การศึกษาวิเคราะห์วรรณคดีเรื่องรามเกียรติ์ โดย ฉัตรอมร แย้มเจริญ

๒๕

“บัดนี้ ครั้นรุงก็รีบแตงกาย พวกโขนเบิกโรงแลวจับเรื่อง ตลกเลนเจรจาเปนทาทาง

พนักงานการเลนทั้งหลาย อสุรนายวานรมนุษยนาง สื่อเมืององคตพดหาง ทั้งสองขางอางอวดฤทธี”

ใน พ.ศ. ๒๓๓๘ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย โปรดเกลาฯ ใหมีโขนในงานฉลองพระอัฐิสมเด็จพระปฐมบรมชนกาธิราช ดังความปรากฏในพระ ราชพงศาวดารวา ในการมหรสพสมโภชพระบรมอัฐิครั้งนั้น มีโขนชักรอก โรงใหญทั้งโขนวั งหลวงและวังหน า แล วประสมโรงเล น กัน กลางแปลง เล น เมื่ อ ศึ ก ทศกั ณ ฐ ย กทั พ กั บ ขุ น สิ บ รถ โขนวั ง หลวงเปนทัพพระรามยกไปแตทางพระบรมมหาราชวัง โขนวัง หนาเปนทัพทศกัณฐยกออกจากพระราชวังบวรฯ มาเลนรบกัน ในทอ งสนามหน า พลั บ พลา ถึ งมี ป น บาเหรี่ ย มรางเกวี ย นลาก ออกมายิงกันดังสนั่นไป นอกจากนี้บรรดาหัวโขน บทพากย และบทเจรจาโขนที่ปรากฏอยูก็ลวน ลวนแตเปนเรื่องรามเกียรติ์ทั้งสิ้น อาจพูดไดวาโขนของไทยเลนเรื่องรามเกียรติ์เทานั้น (๔) ละครที่เลนเรื่องรามเกียรติ์นั้นเปนละครใน และคงเลนมาตั้งแตครั้ง กรุงเกา เพราะมีบทละครรามเกียรติ์ครั้งกรุงเกาเหลือตกทอดมาใหเห็น และในสมัยหลัง เชนสมัยกรุงธนบุรีและสมัยรัตนโกสินทร ก็มีหนังสือพระราชนิพนธบทละครเรื่อง รามเกียรติ์เปนพยานอยู เรื่องรามเกียรติ์ นอกจากจะนิยมใชแสดงหนัง โขน และละคร ซึ่งลวน แตเปนการแสดงที่เปนเรื่องติดตอกันแลว เรายังนิยมตัดตอนมาเลนฟอนรํา หรือจับ ระบํา เชน บทจับระบําเรื่อง รามสูรเมขลา และนารายณปราบบนนทก ซึ่งตอมาใช