫جیدی‌و راپۆرتە باش‌و پڕ زانیارییەكانی‬ ‫ئ��ەم رۆژن��ام��ەی��ە ب��وە‪ ،‬ك��ە ل��ەب��ەردەم‬

‫شااڵوی دنیای فەیسبوك‌و ئینتەرنێت‌و‬ ‫پێشكەوتنە تەكنەلۆژییەكانی نێو‬ ‫میدیای بینراوو بیستراوو كاریگەرییەكانی‬ ‫(سۆشیال میدیا)‪ ،‬توانیویەتی پێگەی‬ ‫خۆی بپارێزێت‪.‬‬ ‫بەهمەن نەریمان‪ :‬پاشكۆكەمان‬ ‫وەكخۆی بەردەوامدەبێـت‬ ‫الیخۆشیەوە‪ ،‬سەرپەرشتیاری پاشكۆی‬ ‫"روان��گ �ە‌و رەخ��ن��ە"‪ ،‬ئ��ام��اژەی ب��ەوەدا‪،‬‬ ‫پێشتر پاشكۆی "روانگە‌و رەخنە" چوار‬ ‫الپەڕەبو‪ ،‬لەو ماوەیەدا زیاتر گرنگی‬ ‫بەئیسالمی سیاسی‌و فیكری دینی‌و‬ ‫دیاردە دینییەكان دەدرا‪ ،‬بەاڵم كە ژمارەی‬ ‫الپەڕەكان كرا بەهەشت الپەڕە‪ ،‬ستونیان‬ ‫بۆ زیادكرا‪ ،‬كە زیاتر گرنگی بەدنیابینیی‬ ‫فەلسەفی‌و دیاردە فەلسەفییەكان دەدرا‌و‬ ‫ل��ەڕوی چۆنێتیشەوە زی��ات��ر گرنگیی‬ ‫ب��ەو لێكۆڵینەوانە دەدرا‪ ،‬كە كورت‬ ‫بێت‌و لەساڵی راب��ردودا ‪ 11‬ژمارەیان‬ ‫لەپاشكۆیەكی ت��ر دەرك��رد‪ ،‬بەناوی‬ ‫"ئیخوان‌و ئەزمون"‪ ،‬كە ئەمیش چوار‬ ‫الپەڕە بو‪.‬‬ ‫بەهمەن تاهیر‪ ،‬وتیشی "لەئێستاشدا‬ ‫دو ژم��ارەی تریان لێ باڵوكردۆتەوە‪،‬‬ ‫ساڵی ئایندەش دەمانەوێت لەسەر هەمان‬ ‫شێواز بەردەوامبن‪ ،‬چونكە زۆر دەمێك‬

‫‪5‬‬

‫خەڵك‌و‬ ‫بەڕێوەبەر‬ ‫زۆرینەمان ئیشوكارمان كەوتۆتە‬ ‫ف��ەرم��ان��گ��ەك��ان‪ ،‬رەن��گ��ە ب��ەدەس��ت‬ ‫رۆتینات‌و خاوڕۆیشتنی مامەڵەوە‬ ‫گیرمان خواردبێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەی زۆر‬ ‫نیگەرانیی لێكەوتۆتەوە‪ ،‬راییكردنی‬ ‫ك��اروب��اری ه��اواڵت��ی��ان��ە ل��ەالی��ەن‬ ‫بەڕێوەبەری فەرمانگەكان بەتایبەت‬ ‫هەندێ لەبەڕێوەبەرە گشتییەكان‪،‬‬ ‫چونكە پالنێكی رێكوپێكیان بۆ‬ ‫بەڕێوەبردنی كاروبارەكانیان نییە‪.‬‬ ‫ئەوەی جێگەی سەرنجە‪ ،‬لەزۆرێك‬ ‫ل��ەژوری ب��ەڕێ��وەب��ەرە گشتییەكان‬ ‫هاواڵتیان چاوەڕێی ئیمزایەك‪ ،‬یان‬ ‫بینینی بەڕێوەبەر دەكەن‪ ،‬كە لەشوێنی‬ ‫دور‪ ،‬هەندێجار لەپارێزگایەكی دیكەوە‬ ‫هاتون‪ ،‬بەاڵم سكرتێر دەڵێت جەنابی‬ ‫بەڕێوەبەر لەجەولەیە‪ ،‬یان ئەمڕۆ‬ ‫ن��ای��ەت‪ ،‬ی��ان لەكۆبونەوەیە‪ ،‬یان‬ ‫میوانی هەیە‪ .‬ئەمانەش هیچی بۆ‬ ‫دواخستنی ئیشوكاری هاواڵتیان‬ ‫پاساو نین‪ .‬ئ��ەوەی تێبینیدەكرێت‬ ‫كەسێك لەشوێنی دورەدەس��ت��ەوە‬ ‫هاتوە‪ ،‬بەاڵم بەهۆی ئامادەنەبون یان‬ ‫سەرقاڵیی بەڕێوەبەر كارەكەی بۆ‬ ‫ناكرێ‌و دەبێت رۆژێكی تر بێتەوە‪ ،‬كە‬ ‫ئەو رۆژەش نازانرێت ئایا بەڕێوەبەر‬ ‫ئامادە دەبێت‪ ،‬یان نا‪.‬‬ ‫بۆیە پێویستە بەڕێوەبەرەكان‬ ‫پالنیان هەبێت ب��ۆ دابەشكردنی‬ ‫كارەكانیان‪ ،‬بۆ نمونە‪ ،‬لەپێنج رۆژی‬ ‫دەوام��دا بەپێی پێویست رۆژێك بۆ‬ ‫جەولەو س��ەردان��ك��ردن‪ ،‬رۆژێ��ك بۆ‬ ‫كۆبونەوەو ئیشوكاری فەرمانبەرانی‬ ‫ناو فەرمانگەكە‪ ،‬چونكە جارهەیە‪،‬‬ ‫كە بەڕێوەبەر دەست بە بەڕێكردنی‬ ‫مامەڵەی هاواڵتیان دەك��ات‪ ،‬لەبەر‬ ‫ك��اری فەرمانبەرەكانی خ��ۆی بەر‬ ‫هاواڵتیان ناكەوێت‪ ،‬فەرمانبەرەكان‬ ‫بەڕیز دێنەژورەوە‪ ،‬هەروا رۆژەكانی‬ ‫تریش بۆ راییكردنی مامەڵەكان‌و‬ ‫هاواڵتیانیش لەم شێوازی كاركردنە‬ ‫ئاگاداربكرێنەوە‪ ،‬تاكو هاواڵتی بزانێت‬ ‫چ رۆژێ��ك بەڕێوەبەر دادەنیشێت‌و‬ ‫كاروبارەكان بەڕێوەدەبات‪.‬‬ ‫هاواڵتییەك‬

‫نییە پاشكۆكەمان ك��ردوە بەهەشت‬ ‫الپەڕە"‪.‬‬ ‫بڕوا بەرزنجی‪" :‬رەخنەی چاودێر"‬ ‫پڕ خوێنەرترینە‬ ‫ه��اوك��ات‪ ،‬ئ��ەن��دام��ێ��ك لەپاشكۆی‬ ‫(رەخ��ن��ەی چ��اودێ��ر)‪ ،‬ك��ە یەكێكە‬ ‫لەپاشكۆكانی رۆژنامەكە‪ ،‬باسی لەوەكرد‪،‬‬ ‫بەبۆچونیان‌و بەوتەی خوێنەرەكانی‪،‬‬ ‫باشترین‌و پڕ خوێنەرترین پاشكۆی‬ ‫رۆژنامەی "چاودێر"ە‪ ،‬چونكە "چاودێر"‬ ‫نێوانگیری دەكات لەڕوی سیاسییەوە‪،‬‬ ‫بۆیە ناتوانرێت خوێنەرێكی زۆر بۆخۆی‬ ‫راكێشێ‌‪ ،‬چونكە "چاودێر" زمانحاڵی‬ ‫حزبێك نییە‪ ،‬ئەهلی نییە‌و ئۆپۆزسیۆنیش‬ ‫نییە‪.‬‬ ‫ب��ڕوا بەرزنجی‪ ،‬دەشڵێت "پاشكۆی‬ ‫ئەدەبیەكە باشترین نوسەر‌و وەرگێڕەكان‬ ‫ك��اری ت��ێ��دادەك��ەن‌و بابەتەهونەری‌و‬ ‫ئ��ەدەب��ی��ی��ەك��ان ل��ەم پ��اش��ك��ۆی��ەدا‬ ‫ب�ڵاودەك��رێ��ن��ەوە‌و گرنگی بەبابەتی‬ ‫وەرگێڕدراو دەدرێت"‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬رونیشیدەكاتەوە‪ ،‬ساڵی پار‬ ‫نۆ پاشكۆی تایبەتیان هەبوە‪ ،‬هەرجارە‌و كورتبكەنەوە‌و ل��ەڕوی رۆژنامەنوسیی‬ ‫تایبەتبوە بەنوسەرێكی جیهانی‌و ناودار‪ ،‬ئەدەبی‌و فەرهەنگی زیاتر بایەخ بەكارەكە‬ ‫یان ئەدیب‌و هونەرمەندی كورد‪ ،‬ساڵی بدەن‪ ،‬بۆ ئەوەی لەڕوی راپۆرت‌و رێپۆرتاژ‌و‬ ‫داهاتوش هەوڵدەدەن لەروی بابەتییەوە هەواڵەوە زیاتر روماڵی كەموكوڕییەكانی‬ ‫نوسەری باشتر بهێنن‌و درێژی بابەتەكان بواری فەرهەنگی بكەن‪.‬‬

‫سکرتێر‪ ،‬ئه‌ندامی مه‌کته‌بی سیاسی و سه‌رکردایه‌تی حزبه‌کان‪ ،‬نوسه‌رو که‌سه‌ دیاره‌کانی تێدایه‌‬

‫هه‌ندێ له‌کاندید‌ه "به‌هێز"ه‌کان له‌سه‌ر کورسی پارله‌مان دانه‌نیشتن‬

‫سلێمانی‪ -‬نزار‪:‬‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ە پ��ارل��ەم��ان��ی��ی��ەك��ەی‬ ‫‪21‬ی ئ��ەی��ل��ول زۆرێ��ك ل��ەك��ەس��ان��ی‬ ‫دی��اری سیاسی‌و ن��وس��ەرو ئەكادیمی‬ ‫نیگەرانكرد‪ ،‬كاتێ خۆیان لەسەر لیستە‬ ‫جیاوازەكان بۆ هەڵبژاردنەكە پااڵوت‌و‬ ‫پێشبینی دەرچ��ون��ی��ان دەك��را‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫لەگەڵ راگەیاندنی ئەنجامی كۆتایی‬ ‫هەڵبژاردنەكە‪ ،‬ئەوان‌و هەوادارانیشیان‬ ‫بێهیوابون‪ ،‬كە دەرنەچون‪.‬‬ ‫هەڵبژاردنێكی چارەنوسساز‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی خ��ول��ی چ��وارەم��ی‬ ‫پارلەمان‪ ،‬بە"چارەنوسساز" ناودەبرا‪،‬‬ ‫بەو پێیەی هەمو حزبەكان بەلیستی‬ ‫ج��ی��ا ب��ەش��داری��ی��ان��ك��ردو بەلیستی‬ ‫نیچمەكراوەشبو‪ ،‬بۆیە هەریەكەو بۆخۆی‬ ‫ش��ەڕی بەدەستهێنانی كورسییەكانی‬ ‫پارلەمانی دەكرد‪ ،‬بۆ ئەوەش هەوڵیاندا‬ ‫ك��ەس��ان��ی ن��اس��راو و دی��اری ن��اوخ��ۆو‬ ‫دەرەوەی حزبەكانیان بكەنە كاندید‪،‬‬ ‫بەاڵم دەرنەچونی بەشێك لەو كاندیدانە‪،‬‬

‫كەم لەخەڵك ناسراوم‌و بەگشتیی لەناو‬ ‫چاوەڕواننەكراوبو‪.‬‬ ‫خەڵكدا نەناسراوم‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی كەناڵی‬ ‫ئاسمانیی پەیام هۆكار بوە بۆ ناساندنی‬ ‫كاندیدێكی كۆمەڵ‪ :‬مەالو‬ ‫خەڵكانێك‪ ،‬بەاڵم خۆ بینەر ئەوە نازانێت‬ ‫بانگخوازەكان فەزڵیان زیاتربو‬ ‫كاندیدێكی دیاری كۆمەڵی ئیسالمی‪ ،‬كێ لەپشت ئ��ەم ك��اران��ەوەی��ە‪ ،‬خۆشم‬ ‫كە ئەندامی سەركردایەتیی ئەو حزبەو كەمترین دەركەوتنم هەبوە لەشاشەی‬ ‫بەڕێوەبەری گشیتی كەناڵی "پەیام"ە‪ ،‬كەناڵەكەوە‪ ،‬بەو مانایەی تواناكەی من‬ ‫ئاماژە ب��ەوەدەدات‪ ،‬دەنگەكانی لیستی تاكو ئێستا بە تایبەت لە چوارچێوەی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی س��ن��وردارەو بۆ ئەم ئەندام‌و الیەنگرانی كۆمەڵدا بوە‪ ،‬نەك‬ ‫هەڵبژاردنەش‪ ،‬لیستەكە ‪ 92‬كاندیدی‬ ‫هەبوە‪ ،‬هەر لەسەرەتاشەوە بڕوایان بەوە‬ ‫هەبوە‪ ،‬ژمارەیەكی زۆر لەو كاندیدانە‬ ‫دەرناچن‌و چاوەڕوانكراویش بوە‪.‬‬ ‫ف��اروق ع��ەل��ی‪ ،‬ل��ەب��ارەی ه��ۆك��اری‬ ‫دەرن��ەچ��ون��ی��ەوە‪ ،‬رون��ی��ك��ردەوە‪ ،‬تەنها‬ ‫هۆكاری زاتی‌و تایبەتی نییە بەخودی‬ ‫خۆمەوە‪ ،‬بەڵكو پەیوەندیی بەرێژەی‬ ‫دەن��گ��ە بەدەستهاتوەكانی كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمییەوە هەیە‪ ،‬كە رێژەی دەنگەكانی‬ ‫دیاریكراوە‪ ،‬ئەمەش دەرفەت لەبەردەم‬ ‫دەرچونی ژمارەیەكی زیاتر لەپاڵێوراوەكان‬ ‫كەمدەكاتەوە‌و بەهۆی تایبەتمەندێتی‬ ‫كارەكانمەوە لەقۆناغەكانی راب��ردودا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫هةلبذاردن بؤ هةند َيك موفاجةئة بو‬ ‫زیاتر لەناو ئەندامانی كۆمەڵ‌و بەشێكی‬

‫چاالكیی جەماوەری بوبێت‌و كاریشم بۆ‬ ‫ئەوە نەكردوە‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو‪ ،‬ه��ۆك��ارێ��ك��ی دی��ك��ەی‬ ‫دەرنەچونی بۆ ئەوە گەڕاندەوە‪ ،‬زۆریی‬ ‫ژم��ارەی كاندیدەكانیان لەو سنورانەی‬ ‫چ��اوەڕوان��ی بەدەستهێنانی دەنگێكی‬ ‫زی��ات��ری دەك��رد‪ ،‬زی��ات��ر ل��ە‪ 13‬كاندید‬ ‫هەبوە‪ ،‬ئەمەش كاریگەری هەیە لەسەر‬ ‫دابەشبونی دەنگەكان‪ ،‬هۆكارێكی تریش‬

‫ئ��ەوەی��ە‪ ،‬دەن��گ��دەر زیاتر كاریگەریی‬ ‫عاتفیان بەسەرەوەیە‌و ئەوەی سۆزیان‬ ‫دەجوڵێنێت‪ ،‬زی��ات��ر رای��ان��دەگ��رێ��ت‪،‬‬ ‫بۆیە بانگخوازو وتاربێژەكان لە ناو‬ ‫دەنگدەرەكانیان زیاتر فەزڵی هەبوە‪.‬‬ ‫كاندیدێكی شیوعی‪ :‬هەوڵمان بۆ‬ ‫پاراستنی تاكەكورسییەكەمان بو‬ ‫ه��اوك��ات كاندێدێكی دی��اری حزبی‬ ‫شیوعی‪ ،‬باسی لەوەكرد‪ ،‬هەر لەسەرەتای‬ ‫بانگەشەی هەڵبژاردنەوە‪ ،‬ئەو هەوڵەی‬ ‫هەیانبوە بۆ پاراستنی ئەو كورسییە بوە‪،‬‬ ‫كە پێشتر هەیانبوە‪ ،‬هەوڵی زیادكردنی‬ ‫دەنگیشیانداوە‪ ،‬ب��ەاڵم بۆ ئەوپەڕی‬ ‫دو ك��ورس��ی ب��وە‌و بەشێوەی واقیعی‬ ‫بیریانكردۆتەوە‪.‬‬ ‫كاوە مەحمود‪ ،‬كە وەزیری رۆشنبیریی‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستانیشە‪،‬‬ ‫ج��ەخ��ت��ی ل��ەوەك��ردەوە‪ ،‬كۆمەڵێك‬ ‫لەئەندامانی سەركردایەتیی حزبەكەی‪،‬‬ ‫خۆیان پااڵوتوە بۆ پارلەمان‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫ل��ەدەرەوەی ئەندامانی لیستەكەیان‬ ‫كۆمەڵێك دەن��گ بەدەستبهێنن‪ ،‬تاكو‬ ‫ژمارەی دەنگەكان زیاتربكەن‪.‬‬

‫ن��اوب��راو‪ ،‬دەشڵێت "لیستی ئ��ازادی‬ ‫یەك پاڵێوراوی دەچێتە پارلەمان‪ ،‬بۆیە‬ ‫ناچینە ملمالنێی یەكترەوە‌و نزیكەی ‪200‬‬ ‫دەنگم بەدەستهێناوە‪ ،‬هەر دەنگێكیشمان‬ ‫هێنابێت بۆ پاڵپشتی لیستەكە بوە‌و‬ ‫بەهۆی ئ��ەوەی چاوەڕێی ئەوپەڕی دو‬ ‫كورسیی پەرلەمانمان دەكرد‪ ،‬كاندیدی‬ ‫ژمارە یەكمان داناوە‌و حەزیشمان كردوە‬ ‫دەربچێت‌و دەریشچوە"‪.‬‬ ‫هەر لەوبارەیەوە "چاودێر"‪ ،‬پەیوەندیی‬ ‫بەهەریەك لەم كاندیدانەوە ك��رد‪ ،‬كە‬ ‫دەرن��ەچ��ون‪ ،‬رێ��ب��وار ی��ەڵ��دا ئەندامی‬ ‫مەكتەبی سیاسی پارتی‪ ،‬نەژاد جەالل‬ ‫ئەندامی چڤاتی نیشتمانیی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬سەعید عەلی عەبۆ یاریدەدەری‬ ‫ئەمینداری گشتیی یەكگرتو‪ ،‬ق��ادر‬ ‫عەزیز سكرتێری حزبی ئایندە‪ ،‬بەڵێن‬ ‫عەبدوڵاڵ سكرتێری حزبی زەمەتكێشانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬س��ەردار عەزیز نوسەرو‬ ‫روناكبیر‌و كاندیدی گ��ۆڕان‪ ،‬جەمال‬ ‫غەمبار شاعیری دیارو كاندیدی یەكێتی‪،‬‬ ‫د‪ .‬س��ەروەر عەبدولڕەحمان كاندیدی‬ ‫یەكێـتی‪ ،‬ب��ەاڵم ب��ەه��ۆك��اری ج��ی��اواز‬ ‫لێدوانیان نەدا‪ ،‬یان بەردەستنەبون‪.‬‬

ÁAô»ø ÿºô»ðAlÝÉè

info_chawder@yahoo.com

2013/10/7 »íì»„ ôôk )440( ºqBìu

óAôArÔ »ÝñG þO»ìõÝc»G RºqBG»w ÿ»Ü»ðBdýPíýC !þPÉÜ»ü

*kõíc»ì îü q»Ü qAõHÈ q.k þƒìBƒXƒðºqºk þƒðõƒGArƒÝƒƒ„BƒƒC ÿAôk þðBì»ƒèqBƒK þƒðBƒÜ»ƒðkqAvƒHƒ¾»ƒø þƒüBƒO½ƒÜ ÞÉÜ»ü aýø »Ü Rô»Üqºk ,óBPwkq õƒÜ Bøºq »ñü q ¼ s ºõýðAõPü»ð óBÜ»ƒPƒxƒýƒè»ƒè ô»C ÊGºk ‡»ýÉK ô»G ,QÉñÉùG Qwºk»G ,QƒƒƒÈ rƒƒƒÜºk Qƒƒƒwô qk ÿ»ƒƒƒO»ƒƒƒìõƒƒƒÝƒƒc kBü s ‡»ì»C .QÉG þÔçýPDýC þÝÉO»ìõÝc BPxÉC ïÂ»G ,»ƒü»ƒø þƒÜ»ƒü½ƒü qBƒñƒýƒw»ƒè þO»ìõÝc»è »ýPü rG ½ü qBñýw òü rPÝü tð ºtÉø õì»ø AlƒüBƒýƒO »ƒÜ ,óAôArƒÔ »ƒÝƒñƒG R»ìõÝc þðBñÉùÝÉK ÿ qAl„»G óBÜºôArG óAõÉð»è óBÜ»ýü qAsºô »ýýwq õÜ µó»Üºk µòƒOô»ƒÝƒÈ q þƒÉƒK»ƒƒG ,Ak»ƒƒðBƒƒð»ƒƒüæ ô»ƒƒC .QÈ rÜºl„»GAk þGBhPñýC þØBÙdPƒxƒýƒC ÿ q»â»C ÿ tÉø»G þðBÜ»ýýÜºq»w ºqBÜ½ø :»è »ýPü rG †ýðAôArÔ »ÝñG þO»ìõÝc

»ì»c óBGBG ,»ü»ø ‡ºô»ðkrG»ð »ü»ø ºô»ðkrG AlÜ»ýü qBü»è ó ½`Üºô ,ºôAô»O ô»Pwô qk óAo¼k ÿ ôBð »ýýð ÞÉP„ òì þðõ_½G»G ïÂ»G ..»ü»ø †ýðõHðBxÜ»ü ó ½`Üºô ÿ qBüu µóBüu õÉð þðBÜ»ýýwBýw »ì»â µókqAvH¾»ø ßºô þÜ»ü»w¼ rK»è QÉG | .þwArÜõíük ,òýOõÉK þP„ q ¼ s ,AkºqBXì»C ÿ»Ü»ýýðBì»èqBK »Ü»ðkqAvH¾»ø»è þPÉÜ»ü µó õHýwBýw óBý…ýÝÈlð»ø ,ArÜ µó õG þwBýw óBýÝÈlð»ø »Ü( »¾»ø q ¼ s ÿºlñÉø »Ü( q ½WBð †ü qBXÝÈlð»ø ô q ½W»ì»ø ÿ qBÜ ÿ výOArPw q ¼ s ,)ArÝýÉK .)lðBü»â»ð þPÉÜ»ü»G ÿkõw ºlñÉø ,ºô»Oô»Ü þPÉÜ»ü ½G óBü s»G ,óBÜ»ýü tÔ µÿ tâ µóBÜ»¾»ø µÿ oõÜµï»Ü õì»ø»G »ðkqAvH¾»ø ô»C ÿºôArG ÿºôArÜ»ðvÈ qk þðAlãðºk ,ó ½ýxì½Ü ÿºqBGôk ÿ»¾»ø ,þÝýñÜ»O ÿ»¾»ø ºôºkrHü»ð Ak»ðkqAvH¾»ø ï»è ÿºô»C ,òýÉ¿G ÊK óBýüBGs ¼ rýK BG !ºôArÜvÈ qk †ýPÉÜ»ü .ôAo¼k QÈ rOõG þÉK QÈ rÝ„Bð ,þwBýw ÿ»w¼ rK ÿºôºqºk »ñÈ rÜBð QÈ rÜBð ,Ak»ðkqAvH¾»ø ï»è þ…üºô»ðkrG»ð »G µRBÜ»ñ¾õHØ »ì»C »ýýð »Gtc ô»C ÿ»¾»ìBì µQÈ rHGôBð kBO ... ôArgtÈ ôAq»K ,ôkqAõhPxƒÝƒ„ ,ôAo¼k ßºô .QÈ rÝH¾»â»è þðBÜ»ðõHPwºõü»K µþPÉÜ»ü Á»â»è ÿ výOArPw þñOô»ÝÈ q»G ÿ ½g ÿlð»GBK þPÉÜ»ü ºrOBü s µÁBw ‡»„ þðBÜ»ýýwBýw »ñOô»ÝÈ q»è ,Ak»Ýük þðBÜ»ðkqAvH¾»ø»è ,ºô»OBÜºk RBK ôk AlýOqBK ÿºô»ðkrÜvÈ qk þ¾Bwôk ÿºô»ðAlÉK ÿ»ãPxÈ ô òýì»øAôk »OBâºk BO ,Ak»Ýük þðBì»èqBK ½G q õPwºk ÿºô»ðlðAo»â»G q»HìAq»G þðAs qBG kõÍw»ì ÿ»Ü»O»üçü ô ô»C AlýÉO þPÉÜ»ü »Ü 9/21 ‡BK þðBÜ»ðkqAvH¾»ø ÿ»…g»ð»è ,óBPwkq õÜ óBÜ»ðkqAvH¾»ø q»G ÿ u ¼ q ôk Bùð»O .ArÜºlÉè þðAô oºôB_»Ü õG»ð ºõOô»Üq»w µþíwºq »¾Bð»Ü þ¾Bìô q ÿ rü»w »ðBñýHÍØAô ô»ðArƒâ»ƒñƒgºq þƒÝƒÈ ôBƒ_»ƒG þðkrÜsAôæ ½G ÞÉ¾Bìô q( þxì»è ÿ ôAô»O»G ,Qü»ÝG þOqBK þðBÜ»ýýíwºoBð ÿ»ðkrÜo»â µóBgB„Â»ø µóAvH¾»ø ô»è »ãW »ì»C .krÜºk Qü)þPÉÜ»ƒü ÿ u ¼ q BO ,óArÜºk þPÉÜ»ü þðAqBÜ»„»ãðBG µïAlð»C»G ÿ q»G ô q ôºk ô rÉèô»ø»è ß»ü»Pýì½Ü þwrK q»G ÿ oõÜ þƒðAq u õƒÜ »ƒPƒ…ƒü»ƒâ »ƒÜ ,»ƒÜ»ƒðkqAvƒHƒ¾»ƒø !BPg»PüBK ÿ»âq»WôBð»è Al„»GArG þO»ìõÝc ôBð»è þPÉÜ»ü þðkrÜsAôæ µß»üæ»è »ðBì»C õì»ø ½G ,ºô»Ýük þÜ»üæ»è AlðBPwkq õÜ þíÈ q»ø þO»ìõÝc ÿ ôkrGAq þ¾BwqAõ_»è »Ýük ÿºkqAvG ô»Ýük ÿºu ¼ rK ô»Ýük ÿ»xØ ,óBÜ»ðkqAvH¾»ø ÿAôk ÿBPxÉC .Qwºkq»G »ññÉùG þPÉÜ»ü ½G »ãðºq ó½ýws½K½C ÿ»¾»ìBì µþPÉÜ»ü ºô»ðBì ÿ q»ñ¾BK»G ,Rô»ÝýÉO ÿ výOArPw þÜ»ü»¾»ø ßºô þPÉÜ»ü ÿºô»C þ¾ô»ø»è »ãW »Ü AlÝÉO»ìõÝc»è ÿºô»ðBì µþOqBK ÿ výOArPw þñOô»ÝÈ q õÉð»è ÿ ½Ü µóAo½â þðkrÝýO»üAuk ,Ak»O»ìõÝc ô»è þÜ»ü q»w»è ß»ü þðkrÜsAôæ ßºô b µólðBü»âAq þðBÜºôAq s»ìAk ßºô b ,õG »Ýük þðBÜ»ð½ýws ½K ½C »ð»üæ »OBâºkBO ,óBÜ»ýü sBxÜB_ »XÉÜBK q»w»è þðBÜ»ƒýƒýƒwBƒýƒw »ƒPƒxƒÈõƒ¾»ƒø ÿºôBì ÿºô»ðkrÜvÈ qk ½G ºô»…È ô»è µóB„BGºk þñOô»ÝÈ q ÿºô»ðkrÜqBw þðkqAvH¾»ø þñü pGAk ô»Ü»ýýO»üBÜ¼ q»w »ðkqAvH¾»ø þñPxgAôk µþO»üBÜ¼ q»w ºô»…È ô»è ,9/21 ÿ»Ü»ýýðBì»èqBK »ðkqAvH¾»ø»è îÈ q»ø þðBÜBâtÈ qBK þð»ìõXð»C ÿ»„»ãðBG þðAu ¼ q»è ÿlÜ»ü þðkrÜsAtÕƒýƒPƒxƒýƒC µóAvƒLƒ¾»ƒø »ƒOBƒâºk BƒO ...AlðkqAvH¾»ø þðBÜ»ãðºk ÿºô»ðõGs q»G»è òýOõýÉK ókqAvH¾»ø þðBÜ»ìBÜBC ÿºô»C| ô»C þWBG )...q ô sºqB„ ,»XG»¾»ø ,þðBíÉéw ÿBâtÈ qBK ôBð( »è †ýOqBK µóAo½â ,Rô»ÝýÉO þðBÜ»ðlðBü»âAq ºôAq s»ìAk ßºô þPÉÜ»ü »Ü õG»ðAq ½WBð »ýýO»üAuk óAo½â µþPÉÜ»ü óAõÉð»è óB„BGºk þñOô»ÝÈ q ÿºô»ðkrÜqAkrì ßºô µß»üæ»è µQÉGArÜ µQÈ rÝG »Ü ß»üºõÉ„ õì»ø»G AlÝÉOBÜ»è .)QÉG ÞÈ qBÜ½ø q»ø»G( uk ºôBOºq»w»è q»ø þOqBK ,QÉGApGqºk AlýwBýw þOæõØ»ì µóAôlÉè ÿºõÉ„»è ôAõýø »Ü ,ëæ»W ïBì þ¾Bì»è óAo½â µþPÉÜ»ü óAõÉð ÿ»ñOô»ÝÈ q ô»G õG .æôkq»ø »ýý…g»G ÿ sAôBýW µËõð þÝÉw»Ô»ð ÿ ½Pw»C»è Bùð»O ,†ýðB„BGºk ÿ»Ü»ñOô»ÝÈ q þðkrÜsAôæ lƒð»ƒ_q»ƒø .QÈ ô»Üºkq»G Ak»ðkrÜsAôæ ô»è ÿ rÉ„ þÝ…K †ýðAo½â ô»ýýð AlýPÉÜ»ü óBÜºkqAvG µþPÉÜ»ü ô»G ókqAvH¾»ø þðBÜ»ìBXð»C ÿºô»ðõGçÜ»ü ‡BK þðBÜºpìõP…ì q»â»C óBÜ»ð»üæ µQxýè óAõÉð»è óAôArÔ»ÝñG þÝÉO»ìõÝc »Ü QÉƒG»ƒü»ƒPƒwAqBƒC ,RBÝG Ak»O»ìõÝc ô»è ÿ qAl„»G þPÉÜ»ü »Ü »ü»ø ß»üºkqAvG Aô»C ,QÈ rñÉùHÝÉK ,AlðBÜÂBG ôlñ¿G »üBK µQw½K þðkrÜAôAk µókrÝ„»GAk»è QÈ rñýH„ºk ïÂ»G q»ø ,ó»Üºk AlÉO ÿ rÉ„ þÝ…K ÿAôAk óAo½â ÿºô»ñOôtG µRArÜõíük þOqBK RBÝGAô þÝÈ qBÜ ,Ak9/21 þðBÜ»ðkqAvH¾»ø»è †ýðBÜºôArG »Gtc þÝ…K »ãðºq AlýOqBK µÿ ½g óAõÉð þ„»GArG»è rP…ÉK ÿ»ðBýìõÝc ÂBG»éK µQw½K ô»C þPÉÜ»ü ÿºkqAvG ÿlýC ,»ñOô»Üq»G ô»è QÈ o½ãG »Ü»ýüApÝÉO óBüºqBXì»C ,õHOô»Ü ÿ q»G AlðAôArÔ »ÝñG þO»ìõÝc ÿ qAl„»G QÉGºk óBü ,»ýýð AlýPÉÜ»ü ïºkq»G»è ïºqAõ_ ôºô»O¼krÝýØBO rP…ÉK»Ü AlÝÉO»¾Bc q»ø»è kõgBü ,ó ½ýws ½K ½C »PÉHG óBü ,RBÝG q»â»C( ºqBGôk »Ü RBÝG ºô»C þ¾õHØ ,ºõGsAôæ þÉK õÝ¾»G ºõG»ð lð»ìkõw þ…Éè µºô»ññÉùG ÞÉK þ¾½Øôk þO»ƒìõƒÝƒc )QƒÉƒG ÿ sAq þƒÉƒK þƒOqBƒK †ƒüºô»ƒC #.ºô»PÉPñÉíG Alü výOArPw ÿ»ìBññOô»ÝÈ q ÿºõÉ_qAõ_»è

ÿºtÉø qAõ_ ô»G RºqBG»w :ï»„»„ Bøºô q»ø ,ºôBñÉø óBýýwq õÜ ß»ü Bùð»O »Ü aýø óBýðõHð½ýws ½K ½ƒC ,†ƒýƒðBƒÜBƒO½ƒÜ »ƒü½ƒGq»ƒƒø ,QƒƒÈ o½ƒƒâBƒƒð »ƒƒÜ»ƒƒw¼ rƒƒK»ƒƒè »ñGºk ôkrGAq þðBÜ»ÐBð½ƒØ ÿºõƒÉƒ„ôBƒø .R»ìõÝc»è ÞÉ„»G ,ºôºq»w ÿºqBÜ½ø ‡»„ ô»C þÉK»G òü rPÝü tð óAôArÔ »ÝñG þO»ìõÝc ÿ q»â»C ºlð»_q»ø ,R»ìõÝc þðBñÉùÝÉK ½G ºq»â»C AkBðBì òü rOºkBƒw»ƒè ‡»ƒO»ƒìõƒÝƒc ô»ƒC µóBì»èqBƒK »ƒOAk»ƒC ó õƒHƒPƒì»ƒè ÞƒÈ q ½ƒW µþÜæB_ ôkrGAq þÐBð½Ø ßºô QÉ_BñÉK ,QÉñýHG ºô»ƒü½ƒg»ƒG ïq»ƒâ þƒ¾½ƒWõƒíƒW òGºkqAl„»G AkBýO þðAõì»ø ÿ»ýƒÉƒK ô»ƒG þƒèõƒg QƒÈ rƒÜBƒð óAô oºôBƒ_ »ƒü½ƒƒGq»ƒƒø ½G QÉG ‡BG þÝÉèõg óBì»èqBK þìºqAõ_ #.Þ¾»g - óBÜ»ýýwBýw »PxðAs ÿq ½LxK* þðBíÉéw ÿ½ÝðAs

ÿ tƒÉƒø ßºô †ƒýƒPƒÉƒÜ»ƒü :ïºqAõƒƒ_ »PÉHG Ak»ÐBð½Ø ï»è QÉðAõOBƒð ,ï»ƒýƒÉƒw ï»C BPxÉCBO ºô»Ü»üæ»è .ó ½ýƒws ½ƒK ½ƒC þÐBð½Ø ½G ÿ»ÜºqºôBì»W µÿ ½g ºtÉø ,ºôkrƒÜ»ƒðºkBƒìBƒC ó õƒG ó ½ƒýƒws ½ƒƒK ½ƒƒC ô»ýð óBwBC þÝÈ qBÜ †ýðõG ó ½ýws ½K ½C þKArg ÿ q»ãü qBÜ rPüºlƒñƒÉƒø »ƒü»ƒðAô»ƒè QƒÉƒG»ƒø ÿ qºôBƒì»ƒW ÿ»ƒãƒÉƒK q»ƒw»ƒƒè µþðBíÉéw ÿ qBâtÈ qBK ÿ q õñw»è þO»HüBO»G .óBýìq»â ‡õƒOrƒãƒÜ»ƒƒü µÁ»ƒƒì½ƒƒÜ :ï»ƒƒXƒñƒÉƒK »ðBýülðºôºu q»G»è ôB_q»G þÜ»üºkkAoBƒO ÿºô»C ÿ ½ø»G »Ýðõ_ ,ºô»O»ìõÝc »ñ`G Aô»C ºôkrÝükBü s óBýðBÜ»ýýwq õÜ ÿºqBìu Bøºô q»ø .RBÜºk kBü s óBýýìõÝc þÝ…K ÿAôk QƒÈ ô»ƒðBƒýƒG óBƒì»ƒC QƒƒÉƒƒ_BƒƒñƒƒÉƒƒK ÿ»Ü»ýýÜºq»w »ð»üæ þðkrƒÝƒü qAlƒ„»ƒG »ðAo½ƒâ ÿºô»ƒñƒOôtƒG »ƒÜ ó ½ƒýƒws ½ƒK ½ƒC | .ºô»ññÉíG R»ìõÝc ÿºôºqºk»è

ßºô †ýðAo½â ÿºô»ñOôtG :ï»ýÉw q»ø ,óBÜ»ƒðkqAvƒHƒ¾»ƒø þƒìºôk ÿºôArƒG þìq»Ô»G ºô»ðkqAvH¾»ø ÿ»„»ãðBG þOBÜ»è »ƒƒPƒƒÉƒƒ_ºk »ƒƒÜ ºôAlƒƒƒüºô»ƒƒƒC ÿ qBƒƒƒü pƒƒƒG ïºkq»ƒG»ƒƒè ‡BƒƒPƒƒxƒƒÉƒƒC ,ºô»ƒƒOÂ»ƒƒwºk ô qºôBì»W ß»üæ»è ,»üAlPg»w þÝÉðBü oôk ókrÝü qAl„»G þðAô oºôB_ þðBÜºqºlãðºk ºô»…ü rPýÜ»üæ»è ,ó»ÜºlÉè þðApìõÝc»è þOÂ»wºk þðõG»ð µÞ…K þì»Ü»è þwrO »Ü ,»ü»ø Ak»O»ìõÝc ô»C õÉð»è þéÍýƒÔ ïÂ»G .RBÜºk þPƒwô qk þƒOqBƒK Á»ƒâ»ƒè »ýPü rG óAo½â ïºkq»G þÜºq»w ÿ q»â»C »Ýðõ_ ,R»ìõÝc»è ókrÝü qAl„»ƒG»ƒè ÿºôArƒÝƒƒ¾õƒƒHƒƒØ »ƒƒðõƒƒíƒƒð ô»ƒƒC Ëô»ƒƒüºk »OBÝG ºôkrÜ þ„»Ý…ÉK Alýð½ýws ½K ½C»è ½G BO .ÿ qAlO»ìõÝc ÿ ôArÝ¾õHØ þÜ»ü»ðõíð Bùð»ƒO ô»ƒC »ƒÜ QƒÉƒñƒÉƒíƒè»ƒxƒG þƒÝƒ¾»ƒg Ë rÜºk ô»ýð òýH„ºq þÝÉð½ýws ½ƒK ½ƒC .QÉG †ýñýH„»â þÝÈ qBÝíÜõc

óBPwkq õÜ þOArÜõíük þOqBK :ï»Ü»ü þÉK ,óBÜ»ðkqAvH¾»ø þì»Ü»ü ÿºôArG ßºô þðBíP…ýð þPÉÜ»ü Ak»Ü»O»ìõÝc»è »„BG q»G»è ß»ð ,QÉG»ø þƒðõƒG óBƒPƒwkq õƒÜ ßºô õƒƒÝƒƒ¾»ƒƒƒG ,þƒƒƒPƒƒƒÉƒƒƒÜ»ƒƒƒü ÿ rƒƒƒOBƒƒg q»â»C »Ýðõ_ ,þOqBK ½G ß»ýýðBwBCqBÜ þÝ…K Aô»C QƒÉƒG»ƒð qAlƒ„»ƒG þƒPƒÉƒÜ»ƒü Á»ì½Ü õOrãÜ»ü µóAo½â ßºô þðBÜ»ð»üæ »ýýwrO»ì ô»ƒC ‡»ƒì»ƒG ,RBƒÜºk kBƒü s ,kAlÐ»G ÿºõÉ„ôBø »Ü RAkºl¾»øq»ƒw ÿBðAõO þüAôk ÿ»ð»üæ Êw ï»C Ë rÜºk ô»…Ü»„BK ÿ»„ºo»ø ÊG»ƒø óBƒüºô»ƒC »Ü ÊGºk óBü»Ü»O»ìõÝc ÿºô»ðB„ºõ¾»ø Qwºk»G þðBÜ»ýýÜºq»w »ãìõW »ãðºq .QÉG ºô»ýýOqBK þO»ìõÝc QÈ ô»üºk »ü½G þOqBK :ïºôk ô»C »Ýðõ_ ,QÉHG Qwô qk óAôArÔ »ÝñG µQƒÉƒGBƒð þƒƒð½ƒƒýƒƒws ½ƒƒK ½ƒƒC R»ƒƒìõƒƒÝƒc .QÉGBð Qwô qk ½G ÿ ½Oô»C þPx¾»øq»G q»ø µþOqBK þüBwBC þÝƒÉƒÔBƒì ‡»ƒì»ƒC ÿAôk»G »Ü »ì»ƒÜ»ƒü ÿºôArƒG þƒÝƒÈ tƒÉƒø .QÈ o»ãG AlìAqBC þÝÉO»ìõÝc

|!òü»ÝG óArÈ ô þðBíÉéw BG ó qºô óBýÝÉOBýPdýC aýø )ò„»GôBø óBPwkq õÜ þ_ ?ºqAlýwrO»ì ½ü qBñýw ô»C ½G ºõOrâqºô ºô»ðAkqBÜ ßºô ôAqk Bü q õw»è q»â»C òü»ÝG þðBOÂô ôBÝü rì»C þðBÜ»ülðºôºu q»G ÿ»ÝñG AkBƒü q õƒw q»ƒw ÿ»ƒÜ»ƒ„rƒÉƒø»ƒè qAlƒ„»ƒG BƒýƒðBƒLƒì½ƒÜ µ»ƒðBƒhƒ¾õƒxƒðõƒÜ R»ƒHƒüBƒO»ƒƒG( ÿ ô o»Gô q Ak»Ü»_ôBð»è )óBýðBÜºq»ñÉøq»Gºô ó ½_ ÿkq õÜ þOÂ»wºk .ºô»ðõG þwrO»ì RBÜ»C »ƒðBƒülƒðºôºu q»ƒG ô»ƒè ÿ qBƒâtƒÈ qBƒK q»ø óBü½ƒg óBƒÜ»ƒýƒÝƒü rƒì»ƒC AlƒÝƒÉƒOBƒÜ»ƒè þOô rü»G»è óBü½g ÿ»ðBgs ½ý¾BG ºôBPxÉC»è Bƒùƒð»ƒO ôkrƒÜ Á ½ƒ_ óBƒñƒGõƒè þƒPƒg»ƒPƒüBƒK ..?ºô»OºôBìBýO þðBÜ»ýOºo»ñG ºq»HðBìq»Ô þƒ„ôºq þƒðArƒƒÈkôBƒƒ_ ½ƒƒG qBƒƒýƒƒwrƒƒK µQxýG Ëõâ AlÝƒÉƒOBƒÜ»ƒè ,þƒO»ƒüBƒíƒÈ q»ƒø þðBíÉéw þðBÜ»¾Aô»ø ÿ q»ñƒýƒG ô q»ƒñƒÈõƒg »Ü ºô»ü»¾Bc ô»G þðBíÉéw :»üºô»C òýGºk þÝÉg¼k ÿ ô q ôºq»G ,krÝÉK óBƒìºuBƒìBƒC »Ü QÉ_»C þƒO»ƒüBƒíƒÈ q»ƒø ÿ qAlƒýƒwrƒO»ƒì ºôkrÝPƒwô qk ÿ»ƒñƒýƒØ»ƒPƒwAq ÿ»ƒ„ºo»ƒø ,AôBCq ½g þðBÜ»ülðºôºu q»G Q…â q»w»è þðBíÉéw þðBÜºqAlülðºõü»K ºôAq s»ìAk BXñýC ókrÜ»Ø»O»ƒè ó rƒãƒG Ëq òƒðAõƒO»ƒð q»ƒâ»ƒC þðlðBOõw»è óBü ókqAvH¾»ø þÜ»ü»ÝñƒG»ƒè »ƒg¼k ô»ƒè òƒðAõƒOºk ó ½ƒƒ_ ,ÞƒƒÉƒƒðBƒƒÜôk þ…üBwBC µþðBíÉéw Ak»Ü»_ôBð ÿºq»ñÉØ½O AlýðBíÉƒéƒw»ƒè óBƒOÂô þƒðBƒÜ»ƒülƒðºôºu q»ƒG »ð»üæ ÿ»ýì»g ÊƒG ô»ƒC BƒüBƒC ?ó tƒÈ qBƒLƒG þðBÜBülýì µþðBíÉéw þðBÜºqAlülƒðºõƒü»ƒK ºô»ðBÜ»¾Aô»ø»G Ëõg µ‡rO »Ü †ýðBíÉéw µó»ÝG sAô»ãðBG ºô»ÝÉK »ýðºô»C ßºô ,ó»Ü»C .!?òü»Ü óArÈ ô þðBíÉéw BG ó qºô :òÉ¿G |Mashxal.kurd@gmail.com

óBÜºqAlülðºõü»K »ð»üæ µyýè½K !»ýð äðrâ ÿºô»ðkrÜ½Ü þÈ o»è óºkBð Á ô»ø þƒ_½ƒG óBÜ»ðAôBO þðAkô o»è Ëq ºô»Pwô qk ÿ qBýðAs ÿ»Ü»ìÂºô »Ü »üºqBýwrK ô»C »ì»C ?ó rãG µþÝýñÜ»O »ýPxü ôAlÉK òýðAsBð µ»ýð »íÉC ÿæ þÝÈ qBýñ…ÉK þðBÜ»ükBì µþü ¼ rì µþPxýW½è ÿ qBük ÞÈ qºõÉK b»G µòý_ »ƒüºõƒÉƒ„ô»ƒè | ...òÈ rÜºk ºq ½W ô»è þÝÉì»Pxýw òýðAsºk ïÂ»G ÿºô»ðlðAo»â ½G »Ýðõ_ ,»ü»ø ÿ ½g þg»üBG ,óBÜºqAlülðºõü»K Bâsºk»G þOÂôBø ÿ»ðBíPì þ¾Aô»ø qBGô qBW »ü»ø ºô»G óBíPxƒü õƒÉƒK óBÜ»ðAôBO ÿ»…g»ð þðõGArÝ„BC Qgºõ…ÉK ÿAôk»è »…ýƒì»ƒø ß»ƒð ..ºô»ƒñƒÈ rƒÝƒGôÃƒG Qƒƒwºk BƒƒWô»ƒƒƒC óBƒƒƒÜ»ƒƒƒðAôBƒƒƒO þƒƒƒðAkô q !!òü»ÝG óBÜºqBÜ½ø»è ºô»ñý¾½ÝÉè»G ÿ»íÉC ½G »ƒü»ƒè»ƒw»ƒì ô»ƒC þƒg»ƒüBƒG õÝ¾»G ,»ýð Ak»Ü»ýü½gôBð »PwBC»è óArÈkôB_ »Ü òýñýG»C þðBíÉéw ßºô þÝÈ qB„ »íÉC ,þO»ü½g þðkrÜ óArÈ ô ÿ s»âºq ÿ rã¾»ø þƒÝƒÉƒg¼k ôºq»ƒG ºqBƒ„ô»ƒC AlƒÝƒÉƒOBƒƒÜ»ƒƒè AlüBýO ÞÉg¼k ,RAô o»C ÓAk þO»üBíÈ q»ƒø ÿ ½ø»G ôºôBPwºô ½Ý…K q»w»è »Ü»_ôBð õƒì»ƒø»ƒè ,ºôBƒü q õƒw þƒƒðAlƒƒÉƒƒè ÿ q»ƒƒâ»ƒƒC rOBü s óBÜ»ýwrO»ì µÊÜôAo»¾k AlÜ»ü»Ür_ | ...òG»C Þ„ ÊG ,ºô»ü»g¼k ô»ƒG þƒðBƒíƒÉƒéƒw ÿBÝü rì»C ôAôBCu ¼ q ÿlðºôºu q»G òülð»_ ÿ»„ºo»ø ºô»ƒ…ƒüæô»ƒè þƒ_»ƒÜ ,»ƒüAlƒÉƒO õì»ø þðkrÝðBìôkq ½G µókrƒÜ YƒðBƒìBƒC»ƒG BƒÝƒü rƒì»ƒC ôAôBƒCu ¼ q þƒðBƒÜ»ƒülƒðºôºu q»ƒƒG »ð»üæ BüBC ...òýƒPƒxƒýƒG»ƒC Ak»ƒÜ»ƒ_ôBƒð»ƒè †ýðBPwkq õÜ( þðBíÉéw þðBÜºqAlülðºõü»K õì»ø µþðBíÉéw Ak»¾Bg ï»è »Ýðõ_ þP…â»G

óBýOÂôBø þðBÜôk µêýHì½O½C þðlðBOõw»G .lPø...RBâ»C ÿAqBƒÜ »ƒƒðÂAô»ƒƒø ô»ƒƒC þƒƒì»ƒƒWq»ƒƒw þðkrƒÝƒðArƒÈ ô ÿ»ƒw¼ rƒK ½ƒG ó qºkºlƒü qBƒü þðBÜºq ô»â ºqB„ õì»ø»è R»H¾»C ,þðBíÉéw ô qB„ aýø ,RAk»Cô q »Ür_»G óAôBO AkBýðk .óAqBHðAôBO µóAôBO»è »ýðq ôk ß»ýðAkºôBƒC ÿºô»C ïÂ»ƒG .»ƒýƒüBƒwBƒC þƒÝƒÉƒPƒ„ »ƒì»ƒC ºô»PÈ rÜºkBýW ºô»G Ëqºs õâºk þðBíÉéw»è AlƒÉƒO þƒÅƒýƒO»ƒƒãƒƒÉƒƒð þƒƒO»ƒƒ¿ƒƒw»ƒƒg ôk »ƒƒÜ :ºõG»Pw»Wq»G q ½xðBw µ q»PéÔ ÊG»G ,óBÜBülýƒì )1 ô»C Á»â»è ó»Üºk NArgq ¼ s þÜ»ü»¾»ìBì .ó»âºk ºô»ýðBíÉéw»è ÿ»ƒðÂAô»ƒø ºq ½ƒW ßºô ó»Üºk »Ü»¾Aô»ƒø ÿBƒñƒÈ ô Ëq ½ƒW»ƒG ô»è óAôArÔq»G ÿºkqBük »PÉGõG óAôBO ÿºô»C »ðÂAô»ø ô»C qBW Ëlð»ø Bøºô q»ø .AkºqB„ ,òÈ rÜ»C Öü s ô»O AlO»wBýw þO»ìtƒg»ƒè »ƒƒðsBƒƒG»ƒƒè »ƒƒüAô Qƒƒwô qk AlƒƒÝƒƒÉƒƒOBƒƒƒÜ»ƒƒƒè ôºô»ƒƒñƒƒÈ rƒƒ¿ƒƒÉƒƒùƒƒG AlƒƒðBƒƒü»ƒƒÜ»ƒƒýƒƒƒCBƒƒƒñƒƒýƒƒW µË rÝG ½G óBüºô»ðlñÈõg µòÈ qlñÉãð»xH¾»ø ô»è qBýwrK .ºô»PÈ q s ¼lG ½G óBü q»wºqB_ »ƒðAlƒÈõƒâ ÊƒG »ƒÜ »ƒü»ƒýƒüBƒülƒýƒì ºk½ƒPƒýƒƒì ÆýO»ãÉð ÿ»ñÈ ô ,râqºô ÿBü u ½ƒè½ƒÝƒüBƒw õì»ø»è »Ü RBÜ»C Qwô qk ÞÉ¾Aô»ø q»w»è rOq»ñÉØ½O µrPKArg ‡ºô»è AkBýðk þÝÈ qB„ .»ü»ø »…ýì»ø »üºô»C ,ïºôk þO»¿w»g )2 ÿAôk ,rO þðBÜºqAlülðºõü»K »ð»üæ µyýè½K þƒðAkô q ÿAôk»ƒƒè ,ó ô»ƒƒÜ»ƒƒC óBƒƒÜºôAkô q ºô»ñý¾½ÝÉè»G Qwºk µó»âºk óBƒÜ»ƒðAôBƒO ½G »ýð óBü»Pgºõ…ÉK þðõ_AkAôk»G !!ó»Ü»C ÊðAôBO ÊOBÜ .óBÜ»ðAôBO þðAkô o»è òOrãÈ q ÊðBÜôk óBü Ëq u õÜ»C ÞÉw»Ü µRAk»Cô q ÿlýC ,òüAlÝÉðAôBO ïºkq»G»è »íÉC ,ÊOõw»C QÉGõG þ_q»ø ÿ»ÜºqBÜ½ø µlƒðôArƒãƒÜBƒG

þw½¾ô»Ü Á»h„»ì þðkrÝÕwºô»G ºô»íHGo½„ q ¼ s Ëô»ìBð òýÉ¿G »w»G ºlðºô»C Bùð»O ,AlƒýƒðBƒíƒÉƒéƒw þðBƒÜ»ƒ„o½ƒ„ µRBƒýƒGºk»ƒC»ƒè þƒðBƒíƒÉƒéƒw ...ºõGkq õÜ ÿºô»ðBì ÿÂ»Ø ,AlðBPwkq õÜ »ÝÉèAk þñOrâqºô Bùð»O ‡ºqBOô ï»è Qw»G»ì »Ü qAlýwrO»ì þÝÉg¼k ÿºô»ðkrÝý„ ½G »Ü»_ôBð»è ô q »ðBÝü tð ï»G Ë rÜ»C óAô oºôB_ ÿ ô vÉì ÿ»ðAô»`ÉK»G »üAô îÉK »Ýðõ_ ,RBÝG ÿºô»C Ak»ðAu ¼ q ï»è ºô»ü½g þƒPƒ„ô rƒw þ…g»G ºuBìBC òýPxýHüºk ºô»ýðBíÉéw»è ÿ rã¾»ø »OºõG þðBíÉéw ºô»gBð»è óºô»C kBüs ÿ ½g þðkrÜBð»Ô þðBÜºs»âºq µ q»PÜBÔ | .óBPwkq õÜ þðBÜºqB„ õì»ø»è þðõG óArÈ ô q»w»è ÿ»ýwrO»ì ô»C Bðºk q»w»è ºõÉ„ óBì»ø»G ,»ü»ø þƒðBƒíƒÉƒéƒw Bùð»O µ»ü»ø †ýðBPwkq õÜ ÿ rO þðBÜºqB„ q»ƒø µºô»ƒPƒÈ rƒÜºkBƒýƒW ºô»ƒG þƒðBƒíƒÉƒéƒw ,»Ü»O»GBG ÿ pÈkq»w »ìkrÜ ‡ºô»Cq»G»è þñOBùÝÉK ÿ ô o»è þðBíÉéw îOô ßºô »Ýðõ_ þðBÜ»ýwBýw µþƒO»ƒüÂ»ƒì½ƒÜ »ƒülƒðºõƒü»ƒK ½G qºkºlü qBü ÿAqBÜ ÿ rã¾»ø »OºõG ºô»ü½g Ûºs ÿ q»w»è óBÜ»ýwrO»ì rOô s ÿºô»ƒC .òÉñGAk ÿ q»ãü qBÜ µºô»ñHG ÿ»ðÂAô»ø ô»C ÿ»ñü q ¼ s »Ü»üºôBƒì| þñùüs þÜ»üBñÈ ô ,ºô»ñG»CôÃG ºô»ýðBíÉéw»è Ç¼ rì»ƒG þƒðBƒíƒÉƒéƒw q»ƒw»ƒè ÆƒýƒO»ƒãƒÉƒð þÝÉ„¼ rÕü»ì þñü pGq»w»è q»ø .ò…g»Gºk ókrÜ»Ø»O µólðApÔ »OBâºkBO ,ºô»ýdýw»ì BƒO ,ókqAvƒHƒ¾»ƒø þƒðBƒÜ»ƒÝƒñƒG µBƒâºqBƒƒG»ƒƒè

q»xðAq»w óBPwkqõÜ

info_chawder@yahoo.com

2013/10/7 »íì»„ ôôk )440( ºqBìu

þülðºõü»K ½gô»PwAq ,þwArÜõíük þXÉÜBK | »ýð ºô»ðBÜ½âõPÕâ ôkqõÜ þwrK ÿq»wºqB_»G

:óBÝ¾BÜ óAqôk þOArÜõíük þXÉÜBK | ºôAôk ½G »üºô»ðAo»â

"rÈkôB_" ½G ,sõýð þéüºk R»ýü qõc ÿq»wõðq»w ,òýÝO»ü kAqõì òýÝO»ü kAqõì ºõHÝüAk»è 1959 # .ºôkrÜôAô»O ºq»Ùð»C»è QwAoºôBð þOÂ»øu ¼ q þÝýñÜ»O ÿ½ÝðAs»è ÿqBü sAlð»C þ„»G # .ºôkrÝü qBÜ |WORLD_DEUTSCHE WELE BBC þðBÜ»¾Bð»Ü»è ºq»Ùð»C ÿq»ñÈõð ßºô rP…ÉK # .ºôkrÝü qBÜ|KANAL D ô|CNNTURK þðBÜ»¾Bð»Ü »è qBÜvÈôAq ô q»ñÈõð ßºô q ¼ s þÜ»üºôBì # »wõð»„½â †ýèBÝükAq ÿ»ìBðu ¼ q»è ôºsõýð þéüºk R»ýü qõc ÿ»ìBðu ¼ q ÿq»GºõÈ o»G ô q»wõðq»w BPxÉC # .»ü"þý¾AríýC ½G ºô»ìB„»è óæ»W½C" ÿôBð óBýÝÉÜ»ü ,»ü»ø ÿôArÝKB_ þHÉPÜ qAõ_|#

ó»üæ»è ºq ½ƒWô»ƒè þƒÝƒÈ qBƒü pƒG »ƒðAôtƒì»ƒG ÿBðBì »ì»C .QÈ qlG ºô»ðBÜºõOrãÜ»üºô»O»ð .»ðArâ þÜ»ü»w¼pK ô»ýü q»xì»W þÝÉãð»W ó½ýwAq»K½C ÿqBü pG q»ƒâ :rƒÈkôBƒ_ ó½_ BýÜqõO þPxÈõ¾»ø Aqk Bü qõw q»w½G »ð½ýwAq»K½C ô»è BýÜqõO ÿqAl„»G ?QÉGºk ?QÉGºk Ëq ½W b»G óBÐ¼kq»C Iü»O J»Wºq :òýÝO»ü kAq õì ºôlðBü»âAq ÿºô»C BýÜq õO þðArüsºõÜ¼ q»w ó»üæ»è ó ½ýwAq»K ½C ÿ qBü pG µQÉG q»â »Ü BýÜq õO ºô»C ,ËqlG ºô»ðBíü»K ôBø þðBOÂô

,AkqõPwºk ÿºô»ñP„oAk þð½ýxƒì½ƒÜ»ƒè »ì»C ,ó õP…ü»â»ð òOô»ÝÈ q»G BPxÉC õÜBO q»w»è þÕýO»ãýð þƒü q»ƒãƒü qBƒÜ lƒð»ƒ_BƒO ÿq»wºqB_ µ»ƒÜ»ƒw¼ pƒK þƒñƒPƒxƒgq»ƒw ?QÉGºk »Ü»wrK ó ½ýxì½Ü BPxÉC õÜBO :òýÝO»ü kAq õì q õƒPƒwºk þƒðBƒÜ»ƒãƒƒðrƒƒâ »ƒƒâpƒƒG q»ƒƒw»ƒƒè ºô»Ü»w¼pK ÿBOºq»ƒw»ƒè .ó õƒOô»ƒÜ»ƒñƒÈ q »Ü»w¼pK þìAôºkq»G ½G þðAõýP…K N.ø.Z »Ü ºõG»ø ÿºô»C þWq»ì ïÂ»G ,ºôlðBü»âAq .QÉG »Ü»w¼pK ô óBÜºô»ðõG½Ü ÿ qAkBâBC

óBü½g ÿõOBøAk Bü qõw þðBÜºkqõÜ ºôºk»ƒƒƒw»ƒƒƒC ÿºô»ƒƒƒƒðBƒƒƒƒì »ƒƒƒG ÿ»…ƒg»ƒð óAô»C ,ºô»O½ƒPƒw»ƒG»ƒð ºôB…ÉÜ óBü½g þXýOArPw

ß»üæõì»ø »ü»ðAô»è| :òýÝO»ü kAq õì | q»â .òGlð»ìkõw »„»ðAô»è ,ó»ÝG óBü s óBÜºq õñw Ëõð»èq»w ‡ºqBXì»C µQÉƒG AlÜ»ü»_ôBð b»è ÊðAsBð z»Ü Aô»C ,Ëqko½ãG q»Gô»ì»è ÁBwk»w †ÉK .ºô»PÉñýGºk ÿ ½g þðAsºlü»ð z»Ü µóArƒ…ƒÉƒÜ óBƒÜºq õƒñƒw ºô»C Al„¼pì»è .QÈkq»w»HÉè þ_ µó ½_ .»ƒãƒð»ƒW ï»ƒC þƒÜºq»ƒw ÿ qBƒÜ½ƒø »ƒO½ƒƒG ºq ½W ô»G óBü»…g»ð Bxðºq»Ô ôºq»PéãñýC

.òƒðAq»ƒãƒýƒð †ƒƒü»ƒƒì»ƒƒG ,ºôlƒƒðçƒƒâºõƒƒÉƒO Bü q õw Á»â»è BýÜq õO Ëô»ðBüBð ÿºô»Cq»G»è ô»è ó»üæ »PÉHG BýÜq õO Ëô»ð»üBð .QÉãð»XG ºôºqºk»è b ô ½ƒgôBƒð»ƒè b »ƒOAô ,»ƒãƒð»ƒW ½G BýÜq õO þðkrÝü qBÜôBø .QÈ ôBð óBýãð»W ‡Bü q õw þð½ýws ½K ½ƒC þƒð»ƒüæ Ëlƒð»ƒø Ëô»üºk þP…ãüAq .ºô»O½Oô»ÝÉè þðAq»ãýð Bƒü q õƒw ÿ»ƒè»ƒw»ƒì»ƒè Qƒƒwºk BƒƒýƒƒÜq õƒƒO .ºô»PÉñÉ…ÝG

ÿ»ƒè»ƒw»ƒì »ƒüAõƒíƒÉƒK .QƒƒÉƒƒGºk qAlƒƒ„»ƒƒG þÜ»ü»w¼pK Bü q õw q»w ½G ó ½ýwAq»K ½C ºô»ðBÜºõOrãÜ»üºô»O»ð ó»üæ»ƒè ô»ƒýƒülƒW .QÈ qkBð ºq ½Wô»è þÝÈ qBü pG »ðAôtì»G ½gô»PwAq BýÜqõO RBÜô»C :rÈkôB_ ?RBÜºk ó½ýwAq»K½C ÿqAl„»G ÿºô»C þPýwBKBÜ BýÜq õO| :òýÝO»ü kAq õì ó ½ýwAq»K ½C þPw»G»ì»G Bùð»O»G »Ü »ýýð ÿºqBGqºk ½OBð ÿ qBü pG ,ºôBü q õw »PÉ`G RBÜô»C QÈ qlG Bü q õw ÿ uk»è ó ½ýwAq»K ½C ß»üºõÉ„»G ½OBð þìAlð»C ßºô ‡BýÜq õO .RBÜºk ÿ qAl„»G

k.ÿ.N þÜ¼q»wôBø Á»â»è R»ìõÝc þðBÜºqAlük q»HìAq»G BýÜqõO þñýðAôpÉƒO »ƒÜ ºôAlƒðBƒ…ƒýƒð ÿºô»ƒC QÉGAo½â Bü qõw þðAkqõÜ»G »O»ñü õOô»Ü ºq ½Wô»G ¼pì»C »Ü õGB…ƒÉƒÜ ó ½_ óBìõOBøAk òýðAsBð µºô»Ü»ñÈõg þì½â »Ü ÊðAtG ºô»C »íÉC»è aýø »ýýðAõíÉK .QÉGºk AlÈõÜ»è ÿ ½g óBÜºq õñƒw þƒðAo½ƒâ ‡BƒK þüB„½G q»â AlÝÉñÈõ„ q»ø»è .ºô»PÉñýGºk Bð óBü »ü»ø óBýÔBì ÿ»ðAô»C Aô»C ,ÊG»ø ô»C QÉG tÉø»G »Ü ÿºô»C õÝ¾»G Bð »ðAô»C .ºô»OBÜºkpK »ýüB„½G ,k»w»C qB„»G þðõ_æ ‡BK :rÈkôB_ þK ô râ ó»üæ»è »ýüB„½G ô»C »üAõðBPÉK ?ºô»PÈ rÝGpK ºô»ýýìçxýC þ¾BÝükAq q»G»è ,ïAkºoºôBGô»è :òýÝO»ƒü kAq õƒì .ó tÉø»G q ¼ s Al„BPxÉC»è ÿºô»C þ_½G »ì»C ÿqBÜ½ø »„BG :rÈkôB_ ?ºô»PÈ o»âºk ºrƒwõƒð ÿºq»ƒƒG| :òƒƒýƒƒÝƒƒO»ƒƒü kAq õƒƒì »ƒì»ƒC .Rô»ƒÜqºk ºô 2012 ÿBƒOºq»ƒw»ƒƒè Bü q õw»è ½gôBð ÿ o»„ »Ü õG AlÝÉOBÜ»ƒè ÿ»K ô râ ï»G z»Ü rƒPƒ…ƒÉƒK .õƒGõƒGBƒK q»ƒG »Gq»w òÝÉ¾BG »ðBì»C .»OBÜô»C BO þðAsºk»ð qBHð»C»è ,ºqBƒük ÛArƒÉƒÌ þƒg¼k .ºlƒýƒÌBƒØ ÿ ôBð»G BPxÉC µó õƒG ßõƒ`ƒG þƒÝƒÉƒK ô rƒâ þÝÉKô râ ºô»ØArÉÌ µïB„ þìçxýC þO»¾ôºk þðkrGæ ‡BK»è »üAõíÉK .ºôBñÉùÝÉK óBýðs»ì »ñ_ºk óBýð»üæ ÞÈlð»ø ,rxýì»è óAõhýC #.ºôºlýÌBØ þðBÜºtü q ôBð

»Ü ËrñýGºkAô óBÜºôAkô q :rƒÈkôBƒ_ þO»HüBO»G Alüºôºqºk þO»wBýw»è BýÜqõO þƒPƒxƒÝƒ„ AlƒPƒwoºôBƒð þƒƒOÂ»ƒƒøu ¼ q»ƒƒè ?QÉGBñÉø BýÜq õO ïAkºoºôBGô»è| :òýÝO»ü kAq õì| þƒðBƒOÂô Á»ƒâ»ƒè ÿºôºqºk þƒO»ƒwBƒýƒw»ƒè .ºõG»ð õOô»Üq»w AlPwAoºôBð þOÂ»øu ¼ q þ„BG»G BýÜq õO ÿ ½éGBO òì ºô»üºqBƒGô»ƒè þƒOæ»ƒøu ¼ q»ƒè b µBƒü q õƒw»ƒè b .îƒñƒýƒGBƒð þðBÜ»ðçK µ o½â»O½OBø QxÝ„ AlPwAoºôBð BOºô»C .ºõP…ü»â»ð ïBXð»C»ƒG R»ƒìõƒÝƒc ÿ ôºoºkBü s BýÜq õO †ýðAõhýC ÿºqBGqºk Ç¼ rì þðBÜ»ÔBì ÿ»è»w»ì »è »ãW ,ºôkrÜ

,k»ƒw»ƒƒC qBƒƒ„»ƒƒG ÿAôk :rƒƒÈkôBƒƒ_ ?Qü»Üºk »Ü»_ôBð ½G ó½_ þÜ»ýñýH…ýK ?QÉGºk ó½_ kqõÜ þOô»Ýwºk þðBÜºkq õÜ òì ÿAo»G| :òýÝO»ü kAq õì ÿºô»ƒðBƒì»ƒG óBƒü½ƒg ÿ õƒƒOBƒƒøAk Bƒƒü q õƒƒw ÿ»…g»ð »OAô ,ºô»O½Pw»G»ð ºôºk»w»ƒC µRBG»g BOºô»C .ºôB…ÉÜ óBü½g þXýOArPw ß»ü õOBPƒw þƒðBƒñƒÉƒùƒwºk»ƒG ½ƒG †ƒ„½ƒÜ µRBƒùƒ…ƒÉƒK .ó»ƒÜºk Bƒü q õƒw ÿ q õƒÜBƒG»ƒè ½gôBð ÿ o»„ ÞÉOBÜ ,òðArâ q ¼ s óBÜºôAkô q Aô»Ü þðAsºlü»ð z»Ü krÝÉLýwºk Bü q õw»è »ƒãƒð»ƒW ï»ƒC »ƒü»ƒø BƒPƒxƒÉƒC ÿºq ½ƒWô»ƒƒG

þðBwrK q»G»è ÞÈlð»ƒø þƒðAôlƒÉƒè»ƒè »ƒãƒW þPÉð½_ ÿ qAkBâBC ß»üæ aýø R»ƒìõƒÝƒc »Ü Ë rñýGºkAô .»ýýð »Ü»w¼pK þðõ_ºõÈ o»G ,RBâ»ð ïBXð»C»G ó ½ýxì½Ü þðBÜ»ñP…ýðAk ßºô óAkq õÜ ÿæ þÈõð ÿ q õPwºk ‡»ì»C ºô»OºôBì .ºô»ƒO¼krƒÝƒì»ƒÜ lƒÉƒìõƒC þƒÉƒW ,óæ»ƒW½ƒC µR»ƒìõƒÝƒc óAõƒÉƒð þƒâ½ƒèBƒük þPÉƒð½ƒ_ ÿ qAkBƒâBƒC z»ƒÜ AlƒðBƒýƒ„»ƒì»ƒè .»ýýð óBýðBÜºô»ðõG½Ü þÜ¼oºôBð BýÜqõO þñýðAô pÉO »üAõðBPÉK :rÈkôB_ q»â ?QÉGAo½â AôBCq ½g þðBPwkqõÜ q»w»è ?»ýý_ ºô»C ÿqBÜ½ø »üAô R»ìõÝc þðBÜºqAlük| :òýÝO»ü kAq õì ÿºô»ƒƒC k.ÿ.N þƒƒÜ¼ q»ƒƒwôBƒƒø Á»ƒƒâ»ƒƒƒè þ„»ÜºqBÜ½ø ,QÉGAo½â »Ü ºôAlƒðBƒ…ƒýƒð ÞÉ„»G »O½G Bü q õw ÿ»è»w»ì »Ü »üºô»C rP…ÉK »üAõGºk ,BýÜq õO»è þP„BC ÿ»w¼pK»è þðAkq õÜ Á»â»è þðBÜ»ýülðºõü»K R»ìõÝc ôkrGAq ÿ»PÔ»ø BOºô»C ,»üAkrÝH„BG Bü q õw þPwq ¼ rýO ÿ ôArhÝÈ q »Gq»w ºrwõð ÿºq»G q»w ºkrÜ óBý„rÉø q õñw q»w»è ,ºlýÌBØ óBýðAõO µþÜq õO ÿ sBGq»w þÜ»ü»ÝñG lð»_ q»ƒHƒìAq»ƒG»ƒè .ó rƒãƒG Akq»ƒw»ƒG þƒƒPƒƒwºk þOºôAô»O»G þðBÜºq õñw BýÜq õO Al…ü»ì»C þƒƒƒƒÜq õƒƒƒƒO ÿBƒƒƒƒK õƒƒƒƒƒw ôºõƒƒƒƒƒPƒƒƒƒƒxƒƒƒƒƒgAk þÝÉg¼k AkBPxÉC»è .»ƒüAlƒýƒ„BƒGºkBƒìBƒC»ƒè qBì½ƒÝƒÜ¼ q»ƒw .»ƒüAkAqBƒC»ƒè qAlƒýƒwrƒO»ƒì ÿ u ¼ q lð»_ ÿ»Ü»P„»â»è ë õâ Ã¾ôlG»Ì ÿ»ýw¼k AkBPxÉC»è "þOô BÝü q»ì»C ½G ôkrGAq þƒO»ƒwBƒýƒw ÿ»ƒè»ƒw»ƒì ï»ƒÜ»ƒü Bƒƒü q õƒƒw óBƒƒƒƒ„BƒƒƒƒK ."»ƒƒƒƒƒüBƒƒƒƒƒýƒƒƒƒƒÜq õƒƒƒƒƒO ÿºôºqºk þÜq õO ÿ»ƒÜ¼pƒÔ ôk ÿºôºqAõƒg»ƒñƒPƒxƒg ÿBðBì ºôºk»w»C qB„»G þðBÜºtÉø ó»üæ»è q»ø ½G óAlý„BGºkBìBC»è †ýðAô»C »Ü »üºô»C

ºôºlýÌBØ þðBÜºtü q ôBð »ñ_ºk óBýð»üæ ÞÈlð»ø ,rxýì»è óAõhýC þðkrGæ ‡BK»è ºô»ÝÉOÂô aýø ÿ qBGô qBÜ»è Qwºk ÊGºk µóBì»èqBK»è ,»ðAkqºõwºk »ì»C .Qüºk»ðqºô ÿ ô o»Gô q þOqBK ßBC AlðBÜ»ðlƒðBƒü»ƒâAq»ƒè þü ¼ rì ÿ qBÜôBø .ºô»O½ƒG q ¼ s ÿ»ƒñƒgºq þü½gBð ÿ qBGô qBÜ»è óAkqºõPwºk µ»ÝÉP„ ÊK ÿ»ì»C þP…ãüAq .ºrPýÝÉP„ rPýÝÉOÂô .»ýýð Á õHØ | þP…â»G »Ü»_ôBð ÿõOBøAk :rÈkôB_ ?QýñýGºk ó½_

ºlýÌBØ ßºô þÝÈ ôArhÝÈ q µÊ…ÉÜºkºvÈ qk q»G»è .ºô»PÉñýGºk ÿ ½g »Ü»ãð»W þðAlü»ì»è .QÈ rðAsBð »Ü»g¼k ÿ õOBøAk ºô»C þO»wBýw»è BýÜqõO »üAõPÉK :rÈkôB_ Bü qõw ÿ»è»w»ì»è þO»HüBO»G Alüºôºqºk ?ºôBñÉø þPxÝ„ ÿ q ¼ sºq»ø þÝÉ„»G:òýƒÝƒO»ƒü kAq õƒì þO»ìõÝc »Ü »üAõýÉK ,BýÜq õO»è þP…ãüAq ºôBü q õw ÿ»ýw¼k»è þPwºk q ¼ s þOqBK ßBC

Bü q õw q»w ½G »Ü þÜºqºk þƒÝƒÉƒ„rƒÉƒø .QÈ rÝG BƒýƒÜqõƒO ÿqBƒì½ƒÝƒÜ¼ q»ƒw :rƒÈkôBƒƒ_ ÿºô»ƒƒƒðõƒƒƒƒG½ƒƒƒƒÜ þƒƒƒƒPƒƒƒƒw»ƒƒƒƒG»ƒƒƒƒì»ƒƒƒƒG ÿBÝü q»ì»C þðAkq»w óBÜºõOrãÜ»üºô»O»ð pKõPƒÜ þƒÝƒÈ qBƒü pƒG »ƒüAõƒðBƒPƒÉƒK ,ºôkrƒÜ Bü qõw q»w ½G ó½ýwAq»K½C ÿºqBGqºk ?QÉ`Gqºk »ýýðAõíÉK ,rÉƒg»ƒð| :òƒýƒÝƒO»ƒü kAq õƒì

ëõHð»Pw»C - kB…¾k AvÉø :ÿqAlük sõýð þéüºk R»ýü qõc ÿq»wõðq»w lð»_»è »Ü þOArÜõíük þXÉÜBK ,»üAõÉK óBÐ¼kq»C Iü»O J»Wºq AkôkrGAq ÿu ¼ q ÿlƒðºõƒü»ƒK ½ƒgô»ƒPƒwAq ,lƒðBƒü»ƒƒãƒüAq þðBÜ½âõPÕâ ôkqõÜ þwrK ÿq»wºqB_»G ºô ß.ß.N µBýÜqõO þO»ìõÝc óAõÉƒð .»ýýð AlO»HüBO þÝÉâ½èBük»è òýÝO»ü kAqõì zBƒƒƒƒƒƒG ,"rƒƒƒƒƒƒÈkôBƒƒƒƒƒƒ_" Á»ƒƒƒƒƒƒâ»ƒƒƒƒƒƒƒè QwAoºôBð þOÂ»øu ¼ q þðBÜ»ýü qBÝðAo½â»è AkBPxÉC»è »Ü QÉð»ƒü»ƒâºlƒýƒ„Aq µBƒÜºk þO»wBýw»G q»HìAq»G BýÜqõO þñýðAô pÉO .ºôAo½â Bü qõw»è kqõÜ ÿ»ƒw¼ pƒK AkBƒPƒxƒƒÉƒƒC»ƒƒè :rƒƒÈkôBƒƒ_ ?»üAlÝÉPwBC b»è kqõÜ þwrK ÿq»wºqB_ lƒƒð»ƒƒ_BƒƒO R»ƒƒìõƒƒÝƒƒc ºõƒƒƒÉƒƒƒC ÿAo»ƒƒƒG ? »ülW »Ü»wrK þðkrÜq»wºqB_»è R»ìõÝc þðBwrK q»G| :òýÝO»ü kAq õì þXÉÜBK ÿ»ãÈ o»è »Ü ºôlðBü»âAq óBüºô»C þ¾ô»ø ôBãð»ø»G ôBãð»ø ºô»ýü q»wºqBƒ_ Bùð»O»G ß»ð Ëô»ðBüºk .óºkºk þü q»wºqB_ ïºkq»G þðBÜºrÈõÝÈ râ õÝ¾»G kq õÜ þwrK ôºq»G BƒýƒÜq õƒO ôºô»ƒð»ƒÝƒG þƒwArƒÜõƒíƒük ô»è .ó q»G jq»_ôBø þOArÜõíük þÝÉéÈk½ì kq õƒÜ þƒwrƒK ó sAõƒgºk ºô»ƒ„»ƒü»ƒƒãƒƒÈ q Bùð»O»G R»ìõÝc »OAô ,ó»ÝG ÿ q»wºqB_ þðBÜºqBÜ kq õÜ þwrK ÿ»ýw¼k q»ƒw»ƒè óBÜBwBü þñü o½â õÝ¾»G ,ºô»O¼krÜ»ðpƒ_ µÿ ½ƒg þƒƒðBƒƒÜ»ƒƒýƒƒülƒƒðºôºu q»ƒƒG þƒƒÉƒƒK»ƒƒG BOºô»C .QÈ o½âºk õ`…ÉKôºq»G þÜ»üBýÜq õO ½G »Ü R»ìõÝc ÿ q»wºqB_ þƒXƒÉƒÜBƒK»ƒè ,òðAq»ãýð óAkq õÜ ºôArð»ü»âAq þP…ãüAq »Ü Ë rñýHG »üºõÉ„ ô»è »XÉÜBK ï»C µQÉG q»â ºôArÜºkBìBC BýÜq õO»è þP„BC ÿ»w¼ rK q»G»è ßBC þO»ìõÝc ÿºô»Cq»G»è .»ü»¾»ø »ì»C »Ü ºôkrÜºô»G óBüºuBìBC †ü N.k.J µþOqBK ÿlƒðºõƒü»ƒK »ƒXƒÉƒÜBƒƒK ï»ƒƒC ½ƒƒgô»ƒƒPƒƒwAq .»ýýð ºô»â½èBük ÿ»w¼pK ô»Ü»wrK»G þü»ðBíƒPƒíƒÉƒG »ƒì»ƒC BƒüBƒC :rƒÈkôBƒ_ ?ºôkrÜ»ñPwô qk »Ü»w¼ pK þO»ýülW»è

þƒƒƒPƒƒƒ…ƒƒƒãƒƒƒüAq ,BƒƒƒýƒƒƒÜqõƒƒƒO»ƒƒƒƒè ÿºô»G òðAq»ƒãƒýƒð ßBƒC þƒO»ƒìõƒÝƒc þPwºk q¼s þOqBƒK ÿ»ƒƒƒƒýƒƒƒƒw¼k»ƒƒƒƒè ºôAkqºô ºôBü qõw AkAqBC»è »ì»C »PwAq| :òýÝO»ü kAq õƒì þÝÈ qBÜ½ø AkBPxÉC»è ïÂ»G ,ºõH„»ø ô»ü»ø ïºkq»G »OBhG Mw½Ü »Ü »ýýð AkAqBC»è Aô .ºô»Ü»w¼pK ÿqAkrÜ ÿôBãð»ø ß»üæ»è :rƒÈkôBƒ_ þðBwrK q»G Al…ýƒOBƒÝƒðBƒì»ƒø»ƒè µËrƒðBƒð ó qõw »Ü ºô»ð»Üºk ºô»è Qg»W R»ìõÝc ?»ü»ø þÜ»üBðBì b »ì»C ,»Ü»w¼ pK q»w»è b µR»ƒìõƒÝƒc b| :òƒýƒƒÝƒƒO»ƒƒü kAq õƒƒì ,ó»ƒÜºk qBƒGBƒƒO»ƒƒg ÿ rƒƒPƒƒÜ»ƒƒü ,ß.ß.N þüklýW ÿ ôBãð»ø »ÝÉãðBì lð»_ AlìBXð»C»è Mw½Ü ÿºô»C ÿ ½ø »O½G»ð ‡»ì»C ,ºôArð»ð òýðAsBð »íÉC .RBƒÝƒHƒwô qk »ƒÜ»ƒw¼pƒK»ƒè µR»ìõÝc óAõÉð þðBÜ½âõPÕâ þÜ¼ oºôBð þÝÉwrK q»G lð»_ »ü»ðAô»è .»ýý_ óæ»W½C »è òýðAsBð »íÉC ÿºô»C q»G»è .òðAtG R»ìõÝc q»G»è .ó ô»ÜºlÝÈ q þ_ q»w»è AlðBÜ½âõPÕâ »Ü»w¼pK q»w»è ÿkq ô»G òýðAõOBð »„ºô»C óBÜ½âõPÕâ òýðAsºk ÿºlðºô»C .òü»ÝG »xØ þÉW ‡»ì»C ,»ƒìAôºkq»ƒG BƒPƒxƒÉƒC õƒÜBƒO .»ý„½h¾k óBÜ»wBýw »OqBK ÿq»ñÈõð :rÈkôB_

ÿ»Pwºk þìAlð»C óBÝ¾BÜ óAq ôk ,Êð»ü»âºlüAq ß.Z.ß ÿ q»ƒGºõƒÈ o»ƒG Iü»O J»Wºq »Ü þwArÜõíük þXÉÜBK AlýƒPƒwAq»ƒè ºôlƒðBƒü»ƒãƒüAq óBƒÐ¼kq»ƒC Ê_ºlÉK µ»üºôAôk ½G ºô»ðAo»â þXÉÜBK BO»ø »XÉÜBK ï»ƒG Ëô»ƒýƒG R»ƒìõƒÝƒc ß»üæõƒì»ƒø 2014 þƒðBƒÜ»ƒðkqAvƒHƒ¾»ƒø |# .QÉñÉ¿ÔBhG

:qç…¾B_ ÁAq½C ÿBü ½ðAqBK þ„õO þOqBK ßBC ºõG kqõÜ þðõG»_qBK

ßq õO ÿ q»wõð qæB…¾B_ ÁAq ½ƒC N.ƒø.Z ßºô †ýOqBK ßBƒC »ƒüAõƒýƒÉƒK µºõOô»Üq»G þðBÜ»ýý_kBdýPýC þOArýì þðõG»_qBK ÿBü½ðAqBK þ„õO ºôºkrÜ»G »üBü½ðAqBK ï»C BO»ø Ê¾ºk ô»C .ºõG kq õÜ ÞÉP„ þOqBK ßBC »ì»Pw»C ºô»C ÊG»ø #| .RBÝG kq õÜ ½G

:ÞýÜBw ÿpw ºqBK»G ÿkqõÜ þðBìs QÈ qlñÈ õgBð

ÿ qBƒPƒðBƒì»ƒèqBƒK ÞƒýƒÜBƒƒw ÿ rƒƒw þƒXƒÉƒÜBƒƒK »ƒƒè :lƒƒðBƒƒü»ƒƒãƒƒüAq N.k.J þðBìs »üAô qBü pG AlO»ìõÝc ÿ q»wºqB_ AlðBÜ»O»HüBƒO »ƒðBƒhƒGBƒOõƒØ »ƒè ÿkq õƒÜ »ì»C ,ËqlñÈ ½hG kq õƒÜ þƒðÂAlƒñƒì»ƒG óBÜºlð»ì»¾ôºk Bùð»O »Ü »üAlÝÉOBÜ»è µòñÈõhG »ðBðBhƒGBƒOõƒØ ô»ƒè òƒðAõƒOºk óBükq õÜ þðBìs þÝÉì»g aýø †ü»ðAô»C †ükq õÜ þðBìs µó ô»ÜBð þ„Aôk µ»ýýð # .QÈ qlñÈõgBð ºqBK »G

‫ذمارة (‪ )440‬دو شةممة ‪2013/10/7‬‬

‫كؤمةآليةتى‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫«قەلەقی» ئەو نەخۆشیەی زۆر كەسی قەلەق كردوە‬ ‫توێژینەوەكان‪ :‬كچانی كوردستان زیاتر توشی جۆرێك لەقەلەقی دەبن كە پێی دەوترێت «ترسی كۆمەڵگە»‬ ‫سلێمانی – تابان محەمەد‪:‬‬ ‫«قەلەقی» یان دڵەراوكێ‌ یەكێكە لەو‬ ‫نەخۆش��یە دەرونیانەی كە لەكوردستاندا‬ ‫بەرب��ڵ�اوە‪ ،‬بەاڵم كەمتری��ن نەخۆش لەم‬ ‫حاڵەتاندا س��ەردانی پزیش��كی پس��پۆڕ‬ ‫دەكەن‪ ،‬ئەم��ەش لەكاتێكدای��ە بەوتەی‬ ‫پس��پۆڕانی دەرونی پێویستە ئەو كەسانە‬ ‫س��ەردانی پزیش��ك بكەن‪ ،‬چونكە تەنیا‬ ‫پزیش��كە ئەو حاڵەتانە یەكال دەكاتەوە‪،‬‬ ‫الی خۆش��یەوە پزیش��كێكی دەرون��ی‬ ‫هۆكارو چارەس��ەرەكانی ئەم نەخۆش��یە‬ ‫روندەكاتەوە‌و ئەوەش ئاش��كرا دەكات كە‬ ‫لەكوردستاندا یەكێك لەجۆرەكانی قەلەقی‬ ‫كە پێی دەوترێت ترس��ی كۆمەڵگە لەناو‬ ‫كچاندا زۆرە‪.‬‬ ‫دڵەڕاوك ‌ێ توشی برینی گەدەی دەكات‬ ‫نەش��میل بەك��ر‪ ،‬تەمەن ‪ 40‬س��اڵەو‬ ‫ژن��ی ماڵەوەی��ە‪ ،‬لەتەمەن��ی منداڵیەوە‬ ‫ حاڵه‌ته‌که‌ زیاتر روبه‌روی ژنان ده‌بێته‌وه‌‬ ‫لەئیش��وكاردا دوداڵ بوە‌و بەئیشی كەس‬ ‫رازی نەب��وە‪ ،‬ئەگ��ەر كەس��ێك كارێكی قەلەقیەوە بیری ئاڵۆز بوە‌و شەڕی لەگەڵ هۆكارەكەی چیە‪ ،‬ئەوانەش پێویس��تیان‬ ‫بۆكردبێت لەدوای كەس��ەكە هەس��تاوە دەوروبەرەكەیدا ك��ردوە‪ ،‬زۆركاتیش ئەو بەچارەس��ەری پزیش��كی هەی��ە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫بەئەنجام دانەوەی ئیشەكە‪.‬‬ ‫شەڕەی گواس��تۆتەوە بۆ ناوخێزانەكەی‪ ،‬هاتو چارەس��ەر نەكرێ��ن ئەگەری زۆری‬ ‫بەوت��ەی ناوبراو‪ ،‬ب��ەو رەفتارەی كچ‌و نیگەرانیشە لەوەی كە ناتوانێت كۆنترۆڵی هەیە توش��ی نەخۆشی جەستەییان بكات‬ ‫كوڕەكانی بێزار كردوە‪ ،‬بەاڵم ناش��توانێت خ��ۆی ب��كات‪ ،‬تائێس��تایش س��ەردانی ك��ە بە(سایكۆس��ۆماتیك) ناودەبرێت‪،‬‬ ‫لەوانە (برینی گەدە‪ ،‬نەخۆش��ی قۆڵۆن‪،‬‬ ‫تەرك��ی بكات‌و ب��ەردەوام س��ەیری ئەو پزیشكی تایبەتی نەكردوە‪.‬‬ ‫ئیش��انە دەكات كە ك��چ‌و كوڕەكانی بۆی‬ ‫نەخۆش��یەكانی دڵ‌و فش��اری خوێ��ن‪،‬‬ ‫دەك��ەن‌و ئەوانی��ش لێ��ی ت��وڕە دەبن‪،‬‬ ‫نەخۆشی شەكرە)‪ ،‬هەربۆیە بەهەستكردن‬ ‫قەلەقی چییە؟‬ ‫چەندینجار لەناوخۆیاندا ش��ەڕیان كردوە‪،‬‬ ‫پس��پۆڕێكی دەرون��ی رونیدەكاتەوە‪ ،‬بەنیش��انەكانی ئەم نەخۆشییە پێویستە‬ ‫چونكە قەلەقو راڕاو دودڵ بوە‪.‬‬ ‫دڵەڕاوك��ێ‌ هەڵچونێك��ی دەرونییە وەك سەردانی پسپۆڕی دەرونی بكرێت‪.‬‬ ‫ئەوەش��ی خس��تەڕو‪ ،‬بەه��ۆی ت��رس وایە‪ ،‬جیاوازیش��یان ئەوەیە ترس‬ ‫ئ��ەو رەفتارەی��ەوە توش��ی قورح��ەی س��ەرچاوەیەكی دی��اری هەی��ە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫هۆكارەكانی نەخۆشیەكە چیین؟‬ ‫مەعیدە»برینی گەدە» بوە‌و پزیشكەكان دڵەڕاوكێ‌ سەرچاوەكەی نادیارە‪ ،‬كۆمەڵێ‌‬ ‫الی خۆیشیەوە پزیشكێكی نەخۆشییە‬ ‫پێیان وتوە كەبەهۆی دودڵیەوە توش��ی نیش��انەی جیاك��ەرەوەی جەس��تەیی‌و دەرونییەكان باس لەوەدەكات‪ ،‬دڵەراوكێ‌‬ ‫ئەو نەخۆشییە بوە‪.‬‬ ‫رەفتاری هەیە وەك لەمرۆڤی ئاسایی‪.‬‬ ‫یاخود «شپرزەیی» واتە پێشبینیكردنی‬ ‫شەڕ لەگەڵ هاوڕێ‌و خێزانەكەیدا‬ ‫دەكات‬ ‫پەخشان سابیر‪ ،‬فەرمانبەرێكی تەمەن‬ ‫‪ 51‬ساڵە‪ ،‬بەنیگەرانیەوە باس لەوەدەكات‪،‬‬ ‫بەهۆی ئەوەی لەراب��ردودا بەئەزمونێكی‬ ‫ناخۆشی كۆمەاڵیەتی‌و سیاسیدا تێپەڕیوە‪،‬‬ ‫لەئێستایشدا بەدەنگی تەقەو خەوبینینێكی‬ ‫ئاسایی دەكەوێتە قەلەقیەوەو نان‌و ئاوی‬ ‫بۆناخورێت‌و لەچاوەڕوانی رودانی شتێكی‬ ‫ناخۆشدایە‪.‬‬ ‫بەوت��ەی پەخش��ان‪ ،‬بەه��ۆی ئ��ەو‬

‫دایك یان باوك ئەو نەخۆش��یەی تیابێت‬ ‫منداڵەكانی��ان ئەگەری توش��بونیان بەو‬ ‫نەخۆشییە زیاترە‪ ،‬هەروەها دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ گۆڕینی چەند مادەیەكی كیمیایی لەناو‬ ‫مێشك‌و خوێنی مرۆڤدا هۆكارێكی دیكەی‬ ‫سەرەكی پەیوەندی بەژینگە‌و دەوروبەرەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬مەبەس��تیش ل��ە‌و بارودۆخەیە كە‬ ‫مرۆڤ تیایدا دەژی‌و پ��ەروەردە دەبێت‪،‬‬ ‫كە خێزان‌و كۆمەڵگ��ە دەگرێتەوە‪ ،‬وەك‬ ‫ش��ێوازی ژی��ان‪ ،‬داواكاریەكان��ی منداڵ‬ ‫لەكات��ی لەدایك بونیەوە ت��ا ئەو كاتەی‬ ‫گەورە دەبێت بەچیدا تێدەپەڕێت‪ ،‬ئەوانە‬ ‫هەموی كاریگەریی لەسەر مرۆڤەكە هەیە‪،‬‬ ‫ئەو دو ه��ۆكارەش پەیوەندیان بەیەكەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬چونك��ە هەن��دێ‌ كات دایك یان‬

‫ێ ئەوەیە كە زۆركات‪،‬‬ ‫پزیشكێكی دەرونی «كێشەی گەورەی دڵەڕاوك ‌‬ ‫نەخۆشەكان بەدەرمانەكانیان ئالودە دەبن»‬ ‫هۆشدار ئیسماعیل ئاماژە بەوەدەكات‪،‬‬ ‫دڵەڕاوك��ێ‌ هەڵچونێكی ب��اوە هەموكەس‬ ‫توش��ی دەبێت‌و بەنەمانی كاریگەریەكەی‬ ‫كەس��ەكە دەگەڕێت��ەوە باری ئاس��ایی‬ ‫خۆی‪ ،‬بەاڵم كەس��انێكیش هەن بەردەوام‬ ‫لەوب��ارەدا دەژی��ن ب��ێ‌ ئ��ەوەی بزانن‬

‫روداوێكی خراپ كە روبدات‪ ،‬هۆكارەكانیشی‬ ‫وەك هەمو نەخۆشییە دەرونییەكانی دیكە‬ ‫سێ‌ هۆكاری س��ەرەكی هەیە‪ ،‬یەكێكیان‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ ه��ۆكارە بایۆلۆجیەكان‪،‬‬ ‫مەبەس��تیش لەه��ۆكارە بایۆلۆجی��ەكان‬ ‫بۆماوەیی��ە‪ ،‬بۆماوەیی��ش ئەوەیە ئەگەر‬

‫باوك ئەو نەخۆش��یە تیادایە‪ ،‬بەاڵم هیچ‬ ‫منداڵێكی��ان توش ناب��ن بەهۆی ئەوەی‬ ‫ژینگەك��ەی بارودۆخێكی ئاس��ایی بوە‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەش��ەوە‪ ،‬س��ێیەم هۆكاری��ش‬ ‫ه��ۆكارە دەرونیەكانە كە پەیوەس��تە بە‬ ‫دەرونی مرۆڤەكانەوە‪.‬‬

‫د‪ .‬نزار محەمەد‪ ،‬وتیش��ی‬ ‫«لەو توێژینەوان��ەی كە بە‬ ‫خوێندكارەكان��ی دكت��ۆرای‬ ‫ك��ردوە ئ��ەوە س��ەلمێنراوە‬ ‫لەتوێژینەوەكان��دا كە یەكێك‬ ‫لەجۆرەكان��ی دڵەراوكێ‌ كەپێی‬ ‫دەوترێ��ت( تۆقین) یان ترس��ی‬ ‫كۆمەڵگ��ە زیاتر لەناو كچان��دا رودەدات‪،‬‬ ‫دواتری��ش توێژینەوەكانی��ان ب��ەراورد‬ ‫ك��ردوە بەو توێژینەوانەی كە لەس��ەر‬ ‫ئاس��تی جیهاندا كراوە دەركەوتوە‬ ‫ك��ە ئەنجام��ەكان زۆر نزیكن‬ ‫لەیەكتریەوە»‪.‬‬ ‫پزیش��كە دەرونییەك��ە‬ ‫لەب��ارەی نیش��انەكان‌و‬ ‫چارەس��ەری دڵەڕاوكێ��وە‬ ‫ب��ەوەدەكات‪،‬‬ ‫ئام��اژە‬ ‫كەس��ەكە توش��ی دڵە كوتێ‪،‬‬ ‫دەم وش��كبون‪ ،‬لەرزین‌و ش��ت‬ ‫لەبیرچون��ەوە دەبێ��ت‌و تەپ��ۆ‬ ‫دەبێ��ت‪ ،‬چارەس��ەری دڵەڕاوكێ‌‬ ‫وەك هەم��و ئ��ەو چارەس��ەرانەیە‬ ‫ك��ە ب��ۆ نەخۆش��ییە دەرونیەكانیتر‬ ‫بەكاردەهێنرێ��ت‪ ،‬بەاڵم دەبێت س��ەرەتا‬ ‫نەخۆش��یەكە دیاری بكرێت‌و دواتر گوێ‬ ‫لەنەخۆش��ەكە بگیرێ��ت‪ ،‬چونك��ە چەند‬ ‫جارێك رویداوە نەخۆش��ەكە نیشانەكانی‬ ‫دڵەڕاوكێ��ی هەبوە‪ ،‬بەاڵم نەخۆش��ەكە‬ ‫نەخۆش��یەكی جەس��تەیی هەب��وە‪ ،‬بۆ‬ ‫نمون��ە (غ��ودەی دەرەق)ی هەیە‪ ،‬بۆیە‬ ‫دەبێ��ت پش��كنینی بۆ بكرێت ت��ا تەواو‬ ‫دڵنیابن لەوەی كە كەس��ەكە نەخۆش��ی‬ ‫دڵەراوكێیەتی‪ ،‬كاتێك دڵنیابوینەوە بەدو‬ ‫هەنگاو چارەسەر بۆ نەخۆشەكە دەكرێت‪،‬‬ ‫یەكەم بەڕێگ��ەی هەڕەمەكی كە ئەویش‬ ‫دڵدانەوەی نەخۆش��ەكەو دڵخۆش��كردن‌و‬ ‫دڵنیا كردنەوەیەتی‪ ،‬هەروەها رێگایەكیتر‬ ‫هەیە كە بە ش��ێوازێكی زانستی ئەویش‬ ‫پس��پۆڕیەكە بۆخ��ۆی كە چارەس��ەری‬ ‫دەرون��ی پێدەكرێ��ت دوات��ر ئەگ��ەر‬ ‫نەخۆش��ەكە بەوانە باش نەب��و قۆناغی‬ ‫چارەسەر بە دەرمان دەستپێدەكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫گەورەترین كێش��ە لەگەڵ ئەو نەخۆشانە‬ ‫ئەوەیە كە نەخۆش��ەكان ئالودە دەبن بە‬ ‫دەرمانەكانەوە‪ ،‬لەبەر ئەوەی نەخۆشەكە‬ ‫هەست بە ئیسراحەت دەكات بەبەردەوامی‬ ‫ئەو دەرمانانە بەكار دەهێنێت‌و لەس��ەری‬ ‫دەكڕێتەوە‪.‬‬

‫رێژەی تەاڵق لەكوردستاندا دەچێتە حاڵەتی مەترسیدارەوە‬ ‫نەگونجان‌و خیانەتی هاوسەری‌و نەبونی ماڵی سەربەخۆ لەڕیزبەندی پێشەوەی هۆكارەكانن‬

‫چاودێر – باخان‪:‬‬ ‫بەپێ��ی ئ��ەو ئام��ارە رەس��میانەی‬ ‫باڵوكراونەتەوە‪ ،‬رێ��ژەی تەاڵق لەهەرێمی‬ ‫كوردس��تاندا ب��ەرەو زیادب��ون دەچێت‌و‬ ‫چاالكوان��ن‌و ش��ارەزایانیش هۆش��داریی‬ ‫دەدەن ك��ە دیاردەك��ە مەترس��یدارە‪،‬‬ ‫ه��اوكات بەپێی ئام��ارەكان هۆكارەكانی‬ ‫تەاڵق ئاش��كرا كراون ك��ە دیاریترینیان‬ ‫نەگونجانی هاوس��ەرەكان‌و نەبونی ماڵی‬ ‫سەربەخۆ‌و خیانەتی هاوسەرییە‪.‬‬ ‫رێژەی تەاڵق زیادیكردوە‬ ‫لەچەند رۆژی رابردودا رێكخراوی مرۆڤ‬ ‫بۆ بەها مرۆییەكان لەسیمنارێكی تایبەت‬ ‫بەتەاڵق كە بۆ هەریەكە لەعەبدولڕەحمان‬ ‫س��دیق‌و مهابات قەرەداغی‌و پارێزەر زیاد‬ ‫كاكەیی رێكی خس��تبو‪ ،‬تیایدا تیش��ك‬ ‫خرایە سەر ئەو هۆكارانەی كە بۆتە هۆی‬ ‫دروس��تبونی بڕیاری ت��ەاڵق لەنێوان ژن‌و‬ ‫پیاودا‪.‬‬ ‫لەو كۆنفراسەدا عەبدولڕەحمان سدیق‪،‬‬ ‫چەن��د ئامارێك��ی تەاڵق��ی لەهەرێم��ی‌‬ ‫كوردس��تان خستەڕو‪ ،‬لەساڵی ‪2006‬دا دو‬ ‫هەزارو ‪ 928‬تەاڵق‪ ،‬لەساڵی ‪2007‬دا سێ‌‬ ‫هەزارو ‪ 620‬تەاڵق‪ ،‬لەساڵی ‪ 2008‬دا سێ‌‬

‫هەزارو ‪ 663‬تەاڵق‪ ،‬لەساڵی ‪ 2009‬دا چوار‬ ‫هەزارو ‪ 237‬تەاڵق‪ ،‬لەساڵی ‪ 2010‬دا دو‬ ‫هەزارو ‪ 555‬تەاڵق‪ ،‬لەساڵی ‪ 2011‬دا سێ‌‬ ‫هەزارو ‪ 728‬تەاڵق هەبون‪.‬‬ ‫بەپێی ئام��ارە فەرمیەكانی حكومەتی‬ ‫هەرێمی��ش هۆكارەكان��ی بەرزبون��ەوەی‬ ‫رێ��ژەی ت��ەاڵق ب��ۆ ئ��ەم هۆكاران��ە‬ ‫دەگێڕن��ەوە‪ %35،‬نەگونج��ان لەگ��ەڵ‬ ‫یەكتر‪ %19 ،‬نەبونی ماڵی سەربەخۆ‪%10 ،‬‬ ‫خیانەت��ی‌ هاوس��ەریی‪ %8 ‌،‬خراپی باری‬ ‫ئابوری��ی‪ %8 ،‬كێش��ەی كۆمەاڵیەتی‪%7،‬‬ ‫تەكنەلۆژیای��ی س��ەردەم‪ %3 ،‬جیاوازی‬ ‫تەمەن‪ %2 ،‬ژنهێنانی دوەم‪ %2 ،‬نەزۆكی‪،‬‬ ‫‪ %1‬نەخۆشی‪ ،‬یەكێك لەهاوسەرەكان‪%5،‬‬ ‫بەوردی دیاری نەكراو‪.‬‬ ‫لەس��یمینارەكەدا مەهاب��ات قەرەداغی‬ ‫چاالكوانان��ی كۆمەڵ��ی مەدەنی چەندین‬ ‫كەموكوڕی خس��تەڕو كە الیەنی كێش��ە‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكانی لەخ��ۆ گرتبو‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئامارێكی ش��اری هەولێری خس��تەڕو كە‬ ‫ش��ەش مانگی ساڵی ‪2012‬ی‌ لەخۆ گرتبو‬ ‫ب��ەم ش��ێوەیە‪10 ،‬هەزارو ‪ 237‬كێش��ە‬ ‫لەدادگا تۆماركراوە‪ ،‬لەم رێژەیەدا هەزارو‬ ‫‪ 193‬كەس جیابونەتەوە‪.‬‬

‫ت��ەاڵق لەكوردس��تان‪ ،‬پارێزەرێ��ك‬ ‫جەختدەكاتەوە‪ ،‬نەگونجانی هاوس��ەران‬ ‫لەگ��ەڵ یەكتری‌و خیانەتی هاوس��ەرێتی‬ ‫(ناپاكی هاوس��ەرێتی) ئەم دو هۆكارە‪،‬‬ ‫پەیوەندیی بە هاوس��ەران خۆیانەوە هەیە‬ ‫كە پێویس��تە یەكتری قب��وڵ بكەن‌و رێز‬ ‫لەیەكتری بگرن‌و ناپاكی بەرامبەر بەیەكتر‬ ‫نەكەن‪.‬‬ ‫هۆكاری جیابونەوە‬ ‫ناس��یح جەمال‪ ،‬باس لەوەش��دەكات‪،‬‬ ‫لەب��ارەی هۆكارەكان��ی بەرزبونەوەی‬

‫نەبون��ی ماڵی س��ەربەخۆ‌و خراپی باری‬ ‫ئابوری��ی ئەم دو ه��ۆكارە حكومەت تا‬ ‫رادەی��ەك دەتوانێت لەرێگەی دابینكردنی‬ ‫یەك��ەی نیش��تەجێبون‌و رەخس��اندنی‬ ‫هەل��ی كارەوە دەورێك��ی ب��اش ببینێت‬ ‫لەكەمكردن��ەوەی رێ��ژەی جیابونەوەدا‪،‬‬ ‫چونك��ە هەریەك��ە لەمانە پێداویس��تی‬ ‫سەرەكین‌و نەبوون‌و كەموكورتیان ژیانی‬ ‫هاوسەرێتی دەشیوێنێت‌و دوچاری دەست‬

‫لێك بەردان‌و جیابونەوەیان دەكاتەوە‪.‬‬ ‫ناپاكی��ی هاوس��ەرێتو تەكنەلۆجی��ا‬ ‫هۆكارن‬ ‫توێژەرێك��ی كۆمەاڵیەت��ی ب��اس‬ ‫لەوەدەكات‪ ،‬دو بنەما هەیە بۆ پرۆس��ەی‬ ‫هاوس��ەرگیریی‪ ،‬یەكەم بنەمای عەقاڵنی‬ ‫وەك‪ ،‬باری ئابوری‪ ،‬پێگەی كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫ئاستی رۆشنبیری‪ ،‬كۆمەڵێ‌ هۆكاریتر كە‬ ‫پێویستە ئەو دوكەس��ە لەسەرەتاوە لەم‬ ‫ه��ۆكارە هاوس��ەنگ ب��ن‪ ،‬دوەم بنەمای‬ ‫س��ۆزداری‪ ،‬كە نابێت ئەو دوكەسە تەنها‬ ‫لەس��ەر بنەم��ا عەقڵی��ەكان رێكبكەون‪،‬‬ ‫چونگە ئەگەر هەس��ت‌و سۆزیان بۆیەكتر‬ ‫نەبێ��ت ناتوانن مامەڵەیەكی تەندروس��ت‬ ‫لەگەاڵ یەكتردا بكەن‪.‬‬ ‫چۆمان ئەحمەد‪ ،‬رونیدەكاتەوە‪ ،‬ناپاكیی‬ ‫هاوس��ەرێتی یەكێكە ل��ەو هۆكارانەی كە‬ ‫هی��چ الیەنێكیان قبوڵی ناك��ەن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫بە كوش��تن كۆتایی نەی��ەت بێگومان بە‬ ‫جیابون��ەوە كۆتایی دێت‪ ،‬لەم س��ااڵنەی‬ ‫دوایشدا ئەم هۆكارە زیادی كردوە‪ ،‬ئەویش‬ ‫بەهۆی الوازبونی كاریگەریی ئاینی خێزان‪،‬‬ ‫هەروەها كاڵبونەوەی دابونەریت‪ ،‬دواتریش‬ ‫پێش��كەوتنی تەكنەلۆجیاو بەكارهێنانی‬ ‫ئینتەرنێت بەش��ێوەیەكی خ��راپ رێگای‬ ‫ناپاك��ی هاوس��ەرگیری ئاس��انترو زیاتر‬ ‫كردوە‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫دڵەڕاوكێ‌!‬ ‫توانا سەالم‪ ،‬توێژەری دەرونی‪:‬‬ ‫ێ بریتی��ە لەترس��ێكی‬ ‫دڵەڕاوك�� ‌‬ ‫نائاس��ایی ك��ە ناگونجێ��ت لەگەڵ‬ ‫ێ‬ ‫هیچ وروژێنەرێك��ی دەرەكیدا‪ ،‬كات ‌‬ ‫ه��ە س��ت بەتۆقان��دن دەكەین یان‬ ‫هەست بەترسان دەكەین جەستەمان‬ ‫هۆرمۆنێك دەردەدات كەپێی دەوترێ‬ ‫(ئەدرینالین) كە خوێن دەیگوێزێتەوە‬ ‫بۆدەمارەكانمان‌و مێشكمان تابتوانین‬ ‫بەخێرای��ی بیربكەین��ەوە‌و لەكات��ی‬ ‫پێویس��تدا هەڵبێی��ن‪ ،‬ئەم��ەش‬ ‫والەمێش��كمان دەكات بش��ڵەژێ‌‌و‬ ‫دەمارەكانمان گرژبێت‪.‬‬ ‫نیشانەكانی دڵەڕاوك ‌ێ‬ ‫دڵەكوت��ێ‌‪ ،‬س��نگ ئێش��ە‪،‬‬ ‫بەرزبونەوەی پەس��تانی خوێن‪ ،‬خێرا‬ ‫لێدانی دڵ‪ ،‬ناڕەحەتی هەناس��ەدان‪،‬‬ ‫هەناس��ەكوتێ‌‪ ،‬نەمان��ی ئ��ارەزوی‬ ‫خ��واردن‪ ،‬س��ڕبونی دەم��ارەكان‌و‬ ‫مێرولەك��ردن‪ ،‬لەرزی��ن‪ ،‬بێخ��ەوی‪،‬‬ ‫دەم وش��ك بون‪ ،‬الوازبونی جەس��تە‬ ‫بەشێوەیەكی گش��تی‪ ،‬میزەچۆڕكێ‌‪،‬‬ ‫عەرەقكردنەوە‪ ،‬خوراندن‪ ،‬س��كچون‪،‬‬ ‫ئەمان��ە دیارتری��ن ئەو نیش��انانەن‬ ‫ێ دەكرێ��ت‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫كەهەس��تی پ�� ‌‬ ‫ئەمانەیش��دا چەن��د نیش��انەیەكی‬ ‫دەرونیمان هەیە‪.‬‬ ‫نیشانە دەرونیەكان‬ ‫هەندێ��ك لەنیش��انە دەرونیەكان‬ ‫بریتین لەزو توڕەبون‪ ،‬ترسان لەوەی‬ ‫كۆنتڕۆڵی خۆی لەدەستبدات‪ ،‬ترسان‬ ‫لەمردن‪ ،‬كەمبون��ەوەی تەركیزكردن‪،‬‬ ‫لەبیرچونەوە‪ ،‬راچڵەكین‪ ،‬هەستكردن‬ ‫بەگۆڕان��ی خ��ود‪ ،‬گۆش��ەگیریی‌و‬ ‫دورەپەرێ��زی‪ ،‬دروس��تبونی گرفت‬ ‫ێ ئارامی‪.‬‬ ‫لەئاخاوتندا‪ ،‬ب ‌‬ ‫پێویس��تە لەگەڵ دەركەوتنی ئەم‬ ‫نیشانانەدا نەخۆش سەردانی پزیشكی‬ ‫تایب��ەت بەنەخۆش��ییە دەرونیەكان‬ ‫ب��كات‪ ،‬هەرچەندە نزیكی��ەك هەیە‬ ‫لەنێوان هەندێ‌ نەخۆش��ی جەستەیی‬ ‫كە هەم��ان نیش��انەی دڵەڕاوكێیان‬ ‫هەیە وەك نەخۆشیەكانی(كۆئەندامی‬ ‫س��وڕان‪ ،‬كۆئەندام��ی هەناس��ەدان‪،‬‬ ‫كوێرە رژێن��ەكان‪ ،‬كۆئەندامی دەمار‪،‬‬ ‫هەوكردن‪.‬‬ ‫لەجیهاندا ‪ 19‬ملیۆن كەس‬ ‫حاڵەتی دڵەراوكێیان هەیە‬ ‫بەپێ��ی توێژینەوەیەك كە زانایانی‬ ‫دەرونی ئەنجامی��ان داوە ‪ 19‬ملیۆن‬ ‫هاواڵت��ی حاڵەت��ی دڵەڕاوكێی��ان‬ ‫هەیە‪ ،‬هەردو زانا (هۆفلەرو س��تین)‬ ‫هۆكارەكان��ی دەرون��ی دەگێڕن��ەوە‬ ‫بۆئەو كەس��انەی كەجگەرەكێش��ن‌و‬ ‫لەخوار تەمەنی ‪ 45‬س��اڵیەوەن یان‬ ‫جیابونەت��ەوە ی��ان ت��ەاڵق دراون‌و‬ ‫ئاستی كۆمەاڵیەتیان نزمە‪.‬‬ ‫چارەسەركردن‬ ‫گفتوگۆكردن لەگ��ەڵ نەخۆش بۆ‬ ‫ئاگاداربون لەحاڵەتی نەخۆش��یەكەی‬ ‫وا لەنەخ��ۆش بكرێت كە گەش��بین‬ ‫بێت‌و بیر لەش��تەجوانەكان بكاتەوە‪،‬‬ ‫بۆئەوەی هەس��ت بەئارام��ی بكات‪،‬‬ ‫گەڕان بەدوای ئەو كێش��ەو گرفتانەی‬ ‫ك��ە نەخ��ۆش هەیەت��ی بۆئ��ەوەی‬ ‫یارمەتی بدرێ��ت لەدۆزینەوەی كلیلی‬ ‫كێش��ەكەی‪ ،‬دوات��ر نەخ��ۆش خۆی‬ ‫رادێت گرفتەكانی تر چارەسەربكات‪،‬‬ ‫بەئاگاب��ون لەنەخ��ۆش بۆئ��ەوەی‬ ‫پەنانەباتە بەر مادە هۆش��بەرەكان‌و‬ ‫ئالودە نەبێت پێیانەوە‪ ،‬ئەگەرنەخۆش‬ ‫هەر حاڵەتیكی ت��ری دەرونی هەبو‬ ‫پێویستە چارەسەربكرێت‪.‬‬ ‫جگە لەمانە كە باس��مانكرد ئەگەر‬ ‫حاڵەتەكە ماوەك��ەی كورت بو ئەوە‬ ‫زو چاكدەبنەوە ئەگەر ماوەی ش��ەش‬ ‫مانگی خایەند پێویستی بەچارەسەر‬ ‫هەیە بەزیات��ر لەرێگەیەك ئەگەر لەم‬ ‫ماوەی��ە درێژتر بو ئەوە پێویس��تی‬ ‫بەچارەسەری درێژخایەن هەیە‬

‫ثشو‬

‫ذمارة (‪ )440‬دو شةممة ‪2013/10/7‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫تۆ بڵێی ئەو روخسارە تۆقێنەرەی جارانم مابێ‌؟‬ ‫میدیاكان‪:‬‬ ‫‪ 15‬ساڵ لەمەوبەر‪ ،‬بەهۆی روداوی‬ ‫تەقەكردن لەئەمەریكادا‪ ،‬ریچارد‬ ‫ن��ۆری��س دەم��وچ��اوی ب��ەت��ەواوەت��ی‬ ‫تێكدەچێت‌و م��اوەی ئەو ‪ 15‬ساڵە‬ ‫ب��ۆ الی پ��زی��ش��ك ن��ەب��ێ��ت ل��ەم��اڵ‬ ‫ن��ەه��ات��ۆت��ە دەرەوە‪ ،‬وەك خ��ۆی‬ ‫دەڵێت هەمیشە پزیشكەكان مژدەی‬ ‫ئومێدبەخشییان داوە پێم‪ ،‬تا دواجار‬ ‫ل��ەه��ەف��ت��ەی راب��ردو تیمێكی ‪100‬‬ ‫پزیشكی زانكۆی مێریالندی ئەمەریكا‬

‫نەشتەرگەرییەكیان بۆ كردم‌و ماوەی‬ ‫رۆژ‌و نیوێكی پێچو‪ ،‬دوای ئ��ەوە‬ ‫روخسارێكی نوێیان بۆچاندم‌و لەو‬ ‫شێوە ترسناكە رزگاریان كردم‪.‬‬ ‫ری��چ��ارد دەڵێت «ل��ەم��اوەی ئەم‬ ‫هەفتەیەدا زیاتر لەهەزار جار چومەتە‬ ‫ب��ەردەم ئ��اوێ��ن�ە‌و ئ��ەو پرسیارەم‬ ‫لەخۆم كردوە‪ :‬تۆبڵێی ئەو روخسارە‬ ‫ترسناكەی جارانم لێبوبێتەوەو ئەمە‬ ‫خەون نەبێت دەیبینم؟»‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫ه��ۆت��ێ��ل��ی م��اری��ن��ا ب��ای س��ان��دز‬ ‫لەسەنگافورە‪ ،‬كە بەدوەم گەورە هوتێلی‬ ‫جیهان دادەنرێت بەپێی پسپۆڕانی بواری‬ ‫گەشتوگوزار‪ ،‬یەكێكیشە لەجوانترین‬ ‫هوتێلەكانی سەر روی زەوی‪.‬‬ ‫ێ بورجی گەورە‬ ‫مارینا بای ساندز‪ ،‬لەسـ ‌‬ ‫پێكهاتوە‪ ،‬كە هەرسێكیان سەقفێكی‬ ‫گەورە بەیەكیانەوە دەبەستێتەوە‪ ،‬تێیدا‬ ‫باخچەی گەورەو گەرماو و مەلەوانگەی‬

‫لەمەودوا هیالری شاگەشكە دەبێت‬

‫@@‬

‫@@@‪@Q‬‬

‫@@‬

‫‪@@Q‬‬ ‫‪@@R‬‬ ‫‪@@S‬‬ ‫‪@@T‬‬ ‫‪@@U‬‬ ‫‪@@V‬‬ ‫‪@@W‬‬ ‫‪@@Y‬‬ ‫‪@@QP‬‬ ‫‪@@QQ‬‬ ‫‪QR‬‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫بەپێی راپۆرتێكی نەتەوە یەكگرتوەكان‪ ،‬سەبارەت بەخۆشگوزەرانی دانیشتوانی‬ ‫جیهان بۆ ساڵی ‪ ،2013‬كۆپنهاگن‪-‬ی پایتەختی دانیمارك‪ ،‬توانی لەسەر ئاستی‬ ‫پایتەختە جیهانیەكان‪ ،‬لەكۆی ‪ 10‬خاڵ ‪ 7.6‬پلە بەدەستبهێنێت لەریزبەندی‬ ‫پێشەوەی هەمو پایتەختەكانی جیهاندا بێت‪ ،‬لەراپۆرتەكەدا ئاماژە دراوە بەئاست‬ ‫بەرزی بژێوی ژیانی تاكەكانی‌و ئاماژە بەوە دراوە كە بەگشتی هاواڵتیانی دانیمارك‬ ‫حەزێكی لەرادەبەدەریان هەیە بۆ سەما كردن‌و گەشتوگوزارو چونە دەرەوەی خێزانی‪.‬‬ ‫هەر لەراپۆرتەكەدا ئاماژە بەوە دراوە ‪ %36‬هاواڵتیان‪ ،‬لەكاتی هاتوچۆكردن‌و چونە‬ ‫سەر كارەكانیان‪ ،‬پاسكیل بەكاردەهێنن‪ ،‬كە ئەمەش وادەكات ژینگەی ئەو واڵتە تا‬ ‫ئاستێكی زۆر بەرز بەپاكی‌و جوانی رابگیرێت‪.‬‬

‫سەرسوڕهێنەری تێدایە‪ ،‬ئەمەش جگە‬ ‫لەچەندین چێشتخانەو كافیتریاو شوێنی‬ ‫حەوانەوەو پشودان‪.‬‬ ‫ئەم هوتێلە لە ‪ 2600‬ژور پێكهاتوەو‬ ‫‪200‬م ب��ەرزە لەسەر شێوەی كەشتی‬ ‫دروس��ت��ك��راوە‪ ،‬ل��ەب��ەش��ی س��ەرەوەو‬ ‫لەلوتكەی هوتێلەكە مەلەوانگەیەكی لێیە‬ ‫كە بەسەر هەمو ش��اری سەنگافورەدا‬ ‫دەڕوانێت‪ ،‬كە دەتوانیت لەوێوە هەمو‬ ‫شارەكە بەتەواوی ببینیت‪.‬‬

‫وش ـ ــةى ي ـ ــةكـ ـت ـ ـ ــرب ـ ـ ـ ـ ـ ِر‬

‫‪@@X‬‬

‫كۆپنهاگن خۆشگوزەرانترین‬ ‫پایتەختی جیهانه‌‬

‫گەورەترین پاپۆڕی دەریایی بەئاسمانەوە‬

‫‪11‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@‪@R‬‬

‫@‪@S‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬

‫@‪@@@@QR@@@@@@QQ@@@@@QP@@@@@@Y@@@@@@X@@@@@@@W@@@@@@V@@@@@@U@@@@@@T‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬

‫ئاسۆیی‪:‬‬ ‫‪-1‬ئامۆژگارین بۆ ئێمە ‪-2‬پرسیارە‪ ،‬نەخۆشییەكە‪ ،‬رەزی داماو ‪-3‬چنگ‪ ،‬دومەڵی‬ ‫ێ ژن‌و ماڵ‪،‬‬ ‫ئاو «پ» ‪-4‬س��ەربازی ئەمریكا‪ ،‬نیوەی بەڕو ‪-5‬پرسیارە «پ»‪ ،‬ب ‌‬ ‫ێ‬ ‫الس��ار ‪-6‬راكردن‪ ،‬لەڕوالواز‪ ،‬ریز ‪-7‬حیزب‪ ،‬گیانلەبەرێكە ‪-8‬پاككردنەوە‪ ،‬هەب ‌‬ ‫باش��ە‪ ،‬هێلكە ‪ +‬پیتێك ‪-9‬نەخێر «پ»‪ ،‬بەبێ‌ كلنتۆن «پ» بەرزی دەكاتەوە‬ ‫‪-10‬ناوێكی كچانەیە‪ ،‬جۆرە ماس��ییەكە «پ»‪ ،‬پاشا ‪-11‬رەنگێكە‪ ،‬كورتكراوەی‬ ‫ناوێكە ‪-12‬خێرخوازێكی ئەم شارەبو (سلێمانی)‪.‬‬

‫خۆشەویستی بەپارەی دەوڵەتەوە‬ ‫سزای لەدوایە‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫بەهۆی خەرجیەكی زۆر بۆ كچێكی‬ ‫عیراقی‪ ،‬دادگایەكی سەربازی ئەمەریكی‬ ‫لەئەڵمانیا‪ ،‬بڕی ‪ 300.000‬هەزار دۆالر‬ ‫غەرامەی سەپاند بەسەر سەركردەیەكی‬ ‫سەربازی خانەنشینكراوی سوپاكەیدا‪.‬‬ ‫كۆلۆنیل جیمس جونسون‪ ،‬لەساڵی‬ ‫‪ 2005‬بەهۆی خزمەتی سەربازیەوە هاتۆتە‬ ‫عیراق‌و دوای پەیوەندی خۆشەویستی‬ ‫لەگەڵ هافین عەالئەدین‪-‬ی عیراقی‪،‬‬ ‫توانیویەتی خۆشەویستەكەی لەعیراقەوە‬ ‫ببات بۆ هۆڵەنداو دوای ئ��ەوەی لەژنە‬ ‫ئەمەریكیەكەی جیابۆتەوەو هافینی مارە‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫بەپێی هەواڵێك كە پێیان راگەیاندون‪ ،‬بەم زوانە سەرۆك‌و‪ ،‬وەزیری دەرەوەی‬ ‫پێشوی ئەمەریكا بیل كلنتون‌و هیالری خێزانی دەبنە باپیرەو داپیرە‪.‬‬ ‫دوای ئەوەی كچە تاقانەكەیان چیلسی رایگەیاند‪ ،‬لەئێستادا سكپڕە بەكۆرپەیەك‪،‬‬ ‫لەگەڵ هاوسەرەكەی مەكفینسكی چاوەڕێی هاتنە دنیای كۆرپەكەیان دەكەن‪ ،‬چیلسی‬ ‫وتیشی‪ :‬بەیارمەتی خودا بەنیازین خێزانێك دابمەزرێنین‌و ساڵی ‪ 2014‬بكەینە‬ ‫ساڵی منداڵ بۆ خێزانەكەمان‪ .‬هیوادارم پەیوەندیش بكەن بەدایكەمەوە با ئیتر ئەو‬ ‫كاور‬ ‫پرسیارەمان لێنەكات كەبەردەوام دەی وت كەی دەبیتە دایك‪.‬‬ ‫‪4/20-3/21‬‬ ‫باڵوبونەوەی ئەم هەواڵە دوای ئەوە هات كە چیلسی تەمەن ‪ 33‬ساڵ لەچاوپێكەوتنێكی‬ ‫گۆڤاری گالموری ئەمەریكی رایگەیاند‪ ،‬بەنیازین لە ساڵی ‪2014‬دا پێشوازی لەیەكەم‬ ‫ـ پرسیاركردن لەشتێك‬ ‫منداڵمان بكەین‪ ،‬چیلسی‌و مەكفینسكی لەساڵی ‪ 2010‬دا ژیانی هاوسەریان پێكهێناوە‪ .‬كە نەیزانی سەركەوتنت‬ ‫دەدات��ێ‌‪ ،‬خ��ۆت لەكەس‬ ‫زی��ز م��ەك��ە‪ ،‬ب��اس��ی‬ ‫خ��ۆش��ەوی��س��ت��ەك��ەت الی‬ ‫كەسانی تر مەكە‪.‬‬ ‫طا‬ ‫‪5/20-4/21‬‬

‫ـ م��ژدەی��ەك��ی خ��ۆش‬ ‫ب��ەڕێ��وەی��ە‪ ،‬هەڵەشەیی‬ ‫لەناوبردنی هەستی مرۆڤە‪،‬‬ ‫ئەوەندە خۆشەویستەكەت‬ ‫زیز مەكە‪ ،‬رێزی بگرە‪.‬‬

‫كردوە‪.‬‬ ‫ل��ەدادگ��اك��ەدا جیمس‬ ‫دان��ی ب��ەوەدا ن��اوە‪ ،‬هەمو‬ ‫تێچوی گواستنەوەی ئەو‬ ‫كچە عیراقیە بۆ هۆڵەندا‬ ‫ل��ەپ��ارەی دەوڵ��ەت ب��وەو‬ ‫كارئاسانی بۆ خەزوریشی‬ ‫ك��ردوە ت��اوەك��و بتوانێت‬ ‫س��ەرپ��ەرش��ت��ی چەندین‬ ‫ك��اری گرێبەستی بكات‬ ‫ك��ە ب��ەه��ەزاران دۆالر‬ ‫مەزەندە دەكرێت‪ .‬جیمس‬ ‫ل��ەدادگ��اك��ەدا ئ��ەوەش��ی‬ ‫نەشاردەوە لەكاتی چونیدا‬ ‫بۆ بینینی خۆشەویستەكەی‬ ‫ل��ەئ��ەم��ەری��ك��اوە ب��ۆ‬ ‫عیراق‪ ،‬كرێی هەمو هاتوچۆكانی لە‬ ‫پ��ارەی دەوڵ��ەت ب��وەو تەنانەت پارەی‬ ‫پەیوەندیەكانی تەلەفۆنیەكانیشی لەگەڵ‬ ‫هافین‪-‬دا لەسەر هەمان حساب بوە‪.‬‬ ‫ل��ەالی��ەن خۆیشیەوە هیلدا باتون‬ ‫وتەبێژی سوپای ئەمەریكا رایگەیاند‪،‬‬ ‫ئەگەر كۆلۆنیل جمیس نەتوانێت ئەو‬ ‫بڕە پارەیە بگەڕێنێتەوە بۆ دەوڵ��ەت‪،‬‬ ‫ئەوا پێویستە ماوەی پێنج ساڵ لەنێو‬ ‫بەندیخانەدا خزمەت بكات‪ ،‬یان بەتەواوی‬ ‫ێ‬ ‫لەهەمو پاداشت‌و پۆستێكی سەربازی ب ‌‬ ‫بەش دەكرێت‪.‬‬

‫دوانة‬ ‫‪6/20-5/21‬‬

‫ـ زۆر بیر دەكەیتەوە‪،‬‬ ‫باش نیە‪ ،‬كەمێك پشو بدە‬ ‫بەمێشكت‪ ،‬كەسێك زۆر‬ ‫دڵی لەالتە‪ ،‬دڵت فراوانەو‬ ‫خۆشەویستیت‪.‬‬ ‫قرذاأل‬ ‫‪7/20-6/21‬‬

‫ـ مەچۆرە ژێر كاریگەری‬ ‫كەسەوە‪ ،‬هەوڵبدە خۆت‬ ‫ژی��ان��ی خ��ۆت رێكخەی‪،‬‬ ‫ك��ەس��ێ��ك خۆشەویستی‬ ‫خۆیت پێدەبەخشێ‌‪.‬‬

‫رَ‬ ‫شي ‪21‬‬ ‫‪8/21-7/‬‬

‫ـ ج��وان��ی هەمو شتێك‬ ‫نیە‪ ،‬بڕوا بەخۆبون مەرجە‪،‬‬ ‫ئەم ماوەیە هەواڵی خۆش‬ ‫دەبیستی‌و كەسێك دڵیت‬ ‫بۆ دەكاتەوە‪.‬‬ ‫فةريك‬ ‫‪9/22-8/22‬‬

‫ێ‬ ‫ـ ل��ەه��ەم��و ه��ەور ‌‬ ‫ب��اران نابارێ‌‪ ،‬سەركەوتن‬ ‫نوشوستیشی ل��ەدوای��ە‪،‬‬ ‫گ��رن��گ ئ��ەوەی��ە ل��ەژی��ان‌و‬ ‫خۆشەویستیدا باوەڕت بەرز‬ ‫بێ‌‪.‬‬

‫ستونی‪:‬‬ ‫ێ ‪-2‬كورتكراوەی ناوێكە «پ»‪ ،‬س��ەركردەیە‬ ‫‪-1‬نەتەوەیەكن‪ ،‬وەلی دەیناس�� ‌‬ ‫لەشەڕو یاریدا‪ ،‬گیانلەبەرێكە ‪-3‬دانەوێڵەیەكە‪ ،‬بەشێكە لەلەش‪ ،‬خواردنەوەیەكە‬ ‫‪-4‬ب��ۆ راوە‪ ،‬یەعن��ی «پ» ‪-5‬ژمارەیەكە «پ»‪ ،‬ژنە ش��اعیرێكی كۆچكردوە‬ ‫‪-6‬ج��ۆرە ئۆتۆمبێلێك��ە ‪ +‬پیتێ��ك‪ ،‬بۆچون‪ ،‬نیوەی معاش ‪-7‬كێلی بێ‌ س��ەر‪،‬‬ ‫ێ «پ» ‪-9‬لەقوماردایە‪،‬‬ ‫جۆرە شیرینییەكە بەقاوەوە ‪-8‬سیان لەنەقد‪ ،‬دەهاویژر ‌‬ ‫ش��ارێكی كوردییە‪ ،‬باران هەیەتی ‪-10‬گیانلەبەرێك��ە «پ»‪ ،‬ئەوانیش كوردن‪،‬‬ ‫بەش��ێكە لەل��ەش ‪-11‬گوندێكە نزیك س��لێمانی ‪ +‬پیتێ��ك ‪-12‬منداڵی یەكەم‪،‬‬ ‫پێوەنوساو‪.‬‬

‫بابیربكەینەوە‬ ‫لەوشەی (مەل) ‪ 20‬وشە‬ ‫بنوسە‪ ،‬بەمەرجێك وشەی‬ ‫(مەل) كەوتبێتە سەرەتای‬ ‫وشەكەوە؟‬ ‫بۆ نمونە‪ :‬مەلعون‪ ،‬مەلۆتكە‪،‬‬ ‫مەلیك‪ .. ..‬هتد‬ ‫خەاڵتەكەی‪ :‬دو مانگ رۆژنامەی‬ ‫ێ بەرامبەر وەربگرە‪.‬‬ ‫چاودێر ب ‌‬ ‫براوەی پێشو‪:‬‬ ‫تابان عەبدولكەریم‬ ‫وەاڵمەكانتان بۆ ئەم ئیمەیڵە بنێرن‪:‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫تةرازو‬ ‫‪10/22-9/23‬‬

‫ـ كارێك كە هی تۆ نیە‬ ‫مەیكە‪ ،‬بەردی زل نیشانەی‬ ‫ن��ەه��اوی��ش��ت��ن��ە‪ ،‬لەخەمی‬ ‫پ��ڕۆژەی��ەك��دای وی��ژدان‬ ‫بەكاربێنە دێتە دی‪.‬‬ ‫دوثشك‬ ‫‪11/22-10/23‬‬

‫ـ ئەم ماوەیە خەمباریت‪،‬‬ ‫هەوڵبدە سەفەرێكی نزیك‌و‬ ‫كورت بكە‪ ،‬ئەوەندە الی‬ ‫خۆشەویستەكەت سكااڵ‬ ‫مەكە‪ ،‬باش نیە‪.‬‬

‫كةوان‬ ‫‪12/20-11/23‬‬

‫ـ ئ��ەوەی ب��ی��ری‬ ‫لێدەكەیتەوە دێتە دی‪،‬‬ ‫ئیهتیمام بەجوانی جلوبەرگ‬ ‫ب��دە‪ ،‬خۆشەویستەكەت‬ ‫هەواڵێكی خۆشت دەداتێ‌‪.‬‬ ‫طيسك‬ ‫‪1/19-12/21‬‬

‫ـ ئ��ەم م��اوەی��ە كەمێك‬ ‫پشو پێویستە‪ ،‬خ��اوەن‬ ‫كارەكەت مژدەیەكی خۆشت‬ ‫ێ دیارییەك‬ ‫دەدات�ێ‌‪ ،‬دەكر ‌‬ ‫ب��ەخ��ۆش��ەوی��س��ت��ەك��ەت‬ ‫ببەخشی‪.‬‬

‫سةتأل‬ ‫‪2/18-1/20‬‬

‫ـ زۆر پارە بەفیڕۆدان‬ ‫ب��اش ن��ی��ە‪ ،‬رەزی��ل��ی��ش‬ ‫لەنەخۆشی‪،‬‬ ‫جۆرێكە‬ ‫م��ەرج ن��ی��ە ه��ەم��و‬ ‫ش��ت��ێ��ك ب��ەق��س��ەی‬ ‫خۆشەویستەكەت بكەی‪.‬‬ ‫نةهةنط‬ ‫‪3/20-2/19‬‬

‫ـ كە بڕیاری كارێكت‬ ‫دا پاشگەز مەبەرەوە‪،‬‬ ‫راڕا مەبە‪ ،‬مەچۆرە ژێر‬ ‫ك��اری��گ��ەری ك��ەس��ەوە‪،‬‬ ‫ژیاندا‬ ‫بەبەرنامەكانی‬ ‫بچۆرەوە‪.‬‬

‫ناوةندي رؤشنطةريى ضاود َير دةريدةكات‬ ‫خاوةنى ئيمتيازو سةرنوسةر‪ :‬مةال بةختيار‬ ‫ستافى كارا‪ :‬سامى هادى ‪ -‬بةهمةن تاهير نةريمان ‪ -‬رزطار فايةق‬ ‫بة ِر َيوةبردنى هونةرى‪:‬‬ ‫جةليل حس َين ‪ -‬سؤران عةبدولَآل نةقشبةندي‬ ‫يةكةمني ذمارةى‬

‫ناونيشان‪:‬‬ ‫سل َيمانى ‪ -‬طة ِرةكى ئاشتى (‪)104‬‬ ‫كؤآلنى (‪ )41‬ذمارةى خانو (‪)22‬‬ ‫ئاسيا‪07701959999 :‬‬ ‫كوردت َيل‪3290668 :‬‬ ‫فانؤس تيليكؤم‪07480134687 :‬‬ ‫كؤ ِرةك‪07501147133 :‬‬ ‫دابةشكردن‪07701517533 :‬‬ ‫ضاثخانة‪ :‬كوردستان ‪ -‬نرخ‪ )500( :‬دينار‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫لة ‪ 2004/10/4‬دةرضوة‬

‫‪w w w .c ha w d ernews .com‬‬

‫‪No. (440) 7-10-2013‬‬

‫‪Political, Educational & Social Weekly Press‬‬

‫دیسان پایته‌ختی رۆشنبیری فه‌رامۆشکرایه‌وه‬ ‫رێگه‌ نه‌درا‬ ‫هاملێت بچێته‌‬ ‫هه‌ولێر‬

‫دیمه‌نێک له‌ شانۆیی هاملێت‬

‫چاودێر‪ -‬تایبه‌ت‪:‬‬

‫هەرچەندە بڕیار بوو سلێمانی وه‌ک‬ ‫پایته‌ختی رۆشنبیریی کوردستان‪،‬‬ ‫ببێتە مەڵبەندی سازكردنی هەر جۆرە‬ ‫فیستیڤاڵێكی نێودەوڵەتیی شانۆ‪،‬‬ ‫بەاڵم وا بۆ دوەم ساڵە ئەم فێستیڤاڵە‬ ‫نێودەوڵەتیە لەهەولێر ساز دەكرێت‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه‌‪ ،‬یەكێك لەو‬ ‫بەرهەمانەی كە كاندیدی سلێمانی بو‪ ،‬بۆ‬ ‫بەشداریكردنی لەم فێستیڤاڵەدا بەبیانوی‬ ‫ئەوەی دەرهێنەری ئەم نمایشە ساڵی‬ ‫پار لەهەمان فێستیڤاڵدا بەرهەمێكی‬ ‫پێشكەش ك��ردوە ئەمساڵ ناتوانێت‬ ‫شانۆیی هاملێت ل��ەم فێستیڤاڵەدا‬ ‫بەشداری پێبكات‪ .‬لەمبارەیەوە پێشڕەو‬

‫حسێن ئەكتەری رۆڵی هاملێت سه‌باره‌ ‌‬ ‫ت‬ ‫ب��ه‌‌ه��ۆك��ارەك��ان��ی رەت��ك��ردن��ەوەی ئەم‬ ‫بەرهەمە به‌ «چاودێر»ی راگه‌یاند‪ :‬بیر‬ ‫لەزۆر شت دەكەمەوە‪ ،‬پێم وابێ‌ بیانویەك‬ ‫دۆزراوەت��ەوە بۆئەوەی نمایشەكەمان‬ ‫ن��ەچ��ێ��ت��ە ه��ەول��ێ��ر‪ .‬لەنوسینێكدا‬ ‫گومانەكانی خۆم لەبارەی رەتكردنەوەی‬ ‫ئەم نمایشەوە لەژمارەكانی داهاتودا‬ ‫دەخ��ەم��ەڕو ك��ە وەاڵم��دان��ەوەی ئەم‬ ‫پرسیارانەیە‪:‬‬ ‫‪ -1‬ئایا نمایشكردنی ئ��ەم ج��ۆرە‬ ‫شانۆییانە لەهەولێر قەدەغەیە؟‬ ‫‪ -2‬چ شتێك لەم بەرهەمەدا هەیە كە‬ ‫نابێت لەپایتەخت بدركێنرێت؟‬

‫ئەمڕۆ كۆتایی بەنمایشە ‪ 10‬شەوییەكەیان دێنن‬ ‫چاودێر‪-‬زاموا‪:‬‬

‫سێ رۆژە لەهۆڵی رۆشنبیریی هەولێر‪،‬‬ ‫گروپی گەنج بۆ شانۆ‪ ،‬نمایشی (یەك رۆژ‬ ‫لەدە شەودا) پێشكەش دەكات‌و ئێوارەی‬ ‫ئ��ەم��ڕۆ دوشەممە ‪ ،10/7‬دوا رۆژی‬ ‫نمایشەكەیانە‌و كۆتایی بەو شانۆگەرییە‬ ‫دێ��ت‪ ،‬ئ��ەم شانۆگەرییە لەنوسین‌و‬ ‫دەرهێنانی كارۆخ ئیبراهیم‪-‬ەو‪ ،‬نواندنی‬ ‫كۆمەڵێك ئەكتەری هەولێرە‌و بەرهەمی‬ ‫ئەم ساڵی ئەو گروپەیە‪.‬‬ ‫كارۆخ ئیبراهیم نوسەر‌و دەرهێنەری‬ ‫شانۆگەرییەكە لەبارەی بابەت‌و چیرۆكی‬ ‫شانۆییەكەوە بە»چاودێر»ی راگەیاند‪:‬‬ ‫چیرۆكی سەرەكی ئەم شانۆگەرییە‪،‬‬ ‫پ��ەی��وەن��دی سێكسی ن��ێ��وان خێزانی‬ ‫بەرپرسێك‌و پاسەوانەكانی روداوی‬ ‫سەرەكی ئەم نمایشە شانۆییەمانە‪،‬‬

‫مەبەستمانە ئەمجارە خۆمان لەبابەتێك‬ ‫ب��دەی��ن ك��ە ل��ەالی كۆمەڵگەی ئێمە‬ ‫هەستیارە‪ ،‬ئەم شانۆگەرییە هەنگاوێكی‬ ‫نوێیە لەروی بابەتەوەو بەپێویستمان‬

‫زان��ی كار لەسەر ئەم ج��ۆرە بابەتانە عوسمان‌و بەهمەن ح��اج�ی‌و گێالس‬ ‫ناسر حەسەن‌و سایە حسێن‌و هاوكار‬ ‫بكەین‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەكتەرە بەشداربوەكانیش‪ ،‬سەعدی‌و سێبەر ئیبراهیم حەكیم) رۆڵی‬ ‫ك��ارۆخ وت��ی «ه��ەری��ەك لە(یوسف كارەكتەری ناو شانۆییەكە دەبینن»‪.‬‬

‫«ژن‌و پیاوێكی كرێكار» لەفێستیڤاڵێكی ئیسپانی نمایشدەكرێت‬ ‫چاودێر‪-‬كامۆ‪:‬‬

‫كورتە فیلمی «روداوەك��ان��ی ژن‌و‬ ‫پ��ی��اوێ��ك��ی ك��رێ��ك��ار» ل��ەدەره��ێ��ن��ان��ی‬ ‫سینەماكاری ك��ورد كەیوان كەریمی‪،‬‬ ‫لە‪61‬مین خولی فێستیڤاڵی نێودەوڵەتیی‬ ‫فیلمی سان سێبەستییەن لەئیسپانیا‬ ‫وەك تەنیا نوێنەری سینەمای ئێران‬ ‫لەبەشی پێشبڕكێی كورتە فیلمەكانی‬ ‫ئ��ەم فێستیڤاڵە نمایش دەك��رێ��ت بۆ‬ ‫بەدەستهێنانی پێنج خەاڵتی سەرەكی‪،‬‬ ‫لەگەڵ ‪ 12‬كورتە فیلمی دیكە لەواڵتانی‬ ‫جۆراوجۆری جیهان‪ ،‬لەوانە‪ :‬ئەمەریكا‪،‬‬ ‫ئەڵمانیا‪ ،‬ف��ەڕەن��س��ا‪ ،‬ئ��ەڕژەن��ت��ی��ن‪،‬‬ ‫ئیسپانیا‪ ،‬بۆلگاریا‪ ،‬مەكسیك‪ ،‬سێربیا‪،‬‬ ‫پۆڵەندا پێشبڕكێ دەكات‪.‬‬ ‫كەیوان كەریمی دەرهێنەری فیلمەكە‬

‫لەبارەی نمایشكردنی فیلمەكەی لەو‬ ‫فێستیڤاڵە بە «چاودێر»ی راگەیاند‪:‬‬ ‫لەنێوان ه��ەزار‌و ‪ 329‬كورتە فیلمی‬

‫باڵوکراوه‌ی نوێ‬ ‫ئ��ەم كتێبە‪ ،‬ك��ۆی وت��ارو دی��دارەك��ان��ی م��ەال بەختیار‬ ‫(لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسیی یەكێتیی)‬ ‫ە‪ ،‬كە لەیادی (‪ )38‬ساڵەی دامەزراندنی یەكێتیی‪-‬دا‪،‬‬ ‫پێشەكەشیكردون و لەگەڵیدا ئەنجامدراون‪ ،‬رونكردنەوەی‬ ‫تەواوكاری ئەو بەرنامە سیاسییەیە‪ ،‬كە یەكێتی بۆ ماوەیەكی‬ ‫درێژمەوداو كورتمەودا‪ ،‬دەیكاتە بنەمای سیاسەتە ناوخۆیی‌و‬ ‫دەرەكییەكانی‪ .‬لەهەموو ئەوانەش گرنگتر‪ ،‬رونكردنەوەی‬ ‫ئەو واقیعەیە‪ ،‬كە لەئامادەنەبوونی مام جەالل‪ ،‬یەكێتیی‬ ‫چی بەسەردێت؟ چۆن لەناو هاوكێشە سیاسییە ئاڵۆزەكانی‬ ‫ناوچەكەدا مامەڵە دەكات؟ سەركردایەتیی یەكێتی‪ ،‬چۆن‬ ‫دەتوانێت بەبێ ئامادەبونی مام‪ ،‬بڕیاری یەكالكرەوە بدەن؟‬ ‫ئایا چارەنوسی یەكێتی لەغیابی مام جەالل‪-‬دا بەرەو كوێ‬ ‫هەنگاو دەنێت؟ یەكێتیی ناو یەكێتی چۆن دەپارێزرێت؟‬ ‫ئه‌م کتێبه‌ له‌ دو توێی ‪ 274‬الپ �ه‌ره‌دای �ه‌و ناوه‌ندی‬ ‫رۆشنگه‌ری چاودێر به‌چاپی گه‌یاندوه‪.‬‬

‫لێژنەی هەڵبژاردنەوە ‪ 13‬كورتە فیلم‬ ‫بۆ بەشداری لەبەشی پێشبڕكێی كورتە‬ ‫فیلمەكان دەستنیشاكران‪ ،‬كە كورتە‬ ‫فیلمەكەی من یەكێكە لەم فیلمانە‪،‬‬ ‫لەچەند رۆژی داهاتودا نمایش دەكرێت‪.‬‬ ‫لەبارەی رۆڵ بینین‌و چیرۆكی كورتە‬ ‫فیلمەكەش‪ ،‬ئەو دەرهێنەرە كوردە وتی‬ ‫«فیلمەكە ئاناهیتا ئەیروانی‌و محەمەد‬ ‫ئاخرەتی رۆڵ��ی سەرەكییان بینیوە‪،‬‬ ‫چیرۆكی گرفتەكانی ژیانی ئافرەتێك‌و‬ ‫ه��اوس��ەرەك��ەی دەخ��ات��ەڕو كە ش��ەو و‬ ‫رۆژ كار دەك��ەن‪ .‬ئافرەتەكە ل��ەڕۆژدا‬ ‫سەرقاڵی كاركردنەو پیاوەكەش شەوانە‬ ‫كار دەكات‪ ،‬بەشێوەیەك هەر كاتێك كە‬ ‫رەوانەكراو بۆ نوسینگەی فێستیڤاڵی ئافرەتەكە دێتەوە بۆ ماڵی‪ ،‬پیاوەكە‬ ‫س��ان سێبەستییەن لەسینەماكارانی بەناچاری ماڵەكە ب��ەرەو شوێنی كار‬ ‫سەرتاسەری دنیا‪ ،‬لەالیەن ئەندامانی بەجێ دێڵێت»‪.‬‬

‫غەدر لە «چاودێر»‬ ‫مەكەن‬

‫(وتەیەكی پێویست لەنۆ ساڵەی تەمەنیدا)‬

‫رزگار فایەق*‬

‫رۆژی ‪4‬ی ئەم مانگە‪ ،‬نۆ ساڵ بەسەر دەرچونی یەكەم ژمارەی «چاودێر»دا‬ ‫تێپەڕبو‪ ،‬نۆ ساڵ تەمەنێكی كەم نییە لەنێو مێژوی هاوچەرخی رۆژنامەنوسیی‬ ‫ك��وردی��دا‪ ،‬وات��ە «چ��اودێ��ر»ی��ش لەپاڵ پ��رۆژە جیدییەكانی دیكەی ب��واری‬ ‫رۆژنامەنوسیدا رەقەمێكی دیارو پشكێكی باش‌و بەرچاوی لەخزمەتكردنی بواری‬ ‫میدیا لەكوردستاندا بەردەكەوێت‪ .‬نۆ ساڵ مێژویەكە كە بۆ لێكۆڵینەوەو تێگەیشتن‌و‬ ‫توێژینەوە لەروداوەكانی ئەو مێژوە‪ ،‬بۆ زانینی دیوی ناوەوەی روداوەكان‪ ،‬ناكرێت‬ ‫«چاودێر» فەرامۆش بكرێت‪ ،‬یان ناكرێت سودێكی زۆر لەخەرمانی ئەم رۆژنامەیە‬ ‫وەرنەگیرێت‌و وەرنەگیرابێت‪.‬‬ ‫دەرچونی «چاودێر» هەر لەسەرەتاوە ئامانج‌و مەبەستی خۆی هەبوە‪ ،‬بەجۆرێك‬ ‫لەنێو سەرجەم رۆژنامەو گۆڤارەكانی كوردستاندا ئەو ئامانج‌و تایبەتمەندییانەی‬ ‫هەیبوە‪ ،‬جیایكردۆتەوە لەوانی دیكە‪ .‬دەكرێت بڵێین ئەو ئامانج‌و مەبەستەی‬ ‫لەپشت دەرچواندنی ئەم رۆژنامەیەدا بوە‪ ،‬ئامانجێكی رۆشنگەریی بوە‪ ،‬ئامانجێك‬ ‫بوە لەسەر پرەنسیپی بەرپرسیارێتی‌و رەخنەی جیدی بونیاتنراوە‪ .‬وەكوتر هەر‬ ‫كەسێك بە گومانەوە بڕوانێتە ئەم ئامانجانە‪ ،‬غەدرێكی گەورە لە «چاودێر»و‬ ‫لەو خزمەتە زۆرەی بە رۆژنامەنوسیی كوردی كردوە‪ ،‬دەكات‪ .‬بۆ سەلماندنی ئەم‬ ‫قسانەشمان نمونەی زۆر لەبەردەستدان‌و وەك دۆكیۆمێنت هەن‌و كەسانی لێكۆڵیارو‬ ‫توێژەر دەتوانن ئەرشیفی ئەم رۆژنامەیە هەڵبدەنەوەو درك بەو راستییانە بكەن‪.‬‬ ‫«چاودێر» ئاراستەیەكی دیكە بوە لەرۆژنامەنوسیی كوردیدا‪ ،‬كە دەكرێت ئەم‬ ‫ئاراستەیە بە ئاراستەی «هێڵی ناڤین» بناسێنین‪ .‬واتە لەنێوان رۆژنامەی حزبی‌و‬ ‫رۆژنامەی ئەهلیدا خۆی بینیوەتەوە‪ ،‬لەم هێڵەدا هەمیشە جێگەی رەخنە هەبوە‪،‬‬ ‫ئەسڵەن ئەوە مەودای فراوانی رەخنەگرتن بوە كە توانیویەتی ئەم رۆژنامەیە‬ ‫لەناو فەوزای رۆژنامەنوسیی كوردیدا‪ ،‬جێگەی خۆی بكاتەوە‪ .‬ئەوە رەخنەگرتن‌و‬ ‫لێكۆڵینەوەو بابەتە جیدی‌و راپۆرتە باش‌و پڕ زانیارییەكانی ئەم رۆژنامەیە بوە‪،‬‬ ‫كە لەبەردەم شااڵوی دونیای فەیسبوك‌و ئینتەرنێت‌و پێشكەوتنە تەكنەلۆژییەكانی‬ ‫نێو میدیای بینراو و بیستراو و كاریگەرییەكانی (سۆشیال میدیا)‪ ،‬توانیویەتی‬ ‫پێگەی خۆی بپارێزێت‪ .‬پاراستنی ئەم پێگەیەش شانازییەكی زۆرە بۆ سەرجەم‬ ‫ئەو رۆژنامەنوس‌و نوسەرو لێكۆڵیارانەی كە رۆژێك لەرۆژان لەم رۆژنامەیەدا‬ ‫كاریانكردوە‪ ،‬یان بابەتیان تێدا باڵوكردۆتەوەو هاوكاری ئەم پرۆژە جیدییە بون‪.‬‬ ‫«میدیای سێبەر» زاراوەیەكی نوێی دونیای رۆژنامەنوسییمانە‪ ،‬ئەم زاراوەیەش‬ ‫بۆ ئەو میدیایانە بەكاردێت كە حزبێك یان كەسێتییەكی نێو حزبەكان یان هەر‬ ‫كەسێتییەكی دیكە‪ ،‬بەنهێنی لەپشتی میدیایەكەوە بن كە ئاراستەیان دەكەن‌و‬ ‫مەبەستی دیاریكراوی خۆیان هەبێت‪ .‬لەئێستاشدا نمونەی ئەم جۆرە میدیایانە‬ ‫تادێت لەزیادبوندایە‪ .‬رەنگە هەندێ كات لەنەزانینەوە‪ ،‬یان لەخۆگێلكردنەوە‪،‬‬ ‫هەندێ كەس ئەم زاراوەیە بەسەر «چاودێر»دا بسەپێنن‪ ،‬بەاڵم دیسان ئەمەش‬ ‫غەدرێكی گەورەیە‪ ،‬بۆچی غەدرە؟ خاوەنی ئیمتیازو سەرنوسەری ئەم رۆژنامەیە‬ ‫مەال بەختیارە‪ ،‬كە لەئێستادا بەرپرسێكی بااڵی یەكێتییە‪ ،‬ئەم ناوەش لەسەر‬ ‫رۆژنامەكە نوسراوەو نەشاردراوەتەوە‪ ،‬واتە وەك كورد دەڵێت «بانگی محەمەد‬ ‫بەئاشكرا خۆشە»‪ .‬كارکردنی ئاشكراو بوێرانه‌ی «چاودێر» ئەو تۆمەتەیش‬ ‫پوچەڵدەكاتەوە‪ .‬هەڵبەتە ئەم قسەیەش دیسان لەخۆوە ناكەین‪ ،‬بەڵكو ئەوە‬ ‫كەسێتییە سیاسی‌و نوسەرە باش‌و رۆژنامەنوسە بێالیەنەكانیش شاهێدیی دەدەن‪.‬‬ ‫بۆیەش ئەم شاهێدیە دەدەن‪ ،‬چونكە دەزانن ئێمە ئەو جۆرە میدیایانە نین‬ ‫كە بە دەیان ملیۆن دۆالریان لەسەر گیرفانی خەڵكی بۆ دابینكرابێت‌و بەناوی‬ ‫پرۆفێشناڵی‌و بێالیەنییەوە وەرگری كورد دەگەوجێنن‪ .‬ئەگەرچی وەكو وتمان‬ ‫«چاودێر» بەرپرسێكی بااڵی یەكێتی بە ئاشكرا سەرنوسەریەتی‪ ،‬بەاڵم ئەمە‬ ‫نەبۆتە هۆی ئەوەی زمانی «چاودێر» بەرامبەر حكومەت‌و حزبی فەرمانڕەواو‬ ‫تەنانەت یەكێتیش بێدەنگ بێت‪ .‬نەخێر هەرگیز ئەوەش رونادات‪ .‬ئەرشیفەكەیشی‬ ‫دیارە كە لەم رۆژنامەیەوە رەخنە لەبەرزترین دەسەاڵتی عیراق‌و كوردستان‌و‬ ‫بەرپرسانی حكومەت‌و حزب گیراوەو‪ ،‬زۆر نهێنیی كەیسە هەستیارەكانی تێدا‬ ‫ئاشكراكراوە‪ .‬هەر بۆ نمونەش روداوەكانی ‪17‬ی شوبات‌و رۆژانی دوایی‌و سێ‬ ‫هەڵبژاردنی راب��ردوی كوردستان‪ ،‬گەواهی ئەوەن كە توانیومانە بابەتیبون‌و‬ ‫هاوسەنگی بپارێزین‪.‬‬ ‫ئێستا «چاودێر» پێکهاتوه‌ لە ‪ 12‬الپەڕەی سەرەكی‌و هەردو پاشكۆی «رەخنەی‬ ‫چاودێر» كە پاشكۆیەكی ئەدەبی‌و هونەرییە‪ ،‬لەگەڵ پاشكۆی «روانگەو رەخنە»‬ ‫كە پاشكۆیەكی تایبەتە بە فكرو لێكۆڵینەوەی ئایینی‌و توێژینەوەو رەخنەگرتن‬ ‫لەئیسالمی سیاسی‪ ،‬دەتوانین بڵیین ئەم دو پاشكۆیە خاوەنی خوێنەری تایبەتن‌و‪،‬‬ ‫ئەو كەلێنە گەورەیەی پڕكردۆتەوە كە میدیاكانی دیكە بە ئەهلییەكانیشەوە‬ ‫نەیانتوانیوەو نەیانوێراوە خۆیانی لێبدەن‪.‬‬ ‫لەكۆتاییشدا پیرۆزبایی لەخۆمان‌و خوێنەرانی «چ��اودێ��ر»و خەمخۆرانی‬ ‫رۆژنامەنوسیی كوردی دەكەین‌و بەڵینیش دەدەین كە ئەوەندەی لەتواناماندا‬ ‫بێت وەك میدیایەكی پیشەكارو بەرپرسیار ب��ەردەوام دەبین لەكاری جوانترو‬ ‫باشتر‪ ،‬تاوەكو ساڵی نوێی تەمەنی «چاودێر» بكەینە هێزێكی دیكە بۆ زیاتر‬ ‫خزمەتكردن‪ ،‬بەردەوام دەبین تا هاونیشتمانیانی كوردستان هەمیشە بەرامبەر‬ ‫ئەرك‌و مافەكانیان هۆشیاربن‪ ،‬هۆشیاربن بەرامبەر كۆمەڵێكی مەدەنی كە هەمو‬ ‫جیاوازییەكانی تێدا جێ ببێتەوە‪.‬‬ ‫* ستافی کارای «چاودێر»‬

‫بـــانــگـــــه‌واز‬ ‫یه‌کێتیی نوسه‌رانی کورد لقی سلێمانی‪ ،‬داوا له‌سه‌رجه‌م ئه‌ندام ‌ه به‌ڕێزه‌کانی‬ ‫ده‌کات ئه‌وانه‌ی پێناسیان تازه‌ نه‌کردۆته‌وه‌و ئابونه‌ی ساڵی ‪2013‬یان نه‌داوه‌‪،‬‬ ‫تکایه‌ تا رۆژی ‪ 2013/10/15‬ک ‌ه دوا واده‌یه‌‪ ،‬سه‌ردانی ماڵی نوسه‌ران بکه‌ن‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌و‌ه مافی به‌شداریکردنیان ل ‌ه کۆنگره‌دا نابێت‪ ..‬له‌گه‌ڵ رێزدا‪.‬‬ ‫یه‌کێتیی نوسه‌رانی کورد ‪ -‬لقی سلێمانی‬

‫لةذمارةکانى داهاتودا‬ ‫که‌مال میراوده‌لی ‪ -‬الزۆ‬ ‫ئاوات حه‌سه‌ن ئه‌مین‬ ‫ذمارة (‪ )381‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫سه‌رپه‌رشتیار‪ :‬سامی هادی‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫ذمارة (‪ )381‬دوشةممة‪ 2013/10/7‬ثاشكؤيةكي هةفتانةي رةخنةيي ئةدةبي روناكبرييية‬

‫كۆتایی هەفتە نۆبڵی ئەدەبیی ئه‌مساڵ دیاری دەكرێت‬

‫ڕەخنەی چاودێر دیارترین كاندیده‌كان دەخاتە روو‬ ‫ئا‪ :‬ڕەخنەی چاودێر‬ ‫س��ااڵن��ە ل��ەم مانگەدا ب��راوەی خ��ەاڵت��ی نۆبڵی ئەدەبی‬ ‫ڕادەگەیەنرێت و خودی ئەم وەرزەیش بە وەرزی دەنگۆكان‬ ‫و گریمانەكان ناسراوە‪ .‬چەند ڕۆژێكی كەمی ماوە بۆ ئەوەی‬ ‫ئەكادیمیی سوێد‪ -‬بۆ خەاڵتی نۆبڵ‪ ،‬لە پڕ نووسەرێكی نەناسراو‬ ‫و نەبیستراو‪ -‬نزیكەی هەمیشە‪ -‬بگەیەنێتە ئاستێكی جیهانی‪.‬‬ ‫بە پێی ڕاپۆرتی گاردییەن‪ ،‬هارووكی مۆراكامی ئەمساڵیش‬ ‫چانسی یەكەمی پێ دراوە بۆ بردنەوەی خەاڵتەكە‪ ،‬كە تازەترین‬ ‫كتێبی‪ ،‬وەرگێڕانە ئینگلیزییەكەی لە ساڵی ‪2014‬ـدا‪ ،‬بە ناوی‬ ‫تۆسكۆرۆ تازاكیی بێڕۆح و ساڵی زیارەتی ئەو‪ ،‬باڵو دەبێتەوە‪.‬‬ ‫لەم چەند ساڵەی دواییدا‪ ،‬مۆراكامی هەمیشە ناوی یەكەم‬ ‫بووە لە لیستە گریمانەییەكانی وەرگری خەاڵتی نۆبڵدا‪ .‬پاش‬ ‫ئەو‪ ،‬جۆیس كڕۆڵ ئووتس‪ -‬ژنەنووسەری ئەمەریكایی‪ ،‬پیتێر‬ ‫ناداس‪ -‬نووسەری مەجەڕستانی‪ ،‬كو ئوون‪ -‬شاعیری كۆریایی و‬ ‫ئالیس مۆنرۆ‪ -‬نووسەری كەنەدایی دێن‪ .‬هەڵبەت وەك سااڵنی‬ ‫ڕابردوویش ئەدۆنیس‪ -‬شاعیر سووری‪ ،‬ناوی لەناو ناواندایە و‬ ‫ئەمسااڵ چانسی دەیەمی پێ بەخشراوە‪.‬‬ ‫سایتی الدب��رووك��س‪ ،‬كە سااڵنە گریمانەكانی بۆ ب��راوەی‬ ‫خەاڵتی نۆبڵ دەخاتە ڕوو و لیستێكی درێژ لە نووسەران بۆ‬ ‫گرەوكاری دروست دەكات‪ ،‬ئەویش مۆراكامیی وەك نووسەری‬ ‫یەكەمی لیستەكەی ناساندووە‪ ،‬بەاڵم ئەمساڵ بە تایبەت باسی‬ ‫جۆیس كڕۆڵ ئووتس لە گۆڕێیە‪ .‬جۆیس‪ ،‬جان ئەپدایك بە‬ ‫بەرجەستەترین ژنەنووسەر ناساندوویەتی و مایكڵ دێردا بە ژنی‬ ‫تاقانەی هاوچەرخ‪ ،‬ناوی بردووە‪ .‬ئووتس ئێستا ‪ 75‬ساڵیەتی‬ ‫و یەكەمین كتێبی كورتەچیرۆكی خۆی لە ساڵی ‪1963‬ـدا چاپ‬ ‫كرد و لەو كاتەوە تا ئێستا زیاتر لە ‪ 700‬كورتەچیرۆك و ‪35‬‬ ‫ڕۆمانی نووسیون‪ ،‬هەروەها گوتار و شیعر و شانۆنامەیش‪.‬‬ ‫بەو پێوەرەی ئەمەریكاییەكان بیست ساڵێك دەبێت لە‬ ‫خەاڵتی نۆبڵ دوور كەوتوونەتەوە‪ ،‬چانسی جۆیس لە نووسەرانی‬ ‫دیكە زیاترە‪ ،‬تەنانەت هێندێك لە سایتەكان لەوە دواون‪ ،‬كە بە‬ ‫دڵنیاییەوە ناوی ئووتس لە لیستە پێنجكەسییەكەی كۆمیتەی‬ ‫نۆبڵدا هەیە‪ .‬جگە لەوانە‪ ،‬باسی ئەوەیش لە گۆرێیە‪ ،‬كە لەوانەیە‬ ‫ئەمساڵ نۆبڵی ئەدەبی بە شاعیرێك یاخود بە ژنەنووسەرێك‬ ‫ببەخشرێت‪ .‬ئەمانە هێندێك لە ناونیشانی كتێبەكانی ئووتسن‪:‬‬ ‫تاڤگە‪ ،‬ئێمە خێزانی مێل¬وێرنەر بووین‪ ،‬كاتێتی لەگەڵ مندا‬ ‫بژیت‪ ،‬گیانەوەرەكان‪ ،‬دوایەمین كتێبیشی برێتییە لە‪ :‬خوشكم‪،‬‬

‫جۆیس کرۆڵ ئووتس یه‌کێک ل ‌ه کاندیده‌ به‌هێزه‌کانی ئه‌مساڵ‬ ‫مشتومڕە‪.‬‬

‫ئەڤینەكەم‪ :‬چیرۆكی خۆشەویستانەی سكێلەر ڕاسپیك‪ .‬هەڵبەت‬ ‫پێش ئەمە كتێبێكی دیكەی سەرنجڕاكێشی باڵو كردووەتەوە‪،‬‬ ‫ئەدۆنیس‪ ،‬لەگەڵ هاتنی بەهاری عەرەبی‪ -‬لە ساڵی ‪2011‬ـدا‬ ‫بە ناوی‪ :‬شەوە كێوییەكان‪ :‬چیرۆكگەلێك لە بارەی دوایەمین‬ ‫ڕۆژەكانی پۆ‪ ،‬دیكنسۆن‪ ،‬تواین‪ ،‬جیمز و هەمنگوەیەوە‪ .‬لەم و دواب��ەدوای نووسینی نامەیەكی كراوە بۆ بەشار ئەسەد و‬ ‫چیرۆكانەدا دواڕۆژەكانی ژیانی ئەم نووسەرانە بەر باس دەدات‪ .‬چاالكییە مەدەنییەكانی‪ ،‬جارێكی دیكە ناوی وەك كاندیدی‬ ‫ئووتس پێشتر چەند جارێكی دیكە‪ ،‬كاندیدی نۆبڵ بووە‪ .‬خەاڵتی نۆبڵ هاتە پێشەوە‪ .‬ئەمساڵ لەناو دە نووسەری‬ ‫هەڵبەت بۆ ئەمساڵ دیسان ن��اوی نووسەرانێكی دیكەی یەكەمدایە‪ ،‬كە چانسی بردنەوەی خەاڵتی نۆبڵیان هەیە‪.‬‬ ‫هەڵبەت دەبێت ئاماژە بەوە بدەین‪ ،‬كۆمیتەی نۆبڵ هەرگیز‬ ‫ئەمەریكایی‪ ،‬وەك فلیپ ڕاس و دان دەلیلۆ جێی باس و‬

‫هیچ لیستێك لە كاندیدكراوەكان پێشكەش ناكات و ئەمانە تەنیا‬ ‫گومان و گریمانەن‪ .‬سایتی الدبرووكسیش نزیكەی هەمیشە‬ ‫گریمانەكانی ڕاست دەرناچن و كۆمیتەی پێنجكەسیی نۆبڵیش‬ ‫سااڵنە هەموو قسەوقسەڵۆك و گریمانەیەك ئاوەژوو دەكاتەوە‪.‬‬ ‫كۆتایی ئەم حەفتەیە‪ ،‬پیتێر ئینگلۆند‪ -‬سكرتێری هەمیشەیی‬ ‫ئەكادیمیی سوێد‪ ،‬یەكی دوانیوەڕۆ‪ ،‬دەرگە دووتاكییەكە‪ ،‬بە‬ ‫ڕووی هۆڵی بۆرسەی ستۆكهۆڵمدا دەكاتەوە و براوەی نۆبڵی‬ ‫ئەدەبی‪ ،‬بۆ ساڵی ‪ ،2013‬ئاشكرا دەكات‪.‬‬

‫ژنەنووسەرێكی كورد‬ ‫خەاڵتی نەجیب مەحفوز وەردەگرێت‬ ‫ئا‪ :‬ڕەخنەی چاودێر‬ ‫خەاڵتی نەجیب مەحفوز‪ ،‬بۆ چیرۆك و ڕۆمان‪ ،‬كە لە واڵتی‬ ‫میسردا سااڵنە دەبەخشرێت‪ ،‬بۆ ئەمساڵ درا بە كازیوە ساڵح‪،‬‬ ‫ژنەنووسەری كوردو بڕیارە خەاڵتەكە لە ئاهەنگێكی تایبەت لە‬ ‫واڵتی میسرو بە ئامادەبوونی نووسەر ببەخشرێت‪.‬‬ ‫كازیوە ساڵح‪ ،‬نووسەرو ب��راوەی خەاڵتەكە‪ ،‬بە ڕەخنەی‬ ‫چاودێری ڕاگەیاند‪ ،‬ئەم خەاڵتە لە میسر دەدرێت و نووسەران‬ ‫چیرۆك و ڕۆمانەكانی خۆیان دەنێرن‪ ،‬منیش یەكێك بووم لەو‬ ‫كەسانە‪.‬‬ ‫ئەو وت��ی‪« :‬چیرۆكی دەزگیرانە قوڕینەكەمم ن��اردوە و‬ ‫بەرهەمەكەم دەرچووە‪ ،‬واتە خاڵی زیاتری كۆكردوەتەوە‪ .‬بە‬

‫پێی وتەیەكی محەمەد مەحفوز‪ ،‬ئەمساڵ زۆرترین فشاریان‬ ‫لەسەر بووەو هێندەی هەموو ساڵەكان خەڵك بەرهەمی ناردوە‪،‬‬ ‫ماڵپەڕەكەیان نووسیویەتی كە ‪ ١٠٦١‬كەس بەرهەمی ناردوە‪،‬‬ ‫پێشتر براوەكە كۆمەڵێ كاری ڕۆشنبیریی بۆ ساز ئەكرێت و‬ ‫بەرهەمەكەی چاپ ئەكرێت و جگە لە ‹درعی› نەجیب مەحفوز‬ ‫سااڵنی پیشوو بڕێك پارەشیان بە براوە ئەبەخشی‪ .‬ئەمساڵ‬ ‫بەهۆی هەموو بارودۆخە ناخۆشەكانی میسر كە كاریگەریی بۆ‬ ‫سەر كارەكانی ئەوانیش هەبووە بڕە پارەكە البراوە‪».‬‬ ‫ب��ەب��ڕوای ئ��ەو خانمە ن��ووس��ەرە ك��وردە‪ ،‬بوونی خەاڵت‬ ‫بەشێوەیەكی دروست گرنگیی خۆی هەیە لە دنیادا‪ ،‬پێیوایە‬ ‫بردنەوەی خەاڵت هاندەرە و كارێكی باشە‪.‬‬ ‫ئاماژەی بەوەش دا‪ ،‬دڵخۆشە بەم خەاڵتە‪ ،‬زیاتر لەوانەی تر‬ ‫كە وەریگرتوون‪ ،‬چونكە لە ڕێگەی ئەو نووسەرە مەزنەوە بوو‬ ‫كە میسری خۆشویستووە‪.‬‬

‫وتیشی‪« :‬من لە چەند ساڵی ڕابردوودا ئەبوو لەوێ خەاڵت‬ ‫وەربگرم‪ ،‬بەاڵم پاش ئەوەی ماوەی دوو ساڵ لە سەر كەیسی‬ ‫كچە ئەنفالكراوە بە میسر فرۆشراوەكان بێ ئومێدبووم لەگەڵ‬ ‫میسردا‪ ،‬یەكەم شت وازم لە ڕێكخراوی مافی مرۆڤی میسری‬ ‫هێنا كە ئەندامی كارایان بووم‪ ،‬بەتایبەت پاش ئەوەی لە ڕێگەی‬ ‫ڕێكخراوەكەوە خانمی یەكەمی میسرم ئاگادار كردەوە و ئەویش‬ ‫هیچی نەكرد و تەنها وتبووی ئەو بەڵگەنامەیە تەزویرە‪ ،‬گەر‬ ‫ڕاست ئەكەن با كۆپی ڕاستەقینەكە بنێرن‪ ،‬ئیتر من بڕیارم دا‬ ‫هەتا ئەو سیستەمە بەرقەرار بێت من نەچمە میسر ‪».‬‬ ‫كازیوە ساڵح جگە لەوەی لەبواری چیرۆك و ڕۆماندا بەرهەمی‬ ‫هەیە‪ ،‬هاوكات لەبواری جینۆسایدا چوار بڕوانامەی لە واڵتی‬ ‫كەنەدا بەدەستهێناوەو چاالكوانێكی ماندوونەناسە لەبواری‬ ‫ناساندنی كارەساتەكانی كورد بە دەرەوە‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ذمارة (‪ )381‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫خوێنەری یەكئاڕاستە‬

‫دو هه‌فت‌ه جارێک ده‌ینوسێت‬

‫سەركەوت جەبار‬ ‫لە س��ەردەمی ئەفالتوونەوە تاوەكوو‬ ‫س��ەدەی بیس��تیش گرنگییەكی زۆر بە‬ ‫نووس��ەر دەدرا‪ ،‬واتە خودی نووس��ەر‬ ‫گرنگییەك��ی زۆری هەب��وو الی خوێنەر‬ ‫بۆ خوێندنەوەی دەقەكەی‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ‬ ‫هاتن��ی بونیادگەری��دا ئەم��ە پێچەوانە‬ ‫ب��ووەوە‪ .‬بونیادگ��ەراكان گرنگییەك��ی‬ ‫زۆریان بە دەق دەدا‪ ،‬كەمتر گرنگییان بە‬ ‫خوێنەر‪ ،‬یان بە نووسەر دەدا‪ ،‬كە ئەمەش‬ ‫بۆ خۆی جۆرێك بوو لە گێڕانەوەی بەهای‬ ‫تێكس��ت‪ ،‬چونكە گرنگیدان بە نووسەر‬ ‫تەنه��ا جۆرێك خوێنەر دروس��ت دەكات‬ ‫ك��ە دەبێت پێ��ی بگوترێ��ت خوێنەری‬ ‫كوش��ندە‪ ،‬كوشندە بەو مانایەی جوانیی‬ ‫دەق و بەه��ای دەق لەن��او دەبات‪ ،‬یان‬ ‫خوێنەری یەكئایدۆلۆژی دروست دەكات‪،‬‬ ‫كە تەنها دەقێك دەخوێنێتەوە لەگەڵ بیر‬ ‫و ئایدۆلۆژیای ئەودا بگونجێت‪.‬‬ ‫ئایا دەكرێت ئێمە واز لەش��یعرەكانی‬ ‫ڤێرلین و ڕامب��ۆ بهینین‪ ،‬بەوەی كە ئەو‬ ‫دوو شاعیرە لەژیانیاندا پێكەوە خەریكی‬ ‫نێربازی و چوزانم ئەم شتانە بوون؟ یان‬ ‫دەكرێت خۆمان لەخوێندنەوەی قەسیدە‬ ‫ئیرۆتیكیەك��ەی نالی بدزین��ەوە بەوەی‬ ‫ك��ە خەوی ب��ە مەس��توورەوە بینییوە‬ ‫و خەریك��ی وەس��فكردنی ئەندامەكانی‬ ‫مەس��توورەیە‪ ،‬ی��ان پێوەی ش��ەیتانی‬ ‫بووە؟ یان واز لەش��یعرەكانی شێخ ڕەزا‬ ‫بهێنین و حوكمی ئەوەی بەسەردا بدەین‪،‬‬ ‫كەخەریك��ی نێربازییە؟ ئەی دەكرێت واز‬ ‫لەخوێندنەوەی «ش��ۆخە نووستووەكان‬ ‫«ـی یاسۆناری كاواباتا بهێنین بەوەی كە‬ ‫خەریكی وەسفكردنی قەحبەخانەكانە؟‬ ‫دەكرێت ئێمە جیاوازی لە نێوان ئایین‬ ‫و ئەدەبدا نەكەین؟ دیس��انەوە حوكمی‬ ‫حەاڵڵ و حەرام بەسەر ئەدەب و ئەدیباندا‬ ‫بس��ەپێنین‪ ،‬لەم��ەوە دەگەین��ە ئەوەی‬ ‫خوێن��ەری یەكئایدۆلۆژی��ا خوێنەرێكی‬ ‫كوش��ندەیە‪ ،‬كەدەڵێ��م خوێن��ەری‬ ‫یەكئایدۆلۆژیا مەبەستم ئەو خوێنەرانەیە‪،‬‬ ‫كەتەنه��ا كتێبێك‪ ،‬یان تێكس��تێك‪ ،‬یان‬ ‫وتارێك دەخوێننەوە كە نووس��ەرەكەی‬ ‫هەڵگری هەمان ئایدۆلۆژیا و بیروباوەڕی‬ ‫خوێنەر بێت‪.‬‬ ‫لەموحازەرەیەكدا لەزانكۆ مامۆستایەك‬ ‫خەریكی قسەكردن بوو لەسەر شیعرێكی‬ ‫نالی «بۆ مەم��ك چ مندااڵنە وەی وەی‬ ‫كردووە‪ /‬گەرچی مووی وەك ش��یرە بەو‬ ‫شیرە شكۆفەی كردووە» منیش لەناكاو‬ ‫وەك گولل��ەی وێڵ دەس��تم بەرزكردەوە‬ ‫و وتم‪ :‬مامۆس��تا دەش��ێت ئ��ەم بەیتە‬ ‫هەم��ان بۆچوونەكەی فرۆی��د نەبێت كە‬ ‫دەڵێت‪« :‬منداڵ بۆ یەكەم جار لەمەمكی‬ ‫دایكییەوە هەس��تی سێكسی دەپژێت»‬ ‫قوتابییەك��ی هاوگرووپمان كە نەیدەزانی‬ ‫ئ��ەدەب چییە‪ ،‬یان وەك سەرخۆش��ێك‬ ‫نەیدەزانی دنیا چییە و ئەم شتانە‪ ،‬پێش‬ ‫مامۆس��تا كەوت و وت��ی‪« :‬بۆچی ئێمە‬ ‫گرنگی بەقسەی كافرێك بدەین لەكاتێكدا‬ ‫خۆمان خاوەنی ئیس�ل�ام و قورئانین»‬ ‫بەشێوەیەك قسەی لەسەر فرۆید دەكرد‪،‬‬ ‫وەك ئ��ەوەی فرۆی��د گەمژەیەك بێت و‬ ‫هیچی تر‪.‬‬ ‫بەبڕوای من ئەم جۆرە خوێنەرانە‪ ،‬كە‬ ‫دەڵێم خوێنەر مەبەس��تم ئەوە نییە‪ ،‬كە‬ ‫لەگەڵ خوێنەرانی تردا یەكس��انی بكەم‪،‬‬ ‫بەڵك��و وش��ەكە بەواتای كەس��ێك كە‬ ‫خوێنەر بێت‪ ،‬چونكە من ئەو كەسانە بە‬ ‫خوێنەر نازان��م‪ ،‬بەالی ئەم خوێنەرانەوە‬ ‫دەبێت لەكاتی خوێندنەوی دەقێكدا تەواو‬ ‫شارەزای ژیانی نووسەر بیت‪ ،‬بەشێوەیەك‬ ‫كە نەكا ڕۆژێك نووسەر سەرخۆش بووبێت‬ ‫و دەقێكی نووسیبێت‪ ،‬یان لەگەڵ كچێكدا‬ ‫خەوتبێت‪ ،‬یان هەر جۆرە شتێكی تر‪ ،‬كە‬ ‫بەالی ئەم خوێنەرانە بەگوناه دادەنرێت‪،‬‬ ‫ئەم خوێنەرانە تەنها وەك بەرازێكی كوێر‬ ‫شوێنی ئایین كەوتوون‪ ،‬كە ئەقڵێان بەوە‬ ‫ناشكێت ئەدەب و ئایین جیان‪.‬‬

‫نه‌وزاد ئه‌حمه‌د ئه‌سوه‌د‬

‫گۆشه‌یه‬

‫ساتیر‬

‫ڕۆم��ان تەنها كۆمەڵێك قس��ەی قۆڕ و‬ ‫ئ��ەو خوێنەران��ە ناتوان��ن دەقێ��ك پووچە‪ ،‬ئەوان نازانن ئەوەی تۆڵس��تۆی‬ ‫بخوێننەوە ك��ە پێچەوان��ەی ئایدۆلۆژیا لەڕۆمانەكانیدا باسی دەكات فەلسەفە و‬ ‫و بی��ر و بۆچوونی ئەوان��ە‪ ،‬یان توانای فكری خۆیەتی‪ ،‬یان ئەوان نازانن ئەوەی‬

‫دوو‬

‫ج��ۆر‬

‫خوێن��ەر‬

‫ه��ەن‪،‬‬

‫خوێنەرێكی��ان جددی��ن و تەنه��ا‬ ‫ئەوەیان ب��ۆ گرنگە كە دەقێكی‬ ‫باش بخوێننەوە و خەمی ئەوەیانە‬ ‫چۆن گەشە بە بواری مەعریفەیان‬ ‫ب��دەن و دەرگای جیهانێك��ی‬ ‫باشتر بە ڕووی خۆیاندا بكەنەوە‪،‬‬ ‫ئ��ەم جۆرەی��ان تەنه��ا خەمی��ان‬ ‫خوێندنەوەی بەردەوام و هاتنی‬ ‫كتێب و نووس��ینی دەقی باش��ە‪،‬‬ ‫بەاڵم جۆرێك��ی تریش لە خوێنەر‬ ‫هەن كاتێك دەقێك دەخوێننەوە‬ ‫قسەی سەیر دەكەن‪ ،‬دەیانەوێت‬ ‫دەق بچ��ووك و س��نوردار بكەن‪،‬‬ ‫بە ش��ێوەیەك قسە لەسەر دەق‬ ‫دەكەن كە بێئومێدت دەكەن‬ ‫خوێندن��ەوەی دەقێكیان نییە‪ ،‬كە ئەمان‬ ‫ڕازی ن��ەكات‪ .‬قس��ەكەی خەزن��ەدارم‬ ‫بیردێتەوە كە دەیگوت‪« :‬هەمیش��ە حەز‬ ‫لە خوێندن��ەوەی ئەو كتێبانە دەكەم كە‬ ‫دژی بی��ر و بۆچوونی منن‪ ».‬ئەم جۆرە‬ ‫خوێنەرانە توانای خوێندنەوەی ڕۆمانێك‪،‬‬ ‫یان ش��یعرێكیان نیی��ە‪ ،‬چونكە پێیان‬ ‫وایە‪ ،‬كە ڕۆمان و شیعر درۆودەلەسەیە‪،‬‬ ‫بەهاوڕێیەكم گوت فاڵن ڕۆمان زۆر تایبەت‬ ‫و جوان��ە بۆ نایخوێنیت��ەوە‪ ،‬ئەویش لە‬ ‫وەاڵمدا دەیگووت « ڕۆمان ناخوێنمەوە‪،‬‬ ‫چونك��ە هەم��ووی درۆی��ە» الی ئەمان‬

‫ماردین ئیبراهیم لە ڕۆمانەكانیدا باس��ی‬ ‫دەكات ئەو دنی��ا هیچەیە كە كۆمەڵێك‬ ‫سەركردەی گەمژە دروس��تیان كردووە‪،‬‬ ‫ی��ان ئ��ەو بێحورمەتییەیە ك��ە مرۆڤ‬ ‫بەمرۆڤ��ی دەكات‪ ،‬كەچ��ی لەبەرامب��ەر‬ ‫ئەوەدا زۆر بە ش��انازییەوە وەك ئەوەی‬ ‫هەنگوینی ل��ەداردا دۆزیبێتەوە دەیگوت‬ ‫ڕۆمانەكان��ی (خالی��د ئۆرتۆغ��رول)‬ ‫دەخوێنمەوە‪ ،‬چونكە ڕۆماننووس س��ەر‬ ‫ب��ە ئایدۆلۆژیەتی ئیس�ل�امییە و ڕۆمانی‬ ‫ئیسالمیانە دەنووسێت ‪.‬‬ ‫لێ��رەدا نامەوێت ڕەخنە لەدین بگرم‪،‬‬

‫چونكە بۆ خۆشم لە ڕووی بیر و باوەڕەوە‬ ‫س��ەر بەو ئایدۆلۆژییەتەم و شانازیش��ی‬ ‫پێوە دەكەم‪ ،‬بەڵكو ڕەخنە لەو خوێنەرانە‬ ‫دەگرم كە نازانن بۆ دەخوێننەوە ‪.‬‬ ‫لە ڕاستیدا كاتێك تێكستێك‪ ،‬یان هەر‬ ‫كتێبێكی ت��ر دەخوێنمەوە ئەوەی گرنگ‬ ‫نەبێت بەالمەوە ئایدۆلۆژیا و نووس��ەرە‪،‬‬ ‫بەو ش��ێوەیە نا كەمن گرنگی بەنووسەر‬ ‫نەدەم‪ ،‬بەڵكو لەكاتی خوێندنەوەدا تەنها‬ ‫و تەنها گرنگی بە دەق دەدەم‪ ،‬من زیاتر‬ ‫ئەو كتێبان��ە دەخوێنمەوە ك��ە دوورن‬ ‫ل��ە ئایدۆلۆژیای من‪ ،‬زۆر ج��ار لەكاتی‬ ‫خوێندنەوەی دەقێكدا كتێبەكەم فڕێداوە‪،‬‬ ‫نەك لەبەرئەوەی كە دژی ئایدۆلۆژیای من‬ ‫بووە‪ ،‬بەڵكو چێژم لێ نەبینیوە‪ ،‬چونكە‬ ‫بەپلەی یەكەم خوێندنەوە الی من چێژە‪،‬‬ ‫هەر ئەوەی كە بێرتراند ڕاس��ێل دەڵێت‪:‬‬ ‫«دوو پاڵن��ەر هەی��ە ب��ۆ خوێندنەوەی‬ ‫كتێبێ��ك‪ ،‬یەكەمی��ان ئەوەیە كە چێژی‬ ‫لێوەردەگری��ت‪ ،‬دووەمی��ان ئەوەی��ە‬ ‫كەدەتوانیت خۆتی پێوە فشبكەیتەوە»‬ ‫بە ب��ڕوای من دوو جۆر خوێنەر هەن‪،‬‬ ‫خوێنەرێكیان جددی��ن و تەنها ئەوەیان‬ ‫بۆ گرنگە كە دەقێك��ی باش بخوێننەوە‬ ‫و خەمی ئەوەیانە چۆن گەش��ە بە بواری‬ ‫مەعریفەیان ب��دەن و دەرگای جیهانێكی‬ ‫باش��تر بە ڕووی خۆیاندا بكەنەوە‪ ،‬ئەم‬ ‫جۆرەی��ان تەنها خەمی��ان خوێندنەوەی‬ ‫بەردەوام و هاتنی كتێب و نووسینی دەقی‬ ‫باش��ە‪ ،‬بەاڵم جۆرێكی تریش لە خوێنەر‬ ‫هەن كاتێك دەقێك دەخوێننەوە قسەی‬ ‫قۆڕ و س��ەیر دەك��ەن‪ ،‬دەیانەوێت دەق‬ ‫بچووك و س��نوردار بكەن‪ ،‬بە شێوەیەك‬ ‫قسە لەس��ەر دەق دەكەن كە بێئومێدت‬ ‫دەكەن‪ ،‬هاوڕێیەكم بەش��ێوەیەك قسەی‬ ‫لەس��ەر دیستۆڤس��كی دەك��رد‪ ،‬وەك‬ ‫ئەوەی دیستۆڤس��كی هەموو ئەدەبیاتی‬ ‫نووس��یبێت‪ ،‬دەیگووت «دیستۆڤس��كی‬ ‫گەورەتری��ن نووس��ەرە‪ ».‬لەڕاس��تیدا‬ ‫نامەوێت دیستۆڤسكی بچووك بكەمەوە‪،‬‬ ‫یان ش��تێك ل��ەو بابەت��ە‪ ،‬چونكە ئەم‬ ‫بیرۆكەی گەورەترین ش��اعیر و نووسەرە‬ ‫هیچ نین جگە لە قس��ەگەلێكی قۆڕ‪ ،‬ئەو‬ ‫هاوڕێیە ئەوەی لەبیر نەبوو هەر نووسەرە‬ ‫و س��ەردەم و بارودۆخی ژیانی جیاوازە‬ ‫لەنووسەرانی تر‪ ،‬هەر نووسەرە و توانای‬ ‫بەرهەمهێنانی ئیستاتیكای جیاوازە‪ ،‬ئەو‬ ‫وێنەگەالنەی كە نووس��ەر‪ ،‬یان ش��اعیر‬ ‫دەیخوڵقێن��ن زۆر جی��اوازن لەیەكتری‪،‬‬ ‫بەڕاس��ت ئەو چێ��ژەی لە تۆڵس��تۆی‬ ‫وەردەگریت‪ ،‬هەمان جێژ لە دیستۆڤسكی‬ ‫دەبەیت؟ یان ئەو چێژەی لە ماركیز‪ ،‬یان‬ ‫كام��ۆ‪ ،‬یان گۆگ��ۆڵ وەردەگریت هەمان‬ ‫چێژ لە دیستۆڤسكی وەردەگریت؟‬

‫‪Satire‬‬

‫س��اتیر ‪ ،Satire‬لە كوردیدا (داشۆرین) و لە عەرەبیشدا (الهجا‌و)‬ ‫ی پێدەوترێ��ت‪ ،‬چەش��نە دەربڕینێكی ئەدەبییە تیای��دا هەوڵ دەدرێت‬ ‫كەموكورت��ی و نەزانییەكانی مرۆڤ دەربخرێت ك��ە زۆرجار ئامانجێكی‬ ‫ئەخالقی و تەعلیمی لەپشتە‪ ،‬شێوەی دەربڕین و زمانی نووسینی ساتیر‬ ‫لە تێكس��تێكەوە بۆ تێكستێكی تر دەگۆڕرێت‪ ،‬بەو پێیەی ساتیر هەیە‬ ‫بە زمانێكی نەرمی گاڵتەئامێز دەنووسرێت و بە جۆرە گاڵتەپێكردنێكی‬ ‫ناراستەوخۆ دادەڕێژرێت‪ ،‬ساتیریش هەیە بەزمانێكی توندی راستەوخۆو‬ ‫سووككردنێكی پێكەنیناوی و داشۆرینێكی پڕ لە گاڵتەجاڕی دەنوسرێت‬ ‫بەچەشنێك هەندێ‌ جار لە جنێو و ئیهانەكردن نزیك دەبێتەوە‪.‬‬ ‫ساتیر پتر هەڵوێس��تێكی ئەدەبییەو لە زۆربەی ژانرە ئەدەبییەكاندا‬ ‫گوزارش��تی لێكراوە‪ ،‬بەتایبەتی لە شیعرو ش��انۆنامەو رۆمان و وتاری‬ ‫ئەدەبی‪ ،‬وشەی س��اتیر لە بنەڕەتدا دەگەڕێتەوە بۆ وشەیەكی یۆنانیی‬ ‫كۆن (س��اتۆرا) ‪ Satura‬كە لەس��ەرەتادا مانای تێكەاڵویی شیعریی‬ ‫دەگەیان��د‪ ،‬بەو پێیەی لەو جۆرە نووس��ینەدا واقیع و پەیامی ئیتیكی‬ ‫ئاوێزانی یەكدی دەكران كە تا ئەندازەیەكی زۆر لە شانۆنامەكانی هۆراس‬ ‫(‪ 8-65‬پ‪.‬ز) ب��ەكار هێنراوە‪ ،‬بەاڵم دواتر لەالی جۆڤیناڵس (‪ 60‬پ‪.‬ز‪-‬‬ ‫‪40‬ز) شێوازێكی توندی وەرگرت كە پتر لە داشۆرین دەچوو‪.‬‬ ‫س��اتۆرا لەئەدەبیات��ی كۆنی یۆنانی��دا بریتی بوو لە ش��انۆگەریی‬ ‫گاڵتەئامێز‪ ،‬جۆرە نواندنێكی هەزەلی بوو بە زمانێكی تێكەڵ لە دیالۆگی‬ ‫پەخش��انئامێزو دیالۆگی بەش��یعر هۆنراو‪ ،‬بابەتی س��ەرەكی س��اتۆرا‬ ‫رەخنەگرتن بوو لە ئیتیك و دابونەریتی كۆمەاڵیەتی‪.‬‬ ‫لەس��ەدەی رێنیسانس��ی ئەوروپ��ی و بەدیاریك��راوی لەس��ەدەی‬ ‫شانزەهەمدا‪ ،‬وشەی س��اتیر لە ئەدەبی فەرەنسیدا‪ ،‬بەمانای داشۆرین‪،‬‬ ‫بەتەواوی دەركەوت‪ ،‬ش��اعیرە گەڕۆكەكان ئەم چەش��نە شیعرەیان بۆ‬ ‫داشۆرینی پیاوانی ئایین و رەخنە لە كەهنوتەكان دەنووسی‪ ،‬هەروەها لە‬ ‫وتەی میللی و پەخشانی ساتیرامێزو گۆرانیشدا بەكار دەهات‪ .‬لەسەدەی‬ ‫حەڤدەهەمدا ساتیر لە ژانری دیكەشدا دەركەوت‪ ،‬بەتایبەتی لە كۆمیدیای‬ ‫مۆلیێر و چیرۆكە خورافییەكانی الفۆنتێن و حیكمەكانی الرۆشفوكۆدا و‬ ‫شیعرەكانی پواڵۆ و درایدن و سویفت‪ ،‬تەنانەت لەسەدەی هەژدەیەمدا‪،‬‬ ‫كە س��ەدەی زێرینی ساتیرە‪ ،‬لە نووس��ینە فەلسەفییەكانی ڤۆلتێریشدا‬ ‫دەركەوت‪ ،‬لەس��ەدەی نۆزدەهەم و س��ەرەتاكانی س��ەدەی بیستەمدا‬ ‫ڤیكتۆر هۆگۆو فلۆبیرو جاك بریڤیێر س��اتیریان بۆ تێڕوانینی رەخنەیی‬ ‫بەكارهێنا‪ .‬لە رۆمانەكانی فرانس كافكا (‪ )1924-1883‬و شانۆنامەكانی‬ ‫یۆجین یۆنیسكۆ و سامۆئیل بیكێتیشدا ساتیر بەكارهاتووە‪.‬‬ ‫لەئەدەبی عەرەبیش��دا داش��ۆرین لەش��یعری جاهیلی و ئیس�ل�امیدا‬ ‫بەرادەیەك��ی زۆر بەكارهاتووە‪ ،‬بەتایبەتی لە ش��یعرە داش��ۆرینەكانی‬ ‫(فرزدق) و (جریر)‪ .‬لەئەدەبی كوردیش��دا زۆربەی شیعرەكانی (شێخ‬ ‫رەزای تاڵەبانی) بە شیعری داشۆرین‪-‬ساتیر دادەنرێن‪.‬‬

‫پەرناسی‬

‫‪Parnasse‬‬

‫ناوی چیایەكە لە یۆنان‪ ،‬لە ئەفس��انەی كۆنی یۆنانیدا باوەڕیان وابوو‬ ‫لوتكەی ئەو ش��اخە شوێنی نیش��تەجێبوونی ئەپۆڵۆ و خواوەندەكانی‬ ‫ش��یعرو مۆسیقاو سەماو گۆرانی و هونەرەكانە‪ ،‬دواتر مانای ئەم وشەیە‬ ‫لەرووی مەجازییەوە فراوانتر بۆوەو ناوی ئەم ش��اخە بەمانای ش��یعرو‬ ‫شاعیران دەهات‪.‬‬ ‫لە كۆتاییەكانی س��ەدەی نۆزدەهەمدا پارناس��ی و پارناس��یزم ناوی‬ ‫قوتابخانەیەكی ش��یعریی فەرەنس��ی بوو‪ ،‬ئەم ناوەش لەناوی گۆڤاری‬ ‫«پارناسۆس��ی هاوچەرخ» وەرگیراوە كە لەس��ااڵنی (‪)1876-1866‬‬ ‫دەردەچوو و شاعیرانی ئەو قوتابخانەیە تیایدا دەیاننوسی‪ ،‬ناودارترینیان‬ ‫ێ‬ ‫بریت��ی بوون لە لیكۆن��ت دی لێل (‪ ،)1894-1818‬س��تیفان ماالرم ‌‬ ‫(‪ ،)1898-1842‬پۆل ڤێرلین (‪ ،)1896-1844‬ش��ارل بۆدلێر (‪-1821‬‬ ‫‪ ،)1867‬ناوەرۆكی شیعری ش��اعیرانی ئەم قوتابخانەیە كاردانەوەیەك‬ ‫بوو ل��ەدژی زیادەرۆی��ی لە س��ۆزی رۆمانتیكیدا‪ ،‬بەجۆرێك ش��یعری‬ ‫پارناس��ییەكان خاڵی بوو لە رەگەزی خودو خودگەرایی‪ ،‬بەاڵم باوەڕیان‬ ‫بە تیۆری «هونەر بۆ هونەر» هەبوو و بایەخی زۆریان بە سەنعەتكاریی‬ ‫ش��یعری و كێش و سەروای ئاڵۆزو ئیستاتیكای شیعری دەدا‪ ،‬دەیانووت‬ ‫ئەدەب خۆی لە خۆیدا ئامانجەو دوورە لەوەی ببێت بە وەس��یلەیەك بۆ‬ ‫چارەس��ەری كێشە كۆمەاڵیەتی و سیاس��ییەكان‪ ،‬لەمەشدا كەوتبوونە‬ ‫ێ (‪)1872-1811‬‬ ‫ژێر كاریگەریی ش��اعیری فەرەنسی تیۆفیل دی گۆتی ‌‬ ‫كە لە س��ییەكانی سەدەی نۆزدەهەمدا بانگەش��ەی بۆ دەكرد‪ ،‬لیكۆنت‬ ‫دی لێل لەس��اڵی ‪1852‬دا لەپێش��ەكیی دیوانی «شیعرە كۆنەكان»دا‪،‬‬ ‫كە لەش��ێوەی مانیفێستێكی پارناس��یدا نووسیبووی‪ ،‬بە گژ لیریكیەتی‬ ‫رۆمانس��ییەكاندا دەچێ��ت و داوای زیندووكردنەوەی فۆرمی ش��یعریی‬ ‫دەكات‪ ،‬بەگش��تی مانیفێستەكەی دی لێل بریتی بوو لە‪ :‬رەتكردنەوەی‬ ‫رۆمانس��یزم و لیریكی��ەت‪ ،‬بێالیەنی لە ئیتیك و سیاس��ەتدا‪ ،‬بەپیرۆز‬ ‫راگرتنی ش��یعری پەتی‪ ،‬بەرجەس��تەكردنی بابەتی نێهلیس��تی (واتە‪:‬‬ ‫نەبوونگەرایی) و هەروەها نامۆگەرایی و رابردووخوازی (كە ئەمە لەالی‬ ‫ێ كە‬ ‫پارناس��ییەكان شێوەیەك بوو بۆ خۆدوورخس��تنەوە لە دنیای نو ‌‬ ‫بەپێی قسەی ئەوان دنیایەكی ناچیزەو قێزەونە)‪.‬‬ ‫گەشەكردنی پارناس��ی لەدواییدا بووە هۆی سەرهەڵدانی هێماگەرایی‬ ‫(سیمبۆلیزم) لە ش��یعردا‪ ،‬بێئەوەی پارناسیش لەناو چووبێت‪ ،‬ئەمانە‬ ‫بایەخێك��ی زۆریان بە زمانی ش��یعری دەدا لەت��ەك روونی و جیاوازیی‬ ‫شیعری‪ ،‬هەروەها تێكش��كاندنی بڕگەو بەیت و تەفعیلەی شیعری ئازاد‬ ‫لەالی ماالرمێ‌ و ڤێرلین و رامبۆ‪ ،‬دەرچوون لەهەموو سیستمێك كە شیعر‬ ‫كۆت دەكات بەتایبەتی لەالی رامبۆ‪ ،‬بایەخدان بە فۆرم و ئیس��تاتیكاو‬ ‫تەمومژ الی زۆربەیان‪ ،‬جەختكردنەوە لە سەربەخۆیی ئەدەب‪.‬‬ ‫برِوان��ة‪-1 :‬معجم املصطلحات االدبي��ة‪ ،‬بول آرون وآخ��رون‪ ،‬ترجمة‪ :‬د‪.‬محمد‬ ‫حم��ود‪-2 .‬معج��م مصطلحات االدب‪ ،‬مج��دي وهب��ه‪-3 .‬االدب تعريفه وأنواعه‬ ‫ومذاهب��ه‪ ،‬د‪.‬أنطوني��وس بطرس‪-4.‬املعج��م االدبي‪ ،‬جبور عبدالن��ور‪-5 .‬املعجم‬ ‫املفصل في االدب‪ ،‬د‪.‬محمد آلتوجني‬

‫‪3‬‬

‫ذمارة (‪ )381‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫وردەكارییەكانی خەاڵتی نۆبڵی ئەدەبی‬ ‫گفتوگۆ لەگەڵ پیتێر ئینگلۆند سكرتێری هەمیشەیی ئەكادیمیی سوێد‬

‫هۆراس ئینگداڵ‬

‫سازدانی‪ :‬تاهیر جامبەرسەنگ‬ ‫و‪ .‬لە فارسییەوە‪ :‬شااڵو حەبیبە‬ ‫‪2-2‬‬

‫پیتێر ئینگلۆند‬

‫كریستینا لۆگن‬

‫پێر وەستبێری‬

‫شێل ئێسپمارك‬

‫لە ئەكادیمیدا ئێمە دەسەاڵتمان بەسەر دوازدە‪ -‬سێزدە زمانەوە‬ ‫هەیە‪ ,‬بەاڵم ئەم ژمارەیە هەرگیز بەس نییە‬

‫هەبێت‪ .‬بەاڵم بۆ نموونە ئەگەر نووسەرێك لەبەر بنیادەدا تەنیا گ��رووپ��ە زمانییە مەزنەكانی‬ ‫چاو بگرین‪ ،‬كە بەرهەمەكانی سەد كتێب یان ئەورووپای دەگرتەوە‪ .‬لە مەڕ زمانانی دیكەوە‬ ‫زیاتر بن‪ ،‬دێتە پێشێ كە ئەكادیمی ئەندامانی دەبوو ئەندامانی كۆمیتە لە ڕێی خوێندنەوەی‬ ‫كۆمیتەی نۆبڵ ڕابسپێرێت‪ ،‬بۆ نموونە سی دانە وەرگێڕدراوی بەرهەمی كاندیدەكانەوە‪ ،‬سەرەڕای‬ ‫لە گرینترین كارەكانی ئەو نووسەرە بخوێننەوە‪ .‬هەموو كەموكورتییەكانی ئەم شێوازە‪ ،‬دركێكیان‬ ‫لە نووسەرەكە بە دەست هێنابا‪ ،‬یانیش ئەوەی‬ ‫جامبەرسەنگ‪ :‬ئەركی ڕازداری كە بە توندی لە شارەزایانی بێالیەن كەڵك وەربگردرێت‪ .‬لەو‬ ‫جێبەجێ دەكرێت‪ ،‬لە الیەكەوە لەوانەیە ئەو كاتەدا‪ ،‬كاندیدگەلێك كە بە زمانی نائەورووپایی‪،‬‬ ‫باشییانەی هەبێت كە ئاماژەت پێی كردن‪ ،‬بەاڵم وەكوو عەرەبی‪ ،‬فارسی و چینی دەیاننووسی‪،‬‬ ‫لە الیەكی دیكەوە دەتوانێت ڕێ بۆ دەنگۆكان بە دەگمەن جێی باس ب��وون‪ .‬كەواتە گرووپی‬ ‫خۆش بكات‪ .‬بۆ نموونە جۆرە ڕەخنەیەك كە ش��ارەزای��ان��ی تایبەت بۆ پشكنین و داوەری��ی‬ ‫لە بڕێك لە ناوەندكاندا ب��رەوی هەیە ئەوەیە‪ ،‬بەرهەمی نائەورووپایی‪ ،‬دەكرێت گرووپێكی زۆر‬ ‫ئەكادیمی هۆگری چەپەكانە‪ ،‬بە تێڕوانین لە گرینگ بێت‪ .‬ئەم گرووپە چۆن گرووپێكە و لە چ‬ ‫چەند نموونەیەكی براوەی خەاڵتی نۆبڵ لەم چەند كەسانێك پێك هاتووە؟‬ ‫نۆبڵی ئەدەبی خەاڵتێك��ی ئەدەبییە كە بەس‬ ‫پیتێر ئینگلۆند‪ :‬شتەكە دەزانی چۆنە‪ ،‬ئێمە‬ ‫ساڵەی دواییدا‪ ،‬ئەم دەستەیە لە ڕەخنەكاران بۆ‬ ‫نموونە پێنەدانی نۆبڵ بە خۆرخێ لویس بۆرخیس هەمیشە ئەو ئیمكانەمان هەیە و س��وودی‬ ‫نهێنییانە‪ ،‬بەلێ پێ��وەرە ئەدەبییەكان��ی ب��ۆ گرینگ��ن و ئێم��ە‬ ‫وەردەگرین‪ ،‬كە زۆر جار بە جۆرێكی‬ ‫بە وەها هۆیەك هەژمار دەكەن‪.‬‬ ‫پیتێر ئینگلۆند‪ :‬من دەزانم بۆچوونی وا بوونیان شارەزایەكەوە‪ ،‬لە هەر كوێی دنیادا بێت‪ ،‬پێوەندی‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم پێم وایە ڕۆژبەڕۆژ كەمتر دەبنەوە‪ .‬دەگرین و داوای لێ دەكەین بۆچوونەكانی خۆی چارەیەكی جگە لەمەمان نییە‪ .‬ئەگەر ئەكادیمی‬ ‫ئەمە ڕاستە كە لە سەردەمی خزمەتی من لە لە بارەی فاڵن یان فیسار نووسەرەوە‪ ،‬یانیش‬ ‫جامبەرسەنگ‪ :‬ئەندامانی كۆمیتەی نۆبڵ چ ئەكادیمیدا خەاڵتی نۆبڵ بە سێ نووسەر دراوە لەوانەیە تایبمەندییەكانی فاڵن بەش یان فیسار ئەم خەاڵتە بە پێی پێوەری سیاسی ببەخشێت‪،‬‬ ‫كەسانێكن؟‬ ‫پیتێر ئینگلۆند‪ :‬لە ئێستادا ئەندامانی كۆمیتەی كە بە جۆرێك پێوەستە بۆ هۆگرایەتیی چەپەوە‪ .‬بەش لە بەرهەمی نووسەرێك‪ ،‬تەنانەت لە بارەی‬ ‫نۆبڵ برێتین لە‪ :‬پێر وەستبێری‪ ،‬كە نووسەر و پێنتەر‪ ،‬دوریس لیسینگ و ئەلفێردە ییلینك‪ ،‬كە بە بابەتگەلی زمانەوانیی نووسەرێكەوە‪ ،‬بە نووسراو تەواو هەڵەیە‬ ‫سەرۆكی كۆمیتەیە‪ .‬هۆراس ئینگداڵ‪ ،‬بەڕێوەبەری بڕوای زۆرینە نووسەرانێكی چەپن‪ ،‬بەاڵم دوو ساڵ بۆمان بنێرێت‪ .‬ئەم حاڵەتە كەم پێش هاتووە و‬ ‫پێشووی ئەكادیمی‪ ،‬نووسەر و ڕەخنەگەرە‪ .‬لەمەوبەر ئەم خەاڵتە بە ماریۆ بارگاس یۆسا درا‪ ،‬بۆ بە نووسەرانێكی تایبەتە‪ .‬لە ڕاستیدا بۆچوونی‬ ‫كاتارینا فۆرستنسۆن‪ ،‬شاعیرە‪ .‬كریستینا لۆگن‪ ،‬كە تەواو لیبڕاڵە‪ .‬پاش ئەوە دەگوترا ئەكادیمی شارەزایانە لە شارەزایانی هەموو دنیا دەخوازین‪ .‬و پێویستی بە شارەزایی زۆرە‪ .‬كەواتە ئاگەداری خۆماندا هەوڵ دەدەین لەگەڵ ئەورووپاتەوەرەیی‬ ‫دراماتیسینە‪ .‬شێل ئێسپمارك‪ ،‬پڕۆفیسۆری بە ڕاستدا وەرس��ووڕاوە‪ .‬ئەو بۆچوونانە ڕاست بەدەر لەمە‪ ،‬ئێمە پێوەندیمان لەگەڵ كتێبخانەی ئەم خاڵە الوازەیش هەین‪ ،‬تەنانەت كاتی داوەری خۆمدا شەڕ بكەین‪ .‬پێم وای��ە حاشاهەڵنەگرە‬ ‫ئەدەبیات‪ ،‬شاعیر و نووسەرە و منیش پیتێر نین‪ .‬ئەم پێوەرە سیاسییانە بوونیان نییە‪ .‬نۆبڵی نۆبڵیشدا هەیە‪ ،‬لەوێیشدا شارەزایانێك هەن‪ ،‬لە بارەی بەرهەمێكەوە یان بەرهەمگەلێكەوە‪ ،‬كە كاتێك لە ناوچەیەكی تایبەت لە جیهاندا چاو‬ ‫ئینگلۆند وەكوو سكرتێری هەمیشەیی ئەكادیمی ئەدەبی خەاڵتێكی ئەدەبییە كە بەس پێوەرە كە بەتوانان لە بوارە جیاوازە زمانەوانییەكاندا لە توانا و دەسەاڵتی زمانەوانیی ئەكادیمی بەرزتر بكەیتەوە و گەشە بكەیت‪ ،‬ئەو بەشە لە جیهان‬ ‫ئەدەبییەكانی بۆ گرینگن و ئێمە چارەیەكی جگە و كاری سەرەكییان سەرنجدان و وردبوونەوەیە بێت و نیازمەندی وەرگ��ێ��ڕان بین‪ ،‬ڕاستەوخۆ و فەرهەنگە‪ ،‬لە هەر شتێكی دیكە زیاتر لە تۆوە‬ ‫و ئەندامی جێگر‪.‬‬ ‫لەمەمان نییە‪ .‬ئەگەر ئەكادیمی ئەم خەاڵتە بە لە بابەتگەلی پێوەند بە زمانێكی دیاریكراوەوە‪ .‬وەرگێڕانی بەرهەمەكە ناخەینە بەردەم داوەرییەوە‪ ،‬نزیكە‪ .‬شتێك كە دەمەوێت بیڵێم ئەوەیە‪ ،‬هیچ‬ ‫ج��ام��ب��ەرس��ەن��گ‪ :‬ئ��ای��ا ئ��ەن��دام��ان��ی كۆمیتە پێی پێوەری سیاسی ببەخشێت‪ ،‬تەواو هەڵەیە‪ .‬ڕوون��ت��ر‪ :‬پێشنیارمان بۆ دەك��ەن‪ ،‬ف�ڵان یان بەڵكوو لە شارەزەیان كۆمەك دەخوزاین‪ ،‬كە لە بەرنامەیەك بوونی نییە‪ ،‬كە زمانحاڵی ئەوە بێت‪،‬‬ ‫نووسەرانی ئەورووپایی باشترین نووسەرەكانن‪،‬‬ ‫بەاڵم لە هەمووماندا جۆرێك كێشكردنی ڕۆحی‬ ‫هیچ بەرنامەیەك بوونی نییە‪ ,‬كە زمانحاڵی ئەوە بێت‪ ,‬نووسەرانی ئەورووپایی باشترین نووسەرەكانن بوونی هەیە‪ ،‬كە بۆ ئێمە درك و سەرنجڕاكێشیی‬ ‫ئەدەبیاتێك كە لە دەوربەرماندا هەیە‪ ،‬ئاسانترە‪.‬‬ ‫هەڵبەت شتێك كە وا هەوڵی بۆ دەدەین ئەوەیە‬ ‫لەگەڵیدا شەڕ بكەین و ئەم هەوڵە جۆرێك گۆڕانە‬ ‫تێكڕای بەرهەمی كاندیدەكان دەخوێننەوە‪ ،‬یان‬ ‫بە هێنانەپێشی ئەو پێوەرانە ئەكادیمی ناتوانێت فیسار كتێب بكڕین‪ ،‬یانیش سەرنج لەم یان بارەی وەرگێڕانەكەیشەوە بۆچوونی نووسراومان تا باوەشی خۆمان بۆ ئەو هەموو ئەدەبیاتە‬ ‫هەڵبژاردەیەكی لێ دەخوێننەوە؟‬ ‫پیتێر ئینگلۆند‪ :‬كاتێك لیستی كاندیدەكان درێژە بە كاری خۆی بدات‪ ،‬چونكە لە چوارچێوەی ئەو نووسەرە بدەین‪ .‬ئەم شارەزایانە هێندێك پێ بدەن‪ .‬ئەم بۆچوونە لە خۆگری ئەو بەشە لە س��ەرس��ام��ك��ەرە‪ ،‬ك��ە ل��ە جیهاندا دێنە ب��وون‪،‬‬ ‫كورت بووبێتەوە‪ ،‬دەبێت هەوڵ بدەین هێندەی ئەكادیمیدا دیدگای یەجگار جۆراوجۆری سیاسی كات بانگهێشت دەكرێن بۆ گوتاردان بۆ ئێمە‪ ،‬وەرگێڕانی بەرهەمە كە قابیل بە وەرگێڕانە‪ ،‬یان بكەینەوە‪.‬‬ ‫بگونجێت هەموو بەرهەمەكانیان بخوێنینەوە‪ ،‬بوونیان هەیە‪ .‬ئەگەر دیدگای سیاسی لەبەرچاو یان بۆ پێرسنڵی كتێبخانە‪ .‬ئەم شارەزایانە كە ئەو بەشە كە ئەگەری ئەوەی هەیە لە وەرگێڕادا‬ ‫بەاڵم هێندێك لە نووسەران بەرهەمی زۆریان هەیە‪ ،‬بگرین‪ ،‬ئێمە لێك هەڵدەوەشێن‪ ،‬بەرژوباڵو دەبین‪ .‬پێوەستن بە كتێبخانەوە‪ ،‬شارەزایانی هەمیشەیی لەناو چووبێت‪.‬‬ ‫لەوانەیە كۆمیتەی نۆبڵ فریای هەموویان نەكەوێت‪ ،‬ناكرێت‪ .‬ئێمە ناتوانین پێوەری وامان هەبێت‪ .‬ئێمەن‪ .‬جگە لەمانە هەروەك پێشتر گوترا‪ ،‬ئەگەر‬ ‫سەرچاوە‪:‬‬ ‫جامبەرسەنگ‪ :‬گرووپی زمانەكان‪ ،‬كە ئەكادیمی‬ ‫لەم دۆخەدا ئەگەری هەیە لە ئەكادیمیدا ئاماژە ڕێك بەم هۆیەوە كە ڕووبەری دیدی سیاسیی ناو پرسیار و بابەتەگەلی زیاتر بخرێنە ڕوو‪ ،‬پێوەندی‬ ‫دەكەین بە شارەزایانێكەوە كە لە شوێنێكی دنیادا دەسەاڵتی بە سەرەوە هەن‪ ،‬كامانەن؟‬ ‫بەوە بكرێت‪ ،‬كە ئەم بیست یان سی كتێبە لە ئەكادیمی یەجگار فراوانە‪.‬‬ ‫‪http://tahjam.wordpress.‬‬ ‫پیتێر ئینگلۆند‪ :‬فرەنسی‪ ،‬ئەڵمانی‪ ،‬ئیتاڵی‪،‬‬ ‫لە كیشوەرێكدا دەژی��ن و دەتوانن بۆ چارەی‬ ‫نووسەرێك بخوێننەوە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی لە كۆمیتەی‬ ‫ئیسپانی‪ ،‬چینی و ه��ەروەه��ا لە ئەكادیمیدا ‪v j u - p e t e r - /0 7 /0 1 /2 0 1 3 /c o m‬‬ ‫جامبەرسەنگ‪ :‬لە سایتی ئەكادیمیی سوێدا كێشەكەمان هاوكاریمان بكەن‪.‬‬ ‫نۆبڵ چاوەڕوان دەكرێت‪ ،‬ئەوەیە بااڵدەستییەكی‬ ‫ئەندامێكی دیكەمان هەیە‪ ،‬كە سااڵنی سەرەتای ‪296-englund/#comment‬‬ ‫تەواوی بەسەر بەرهەمەكانی نووسەری جێ¬نیازدا دەیخوێنینەوە‪ ،‬كە توانای زمانەوانیی ئەنیستیتیۆی‬ ‫جامبەرسەنگ‪ :‬لە ئێستادا دەبێت لە ئەكادیمیدا تەمەنی خۆی لە میسر بەسەر بردووە‪ ،‬بەاڵم خۆی‬ ‫نۆبڵ لە پەنجا ساڵی یەكەمی چاالكیی ئەم‬

‫هەوڵ دەدەین‬ ‫لەگەڵ ئەورووپا‬ ‫میحو ه ‌ر ی��ی‬ ‫خۆمان��دا ش��ەڕ‬ ‫بكەین‬

‫پێی وایە عەرەبییەكەی زۆر باش نییە‪ .‬بە بۆچوونی‬ ‫من‪ ،‬لە ئەكادیمیدا توانایەكی بەرزی زمانەوانی‬ ‫هەیە‪ ،‬كە بەس نییە و هەرگیزیش ناتوانێت بەس‬ ‫بێت‪ .‬لەبەر ئ��ەوەی زمانگەلی زۆر لە جیهاندا‬ ‫بوونیان هەیە و گرووپی زمانە سەرنجڕاكێشەكان‬ ‫كەم نین‪ ،‬پێوەندی بە شارەزایانەوە دەكەین‪.‬‬

‫توانای زمانەوانیی فراوانتر بوونی هەبێت‪.‬‬ ‫پیتێر ئینگلۆند‪ :‬بەڵێ‪ ،‬ئەم توانایە ڕووبەرێكی‬ ‫فراوانی هەیە‪ .‬پێم وای��ە لە ئەكادیمیدا ئێمە‬ ‫دەسەاڵتمان بەسەر دوازدە‪ -‬سێزدە زمانەوە هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەم ژمارەیە هەرگیز بەس نییە‪ .‬لەبەر ئەم‬ ‫هۆیە یارمەتی لە شارەزیانەوە وەردەگرین؛ بۆ‬ ‫نموونە هەم بۆ وەرگێڕانی بەرهەمێك‪ ،‬هەم بۆ‬ ‫جامبەرسەنگ‪ :‬پرسیارێكی دیكەم نییە‪ .‬بۆ‬ ‫داوەری لە بارەی وەرگێڕانەكەوە‪ .‬ئایا ئەو بەرهەمە‬ ‫دەرفەتی وەرگێڕان دەبەخشێت؟ لە وەرگێڕاندا چ خوێنەرانی گۆڤاری «نگاە نو» كە لەوپەڕی‬ ‫شتێك لەناو چووە؟ ئەمەیش زۆر زۆر دژوارە‪ .‬دنیادا باڵو دەكرێتەوە‪ ،‬پەیامێكتان هەیە؟‬ ‫پیتێر ئینگلۆند‪ :‬دەمەوێت ئەوە بڵێم‪ ،‬كە ئێمە‬ ‫ئێمە هەوڵ دەدەن ئەم دژوارییانە نەهێڵین‪ ،‬چونكە‬ ‫وەرگێڕان‪ ،‬هەروەك ئێوە دەیزانن‪ ،‬زۆر پێچەڵپێچە لە ستۆكهۆڵم و لە ئەكادیمی سوێددا‪ ،‬لە كاری‬

‫‪4‬‬

‫ذمارة (‪ )381‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫گەشتی زەمان لە جەستەی ڕێبوارێكی ماندوونەناسدا‬ ‫شانۆكار ناسرابوو‪ .‬هەرچەندە لە كرۆكدا‬ ‫شانۆكاربوو‪ ،‬تاكو لە دوا قۆناغی ژیانیدا‬ ‫بڕی��اری دا تەنی��ا وەكو ش��انۆكار كار‬ ‫بكات‪ .‬ئەو هەمیش��ە دەیگوت‪ :‬جیاوازی‬ ‫نێوان ش��انۆ و س��ینەما وەكو جیاوازی‬ ‫نێوان هاوس��ەر و دۆس��ت وایە بۆ پیاو‪،‬‬ ‫واتە پیاو هەرچەندە دۆس��ت بگرێت بێ‬ ‫سوودە‪ ،‬پاشان هەر دەگەڕێتەوە بۆ الی‬ ‫هاوس��ەرەكەی‪ .‬تۆش وەكو بێرگمان لە‬ ‫ناخدا خۆت بە ش��انۆكار دەزانی‪ .‬رەنگە‬ ‫ئەگەر تەمەنت درێژتر بوایە‪ ،‬تەواو خۆت‬ ‫بۆ ش��انۆ تەرخان دەكرد‪ .‬ئەمە خولیای‬ ‫هەموو شانۆكارێكی راستەقینەیە‪ ،‬چونكە‬ ‫شانۆكاری راس��تەقینە دەزانێت هونەری‬ ‫راستەقینە لە شانۆدایە‪ ،‬شانۆ جەوهەر و‬ ‫پوختەی ژیانە‪.‬‬

‫د‪.‬فازیل جاف‬ ‫كەم كەس وەكو م��ن دەیزانی چەند‬ ‫شەیدای هونەری شانۆیت‪ ،‬زۆرینەی ئەو‬ ‫خەڵكەی كە خەمب��ارن بۆت‪ ،‬لە رێگەی‬ ‫فیلم و دراماوە دەتناس��ن و خۆش��یان‬ ‫دەوێیت‪ ،‬لە چەندین فیلمدا دەركەوتیت‪،‬‬ ‫بەاڵم وەك هەر ئەكتەرێكی رەسەن شانۆ‬ ‫خۆشەویستی راستەقینەت بوو‪ ،‬شانۆ بۆ‬ ‫تۆ خەون و خولیاو ئامانج بوو‪ ،‬نهێنی ئەم‬ ‫ئەڤینە قووڵەت بۆ ش��انۆ گەلێك جار لە‬ ‫الی من دەدركاند‪ .‬بەاڵم ئەو راس��تیەیش‬ ‫ناكرێت فەرامۆش بكرێت كە تەلڤزیۆن تۆی‬ ‫فراوانتر بە خەڵكی كوردس��تان ناساند‪.‬‬ ‫سەرەڕای ئەو سەركەوتنەت وەكو ئەكتەر‬ ‫ل��ە بواری فیلم و درامادا‪ ،‬بەاڵم تاس��ەو‬ ‫س��ۆزت هەر بۆ شانۆ دەخرۆشا‪ .‬من لێت‬ ‫تێدەگەیشتم‪ ،‬دەمزانی ئەم خەم و خولیا‬ ‫و گیرۆدەیی��ەت‪ ،‬ئەم خۆشەویس��تییەت‬ ‫بۆ ش��انۆ‪ ،‬ئەوینێكی دووفاقەیە گەلێك‬ ‫كەڵ��ە هونەرمەندی پێ��ش تۆ دووچاری‬ ‫ب��وون‪ ،‬لەوان��ە س��ینەماكاری گەورەی‬ ‫جیه��ان‪ ،‬هونەرمەندی گەورەی س��وێد‬ ‫"ئینگمار بێرگمان" كە هاوكات ش��انۆكار‬ ‫و س��ینەماكار ب��وو‪ ،‬ب��ەاڵم كەمتر بە‬

‫م��ن و تۆ ل��ە س��اڵی حەفتاكاندا لە‬ ‫شانۆگەریی "پردی ئارتا"دا كارمان كرد‪،‬‬ ‫پاش ئ��ەوە دابڕانێك��ی هونەریی گەورە‬ ‫كەوتە نێوانمانەوە‪ .‬یەكێك لە خەونەكانت‬ ‫ئەوەب��وو جارێكی دیكە س��ەرلەنوێ لە‬ ‫داهێنانێكی شانۆییدا یەكبگرینەوە‪ ،‬هەر‬ ‫وەك چ��ۆن ل��ە " پردی ئارت��اد" دا بۆ‬ ‫یەكەمین ج��ار وەكو ئەكتەر و دەرهێنەر‬ ‫یەكم��ان گرت��ەوە‪ ،‬ئەزموون��ی ئارتا لە‬ ‫یادەوەری هەردووكماندا هەمیش��ە وەكو‬ ‫مۆمێكی بڵێسە زیندوو تیشكی دەدایەوە‪.‬‬ ‫نازانم بۆچی بەش��دارانی ئارتا وەكو تۆ‬ ‫ئەو وەف��ا و ئەمەكەیان بۆ ئەم بەرهەمە‬ ‫پیش��ان نەداوە؟ تۆ بڵێی��ت كاریگەریی‬ ‫لەسەر ئەوان نەبووبێت؟‬ ‫ل��ەم بیس��ت س��اڵەی راب��وردوودا‬ ‫ئەكتەرێك��ی بە بڕش��تی ب��واری دراما‬ ‫بووی��ت‪ ،‬بەاڵم تاس��ەت هەر بۆ ش��انۆ‬ ‫بوو‪ ،‬ش��انۆش بەو شێوەی تۆ دەتویست‬ ‫گەلێ��ك دوورەدەس��ت ب��وو‪ .‬تاس��ەی‬ ‫ش��انۆت دەكرد‪ ،‬چونك��ە دەتزانی هەر‬ ‫ئەكتەرێك گەر بیەوێت سەرل نوێ تواناو‬ ‫كەرەستەكانی خۆی وەكو جەستەو دەنگ‬ ‫رابهێنێت‪ ،‬دەبێت بگەڕێتەوە بۆ باوەشی‬ ‫ش��انۆ‪ .‬ئەم خواستەی تۆ بەسەرهاتێكی‬ ‫ئەكت��ەری بەناوبانگ "لۆرانس ئۆلیڤیە"م‬ ‫بیردەخات��ەوە‪ ،‬كە جارێكی��ان لە تافی‬ ‫كامڵبووندا خۆی ل��ە پێش دوو بژاردەدا‬ ‫بینی��ەوە‪ :‬فیلمێك��ی س��ینەمایی ك��ە‬

‫نوسه‌ر له‌گه‌ڵ جیهاد دڵپاک ‪2012‬‬

‫مۆنۆلۆگێك لەگەڵ جیهاددا‬

‫پاداش��تێكی زۆری س��ەدهەزار پاوەندی‬ ‫ئەو س��ەردەمەی بەریتانی��ای بەدەمەوە‬ ‫ب��وو‪ ،‬بەرانبەر بەوەش ش��انۆگەرییەكی‬ ‫هەشتا پاوەندی لە هەفتەیەكدا‪ .‬ئۆلیڤیە‬ ‫ش��انۆی هەڵبژارد‪ ،‬چونك��ە وەكو خۆی‬ ‫دەیگووت‪ :‬پێویستم بەوە بوو سەرلەنوێ‬ ‫راهێنان بكەم‪ ،‬وەكو ئەكتەر خۆم لەسەر‬ ‫تەكنیكی نواندن جۆش��بدەمەوە‪ .‬شانۆ‬ ‫ب��ۆ ئەوە قوتابخانەی راهێنابوو‪ ،‬چ وەكو‬

‫ت��ۆ‬

‫رك و كینەو ئێرەی��ی و دیدی نێگەتیڤ‬ ‫و پەس��تی و گومڕاییم��ان دووربخاتەوە‬ ‫و ئیلهامبەخ��ش بێ��ت بۆ س��ەرجەمی‬ ‫پڕۆسەی ژیان‪ .‬بەاڵم بەداخەوە نێوەندی‬ ‫ش��انۆییمان لە زۆر بۆن��ەو بەركەوتندا‬ ‫پێچەوانەكەی دەس��ەلمێنێت‪ .‬بەداخەوە‬ ‫كەمن ئەو كەس��انەی‪ ،‬كە وەكو تۆ دید‬ ‫و تێڕوانینی شادی لە هونەردا دەكەن بە‬ ‫چرای رووناككەرەوەی ژیان‪ ،‬چ بۆ خۆی‬

‫ب��ەدوای‬

‫حەقیقەت��دا‬

‫دەگەڕای��ت‪ ،‬وێڵ و ئاڵودەی راس��تی‬ ‫و جەوهەری ژی��ان بوویت‪ .‬ئەوەش‬ ‫خەم��ی راس��تەقینەی ش��انۆكارە‪.‬‬ ‫پرسیارەكانت سەبارەت بە حەقیقەتی‬ ‫ژیان لە ش��انۆدا‪ ،‬ب��ێ ئەوەی بەخۆت‬ ‫بزانی��ت‪ ،‬ب��ێ ئ��ەوەی هەندێ��ك جار‬ ‫تەنانەت زۆر لێی ق��ووڵ ببیتەوە‪ ،‬لە‬ ‫پرسیارەكانی س��ۆفۆكلیس دەچوو‪،‬‬ ‫دی��دار و دیمانەكان��ت‪ ،‬گەواهی��ی‬ ‫راس��تیی ئ��ەم بۆچوون��ەی منن‪ ،‬خۆ‬ ‫ئەگەر كەس��ێك ل��ەم بۆچوونەم بە‬ ‫گومان بێت‪ ،‬دەتوانێت بگەڕێتەوە بۆ‬ ‫دیمانەكانت‬ ‫ئەكتەر و چ وەكو مرۆڤ‪ ،‬پێم وایە شانۆ وەكو تاك و چ بۆ كۆمەڵگە‪.‬‬ ‫دەبێت وابێت‪.‬‬ ‫جارێ��ك ل��ە ش��انۆكارێكی ل��ە مەڕ‬ ‫دەبوایە جارێكی تر لە س��ەر ش��انۆ‬ ‫یەكبگرین��ەوە‪ ،‬بەداخ��ەوە دوا دیدارمان خۆمانیان پرس��ی‪ :‬ئەگ��ەر جارێكی تر‬ ‫كەوتە خەستەخانەو سەر نوێنی مەرگ‪ .‬بگەڕێتەوە بۆ سەرەتا‪ ،‬ئەگەر سەرلەنوێ‬ ‫بەدەم ئازارەوە‪ ،‬بە بیماری دیسانەوە ئەو پیش��ەیەك هەڵبژێریت‪ ،‬دیسانەوە شانۆ‬ ‫گلەییەت دووبارە كردەوە‪ :‬ئارەزووم بوو هەڵدەبژێرێت؟ گوتی‪ :‬نەخێر‪.‬‬ ‫وەاڵمەكەی تووش��ی سەرس��وڕمانی‬ ‫وەكو یاریدەدەری دەرهێنەر لە ش��انۆدا‬ ‫ك��ردم‪ ،‬چ��ۆن دەبێ��ت هونەرمەن��د لە‬ ‫كارت لەگەڵدا بكەم‪.‬‬ ‫ئێس��تا بەرانبەر بەو خواس��تەی تۆ هونەرەكەی پەشیمان ببێتەوە‪ .‬بەتایبەت‬ ‫ش��انۆكارێك كە بەهۆی شانۆوە ناسراوە‬ ‫هەست بە ئازار دەكەم‪.‬‬ ‫ت��ۆ یەكێكی��ت ل��ەو ش��انۆكارە و میللەتێ��ك رێ��زی ل��ێ دەگرێت و لە‬ ‫دەگمانەن��ەی ك��ە ش��انۆ ش��ادی پێ هیچی ك��ەم نیی��ە‪ ،‬بەاڵم ه��ەر تژییە‬ ‫دەبەخشیت‪ .‬شانۆكاری شادو بەختەوەر لە تاڵی و پەس��تی بەرانب��ەر بە ژیان‪.‬‬ ‫لە ش��انۆدا‪ ،‬بەداخ��ەوە زۆر دەگمەنن‪ .‬لەوەش كارەساتتر ئەوەیە‪ ،‬كە جارێكیان‬ ‫ژمارەی��ەك ل��ە ش��انۆكاران تەنان��ەت شانۆكارێك هەس��تی دەكرد كە تەمەنی‬ ‫ڕكیان لە پیش��ەكەی خۆیان دەبێتەوە‪ ،‬لە ش��انۆدا بە هەدەرچووە‪ ،‬دەنا ئەگەر‬ ‫پەش��یمانن لەوەی ش��انۆیان هەڵبژارد‪ ،‬ش��انۆكار نەبوایە‪ ،‬رەنگە ئێس��تا پلەی‬ ‫گلەی��ی لە بەختی خۆیان دەكەن ش��انۆ بەڕێوەبەری گشتی هەبوایە! كام سەرۆك‬ ‫بوو بە چارەنووسیان‪ ،‬هەربۆیەشە ڕكیان و كام وەزیر و كام بەڕێوەبەری گش��تی‬ ‫پلەی دەگاتە ش��انۆكارێكی راستەقینە؟‬ ‫لە یەكتر دەبێتەوە‪.‬‬ ‫راس��تە ت��ۆ وەكو خ��ۆت دووپاتت پێم س��ەیرە ش��انۆكارێك ك��ە خاوەنی‬ ‫دەك��ردەوە ل��ە ش��انۆدا پاش��خانێكی پاش��خانێكی ئەكادیمی بێت و بە هەموو‬ ‫ئەكادیمیت نەبوو‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا خۆت پێوەرێك پیش��ەمەند بێ��ت‪ ،‬داخ و خەم‬ ‫لەسەر ئاس��تی ش��انۆی كوردیدا وەكو بۆ ئ��ەوە بخ��وات‪ ،‬كە ئەگەر ش��انۆی‬ ‫كەسێكی پیشەمەند سەلماند‪ ،‬سەرەڕای هەڵنەبژاردبا ئێس��تا لە پێگەو پایەیەكی‬ ‫ئ��ەوەش‪ ،‬تۆ لە س��ۆنگەی س��ادەیی و بەرزترداب��وو‪ ،‬پلەوپای��ە "بەڕێوەبەری‬ ‫خاكەڕایی و میهرەبانی خۆتەوە هەمیشە گشتی"!‬ ‫ئەمان��ە ئەكادیمین و ت��ۆ ئەكادیمی‬ ‫ئ��ەوەت دووپ��ات دەك��ردەوە‪ ،‬ك��ە تۆ‬ ‫ئارەزوومەندیت نەك پیش��ەمەند‪ .‬بەاڵم نیت‪ ...‬بەاڵم تۆ هونەرمەندو ش��انۆكاری‬ ‫كەم كەس لە شانۆی كوردیدا ئەو ئەڤین راستەقینەیت‪.‬‬ ‫تۆ ب��ەدوای حەقیقەتدا دەگەڕایت‪...‬‬ ‫و خۆشەویس��تییەی تۆی هەیە بۆ شانۆ‪،‬‬ ‫دەڵێم كەم كەس‪ ،‬مەگەر كەس��انی وەكو وێ��ڵ و ئاڵودەی راس��تیی و جەوهەری‬ ‫ژیان بوویت‪ .‬ئەوەش خەمی راستەقینەی‬ ‫بەهەشتی عوسمان چێواری هاوڕێت‪.‬‬ ‫شانۆكارە‪ .‬پرس��یارەكانت سەبارەت بە‬ ‫كە دەڵێم ش��انۆ بۆ تۆ س��ەرچاوەی حەقیقەتی ژیان لە ش��انۆدا‪ ،‬بێ ئەوەی‬ ‫ش��ادی بوو‪ ،‬ئ��ەم تایبەتمەندییەی تۆم بەخ��ۆت بزانی��ت‪ ،‬بێ ئ��ەوەی هەندێك‬ ‫وەك��و چ��رای رووناه��ی دەروون��ت لە ج��ار تەنانەت زۆر لێی ق��ووڵ ببیتەوە‪،‬‬ ‫كارەكت��ەری تۆدا دەبینی‪ ،‬هونەر دەبێت لە پرس��یارەكانی س��ۆفۆكلیس دەچوو‪،‬‬ ‫ش��ادیبەخش بێت‪ ،‬داهێن��ان دەبێت لە دی��دار و دیمانەكانت‪ ،‬گەواهی راس��تی‬

‫ئەم بۆچوونەی منن‪ ،‬خۆ ئەگەر كەسێك‬ ‫لەم بۆچوونەم بە گومان بێت‪ ،‬دەتوانێت‬ ‫بگەڕێتەوە بۆ دیمانەكانت‪ .‬كە چۆن باس‬ ‫لە س��ۆراخی حەقیقەت دەكەیت‪ .‬لە الی‬ ‫ئەو ش��انۆكار جگە لەوەی كە داهێنەرە‪،‬‬ ‫پش��كنەرە و هەمیشە لە س��ۆراخدایە‪،‬‬ ‫سۆراخی حەقیقەت و ئاڵوودەی جوانی‪،‬‬ ‫تۆ ئەم راس��تیەت دەزانی بۆیە هەستت‬ ‫بە ش��ادی دەكرد و ئاسوودەیی خۆت لە‬ ‫س��ۆراخدا دەبینیەوە‪ ،‬تۆ بۆ یەك سات‬ ‫تەنانەت لە سەرەمەرگیش��دا نەبەزیت‪...‬‬ ‫لەو ساتەش��دا هەر پڕ بوویت لە هیوا و‬ ‫ئۆمید و گەشبینی‪.‬‬ ‫هونەر بۆ تۆ پرسیارەكانی بوون بوو‪.‬‬ ‫پرس��ی حەقیقەت‪ ،‬هەرچەن��د تۆ زیاتر‬ ‫جەختت لە س��ەر گەیشتن بە حەقیقەت‬ ‫دەكرد‪ ،‬تۆزێك كەمتر باس��ت لە جوانی‬ ‫دەك��رد‪ ،‬ئەم��ەش جیاوازیی��ەك بوو لە‬ ‫دی��د و بۆچوونمان‪ .‬ب��ەاڵم حەقیقەت لە‬ ‫هەم��وو قۆناغەكانی ژیان��ی هونەرییدا‪،‬‬ ‫ش��قڵێكی وجودییانەی هەب��وو لە الت‪،‬‬ ‫تەنانە لەوپەڕی باوەڕت بە ماركس��یەت‪،‬‬ ‫ت��ۆ باوەڕت بە حەقیق��ەت و بە توانایی‬ ‫ت��اك دەیبردیت��ەوە بۆ س��ەرچاوەكانی‬ ‫فیكری زواڵل��ی وجودیەت‪ .‬هەندێك جار‬ ‫ب��ەدەم گاڵتەوە پێ��م دەگووتی‪ :‬تەواو‪،‬‬ ‫تۆ كە س��ۆراغی حەقیق��ەت دەكەیت لە‬ ‫هون��ەردا و بە دوایدا وێڵیت‪ ،‬ئیدی رۆڵی‬ ‫ماركس��یزم لێرەدا تەواو دەبێت‪ ،‬چونكە‬ ‫ماركسیستەكان پێیان وایە كە حەقیقەت‬ ‫ل��ە الی كرێكار و عەمەلەی��ە‪ .‬بەاڵم تۆ‬ ‫ئ��ەم ناودژیەت بە خۆشەویس��تی تیمار‬ ‫دەكرد‪ ،‬هەر ئەمەش س��ەرچاوەی عیشق‬ ‫و خوشەویس��تیت بۆ شانۆ‪ ،‬هەر ئەمەش‬ ‫تۆ لەو ش��انۆكارانە ج��وودا دەكاتەوە‪،‬‬ ‫كە ئێستا پەش��یمانن لەوەی كە بەهۆی‬ ‫شانۆوە نەبوون بە بەڕێوەبەری گشتی!‬ ‫كە جەختت لەس��ەر حەقیقەت دەكرد‬ ‫خ��ودی ژیان خۆی گەورەترین حەقیقەت‬ ‫بوو بۆ تۆ‪ .‬ژی��ان وەكو خۆی و لێوانلێو‬ ‫و پڕ بەخ��ۆی بژێیت ئ��ەوە گەورەترین‬ ‫حەقیقەت��ی ژیانە‪ ،‬ژیان بۆ تۆ رووبارێك‬ ‫بوو ت��ۆی لەگەڵ خۆیدا دەبرد‪ ،‬تۆش بە‬ ‫شادییەوە خۆت دەدایە دەم رووبارەكەوە‪،‬‬ ‫هەس��تی نێگەتیڤ و ناخ��ی دوردۆنگ و‬ ‫دەماری گرژی و پەس��تی لە كەسایەتی‬ ‫ت��ۆدا نەبوو‪ ،‬بۆی��ە هەرگیز ب��ەرت بە‬ ‫رووباری ژی��ان نەدەگرت‪ ،‬تۆ حەقیقەتی‬ ‫ژیانت لەوەدا دەبینیەوە كە خۆت بدەیت‬ ‫ب��ە دەم رووبارەك��ەوەو ئەویش لەگەڵ‬ ‫خۆی��دا بتب��ات‪ .‬لەمەش��دا ئەوانەی كە‬ ‫ش��ادبوون بە ناسینت دەزانن چەند ئازاو‬ ‫بوێر بوویت‪.‬‬

‫لە نێوەندی هونەریماندا كە باس دێتە‬ ‫س��ەر باس��ی توانا و بەهرەی هونەری‬ ‫لەگ��ەڵ الیەن��ی جوانی كەس��ایەتی و‬ ‫مرۆڤایەت��ی‪ ،‬كەم كەس ب��ە وێنەی تۆ‬ ‫باس دەكرێت و ئام��اژەی پێ دەدرێت‪.‬‬ ‫بەكورتی نێوەندی ش��انۆییمان لە سەر‬ ‫كەم پرس كۆكن‪ ،‬بەاڵم لەس��ەر جوانی و‬ ‫میهرەبانی تۆ هەموو یەكدەنگن‪.‬‬ ‫دڵگەورەی��ی و س��ینگفراوانی و‬ ‫بەخش��ندەیی و دلۆڤانی��ت س��یمای‬ ‫كەسایەتیت بوو‪ .‬خەمی هەموو كەسێكت‬ ‫دەخوارد بێ ئ��ەوەی گوێ بدەی بەوەی‬ ‫كە كێ لە بەرانبەردا خەمی تۆ دەخوات‪.‬‬ ‫كە باسی خەمخۆر و سینگفراوانی تۆمان‬ ‫دەكرد‪ ،‬هەمیش��ە بە راونش��اد حەمەی‬ ‫موكری هاوڕێمان دەگوت‪ :‬ئێمە هەرچەند‬ ‫هەوڵبدەین لە خۆشەویستی و میهرەبانیدا‬ ‫ناگەین بە جیه��اد‪ .‬جیهاد لە هەموومان‬ ‫میهرەبانت��رە‪ .‬لە ئاگاییدا و بەبێ‌ ئاگایی‬ ‫كەست ئازار نەدەدا‪.‬‬ ‫لە "بەدەم چاوەڕوانی گۆدۆ"ی ساموێل‬ ‫بێكێت��دا‪ ،‬یەكێك لە دیالۆگەكان دەڵێت‪:‬‬ ‫فرمێسكەكانی بسڕەوە با هەست نەكات‬ ‫تەنیایە! راس��تە‪ ..‬تۆ فرمێسكی هەموو‬ ‫كەسێكت دەسڕیەوە‪ ،‬كەس لە گەڵ تۆدا‬ ‫هەستی بە تەنیایی نەدەكرد‪ ،‬بەاڵم ئەی‬ ‫كێ فرمێسكی تۆی دەسڕییەوە‪،‬‬ ‫ساڵی هەشتا‪ ،‬ئەو رۆژەی كە سلێمانیم‬ ‫بە ناچاری بەجێهێش��ت تاكو دواچركە و‬ ‫دوا داترازان و لێكبەردان لە گەڵمدابووی‪.‬‬ ‫ئەوە دوا دیدارم��ان بوو پێش ئەوەی‬ ‫گەش��تی تاراوگەم دەستپێبكەم‪ ،‬بۆیە لە‬ ‫هەندەرانیشدا هەمیشە هاوڕێ نزیكەكەی‬ ‫جاران��م بووی��ت‪ .‬پاش بیس��ت و چوار‬ ‫س��اڵ ژیان��ی تاراوگە‪ ،‬كە ب��ۆ جارێكی‬ ‫دی یەكم��ان گرتەوە‪ ،‬تۆ هەمان جیهادە‬ ‫میهرەب��ان و ئارامەكەی ج��اران بوویت‪.‬‬ ‫پاش بیس��ت و چوار ساڵ‪ ،‬ئەو ئێوارەیە‬ ‫لە ئیبراهیم خەلی��ل چاوەڕێت ئەكردم‪،‬‬ ‫هەشت كاتژمێر چاوەڕوانی‪ ،‬بێ پشوو بێ‬ ‫ن��ان و خۆراك‪ ،‬بێ ئ��ەوەی ماندووبوون‬ ‫و وەڕزب��وون و بێ تاقەتی��ت پێوە دیار‬ ‫بێت‪ ،‬ئەوەندەی نەبرد دیسانەوە چووینە‬ ‫ناو جیهانی شانۆ و باسی شانۆی جیهان‬ ‫و ش��انۆ لە كوردستان‪ .‬هەمان عیشق و‬ ‫شەیدایت‪ ،‬هەمان خەم بۆ شانۆ و هونەر‬ ‫لە دڵ و دەروونت جۆشی دەسەند‪.‬‬ ‫تۆ لە زۆر دیمانەدا باس��ی كاریگەریی‬ ‫م��ن دەكەیت لەس��ەر خ��ۆت‪ ،‬بەاڵم تۆ‬ ‫ئەو راس��تییە نازانی��ت‪ ،‬نازانیت كە چ‬ ‫كاریگەرییەكی ئینسانی قووڵت لە دڵ و‬ ‫دەروونی مندا بەجێهیشتووە‪ ،‬ئەگەر من‬ ‫ب��ۆرە كاریگەرییەكی هونەریم لە الی تۆ‬ ‫هەبووبێت‪ ،‬بەاڵم كاریگەریی ئینسانی تۆ‬ ‫ل��ە دڵ و دەروونی م��ن و هاوڕێیەكانتدا‬ ‫گەورەترە‪ ،‬تۆ نموونەی كەسێكی تژی لە‬ ‫پاكی و میهرەبانی و دوور لە دەمارگرژی‬ ‫و پەستی بوویت‪ ،‬نەك تەنیا لە هونەردا‪،‬‬ ‫بگرە لە تێكۆش��ان و كاری سیاسیشدا‪،‬‬ ‫رێ��زت ل��ە دژە رای خ��ۆت دەگ��رت و‬ ‫بەرانب��ەرت پ��ێ قبووڵبوو‪ .‬ب��ێ رێزیت‬ ‫بەرانبەر بە هیچ الیەنێك نەدەنواند‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیەش كە كۆچت كرد‪ ،‬هەموو الیەنەكان‬ ‫سەرەڕای ناكۆكیی سیاسییان لە پرسەی‬ ‫تۆدا هاوخەم و پەرێشان بوون‪.‬‬ ‫تۆش وەكو زامدار هەمیش��ە زیندوو‪،‬‬ ‫لە هۆش��مەندی و ترۆپكی ئاگاییدا دڵی‬ ‫كەست نەڕەنجاندووە‪.‬‬

‫كە پڕۆژەی كاركردنم لەس��ەر شانۆیی‬ ‫پردی ئارتا لە س��اڵی ‪1978‬دا لە تیپی‬ ‫نواندنی س��لێمانی دەستپێكرد‪ ،‬ئەو دەم‬ ‫ت��ۆ ئەندامی تیپ��ی نواندنی س��لێمانی‬ ‫نەبووی��ت‪ .‬زۆرت پێ خۆش بوو پێكەوە‬ ‫كاربكەین‪ .‬داوام لە دەس��تەی كارگێڕی‬ ‫تی��پ ك��رد ك��ە رەزامەندبن لەس��ەر‬ ‫بەش��داریكردنت ل��ە بەرهەمەكە‪ ،‬تیپی‬ ‫نواندن زۆر بە گەرمییەوە پێش��وازییان‬ ‫لێ كردی‪ .‬ئێمەی كەركووكیانی ئاوارەی‬ ‫دەس��تی رژێمە س��تەمكارەكانی بەغدا‪،‬‬ ‫ئەوانەی كە وەكو من و تۆ و عەلی كەریم‬ ‫و جەلیل زەنگەن��ە‪ ،‬و گەلێكی دیكەیش‬ ‫ئامێزی شاری سلێمانی نیشتیمان و شارو‬ ‫سمكۆ ناكامی هاوڕێمان لە دوا نامەیدا‬ ‫واڵت و النكی داهێنان بوو بۆمان‪.‬‬ ‫لە پڕۆڤەكانی پ��ردی ئارتادا‪ ،‬هەموو دەرب��ارەی ت��ۆ دەڵێت‪ :‬كۆچ��ی دوایی‬ ‫رۆژێك ئەوەت دەسەلماند كە ئەكتەرێكی ئ��ەم برادەرەم��ان تەواو ئارام��ی لەبەر‬ ‫پشكنەریت و بەردەوام لەسۆرخدایت‪ .‬لە بڕیم‪ ...‬جیهاد ه��ەردەم لە بیرەوەریمدا‬ ‫هەموو پڕۆڤەیەك��دا بیرۆكەیەكی تازەت ئەمێنێت وەكو هونەرمەندێكی بەهرەدار‪،‬‬ ‫دەدۆزیی��ەوەو فۆرمێكی نوێت دادەهێنا‪ ،‬هاوڕێیەك��ی دڵس��ۆز و ئینس��انێكی بە‬ ‫هاوكاتیش خوینەر و خویندەوارێكی باشی ئەخالق‪.‬‬ ‫ئەمە س��ۆزی هەموو كەسێكە كە تۆی‬ ‫شانۆ بوویت‪ .‬وا بزانم لە ناو شانۆكارانی‬ ‫نەوەی خۆت و نەوەكانی و پاشتریش��دا تەنانەت بۆ یەك رۆژ ناسیبێت‪.‬‬ ‫كەس نەیدەتوانی نكۆڵ��ی لە فراوانی و‬ ‫دەوڵەمەندی زانیاری رۆشنبیریت بكات‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )381‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫هاری پۆتەر‬

‫‪5‬‬

‫ئەفسانەی جیهانی كتێب‬ ‫ئامادەكردنی‪ :‬ڕەخنەی چاودێر‬ ‫هاری پۆتەر ئ��ەو زنجیرە ڕۆمانە بوو‬ ‫كە جەی كەی ڕۆلینگ‪ ،‬خانمە نووسەری‬ ‫ئینگلی��ز‪ -‬خانمێك ك��ە ڕۆژێك لە ڕۆژان‬ ‫بە یادیا نەهاتبوو دەبێتە ئەو نووس��ەرە‬ ‫دیار و بەرچاوە‪ -‬نووسی و پێشوازییەكی‬ ‫سەرس��ووڕهێنەری لێكرا‪ .‬ئ��ەو ڕۆمانە‬ ‫ك��ە تێكەڵەیەك��ە لە چیرۆك��ی نهێنی‪،‬‬ ‫فانتازی��ا‪ ،‬چیرۆكی خەیاڵ��ی بۆ گەنجان‬ ‫و گەورەس��ااڵن‪ ،‬ڕیالیزم��ی جادووی��ی‪،‬‬ ‫حیكایەت دەرب��ارەی ئایندە و ڕووداوی‬ ‫پۆلیس��ی‪ ،‬هەر لە یەكەم بەرگییەوە كە‬ ‫ساڵی ‪ ١٩٩٧‬لە الیەن بنكەی وەشاندنی‬ ‫بلوومس��بوری ل��ە بەریتانی��ا و خانەی‬

‫هاری‬ ‫هاری‬ ‫هاری‬ ‫هاری‬ ‫هاری‬ ‫هاری‬ ‫هاری‬ ‫هاری‬

‫پۆتەر‬ ‫پۆتەر‬ ‫پۆتەر‬ ‫پۆتەر‬ ‫پۆتەر‬ ‫پۆتەر‬ ‫پۆتەر‬ ‫پۆتەر‬

‫و‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫و‬

‫كتێبەكە بفرۆشرێت و ببێتە پڕفرۆشترین‬ ‫كتێب��ی مێ��ژوو و وەربگێڕدرێت بۆ ‪٦٧‬‬ ‫زمانی دنیا و چوار بەشی دوایی كتێبەكە‬ ‫ببێ��ت بە خێراترین كتێب لە فرۆش��تندا‬ ‫ب��ە درێژایی مێژوو‪ .‬ئ��ەو كتێبە جگە لە‬ ‫وەرگێڕانی بۆ زمانە زۆر دیارەكانی دنیا‪،‬‬ ‫وەرگێڕدراوە بۆ س��ەر زۆر زمانی دیكەی‬ ‫لە باب��ەت ئازەربایجانی‪ ،‬ئوردو‪ ،‬هیندی‪،‬‬ ‫عەرەب��ی‪ ،‬ئۆكران��ی‪ ،‬ئەلبان��ی وێڵزی‪،‬‬ ‫ئەفریكان��ی‪ ،‬بەنگالی‪ ،‬ڤێتنامی‪ ،‬توركی‪،‬‬ ‫التیڤی و تەنانەت بۆ س��ەر زمانی التینی‬ ‫و گریكیی كۆنیش‪.‬‬ ‫بە‬ ‫گرێچن��ی س��ەرەكیی ڕۆمانەك��ە ‌‌‬ ‫دەوری هەتیوێك��دا دەس��وڕێتەوە كە لە‬ ‫تەمەنی یانزە س��اڵیدا بۆی دەردەكەوێت‬ ‫كە ئەو جادووگەرێك��ە و كەوتووەتە ناو‬ ‫جیهانی ئاسایی خەڵكانی ناسیحرییەوە‪.‬‬ ‫تواناكەی وای لێدەكات پەیوەست بێت بە‬

‫دایڕش��تووە‪ .‬ئەو كەشوهەوایەی ڕۆلینگ‬ ‫ل��ەو ڕۆمان��ەدا خولقاندوویەتی هەم بە‬ ‫تەواوی لە واقیع دوورە و هەم بە توندی‬ ‫بە واقیعەوە بەستراوە‪ .‬ئێمە لە چیرۆكی‬ ‫فانتازی نارنی��ادا جیهانێك��ی فەنتازی‬ ‫دەبینین كە ئالتەرناتیڤی جیهانی ئاسایی‬ ‫ئێمەی��ە و ل��ە چیرۆك��ی ‹خوداوەندی‬ ‫ئەڵقەكان›دا ڕووبەڕووی كەشوهەوایەكی‬ ‫پڕج��ادوو و نهێنیئامێزی ڕابردوو دەبین؛‬ ‫ل��ە كاتێكدا جەی كەی ڕۆڵینگ لە هاری‬ ‫پۆت��ەردا جیهانێك��ی خولقان��دووە كە‬ ‫هاوتەریب لەگەڵ جیهانی ئاسایی ئێمەدا‬ ‫دەڕوات‪ .‬جیهانی هاری پۆتەر جیهانێكە‬ ‫ه��ەم لەندەنی واقیعی تێدایە و هەم پڕە‬ ‫لەو جادەوبان و قەاڵ ئەفسوناوییانەی كە‬ ‫چاوی خەڵكانی ئاسایی نایانبینێت‪.‬‬ ‫ڕۆڵینگ دەنووس��ێت‪« :‬كتێبەكانم بە‬ ‫گشتی دەربارەی مردنن‪ .‬بە مردنی دایك‬

‫بەردی فەیلەسووفەكان‪ .‬ساڵی ‪ ١٩٩٧‬نووسراوە‪ .‬ساڵی ‪ ٢٠٠١‬كراوە بە فیلم‪.‬‬ ‫كۆشكی نهێنییەكان‪ ١٩٩٨ .‬نووسراوە و ساڵی ‪ ٢٠٠٢‬كراوە بە فیلم‪.‬‬ ‫زیندانیی ئەزكابان‪ ١٩٩٩ .‬نووسراوە و ‪ ٢٠٠٤‬كراوە بە فیلم‪.‬‬ ‫جامی ئاگر‪ ٢٠٠٠ .‬نووسراوە و ‪ ٢٠٠٥‬كراوە بە فیلم‪.‬‬ ‫مۆڵگەی قەقنەس‪ ٢٠٠٣ .‬نووسراوە و ‪ ٢٠٠٧‬كراوە بە فیلم‪.‬‬ ‫شازادەی دووڕەگ‪ ٢٠٠٥ .‬نووسراوە و ‪ ٢٠٠٩‬كراوە بە فیلم‪.‬‬ ‫پیرۆزییە مەرگبارەكان (بەشی یەك) ‪ ٢٠٠٧‬نووسراوە و ‪ ٢٠١٠‬كراوە بە فیلم‪.‬‬ ‫پیرۆزییە مەرگبارەكان (بەشی دوو) ‪ ٢٠٠٧‬نووسراوە و ‪ ٢٠١١‬كراوە بە فیلم‪.‬‬

‫وەش��اندنی ئارس��ەر ئ��ەی لیڤای��ن لە‬ ‫ئەمەریكا چاپ و باڵو كرایەوە‪ ،‬دەركەوت‬ ‫بە ش��ێوەیەكی نائاس��ایی پێش��وازیی‬ ‫لێدەكرێت لەالیەن خوێنەرانەوە‪ .‬سەرنجی‬ ‫زۆری دەچێتە سەر لەالیەن ڕەخنەگرانی‬ ‫ئەدەبیی��ەوە و ل��ە رووی ماددییش��ەوە‬ ‫نووسەرەكەی – كە نەك هەر دەوڵەمەند‬ ‫نەبوو بگرە جاروبار پش��تی بە یارمەتیی‬ ‫دەوڵەت دەبەس��ت بۆ ژی��ان‪ -‬دەكات بە‬ ‫ملیۆنێر‪.‬‬ ‫ئەو كاتەش كە لە ساڵی ‪ ٢٠٠١‬ستیڤ‬ ‫كلۆڤز یەكەم بەشی و چوارەم و شەش و‬ ‫حەوت و هەشتی ئامادە كرد بۆ سینەما‬ ‫و مایكل گۆڵدنبێرگیش بەشی شەشەم‪,‬‬ ‫ئیتر ئەوەندەی ت��ر ناوبانگی فیلمەكە و‬ ‫ڕۆمانەك��ە و نووس��ەرەكەی تەقاندەوە‪.‬‬ ‫ئەوە ناوبانگی دەرهێنەرەكانی فیلمەكان‬ ‫و ئ��ەو ئەكت��ەرە زۆر گەنجانەی [دانیاڵ‬ ‫رادكلیف‪ ،‬ڕوپێرت گرینت و ئێما واتسۆن]‬ ‫ڕۆڵیان تێدا بینی‪ ,‬لەوالوە بوەستێت‪.‬‬ ‫كتێبەكە س��ەربوردەی سەركێش��ی و‬ ‫س��ەفەری پڕ ڕووداوی جادووگەرێكە بە‬ ‫ناوی هاری پۆتەر و هاوڕێكانی هێرمیۆنی‬ ‫گرانگەر و ڕۆناڵد ویزلی كە سەرجەمیان‬ ‫قوتابی��ی قوتابخانەیەك��ی جادووگەرین‬ ‫بە ناوی قوتابخانەی س��یحر و جادووی‬ ‫هۆگوارتسەوە‪ .‬هاری پۆتەر و هاوڕێكانی‬ ‫ب��ە هەمان نەفەس��ی گلگامێش��ەوە لە‬ ‫هەوڵی گەڕاندان بە دوای نەمریدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەگ��ەر ئام��رازی گلگامێ��ش گەڕانێكی‬ ‫ئاس��ایی و چاوەڕوانیكردنی ڕێكەوتێكە‬ ‫بۆ دۆزین��ەوەی دەرمانێك ب��ۆ نەمری؛‬ ‫ئەوا ئامرازی ه��اری پۆتەر و هاوڕێكانی‬ ‫پەنابردن��ە بۆ ج��ادوو و قووڵكردنەوەی‬ ‫توانای جادووگەرانەیە بۆ دەستگەیشتن‬ ‫بە نەمری‪.‬‬ ‫لێرەوەیە داگیركردن و كۆنترۆڵكردنی‬ ‫كەسانی ناس��یحری و پایەماڵكردنی هەر‬ ‫ش��تێك كە ڕێگا لەو خواستەیان بگرێت‬ ‫دەبێت��ە ڕۆتینێكی ئاس��ایی‪ .‬ئەو تۆنە‬ ‫تاریكەی ڕۆمانەكە یەكێكە لەو خااڵنەی كە‬ ‫دەبێتە بابەتی ڕەخنەی توند بەو پێیەی‬ ‫ڕۆمانە‌كە بۆ كەس��انی گەنج و هەرزەكار‬ ‫نووس��راوە‪ .‬ج��ەی ك��ەی ڕۆڵین خۆی‬ ‫دەڵێت تێمای سەرەكیی كتێبەكە مەرگە؛‬ ‫دیارە بەدوایدا تێم��ای تریش دێن وەكو‬ ‫ناحەقانیبوون و گەندەڵ��ی‪ .‬بەاڵم ئەوە‬ ‫ڕێگەی ل��ەوە نەگرت ‪ ٤٥٠‬ملیۆن دانە لە‬

‫قوتابخانەی هۆگوارتزەوە بۆ جادووگەری‬ ‫و پەرەپێدان��ی توانای جادوویی خۆی بۆ‬ ‫فێرب��وون و دەوڵەمەندكردنی تەكنیك و‬ ‫ئەزموونەكانی جادووگەری‪ .‬بە تێپەڕینی‬ ‫ه��اری پۆتەری الو بە س��ااڵنی تەمەنی‬ ‫هەرزەكاریدا‪ ،‬فێردەبێت بەسەر ئەو گرفتە‬ ‫كۆمەاڵیەتی و س��ۆزداری و سیحرییانەدا‬ ‫زاڵ بێت كە دێنە ڕێگەی‪ .‬دیارە هاری بۆ‬ ‫زاڵبوون بەسەر ئەو گرفت و تەحەدایانەی‬ ‫دێنە ڕێگای‪ ,‬زۆر جار بە توانای سیحری‬ ‫ب��ە هێزی خ��ۆی پێش��ێلی هەندێك لە‬ ‫ڕێس��اكانی قوتابخانەكە دەكات‪ ،‬ئەمەش‬ ‫دەیخات��ە بەردەم مەترس��یی س��زادانی‬ ‫لەالیەن پڕۆفێسۆرەكانی قوتابخانەكەوە‪.‬‬ ‫هەر یەكێك لەو كتێبانە بەش��ێكی ژیانی‬ ‫هاری پۆتەرمان بۆ باس دەكەن‪ .‬بەشێكی‬ ‫گرنگی ئەزموون و ڕووداوەكانی ڕۆمانەكە‬ ‫لە نێوان سااڵنی ‪ ١٩٩١‬بۆ ‪ ١٩٩٨‬ڕوودەدەن‬ ‫لەگەڵ ئەو هەموو یادەوەرییانەی هاری كە‬ ‫لە ڕێگەی تەكنیكی فالشباكەوە نووسەر‬

‫و باوكی هاری پۆتەر دەس��ت پێدەكەن‪.‬‬ ‫لەو ڕۆمان��ەدا دەبینین ڤۆڵدیمۆرت خوو‬ ‫بەوەوە دەگرێت هەوڵی داگیركردنی مردن‬ ‫بدات و نەمری بەدەس��ت بهێنێت بە هەر‬ ‫نرخێك بێت؛ كە ئ��ەوەش ئامانجی هەر‬ ‫كەسێكە لە سیحردا كار بكات‪ .‬لێرەوەیە‬ ‫تێدەگ��ەم بۆچ��ی ڤۆڵدیم��ۆرت هەوڵی‬ ‫دەستبەسەراگرتنی مردن دەدات؛ چونكە‬ ‫هەموومان لە مردن دەترسین‪».‬‬ ‫ڕۆڵینگ پێی وایە پەیامی ئەخالقیی ئەو‬ ‫ڕۆمانە روونە‪ .‬كلیلی تێگەیشتن الی ئەو‬ ‫هەڵبژاردنی یەكێكە لەو دوانە؛ ئەوانیش‬ ‫چی ڕاس��تە و چی ئاسانە‪« ،‬چونكە‪...‬‬ ‫س��تەمكاری ئاوا دەس��تی پێك��ردووە‪،‬‬ ‫بەوەی خەڵك بێباكە و ڕێگەیەكی ئاسان‬ ‫هەڵدەبژێ��ن و كاتێ��ك دەزان��ن خۆیان‬ ‫خستووەتە ناو چەڵەمەیەكی قووڵەوە‪».‬‬ ‫«من لە تەمەنی ش��ەش س��اڵیمەوە‬ ‫بە بەردەوامی نووس��یوومە‪ ،‬بەاڵم قەت‬ ‫هێن��دەی ئ��ەو كات��ە دڵگ��ەرم نەبووم‬

‫دەرب��ارەی نووس��ین‪ .‬زۆر‬ ‫ب��ە س��ادەیی دانیش��تم‬ ‫و بی��رم ك��ردەوە‪ ،‬چ��وار‬ ‫كاتژمێر شەمەنەفەرەكەمان‬ ‫دوا ك��ەوت و هەم��وو‬ ‫وردەكاریی��ەكان لەن��او‬ ‫س��ەرمدا تەقین��ەوە و ئەو‬ ‫ك��وڕە باریك��ە‪ ،‬ق��ژڕەش‬ ‫و چاویلك��ە لەچ��اوە‪-‬‬ ‫ه��اری پۆتەر‪ -‬كە پێش��تر‬ ‫نەیزانیبوو جادووگەرە زیاتر‬ ‫و زیاتر ڕاس��تەقینە دەبوو‬ ‫بۆم‪».‬‬ ‫ڕۆڵین��گ س��اڵی ‪١٩٩٥‬‬ ‫دەستنووس��ی ‹هاری پۆت��ەر و بەردی‬ ‫فەیلەسووفەكان› دەنێرێت بۆ ژمارەیەك‬ ‫لە باڵوكەرەوەكان‪ .‬دوای ئەوەی هەش��ت‬

‫پاوەندی پێش��ەكی بدات بە ڕۆڵینگ بۆ‬ ‫باڵوكردنەوەی كتێبەك��ەی‪ ،‬كە بێگومان‬ ‫ئەوە پارەیەكی ك��ەم بوو بەاڵم ڕۆڵینگ‬

‫ب��ەاڵم س��ااڵنی نائومێ��دی ڕۆڵینگ‬ ‫ب��ە تەنیا هەر س��ەردەمی ه��ەرزەكاری‬ ‫نەبوو‪ ،‬بەڵكو ئ��ەو دوای ئەوەی لەگەڵ‬

‫كتێبەك��ە س��ەربوردەی سەركێش��ی و س��ەفەری پ��ڕ‬ ‫ڕووداوی جادووگەرێكە بە ناوی هاری پۆتەر و هاوڕێكانی‬ ‫هێرمیۆنی گرانگەر و ڕۆناڵد ویزلی كە سەرجەمیان قوتابیی‬ ‫قوتابخانەیەك��ی جادووگەری��ن بە ناوی قوتابخانەی س��یحر‬ ‫و جادووی هۆگوارتس��ەوە‪ .‬هاری پۆت��ەر و هاوڕێكانی بە‬ ‫هەمان نەفەسی گلگامێشەوە لە هەوڵی گەڕاندان بە دوای‬ ‫نەمریدا‪ ،‬بەاڵم ئەگەر ئامرازی گلگامێش گەڕانێكی ئاسایی‬ ‫و چاوەڕوانیكردنی ڕێكەوتێكە بۆ دۆزینەوەی دەرمانێك بۆ‬ ‫نەم��ری؛ ئەوا ئامرازی هاری پۆت��ەر و هاوڕێكانی پەنابردنە‬ ‫ب��ۆ ج��ادوو و قووڵكردن��ەوەی توان��ای جادووگەرانەیە بۆ‬ ‫دەستگەیشتن بە نەمری‬

‫دەزگای وەشاندنی كتێب ڕەتیدەكەنەوە‪ ،‬بنكەكان��ی وەش��اندن زۆر نائومیدی��ان‬ ‫دەزگای بلومس��بیری ڕازی دەبێت ‪ ٢٥٠٠‬كردبوو‪ ،‬بۆیە رازی دەبێت‪.‬‬ ‫ڕۆڵینگ زۆرجار ب��ە منداڵی چیرۆكی‬ ‫فانتاسیی نووسیوە‪ ،‬كە بۆ خوشكەكەی‬ ‫دەیخوێن��دەوە و لەو بارەی��ەوە دەڵێت‪:‬‬ ‫«ئێس��تاش لەبیرم��ە چیرۆكێك��م ب��ۆ‬ ‫خوشكەكەم گێڕایەوە‪ ،‬كە لەو چیرۆكەدا‬ ‫خوش��كەكەم دەچێت��ە ن��او كوالن��ەی‬ ‫كەروێشكێكەوە و ش��یلكی بۆ دەبات»‪،‬‬ ‫ئینج��ا دەڵێ��ت‪« :‬یەكەم چی��رۆك كە‬ ‫نووسیم پێنج یان شەش سااڵن بووم كە‬ ‫دەربارەی كەروێش��كێك بوو سوورێژەی‬ ‫لێدێت و لەالیەن هاوڕێكانییەوە سەردانی‬ ‫دەكرێ��ت و لەناویاندا هاوڕێیەكی هەنگی‬ ‫هەیە و پێی دەڵێن خانمی هەنگ‪».‬‬ ‫ڕۆڵینگ دەربارەی سااڵنی هەرزەكاری‬ ‫خۆی ل��ە چاوپێكەوتنێك��دا لەگەڵ ‹زە‬ ‫نیووۆركەر› دەڵێ��ت‪« ،‬من زۆر دڵخۆش‬ ‫نەبووم‪ ،‬پێم وایە س��ااڵنێكی نەهامەتیی‬ ‫تەم��ەن بوو‪ ».‬ڕۆڵین ل��ە ماڵەوە ژیانی‬ ‫خەمناك ب��وو‪ ،‬دایكی نەخ��ۆش بوو و‬ ‫پەیوەندی��ی ڕۆڵین��گ لەگ��ەڵ باوكیدا‬ ‫خ��راپ بوو‪ .‬ڕۆڵینگ دەربارەی س��ااڵنی‬ ‫نەوجەوان��ی دەڵێ��ت‪« :‬هێرمیۆن (ئەو‬ ‫كاراكت��ەرەی هەموان ل��ە ڕۆمانی هاری‬ ‫پۆتەردا دەیناس��ن) تا رادەیەك لەسەر‬ ‫كاراكت��ەری ئەو س��ااڵنەی خ��ۆم بنیاد‬ ‫نراوە‪ .‬هێرمی��ۆن كاریكاتێری خۆمە لەو‬ ‫كاتەدا كە یانزەس��ااڵن ب��ووم‪ ،‬من بەو‬ ‫سااڵنەوە شانازی ناكەم‪».‬‬

‫مێ��ردی یەكەمی جیا دەبن��ەوە‪ -‬حەوت‬ ‫س��اڵ دوای ئەوەی زانكۆ تەواو دەكات‪-‬‬ ‫خۆی لە بەردەم «گەورەترین شكست»‬ ‫وەك خۆی ن��اوی لێن��اوە دەبینێتەوە‪.‬‬ ‫هاوس��ەرگیرییەكەی كۆتای��ی پێدێ��ت‪،‬‬ ‫بێكار دەبێت بە خۆی و بە منداڵێكەوە‪,‬‬ ‫بەاڵم ئەو شكس��تە لە كتێبی ‹س��وودە‬ ‫پەراوێزییەكانی شكس��ت›ـدا‪ ,‬س��اڵی‬ ‫‪ ،٢٠٠٨‬وەك ئازادبوونێك ناوزەد دەكات‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەو شكس��تە ب��ەردەوام نەبوو‪،‬‬ ‫جەی ك��ەی ڕۆڵینگی��ش وەك زۆربەی‬ ‫داهێنەرانی تر‪ ،‬ساتەوەختی نائومێدی و‬ ‫شكستی گۆڕای بۆ دۆخێكی داهێنەرانە‪.‬‬ ‫س��اتەوەختی داهێنەرانەش لەو خاڵەوە‬ ‫دەس��تی پێك��رد كە ئ��ەو ل��ە ڕێگەی‬ ‫مانچس��تەر بۆ لەندەن بە ش��ەمەنەفەر‪،‬‬ ‫دوای ئ��ەوەی ش��ەمەنەفەرەكەیان چوار‬ ‫كاتژمێ��ر دوادەكەوێ��ت‪ ،‬دادەنش��ێت و‬ ‫ل��ە بیركردنەوەیەكی قووڵ��دا دەروازەی‬ ‫گەورەی داهێنان بەس��ەر خۆی و دنیادا‬ ‫دەكاتەوە‪« :‬بەڕاس��تی نازان��م ئایدیاكە‬ ‫لە كوێوە هات‪ .‬لە ‹هاری›یەوە دەس��تی‬ ‫پێك��رد‪ ،‬ئینجا هەموو ئ��ەو كاراكتەر و‬ ‫بارودۆخان��ە بۆ ناو س��ەرم هورووژمیان‬ ‫كرد‪ ».‬ئەوە قس��ەی ڕۆڵینگە كە باسی‬ ‫ئیلهامی ئەو ڕۆمان��ەی دەكات‪ .‬ئیلهامی‬ ‫ڕۆمانەكە‪ ،‬كە دەرب��ارەی كوڕیژگەیەكە‬ ‫دەچێتە قوتابخانەی جادووگەریی‪ ،‬لەناو‬ ‫شەمەنەفەرێكدا بۆی دێت‪ ،‬ئەو كاتەی لە‬ ‫مانچستەرەوە ڕووەو لەندەن دەچێت‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ذمارة (‪ )381‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫نووسەری كافكا لە كەنار دەریا‪:‬‬

‫كاتێك لە بارەی ڕاكردنەوە دەنووسم‪ ،‬لە بارەی خودی خۆم دەنووسم‬ ‫سازدانی‪ :‬مایك گرۆسیكاسۆفەر‬ ‫و‪ .‬لە ئینگلیزییەوە‪ :‬ماردین ئیبراهیم‬ ‫‪1-2‬‬

‫نووس��ەری یابان��ی‪ ,‬هارووك��ی مۆراكامی‪ ،‬وەرزش��ی ڕاكردنیش‬ ‫دەكات‪ .‬یادەوەرییەكان��ی دەرب��ارەی ڕاكردن وەرگێڕدراوە بۆ س��ەر‬ ‫زمانی ئەڵمانی‪ .‬دەربارەی تەنیایی نووسەر و تەنیایی كەسێكیش كە‬ ‫ڕادەكات‪ ,‬بۆ سپیگڵ دوا‪ .‬كتێبی بیرەوەرییەكانی بەم جۆرە ناو ناوە‪:‬‬ ‫كاتێك لە ڕاكردن دەدوێین‪ ,‬لە چی دەدوێین‪.‬‬ ‫سپیگڵ‪ :‬بەڕێز مۆراكامی‪ ،‬كامیان سەختترە‪ ،‬نووسینی ڕۆمانێك‪,‬‬ ‫یان ڕاكردن لە ماراسۆنێكدا؟‬ ‫مۆراكامی‪ :‬نووس��ین خۆش��ە‪ ,‬بە الیەنی كەم��ەوە زۆربەی جار‬ ‫خۆش��ە‪ .‬م��ن ڕۆژی بۆ ماوەی چوار كاتژمێر دەنووس��م‪ .‬دوای ئەوە‬ ‫دەچم بۆ ڕاكردن‪ .‬وەك ڕێسایەك ‪ ١٠‬كیلۆمەتر‪ .‬ئەوە ئاسان جێبەجێ‬ ‫دەكرێت‪ ,‬بەاڵم ڕاكردن ‪ ٤٢‬كیلۆمەتر و ‪ ١٩٥‬مەتر بە یەكجار قورسە؛‬ ‫لەگەڵ ئەوەش��دا من بە دوای س��ەختیدا دەگەڕێم‪ .‬ئەوە بارێكە كە‬ ‫نابێ��ت خۆی لێ ال بدەم و من بە ئارەزوومەندانە هەڵیدەگرم‪ .‬بۆ من‬ ‫ئەوە گرنگترین الیەنی ڕاكردنە لە ماراسۆنێكدا‪.‬‬ ‫س��پیگڵ‪ :‬ئینجا كامیان خۆشترە‪ :‬تەواوكردنی نووسینی كتێبێك‪,‬‬ ‫یان تەواوكردنی ماراسۆنێك؟‬ ‫مۆراكام��ی‪ :‬دانانی دوو خاڵ لە كۆتای��ی چیرۆكێكدا وەك ئەوەیە‬ ‫منداڵێك بێنیتە بوون‪ ،‬س��اتەوەختێكە بە هیچ ساتەوەختێكی دیكە‬ ‫بەراورد ناكرێت‪ .‬نووس��ەری خۆش��بەخت ئەوەیە بتوانێت لە ژیانیدا‬ ‫دوانزە ڕۆمان بنووس��ێت‪ .‬نازانم چەند كتێبی باش هێشتا لەناو مندا‬ ‫هەن؛ هی��وادارم چوار‪ -‬پێنجێكی دی تێدا ب��ن‪ .‬كاتێك من ڕادەكەم‬ ‫هەست بەو جۆرە لە سنووردانان ناكەم‪ .‬كتێبێكی قەبارە ئەستوور لە‬ ‫هەر چووار ساڵ جارێكدا باڵو دەكەمەوە‪ ،‬بەاڵم ‪ ١٠‬كیلۆمەتر ڕادەكەم‪،‬‬ ‫ماراسۆن و نیوێك لە هەر ساڵێكدا‪ .‬تا ئێستا ‪ ٢٧‬ماراسۆن بەشداریم‬ ‫ك��ردووە‪ ،‬دواهەمینیان مانگی جانیوەری بوو‪ ،‬دیارە ژمارە ‪ ٢٨‬و ‪،٢٩‬‬ ‫‪٣٠‬ـیشی بە شێوەیەكی سروشتی بە دوادا دێت‪.‬‬ ‫س��پیگڵ‪ :‬لە دواكتێب��ی خۆت��دا‪ ،‬وەرگێڕان��ە ئەڵمانییەكەی كە‬ ‫دووش��ەممەی داهاتوو باڵو دەبێتەوە‪ ،‬پێناس��ەی پیش��ەكەی خۆت‬ ‫دەكەیت وەك ڕاكەرێك و گرنگیی ڕاكردن لە نووس��ینی خۆتدا وەك‬ ‫نووس��ەرێك دێنیتە گۆڕێ‪ .‬بۆچی ئەو نووس��ینە ئۆتۆبایۆگرافییەت‬ ‫نووسیوە؟‬ ‫مۆراكامی‪ :‬لەو دەمەوەی بۆ یەكەمجار چووم بۆ ڕاكردن‪ ،‬بیستوپێنج‬

‫ساڵ لەمەوبەر‪ ,‬پاییزی ساڵی ‪ ،١٩٨٢‬ئەو پرسیارەم لە خۆم كردووە‬ ‫ك��ە بۆچی من بە دیاریك��راوی ئەو جۆرە وەرزش��ەم هەڵبژاردووە‪.‬‬ ‫بۆچی م��ن یاریی تۆپی پێ ناكەم؟ بۆچی بوونی ڕاس��تەقینەی من‬ ‫وەك نووس��ەرێكی جددی لەو ڕۆژەدا دەست پێ دەكات كە چووم بۆ‬ ‫ڕاكردن؟ من تەنیا ئەو كاتە لە شتەكان تێدەگەم كە بیركردنەوەكانم‬ ‫تۆمار بكەم‪ .‬بۆم دەركەوت كاتێك لە بارەی ڕاكردنەوە دەنووسم‪ ،‬لە‬ ‫بارەی خودی خۆم دەنووسم‪.‬‬ ‫سپیگڵ‪ :‬بۆ دەستت بە ڕاكردن كرد؟‬ ‫مۆراكامی‪ :‬ویستم كێشی خۆم دابەزێنم‪ .‬لە ماوەی سااڵنی بەراییمدا‬ ‫وەك نووسەرێك‪ ،‬جگەرم زۆر دەكێشا‪ ،‬نزیكەی ‪ ٦٠‬جگەرە لە ڕۆژێكدا‪،‬‬ ‫بە مەبەستی ئەوەی بتوانم باشتر تەركیز بكەم‪ .‬دانەكانم زەرد بوون‪،‬‬ ‫نینۆكەكان��م زەرد ب��وون‪ .‬كاتێ��ك بڕیارم دا واز لە جگەرەكێش��ان‬ ‫بهێنم‪ ،‬لە تەمەنی ‪٣٣‬ـس��اڵیدا‪ ،‬پێچی ئەستوور لە چەوری بە دەوری‬ ‫كەمەرم��دا هاتبوو‪ .‬لەبەر ئەوە ڕامكرد‪ ،‬پراكتیكیترین ش��ت بە الی‬ ‫منەوە ڕاكردن بوو‪.‬‬ ‫سپیگڵ‪ :‬بۆچی؟‬ ‫مۆراكامی‪ :‬تیپی وەرزش��ی بابەتی من نییە‪ .‬بۆ من ئاسانترە خۆم‬ ‫ش��تێك بە تەنیا بكەم‪ ،‬ئەگەر بۆم بكرێت‪ .‬بۆ ڕاكردن پێویس��تت بە‬ ‫هاوەڵ نییە‪ ،‬ش��وێنێكی تایبەتت پێویس��ت نییە بۆ نموونە وەك لە‬ ‫تێنسدا پێویس��تتە‪ ،‬تەنیا جووتێك كالە بەسە‪ .‬جۆدۆش بە كەڵكی‬ ‫م��ن نایات؛ ئەز ش��ەڕكەر نیم‪ .‬ڕاكردنی ماوەدرێ��ژ بابەتێك نییە بۆ‬ ‫بردنەوە لە كەس��انی دی‪ .‬تاكە دژبەرت هەر خۆتیت‪ ،‬كەس��ی دیكە‬ ‫تێ��وە ناگلێت‪ ،‬وەلێ خ��ۆت دەچیتە ملمالنێیەك��ی ناوخۆیی لەتەك‬ ‫خۆتدا‪ :‬ئەرێ من ئێستا باشترم یان دواجار؟ پاڵ بە خۆتەوە دەنێیت‬ ‫بۆ زیات��ر و زیاتر‪ ،‬ئەوە جەوهەری ڕاكردنە‪ .‬ڕاكردن بە ئازارە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئازارەكە جێم ناهێڵێت‪ ،‬بەڵك��وو من ئاگام لێی دەبێت‪ .‬ئەوە لەگەل‬ ‫عەقڵییەتی مندا دەگونجێت‪.‬‬ ‫سپیگڵ‪ :‬چیت لێ دێت لە كاتی ڕاكردندا؟‬ ‫مۆراكامی‪ :‬دوای بیست دەقیقە هەناسەم سوار دەبێت‪ ،‬دڵم دەست‬ ‫دەكات ب��ە كوتان‪ ،‬قاچەكان دەل��ەرزن‪ .‬یەكەمجار من زۆر ناڕەحەت‬ ‫بووم كە خەڵك دەیانبینی ڕادەكەم‪ .‬بەاڵم من ڕاكردنم ئاوێتەی ژیانم‬ ‫ك��رد وەك شووش��تنی ددانەكانم‪ .‬بەوەش پەرەس��ەندنێكی كتوپڕم‬ ‫بەخۆوە بینی‪ .‬دوای كەمتر لە س��اڵێك‪ ،‬یەكەم ماراسۆنی نافەرمیی‬ ‫خۆم كرد‪.‬‬ ‫سپیگڵ‪ :‬تۆ لە ئەسیناوە بەرەو ماراسۆنەكەی خۆت ڕاتكرد؟ چیت‬ ‫لەوە بۆ دەردەكەوێت؟‬ ‫مۆراكامی‪ :‬باش��ە‪ ،‬ئەوە ماراس��ۆنێكی ئۆرجینال بوو‪ ،‬ڕێگەیەكی‬ ‫مێژوویی‪ ,‬بەاڵم بە ئاراس��تەی پێچەوانەوە‪ ،‬چونكە من نەمدەویست‬

‫ل��ە كاتژمێری قەرەباڵخی بگەمە ئەس��ینا‪ .‬ئەز ق��ەت ‪ ٣٥‬كیلۆمەتر‬ ‫زیاتر ڕامنەكردبوو؛ قاچەكانم و بەش��ی سەرەوەی بەژنم هێشتا تەواو‬ ‫بەهێ��ز نەبوون؛ نەمدەزانی چی ڕوو دەدات‪ .‬وەك ئەوە وابوو لە تێرا‬ ‫ئینكۆگنیتا– خاكێكی نەناس‪ -‬ڕابكەیت‪.‬‬ ‫سپیگڵ‪ :‬چۆن لەگەڵیدا ڕۆیشتیت؟‬ ‫مۆراكام��ی‪ :‬مانگ��ی جوالی بوو؛ گەلەك گەرما ب��وو‪ .‬زۆر گەرما‪،‬‬ ‫تەنانەت لە بەیانیان زوویش��دا‪ .‬قەت پێش��تر ل��ە یۆنان نەبووبووم؛‬ ‫سەرس��ام بووم‪ .‬دوای نیو كاتژمێر تیش��ێرتەكەم دانا‪ .‬دواتر خەونم‬ ‫بە بیرەیەك��ی كەللەتەزێنەوە دەبینی و كەالكی كەوتووی س��ەگ و‬ ‫پش��یلەی قەراخ جادەكەم دەژمارد‪ .‬زۆر لە خۆرەكە پەس��ت بووم؛‬ ‫زۆر ب��ە تووڕەیی بەس��ەرما دەڕژا و دەیس��ووتاندم‪ ،‬تلۆقی بچووك‬ ‫پێس��تمیان نەخش��اند‪ ٣ .‬كاتژمیر و ‪ ٥١‬دەقیقەم پێچوو‪ ،‬كاتێك كە‬ ‫قابیلی تەواوبوون بوو‪ .‬كاتێك گەیش��تم و خۆم كرد بە وێستگەیەكی‬ ‫پەترۆڵ��دا و ئەو بیرەیەم هەڵقۆڕاند‪ ,‬ك��ە خەونم پێوە دەبینی‪ .‬ئەو‬ ‫دەمەی كابرای ئیش��كەر لە وێندەر زانی من چیم كردووە‪ ،‬چەپكێك‬ ‫گوڵی پێشكەش كردم‪.‬‬ ‫سپیگڵ‪ :‬باشترین كاتی ماراسۆنی تۆ كەیە؟‬ ‫مۆراكامی‪ ٣ :‬كاتژمێر و ‪ ٢٧‬دەقیقە بە كاتژمێرەكەی خۆم‪ ،‬لە نیو‬ ‫یۆرك‪ ،‬ساڵی ‪ .١٩٩١‬كیلۆمەترێك لە پێنج دەقیقەدا‪ .‬زۆر شانازی بە‬ ‫خۆمەوە دەكەم چونكە دوامەودای ڕاكردنەكە‪ ،‬كە بە سێنتڕال پاركدا‬ ‫دەڕوات‪ ,‬گەلەك گرانە‪ .‬چەندان جار هەوڵم داوە وەك ئەو جارە پەرە‬ ‫بە خۆم بدەم‪ ،‬وەلێ من بەرەو پیریی زیاتر دەڕۆم‪ .‬لە ئێس��تادا من‬ ‫چیدیكە كەیفم بە باش��ترین كاتی خ��ۆم نایات‪ .‬بۆ من‪ ،‬بابەتێكە بۆ‬ ‫رازیكردنی خۆم‪.‬‬ ‫س��پیگڵ‪ :‬هی��چ تەرتیلە و دەمگۆی��ەك هەیە لە كات��ی راكردندا‬ ‫لەبەرخۆتەوە بیڵێیت؟‬ ‫مۆراكام��ی‪ :‬نەخێر‪ .‬تەنیا جارێك بە خ��ۆم دەڵێم‪ :‬هارووكی‪ ،‬تۆ‬ ‫جێبەجێی دەكەیت‪ ,‬بەاڵم لە ڕاس��تیدا بیر لە هیچ ناكەمەوە كاتێك‬ ‫ڕادەكەم‪.‬‬ ‫سپیگڵ‪ :‬ئایا ئەوە دەكرێت‪ ،‬بیر لە هیچ نەكەیتەوە؟‬ ‫مۆراكامی‪ :‬كاتێك ڕادەكەم مێش��كم خۆی خاڵی دەكاتەوە‪ .‬هەموو‬ ‫ئەو ش��تەی لە كاتی ڕاكردندا بیری لێ دەكەمەوە خۆی تەس��لیمی‬ ‫پرۆسێس��ی ڕاكردنەكە دەكات‪ .‬ئەو بیرانەی لە كاتی ڕاكردندا خۆیان‬ ‫دەس��ەپێنن وەك ڕووناكیی ناو ڕەشەبا وان؛ لە پڕ دەردەكەون و ون‬ ‫دەبن و هیچ شتێك ناگۆڕن‪.‬‬

‫هەڵكەوت محەممەد‬ ‫‪2-2‬‬ ‫ئیس��تاش با بێینە س��ەر نمایش و كاركردنی كامەران ڕەئووف لە‬ ‫س��ینۆگرافیادا‪ .‬لە هاملێتی كامەران ڕەئووفدا بینەر راس��تەخۆ بەر‬ ‫فەزایەك��ی جیاواز ئەكەوێت‪ ,‬جی��اواز بەو مانایە نا كە لە داهێنان و‬ ‫تەكنیك و ئیس��تاتیكای نمایشەوە بێت‪ ،‬بەڵكو لەوەی بینەر شوێنی‬ ‫لێ زەوت كراوە و لێی سەنراوەتەوە‪ .‬بینەر بۆی نییە لە شوێنی خۆی‬ ‫دابنیشێت‪ ,‬بەڵكوو ئەبێت بڕواتە سەر سەكۆی شانۆ‪ ,‬لەوێش بەالی‬ ‫راس��ت و چەپی شانۆدا كورس��یی بۆ دانراوە تا نمایشەكە ببینێ‪,‬‬ ‫نمایش لە كوێ؟ بێگومان لە ناوەڕاس��تی تەختەی ش��انۆدا‪ .‬بینەر‬ ‫چ��ی ئەبینێت؟ هەڵبەت بینەر كۆش��كێك ئەبینێ��ت ژێری زیندان و‬ ‫چواردەوریش��ی زیندانە‪ .‬كۆشكێكی دێرین و دەرگای بە هەمان شێوە‬ ‫دێرین‪ ،‬بەاڵم پاسەوانی كۆشك و دەستوپێوەندی شا و كۆشك هەموو‬ ‫مۆدێرنن و بە كالش��ینكۆف و ئامێری السركی و كەرەستەی تازەوە‪,‬‬ ‫كە ئەمە بۆ خۆی دەرهێنەری خس��تبووە ئەو هەڵەیەوە‪ ,‬كە ئەگەر‬ ‫تۆ كۆشكی كۆنت هەیە‪ ،‬ئەمانە بۆ لە سەردەمی تازە و تەكنەلۆژیادا‬ ‫ئەبینرێن‪ ,‬یان ئەمیان‪ ,‬یان ئەویان‪.‬‬ ‫لەم نماشەدا بینەر بە پانتایی زیندان ئەبینێت‪ ,‬سەرتاپای نمایش و‬ ‫زۆرینەی جووڵە و نیگاكانی ئەكتەریش لەم قەفەزەدا نابینرێت‪ ،‬ئیدی‬ ‫چۆن چۆنی ئەیبینێ ئەمە ئەكەوێتە سەر خودی بینەر‪ ،‬ئەمە یاسای‬ ‫دەرهێنەر بوو بۆ بینەرەكان��ی‪ ،‬بە دەگمەن‪ -‬ئەگەر بۆ چەند جارێك‬ ‫نەبوای��ە‪ -‬ئەكتەر لەو پانتاییە بچووك و تەنگ و كەمئاس��تی بینینە‬ ‫دەربازی ئەبوو! بە ڕادەیەك زۆر جار لەبەر خاتری بینەرەكانی نمایش‬ ‫مەرج بوو بكەونە سەر ال و دواتر دڵی بینەری الی دەستەچەپیشیان‬ ‫نابێ بێش��نن و لەبەر خاتری ئەوانیش ئەبێ روویەك بكاتە ئەوانیش‪.‬‬ ‫لەم ش��وێن و كاتەدا ئەو پرسیارانەمان بۆ دروست دەبێ‪ :‬باشە ئەم‬ ‫نمایش��ە بۆ وایە‪ ،‬ب��ۆ ئێمە لێرەین‪ ،‬بۆ ئاكت��ەر و مەودای جووڵەی‬ ‫تەسك بووەتەوە؟ نەئەكرا ئەمە لە پانتاییەكی فراوان لە حەوشە و لە‬ ‫شوێنێكی كراوەدا بوایە و بە شەو نمایشكەی تێدا بكرایە؟ بۆ نا‪ ,‬بە‬ ‫بۆچوونی من هەمان شت بوو‪ .‬نەئەكرا ئەو شیش و بۆری و ئاسنانە‬ ‫نەبوایە؟ بۆ نا‪ ,‬یەك وشە و دێڕی هاملێت بەس بوو‪ ,‬كە وتی (ئەم‬

‫ئەكتەر لە نمایشدا‬ ‫پێشڕەو حسێن لە ڕۆڵی هاملێتیدا‬

‫لە الیەنی نواندنەوە گومان لە توانای پێشڕەو نییە‪ .‬من بۆ خۆم لە‬ ‫زۆینەی كارەكانیدا كە بە نواندن بەشدار بووە كەمترین و بچووكترین‬ ‫تێبینم لەس��ەر هەبووە‪ .‬هەر وەك جاران‪ ,‬پێش��ڕەو توانیبووی ئەو‬ ‫گەمە هونەرییەی كارئاكتەری هاملێت داوای ئەكات‪ ,‬لەگەڵ جەنجاڵی‬ ‫و گومانەكان��ی هاملێتدا‪ ,‬ی��اری بكات‪ ،‬هەر چەند م��ن بەو رادەیە‬ ‫ل��ە یەك��ەم رۆژی نمایش پێش��ڕەوم نەدی‪ ,‬بەاڵم ل��ە (‪ )7‬مانگدا‬ ‫پێشڕەو جێگەی سەرنج بوو‪ ,‬جێگەی دەستخۆشی بوو‪ .‬نواندنەكەی‬ ‫بە ش��ێوازێك سروش��تی بوو كە هیچ زۆرلەخۆكردنێكم پێوە نەدی‪,‬‬ ‫ئەوەش��مان لە یاد نەچێ‪ ,‬كە ئاكتەر هەی��ە لەناو ئاكتەرانی خراپدا‬ ‫بە ڕادەیەكی زۆر زۆر جیاواز دەردەكەوێت‪ ,‬رەنگە لەمەش��دا هەر بە‬ ‫هەڵدا نەچووبێتم لەسەر نواندنی پێشڕەو حسێن‪.‬‬

‫گۆران نامیق و سۆما قاسم‬

‫لە ڕۆڵی هۆراشیۆ و ئۆفیلیادا‬

‫گۆران بە توانای خۆڕس��كی و س��ەلیقەی خۆیەوە بەوە ناسراوە‬

‫س��پیگڵ‪ :‬چۆن دەتوانیت هەموو ڕۆژێك خۆت شەحن بكەیتەوە؟‬ ‫(بۆ ئەوەی تاقەتت هەبێت وەرزش بكەیت‪ /.‬و‪.‬ك)‪.‬‬ ‫مۆراكامی‪ :‬هەندێك ج��ار زۆر گەرمە بۆ ڕاكردن‪ ،‬هەندێك جاریش‬ ‫زۆر س��اردە‪ .‬یاخود زۆر هەوراوییە‪ .‬وەلێ ئەز هەر دەچم بۆ ڕاكردن‪.‬‬ ‫دەزان��م ئەو ڕۆژە نەچم بۆ ڕاك��ردن‪ ،‬ئەوا ڕۆژی داهاتووش ناچم‪ ,‬لە‬ ‫سروشتی مرۆییدا نییە قورسایی ناپێویست بخاتە سەر خۆی‪ ،‬كەواتە‬ ‫ل��ەش زوو خۆی لێ نەب��ان دەكات‪ .‬نابێت ئەوە بكات‪ .‬بۆ ڕاكردنیش‬ ‫هەمان ش��تە‪ .‬من هەموو ڕۆژێك دەنووسم‪ ،‬بەوەش مێشكم خۆی لێ‬ ‫نەب��ان ناكات‪ .‬لەبەر ئەوەیە هەنگاو بە هەنگاو دەتوانم س��تانداردی‬ ‫ئەدەبیی خۆم بەرز و بەرزتر بكەمەوە‪ ،‬هەر وەك ئەوەی چۆن ڕاكردن‬ ‫ماسولكەكانت بەهێز و بەهێزتر دەكات‪.‬‬

‫سه‌رچاوه‌‪ :‬سپیگڵ‪٢٠٠٨/٢/٢٠ -‬‬

‫سپیگڵ‪ :‬گوێ لە مۆسیقا دەگریت لەكاتی ڕاكردندا؟‬ ‫مۆراكامی‪ :‬تەنیا ئەو كاتانەی ڕاهێنانی وەرزشی (تەمرین) دەكەم‪.‬‬

‫هاملێت و مەتەڵەكەی‬

‫جیهان��ە زیندانە!) تەواو تۆ بە ئێمە ئەڵێت ئێمە لە زیندانداین‪ ,‬ئیتر‬ ‫چ پێویست بەوە دەكات هەموویان لەم زیندانە حەقیقییەدا بەڕاستی‬ ‫زیندان��ی بكەیت‪ .‬بە بۆچوونی من ل��ە دوای ئامادەكردنەوەی دەق‪,‬‬ ‫سینۆگرافیا كێشەی ئەم نمایشە بوو‪ ،‬ئەویش بەستنەوەی ئەكتەر بوو‬ ‫ب��ەم فەزایەوە‪ ،‬هەر ئەمەش گەورەتری��ن رێگر بوو بۆ ئەوەی ئاكتەر‬ ‫نەتوانێت بە ش��ێوەیەكی هونەری یاریی خ��ۆی بكات‪ .‬بەاڵم ئەبێت‬ ‫ئەوەش��مان لە یاد نەچێ‪ ,‬رووناكی و تەكنیك و س��مۆكەر و هەموو‬ ‫بەش��ە تەكنیكییەكانی تر كە پەیوەس��ت بوون بە س��ینۆگرافیاوە‪،‬‬ ‫توانیبوویان رۆڵی خۆیان بگێڕن و ئاستێكی وایان پیشانی ئێمەدا كە‬ ‫هەست بە بێزاربوون نەكەین‪ .‬ئەگەر دەستكاریكردنی دەق لەژێر ناوی‬ ‫ئامادەكردندا‪ ،‬كێش��ەی یەكەمی نمایشەكە بێت‪ ،‬سینۆگرافیا كێشەی‬ ‫دووەمیەتی‪ ،‬بە تاییەتی كە ئێمە س��نووری نێ��وان كاری دەرهێنەر‬ ‫و دیزاین��ەری س��ینۆگرافیامان لە ال روون نیی��ە‪ ،‬چونكە دەرهێنەر‬ ‫پێمان دەڵێت كە خۆی خاوەنی بیرۆكەی س��ینۆگرافیایە‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫س��ینۆگرافیاكەش وەكوو دەقەكە وەزیفەیەك��ی گونجاو و لەباری لە‬ ‫پێشخستنی و جووڵەی نمایشەكەدا نییە‪.‬‬

‫مۆس��یقاكەش مۆس��یقای ڕۆكە‪ .‬لە ئێس��تادا پارچەی دڵخوازی من‬ ‫وەعزدەرانی مانیك س��تریتـە‪ .‬كاتێك سبەینان دەچم بۆ ڕاكردن‪ ،‬كە‬ ‫زۆر ك��ەم ڕوو دەدات‪ ،‬پارچەی كریدێنس كلیەوەتەر ڕیڤایڤڵ دەخەمە‬ ‫سەر دیسك پلەیەرە بچكۆلەكەم‪ .‬گۆرانییەكانیان ڕیتمێكی سروشتی‬ ‫و سادەیان هەیە‪.‬‬

‫ئاكتەرێكە زۆر سروشتی نواندن ئەكات‪ .‬هەرچەند لە رۆڵی هۆراشیۆدا‬ ‫بەم ش��ێوەیە بینرا‪ ,‬بەاڵم كەمكرنەوەی دیالۆگ و رۆڵی هۆراش��یۆ‬ ‫لەم نمایش��ەدا زیانی زۆری بە گۆران خۆی و نواندنەكەی گەیاندبوو‪،‬‬ ‫ئەم وتەیەش��م لەگەڵ زۆرینەی كارئاكتەرەكانی تری ش��انۆییەكەدا‬ ‫ئەگونجێ‪ ,‬جگە لە مامی هاملێت و دایكی (كلۆدیۆس و گێرتروود‪).‬‬ ‫بە بۆچوونی من س��ۆما نەیتوانیبوو لە ئاست قورسایی ئەو رۆڵەدا‬ ‫بێت‪ ،‬هەرچەندە سۆما ئاكتەرێكی زیرەك و بەتوانایە‪ ,‬رەنگە ئەمەش‬ ‫بۆ چەند هۆیەك بگێڕمەوە‪ ،‬لە هەمووش��یان بەرچاوتر دابڕانی سۆما‬ ‫ب��ۆ ماوەیەكی زۆر لە ش��انۆ و نواندن‪ ,‬یاخود بە هەمان ش��ێوەی‬ ‫كارئاكتەرەكان��ی تر خراب��ووە پەراوێز و كەمۆی ماوەی مەش��ق و‬ ‫پڕۆڤەوە‪.‬‬

‫كامەران ڕەئووف و چۆپی عەبدولعەزیز‬ ‫لە ڕۆڵی كلۆدیەس و گێرترووددا‬

‫كارئەكتەرە گرنگ و ناكۆكەكان سەرچاوەی كێشە و دروستكردنی‬ ‫رووداوەكان��ن‪ ،‬الیەنی پالن و پێشخس��تی دیمەنەكان��ن‪ .‬بەداخەوە‬ ‫كامەران ڕەئووف خراپیی لە ئاستێكدا بوو كە ئەكرێت قسەی لەسەر‬ ‫بكرێت‪ ,‬بە جیاوازتر و لە كاتی تردا‪ ،‬چونكە ئەو ناوبانگی بە ڕادەیەك‬ ‫ل��ە نواندندا هەیە كە بینەر بە تایبەت و بە چاوێكی تایبەتییەوە بێن‬ ‫بۆ تەماشاكردنی ڕۆڵەكەی‪.‬‬ ‫خراپیی نواندن��ی كامەران ڕەئووف لە رۆڵێك��ی وا كاریگەردا بە‬ ‫ش��ێوەیك بوو‪ ,‬كە قورس��ی و تەپۆیی جەس��تەی خ��ۆی‪ ،‬نەمانی‬ ‫هەناس��ە و هەناسەبڕكێیەكی زۆر‪ ،‬ناپاكیی وشە و وشەدەربڕینەكەی‬ ‫بە ش��ێوازێك بوو تا زۆر گوێت ڕانەدێرایە لە بیس��تنی ئەسڵەن هەر‬ ‫تێنەئەگەیشتی‪ ،‬بە گش��تی نەبوونی لیاقەیەكی تەواو بۆ ئەو رۆڵە‪,‬‬ ‫خراپیی نواندن بوو الی مامۆستا كامەران ڕەئووف‪ ،‬ئارەقكردنەوە زۆر‬ ‫زۆرەكەی راستیی ئەم وتەیەم ئەسەلمێنێ‪.‬‬ ‫چۆپ��ی عەبدوالعزیزیش بە ڕادەیەك خراپ ب��وو كە ئەكرا هەر لە‬ ‫س��ەرەتاوە گۆڕانگاری ل��ەم ئاكتەرە بكرایە‪ ,‬ئاس��تی نواندنی هەر‬ ‫هەموویان��ی هێنابووە خوارەوە‪ ,‬بە تایبەت كە زۆرینەی دیالۆگەكانی‬ ‫لەگ��ەڵ بەرزترین ئاس��تەكانی نواندن��ی هاوڕێكانیدا ب��وو‪ ,‬هەر لە‬ ‫پێشڕەوەوە‪ ,‬تا كامەران و سۆمایش‪.‬‬

‫هاوڕێ قادر ڕەشید‬ ‫لە ڕۆڵی پۆڵۆنیەسدا؛ ئامۆژگاری یان ڕاوێژكاری شا‬

‫هاوڕێ قادر كەمتازۆر لە ئاس��تێكی مامناوەندا بوو‪ ,‬بە ڕادەیەك‬ ‫كە لە زۆر ش��وێندا‪ ,‬بە تایبەت ماستاوكردنەكەی بۆ شا‪ ,‬نواندنێكی‬ ‫كوردەوارییان��ەی ئەكرد‪ ,‬بەاڵم ئەوەی ئ��ەم ئاكتەرەی كڕیوەتەوە‪,‬‬ ‫خۆڕسكیی دەنگێتی‪ ،‬كە زۆرجار ئەتوانێت سەرنجی تەماشاكەرەكانی‬ ‫بۆ الی خۆی رابكێش��ێت‪ ,‬هەڵبەت ئەمەش بە راهێنان و ماندووبوون‬ ‫بە ماوەیەكی زۆر دروس��ت نەب��ووە‪ ,‬بەڵكو خۆڕس��كانەی دەنگی‬ ‫خۆیەتی‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی بەش��دارە لە نوان��دن و ئەكرێ��ت لەم بەش��ەدا هەڵی‬ ‫بسەنگێنین‪ ,‬گرووپی لەیزینە‪ ,‬كە بە سەمایەك‪ ,‬لە بری نمایشەكەی‬ ‫سەرڤەكارەكان بەشدارییان كرد‪ ,‬من بۆ خۆم هیچ چێژێكم لەم بەشە‬ ‫و س��ەمایەدا نەبینی‪ ,‬كە دیمەنێكە بە یەكالكەرەوەی كێش��ەكان و‬ ‫بڕانەوەی گومانەكی هاملێت دادەنرێت‪ ،‬هەرچەند من لە پێش��ووتردا‬ ‫باس��ی گرنگیی ئ��ەم دیمەن و بەش��ەم كردووە‪ ,‬ب��ەاڵم دەرهێنەر‬ ‫ئەوەندەی گرنكیی دابوو بە ئیستاتیكی ئەم دیمەنە‪ ,‬گرنگیی نەدابوو‬ ‫بە ناوەڕۆكەكەی‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی كە زۆر ل��ە الی بینەران بە خاڵی ئەرێن��ی ئەكەوێتەوە‪،‬‬ ‫ریتمی نماش��ەكەیە‪ ،‬كە وا لە بینەر ئەكات هەست بە بێزاری نەكات‪،‬‬ ‫ئەمە راس��تە‪ .‬بەاڵم نابێت ئەوەشمان لە بیر بچێت‪ ،‬كە شانۆنامەكە‬ ‫لە نزیكەی س��ێ كاتژمێرەوە هاتووەتە س��ەر یەك كاتژمێر و پانزە‬ ‫دەقیقە! لە نوێترین نمایش��ی هاملێتدا كە پیتەر بروك پێشكەش��ی‬ ‫كرد‪ :‬رەخنەی ئەوەی لێ گیرا كە نمایش��ەكەی كورت كردووەتەوە بۆ‬ ‫دوو كاتژمێر و بیست دەقیقە‪ .‬رەخنەگران ئەمەیان بە دەستكارییەكی‬ ‫ناش��یاو لە قەڵ��ەم دا‪ ,‬كە بروك نەدەبوایە لەگ��ەڵ دەقی هاملێتدا‬ ‫بیكات‪ .‬ب��ەاڵم ئەی بەرانبەر هاملێتەكەی خۆمان كە بە س��ەعات و‬ ‫چارەكێك نمایش كرا‪ ،‬دەبێت ڕەخنە چ بڵێت!‬ ‫لە كۆتاییدا ئەڵێم‪ ،‬بریا دەرهێنەر‪ ،‬ناوی شكسپیریشی وەكو ناوی‬ ‫وەرگێڕی ش��انۆنامەكە ال ببردایە‪ ،‬ئەوكات هیچ كێشەیەكمان لەگەڵ‬ ‫نمایش��ەكەدا نەدەما‪ ,‬چونكە ئەگەر ئەم هاملێتە بە حسابی ئەوەی‬ ‫شەكس��پیر رەفتاری لەگەڵدا بكەین‪ ,‬ئەوە نمایشی هاملێت نییە‪ .‬خۆ‬ ‫ئەگەر دەقێكی ترە‪ ,‬ئەوكات وتاری رەخنەیی لەسەری ئاراستەیەكی‬ ‫تر وەرئەگرێت‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫ذمارة (‪ )381‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫د‪ .‬ئازاد حه‌م‌ه ده‌ینوسێت‬

‫گۆشه‌یه‬

‫سەرچاوەكانی پرسیاری فەلسەفە چییە چیین؟‬ ‫بەشی دەیەم‬

‫ڕ ێكخستنی‬ ‫پانتایی شانۆ‬ ‫نیاز له‌تیف‬ ‫دەروازەیەكی مێژوویی پانتایی‬ ‫بێگوم��ان ئەگ��ەر ل��ە روانگ��ەی‬ ‫كالس��یكییەكەوە بڕوانینە پانتایی شانۆ‪,‬‬ ‫یان تەختەی ش��انۆ‪ ,‬ئەوا دەكرێت بڵێین‬ ‫دوو جۆر پانتایی هەی��ە؛ پانتایی كراوە و‬ ‫پانتایی داخراو‪:‬‬ ‫پانتای��ی كراوە‪ :‬مێ��ژووی ئەم‬ ‫‪ -1‬‬ ‫پانتایی��ە دەگەڕێت��ەوە بۆ س��ەرهەڵدانی‬ ‫هونەری شانۆ الی گریكە كۆنەكان لەساڵی‬

‫لەس��ەردەمی س��ەدەكانی ناوەڕاس��تەوە‬ ‫س��ەری هەڵ��داو دوات��ر ناونرا ش��انۆی‬ ‫(ژووری ئیتاڵی)‪ .‬لەبەرئەوەی لەس��ەدەی‬ ‫بووژانەوەدا واتە (رێنیس��انس) لە ئیتاڵیا‬ ‫هونەری بیناسازی گەیش��تە لوتكە‪ .‬بەاڵم‬ ‫لەسەدەكانی ناوەڕاس��تدا ئاینی مەسیحی‬ ‫دەسەاڵتی گرتەدەست و سەرجەم كایەكانی‬ ‫ژیان��ی خس��تە ژێر دەس��ەاڵتی خۆیەوە‪,‬‬ ‫لەس��ەروو هەموویانەوە هونەری ش��انۆكە‬ ‫لەپێناوی پەرەپێدان و باڵوكردنەوەی ئاینی‬ ‫مەسیحی ش��انۆیان بەكارهێنا و سەرجەم‬ ‫كڵێس��ایان وەك پانتایی شانۆ بەكار هێنا‬ ‫و قەش��ە و راهیب��ە و رەبەن��ەكان خۆیان‬ ‫بوونە ئەكتەر و بابەتی نمایشەكانیش��یان‬ ‫لە چی��رۆك و بەس��ەرهاتەكانی حەزرەتی‬

‫پانتایی ش��انۆیە لەهەر ش��وێنێك بێت‪,‬‬ ‫شانۆی كراوە یان داخراو‪4).‬‬ ‫(ب��روك) ك��ە زۆرب��ەی كارەكانی لە‬ ‫پانتای��ی نەگونجاودا ئەنجام دەدات و دوور‬ ‫كەوتووەت��ەوە لە پانتایی دەقی نووس��ەر‬ ‫هەوڵ��ی داوە ئ��ەو پانتایی��ە نەگونجاوە‬ ‫لەگ��ەڵ وێناكردنی خۆی بۆ پانتایی نمایش‬ ‫بگونجێنێت‪.‬‬ ‫كەوات��ە پانتایی ش��انۆ پێكهاتەیەكی‬ ‫ئاوێتەیی��ە و چەندین ش��وێن و بۆش��ایی‬ ‫و فراوان��ی ل��ە خۆ دەگرێت‪ ,‬ك��ە توانای‬ ‫بەرهەمهێنانی گوتاری فەلسەفی و هونەریی‬ ‫هەیە‪ ,‬بەاڵم نمایشی شانۆیی پانتایی هەر‬ ‫ش��وێنێك بێت بەشێكی لەس��ەر بنەمای‬ ‫پانتایی درامیی دەق بەرجەس��تە دەبێت‪.‬‬

‫پانتایی شانۆ پێكهاتەیەكی ئاوێتەییە و چەندین شوێن و بۆشایی‬ ‫و فراوان��ی لە خ��ۆ دەگرێت‪ ,‬كە توان��ای بەرهەمهێنان��ی گوتاری‬ ‫فەلس��ەفی و هونەری��ی هەیە‪ ,‬بەاڵم نمایش��ی ش��انۆیی پانتایی‬ ‫هەر ش��وێنێك بێت بەشێكی لەس��ەر بنەمای پانتایی درامیی دەق‬ ‫بەرجەس��تە دەبێت‪ .‬كەواتە پانتایی دەق و پانتایی نمایش گوتاری‬ ‫نمایش پێك دەهێنن‬ ‫(‪ 535‬پ‪.‬ز) لەش��اری (ئەسینا) لەدامێنی‬ ‫بەرزاییەكانی ئەو شارەدا شانۆیان دروست‬ ‫ك��رد‪ .‬ش��انۆكە ش��ێوەیەكی نیوبازنەیی‬ ‫هەب��وو‪ .‬ش��وێنی بینەران��ی لەدامێن��ی‬ ‫گردەك��ەوە بە نیوبازنەیی دەوری بەش��ی‬ ‫پانتایی نمایشی داوە‪ .‬پانتایی نمایش هەتا‬ ‫س��ەدەی پێنجەمی پێ��ش زاین لەدووبەش‬ ‫پێك هاتبوو‪ :‬بەش��ی یەكەم (ئۆركس��ترا)‬ ‫و بەش��ی دووەم (رووكاری پەرستگا) كە‬ ‫دەكەوێتە پش��ت ئۆركس��تراوە‪ .‬ئەم دوو‬ ‫بەشە شێوەی بازنەییان وەرگرتووە‪ .‬بەاڵم‬ ‫بۆچونێكی تر پێی وایە‪( :‬تەختەی ش��انۆ‬ ‫سەكۆی نمایشی لە ئۆركسترا جیاكردبووە‬ ‫و زۆرج��ار ئۆركس��ترا دەب��ووە ش��وێنی‬ ‫كۆرس‪ ,‬بەاڵم ئەو بینایەی دەكەوێتە پشت‬ ‫سەكۆی نمایشەوە پێی دەوترا (سكینا –‬ ‫‪ )scanea‬واتە دیواری دواوە كە ئێستا‬ ‫پێی دەوترێت (سایك) و شێوەی كۆشكی‬ ‫وەرگرتوە)‪1.‬‬ ‫بێگومان لە دوای یۆنانییە كۆنەكان‪,‬‬ ‫رۆمانیی��ەكان پ��اش داگیركردنی چەندین‬ ‫واڵتی جیهان لەس��ەردەمی ئیمپراتۆرێتیی‬ ‫رۆمان (نیرۆنی) چەندین ش��انۆیان لەسەر‬ ‫هەمان ش��ێوە دروس��تكرد‪ ,‬ئ��ەم جۆرە‬ ‫پانتایی��ە هەتا هاتنی س��ەردەمی ئایینی‬ ‫مەسیحی درێژەی كێشا واتە هەتا سەردەمی‬ ‫سەدەكانی ناوەراست‪.‬‬ ‫پانتای��ی داخراو‪ :‬واتە ش��انۆی‬ ‫‪ -2‬‬ ‫داخراو ی��ان هۆڵی نمایش‪ .‬ئ��ەم پانتاییە‬

‫مەس��یحەوە وەردەگ��رت و ل��ە بۆن��ە‬ ‫پیرۆزەكاندا پێشكەش��یان دەكرد‪ .‬هەربۆیە‬ ‫ئ��ەو مێ��ژووە دادەنرێت بەس��ەرهەڵدانی‬ ‫پانتایی داخراو‪ ،‬كە ئێس��تا لەسەرانسەری‬ ‫جیهاندا وەك هۆڵی شانۆ ناوزەد دەكرێت‪.‬‬ ‫ئێستا لەهەرێمی كوردستانیش لەسەرجەم‬ ‫ش��ار و ش��ارۆچكەكاندا چەندین هۆڵ لەو‬ ‫جۆرە دروستكراوە‪ ,‬ئەگەر چی مەرجەكانی‬ ‫هۆڵی نموونەییان تێدا بەدی ناكرێت‪.‬‬ ‫پێناسەی پانتایی‪ :‬بێگومان پێناسەكردنی‬ ‫(پانتایی‪ )space -‬لەهونەری ش��انۆدا‬ ‫مش��تومڕی زۆری لەس��ەرە‪ ,‬تیۆرناس��ان‬ ‫پێناس��ە و بۆچوون��ی جیاوازی��ان هەیە‬ ‫بۆ چەمكی پانتایی ش��انۆ‪( .‬فیس��یفۆڵد‬ ‫مییرهۆڵد ‪ )1940 -1874‬كە لەسەر بنەمای‬ ‫ش��انۆی مەرجداری و بینائی كاری دەكرد‬ ‫پێی وابوو (ش��انۆی گریك��ەكان لەرووی‬ ‫بیناسازی و پێكهێنانی گوتاری هونەرییەوە‬ ‫باشترین پانتاییە‪2).‬‬ ‫ئەو پێی وایە (پانتایی ئەو ش��وێنەیە‬ ‫كە سس��تەمێكی ئینشائی هەیە و چەندین‬ ‫وەزیف��ەی ئاماژەیی هەیە‪ ,‬ل��ەو پانتاییە‬ ‫هەموو ش��تێك ئامادەكراوە نەك تەنها بۆ‬ ‫بینین و پركردنەوە ب��ە كەلوپەل‪ ,‬بەڵكو‬ ‫ب��ۆ بەرهەمهێنانی مان��ا و بەدەاللیكردنی‬ ‫سەرجەم رەگەزەكانی سینۆگرافیا‪3.).‬‬ ‫بەاڵم (بیتەر ب��روك ‪ )1925‬بیرمەندی‬ ‫ش��انۆی ئینگلیزی دەڵێت‪( :‬هەر شوێنێك‬ ‫یان هەر پانتاییەكی بەتاڵ بەكاربهێنم ئەوە‬

‫كەوات��ە پانتای��ی دەق و پانتای��ی نمایش‬ ‫گوتاری نمایش پێك دەهێنن‪.‬‬

‫بین��راو‪ ,‬هەروەه��ا كەناڵەكانی پەیوەندی‬ ‫ل��ەوەوە ب��ۆ وەرگ��ر و لە وەرگ��رەوە بۆ‬ ‫پانتایی نمایش هۆكارە بۆ بەرجەستەكردنی‬ ‫فەلسەفەی نمایش‪.‬‬ ‫ئەم سس��تەمەی پانتایی خۆی لەخۆیدا‬ ‫سس��تەمێكی دەاللی و زەهنیی��ە‪ .‬لێرەوە‬ ‫پانتای��ی ی��ان دەبێت پانتای��ی دەق واتە‬ ‫مەوزوعی بێت‪ ,‬یان پانتایی گریمانی بێت‪.‬‬ ‫پانتای��ی دەق ‪ :‬وات��ە بابەتی ‪ ,‬واتە‬ ‫نووس��ەر لەمیانەی دەقەوە دەست نیشانی‬ ‫دەكات ‪ ,‬ی��ان دەرهێنەر لەمیانەی دەقەوە‬ ‫دەیخوڵقێنێت‪.‬‬ ‫پانتای��ی گریم��ان‪ :‬وات��ە دانانی یان‬ ‫دەستنیشانكردنی پانتاییەكی تر كە دەبێتە‬ ‫ئەلتەرناتیڤی نووس��ەر لە دەقدا‪ .‬دەرهێنەر‬ ‫ب��ۆ هەر یەكێ��ك ل��ەو پانتایی��ە دەبێت‬ ‫تەختەی شانۆ بە جۆرێك رێكبخات كە ئەو‬ ‫رێكخس��تنە لەمیانەی بەكارهێنانی فراوانی‬ ‫پانتایی و دانان��ی موفرەدە و كوتلەكانەوە‬ ‫گرنگیی خۆی هەبێت‪ .‬ئەم رێكخستنە واتە‬ ‫(رێكخستنی دیمەن و دیكۆری شانۆ هاوكارە‬ ‫بۆ خوڵقاندنی ژینگەی كەس��ایەتییەكان و‬ ‫خوڵقاندنی بارودۆخی گش��تی و گونجاندن‬ ‫لەگەڵ ئەو ژینگەیە و هەستكردن بەكرداری‬ ‫هەڵچوونی درامی‪5).‬‬ ‫لێرەدا مەبەس��ت رێكخس��تنی پانتایی‬ ‫ش��انۆیە بە هۆی دیكۆر و رەنگ و رووناكی‬ ‫و جووڵەوە كە رێكخس��تنی س��تاتیكانە و‬ ‫بابەتییانە دەبەخشێت بە پانتایی نمایش‪.‬‬ ‫لەبەر ئەوە دەرهێنەر دەبێت لە رێكخستنی‬ ‫فراوان��ی پانتایی ش��انۆدا رەچ��اوی باری‬ ‫هاوس��ەنگی و الیەنی س��تاتیكیی بەهای‬ ‫گشتیی سەرجەم رەگەزە هونەرییەكان بكات‬ ‫لەگەڵ رەچاوكردنی ورووژاندنی هەس��ت و‬ ‫س��ۆز‪ .‬هەروەها دەبێت لەكاتی رێكخستنی‬ ‫پانتایی ش��انۆدا رەچاوی كاریگەریی كوتلە‬ ‫و ك��ردار و پەرچەكردار بكرێ��ت‪ .‬دەبێت‬ ‫رێكخستنەكە گوزارشت بكات لە پەیوەندیی‬ ‫ئاڵوگۆڕكراو لە نێوان موفرەدەكانی پانتایی‬ ‫و دەاللەت و ئاماژەكانیاندا‪.‬‬

‫پانتایی شانۆ وەك سستەمێكی ئاماژەیی‬ ‫ئەگەرچی نووس��ەر لەدەقی ش��انۆ و‬ ‫دەرهێن��ەر لە نمایش��ی ش��انۆدا باس لە‬ ‫پانتای��ی دەكەن ب��ەاڵم دەبێ��ت رەگەزە‬ ‫س��ەرەكییەكانی ئەم پانتاییە دەستنیشان‬ ‫بكرێت كە ئەمانەن‪:‬‬ ‫رەهەندەكان��ی پانتایی بریتییە‬ ‫‌أ‪ -‬‬ ‫ل��ە‪( :‬فراوان��ی پانتایی واتە مەس��احە و پەراوێزەكان‪:‬‬ ‫‪ :1‬فيتوبان��د ولفي‪ .‬تأريخ المس��رح‪ ،‬تر‬ ‫بەرزی و قووڵی و درێژی و پانی)‪.‬‬ ‫كوتلە‪ ,‬كە ئەكتەریش بەشێكە الياس زخ�ل�اوي‪ ,‬دمش��ق‪ :‬وزارة الثقافة‬ ‫ب‌‪ -‬‬ ‫لەو كوتلەیە ئەمانە دەگرێتەوە‪( :‬جۆرەكانی واالرشاد والقومي‪ ،1979 ،‬ص‪.53‬‬ ‫‪ :2‬فيس��يفولد مييرهول��د‪ .‬ف��ي الف��ن‬ ‫كوتل��ە وات��ە ‪ -1‬ئەكت��ەر ‪ -2‬دیك��ۆر ‪-3‬‬ ‫المسرحي‪ ،‬ك ‪ ،1‬تر شريف شاكر‪ ,‬بيروت‪:‬‬ ‫رووناكی)‪.‬‬ ‫رەگەزەكان��ی كوتلە‪ -1( :‬خاڵ دار الفارابي‪ ,1979 ,‬ص‪.87‬‬ ‫ج‌‪ -‬‬ ‫‪ :3‬كريم رش��يد عبد الخزرجي‪ .‬جماليات‬ ‫‪ -2‬هێڵ ‪ -3‬پێكهاتە)‪.‬‬ ‫د – تایبەتمەندییەكان��ی كوتلە‪( :‬جوڵە المكان في العرض العراقي المعاصر‪ ,‬رسالة‬ ‫غير منش��ورة‪ ,‬بغداد‪ :‬جامعة بغداد‪ ,‬كلية‬ ‫– قەبارە – رەنگ – فۆرم)‪.‬‬ ‫ه – بۆشایی شانۆ و ئەركەكانی بریتییە الفنون الجميلة‪ ,1989 ,‬ص‪.64‬‬ ‫‪ :4‬بيتر بروك‪ .‬المكان الخالي‪ ,‬تر سامي‬ ‫لە ‪ -1( :‬روونكردن��ەوەی پەیوەندییەكانی‬ ‫عبد الحميد‪ ,‬بغداد‪ :‬مطبعة جامعة بغداد‪,‬‬ ‫بۆشایی شانۆ‪ -2 .‬گوتاری ئیستاتیكی)‪.‬‬ ‫ئ��ەم رەگەزان��ە كاریگەرییان لەس��ەر ‪ ,1982‬ص‪.9‬‬ ‫‪ :5‬عباس عل��ي جعفر‪ .‬القي��م الجمالية‬ ‫ك��رداری درامی دەبێت و كرداری درامییش‬ ‫كاریگەری��ی لەس��ەر ئەكتەر و س��ەرجەم والفكرية للديكور المس��رحي في االتجاهات‬ ‫رەگەزەكانی پانتای��ی دەبێت‪ .‬لەبەرئەوەی المسرحية الحديثة‪ ,‬دراسة غير منشورة –‬ ‫هاوبەشی دەكات لەدارش��تنەوەی گوتاری اكاديمية الفن��ون الجميلة‪ ,‬بغداد‪,1988 :‬‬ ‫پانتایی لە پێكهاتەیەك و وێنایەكی دیدەیی ص‪.6‬‬

‫بەپێی پرس��یاری فەلس��ەفە چییە؟ دانایی فەلس��ەفی لەچاو ئەو زانینەی‬ ‫لەزانس��تەكانی تردا هەی��ە تایبەتێتی خۆی هەیە‪ .‬ئ��ەو تایبەتێتییە ئەوەش‬ ‫رووندەكاتەوە كە زانینی فەلسەفی زانینێكی مرۆییە‌و تەنیا بەرهەمی تێهزرینی‬ ‫مرۆڤە‌و بەس‪ .‬بۆ نموونە بۆ فەلس��ەفە گرینگ نییە بۆ تۆ باشی‪ ،‬بەڵكو ئەوە‬ ‫گرینگە بۆ باش��ە هەیە؟ باشە چییە؟ كەوابێ گشت ئەو خستنەژێرپرسیارەی‬ ‫فەلس��ەفە خۆی پێوە سەرقااڵ دەكا لەدیدێكی هەمەییەوە بۆ شتەكان دەچێ‪.‬‬ ‫بۆ نموونە لەدیدی فەلس��ەفییەوە پرسیارەكە بەمجۆرە دەخرێتەڕوو‪ :‬گەردوون‬ ‫چۆن پێكهاتووە نەك چۆن ش��اخ پێكهاتووە؟ بۆ ئەوەی فەلسەفە ئەم الیەنە‬ ‫روون‌و ئاشكراكا پێویستی بەراڤەكردنی سیستەمی زانین هەیە‪ ،‬ئەو سیستەمی‬ ‫زانینەی كاری لەس��ەر كراوە‪ .‬دیارە سیس��تەمی ناوبراوی��ش چەندین بواری‬ ‫زانس��تی (فەلسەفەی یاسا‪ ،‬فەلسەفەی ئاین‪ ،‬فەلس��ەفەی جوانكاری‌و ‪.....‬‬ ‫هت��د) لەخۆ دەگرێ‌و ‪ ،‬تێكڕای ئەو زانس��تانەش پێكەوە ئ��ەوە پێكدێنن كە‬ ‫پێیدەوترێ فەلس��ەفە‪ .‬گومانیش��ی ناوێ فەلس��ەفە لەگەڵ دەركەوتنی خۆی‬ ‫وەك بوارێ‪ ،‬یان زانس��تێ‪ ،‬عەقڵی نیش��انداوە كە بەهۆی��ەوە راڤەی بوون‌و‬ ‫گەردوون كراوە‪ .‬لەراڤەكردنەكانا گشت زانینەكان بەشداربوونە‌و كاریگەریشیان‬ ‫بەس��ەر دەركەوتنی ئ��ەو زانینەوە هەبووە بەناو زانینی فەلس��ەفییەوە خۆی‬ ‫نمایش��كردووە‪ .‬ئەم زانینە بەوە خۆی لەزانینەكانی تر جیادەكاتەوە سەرقاڵی‬ ‫گش��ت‪ ،‬هەمە‌و تێكڕایە‪ .‬چونكە لەفەلسەفەدا ش��تی كەسی‌و الوەكی‌و پەرت‌و‬ ‫نایەكانگیر گرینگ��ی نییە‌و الیەنداری‌و كەنارگیری��ش بێمانایە‪ .‬بەپێی ئەوەی‬ ‫فەلس��ەفە خۆی وەك شتێكی عەقڵی نیش��اندەدا ناخوازێ لەشوێنێكا خۆی‬ ‫گیر‌و چەقبەس��تووكا كە بۆ دادوەرییەكی عەقڵی نەگونجێت‪ .‬لەگش��ت چاخ‌و‬ ‫سەردەمێكیشدا فەلسەفە كۆششی بۆ ئەوە كردووە خۆی وەك كۆی ئەو دید‌و‬ ‫تیۆرییانە نیش��اندا جێی زانینییان گرتۆتەوە‪ .‬بەدڵنیایش��ەوە ئاماژە بۆ ئەوە‬ ‫دەكەین كە فەلس��ەفە سەرەتای دەركەوتنی ناوی فەلسەفەی یەكەمی لێنراوە‬ ‫كە ئەمەش مەبەست لێی بایەخدانی فەلسەفە بووە بەپرسیارە الهوتییەكانەوە‌و‬ ‫دواتری��ش ئەم ناوە ونبووە‌و ناوی فەلس��ەفەی سرووش��ت جێیگرتۆتەوە كە‬ ‫لەناوەڕۆكدا پرسیاری لەسەر ماهیەتی ئێمە لەناو سرووشت‌و خودی جەوهەری‬ ‫سرووش��ت وروژاندووە‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ كاتا ئەم ناوەش نەماوە‌و واتای فەلسەفە‬ ‫جێی گرتۆتەوە‪.‬‬ ‫ئەوەی الی س��ەرەوە ئەوەشمان پێدەڵێ كە فەلس��ەفە لەگەڵ دەركەوتنی‬ ‫پێویس��تیی مرۆی��ی بووە‪ .‬بۆیە پێناس��ەی واتای فەلس��ەفە هەمیش��ە ئەو‬ ‫ێ راڤە دەكرێ‪ .‬ئەو راڤەكردنە گشت ئەو‬ ‫وەاڵمەیە كە چییەتی فەلس��ەفەی پ ‌‬ ‫دیرۆكەش لەخۆ دەگرێ لەپشت دەركەوتن‌و نەشونمای فەلسەفەوە بووە‪ .‬هەچ‬ ‫خس��تنەڕووێكی مێژوویش بۆ واتای فەلس��ەفە بكرێ بەو ئاڕاس��تە‌و شەپۆلە‬ ‫فەلس��ەفییانە ئاشناماندەكا فەلسەفەی بەئێس��تا گەیاندووە‪ .‬بەس گەلێ لەو‬ ‫بزووتنەوە فەلسەفییانەی لەسەردەمە جیاكانا هەبوونە لەئێستایا وەك خۆیان‬ ‫كاریگەر نیین‌و بەشداری لەخوڵقانی پرس��یار‌و وەاڵمە فەلسەفییەكان ناكەن‪.‬‬ ‫بەاڵم بیركردنەوەی فەلسەفی تائێستاش كاریگەرە‌و گرینگی بۆ مانای فەلسەفە‬ ‫كاڵنەبۆتەوە‪ .‬هەر ئەو بیركردنەوەیە فێرماندەكا فەلسەفە چەند بۆ شارستانی‌و‬ ‫رۆش��نبیری مرۆڤایەتی گرینگبووە‪ .‬هەر ئەو بیركردنەوەیە دەشمانگەێنێتە ناو‬ ‫نهێن��ی ژیان‌و بوون‌و ‪ ،‬تەنانەت بەخودی خۆش��مان ئاش��نامان دەكا‪ .‬كەواتە‬ ‫فەلسەفە لوتكەی بیری مرۆڤە‌و دەروازەشە بۆ ئاشنابوون بەكێشەكانی مرۆڤ‌و‬ ‫دەورووبەری‪ .‬بەاڵم لەبەرئەوەی كێش��ەكانی م��رۆڤ‌و دەورووبەری كۆتاییان‬ ‫نایەت ئەمە وادەكا فەلس��ەفە س��ەرقاڵی كێش��ە بێ‪ .‬س��ەرەتاش فەلسەفە‬ ‫وەك كێش��ە دەردەكەوێ دواتر خۆی دەبێ بەچارەس��ەر ب��ۆ جێبەجێكردنی‬ ‫كێش��ە‪ .‬ئەمە ئەوەش دەگەێنێ كە فەلس��ەفە هێزە‪ .‬ئامادەبوونی فەلس��ەفە‬ ‫وات��ە ئامادەبوونی هێزێك بۆیە دێكارت ناتوانێ وێنای نەتەوەیەك بكا كە بێ‬ ‫فەلس��ەفە ژیانی خۆی گوزەر دەكا‪ .‬كەوابێ‪ ،‬نەتەوەكان بێ فەلس��ەفە ناژین‌و‬ ‫ئ��ەو نەتەوانەش كە فەلس��ەفەیان نەبێ هێزیان نیی��ە‪ ،‬ئەڵبەتە نەتەوەی بێ‬ ‫فەلس��ەفەش ئەو نەتەوەیەیە هێزە شاراوە‌و بەرهەمهێنەرەكەی تیا نییە‪ .‬هەر‬ ‫دێكارت جەخت لەوەش دەكا كە كەسێ پشت لەفەلسەفە بكا وەك ئەوە وایە‬ ‫ئەم كەسە نەیەوێ لەكاتی رۆشتنا چاو بكاتەوە (‪ .)1‬چاوداخستن بۆ دێكارت‬ ‫نكۆڵیكردنە لەفەلس��ەفە‌و باش��ترە ئێمە رووبەڕووی راستی ببینەوە‌و لەكاتی‬ ‫رۆش��تنا چاوكراوە‌و زیتەڵەبین‪ .‬ئەمە ئەوەش دەگەێنێ فەلسەفەكردن بینینی‬ ‫راستییە‌و بەئاگابوونیشە لەوەی لەجیهانا روودەدا‪.‬‬ ‫سەبارەت بەوەی الی سەرەوە وترا دەشێ ئەوەش بڵێین كە رووبەڕووبوونەوە‬ ‫لەپێناس��ەی فەلس��ەفەدا ش��وێنێكی تایبەت��ی خۆی هەیە‪ .‬چونكە گش��ت‬ ‫رووبەڕووبوونەوەیەك هەڵوێستەێكە لەئاست ئەوەی لەجیهانا ئامادەیە‪ .‬ئەمەو‬ ‫رووبەڕووبوونەوە بەمانای فێربوونیش دێ‌‪ ،‬چونكە لەگشت رووبەڕووبوونەوەێكدا‬ ‫ئێمە دەكەوینە بەردەم پڕۆسەی زانینەوە‌و بەوەش دەگەین كە پێشتر زانینمان‬ ‫لەبارەیەوە نەبووە‪ .‬كەوابێ رووبەڕووبوونەوە هەنگاونانە بەرەو یەكالكردنەوەی‬ ‫راس��تیەكان لەیەكتر‌و خستنەڕووی ئەوەی راستی راس��تییەكانە‪ .‬هەربۆیشە‬ ‫لەگشت سەردەم‌و چاخێكا فەلسەفە لەفۆڕمی رووبەڕووبوونەوەكان توانیویەتی‬ ‫رۆڵ لەگۆڕین��ی دادوەریەكان‌و یەكالكردنەوەی راس��تیەكان ی��ان یەقینەكان‬ ‫لەیەكت��ر ببینێ‪ .‬ئەم��ەش لەبەرئەوەی گومانی فەلس��ەفی وەك ئامرازێك بۆ‬ ‫تێكشكانی ئەو یەقینانە بەكاربراوە كە مرۆڤەكان لەناوخۆیانا دروستیانكردووە‪.‬‬ ‫بۆیە رووبەڕووبوونەوە پێویس��تیە بۆ فەلسەفە‌و فەلسەفەش لەالیەن خۆیەوە‬ ‫بۆ مەبەس��تی جیا بەكاریدەبا‪ .‬ئەوەی فەلس��ەفە لەڕێگای رووبەڕووبوونەوەوە‬ ‫پێیدەگا پێویستی مرۆڤەكان پڕدەكاتەوە‌و كاركردنیشە لەسەر ئەوەی شتێكی‬ ‫دیاریكراوی لەبارەوە نازانین‪ .‬ئێمەی مرۆڤ لەبەرئەوەی پێویس��تمان بەزانینە‬ ‫پێویس��تمان بەو سەرچاوەیەش��ە زانینەكانمان ال گەاڵڵە دەكا‌و راش��ماندێنێ‬ ‫لەس��ەر چۆنیەت��ی بەكاربردنی ئەو زانینانە‪ .‬بۆیە فەلس��ەفە كۆی زانینەكان‬ ‫لەخ��ۆ دەگرێ‌و رێنومای ئەوەش��مان دەكا چۆن ئەم زانینانە لەژیانی رۆژانەدا‬ ‫وەبەربهێنین‪ .‬ئەمە ئەوەش��مان پێدەڵ��ێ كە فەلس��ەفە وامانلێدەكا خۆمان‬ ‫بناس��ین‌و ش��وێنی خۆمان لەبوونا دیاریبكەین‪ .‬ئەمەش بەزۆری لەبەرئەوەی‬ ‫فەلسەفە بریتییە لەچاالكیەكی مرۆیی بەردەوام‪ .‬كەوابێ فەلسەفەكردن شتێكی‬ ‫ئەرس��تۆكراتی یان فەنتازی نییە‪ .‬هەروەها بەمان��ای گەمەكردنیش بەزاراوە‌و‬ ‫گ��وزارە‌و دەربڕین نایە‪ .‬فەلس��ەفە بەج��ۆرێ ئامادەبوونی خ��ۆی لەبوونمانا‬ ‫سەپاندووە كە ناشێ دەستبەرداریبین‌و لێیگەڕێین هەبێ یان نەبێ‌‪.‬‬ ‫‪Rene Descartes.Principles of Philosophy..1‬‬ ‫‪.2009. SMK‬‬

‫‪8‬‬

‫ذمارة (‪ )381‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫گۆرانیی ئەوانەی خەویان دەزڕێ‬ ‫گۆرانیی یەكەم‬ ‫وادیارە‪ ..‬دیسان هیوام الر‪،‬‬ ‫دەموچاوم نزم دەبێتەوە‪.‬‬ ‫دەست دەكەمەوە‪ ..‬بە خواردنەوەی دەرد‪.‬‬ ‫ئەو بیروباوەڕەی‪..‬‬ ‫چەندین ساڵە كۆمكردبۆوە‪،‬‬ ‫خڵتانی ترس دەكرێتەوە‪.‬‬

‫گەر وا بڕوا‪ ..‬شاخ لە سەرەتاتكێ دەكەوێ‪.‬‬ ‫ناتوانێ سەری بەرز بكاتەوە‪،‬‬ ‫بە كینەبارانێ‪،‬‬ ‫خەوی لێدەكەوێ‪.‬‬ ‫دەشتایی چۆڵ دەبێ‪،‬‬ ‫لە ترسی شنەبایەك‪،‬‬ ‫زندەقی دەچێ و تەخت دەبێ‪.‬‬

‫گۆرانیی سێیەم‬

‫وادیارە‪ ..‬نەورۆزی ئایندە‪،‬‬ ‫كێش و سەروای ئاگر تێكدەچێ‪.‬‬ ‫بومەلەرزەیەكی سەنگەال‪..‬‬ ‫ئەم دەڤەرە دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫قسەی خۆش بار دەكا‪،‬‬ ‫پێكەنین نقە لە خۆی دەبڕێ‪.‬‬

‫لەوانەیە‪ ..‬دیسان بیرچوونەوە دامپۆشێ‪.‬‬ ‫دەربەدەری‪ ،‬دەستم بگرێ و‪..‬‬ ‫بمبات بۆ پیاسەی ئێوارانی رۆخی هەرەس‪،‬‬ ‫باسی ئەوەم بۆ بكا‪،‬‬ ‫بۆچی مەنجەڵی حەزی ئێمە‪،‬‬ ‫بۆ جارێكیش ناكوڵێ‪.‬‬

‫وا دیارە‪ ..‬رووناكایی‪،‬‬ ‫ناو ماڵی خۆی تێكدەدا‪،‬‬ ‫دەبێ دیسان سێبەر‪..‬‬ ‫لە تاریكداندا بشارمەوە‪.‬‬ ‫ساڵەهایە نەمتوانیوە‪،‬‬ ‫دەنگە دەنگێك رێكبخەم‪.‬‬ ‫خووی پاشەكشە بەرم نادات‪،‬‬ ‫هەر مەشق لەسەر دۆڕان دەكەم‪.‬‬ ‫ساڵەهایە نەمتوانیوە‪،‬‬ ‫شەقامێك سۆزتاو بكەم‪.‬‬ ‫دوكانێك بۆ دەستبەتاڵی دانێم‪،‬‬ ‫دەستبكەم بە دانانی‪..‬‬ ‫ئەلفوبێی داهات‪.‬‬ ‫ساڵەهایە نەمتوانیوە‪،‬‬ ‫دەرمانێك بۆ دەمەتەقێ بدۆزمەوە‪،‬‬ ‫گەشە بە بازاڕی متمانە بدەم‪.‬‬

‫لەوانەیە‪ ..‬دەماری ئاسمان شلبێتەوە‪.‬‬ ‫ئەستێرە نەزریوێنن‪.‬‬ ‫مانگ بەربێتەوە‪،‬‬ ‫بۆ تۆزێ تریفە‪،‬‬ ‫ماڵەوماڵ سواڵ بكرێ‪.‬‬ ‫لەوانەیە‪ ،‬دەنگوباس كەلەپچە بكرێ‪،‬‬ ‫سەردان و هاتوچۆ بنێرن بۆ مۆزەخانە‪،‬‬ ‫سورەتی مناڵی بسڕنەوە‪،‬‬ ‫سرود و گۆرانی وەك بیرەوەری‪..‬‬ ‫باس بكرێ‪.‬‬

‫گۆرانیی دووەم‬ ‫گەر وا بڕوا‪ ..‬بێدەنگی ژەنگ دەگرێ‪.‬‬ ‫دەردەسەری گوڵ دەكا‪.‬‬ ‫تاریكی خەست دەبێتەوە‪.‬‬ ‫ئەو دەشتوبانەی پاراوم كرد‪،‬‬ ‫ئاوس نابێ و‪..‬‬ ‫هەر زگی خۆی دەگوشێ‪.‬‬ ‫گەر وا بڕوا‪ ..‬جۆگەئاو رێگا ون دەكا‪.‬‬ ‫لە تینوانا ال دەداتە تاقەماڵێك‪،‬‬ ‫بەڵكو قوومێ ئاوی بدەنێ‪.‬‬ ‫درەخت تای لێدێ‪،‬‬ ‫خۆی رووت دەكاتەوە‪،‬‬ ‫ناتوانێ یەك هەنگاو بچێتە پێشەوە‪،‬‬ ‫لە شوێنی خۆیدا گرمۆڵە دەبێ‪.‬‬

‫گۆرانیی چوارەم‬ ‫تۆ بڵێی‪ ،‬رۆژگار جلوبەرگی خۆی بگۆڕێ!‬ ‫یاسای خۆرەتاو هەموار بكرێ!‬ ‫رەگوڕیشە بخوێنرێتەوە!‬ ‫فەرمان بدرێ بە مێژوو هەڵسێتە سەرپێ‪،‬‬ ‫چاودێریی دواڕۆژی خۆی بكا!‬ ‫تۆ بڵێی‪ ،‬بروسكە هەواڵمان بپرسێ!‬ ‫خێڵی ئەشكەوت بەسەركاتەوە!‬ ‫گفتی داخستنی مەرزی واوەیال و‪..‬‬ ‫كردنەوەی دەرگای دەنگمان بداتێ!‬ ‫وانەی سەبری رەشەبا و‪..‬‬ ‫خامۆشیی شەپۆلمان بۆ دابدا!‬ ‫تۆ بڵێی‪ ،‬رۆژێك بێت!‬ ‫توێكڵی تاریكی پاك بكەین‪،‬‬ ‫هەناوی گومان بە تیشك سواغ بدەین!‬ ‫واڵتی تەباو ناتەبا دەرباز بكەین‬ ‫لە دەست تەڕایی دڵەڕاواكێ و‬ ‫تاوتوێی پەتا!‬ ‫ ‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫تەیب جەبار‬

‫سلیمانی ‪ -‬تەمووزی ‪2013‬‬ ‫پۆرترێت‪ :‬ئاریان‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری هونه‌ری‪ :‬سۆران نه‌قشبه‌ندی‬ ‫‪soranmail@yahoo.com‬‬

‫ذمارة (‪ )172‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬ ‫سةرثةرشتيار‪:‬‬ ‫بةهمةن تاهير نةريمان‬

‫‪172‬‬

‫ذمارة (‪ )172‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫ئاین و بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫ئومێد قەرەداخی‬ ‫م��ن ل��ەوە ت��ێ��دەگ��ەم ن��ەی��ارەك��ان��ی‬ ‫ب��زووت��ن��ەوەی گ��ۆڕان ل��ە زۆر كاتدا‬ ‫ویستویانە چەكی ئاین دژ بەو بزووتنەوەیە‬ ‫بەكاربهێنن‪ ،‬ویستویانە بە كۆمەاڵنی‬ ‫خەڵك بڵێن بزووتنەوەی گۆڕان بێ دینە‬ ‫‪ ،‬رابەرەكەی پاشخانێكی ماركسی هەیە‬ ‫و دژی دینە‪ ،‬لەوەش تێدەگەم كە ئەم‬ ‫بزووتنەوەیە مافی خۆیەتی ئەم چەكە لە‬ ‫دەستی نەیارەكانی دەربهێنێت و نیشانی‬ ‫بدات كە بزووتنەوەیەكی دژە ئاین نییە‪.‬‬ ‫بەاڵم بەڕاستی ئەمە مەترسیدارە ئەم‬ ‫بزووتنەوەیە سەوابتەكانی ئیسالم بە‬ ‫سەوابیتی خۆی بزانێـت و جورئەتی ئەوە‬ ‫نەكات هیچ پرۆژە یاسایەكی مەدەنی و‬ ‫هاوچەرخ بۆ كۆمەڵگا پێشنیار بكات‪ ،‬یان‬ ‫النیكەم دژی نەوەستێت‪.‬‬ ‫رێكخەری گشتی بزووتنەوەی گۆڕان لە‬ ‫چاوپێكەوتنێكی كەناڵی (كەی ئێن ئێن)‬ ‫دا بە راشكاوی دەڵێت((ئەمەوێت لەم‬ ‫مینبەرەوە بۆ هەموو كۆمەاڵنی خەڵكی‬ ‫روون بكەمەوە‪ ،‬هەر شتێك نەگونجێت‬ ‫لەگەڵ سەوابیتی دینی ئیسالما‪ ،‬ئێمە‬ ‫رەزامەندی لەسەر نیشاننادەین و رەتی‬ ‫ئەكەینەوە‪ .))،‬بەم دواییانەش (عەلی‬ ‫حەمە ساڵح) كاندیدی ئەو بزوتنەوەیە‬ ‫لە سیمینارێكی پاڵتاكدا و لە وەاڵمی‬ ‫پرسیارێكدا س��ەب��ارەت ب��ە ئ��ەگ��ەری‬ ‫بوونی پرۆژە یاسایەك بۆ جیایی دین‬ ‫لە دەوڵ��ەت بە دەق دەڵێت‪ ((:‬ئێمە‬ ‫وەكو گۆڕان مەبدەئێكمان هەیە‪ ،‬نابێت‬ ‫لە كوردستاندا هیچ یاسایەك دەربچێت‬ ‫دژی بنەماكانی ئاینی ئیسالم بێت‪ ،‬ئەمە‬ ‫بڕیاری گۆڕانە‪ ،‬هەم بۆ دەستوورەكە‬ ‫وایە‪ ،‬وەكو خۆشم دژی هەر یاسایەكم‬ ‫دژی بنەماكانی ئاینی ئیسالم بێت))‪.‬‬ ‫دواتریش عەلی حەمە ساڵح لە شێوەی‬ ‫بانگخوازێكی ئاییی ئەدوێ و بەمشێوەیە‬ ‫نەسیحەتی هەموان دەك��ات‪(( :‬ئاینی‬ ‫ئیسالم دژی هیچ بنەمایەكی مافی مرۆڤ‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵكو ئیسالم رێككردنەوەی‬ ‫ئاكاری كۆمەڵگایە))‪.‬‬ ‫ئەم دوو پەیامەی هەر یەك لە بەرێزان‬ ‫نەوشیروان مستەفا و عەلی حەمە ساڵح‬ ‫كە بە ناوی بزووتنەوەی گۆڕانەوە قسە‬ ‫دەكات و لە مەبدەئی بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫ئەدوێت‪ ،‬بەالیەنی كەمەوە كۆمەڵێك‬ ‫دەاللەتی تایبەتی هەیە‪:‬‬ ‫یەكەم‪ :‬ئەم قسەیە بێ ئومێدكردنی‬ ‫ت��ەواوی ئ��ەو كەسانەیە كە خ��ەون بە‬ ‫مۆدێلێكی حوكمڕانی دی��م��وك��رات و‬ ‫لیبراڵەوە ئەبینن لە كوردستاندا‪ ،‬خەون‬ ‫بە دەوڵەتی بێالیەن و كۆمەڵگای كراوەوە‬ ‫ئەبینن‪ ،‬بەخشینی شوناسێكی ئاینیە‬ ‫بە بزووتنەوەكە‪ ،‬ئەو تێزە ئەوە ئاشكرا‬ ‫دەكات كە بزووتنەوەی گۆڕان خوازیاری‬ ‫دەس��ەاڵت��ی الی��ەن��داری ئاینیە نەك‬ ‫دەسەاڵتێك كە بێ الیەن بێت بەرانبەر‬ ‫بە هەموو ئاین و تایفە و نەتەوەیەك(‬

‫دەسەاڵتی عەلمانی بێت)‪ ،‬ئەمەش كاتێك‬ ‫بە روونی دەردەكەوێت كە بەشداربووی‬ ‫س��ی��م��ی��ن��ارەك��ەی پ��اڵ��ت��اك ل��ە ب��ارەی‬ ‫پەیوەندی نێوان دین و دەسەاڵت پرسیار‬ ‫لە (عەلی) دەكات و ئەویش راشكاوانە‬ ‫دەڵێت «ئێمە دژی ئەوەستین ‪ ،‬دژی‬ ‫هەر یاسایەك ئەوەستین كە ناتەبا بێت‬ ‫لەگەڵ یەكێك لە بنەماكانی شەریعەتی‬ ‫ئیسالمیدا»‪ ،‬بەم پێیە جیاكردنەوەی‬ ‫دین لە دەوڵ��ەت یان باشتر وایە بڵێن‬ ‫دەوڵەتی بێ الیەن بەرانبەر بە ئاین و‬ ‫تایفە و گروپ( عەلمانیەت) پێچەوانەی‬ ‫پرەنسیپەكانی ئیسالمە و بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕان رەتی دەكاتەوە‪ .‬بێگومان بەدیلی‬ ‫ئەمە هەر دەسەاڵتی الیەنداری ئاینییە‪،‬‬ ‫دەسەاڵتێك كە خ��ۆی بە بەرگریكار‬ ‫دەزانێت لە ئاین و شەریعەتێكی دیاریكراو‪،‬‬ ‫ئەمەش لە راستیدا بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫دەكات بە بزووتنەوەیەكی ئاینی‪ .‬هەر‬ ‫لەمبارەیشەوە هیچ كاتێك یەكگرتووی‬ ‫ئیسالمی داوای شتێكی زیاتر لەوەی‬ ‫نەكردوە كە بزووتنەوەی گۆڕان داوای‬ ‫كردوە و بە قەولی عەلی حەمە ساڵح‬ ‫كردوێتی بە مەبدەئی خۆی‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬گوتەكانی نەوشیران مستەفا‬ ‫و عەلی حەمە ساڵح لە راستیدا بێ‬ ‫ئومێدكردنی هەموو ئەو كەسانەیە كە‬ ‫خەون بە یاسای مەدەنی و شارستانییەوە‬ ‫دەبینن بۆ رێكخستنی پەیوەندی تاكەكان‬ ‫و دیاریكردنی ئ��ەرك و مافەكان لە‬ ‫كۆمەڵگادا‪ ،‬بێ ئومێد كردنی هەموو ئەو‬ ‫كەسانەیە كە تەمەنیان بە خەباتكردن‬ ‫بۆ مۆدێرنیزەكردنی كۆمەڵگای كوردی و‬ ‫رێكخستنێكی مەدەنیانە و سەردەمیانەی‬ ‫پەیوەندی نێوان تاكەكان و خێزان و‬ ‫دامەزراوە كۆمەاڵیەتییەكان و سیستمەكان‬ ‫بەسەر بردوە‪ .‬با گریمانەی ئەوە بكەین‬ ‫سبەینێ دەستووری هەرێم دەگەرێتەوە‬ ‫پەرلەمان ‪ ،‬بە پێی وتەكانی نەوشیروان‬ ‫مستەفا و دواتریش عەلی حەمە ساڵح‬ ‫ب��ێ��ت‪ ،‬ئ��ەو ب��زووت��ن��ەوەی��ە رێ��گ��ەن��ادان‬ ‫شوناسی حوكمرانی هەرێم شوناسێكی‬ ‫عەلمانی بێت‪ ،‬رێگە ن��ادات یاساكانی‬ ‫مەدەنی بن‪ ،‬بەڵكو دەبێت سەرچاوەكەی‬ ‫شەریعەتی ئیسالمی بێت‪ ،‬ئەبێت هەموو‬ ‫دیدگایەك بۆ رێكخستنی كۆمەڵگا لە‬ ‫چوارچێوەی شەریعەتدا بێت ‪ ،‬ئەمەش‬ ‫لە راستیدا بەدیهێنانی ئەو خەونەیە‬ ‫كە بزووتنەوە فەندەمینتالیستیەكانی‬ ‫كوردستان نەیانتوانیوە بەدی بهێنن‪.‬‬ ‫سێیەم‪ :‬ئ��ەو پەیامەی نەوشیروان‬ ‫مستەفا لێدانێكی توندە لە خ��ەون و‬ ‫ئومێدی دوو دەیەی بزووتنەوەی ژنان‬ ‫لە كوردستان بۆ گۆڕینی یاساكانی‬ ‫باری كەسێتی و بیناكردنی كۆمەڵێك‬ ‫ی��اس��ای م��ەدەن��ی ب��ۆ رێكسختنی‬ ‫پەیوەندییە خێزانییەكان و پەیوەندییە‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكان بەگشتی‪ ،‬چونكە ئەو‬ ‫یاسایانەی كە لە بەرژەوەندی ژنان نین‬ ‫بنچینەیان لە شەریعەتی ئیسالمییەوەیە و‬ ‫ژنان داوای گۆڕینی دەكەن‪ ،‬ئەو وتەیەی‬

‫گفتوگۆ‬ ‫لەگەڵ محەمەد‬ ‫زەیمەران‬ ‫‪6‬‬

‫و‪ .‬پێشڕەو محەمەد‬

‫رێكخەری گشتی بزووتنەوەكە گۆڕان‬ ‫ئەخاتە ب��ەرەی دژایەتی راستەقینەی‬ ‫بزووتنەوەی یەكسانیخوازیی ژنانەوە‪ .‬لە‬ ‫چوارچێوەی یاساكان و پرەنسیپەكانی‬ ‫شەریعەتدا مەحاڵە باس لە یەكسانبوون‬ ‫و یاسایەكی دادپەروەرانە بكەین بەرانبەر‬ ‫بە ژنان‪.‬‬ ‫چ��وارەم ‪ :‬ئ��ەو پ��ەی��ام��ە رووب��ەری‬ ‫ئازادییە تاكەكەسی و گشتییەكان بە‬ ‫ت��ەواوی كەم دەكاتەوە‪ ،‬ئەگەری ئەوە‬ ‫دێنێتە پێشەوە لەرێگەی كۆمەڵێك‬ ‫پرۆژە یاساوە ئەم ئازادییانە بە تەواوی‬ ‫سنووردار بكات‪ .‬بۆ نموونە وا گریمان‬ ‫سبەێنی فراكسیۆنە ئیسالمییەكان پرۆژە‬ ‫یاسایەك بۆ قەدەغەكردنی مەی فرۆشی‬ ‫پێشكەش دەكەن‪ ،‬بێگومان فراكسیۆنی‬ ‫گۆڕان نابێت رەتی بكاتەوە‪ ،‬چونكە مەی‬ ‫فرۆشی گۆنجاو نییە لەگەڵ ئیسالمدا‪ ،‬یان‬ ‫پرۆژە یاسایەك بۆ جیاكردنەوەی كوڕ و‬ ‫كچ لە زانكۆكاندا ‪ ،‬بێگومان بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕان رەتی ناكاتەوە‪ ،‬چونكە تێكالویی‬ ‫كوڕ و كچ پێچەوانەی ئایدیا و ئاكاری‬ ‫ئیسالمییە ‪ ...‬ئەمە و زۆر نموونەی تر‪.‬‬ ‫رەنگە هەندێك پێمان بڵێن ناكرێت‬ ‫دیدی بزووتنەوەیەكی سیاسی گرنگی وەك‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان لە چاوپێكەوتنێكدا‬ ‫یان لە سیمینارێكی پاڵتاكدا بخرێتە‬ ‫روو‪ ،‬لەگەڵ ئ��ەوەی كە ب��اوەرم وایە‬ ‫لەو چاوپێكەوتنەی نەوشیروان مستەفا‬ ‫بەشێكی گرنگی دیدی بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫بۆ ئەو مەسەلەیە دەخرێتە روو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫با ئەو بۆچونەش بە راست وەر بگرین‪،‬‬ ‫ئ��ەوا پێویستە بزووتنەوەی گ��ۆڕان بە‬ ‫جددی بێتە دەنگ و دیدی خۆی بۆ ئەم‬ ‫مەسەالنە روون بكاتەوە‪ ،‬دەبێت پێمان‬ ‫بڵێت كە دەوڵەتی بێ الیەنی قبوڵە یان‬ ‫ب��اوەڕی بەوەیە دەسەاڵتێك خەریكی‬ ‫بەرگری بێت لە شەریعەت و ئاینێك؟‬ ‫ئایا بزووتنەوەی گۆڕان الیەنگری یاسای‬ ‫مەدەنییە بۆ رێكستنی ئازادییەكان‬ ‫و پەیوەندییە كۆمەاڵیەتییەكان یان‬ ‫خوازیاری جێبەجێكردنی شەریعەتە؟‬ ‫دی��دی ب��زووت��ن��ەوەی گ��ۆڕان چییە بۆ‬ ‫مەسەلەی ژنان و خەونی یەكسانیخوازی‬ ‫ژنان؟ ئەمانە و زۆر پرسیاری تر‪.‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر ب��زووت��ن��ەوەی گ��ۆڕان‬ ‫بزووتنەوەیەكی ئاینگەرا بێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫بە هیچ شێوەیەك شایانی ئ��ەوە نییە‬ ‫پشتیوانی بكرێت و دەنگی پێ بدرێت‪ ،‬ئەو‬ ‫دەنگانەشی ئەم ئەمجارە هێناویەتی هی‬ ‫ئەوە نییە بزووتنەوەیەكی ئاینگەرایە یان‬ ‫كاندیدەكانی دییندارن‪ ،‬بەڵكو هی ئەوەیە‬ ‫خەڵك ئومێدی بەم بزووتنەوەیە هەیە‬

‫بۆ نەهێشتنی گەندەڵی و دابەشكردنی‬ ‫دادپ��ەرەوەران��ەی سامانی نیشتیمانی و‬ ‫دروستكردنی حوكمڕانییەكی دیموكرات‬ ‫و خ��ۆش��گ��وزەران‪ ،‬ئ��ەو دەن��گ��ان��ەی‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان هێناویەتی بەرهەمی‬ ‫ئ��ەوە نییە گ��ۆڕان كۆمەڵێك كاندیدی‬ ‫ئاینداری داناوە‪ ،‬بەڵكو بەرهەمی ئەوەیە‬ ‫هاواڵتی ئەم هەرێمە لەم مۆدێلە خراپەی‬ ‫حوكمڕانی پارتی و یەكێتی بێزار بوون و‬ ‫خوازیاری جۆرێكی باشترن لە حوكمڕانی‬ ‫‪ ،‬بریا (عەلی حەمە ساڵح) و بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕان لە هەڵمەتی هەڵبژاردندا ئاماژەیان‬ ‫بەوە بكردایە كە ئەوان بۆ بەرگری لە‬ ‫شەریعەت ئەچنە پەرلەمان‪ ،‬ئەوان دژی‬ ‫ی��اس��ای م��ەدەن��ی و دژی دەس��ەالت��ی‬ ‫عەلمانین و پشتیوانی دەس��ەاڵت��ی‬ ‫الیەنگیرن بۆ ئاین ‪ ،‬ئەوكات دەنگدەر‬ ‫بەرچاوی رۆشنتر ئەبوو لە دەنگداندا ‪.‬‬ ‫ئەگەر بزووتنەوەی گۆڕان راشكاوانە‬ ‫باوەری بە دەسەاڵتێكی بێالیەن بەرانبەر‬ ‫بە ئاین و نەتەوە و خێڵ (دەسەاڵتی‬ ‫عەلمانی) نەبێت ئەوا پێویستە بە جددی‬ ‫لەبەرانبەر وەربگیرێت‪،‬‬ ‫هەڵویستی‬ ‫بەتایبەت پێش هەموو كەس پێویستە‬ ‫رۆشنبیران و ئ��ازادی��خ��وازەك��ان��ی ناو‬ ‫ب��زووت��ن��ەوەی گ��ۆڕان بێدەنگ نەبن و‬ ‫رەخنەی لێبگرن‪ ،‬بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫تەنانەت ناتوانێت وەك پ��ارت��ی داد‬ ‫و گەشەپێدان كە پارتێكی پاشخان‬ ‫ئیسالمییە راشكاو و بە جورئەت بێت‪،‬‬ ‫دادو گەشەپێدات راشكاوانە دەڵێت‬ ‫لەگەڵ حوكمڕانییەكی عەلمانییدایە و‬ ‫حوكمڕانی عەلمانیش پێچەوانە نییە بە‬ ‫بنەماكانی ئاینی ئیسالم‪ ،‬بەڵكو زەمینە‬ ‫بۆ ئیسالم و هەموو ئاینەكانی تریش‬ ‫دەرەخسێنێت بە ئازادانە مومارەسەی‬ ‫بیر و ك��اری خۆیان بكەن و هەموان‬ ‫هەلی ژیانی یەكسانیان لەبەردەستدا‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئەو تێزەی داد و گەشەپێدانی‬ ‫توركی بۆ عەلمانییەت و ئاین و جۆری‬ ‫حوكمرانی نیشانەی پێشكەوتوویی و‬ ‫پێگەشتووی هۆشیاری سیاسی و ئاینییە‬ ‫الی داد و گەشەپێدان و سەركردەكانی‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو وەاڵم��ەی عەلی حەمە ساڵح‬ ‫ك��ە عەلمانییەت ب��ە دژایەتیكردنی‬ ‫بنچینەكانی ئیسالم لەقەڵەم دەدات‬ ‫نیشانەی پاشكەوتوویی و پێنەگەشتوویی‬ ‫هۆشیاری سیاسی و ئاینییە الی عەلی‬ ‫حەمە ساڵح و ئەو هاورێیانەی گۆڕان‬ ‫وەك ئەو بیر دەكەنەوە‪.‬‬ ‫ئەگەر ئەوە دید و دنیابینی بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕان بێت‪ ،‬ئەوا پێویستە هەموو ژنە‬ ‫یەكسانیخوازەكانی نێو گۆڕان بە دەنگ‬ ‫بێن و رازی نەبن بە بزووتنەوەیەك كە‬ ‫هیچ پەیام و ئومێدێكی بۆ ئەوان وەك‬ ‫ژن پێ نییە‪ ،‬خەباتی دوو دەیەی ئەوان‬ ‫بۆ گۆڕینی یاساكانی ب��اری كەسێتی‬ ‫لەبار دەبات‪ ،‬بگرە خەونی رێكخستنی‬ ‫مەدەنیانەی پەیوەندییە كۆمەاڵیەتییەكان‬ ‫و فراوانكردنی ئازادییە تایبەتییەكان‬ ‫لەبار دەبات‪.‬‬

‫ئه‌فسانه‌ى كردار‬ ‫موراد فه‌ر‌هادپور‪،‬‬ ‫ئوميد ميهره‌گان‬ ‫و‪ :‬وه‌ليد عومه‌ر‬ ‫‪7‬‬

‫ثاشكؤيةكة لةسةر ئيسالمى سياسي‪ ،‬ئاينناسى‪ ،‬هزر‬

‫په‌یڕه‌وی نێوخۆی کۆمه‌ڵی‬ ‫ئیسالمی دیکتاتۆریه‌ت‬ ‫به‌رهه‌مدێنێت‬ ‫‪2‬‬

‫ماجد خه‌لیل‬

‫بوار بۆ ئەوە نامێنێ‬ ‫دەسەاڵت و حكومەت و‬ ‫نوخبە ڕۆشنبیرییەكان میدیا‬ ‫وەك بەكارهێنان قۆرخبكەن‬ ‫‪3‬‬

‫کاوه‌ محه‌مه‌د‬

‫هه‌موو ئاینێك بابه‌تی‬ ‫چه‌قبه‌ستوی نه‌گۆڕه‌‪ ،‬كه‌چی‬ ‫له‌ كۆمه‌ڵگ ‌هی‌ قه‌واره‌یه‌كی‬ ‫بزواو و گۆڕاودا موماره‌س ‌ه‬ ‫ده‌كرێت‬ ‫‪5‬‬

‫ئه‌ڤین ئیبراهیم فه‌تاح‬ ‫ئیسالمیستە‬ ‫پێشكەوتووخوازەكان‬ ‫بەرزانی مەال تەها‬ ‫‪8‬‬

‫ذمارة (‪ )172‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫ئيسالمى سياسى‬

‫‪2‬‬

‫زەوقی سیاسی‌و زەقیی دیكتاتۆرییەت لەبەرنامەی كۆمەڵی ئیسالمیدا‬ ‫ماجد خەلیل‬ ‫زەوق��ی سیاسی‌و زەقیی‌و زەمینەی‬ ‫دیكتاتۆرییەت و بەرنامەی كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمیدا زۆری��ی متمانەی حزبێكی‬ ‫سیاسیی‌و هاوچەرخ لەم پێڕە سیاسییەدا‬ ‫دەخانە گومانەوە‪ .‬یەكێك لەتێبینییە‬ ‫هەرە دیارەكانی نێو پێڕەوی كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمیی بریتییە ل��ەدرێ��ژدادڕی��ی‬ ‫لەشتانێكدا كە بریتین لەچەند هێڵێكی‬ ‫الوەك��ی‌و ساكار لەنووسینی پێڕەوی‬ ‫نێوخۆیی ه��ەر پارتێكی سیاسیدا‪.‬‬ ‫لەم پێڕەوەدا ل��ەدووای بەشی دووەم‬ ‫تا بەشی پێنجەم كە خۆی لەبیست‌و‬ ‫حەوت مادەی سەرەكی پێڕەوی نێوخۆی‬ ‫كۆمەڵدا دەبینێتەوە‪ .‬بەوردبوونەوە لەم‬ ‫پێڕەوە ئەو راستییە دەخوێنرێتەوە كە‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی ستراتیژێكی تۆكمەی‬ ‫هەیە لەكاری حزبایەتیداو هێزێكە تەنها‬ ‫ئامانی سەرەكی لەبوونیدا سیاسەتكردنەو‬ ‫سەرلەبەری پێڕەوەكەیشی رێكارێكی‬ ‫وردە بۆ سیاسەتكردن‌و شوێنەواری‬ ‫عەقیدەو باوەڕو ئینتیمای ئیسالمی كە‬ ‫تەنها لەهێڵە عاتفی‌و وروژێنەرەكانی ناو‬ ‫كۆمەڵگەداو لەشوێنەوارە رووكەشەكانی‬ ‫سیمای تاكەكانیاندا دەبینرێت‪ ،‬لەناو‬ ‫پ��ێ��ڕەوی ك��ۆم��ەڵ��ی ئیسالمیدا هیچ‬ ‫شوێنەوارێكی نییە‪ .‬بۆنموونە لەبەشی‬ ‫سێهەمی پێڕەوی كۆمەڵدا كەتایبەتە‬ ‫بەئۆرگانەكانی ئەم پارتە سیاسییە‪.‬‬ ‫ه��ەری��ەك لەمەكتەبەكانی كۆمەڵ كە‬ ‫بریتین لەمەكتەبی ئەمیر‪ ،‬مەكتەبی‬ ‫زانایان‌و مەكتەبی پەیوەندییەكان‪.‬‬ ‫لەراستیدا لەبوونی مەكتەبەكان‌و‬ ‫ب��ەخ��وێ��ن��دن��ەوە ب��ۆ مافەكانی ئەمیر‬ ‫تێدەگەین‪ ،‬كە جۆرێك لەجەختكردنەوە‬ ‫لەزاڵبوونی پێگەی ئەمیر هەیە‪ .‬چونكە‬ ‫لەیەكەم خاڵی مافی ئەمیردا هاتووە كە‬ ‫ئەمیر سەرپەرشتی هەموو مەكتەبەكان‬ ‫دەكات‪ .‬لێرەشەوە بوونی هەموو رێكەوتن‌و‬ ‫چێبوونی هەموو پێوەندییە سیاسییەكان‬ ‫ئەو ئیمزایان دەكات‪ .‬خاڵی گرنگ لەم‬ ‫پ��ێ��ڕەوەدا ئ��ەوەب��وو بوترێت مەكتەبی‬ ‫ئەمیر چییەو چی نییە؟ چونكە هەموو‬ ‫كاروبارەكانی ئەمیر لەمەكتەبەكانی تردا‬ ‫بەروونی دەبینرێت‪ .‬تەنانەت مەكتەبی‬ ‫زان��ای��ان ك��ەدەب��وو پ��ێ��ش��ەوای كۆمەڵ‬ ‫سەرپەرشتی بكات دراوەتە ژێر دەستی‬ ‫ئەمیر‪ .‬لەشێوازی هەرەمیی دەسەاڵتی‬ ‫ئەم حزبەدا دەب��وو پێشەوا مەكتەبی‬ ‫هەبووایەو شتێكی لەو شێوەیەیش ئێستا‬ ‫لەناو كۆمەڵدا هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەوە روونە بۆ‬ ‫لەناو پەیرەودا مەكتەبی ئەمیر باسكراوە‪،‬‬ ‫بەاڵم مەكتەبی پێشەوا باس نەكراوە‪.‬‬ ‫چونكە دانانی پێشەواو مەكتەبەكەی‬ ‫بەندە بەو چەند رۆژەی تەمەنی شێخ‬ ‫محەمەد بەرزنجییەوە كەماویەتی‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی��ش ئ��ام��اژەی��ە بەنیازی رەوان��ی‬ ‫كۆمەڵ لەپێچانەوەی پۆستی پێشەوادا‪.‬‬ ‫مەهزەلەی ئ��ەم شێوە حزبانە لێرەدا‬ ‫چەند خاڵێكی دیمان بۆ دێنێتە پێشەوە‪.‬‬ ‫ك��ە سەلمێنەری ئ��ەوەن ك��اری��گ��ەری‬ ‫پەیرەوەكان كەسەكان ناهێنێتە گۆڕێ‌‪،‬‬ ‫بەڵكوو كەسەكان ب��ەزەوق��ی قازانح‌و‬ ‫مەرامی خۆیان پێرەوەكە چێئەكەن‪.‬‬ ‫بۆنموونە‪:‬‬ ‫ی��ەك��ەم‪ :‬ب��ەرژەوەن��دی شەخسی‬ ‫لەسەرووی ب��ەرژەوەن��دی كۆمەڵەوەیە‪.‬‬ ‫ئەمەیش دروست پێچەوانەی ئەركەكانی‬ ‫ئەندامییەتی ناوكۆمەڵی ئیسالمییە‬ ‫كە لەبەشی دووەم��ی م��ادەی نۆهەمیدا‬ ‫بەخاڵێك ئاماژەدراوە بەوەی كە پێویستە‬ ‫ئەندامی كۆمەڵ ب��ەرژەوەن��دی كۆمەڵ‬ ‫بخاتە س��ەرووی بەرژەوەندی خۆیەوە‪.‬‬ ‫ئەم خاڵە لەسەرەتاوە ئەمیری كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی پێشێلی كردو لەسەر بنەمای‬ ‫بەرژەوەندییە شەخسییەكانی خۆی‌و‬ ‫لەسەر بنەمای هاوكێشەی پەیوەندییەكانی‬ ‫ئەوكاتەی‌و خەنجەردان لەنەیارەكانی‬ ‫ن��او ب��زت��ن��ەوەی ئیسالمی پۆستێكی‬ ‫تەشریفاتی دایە شێخ محەمەد بەرزنجی‬ ‫تا تەماعگیریی بكات لەناو كۆمەڵداو‬ ‫بەتیرێك هەم خانەوادەی مەالعەلی پێكا‬

‫كە چوونی شێخ محەمەد بەرزنجی بۆناو‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی بۆیان موفاجەئە بوو‪،‬‬ ‫هەمیش توانی بەشێكی گەورەو رەسەنی‬ ‫بزووتنەوە بهێنێتە ناو كۆمەڵەوە بەمەیش‬ ‫ل��ەو ك��ات��ەدا پالنی جیابوونەوەكەی‬ ‫سەركەوتوو ب��وو‪ .‬لەوكاتەوە ئائێستا‬ ‫پێشەوای كۆمەڵ بارێكە بەسەر شانی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمییەوە‪ .‬هەربۆیە بوونیشی‬ ‫لەناو پێڕەوی كۆمەاڵ بەشێوەیەكی كاتی‬ ‫ئاماژەی پێكراوەو كاروبارەكانی ئێستای‬ ‫لەناو پەیرەوا شوێنی نییە‪ .‬تەنانەت‬ ‫سەرمەرشتی مەكتەبی زانایان لەئەستۆی‬ ‫ئەمیردایە نەك پێشەوا‪ .‬ئەم گەمەكردنە‬ ‫بەپێشەوا لۆژیكی نییە‪.‬‬ ‫خاڵی دووەم بریتییە لەو راستییەی‬ ‫كە تەواوی پەیڕەوی كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫پەیرەوێكی سیاسییەو عەقیدەو بیروباوەڕ‬ ‫لەجەوهەریدا شوێنی نییە‪ .‬ئەم پەیرەوە‬ ‫نەنوسراوە تا دۆزێكی رەواو غ��ەدری‬ ‫سەرنەتەوەیەك‌و سیاسەتی لەنێوبردنی‬ ‫ئاینێك هەڵگرێك‪ ،‬بەڵكو نوسراوی‬ ‫چەند كەسێكە بۆ ماوەی ژیانی خۆیان‌و‬ ‫لەپێچی بەرژەوەندییەكی كاتیدا نوسراوە‪.‬‬ ‫بۆنموونە‪ .‬لەپێناو بەرژەوەندییەكی كاتیدا‬ ‫زەروورەتی پێشەوا هاتە پێش‪ ،‬ئەوە تەنها‬ ‫بۆ دانانی شوێنێك بوو بۆ شێخ محەمەد‬ ‫بەرزنجی ئەو نەدەبوو لەژێردەستی عەلی‬ ‫باپیردا بێت نەیش دەبوو عەلی باپیر‬ ‫لەژێردەستیدا بێت‪ ،‬ئیدی هاوكێشەكە‬ ‫بەم جۆرە حەلكرا‪ .‬كەواتە بوونی گەر‬ ‫بەرزترین پۆستی ناو ئەو پەیرەوە بۆ‬ ‫ل��ەك��ۆڵ��ك��ردن��ەوەی شەخسێك‌و بڕینی‬ ‫بیانووی مەالیەك دانرابێت‪ .‬ئەوە ئەو‬ ‫راستییە دووپاتدەكاتەوە كە هیچ كام‬ ‫لەپلەو مادەكان هەڵقواڵوی پێویستی‬ ‫نیین‌و ك��ۆی هەموویان بەندوباوێكی‬ ‫كاتین‌و بەزەوقی ئەمیرێك زیاد دەكرێن‌و‬ ‫كەم دەكرێنەوە‪.‬مەكتەبەكانی كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی بەهیچ كلۆجێك شێوەی‬ ‫كاریان‌و پێویستییان رووننەكراوەتەوە‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم ك��اری ئ��ەم��ی��رو پ��ێ��ش��ەوا باس‬ ‫كراوە‪ .‬هەڵەكە لێرەدا ئەوەیە كە دەبوو‬ ‫پێویستی مەكتەبی ئەمیرو زانایان‌و‬ ‫مەكتەبەكە ب��خ��رای��ەت��ەڕوو ن��ەك ئەو‬ ‫كەسەی كە سەرپەرشتی دەكات‪ .‬هاوكات‬ ‫مەكتەبی زانایان‌و بانگخوازان لەپێرەوی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمیدا خ��راوەت��ەڕوو‪ .‬ئەم‬ ‫مەكتەبەبوونی لەناو كۆمەڵدا هەڵەیەكی‬ ‫كۆمەڵ بەرانبەر بەدامەزراوەی میریی‌و‬ ‫بەتایبەتی وەزارەتی ئەوقاف دەخاتەڕوو‪.‬‬ ‫مەكتەبی زان��ای��ان‌و بانگحوازان‪ ،‬لەناو‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمیدا هەمان ئەركەكانی‬ ‫مەكتەبی رێكخستنی ئەم پارتەی هەیە‪.‬‬ ‫تەواوی زاناكانی كۆمەڵی ئیسالمیش‬ ‫م��وچ��ە خ��ۆری ئ��ەوق��اف �ن‌و ل��ەن��او ئەو‬ ‫وەزارەتەدا ئیمام یان خەتیبی مزگەوتێكن‪.‬‬ ‫بانگخوازی لەم پێڕەوەی كۆمەاڵ یەكسانە‬ ‫بەبانگخوازی بۆ بەرنامەی كۆمەڵ‪ .‬ئەگەر‬ ‫نا ئەركی زانایان لەوەزارەتی ئەوقافا‬ ‫وتارو ئیرشاداتە‪ .‬ئەم بانگخوازییەی كە‬ ‫پێڕەوی ناوخۆی كۆمەڵ داویەتە پاڵی‬ ‫زان��ای��ان چ مانایەك ئ��ەدا بەدەستەوە‬ ‫جگە لەبەكارهێنان‌و ئیستغاللی زانایانی‬ ‫ئاینی بۆ خزمەتی پرۆژەیەكی سیاسی‬ ‫كە تەنها یەك مادەی تێدانییە ئاماژەبێت‬ ‫ب��ەك��ارك��ردن بۆ پەیرەوێكی شەرعی‌و‬ ‫جواڵنەوەیەكی ئیسالمی‪ .‬ئەگەر بێت‌و‬ ‫پێناسەی سەرەتاو ن��اوی كۆمەڵ لەم‬ ‫پ��ێ��ڕەوەدا البەریت كەسێك ناتوانێت‬ ‫بڕیار ب��دات كە پەیرەوێكی ئیسالمی‬ ‫دەخ��وێ��ن��ێ��ت��ەوە‪ .‬چونكە ب��ەدرێ��ژای��ی‬ ‫مادەكانی ئەم پەیرەوە عەقیدەیەك یان‬ ‫ستراتیژێك یان بەرامەیەكی نەتەوەیی‌و‬ ‫ئاینی نەخراوەتەڕوو‪ .‬دروس��ت لەسەر‬ ‫نەهجی پێڕەوە كالسیكییەكانی چەپەكان‬ ‫كە لەسەروبەندی هەیمەنەی شورەویدا‬ ‫دەن��وس��ران��ەوەو پەخشدەكران لەنێو‬ ‫یەكێتی ش��ورەوی‌و واڵتانی الیەنگری‬ ‫ئ��ەو ب��ل��ۆك��ەدا‪ .‬ه��ەم��ان گاریگەرییە‬ ‫كۆپیكراوەكەی ئەوانەوە نەیانتوانیوە‬ ‫بەرۆحێكی رۆژه��ەاڵت��ی‌و ب��ەزەڕەی��ەك‬ ‫داهێنان لەنوسینی پێڕەوی ناوخۆیدا‬ ‫پێڕەوی خۆیان بنووسن‪.‬یەكێكی تر‬

‫لەئۆرگانەكانی كۆمەڵی ئیسالمی بریتییە‬ ‫ل��ەدەزگ��اك��ان��ی ه��ەڵ��ب��ژاردن‌و دەزگ��ای‬ ‫پێشمەرگەدێرینەكان‌و دەزگ��ای پالن‪.‬‬ ‫دەزگ��ای پێشمەرگە دێرینەكان لەم‬ ‫پێڕەوەدا تەنها بۆ شەڕی حزبەكانی دی‌و‬ ‫كردنەوەی گرێی دەرونییان لەەنگیان‬ ‫لەگەڵ بزووتنەوە دانراوە‪ .‬چونكە هەموو‬ ‫بزووتنەوە لەساڵی ‪ 1987‬دام��ەزراوەو‬ ‫كۆمەڵیش لەسەرەتای دووهەزارەكاندا‬ ‫راگەیەنراوە‪ .‬بوونی پێشمەرگەی دێرین‬ ‫لەم پارتەدا ئێجگار كەمن‌و بەپەنجەی‬ ‫دەس��ت دەژمێردرێن‪ .‬چوونكە كۆمەڵ‬ ‫بەجیابوونەوەی زیاتر كەسانی هەرزەو‬ ‫هەرزەكارو گەنی سەر رووت��ی لەگەڵدا‬ ‫ب��وون‪ .‬ه��ەرب��ۆی��ە خ��ودی ك��ۆم��ەڵ‬ ‫لەدامەزراندنی ئەم دەزگایەدا دووچاری‬ ‫غەدرێك بوونەتەوە لەمیری‌و لەغیابی‬ ‫پێشمەرگەی دێریندا كەسانێكیان لەسەر‬ ‫ناوی پێشمەرگەی دێرین تۆماركردووەو‬ ‫خانەنشینكردوون كە رۆژێ��ك ل��ەرۆژان‬ ‫ه��ەورازێ��ك ی��ان چیایەكی نەدیتووە‪.‬‬ ‫هەربۆیە گەر ب��ەوردی چاو بەدەزگای‬ ‫پێشمەرگە دێرینەكانی كۆمەڵدا بخشێنین‬ ‫تێدەگەین ئەم دەزگایە چ گەندەڵی‌و‬ ‫چ بێویژدانییەكی لەبەرامبەر میریدا‬ ‫تۆماركردووە‪ .‬لەبەشی چوارەمی پێڕەوی‬ ‫نێوخۆیی كۆمەڵی ئیسالمیدا چەند‬ ‫مادەیەك خراونەتەڕوو لەوانە كۆنگرەو‬ ‫كۆنفرانس‌و ئەنجومەنی سەركردایەتی‌و‬ ‫مەكتەبی سیاسی‌و كارو ئەركی پێشەواو‬ ‫ئ��ەم��ی��ر‪ .‬ه��ەری��ەك ل��ەم م��ادان��ەی كە‬ ‫ئاماژەمان پێدا دیسانەوە باسكردنێكی‬ ‫زیادەی ناو میتۆدی كۆمەڵن‪ .‬لەمیتۆدی‬ ‫حزبێكدا دەبوو بتوانین ستراتیژ‌و مەغزای‬ ‫سیاسی‌و هێزی كارو پرۆژەی كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ئابووری‌و سیاسی ئەم پارتە دەستەبەر‬ ‫بكەین ك��ە بەهیچ ج��ۆرێ��ك بەبیری‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی نەهاتووە بەالی ئەم‬ ‫جۆرە پرسە زیندووانەدا‪ .‬لەم پێڕەوەدا‬ ‫بچووكترین كەڵك لەتوراسی سەرمەشق‌و‬ ‫سەرداری ئیسالمی لەنەزمی رێكخستنی‬ ‫ئابووریدا وەرنەگیراوە‪ .‬لەمڕۆدا تەنها‬ ‫شانازییەك كە هزروانە ئیسالمییەكان‬ ‫دەی��ك��ەن ب��واری ئ��اب��ووری ئیسالمییە‬ ‫ك��ە م��ی��ت��ۆدی ك��ۆم��ەڵ س��ەرەداو یان‬ ‫تێگەیشتنێكی بچووكی لەو بارەیەوە بۆ‬ ‫ئابووری واڵتێك نەخستووەتەڕوو كە سەر‬ ‫لەبەری كێشەو قەیرانەو لەسەرەتاكانی‬ ‫كاری بونیادنانیدایە‪ .‬هاوكات رێكارێك‬ ‫ن��ەخ��راوەت��ە روو ب��ۆ رێكخستنی‬ ‫پێوەندییەكانی هەرێم‌و پرۆژەی سیاسیی‬ ‫نەتەوەی كورد بۆ ئایندەی ئەم كیانە‬ ‫سیاسیەی كە لەدەسپێكی كارەكانیدایە‪.‬‬ ‫كۆمەڵ لەبەشی چوارەمی میتۆدەكەیدا كە‬ ‫بەشێكی زیادەو درێژكراوەیەكی بێمانای‬ ‫ناو میتۆدێكی ئیسالمییەو هیچ بارگاوی‬ ‫نییە بەهزرێكی رەسەنی ئیسالمیی‪ .‬لەم‬ ‫بەشەیشداو لەپێناسەو وردەكارییەكانی‬ ‫كۆنگرەو كۆنفرانسدا كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫هیچكام لەوانەی بەروونی و بەعەمەلی‬ ‫جێبەجێنەكردووە‪ .‬بۆنموونە كۆمەڵ‬ ‫لەماوەكانی بەستنی كۆنفرانس‌و كۆنگرەدا‬ ‫تاوەكو ئێستا نەیتوانیوە لەكات‌و شوێنی‬ ‫خۆیدا كارەكان راپەڕێنێت‪ .‬لەم بەشەدا‬ ‫ئەوەی پێوەندیدارە بەرۆحی میتۆدێكی‬ ‫م��ۆدێ��رن‌و دی��م��وك��رات��گ��ەرەوە غیابی‬ ‫هەیە ‪ .‬چونكە كۆمەڵ لەم میتۆدەدا‬ ‫بەهیچ ج��ۆرێ��ك باسی لەمیكانیزمی‬ ‫هەڵبژاردنی ئەمیرو ماوەی ئەمیرایەتی‬ ‫دیارینەكردووە‪ .‬ئەوە لەكاتێكدا باسی‬ ‫لەمیكانیزمی هەڵبژاردنی ئەندامانی‬ ‫سەركردایەتی كردووە‪ .‬مەهزەلەكە لێرەدا‬ ‫بەجۆرێك خۆی دەبینێتەوە كە بەوردی‌و‬ ‫بەڕیزێك خاڵ قسە لەسەر مەرجی بوون‬ ‫بەئەندامی كۆمەڵ‌و دەركردن‌و سزادانی‬ ‫ئەندامانی كۆمەڵكراوە‪ .‬بەاڵم ئەم پرس‌و‬ ‫راوێ��ژە بۆ ئەمیر باسی لێوەنەكراوە‪.‬‬ ‫تەنها شتێك كە دەب��وو لەم میتۆدەدا‬ ‫ئاماژەی پێبكرایەو نەریتێكی هەم نوێیە‬ ‫لەنوسینی میتۆدی پارتێكی سیاسی‬ ‫هاوچەرخدا‪ .‬هەمیش لەمیتۆدی پارتێكی‬ ‫پارێزگارو شەرعخوازدا قابیلی قبول نییەو‬ ‫پێویستبوو شەرعەن ئاماژە بەمیكانیزمی‬

‫هەڵبژاردنی ئەمیر‌و پرەنسیپی شورا‬ ‫بكرایە‪ .‬ئەم خاڵە لەمیتۆدی كۆمەڵدا‬ ‫عارو عەیبێكی دیارو بەرچاوەو ئاماژەیە‬ ‫بۆ رەنگرێژییەكی دیكتاتۆریانەی ورد‬ ‫لەقەسدی ئەمیردا‪ .‬چونكە بەسەرنجدان‬ ‫لەتەواوی ئەو میتۆدە سیاسیانەدا كە‬ ‫پارتە ئایدیۆلۆژییە راس �ت‌و چەپەكان‬ ‫نوسیویانە هیچ كام لەوانە بەشێوەیەكی‬ ‫رەم��زی��ش ب��ێ��ت ن��ەی��ت��وان��ی��وە خ��ۆی‬ ‫لەمیكانیزمی بەرپرسایەتی كەسی یەكەم‬ ‫ببوێرێت‪ .‬یاخو نەكراوە مەرجی ئەندامی‬ ‫سەركردایەتی دابنرێت‪ ،‬بەاڵم مەرجی‬ ‫ئەمیرو پێشەوا دیاری نەكرێت‪.‬‬ ‫لەبەشی پێنجەمی میتۆدەكەدا كە‬ ‫دوواین بەشی ئەم پەیرەوە ناوخۆییەی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمییە ئاماژە بەرێكاری حزبی‬ ‫ك��راوەو خۆی لەدەخاڵدا دەبینێتەوە‪.‬‬ ‫لەخاڵەكانی پێنەم‌و شەشەمدا باس‬ ‫لەهاوبەشی كاری خوشكان‌و برایان كراوە‪.‬‬ ‫بۆنموونە لەخاڵی پێنجەمدا هاتووە هەر‬ ‫ئۆرگانێك كە كاری خوشكان‌و برایان تێیدا‬ ‫هاوبەشبێت‪ ،‬دەبێت لە‪ 20%‬خوشكان بن‪.‬‬ ‫لەم خاڵەدا هەڵەیەكی جدی هەیە كە‬ ‫میتۆد دانەرانی كۆمەڵ بەنیازی خۆیان‬ ‫گەرەكیان بووە میتۆدەكە جۆرێك بنوسن‬ ‫خۆیان لەلۆمەی فیمێنیستەكان بەدوور‬ ‫بگرن‪ .‬ب��ەاڵم بەوردبوونەوە لەخاڵەكە‬ ‫تێدەگەین ك��ە دووچ��اری هەڵەیەكی‬ ‫گ��ەورەت��ر ب��وون��ەت��ەوە‪ .‬چونكە دی��اری‬ ‫كردنی رێژەی ژن یان خوشك یا ئافرەت‬ ‫لەئۆرگانێكی حزبیدا وەك ئەندام ‪ ،‬ناچێتە‬ ‫ئەو چوارچێوەیەوەك پێویستە ژن بۆ‬ ‫هەڵبژاردنێك یان سنورو رادەی دەنگی‬ ‫ژن لەكورسییەكی پەرلەماندا دابنرێت‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی لەو خاڵەدا ئاماژەی پێكراوە‬ ‫كارو باری رۆژانەی حزبیەو كاری ژیانە‪.‬‬ ‫بۆكارو باری ژیان ناكرێت سنوورو رێژەی‬ ‫سەدی دابنرێت بۆ تواناكانی ئافرەت‌و‬ ‫خوشكان‪ .‬كەواتە دەكرێت بڵێین كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی بڕیاری داوە لە‪ 20%‬ئەندامانی‬ ‫ئافرەت بن‪ .‬لەكاتێكدا گەر راستیەكە‬ ‫بخوێنینەوە رەنگە زۆرینەی ئەندامانی‬ ‫كۆمەڵ خوشكان‌و ئافرەتان بن‪ .‬لەالیەكی‬ ‫ت��رەوە ل��ەخ��اڵ��ی ش��ەش��ەم��دا ه��ات��ووە‬ ‫خوشكان مافیان هەیە لەهەر ئۆرگان‌و‬ ‫رێكخستنێكی كۆمەڵدا ببنە ئەندام‪.‬‬ ‫ئەمەی خ��وارەوە دروس��ت پێچەوانەی‬ ‫خاڵەكەی سەرەوەیە‪ .‬لەالیەكی تریشەوە‬ ‫س��ەب��ارەت بەخاڵی چ��وارەم كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی یەكێك لەرەگەزە سەرەكییەكانی‬ ‫دروستبوونی خۆی لەوەدا دەبینێتەوە كە‬ ‫هێشتنەوەی ئەخالق‌و مۆراڵی خێزان‌و‬ ‫كۆمەڵگە بریتییە لەرێگریی لەبەردەم ئەو‬ ‫نەزمە خۆرئاواییەدا كە بواردەكاتەوە بۆ‬ ‫تێكەڵی كوڕو كچ لەناوەندەكانی خوێندن‌و‬ ‫فەرمانگەو شوێنە حكومییەكان‌و تەنانەت‬ ‫شوێنە گشتییەكاندا‪ .‬بۆنموونە گەر‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی مومارەسەی دەسەاڵت‬ ‫ێ پێچ‌و پەنا لەسەر زاری بانگخوازو‬ ‫بكات ب ‌‬ ‫چەندینجار لەسەر زاری خودی ئەمیرەوە‬ ‫ئ��ەوە دوپ��ات��ك��راوەت��ەوە كە كاردەكەن‬ ‫‌و نەهی دەكەن لەتێكەڵی نێوان كوڕو‬ ‫كچ‌و بەشتێكی دوور لەرێنوماییەكانی‬ ‫شەریعەتی دەزان��ن‪ .‬ئەمەیش چەندین‬ ‫ج��ار ل��ەس��ەر زاری ع��ەل��ی ب��اپ��ی��رو‬ ‫ئەندامانی سەركردایەتی وەك دڵشاد‬ ‫گەرمیانی‌و هەمووانەوە خ��راوەت��ەڕوو‪.‬‬ ‫لەراستیدا ئەم نەزمە بەبەراوردكردن‬ ‫هەم بەمیتۆدەكەی‌و هەم بەبەراوردكردن‬ ‫لەگەڵ واقیعی كاری سیاسیاندا دوچاری‬ ‫دوالیزمەی كردوون‪ .‬چونكە لەئەدەبیاتی‬ ‫كۆمەڵدا ك��اری هاوبەشی ك��وڕو كچ‌و‬ ‫ژن‌و پیاو مەبدەئیەن رێگەی لێگیراوە‪.‬‬ ‫ئەوان بەبێسەرنجدان بەوەی كە دەیڵێن‌و‬ ‫لەپەیرەویاندا وەك ئ��ەوەی پەیرەوی‬ ‫پارتێكی چەپیان كۆپیكردێت باس‬ ‫لەرێژەی كاری هاوبەش‌و ئامادەبوونی ژن‬ ‫دەكات لەرێكخستن‌و ئۆرگانەكانیدا لەگەڵ‬ ‫پیاواندا‪ .‬ئەم دوالیزمەیە لەكاتێكدایە‬ ‫كۆمەڵ لەمەدای مومارەسەی حوكمداری‬ ‫خۆیدا كاری دەكرد بۆئەوەی وەك زۆر‬ ‫واڵتی داخ��راوی ئیسالمی ماشێنی ژن‌و‬ ‫پیاو ودابكاتەوەو ناوەندەكانی خوێندن‬

‫لێك دابڕێت‌و زانكۆكان لەتێكەڵكاری‬ ‫ب��ەدوورب��گ��رێ��ت‌و ت��ەن��ان��ەت ب��واری‬ ‫بەهاتنەناوەوەی ژن نەدەدا بۆناو شوێنە‬ ‫گشتییەكان‪ .‬راستییەكی تر هەیە ئەوەیە‬ ‫كە بانگەشەی كۆمەڵ بۆ ئ��ەم ب��ەزم‌و‬ ‫بالۆرەیە تەنها بۆ دەرێی خۆیەتی‪ .‬ئەوان‬ ‫دەڵێن باسینەمای جیاو مەدرەسەی جیاو‬ ‫هۆڵی جیای بۆنەكان بۆ كچ‌و كوڕ هەبێت‪.‬‬ ‫بەاڵم بۆخۆیان وانییە‪ .‬ئەوان كۆبوونەوەو‬ ‫گردبوونەوەكانیان تێكەڵەو كاری حزبیان‬ ‫هاوبەشە‪ .‬ئ��ەوان لەمەرامی سیاسی‌و‬ ‫بەرژەوەندی خۆیاندا ئامادەن سەدان كوڕو‬ ‫كچ بكەنە هۆڵێكەوە‪ ،‬هەر بۆئەو مەرامە‬ ‫سیاسە خەڵكی نەخۆنەوار وا لێدەكەن‬ ‫كچ‌و كوڕانیان نەنێرنە خوێندنێك كە‬ ‫تێكەڵ‌و پێكەلەلەكوڕو كچ‪ .‬واتە شەرع‬ ‫ئ��ەو تەزبیحەیە كە كۆمەڵ بەئیعازی‬ ‫سیاسی‌و قازانجی سیاسی خۆی زكری‬ ‫پێدەكات‪ .‬لەهەمووی گرنگتر لەسەر‬ ‫لەبەری متۆدی كۆمەڵدا كە میتۆدێكە‬ ‫هێندەی باسی ئەمیری تیاكراوە نیو‬ ‫هێندەو بگرە هیچ باسی نەتەوەی كوردو‬ ‫دۆزی نەتەوەی كوردی تیادا نەكراوەو‬ ‫ئەو گرفتە نەتەوەییەی ك��ورد نەوەك‬ ‫دۆزێكی سیاسی نەوەك دۆزێكی ئاینی‌و‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و بگرە كلتوری نەخراوەتەڕوو‪.‬‬ ‫دوور تانزیك لەهێلەگشتییەكانی میتۆدی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��دا زەم��ی��ن��ەو پێشنیاری هیچ‬ ‫رەونەقێكی ئیسالحی یان شۆرشخوازی‬ ‫یان واڵنەوەیەكی هزری نەكراوە‪ .‬هاوكات‬ ‫ئ��اس��ەواری ج��وگ��راف �ی‌و جیاوگەكانی‬ ‫ن��ەت��ەوەی ك��ورد ل��ەزم��ان‌و م��ێ��ژوو‪،‬‬ ‫ل��ەئ��اب��ووری‌و ئامانجی سیاسی گوێی‬ ‫لێخەوێنراوە‪ .‬لەم پەیڕەوەدا دور تانزیك‬ ‫ئاماژە بۆ ستەمی نەتەوەی سەردەست‌و‬ ‫پ��ارچ��ەب��وون��ی خ��اك��ی ك��وردس��ت��ان‌و‬ ‫میكانیزمی هەستانەوە نەكراوە‪ .‬لەالیەكی‬ ‫تریشەوە پالنی داهاتوو‪ ،‬واقیعی ئێستا‬ ‫هیچی لەبارەوە نەخراوەتەروو‪ .‬هاوكات‬ ‫باس لەپەیوەندییە حزبییەكان‌و نومایانی‬ ‫ب��رای��ەت �ی‌و رای��ەڵ��ەی ئیسالمییەكان‌و‬ ‫هاوپەیمانییەتی نەكراوە‪ .‬هیچ بەرامەیەك‬ ‫لەروانگەی جیهانبینی كۆمەڵەوە جگە لەو‬ ‫خاڵە سەقەت‌و عەیبدارەی كە ئاماژەمان‬ ‫پێدا نەخراوەتەڕوو‪ .‬مافی ژینگە‌و ئاژەڵ‌و‬ ‫سەروەتی نیشتمانی‪ .‬پرۆژەو پسپۆڕی‬ ‫كۆمەڵەكان‌و ئەجێندایان لەو ئاقارەدا‬ ‫كۆێرەو بستێك قسەی لەبارەوە نەكراوە‪.‬‬ ‫شكێكی جدی لەم میتۆدەدا ئەوەیە‬ ‫كە نوسەرانی وەك ئینشایەك بۆیان‬ ‫روان��ی��وەو جیهانبینی نوسەرانی یان‬ ‫داڕێ��ژەران��ی مادەكانی زیاتر كێشە‌و‬ ‫پێكهاتەی حزبێكی گشتیان نوسیوە كە‬ ‫دەبێت لەسەرەوە بۆ خوارەوە چۆن بێت‌و‬ ‫چۆن خانەو شانەكانی دابڕێژێت‪ .‬ئەگین‬ ‫لەم میتۆدەدا ناتوانین بڵێین لەمیتۆدی‬ ‫كام حزب‌و كام رێكخراو دەك��ات‪ .‬ئەم‬ ‫میتۆدەی كۆمەڵ بەبەراورد بەمیتۆدەكانی‬ ‫دی وەك ئینشایەكی جۆكەر وای��ەوە‬ ‫دەكرێت ناوەكەی بۆ هەموو پارتێك‬ ‫بەكاربهێنی ب��ەاڵم تایبەتمەندییەكانی‬ ‫ئەو پارتە نەنوسراوە‪ .‬ئەگەریش ئەم‬ ‫میتۆدە ب��ەراورد بكەین بەمەنهەجی‬ ‫ی��ەك��گ��رت��ووی ئیسالمی ك��وردس��ت��ان‬ ‫یاخود مەنهەجی بزووتنەوەی ئیسالمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ی��ان خزبی سۆسیالیست‬ ‫دیموكراتی كوردستان ئەوا تێدەگەین‬ ‫چەند نازانستییەو چ��ۆن بەبێئاگایی‬ ‫لەدنیای سیاسیی ن��وس��راوە‪ .‬چونكە‬ ‫ئاسان بوو چەند سەرە قەڵەمێك لەهزری‬ ‫رسەنی پارتەكەو چەند دێرێك لەكاری‬ ‫سیاسی پارتەكە‌و نیازو بەرنامەی كۆمەڵ‬ ‫بخرێتە روو‪ .‬چونكە ئەوەی لەم میتۆدەدا‬ ‫دەیبینینین دێڕێكی تێدانییە لەسەر‬ ‫واقیعی كۆمەڵ‌و كارو بارو چاالكییەكانی‪.‬‬ ‫كۆمەڵ دەكرێت چەندین نوسینگەی‬ ‫لەئێران‌و توركیا هەبێت‌و لەئایندەدا‬ ‫ك��اری ئەوانە دی��اری بكات‌و زەمینەی‬ ‫چاالكییان ف��راوان��ب��ك��ات‪ .‬پەیوەندی‬ ‫حزبێك بەدەوڵەتێكی دراوسێوە دەكرا‬ ‫هەم بەپاڵپشت بەیاساكانی هەرێم‌و هەم‬ ‫بەپاڵپشت بەواقیعی كارو ئامانجەكانی‬ ‫لەمیتۆدەكەیدا دی��اری ك��راو بوایە‪.‬‬

‫سەرنچی ئێمە لەم میتۆدەدا بەكورتی‬ ‫خۆی دەبینێتەوە لەم خااڵنەی خوارەوە‬ ‫‪ .1‬ئ��ەم میتۆدە كۆپیی میتۆدی‬ ‫پارتێكی ئیسالمی یان كاریگەری میتۆدی‬ ‫پارتێكی ئیسالمی ی��ان بەنەفەسێكی‬ ‫ئیسالمیانەو تێگەیشتن‌و راڤەیەكی‬ ‫ئیسالمیانە نەنوسراوەو شینەكراوەتەوە‪.‬‬ ‫چونكە لەهیچ پەیرەوێكی ئیسالمی‌و‬ ‫گروپێكی جیهادی‌و ئیسالحیدا بەم‬ ‫شێواویە بەرجەستەی هزری ئیسالمی‬ ‫ناكەین‪ .‬گەر میتۆدی ئیخوان بخوێنینەوە‬ ‫تێدەگەین چ شۆڕشێك‌و چ پالنێكی‬ ‫سەیرو چ قوڵییەك لەریشەی بەندەكانیدا‬ ‫هەیە‪ .‬گەر تەماشای پارتەكەی غەنوشی‌و‬ ‫راپەڕینی تونس بكەین دەزانین چەند‬ ‫ش��ارەزان ب��ەدن��ی��ای س��راع��ی حزبی‌و‬ ‫پاشخانی هزریی ئیسالمی‌و مەبدەئی‬ ‫سیاسیی خۆیان‪ .‬تەنانەت لەمیتۆدی‬ ‫یەكگرتوودا وەك پارتێكی ریفۆرمخوازی‬ ‫بێچەكی كوردیی ئیسالمی جۆرێك قوڵی‌و‬ ‫قورساییەكی هزری لەئامانجە نیشتمانی‌و‬ ‫ئیسالمییەكانیدا هەستپێدەكرێت‬ ‫‪ .2‬ئەم میتۆدەی كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫لەرووی پێكهاتەو رووكەشەوە لەمیتۆدی‬ ‫ئەو پارتە چەپانەی ئەلبانیا‌و چارتی‬ ‫ك��ۆم��ۆن��ی��س��ت��ی ئ��ەل��ب��ان��ی س��ەردەم��ی‬ ‫ئەنوەرخۆجە دەكات‪ .‬بەاڵم ئەم لێكچوونە‬ ‫لەرووی رووكەش‌و سوتفەوە بووە نەك‬ ‫ل��ەرووی دی��راس��ەو ئاگاییەوە‪ .‬تەنها‬ ‫دارشتنی شێوازی پەیرەو نوسینەكەی‬ ‫لەشێوازی پەیرەوی چەپ دەكات بەاڵم‬ ‫تایبەتمەندی‌و شێوازی كاری نەخراوەتە‬ ‫روو‪ .‬واتە وەك فۆڕمێك وایە بۆ نوسینی‬ ‫میتۆد‌ بەاڵم هیچی تێدا نەنوسراوە‬ ‫‪.3‬میتۆدەكە جۆرێك دوالیزمەی تێدایە‬ ‫لەنێوان هەندێك لەمادەكانی ناویدا لەگەڵ‬ ‫واقیعی كارو مێژووی كاریدا بەتایبەت‬ ‫ئ��ەو م��ادان��ەی تایبەتن بەپرسی ژن‌و‬ ‫منداڵ‌و ژینگەو مافەكانی مرۆج‌و خەباتی‬ ‫رزگاریخوازی ك��ورد وەك نەتەوەیەكی‬ ‫بندەستی چوار دەوڵەتی كۆڵۆنیكار‪.‬‬ ‫‪.4‬م��ی��ت��ۆدەك��ە خ��اڵ��ی��ی��ە ل��ەرۆح��ی‬ ‫ئیسالمیانەو گوزەرێكی خێرایە بەنێو‬ ‫خودی كاری حزبیدا بەشێوەیەكی گشتی‌و‬ ‫خوێنەر یان توێژەر یان هەر ئەندامێكی‬ ‫خۆیان كە ئاتاجی بەدیراسەی حزبیانەی‬ ‫كۆمەلەبەخوێندنەوەی ناتوانێت هیچ‬ ‫تێبگات‌و هیچ راستییەكی بۆنومایان‬ ‫نابێت ‪.5‬بەروونی جۆرێك لەرادیكاڵبوون‬ ‫‌و تەوق بەسەر ئەندامانەوە دەبینرێت‪.‬‬ ‫بۆنموونە لەئەرك‌و مافی ئەمیردا‪ ،‬كە‬ ‫لەچوارچێوەی چەند خاڵێكدا خراوەتەڕوو‬ ‫‪ ،‬هیچ ئەركێكی ئەمیر نابینیت‌و هەموو‬ ‫خاڵەكان مافی ئەمیرن‌و رەوایەتیدانە پێی‬ ‫چی بكات‌و چۆن ئامۆژگاری بكات‌و چۆن‬ ‫كەسێك سزا ب��دات‌و چۆن بەرپرسبێت‬ ‫لەهەموو ئۆرگانەكاندا‪.‬‬ ‫‪ .6‬گرفتێكی تری ئەم میتۆدە كەنەسازە‬ ‫لەگەڵ یاسای بنچینەیی حكومەتی هەرێم‌و‬ ‫هەر حكومەتێكی تری لیبراڵ‌و دێموكرات‌و‬ ‫هەریاسایەكی مەدەنیدا بریتییە لەوەی‬ ‫كە هەست ناكرێت كۆمەڵ لەواڵتێكدا‬ ‫مومارەسەی كاری سیاسیی دەكات كە‬ ‫هەم فرەنەتەوەو زاراوەی��ە هەمیش فرە‬ ‫ئایین‌و كلتوورەو چەندین مەزهەب‌و‬ ‫ئاینۆچكە‌و رێبازی جیاجیا بوونیان‬ ‫هەیە‪ .‬كۆمەڵ تەنها بەنەفەسێكەوەو‬ ‫بەحەزێكەوە میتۆدەكەی خۆی نوسیوە‬ ‫كە واڵتێكی هەیە هەموویان موسڵمانی‬ ‫سوننی شافعی مەزهەبن‪.‬‬ ‫‪.7‬لەم میتۆدەدا هەست بەوەناكرێت‬ ‫كە ئەم پارتە پێشكەوتووخوازو لیبراڵە‬ ‫یان پارێزگارو كۆنخوازە‪ ،‬ناتوانیت ئەوە‬ ‫هەڵبهنجێنی كە كۆمەڵ دەستی بەبنەما‬ ‫كلتوریی‌و رەسەنەكانەوە گرتووە یان‬ ‫عەوداڵی مۆدێرنەو نوێگەرییە‪ .‬چونگە‬ ‫دەتوانین بڵێین كۆمەڵدارای میتۆدێكە‬ ‫ك��ە هیچ هەوێنێكی ه��زری‌و لۆژیكی‬ ‫لەمادەو بەشەكانیدا بەچاوناكەوێت‌و‬ ‫هیچ رەونەقێك ناداتە توێژەر تابتوانێت‬ ‫لەسایەی مادەو بەندەكانی ئەم میتۆدەدا‬ ‫خوێندنەوە بۆ راستی‌و دروستی‌و نیاز‌و‬ ‫ئایندەی ئەم پارتە ئیسالمییە بكات‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ذمارة (‪ )172‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫دياردةى ئاينى‬

‫میدیا و (بەهاری عەرەبی)‬ ‫كە دەبینین وێنەی ماندێال لەدەموچاوی‬ ‫دراسێكەمان ناسراوترە‪ ،‬دەبێ بزانین كە‬ ‫كاوە محەمەد‬ ‫گۆڕانێك لەژیانی ڕۆژانەماندا ڕویداوە»‪.‬‬ ‫ئ��ەم پێشكەوتنە گ��ەورە و خێرایەی‬ ‫(‪)2-1‬‬ ‫تەكنۆلۆژیاش‪ ،‬وا دەكات نەوەیەكی تازەی‬ ‫دوای ش��ۆڕش��ی (‪-25‬ی یەنایەر) دەستەمۆنەكراو و چاوكراوە دروستبێت‬ ‫نوكتەیەك لەناو میسرییەكان باڵوبۆوە كە هەندێجار پێی دەڵێن (نەوەیەكی‬ ‫كە تەعبیر لەكاریگەریی میدیا لەشۆڕشدا دیجیتاڵی)‪ ..‬نەوەیەك كە دنیابینی و‬ ‫دەك��ات‪ :‬دەڵێن « هەر سێ سەرۆكی بیركردنەوە و خەیاڵدان و ئارەزووەكانی‬ ‫پێشووی میسر؛ جەمال عەبدلناسر و تەواو جیاوازن لەنەوە تەقلیدییەكە‪.‬‬ ‫م��ی��دی��ای ن��وێ و خەسڵەتەكانی‬‫ئەنوەر سادات و حوسنی موبارەك لەدۆزەخ‬ ‫یەكتر دەبینن‪ ،‬لەیەكتر دەپرسن؛ بەچی ‪-‬ب��ەك��ورت��ی ‪ :‬میدیای ن��وێ بریتییە‬ ‫كوژرایت ؟‪..‬عەبدلناسر دەڵێ‪ :‬بە ژەهر‪ ..‬لەو میدیایەی (بەپێچەوانەی میدیای‬ ‫س��ادات دەڵ��ێ؛ بە تیرۆر‪..‬موبارەكیش تەقلیدی) هەموو چین و توێژەكانی‬ ‫دەڵێ‪ :‬بە فەیسبوك»‪ .‬لەم دەروازەیەوە كۆمەڵگا دەتوانن بەكاری بهێنن و سوودی‬ ‫دەتوانین قسە ل��ەب��ارەی پەیوەندیی لێوەربگرن‪ .‬بەهەندێ ن��اوی دیكەش‬ ‫نێوان شۆڕشەكانی ناسراو بە (بەهاری ناسراوە‪ ،‬وەك؛ (میدیای ئەلتەرناتیڤ‪،‬‬ ‫عەرەبی) و (میدیای نوێ) بكەین كە س��ۆش��ی��ال م��ی��دی��ا‪ ،‬ڕۆژن��ام��ەگ��ەری��ی‬ ‫بەهۆی كاریگەرییە بەرچاوەكەیەوە‪ ،‬ه��اوواڵت��ی)‪ .‬خەسڵەتەكانیشی بریتین‬ ‫زۆرج��ار ب��ە (ش��ۆڕش��ی فەیسبووك) لە‪* :‬نەهێشتنی قۆرخكاریی ‪ :‬چیتر‬ ‫ناودەبرێ‪ .‬بۆ ئ��ەوەش پێویستە پێش ب��وار ب��ۆ ئ��ەوە نامێنێ دەس��ەاڵت و‬ ‫هەر شتێك قسەیەك لەسەر پێشكەوتن حكومەت و نوخبە ڕۆشنبیرییەكان‬ ‫و ب�ڵاوب��وون��ەوەی ب��ەرف��راوان و خێرای میدیا وەك بەكارهێنان قۆرخبكەن و‬ ‫تەكنۆلۆژیای پەیوەندیكردن بكەین‪ ،‬بۆ سنوور بۆ جۆر و ڕادەی باڵوبوونەوەی‬ ‫ئەوەی بزانین ئەو ڕۆڵە گەورەیەی میدیا زانیارییەكان دابنێن‪ ،‬بەڵكو هەموو‬ ‫لەشۆڕشەكانی (ب��ەه��اری ع��ەرەب��ی)دا تاكێك دەتوانێ ببێتە بكەر و بڕیاردەری‬ ‫هەیبووە‪ ،‬لەچییەوە سەرچاوەی گرتووە‪.‬‬ ‫پێشكەوتن و باڵوبوونەوەی خێرای‬ ‫تەكنەلۆژیای پەیوەندیكردن‬ ‫لە ڕادی��ۆوە بۆ ئینتەرنێت‪ :‬ئەوەی‬‫ئامێرەكانی ئەم سەردەمەی شۆڕشی‬ ‫تەكنەلۆژیا لەسەردەمانی پێش خۆی‬ ‫ج��ی��ادەك��ات��ەوە‪ ،‬تەنیا پێشكەوتن و‬ ‫ئاسانكاریی لەبەكارهێنانیاندا نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لەگەڵ ئەوەش خێرایی لەباڵوبوونەوە و‬ ‫بەفراوانیی گەیشتنیشیەتی بەوەرگر و‬ ‫بەكارهێنەرانی‪ .‬بۆ نموونە؛ لەئەمریكا‪،‬‬ ‫ڕادیۆ (‪ )40‬ساڵی ویست تا گەیشتە (‪)50‬‬ ‫ملیۆن گوێگر‪ .‬كۆمپیوتەریش (‪ )15‬ساڵی‬ ‫خایاند تا ژمارەی بەكارهێنەرانی گەیشتە‬ ‫(‪ )50‬ملیۆن‪ .‬بەاڵم ئینتەرنێت‪ ،‬تەنیا‬ ‫بە چوار ساڵ‪ ،‬ژم��ارەی بەكارهێنەرانی‬ ‫گەیشتە (‪ )50‬ملیۆن كەس‪ .‬ئەمە ئەو‬ ‫خێرایی و بەرباڵوییەمان بۆ ڕوندەكاتەوە‬ ‫كە تەكنۆلۆژیای پەیوەندیكردن لەم‬ ‫سەردەمەماندا بەخۆوەی بینیوە‪.‬‬ ‫ڕێ��ژەی مۆبایل لەڕێژەی منداڵبوون‬‫زی��ات��رە!! ‪-‬بەپێی توێژینەوەیەك كە‬ ‫لەالیەن كۆمپانیای (ئیریكسۆن)ەوە‬ ‫ئەنجامدراوە؛ لەناوچەی خۆرهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاستدا‪ ،‬ڕێژەی باڵوبونەوەی مۆبایل‬ ‫ل��ەڕێ��ژەی منداڵبوون زی��ات��رە !‪..‬ك��ۆی‬ ‫گشتیی بەشداربوان لەخزمەتگوزارییەكانی‬ ‫مۆبایلدا لەناوچەكە لەچارەگی سێیەمی‬ ‫ساڵی (‪)2012‬دا گەیشتە نزیكەی (‪)990‬‬ ‫ملیۆن بەشداربوو‪ .‬پێشبینیش دەكرێ‬ ‫لەگەڵ نزیكبوونەوەی ساڵی (‪)2018‬دا‪،‬‬ ‫نزیكەی (‪ )600‬ملیۆن بەشداربووی دیكە‬ ‫زیادبكات‪ .‬ڕاپۆرتەكە ئاماژەی بەوەش‬ ‫كردووە كە ناوچەی خۆرهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫بەرزترین ڕێژەی باڵوبوونەوەی مۆبایلی‬ ‫لەجیهاندا تۆماركردووە و لەچارەگی‬ ‫سێیەمی ساڵی (‪)2012‬دا‪ ،‬ڕێژەكەی‬ ‫گەیشتۆتە (‪ .)%103‬هەروەها بەپێی‬ ‫لێكۆڵینەوەیەك كە تۆڕی عەرەبی بۆ‬ ‫مافەكانی مرۆڤ ئەنجامی داوە؛ ژمارەی‬ ‫بەكارهێنەرانی ئینتەرنێت لەواڵتانی‬ ‫ع��ەرەب��ی لەكۆتایی ساڵی (‪)2009‬دا‬ ‫گەیشتبووە (‪ )58‬ملیۆن كەس لە (‪)340‬‬ ‫ملیۆن ك��ەس‪ .‬بەگوێرەی ڕاپۆرتێكی‬ ‫(پەیمانگای پێشبینیی ئابووریی بۆ‬ ‫ناوچەی دەری��ای سپی ناوەڕاست)یش‬ ‫كە لەمانگی ئابی (‪)2011‬دا باڵوبۆتەوە؛‬ ‫زیاتر لە (‪ )20‬ملیۆن كەس لەواڵتانی‬ ‫ع��ەرەب��ی فەیسبووك بەكاردەهێنن‪.‬‬ ‫تەنیا لەواڵتێكی بچووكی وەك ئوردن؛‬ ‫بەكارهێنەرانی ئینتەرنێت (‪ )3‬ملیۆن و‬ ‫نیوە‪ ،‬لەكاتێكدا ژمارەی دانیشتووانەكەی‬ ‫(‪ )6‬ملیۆن و (‪ )800‬هەزار كەسە‪ .‬دنیای‬ ‫گۆڕاو‪..‬نەوەیەكی دیجیتاڵی ‪-‬ئەم ئامارانە‬ ‫ئەوەمان پێدەڵێن كە لەدنیایەكی گۆڕاوی‬ ‫بەردەوام و خێرادا دەژین‪..‬وەك ئەوەی‬ ‫ئەنتۆنی گیدنزی كۆمەڵناس دەڵێ؛»‬

‫میدیایی كاریگەر‪* .‬خێرایی لەگەیاندن‬ ‫و دروستكردنی كاردانەوە‪ :‬ڕاستەوخۆ‬ ‫و دەستوبرد زانیارییەكان باڵودەبنەوە و‬ ‫كاردانەوەكانی بەرانبەری وەردەگرێتەوە‪.‬‬ ‫*هیچ بودجە و سەرچاوەیەكی دارایی‬ ‫ناوێ‪ ،‬تەنیا كۆمپیوتەرێك یان سمارتفۆن‬ ‫و یوزەر نێیم و پاسۆردێك بەسە كە بتوانی‬ ‫ببیتە بكەرێك لەمیدیای نوێ‪-‬دا‪ .‬بۆیە‬ ‫هەندێجار بەمیدیای هەژارانیش ناودەبرێ‬ ‫و چین و توێژەكانی پەراوێزی كۆمەڵگا‬ ‫دەتوانن بەكاری بێنن و دەنگی بێزاری‬ ‫و ناڕەزاییان یەكبخەن‪* .‬فراوانكردنی‬ ‫پانتایی هاوسۆزییەكان‪ :‬تەنیا لەڕێگەی‬ ‫مۆنیتەرەكانی بەردەممان لەهەر كوێیەك‬ ‫بین‪ ،‬هاودەنگیی و هاوسۆزییەكان پێمان‬ ‫دەگەن و كاریگەریی بەسەر پانتاییەكی‬ ‫فراوانی بەكارهێنەرانی میدیای نوێ‪-‬دا‬ ‫دروستدەكات‪* .‬الوازك��ردن��ی سانسۆر‪:‬‬ ‫سانۆركاریی یان ناهێڵێ‪ ،‬یان ئەستەم‬ ‫و الوازی دەك��ات‪ .‬چونكە بەكارهێنەر‬

‫بەهایەكی نامێنێ‪..‬كەی و لەكوێ بتەوێ‬ ‫دەتوانی لەو میدیایەدا كاری خۆت بكەیت‪.‬‬ ‫*ڕۆڵی تاك زۆر گەورە دەكات‪ ،‬چونكە‬ ‫وەك میدیای تەقلیدیی پێویستی بە تیم و‬ ‫ستاف نیە كاری تێدابكەن‪* .‬چوارچێوە‬ ‫ئایدیۆلۆژییەكان تێدەپەڕێنێ و تەركیز‬ ‫دەخ��ات��ەس��ەر وەاڵم��دان��ەوەی پرسیارە‬ ‫بچووكەكان‪ ،‬نەك پرسیارە گەورەكان‪.‬‬ ‫*نەمانی قووڵبوونەوەی ڕۆشنبیریی و‬ ‫مەعریفی و تەركیزكردنە سەر ڕەوانیی‬ ‫لەگەیاندنی زۆرترین زانیاریی لەتێكست‬ ‫و وێنە‪* .‬ڕستەی ك��ورت و زانیاریی‬ ‫پوخت‪ ،‬بۆ ئ��ەوەی مادەكە بەخێرایی‬ ‫بگەیەنێ و لەپێشبڕكێكە دوانەكەوێت‪.‬‬ ‫*دروس��ت��ك��ردن��ی ت��ۆڕی سیاسیی و‬ ‫كۆمەاڵیەتیی هاوئامانج و بەستنەوەیان‬ ‫ب��ە ش��ەق��ام‪* .‬چ��اوی ب��ەراوردك��اری��ی‬ ‫بەكارهێنەرانی تیژتر دەكات‪ ،‬وەك ئەوەی‬ ‫دەیبینین كە نەوەی تازە (بەپێچەوانەی‬ ‫نەوە تەقلیدییە محافزكارەكە)‪ ،‬نەوەیەكی‬

‫دوات��ری��ش ب��ەه��ەم��ان ش��ێ��وە ل��ەن��او‬ ‫كۆمەڵگاش چیتر ناتوانێ دەسەاڵتی‬ ‫باوكانەی سیاسەت قبوڵبكات‪ .‬بۆیە‬ ‫هەمیشە وزەیەكی ئامادەیە بۆ ڕژانە سەر‬ ‫جادە و هەڵشاخان ب��ەڕووی سەرۆك و‬ ‫دەسەاڵتدارەكاندا‪.‬‬ ‫هاوواڵتیی ڕۆژنامەونووس‪( :‬هاوواڵتیی‬‫ڕۆژنامەنووس) بكەرێكی نوێ و كاریگەریی‬ ‫دنیای ڕۆژنامەنووسییە كە لەرێگەی‬ ‫ئامێرێكی پەیوەندیكردنی شەخسییەوە‪،‬‬ ‫لەناو جەرگەی ڕووداوەك��ان��دا ئامادەیە‬ ‫و دەبێتە چ��اوی تیژ و هەواڵنێری‬ ‫ناڕاسپێردراو بۆ گەیاندنی تێكست و وێنە‬ ‫بەكەناڵەكانی میدیا‪ .‬بیرۆكەكە یەكەمجار‬ ‫لەالیەن (دان گیلمۆر)ەوە خرایەڕوو‪ ،‬كە‬ ‫لەكتێبی (ئێمە و ئامرازەكانی میدیا‪..‬‬ ‫رۆژنامەوانیی‪ ،‬لەخەڵك‪-‬ەوە بۆ خەڵك)‬ ‫لەساڵی (‪)2003‬دا بوو‪ .‬بۆ ڕوونكردنەوەی‬ ‫زیاتری ئەو سەرەتایانە‪ ،‬بەپێویستی‬ ‫دەزان��م بۆ ئەم ڕووداوان��ە بگەڕێینەوە‪:‬‬

‫ئیمەیل و وێنە و گرتەی ڤیدیۆییان لەبارەی‬ ‫ڕووداوەك��ەوە بۆ پێگە ئەلكترۆنییەكان‬ ‫نارد‪ .‬ئەمەش پێش ئەوەی ڕۆژنامەنووسە‬ ‫پرۆفیشناڵەكان بگەنە شوێنی ڕووداوەكە‪،‬‬ ‫چونكە تەقینەوەكە لەبەرەبەیانێكی زوودا‬ ‫ڕوویدابوو‪ .‬بۆ نموونە؛ (‪ )B.B.C‬زیاتر‬ ‫لە (‪ )6500‬ئیمەیلی پێگەیشتبوو كە‬ ‫چەندین وێنە و گرتەی ڤیدیۆییان لەگەڵدا‬ ‫هاوپێچ بوو‪ .‬وێنەكانی یەكەمیش‪ ،‬تەنیا‬ ‫دوای چەند دەقیقەیەك ل��ەڕووداوەك��ە‬ ‫بەكەناڵەكە گەیشتبوون‪ .‬بۆیە ڕۆژی‬ ‫تەقینەوەكە؛ نزیكەی نیو ملیۆن كەس‬ ‫س��ەردان��ی وێبسایتی (‪)B.B.C‬‬ ‫ی��ان كردبوو بۆ بینینی وێنە و گرتە‬ ‫ڤیدیۆییەكان‪.‬‬ ‫ه��ەواڵ��ن��ام��ە و پ��اش��ك��ۆی تایبەت‬ ‫بەهۆی كاریگەریی ئەو ستایلە لەكاری‬‫ڕۆژنامەنووسیی‪ ،‬ئێستا لەهەندێ واڵت‬ ‫هەواڵنامە (نەشرە) و بەرنامەی تایبەت‬ ‫بەبەرهەمی هاوواڵتییە ڕۆژنامەنووسەكان‬ ‫ئ��ام��ادەدەك��ەن‪ .‬بۆ نمونە؛ لەهۆڵەندا‬ ‫بەرنامەی (من لەسەر تیڤی ‪IK OP -‬‬ ‫‪ )T.V‬هەیە‪..‬یان ڕۆژنامە هەیە پاشكۆی‬ ‫تایبەت بە هاوواڵتیی ڕۆژنامەنووس‬ ‫دەردەكەن كە هەموو بابەتەكانی بریتین‬ ‫لەو مادە ڕۆژنامەنووسییانەی هاوواڵتییان‬ ‫بۆیان دەنێرن‪ - .‬وێبسایت هەیە‪ ،‬پێشەنگە‬ ‫لەبایەخدان بەبابەتەكانی هاوواڵتیی‬ ‫ڕۆژنامەنووس‪ ،‬بۆ نموونە وێبسایتی(‪0h‬‬ ‫‪) my news.com‬نزیكەی (‪)60‬‬ ‫هەزار پەیامنێری لەسەرانسەری جیهاندا‬ ‫هەیە و لەهەموو الی��ەك��ەوە ه��ەواڵ و‬ ‫بابەتی بۆ دەنێرن‪ .‬ئەوەی وایشیكردووە‬ ‫كە ئەم شێوازە نوێیەی ڕۆژنامەنووسیی‬ ‫سەركەوتوو بێت و پەرەبسەنێت‪ ،‬بەپلەی‬ ‫یەكەم بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە مۆبایل‬ ‫و ئایفۆن‪ ،‬ئامێری بچووكن و زۆرینە‬

‫گەنجەكان بەهۆی میدیای نوێ‪-‬وە بوونەتە سەنتەرێك لەناو خێزان و بەهۆی ئەو زانیارییانەی دەستیاندەكەوێت و‬ ‫ئەو شارەزاییە دیجیتاڵییەی هەیەتی‪ ،‬پاشەكەشە بە دەسەاڵتی باوك دەكات كە زیاتر وابەستەی میدیای تەقلیدییە‬ ‫بڕیاردەری سەرەكییە لەباڵوكردنەوە و‬ ‫هیچ دەسەاڵتێكی دەرەوەی خۆی ناتوانێ‬ ‫بەربەستی بخاتە ب��ەردەم‪ .‬مەگەر لەو‬ ‫واڵتانە نەبێت كە خاوەنی سیستمێكی‬ ‫سیاسیی دیكتاتۆری و تۆتالیتارن‬ ‫و لەبنەڕەتدا سانسۆرێكی گشتییان‬ ‫خستۆتەسەر بەكارهێنانی تۆڕەكانی‬ ‫ئینتەرنێت و میدیای ن��وێ‪* .‬هەموو‬ ‫بەكارهێنەرێك‪ ،‬دەتوانێ ببێتە بكەرێكی‬ ‫ئیعالمی‪..‬هەر كەسە خۆی نووسەر و‬ ‫سەرنووسەر و دیزاینەر و پێشكەشكار‬ ‫و باڵوكەرەوەشە‪* .‬شوێن و كات بۆ‬ ‫بەرهەمهێنانی م��ادەی ئیعالمی هیچ‬

‫ڕادیكاڵە‪ .‬چونكە دنیای پشت كۆمپیوتەر‬ ‫و ئایفۆن و ئایپاد‪ ،‬دنیایەكی فراوانترە‬ ‫لەدنیای ب��ەردەم الپ��ەڕەی ڕۆژن��ام��ە و‬ ‫شاشەی تیڤییەكان‪.‬‬ ‫ڕووخانی دەسەاڵتی باوك لەناو خێزان‬ ‫و كۆمەڵگا *ڕووخانی دەسەاڵتی باوك‪:‬‬ ‫سەرەتا لەناو خێزان‪ ،‬دەبینین گەنجەكان‬ ‫ب��ەه��ۆی م��ی��دی��ای ن��وێ‪-‬وە ب��وون��ەت��ە‬ ‫سەنتەرێك لەناو خێزان و بەهۆی ئەو‬ ‫زانیارییانەی دەستیاندەكەوێت و ئەو‬ ‫ش��ارەزای��ی��ە دیجیتاڵییەی هەیەتی‪،‬‬ ‫پاشەكەشە بە دەسەاڵتی باوك دەكات‬ ‫كە زیاتر وابەستەی میدیای تەقلیدییە‪.‬‬

‫تەقینەوەكانی بەریتانیا ‪-‬لە(‪ )2005/7/7‬بەكاریدەهێنن‪ ،‬هەم دەتوانێ ڕاستەوخۆ‬ ‫دا تەقینەوە تیرۆریستییەكانی میترۆكانی لەشوێنی ڕووداوەك��ە وێنە بگرێ و هەر‬ ‫ل��ەن��دەن ڕووی��ان��دا‪ .‬چەندین هاوواڵتی لەوێشەوە بۆ كەناڵەكانی بنێرێ‪ .‬هەم‬ ‫كە لەنزیكی شوێنی ڕووداوەك��ە بوون‪ ،‬وەك كامیرای تەقلیدیش نییە ئەركی‬ ‫بەلێشاو وێنە و تۆمار و ڕاپۆرتیان بۆ هەڵگرتنی قورس بێت یان دەسەاڵتداران‬ ‫تەلەفزیۆن و ئیزگە و ڕۆژنامەكان نارد‪ .‬پێی بزانن و بتوانن قەدەغەی بكەن‪.‬‬ ‫ئیتر زۆر لەو كەنااڵنەی میدیا ناوەرۆكی‬ ‫ئەو بابەتانەیان لەهەواڵ و بەرنامەكانیاندا‬ ‫میدیای نوێ و سیاسەت‪:‬‬‫بەكارهێنا‪- .‬دواتر لە(‪)2005/12/11‬دا كە‬ ‫تەقلیدیی‪..‬بۆ پروپاگەندەی دەسەاڵت‬ ‫(بونسفیڵد)‬ ‫كۆگایەكی نەوت لەشاری‬ ‫پەیوەندیی ئەم دوو كایەیە‪ ،‬پەیوەندییەكە‬‫ی بەریتانیا تەقییەوە‪ ،‬كاردانەوەیەكی بەتوندی بەیەكەوە گرێدراون‪ .‬بێگومان‬ ‫ج��ێ س��ەرن��ج ل��ەالی��ەن هاوواڵتییانی میدیای تەقلیدیش هەر بەسیاسەت‪-‬ەوە‬ ‫ڕۆژنامەنووس‪-‬ەوە دروستبوو‪ ،‬هەزاران گرێدراوە؛ سیستمی سیاسیی هەر واڵتێك‬

‫چۆن بێت‪ ،‬باری ڕۆژنامەگەرییەكەیشی‬ ‫ل��ەس��ای��ەی ئ��ەو چ��ەت��رە سیاسییەدا‬ ‫دیاریدەكرێ؛ سیستمێكی دیموكراتی‪،‬‬ ‫ڕۆژنامەگەرییەكی لیبراڵ و پرۆفیشناڵی‬ ‫لێ دەكەوێتەوە‪ ،‬سیستمێكی دیكتاتۆریش‬ ‫ڕۆژنامەگەرییەكی داخراو و دەسەاڵتپارێز‬ ‫بەرهەمدێنێ‪..‬سروشتی میدیاكە وایە و‬ ‫كێڵگەیەكی ئاسانە بۆ دەستەمۆكردن‬ ‫ل��ەالی��ەن سیستمە دی��ك��ت��ات��ۆری و‬ ‫تۆتالیتارەكان و خستنەگەڕی وەك‬ ‫ماشێنی پروپاگەندەی خۆیان‪.‬‬ ‫ك��اری��گ��ەری��ی م��ی��دی��ای ن��وێ ب��ەاڵم‬ ‫پەیوەندیی و كاریگەریی میدیای نوێ‬ ‫بەسەر سیاسەتەوە‪ ،‬بەجۆرێكی دیكەیە؛‬ ‫لێرەدا قسەیەكی نووسەری عەرەب (عەلی‬ ‫ح��ەرب) دەهێنمەوە كە ل��ەوب��ارەی��ەوە‬ ‫ل��ەوت��ارێ��ك��ی‪-‬دا ل��ە(‪ )2011/4/13‬ی‬ ‫ڕۆژن��ام��ەی (المستقبل)ی لوبنانی‪-‬دا‪،‬‬ ‫دەڵێ‪« :‬لەمەودوا چیتر سیاسەت فەرمان‬ ‫دەركردن و بڕیاردان نییە لەالیەن ئاستە‬ ‫بااڵكانەوە بۆ ئاستەكانی خ��وارەوە‪..‬‬ ‫ئیتر دیموكراسی تەنیا هەڵبژاردنی‬ ‫وەرزی��ی نییە هەر چ��وار ساڵ جارێك‬ ‫ڕووبدات‪..‬بە واتایەكی دیكە‪ ،‬سیاسەت‬ ‫تەنیا سندووقەكانی هەڵبژاردن یان‬ ‫بەرنامەگەلی حزبەكان و بڕیارەكانی‬ ‫حوكمڕانەكان نییە‪ ،‬بەڵكو چاالكییەكی‬ ‫ڕۆژانەی مەیدانیی كەرتی میدیایە»‪.‬‬ ‫بەو واتایەی ئیتر میدیای نوێ‪ ،‬ڕۆژانە‬ ‫كایەی سیاسی و چەمكەكانی دەخاتە ژێر‬ ‫پرسیار و داوای وەاڵمی نوێ و دەستوبرد‬ ‫دەكات‪ ،‬ئەگەرنا‪ ،‬كەڵەكەبوونی پرسیاری‬ ‫بێ وەاڵم‪ ،‬وزەی كۆمەڵگا بەرەو تەقینەوە‬ ‫دەب��ات‪ .‬زانستی سیاسەت‪..‬زانستی‬ ‫گۆڕین ‪-‬لەبەرئەوە‪ ،‬زانستی سیاسەت‬ ‫دەبێتە زانستی گۆڕین‪ ،‬نەك پاراستنی‬ ‫دۆخ��ی م��ەوج��ود‪..‬دەب��ێ��ت��ە زانستی‬ ‫ئیدارەدانی ئیرادەی گەالن‪ ،‬نەك زانستی‬ ‫دەسەاڵت و دەوڵەت‪ .‬بەكورتی میدیای‬ ‫نوێ دەسەاڵتی زانیاریی لەحكومەتەكان‬ ‫دەسەنێتەوە و دەیداتە خەڵك‪ .‬بۆیە ئیتر‬ ‫سەتەمكاری و میدیای نوێ‪ ،‬دژ بەیەكتر‬ ‫دەیانەوێ‬ ‫دەوەستنەوە‪..‬ستەمكاران‬ ‫ل��ەڕێ��گ��ەی دەس��ەاڵت��ی سیاسییەوە‪،‬‬ ‫زانیاریی قۆرخبكەن‪ ،‬گەالنیش دەیانەوێ‬ ‫لەڕێگەی دەس��ەاڵت��ی بەدەستهێنراوی‬ ‫زانیارییەكانەوە‪ ،‬سیاسەت لەناو كۆشك‬ ‫و تەالرە بیرۆكراتییەكانەوە بهێننە ناو‬ ‫شەقام و مەیدانەكان‪.‬‬ ‫مۆبایل دیموكراسی و مۆب دیموكراسی‬ ‫جگە لەوەش‪ ،‬ئەو پەیوەندییە خێرا و‬‫بەرفراوان و سانسۆربڕەی تەكنۆلۆژیای‬ ‫پەیوەندیكردن هێناویەتەئارا كە میدیای‬ ‫ن��وێ بەرجەستەی دەك��ات‪ ،‬دی��اردەی‬ ‫(دی��م��وك��راس��ی��ی گ��ەڕۆك‪Mobile-‬‬ ‫‪ )Democracy‬بەرهەمهێناوە كە‬ ‫هەموو ئامێرەكانی پەیوەندیكردن ببنە‬ ‫سندوقی ڕۆژانەی دەنگدان و چاوی ڕەقیب‬ ‫بەسەر دنیای سیسەت و سیاسەتمەداران‪..‬‬ ‫ه��ەروەه��ا لەكاتی هەڵبژاردنەكانیشدا‬ ‫ئامێرەكان ڕۆڵ��ی دی��ار لەبانگەشەی‬ ‫ئیعالمیی و بەرەنگاربوونەوەی گزیكردن‬ ‫و ساختەكارییدا ببینن و بەتوندیش‬ ‫بەرەنگاریی هەر ئاماژەیەكی ستەمكارانە‬ ‫ب��ب��ن��ەوە‪ .‬ب��ێ��گ��وم��ان ئ��ەم��ەش دژی‬ ‫بەرژەوەندیی سیاسییە تەماعكارەكانە‪،‬‬ ‫بۆیە لەبەرانبەر (مۆبایل دیموكراسی)‪،‬‬ ‫ناوی (دیموكراسیی غەوغائیی –‪Mob‬‬ ‫‪ )Democracy‬لێ دەنێن‪.‬‬ ‫میدیا و ش��ۆڕش��ەك��ان��ی (ب��ەه��اری‬‫عەرەبی) بەر لە(بەهاری عەرەبی)‪..‬‬ ‫شۆڕشی ئیسالمیی ئێران بە (شۆڕشی‬ ‫كاسێت) ناسرا‪ ،‬وەك ئاماژەیەك بۆ‬ ‫ئەو وتارانەی ئایەتوڵاڵ خومەینی كە‬ ‫لەڕێگەی كاسێتی دەنگی‪-‬ەوە لەناو ئێران‬ ‫باڵودەكرانەوە و خەڵكی جۆشدەدا‪..‬لەو‬ ‫شۆڕشانەیش كە لەكۆتایی هەشتاكانی‬ ‫سەدەی ڕابردوو‪ ،‬لەئەوروپای خۆرهەاڵت‬ ‫لەدژی ڕژێمە كۆمۆنستییەكان بەرپاكران‪،‬‬ ‫ن��اوی (شۆڕشەكانی تەلەفزیۆن)یان‬ ‫لێنرا‪ ،‬چونكە تەلەفزیۆن ڕۆڵ��ی هەرە‬ ‫دیاری هەبوو لەباڵوكردنەوەی هەواڵەكان‬ ‫و كاریگەرییدانان لەسەر ئاراستەی‬ ‫ڕووداوەكان‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )172‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫ئاينناسى‬

‫‪4‬‬

‫به‌ڵگه‌نامه‌ یه‌که‌مه‌کان له‌ مێژووی ئیسالمدا‬ ‫شوێنه‌واره‌کانی موعاویه‬

‫د‪ .‬مه‌سعوود ئه‌میرخه‌لیلی‬ ‫و‪ .‬شێرکۆ یاسین‬ ‫هه‌تا ئێستاش ئه‌وه‌ی وه‌ک به‌ڵگه‌ی‬ ‫مێژوویی (ل ‌ه وێنه‌ی پاپیرووس و دراو و‬ ‫به‌ردنووس و ‪ )...‬پشتی پێ ببه‌سترێت‪،‬‬ ‫ل ‌ه مێژووی سه‌ره‌تاکانی ئیسالمه‌وه‌‪ ،‬چ‬ ‫له‌سه‌رده‌می موحه‌ممه‌د و چ سه‌رده‌می‬ ‫چوار جێنیشینی یه‌که‌می؛ نه‌دۆزراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫و به‌ده‌ستمان نه‌گه‌یشتووه‌!‬ ‫یه‌کێک ل��ه‌و پ��رس��ی��اران �ه‌ی ک �ه‌ تا‬ ‫ئ��ێ��س��ت��اش ئ��ی��س�لام��ن��اس �ه‌ک��ان هیچ‬ ‫وه‌اڵمێکیان بۆ نه‌دۆزیوه‌ته‌وه‌؛ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ک ‌ه بۆچی تا ئێستایش هیچ دراوێکی‬ ‫لێدراوی ده‌سه‌اڵتدارێتیی چوار خه‌لیفه‌ک ‌ه‬ ‫(خوله‌فای ڕاشیدین) نه‌دۆزراوه‌ته‌وه‌؟!‬ ‫دراون��اس��ی ئێرانی "شه‌مس ئیشراق"‬ ‫ده‌ڵێت که‌‪" :‬سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی عه‌ره‌به‌کان‬ ‫له‌ سه‌رده‌می خیالفه‌تی ئه‌بوو به‌کردا ب ‌ه‬ ‫فه‌رمانده‌یی خالیدی کوڕی وه‌لید هێرشیان‬ ‫ک��رده‌ س�ه‌ر ناوچه‌کانی ژێرده‌سه‌اڵتی‬ ‫ساسانییه‌کان و ئێرانیان داگیر کرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم تا ئێستایش نه‌ له‌ ئێران و واڵت ‌ه‬ ‫داگیرکراوه‌کاندا و نه‌ له‌ نیمچه‌دورگه‌ی‬ ‫ع��ه‌ره‌ب��دا هیچ دراوێ��ک��ی تایبه‌ت ب ‌ه‬ ‫ن��اوی هیچکام له‌ چ��وار خه‌لیفه‌که‌و‌ه‬ ‫ن�ه‌دۆزراوه‌ت�ه‌وه‌"‪ .‬به‌اڵم به‌پێی ئاماژه‌ی‬ ‫ناوبراو؛ "هه‌ر له‌و سه‌رده‌مه‌دا عه‌ره‌به‌کان‬ ‫ب ‌ه ناوی خۆیانه‌و‌ه و ب ‌ه مۆڵه‌ت وه‌رگرتن‬ ‫ل ‌ه خه‌لیفه‌ی سێهه‌م‪ ،‬عوسمانی کوڕی‬ ‫عه‌ففان دراوی تایبه‌تیان لێ‌داوه"‪.‬‬ ‫یه‌که‌م دراو ک ‌ه له‌ الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدار‌ه‬ ‫عه‌ره‌به‌کانه‌و‌ه و به‌ مۆڵه‌تی خه‌لیف ‌ه‬ ‫ع��وس��م��ان ل��ێ‌درا‪ ،‬ه��ه‌روه‌ک پێشتر‬ ‫ئاماژه‌مان بۆ ک��رد؛ دراوه‌ عه‌ره‌بی ‪-‬‬ ‫ساسانییه‌کان ب��وون‪ .‬شه‌مس ئیشراق‬ ‫له‌ درێ��ژه‌ی باسه‌که‌دا ده‌ڵێت‪ :‬یه‌کێک‬ ‫ل�ه‌ سه‌ره‌تاییترین دراو‌ه ع �ه‌ره‌ب��ی ‪-‬‬ ‫ساسانییه‌کان ک ‌ه هاوشێوه‌ی دراوه‌کانی‬ ‫خ��و‌س��ره‌وی دووه‌م و ه��ه‌ر ب � ‌ه ن��اوی‬ ‫ناوبراوه‌و‌ه و ب ‌ه خه‌تی په‌هله‌وی لێ‌درابوو‬ ‫و ل ‌ه په‌راوێزیشدا وشه‌ی "جید" ب ‌ه واتای‬ ‫" ب��اش" ب ‌ه خه‌تی کوفی نووسرابوو‪.‬‬ ‫مێژووی ئه‌و دراو‌ه ب ‌ه ‪ ٢٠‬ی یه‌زدگه‌ردی‬ ‫زانراوه‌ ک ‌ه ده‌ڵێن ده‌کات ‌ه ‪ ٣١‬ی کۆچی و‬ ‫ب ‌ه ناوی کارگه‌ی دراولێدانی "مه‌رو" ه‌و‌ه‬ ‫لێدراوه‌ و نموونه‌که‌ی ل ‌ه به‌شی ئیسالمیی‬ ‫مۆزه‌خانه‌ی بریتانیادا هه‌ڵگیراوه‌"(‪.)١‬‬

‫ب ‌ه ن��اوی خۆیه‌وه‌ ل ‌ه نیمچه‌ دوورگ �ه‌ی‬ ‫عه‌ره‌بدا دراو لێ‌نادات؟! هه‌روه‌ها ئه‌و‬ ‫پرسیاره‌یش بێ وه‌اڵم م��اوه‌ت �ه‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫بۆچی لێدانی دراوی دوو خه‌لیف ‌ه واته‌‪:‬‬ ‫(موعاوی ‌ه و عه‌بدولمه‌لیکی مه‌روان) ل ‌ه‬ ‫ئێرانه‌و‌ه ده‌ستی پێکرد و بوو به‌ باو‪،‬‬ ‫ن�ه‌ک له‌ دیمه‌شق و نیمچ ‌ه دوورگ��ه‌ی‬ ‫عه‌ره‌به‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ده‌بێ وه‌اڵمی ئه‌و‬ ‫پرسیار‌ه بده‌ینه‌و‌ه که‌ بۆچی نازناوی‬ ‫"أمیر المٶمنین" به‌سه‌ر ئه‌و دراوان �ه‌و‌ه‬ ‫باو بووه‌ و تا سه‌رده‌می عه‌بباسییه‌کان‬ ‫وشه‌ی "خه‌لیفه‌" یان به‌کار نه‌هێناو‌ه و‬ ‫ئه‌و دراوان � ‌ه به‌ په‌هله‌وی و ن�ه‌وه‌ک ب ‌ه‬ ‫عه‌ره‌بی لێ‌دراون؟! شه‌مس ئیشراق باس‬ ‫له‌وه‌ ده‌کات که‌‪" :‬ساڵی ‪ ٢٠‬ی یه‌زدگه‌ردی‬ ‫به‌رانبه‌ری ‪ ٣١‬ی کۆچی دان��راو‌ه و ‪٢٠‬‬ ‫ی یه‌زدگه‌ردی بنه‌مایه‌کی ساخته‌یه‌ ک ‌ه‬ ‫ئیسالمناسه‌کان بۆ به‌راوردکردنی ئه‌و‬ ‫ڕێکه‌وتانه‌ی له‌سه‌ر دراوه‌کان نووسراون‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ��ه‌و س��ااڵن��ه‌دا ک � ‌ه ط �ه‌ب �ه‌ری‬ ‫نووسیویه‌تی‪ ،‬دایانناو‌ه (ساڵی لێدانی‬ ‫دراوه‌ک��ان ل�ه‌گ�ه‌ل ڕێکه‌وته‌کانی ناو‬ ‫مێژووه‌که‌ی طه‌به‌ریدا ناگونجێن)‪ .‬به‌اڵم ل ‌ه‬ ‫ڕاستیدا ساڵی ‪ ٢٠‬ی یه‌زدگه‌ردی هاوتای‬ ‫ساڵی ‪ ٣١‬ی کۆچی نییه‌ و هاوتای ‪٢١‬‬ ‫ی کۆچی وات ‌ه ‪ ٦٤١‬ی زایینیه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی ئیسالمناسه‌کان ناتوانن‬ ‫دان ب��ه‌وه‌دا بنێن ک ‌ه ع�ه‌ره‌ب�ه‌ک��ان ل ‌ه‬ ‫پێش ش�ه‌ڕی ئه‌فسانه‌یی نه‌هاوه‌ند ل ‌ه‬ ‫به‌شگه‌لێکی ئێراندا ده‌سه‌اڵتیان گرتبوو‌ه‬ ‫ده‌ست (ئه‌و عه‌ره‌بانه‌ چه‌ن سه‌د‌ه پێش‬ ‫ئه‌و‌ه ل ‌ه ئێراندا ژیاون و له‌ڕاستیدا ده‌کرێ‬ ‫بڵێین ببون به‌ عه‌ره‌بی ئێرانی!) و به‌ ناوی‬ ‫خۆیانه‌وه‌ دراویان لێ‌ده‌دا ئه‌و ڕێکه‌وته‌‪،‬‬ ‫ساخته‌ یه‌زدگه‌ردییه‌یان دان��ا‪ .‬ئێستا‬ ‫ئیسالمناسه‌ ترادیشناڵه‌کان ده‌توانن‬ ‫بڵێن که‌ عه‌ره‌به‌کان ل ‌ه ساڵی ‪ ٦٥١‬ب ‌ه‬ ‫دواوه‌ (‪ ١٠‬ساڵ پاش شه‌ڕی نه‌هاوه‌ند)‬ ‫له‌ ئێراندا دراویان لێ‌داوه‌‪ .‬ل ‌ه ڕاستیدا‬ ‫مێژووی سه‌ده‌ی ‪ ٧‬ی زایینی ئێران و‬ ‫ئیسالم ده‌بێ سه‌رله‌نوێ بنووسرێته‌وه‌!‬ ‫موعاویه‌‪ ،‬خاوه‌نی یه‌که‌م به‌ڵگه‌کان‬ ‫(‪ ٦٦١‬تا ‪ ٦٨٠‬ی زایینی)‬ ‫هه‌روه‌ها ک ‌ه باسمان کرد ل ‌ه سه‌رده‌می‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��دارێ��ت��ی��ی چ��وار خه‌لیفه‌ک ‌ه‬ ‫(خوله‌فای ڕاشیدین) هیچ به‌ڵگ ‌ه و‬ ‫ن��ووس��راوێ��ک (ل � ‌ه پ��اپ��ی��رووس و دراو‬ ‫بگره‌ تا به‌ردنووس) که له‌ سه‌ده‌ی ‪7‬‬

‫دراوی عه‌ره‌ب ‪ -‬ساسانی ک ‌ه ساڵی ‪٢٠‬ی یه‌زدگه‌ردی (‪ ٦٤٢-٦٤١‬ز‪ ).‬لێ‌دراوه‌‬ ‫له‌سه‌ر ڕوه‌که‌ی‪ :‬پۆرترێتی البه‌الیی پاشای ساسانی‪ ،‬و تاجی پاشایه‌تی به‌سه‌ریه‌وه‪ ،‬له‌ته‌نیشتیه‌وه‬ ‫ناوی خۆی به په‌هله‌وی‪ ،‬له پشتی سه‌ریه‌وه نزایه‌ک بۆ پاشا‪ .‬له په‌راوێزیشدا وشه‌ی «جید»‬ ‫|جه‌یید| ی له‌سه‌ر نووسراوه‬ ‫له‌سه‌ر پشته‌که‌ی‪ :‬وێنه‌ی ئاته‌شگا‪ ،‬له‌گه‌ڵ دو پاسه‌وانی ئاته‌شگا به‌ شمشێره‌وه‪ ،‬له الی‬ ‫چه‌پیانه‌وه ساڵی سکه‌لێدان (ساڵی ‪ ،)٢٠‬له الی ڕاستیانه‌وه ناوی شوێنی ده‌زگای سکه‌لێدان‪ .‬له‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌که‌ش الی چه‌په‌وه مانگی یه‌ک‌شه‌وه‪ ،‬له الی ڕاستیه‌وه ئه‌ستێره‪.‬‬

‫ش��ه‌م��س ئ��ی��ش��راق ب��اس��ی هیچ‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌ک بۆ مۆڵه‌ته‌که‌ی خه‌لیفه‌ی‬ ‫سێهه‌م له‌سه‌ر لێدانی دراو‪ ،‬ناکات و بێ‬ ‫گومان سه‌رچاوه‌یه‌کی وه‌ها به‌ده‌سته‌و‌ه‬ ‫نیه‌! شه‌مس ئیشراق خۆی وا بۆی ده‌چێ‬ ‫که‌ عه‌ره‌به‌کان به‌ مۆڵه‌تی خه‌لیفه‌ی‬ ‫سێهه‌مه‌و‌ه ئه‌و دراوانه‌یان لێداوه‌‪( .‬لێره‌دا‬ ‫شه‌مس ئیشراق ل ‌ه باتی که‌ڵک‌وه‌رگرتن‬ ‫ل ‌ه سه‌رچاوه‌ی مێژوویی‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫بۆ خه‌یاڵ و بۆچوونی خ��ۆی له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و بنه‌مایه‌ ڕای خۆی ده‌رده‌ب��ڕێ��ت)‪.‬‬ ‫ئێستا ئه‌و پرسیاره‌ دێت ‌ه ئارا که‌ بۆچی‬ ‫خه‌لیفه‌ی سێهه‌م مۆڵه‌تی لێدانی دراو‬ ‫ب ‌ه ده‌سه‌اڵتدارانی مه‌رو ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم‬

‫ی زایینیدا نووسرابێت‪ ،‬هه‌ڵکه‌ندرابێت‬ ‫یان لێ‌درابێت‪ ،‬نه‌دۆزراوه‌ته‌وه‌‪ .‬ته‌واوی‬ ‫زانیارییه‌کان له‌سه‌ر ئه‌و ‪ ٤‬خه‌لیفه‌ی ‌ه‬ ‫ل � ‌ه الی��ه‌ن م��ێ��ژوون��ووس��ان��ی ئێرانی و‬ ‫عه‌ره‌به‌و‌ه و ل ‌ه ‪ ٢٠٠‬ساڵ پاش سه‌رده‌می‬ ‫خۆیاندا نووسراوه‌ و ئه‌وانیش ب ‌ه بێ‬ ‫هیچ به‌ڵگه‌یه‌ک و ته‌نیا له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫گ��ێ��ڕان �ه‌وه‌ زاره‌ک��ی��ی �ه‌ک��ان م��ێ��ژووی��ان‬ ‫نووسیوه‌ته‌وه‌‪ .‬یه‌که‌م به‌ڵگه‌ی مێژوویی‬ ‫نووسراوی خه‌لیف ‌ه عه‌ره‌ب ‌ه موسوڵمانه‌کان‬ ‫ل ‌ه سه‌ده‌ی ‪ ٧‬ی زایینیدا و ل ‌ه سه‌رده‌می‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارێتیی موعاویه‌دا نووسراوه‌‪ .‬ل ‌ه‬ ‫سه‌رده‌می خه‌لیفه‌ی ناوبراوه‌وه‌ دراو و‬ ‫هه‌روه‌ها دوو به‌ردنووس که‌ ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه‬

‫بۆ س�ه‌ده‌ی ‪ ٧‬ی زایینی به‌ ده‌ستمان‬ ‫گه‌یشتوون‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها دوو مێژوونووسی مه‌سیحیی‬ ‫ئه‌و سه‌رده‌مه‌ باسی موعاویه‌یان کردووه‌‪.‬‬ ‫یه‌که‌م دراوه‌کان ب ‌ه ناوی ناوبراوه‌و‌ه ل ‌ه‬ ‫ساڵی ‪ ٦٦٢‬دا و له‌ داراب��ی الی شیراز‬ ‫ل �ێ‌دراون‪( .‬ل ‌ه ساڵی ‪ ٦٤٨‬دا‪ ،‬وات ‌ه ‪٥‬‬ ‫ساڵ پێش مردنی یه‌زدگه‌ردی سێهه‌م‪،‬‬ ‫"سه‌لم کوڕی زیاد" ل ‌ه "داراب" دا به ناوی‬ ‫خۆیه‌و‌ه دراوی ده‌رکرد‪ ،‬له‌ هه‌مان ساڵدا‬ ‫خزمێکی دیکه‌ی ب ‌ه ناوی "عوبه‌یدوڵاڵ‬ ‫ک��وڕی زی��اد" له‌ زه‌ره‌ن��ج ـ سیستان‬ ‫دراوێ��ک��ی دی��ک �ه‌ی ب �ه‌ ن��اوی خ��ۆی�ه‌و‌ه‬ ‫لێ‌داوه‌)‪.‬‬ ‫موعاوی ‌ه له‌سه‌ر دراوه‌ لێدراوه‌کانی‬ ‫داراب ن��اوی خ��ۆی و ن��ازن��اوی "أمیر‬ ‫المٶمنین" ی ب ‌ه خه‌ت و زمانی په‌هله‌وی‬ ‫و نه‌ک ب ‌ه عه‌ره‌بی‪ ،‬به‌م شێوه‌یه‌ (مه‌ئاویه‬ ‫ئه‌میری ورویشنیکان) نووسیوه‌‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��ه‌واژه‌ی (م �ه‌ئ��اوی��ه ئه‌میری‬ ‫ورویشنیکان) که‌ ب ‌ه خه‌تی په‌هله‌وی‪،‬‬ ‫له‌ الی ڕاسته‌وه‌ و به‌رانبه‌ر ڕوخساری‬ ‫خه‌سره‌و په‌رویز هه‌ڵکه‌ندراوه‌‪:‬‬

‫ئه‌میری‬ ‫(مه‌ئاویه‬ ‫ده‌سته‌واژه‌ی‬ ‫ورویشنیکان)‌ به‌ خه‌تی په‌هله‌وی‬

‫موعاوی ‌ه له‌ دراو و به‌ردنووسه‌کاندا ن ‌ه‬ ‫نازناوی خه‌لیفه‌ی بۆ خۆی به‌کارهێناوه‌ و‬ ‫ن ‌ه ئاماژه‌ی به‌و‌ه کردووه‌ ک ‌ه کوڕی "أبو‬ ‫سفیان" ـه‌‪.‬‬

‫موعاویه‌ له‌ ئێراندا له‌سه‌ر دراوه‌کانی‬ ‫پێش ئیسالم هێنرابوون بۆ ئێران و‬ ‫به‌تایبه‌ت ل ‌ه ڕۆژهه‌اڵتی ئێراندا نیشته‌جێ ناوچه‌ی "داراب" ی الی شیرازدا نازناوی‬ ‫کرابوون(‪ .)٢‬پاش شکانی خوسره‌وی "أمیر المٶمنین" ی ب ‌ه زمانی پهه‌له‌وی‬ ‫دووه‌م ل ‌ه شه‌ڕی ڕۆمدا و ل ‌ه دوو شه‌ڕی و ل ‌ه الی عه‌ره‌به‌کانی سوری‌ا و طائیف‬ ‫ساڵه‌کانی (‪ ٦٢٢‬و ‪ )٦٢٧‬دا‪ ،‬ل ‌ه نزیک ب� ‌ه زم��ان��ی ع �ه‌ره‌ب��ی ده‌ینووسێت‪ .‬ل ‌ه‬ ‫ئه‌رمه‌نستان و موسڵدا پ��اش شکانی به‌ردنووسه‌که‌ی حه‌مامی "ئوم قه‌یس"‬ ‫ه��ێ��زی س �ه‌رب��ازی��ی ساسانییه‌کان ل ‌ه ی ئوردو‌نیشدا‪ ،‬ده‌س��ت��ه‌واژه‌ی "أمیر‬ ‫ئێراندا‪ ،‬ده‌سه‌اڵتیان گرته‌ ده‌ست‪( .‬پاش المٶمنین" ب ‌ه زمانی یۆنانی ده‌نووسێت‪.‬‬ ‫ه��ه‌روه‌ه��ا ل��ێ��دان��ی دراو ل �ه‌ الی �ه‌ن‬ ‫شکانی هێزی سه‌ربازیی ساسانییه‌کان و‬ ‫ده‌رچوونی ڕۆمییه‌کان ل ‌ه مێزۆپۆتامیا ل ‌ه "ع �ه‌ب��دوڵ�ڵای ک��وڕی زوب �ه‌ی��ر" ه‌و‌ه ل ‌ه‬ ‫ساڵی ‪٦٣٠‬دا‪ ،‬عه‌ره‌به‌کان بوون ‌ه ته‌نیا "داراب" (ل ‌ه ساڵی ‪ ٦٧٥‬ی زایینیدا) ب ‌ه‬ ‫نازناوی " ئه‌میری وریوش نیکان" ـه‌وه‌‪،‬‬ ‫هێزی ئه‌و ناوچانه‌)‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌ردنووسێکی کۆنی سه‌رده‌می هه‌مان قسه‌مان بۆ ده‌کات ک ‌ه موعاوی ‌ه‬ ‫موعاوی ‌ه که‌ له‌ ساڵی ‪ ٦٦٣‬دا نووسراو‌ه له‌و ڕێکه‌وت ‌ه به‌ دواو‌ه ئیتر ل ‌ه ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫و خاچێکیش ل � ‌ه الژوورووه‌ک��ه‌ی��ه‌و‌ه ئ��ێ��ران��دا ده‌س��ه‌اڵت��ی ن �ه‌م��اوه‌ و "أمیر‬ ‫هه‌ڵکۆڵراوه‌‪ ،‬ل ‌ه حه‌مامێکی کۆنی یۆنانی المٶمنین" نه‌بووه‌‪ .‬به‌اڵم ل ‌ه ڕۆژئاوا وات ‌ه‬ ‫ب�ه‌ ن��اوی گ��ه‌‌دا‌را‌ "‪ "Gadara‬یان شام و سوریادا‪ ،‬ب ‌ه پێی به‌ردنووسه‌که‌ی‬ ‫"ئوم قه‌یس" له‌ ئو‌ردو‌ن دۆزراوه‌ت �ه‌وه‌‪" .‬الطائف" تا ساڵی ‪ ٦٧٨‬ب ‌ه نازناوی "أمیر‬ ‫هه‌ڵکۆڵینی هێمایه‌کی مه‌سیحی له‌سه‌ر المٶمنین" ه‌و‌ه ده‌سه‌اڵتی به‌ده‌سته‌و‌ه‬ ‫به‌ردنووسێکی خه‌لیفه‌ی موسوڵمانان بووه‌‪.‬‬ ‫ب�� ‌ه پ��ێ��ی وت��ه‌ی پاتریشیا ک��رۆن‬ ‫موعاویه‌‪ ،‬بۆت ‌ه مایه‌ی سه‌رسووڕمانی‬ ‫مێژوونووسانی ع �ه‌ره‌ب (ئیسالمناس ‌ه ‪ ،Crone Patricia‬موعاوی ‌ه ل ‌ه‬ ‫کۆنه‌کان له‌و بڕوایه‌دان ک ‌ه هه‌ڵکۆڵینی گۆلگۆته‌ "جلجثة" ‪( Golgota‬ئه‌و‬ ‫خ��اچ ل��ه‌و ن��ووس��راوه‌ی��ه‌دا نیشانه‌ی ته‌پۆڵکه‌یه‌ی ک ‌ه ده‌ڵێن مه‌سیحی تێدا ل ‌ه‬ ‫ێ‬ ‫له‌سه‌رخۆیی و لێبورده‌یی ناوبراو‌ه ل ‌ه خاچ دراوه‌) و هه‌روه‌ها ک ‌ه گێثسێمان ‌‬ ‫به‌رانبه‌ر مه‌سیحییه‌کانی دانیشتووی ‪[ Gethsemane‬به عیبری‪ :‬گه‌ت‬ ‫شاری "ئوم قه‌یس" دا)‪ .‬به‌ردنووسه‌که‌ی شمانیم] (ئه‌و باخه‌ی که‌ ده‌ڵێن مه‌سیح‬ ‫موعاوی ‌ه به‌ زمانی یۆنانی نووسراوه‌‪ .‬شه‌وی پێش ل ‌ه خاچدرانی‪ ،‬نوێژی تێدا‬ ‫ل ‌ه سێ مێژوودا ڕێکه‌وتی هه‌ڵکۆڵینی کردووه‌)‪ ،‬نوێژ و دۆعای کردووه‌(‪.)٣‬‬ ‫"ئیسۆیاو" ‪ Isoyaw‬گه‌وره‌قه‌شه‌ی‬ ‫ئه‌و به‌ردنووسه‌ تۆمار ک��راوه‌‪ :‬مێژووی‬ ‫سااڵنه‌ی باجی بیزه‌نت ‌ه و ڕۆم‪ ،‬مێژووی سوریایی (له‌ ساڵی ‪ ٦٥٩‬دا کۆچی دوایی‬ ‫ش��اری گ��ه‌دا‌ر‌ا ‪ Gadara‬و مێژووی کردووه‌)‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌وه‌ ده‌کات ک ‌ه موعاوی ‌ه‬ ‫ک��ردن �ه‌وه‌ی حه‌مامه‌که‌ (ساڵی ‪ ٤٢‬ی ده‌سه‌اڵتدارێکی خاوه‌ن لێبورده‌یی و ب ‌ه‬ ‫عه‌ره‌بی)‪ .‬به‌ردنووسه‌که‌ی موعاویه‌ ل ‌ه دوور ل ‌ه ده‌مارگرژی بووه‌‪ .‬ناوبراو ئاماژ‌ه‬ ‫شاری "ئوم قه‌یس" باسی ساڵی عه‌ره‌بی به‌و‌ه ده‌کات که‌‪ " :‬دۆخه‌ک ‌ه بۆ گه‌شه‌ی‬ ‫ئیمانێکی ئاشتیخوازان ‌ه له‌بار و گونجاوه‌"‪.‬‬ ‫ده‌کات‪ ،‬نه‌ک ساڵی کۆچیی ئیسالمی‪.‬‬

‫ڕوی سکه‌یه‌کی موعاویه‬

‫پاساوی ئ��اب��ووری که‌ بۆ نووسینی‬ ‫نازناوی "أمیر المٶمنین" به عه‌ره‌بی‬ ‫له‌سه‌ر دراوه‌ک��ان (ئ��ام��ڕازی پ��اره‌دان)‬ ‫و البردنی هێمای زه‌رده‌ش��ت��ی له‌سه‌ر‬ ‫ئامرازه‌کانی مامه‌ڵه و ئه‌سته‌مبوونی کڕین‬ ‫و فرۆشتن له‌ ناوخۆی ئێراندا‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫‪ ٢٠‬ساڵ پاش شکانی ئێرانییه‌کان ل ‌ه‬ ‫شه‌ڕی نه‌هاوه‌نددا‪ ،‬ب ‌ه هه‌ند وه‌رناگیرێن‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا ئ �ه‌و پرسیار‌ه دێته‌ گ��ۆڕێ‬ ‫ک ‌ه بۆچی ناوبراو ن ‌ه ل ‌ه سوریا و شام‬ ‫و ن ‌ه ل ‌ه عه‌ره‌بستان‪ ،‬به‌ڵکوو ل ‌ه ئێران‬ ‫دراوی ل��ێ‌دا؟! ئ�ه‌و دراوان�� ‌ه نیشانه‌ی‬ ‫سه‌رکه‌وتنی عه‌ره‌به‌کان به‌سه‌ر ئێراندا‪،‬‬ ‫نین‪( .‬هیچ به‌ڵگه‌یه‌کی بڕواپێکراو‪ ،‬جگ ‌ه‬ ‫له‌ ئه‌فسانه‌کانی ط�ه‌ب�ه‌ری‪ ،‬ک ‌ه باسی‬ ‫هێرشی عه‌ره‌به‌کان بۆ سه‌ر ئێران بکات‪،‬‬ ‫به‌ده‌سته‌و‌ه نیه‌)‪ .‬زیاتر وا دی��ار‌ه ک ‌ه‬ ‫موعاویه ده‌یویست ب ‌ه نووسینی نازناوی‬ ‫"أمیر المٶمنین" ب ‌ه زمانی په‌هله‌وی و‬ ‫هێشتنه‌وه‌ی هێما زه‌رده‌شتییه‌کان‬ ‫(ئاته‌شگا) ب ‌ه پشتی دراوه‌کانه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ئێرانییه‌کان نزیک ببێته‌وه‌‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ش‬ ‫ل ‌ه ساڵی ‪ ٦٦٢‬دا ب ‌ه باڵوکردنه‌وه‌ی دراوی‬ ‫موعاویه‌ ل ‌ه "داراب" دا‪ ،‬ده‌سه‌اڵتدارێکی‬ ‫عه‌ره‌ب ته‌ختی پاشایه‌تیی ده‌سه‌اڵتدارانی‬ ‫ئێرانی داگیر کرد (ده‌سه‌اڵتێک کۆشکی‬ ‫پاشایه‌تی ب ‌ه ده‌سه‌اڵتێکی دیکه‌ سپارد)‪.‬‬ ‫عه‌ره‌به‌کان ک ‌ه ب ‌ه فه‌رمانده‌یی موعاوی ‌ه‬ ‫ل ‌ه ئێراندا ده‌سه‌اڵتیان گرت ‌ه ده‌ست‪،‬‬ ‫له‌ ده‌ره‌وه‌ی نیمچه‌دورگه‌ی عه‌ره‌به‌و‌ه‬ ‫نه‌هاتبوون به‌ڵکوو ع �ه‌ره‌ب��ی ئێرانی‬ ‫ب��وون ک ‌ه باپیرانیان چه‌ندین سه‌د‌ه‬

‫به‌ردنووسه‌که‌ی موعاوی ‌ه ل ‌ه «ام قیس» ب ‌ه هێمای خاچه‌و ‌ه (الژوورووی به‌ردنووسه‌ک ‌ه‬ ‫‪ ،‬الی چه‌پ)‬

‫ب �ه‌ردن��ووس��ێ��ک��ی دی��ک �ه‌ی موعاوی ‌ه‬ ‫له‌ سه‌ر دی��واری به‌نداوێکی ڕۆژئ��اوای‬ ‫نیمچه‌دورگه‌ی ع��ه‌ره‌ب له‌ الی شاری‬ ‫" الطائف" که‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵی‬ ‫‪٦٧٨‬ی زایینی‪ ،‬دۆزراوه‌ت��ه‌وه‌ و ئه‌و‌ه‬ ‫دوایین به‌ڵگه‌ی نووسراوی موعاویه‌ی ‌ه و‬ ‫له‌وه‌ به‌دواوه‌ ئیتر هیچ زانیارییه‌ک له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و سوڵتان ‌ه موسوڵمان ‌ه به‌ ده‌ستمان‬ ‫نه‌گه‌یشتووه‌‪.‬‬

‫ل��ێ��ره‌دا مه‌به‌ستی له‌ ئیمان؛ ئایینی‬ ‫مه‌سیحی ‌ه و به‌گشتی ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتی‬ ‫زاڵ ل ‌ه سوریادا به‌ده‌ستی موسوڵمانانه‌و‌ه‬ ‫بوایه‌؛ ئه‌و قه‌شه‌ی ‌ه به‌و شێوه‌ی ‌ه باسی‬ ‫بابه‌ته‌که‌ی نه‌ده‌کرد(‪.)٤‬‬ ‫مێژوونووسی هاوچه‌رخی ئا‌ڵه‌مانی‬ ‫"شراینه‌ر" ‪ Schreiner‬یش باس‬ ‫ل �ه‌وه‌ ده‌ک��ات ک�ه‌‪" :‬ل�ه‌ ساڵی ‪ ٦٤٤‬ی‬ ‫زایینیدا عه‌ره‌به‌کان ب ‌ه فه‌رمانده‌یی‬

‫ناوی موعاویه‌ (معویه) له‌ الی چه‌پی السه‌رووی وێنه‌که‌وه‌ هه‌ڵکه‌ندراوه‌‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫به‌نداوه‌که‌ی طائیف‬

‫موعاوی ‌ه هێرشیان کرد‌ه سه‌ر ناوچه‌کانی‬ ‫سوریا و تا شاری ئاموران [ناوچه‌کانی‬ ‫خۆرئاوای تورکیا] داگیریان ک��رد(‪.)٥‬‬ ‫ه��ه‌روه‌ه��ا م��ێ��ژوون��ووس��ی ڕووس‪،‬‬ ‫"ئۆسترۆگۆرسکی" ‪،Ostrogorsky‬‬ ‫ک ‌ه پ��اش شۆڕشی ئوکتۆبه‌ری ڕوسیا‬ ‫له‌و واڵته‌ هه‌اڵت و په‌نای برده‌ واڵتانی‬ ‫خۆرئاوا‪ ،‬ل ‌ه کتێبی "مێژووی ده‌وڵه‌تی‬ ‫بیزه‌نتی‌" ‪Geschichte des‬‬ ‫‪byzantinischen Staates‬‬

‫هه‌ڵکۆڵینی خاچ‬ ‫که هێمایه‌کی‬ ‫مه‌سیحیه له‌سه‌ر‬ ‫به‌ردنووسێکی‬ ‫خه‌لیفه‌ی‬ ‫موسوڵمانان‬ ‫موعاویه‌‪،‬‬ ‫بۆته‌ مایه‌ی‬ ‫سه‌رسووڕمانی‬ ‫مێژوونووسان‬ ‫دا باس له‌و‌ه ده‌کات ک ‌ه ل ‌ه ساڵی ‪٦٥٩‬‬ ‫ی زایینیدا موعاوی ‌ه و ده‌سه‌اڵتی ڕۆم‬ ‫په‌یماننامه‌یه‌کی ئاشتیخوازانه‌یان واژوو‬ ‫ک��ردووه‌‪ .‬ناوبراو هه‌روه‌ها ئاماژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫ده‌ک��ات که‌ موعاوی ‌ه ل ‌ه ساڵی ‪ ٦٥٤‬ی‬ ‫زایینیدا دوورگه‌ی "ڕۆدۆس" ‪Rhodos‬‬ ‫ی داگیر ک��رد و په‌یکه‌ره‌ی گ �ه‌وره‌ی‬ ‫برۆنزی (خواوه‌ندی خۆر) ی که‌ ل ‌ه ساڵی‬ ‫‪ ٢٢٥‬ی زایینیدا ل ‌ه ناو چووبوو‪ ،‬ب ‌ه تااڵن‬ ‫برد‪ ،‬موعاوی ‌ه دواتر ل ‌ه شاری "ڕوها" یان‬ ‫"ئێدیسا" ‪ Edessa‬به‌ بازرگانێکی‬ ‫ئاسنی فرۆشت(‪.)٦‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪:‬‬ ‫‪ .١‬تاریخ نویسی خودسرانه‪( .‬فلسفه تاریخ ـ‬ ‫تارنمای مسعود امیرخلیلی)‪.‬‬ ‫‪http://www.chubin.‬‬ ‫‪net/?p=10610‬‬ ‫دکتر مسعود امیر خلیلی‪ ،‬معاویه (‪ ٦٦١‬تا‬ ‫‪ ٦٨٠‬میالدی)‪( .‬اسالم شناسی ـ پژوهش‌های‬ ‫نوین درباره اسالم)‪.‬‬ ‫‪http://eslamshenasi.‬‬ ‫‪net/?p=143‬‬ ‫په‌راوێزه‌کان‪:‬‬ ‫‪ .١‬نخستین سکه های امپراتوری اسالم ‪ ،‬ع‪.‬‬ ‫شمس اشراق‪ ،‬اصفهان ‪ ، 1369‬ص‪.38 .‬‬ ‫‪ .٢‬ساسانییه‌کان له‌ ساڵی ‪٢٤١‬دا هێرشیان‬ ‫ک��رده‌ س�ه‌ر ش��اری عه‌ره‌بنشینی "احلضر" یا‬ ‫"هه‌ترا" (‪ )Hatra‬ک ‌ه ‪ ٨٠‬کیلۆمه‌تر ل ‌ه خوارووی‬ ‫مووسڵه‌وه‌ی ‌ه و ل ‌ه ته‌نیشت ڕووب��اری دیجله‌دا‬ ‫هه‌ڵکه‌وتووه‌ و داگیریان کرد و عه‌ره‌به‌کانی‬ ‫ئه‌و ناوچه‌یه‌یان گواسته‌و‌ه بۆ ڕۆژهه‌اڵتی ئێران‬ ‫و له‌وێ نیشته‌جێیان کردن‪ .‬هه‌روه‌ها شاپووری‬ ‫یه‌که‌م هێرشی کرده‌ سه‌ر شاری "ئه‌نطاکیه"‬ ‫(‪ )Antiochia‬و پ��اش داگ��ی��رک��ردن��ی‪،‬‬ ‫قه‌شه‌ی مه‌سیحیی ش��ار و تێکڕا الیه‌نگران‬ ‫و شوێنکه‌وتووانی که‌نیسه‌ی ئه‌و ش��اره‌ی ب ‌ه‬ ‫دیل گرت و گواستنیه‌و‌ه بۆ گۆندی شاهـ پوور‬ ‫(جوندی‌سابور) و له‌وێ نیشته‌جێی کردن‪.‬‬ ‫‪3. Patricia Crone, Michael‬‬ ‫‪Cook,‬‬ ‫‪Hagarism,‬‬ ‫‪The‬‬ ‫‪making of the islamic World,‬‬ ‫‪Cambridge,1977, P. 11.‬‬ ‫‪4. Isoyaw patriarchae III.‬‬ ‫‪Liber epistularum (CSCO, Vol.‬‬ ‫‪12, Scriptores Syri II tomus‬‬ ‫‪12), 172.‬‬ ‫‪5. Peter Schreiner,Byzanz,‬‬ ‫‪565-1453,‬‬ ‫‪Oldenbourg,‬‬ ‫;‪Grundrisse der Geschichte‬‬ ‫‪München 2008, P. 18.‬‬ ‫‪6.‬‬ ‫‪G.‬‬ ‫‪Ostrogorsky,‬‬ ‫‪Geschichte des byzantinische‬‬ ‫‪Staates, München 1952, P. 9.‬‬

‫‪5‬‬

‫ذمارة (‪ )172‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫خو َيندنةوةى ئاين‬

‫ئیبن روشد هەقی خۆیەتی‬ ‫هاشم ساڵح‬ ‫و‪.‬گە یالن محمد‬ ‫گەورەترین بەڵگە لەسەر ئ��ەوەی ئێمە‬ ‫گرنیگمان زۆرە ئەوەیە كە لە ئێستە دا‬ ‫بوینەتە ناوەندی گرنگی پێدانی جیهانی‬ ‫تەنانەت ئەگەر ئە مە بە الیەنە نێگە تیڤە‬ ‫كە یشدا بێت‪ .‬نە تەوە الوەكی وپە راوێز‬ ‫خراوەكان هە رچیەك بكەن بەهە ر كارێك‬ ‫هە ستن كەس هە ست بە بوونیان ناكات‬ ‫گرنگیان پێنادات ب��ەاڵم ئێمەی عە رەب‬ ‫وواڵتانی ئیسالمی هەر گۆڤارو ڕۆژنامەیەك‬ ‫بگریت دەبینیت باسێكی ئێمە هەر دەكات‬ ‫وهە وڵدە دات لە ئێمە و كە لە پورە كەمان‬ ‫تێبگات ‪.‬ه��ە م��وو تیۆرەكانی سەردەمی‬ ‫نوێ‌ لەبارەی ئێمەوە مشتومڕدەكا ‪.‬هەرلە‬ ‫پێكدادانی شارستانیە ك��ان بۆ دیالۆگی‬ ‫شارستانیەكان تاكو ئاستە نگبوونی بوونی‬ ‫دیموكراسی لە وواڵتە عەرە بی وئیسالمیە‬ ‫كاندا هە م��وو مشتومڕو گفتوگۆ ف��راوان‬ ‫وگەورەكان بە شێوەیەكی گشتی بێت یان‬ ‫بە شێوەیەكی ڕێژەیی لە بارەی ئاینەكەی‬ ‫ئێمەوە ب��ووە ن��ەوەك لەبارەی بوزیەت و‬ ‫هندۆسی و كۆنفۆشیسی چینی ‪,‬لەگەڵ‬ ‫ئ��ەوەی ئ��ە م ئاینانە ملیونەها كەس‬ ‫پەیڕەوی دەكات و بڕوای پێیەتی ‪ .‬لێرەدا‬ ‫باس لەو دیالۆگە فكری یە دەكەم لەنێوان‬ ‫(لوك فیری) لە الیەك و (یمی براگ) لە‬ ‫الیەكی دیكە بەڕێوە چوو‪.‬ئەوان لەگەورە‬ ‫فەیلەسوفانی ئێستای فەڕەنسان لوك فیری‬ ‫فەیلەسوفێكە بەسەدان هەزار لەكتێبەكانی‬ ‫دەفرۆشرێت دانراوەكانی وەڕگ��ێ��ردراوە تە‬ ‫سەر هەموو زمانەكانی جیهان ئەمە جگە‬ ‫لەوەی كەوەزیری پەروەردەو فێركردن بووە‬ ‫لەسەردەمی جاك شیراكدا(ریمی براگ) یش‬ ‫مامۆستای فەلسەفی عەرەبی و یەهودی یە‬ ‫لەهەردوو زانكۆی (میونخ) و (سۆربۆن) ئەم‬ ‫گفتوگۆ توندە ئەگەر نەڵێین شەڕە چۆن‬ ‫دەستی پێكرد؟ لە ڕاستیدا بارودۆخەكە‬ ‫بەم جۆرە بوو لەسەرەتادا ڕۆژنامە نوسێك‬ ‫گفتوگۆیەكی ئەنجامدا لەگەڵ (لوك فیری)‬ ‫دا لەبارەی ئەو بۆچوونە باڵوەی كە هەیە‬ ‫لەئەوروپادا لە مەڕ ئەوەی كە مەسحیەت‬ ‫لەگەڵ ئەقڵدا دەگونجێ‌ لە كاتێكدا ئیسالم‬ ‫بە پێچە وانەوە وەك ئەوەی ئەوان گومان‬ ‫دەكەن دیارە وەاڵمەكەی چاوەڕوان نەكراو‬ ‫بوو بۆمن و لەهەمان كاتدا ئاسودەی كردم‬ ‫ئەو فەیلەسوفە بەناوبانگە لەوەاڵمەكەیدا‬ ‫ووت��ی ئ��ەم ب��ۆچ��وون��ە ت��ەواو ه��ەڵ��ەی��ە ‪.‬‬ ‫لەبەرئەوەی فەیلەسوفی گ��ەورەی عەرەب‬ ‫(ئیبن روشد) لە كتێبەكەیدا (فصل املقال‬ ‫فیما بنی الشربعة والعقل من االتصال) بایە خ‬ ‫بە فەلسەفە دەدات ئەو بەتەنها فەیلەسوف‬ ‫ن��ە ب��ووە ب��ە ڵكو ق��ازی ب��ووە ل��ە ش��اری‬ ‫قورتوبە واتە پیاوێكی گەورەی ئاینی بووە‬ ‫كاتێك كەسێ‌ پرسیاری لێكرد تاچ ڕادەیەك‬ ‫دەكرێ‌ بۆ ب��اوەڕدار فە لسە فەوئە قڵ بە‬ ‫ێ ئە گەر‬ ‫كاربهێنێت ؟ لە وەاڵمدا ووتی س ‌‬ ‫هە یە یەكەم ‪ .‬فەلسەفە قەدەغەیە دووەم ‪.‬‬ ‫ێ یەم‪ .‬فەلسەفە‬ ‫فەلسەفە ڕێگە پێدراوە س ‌‬ ‫ێ‬ ‫واجبە لەسەر موسوڵمان من ئەگەری س ‌‬ ‫یەم هەڵدەبژێرم بۆچی؟ لەبەر ئەوەی هیچ‬ ‫دژیەكیەك بوونی نی یە لەنێوان ڕاستیەكانی‬ ‫فەلسەفەو ئەقڵ لەگەڵ ڕاستیەكانی ئایندا‪.‬‬ ‫(لوك فیری) لەو بڕوایەدایە كە ئەم وەاڵمە‬ ‫جوانەی (ئیبن روشد)هەموو ئەو بۆچونانە‬ ‫هەڵدەوەشێنێتەوە كەواگومان دەكەن ئیسالم‬ ‫لە بنەڕەتدا دژی ئەقڵە جگە لەوە دەڵێت‬ ‫كەقەشە (توما ئەكوینی) لەیەك كاتدا‬ ‫قوتابی ئەرستۆو ئیبن روشد بووە كەواتە‬ ‫ڕاستیەكانی ئەقڵ و ئیمان بوونیان هەیە‬ ‫هیچ دژیەكیەك لە نێوانیاندا بوونی نی یەلە‬ ‫كاتێكدا كە لە ئاین تێدەگەین بە شێوەیەكی‬ ‫ڕاس��ت ودروس��ت و لەسەر ڕێچكەی ئیبن‬ ‫روشد نەوەك لەسەر ڕێچكەی توندڕەوەكان‬ ‫‪.‬ئەم پەیامە گرنگەمان لە موسڵمانێكی ئە‬ ‫ندەلوسی ڕۆژئاوای عەرەبی یەوە پێدەگات‬ ‫لە الی��ەن كەلەپوری ج��وان و قەشەنگەوە‬ ‫گەیشتۆتە ئێمە واتە ڕۆشنەگەری الی عەرەب‬ ‫و موسوڵمانەكان بە چەند سەدەیەك پێش‬ ‫ڕۆشنەگەری ئەوروپا دەستی پێكردووە ئەمە‬ ‫وەاڵم��ی ل��وك فیری ی��ە‪ .‬ئ��ەی وەاڵمەكەی‬ ‫(ریمی براك) چۆنە سەرەتا بۆڕونكردنەوەی‬

‫ئیشكایەتەكە پێوستە بزانین كە لوك فیری‬ ‫عەلمانی یە و لەكاتێكدا ریمی براگ مەیلێكی‬ ‫مەسیحی ئاشكرای هەیەو لەناخەوە كە‬ ‫سێكی تیلۆژیی كاسۆلیكی یە ڕەنگە ئەمە‬ ‫نامۆ بێت بۆكەسێكی ئە كادیمی كەلە لە‬ ‫زانكۆكانی ئەوروپادا وانە دەڵێتەوە (ریمی‬ ‫براگ) بەجۆرێ‌ لە لووت بەرزی یەوە دەڵێت‬ ‫‪ :‬بەڕێز فیری كەوتۆتە هەڵەوە‪ ,‬یەكەم ئەوە‬ ‫تەنها لەیەك دەق��ەوە سەیری ئبین روشد‬ ‫دەك��ا كەئەمە لە‪2%‬ئەوەیە كەئیبن روشد‬ ‫نوسیویەتی دووەم ‪ .‬بەڕێز (فیری) بەباشی‬ ‫لە دەقەكەی ئیبن روشد تێنەگەیشتووە ئەو‬ ‫ێ‬ ‫فەیلەسوفە عەرەبی یە خەڵكی كردووە بە س ‌‬ ‫بەشە وە یەكە م مرۆڤی ئاسایی كە دەكەونە‬ ‫بەشی خوارەوەی لیستەكە دووەم ئەوانەی‬ ‫سەرقاڵی زانستی كەالمن سێ‌ یەم فە یلە‬ ‫سوفەكان كەئەمانە لەسەروی لیستەكەوەن‬ ‫واتە بە بۆچونی ئەو‪ .‬فەلسەفە بۆفەیلەسوف‬ ‫واجبەو بۆدووبەشەكەی دیكە قە دەغەیە ‪.‬‬ ‫بەدەر لەوە بەڕێز (لوك فیری) وادەبینێت‬ ‫كە (تومائەكوینی) قوتابی ئیبن روشدە‬ ‫بەبۆچونی ریمی براگ ئەمەیش هەڵەیەكی‬ ‫گ��ەورەی��ە لەبەرئەوەی كە (ئیبن روش��د)‬ ‫فەلسەفەی هێناوەتە بەردەم دادگای ئاین‬ ‫بەاڵم توما ئەكوینی بەپێچەوانەوە تیۆلۆژیای‬

‫ئیبن روشد‬ ‫مەسیحیەتی هێناوەتە بەردەم دادگای ئەقڵ‬ ‫و فەلسە فە ‪ .‬دوات��ر ئەم قسە هەڵە تو‬ ‫پڵیتانە چی یە بەڕێز (لوك فیری) دە یەوێت‬ ‫قە ناعەتمان پێبكات لە ئیبن روشدەوە فێری‬ ‫ئەوە بووین ڕێز لە ئەقڵ بگرین ئەگەر ئەوان‬ ‫نەبونایەنەدەبوینە كەسانێكی ئە قاڵنی‬ ‫و ئەو ڕابوونە گەورەیە مان بەدینەدەهێنا‬ ‫ئەمە ڕاست نی یە ‪ .‬قەشە ئەنسیلیم پێش‬ ‫(ئیبن روشد) كەوتووە بەر لە ویش بۆچوونە‬ ‫كانی گەاڵڵە كردووە ‪.‬دواتر ریمی براگ توڕە‬ ‫دەبێت و دەڵێت برا هەندێ‌ ڕۆشنبیر هە‬ ‫یە لە فەڕە نسا دەیانەوێت هەموو فەزڵێك‬ ‫بگەڕێننەوە بۆ ع��ەرەب لە ترسی ئەوەی‬ ‫تۆمەت بار نەكرێن بە دەمارگیری ڕۆشنبیری‬

‫‪Taboo‬‬ ‫گۆشەیەكی تایبەتە‬ ‫بەكۆمەڵناسیی ئاین‬ ‫ئەڤین ئیبراهیم فەتاح‬

‫(‪)8‬‬

‫ئه‌گه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی هات‪،‬‬ ‫سه‌حیح به‌تاڵه‌!‬

‫لوک فێری‬

‫گەرەكیانە تۆزی تارمایی داگیركاری و بەر‬ ‫پرسیاریەتی داگیركاری لە خۆیان بتەكێنن‬ ‫‪.‬لەبەر ئەوە خۆشە ویستی خۆیان بۆعەرەب‬ ‫لەسەر حسابی حەقیقەت دەردەخەن ‪ .‬پێشتر‬ ‫دەیان ووت عەرەب هیچ داهێنانێكی نی یە‬ ‫ئەمە یش ڕاست نی یە ئێمە لەدژەوە چوینە‬ ‫تە دژ‪ .‬یاخود لە زیادەڕۆیكردنێكەوە بۆزیادە‬ ‫ڕۆیەكی دیكە ‪.‬دواتر دەبێت ئەوە بزانین كە‬ ‫ئیبن روشد كۆتای بە كتێبەكانی دە هێنێت‬ ‫بەوەی داوا لە خەلیفە دەكات فە یلەسوفان‬ ‫لە لوتكەی دەس��ەاڵت دابنێت و پیاوانی‬ ‫ئاینی دورب��خ��ات��ەوە ئەمەیش دەمارگیری‬ ‫فە لسەفی یە دژی پیاوانی ئاینی ‪.‬ڕەنگە‬ ‫بڵێیت ئەمە پەیوەندی چی یە بەوەی كە‬ ‫ئێستە لەئارادایە ؟بە خێرای وەاڵم دەدەمەوە‬

‫ئەگەر (ئیبن روشد) شكستی پێنەهێنرایە‬ ‫لە سەر خاكی خۆی وسەركەوتوونە بوایە‬ ‫لەكەنارەكانی دیكە ئەوە نەئێمە دەچوینە‬ ‫قۆناغی داتەپینەوە نەئەوانیش دەچوونە‬ ‫سەردەمی ڕابوون وڕۆشنەگەری یەوە وەك‬ ‫زانراوە ڕابوون و بەرەو پێشچوونی ئەوروپی‬ ‫هەر لە هەڵكشاندایە بەاڵم لە وواڵتانی ئێمەدا‬ ‫پێچەوانەكەی ڕودەدات وردە وردە ڕۆدەچین‬ ‫لە زەلكاوی چەقبەستن و دووبارەكردنەوەو‬ ‫بە كافركردنی فەلسەفەوفە یلەسوفان‪.‬‬ ‫پەلكێشانی ئەو بزوتنەوە سیاسیانەی بە‬ ‫لۆژیكی سەردەمەكانی ناوڕاست بیردەكەنەوە‬ ‫لە گۆڕەپانی عەرەبی و ئێرانی بگرە توركیشدا‬ ‫هیچ نی یە جگە لە ئەنجامی تێكشكاندنی‬ ‫(ئیبن روش��د ف��اراب��ی مە ع��ەری) ب��ەر لە‬ ‫‪800‬ساڵ ‪.‬ناتوانین لە و كارەسەتە لە میسر‬ ‫تێبگەین ئە گەر لە توێژاڵە زەمە نی یە دورو‬ ‫درێژەدا داینەنێین ئێمە بەربەرەكانی هەزار‬ ‫ساڵ داتەپین و پەككەوتن دەكەین نەوەك‬ ‫بیست ساڵ یاخود پەنجا ساڵ وسەد ساڵ‬ ‫لێرەوە دەبینین ڕوبەڕوبونەوەكە قورسە بەاڵم‬ ‫ئەو سەركردانە كەی لەو ڕاستی یە سادەیە‬ ‫تێدەگەن كەلەسەردەمی جیهانگیریدا ناتوانن‬ ‫حكومڕانی وواڵتێكی وەك میسر بكەن بە‬ ‫ئەقڵیەتی سەردەمەكانی ن��اوڕاس��ت وئەو‬ ‫كۆت پێوەندانەی كەزەمەن تێیپەڕاندووە ئایا‬ ‫ئەگەر ئەوان كتێبێكیان لەسەر فەلسەفەو‬ ‫ێ بخوێندایەتەوە دەگەیشتینە ئەم‬ ‫فكری نو ‌‬ ‫حاڵەتەی ئێستا ؟ لە ڕاستیدا كاتێك ئەمە‬ ‫دەڵێم تەواوهەست بەئازارو دڵگرانی دەكەم‬ ‫بۆ ئەو كەسانەی بوونە قوربانی بەڵكو گریام‬ ‫ێ لە وكیژۆڵە جوانانەم‬ ‫كاتێك وێنەی هەند ‌‬ ‫بینی لە تەمەنی گوڵدا بونەتە قوربانی ‪.‬‬ ‫دی��ارە زەوتكردنی فكری كەتەحەكوم بە‬ ‫ئەقڵیەتی ئەو حیزبانەوە دەك��ات ڕێگرە‬ ‫لەوەی شتەكان وەك خۆی ببینن و خۆیان‬ ‫و وواڵتەكەیش دەخەنە مەترسیەكی گەورەوە‬ ‫ئەمە ئەقڵیەتی خۆكوشتنی بەكۆمەڵە واتە‬ ‫باخۆیشم و دوژمنەكەیشم تیابچین لە ڕاستیدا‬ ‫ێ‬ ‫بەهۆی تەواو ڕۆچونیان لە ڕابردوودا ملمالن ‌‬ ‫لەگەڵ سەردەمدا دەكەن ‪ .‬لەو بڕوایەدان‬ ‫كەدەتوانن میلی كاتژمێر بگەڕێننە دواوە‪.‬‬ ‫سە رچاوە شەرق ئەلئەوسەت ‪/17‬ئاب‪2013/‬‬

‫ئەگەر (ئیبن روشد) شكستی پێنەهێنرایە لەسەر خاكی‬ ‫خۆی و سەركەوتوو نەبوایە لەكەنارەكانی دیكە‪ ،‬ئەوە‬ ‫نەئێمە دەچوینە قۆناغی داتەپینەوە نەئەوانیش دەچوونە‬ ‫سەردەمی ڕابوون و ڕۆشنەگەرییەوە‬

‫قه‌وانه‌ی حیزب ‌ه ئیسالمیه‌كان ئه‌وه‌یه‌ هه‌رێمی كوردستان بكه‌ن‬ ‫ب ‌ه هه‌رێمێكی ئیسالمی و حوكم و یاسای فوول ئیسالمی عیار ‪24‬‬ ‫بێت‪ ،‬ك ‌ه ته‌نانه‌ت ل ‌ه جه‌زیره‌ی عه‌ره‌بیش جێبه‌جێ نه‌كراوه‌‪ .‬بۆ‬ ‫ئه‌م كاره‌ش هه‌ر خۆیان و بۆ مه‌رامی سیاسیی خۆیان چه‌ندین‬ ‫تابووی ئیسالمییان شكاندوو‌ه و به‌رده‌وامیشن له‌ شكاندنیان‪ ،‬وا‬ ‫ده‌زانن خه‌ڵكی نایان بینێت و ل ‌ه حیله‌ شه‌رعیه‌كانیان تێناگات‪.‬‬ ‫سه‌یر له‌وه‌دایه‌ گۆڕانیش هاتوه‌ت ‌ه پاڵی ئه‌م قه‌وانه‌وه‌!‬ ‫بۆ نموونه‌‪ ،‬ل ‌ه سه‌حیحی بوخاریدا به‌ سه‌نه‌دی متمانه‌دار هاتوو‌ه‬ ‫له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌‪:‬‬ ‫(لن يُف ِلح َق � ْو ٌم َولَّ�� ْوا أم َرهم ام��رأ ًة) (گێڕانه‌وه‌ی‪ :‬بوخاری‪،‬‬ ‫نه‌سائی‪ ،‬ئه‌حمه‌د‪ ،‬تیرمیذی‪ ،‬حاكیم‪ ،‬به‌یهه‌قی‪ .‬نه‌سائی ل ‌ه بابێكدا‬ ‫هێناویه‌تی ب ‌ه ناونیشانی‪ :‬نه‌هیكردن ل ‌ه ده‌ستبه‌كاركردنی ژنان‬ ‫ل ‌ه ده‌سه‌اڵتداریدا «النهي عن استعمال النساء في الحكم»)‪.‬‬ ‫به‌ ده‌سته‌واژه‌ی كه‌مێك جیاوازیش ل ‌ه سه‌رچاوه‌گه‌لێكی تریشدا‬ ‫گه‌یشتوه‌‪.‬‬ ‫واتا‪« :‬هه‌ر قه‌ومێك كاری خۆیان داوه‌ت�ه‌ ده‌ستی ژنێك و‬ ‫كردویانه‌ ب ‌ه كاربه‌ده‌ستی خۆیان؛ سه‌ركه‌وتوو نابن»‪.‬‬ ‫«تولیة» که ل�ه‌و ده‌ق��ه‌دا ب��اس ک��راوە؛ یانی «ک��ردن به‬ ‫ک��ارب�ه‌ده‌س��ت» یاخود به‌خشینی «وی�لای �ه‌ت» به که‌سێک‪،‬‬ ‫«ویالیه‌ت» یش ب ‌ه مانای كاربه‌ده‌ستی دێت به‌ هه‌موو شێوه‌كی‪،‬‬ ‫و ل ‌ه كه‌له‌پوری فیقهیی ئیسالمیدا به‌ ویالیه‌تی گشتی «الوالی ‌ة‬ ‫العامة‌« ناسراوه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌م كاربه‌ده‌ستیانه‌ ده‌گرێته‌وه‌‪ :‬ئیمامه‌ت‬ ‫(سه‌رۆكایه‌تیی ده‌وڵه‌تی ئیسالمی)‪ ،‬ویزاره‌ت‪ ،‬قه‌زاوه‌ت‪ ،‬دادگه‌ری‪،‬‬ ‫ئیماره‌ت‪ ،‬شاره‌بانی (شرطة‌) واته‌ ده‌سه‌اڵتی جێبه‌جێكاری‪،‬‬ ‫حیسبه‌ (پۆلیسی ئایینی)‪ ،‬ئه‌میرایه‌تیی جیهاد‪ ،‬سه‌رۆكایه‌تیی‬ ‫جه‌نگ ‌ه ته‌مێكاریه‌كان (ته‌مێكردنی هه‌اڵگه‌ڕاوه‌ و چه‌كداری یاخی‬ ‫و چه‌ته‌كان)‪ ،‬لێپرسراویی كۆكردنه‌وه‌ی زه‌كات و باج‪ .‬ئه‌مانه‌ش‬ ‫هه‌موو كاربه‌ده‌ستیه‌كانی ده‌وڵه‌تی ئیسالمیی كۆن بون‪.‬‬ ‫واتا‪ ،‬به‌پێی ئه‌م حه‌دیسه‌ ژن بۆی نی ‌ه توخنی هه‌ر ده‌سه‌اڵت و‬ ‫كاربه‌ده‌ستییه‌ك بكه‌وێت‪ ،‬و بڕایه‌وه‌‪.‬‬ ‫حیزبی یه‌كگرتووی ئیسالمیی كوردستان یه‌كه‌م حیزب بوو‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ریی ئه‌وه‌ی كرد ل ‌ه مه‌جلیسی شوراكه‌یدا ژنان جمه‌یان‬ ‫ده‌هات و شانازیی به‌وه‌و‌ه ده‌كرد و ئێستاش به‌رده‌وامه‌‪ ،‬گوای ‌ه‬ ‫ئه‌وان دیمۆكراسیخوازن و یه‌كسانیی ژنان الی وان ب ‌ه پێی شه‌رعی‬ ‫خودا پارێزراوه‌‪ .‬هه‌ر ل ‌ه هه‌ڵبژاردنی ئه‌م پایزه‌ش رێژه‌ی ژنان ل ‌ه‬ ‫لیسته‌كه‌ی ئه‌واندا پتر بوو ل ‌ه هه‌موو لیسته‌كانی دیكه‌و ‪ %32‬بوو‪.‬‬ ‫ئه‌ی عه‌جه‌ب كاریان به‌م حه‌دیسه‌ نه‌به‌وی ‌ه سه‌حیحه‌ نه‌كردووه‌؟!‬ ‫ئه‌مما عه‌لمانیه‌كان كه‌ تا هه‌نوك ‌ه نه‌یانتوانیوه‌ ئیسالم وه‌ك‬ ‫بنه‌مای سه‌ره‌كیی یاسا له‌ ده‌ستووری مه‌ركه‌زی البه‌رن؛ ئه‌وانیش‬ ‫لیسته‌كانیان تژیی ژنه‌ و ئێستا بوونی ژن ل ‌ه پرۆسه‌ی حوكم و‬ ‫ده‌سه‌اڵت بوه‌ت ‌ه بابه‌تێكی پێویست‪ ،‬و ئه‌گه‌ر به‌دڵیان نیه‌؛ مافی‬ ‫كۆتا هه‌یه‌‪ .‬واتا‪ ،‬ئه‌مانیش شه‌قێكی عه‌لمانییان له‌ حه‌دیسی‬ ‫ناوبراو داوه‌‪.‬‬ ‫مه‌الكان هه‌فته‌ نیه‌ له‌سه‌ر مینبه‌ره‌كانیانه‌و‌ه سووكایه‌تیمان‬ ‫پێ نه‌كه‌ن گوای ‌ه ژن ئه‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی تێك‌داو‌ه و فه‌ساد باڵو‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬كه‌چی یه‌ك دانه‌یان جورئه‌تی ئه‌وه‌ی نی ‌ه بێژێت‪ :‬به‌پێی‬ ‫سوننه‌تی نه‌به‌وی ژن بۆی نیه‌ توخنی ده‌سه‌اڵت و كاربه‌ده‌ستی‬ ‫ببێت و فه‌رموون ئه‌وه‌ حه‌دیسی سه‌حیحی بوخاریه‌ به‌ سه‌نه‌ده‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌ڵێی ڕێكه‌وتنێكی نهێنی هه‌یه‌ كه‌ ئه‌م حه‌دیسه‌ بایكۆت بكرێت‬ ‫و كه‌سیش باسی نه‌كات!!‬ ‫هه‌موو ئاینێك بابه‌تی چه‌قبه‌ستووی نه‌گۆڕه‌‪ ،‬كه‌چی ل ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌دا موماره‌سه‌ ده‌كرێت ك ‌ه قه‌واره‌یه‌كی بزواو و گۆڕاوه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ گۆڕان و پێشهاته‌كاندا پێشهات و گرفت و بابه‌تی‬ ‫ت��ازه‌ په‌یدا ده‌ب��ن كه‌ له‌گه‌ڵ ده‌ق�ه‌ ئاینیه‌كاندا ناگونجێن‪ ،‬و‬ ‫پرسیارن و پێویستیان ب ‌ه وه‌اڵم هه‌یه‌‪ .‬وه‌اڵمی ئاین ده‌چێته‌ قاڵبی‬ ‫ئیجتیهاده‌وه‌‪ ،‬ئیجتیهادیش مرۆڤ ده‌یكات نه‌ك خودا‪ ،‬كه‌واته‌ هه‌ر‬ ‫ئیجتیهادێك شكاندنی تابوویه‌كی پێوه‌ دیاره‌‪.‬‬ ‫گرفتی بابه‌ته‌ك ‌ه ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬كێ ئه‌م ئیجتیهادانه‌ ده‌كات و كه‌ی‬ ‫و بۆچی؟‬ ‫ـ مه‌ال و موفتی و الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار‪.‬‬ ‫ـ ئه‌و كاته‌ی كاریان پێبوو‪.‬‬ ‫ـ بۆ ئه‌وه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیی خۆیان بپارێزن‪.‬‬ ‫واتا‪ ،‬بۆ هه‌ر بابه‌تێك به‌رژه‌وه‌ندییان هه‌بوو حه‌اڵڵه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رنا‬ ‫حه‌رامه‌‪ .‬ئه‌مڕۆ به‌رژه‌وه‌ندییان ئه‌وه‌ی ‌ه ژن بچێته‌ ناو ده‌سه‌اڵته‌وه‌؛‬ ‫حه‌اڵڵه‌‪ ..‬ژن قژی دیار بێت؛ سفوور و حه‌رامه‌!‬ ‫بۆ نموونه‌‪ ،‬پیاوێك هه‌یه‌ زۆرترین ده‌نگی هێناو‌ه بۆ په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫لێدوان ده‌دات‪ :‬هه‌ر یاسایه‌ك له‌گه‌ڵ بنه‌ماكانی ئیسالم نه‌گونجێت؛‬ ‫كار بۆ ئه‌وه‌ ده‌كه‌م البرێت‪ .‬ده‌پرسم‪ :‬ك ‌ه وه‌ها ئیسالمێكی پاراویت؛‬ ‫ئه‌دی بۆچی ئه‌م حه‌دیسه‌ت له‌پێ كرد و ب ‌ه سوننه‌ی نه‌به‌ویت‬ ‫نه‌كرد سه‌رۆكی لیستێك بویت پڕی ژن بوو؟ یان‪ ،‬كه‌ بویت ب ‌ه‬ ‫په‌رله‌مانتار؛ بۆچی كار ناكه‌یت بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و ژنانه‌ البه‌ریت‬ ‫كه‌ هاولیستت بوون نه‌بادا قه‌واره‌كه‌ت موفلیح (سه‌ركه‌وتو و‬ ‫سه‌رفراز) نه‌بێت به‌پێی سونه‌ت؟!!‬

‫ذمارة (‪ )172‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫كؤنت َيكست‬

‫‪6‬‬

‫ژاك الكان‪ :‬زمان و ناخودئاگا‬ ‫گفتوگۆ لەگەڵ محەمەد زەیمەران‬

‫سازدانی‪ :‬محه‌مه‌دره‌زا ئیرشاد‬ ‫و‪ .‬پێشڕەو محەمەد‬ ‫بەشی دووەم و کۆتایی‬ ‫محەمەد رەزا ئیرشاد‪ :‬الكان لە بوارى‬ ‫رەخ��ن��ەی ئ��ەدەب��ی و ه��ون��ەری��دا‪ ،‬چۆن‬ ‫رووی��ك��ردە خوێندنەوەى دۆزی��ن��ەوە و‬ ‫ئایدیاكانی فرۆید؟‬ ‫م��ح��ەم��ەد زەی��م��ەران‪ :‬بێگومان‬ ‫خوێندنەوەى بونیادگەراییانەى الكان‬ ‫گەڕانەوەیە بۆ خوێندنەوەى داهێنەرانەى‬ ‫ت��ی��ۆری��ی��ەك��ان��ی ف��رۆی��د‪ .‬لەكاتێكدا‬ ‫فرۆیدیستە كالسیكەكان بەگشتی‬ ‫بەگوێرەى الدانە دەروونییەكان باسیان‬ ‫لە زمانی خەونەكان و هێماكان دەكرد‪،‬‬ ‫الك��ان دەڵ��ێ��ت ناخودئاگا و ماناكان‬ ‫كینایەیەكی شۆخیئامێزی ئارەزووەكانە‪،‬‬ ‫كە دەبێت بەشێوەیەكی پۆزەتیڤ بەریان‬ ‫بكەوین‪ .‬ب��ەدی��دی الك��ان‪ ،‬مێتافۆر و‬ ‫میتۆنیمی (مجاز مرسل) بەهیچ جۆرێك‬ ‫واقیعییەتێكی پێش رەمزی نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫دەبێت واقیعییەتی ناخودئاگا بەجۆرێكی‬ ‫گرنگ س��ەی��ری بكرێت‪ .‬وات��ا دەبێت‬ ‫ناخودئاگا بە سیستەمێكی دەاللەتكەرە‬ ‫پەیوەندیدارەكانی بزانین‪ ،‬كە خاوەن‬ ‫سەرچاوەیەكی جێگیر و بێ كۆت و بەند‬ ‫نین و یاخود هەڵگری مەدلولێكی روون‬ ‫و رەها نین‪ .‬نووسراوەكانی الكان خۆیان‬ ‫نیشانەى بوونی ئەم دەاللەتانەیە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئێمە گوزارەیەكی بڕاوە و رەها لەوانەدا‬ ‫نابینینەوە‪ .‬دەقەكانی الك��ان پێمان‬ ‫دەڵێت نابێت لە جەوهەری داهێنەرانە و‬ ‫رەوانبێژانەى زمان بێ ئاگا بین‪ .‬هەر لەبەر‬ ‫ئەمە زۆریش دەگەڕایەوە بۆ بەكارهێنانی‬ ‫گاڵتە و تەنز و نوكتە‪ .‬دەتوانین رێبازی‬ ‫الكان لە رەخنە و شیكاری ئەدەبی و‬ ‫هونەریدا بەكار بهێنین‪.‬‬ ‫روون و ئاشكرایە ب��ەدی��دی الك��ان‬ ‫ل��ەن��ێ��وان دەروون��ش��ی��ك��اری ف��رۆی��دی و‬ ‫رەخنەى ئەدەبیدا پەیوەندییەكی نزیك‬ ‫بوونی هەیە‪ .‬ئەو بە گەڕأنەوە بۆ فرۆید‬ ‫دەڵێت پاڵنەری سەرەكی كۆى رەفتارە‬ ‫مرۆییەكان راكردن بووە لە ئازار و گەیشتن‬ ‫بووە بە چێژ‪ .‬هۆكاری ئەوەى زۆرینەى‬ ‫خەڵكی روودەكەنە شیعر‪ ،‬دراما و رۆمان‪،‬‬ ‫بەهۆى رەهەندە چێژبەخشەكەیەتی‪.‬‬ ‫لە راستیدا دەروون��ش��ی��ك��اری زانستی‬ ‫شیكردنەوەى هێزە دەروونییەكانە و بەم‬ ‫جۆرە بەدواى ئەوەدا دەگەڕێت تاوەكو‬ ‫هۆكاری سەرنەكەوتنەكان و ئازارەكانی‬ ‫مرۆڤ بدۆزێتەوە‪ .‬لێرەدا پێویستە بڵێین‬ ‫دەروونشیكارى خۆی ئەو ئامرازەیە‪ ،‬كە‬ ‫خەریكی چارەسەركردنی ئەو كێشانە‬ ‫دەب��ێ��ت‪ ،‬ك��ە لەنێو ب��ەه��ای ئەدەبیدا‬ ‫پەیوەندییان بە چێژەوە هەیە‪ .‬لە راستیدا‬ ‫ئەم چێژە خۆى گەرەنتی دووركەوتنەوە‬ ‫لە چەپێنراوە دەروونییەكان دەك��ات‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەمەیشدا‪ ،‬بە قەولی الكان‪ ،‬كاتێك‬ ‫لە چیرۆكێك دەكۆڵینەوە پێویستە‬ ‫سەرنج لەوە بدەین‪ ،‬كە ئەو گوزارشتانەى‬ ‫دەریان دەبڕێت‪ ،‬مەبەستەكە ناگەیەنن‪.‬‬ ‫ئەو ئەم شتە بە گرێی ئۆدیپ بەراورد‬ ‫دەكات و دەڵێت بەو جۆرەى پەیوەندی‬ ‫باوك و كوڕ لە پەیوەندیدا لەگەڵ ئەم‬ ‫گرێ ناڕوونەدایە – لەبەر ئەوەى باوك‬ ‫ناخودئاگاییانە لە كوڕەكەى خۆى بێزارە‬ ‫– بەوجۆرەیش لە بەرهەمی ئەدەبیدا‬ ‫تێگەیشتنی تەواو لە لوغزە ئاڵۆزەكن لە‬ ‫پەیوەندی بە كاراكتەرەكانی چیرۆكەكەوە‬ ‫بە ئاسانی دەستەبەر نابێت‪ ،‬بەڵكو دەبێت‬ ‫لە دەاللەتە زمانییەكان و ناخودئاگادا بۆ‬ ‫ماناكانیان بگەڕێین‪.‬‬ ‫محەمەد رەزا ئیرشاد‪ :‬یەكێك لە باسە‬ ‫گرنگەكانی الك��ان زمانە – هەروەها‬ ‫ئێوەش لە گەشەكردنی منداڵدا ئاماژەتان‬ ‫ب��ەم الیەنە ك��رد – پەیوەندی دال و‬ ‫مەدلول الی الكان لە زماندا چۆنە؟‬ ‫محەمەد زەی��م��ەران‪ :‬بەشێوەیەكی‬

‫گشتی الكان زمانی بە الیەنی رەمزی‬ ‫دەبینی‪ .‬ئەو جەختی لەسەر گرنگی زمان‬ ‫لە بەرهەمەكانی فرۆیددا دەك��ردەوە‪.‬‬ ‫الكان لە كۆنگرەى ساڵى ‪ ،1953‬كە لە‬ ‫رۆم بەسترا‪ ،‬دەڵێت مرۆڤ قسە دەكات‬ ‫لەو الیەنەوەى‪ ،‬كە هێما ئەوی كردووە‬ ‫بە مرۆڤ‪ .‬ئەو بە گەڕانەوە بۆ سوسێر‬ ‫دەڵێت سوژە‪ ،‬ب��ەردەوام سوژەى دالە‪،‬‬ ‫چونكە دال هەمیشە لە مەدلول جیایە‪،‬‬ ‫واتا هیچ دالێك نییە بۆ هەمیشە مەدلولی‬ ‫هەبێت و لەتەكیدا بمێنێتەوە‪ .‬دەگوترێت‬ ‫ل��ە سیستەمی ف��ەل��س��ەف��ی��ی كانتدا‬ ‫ترانسێندێنس (‪)transcendence‬‬ ‫پەیوەندی بە س��وژەوە هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئاراستەى بونیادگەراییانەى الكان ئەم‬ ‫وەسفە بۆ دال دەگەڕێنێتەوە‪ .‬الكان‬ ‫دەڵێت لەگەڵ دۆزینەوە نوێكەى سوسێردا‬ ‫دەربارەى سیستەمی دەاللەتەكان‪ ،‬ئیتر‬ ‫سەردەمی ترانسێندێنسی سوژە بەسەر‬ ‫چووە و پێویستە ئەم وەسفە بدەینە‬ ‫پاڵ دال‪ .‬كەواتە هەر ج��ۆرە مەیلێك‬ ‫بۆ مانایەكی تەواو و كامیل لە گوزارە‬ ‫و دەقەكاندا پێویستە بەفریوێكی پێش‬ ‫فرۆیدی سەیر بكرێت‪ ،‬چونكە سەلماوە‪،‬‬ ‫كە خودئاگایی دورگەیەكی بچووكە لەنێو‬ ‫ئۆقیانووسی گەورەى ناخودئاگادا‪ .‬ئەمە‬ ‫بەو مانایە دێت‪ ،‬كە سەردەمی سوژەى‬ ‫ترانسێندێنتالی بەسەر چووە و پێویستە‬ ‫ئەمڕۆ ب��اس لە دال��ی ترانسێندێنتالی‬ ‫بكەین‪.‬‬ ‫محەمەد رەزا ئیرشاد‪ :‬دەڵێن بۆ یەكەم‬ ‫جار الكان بووە‪ ،‬باسی پەیوەندی نێوان‬ ‫زمان و ناخودئاگای كردووە و بەوپێیە‬ ‫سوودێكی زۆری لە دۆزینەوەكانی فرۆید‬ ‫لەبوارى لێكدانەوەی خەونەكان و دەرمانی‬ ‫نەخۆشییە دەروونییەكان وەرگرتووە‪ .‬لە‬ ‫سیستەمی الكانیدا لەنێوان ناخودئاگا و‬ ‫زمان چ پەیوەندییەك بوونی هەیە؟‬ ‫محەمەد زەیمەران‪ :‬بەوجۆرەى گوتت‬ ‫الكان بۆ یەكەم جار زمان و ناخودئاگا‬ ‫بەیەكەوە دەبەستێتەوە‪ .‬ئەو دەڵێت‬ ‫بونیادی ناخودئاگا لەگەڵ بونیادی زمان‬ ‫بەیەكەوە بەستراون‪ .‬الكان بە گەڕانەوە‬ ‫بۆ رۆمەن یاكوبسن زاراوەى شاردنەوە‬ ‫یان چڕبوونەوە (‪)condensation‬‬ ‫و جێگرتنەوە (‪)displacement‬‬ ‫الی فرۆیدی بەراورد كردووە بە مێتافۆر و‬ ‫میتۆنیمی و گوتوویەتی مێتافۆر بریتییە‬ ‫ل��ە جێگرتنەوەى زاراوەی��ەك لەگەڵ‬ ‫زاراوەیەكی دیكە‪ ،‬لەكاتێكدا میتۆنیمی‬ ‫(مجاز مرسل) زاراوەیەك بە زاراوەیەكی‬ ‫دیكەوە گ��رێ دەدات‪ .‬ئ��ەم تیۆرییەى‬ ‫یاكوبسن ئەو توانستە بە الكان دەدات‬ ‫تاوەكو ئامادەبوونی ناخودئاگا لەگەڵ‬ ‫مێتافۆر و مەجاز لەزماندا بەراورد بكات‪.‬‬ ‫فرۆید لەكتێبی لێكدانەوەى خەونەكاندا‬ ‫میكانیزمی ناخودئاگا ل��ە خ��ەون��ەدا‬ ‫بە «چ��ڕب��وون��ەوە» و «جێگرتنەوە»‬ ‫تەعبیر دەكات‪ .‬الكانیش بەهۆى توخمە‬

‫رەمزییە ناخودئاگاكەیەوە‪ ،‬لەنێو پانتای‬ ‫مەجاز و مێتافۆردا خستییە ب��ەردەم‬ ‫لێكۆڵینەوەوە‪ .‬لە راستیدا ناخودئاگا‬ ‫ماناكان لەنێو ئێماژە وێنەییە شاراوەكاندا‬ ‫دەبینێت‪ ،‬كە دەبێت بە لێكۆڵینەوە و‬ ‫وردب��وون��ەوە‪ ،‬بكرێنەوە‪ .‬الكان دەڵێت‬ ‫ئ��ەو الدان��ان��ەى ناخودئاگا لە فۆرمی‬ ‫خەوندا دروستیان دەكات‪ ،‬پەیڕەوی لە‬ ‫سیستەمی دەاللەتكەرەكان دەكەن‪ .‬الكان‬ ‫دەڵێت دەروونشیكاری دەشێت بە رازە‬ ‫زمانییەكان بچوێنرێت و لەم شێوەیەشدا‬ ‫پێویستە دالەكانیان هەڵبەسنگێنرێت‪.‬‬ ‫محەمەد رەزا ئیرشاد‪ :‬الكان دەڵێت‬ ‫بە بۆچوونی من ئەو رستە ناسراوەى‬ ‫دێ��ك��ارت «م��ن ب��ی��ردەك��ەم��ەوە كەواتە‬ ‫هەم» پێویستە بەم جۆرە بنووسرێتەوە‬ ‫«من لەو شوێنە نیم‪ ،‬كە بیردەكەمەوە‬ ‫و ب��ی��ردەك��ەم��ەوە‪ ،‬ل��ەو شوێنەى‪ ،‬كە‬ ‫نیم»‪ .‬ئەو جیاوازیی لەنێوان «سوژەى‬ ‫دەربڕاو» و «سوژەى دەربڕ» دادەنێت‪.‬‬ ‫بە بۆچوونی ئێوە جیاوازیی دەرب��ڕ چ‬ ‫ئاراستەیەكی فەلسەفیی و ئەدەبی و‬ ‫هونەرییە؟‬ ‫محەمەد زەی��م��ەران‪ :‬الك��ان لەباسی‬ ‫سوژەیەتی «م��ن»دا ئ��ام��اژە بە دوو‬ ‫بابەت دەكات‪ :‬یەكێكیان سوژەى دەربڕاو‬ ‫(‪ )subject of enunciation‬و‬ ‫ئەویدیكەیان سوژەى دەربڕە (‪subject‬‬ ‫‪)of enunciating‬؛ لە راستیدا‬ ‫راناوی یەكەمی كەسی «من» تەنها لەژێر‬ ‫سایەى زماندا دەكەوێتە شوێنی سەرەتا‬ ‫یان بكەرەوە‪ .‬كاتێك من قسە دەكەم‪،‬‬ ‫خۆم بە «من» و بیسەریش بە «تۆ»‬ ‫بانگ دەكەم و كاتێكیش «تۆ» وەاڵم‬

‫دەدەیتەوە‪« ،‬من» دەگۆڕێت بۆ «تۆ»‪،‬‬ ‫وات��ا ئەو بوونەى من بەكاردەهێنێت‪،‬‬ ‫لەگەڵ خودی مندا یەك نییە‪« .‬من»‬ ‫لە رستەى «من بەیانی دەچم بۆ بینینی‬ ‫ب��اوك��م» ل��ە ئاستی یەكەمدا شیاوی‬ ‫لێكۆڵینەوە‪ :‬یەكێك وەك س��وژەى‬ ‫گوتار یان سوژەى دەربڕ و ئەویدیكەیان‬ ‫وەك سوژەى دەرب��ڕاو؛ یەكێكیان منی‬ ‫سوژەیە و ئەویدیكەیان منی رێزمانییە‪.‬‬ ‫دەتوانین ئ��ەم پۆلێنبەندییەى الكان‬ ‫ل��ە ل��ێ��ك��ۆڵ��ی��ن��ەوەى ش��ی��ك��اری دەق��ە‬ ‫ئەدەبییەكاندا بەكار بهێنین‪ .‬هەندێكجار‬ ‫ئێمە گوزارەكانی چیرۆكێك لە پەیوەندیدا‬ ‫بە نووسەرەكەیەوە هەڵدەسەنگێنین و‬ ‫لەباسی خۆیدا بەدواى سوژەیەتی ئەودا‬ ‫دەگەڕێین و هەندێك ج��اری دیكەیش‬ ‫روودەكەینە ئەوەى دەگوترێت یان خودی‬ ‫گوتار‪ .‬ئەم دوو روانگەیە سەرەنجامی‬ ‫جیاواز ب��ەدواى خۆیدا دەهێنێت‪ ،‬كە‬ ‫دەشێت لێی رابمێنین‪.‬‬ ‫محەمەد رەزا ئیرشاد‪ :‬تا ئەو شوێنەى‬ ‫ئاگاداربم‪ ،‬كاریگەریی الكان لە بوارى‬ ‫رەخنە و شیكاری بەرهەمی هونەری‬ ‫و روانگەى سۆسیۆلۆژییدا گرنگییەكی‬ ‫زۆری هەبووە‪ :‬لە بوارى تیۆرییە ئەدەبی‬ ‫و فیمینیستییەكاندا ژولیا كریستێڤا بە‬ ‫داهێنانی تیۆریی «رەهەندی ئاماژەیی»‬ ‫لەبری «پانتای رەم��زی» و لە بوارى‬ ‫زان��س��ت��ە ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی��ی��ەك��ان��دا لیوس‬ ‫ئاڵتووسێر بە دووب��ارە خوێندنەوە‪،‬‬ ‫چەمكی ئیدیۆلۆژیی لەبری چەمكی الكانی‬ ‫«خەیاڵی» بەكارهێنا‪ .‬دەتوانیت باس‬ ‫لە كاریگەریی الكان لەسەر بیرمەندان‬ ‫بكەیت؟‬

‫محەمەد زەیمەران‪ :‬ژولیا كریستێڤا‪،‬‬ ‫فەیلەسوفی ناسراوی بولگاری یەكێكە‬ ‫ل��ەو كەسانەى لە تیۆرییە ئەدەبی و‬ ‫فیمینیستییەكانی خۆیدا كاریگەریی‬ ‫الكانی لەسەر ب��ووە‪ .‬ئ��ەو بەتایبەت‬ ‫روویكردە ناخودئاگا الی الكان و گەیشت‬ ‫ب��ە «س��وژەی نێو پ��رۆس��ی��س»‪ .‬ئەو‬ ‫س��وژەى لەژێر رۆشنایی زماندا خستە‬ ‫ب��ەر شیكارییەوە‪ .‬ه��ەر ئ��ەم هۆگرییە‬ ‫ئەوی بە داڕشتنی تیۆریی سیمیۆتیكی‬ ‫(نیشانەناسیانە) گەیاند‪ .‬ئەو لەنێوان‬ ‫نیشانەناسی بەمانا تایبەتییەكەى (‪la‬‬ ‫‪ )semiotique‬و نیشانەناسی‬ ‫بەمانا باوەكەى (‪)le semiotique‬‬ ‫جیاوازیی دانا و گوتی دەبێت لەنێوان‬ ‫پانتای نیشانەناسییانە (‪)semiotic‬ی‬ ‫دەاللەت و پانتای رەمزی (‪)symbolic‬‬ ‫دا جیاوازیی دابنێین‪ .‬لە راستیدا رەمزی‬ ‫دەاللەت لەسەر ئەركی پیاوانەیی یاسا‬ ‫دەكات‪ .‬ئێمە دەتوانین ئەم یاسایە لە‬ ‫رێسای سینتاكس‪ ،‬رێزمان و سیستەمی‬ ‫كۆمەاڵیەتی نیشانەكاندا بەباشی ببینین‪،‬‬ ‫بەاڵم پانتای نیشانەناسانە ئاماژە بە‬ ‫فەنكشنی «ژن��ان��ە» دەك��ات‪ .‬لێرەدا‬ ‫ئەندامی دایكانە لە نێوان سوژەى خز و‬ ‫بونیادی خێزان و كۆمەڵگادا رۆڵی میدیۆم‬ ‫(میانجگیر)ی گێڕاوە و ریالیزەكەری ئەو‬ ‫شوێنەیە‪ ،‬كە بە گریكی كۆرا (‪)chora‬‬ ‫ی پێدەگوترێت‪ .‬زاراوەى كۆرا یەكەم جار‬ ‫پالتۆن لە دیالۆگی تیماوسدا بەمانای‬ ‫شوێن یان دەفر بەكاریهێناوە‪ .‬واتا هەمان‬ ‫ئەو توخمەى فرۆید دەڵێت چڕبوونەوە‬ ‫ی��ان جێگرتنەوەیە‪ ،‬ب��ە دەربڕینێكی‬ ‫دی‪ ،‬هەمان ئەو توخمانەیە‪ ،‬كە الكان‬ ‫پێیان دەڵێت مێتافۆر و میتۆنیمی‪.‬‬ ‫ئ��ەم��ە پ��ان��ت��ای دەرك��ەوت��ە و رەم��زی‬ ‫حاكمییەتی باوكساالرانەى كۆمەڵگایە‪،‬‬ ‫چ��ون��ك��ە ل��ە دەوروب��ەری م��ەدل��ول��ی‬ ‫ترانسێندێنتالی كێردا دەخولێتەوە‪.‬‬ ‫ل��ەم رووەوە‪ ،‬پەیوەندی بە هەرێمی‬ ‫یاسا وات��ا سیستەمی باوكساالرانەوە‬ ‫هەیە‪ .‬كریستێڤا بەم هۆیەوە رەمزیی‬ ‫(سیمبولی) لە بەرانبەر بە پانتای‬ ‫نیشانەناسانە دان��اوە‪ .‬پێویستە بڵێین‬ ‫كریستێڤا لە باسەكەیدا دەربارەى سوژەى‬ ‫نێو پرۆسیس الیەنی نیشانەی داڕشتووە‬ ‫و لەگەڵ ك��ۆرادا بەستوویەتییەوە‪ .‬لە‬ ‫راستیدا كۆرا زاراوەیەكی فەلسەفییە‪ ،‬كە‬ ‫نە فۆرمی هەیە و نە شیاوی بینینیشە‪،‬‬ ‫بەڵكو بەجۆرێك جیهانی ماقوڵ لەخۆیدا‬ ‫جێدەكاتەوە‪ .‬كریستێڤا دەڵێت دایك‬ ‫وەك شوێنی ن��زم ی��ان ك��ۆرای وەسف‬ ‫هەڵنەگرە‪ ،‬كە رەهەندی شاعیرانەى زمان‬ ‫ریالیزە دەكات‪ .‬لە راستیدا سوژە لەم‬ ‫پانتایەدا گەشە دەكات و پەرەدەسەنێت‪.‬‬

‫ئاڵتووسێر شیكاری بۆ‬ ‫چەمكی ئیدیۆلۆژیی‬ ‫كردووە بە گەڕانەوە بۆ‬ ‫تیۆریی خەیاڵی الكان و‬ ‫دەڵێت دەتوانین پەیوەندی‬ ‫تاك بە كۆمەڵگاوە بە‬ ‫هاوشێوەى پەیوەندی‬ ‫منداڵ بە وێنەى ناو‬ ‫ئاوێنەوە الی الكان ببینین‬

‫كریستێڤا دینامیكییەتی سوژەیەتی لە‬ ‫فەزایەكی ئاشكرای هونەریدا نیشان‬ ‫دەدات و دەڵێت شوناسی مرۆیی لە‬ ‫ه��ەم��ان ئ��ەو پ��ەرەس��ەن��دن��ەى پانتای‬ ‫نیشانەناسانەیە‪ ،‬كە فۆرمولە دەبێت و بە‬ ‫رەوتی داهێنەرانەى خۆیدا دەڕوات‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم دەرب��ارەى كاریگەریی الكان‬ ‫لەسەر ئاڵتووسێر‪ ،‬پێویستە بڵێین ئەو‬ ‫لە كتێبەكەیدا بەناوی لێنین و فەلسەفە‬ ‫خەریكی لێكۆڵینەوە ب��ووە دەرب��ارەى‬ ‫ئیدیۆلۆژیی و دەیخاتە نێو كۆمەڵگاوە و‬ ‫چۆنایەتی قبوڵكردن و پەیڕەویكردن لە‬ ‫ئیدیۆلۆژیی لەالیەن خەڵكییەوە شیكار‬ ‫دەكات‪ .‬بە قەولی ئاڵتووسێر ئیدیۆلۆژیی‬ ‫گرێچنێكی بیروباوەڕ و كردارەكانە‪ ،‬كە‬ ‫تاك بە كۆمەڵگاوە دەبەستێتەوە و هەر‬ ‫لێرەوەیش شوناسی ئەو دیاریدەكات‪.‬‬ ‫ل��ە راستیدا ئاڵتووسێر شیكاری بۆ‬ ‫چەمكی ئیدیۆلۆژیی كردووە بە گەڕانەوە‬ ‫بۆ تیۆریی خەیاڵی الك��ان و دەڵێت‬ ‫دەتوانین پەیوەندی تاك بە كۆمەڵگاوە‬ ‫بە هاوشێوەى پەیوەندی منداڵ بە وێنەى‬ ‫ناو ئاوێنەوە الی الكان ببینین‪ .‬لە هەردوو‬ ‫بوارەكەدا روویەكی یەكێتی و لەیەكچوون‬ ‫و شیكاری بوونی هەیە‪ ،‬كە دەبێت بە‬ ‫وێنەیەكی بەیەكێتیبووی ئەو‪ .‬ئەم وێنەیە‬ ‫لە راستیدا رەنگدانەوەى هەڵگەڕاوەى‬ ‫رووخساری ئەوە‪ ،‬واتا وێنەیەكی خەیاڵی‬ ‫دەبێتە الیەنی واقعی تاك‪ .‬لە راستیدا‬ ‫سیستەمە ئیدیۆلۆژییەكان‪ ،‬وێنەیەكی‬ ‫تایبەتی تاك نیشان دەدات‪ ،‬كە ئەو تاكە‬ ‫بێ چەندوچون ئەم وێنەیە قبوڵ دەكات‬ ‫و بەم رێیەوە شوناسی خۆى بەدەست‬ ‫دەهێنێت‪ .‬ئیدیۆلۆژیی‪ ،‬فۆرم بە ئاراستەى‬ ‫جۆراوجۆر دەبەخشێت وەك ئەندامبوون‬ ‫لە كۆمەڵە سیاسیی‪-‬ئاینییەكان‪ ،‬جۆری‬ ‫دەنگدان و رازیبوون بە مافی یەكسانی‬ ‫بۆ ژن و پیاو و هتد‪ .‬ئەم ئاراستانە‪،‬‬ ‫تەنانەت فۆرمی بە دەرەوە و ناوەوەى‬ ‫تاك بەخشیوە و جەخت لەسەر هاتن و‬ ‫چوون و هەڵبژاردنی دۆست و دوژمنی‬ ‫ت��اك دەك��ات��ەوە‪ ،‬لە راستیدا جۆرێك‬ ‫لە نارسیزم بۆ تاك دروست دەكات و‬ ‫تاك بە پشت بەستن بە ئیدیۆلۆژیی‪،‬‬ ‫خۆى بە بەرزتر لەوانیدیكە دەبینێت‪.‬‬ ‫جێبەجێكردنی تیۆریی خەیاڵیی الكان‬ ‫لە شیكارییەكانی ئاڵتووسێردا نیشانی‬ ‫دەدات‪ ،‬ك��ە تیۆرییەكەى ئ��ەو تەنها‬ ‫لە دەروونشیكاریدا ك��ورت نابێتەوە‪،‬‬ ‫بەڵكو ئەم توانستە دەخاتە بەردەست‬ ‫ت��اوەك��و تیۆریی خەیاڵی و هەروەها‬ ‫ن��اخ��ودئ��اگ��اى ئ��ەو بچێتە نێو ب��وارە‬ ‫كۆمەاڵیەتی و كولتوورییەكانیشەوە‪،‬‬ ‫وەك ئاڵتووسێر‪ ،‬كە تیۆرییەكی تازەى‬ ‫لەسەر بنەماى ئایدیاكانی الكان داڕشت‪.‬‬ ‫بەدیدی ئاڵتووسێر دەزگاى ئیدیۆلۆژیی‬ ‫دەوڵ��ەت ل��ە ب��ەرگ��ی دام��ەزراوەك��ان��ی‬ ‫پ��ەروەردە‪ ،‬خێزان‪ ،‬ئایین‪ ،‬سیستەمی‬ ‫دادوەری‪ ،‬سیستەمی سیاسیی‪ ،‬یەكێتییە‬ ‫كرێكارییەكان‪ ،‬ئامرازەكانی پەیوەندی‬ ‫كۆیی و بیستن و بینین و هتددا‪ ،‬دێتە‬ ‫نێو كۆى بوار و پایەكانی ژیانی تاك‬ ‫و كۆمەڵ و جۆرێك یەكێتی بەسەر‬ ‫كۆمەڵگەدا دەسەپێنێت‪ .‬لە راستیدا ئەم‬ ‫دەزگ��اى ئیدیۆلۆژیی دەوڵەتە لەنێوان‬ ‫بوارە ئابووری و كولتوورییەكاندا جۆرێك‬ ‫پەیوەندی كارا و بەركار دورست دەكات‬ ‫و ه��ەر ئ��ەم دەزگ��ای��ان��ەى ئیدیۆلۆژیی‬ ‫جۆرێك زمان‪ ،‬تێگەیشتن و بیروباوەڕ‬ ‫بە چەشنێكی ناخودئاگا لە نێوان چینە‬ ‫جیاوازەكانی كۆمەڵگەدا برەو پێدەدات‬ ‫و خەڵكی لەژێر سایەى ئیدیۆلۆژییدا‪،‬‬ ‫خۆیان بە ئەندامى كاریگەری گروپ‪،‬‬ ‫چین و كۆمەڵێك دادەنێن و ب��اوەڕ بە‬ ‫شوناسێكی بەرزتر بۆ خۆیان دەهێنن و‬ ‫هەر بەو جۆرەى ئاماژەم پێدا‪ ،‬دەكەونە‬ ‫نێو چەشنێكی نارسیزمەوە‪.‬‬ ‫سەرچاوەى ئەم وەرگێڕأنە‬ ‫اندیشەهاى فلسفی در پایان ه��زارە دوم‪،‬‬ ‫گفتگو با محمد ضيمران‪ ،‬نشر هرمس‪ ،‬تهران‪،‬‬ ‫‪ ،1380‬ص‪.163-153‬‬

‫ذمارة (‪ )172‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫‪7‬‬

‫كؤنت َيكست‬

‫ئه‌فسانه‌ى كردار‬ ‫موراد فه‌ر‌هادپور‪،‬‬ ‫ئوميد ميهره‌گان‬ ‫و‪ :‬وه‌ليد عومه‌ر‬ ‫وته‌یه‌كى وه‌رگێڕ‪:‬‬ ‫ل�� ‌ه دون��ی��اى ئ��ێ��م�ه‌ى ڕۆژه��ه‌اڵت��دا‪،‬‬ ‫دابه‌شكارییه‌كى دوالیستانه‌ هه‌یه‌ له‌نێوان‬ ‫تیۆر و پراكتیك‪ ،‬یان قسه‌ و كرداردا‪.‬‬ ‫پێداگرتنێكى درۆزن��ان�ه‌ و ته‌ڵخ هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر كردار‪ .‬ئه‌م تێڕوانینه‌‪ ،‬ل ‌ه سااڵنى‬ ‫ڕابردووى ئێمه‌دا ل ‌ه ڕسته‌ى سیاسییه‌كدا‬ ‫كۆده‌بێته‌وه‌‪ :‬كردار شه‌رته‌! په‌یوه‌ندیى‬ ‫تیۆر و پراكتیك په‌یوه‌ندییه‌كى ئاڵۆز‌ه‬ ‫و زۆرجار له‌وه‌ تێده‌په‌ڕن ك ‌ه دوانه‌ و دژ‬ ‫بن‪ .‬ئه‌م نوسینه‌ بۆ كۆمه‌ڵگاى ئێمه‌ش‬ ‫كارا و كارسازه‌‪.‬‬ ‫ئه‌فسانه‌كان كۆمه‌ڵێك حه‌كايه‌تى‬ ‫گشتين‪-‬كلى‪ -‬ك ‌ه ئامانجه‌كه‌يان بريتيي ‌ه ل ‌ه‬ ‫بەگشتى كردن و هه‌مه‌كی كردنى ژيان و‬ ‫جيهان و هه‌موو شتێك‪ .‬ڕۆڵ و كاركردى‬ ‫ئومید میهره‌گان‬ ‫ئه‌فسانه‌كان بريتييه‌ ل ‌ه پڕكردنه‌وه‌ى كون‬ ‫و درزه‌كان و شاردنه‌وه‌ى ناكۆكييه‌كان‪ .‬و ژيرزه‌مينه‌كاندا‪ ،‬به‌ كورتييه‌كه‌ى هه‌موو‬ ‫ئه‌فسانه‌كان له‌ يه‌ك كاتدا هه‌م ڕوونن و شوێنێك‪ .‬ته‌نزى تاڵ و تيژ و زيره‌كانه‌ى‬ ‫هه‌م ته‌مومژاوى‪ ،‬كێش ‌ه و پرسياره‌كانمان ڤۆڵتێرييانه‌‪ ،‬وه‌سيله‌يه‌كى گونجاوه‌ بۆ‬ ‫ڕوون ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌ر حسابى ئه‌ ‌م بيركردنه‌وه‌ ڕاوكه‌ره‌‪ ،‬به‌اڵم له‌مه‌ش‬ ‫س��اده‌ك��ردن��ه‌وه‌ى ف��ری��ودەران��ەي��ان‪ .‬باشتر ئه‌و جۆر‌ه بيرلێكردنه‌وه‌يه‌يه‌ ك ‌ه‬ ‫ئ �ه‌ف��س��ان �ه‌ك��ان وه‌اڵم��ێ��ك��ى س��اد‌ه و برێخت ناوى ده‌نێت بيركردنه‌وه‌ى كاڵ و‬ ‫سه‌رڕاستيان هه‌يه‌ بۆ هه‌موو شته‌كان خاو و ناقۆاڵ(‪.)crude thinking‬‬ ‫و‪ ‌،‬له‌ ڕێگه‌ى ده‌ر‌ب��ازب��وون ل ‌ه ئاڵۆزى ئ�ه‌م ج��ۆر‌ه بيركردنه‌وه‌ي ‌ه ل ‌ه پانتايى‬ ‫و ناكۆكى و ته‌مومژه‌كانه‌وه‌ وه‌اڵم��ى تيۆريزه‌كرندا يه‌كسانه‌ به‌ كرده‌گه‌لێكى‬ ‫ئاره‌زووى ناوه‌كيى ئێم ‌ه ده‌ده‌نه‌وه‪ .‬به‌اڵم وه‌ك نه‌رمه‌ ڕا‪ ،‬ڕاهێنان‪ ،‬ڕێ كردن ب ‌ه‬ ‫سپێتى و ڕوون��ى و جياكردنه‌وه‌كه‌يان پياده‌‪ ،‬پياس ‌ه و وێڵگه‌ڕى‪.‬‬ ‫وه‌ك��و ديمه‌نه‌ سپى و به‌فرگرتوو‌ه‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانى ب��زووت��ن�ه‌و‌ه ڕاديكاڵ ‌ه‬ ‫جه‌مسه‌رييه‌كان واي ‌ه و ترسێكى شاراو‌ه خوێندكارييه‌كانى كۆتايى ده‌يه‌ى ‪،1960‬‬ ‫درووس��ت ده‌ك��ات‪ ،‬نرخى ئه‌م ڕوون��ى و زه‌مينه‌ى مێژوويى دووب��اره‌ب��وون�ه‌وه‌ى‬ ‫جياكردنه‌وه‌يه‌‪ ،‬بێده‌نگى و سه‌رما و هه‌ندێك تۆمه‌ت بوو دژى قوتابخانه‌ى‬ ‫به‌ستن و مردنه‌‪.‬‬ ‫فرانكفۆرت و به‌تايبه‌ت خودى تيۆدۆر‬ ‫سه‌رده‌مى ئێمه‌‪ ،‬به‌تايبه‌ت ده‌يه‌كانى ئه‌دۆرنۆ‪ .‬به‌ده‌ر ل ‌ه درووستى و نادرووستيى‬ ‫ك��ۆت��اي��ى س��ه‌ده‌ى بيست‪ ،‬شاهيدى بۆچوونه‌كانى ئه‌دۆرنۆ و هۆركهايمه‌ر(ك ‌ه‬ ‫خولیایه‌كى زۆر ب��ووه‌ بۆ داماڵين و له‌ پۆستى سه‌رۆكى زانكۆى فرانكفۆرتدا‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى ئه‌فسانه‌‪ .‬هه‌ر ئه‌م له‌ ڕاب��ردوو پتر كۆنزه‌رڤاتيڤتر ببوو)‪.‬‬ ‫خوليایه‌یه‌ ك ‌ه زۆركه‌سى خستۆت ‌ه سه‌ر هه‌روه‌ها كه‌موكورتيي ‌ه تيۆرييه‌كانيان‬ ‫كه‌ڵكه‌ڵه‌ى ڕاگه‌ياندنى كۆتاييه‌كان‪ :‬له‌ مامه‌ڵه‌ياندا له‌گه‌ڵ «ماركسيزمى‬ ‫كۆتايى مێژوو‪ ،‬ش��ۆڕش و ڕزگ��ارى ل ‌ه ڕووس��ى» و سياسه‌تى پراكتیكیدا‪،‬‬ ‫سياسه‌تدا‪ ،‬كۆتايى سوبێكت‪ ،‬جه‌قيقه‌ت گومانى تيا نيه‌ كه‌ به‌شى سه‌ره‌كيى‬ ‫و گشتێتى‪-‬كليت‪-‬ل ‌ه ف�ه‌ل��س�ه‌ف�ه‌دا‪ ،‬ئه‌م تۆمه‌تانه‌ به‌ره‌نجامى ڕاسته‌وخۆ و‬ ‫كۆتايى عه‌قڵ‪ ،‬مۆدێرن ‌ه و پيشه‌سازى ناڕاسته‌وخۆى بڕوابوون بوو ب ‌ه ئه‌فسانه‌ى‬ ‫ل ‌ه كۆمه‌ڵناسى و ئابوريدا‪ ،‬ته‌نانه‌ت كردار‪ .‬به‌اڵم خودى (تۆمه‌تباركردن)ـه‌ك ‌ه‬ ‫ك��ۆت��اي��ى خ��ودى «ئ �ه‌ف��س��ان �ه‌»‌ش ل ‌ه هه‌ويرێكى تێكه‌ڵ و پێكه‌ڵ و دووباره‌ى ئه‌م‬ ‫تيۆلۆژيادا‪ .‬ب �ه‌اڵم ئه‌م خوليايه بۆ ڕ سيفه‌تان ‌ه بوو‪ :‬پشتگوێخراو‪ ،‬ڕۆشنبير‪،‬‬ ‫اگه‌ياندنى كۆتاييه‌كان‪ ،‬ئێستا خۆى ده‌سته‌وه‌ستاو‪ ،‬كرمى كتێب‪ ،‬بۆرژواى‬ ‫بۆت ‌ه ئه‌فسانه‌يه‌ك‌‪ .‬له‌ڕاستيدا‪ ،‬داماڵينى ن��زم‪ ،‬فره‌وێژ‪ ،‬تيۆرچن‪ ،‬خانه‌دانخوو‪،‬‬ ‫ئه‌فسانه هه‌ميش ‌ه به‌ شێوه‌يه‌كى شاراو‌ه‬ ‫تێكه‌ڵى ئه‌فسانه‌سازى ب��ۆت�ه‌وه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫نه‌ريته‌ فيكرييانه‌ى كه‌ هيچكات وه‌كو‬ ‫نه‌ريتێك ئاگايان ل ‌ه سرووشتى مێژوويى‬ ‫خ��ۆي��ان ن �ه‌ب��وو‌ه و هه‌ميش ‌ه هه‌وڵيان‬ ‫داو‌ه ل ‌ه چركه‌يه‌كدا ڕۆڵ��ى ي��اري��زان و‬ ‫ن��اوب��ژي��وان و ته‌ماشاكه‌ريش بگێڕن‪،‬‬ ‫بۆ نمونه‌ زانستگه‌رايى و ليبراڵيزم‪،‬‬ ‫له‌ به‌رامبه‌ر ڕاگه‌ياندنى تێكشكانى‬ ‫ئه‌فسانه‌گه‌لێكدا كه‌ له‌ڕاستيدا هه‌ندێكيان‬ ‫ل ‌ه گيانه‌اڵدا بوون‪ ،‬هه‌ندێك ئه‌فسانه‌ى‬ ‫تريان دا به‌ ده‌رخواردى خه‌ڵك‌‪ .‬له‌وانه‌‪،‬‬ ‫ئۆبژه‌كتيڤبوونى زانست يان ئه‌فسانه‌ى‬ ‫ب��ازاڕى ئ��ازاد‪ ،‬كه‌ ته‌نانه‌ت بۆ خودى‬ ‫ليبراڵه‌كانيش بوونيان نيه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌م نێوانه‌دا‪ ،‬جۆرێكى تايبه‌تى‬ ‫ئه‌فسان ‌ه هه‌ي ‌ه و به‌پێچه‌وانه‌ى جۆره‌كانى‬ ‫تره‌وه‌‪ ،‬ئاماده‌ييه‌كه‌يان زه‌ق و به‌رچاو ني ‌ه‬ ‫و كه‌متر ئاشكرا ده‌بن‪ .‬ئه‌م ئه‌فسانانه‌ ك ‌ه‬ ‫له‌ باگراوه‌ندى ژيانى ڕۆژانه‌ و دووتوێى‬ ‫داوه‌رى و حوكمدان و تێگه‌يشتنه‌كاندا‬ ‫درێژ‌ه به‌ ژيانى بێده‌نگى خۆيان ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫هه‌روا الواز و بێ كاريگه‌رى نين به‌ڵكو‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ده‌توانن كۆمه‌اڵنى خه‌ڵك‪،‬‬ ‫ك��پ ك��پ ب��ه‌ره‌و چ��اڵ �ه‌ك �ه‌ ل��ێ��خ��وڕن‪.‬‬ ‫ڕاوكردنى ئه‌م ئه‌فسانانه‌ پێويستى ب ‌ه‬ ‫بيركردنه‌وه‌يه‌كه‌ كه‌ بتوانێت سه‌ر بكات ب ‌ه‬ ‫ناو درز و كه‌له‌به‌ر ه‌كاندا‪ ،‬ب ‌ه ناو پشتخان‬

‫موراد فه‌رهادپور‬ ‫كه‌سێك كه‌ ل ‌ه جياتيى به‌شداريكردن‬ ‫ل ‌ه خه‌باتى خه‌ڵكدا دژى ئيمپرياليزم‪،‬‬ ‫شيعر و ڕۆمان ده‌خوێنێته‌وه‌(ئه‌ويش هى‬ ‫كه‌سانێكى نزمى وه‌ك كافكا و بێكێت)‪،‬‬ ‫يان له‌ ژووره‌ك�ه‌ي��دا چه‌ند پارچه‌يه‌كى‬ ‫شۆنبێرگ به‌ پيانۆكه‌ى ده‌ژه‌نێت‪.‬‬ ‫يه‌كێك ل � ‌ه ڕۆڵ و ك��ارك��رده‌ك��ان��ى‬ ‫ئه‌فسانه‌‪ ،‬ڕێك بريتييه‌ ل ‌ه ئيفليج كردنى‬ ‫فيكر و چه‌سپاندنى گه‌مژه‌يى‪ .‬ئێستا‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه به‌سه‌ بيرێك له‌م ڕاستييانه‌ى‬ ‫خواره‌و‌ه بكه‌ينه‌وه‌‪:‬‬ ‫ت��ا ڕاده‌ي��ه‌ك��ى ن��زي��ك ل ‌ه‬ ‫‪ .1‬‬ ‫دڵ��ن��ي��اي��ي�ه‌وه‌‪ ،‬جگ ‌ه ل �ه‌ ده‌ن��گ��دان ل ‌ه‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كاندا‪ ،‬ئه‌دۆرنۆ ل ‌ه سه‌رتاپاى‬ ‫ژيانيدا ده‌ستى ن �ه‌داوه‌ت � ‌ه هيچ جۆر‌ه‬ ‫«كردارێكى سياسى»‪ ،‬ب ‌ه ده‌ربڕينێكى‬ ‫تر‪ ،‬ڕۆژنامه‌ى نه‌فرۆشتووه‌‪ ،‬به‌ياننامه‌ى‬ ‫ب�ڵاو ن��ه‌ك��ردۆت��ه‌وه‌‪ ،‬ل �ه‌گ �ه‌ڵ پۆليسدا‬ ‫ده‌ست ‌ه ويه‌خه‌ نه‌بۆته‌وه‌‪ ،‬به‌شداريى‬ ‫خۆپيشاندانى نه‌كردووه‌‪ ،‬نه‌چۆت ‌ه زيندان‪،‬‬ ‫خه‌باتى چه‌كداريى نه‌بووه‌‪ ،‬ل ‌ه مانگرتنى‬ ‫به‌كۆمه‌ڵى كرێكاراندا وتارى حه‌ماسيى‬ ‫نه‌خوێندۆته‌وه‌ و ل ‌ه هيچ شۆڕشێكدا‬ ‫به‌شدار نه‌بووه‌‪.‬‬ ‫مليۆنان خوێندكار و گه‌نجى‬ ‫‪ .2‬‬ ‫ڕاديكاڵ له‌ سه‌رانسه‌رى دونيادا ‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫س �ه‌ره‌ت��اى ب��زووت��ن�ه‌وه‌ى ڕۆمانتيكه‌و‌ه‬ ‫تاكو ئه‌مڕۆ‪ ،‬كاره‌كانى سه‌ره‌وه‌يان به‌بێ‬ ‫وه‌ستان ئه‌نجام داوه‌‪.‬‬ ‫شتێكى ته‌واو به‌ڵگه‌نه‌ويست ‌ه‬ ‫‪ .3‬‬ ‫ك �ه‌ پشكى ئ��ه‌دۆرن��ۆ ل � ‌ه پێشكه‌وتن‬

‫و به‌ديهاتنى ك��رداره‌ك��ي��ى ئامانجى‬ ‫س��ۆس��ي��ال��ي��زم و ع��ه‌دال��ه‌ت��خ��وازى و‬ ‫ڕزگ��ارب��وون��ى كۆمه‌ڵگا و ت��اك و هه‌ر‬ ‫ناوێكى تردا‪ ،‬چه‌ندين قات له‌ دان ‌ه ب ‌ه‬ ‫دانه‌ى ئه‌و مليۆنان كه‌سه‌ زياتر بووه‌‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت تيۆريستگه‌لێكى وه‌كو لينين و‬ ‫ترۆتسكييش‪ ،‬زياتر سه‌روكاريان له‌گه‌ڵ‬ ‫قه‌ڵه‌م و كاغه‌زدا بوو‌ه تاكو بێڵ و تفه‌نگ‪.‬‬ ‫ڕه‌نگه‌ ئ�ه‌م حوكمه‌‪ ،‬وه‌ك حوكمێكى‬ ‫ساويلكانه‌ و گاڵته‌جاڕ بێته‌ به‌رچاو و به‌م‬ ‫وه‌اڵم ‌ه كۆتايى بێت((مه‌به‌ستى ئێم ‌ه ل ‌ه‬ ‫كردار ئه‌و‌ه نيه‌ كه ئه‌دۆرنۆ و ترۆتسكى‬ ‫بێڵێك بگرن ‌ه ده‌ستيانه‌و‌ه تاكو ل ‌ه ڕيزى‬ ‫زه‌حمه‌تكێشاندا بيانژمێرين))‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ڕاستييه‌كه‌ى ئه‌وه‌ي ‌ه كه‌ ئه‌م ساويلكه‌يي ‌ه‬ ‫به‌شێك ‌ه ل ‌ه ماهيه‌تى كردار و بێ ئه‌وه‌ى‬ ‫تاكه‌كان خۆيان به‌ڕاشكاوى دانى پيا‬ ‫بنێن‪ ،‬ل �ه‌م پێشگريمانه‌يه‌و‌ه ده‌س��ت‬ ‫پێده‌كه‌ن و (سياسه‌تى پراكتيكى)ـى‬ ‫لينين و ترۆتسكى كورت ده‌كه‌نه‌و‌ه بۆ‬ ‫ئه‌م چه‌مكه‌ ساويلكانه‌يه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم گه‌ر هه‌ر ئه‌فسانه‌يه‌ك وه‌اڵمى‬ ‫ئاره‌زوويه‌كى ش��اراوه‌ ده‌دات��ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ئ��اره‌زووى ش��اراوه‌ى پشت ئه‌فسانه‌ى‬ ‫كردار چيه‌؟ به‌ ئاسانى ده‌توانين ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌ست نيشان بكه‌ين كه‌ له‌م ئه‌فسانه‌يه‌دا‬ ‫له‌به‌رده‌م ئ��اره‌زووى كردارى په‌تيداين‪.‬‬ ‫ك��ردارێ��ك ك� ‌ه به‌بێ هيچ مه‌ودايه‌كى‬ ‫شوێنكاتانه‌‪ ،‬هه‌ر لێره‌دا و له‌م چركه‌يه‌د‌ا‬ ‫حه‌قيقه‌ت و سه‌ركه‌وتنى ڕه‌هامان بۆ‬ ‫به‌دى بێنێت‪ ،‬به‌ده‌ر ل ‌ه سه‌ركه‌وتن‪ .‬گه‌ر‬

‫ئه‌م سيفه‌تانه‌ بگۆڕين ‌ه سه‌ر زمانى تيۆر‪،‬‬ ‫ئه‌وا به‌رهه‌مى كاره‌ك ‌ه هيچ نيه‌ جگ ‌ه ل ‌ه‬ ‫ك��ردارى بێ ناوه‌ند‪ .‬له‌ڕاستيدا ڕق ل ‌ه‬ ‫تيۆر خۆى‪ ،‬نمونه‌يه‌كى تايبه‌ت ‌ه بۆ ڕق ل ‌ه‬ ‫ناوه‌نددارى(‪ .)mediation‬مه‌به‌ست‬ ‫ل�ه‌ ن��اوه‌ن��ددارى(ك��ه‌ ڕوون��ك��ردن �ه‌وه‌ى‪،‬‬ ‫پێويستى به‌ باسێكى جيا و سه‌ربه‌خۆيه‌)‬ ‫په‌يڕه‌وى كردنى بنه‌ماكه‌ى ئه‌رستۆ ني ‌ه‬ ‫ده‌رب��اره‌ى ناوه‌ڕاستگرتن و ميانڕه‌وى‪.‬‬ ‫ئاره‌زوو بۆ نه‌بوونى ناوه‌ند‪ ،‬كه‌ چه‌مكى‬ ‫هيگڵيى (گيانى ج��وان) و (ڕۆح��ى‬ ‫ڕۆمانتيك) نمونه‌يه‌كى ب��ااڵن ب��ۆى‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵێك مانا و ميسداقى زۆرى هه‌يه‌(ل ‌ه‬ ‫پانتايى باسه‌كه‌ى ئێستاماندا)‪ ،‬بێ‬ ‫ئۆقره‌يى‪ ،‬هه‌ڵهاتن ل ‌ه ئاگايى مێژوويى‪،‬‬ ‫بێ توانايى له شيكارێكى دياريكراودا‪،‬‬ ‫ئه‌و نائومێدييه‌ى كه‌ ل ‌ه ئيفليجبوونه‌و‌ه‬ ‫سه‌رچاوه‌ى گرتووه‌‪ ،‬ل ‌ه هه‌مووشى گرنگتر‬ ‫ئه‌و ده‌رده‌ كرداره‌ي ‌ه ك ‌ه ل ‌ه نه‌ڕه‌خسانى‬ ‫ه �ه‌ر ج��ۆره‌ ك��ردارێ��ك �ه‌و‌ه س �ه‌رچ��اوه‌ى‬ ‫گرتووه‌‪.‬‬ ‫ئ��اره‌زووك��ردن��ى ك��ردارى په‌تى و بێ‬ ‫ناوه‌ند‪ ،‬بريتيي ‌ه ل ‌ه هه‌مان ئاره‌زووكردنى‬ ‫يه‌كبوون ل�ه‌گ�ه‌ڵ حه‌قيقه‌تى په‌تيى‬ ‫موتڵه‌قدا كه‌ بنچينه‌ى هه‌موو ديدگا‬ ‫عيرفانييه‌كان پێكدێنێت‪ .‬پێناس ‌ه‬ ‫الكانييه‌ك ‌ه بۆ عيرفان‪ ،‬ك ‌ه له‌ڕاستيدا‬ ‫وردت��ري��ن پێناسه‌ى عيرفانه‌‪ ،‬بونياد‬ ‫و ستراكتۆرى ئ �ه‌م ئ��اره‌زوو‌ه و ئه‌و‬ ‫ئه‌فسانه‌يه‌شى كه‌ درووستى ده‌ك��ات‪،‬‬ ‫ڕوون ده‌ك��ات �ه‌وه‌‪ :‬عيرفان بريتيي ‌ه ل ‌ه‬ ‫يه‌كبوونى بێ ن��اوه‌ن��دى ڕي��اڵ له‌گه‌ڵ‬ ‫خه‌ياڵىدا‪ .‬مه‌به‌ست ل ‌ه ڕي��اڵ بريتيي ‌ه‬ ‫ل ‌ه و (شت)ـ ‌ه بێ ڕه‌نگه‌ى ئه‌وديوى‬ ‫هه‌موو شته‌كان و هه‌موو ده‌ركه‌وته‌كا ‌ن‬ ‫و هه‌موو ماناكان‪ ،‬هه‌مان واقيع‪-‬ـى‬ ‫ل ‌ه واقيع واقيعيتر‪ ،‬هه‌مان ده‌سه‌اڵتى‬ ‫«بوون» له‌وديوى بوونه‌وه‌ره‌كانه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ده‌رنابڕرێت و نانوێنرێته‌و‌ه و له‌پشتى‬ ‫پانتايى ڕه‌م��زي��ى زم��ان و كه‌لتور و‬ ‫كۆمه‌ڵگاوه‌ي ‌ه و‪ ،‬مه‌به‌ست ل ‌ه خه‌ياڵىيش‬ ‫بريتييه‌ له‌ هه‌مان وێنه‌ى نه‌رجسييانه‌ى‬ ‫(من) وه‌ك سه‌نته‌رى نه‌گۆڕ و يه‌كپارچ ‌ه‬ ‫و ناوپڕى جيهان‪ .‬يه‌كبوونى بێ ناوه‌ندى‬ ‫ئه‌و دووان��ه‌‪ ،‬وات� ‌ه توانه‌وه‌ى (م��ن) له‬ ‫حه‌قيقه‌تدا و ت��وان�ه‌وه‌ى حه‌قيقه‌ت ل ‌ه‬ ‫مندا‪ .‬ئه‌گه‌رى زۆر‌ه كه‌ ڕووبه‌ڕووبوونه‌و‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ مه‌رگ و كوژران‪ ،‬زه‌قترين نمونه‌ى‬ ‫ئه‌م تێڕوانينه‌ عيرفانى و ڕۆمانتيكييه‌ن‬ ‫بۆ كردارى په‌تى‪ .‬داماڵينى هه‌ر جۆر‌ه‬ ‫ناوه‌ندێك له‌م ك��رداره‌‪ ،‬به‌دڵنياييه‌و‌ه‬ ‫ده‌يگۆڕێت بۆ ك��ردارى په‌تيى ويساڵ‬ ‫و س �ه‌رك �ه‌وت��ن‪ ،‬ب��ه‌اڵم تاكه‌ شاهيدى‬ ‫ك��ردارى په‌تيى سه‌ركه‌وتووش بريتيي ‌ه‬ ‫له‌ خۆكوشتن‪ .‬وه‌كچۆن الكان ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫خۆكوشتن تاكه‌ ك��ردارى هه‌ربه‌ڕاست‬

‫عيرفان بريتييه‌ ل ‌ه يه‌كبوونى بێ ناوه‌ندى ڕياڵ له‌گه‌ڵ خه‌ياڵىدا‪.‬‬ ‫مه‌به‌ست له‌ ڕياڵ بريتييه‌ ل ‌ه و (شت)ـ ‌ه بێ ڕه‌نگه‌ى ئه‌وديوى هه‌موو‬ ‫ن و هه‌موو ماناكان‪ ،‬هه‌مان‬ ‫شته‌كان و هه‌موو ده‌ركه‌وته‌كا ‌‬ ‫واقيع‪-‬ـى ل ‌ه واقيع واقيعيتر‪ ،‬هه‌مان ده‌سه‌اڵتى «بوون» له‌وديوى‬ ‫بوونه‌وه‌ره‌كانه‌وه‌ ك ‌ه ده‌رنابڕرێت و نانوێنرێته‌و ‌ه و له‌پشتى پانتايى‬ ‫ڕه‌مزيى زمان و كه‌لتور و كۆمه‌ڵگاوه‌ي ‌ه و‪ ،‬مه‌به‌ست ل ‌ه خه‌ياڵىيش‬ ‫بريتييه‌ له‌ هه‌مان وێنه‌ى نه‌رجسييانه‌ى (من) وه‌ك سه‌نته‌رى نه‌گۆڕ و‬ ‫يه‌كپارچ ‌ه و ناوپڕى جيهان‪ .‬يه‌كبوونى بێ ناوه‌ندى ئه‌و دووانه‌‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫توانه‌وه‌ى (من) له حه‌قيقه‌تدا و توانه‌وه‌ى حه‌قيقه‌ت ل ‌ه مندا‬

‫سه‌ركه‌وتووه‌‪ ،‬چونكه‌ ده‌ست‌ ده‌گات ب ‌ه‬ ‫ئامانج و به‌رهه‌م ‌ه دڵخوازه‌كه‌ى خۆيدا ك ‌ه‬ ‫جه‌سته‌يه‌‪ .‬ئيدى له‌ حاڵه‌ته‌كانى تردا‪،‬‬ ‫ئ��اره‌زووى ئێمه‌ ته‌نيا به‌و ماناي ‌ه دێت ‌ه‬ ‫دى ك ‌ه ده‌ستمان بگات ‌ه جێنشين يان‬ ‫بابه‌تێكى هاوشێو‌ه و ساخته‌ى ئاره‌زوودا‪.‬‬ ‫ئه‌م شكست ‌ه به‌شێكه‌ ل ‌ه ئاره‌زووى مرۆڤ‬ ‫وه‌كو نوقسانييه‌ك هه‌رگيز پڕنابێته‌وه‪،‬‬ ‫چونكه‌ ب �ه‌ده‌ر له‌م حاڵه‌ته‌ ئێم ‌ه ئيتر‬ ‫سه‌روكارمان له‌گه‌ڵ شتێكدا نابێت ك ‌ه‬ ‫ناوى سوبێكت بێت‌‪.‬‬ ‫سوبێكت خ��ۆى ل��ه‌س��ه‌ر بنه‌ماى‬ ‫ناواخنكردنه‌وه‌ى ئاره‌زوو يان نوقسانى‬ ‫و درز و بۆشايى درووس��ت ده‌بێت‪ .‬ل ‌ه‬ ‫په‌يوه‌نديى دياله‌كتيكيى نێوان ئه‌م‬ ‫دووان�ه‌دا‪ ،‬هه‌ر گۆڕانێك ل ‌ه يه‌كێكياندا‪،‬‬ ‫ى ئه‌وى تريش ده‌گۆڕێت‪ .‬هه‌ر‬ ‫به‌ناچار ‌‬ ‫له‌به‌ر ئه‌مه‌ي ‌ه كه‌ ته‌نانه‌ت گه‌ر بابه‌تى‬ ‫ڕاسته‌قين ‌ه و ئايدياڵيى ئاره‌زووش بێت ‌ه‬ ‫دى ئه‌وا ديسان كردار‪ ،‬سه‌رنه‌كه‌وتوو و‬ ‫دڵساردان ‌ه ده‌مێنێته‌وه‌؛ چونك ‌ه خودى‬ ‫كردارى ئاره‌زووكردن و به‌ده‌ستهێنانى‬ ‫بابه‌تى ئ��اره‌زوو ده‌بێت ‌ه هۆى گۆڕان ل ‌ه‬ ‫سوبێكتدا‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت ب ‌ه جۆرێك كه‌ ل ‌ه‬ ‫كۆتاييدا من چيتر ئه‌و كه‌س ‌ه نيم ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تاو‌ه هه‌بووم و سه‌ره‌نجام ئاره‌زووى‬ ‫به‌ديهاتووش چيتر ئاره‌زووى من نيه‌‪.‬‬ ‫له‌ئه‌فسانه‌داماڵين‪ ،‬زۆرج��ار چ ب ‌ه‬ ‫ئاشكرا يان شاراوه‌‪ ،‬تێكه‌ڵ ده‌بێته‌و‌ه ب ‌ه‬ ‫درووست كردنه‌وه‌ى ئه‌فسانه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ دان �ه‌رى ئه‌م زاراوه‌ي��ه‌ش‪،‬‬ ‫وات��ه‌ رۆدۆڵ��ف بۆتمانيش به‌ئاسانى‬ ‫ده‌توانين ئه‌و‌ه ده‌ست نيشان بكه‌ين ك ‌ه‬ ‫ديدى ناڕه‌خنه‌يى و نامێژوويى بۆ مۆدێرن ‌ه‬ ‫وه‌كو ستراكتۆرێكى ئه‌پيستمۆلۆژى و‬ ‫قبوڵكردنى ت �ه‌واوى ئه‌فسانه‌ى زانست‬ ‫وه‌ك تاك ‌ه زانينى ئۆبژه‌كتيڤ و يه‌قينئامێز‬ ‫به‌شێكى گرنگ ‌ه له‌ (بنه‌ما تيۆرييه‌كان)‬ ‫ـى ئه‌و ل ‌ه داماڵينى ئه‌فسانه‌دا ل ‌ه په‌يامى‬ ‫مه‌سيحيه‌تدا‪ .‬ده‌توانين نمونه‌يه‌كى‬ ‫ئێرانى بۆ ئه‌م په‌يوه‌نديي ‌ه ناوه‌كيي ‌ه‬ ‫ك ‌ه ڕێك په‌يڕه‌وى له‌م لۆژيك ‌ه ده‌كات‪،‬‬ ‫ل ‌ه به‌رهه‌مه‌كانى عه‌بدولكه‌ريم سرووش‬ ‫و سه‌يد جه‌واد ط‌باط‌باييدا بدۆزينه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاماده‌يى ئه‌م ستراكتۆر‌ه هاوبه‌ش ‌ه له‌م‬ ‫دوو گوتاره‌ ناكۆكه‌دا‪ ،‬بەڵگەى فراوانى و‬ ‫ده‌سه‌اڵتى ئه‌م بيركردنه‌و‌ه ئايدياڵيستى‬ ‫و ئه‌فسانه‌ييه‌ و بێبايه‌خ بوونى گفتوگۆ‬ ‫نيشتمانييه‌كانه‌‪.‬‬ ‫بۆيه‌ به‌م پێي ‌ه ئه‌و مه‌ترسييه‌ له‌ئاراداي ‌ه‬ ‫ك ‌ه وێرانكردن و تێكشكاندنى ئه‌فسانه‌ى‬ ‫كردار له‌ جياتيى بنياتنانه‌وه‌يدا‪ ،‬ببێت ‌ه‬ ‫هۆى سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ى ئه‌فسانه‌ى (قس ‌ه‬ ‫و تیۆر)‪ .‬ده‌ربڕينى ئه‌و حه‌قيقه‌ته‌ى‬ ‫كه‌ (قسه و تیۆر) له هه‌ندێك قۆناغى‬ ‫مێژووييدا ل ‌ه ئاست و پێگه‌ى كردارداي ‌ه‬ ‫و كرداريش خۆى چه‌مكێكى تيۆرييه‌‪،‬‬ ‫ب ‌ه ته‌واوى كێشه‌كه‌مان بۆ چار‌ه ناكات‪.‬‬ ‫به‌اڵم ڕه‌نگ ‌ه ئه‌م ناته‌واوييه خۆى ديوێكى‬ ‫حه‌قيقه‌ت بێت‪ .‬ئه‌فسانه‌ ڕۆڵ��ى ئه‌و‬ ‫هه‌وير و مه‌عجونه‌ ده‌بينێت ك ‌ه بڕيار‌ه‬ ‫هه‌موو درز و كه‌له‌به‌ره‌كان پڕبكاته‌و‌ه‬ ‫و واقيع وه‌كو گشتێكى يه‌كپارچ ‌ه و بێ‬ ‫ناكۆكى بيخاته‌ڕوو‪ .‬كه‌وات ‌ه ئه‌وه‌ى پاش‬ ‫تێكشكاندنى ئه‌فسانه‌ى كردار ده‌مێنێته‌و‌ه‬ ‫بريتيي ‌ه ل ‌ه كۆمه‌ڵێك درز و كه‌له‌به‌ر‬ ‫نه‌ك گشتێكى يه‌كپارچه‌ و ئه‌بستراكت‬ ‫به‌ناوى (يه‌كێتيى دياله‌كتيكيى نێوان‬ ‫تيۆر و ك��ردار)‪ .‬ملكه‌چ ن �ه‌ب��وون به‬ ‫هەوڵى وه‌اڵمدانه‌وه‌يه‌كى ته‌واو‪ ،‬نيشانه‌ى‬ ‫وه‌فادارييه‌ به‌رامبه‌ر ب ‌ه حه‌قيقه‌ت‪ .‬بڕینى‬ ‫گفتوگۆ لە بڕگەیەکى مێژووییدا به شێوە‬ ‫بێکێتییەکەى‪ ،‬له جیاتیى درێژەپێدانى‬ ‫ناکۆتا له (دۆخ��ى ئایدیاڵیى قسه)دا‪،‬‬ ‫بڕینى دانیشتنى دەروونشیکاریى نەخۆش‬ ‫ب��ه شێوە الکانییەکەى‪ ،‬ل��ه جیاتیى‬ ‫درێژەپێدانەکەى به ستایلى ئەمریکى‬ ‫بۆ تەندرووستکردنى تاک و گونجاندنى‬ ‫ل��ەگ��ەڵ کۆمەڵگادا‪ ،‬دوو نمونەن بۆ‬ ‫دیالەکتیکى وەستاو‪-‬ى واڵتەر بنیامین‪،‬‬‫کە حەقیقەت له قاڵبى وێنەیەک یان‬ ‫مۆنتاژێکى دیالەکتیکیدا ڕاو دەکات که‬ ‫ئاوسە بە گرژى و ناکۆکى‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬اسطورة عمل‪ ،‬سايت راديكال‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ذمارة (‪ )172‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫ئیسالمیستە پێشكەوتووخوازەكان‬

‫"دەربارەی روویەكی تری فیكرو سیاسەت لەئێران"‬ ‫بەرزانی مەال تەها‬ ‫• ك��ت��ێ��ب��ی «ئ��ی��س�لام��ی��س��ت��ە‬ ‫پ��ێ��ش��ك��ەوت��ووخ��وازەك��ان‪ /‬دەرب��ارەی‬ ‫روویەكی تری فیكرو سیاسەت لەئێران»‬ ‫نێونیشانی یەكێك لەبەرهەمە ناوازەكانی‬ ‫دكتۆر وەلید مەحمود عەبدونناسر كە‬ ‫كۆڵەرو ئەكادیمیستێكی میسرییە‪ ،‬تێیدا‬ ‫تیشك دەخاتە سەر رەوتێكی فیكریی‌و‬ ‫سیاسیی لەئێران ك��ە لەحەفتاكانی‬ ‫س��ەدەی راب��ردوودا خۆی نمایش كرد‌و‬ ‫زەمینە خۆشكەربوو ب��ۆ هەاڵیسانی‬ ‫ش��ۆڕش��ی ئیسالمیی لەساڵی ‪،1979‬‬ ‫كاریگەریی ب��ەرچ��اوو هەستپێكراوی‬ ‫لەسەر كۆمەڵگەی ئێرانیی دروستكرد‪،‬‬ ‫بەاڵم زۆری نەبرد بەرەنگاری بوونەوەو‬ ‫بەربەست‌و قۆرتی قەبەیان هاتەرێ‪.‬‬ ‫كۆڵەر ل��ەم كتێبەدا ب��اس لەتەوژمی‬ ‫ئیسالمیی پێشكەوتووخوازیی لەئێراندا‬ ‫دەكات لەرێگەی پێشەكەشكردنی پرس‌و‬ ‫هەڵوێست‌و گەشەی فیكریی‌و جموجۆڵی‬ ‫سیاسییانەوە تا دەگاتە ئەم دۆخەی ئێستا‪.‬‬ ‫سەرەتا كۆڵەر باس لە»ئیسالمیزمی‬ ‫پێشكەوتووخوازیی» دەك��ات‌و توند‬ ‫بەسیستەمێكی‬ ‫دەی��ب��ەس��ت��ێ��ت��ەوە‬ ‫كۆمەاڵیەتیی‌و سیاسیی پایەدار لەسەر‬ ‫دابەشكردنی دادپەروەرانەی دەسەاڵت‌و‬ ‫س��ەروەت‌و س��ام��ان‪« .‬ئیسالمیزمی‬ ‫پێشكەوتووخوازیی» – بەتێڕوانینی‬ ‫جوواڵنەوەی ئیسالمی پێشكەوتووخوازیی‬ ‫ل��ەئ��ێ��ران بریتییە لەجەختكردنەوە‬ ‫ێ پرس كە پەیوەندیی هەیە‬ ‫لەگرنگیی س ‌‬ ‫بەرێكخستنی كۆمەاڵیەتییەوە ئەوانیش‪:‬‬ ‫پەیوەندیی لەنێوان ژێرخانی ( ئابووریی‬ ‫– كۆمەاڵیەتیی)‌و سەرخانی ( سیاسیی‬ ‫– عەقایدیی)‌و‪ ،‬پێكڕا ئاوێتەكردنی‬ ‫رۆڵەكانی رێبەرایەتیی‌و پێشەنگ‌و‪/‬الگلیعە‬ ‫جەماوەر لەخەباتدا لەپێناو دامەزراندنی‬ ‫«یەكتاپەرستیی»‌و‬ ‫كۆمەڵگەیەكی‬ ‫لەكۆتایشدا پەیوەندیی لەنێوان فیكرو‬ ‫ج��وواڵن��ەوەدا‪ .‬سەركەوتن‌و ژێركەوتنی‬ ‫تەوژمی ئیسالمیی پێشكەوتووخوازیی‬ ‫لەئێران ل��ەرووی فیكریی‌و سیاسیی‌و‬ ‫پەیوەستە‬ ‫ئاسۆ ئایندەییەكانەوە‬ ‫بەبیروبۆچوون‌و هەڵوێستی ئەو هێزانەی‬ ‫كە تەوژمی نێوبراویان پێكهێناوە لەگەڵ‬ ‫ئەوەی پەیوەستیشە بەژینگەی سیاسیی‌و‬ ‫ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی �ی‌و وەرچ��ەرخ��ان��ەك��ان��ی‬ ‫لەنێوخۆی ئێراندا‪ ،‬سەرباری گۆڕانكارییە‬ ‫نێودەوڵەتیی‌و نێوچەییەكان‪.‬‬ ‫• ئەم كتێبە لەحەوت بەش پێكهاتووە‪،‬‬ ‫ل��ەب��ەش��ی ی��ەك��ەم��دا ن��ووس��ەر ئ��اوڕی‬ ‫داوەتەوە لەسێ بیریار كە هاریكاربوون‬ ‫لەدەرخستنی تێزە فیكریی‌و تێڕوانینە‬ ‫ئایندەییەكانی ت��ەوژم��ی ئیسالمیی‬ ‫پێشكەوتووخوازیی‪ ،‬ئەوانیش» ئەحمەد‬ ‫كیسرەویی‪ ،‬جەالل ئەلئەحمەد‌و دكتۆر‬ ‫ئەبولحەسەن ب��ەن��ی س��ەدر‪ ،‬یەكەم‬ ‫س��ەرۆك��ی ك��ۆم��اری ئیسالمیی ئێران‪.‬‬ ‫ئەحمەد كیسرەویی زەمینەی خۆشكرد‬ ‫ب��ۆ رستێك بیروبۆچوون ك��ە پاشتر‬ ‫باڵوبۆوە‪ ،‬ئەو پێیوابوو شیعەگەراكان‬ ‫فڕیان بەواقیعەوە نەماوە‌و سەرقاڵی‬ ‫گێرمەو كێشەیەكن كە سیازدە سەدە‬ ‫لەمەوپێش گوزەراوە‪ .‬كیسرەویی پێیوابوو‬ ‫لەبریی ئ��ەوەی ئیسالم س��ەرچ��اوەی‬ ‫سەعادەتمەندیی مرۆڤایەتیی بێت لەسەر‬ ‫دەستی هێندێك لەشیعەگەراكاندا بۆتە‬ ‫سەرچاوەی لەخشتەبردن‌و لێسەندنەوەی‬ ‫پەرۆشییەكانیان‪ .‬ئەو بەتەنها گومانی‬ ‫لەشەرعییەت‌و رۆڵ��ی پیاوانی دینیی‬ ‫شیعە نەبوو‪ ،‬بەڵكو گومانی خستەسەر‬ ‫هێندێك لەبنەماكانی خودی مەزهەبی‬ ‫شیعەگەریی‪ .‬هەمدیسان بڕوایوابوو‬ ‫خ��ان��ەوادەی سەفەویی كە بۆ م��اوەی‬ ‫چەندین سەدە فەرمانڕەوایەتییان كردووە‬ ‫ئەوان شیعەگەرییان دووچاری خورافیات‬ ‫ك��ردۆت��ەوە‪ ،‬خ��ان��ەوادەی سەفەویی‬ ‫لەجیهانبینی ئەودا یەكەمین كەسانێك‬ ‫بوون كە لەسەر مینبەرەكانەوە جنێویان‬ ‫دەدا بەخەلیفەكانی راشدین‪ .‬لەمارسی‬

‫زانستانە هۆشی ب��ردب��وون ‌و رێزیان‬ ‫ساڵی ‪ 1946‬لەسەر دەستی رێكخراوی دینیی رەتكردۆتەوە‪.‬‬ ‫• كۆڵەر بەشی دووەم��ی كتێبەكەی لێدەنان‪ .‬بەاڵم سەرجەمیان هەستیان‬ ‫«فیدائیانی ئیسالم» كە نواب سەفەویی‬ ‫تەرخانكردووە بۆ شەهید دكتۆر عەلی ب��ەوەدەك��رد ك��ە رۆژئ��اوا خیانەتیان‬ ‫رێبەرایەتیی دەكرد كوژرا‪.‬‬ ‫ه��ەرچ��ی ج��ەالل ئ��ەل��ئ��ەح��م��ەدە‪ ،‬شەریعەتیی (‪ :)1977-1933‬ئەو لێدەكات‪ :‬ئەوان بڕوایان بەوە هێنابوو‬ ‫باگراوندێكی فیكریی ماركسیی هەبوو‪ ،‬بیرمەندو زان��ای��ەك��ی ئێرانییە‪ ،‬بابی كە رۆژئاوا دیموكراتخواز‌و ئازادیخوازە‪،‬‬ ‫پێیوابوو كە ئیسالم گوزارشتی رەسەنی محەممەد تەقی شەریعەتیی یەكێك بووە پاشتر كتوپڕ بینییان پشتگیریی‬ ‫ش��ون��اس��ی ئێرانییە‌و رۆژئ��اواگ��ەری��ی لەمەزنە بیریاو تێكۆشەرە ئیسالمییەكان‪ ،‬دەس��ەاڵت��ی ش��ا دەك��ات‌و س��ەروەت‌و‬ ‫نەخۆشییەكە ئێرانییەكانی لەشوناسی لەپاش كەوتنی موسەدیق چۆتە نێو سامانی واڵتەكەیان بەكاردەهێنێت‪ .‬ئەو‬ ‫راستەقینەی خۆیان دوورخستۆتەوە‌و ج��وواڵن��ەوەی ب��ەرەی نیشتیمانیی كە گەنجانە دوژمنایەتیكردنی دەس��ەاڵت‬ ‫ئەو رەدووكەوتنەوەی رۆژئاوا حاڵەتێك ئایەتوڵاڵ زەنجانیی‌و تاڵەقانیی‌و مەهدی پێكڕا كۆی كردبوونەوە كە بەتێڕوانینی‬ ‫لەپاشكۆیەتیی بۆ رۆژئاوا هێناوەتە گۆڕێ ب��ازرگ��ان دای��ان��م��ەزران��دووە‪ ،‬لەساڵی ئ��ەوان ئامانج لێی دابڕینی كۆمەڵگەی‬ ‫لەسەر هەموو ئاستەكانی سیاسیی‌و ‪ 1959‬رووی��ك��ردۆت��ە ف��ەرەن��س��او دوو ئێرانیی بوو لەریشە فەرهەنگییەكەی‬ ‫ئ��اب��ووری �ی‌و س��ەرب��ازی��ی‪ .‬هەمدیسان دكتۆرای بەدەستهێناوە‪ ،‬دكتۆرایەك ل��ەرێ��گ��ەی پ��رۆس��ەی ب��ەرۆژئ��اوای��ی‬ ‫ئیسالمیی بەكراوەتر لەقەڵەمداوە بۆ لەسۆسیۆلۆژیای ئاینیی‌و ئەوی تریشیان كردنەوە‪ .‬هەمدیسان لەپێناو سەلماندنی‬ ‫بیروبۆچوون‌و ئەزموونەكان كە لەدەرێی س��ەب��ارەت ب��ەم��ێ��ژووی ئایینەكان‪ .‬ئ��ەو راستییە ك��ە خ��ودی دەس��ەاڵت‬ ‫جیهانی ئیسالمییەوە گەشەیانكردووە‌و شەریعەتیی دوژم��ن��ی سەرسەختی بێبەشیكردوون لەبەشداریی سیاسیی‬ ‫ل��ەگ��ەڵ گ��ەوه��ەر‌و پەیامی ئیسالمیدا دەس��ەاڵت��ی ش��ا ب��وو‪ ،‬چەندینجاران لەهەموو ئاستەكاندا‌و بەرزكردنەوەی‬ ‫قۆڵبەستكراوەو جەزرەبە دراوە‪ ،‬تێزە چینە ب��ااڵك��ان ل��ەس��ەر حسێبی ئەو‬ ‫دژیەك نین‪.‬‬ ‫ماوەتەوە دكتۆر ئەبولحەسەن بەنی فیكرییەكانی كاریگەریی بەرچاویان چینانەی كە گەنجان ئینتیمایان بۆی‬

‫ئةبوحلةسةن بةنى سةدر‬

‫س��ەدر‪ ،‬كەسایەتی سێیەمە كە كۆڵەر‬ ‫باسی لەبارەوە پێشكەشكردووە‪ ،‬ئەو‬ ‫لەكۆتایی شەستەكاندا لەفەرەنسا‬ ‫گیرساوەتەوە بەئامانجی بەدەستهێنانی‬ ‫دكتۆرا لەئابووریدا‪ ،‬بەنی سەدر كەوتە‬ ‫ژێر كاریگەریی راپەڕینە خوێندكارییەكەی‬ ‫ساڵی ‪1968‬ی فەرەنسا‌و دیسانەوە‬ ‫ك��ەوت��ە ژێ��ر كاریگەریی ماركسیزمی‬ ‫فەڕەنسیی‌و ئیسالمی شیعەگەرا‪ .‬بۆ‬ ‫یەكەمجار لەساڵی ‪ 1972‬چاوی كەوتووە‬ ‫بەئیمام خومەینیی‌و پاشتر بۆتە‬ ‫راوێ��ژك��اری سیاسیی ئایەتوڵاڵ‪ ،‬بەنی‬ ‫سەدر بەئەندازیاری «گوتاری شۆڕش»‬ ‫نێوزەد دەكرێت كە ئایەتوڵاڵ خومەینیی‬ ‫خوێندیەوەو بەرنامە هەشت خاڵییەكەی‬ ‫لەخۆگرتبوو كە پاشتر كۆی الیەنەكانی‬ ‫ج��وواڵن��ەوەی شۆڕشگێڕیی لەئێراندا‬ ‫لەدەوری رێبەرایەتیی ئیمام خومەینیی‬ ‫گردكردەوە‌و رەزامەندیی خۆیان نیشاندا‬ ‫ب��ەو رێبەرایەتییە بەئامانجی ئ��ەوەی‬ ‫دوا گ��ورز بوەشێنن لەرژێمەكەی شا‬ ‫ل��ەس��ەرەت��ای ساڵی ‪1979‬دا‪ .‬دكتۆر‬ ‫ئەبولحەسەن بەنی سەدر پێیوابوو كە‬ ‫ئیسالمی پێشكەوتووخوازیی راستەقینە‬ ‫تاقە ئایدۆلۆجیایە كە لەتوانایدایە كۆی‬ ‫هێزە سیاسییەكانی ئێران یەك بخات‬ ‫لەهەردوو جەنگەكەیدا دژ بەرژێمەكەی‬ ‫شاو ئیمپریالیزمی جیهانیی‪ .‬هەمدیسان‬ ‫داوای��ك��رد رۆڵ��ی مەرجیعەكانی شیعە‬ ‫پەراوێز بخرێت ‌و بەبەربەست‌و قۆرتی‬ ‫دەزانین لەبەردەم پیادەكردنی جیهاد‬ ‫هەروەها رۆڵ��ی دام��ەزراوەی��ی پیاوانیی‬

‫د‪ .‬عةىل شةريعةتى‬

‫دروستكرد لەهەاڵیسان‌و پایەداركردنی‬ ‫شۆڕشی ئیسالمیی لەئێران‪ ،‬لەساڵی‬ ‫‪ 1977‬ل��ەرووداوێ��ك��ی تەمومژاوییدا‬ ‫لەلەندەنی پایتەختی بەریتانیا كوژرا‪.‬‬ ‫لەسەر ئاستی رۆڵ��ی سەرخان‪/‬البنیە‬ ‫الفوقیە ل��ەدام��ەزران��دن��ی كۆمەڵگەی‬ ‫یەكتاپەرستیدا‪ .‬شەریعەتیی گرنگیی داوە‬ ‫بەوەی بیر‌وڕاكانی بگات بەزۆرترین گوێگر‬ ‫جا راستەوخۆ لەرێگەی سیمینار یاخود‬ ‫لەرێگەی كاسێت‌و نامیلكەكانەوە كە‬ ‫پەیامەكانی لەخۆ گرتبوو بۆ سەراسەری‬ ‫ئ��ێ��ران‌و قوتابیانی ئ��ێ��ران ل��ەدەرێ‌‪.‬‬ ‫شەریعەتیی رۆڵ��ی خۆی دیاریكرد كە‬ ‫گرنگیی دەدات ب��ە»ب��ێ��دارك��ردن��ەوەی‬ ‫خ��ەوت��ووان»‪ .‬ئ��ەم رۆڵ��ەی گ��ۆڕان��ی‬ ‫بەسەردا نەهات لەكاتێكدا شەریعەتیی‬ ‫لەقوتابخانەی مەشهەدی نێوەندیی بوو‬ ‫یاخود لەزانكۆی مەشهەد یاخود لەهۆڵی‬ ‫حوسەینییەی ئیرشاد كە لەساڵی ‪1969‬دا‬ ‫دامەزرێنرا وەك هۆڵێك بۆ سیمیناریستە‬ ‫ئیسالمییە پێشكەوتووخوازەكان‪ .‬ژمارەی‬ ‫ئامادەبووانی سیمینارەكانی شەریعەتیی‬ ‫ل��ەس��اڵ��ی خوێندنی ‪1971/1970‬دا‬ ‫لەحوسەینییەی ئیرشاد گەیشتە شەش‬ ‫هەزار‌و لەهەر سیمینارێكیشدا زۆرینەی‬ ‫ئ��ام��ادەب��ووان بریتیی ب��وون لەگەنجە‬ ‫رۆشنبیرەكان ئەوانەی كە قوتابی بوون‬ ‫یاخود دەرچ��ووی قوتابخانە بااڵكان‌و‬ ‫پەیمانگەی م��ام��ۆس��ت��ای��ان‌و هێندێك‬ ‫قوتابی خوێندنگە دینییەكان‪ .‬زۆرینەی‬ ‫ئ��ەو ئ��ام��ادەب��ووان��ە ش��ارەزای زانستە‬ ‫رۆژئاواییەكان بوون ‪ -‬هێندێكیان ئەو‬

‫ئةمحةد كيسرةوى‬

‫هەبوو‪ :‬چینەكانی نێوەند‌و دنیا‪ .‬لەبەر‬ ‫هەموو ئەمانە سروشتییە گوێبیستی‬ ‫عەلی شەریعەتیی ببن‌و دوای بكەون‬ ‫كە فیكرێكی رەخنەگرانەی پێشكەش‬ ‫دەكردن ‪ -‬بەاڵم سوودی لەفەرهەنگیی‬ ‫رۆژئ��اوای��ی دەبینی‌و تەیاری دەك��ردن‬ ‫بەشێوەیەك لەگەڵ شوناسی نەتەوەیی‬ ‫ئەواندا بگونجێت‪ .‬ئامانجی شەریعەتیی‬ ‫بریتی ب��وو ل��ەگ��واس��ت��ن��ەوەی ئیسالم‬ ‫بەشێوەیەكی جۆریی لەرێگەی راڤەی‬ ‫پ��ێ��ش��ك��ەوت��ووخ��وازی��ی��ەوە ب��ۆ واقیعی‬ ‫س��ی��اس��ی��ی‪/‬ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی �ی‌و پاشتر‬ ‫دۆزی��ن��ەوەی دۆخ��ێ��ك لەهۆشیاریی‬ ‫دەستەجەمعیی راستەقینە‪ .‬دكتۆر عەلی‬ ‫شەریعەتیی پێنج لیژنەی لەحوسەینییەی‬ ‫ئیرشاد دامەزراند بەئامانجی پەرەپێدانی‬ ‫جموجۆڵە ئیسالمییەكان‪ ،‬لیژنەی یەكەم‬ ‫گرنگی دەدا بەسەرلەنوێ‌ راڤەكردنەوەی‬ ‫ق��ورئ��ان‪ ،‬لیژنەی دووەم گرنگی دەدا‬ ‫بەسەرلەنوێ‌ راڤ��ەك��ردن��ەوەی مێژووی‬ ‫ئیسالمیی‪ .‬لیژنەی سێیەم تایبەتكرابوو‬ ‫بەهونەر‌و لیژنەی چ��وارەم كۆڵینەوە‬ ‫بوو لەزمان‌و ئەدەبی عەرەبیی‌و لیژنەی‬ ‫پێنجەمیش گرنگی دەدا بەزمانە‬ ‫بیانییەكان‪ .‬لێرەدا دەمەوێت باس لەوە‬ ‫بكەم كە لەساڵی ‪1977‬دا ئایەتوڵاڵ‬ ‫خومەینیی ستایشی رۆڵ��ی عەلی‬ ‫شەریعەتیی كردووە بەوەی كە چەندین‬ ‫بابەتی نوێی پێشنیاركردووە‌و بابەتە‬ ‫ێ خستۆتەوە بەرباس‪،‬‬ ‫كۆنەكانی سەرلەنو ‌‬ ‫ه��ەروەه��ا ل��ەه��ەری��ەك ل��ەو بابەتانەدا‬ ‫دواگ��وت��ەی خ��ۆی پێشكەشكردووەو‬

‫دەرگ��اش��ی ك��ردۆت��ەوە ب��ۆ ئیجتیهاد‌و‬ ‫گفتوگۆكانی پاشتر كە دادێ‌‪ .‬شەریعەتیی‬ ‫لەهێرشەكەیدا بۆسەر دامەزراوەی دینیی‬ ‫فەرمیی گەیشت بەسنووری هێرشكردنە‬ ‫س��ەر لەقەبەكانی وەك ئایەتوڵاڵ‌و‬ ‫حوجەتولئیسالم‌و پێیوابوو ئەم لەقەبانە‬ ‫پ��اش��م��اوەی قۆناغی سەفەوییەكانە‬ ‫ك��ە بەخشیویەتی بەپیاوانی دینیی‬ ‫لەبەرامبەر پشتگیریی‌و پاسا‌وهێنانەوە بۆ‬ ‫بارودۆخەكانی ئەوكات‪ .‬شەریعەتیی مەال‬ ‫محەمەد باقر ئەلمەجلیسیی بەنوێنەری‬ ‫ئیسالمیی سەفەویی نێوزەد ك��ردووە‪،‬‬ ‫كتێبەكەشی (بحار االنوار) وەك سیمبولی‬ ‫كتێبە دینییەكان نێوزەد ك��ردووە كە‬ ‫لێوانڕێژە لەخورافیات‪ ،‬ئەم رەخنانە‬ ‫ئایەتوڵاڵكانی شیعەی لەئێراندا قوشقی‬ ‫ك��رد كە مەجلیسییان بەچوارچێوەی‬ ‫مەرجەعیی خۆیان لەقەڵەمدەدا‪ .‬گوتە‌و‬ ‫جموجۆڵەكانی عەلی شەریعەتیی دژی‬

‫ئايةتوآل تالَةقانى‬

‫دام��ەزراوەی دینیی ئێرانیی ب��وو‪ ،‬ئەو‬ ‫گومانی هەبوو لەمەشروعییەتی ئەو‬ ‫دامەزراوەیە لەرووی دینییەوە‪ .‬هێندێك‬ ‫ل��ەت��وێ��ژە ب��ااڵك��ان��ی ئ��ەو دام��ەزراوەی��ە‬ ‫بەشێوەیەكی تونددەمارانە وەاڵمیان‬ ‫داوەتەوە‪ ،‬بەاڵم كاریگەریی شەریعەتیی‬ ‫روون‌و ئاشكرا ب��وو لەنێو قوتابیانی‬ ‫قوتابخانە دینییەكان‌و گچكە پیاوانی‬ ‫دینیدا‪ ،‬بڕێك لەمەزنە پیاوانی دینیی‬ ‫وەك ئایەتوڵاڵ خومەینیی‌و ئایەتوڵاڵ‬ ‫تاڵەقانیی رێزیان لێگرتووە‪ ،‬كتێبەكانی‬ ‫شەریعەتیی‌و سیمینار‌و چاالكییەكانی هیچ‬ ‫گومانێك بەجێناهێڵن لەدوژمنایەتیكردنی‬ ‫رۆژئاوا‌و زایۆنیزم لەسەر هەردوو ئاستی‬ ‫سیاسیی‌و فەرهەنگیی‪.‬‬ ‫• ب��ەش��ی سێیەمی كۆڵینەوەكە‬ ‫ت��ای��ب��ەت��ك��راوە بەگرنگترین وێستگە‬ ‫فیكرییەكانی ئایەتوڵاڵ تاڵەقانیی‪،‬‬ ‫ئایەتوڵاڵ تاڵەقانیی لەماوەی قۆناغی‬ ‫‪ 1977-1963‬تەنها خەریكی نووسینی‬ ‫نەبوو»ئیسالم‌و‬ ‫ئینسایكلۆپیدیاكەی‬ ‫خ��اوەن��دارێ��ت��ی��ی» بەڵكو چەندینجار‬ ‫دووچ��اری قۆڵبەستكردن ب��ۆوە وەك‬ ‫سزایەك لەالیەن رژێمی شاهەنشاهییەوە‬ ‫ل��ەس��ەر گ��وزارش��ت��ك��ردن لەتێڕوانینە‬ ‫ئیسالمییە شۆڕشگێڕییەكەی‪ .‬گەر‬ ‫پێشتر ل��ەس��اڵ��ی ‪ 1953‬تاڵەقانیی‬ ‫ب��ەه��ۆی چ��االك��ی��ی��ە الی��ەن��گ��ران��ەك��ەی‬ ‫ب��ۆ دك��ت��ۆر م��وس��ەدی��ق لەگرتووخانە‬ ‫توند كرابێت‪ ،‬ئ��ەوا لەساڵی ‪1963‬دا‬ ‫تۆمەتباركرا بەبەشداریكردن‪ -‬لەگەڵ‬ ‫ئیمام خومەینیدا‪ -‬لەرێبەرایەتیكردنی‬

‫ئامانج لەدامەزراندنی ئەو جوواڵنەوەیە دروستكردنی ئایدۆلۆجیایەكی‬ ‫سیاسیی ئیسالمیی بوو لەژێر سایەی رێبەرایەتییەك لەغەیری پیاوانی‬ ‫دینیی‪ ،‬بەشێوەیەك بتوانێت چینی نێوەندی هاوچەرخی شاریی یەكبخات‪،‬‬ ‫لەنێویشیاندا خاوەن ئێخە سپییەكان‌و پیاوانی دینیی دژە شا‌و رۆشنبیرە‬ ‫رادیكالیستە شۆڕشگێڕە سێكیۆالرەكان‬

‫راپەڕینە جەماوەرییەكەی دژ بەرژێمی شا‬ ‫لەوساڵەدا‪ .‬پاشتر سەرلەنوێ‌ لەهەردوو‬ ‫ساڵی ‪‌1971‬و ‪1975‬دا قۆڵبەستكرایەوە‬ ‫ب��ەت��ۆم��ەت��ی رێ��ب��ەرای��ەت��ی��ك��ردن��ی‬ ‫خۆپیشاندانەكانی دژ بەرژێمەكەی شا‪.‬‬ ‫كۆتا قۆڵبەستكردنی لەساڵی ‪1977‬دا بوو‬ ‫بەتۆمەتی پشتگیریكردنی موجاهیدینی‬ ‫خەلق‪ .‬هەروەها تاڵەقانیی‪ -‬بەهاوبەشیی‬ ‫لەگەڵ ئ��ەن��دازی��ار مەهدی بازرگاندا‪-‬‬ ‫ج��وواڵن��ەوەی رزگاریخوازیی ئێرانیان‬ ‫ل��ەس��ەرەت��ای شەستەكاندا دام��ەزران��د‬ ‫وەك رێكخراوێكی جیابۆوە لەبەرەی‬ ‫نیشتیمانیی‪ -‬نێوەرۆكێكی سێكیۆالری‬ ‫هەبوو‪ -‬كە دكتۆر موسەدیق بەخۆی‬ ‫دایمەزراندبوو‪ -‬ئامانج لەدامەزراندنی‬ ‫ئ��ەو ج��وواڵن��ەوەی��ە دروس��ت��ك��ردن��ی‬ ‫ئایدۆلۆجیایەكی سیاسیی ئیسالمیی بوو‬ ‫لەژێر سایەی رێبەرایەتییەك لەغەیری‬ ‫پیاوانی دینیی بەشێوەیەك بتوانێت‬ ‫چینی نێوەندی ه��اوچ��ەرخ��ی شاریی‬ ‫یەكبخات لەنێویشیاندا خ��اوەن ئێخە‬ ‫سپییەكان‌و بازاڕیانی سوننەتیی‌و پیاوانی‬ ‫دینیی دژە شا‌و رۆشنبیرە رادیكالیستە‬ ‫شۆڕشگێڕە سێكیۆالرەكان‪.‬‬ ‫• ل��ێ��ك��ۆڵ��ەر ل��ەب��ەش��ی چ��وارەم��ی‬ ‫كتێبەكەیدا باس لەرێكخراوی موجاهیدینی‬ ‫خەلقی ئ��ێ��ران دەك��ات ب��ەو پێیەی‬ ‫نوێنەرایەتی دۆخی دامەزراوەیی تەوژمی‬ ‫ئیسالمیی پێشكەوتووخوازیی دەكات‪،‬‬ ‫رێكخراوی نێوبراو لەساڵی ‪ 1965‬دامەزرا‌و‬ ‫چەندین هێرشی چەكداریی دژ بەبنكەو‬ ‫بارەگاكانی پۆلیس‌و ساواك ئەنجامدا‌و‬ ‫الی��ەن��ی ج��ەم��اوەری��ی رێ��ك��خ��راوەك��ەش‬ ‫روو لەهەڵكشان بوو بەتایبەت لەنێو‬ ‫قوتابیانی زانكۆكاندا هەر ئەوانیش بوون‬ ‫هەستان بەراپەڕینە چەكدارییەكەی‬ ‫شوباتی ساڵی ‪ ،1979‬هەروەها كردەوە‬ ‫گیانفیداییەكان كە رێكخراوەكە پێی‬ ‫هەڵدەستا كەرتگەلێكی جەماوەریی زۆری‬ ‫ب��ەالی خۆیدا كەمەنكێشكرد‌و چوونە‬ ‫پ��اڵ ش��ۆڕش دژ بەرژێمی پەهلەویی‪.‬‬ ‫رێكخراوەكە ب��ەدوو قۆناغدا تێپەریی‪:‬‬ ‫یەكەم كاركردن لەچوارچێوەی بەرەیەكی‬ ‫فراواندا كە بەئەنجومەنی نیشتیمانیی بۆ‬ ‫بەرگریی نێودەبرێت‪ ،‬ئەم قۆناغە تا ساڵی‬ ‫‪ 1985‬بەردەوامبووە‪ ،‬دووەم هەر لەساڵی‬ ‫‪1985‬وە‪ .‬ئەنجومەنی نیشتیمانیی بۆ‬ ‫ب��ەرگ��ری ئێرانیی لەبنەڕەتدا لەبەنی‬ ‫س��ەدر‌و موجاهیدینی خەلق‌و حیزبی‬ ‫دی��م��وك��رات��ی ك��وردس��ت��ان��ی �ی‌و ب��ەرەی‬ ‫نیشتیمانیی دیموكراتیی‌و ئەفسەرانی‬ ‫راكردوو لەسوپا‌و ژمارەیەك لەرێكخراوە‬ ‫چ��ەپ��ڕۆك��ان‌و رێ��ك��خ��راوی توێژەكانی‬ ‫خوێندكاران‌و بازاڕ‌و مامۆستایان دامەزرا‬ ‫كە لەبنەڕەتدا سەر بەموجاهیدینی خەلق‬ ‫بوون سەرباری رۆشنبیرە سەربەخۆكان‬ ‫كە بەشدارییانكرد لەخەباتدا دژ بەشا‌و‬ ‫پاشتر دژ بەخومەینیی قوت بوونەوە‪.‬‬ ‫ئەنجومەنەكە ئامانجەكانی دیاریكرد‬ ‫ل��ەس��ەرن��خ��ون��ك��ردن��ەوەی رژێ��م��ەك��ەی‬ ‫خومەینیدا‪ .‬لەالیەكی تریشەوە باس‬ ‫لەزۆر الیەنی شاراوەی ملمالنێی سیاسیی‬ ‫دەكات كە سەرەنجام موجاهیدینی خەلق‬ ‫تێیدا شكستی هێنا‪ .‬لەبەشی پێنجەمدا‬ ‫كۆڵەر تیشكی خستۆتەسەر خوێندنەوەی‬ ‫فیكرو جیهانبینی سەرۆكی پێشووی ئێران‬ ‫موحەممەد خاتەمی كە بیروبۆچوونەكانی‬ ‫بەرامبەر بەشارستانیەتی رۆژئ��اوای��ی‬ ‫ه��اوش��ێ��وەی ت��ازەگ��ەران��ی ئیسالمیی‬ ‫وەك جەمالوددینی ئەفغانیی‌و محەمەد‬ ‫ع��ەب��دە‪ .‬ه��ەروەه��ا لەبەشی شەشەمدا‬ ‫كۆڵەر بەراوردی كردووە لەنێوان تەوژمی‬ ‫چەپڕۆی بەلشەفیی لەرووسیای سۆڤێتیی‌و‬ ‫تەوژمی ئیسالمیی پێشكەوتووخوازیی‬ ‫لەئێران‪ .‬لەكۆتا بەشدا كۆڵەر واقیعی‬ ‫تەوژمی ئیسالمیی پێشكەوتووخوازیی‬ ‫لەسێ قۆناغدا بەراورد دەكات‪-1979( :‬‬ ‫‪.)2005-1997 ،1997-1993 ،1981‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬االسالمیون التقدمیون «عن وجه‬ ‫اخر للفكر والسیاسة فی إیران»‪ :‬د‪ .‬ولید حممود‬ ‫عبدالناصر‪ ،‬الطبعة االویل‪ ،‬مركز االهرام للدراسات‬ ‫السیاسة‪ ،‬القاهرة‪.2008 ،‬‬

‫ذمارة (‪ )2‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬ ‫سةرثةرشتيار‪:‬‬ ‫بةهمةن تاهير نةريمان‬

‫‪2‬‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫ذمارة (‪ )2‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬

‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫ثاشكؤيةكة لةسةر كت َيبى (نه َينيى ثةرستطة)ى سةروةت خةرباوى‬

‫سه‌روه‌ت خه‌رباوی‪:‬‬

‫ئیخوان بریتیە لەكۆمەڵەی سڕینەوەی ئەقڵەكان‬

‫نوسينى‪ :‬سةروةت خةرباوى‬ ‫وةرطيانى‪ :‬خةسرةو مرياودةىل‬ ‫رَِ‬

‫كتَيبى (نهَينيى ثةرستطة‪ ،‬نهَينية‬ ‫شاراوةكانى ئيخوان موسلمني)ة‪ ،‬لة‬ ‫ذمارةكانى داهاتودا‪ ،‬بةزجنرية‪ ،‬ئةم‬ ‫كتَيبةى ت��ري س��ةروةت خ��ةرب��اوى‪،‬‬ ‫دادةب��ةزَي��ن�ين‪ ،‬ئ��ةم كتَيبة ن��وس��ةرو‬ ‫وةرط��َي��رَِ ‪ :‬خ��ةس��رةو م��ي��راودةىل‪،‬‬ ‫وةريطيرَِاوةتة سةر زمانى كوردى‪.‬‬

‫بةشى س َييةم‬ ‫ِرابةرى نه َينىء زةمةنى سيخو ِرةكان‬ ‫َ‬ ‫هةند َيكجار ح��ةزى ب َيدةنطى دام��دةط��ري��ت‪،‬‬ ‫ب َيدةنطبة‪ ،‬ث َينوسةكةت بشك َينة‪ ،‬تؤ هةرطيز‬ ‫طةردون ضاك ناكةيت‪ ،‬قةومةكةت لةمةبةستةكةت‬ ‫ت َيناطةن‪ ،‬و َينةكةت دةد ِر َينن‪ .‬هةند َيكجار ِرةخنة‬ ‫لةنيشتمانثةروةريت دةطرن‪ ،‬لةوانةشة عةقيدةت‬ ‫تؤمةتباربكةن! وةك هاوةلَةكانت بة‪ ،‬دارةك��ة‬ ‫لةناوة ِراستةوة بطرة‪ .‬هةولَبدة هةموان ِرازيبكةيت‪،‬‬ ‫ضيت لةكةشفكردنى هةقيقةت دةستدةكةو َيت؟!‬ ‫ث َيتواية ذيان وةك ضريؤك واية كة بؤ منداآلنى‬ ‫دةطيرَ ِ ينةوة؟! لةو ضريؤكانةدا ملمالنآ لةن َيوان‬ ‫خ�َي�رَ و ش��ة ِرو‪ ،‬ه��ةقء ناهةقدا بة ِر َيوةدةض َيت‪،‬‬ ‫لةكؤتاييشدا خيرَ سةردةكةو َيتء بةيداخى هةق‬ ‫باآلدةب َيت‪ ،‬بةآلم دنيا شت َيكى ترة‪ ،‬خيرَ هةميشة‬ ‫سةرناكةو َيتء ئاآلى ناهةقء بةتالَيش (الباطل)‬ ‫ب��ةزؤري��ى ل��ةس��ةرةوة دةب� َي��ت‪ .‬ب��ةآلم (فةرمانى‬ ‫داخوازييةك) لةقوآليى نامخةوة دةمهةذ َين َيت‪،‬‬ ‫بريتية لة(بنوسة‪ ،‬بنوسة)‪ ،‬نوسني ث َيش خو َيندنةوة‬ ‫دةك��ةو َي��ت‪ ،‬ئةطةر نا خ��وا ث َيى نةدةفةرموين‬ ‫«خبو َينة‪ :‬اقرأ»‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫م��رؤظ ِر َيطاى مةعريفة بةخويندنةوةى كتيب‬ ‫دةس��ت��ث� َي��دةك��ات‪ ،‬ئينجا ب��اآلدةب � َي��تء خةلَكى‬ ‫دةخو َين َيتةوة‪ ،‬دواتر دةض َيتة سةروترةوةو ذيان‬ ‫موتاآلدةكات‪ ،‬لةثاشانيشدا مةرط دةخو َين َيتةوة‪،‬‬ ‫بؤ ئةوةش كة خبو َينينةوة دةب َيت بنوسني‪.‬‬ ‫***‬ ‫هؤلَة طةورةكةى دادطاى سةربازى لةهايكستب‬ ‫لةبنةرةتدا ه� ىَ‬ ‫�ؤل شانؤية‪ ،‬ئ َيمة لةفةزاكانيدا‬ ‫ِ‬ ‫دةذي��اي��ن‪ ،‬وةك��ئ��ةوةى بة ِراستى لةشانؤيةكى‬ ‫ئةزمونكاريدا بني‪ ،‬شانؤطةرييةكى ثوضطةرايانة‬ ‫ببينني‪ ،‬كة كارةكتةرةكانىء جةماوةر بةشداربن‬ ‫ت َييدا‪ ،‬هةند َيكيان ِرؤلَةكة سةرث َيىء ئريتيجاىل‬ ‫ببينن‪ ،‬ئةوانى ديكةش ئةو ِرؤلَ��ةى نوسةر َيكى‬ ‫بليمةت بؤى دياريكردون‪ ،‬لةطر َيضنة دراميةكاندا‬ ‫خةريكة ِركابةريى شكسثري دةك��ات‪ .‬دوانطةى‬ ‫قازيةكان دةك��ةو َي��ت��ة س��ةر تةختةى شانؤكة‪،‬‬ ‫ميكرؤفؤنطةل َيكشيان لةبةردةمدا‪ ،‬بؤ طةياندنى‬ ‫دةن��ط��ي��ان ب��ةج��ةم��اوةر ب��ة ِروون��ى‪ ،‬ث��ار َي��زةرو‬ ‫شايةحتالَةكان لةثشت دوانطة (منصة)يةكى تايبةت‬ ‫بةخؤيانةوة‪ ،‬لةخوار تةختةى شانؤكةوة وةستاون‪،‬‬ ‫ئةمانيش ميكرؤفؤنيان ل��ةب��ةردةم��دا دان��راوة‪.‬‬ ‫قةفةزى دادطاكة خةمؤكةو تةلةكانى ت َيكئاآلون‪،‬‬ ‫بةجؤر َيك كة ئاسان نية بينينى ِروخسارى ئةوانةى‬ ‫لةثشتيةوة دؤشدامابوون‪ ،‬هؤلَةكة س َيسةد كةسى‬ ‫َ‬ ‫لةثال دوانطةى ثار َيزةرانيشدا م َيز َيكى‬ ‫دةطرت‪،‬‬ ‫بةرز هةبوو كة تةلةفزيؤن َيكى طةورةو ظيديؤيةكيان‬ ‫لةسةر دانابوو‪ ،‬لةثالَيشياندا (عاطف احلسيين)ى‬ ‫ئةفسةرى ئةمنى دةولَةت ِرادةوةستا‪ ،‬ئةو منايشة‬ ‫شانؤييةى دةيبيننيء بةشدارى ت َيدادةكةين‪ ،‬بريتية‬ ‫لةتؤماركردنى ظيديؤى دةروازةى بالَةخانةكة‪،‬‬

‫به‌رگی کتێبه‌که‌ی سه‌روه‌ت خه‌رباوی‬ ‫و َينةكة لةبةردةمماندا وةستاوة‪ ،‬بةآلم ماوة بةماوة‬ ‫بةضوونة ذوورةوةى هةر كةس َيكيان بؤ بالَةخانةكة‬ ‫دةكةوتة جوولَة‪.‬‬ ‫كات َيك دكتؤر عةمر بةلبيسي ضووة ذوورةوة‪،‬‬ ‫(عاطف احلسيين)ى ئةفسةر متةقى ل َيوة نةهات‪،‬‬ ‫ِروخساريم ثشكنى لةو كاتةداو بينيم ب َيدةنط‬ ‫وةس��ت��اوةو هيض شت َيكى ناخى نادرك َين َيت‪،‬‬ ‫لةكؤتايى منايشى كاس َيتةكةشدا عةمر بةلبيسي‬ ‫ضووة دةرةوة لةبالَةخانةكةو (عاطف احلسيين)‬ ‫جوولَةى نةكردو كاس َيتةكةشى ِرانةطرت‪ ،‬دةنطى‬ ‫ليوا ئةمحةد ئةنوةر ب َيدةنطيى هؤلَةكةى شكاند‪:‬‬ ‫وةآلمى ثرسيارةكةت نةدامةوة (عاطف بك)‪ ،‬ئةمة‬ ‫ك َيية؟‬ ‫عاطف احلسيين وةآلم��ى داي��ةوة‪ :‬نايناسم!!‬ ‫يةك َيكة ل��ةدان��ي��ش��ت��وان��ى ب��الَ��ةخ��ان��ةك��ةو هيض‬ ‫ثةيوةندييةكى بة ِر َيكخستنى ئيخوانةوة نية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ل��ةث��ال (ع��اط��ف احل��س��ي�ني) دا ب��ووم ل��ةو‬ ‫ك��ات��ةدا ك��ة كاس َيتى ظيديؤيةكةى وةستاند‪،‬‬ ‫دةنطى دةرطاوانةكةيشى طو َيضكةمانى ث ِركرد‪:‬‬ ‫«دانيشتنةكة هةلَطريا»‪ ،‬كة ئةم وتةية نيشانةى‬ ‫ئاشكراكردنى البردنى دانيشتنةكة بوو‪ .‬يةك َيك‬ ‫لةثار َيزةرةكان دةستى لةسةر شامن داو وتى‪:‬‬ ‫دكتؤر بةديع دةيةو َيت قسةت لةطةلَدا بكات‪.‬‬

‫ِرؤي��ش��ت��م ب��ؤ ق��ةف��ةزةك��ة‪ ،‬ك��ةومت��ة ِروانينى‬ ‫ِروخسارةكانى ناوةوةى‪ ،‬نةمتوانى بةوردى سيماى‬ ‫ئةوانة جيابكةمةوة كة لةناوةوة بوون‪ ،‬تةلة ض ِرة‬ ‫ت َيكئاآلوةكان ِر َيطربوون لةبةش َيكى زؤر لةبينني‪،‬‬ ‫لةهةمانكاتدا هةمان ئةو شيشانة ئاستةنطى بينينى‬ ‫ئةوانةى ناو قةفةزةكةش ب��وون‪ ،‬نةياندةتوانى‬ ‫ئةوانةى دةرةوةى قةفةزةكة ببينن‪ ،‬دةستم‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫لةسةر شانى (عاطف عواد)دا‪ ،‬كة لةو كاتةدا‬ ‫برايان َيكدا قسةى دةكرد كة بؤم جيانةدةكرانةوة‪،‬‬ ‫كة ورديش بوومةوة‪ ،‬بينيم دكتؤر حمةمةد بةديعء‬ ‫َ‬ ‫لةثال (عاطف)دا‬ ‫موختار نوح بوون‪ ،‬ب َيدةنطانة‬ ‫وةستام تا قسةكةى تةواوكرد‪ ،‬دواى سةالمكردمن‪،‬‬ ‫دكتؤر بةديع ل َييثرسيم‪ :‬ئةوة كـآ بوو ئةو كةسةى‬ ‫س��ةرؤك��ى دادط��ا ثرسيارى لـآ ك��رد؟ يةك َيكة‬ ‫لةئيخوان؟‬ ‫بةضثةوة ومت‪ :‬بةلَـآ عةمر بةلبيسيية‪.‬‬ ‫بةديع‪ :‬سوثاس بؤ خوا ئةفسةرةكة نةيناسى‬ ‫ئةطةر نا ئةويشيان دةستطريدةكرد‪ ،‬خودا ِرزطارى‬ ‫كردو ضاوو ىَ‬ ‫دل كو َيركردن‪.‬‬ ‫من‪ :‬سوثاس بؤ خوا دكتؤر‪ ،‬خوا ِرزطاريان‬ ‫دةكات‪.‬‬ ‫بةديع‪ :‬براكانت لةبةندخيانةدا هةمويان تؤيان‬ ‫خ��ؤش��دةو َي��تء دوع��ات ب��ؤ دةك��ةن‪ ،‬دةخ��وازن‬

‫دةس��ت بةهؤكارةوة بطر َيتء ب َيئوم َيد نةب َيت‬ ‫طةر ئةجنامةكان نةيةنةدى‪ ،‬ضونكة ئ َيمة تةنيا‬ ‫كاركردمنان لةسةرة‪.‬‬ ‫من‪ :‬ب َيطومان دكتؤر طيان‪ ،‬ئ َيمة قوتابى تؤين‪.‬‬ ‫بةديع‪ :‬ئاطادارى كارو فةرمانى ئةو ليذنةيةم‬ ‫كة بةسةرؤكايةتى تؤ ث َيكهات‪ ،‬ئ َيمة متمانةمان‬ ‫بة بةر َيوةبةردنى شة ِرةكة هةية كة لةاليةن تؤوة‬ ‫بة ِر َيوةدةبر َيت‪ ،‬ئةو ثالنةت خو َيندؤتةوة كة بؤم‬ ‫نارديت؟‬ ‫من‪ :‬بةلَـآ خو َيندومةتةوة‪.‬‬ ‫بةديع‪ :‬ت َييدا سوربوم لةسةر ئةوةى بةبراكانت‬ ‫لةمةكتةب ئريشاد َبل َيم‪ ،‬ئةوة كار َيكى باشة كة‬ ‫ئاطادارى تواناو ل َيهاتنةكانت بوون‪ ،‬خوا يارب َيت‬ ‫تؤ دةتوانيت كةيسةكةمان بةرةو ناوضة طةل َيكى‬ ‫ئةمني بازث َيبدةيت‪.‬‬ ‫من‪ :‬دكتؤر طيان خوا سةركةوتومان بكات‪.‬‬ ‫بةديع‪ :‬من لةبةندخيانةدا بةث َيى توانا يارمةتيت‬ ‫دةدةم‪ ،‬ناردومشة بؤ براكانت لةمةكتةبى ئريشاد‪،‬‬ ‫كة وتار َيك بةناوى حاجى مستةفا مةشهورةوة‬ ‫بنوسن‪ ،‬لة ِرؤذنامةى (الشعب) دا بآلوى بكةنةوة‪،‬‬ ‫سةبارةت بةسةردانى بةيروت لةاليةن سةرؤك‬ ‫موبارةكةوةو ثشتيوانيكردنى بؤ بيرَ وتء (ئيميل‬ ‫حل��ود) دواى دةستدر َيذيية ئيسرائيليةكان بؤ‬

‫هةوال لةئاسايشى َ‬ ‫َ‬ ‫دةولةتةوة‬ ‫سيخو ِرى نو َيى ئيخوانيى‬ ‫بةسةركردةكانى ئيخوان دةطةيةن َيت‪ ،‬لةهةمانكاتيشدا لةوانةوة‬ ‫بؤ دةزطاى ئاسايشى َ‬ ‫دةولةتى دةطو َيزنةوة‬

‫سةرى‪.‬‬ ‫عاتيف عةواد خؤى هةلَقورتاندو وتى‪ :‬خؤزطة‬ ‫دكتؤر ث َيتدةطوتن باش بينوسن‪ ،‬خوا ر َيزت لـآ‬ ‫بطر َيت‪ ،‬دةترسم جو َين بةلوبنان يان ئيميل حلود‬ ‫بدةنء ث َيى َبلينَ شيعة يان دةرةزيية‪.‬‬ ‫دكتؤر بةديع بزةيةكى ك��ردو وت��ى‪ :‬ن��ا‪ ،‬من‬ ‫داوامل َيكردون بةباشى ستايشى موبارةك بكةن‪،‬‬ ‫ئةمة هةل َيكة بؤمان بؤ ئةوةى بيسةمل َينني ئ َيمة‬ ‫لةث َيناو ئؤثؤزسيؤنبووندا ئؤثؤزسيؤن نني‪.‬‬ ‫عاتيف ع��ةواد‪ :‬ئةمةية قسةكة دكتؤر‪ ،‬خوا‬ ‫ِر َي��زدارت بكات‪ ،‬ث َيويستة هيضطةرانةبني‪ ،‬ئ َيمة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةلَة ناكؤك دةب�ينء لةسةر دروستييش‬ ‫ِر َيكدةكةوين‪.‬‬ ‫بةديع ب��ةالى مندا ئ��او ِرى داي��ةوةو دةيطوت‪:‬‬ ‫من لةبةشى ثيشةوةراندا داوام ل َيكردون‪ ،‬كة‬ ‫(عمرو البلبيسي) بكةن بة ِراسثيرَ دراو َيك لةبةشى‬ ‫ثيشةوةراندا بؤ ئةوةى ئامادةب َيت لةطةلَتانداو‪،‬‬ ‫خواستةكانتان يةكسةر بطةيةن َيتة مةكتةبى‬ ‫ئريشادو ِرابةر‪.‬‬ ‫سةرساميةكةمم ش��اردةوة‪ ،‬بةآلم بة ِرةخنةوة‬ ‫طومت‪ :‬عمرو عبداالله البلبيسي‪ ،‬دكتؤر!!طواية‬ ‫كةسى ديكة نية؟‬ ‫بةديع بةقةناعةتةوة وةآلم��ي��داي��ةوة‪ :‬عمرو‬ ‫ضيةتى س��ةروةت؟! برايةكى باشةو لةسةرجةم‬ ‫ضاالكيةكانى ث��ي��ش��ةوةران��دا ئةزمونى زؤرة‪،‬‬ ‫ثاشانيش ئةو هاوشاريى تؤية‪ ،‬لةم ِرؤوة خؤتى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ِر َيكبخة‪.‬‬ ‫بةناضارى ِرازيبووم‪ :‬دكتؤر طيان بةسةرضاو‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل عمرو البلبيسي‬ ‫بةدلمَ دا هات كة مامةلَة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل دةك��ةم‪ ،‬بةآلم هةموو‬ ‫دةك��ةمء تةنسيقى‬ ‫بؤ ل (‪)4-3-2‬‬

‫‪2‬‬

‫ذمارة (‪ )2‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬ ‫وةرةق��ةك��امن��ى ب��ؤ كةشفناكةم‪ ،‬دوات��ر (عمرو‬ ‫عبداالله البلبيسي) بوو بةيةك َيك لةطةورة ثياوانى‬ ‫بةشى ثيشةوةرانى ئيخوان‪ ،‬بةآلم دواى شؤ ِرش‬ ‫طؤشةطريبوو‪ ،‬دوور لةشو َينى ب � ِري��ارو‪ ،‬ق��ةدةر‬ ‫وابوو لةث َيشانطاى كت َيبدا توشى بووم‪ ،‬سكاآلى‬ ‫لةئيخوانء ستةمكردنيان كرد ل َيى)‪ ،‬ئةوةندة بةسة‬ ‫كة ذيامنان ل َيوانل َيوة بووة لةسيخو ِر‪ ،‬سيخو ِران َيك‬ ‫ِراث��ؤرت بؤ سةركردةكانى ئيخوان دةنوسن‪،‬‬ ‫سيخو ِران َيك ِراث��ؤرت بؤ دةزط��اك��ان��ى ئاسايش‬ ‫دةنوسن‪ ،‬هةند َيكجاريش سيخور بةر ىَ‬ ‫ؤل دووفاقيانة‬ ‫ِ ِ‬ ‫هةلَدةست َيت‪ ،‬بةو ش َيوةيةنا كة لةدةزطاكانى‬ ‫هةوالَطريدا هةية‪ ،‬بةلَكو بةش َيوةيةكى نوآ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫هةوال بةسةركردةكانى‬ ‫سيخو ِرى نو َيى ئيخوانيى‬ ‫ئيخوان دةطةيةن َيت‪ ،‬لةهةمانكاتيشدا لةوانةوة‬ ‫ب��ؤ دةزط��اى ئاسايشى دةولَ��ةت‪ .‬شؤكى ئةو‬ ‫كةسة ضةند بةئازاردةب َيت كة بؤى دةردةكةو َيت‬ ‫يةك َيك لةكةسة نزيكةكانى جاسوسيى بةسةرةوة‬ ‫دةك��ات!! ئاخ لةزةمةنى سيخو ِران‪ ،‬لةهةموو‬ ‫سةردةم َيكدا ضريؤكةكةى يةهوزاى ئةسخريوتى‬ ‫دوبارةدةب َيتةوة‪ .‬لةهةموو زةمةن َيكدا هاو ِرآ غةدر‬ ‫لةهاور َييةكةى دةك��اتء بؤ ئةو سندوقة ئالَتونة‬ ‫دة ِروان َيت كة دةستى دةكةو َيت‪ِ .‬رةنطة بةراستى‬ ‫ئالَتونةكةى دةستبكةو َيت‪ ،‬بةآلم بةدلَنياييةوة‬ ‫خؤى لةدةستدةدات‪ ،‬خؤى بةسوك دةبين َيت‪،‬‬ ‫ب��ةآلم ءةك هةموو مرؤظ َيكى نةخؤش‪ ،‬م��اددةى‬ ‫ب َيهؤشكةر بةكاردةه َين َيت بؤ ئةوةى ويذدانى خؤى‬ ‫ونبكات‪ ،‬هةتا قةبارةى خيانةتةكةش طةورةترب َيت‬ ‫جورعةكانى ب َيهؤشكةرةكة زياتر دةبن‪ .‬لة ِراستيدا‬ ‫من ل َييان تو ِرةنيم‪ ،‬بةزةييم ث َيياندا د َيتةوة‪.‬‬ ‫دةزامن ناتوانن لةئاو َينةدا بؤ خؤيان ب ِروانن‪ .‬هيض‬ ‫يةك َيكيان لةتوانايدا نية لةبةردةم كو ِرةكةيدا‬ ‫سةربةرزبكاتةوة‪ ،‬لةكات َيكدا كة ِر َينمايى دةكاتء‬ ‫ئ��ةو ئةزمونانةى حيكمةتى بؤ باسدةكات كة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫لةئايندةى ذيانيدا دةيثار َيزن‪ ،‬ضؤن قسة‬ ‫ئةو كو ِرةيدا دةكات كة لةسةرةتاى الو َيتيدايةو‬ ‫ِرةوشتى ت َيدا دةض َين َيت‪ ،‬لةكات َيكدا لةبةرانبةر‬ ‫تؤز َيك ثارةدا خؤى هةموو ِرةوشت َيكى لةدةستداوة‪،‬‬ ‫كة وةك هةموو شت َيكى ديكةى دنيا لةناودةض َيت‪،‬‬ ‫دةزانيت؟ ِرةنطة ئةو هاور َيية سيخو ِرة ثةنات بؤ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كو ِرةكةيدا بدو َييتء‬ ‫ب َين َيتء داوات لـ َيبكات‬ ‫لةو الدانة بيطة ِر َينيتةوة كة خةريكة توشى بب َيت!!‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫بةخؤشحالَييةوة دانيشنت بةدواى دانيشتندا‬ ‫ئةم كو ِرة ب َيدةرةتانةدا بةسةر دةبةيت‪ ،‬طةر ئةو‬ ‫دانيشتنانةش كؤتاييان هات‪ ،‬باوكة هاور َييةكةى‬ ‫كة بةسيخو ِر بةسةرتةوة دايانناوة‪ ،‬هةولَدةدات‬ ‫خؤيت لــآ نزيك بكاتةوة بؤ ئةوةى زانيارى ل َيتةوة‬ ‫دةستبكةو َيت كة دةب َيتة مايةى بةرزكردنةوةى‬ ‫ق��ةدرى ئةو الى ئةو اليةنة ئةمنيةى كردويةتى‬ ‫بةسيخو ِر بةسةرتةوة‪ ،‬ث َيي واي��ة تؤ نازانيت‪،‬‬ ‫نازانيت كة لةيةكةمني ساتةكانيةوة دةستةكةى‬ ‫كةشفبوة‪ ،‬ه َيند ساويلكةية وةك كت َيب َيكى‬ ‫ك��راوةى ل َيهاتووة‪ ،‬هةميشة سيخو ِرى طةمذة‬ ‫دةستكةشفكراو دةم َين َيتةوة‪ ،‬وةه��اش طومان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةشدا‬ ‫دةبات كة لةهةموان زيرةكرتة‪.‬‬ ‫من ئ��ةوةم ث َيدةطوت كة مب ويستاية بطات‪ ،‬من‬ ‫لةجةنطدا بووم‪ ،‬براكانيشم لةبةندخيانةدا‪ .‬بةخؤمم‬ ‫دةطوت‪ :‬ياخوا هةر نةم َينم طةر سةرياننةخةم‪ ،‬با‬ ‫ئةو سيخو ِرانة بقؤزمةوة‪ ،‬هةند َيكيان ئيخوان بوونء‬ ‫َ‬ ‫كؤمةل‪ ،‬بةآلم هةمويان‬ ‫ئةوانى ديكةش لةدةرةوةى‬ ‫مةكشوف ب��وون‪ ،‬خةريك بوو لة ِروخسارى هةر‬ ‫يةك َيكياندا وشةى (سيخو ِر) خبو َينمةوة‪.‬‬ ‫ئةمانة تةنيا ماناى ئةبسرتاكت ياخود وشةى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫طشتى نني‪ ،‬بةلَكو ذيان َيكن ت َييدا ذياومء‬ ‫كارةكتةرةكانيدا مامةلَةم ك��ردووة‪ .‬سكم ث َييان‬ ‫دةس��وت��ا‪ ،‬بةزةييم ب��ةخ � َي��زانء مندالَةكانيان‬ ‫دةهاتةوة‪ .‬سولةميانيان ت َيدا بوو‪ ،‬ب َيطومان ئةم‬ ‫سولةميانة ناوى راستةقينةى نية‪ ،‬لةو سؤنطةيةوة‬ ‫ك��ة ئاماجنى م��ن ئ��اب� ِروب��ردن��ى ئةمانة ياخود‬ ‫تةشهريكردن ث َييان نية‪ ،‬بةلَكو ئامانج دةرخستنى‬ ‫ئ��ةم نةخؤشيةية ك��ة ل��ةه��ةن��اوى ب��زوت��ن��ةوةى‬ ‫ئيسالميدا تةشةنةى كردووة‪ ،‬يان َبل َيى لةناوةندى‬ ‫كؤمةلَطةى ميسريدا كة دةس��ةآلت��ى ئاسايش‬ ‫ت َييدا بةه َيزبوة‪ ،‬سولةميان نزيك بوو ل َيمةوة‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫هاوةل بوو‪ ،‬لةهةمانكاتدا لةئيخوانيشةوة‬ ‫بةلَكو‬ ‫لمَ‬ ‫نزيكبوو‪ .‬لةهة ةت َيكى ئاسايشدا دةستطريكرا‪،‬‬ ‫زؤر سةرسام ب��ووم‪ ،‬سولةميان لةناو تاكةكانى‬ ‫ئيخواندا نةبوو‪ ،‬شت َيكيش نية ئاسايش نةيزان َيت!‬ ‫نيشانةى س��ةرس��و ِرم��امن خستة س��ةر ب� ِري��ارى‬ ‫دةستطريكردنى‪ ،‬بةآلم لةطةلَيدا وةستاوم‪ِ ،‬رؤيشتم‬ ‫بؤ ل َيكؤلَينةوةكانى ج َيطر َيتى (حتقيقات النيابة)‪،‬‬ ‫وةك بةرطريكار ئامادةبووم‪ ،‬لةل َيكؤلَينةوةكةدا‬ ‫بينيم ثرسيارةكانى وةكيلى نيابة ِرؤتينىء ِروكةش‬ ‫بوونء تةنيا بةج َيطةياندنى ئةرك بون‪ .‬لةكؤتاييشدا‬ ‫سولةميان بؤ م��اوةى ثانزة ِرؤذ بؤ ل َيكؤلَينةوة‬ ‫بةندكرا‪ .‬كةسوكارةكةشى ثؤشاكى سثييان بؤ‬ ‫ئامادةكرد كة زيندانيان وةك يةدةط دةيثؤشن‪،‬‬ ‫ئيرت زانيم كة هةند َيك لةئةفسةرانى ئةمنى دةولَةت‬ ‫مالَةكةيان ثشكنيوةو كؤمثيوتةرةكةيان بردووة‪،‬‬ ‫ب��ةآلم لةكاتى ثشكنينى مامةلَةكةدا لةو ثة ِرى‬ ‫ئةدةبء ِر َيزدابون‪ ،‬تةنانةت بةثشكنين َيكى ِروالَةتي‬

‫ئةم هاو ِر َييةت زياتر لةجاران لةئيخوان نزيك‬ ‫دةب َيتةوةو دةب َيتة بةرطريكارو خو َينطةرم بؤيان‪،‬‬ ‫بةش َيوةيةكى زي��اد ِرةوان��ة‪ .‬دواى دوو هةفتة‪،‬‬ ‫ئيخوانى ناوضةى خؤرهةآلتى قاهرية بةربانط َيكيان‬ ‫لةيةك َيك لةميواخنانةكانى ميسرى نو َيدا سازكرد‪،‬‬ ‫سولةميانيش يةك َيك بوو لةبانطه َيشتكراوان‪ .‬سةير‬ ‫ل��ةوةدا بوو (الرائد اس�لام)‪ ،‬بةرثرسى ئاسايشى‬ ‫دةولَةت لةناوضةى خؤرهةآلتى قاهريةدا‪ ،‬بؤ ئةم‬ ‫بةربانطة ئةويش بانطه َيشت كرابو‪ ،‬دواى ئةوة‬ ‫سولةميان بةردةوام سيخو ِريى بةسةرةوة دةكردم‪،‬‬ ‫منيش خؤم ط َيلدةكرد‪:‬‬ ‫ليس الغيب بسيد يف قومه‬ ‫لكن سيد قومه املتغابي‬ ‫واتة‪ :‬طةمذة لةناو قةومةكةيةيدا سةرؤك نية‪،‬‬ ‫بةلَكو سةرؤكى قةوم ئةو كةسةية كة خؤى لةط َيلى‬ ‫دةدات‪.‬‬ ‫ضريؤكى سولةميان بةيادةوةرميدا هاتء ضوو‪،‬‬ ‫لةكات َيكدا كةمن ضاوة ِر َيى سةرةى خؤمم دةكرد بؤ‬ ‫دةرضوون لةدادطا‪ ،‬بةسةرة بة (مايكرؤثاسةكان)‬ ‫دةضووينةدةرةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫دواى ئ��ةوةى ل��ةب��ال��ةخ��ان��ةى دادط��اك��ة‬ ‫َ‬ ‫ل��ةط��ةل ئ��ةمح��ةد ِرةب��ي��ع��دا‬ ‫ض��ووي��ن��ةدةرةوة‪،‬‬ ‫لةئوتؤمبيلدا بؤ م��اوةى كاتذميرَ َيك دانيشتم‪،‬‬ ‫باسى ئةوةمان دةك��رد كة ِروي��دا‪ ،‬بةمةبةستى‬ ‫تاقيكردنةوةى فرياسةتةكةى ث َيموت‪ :‬ث َيم واية‬ ‫مةسةلةكة ِرونة‪.‬‬ ‫ب َيئوم َيدانة ث َيكةنى‪ :‬ئاخ‪ ،‬بةداخةوة!‬ ‫بةردةوام بوومء ومت‪ :‬ماقوولَة (عاطف احلسيين)‬ ‫بةو شكؤيةى كةسوكاريةوة نةزان َيت (عمرو عبداالله‬ ‫البلبيسي) ك َيية؟ (عمرو) ئةندامى ديارى بةشى‬ ‫ثيشةوةران‪ ،‬كة (كردن بةبريكارييةك (توكيل) َيكى‬ ‫بؤ ثارتى ن َيوةند (احلزب الوسط) نوسىء دواتر‬ ‫ك َيشايةوة!!‬ ‫َ‬ ‫ئةمحةد بةبزةيةكى طالتةجا ِرانةوة وتى‪ :‬د َي ِر َيكت‬ ‫لةشيعرةكة بؤ زياددةكةم‪ ،‬ئةو (عمرو)يةى زياد‬ ‫لةجار َيك (عاطف احلسيين) بؤ ل َيكؤلَينةوة لةطةلَيدا‬ ‫لةضاالكيةكانى بةشى سةنديكاكاراندا بانطه َيشتى‬ ‫كردبوو!!‬ ‫ومت‪ :‬كةواتة ئةو بوو بةهةوالَدانةكة هةستا؟‬ ‫ئةمحةد ِرةبيع‪ِ :‬رةنطة بةتةنيا ئةو نةبوب َيت‪،‬‬ ‫ضؤلةكةكان لةئامسانى ئيخواندا دةجريو َينن‪.‬‬ ‫ث َيم طوت‪ :‬طومانت لةكةسانى ديكة هةية؟‬ ‫ئةمحةد ِرةبيع‪ :‬ئايا دةزانيت كة (ئيسماعيل‬ ‫َ‬ ‫ىَ‬ ‫لةطةل‬ ‫هةوال ديدارةكة دةزان��آء دةبواية‬ ‫بكري)‬ ‫موختار نوحء خالد بةدةوى‪ ،‬بةئوتؤمبيلةكةيةوة‬

‫َ‬ ‫سةريهةلدابو‪ ،‬جؤر َيكيان لةناو‬ ‫لةناو ئيخواندا‪ ،‬ضةند جؤر َيك سيخو ِر‬ ‫ئيخوانةوة سيخو ِريان بؤ دةزطاى ئاسايش دةكرد‪ ،‬هةبو لةن َيو ئاسايشةوة‬ ‫ئيشى بؤ ئيخوان دةكرد‪ ،‬هةبوو لة هةردو سةرةوة دةخيوارد‬ ‫و ثؤزشته َينانةوة وازيان ه َيناوة‪.‬‬ ‫دواى ئةوة ِرؤذان��ة دةض��ووم بؤ الى لةزيندانى‬ ‫ك َي َلطةيةكى سةوز بؤ (طرة) بؤ دلَنيابوون ل َيىء‬ ‫ئةء (سةردان)انةى ثآ بطةيةمن كة كةسوكارةكةى‬ ‫بةنيازن بؤى‪.‬‬ ‫دواى تةواوبونى م��اوةى يةكةمى بةندييةكة‪،‬‬ ‫بؤ ئةوةى خبر َيتة ب��ةردةم ج َيطر َيتى ئاسايشى‬ ‫دةولَةت (نيابة امن الدولة) بؤ ب ِرياردان سةبارةت‬ ‫بةوةى كة ماوةى بةنديةكةى در َيذبكر َيتةوة يان‬ ‫ئازادبكر َيت‪ ،‬لةكاتى بةرطريكردمندا ل َيى‪ ،‬سةرجنمدا‬ ‫مَ‬ ‫لةطةل نية‪ ،‬وةك ئةوةى‬ ‫كة وةكيلى ج َيطر َيتى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةرطيز طو َيى ل َيم نةب َيت‪ ،‬بةلكو وةك بل َييت‬ ‫نةزان َيت ثار َيزةر َيكى لةثالَدا دانيشتووة و بةرطرى‬ ‫لةتؤمةتبار َيكى بةندكراودةكات‪ ،‬كاغةز َيكى بةوردى‬ ‫دةخو َيندةوة كة لةسةرةوةى الى ِراستى درومشى‬ ‫ثشكنةرانى ئاسايشى دةولَةتى لةسةر بوو‪ ،‬دةم‬ ‫ويست بزامن ضى لةسةر ئةم كاغةزة نوسراوة‪،‬‬ ‫فزوليةتةكةم ىَ‬ ‫ثال ث َيوةنام تا ئةو ِرادةي��ةى كة‬ ‫نةمدةتوانى بةرى ث َيبطرم‪ ،‬لةسولةميامن ثرسى‪ ،‬كة‬ ‫لةكورسيةكةى بةرانبةرمء بةردةم وةكيلى نيابة‬ ‫دانيشتبوو‪ :‬ث َينوست ث َيية؟ دةمةو َيت نامةيةك‬ ‫بؤ داواكارى طشتى بنوسم‪ ،‬سولةميان ث َيى طومت‪:‬‬ ‫نا ث َيم نية‪ ،‬خؤم دا بةسةر نوسينطةكةى وةكيلى‬ ‫داواكارى طشتى بة ِرةقىء توندييةكى الد َييانةوة‪،‬‬ ‫بةبيانووى هةلَطرتنى ث َينوس َيك لةبةردةمى‪ ،‬ث َيى‬ ‫زانىء بةسةرساميةوة وتى ضية مامؤستا؟ ئةوة‬ ‫ضى دةكةيت؟‬ ‫ب��ةوردى س��ةي��رى ئ��ةو ك��اغ��ةزةم دةك��رد كة‬

‫دةخيو َين َيتةوة‪ ،‬ث َيم وت‪ :‬ث َينوس ئةى قةنديل بةط‪،‬‬ ‫ث َينوسم دةو َيت‪ ..‬وةكيلى داواكارى طشتى وةآلمى‬ ‫دايةوة‪ ،‬لةكات َيكدا كة سةرساميةكةشى زيادبو بو‪:‬‬ ‫ث َينوسةكةت بةكاربه َينة مامؤستا‪.‬‬ ‫دانيشتنةكةى خؤم ِر َيككردةوة‪ ،‬دواى ئةوة ئةم‬ ‫طوزارشتةم خو َيندةوة (ناوبراو لةو رةطةزانةية كة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل دةزطاى ‪.)...‬‬ ‫هاوكارن‬ ‫بريكارى داواك��ارى طشتى وت��ى‪ :‬مامؤستا‬ ‫داواكاريةكانت ضني؟‬ ‫ئازادكردنى تؤمةتبارةكة بةو طرةنتيةى كة‬ ‫وةكيلى داواكارى طشتى ب ِريارى لةسةر دةدات‪.‬‬ ‫يةكسةر هةستاية س��ةرث��آء وت��ى‪ :‬بؤ ضةند‬ ‫سات َيكء ديمَ ةوة‪ ،‬مامؤستا ضاوة ِر َيم بكة‪.‬‬ ‫وةكيلى داواكارى طشتى كاغةزةكةى هةلَطرتو‬ ‫ل��ةذورى ل َيكؤلَينةوة ب��ردي��ة دةرةوة‪ ،‬منيش‬ ‫كةومتة دواي تا ب��زامن ضى دةك��ات‪ ،‬بينيم ِروى‬ ‫كردة نوسينطةى ثار َيزةرى طشتى داواكارييةكانى‬ ‫ئاسايشى دةولَةت‪ ،‬طة ِرامةوة بؤ ذورةكة‪ ،‬بزةيةكم‬ ‫ب��ة ِروى سولةمياندا كردو ث َيم طوت‪ :‬خوا يارب َيت‬ ‫ئازاددةكر َييت‪ ،‬سولةميان‪.‬‬ ‫سولةميان‪ :‬ث َيت واية؟‬ ‫جةختم كردةوة‪ :‬ئ َيستا دةبينيت‪.‬‬ ‫ب ِريارةكة دةرضو‪ ،‬سولةميان تاكة كةس َيك بوو‬ ‫كة ئازادكرا‪.‬‬ ‫دواى ئازادكردنى سولةميان‪( ،‬عاطف عواد)‬ ‫رب َيت‪،‬‬ ‫ب ِرياريدا لةئ َيمةو هةموو ئيخوانيةك داب ِ‬ ‫ثانزة ِرؤذى (ط��رة) ب��ةس ب��وو ب��ؤى‪ ،‬ب��ةآلم من‬ ‫ب��ة(ع��اط��ف)م وت‪ :‬ث� َي��ض��ةوان��ةك��ةى دةبينيت‪،‬‬

‫بةهيض جؤر َيك ِرةتكردنةوةى ئيخوان ماناى‬ ‫ِرةتكردنةوةى ئيسالم نية‬

‫ب ِرؤيشتاية‪ ،‬بةآلم لةدوايني ساتدا ثؤزشى ه َينايةوة‪،‬‬ ‫ءايل َيكردن ثةناببةنة بةر مامة مةمحودى شؤفيرَ ى‬ ‫تاكسى داماو‪ ،‬كة ثشكنةرانى ئاسايشى دةولَةت بؤ‬ ‫ضةند ِرؤذ َيك بةنديانكردبوو؟!‬ ‫َ‬ ‫من‪ :‬دةزامن‪ ،‬ئةم ِر َيبازةيان زؤر بةكارهيناوة‬ ‫(لةمدواييانةدا ثرسيارم لةحمةمةد حةبيب كرد‪:‬‬ ‫ئايا ئ َيوة دةزان��ن كة عةبدوملةوجود سيخو ِرى‬ ‫ئاسايشى دةولَةتة؟ وتى‪ :‬بةلَـآ‪ ،‬ئ َيمة ئةوةمان‬ ‫دةزانى‪ ،‬بةآلم هةند َيك لةبراكانت (لةئيخوانةكان)‬ ‫سوديان ل��ةم خؤفرؤشيةى وةردةط��رت‪ ،‬لةبةر‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫ئةوةى بةرذةوةندييةكانى دةه َيناية دىء‬ ‫ئاسايشدا ِر َي��ك��دةك��ةوت‪ ،‬ق��ةب��ارةى زيانةكانى‬ ‫سةبارةت بةهةلمَ ةتةكانى ئاسايش كةمدةكردةوة‪،‬‬ ‫واتة سودى ث َيدةطةياندن‪ ،‬لةبةر ئةوة سروشتى‬ ‫ب��ووة كة ثةناى بؤ ب��ةرن‪ ،‬هةتا لةكؤمةلَدا بوو‬ ‫بةسةنتةر َيكى بةه َيزى طةورة‪ ،‬بةلَكو لةدةولَةتدا‬ ‫بةطشتى ل��ةدواى ش��ؤ ِرش‪ ،‬ت��ا ِرادةي��ةك واي كرد‬ ‫لةئيخوانةكان ث َيطةيةكى بةرز بؤ يةك َيك لةكةسة‬ ‫نزيكةكانى لةدةولَةتدا دابينبكةن)‪.‬‬ ‫قسةكةم تةواوكردو هاو ِرايى خؤمم بؤ ئةمحةد‬ ‫دةردةب ِرى سةبارةت بةوةى كة وتى‪ :‬مام ئةمحةد‪،‬‬ ‫من خةريكة هةموو سيخو ِرةكان بناسم‪ ،‬سيمايان‬ ‫ديارو شو َينةوارى سيخو ِريى ث َيوةية‪ِ ،‬روخساريان‬ ‫بةدو دز َيوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئةمحةد رةبيع‪ :‬بةلـآ من لةطةلتم‪ ،‬بةآلم وريايى‬ ‫ث َيويستة‪ ،‬ئاطات لةخؤت ب َيت‪ ،‬تؤ دةزانيت كة‬ ‫هةند َيك لةئةندامانى ئيخوان ئةفسةرى ثشكنةرانى‬ ‫ث َيشونء ثةيوةنديى بةه َيزيان بةئاسايشةوة‬ ‫هةبووةو لة ِر َيطةى ثةيوةندييانةوة بةسةركردةكانى‬ ‫ئاسيشةوة لةميسر خزمةتى زؤر بةسةركردةكانى‬ ‫َ‬ ‫كؤمةل دةطةيةنن‪.‬‬ ‫من‪ :‬بيبةستةوةو ثشت بةخوا ببةستة‪.‬‬ ‫ئةمحةد رةبيع ث َيكةنىء وتى‪ :‬ئايا تؤش وةك‬ ‫حوسنى موبارةك دةكةيت؟ موبارةك جار َيكيان‬

‫لةوتار َيكيدا وتى «اعقلها وتوكل»‪( ،‬بيبةستةوةو‬ ‫ثشت بةخوا ببةستة) (ت َيبينى‪ :‬ئةم قسة مةبةست‬ ‫ث َيى ثشت بةستنة بةخودا بةبآ بةكاره َينانى‬ ‫ه��ؤك��ارى ث َيويستء ج��ؤر َي��ك لةفةرامؤشكردن‬ ‫دةطةيةن َيت‪ -‬وةرط� َِي�رَ ) ئاماذةى بؤ سةرى خؤى‬ ‫دةكرد‪ ،‬وةكئةوةى وا طومان بةر َيت كة مةبةست‬ ‫َ‬ ‫ئةقلةوة ب َيت ( ُع ْقل‪:‬‬ ‫لة(اعقلها) لةبةكاره َينانى‬ ‫بةماناى (بةستنةوة)و (ت َيطةيشنت)يش د َيت‪،‬‬ ‫لةوتةكةى ث َيشةوةدا مةبةست ث َيى (بةستنةوة)‬ ‫بوو ) وةرطيرَ ِ ‪.‬‬ ‫منيش ث َيكةنيم‪ ،‬ومت‪ :‬كةواتة (اربطها وتو ّكل)‪.‬‬ ‫(وةك دةبينني ليرَ ةدا (ربط)ى بةكاره َيناوة كة‬ ‫ماناى (بةستنةوة) دةطةيةن َيتء ئةو ئيشكالةو‬ ‫ت َيكةلَية الدةبات‪- ،‬وةرطيرَ ِ )‪.‬‬ ‫***‬ ‫دواى ئةوةى دانيشتنةكانى دادطاى سةربازى‬ ‫كؤتاييان هات‪ ،‬بةر لةوةى ب ِريارةكان دةربضن‪،‬‬ ‫لةكاتى سةردامندا بؤ موختار نوح لةبةندخيانةدا‪،‬‬ ‫دكتؤر حمةمةد ب��ةدي��ع‪-‬م بينى‪ ،‬كة لةشو َينى‬ ‫سةردانةكةدا دانيشتبوو ء ضةند كةسوكار َيكى‬ ‫خؤى لةطةلَدا بوو‪ ،‬سآلوم لـآ كردو سآلوى هةموامن‬ ‫ثآ راطةياند‪ ،‬بةطويمَ دا ضثاندى‪ :‬ب ِرؤ بؤ دادطاى‬ ‫سةربازىء لةب ِريارةكان دلَنياببة‪.‬‬ ‫لةداواكةى سةرسام مام‪ :‬ضؤن شتى ءا دةب َيت‬ ‫لةكات َيكدا كة ه َيشتا وادةى ب ِريارةكان نةهاتووة!!‬ ‫ب ِرؤو ثرسياربكة (ئةوةى ثرسياربكات سةرى‬ ‫ناسو ِرم َيت) سةروةتى برام‪ ..‬دواتر بةج َيي ه َيشتمء‬ ‫بؤ الى كةسوكارةكةى ِرؤيشت‪.‬‬ ‫داواكةى دكتؤر بةديعم بةجددى وةرنةطرتبوو‪،‬‬ ‫ب��ةآلم دواى ضةند ِرؤذ َي��ك ِرؤيشتم بؤ دادط��اى‬ ‫س��ةرب��ازى لة (احل��ي العاشر) لةشارى (نصر)‪،‬‬ ‫ب��ةدواى هةوالَدا دةط��ة ِرامء بيانوم دةه َينايةوة‬ ‫بةداواكردنى (كردنةوةى دةرطاى مورافةعة)‪ ،‬ضووم‬ ‫بؤ الى سكرتيرَ ى دانيشتنةكة‪ ،‬دؤسيةى داواكة‬ ‫(ملف الدعوى)م بةتةواوى لةبةردةميدا بةديكرد‪،‬‬ ‫كات َيكيش سةرم سو ِرماو ث َيموت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫داوا لةدةستى دادوةريداية‪ ،‬دةبيت دؤسيةكة‬ ‫الى دادوةرةكان ب َيت‪ ،‬الى تؤ ضى دةكات؟!‬ ‫وةك��ئ��ةوةى مةسةلةكة طرنطيةكى نةب َيت‬ ‫بةاليةوة‪ ،‬وتى‪ :‬ث َيت واية دادطا بةطو َيرةى دؤسية‬ ‫ب ِريار دةردةكات؟! تؤ ثياو َيكى باشيت‪.‬‬ ‫باشة باش‪ ،‬داواى كردنةوةى كةيسى مورافةعةم‬ ‫ث َييةو حةزدةكةم بيخةمة ِروو‪.‬‬ ‫ض��ؤن ح��ةز دةك��ةي��ت تةقدميى ب��ك��ة‪ ،‬ب��ةآلم‬ ‫‪ ..‬ض��اوةر َي��ى ب��ك��ة‪ ..‬عةميد حةسةنةين كة‬ ‫لةنوسينطةى داواك��ارى سةربازيية ث َيشرت ث َيى‬ ‫ومت كة تؤى دةو َيت‪ ،‬لةبةر ئةوة باشرت واية ئةم‬ ‫داوايةت ث َيشكةشى ئةو بكةيت‪ .‬ئاماذةم بؤ سنطم‬ ‫كردو دةمطوت‪ :‬منى دةو َيت‪ ،‬من !! وةهاى ثآ‬ ‫وتيت؟! ئةم عةميد حةسةنةينة ك َيية؟‬ ‫نايناسيت؟‬ ‫نا‪ ..‬هةرطيز‪.‬‬ ‫من تةنيا طةياندمن ل��ةس��ةرة‪ ،‬ب��ةزؤري��ى ئةو‬ ‫لةنوسينطةيةتى لةنهؤمى ث َينجةم‪ ،‬دةتوانيت‬ ‫ئ َيستا سةردانى بكةيت‪ ،‬داواكةت خبةيتة ِروو‪ ،‬وةرة‬ ‫لةطةلمَ دا من دةتطةيةمنة نوسينطةكةى‪.‬‬ ‫عةميد حةسةنةين بةتةنيا لةنوسينطةكةيدا‬ ‫دادةنيشتء كةضوومة ذوورةوة‪ِ ،‬رؤذنامةيةكى‬ ‫ِرؤذان��ةى دةخو َيندةوة‪ ،‬تةزب َيح َيكى بةدةستةوة‬ ‫ب��وو‪ ،‬نةك وةك تةزبيحةكانى تر كة دةيانطرين‬ ‫بةدةستةوة‪ ،‬بةلَكو زؤر طةورةء دةنكةكانى زؤر‬ ‫بوو‪ ،‬سةرسام بووم كة بةناوى خؤمةوة بانطى‬ ‫كردم‪ ،‬لةكات َيكدا كة ث َيشرت نةم بينيبوو‪.‬‬ ‫سآلو مامؤستا سةروةت‪ ،‬شكؤمةندبوين‪ ،‬فةرموو‬ ‫دانيشة‪.‬‬ ‫لةسةر كورسيةكةى بةرانبةر نوسينطةكةى‬ ‫دانيشتمء وةآلمم داي��ةوة‪ :‬سآلو بةر َيزم‪ ،‬مؤلَةمت‬ ‫دةدةي��ت داواى كردنةوةى بابى مورافةعة بكةم‬ ‫لةكةيسى سةنديكاكاراندا‪ ،‬هيواداريشم خبر َيتة‬ ‫بةردةم دةستةى ِر َيزدار بةر لةدانيشتنى دادوةرى؟‬ ‫ئا‪ ،‬ب َيطومان‪ ،‬داواكةت ب َينة‪.‬‬ ‫عةميد حةسةنةين داواكةى وةرطرتء دياريكردو‬ ‫داى بةسكرتيرَ ى دانيشتنةكة‪ ،‬داواى ل َيكرد بيدات‬ ‫بةسةرؤكى دادطا‪ ،‬لةثاشاندا فةرمانى ث َيكرد كة‬ ‫ب� ِروات‪ .‬منيش ويستم ب ِرؤم بةسوثاسكردنيةوة‪،‬‬ ‫عةميد زؤرى لـ َيكردم تاو َيك لةطةلَيدا دابنيشم‪ ،‬هةتا‬ ‫كووث َيك قاوةم بؤ داوا دةكات‪ ،‬دانيشتمء شةرميشم‬ ‫لة ِر َيزطرتنى دةكرد‪ ،‬ئةوةم بةدلَدا هات كة ئةوان‬ ‫لةداواكاريى طشتى سةربازى (النيابة العسكرية)‬ ‫دادةنيشنء هيض ناكةن‪ ،‬ئةم ثياوة ويستى كاتى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مندا بةر َيتةسةر‪.‬‬ ‫ب َيئيشى خؤى بةقسةكردن‬ ‫كةوتة جوآلندنى س��ةرى بةه َيواشى‪ ،‬دةنكى‬ ‫تةزب َيحةكةشى بةثةجنةكانى ب��ةدواى يةكرتدا‬ ‫دةجوآلند‪ ،‬يادى خواى لةذ َير ل َيوةوة دةكرد‪ ،‬بزةى‬ ‫تةقواى خستة سةر ل َيوىء طوتى‪ :‬ث َيمواية حةسةن‬ ‫بةننا سؤفى بووة؟‬ ‫َ‬ ‫لةطةل قسةكانيدا ِرؤيشتم‪ :‬بةلآَ لةتةريقةت َيكدا‬‫بوو بة (احلصافية) ناوزةددةكرا‪.‬‬ ‫بؤضى حةسةن بةننا لة ِر َيطا دروستةكةى اليدا؟‬‫‪-‬كام ِر َيطا؟!‬

‫ذمارة (‪ )2‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬ ‫ِر َيطاى باوة ِرى دروست‪ ،‬ئايا خوا ثةروةردطارى‬ ‫دلَ��ةك��ان نية‪ ،‬ه��ةر ئةويش ئاطادارنية بةسةر‬ ‫دلَ��ةك��امن��ان��ةوة؟ ئ��ةى لةكت َيبة ث�يرؤزةك��ةي��دا‬ ‫نافةرمو َيت‪َ « :‬و َل ْو َشا َء َربُّ َك آَ َل َمنَ َم ْن فيِ أْ َ‬ ‫ال ْر ِ‬ ‫ض ُكلُّ ُه ْم‬ ‫ْ‬ ‫جي ًعا َأ َف َأ ْن َت ُت ْك ِر ُه َّ‬ ‫اس َح َّتى َي ُكونُوا ُمؤ ِم ِن نَي»‬ ‫مَ ِ‬ ‫الن َ‬ ‫سورةتى (يونس) ئايةتى (‪)99‬؟‬ ‫واتة‪( :‬طةر خواى تؤ مةيلى بواية هةرضى لةسةر‬ ‫زةويداية هةموويان بةطشتى باوة ِريان دةه َينا‪ ،‬ئايا‬ ‫تؤ زؤر لةخةلَكى دةكةيت هةتا ببنة ب ِروادار)؟‪.‬‬ ‫بةلَـآ‪ ،‬بةآلم ئةمة ماناى ئةوة نية لةبانطةوازى‬‫خةلَكى بوةستني‪ ،‬ئ��ةوةت��ا ث َيغةمبةر (د‪.‬خ)‬ ‫دةفةرمو َيت‪« :‬بلغوا عين ولو آي��ة»‪( ،‬لةمنةوة‬ ‫بيطةيةنن تةنانةت طةر ئايةت َيكيش ب َيت)‪.‬‬ ‫بةلَـآ ئةمة طةياندنى زانستة‪ ،‬ث َيويستة‬‫هةركةس َيك كة ثشك َيكى لةزانست دةسكةوتب َيت‪،‬‬ ‫ث َيى هةلَبست َيت‪ ،‬تةنانةت طةر ئةو ثشكة ب ِرى يةك‬ ‫ئايةتيش ب َيت‪ ،‬بةآلم مامؤستا سةبارةت بةدلَةكان‪،‬‬ ‫خاوةنى ثةروةردطارى خؤياننء كةس ناتوان َيت‬ ‫دةسةآلتى بةسةرياندا هةب َيت‪ .‬بةخؤشةويستى بضنة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بكةن‪،‬‬ ‫الى خةلَكى‪ ،‬بةخؤشةويستى شة ِريان‬ ‫بةث َيوةو بةدانيشتنةوةو بةثالَكةوتوويى يادى خوا‬ ‫بكةن‪ ،‬بةآلم هةولَدانتان بؤ طةيشنت بةدةسةآلت‪،‬‬ ‫هيض شو َين َيك لةدلَتاندا بؤ خؤشةويستى ناه َي َل َيتةوة‪.‬‬ ‫بة ِر َيز لةر َيباز َيكى سؤفيطةريدايت؟‬‫بةلَــآ خوا هيدايةتتان ب��دات‪ ،‬دةزامن ئ َيوة‬‫نو َيذكردن لةمزطةوتانى ئةولياكانى خواو ئالوبةيتدا‬ ‫بةحةرامدةزانن‪.‬‬ ‫نا هةرطيز‪ ،‬من هةرطيز ئةمة حةرام ناكةم‪،‬‬‫بةلَكو زؤر بؤ ئةو مزطةوتانة دةضم‪ ،‬بؤ نو َيذكردنء‬ ‫بؤ زيارةتيش‪ ،‬ب��ةآلم برايان َيك هةن بةحةرامى‬ ‫دةزانن‪ ،‬لةم مةسةلةدا وةكو يةك نني‪.‬‬ ‫لةثاشاندا بو َيرييةك دايطرمتء ل َيم ثرسى‪ :‬هيض‬ ‫هةوالَ َيكت لةالنية سةبارةت بةب ِريارى كةيسى‬ ‫سةنديكاكاران؟ هيض ئاماذةيةك لةئارادا نية؟‬ ‫َ‬ ‫ه��ةوال نية‪،‬‬ ‫س��ةرى س��و ِران��دو وت��ى‪ :‬نا بةخوا‬ ‫ثةروةردطارمان خيرَ د َين َيتة ِرآ (ان شاء اهلل)‪.‬‬ ‫دةتوامن شت َيكت ثآ َبل َيم؟‬‫فةرموو!‬‫بةر َيزت ثياو َيكى زؤر باشيت‪ ،‬كةسايةتيةكيت‬‫شايستةى ِر َي��ز‪ ،‬خ��واش شايةتة كة بينيميت‬ ‫خؤمشويستيت‪.‬‬ ‫مامؤستا س��ةروةت طيانةكان س��ةرب��ازى‬‫ئامادةكراون‪ ،‬ئةم كاس َيتة وةك دياري لةمنةوة‬ ‫وةربطرة‪ ،‬هةند َيك لةقةسيدةى ئاينى ش َيخ ياسني‬ ‫تةهاميى ت َيداية‪ ،‬ث َيشرت بيستوتة؟‬ ‫بةلَـآ جار َيكيان بيستومة‪.‬‬‫ض� َي��ذ ل��ةم قةسيدانة وةردةط��ري��ت‪ ،‬ت َييدا‬‫ش َيخ س��رود بؤ ط��ةورةم ع��وم��ةرى ك��و ِرى فارض‬ ‫دةلَ َيت‪ ،‬هةروةها ضامةيةكى جوانيشى ت َيداية‬ ‫لةكاس َيتةكةداو بريتية لة(حق هواك)‪ ،‬بةتةنيا طو َيى‬ ‫لـآ بطرة‪ ،‬ئةمة ضامةيةكة خةلَوةتى خؤشدةو َيت‪.‬‬ ‫ذمارةى تةلةفونةكامنان طؤ ِرييةوة‪ ،‬ثةيوةندى‬ ‫م��نء عةميد حةسةنةين ب��ؤ م��اوةي��ةك��ى دورو‬ ‫در َيذ ب��ةردةوام بوو‪ ،‬تةنانةت دواى تةواوكردنى‬ ‫خزمةتيشى‪ ،‬ل��ةت��ؤم��ارك��ردن��ى لةسةنديكاى‬ ‫ثار َيزةراندا يارمةتيمدا‪ ،‬جار َيكيشيان لةطةلَيدا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةند َيك‬ ‫ِرؤيشتم بؤ دانيشتن َيكى زيكر‬ ‫لةهاوةآلنى لةتةريقةتةكةدا‪ ،‬هةروةها من ماوة‬ ‫ب��ةم��اوة ثةنام دةب��ردة ب��ةر ب��ةو ث َييةى بووة‬ ‫بةثار َيزةر‪ ،‬ئةويش لةتةواوكردنى هةند َيك كةيسى‬ ‫ثةيوةست بةوانةى ثار َيزةر دةطرنء تؤمةتبارن‬ ‫لةمةسةلةكانى (راكردن لةئةجنامدانى سةربازيى)‬ ‫يارمةتيم ب��دات‪ ،‬هةروةها هةند َيك جارى تريش‬ ‫ئامادةبونء (مرافعة)م لةمةسةلةطةىل سةربازيدا‬ ‫ث َيدةسثارد‪ ،‬لة ِراستيشدا بةباشى ئةجنامى دةدان‪.‬‬ ‫هةموو جار َيكيش كة دةمبينى‪ ،‬طفتوطؤيةكم‬ ‫سةبارةت بةر َيبازة سؤفيةكان دةك��ردةوة بؤ‬ ‫ئ��ةوةى زانياريم بة ِر َيطاكانىء ثياوةكانى زياتر‬ ‫ب َيت‪ِ ،‬رؤذ َيكيان عةميد حةسةنةين بوو بةيةك َيك‬ ‫لةطةورةترين موفاجةئات لةذيامندا‪.‬‬ ‫***‬ ‫َ‬ ‫هةميشة ه��او ِر َي��ك��ةم ل َيم دةث��رس�ي��ت‪ :‬ضيت‬ ‫دةستكةوتووة لةو هةوآلنةتدا كة بؤ طةيشنت‬ ‫بةهةقيقةت داوتة؟ ث َيمواية زؤر زةرةرمةندبويت‪.‬‬ ‫بةلآَ ه��او ِرآ‪ ،‬زيامن زؤر ك��ردوة‪ ،‬بؤ ئةوةى خؤمم‬ ‫دةستبكةو َيت‪.‬‬ ‫دةطة ِريمَ ةوة بؤ ئةو كاغةزانةم كة يادةوةرييةكامن‬ ‫ت َيدا تؤماركردون‪ ،‬بؤ ئ��ةوةى هةنطاو بةهةنطاو‬ ‫بةرةو دةرخستنى شتى شاراوة بتانبةم‪ .‬ه َيشتا‬ ‫ضريؤكةكةم دةستى ث َينةكردوة‪ ،‬حةكايةتةكة‬ ‫ىَ‬ ‫لةدل حةكايةتب َيذداية‪ ،‬ه َيمنء لةسةرخؤ‬ ‫ه َيشتا‬ ‫خؤى دةخاتة سةر كاغةز‪ .‬ئةوةتا من ضريؤكى‬ ‫ئيكارؤس دةخو َينمةوة كة ويستويةتى بطاتة‬ ‫حةقيقةت‪ ،‬كةوتة خو َيندنى سرودةكان‪-:‬‬ ‫من رام نبع النور حاك نسيجه‬ ‫حبال الـى أفاقه ثم ارتقى‬ ‫فتسلقوا صوب السماء ومشسها‬ ‫طني قد مسا فتسلقا‬ ‫فل ُر َّب ٍ‬ ‫واتة‪ :‬هةر كةس َيك كانياوى نورى بو َيت‪ ،‬دةست‬ ‫بة ِرستنى طوريس دةكات بؤ طةيشنت بةئاسؤكانىء‬

‫‪3‬‬

‫جةمال عةبدولناصر‪ ،‬ئةو سةركردةيةى كة لةسةردةمى ئةودا بة ِرةمسى ئيخوان قةدةغةكرا‬ ‫ىَ‬ ‫لةكؤمةل ئيخواندا دةم َيننةوة‪ ،‬ي��ان لةمةش‬ ‫دةض َيتةسةرةوة‪ ،‬دةى كةواتة بةرةو ئامسانء‬ ‫َ‬ ‫خؤرةكةى سةربكةون‪ ،‬ضونكة لةوانةية قو ِر َيك بةو الوة لةكؤمةل َيكى نه َينيدا كة نازان َيت ضؤن‬ ‫(ئاماذةية بؤ مرؤظ كة لةقو ِر دروستكراوة) بةرز مومارةسةى جياوازى لة ِرادةرب ِريندا بكات‪ ،‬بةلَكو‬ ‫بةتاوان َيكى طةورةى بزان َيت‪ ،‬ئةم كؤمةلَة نه َينية‬ ‫بب َيتةوةو بض َيتة سةرةوةو سةربكةو َيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ىَ‬ ‫واطومان دةبةم كة هةر كةس َيك هةول طةيشنت بريتية لةكؤمةلةى (س ِرينةوةى ئةقلةكان)‪.‬‬ ‫حمةمةد مونيبى ث��ار َي��زةر‪ ،‬سةنديكاكار َيكى‬ ‫بةحةقيقةت بدات ئيكارؤس َيكى نو َيية‪ ،‬كةواتة‬ ‫لةثشت هةموو ئةزموون َيكى دةولَةمةندى مرؤييةوة ن��اودارة‪ ،‬دواى ئةم ضريؤكة‪ ،‬دةب َيتة ئةندامى‬ ‫ئيكارؤس َيك هةية كة هةتا ذيان ماب َيت ئةويش ئةجنومةنى سةيديكاى ثار َيزةران‪ ،‬هاوثةميانيش‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئيخواندا‪ ،‬دواتر ئةندامى ئةجنومةنى طةل‪،‬‬ ‫نامر َيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئةميش هةر بةهاوثةميان لةطةل ئيخواندا‪ ،‬مونيب‬ ‫***‬ ‫َ‬ ‫كؤمةل شو َينى باوةشة وةك دايك‪ ،‬بةآلم دةب َيت خؤى لةضاالكية سياسية ناسريةكانةوة هةلَقورتاند‪،‬‬ ‫وةك دايك َيكى ث َيطةيشتوو ِرةفتاربكات‪ ،‬دايكى باش لةيةك َيك ل��ةو كةيسانةدا تؤمةتباردةب َيت كة‬ ‫خاوةن دايكايةتيةكى ب َيطةرد‪ .‬نيشتمان لة ِرؤلَةكانى ناسريةكانيان لةسةرةتاى هةشتاكاندا ثيَ دادطايى‬ ‫ب َيبةش ناكات‪ ،‬دةستيش بةسةر ب ِريارةكانياندا كرا‪ ،‬دواى دةرضوونيش لةزيندان‪ ،‬لةدامةزراندنى‬ ‫ناطر َيت‪ .‬ئيخوان زياتر ث َيويسيتان بةنيشتمانة‪ ،‬ثارتى (ال��ك��رام��ة) دا ب��ةش��دارب��و‪ ،‬ب��ووة يةك َيك‬ ‫ث َيويستيان بةوةستانة لةسةر زمينةى نيشتمان لة ِرةمزةكانى‪ .‬ثةيوةندى هاو ِر َييةتىء ِر َيز َيكى‬ ‫َ‬ ‫كؤمةل‪ .‬ئةوان ئةو ثة ِرى ئالَوطؤ ِرى ن َيوامنان بةوى بةستمةوة‪ .‬ئةو ثياو َيكى‬ ‫نةك لةسةر زةمينةى‬ ‫ث َيويستيان بةباوةشى نيشتمانة نةك باوةشى ِروناكبريو ِرةوشتجوان‪ ،‬بةباشى ئايدياى خؤى‬ ‫َ‬ ‫كؤمةل‪ .‬كة لة ِر َيبازى نيشتمانثةروةرى الياندا‪ ،‬دةخستة ِروو‪ ،‬لةث َيناويدا دةجةنطا‪ ،‬لةوانةشة‬ ‫ث َيويستة ِر َيطرييان لـ َيبكةين بؤ ئةوةى بطة ِر َينةوة سةرسام بن كة ث َيتان دةلَ َيم حمةمةد مونيب كليلي‬ ‫بؤ ِري��زى نيشتمان‪ .‬خؤم ئ��اوا بؤم دوا‪ ،‬ئاواش سةرةتا بوو‪.‬‬ ‫َ‬ ‫دواى ئ��ةو م��اوةى ذان��ى ل��ةداي��ك��ب��وون��ةم كة‬ ‫لةطةل حمةمةد مونيبدا دوام‪ ،‬حمةمةد مونيب‬ ‫َ‬ ‫ىَ‬ ‫ك َيية؟ كةواتة طوآ لةضريؤكى ئةو ء من بطرن‪ ،‬بةدةرضومن لةكؤمةل لةسال ‪ 2002‬دا كؤتاييهات‪ ،‬كة‬ ‫ئةو ضريؤكةى ث��ةردةى لةسةر بةش َيك لةنه َينية بة بةلَطةنامةيةكى نو َيم دانا بؤ لةدايكبوونى خؤم‪،‬‬ ‫ىَ‬ ‫كؤمةل ئيخوان الدا‪ ،‬تؤ َبلـآ بةثلةى سوربوم لةسةر ضاوث َيكةوتنى زؤربةى ِرةمزةكانى‬ ‫شاراوةكانى‬ ‫يةكةم ثةردةى لةسةر سايكؤلؤذياى ئةوانة الدا كة بزاظى نيشتماثةروةرى لةميسرداو قسةكردن‬ ‫بةدر َيذايى تةمةنى خؤيان بةديلى (ذ َير تةوقيف) لةطةلَيانداو طو َي خَ‬ ‫هةلسنت بؤيان‪ .‬ئةو كةسةى‬

‫طريؤدةى كة ِريى جوزئي بوو ب َيت‪ ،‬بةجؤر َيك كة‬ ‫تةنيا لةيةك ئاراستةوة ببيست َيت‪ ،‬تامةزرؤى‬ ‫كؤى دةنطى سةرجةم ئا ِراستةكان دةب َيت‪ ،‬دواى‬ ‫ئةوةى طو َيضكةكانى ب��ة ِروى دنيادا دةكر َينةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مامؤستا حمةمةد مونيبدا‬ ‫كات َيكيش قةدةر‬ ‫كؤيكردينةوة‪ ،‬طفتوطؤيةكى دوور در َيذ لةن َيوامناندا‪،‬‬ ‫سةبارةت بةئةزمونى ناسريىء ئةزمونى ئيخوانيى‪،‬‬ ‫دةستى ث َيكرد‪.‬‬ ‫بةمونيبم وت‪ :‬ماوةيةكى دورو در َيذة من لةدؤخى‬ ‫ث َيداضوونةوةى فيكريدا سةبارةت بةئيخوانء بزاظى‬ ‫ئيسالمىء ئةولةوياتء ت َيطةيشتنياندا دةذي��م‪،‬‬ ‫ث َيشمواية لةميانى ئةو ث َيداضونةوةو خو َيندنةوة‬ ‫هةمة ِرةنطانةدا قؤناغ َيك ضومةتة ث َيشةوة‪،‬‬ ‫دةبينيت ئ َيستا من لةسةر زةمينةيةك دةوةستم‬ ‫جيا لةزةمينةى ئيخوان‪.‬‬ ‫مونيب سةرسامانة وةآلم��ى داي��ةوة‪ :‬ئافةرين‬ ‫هاو ِرآ‪ ،‬ئ َيمة لةثارتى (الكرامة)دا وةهاين‪ ،‬وةك‬ ‫تؤمان ك��ردووة‪ِ ،‬رةنطة ئ��اط��ادارى ل َيدوانةكانى‬ ‫حةمدين سةباحى بيت سةبارةت بةديدى ئةو بؤ‬ ‫ئةزمونى ناسريى‪ِ ،‬رةخنةطرتنى لةوةى ثةيوةستة‬ ‫بةخالَة نيطةتيظةكانى ماوةى ناسرييةوة سةبارةت‬ ‫بةئازادييةكان‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ياسر فةحتيى ثار َيزةر دانيشتم‬ ‫ومت‪ :‬من‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةو ماوانةى ثيشوودا‪ ،‬بيطومان تؤ ئاشنايت ثيى‪،‬‬ ‫كة ئةو هاور َييةكى ئازيزةو باوكيشى لةهاوةلَة‬ ‫خؤشةويستةكانى طيامنة‪ .‬طفتوطؤطةل َيكى كراوة‬ ‫لةن َيوامناندا طوزةرا‪ ،‬بريتى بوون لة ِرةشةباى زةينى‪.‬‬

‫وةك دةزانيت ياسر لةسةركردة ناسرييةكانة‪ ،‬بةآلم‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫بريكردنةوةى لةليرباليزمةوة نزيكرتة‪.‬‬ ‫يةكرتدا ضةند ثرسيار َيكى طرنطمان وروذاند‪ ،‬لةوانة‬ ‫بؤ منونة من ه��ةوادارى شةثؤل َيكى ئيسالميم‪،‬‬ ‫ئيخوان موسلمينيش بةدياريكراوى‪ ،‬دةبواية من‬ ‫بانطخوازمبء خةلَكى بؤ بةرنامةى خؤم بانطه َيشت‬ ‫بكةم‪ ،‬دوات��ر ب ِريارمدا بضمة هةلَبذاردنةكانةوةو‬ ‫بةخةلَكيم وت‪ :‬هةلمَ بذ َيرن ضونكة ضارةسةر هةر‬ ‫ئيسالمة‪ ،‬تؤ لةطةلمَ دايت حمةمةد؟‬ ‫حمةمةد مونيب‪ :‬ب َيطومان لةطةلَتدام‪.‬‬ ‫بةردةوام بوومء ومت‪ :‬كةس َيكى ديكةش هةية خؤى‬ ‫كانديدكردوةو بةخةلَكى وتووة‪ :‬هةلمَ بذ َيرن ضونكة‬ ‫من خاوةنى ئةزمونء تواناو ل َيهاتووييم‪ .‬زؤرينةى‬ ‫خةلَكى ليرَ ةدا بةث َيى سروشتة ئايندارانةكةيان‪،‬‬ ‫دةنط بؤ خاوةنى درومشى (ئيسالم ضارةسةرة)‬ ‫دةدةن‪ ،‬لةبةر ئةوةى لةزةينى ئةواندا وةك ئيسالم‬ ‫خؤى دةبينر َيت‪ ،‬ك َيشةكةش ئةمة نية‪ ،‬ئةمة‬ ‫كار َيكى سادةو ئاسايية‪ ،‬بةآلم دةبآ هةستى ئةو‬ ‫كةسة ضؤن ب َيت كة خاوةنى درومش��ى (ئيسالم‬ ‫ضارةسةرة) هةلَدةبذ َير َيت‪ ،‬لةبةرانبةر ئةو كةسةدا‬ ‫كة دذى خاوةنى ئةم درومشة خؤى كانديد كردوة‪.‬‬ ‫حمةمةد مونيب‪ :‬ب َيطومان ماناكة ِرونة‪.‬‬ ‫بةردةوام بووم‪ :‬كار َيكى سروشتية كة هةستى‬ ‫ن َيطةتيظ دزة بكةنة وي��ذدان��ى دةن��ط��دةرةوة‬ ‫لةدذى ئةو كةسةى لةدذى (ئيسالم ضارةسةرة)‬ ‫خ��ؤى ك��ان��دي��دك��ردووة‪ ،‬بةدلَنياييةوة ب��ةدذى‬ ‫ئيسالم دايدةن َيت‪ ،‬وا نية؟! بابةت َيكى ديكة‬ ‫بةمنونة وةربطرة‪ :‬من خةلَكى بؤ بةرنامةى خؤم‬ ‫َ‬ ‫لةطةل من بن‪ ،‬ضونكة‬ ‫بانطدةكةم‪ ،‬ث َيتان دةلَ َيم‪:‬‬ ‫من ناوةجنطري َيكى ميان ِرةوم (وسطي معتدل)‪ ،‬دواى‬ ‫ئةوةش كة هةلَبذاردن هات‪ِ ،‬رو بؤ اليةكى ديكة‬ ‫ءةربطيرَ ِ مء ث َييان َبل َيم‪ :‬من خاوةنى هةقم بةآلم‬ ‫ئ َيوة خاوةنى هيض نني‪ .‬هةلَبذاردن دوذمنايةتىء‬ ‫كينة دةن َيتةوة‪ ،‬دةرون��ةك��ان ب��ة ِرقء تةحةدى‬ ‫بارطاوى دةكات‪ ،‬ضؤن بانطةوازى خةلَكى بكةمء‬ ‫دواتريش وةك دذ بةرانبةريان‪ ،‬ياخود لةئاست‬ ‫هةند َيكياندا بوةستم؟! هةلَبذاردن بةمرياتء بؤ‬ ‫ماوةو لقةكانيةوة دذى سروشتى بانطةوازء كارى‬ ‫بانطةوازانةية‪ ،‬يان دةب َيت بانطخوازمب يان ئةوةتا‬ ‫ببمة ِركابةرى خةلَك‪ ،‬ضونكة بانطخواز ِركابةريى‬ ‫كةس ناكات‪ ،‬بةلَكو بؤ ىَ‬ ‫دل خؤى ك َيشيان دةكات‪،‬‬ ‫ئةم طفتوطؤيانة ئاسؤطةىل نو َيى لةمةعريفةدا بؤ‬ ‫ءاآلكردين مامؤستا حمةمةد‪ ،‬هةروةها ِر َيباز َيكى‬ ‫بؤ خو َيندنةوةو هةلَسةنطاندن ل��ةال فةراهةم‬ ‫كردم‪ ،‬دواى ئةوة خؤم تةرخانكرد بؤ خو َيندنةوة‬ ‫لةسةرجةم اليةنةكانى مةعريفة‪ ،‬شتان َيكى زؤرم‬ ‫خستة َ‬ ‫ثال ثرؤذة فيكرييةكةمةوة‪ ،‬ئ َيستاش من‬ ‫هةند َيك بريؤكة دةنوسم سةبارةت بةو بريؤكانةى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫جياواز بووم لةطةلَياندا‪ ،‬بةهؤى ئةوانيشةوة‬ ‫ئيخوانيشدا جياوازبووم‪ِ ،‬راستيةكةشى ئةوةية من‬ ‫بؤ خؤميان دةنومسةوة‪.‬‬ ‫مونيب‪ :‬ئةى بؤ بآلويان ناكةيتةوة؟ منيش‬ ‫دةستم كرد بةنوسينةوةى بريؤكةطةل َيك سةبارةت‬ ‫بةئةزمونى ناسريىء مافء ئةركةكةى‪ ،‬كة ضةندين‬ ‫هةلَة ه��ةن ت َي َ‬ ‫كةل بةئةزمونى ناسريى ب��وون‪،‬‬ ‫ث َيشم واي��ة سودمةندب َيت بؤ نيشتمان كة هةر‬ ‫يةك َيك لةئ َيمة ئةزمونء ِروانينى خؤى سةبارةت‬ ‫بةطروثةكةىء ئةركء مافةكةى بنوس َيتةوة‪ .‬ث َيم‬ ‫واية نوسينطةل َيكى زؤر سودمةنددةبن‪.‬‬ ‫ِرةزام��ةن��دان��ة ومت‪ :‬بةخوا شت َيكى باشة‪ ،‬من‬ ‫ئامادةم بؤ بآلوكردنةوة‪ ،‬ضونكة ث َيويستة ئةم جؤرة‬ ‫ل َيكؤلَينةوة ِرةخنةييانة بطةن بةخةلَكى‪ ،‬باشرتيش‬ ‫واية كة بةيةكةوة بآلويان بكةينةوة‪ ،‬خؤزطة تؤ‬ ‫وتارةكانت سةبارةت بة ِرةخنةطرتن لةئةزمونى‬ ‫ناسريى (التجربة الناصرية) دةنوسى‪ ،‬ث َيمواية‬ ‫زؤر َيك لة ِرؤذنامةكان ث َيشوازى لةبآلوكرنةوةيان‬ ‫دةكةن‪.‬‬ ‫مونيب‪ :‬دةستدةكةم بةنوسني‪ ،‬بةث َيشنيازى تؤ‬ ‫لةض شو َين َيكدا بآلويان بكةينةوة؟‬ ‫َ‬ ‫لةطةل زؤر َيك لة ِرؤذنامةكاندا بةردةوامم‪،‬‬ ‫ومت‪ :‬من‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ِرؤذنامةى (صوت االمة)دا لةسةر‬ ‫دةشتوامن‬ ‫ئةمة ِر َيكبكةوم‪.‬‬ ‫مونيب‪ :‬ب��اواب� َي��ت‪ ،‬بنوسة‪ ،‬منيش دواى تؤ‬ ‫دةنوسم‪.‬‬ ‫ضةند ِرؤذ َيك خؤم بؤ نوسني تةرخانكرد‪ ،‬هةتا سآ‬ ‫وتار هاتنة بةرهةم‪ ،‬لةوكاتةدا ثوختةى ئايدياكانى‬ ‫خؤمم ت َيدا باسكردبوون‪ ،‬هةروةها لةو كاتةدا ه َيشتا‬ ‫لةسةر زةمينى ئيخوانةوة هةر نزيكبووم‪ ،‬زؤر ل َييان‬ ‫دوور نةكةوتبوومةوة‪ ،‬لةبةر ئةوة وتارةكان بريتى‬ ‫بوون لة»بريؤكةء ِرازةكانى يةك َيك لةو ئيخوانانةى‬ ‫ئامؤذطارى كؤمةلَةكة دةك��ةن»‪ ،‬بريؤكةكانى‬ ‫وت��ارةك��ان دةرب��ارةى ئ��ةوة ب��وون كة بانطةواز‬ ‫يةكةمني ئةولةوياتى كؤمةلَةكة ب َيت‪ ،‬لةثاشاندا‬ ‫خؤم بؤ هةند َيك هةلَةى سايكؤلؤذى تةرخانكرد‬ ‫كة دزةي��ان كردؤتة ناوتاكةكانى كؤمةلَةكةوة‪،‬‬ ‫بةهؤى دوركةوتنةوةمان لة(بةرنامةى بانطةواز)‪،‬‬ ‫لةم هةآلنةش كة بةنةخؤشيم دانابوون‪ ،‬نةخؤشى‬ ‫خؤبةزلزاننيء‪ ،‬فيزكردن بةزؤر َيتيةوة‪ ،‬زةمكردنى‬ ‫هةموو ئةو كةسانةى لةدةرةوةى كؤمةلَةكةن‪ ،‬وةك‬ ‫َبل َييت موسولمَ ان نةبن‪ِ ،‬روانينيش بؤ مةسيحيةكان‬

‫ذمارة (‪ )2‬دوشةممة ‪2013/10/7‬‬ ‫وةك نيوة هاوآلتى‪ ،‬لةسةرو ئةمةشةوة سةركؤنةى‬ ‫سيستمى تايبةت (النظام اخلاص)و فيكرةكةيم كرد‬ ‫كة لةكؤمةلَةكةدا تةشةنةى سةندبوو‪ .‬دواى ئةوةش‬ ‫كة نوسيمء بريؤكةكانى خؤمم طةياند ءتارةكامن برد‬ ‫ىَ‬ ‫هاوةل ئيخوانيم لةخؤشةويستة نزيكةكامن‬ ‫بؤ دوو‬ ‫لةناوضةى زةيتون‪ ،‬يةكةميان يةك َيكة لةئيخوانة‬ ‫طةورةكانء ناوى (حمةمةد بةدراوى)ية‪ ،‬خاوةنى‬ ‫م َيذوويةكى طةورةية لةكؤمةلَدا‪ ،‬بةآلم هةلَطرى‬ ‫ىَ‬ ‫ل��ةدل خؤيدا لةبةرانبةر‬ ‫زؤر َي��ك لة ِرةخنة ب��وو‬ ‫ِر َيكخستنى ئيخوان لةسةردةمى نو َييدا‪ ،‬دواى‬ ‫ئةوةى كةوتة دةستى قوتبيةكان‪ .‬براى دوةميش‬ ‫يةك َيكة لةزاناكانى ئيخوان لةخاوةنانى كاريطةرى‬ ‫زؤر لةسةرخةلَكى طشتى‪ ،‬ناويشى (جابر حةمدى)‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةل دةطرت‪،‬‬ ‫ية‪ ،‬ئةميش هةر ِرةخنةى زؤر‬ ‫َ‬ ‫ب��ةآلم ِرةخنةكانى ل��ةب��ةردةم خةلكيدا ئاشكرا‬ ‫نةدةكرد‪ ،‬بةقسةكردن لةطةلمَ اندا سةبارةت بةو‬ ‫ىَ‬ ‫كؤمةل ت َيكةوتووة وازى دةه َينا‪.‬‬ ‫ضالَة قوولَةى‬ ‫ث َيمواية لةم دو برايةوة زؤر فيرَ بوومء ه َيشتا هةر‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫قةرزارباريامن‪ ،‬طةرضى ِرؤذطارو ِرووداوةكان‬ ‫ش َيخ جابر حةمدى لةيةكرتى دور خستينةوة‪ ،‬ئةم‬ ‫دوو برا تا ئ َيستاش خاوةنى شو َين َيكى طةورةن‬ ‫لةدلمَ دا‪ ،‬لةوانةية هةند َيك نه َينى تايبةتى بدرك َينم‬ ‫طةر باسى يةك َيك لةم دوو براية بكةم كة ش َيخ‬ ‫ىَ‬ ‫لةسال ‪2000‬دا خوا حةجى بؤ نوسيم‪ ،‬لةم‬ ‫جابرة‪ ،‬كة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫طةشتى حةجةمدا لةطةل كؤمةلة كةسان َيكى زؤردا‬ ‫بووم كة هيض حاجيةكيامن ت َيدا نةدةناسى‪ ،‬لة(منى)‬ ‫دا لةناخى دلمَ ةوة لةخوا ثا ِرامةوة كة لةساتى نزادا‬ ‫ىَ‬ ‫هاوةل كةس َيك خؤمشبو َيت‪ .‬دلَنيابة‬ ‫خوا مبكاتة‬ ‫تؤ لةحةجدا نزاكانت طريادةبن‪ ،‬وا طومامن دةبرد‬ ‫دةف ِرمء لةسةر دوو ثآ نا ِرؤم‪ ،‬بةهؤى بةه َيزى ئةو‬ ‫حالَةتة سؤزاوية نورانيةوة كة دةورى دابوم‪.‬‬ ‫(سبحان اهلل)‪ ،‬من نزاكةم تةواو نةكرد كةش َيخ‬ ‫جابرم لةبةردةمى خؤمدا بينى‪ ،‬كة موفاجةئة‬ ‫بوو بؤم‪ ،‬ضونكة نةمدةزانى ئةو لةمسالَدا حةج‬ ‫دةكات!!‬ ‫دةرب��ارةى جةوهةرى نه َينيةكامن بةقسةكردن‬ ‫زؤر س��ةرق� مَ‬ ‫�ال ك��ردن‪ ،‬ب��ةآلم قسةكردمن ل�َي�رَ ةدا‬ ‫مةبةستى خؤى هةية‪ ،‬حةكايةتةكةم خاوةنى‬ ‫دةاللةتة‪ .‬كات َيك ءتارةكامن خستة ب��ةردةم دوو‬ ‫هاو ِر َي خاوةن فةزلَةكة لةسةرم كة ئةو وتارانةى‬ ‫سةبارةت بةبريؤكة ِرةخنةييةكانى خؤم لةئيخوان‬ ‫نوسيبوومن‪ ،‬زؤر ث َيشوازييان لــ َيكرد‪ ،‬لةهةند َيك‬ ‫لةماناكانياندا مشتوم ِريان لةطةلَدا كردم‪ ،‬ش َيخ‬ ‫جابريش هةند َيك لةبريؤكةكانى خ��ؤى خستة‬ ‫ثالَيان‪ .‬لةهةمان دانيشتنيشدا حمةمةد بةدراوى‬ ‫ىَ‬ ‫لةكةنال (اجلزيرة)‬ ‫ئةوةى ث َيشنيازكرد كة بوار َيكم‬ ‫َ‬ ‫دا بؤبكاتةوة‪ -‬لةو كاتةدا تاكة كةنال بوو‪ -‬بؤ‬ ‫بةشداريكردن لةبةرنامةيةكدا سةبارةت بةئيخوانء‬ ‫بؤضوونى هةند َيك لةداب ِراوانء دةرك��راوان ت َييدا‪،‬‬ ‫دةربارةى دوايني بةرنامةى فيكريشى‪.‬‬ ‫ئ َيستا كة ‪ 10‬ىَ‬ ‫سال تةواو بةسةر ئةم ديدارةدا‬ ‫ت َيثةريوة‪ ،‬مَ‬ ‫دل ئارامدةب َيتةوة كة بري لةكاريطةريى‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫قسة باشةكانيان بؤ سةر دةرونء ئةقلم دةكةمةوة‪:‬‬ ‫ئ َيمة ِرةخنةمان لةث َيناو ِرةخنة خؤيدا ناو َيت‪،‬‬ ‫طةر بتوامن لةضاكسازى بةو الوة شت َيكى ديكةم‬ ‫اس َت َط ْع ُت « بةر لةو‬ ‫ناو َيت «إ ِْن ُأرِي ُد ِإلاَّ إْ ِ‬ ‫ال ْصلاَ َح َما ْ‬ ‫لمَ‬ ‫ديدارة ضةند شت َيك لةد دا هةبون كة ويذدانيان‬ ‫بريندار دةكردم‪ ،‬ضؤن ِرةخنةيان ل َيبطرم؟! ئايا‬ ‫ئةمة خيانةت نية لةث َيناوى ذي��ان��دا؟! هةستم‬ ‫بةنا ِرةحةتى دةك��رد ل��ةوةى لةاليةن كؤمةلَةوة‬ ‫ِروبة ِروى ِرةخنةى ئاشكرا دةمبةوة‪ ،‬بةآلم طفتوطؤ‬

‫د‪ .‬حمةمةد ئةلبةديع رابةرى ئ َيستاى ئيخوان‬ ‫بوارطةل َيكى لةن َيوامناندا كردةوة كة ث َيشرت هةستم‬ ‫َ‬ ‫لةطةل يةكرتدا‬ ‫ثآ نةكردبوو‪ ،‬لةكات َيكدا قسةمان‬ ‫ىَ‬ ‫دةكرد‪ ،‬وةك َبل َييت هةر يةك َيكمان قسة بؤ دل خؤى‬ ‫ىَ‬ ‫كؤمةل ئيخوان خؤى ث َيشكةشى‬ ‫بكاتء دةمانوت‪:‬‬ ‫جةماوةر دةكات بةو ث َييةى ضارةسةرى ئيسالمى‬ ‫لةسةر شانى خؤى هةلَطرتووة‪ ،‬هةروةك خؤشى بؤ‬ ‫هةموان بةو ش َيوةية تةرحدةكات كة ئايديكانى‪،‬‬ ‫بةلَكو بوونى بةطشتى‪ ،‬تاكة ِر َيطاى ِرزطاريى‬ ‫نةتةوة ب َيت‪ .‬لةسةروى ئةوةشةوة ئةو لةسةنديكاو‬ ‫يانةو يةك َيتيةكانى قوتابيانء ثارلةماندا واخؤى‬ ‫دةخاتة ِروو بةو ث َييةى خاوةنء سةرثةرشتيارى‬ ‫ضارةسةرى ئيسالميية لةبةر ئةوة طةر ئيخوان‬ ‫َبلينَ ‪ :‬ئ َيمة سورينء ب ِريار دةدةين بةهةموو وشةو‬ ‫ثيت َيكى جةختل َيكردن‪ ،‬كات َيك دةطةينة دةسةآلت‬ ‫كة دادطةرى لةكؤمةلَطاكةماندا بةرثابكةين‪ ..‬ئايا‬ ‫لةو كاتةدا مافى ئةوةمان نية سةيرى خؤيانء‬ ‫حالَيان بكةين‪ ،‬تا ئ��ةوة ببينني كة ئايا ئةوان‬ ‫بة ِراستى ب ِروايان بةدادطةرى هةية؟ ئايا لةن َيوان‬ ‫خؤياندا ثيادةى دةك��ةن؟! دي��ارة ئ��ةوةى هيض‬ ‫شكنةبات ناشيبةخش َيت (فاقد الشيء اليعطيه) ‪..‬‬ ‫وةك دةلَينَ ‪ :‬ئةوةى خاوةنى شت نةب َيت خيرَ ناكات‪..‬‬ ‫كةواتة ط��ةر خواروخ َيضيمان لةدامةزراندنى‬ ‫دادط��ةرى ل َيبةديكردن‪ ،‬ك��ة ئ��ةوان داواك��ارى‬ ‫دادطةرين‪ ،‬ئايا مافى خؤمان ناب َيت بةئاشكراو‬ ‫لةبةر ضاوى خةلَك لةم خواروخ َيضية ئاطاداريان‬ ‫بكةينةوةو داواى ج َيبةج َيكردنى ئةوةيان لـ َيبكةين‬ ‫كة لةث َيناويدا هةولَدةدةن؟!‬ ‫طةر َ‬ ‫بشلينَ ‪ :‬كات َيك دةسةآلت دةطرينةدةست‪،‬‬ ‫ِر َي��زى بؤضوونى ئةوى دى دةطرينء سنطمان بؤ‬ ‫كةسانى ناكؤك ئاوةآلدةب َيت‪ ..‬ئايا مافى خؤمان نية‬ ‫ئاماذة بؤ ئةو نةنطيانة بكةين كة تووشى شانةكانى‬ ‫ضاالكىء كارةكانيان بووة‪ ،‬سةبارةت بة ِر َيزنةطرتن‬ ‫لة ِراى ئةوى دىء تةنطةتاوبوون بةكةسانى جياوازو‬ ‫ناكؤك‪ ،‬دةنطمان بةرزبكةينةوةو طو َيضكةكانى‬ ‫لـآ ث ِربكةين‪ ،‬بؤ ئاطاداركردنةوةيان لةمةترسى‬ ‫َ‬ ‫ضيكلدانةى ِر َيكخسنت لةبةرانبةر‬ ‫بضووكبونةوةى‬ ‫بؤضوونى جياوازدا؟! مافى خؤمانة بزانني ‪ ..‬مافى‬ ‫خؤمشانة ضاود َيريى ئيخوان بكةين‪ ،‬ئيدى لةوان‬ ‫بني يان نا‪ ،‬ئةطةر كةموكو ِرييةك ياخود الرييةك‬ ‫‪ ..‬يان دوو فاقييةكمان بينى دةبينة خاوةنى ماف‬ ‫لةئاطاداركردنةوةء ورياكردنةوة‪.‬‬ ‫زةم��ةن��ى ش��اردن��ةوةى شتةكان بةسةرضو‪،‬‬ ‫مادامةكى ِرؤذ َي��ك لة ِرؤذان ئيخوان خاوةنى‬ ‫هةل دةبن‪ ،‬ئةوا لة ئ َيستاوة ئةركى ضاود َيرىء‬

‫‪4‬‬

‫رةخنة د َيتة سةرشامنان‪ ،‬بةلَكو طةر ببينني ىَ‬ ‫حال‬ ‫ِ‬ ‫ئيخوان لةناخياندا جياوازة لةديوى دةرةكييان‪،‬‬ ‫ئ��ةوةش ب��ةدى بكةين كة طوتارة ئاشكراكةيان‬ ‫جياوازو ناكؤكة بةمومارةسةى ِراستةقينةيان‪،‬‬ ‫ئ��ةوا ل��ةو ك��ات��ةدا م��اف��ى ِرةت��ك��ردن��ةوةي��امن��ان‬ ‫دةب َيت‪ ،‬لةئاطاداركردنةوةى خةلَكى لةمةترسى‬ ‫ر َيبازةكةيان‪ .‬با ئ��ةوةش بزانيت هاو ِر َيى ئازيز‬ ‫–حمةمةد ب��ةدراوى ث َيى ومت‪ -‬كة بةهيض جؤر َيك‬ ‫ِرةتكردنةوةى ئيخوان ماناى ِرةتكردنةوةى ئيسالم‬ ‫نية‪ ،‬ب َيطومان ئ َيمة ئيسالممان قةبوولَة‪ ،‬بةآلم‬ ‫قةبوولَكردنى ئيخوان مةسةلةيةكة مايةى سةرجنة‬ ‫طةر ب َيتء ِروالَةتيان جياوازب َيت لةجةوهةريان‪.‬‬ ‫ش َيخ جابر حةمدى بةردةوام بوو‪ :‬لةبةر ئةوة‬ ‫هاو ِر َيكةم ئةوة ك َيية دةتوانآ ضاود َير َيى ِرةفتارى‬ ‫حةرةكيانةى ئيخوان بكاتء ِرادةى ئاو َيتةبوونيان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةدا كة ئ َيمةى بؤ بانطدةكةن؟‬ ‫بزان َيت‬ ‫َ‬ ‫ئةو كةسة منء تؤو خةلكانى ترن لةوانةى ضوونةتة‬ ‫َ‬ ‫ثال كؤمةلَةكة‪ ،‬ياخود ئةوانةى لةناويدابوون‪ ،‬يان‬ ‫ئةوانةى ه َيشتا ت َييدان‪ ،‬ياخود ئةوانة بةدر َيذايى‬ ‫م َيذووةكةى نةضونةتة ن��اوي��ةوة‪ ..‬طومانيشت‬ ‫وانةب َيت كة ئةم واجبة لة ِرووى فيقهييةوة بةمةرج‬ ‫ىَ‬ ‫كؤمةل‬ ‫دانراوة بؤ بةرذةوةنديى كؤمةلَةكة واتة‬ ‫ئيخوان‪ ،‬بةلَكو لة ِروى فيقهييةوة بؤ بةرذةوةندى‬ ‫موسولمَ انان مةرجة‪ ،‬هاور َييةكةم‪ ..‬لةبةر ئةوة من‬ ‫ضاود َيريى ِرةفتارى ئيخوان دةك��ةمء ِرةخنةيان‬ ‫لـ َيدةطرم تا بة طة ِرانةوة بؤ ِر َيطاى دروست ناضاريان‬ ‫دةك��ةم‪ ..‬ه��ةروةه��ا بؤ ئ��ةوةى موسولمَ انانيش‬ ‫ئاطاداربكةمةوة بؤ ئةوةى بةسةرجةم تاكةكانيةوة‬ ‫ىَ‬ ‫كؤمةل‬ ‫بنب بةضاود َير بةسةر كؤمةلَةكةوة‪ ،‬ياخود‬ ‫ديكةوة‪.‬‬ ‫ل��ةم ِروان��ط��ةي��ةوة ئ َيمة بوينة خ��اوةن مافى‬ ‫ِرةخنةطرتن لةحزبى دةسةآلتء لة ِروبة ِروبونةوةى‬ ‫هةلَةكانيدا‪ ،‬هةر ليرَ ةشةوة مافى ِرةخنةطرتنمان‬ ‫هةية لةثارتى وةف��دو ثارتى ناسرييشء ثارتى‬ ‫(التجمع)ء ثارتةكانى تريشء قةوارة سياسيةكانى‬ ‫ديكةش كة ئاماجنيان ث َيشكةشكردنى خؤيانة‬ ‫بةئاماجنى طةيشنت ب��ةدةس��ةآلت‪ ،‬ئ َيمة هيض‬ ‫فةزلَ َيكمان نية بةسةر ثارتةكانى ترو كؤمةلَةكانى‬ ‫تردا سةبارةت بةم مةسةلةية‪.‬‬ ‫ِروم كردة حمةمةد حةسةنةين بةدراوىء داواى‬ ‫زياترم لـ َيدةكرد‪ ،‬دةمويست ش َيوةى بةلَطاندنى‬ ‫ئةو بؤ مافى ِرةخنةطرتن ببيستم‪ :‬قسةكةى ش َيخ‬ ‫جابرى برام باشة‪ ،‬زؤر باشة‪ ،‬من بؤ ئةم فيكرة‬ ‫جوانة دةستخؤشى ل� َي��دةك��ةم‪ ،‬ب��ةآلم هةند َيك‬

‫لةخةلَكى دةلَينَ ئامؤذطاريكردن بةئاشكرا مايةى‬ ‫ئاب ِروبردنة (النصيحة يف العلن فضيحة)‪ ،‬بؤضونى‬ ‫تؤ ضية؟ ئايا من ئاب ِروى كؤمةلَةكة نابةم كات َيك‬ ‫بةئاشكرا ِرةخنةيان ل َيدةطرم؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةدراوى وتى‪ ،‬بةقسةكردن َيكى وةها وةك بلييت‬ ‫تؤث َيكم خستب َيتة تةقةكردن كة زؤر بةخيرَ ايى‬ ‫طوللة تؤثةكانى بهاو َيذ َيت‪ :‬زؤربةى نةوةكانى ئ َيمة‬ ‫ِرؤلَةكانى بزاظى ئيسالمى لةسةردةمى نو َييدا –‬ ‫دةلَ َيم زؤربةمان بؤ ئةوةى نةكةومة هةمواندن َيكةوة‬ ‫و بابةتيبوومن لـآ بسةن َيتةوة‪ِ -‬رةخنة لةستةمى‬ ‫ِرذيمَ ة فةرمان ِرةواكان دةطرينء لة ِرةتكردنةوةى‬ ‫بؤضوونى ئةوانى تر لةاليةن ئةوانةوة‪ ،‬دواتريش‬ ‫دةكةوينة ن��او هةمان ئ��ةو ه��ةآلن��ةوة كة ئ َيمة‬ ‫ِرةخنةيان دةك��ةي��ن‪ ...‬س��ةب��ارةت ب��ةوةش كة‬ ‫بزاظى ئيسالمى بةطشتى ئيسالمى وةك ئاينء‬ ‫دةولَةتء عةقيدةو شةريعةت دةو َيت‪ ..‬دةيةو َيت‬ ‫بةيداخةكةى بةرزبكاتةوة‪ ،‬ئةمانة قودسيةتى ثآ‬ ‫نابةخشنء لةهةلَة مةعسومى ناكةن‪ .‬خؤ ئةطةر‬ ‫لة هةلَةكانى ب َيدةنطبووين‪ ،‬لةترسى دروستكردنى‬ ‫تةطةرة بؤ (ئةوانةى ث َيشوازيان لةضارةسةرى‬ ‫ئيسالمى ك��ردوة)‪ ،‬ئ��ةوا ئ َيمة ب��ةش��دارمي��ان‬ ‫لةبةردةوامي ث َيدانى هةلَةدا كردووة‪ .‬لةم ث َيناوةداو‬ ‫بؤ ئاطاداركردنةوةى ب َيئاطايانء فراوانكردنى تواناى‬ ‫ت َيطةيشتنى نةزاناندا‪ ،‬عومةرى سةردارمان ِرةزاى‬ ‫الي‬ ‫خواى لـ َيب َيت وتويةتى «رحم اهلل امرءاً اهدى ّ‬ ‫عيوبي»‪ ،‬وات��ة‪ِ :‬رةمح��ةت��ى خ��وا لةكةس َيك كة‬ ‫عةيبةكانى خؤمم بةديارى بؤ دةنيرَ َيت‪ ،‬عومةر‬ ‫تةنيا ئةو كاتة طةيشتة ئةو مرواريانةى دانايى‪،‬‬ ‫دواى ئةوةى لةم فةرمودةيةى ث َيغةمبةرى خوا‬ ‫(د‪.‬خ) ت َيطةيشت‪« :‬الدين النصيحة‪ .‬قلنا ملن‬ ‫يارسول اهلل‪ ..‬قال‪ :‬هلل ولرسوله والئمة املسلمني‬ ‫وعامتهم»‪.‬‬ ‫وات��ة ‪ :‬ئاين ئ��ام��ؤذط��اري��ي��ة‪ ،‬ومت��ان ب��ؤ كـآ‬ ‫ئ��ةى ث َيغةمبةرى خ��وا‪ ..‬ف��ةرم��وى‪ :‬ب��ؤ خ��واو‬ ‫ث َيغةمبةرةكةىء ث َيشةوايانى موسولمَ انانء‬ ‫هةمويان بةطشتى‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫سةروةتى برام با كةس فريوت نةداتء بيت بليت‬ ‫ث َيويستة ئامؤذطارى لةنه َينيدا ب َيت‪ ،‬ضونكة ئةوةى‬ ‫طرنطى بةكاروبارى موسولمَ انان بداتء بةبارودؤخء‬ ‫َ‬ ‫سةرقال ب َيت‪ ،‬بةطو َيرةى ر َيسا‬ ‫خةمةكانيانةوة‬ ‫ئسولَية دروستةكان (القواعد األصولية الصحية)‬ ‫ث َيويستة بةئاشكرا ئامؤذطارى بكةين‪ .‬بةدرواى‬ ‫بةخو َينطةرمييةوة ب��ةردةوام ب��وو‪ :‬سةرسامى‬ ‫دامدةطر َيت س��ةروةتء جابرى ب��رام سةبارةت‬

‫بزاظى ئيسالمى بةطشتى ئيسالمى وةك ئاينء َ‬ ‫دةولةتء عةقيدةو شةريعةت‬ ‫دةو َيت‪ ..‬دةيةو َيت بةيداخةكةى بةرزبكاتةوة‪ ،‬ئةمانة قودسيةتى ثآ‬ ‫َ‬ ‫لةهةلة مةعسومى ناكةن‬ ‫نابةخشنء‬

‫بةوانةى لةم مةسةلةية ب َيئاطان يان ِرةتيدةكةنةوة‪،‬‬ ‫لةكات َيكدا كة لةغيابى ِرةخنةى ئاشكرادا شةفافيةت‬ ‫وندةب َيت‪ ،‬لةوانةشة ئةم شاردنةوةية هةند َيك كةس‬ ‫بؤ ئاساييبوونةوةى هةلَةكانيان َ‬ ‫ثال ث َيوة بن َيت‪،‬‬ ‫ِرةخنةطرتن لةنه َينيدا لةشتة تايبةتيةكاندا دةب َيت‪،‬‬ ‫وةكئةوةى لةكاروبارى ذيانى تايبةتيدا ِرةخنة‬ ‫لةبراكةم بطرم يان ئامؤذطارى بكةم‪ ،‬بةآلم طةر‬ ‫ئامؤذطارى كؤمةلَ َيك يان حكومةت َيك يان حيزب َيك يان‬ ‫بزوتنةوةيةكمان كرد كة دذى بةرذةوةندييةكانى‬ ‫ئوممةت بوةست َيتةوة‪ ،‬ئ��ةوا ث َيويستة ئ َيمة‬ ‫بةئاشكراو لةبةرضاوى خةلَك ئامؤذطارييان بكةين‪،‬‬ ‫خؤرئاواش تةنيا بةمة ث َيشكةوتووة‪ ،‬هؤكارى‬ ‫دواكةوتنى ئ َيمةش تةنيا ب َيئاطاييمانة لةم ِراستية‪،‬‬ ‫لةبةر ئةوة فةرمان ِرةوايان لةالمان موقةدةسء‬ ‫دورن لةهةلَةو وشةى فةرمان ِرةوا يان سةرؤك‪ ،‬يان‬ ‫َ‬ ‫كؤمةل‪ ،‬بؤتة حيكمةت‪،‬‬ ‫سةركردة‪ ،‬يان ئةمريى‬ ‫ئاماذةكةشى بليمةتيية‪ ،‬ب��ةوةش��دا كة بزاظى‬ ‫ئيسالمى بةطشتى لةسةر س��ةرى ئةم ئوممةتة‬ ‫وةك ئامؤذطاريكةر ِراوةستاوةو بانطةوازى هةقء‬ ‫ِراستى ثيرَ ِ ادةطةيةن َيت‪ ،‬ث َيويستة منوونةمان لةسةر‬ ‫هاندانى تاكةكانى بؤ ِرةخنةطرتنء ث َيشوازيكردن‬ ‫لة ِرةخنةى ئةوانى دى بؤ به َين َيتةوة‪ ،‬تةنانةت طةر‬ ‫ئةو ِرةخنانة زؤر تونديش بوون‪ ،‬بةبآ ئةوةى ئةم‬ ‫ِرةخنانة بةجو َين دابن َيني‪.‬‬ ‫وشةكانى ه��ةردو براكة‪ ،‬جابرىء ب��ةدراوى‪،‬‬ ‫ئارامييان خستة دلمَ ةوةو طومانةكامنيان خستة‬ ‫لةرزين‪ ،‬بةلَطاندنى فيقهيى ئةوان بؤ ِرةخنةكردنى‬ ‫َ‬ ‫كؤمةل‪ ،‬لةدلمَ دا نيشتةج َييبو ء نامخى‬ ‫ئاشكراى‬ ‫حةساندةوة‪ ،‬ث َيش ئةوةى ب ِرؤم‪ ،‬ث َيموتن‪ :‬من هيض‬ ‫شكنابةم قسةى خؤم نةب َيت كة َ‬ ‫دةيل َيم‪ ،‬ثاداشتيش‬ ‫الى خواية‪.‬‬ ‫***‬ ‫ئ��وس��ام��ة س��ةالم��ةى س��ةرن��وس��ةرى ط��ؤظ��ارى‬ ‫(روز اليوسف)ى ِرؤذنامةنوسى ط��ةورةى هاو ِر َيم‬ ‫لةكاتى كةيسى سةنديكاكاراندا بةمامؤستا عادل‬ ‫حةمودةى ناساندم‪ ،‬لة ِراستيدا مامؤستا عادل‬ ‫حةمودة‪ ،‬س��ةرة ِراى نةياريية فيكرييةكةى بؤ‬ ‫ئيخوان‪ِ ،‬رؤذنامةى (صوت األم��ة)ى ك��ردةوة بؤ‬ ‫بةرطرى لةدكتؤر حمةمةد بةديعء موختار نوحء‬ ‫برا زيندانيةكانيان‪ ،‬من سةرضاوةى هةموو ئةو‬ ‫هةواآلنة بووم لة ِرؤذنامةكةدا بؤ بةرطرى لةئيخوان‬ ‫بآلودةبونةوة‪ ،‬بةلَكو مامؤستا حةمودة لةيةك َيك‬ ‫لةذمارةكاندا‪ ،‬ثةيام َيكى لةئيخوانة زيندانيةكانةوة‬ ‫ئاراستةى مامؤستا (رجائي عطية) كردبو ء كردبوى‬ ‫بةناونيشانى سةرةكى الثة ِرةى يةكةمى ِرؤذنامةكة‪.‬‬ ‫ثةيامةكة لةخودى خؤيدا مةبةستداربوو بؤ ئةوةى‬ ‫دةنطى زيندانيةكان بطاتة ِراى شتى‪ .‬مامؤستا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئيخواندا‪،‬‬ ‫عادل ث َيى ءمت‪ :‬من زؤر جياوازم‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مافى ئازادكردنى ئةواندام‪.‬‬ ‫بةآلم‬ ‫كات َيك مامؤستا ح��ةم��ودةم ئ��اط��ادارك��ردةوة‬ ‫ب��ةوةى زجنريةيةك وت��ارم لةسةر ئيخوان هةية‪،‬‬ ‫وةك ل َيكؤلَينةوةيةكى ِرةخنةيني‪ ،‬ث َيشوازى‬ ‫لةبآلوكردنةوةى هةمويان كرد‪ .‬دةستث َيكى وتارى‬ ‫يةكةم ك َيشة بوو‪ ،‬ضونكة ِرةخنةم لة ِراو َيذكار‬ ‫مةئمون هوزةيبيى طرتبوو‪ ،‬ث َيم وتبوو كة ئةو‬ ‫لةمشتوم ِرةكةيدا لةث َيشانطاى كت َيب لةسةرةتاى‬ ‫نةوةدةكاندا لة ِروبة ِروبونةوةى ف��ةرةج فؤدةدا‬ ‫وتبووى‪« :‬ئيخوان بةكارةكانى سيستمى تايبةت‬ ‫(النظام اخلاص) ث َيش شؤ ِرش ثةرةستشى خوايان‬ ‫دةكرد»‪ ،‬ئةم وشانةش برينداركةرى مةدةنيةتء‬ ‫َ‬ ‫بةغافلكوذىء‬ ‫ئاشتى م��ن ب��وون‪ ،‬ئايا ئ َيمة‬ ‫تةقينةوة خواثةرستى ئةجنامدةدةين؟!! ئةمة ض‬ ‫ئيسالم َيكة؟! ئةوة ضى واى لةو ِراو َيذكارة كردووة‬ ‫كة ِر َيزى ياسا دةطر َيت بؤ ئةوةى قسةيةك بكات كة‬ ‫ئةو قسةية ِر َيزطرتن نية لةياسا؟!‬ ‫وتارةكة لة ِرؤذنامةى (صوت األمة)دا بآلوكرايةوة‪،‬‬ ‫بؤ زؤر َيك لةخةلَكى وةك موفاجةئة وابوو‪ ،‬وتارى‬ ‫يةكةم جؤر َيك لةجةدةىل وروذاند‪ ،‬طةر بطة ِر َيينةوة‬ ‫مَ‬ ‫كؤمةل‬ ‫بؤ ئةم وتارانة‪ ،‬دةبينيت من ئايندةى‬ ‫ت َيياندا دةبينىء نةخؤشيةكانيم دةنوسييةوة‪.‬‬ ‫ئ َيوارةى ِرؤذى دواتر‪ ،‬سةبارةت بةبآلوبونةوةى‬ ‫وتارةكة زةنطى مؤبايلةكةم ل َييدا‪ ،‬ئةو كةسةش‬ ‫َ‬ ‫لةطةل دةكردم عةبدوحلةفيظ سةعدى‬ ‫كة قسةى‬ ‫ِرؤذنامةنوسى هاور َيم بوو‪ ،‬كة لةو كاتةدا لة(صوت‬ ‫األمة)دا كارى دةكرد‪.‬‬ ‫عةبدوحلةفيظ ث َيى ومت‪ :‬وت��ارةك��ة هؤكارى‬ ‫كاردانةوةى زؤر بوو ئةبو يةحيا‪ ،‬كةسان َيكيش‬ ‫بةدواداضونيان بؤ وتارةكةت ناردووة‪.‬‬ ‫ثرسيم‪ :‬كـىَ ناردويةتى؟‬ ‫َ‬ ‫عةبدوحلةفيظ‪ :‬مامؤستا حمةمةد بةدراوىء شيخ‬ ‫جابر حةمدى‪.‬‬ ‫ومت‪ :‬مةبةستت ئةوةية ثشتطريى ِرةخنةكةم‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةند َيكيدا ناكؤكن؟‬ ‫دةكةن يان‬ ‫عةبدوحلةفيظ‪ :‬نا‪ ،‬بةرثةرضت دةدةنةوة‪ ،‬قسةى‬ ‫خراث سةبارةت بةتؤ دةكةن‪ ،‬وةآلمةكانيانت بؤ‬ ‫د َينم‪ ،‬ضونكة مامؤستا عادل دةيةو َيت تؤ وةآلميان‬ ‫بدةيتةوة‪ ،‬ه��او ِرآ طيان كات َيك وةآلمةكانيان‬ ‫دةبينيت توشى سةرطةردانىء سةرسامى دةبيت‪.‬‬ ‫عةبدوحلةفيظ وةآلمى لةمن ث َينةطةيشت‪ ،‬ضونكة‬ ‫لةو كاتةدا ب َيدةنطى لةقسةكردن بةه َيزتربو‪.‬‬