Radar Magazine

vwo-magazine van de TU Delft • nummer 5 • oktober 2004

G roene

s T room I n ru I m T es T a TI on

A u T o’s

vo LG en m I erens P oor A von T uren I n A mer IK a

+s P ec I a L :

TU T oe K oms TK ran T

André Kuipers - Sebastiaan de Vet

r adactioneel

DeLTaPLan Na de watersnoodramp in 1953 werd Nederland weinig tijd gegund om

Na een periode waarin techniek niet zozeer als «hip» werd ervaren

te rouwen. Met het oog op de toekomst moest ons land beschermd

ziet de instroom de afgelopen twee jaren er weer iets rooskleu-

worden tegen het water. In relatief korte tijd werd het Deltaplan op

riger uit. Het is te vroeg om dit resultaat aan het Deltaplan Bèta

poten gezet. Het Deltaplan leverde in 1958 als eerste onderdeel de

en Techniek toe te schrijven. Hoewel het ministerie van Onderwijs

stormvloedkering in de Hollandse IJssel op. Bijna 30 jaar later werd

Cultuur en Wetenschappen in het kader van het Deltaplan wel van zich

de stormvloedkering in de Oosterschelde afgerond waarna koningin

laat horen. Enkele weken geleden kondigde de minister aan dat aan

Beatrix in 1997 het sluitstuk opende, de Maeslantkering in de Nieuwe

enkele opleidingen een zogenaamde «bètabeurs» gekoppeld wordt.

Waterweg. De Deltawerken waren voltooid. Vanzelfsprekend speelden

Studenten die voldoende resultaat hebben behaald beloont de minister

veel (Delftse) ingenieurs een grote rol in de strijd tegen het water.

in het laatste studiejaar met een bonus, die overigens wel een studie-

Ruim vijftig jaar later leeft er wederom een Deltaplan in Nederland.

gerelateerde bestemming moet krijgen.

Dit keer niet als strijd tegen het water maar juist als stimulans om

Nu vraagt Radar zich af of dit soort maatregelen helpen. Zijn vwo’ers

jongeren te interesseren voor techniek. En dus op te leiden tot de

te verleiden tot een studiekeuze in de wetenschap dat na een paar

ingenieur die later zowel kleine als grote deltaplannen ontwikkelt.

jaar buffelen een geldbedrag op hen wacht? Laat het weten aan Radar

Maar ook de ingenieur die onderzoek verricht, nieuwe bedrijven start

via radar@tudelft.nl. Geef tegelijkertijd aan welk middel vwo’ers wel

of kennis overdraagt aan toekomstige generaties. Kortom, Nederland

stimuleert tot het maken van een technische studiekeuze. De 5 leukste

moet op het gebied van onderwijs, onderzoek en innovatie tot de

tips worden beloond met het boekje «Warm water bevriest sneller

voorhoede van Europa gaan behoren. Om dit te realiseren zijn er

dan koud water» (zie Kort om Delft). Misschien dat jouw tip wel

natuurlijk wel alumni nodig die ons land richting die voorhoede

bijdraagt aan het Deltaplan van de 21e eeuw waarin de strijd tegen

stuwen. Eén van de doelstellingen van het Deltaplan Bèta en Techniek

het water wordt vervangen door de strijd voor de techniek. In het lage

is dan ook de instroom van studenten in een technische opleiding met

Nederland ook in de toekomst onlosmakelijk met elkaar verbonden.

15% toe te laten nemen.

Veel plezier met Radar vijf!

De redactie

f amilie Dana Wiersma (24) Bouwkunde (r) Dien Wiersma (21) Bouwkunde (l) Zussen

D a n a : I k b e n v i a e e n n i c h t j e t e r e c h t g e k o m e n o p d e T U D el f t . Z i j d a c h t d a t I n d u s t r i e e l O n t w e r p e n w e l w a t v o o r m i j z o u zi j n, ma a r n a e e n j a a r b e n i k o v e r g e s t a p t o p b o u w k u n d e o m d a t i k d a t t o ch l euk er v o n d .

D i e n : I k w i l d e a t i j d a l b o u w k u n d e g a a n d o e n , m a a r na d a t D a n a o v e r g e s t a p t w a s t w i j f e l d e i k o f i k w e l d e z e l f d e o p l e i d i ng a l s mi j n z u s m o e s t v o l g e n . T o c h b e n i k h e t g a a n d o e n , e n h e t i s g e l uk k i g erg g e z e l l i g m e t e l k a a r . W e k o m e n e l k a a r v a a k t e g e n o p d e f a cul t ei t , e t e n v a a k b i j e l k a a r e n z i t t e n a l l e b e i i n h e t p r o m o t i e t e a m v a n B o uw k und e . O m d a t Dana zulke lekkere broodjes maakt, zeg ik altijd dat ik bij lunchroom Dana ga eten.

D a n a : N a h e t e t e n g a a n w e v a a k s p o r t e n ; i n d e w i nt er s cha a t s e n w e a l l e b e i e n w e h e b b e n n e t a f g e s p r o k e n d a t w e s a men o p s p i n n i n g g a a n .

We zien elkaar dus heel vaak maar gelukkig is het altijd gezellig.

2 2

in deze

R adactione el. 2 Deltawerken Kort om D e l f t .4 Imagine .. en win een reis | Hema ontwerpwedstrijd | Luchtvaartstudenten bouwen vliegtuig | Olympisch zilver voor TU-roeier

Kampus: Groene stroom in

ru imt es tation. 6 Eerstejaarsstudenten bij lancering eigen ruimte-experiment R a d a r w e r k : Au t o ’ s vo lge n mierenspoor. 8 Routeplanner op basis van mierengedrag

Kampus: Oranje robots

in Li ss abon. 10 Studenten spelen op WK robotvoetbal A l u m n u s .1 1 Oud TU-student ontwerpt auto’s voor Smart

Rad arwerk: Vliegtui g r e p a r e e r t v l e u g e l .1 2 Amerikaans onderzoeker ontwerpt

zelfreparerende vleugel

Age nd a. 17

Buitengaats. 14 TU-studenten beleven avonturen in Noord- en Zuid-Amerika

Kampus: Ontwerpe n , b o u w e n e n r a c e n .1 8 TU-studenten bouwen raceauto

Co lu mn: Haastige spoed…. 19 Philip zoekt balans R a d a r w e r k : D o n u t s e n t e n ta k e l s .2 0 Ingenieuze ontwikkeling maakt darmonderzoek draaglijk

Voorlichting: VoorlichtingsDagen TU

De lft . 22 Donderdag 4 en vrijdag 5 november S e r i e : Familie.2-9-13-17

6

20

4 Colofon ©2004 TU Delft Radar is een uitgave van de Technische Universiteit Delft bestemd voor vwo-scholieren.

Redactie: Marketing en Communicatie Eindredactie: Ron de Koning Fotografie [tenzij anders vermeld]: Sam Rentmeester, TU Delft Aan deze Radar werkten mee: Matthijs van Baarsel, Wouter Bijl, Michel Heesen, Sebastiaan de Vet, Renske Rutgers, Martijn Krenn, Eva Hoeks, Floris Mantz Vormgeving: MultiMedia Services, Delft Druk: DeltaHage, Den Haag

3

k ort om delft V e r b e t e r d e w e r e l d , begin bi j j e . . . p r o f i e l w e r k stuk!

Wat vinden jullie leuk aan Imagine?

Adine: «Ons bezoek aan Groningen was erg leuk: we hebben overnacht op een camping en in een cultureel centrum gegeten waar gekookt werd door twee mensen uit Sierra Leone. Ook is het idee om

Maak een profielwerkstuk voor Imagine... en win een reis naar

naar Afrika te gaan als ons project uitgevoerd gaat worden erg gaaf!»

een ontwikkelingsland!

Reshtrie: «Je verricht grotendeels zelfstandig een compleet onderzoek

De middelbare scholieren Dorine Duives (Maurick College, Vught),

en je stelt daar zelf een plan bij op dat echt uitgevoerd zou kunnen

Adine Rooyackers (Christelijk Gymnasium Sorghvliet, Den Haag)

gaan worden.» Dorine: «Het leuke aan Imagine is dat het zoveel

en Reshtrie Sheombarsing (Helen Parkhurst, Almere) voelden zich

verschillende kanten heeft.»

aangesproken door bovenstaande woorden en besloten mee te doen aan Imagine… 2003-2004. Dit betekende dat ze een profielwerkstuk

Waarom moeten scholieren zich opgeven voor Imagine…

moesten schrijven met een projectvoorstel van een wetenschapper

2004-2005?

als onderwerp. Al deze voorstellen hadden te maken met hoe je

Reshtrie: «Het is erg moeilijk om een leuk, interessant en origineel

biotechnologie gebruikt om de bevolking van een ontwikkelingsland te

onderwerp voor een profielwerkstuk te vinden. Imagine… is de

helpen. Zo kun je denken aan brandstof maken voor auto’s met behulp

uitkomst! Het is iets totaal anders dan school. Het is iets nieuws en

van algen, of nieuwe geneesmiddelen halen uit planten.

uitdagends waarbij je zowel praktisch als theoretisch bezig bent.»

Adine: «De onderwerpen van de projectvoorstellen waaruit je kunt

Wat hebben jullie de afgelopen maanden allemaal gedaan?

kiezen zijn erg interessant.» Dorine: «Imagine… geeft je de kans om

Dorine: «We zijn een aantal keren op universiteiten geweest, onder

rond te kijken op universiteiten. Je doet bovendien iets voor mensen

andere om biodiesel te maken. We hebben ook een bezoek gebracht

in een ontwikkelingsland, terwijl je zelf een profielwerkstuk maakt.

aan het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden voor een landenmarkt. Hier waren mensen aanwezig die zelf in verschillende ontwik-

Ben je enthousiast geworden? Op www.kluyvercentre.nl/imagine vind

kelingslanden zijn geweest. Zij konden ons veel vertellen over de gang

je meer informatie over Imagine… en kun je het inschrijfformulier

van zaken in zo’n land. Na al deze bezoeken hebben we een business-

downloaden. Vul het in en stuur vóór 1 oktober op!

plan geschreven dat we in De Doelen in Rotterdam gaan presenteren.»

Vragen? Bel of mail Marije Blomjous: 015-2786654, m.blomjous@tnw.tudelft.nl.

Hema-prijzen voor TU-studenten Ontwerp een servies luidde de opdracht van de jaarlijkse Hema-ontwerpwedstrijd. Meer dan 100 studenten leverden een ontwerp in. De TU Delft scoorde dit jaar goed.

Zowel de eerste, tweede als derde prijs gingen naar studenten van de opleiding Industrieel Ontwerpen.

Winnaar werd Jurre Groenenboom met zijn servies «Tuit». De jury oordeelde unaniem en zeer enthousiast over het fraai vormgegeven Tuit

servies: «Binnen de eenvoud van het servies zorgt de tuit voor dynamiek en leent zich voor meerdere gebruiksmogelijkheden.» Jurre heeft voor zijn servies met tuit vier functies bedacht: schenken, eten (denk aan elegant nuttigen van het laatste beetje soep uit een bord), handgreepfunctie én met de tuit kan een lepeltje bij het drinken van koffie «vastgezet» worden in de tuit van de mok en het vorkje leg je na het eten van een gebakje in de tuit van het bordje. De tweede prijs was voor het servies «Turn» van Lisa Stroux en de derde prijs ging naar Renske Solkesz voor haar servies «Bol». Zou het toeval zijn dat twee prijswinaars de TU verwerkt hebben in hun productnaam?

T u rn

Bol

4

St ude n te n h er bo u w e n h ist or i sc h vl i egt uig

In Nederland worden weer vliegtuigen gebouwd. Dat wil zeggen; geen productielijn maar een replica. Het vliegtuig dat de studenten van de opleiding Luchtvaart en Ruimtevaarttechniek hebben nagebouwd stamt uit 1937 en is ontworpen door de Delftse natuurkundig ingenieur Hugo Lambach.

Lambach bouwde de tweedekker speciaal voor acrobatievluchten.

Helaas ging het vliegtuig verloren tijdens een bombardement in 1940.

Ter gelegenheid van het negende lustrum van de studievereniging Leonardo da Vinci herbouwden studenten de «Lambach HL II» in 1990.

Sinds 1997 staat het toestel echter aan de grond wegens een ernstig defect aan de ophanging van de vleugels. Dankzij uitgebreid onderzoek naar het historische ontwerp én door toepassing van kennis die aanwezig is op de faculteit voerden de studenten de herbouw uit. Eind 2004 moet de Lambach weer opstijgen.

De studenten zijn verenigd in de Stichting Studenten Vliegtuigontwikkeling, -bouw en –beheer (SSVOBB). Deze stichting biedt studenten van de faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek een aanvulling op hun studie door de theorie uit de collegezalen aan te vullen met de praktijk van de vliegtuigbouw. Om dit te bereiken ontwerpt, bouwt en onderhoudt de stichting momenteel 2 vliegtuigen; de historische Lambach HL II en de moderne Impuls. Wil je meer weten, kijk dan op www.lr.tudelft.nl/ssvobb.

O ly m pi sch z i l v e r v o o r T U - a lu m n u s In de medailleregen van Athene heeft roeier en TU-alumnus Gerritjan Eggenkamp samen met zijn collega’s de zilveren medaille gewonnen in de «Holland Acht».

Eggenkamp studeerde Technische Informatica in Delft en is lid van f ot o: R o g i e r va n S t e e n n i s

de Delftse studentenroeivereniging Proteus Eretes.

Eggenkamp is al jaren een Nederlandse toproeier. In 2000 maakte hij ook al deel uit van de Holland Acht op de Olympische Spelen in Sydney Twee jaar geleden maakte hij een droom waar toen hij als eerste Nederlander deelnam aan ‹The Boatrace›, de legendarische wedstrijd tussen de universiteitsachten van Cambridge en Oxford.

Op de website van Proteus Eretes (www.proteus.tudelft.nl) brengt Gerritjan verslag uit van zijn ervaringen in Athene.

«Warm water bevriest sneller

Bij inlevering van deze bon bij boekhandel of warenhuis

dan koud water» is een

krijg je ¤ 2,50 korting op de verkoopprijs van «Warm water

bloemlezing van de aardigste

bevriest sneller dan koud water» samengesteld door de

en interessantste vragen die

TU Delft en de Telegraaf.

lezers van het dagblad De

Normale prijs: ¤ 13,50

Telegraaf over hun waar-

Korting: ¤ 2,50

nemingen van alledag stelden

Actieprijs: ¤ 11,00

aan wetenschappers van de

Actienr.: 900-64500

TU Delft. Moeilijke vragen met

ISBN: 9045300060

soms verrassend eenvoudige

EAN 13 barcode: 0000090064500

antwoorden, geïllustreerd met onderhoudende wetenswaardig-

Naam boekhandel:…………………………………………………………………………

heden. Met deze bon krijg je ¤ 2,50 korting bij boekhandel

Deze actie is geldig van 29-09-2004 t/m 31-12-2004

en warenhuis.

5

k ampus Na je eindexamen maak je vol goede moed een nieuw begin op de universiteit. Dus bereid je je voor op een jaar van colleges. Dat zo’n studiejaar wel eens heel anders kan verlopen dan voorzien merkten Sebastiaan de Vet (20) en Renske Rutgers (18).

Afgelopen jaar waren zij eerstejaarsstudenten aan de TU Delft en de Universiteit Utrecht; hun eerste collegejaar bracht ze uiteindelijk op een Russische lanceerbasis in Kazakstan. Daar zagen zij hoe hun eigen ruimte-experiment werd gelanceerd.

01

Groene

sTroom In ruI

Maandag 19 apr i l 2004 Lo kale tijd 0 9 :1 9 u ur. Kazakstan, Baikonour. Terwi j l de m e e s t e

je je kans om het van dichtbij mee te maken.

N ederlan ders n o g op één oor liggen (het tijdsversc h i l m e t N e d e r l a n d i s

N u i s h e t d a n z o v e r . O n s e x p e r i m e n t i s o f f i c i e e l o v e rg ed ra g e n a a n

4 uu r), s taan wij o p zo’n 800 meter van het lancee r pl at f or m . W e z i j n

d e R u s s e n , d u s w e k u n n e n n i e t s m e e r d o e n d a n t o ek i j k en. L a n g z a a m

m oe – de afg elo p en 24 uur was er geen tijd om te s l ape n o m d a t w e t e r

z i e n w e h o e d e a r m e n d i e d e r a k e t v a s t h o u d e n w o r d en l o s g e k o p p e l d .

p laats e in een p ro visorisch ingericht laboratorium de l aat s t e v o o r b e r e i -

J o u r n a l i s t e n c o n t r o l e r e n v o o r d e l a a t s t e m a a l h u n a p p a ra t uu r . E n d a n

d ing en g etro ffen h ebben. De hele nacht zijn we in t ou w ge w e e s t – t o t

i n e e n s ( d e R u s s e n d o e n n i e t a a n a f t e l l e n , d i e g a a n g ew o o n) z i e n w e

en kele ure n vo o r d e lancering is het lanceerplatfor m n og t o e g a n k e l i j k

h o e d e r a k e t a l s e e n r e u s a c h t i g g e v a a r t e o p s t i j g t . E v en l i j k t h e t a l s o f d e

vo or p ub liek en ku n je zien hoe de brandstoftanks w or de n g e v u l d . I n

r a k e t b e w e g i n g s l o o s b o v e n h e t l a n c e e r p l a t f o r m b l i jf t ha ng en . E n d a n e e n

een sn ijden d e vrieskou met een ijzige wind, dat ho u dt on s w a k k e r . M a a r

e n o r m e v u u r m a s s a ; m e t e e n d o n d e r e n d g e r a a s d a t w e a l l em a a l t o t i n

vo or o ns is h et een unieke gebeurtenis, dan ga je n i e t s l ape n m a a r g r i j p

o n z e m a a g v o e l e n t r i l l e n , b a a n t d e r a k e t z i c h e e n w eg na a r d e r u i m t e .

In de maanden voor de lancering hebben we

Batterij op suiker

maakt gebruik van een slimmigheidje: de

hard gewerkt om ons experiment, genaamd

Aan boord van het ISS wordt veel onderzoek

aanwezige bacteriën kunnen hun voedsel

BugNRG (uitgesproken als Bug- energy)

gedaan naar de invloed van microzwaar-

namelijk alleen maar omzetten als er een

klaar te maken voor de ruimtevlucht.

tekracht (gewichtloosheid) op allerlei

elektron-acceptor aanwezig is waaraan bij

Toevallig was dat ook de vlucht waarmee de

processen. Het is een van de weinige

het proces vrijkomende elektronen kunnen

Nederlandse ESA-astronaut André Kuipers

plaatsen waar langdurig gebruik kan worden

worden afgestaan. Door ervoor te zorgen

meevloog, mét de bijbehorende mediahype

gemaakt van deze unieke omstandig-

dat de vrijkomende elektronen worden

eromheen. BugNRG haalde zodoende

heden. Het studentenexperiment BugNRG

toegevoegd aan een elektrode kan er een

meerdere malen de landelijke media als

onderzoekt de invloed van gewichtloosheid

potentiaalverschil worden gecreëerd en is

«studentenproef uitgevoerd door André

op een bacteriële brandstofcel, een soort

de bacteriebatterij een feit.

Kuipers». Kuipers zou ons experiment gaan

batterij op suiker.

uitvoeren aan boord van het internationaal

In deze batterij zitten bacteriën die

Gewichtloosheid

ruimtestation ISS, dat in anderhalf uur in

onder de juiste omstandigheden glucose

Op aarde leverde het ons al een werkend

een baan om de aarde draait.

(suiker) omzetten in energie. Het principe

systeem op. Maar ook in de ruimte heeft het systeem gewerkt. Toch hadden we gehoopt dat we in de ruimte een hogere stroom en spanning zouden verkrijgen door de invloed van gewichtloosheid op de bacteriën in de batterij. De meetgegevens die de proef heeft opgeleverd zijn niettemin interessant; het zijn de eerste meetgegevens ooit van een bacteriële brandstofcel in langdurige gewichtloosheid. Aan bacteriële brandstof-

02

03

cellen wordt wereldwijd door veel meer teams gewerkt en een toepassing in de

6

04

0 3 . R e a d y f o r t a k e o f f . . . met d e b u s .

mTesTaTIon

01. André Kuipers zweeft.

04. Sojoez lanceerraket.

02. Ready for take off.

05. BugNRG de ruimte in.

ruimtevaart ligt mogelijk in het verschiet.

daarbij hulp van onder meer de mensen van

jaar aan de universiteit stonden we op de

Denk daarbij aan toepassingen aan boord

de werkplaats van de faculteit waar een

Kazakstaanse steppe de lancering van een

van het ruimtestation, waar het van groot

aantal onderdelen konden worden gedraaid

Nederlandse astronaut te bekijken. Een

belang is zo goed en nuttig mogelijk gebruik

op de draaibank. Ook de Vrije Universiteit in

geweldige ervaring natuurlijk! Ons devies:

te maken van afvalstoffen.

Amsterdam werd bij het project betrokken.

je moet gewoon overal je neus in steken.

Daarnaast is bijvoorbeeld aan de meet-

We konden er gebruikmaken van de

Het afgelopen jaar was voor ons een

gegevens goed te zien wanneer André

aanwezige kennis en faciliteiten op de

absoluut hoogtepunt. Maar… Het wordt nu

onze bacteriebatterij heeft verplaatst; er is

afdeling Moleculaire Celfysiologie. Tot slot

echter toch weer hoog tijd om de neven-

dan een piek in de output zichtbaar. Voor

hebben we ook het bedrijfsleven bij het

activiteiten op een laag pitje te zetten.

conclusies is het echter in dit stadium nog

project betrokken. Want zie maar eens in

Voorlopig gaat de studie weer even voor.

te vroeg. We werken momenteel nog aan

korte tijd te komen aan allerhande appara-

Alles op zijn tijd…!

een referentie - experiment op aarde.

tuur die op de betrokken universiteiten niet beschikbaar is. We zijn uiteindelijk

Sebastiaan de Vet en Renske Rutgers zijn

Wedstrijd

flink gesponsord. Maar we moesten het wel

geen studiegenoten. Zij kennen elkaar van een

Al met al zijn we sinds oktober 2003 bezig

allemaal zélf regelen!

wetenschapsconferentie in Tsjechië waar zij

met BugNRG. Alle voorbereidingen voor

hun profielwerkstuk presenteerden. Sebastiaan

het maken van het experiment zijn gedaan

Hoogtepunt

koos na de middelbare school voor de opleiding

in overleg met de Europese ruimtevaart-

We hebben allebei naast onze studie

Lucht- en Ruimtevaarttechniek aan de TU Delft en

organisatie ESA. De wedstrijd «experimen-

behoorlijk veel andere interesses. Dat

Renske koos voor Economie aan de Universiteit

teer@ruimtestation.nl», georganiseerd

komt natuurlijk goed van pas bij zo’n

Utrecht.

door het Ministerie van OCW, stond aan

uniek project als BugNRG. In ons eerste

de wieg van het hele project. In oktober stuurden we ons eigen onderzoeksvoorstel in naar ESA. Na een selectieronde werd ons voorstel uitverkoren om ook daadwerkelijk ten uitvoer te worden gebracht aan boord van het ruimtestation. Het voorstel, dat tot eind 2003 alleen nog maar op papier bestond, moesten we nu in enkele maanden tijd daadwerkelijk gaan bouwen. Dat wil zeggen; de techniek (het bouwen van de experimentfaciliteit), maar ook de bacterie batterij zelf moest daadwerkelijk in elkaar worden gezet. Het Spacelab bij de faculteit Lucht- en Ruimtevaarttechniek kwam daarbij goed van pas. Hier is de experimentfaciliteit

05

grotendeels gebouwd. Gelukkig kregen we 7

r adarwerk Bestaande routeplanners rekenen moeiteloos de snelste route van Amsterdam naar Groningen uit. Maar wat als de reis wordt vertraagd door files, omgevallen bomen of wegwerkzaamheden? Mieren geven het antwoord: zij weten altijd de snelste weg naar de jampot te vinden.

M

I C H E L

H

E E S E N

AuTo’s

vo L G en m I e r e n

Openstaande jampotten, geknoeide suiker

dus meer geursporen trekken. Zijn collega’s

het mierengedrag bij de ontwikkeling van

of hagelslag, mieren weten ze snel te

volgen het sterkste spoor en kiezen zo

software voor GPS-routeplanners. Bestaande

vinden. Wie wel eens picknickt zal bovendien

vanzelfsprekend de kortste route.

routeplanners zijn statisch: ze houden nauwelijks rekening met veranderingen

opvallen dat vrijwel alle mieren via dezelfde route lopen. Blokkeer de route en de mieren

Mierengedrag

onderweg zoals een file, een omgewaaide

zijn slechts kort de weg kwijt om al snel

Een wiskundige beschrijving van dit

boom of wegwerkzaamheden. Mieren

weer een nieuwe karavaan te vormen. Hoe

mierengedrag werd eind jaren negentig

doen dat wel. Iedere mier laat een beetje

doen die kleine beestjes dat?

geleverd door de Nederlander Ruud

informatie achter (feromonen) en houdt zich

Tijdens zijn zoektocht naar voedsel scheidt

Schoonderwoerd en de Italiaan Marco

aan een simpele opdracht (volg het sterkste

een mier feromonen af, geurstoffen die

Dorigo. Schoonderwoerd gebruikte het Ant

feromonenspoor). Gezamenlijk vormen de

door zijn collega’s worden herkend. Het

Based Control Algorithm in een model voor

mieren een dynamische routeplanner die snel

geurspoor aan het begin van een langzame

de routing van telefoongesprekken, Dorigo

en gemakkelijk op veranderingen reageert.

route tussen voedsel en nest is minder vers.

beschreef met de vergelijkingen het reis-

Promovendus Bogdan Tatomir maakt op

Bovendien zal de mier die de kortste route

gedrag van zakenmensen.

basis van het mierengedrag een routeplanner

bewandelt vaker heen en weer lopen en

Wetenschappers van de TU Delft gebruiken

voor weggebruikers in Rotterdam. De

Robotredding D r s . D r L e o n R o t h k r a n t z w e r k t a a n m e e r i n n o v a t i es o p he t g e b i e d v a n c a l a m i t e i t e n . Z o d o e t h i j s a m e n m e t a n d e r e u n i v e r s i t ei t en o n d e r z o e k n a a r e e n r o b o t r e d d i n g s h o n d d i e s l a c h t o f f e r s k a n l o ca l i s eren w a n n e e r h e t v o o r h u l p v e r l e n e r s t e g e v a a r l i j k i s . B a s i s v o o r d e ro b o t re d d i n g s h o n d v o r m t d e A i b o d i e v o o r t w e e d u i z e n d e u r o i n d e w i n k el t e k o o p i s . E e n s t a n d a a r d A i b o u i t d e f a b r i e k b e s c h i k t s l e c h t s o v e r s o f t w a re d i e h e m l a a t k w i s p e l e n e n b l a f f e n . D e w e t e n s c h a p p e r s v a n d e T U D el f t s l o o p t e n d e s t a n d a a r d s o f t w a r e e r u i t e n v e r r u i l d e n d e z e v o o r i n t el l i g ent e s o f t w a r e .

M e t d e n i e u w e s o f t w a r e d o e t d e A i b o m e e i n d e W o rl d A i b o S o c c e r L e a g u e , e e n w e r e l d w i j d e c o m p e t i t i e w a a r i n d e r o b o t ho nd j es t e g e n e l k a a r v o e t b a l l e n ( b l z . 1 0 ) . V i a o r e n , o g e n e n v o e t s e n s o r e n k unnen d e A i b o ’ s h u n p o s i t i e t e n o p z i c h t e v a n e l k a a r e n d e b a l b e p a len. « Gel u i d d e t e c t i e w e r k t h e t b e s t e » , v o l g e n s R o t h k r a n t z . « V i s u e l e d e tect i e i s l a s t i g e r o m d a t licht in iedere ruimte anders is. Voor geluid geldt dat ook, maar storende e c h o ’ s z i j n b e t e r t e h e r k e n n e n : e c h o ’ s k l i n k e n a l t i j d z a cht er d a n d e g e l u i d b r o n . » E c h t v o e t b a l l e n k a n d e A i b o n o g n i e t . « V o o rd a t w e d a t i n de software hebben geïntegreerd zijn we zo een paar jaar verder», schat Rothkrantz.

De wetenschapper gebruikt zelf een Aibo in zijn huis als waakhond e n b a b y s i t t e r . « I k h e b e e n b a s i s s t a t i o n i n m i j n h u i s v o o r d ra a d l o z e c o m m u n i c a t i e . V a n a f m i j n w e r k p l e k k a n i k e e n e - m a i l s t uren n a a r m i j n A i b o e n d e o p d r a c h t g e v e n e e n f o t o t e n e m e n i n d e k euk en o m t e z i e n w a t m i j n k i n d e r e n u i t s p o k e n . » A l o p h e t e r d a a d b et ra p t h o e z e d e koekjestrommel leegden? «Ze hebben inmiddels door dat ze gewoon een handdoek over het beest kunnen gooien.»

8

duizend euro kost en de afmetingen heeft

snelwegnetwerk op grotere schaal, rekening

van een afstandbediening. Het zilverkleurig

houdend met de hiërarchie in wegen.»

stuk elektronica kan draadloos communi-

Bedoeling is het model volgend jaar toe te

ceren met soortgenoten. «Er bestaan

passen in een echte situatie: de routing van

vergelijkbare apparaten, maar de software

taxi’s en bussen in Berlijn.

van Zaurus werkt op besturingssysteem

Tatomir doet zijn promotie-onderzoek bij de

Linux en dat werkt een stuk beter.», volgens

vakgroep Data en Kennissystemen waartoe

Tatomir.

ook universitair hoofddocent drs.dr. Leon Rothkrantz behoort. Rothkrantz ziet in het

ns P oo r Roemeen heeft zelf geen auto, maar op

Brede toepassing

gedecentraliseerde besluitvormingsmodel

Zijn model is beperkt tot Rotterdam.

van mieren een brede toepassing. «Zo’n

«Mierengedrag is ongeschikt voor grote

model kun je bijvoorbeeld toepassen bij

netwerken», volgens de onderzoeker. «Bij

evacuaties uit gevaarlijk gebied waarbij

meer dan vijfhonderd kruispunten wordt

routes en nooduitgangen zijn geblokkeerd,

het gebied te groot, dan duurt het te lang

maar ook in organisaties. Denk aan de

voordat de mieren terugkeren.» Meerdere

ramp met de Twin Towers in New York.

modellen op verschillende schaalniveau’s

Mobiele communicatie was toen niet mogelijk

kunnen die beperking ondervangen. «Zodra

waardoor geïsoleerde brandweerlieden maar

je in de buurt komt van een snelweg

weinig informatie hadden, net als de mieren

ontvangt de routeplanner informatie over het

in het model.»

reis met vrienden is hij degene die moet kaartlezen. «Ik herinner me een vakantie in Budapest waarbij ik ‘s avonds niet te veel mocht drinken omdat we anders het hotel niet meer zouden vinden.»

In zijn model bewegen gele, blauwe en groene stipjes over de Rotterdamse wegen.

«De gele stipjes zijn bussen», licht Tatomir toe. «Bussen volgen een vastgestelde route.

Blauwe stipjes zijn auto’s met routeplanners die tijdens de reis geen nieuwe informatie ontvangen. Groene stipjes zijn auto’s die hun route uitstippelen zoals mieren: ze ontvangen continu informatie waarmee ze de route kunnen aanpassen.» De groene auto’s beschikken over een Sharp PDA Zaurus, een

Bogdan Tatomir

splinternieuw Japans apparaatje dat zo’n

f amilie Nel Platzek (52) Technische Bestuurskunde F r a n k P l a t z e k ( 2 3 ) L u c h t v a a r t - e n R u i m t e v a a r t t e c h n i ek Moeder en zoon

N e l : O o r s p r o n k e l i j k b e n i k o p g e l e i d t o t b i o l o g i s c h a n a l i s t e, ma a r n a d a t i k w a s g e s t o p t m e t w e r k e n o m v o o r d e k i n d e r e n t e z o r g en, heb i k e e n b a a n o p d e u n i v e r s i t e i t g e v o n d e n . E e r s t a l s s e c r e t a r e s s e en nu b e n i k c o m m u n i c a t i e m e d e w e r k e r v o o r T e c h n i s c h e B e s t u u r s k u n de. O md a t i k o p d e u n i v e r s i t e i t w e r k t e e n w e d a a r v e e l v r i e n d e n h e b b e n , heef t F ra n k a l vroeg kennisgemaakt met techniek.

F r a n k : E e r s t v o n d i k b o u w k u n d e l e u k , d a a r n a C i v i e l e T e c hni ek en n a e e n k e e r p r o e f s t u d e r e n b i j l u c h t v a a r t - e n r u i m t e v a a r t t e chni ek w i s t i k h e t z e k e r . D i t w i l i k s t u d e r e n . M i j n o u d e r s h e b b e n m e z ek er w e l g e s t i m u l e e r d o m t e g a a n k i j k e n m a a r u i t e i n d e l i j k h e b i k z el f g ek o z e n .

V a a k k o m e n w e e l k a a r n i e t t e g e n o p d e u n i v e r s i t e i t , d a t k o mt o md a t w e a l l e b e i i n e e n a n d e r g e b o u w z i t t e n . S o m s l u n c h e n w e w el eens samen maar we zien elkaar het meest op de hockeyclub. Mijn vader is voorzitter dus daar ben ik praktisch opgegroeid.

9

k ampus 01. Wk Stadion Lissabon.

02.03.04. Aibo.

04

01

03

02

o r a n j e r o b o ts in Lissabon

F

L O R I S

M

A N T Z

In de eerste week van juli 2004, dus tijdens

maandag twee oefenwedstrijden. In de

hoop geld was het gelukt! Samen met de

Euro 2004, werd in Lissabon ook het wereld-

wedstrijden viel al snel op dat onze robotjes

Utrechtse studenten zat ik zowaar in Estadio

kampioenschap robotvoetbal gehouden.

dezelfde grote fout maken die mensen ook

JosĂŠ Alvalade, met 15000 Nederlanders

Ruim 1600 deelnemers uit 37 landen over de

zo vaak maken; ze waren aan het denken

en 45000 uitzinnige Portugezen om ons

hele wereld kwamen bijeen om hun robots

in plaats van voetballen. Gelukkig hadden

heen. Al ben ik voor Nederland, toch was

tegen elkaar te laten voetballen.

we na de oefenpotjes (twee keer verloren

het waanzinnig om mee te maken hoe de

Dit gebeurde in verschillende leagues, met

zonder zelf te scoren) nog ruim een dag over

Portugezen hun overwinning vierden. Die

kleine, grote en gesimuleerde robots. Maar

tot de eerste echte wedstrijd, dus gingen

avond zijn ruim een miljoen Portugezen de

ook met robothondjes. Twee teams van

we aan de slag. We hebben de hersens van

straat op gegaan om te feesten. Wij liepen

vier robothondjes voetballen twee keer 10

de robots goed doorgespit en gezorgd dat

ertussen en werden behandeld als helden;

minuten op een klein veld. Iedereen voetbalt

hij voortaan niet meer denkt over allerlei

Portugezen zijn kennelijk allemaal fan van

met dezelfde robot (Sony Aibo), en program-

moeilijke dingen, maar zich beperkt tot wat

Nederland.

meert die zelf. Het team dat zijn robots het

hij moet doen: naar de bal lopen, pakken,

Terug naar robotvoetbal. Uiteindelijk zijn

best programmeert wint dus.

draaien en schieten.

we in onze poule van zes teams vierde

In het kader van mijn afstuderen bij

Dit werkte verrassend goed. Onze eerste

geworden door drie spannende wedstrijden

Technische Natuurkunde speel ik tijdens

wedstrijd wonnen we met 6-0 en de tweede

te verliezen en twee dik te winnen.

het kampioenschap in het Dutch Aibo team.

verloren we nipt met 2-4 van de uiteindelijke

We konden als verreweg de beste debutant

Samen met drie studenten uit Utrecht, een

nummer twee van het toernooi.

het toernooi verlaten, met opgeheven hoofd en met goede ideeĂŤn voor het toernooi van

TU Delft-collega en twee begeleiders. Dit was de eerste keer dat het Dutch Aibo team

Oranje

volgend jaar in Japan.

meedeed aan het toernooi.

Na deze goede resultaten was het zaak

Kortom, een fantastische ervaring die ik

ons hoofd op andere belangrijke dingen

nooit had willen missen!

Warmlopen

te richten. Op woensdag speelde het

Op zaterdag een beetje wennen in Lissabon,

Nederlands elftal de halve finale van het EK

Meer informatie vind je op:

op zondag onszelf installeren in de enorme

tegen Portugal en wij moesten daar natuur-

Robocup: http://www.robocup.org

hal waar de robots voetballen, en op

lijk bij zijn. Met een beetje geluk en een

Dutch Aibo team: http://aibo.cs.uu.nl

10

a lumnus het vakgebied van elkaar en daarom is een technische achtergrond echt noodzakelijk.»

Cool «Binnen het bedrijf heerst natuurlijk het bewustzijn dat we een jonge firma zijn zonder een lange historie. Nog niet alles in onze vormentaal is gedefinieerd, dat maakt het interessant hier te werken. Vooral in het begin was het spannend, maar hoe langer ik hier werk merk ik dat het bedrijf zich in een bepaalde richting beweegt. Oké, de Smart wordt als een trendy image verkocht, maar de oplossingen met plastic body panelen en een stalen chassis die wij in de Smart verwerkt hebben waren in eerste instantie geen «style», ze hadden een functie! En je moet niet vergeten dat de marketeers de boodschap van «trendiness» uitdragen.

Mij interesseert het «coole» imago niet echt.

Het gaat mij eerder om innovatieve en goed is om te ontwerpen. Er komen namelijk

doordachte auto’s te ontwerpen. Zo heb ik

Opleiding: Industrieel Ontwerpen

nogal veel disciplines bij kijken. Ik was

wel een beetje van mijn hobby mijn werk

Beroep:

vooral geïnteresseerd in de samenhang van

gemaakt.»

Naam:

Sarkis Benliyan Ontwerper bij Smart

techniek en vormgeving. Naast een goede Star Wars

leerervaring was de tijd bij BMW te gek

Smartrijder

«Mijn droomberoep verschilde niet veel van

omdat je alle motorfietsen ziet ontstaan.

«Toen ik klaar was met mijn studie had

dat van mijn mannelijke leeftijdgenootjes:

Op het gebied van vormgeven loop je als

ik helemaal geen autorijbewijs, wel een

astronaut of piloot. Ik tekende als kleine

TU’er achter op de jongens (veel vrouwelijke

motorrijbewijs overigens. Tijdens mijn

jongen in ieder geval veel vliegtuigen en star

auto-ontwerpers zijn er niet, dus kom op

sollicitatiegesprek bij Smart kwam de vraag

wars ruimteschepen. Maar als ik terugdenk

meiden, tekenen!) die aan een van de grote

naar voren welke auto ik reed en waarom.

twijfelde ik op het vwo tussen een techni-

auto-ontwerpopleidingen hebben gestudeerd.

Ik heb toen uitgelegd dat ik geen rijbewijs

sche opleiding en biologie. Nog steeds

Ik heb doorgezet en kreeg de overtuiging dat

had en gebruik maakte van het openbaar

trekt de romantiek van maritieme biologie

voertuigontwerpen het werk was dat ik wilde

vervoer. Dit vond men heel grappig, zeker

me aan. Uiteindelijk heb ik toch gekozen

doen na mijn afstuderen.»

omdat ik solliciteerde voor een positie als auto-ontwerper. Toch ben ik van mening

voor de opleiding Industrieel Ontwerpen.

Tijdens een voorlichtingsdag slenterde ik

Auto’s

dat ik juist daardoor met andere ogen naar

over de informatiemarkt en liep de stand

«Na mijn afstuderen heb ik een master-

het object «auto» kijk; anders dan de echte

binnen van deze opleiding. De presentatie

opleiding gevolgd aan het Royal College

autofreaks. Een paar weken geleden is het

op de voorlichtingsdag gaf de impressie dat

of Art (RCA) in Londen om mijn ontwerp-

eerste productie project waaraan ik heb

er vele mogelijkheden waren om dingen te

vaardigheden in het voertuigontwerpen te

meegewerkt afgerond, een week later reed ik

doen. Je wordt geen specialistische techneut

verbeteren. Het was een prachtige opleiding

af voor mijn rijbewijs! Het loopt soms anders

maar meer een multidisciplinaire ingenieur.

als aanvulling op mijn TU opleiding. Mijn

dan je denkt: eerst bouwen, dan pas rijden.

Tijdens de praktische ontwerpopdrachten

huidige werkgever kwam naar mijn afstudeer-

Overigens bezit ik nog steeds geen auto

van mijn opleiding wist ik dat ik op de juiste

presentatie kijken. Daar raakten we in

maar overweeg een Smartje te kopen.»

plek was. De theoretische vakken waren

gesprek en van het een kwam het ander want

allemaal te doen, maar interesseerden me

nu zit ik al bijna drie jaar bij Smart. Auto-

Advies

eigenlijk minder omdat ze de praktische

ontwerpen is niet alleen mooie autootjes

«Geniet van je studententijd! Doe dingen

aansluiting met de ontwerppraktijk misten.

tekenen. Heel veel technische problemen

naast je opleiding die je leuk vindt en niet

De ontwerpopdrachten daarentegen werden

moeten opgelost worden voordat je een

direct met werk te maken hebben. Want

leuker en leuker.»

voertuig van het papier op straat krijgt.

werken doe je na je studie nog minstens

Fabriceerbaarheid, ergonomie, vormgeving

30 jaar. Vanuit mijn opleiding kan ik de

Motorfietsen

en veiligheid gaan hand in hand. Daarbij

studenten Industrieel Ontwerpen adviseren

«Als afstudeerproject heb ik gekozen voor

moet je niet de indruk krijgen dat ik alleen

tijdens de eerste jaren de verplichte

een motorfietsconcept. Ja, ik moet toegeven

aan een auto werk. Integendeel; een groot

vakken niet te verslonzen. Ook die vakken

dat het heel hoog gegrepen was. Maar ik heb

team van mensen maakt de auto! Samen met

wegwerken dus! Want aan het eind wordt

doorgezet en een afstudeerpositie bij BMW

collega-ontwerpers maak ik tekeningen en

Industrieel Ontwerpen nog interessanter,

motorfietsen in München gekregen.

begeleid de modelbouw én probeer daarbij

dan ga je namelijk de leuke praktische

Ik wilde perse een dergelijk project doen

alle technische informatie van alle ingenieurs

ontwerpprojecten en stages doen.»

omdat een voertuig een complex product

te verwerken. Het vraagt veel begrip voor

11

r adarwerk Als je fiets een lekke band heeft, moet je deze plakken.

Je fietsband is helaas niet zo intelligent dat die dit zelf doet. Sommige vliegtuigvleugels kunnen zichzelf wél herstellen. Deze zijn gemaakt van intelligente materialen (smart materials) en kunnen slijtage «voelen» en zelfs tijdelijk repareren. Hiermee worden vliegtuigen een stuk veiliger. Hoe maak je een vliegtuigvleugel zo slim en welke problemen kun je er nog meer mee oplossen?

M

A R T I J N

K

R E N N

v L I e G T u I G re P aree r T v L Vliegtuigen slijten tijdens gebruik zonder dat

scheurtjes worden groot en kunnen uiteinde-

pijn. Deze prikkel wordt in de hersenen

je het merkt. In de lucht wordt een vliegtuig

lijk de romp of vleugel doen breken tijdens

verwerkt en je hersenen zorgen ervoor dat

namelijk stevig belast door wind en ijs en

een vlucht.

je je voet anders of helemaal niet meer gaat

zelfs stenen of vogels. Eenmaal terug op

Het materiaal waar vliegtuigen van gemaakt

belasten. Onderzoekers dachten; wat het

vaste grond krijgt het vliegtuig nog meer

zijn laat lichte slijtage niet zien. Ook kun je

menselijk lichaam kan moet een vliegtuig

klappen te verwerken: het taxiën kan een

het verergeren van een kleine beschadiging

ook kunnen. Een vleugel of stuk romp zou

hobbelige rit zijn, waardoor de constructie

tijdens het vliegen niet voorkomen. Een

een te hoge belasting of slijtage moeten

flink klappert en schudt. Natuurlijk is de

piloot weet pas als hij terug is aan de grond

‹voelen›, als er dan iets mis is kan het

constructie stevig genoeg om deze krachten

dat zijn vliegtuig minder veilig is geworden.

vliegtuig de zwakke plek ontzien.’

op te vangen, maar langzaam maar zeker

En al had hij dit geweten, had hij er tijdens

Vleugels van intelligente materialen hebben

ontstaan microscopisch kleine beschadi-

de vlucht niets aan kunnen doen.

een soort zenuwen en spieren. Barrett verbetert zichzelf: «Eigenlijk is ‹zich aan-

gingen in het metaal. Deze kleine slijtagescheurtjes in vleugel of romp blijven lang

Vleugels met zenuwen

passende structuren› een betere term,

onopgemerkt.

Ron Barrett, gastdocent aan de opleiding

want het zijn constructies die een prikkel

Hoe klein de scheurtjes ook zijn, ze kunnen

Luchtvaart- & Ruimtevaarttechniek, legt uit

uit de omgeving kunnen opvangen en die

grote problemen veroorzaken. Na een vlucht

dat ingenieurs voor de oplossing van dit

zich vervolgens aanpassen. Als de structuur

controleren technici met het blote oog het

probleem goed hebben gekeken naar de

beschadigt, geeft dit plaatselijke hoge

vliegtuig op slijtage. Een grondiger controle

natuur. «Het menselijk lichaam kan kleine

belasting. Een netwerk van vezels in het

op kleine scheurtjes is tijdrovend en duur,

slijtage goed opvangen. Als je je enkel

materiaal ‹voelt› de spanning en geeft een

dus gebeurt weinig en vaak te laat. Kleine

verstuikt geeft je voet een signaal af van

signaal door aan een computer aan boord van het vliegtuig. Deze geeft een signaal

Naam : Ron Barrett

terug dat de constructie net als een spier

Kom t ui t: Veren ig d e Staten - Kansas,

moet samentrekken of juist rekken. Hiermee

waar hij heeft g estu deerd en is gepromo -

kan het scheurtje tijdelijk worden gedicht.

veerd.

Een zich aanpassende structuur kan voelen

Is in Ne der l and:

en reageren omdat het is gemaakt van een

• s ind s juli vo rig jaar,

zogenaamd piëzo-elektrisch materiaal. Dit

• d oc ent bij Lu ch tvaart- &

is een metaal met de bijzondere eigenschap

Ruim tevaarttech n iek • o nd erzo eker van zich aanpassende mat erialen in d e luchtvaart.

dat als je het belast, er een kleine elektrische spanning ontstaat en het een kleine stroom afgeeft. Ook andersom; als je stroom

H eeft De lft gekozen omdat:

door het metaal stuurt, wordt het plaatse-

• D elft het Mekka is voor luchtvaart-

lijk samengetrokken of opgerekt. Piëzo-

tec hn iek, • J e hier een h al vo l vliegtuigen hebt waar st ud ent en in en aan mogen zitten.

12

elektrisch materiaal kom je bijvoorbeeld tegen in tiptoetsen die een piepje geven als je ze indrukt.

LeuGeL

de vleugels natuurlijk niet onbeheersbaar

toepassing in protheses. Als we protheses

laten vervormen. Daarom gebruiken we zich

zo intelligent kunnen maken dat ze een

aanpassende materialen nu vooral nog in

beschadiging kunnen herstellen kunnen we

onbemande vliegtuigen.

een menselijk bot bijna namaken.

Ondertussen gaat het onderzoek naar zich

Onweersbui

Bruggen en botten

aanpassende structuren en materialen door.

Door toepassing van vliegtuigonderdelen die

De vliegtuigindustrie is niet het enige terrein

Met deze technieken kunnen we bestaande

zichzelf kunnen controleren en herstellen

waar we zich aanpassende materialen en

producten verbeteren en heersende

wordt vliegen veiliger en kost onderhoud de

structuren kunnen gebruiken. Barrett weet

problemen verzachten of oplossen. Barrett:

helft minder tijd en geld. Toch moeten we

genoeg andere toepassingen; bijvoorbeeld

«De natuur blijft hierbij een inspiratiebron

nog zo’n 25 jaar wachten tot de techniek

een brug die zichzelf repareert bij slijtage.

en leermeester. De natuur heeft tenslotte

wordt gebruikt in normale vliegtuigen.

De Amerikaanse Carolyn Dry ontwierp een

zo’n 4 miljard jaar ervaring in het verbeteren

Onderzoekers willen zeker weten of de

betonnen brug met daarin een glazen buisjes

van de wereld.» Door hier goed naar te

techniek betrouwbaar genoeg is voordat er

gevuld met lijm. Als het beton scheurt door

kijken kunnen we vliegtuigen en bruggen

passagiers aan boord gaan. En stel je voor

te grote belasting breekt ook een buisje

veiliger maken én komt die fietsband die

wat er kan gebeuren als het vliegtuig een

open. In contact met lucht droogt de lijm op

zichzelf plakt er ook vast wel!

onweersbui tegenkomt en de bliksem slaat

en helpt de scheur te dichten.

in. Een dergelijke enorme stroomstoot moet

Nog dichter bij het menselijk lichaam ligt de

f amilie Raymond (l) en Vincent (r) van Sabben (23) Bouwkunde Eeneiige tweeling

Vincent: Dat we allebei bouwkunde studeren is niet toevallig, we zijn b e i d e g e ï n t e r e s s e e r d i n a r c h i t e c t u u r . W i e a l s e e r s t e b e s l o t en ha d o m n a a r D e l f t t e g a a n w e e t i k e i g e n l i j k n i e t . W e h e b b e n e l k a a r w ed er z i j d s gestimuleerd om in Delft te gaan studeren.

R a y m o n d : N i e t a l l e e n w a t b e t r e f t s t u d e r e n d o e n w e d e z e l f d e d i ng e n , w e z i j n b i j v o o r b e e l d a l l e b e i l i d g e w o r d e n v a n s t u d e n t e n v ereni g i ng V i r g i e l . N u V i n c e n t i n h e t b e s t u u r v a n V i r g i e l z i t , z i e n w e el k a a r d a a r r e g e l m a t i g . O m d a t w e o p b o u w k u n d e a l t i j d i n v e r s c h i l l e nd e p ro j ec t groepen zitten, komen we elkaar daar minder vaak tegen. We wonen n i e t b i j e l k a a r , a l h e e f t V i n c e n t i n h e t b e g i n v a n d e s t u d i e t o en hi j n o g geen kamer had 3 maanden bij mij gelogeerd.

V i n c e n t : V e e l d i s c u s s i e s h e b b e n w e n i e t , a l k u n n e n w e o v er a rchi t e c t u u r n o g w e l e e n s f l i n k v a n m e n i n g v e r s c h i l l e n . D a a r w o r d e n w e w el ee n s m o e v a n , m a a r h e t i s o o k e r g l e u k o m m e t e l k a a r t e d i s c us s i eren.

13

b uitengaats In ieder nummer van Radar schrijven studenten van de TU over hun buitenlandse avonturen in het kader van stage of afstudeerproject. Dit keer in Buitengaats drie verschillende verhalen uit Amerika, zowel Noord als Zuid.

A

vIDa

Louca !

Aan de stad leek geen einde te komen. Op

tot me door dat ik echt weg was.

weg naar Sao Paulo vlogen we laag over de

Een tijdlang in het buitenland studeren is

immense zee van flats die over de heuvels

eigenlijk veel leuker dan reizen, omdat je

meest beviel me de ongelofelijk ontspannen

uitgespreid lagen. Zelfs vanuit het vliegtuig

echt in een ander land woont, boodschappen

manier van studeren en lesgeven en leven.

was er geen horizon te zien waar geen stad

doet en de was doet. En tegelijkertijd vakken

Misschien zijn de Brazilianen wel de meest

te zien was. ‘Mijn God’, dacht ik, ‘waar ben

volgt, samenwerkt met medestudenten, en

relaxedte mensen ter wereld. In een van de

ik nu weer aan begonnen?’

onder het mom van studie-excursies zoveel

grootste steden ter wereld, waar de vaart

Waar ik aan begonnen was, was het volgen

mogelijk uitstapjes maakt. A vida louca. Na

van het leven ongelofelijk hoog lag, waar je

van twee architectuursemesters (een studie-

een tijdje leek Nederland net zo buitenland

op de onmogelijkste plekken in urenlange

jaar) aan de Universidade de Sao Paulo.

als Sao Paulo.

files terecht kon komen en waar je overal

Zo’n drie maanden ervoor kwam het plan

Het studeren in Sao Paulo ging er nogal

met armoede geconfronteerd wordt, waren

om een jaar in Brazilië te gaan studeren. Na

anders aan toe dan ik in Delft gewend was.

de mensen zelf het toonbeeld van rust,

erg veel gedoe met visums, verzekeringen

Zo begon bijvoorbeeld niets op tijd. Iedereen

vrolijkheid en relaxedheid. Of, zoals ze dat in

en andere officiële papieren, vele hopeloos

was altijd en overal te laat. Maar dat soort

het Portugees noemen, alegria. Altijd waren

gestamelde telefoongesprekjes (ik sprak

gewoontes zijn heel (te?) gemakkelijk over

mensen bereid me te helpen als ik weer eens

nog geen Portugees, de mensen daar geen

te nemen, wat me nu, eenmaal terug in

hopeloos verdwaald was, of wanneer ik in

Engels) was eigenlijk mijn enige zekerheid

Nederland, af en toe behoorlijk opbreekt.

het begin in een stamelend mengelmoesje

een ticket. Desalniettemin was ik vol enthou-

Ten tweede is de Braziliaanse cultuur zo

van talen en handgebaren iets probeerde te

siasme op het vliegtuig gestapt, en pas toen

anders, dat het af en toe net leek alsof ik

vragen.

ik vanuit het vliegtuigraampje keek naar

in Nederland een totaal andere studie had

Tijdens en na mijn studieperiode heb ik

mijn nieuwe thuis en de 18 miljoen nieuwe

gevolgd. Soms tot wanhopen toe heb ik

vooral de ‘omgeving’ bezocht. Dat waren

stadsgenoten onder me, drong het pas echt

daar dus wel erg veel van geleerd. Maar het

de op reis reisjes. Sao Paulo ligt behoorlijk gunstig om met de bus een aantal andere steden en plekken ‘in de buurt’ te bezoeken.

Ik ga zelf liever een stad bezoeken dan een natuurpark, en dus pakte ik in weekenden en vakanties de bus naar onder andere Buenos Aires, Montevideo, Asuncion en Rio de Janeiro. Vaak per bus meer dan 30 uur, maar zeker de moeite waard. Alleen Rio lag slechts 6 uur van Sao Paulo. En elke keer als ik weer terugkwam, had ik het gevoel thuis te komen.

Inmiddels ben ik zo’n twee maanden terug in Nederland. Toen ik terugvloog en weer over de stad neerkeek, wist ik weer precies hoe ik me voelde toen ik 11 maanden ervoor aankwam. Maar inmiddels kende ik mensen in de verschillende wijken, had ik in de parken liggen slapen en op de snelwegen in de file gestaan.

Sander Troost student Bouwkunde

14

DrInKen

meT

HeT

s T a m H oo F D werk ik momenteel voor een werkplaats waar zonneovens worden geproduceerd. Dit

Aan de ene kant van de stad wordt het

zijn ovens die alleen maar op

straatbeeld bepaald door indianenvrouwen

zonnewarmte werken; een

met hun traditionele vlechten, rokken en

groot voordeel in een land

hoedjes en word je overspoeld door schoen-

waar de zon altijd schijnt en

poetsers en lijmsnuivende bedelaartjes.

erosie door het gebruik van

Aan de andere kant van de stad leven de

brandhout een steeds groter

bewoners zo westers mogelijk in grote villa’s

probleem wordt.

met dure auto’s. Deze jetset gaat naar

Verder werk ik mee aan een

disco’s die qua interieur, muziek en hipheid

project voor een indianenstam

van de bezoekers weinig onderdoen voor

in de jungle. Hun manier

een club in Rotterdam. De interesse voor

van leven wordt bedreigd

Europeanen is onder deze groep zo groot dat

doordat kolonisten (o.a.

alle Delftse studenten hier al wel eens met

cocaboeren) steeds meer

een foto in een plaatselijk roddelblaadje zijn

leefgebied in beslag nemen.

verschenen.

Het doel is nu om producten

Op andere plaatsen in de stad wordt er in

te bedenken die de kolonisten

het weekend gedanst in schuurachtige-

kunnen fabriceren, zodat

disco’s met golfplaten daken onder het genot

ze met minder landgebruik

van het typische Boliviaanse maïsdrankje

meer winst kunnen maken.

Chicha, geserveerd in plastic emmers.

Dit project heeft al voor

Ook daar blijf je als blauwogig meisje niet

Sinds begin mei loop ik stage bij de Universi-

een aantal bijzondere ervaringen gezorgd;

onopgemerkt en moet je, netjes in rijen

dad Católica Boliviana in Cochabamba,

zoals tot diep in de nacht drinken met een

dansend, de folkloristische dansen onder de

Bolivia. Op de afdeling waar ik werk houden

stamhoofd in een dorpje diep in het oerwoud

knie proberen te krijgen.

ze zich bezig met het meten van de lucht-

dat slechts met de kano te bereiken is.

Misschien nog wel groter zijn de verschillen

vervuiling in de stad. Mijn taak bestaat uit het herontwerpen van een internetpagina

Gelukkig heb ik naast dit alles nog genoeg

in de adembenemende landschappen van

en een computerprogramma waarmee

tijd over om te genieten van het goede

Bolivia. Het ene moment zwem je tussen de

resultaten van metingen beschikbaar gesteld

leven in Cochabamba. Moet je als student

krokodillen in een rivier in het regenwoud,

worden voor inwoners, wetenschappers en

in Nederland vaak op een houtje bijten;

een week later rijd je, ingepakt in drie

journalisten. Op de universiteit kunnen ze

in het op-één-na armste land van Zuid-

broeken, vijf truien, twee mutsen en een

goed programmeren, maar grafische kennis

Amerika kan je met je studiefinanciering

sjaal, langs besneeuwde bergtoppen, wild

is er nauwelijks. Vandaar dat ik als student

prima rondkomen. Een goedvullende twee-

spuwende geisers en zoutvlaktes.

Industrieel Ontwerpen veel heb kunnen

gangen lunch kost je zestig eurocent, een

verbeteren aan vormgeving en gebruiks-

glas versgeperst sinaasappelsap vijftien cent,

Nog een week of zes mag ik genieten van dit

vriendelijkheid.

acht bananen krijg je voor tien cent mee

bijzondere land vol tegenstellingen, daarna

Toen mijn ontwerp een maand geleden

en een spijkerbroek volgens de nieuwste

zal ik de Boliviaanse lente moeten inruilen

af was, had ik nog geen zin om naar

Boliviaanse mode kost je een euro of zeven.

voor de Hollandse herfst…..

er genoeg te doen. Inmiddels ben ik dan

Wat het meest opvalt aan het leven in

Heleen Willemsen

ook in twee andere projecten gerold. Zo

Cochabamba zijn de enorme tegenstellingen.

student Industrieel Ontwerpen

huis te gaan. Gelukkig is er hier als IO-

Bas Binas • door Matthijs van Baarsel

15

b uitengaats sTuDIeverenIGInG In

De USA

Hieronder volgt een kleine greep uit

r e ac t or i s é é n v a n d e m e e s t e x t r e m e a p p a r a t e n

aanverwante zaken. Het was al snel duidelijk

het programma van een studiereis in

op de z e p l a n e e t . B i n n e n e e n a f s t a n d v a n o r d e

d a t L L N L z i c h v o o r n a m e li j k b ez i g h o u d t m e t d e

de zomer van 2004 naar de Verenigde

1 meter wordt een temperatuurgradiënt gehaald

aanverwante zaken. Het lab is opgericht met

Staten van Amerika. De reis werd

v an z o’ n 1 0 m i l j o e n ˚ C n a a r z o ’ n - 2 7 0 ˚ C ! E e n

a l s e n i g d o e l d e A m e r i k a a ns e v o o r s p r o n g o p

georganiseerd door de Vereniging voor

w e r e l dw i j d s a m e n w e r k i n g s v e r b a n d i s i n g a n g

w a p e n g e b i e d t e b e h o u d e n. L L NL i s d e p l a a t s

Technische Physica, de studievereniging

ge z e t om d e t o k a m a k - r e a c t o r u i t e i n d e l i j k

w a a r h e t « M a n h a t t a n P r o j ect » ( o n t w i k k e l i n g

van de studie Technische Natuurkunde.

c om m e r c i e e l t e k u n n e n g a a n t o e p a s s e n .

v a n d e a t o o m b o m ) i n 1 943 i s o p g e s t a r t .

De 28 deelnemende studenten en vier

E r w o r d t o n d e r z o e k g e d a a n na a r a l l e r l e i s o o r t e n

professoren zijn een kleine vier weken

30 juni, New York City

a t o o m w a p e n s , m a a r o o k na a r b i o l o g i s c h e e n

weggeweest. De reis stond in het teken

V i s i t at B e l l L a b o r a t o r i e s

conventionele wapens. Ook al komt er een

van renewable energies.

B e l l L ab s i s z o n d e r t w i j f e l é é n v a n d e m e e s t

h e l e b o e l z e e r i n t e r e s s a nt e f y s i ca b i j k i j k e n w a s

be k e n de n a t u u r k u n d e l a b o r a t o r i a t e r w e r e l d ,

t o c h n i e t i e d e r e e n i n o n z e g ro ep e v e n g e c h a r -

28 juni, Boston, Massachusetts

m e t baa n b r e k e n d e o n t d e k k i n g e n o p h u n

m e e r d v a n d e b e z i g h e d en v a n d i t b e d r i j f . D e

Visit at Mas sach u setts Institute of Technology

n aam z o a l s d e t r a n s i s t o r , d e l a s e r e n d i g i t a l e

m a n a g i n g d i r e c t o r k o n d e mees t e s t u d e n t e n d a n

(M IT)

e n c r y pt i e . H e t i s e e n o n g e l o o f l i j k i n d r u k w e k -

o o k n i e t o v e r t u i g e n m e t z i j n a rg u m e n t : « W e l l ,

Het eerst e vo o rb eeld van ongekende mogelijk -

k e n d l ab w a a r o n g e v e e r 2 0 0 0 o n d e r z o e k e r s

i f w e d o n ’ t d o i t , s o m e b o d y el s e w i l l » . O p w a t

hed en; een «s imp ele» universiteit die geheel

werken, met daaromheen 8000 onderzoekers bij

v o o r m a n i e r d a n o o k , d i t b ez o ek h e e f t i n i e d e r

voo r eigen on d erzo ek een experimentele

ge l i e e r d e i n s t a n t i e s . R e c e n t e d o o r b r a k e n z i j n

g e v a l o p i e d e r e e n e e n g ro t e i nd ru k g e m a a k t .

ke rnf us iereac to r h eeft opgebouwd. De reactor

bi j v oor b e e l d d e t o e p a s s i n g v a n s o f t s w i t c h e s

we rkt vo lgen s h et To kamak principe. In een

al s de « b r a i n s » i n n e t w e r k e n , s m a r t a n t e n n a s

D i t w a s s l e c h t s e e n k l e i n d eel v a n h e t

donu tvo rmig e reacto r wordt een mengsel van

e n de e e r s t e b r e e d b a n d ( i n f r a r o o d ) h a l f g e l e i -

u i t g e b r e i d e r e i s p r o g r a m ma , ma a r g e e f t i n i e d e r

deu teriu m (verzwaard waterstof) en tritium

de r l as e r .

g e v a l e e n i n d r u k h o e o n g el o o f l i j k b r e e d e n

op een t emp eratu u r van enkele miljoenen

i n t e r e s s a n t d e w e r e l d v a n een t ec h n i s c h n a t u u r-

K elvin s g ebra ch t, waarna in het ontstane

13 juli, San Francisco, California

k u n d i g e k a n z i j n . U i t e i n d el i j k i s e r m a a r é é n

plas ma een fu sie van de kernen van deze twee

V i s i t at L a w r e n c e L i v e r m o r e N a t i o n a l L a b o r a t o r y

m a n i e r o m d a t e c h t i n t e z i en en d a t i s d o o r h e t

a t omen op treed t. D it plasma wordt in bedwang

(LLNL)

zelf te ervaren.

geh ou den do o r een aantal enorme magneet -

Het LLNL is één van de acht laboratoria in de

ve lden die even veel vermogen gebruiken als

V S di e o n d e r d e m a n t e l v a n h e t m i n i s t e r i e v a n

Stijn van Dorp

e e n klein e Amerikaan s stad. De tokamak-

En e r gi e o n d e r z o e k d o e n n a a r r e n e w a b l e s e n

student Technische Natuurkunde

16

a genda tot en met 7 oktober 2004

4 & 5 november 2004

22 januari 2005

Een abs tra ct s t r i p v e r h a a l , e e n an dere a rchi te c t u u r b e n a d e r i n g

V o o r l i c h ti n g s D a g e n T U D e l f t

OriëntatieDag TU Delft

meer informatie en aanmelden via

Als je een eerste indruk wilt krijgen van

Hedendaagse architectuur als inspriratiebron

www.studeertechniek.nl

de opleidingen die de TU Delft je te bieden heeft, ben je van harte welkom op

voor de kunstenaar of architect die geïnspireerd wordt door de kunst. Tentoonstelling

30 december 2004

de OriëntatieDag. Daar presenteren alle

in de vorm van een stripverhaal laat in 25

O n t w e rp j e e i g e n c h i p

bacheloropleidingen zich.

tekeningen de andere kant van architectuur

Masterclass Elektrotechniek voor 5 en 6

Te zijner tijd meer informatie en

zien.

vwo’ers met Natuurkunde.

aanmelden via www.studeertechniek.nl

Faculteit Bouwkunde, Berlageweg 1, Delft

meer informatie via

september 2004 - september 2005

www.studeertechniek.nl, bachelor

14 en 15 april 2005

Elektrotechniek, voorlichting

V o o r l i c h t i n g s D a g e n TU D el ft

Jaar v a n de B r u g

Te zijner tijd meer informatie en

In het kader van het jaar van de brug

20 januari 2005

worden vele activiteiten georganiseerd, waar

W i s k u n de i n a c t i e

ook jij aan kunt deelnemen.

Workshops voor 5 en 6 vwo’ers met N&T

meer informatie via www.jaarvandebrug.nl

of N&G en hun docenten bij de opleiding

aanmelden via www.studeertechniek.nl

Technische Wiskunde.

24 oktober 2004

meer informatie via

W eten sch aps d a g D e l f t

www.studeertechniek.nl, bachelor

Tijdens de Wetenschapsdag Delft kun je bij

Technische Wiskunde, voorlichting

verschillende bedrijven en instellingen een kijkje achter de schermen nemen en veel leuke activiteiten beleven.

De TU Delft stelt op deze dag twee locaties open; het Techniek Museum en de Botanische Tuin. meer informatie via www.wetenschapsdag.tudelft.nl

f amilie (l) Nanne Schriek (25) en (r) Thomas Schriek (23) Broers bij Technische Bestuurskunde Nanne: Na de havo ben ik overgestapt op het vwo. Ik wilde altijd al een logistieke opleiding volgen en de hogeschool voor toerisme leek daarvoor het meest geschikt. Maar met een vwo-diploma lonkt de universiteit toch ook. Toen kwam ik erachter dat de opleiding Technische Bestuurskunde een richting transport en logistiek heeft.

Thomas: Ik wilde uiteraard niet hetzelfde doen als mijn broer. Dus ben ik eerst met geneeskunde begonnen maar dat duurde niet lang.

Mijn vakkenpakket leidde toch wel naar een technische opleiding. Via via heb ik toen informatie ingewonnen en raakte in gesprek met een student. Hij maakte me enthousiast voor Technische Bestuurskunde.

Achteraf bleek het een vriend van mijn broer te zijn die mij nietsvermoedend dezelfde richting als mijn broer in praatte.

We wonen niet samen; dat zou te ver gaan. We spreken ook niet vaak af. Maar Delft is klein, dus we komen elkaar wel vaak tegen. Op de studentenvereniging, studievereniging of gewoon op straat.

Nanne: We zaten op de dezelfde middelbare school en voetbalden ook nog samen. Hoewel we beiden gestopt zijn met voetbal hebben we vorig jaar nog tegen elkaar gespeeld met de studentenhuizen.

Glansrijke overwinning voor mijn huis natuurlijk.

17

k ampus Een raceauto ontwerpen en daarmee ook nog echte wedstrijden rijden. Voor velen is het ooit een jongens- of meisjesdroom geweest. Voor studenten van de TU Delft bleef het daar niet bij. Zij bouwen ieder jaar een nieuwe raceauto en doen mee aan de Formula Student competitie.

OnTwerPen, Bouwen Vier jaar geleden las een TU student

Interfacultair

jager neer, halen de vleugels eraf en zetten

in een Engels tijdschrift over Formula

Formula Student is een internationale

er wielen onder. Studenten Industrieel

Student. “Daar moeten op de TU toch meer

ontwerpcompetitie waarbij centraal staat dat

Ontwerpen produceren een goed en vooral

mensen warm voor lopen”: dacht hij. Na

studenten de raceauto ontwerpen, bouwen

leuk ding; kijk naar de nieuwe Volkswagen

een rondgang langs faculteiten trof hij bij

en testen. De teams moeten zich aan een

Beetle. Werktuigbouwkundigen letten vooral

Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek een

aantal regels houden. De motor mag een

op vermogen en kracht. Een enorme motor

enthousiaste professor die bereid was te

inhoud hebben van maximaal 610 cc met een

dus waarna de rest zo stevig mogelijk wordt

helpen bij het opzetten van een Delfts team.

inlaatrestrictor van 20 mm, de wielbasis van

gemaakt. Maar als je de studenten van

Enkele uren laten ontving de professor een

de auto moet minstens 1525 mm zijn en de

verschillende opleidingen samen laat werken

Lucht- en Ruimtevaart student die op zoek

auto moet open wielen en een open cockpit

ontstaat er een lichtgewicht en aërodynami-

was naar een afstudeeropdracht. Eén en

hebben.

sche raceauto met voldoende vermogen en

één is…., dacht de professor en bood de

Belangrijk is dat Formula Student (in

produceerbaar.”

student aan een zelfdragende koolstofepoxy

Delft) uit interfacultaire samenwerking

monocoque te ontwikkelen. Als onderdeel

bestaat. Wat gebeurt er wanneer een

Wedstrijd

van de afstudeeropdracht kon hij dan ook

raceauto wordt ontworpen door studenten

Formula Student is ontstaan in de Verenigde

het DUT Formula Student Racing Team

van één opleiding. Pieter Commandeur,

Staten. Daar organiseert de Society of

managen. En zo ontstond het eerste Delftse

teamleider van het racing team 2004 legt

Automotive Engineers (SAE) al sinds 1981 de

team dat zich inschreef voor de Formula

met lichte spot uit: “Studenten Luchtvaart

Formula SAE competitie. Aan deze competitie

Student competitie.

en Ruimtevaarttechniek zetten een straal-

doen ongeveer 100 internationale universiteiten mee. Bijna tien jaar geleden werd de competitie met dezelfde regels geïntrodu-

DuT

04

ceerd in Europa. Op een oud vliegveld in de Gewicht: 125 kg, Massaverhouding voor-/achterkant: 45/55

buurt van Leicester (Engeland) strijden de teams op verschillende onderdelen tegen

Yamaha WR450F, Één cilinder 449 cc, 40 PK Toerental 10.500 rpm Vloeistof gekoeld

Monocoque is uit één stuk (Motor zit aan het chassis vast) en gemaakt van koolstofvezel (stevig en extra licht)

elkaar. Zo gaat het niet alleen om snelheid maar tellen vormgeving, kosten, presentatietechniek, weggedrag en acceleratie ook mee in de eindscore. Het team dat het

Para-aramide neus (Goede crash eigenschappen)

beste scoort op alle onderdelen mag zich de winnaar noemen van de competitie.

Zonder ervaring begonnen de studenten van het eerste uur aan de zware test en kwamen thuis met de “Runner Up Rookie Award” voor de beste nieuwkomer. Het jaar daarop sloot het team af op een 16e plaats. Vorig jaar won het Formula Student team de prestigieuze ontwerpprijs. Dit was onder meer te danken aan het gewicht van de bolide.

LeCont 16” Supersoft Banden

Dubbele composieten A-armen, speciaal lichtgewicht gemaakte vering en Risse dampers

18

Wielen 10”, met composieten velgen.

Wijdte voor is 6” achter 7”

Slechts 135 kilo woog de carbonfiber auto met aluminium spaceframe, ongeveer 70 kilo lichter dan de lichtste auto na Delft. Helaas

Ladder chassis. De constructie heeft iets weg van een “ladder”, 2 opstaande randen met stevige verbindingen.

Voordeel is dat het chassis lager ligt en goed met de hand te produceren is.

blies het team in de laatste test de motor op waardoor in de eindstand de 21e plaats werd bezet.

en

c olumn

n racen!

H aas T I G e

s P oe D ‌

Sinds ik in Delft woon ben ik bezig de grens te ontdekken tussen studie en ontspanning. Het is belangrijk om te weten waar die ligt, omdat teveel werk voor stress zorgt en te weinig voor een waardeloze studievooruitgang. Natuurlijk is het ook een stuk leuker en gezelliger om van feest naar feest te lopen. En wie ben ik om daar niet aan mee te doen.

Hoe dan ook, na een half jaar kwam ik tot de conclusie, dat er wel genoeg was gefeest en het tijd was voor een omslag. En dan ben je in Delft aan het goede adres. Volop sportgelegenheden bij het sportcentrum, veel cursussen bij het Cultureel centrum en dan zijn er nog vele mogelijkheden om daarnaast aan activiteiten mee te doen.

Zelf ben ik lid geworden van windsurfvereniging Plankenkoorts.

Overigens niet voordat ik in de zomer mezelf de basics had aangeleerd. Eigenlijk is het een van de leukste verenigingen; al zeg ik het zelf. Geen regels en veel enthousiaste mensen die graag laten zien hoe het moet. Uiteraard met een wekelijkse borrelavond en 2 keer per jaar een kamp.

Dit jaar komt daar nog een voetbalcompetitie bij, samen met vrienden een team oprichten en kansloos verliezen in de competitie tegen superieure teams. Maar dat maakt niet uit, meedoen met een paar Toekomst

vrienden is al leuk genoeg.

De gewichtsbesparing zette zich dit jaar voort.

Nu ik dit typ staat de OWee weer voor de deur, de introdagen van

Door ook het chassis geheel uit carbonfiber

alle verenigingen in Delft. En het leuke is dat ik er dit jaar ook mag

te fabriceren is het gewicht van de auto tot

staan als vertegenwoordiger van Plankenkoorts. Daarnaast is het voor

127 kilo gereduceerd. Bovendien zijn de

mij als ouderejaars ook nog eens leuk om te proberen bij de andere

wielen kleiner gemaakt waardoor de banden

verenigingen binnen te komen, altijd moeilijk maar niet onmogelijk.

sneller opwarmen en de grip verbetert. Ook

Door de goede mensen op de goede plekken te kennen is het namelijk

de vormgeving is aangepakt waardoor de auto

niet noodzakelijk om een toegangskaartje te hebben. Alleen eerste-

hoekiger toont dan de voorgangers. Met deze

jaars krijgen die namelijk en die zijn dan ook erg gewild.

verbeteringen haalde het team de hoogste

Eigenlijk blijft iedereen op zoek naar die magische grens, maar of

notering in hun nog jonge bestaan, de tiende

die ooit gevonden zal worden blijft de vraag. Wijze mensen zeggen

plaats.

wel eens dat studeren de leukste tijd van je leven is en daar hebben

Natuurlijk wil Formula Student nu de top tien

ze volkomen gelijk in. Waarom zou je dan je best doen het zo snel

induiken. Ongeveer 45 studenten storten zich

mogelijk aan je voorbij te laten trekken zonder zelf mee te doen?

voor 2005 op het ontwerp en de bouw van een

De kansen zijn er en het is aan jou om ze te grijpen.

raceauto die nog lichter, aĂŤrodynamischer en sneller is. Volgend jaar kunnen we lezen of zij daarin geslaagd zijn. En wie weet bouw jij over een paar jaar wel mee aan een revolutionaire raceauto waar Michael Shumacher ook wel een

P H I L I P T roos T student Industrieel Ontwerpen

rondje in wil maken.

Meer informatie vind je op www.dutracing.nl

19

r adarwerk Onderzoek aan de ingewanden: de meeste mensen staan niet te juichen bij het idee. Een röntgenfoto of MRI-scan is nog wel te overleven, maar inwendig onderzoek is vervelend en vaak pijnlijk en kan soms zelfs risico’s met zich meebrengen. Vooral darmonderzoek is geen pretje. Een donut biedt verlichting!

E

V A

D onu T s DanKzIJ

nIeuwe

H

O E K S

en

InsTrumenTen

T en T a K e L s mInder

PIJn BIJ DarmonDerzoeK

«Achter een goede chirurg staat steeds

Zoals je zult begrijpen zitten artsen

vaker een goede ingenieur» stond er te

te springen om nieuwe apparatuur die

lezen in een advertentie van de TU Delft.

dit soort onderzoeken voor hun patiënten

Medische wetenschap en techniek

minder pijnlijk kan maken. Ingenieurs

vormen een sterk team. Artsen doen

kunnen daarbij helpen!

er vanzelfsprekend alles aan om lichamelijke onder-zoeken

Glibberig

voor hun patiënten zo

Een tweetal onderzoekers van de faculteit

draaglijk mogelijk te

Werktuigbouwkunde van de TU Delft

maken. Verbeterde

probeert een apparaatje te ontwikkelen

technieken en nieuwe

dat zichzelf in de darmen voortbeweegt.

instrumenten moeten

Een apparaatje dat rekening houdt met de

de artsen daarbij

typische eigenschappen van de darmen.

helpen. Artsen hebben

Darmen zijn flexibel, rekbaar, glibberig

vaak echter niet genoeg

en kwetsbaar. Dat vraagt om heel nieuwe

kennis van mechanica om

voortbewegingsmechanismen!

medische instrumenten zelf te

Om het voortbewegingsprobleem op te

bedenken en te maken. Daarvoor worden

kunnen lossen, hebben de onderzoekers

werktuigbouwkundig ingenieurs ingescha-

goed gekeken naar de manier waarop

keld. Prachtige instrumenten om mee in het menselijk lichaam te kijken zijn door hen

01

verschillende dieren zoals slakken, inktvissen, slangen en insecten zich voortbewegen. «We hopen dat daar een

ontwikkeld. Een van de laatste aanwinsten

voortbewegingsmethode tussen zit

op dit gebied is de darmwandelaar: een apparaatje dat voorzien van een camera

die we kunnen nabootsen», aldus

«zelfstandig» door de darmen kan wandelen.

onderzoeker dr.ir. Paul Breedveld.

«Maar hoewel we in eerste

Darmkanker is doodsoorzaak nummer

Het grootste probleem bij

instantie dachten aan iets dat

twee in de westerse wereld. Als je bij een

zo’n darmonderzoek is dat

op een insect lijkt, hebben

arts komt met darmklachten en bloed in

de darm heel erg kronkelig

we ontdekt dat dingen met

de ontlasting, word je over het algemeen

is en vol zit met vernauwingen.

pootjes een puntkracht op de

onderworpen aan röntgenfoto’s en een

Het uiteinde van de slang kan

colonoscopie, een vorm van endoscopie.

makkelijk blijven steken. Als de arts

Endo betekent «in» en scopie staat voor

dan iets te hard doorduwt, maakt de

«kijken». Colonoscopie (colon = dikke darm)

slang een lus. De darm wordt hierdoor

houdt in dat een soort tuinslag van 1 a 1,5

pijnlijk opgerekt en kan zelfs beschadigen.

Al snel werd gedacht aan iets dat aan

meter met aan het eind een cameraatje

De endoscopist bestuurt de colonoscooptip

alle kanten contact maakt met de darm.

door de anus naar binnen wordt gebracht

met behulp van draaiknoppen, maar met

Een soort rupsband rondom. Je kent ze

en de dikke darm van binnenuit gecontro-

al die scherpe bochten in de darmen is dat

misschien wel: van die soort holle rubber

leerd wordt op afwijkingen en gezwellen. De

meer dan lastig. Het moeilijkste aan deze

zakjes gevuld met water die je door je

tuinslang is ook voorzien van een lichtbron

werkwijze is dat de arts de tip van de slang

handen kunt laten «glijden»; de afgelopen

en een biopsie-instrument. Met dat biopsie-

moet sturen en tegelijkertijd voorwaarts

jaren volop te koop in de speelgoedzaken.

instrumentje wordt een klein stukje weefsel

moet bewegen door de slang zachtjes

Om de pezen in het menselijk lichaam zit

weggehaald dat buiten de darmen onder de

vooruit te duwen. Probeer dat maar eens

ook zoiets: de peesschede. Zo’n manier van

microscoop onderzocht kan worden.

met anderhalve meter tuinslang!

(voort)bewegen maakt optimaal gebruik van

20

darmwand uitoefenen. Zo’n puntkracht kan weer leiden tot beschadigingen.»

03

0 1 . D e k o p v a n d e r o l l e n d e d o nut .

0 2 . D e d r i e d e l e n z i j n g o e d t e z i en.

0 3 . De donut bestaat uit drie van deze stents.

04. Traditionele colonoscoop.

de wrijvingskracht van de darm. De materiaalkeuze is dan wel iets om bij stil te staan. Het rubber van het 02

speelgoedje zou totaal ongeschikt zijn voor voortbewegen in de darmen: het is veel te glad. Materiaal met een gaasstructuur is in dit geval beter, zo is uit proeven op dierlijk weefsel gebleken.

Tentakels Die voorkeur voor een gaasstructuur en het willen voorkomen van «lussen» tijdens

04

de colonoscopie heeft nu geleid tot de ontwikkeling van de «rollende donut».

Dit wordt gecombineerd met een zacht

Het in productie nemen van de rollende

Dit apparaatje bestaat uit drie stents, die

duwende beweging van buitenaf. «Omdat de

donut is geen verre toekomst meer.

om de tip van de endoscoop (de camera)

stents ook onafhankelijk van elkaar kunnen

Het eerste prototype op ware grootte is

zijn gebogen. Stents zijn een soort gazen

draaien, is kans op doorslippen op het

momenteel in ontwikkeling. Als het aan de

«buisjes» die bijvoorbeeld gebruikt worden

glibberige darmoppervlak minimaal», vertelt

Delftse onderzoekers ligt, zijn de problemen

om in geval van een gezwel de slokdarm

Paul Breedveld. «En de donut kan dankzij de

van de artsen en de pijn van de patiënten

open te houden. De «rollende donut»

allerlaatste ontwikkelingen in het sturings-

bij darmonderzoek in ieder geval snel

heeft een gaasstructuur die voldoende grip

mechanisme, dat losjes is gebaseerd op de

verleden tijd!

heeft op de darmwand zodat de colono-

spiersamentrekkingen van de tentakel van

scoop langzaam vooruit getrokken wordt.

een inktvis, naar alle kanten buigen.»

Biom ed ische wer kt ui gbouwkunde Zoals je nu wel begr i jpt worden de instrumenten van a rtse n n i e t

g a l b l a a s o p e r a t i e s . O o k v e e l v a n d e c h i r u r g i s c h e i n s t r u m en t e n d i e

z om aar e ve n bedacht . Jarenlang onderzoek en uitvoe ri g o v e r l e g

b i j d e z e o p e r a t i e s g e b r u i k t w o r d e n , z o a l s k n i j p e r t j es en s c h a a r -

tu s s en art sen, w er kt ui gbouwkundigen, biologen en o nd e rz o e k e r s

tjes, zijn in Delft ontwikkeld.

v an de me dische facul t eiten van verschillende universi te i te n i s

Zo’n sleutelgatoperatie uitvoeren is best lastig. De chirurg moet

de bas is v oor he t ont wi kkelen van medische instrum e nte n e n

d e 2 - d i m e n s i o n a l e b e e l d e n v a n d e m o n i t o r o m z e t t e n n a a r ee n 3 -

apparate n. Di t he eft de laatste jaren geleid tot een a a nta l m o o i e

d i m e n s i o n a l e b e w e g i n g . O m c h i r u r g e n d e m o g e l i j k h ei d t e b i e d e n

( Delfts e) v indi ngen.

d e z e b e w e g i n g t e o e f e n e n , i s d a a r o m o o k e e n s i m u l a t i ep r o -

De En d o-Peri scoop i s een daarvan. Deze endoscoop, d i e i s

gramma ontwikkeld.

opge bouwd uit spi r aal veren en trekdraden, zorgt erv o o r d a t d e

A l l e m a a l i n g e n i e u z e s y s t e m e n d i e d o o r t e c h n i c i w o r d en

c h iru rg onder al l e hoeken de ingewanden van een pa ti ë nt k a n

b e d a c h t o m h e t l e e d v a n m e n s e n t e v e r z a c h t e n . E n de m ees t e

be kijke n. In de bui khol t e van de patiënt wordt gas g e bl a z e n ,

B i o m e d i s c h e i n g e n i e u r s v i n d e n h e t p r a c h t i g o m t e w er k en o p d i t

z odat d eze opzwel t . V er volgens maakt de chirurg een a a nta l

spanningsveld tussen mens en machine!

klein e sneetje s en met behulp van de endoscoop, lan g e , d unn e ope ratie tange n en een monitor wordt de operatie uitg e v o e rd . D i t

Relevante opleidingen:

w ordt ook we l m i ni mal e invasieve chirurgie of een sle ute l g a t -

Bachelor: Werktuigbouwkunde

ope ratie genoemd en wordt vooral toegepast bij lies bre uk e n e n

Master: Biomedical Engineering

21

v oorlichting Kies je

eigen

smaak

Jij hebt vast en zeker ook wel eens bij een schaal bonbons staan twijfelen. Ze zien er allemaal even lekker uit, maar welke smaak kies je? Puur, melk of toch liever zo’n lekkere grote witte met een noot? Een bonbon met een roomvulling of neig je meer naar iets met marsepein?

Eigenlijk zou je ze allemaal wel eerst even willen proeven voordat je je definitieve keuze maakt…

VoorlichtingsDagen Technische Universiteit Delft donderdag

4&

vrijdag

5 november 2004

Bij het kiezen van een opleiding kan je net zo staan twijfelen.

Hbo, universiteit? Leiden, Groningen, Delft? En dan nog eens de keuze uit die enorme hoeveelheid opleidingen.

Gelukkig kan je komen voorproeven! Op 4 en 5 november aanstaande zetten de bacheloropleidingen van de TU Delft hun deuren open. Bekijk collegezalen en laboratoria, doe mee aan workshops en minicolleges en kom alles te weten over de inhoud van de opleiding. Proef de sfeer en kies je eigen smaak!

Welkom Na een kopje koffie of thee begint om 10.15 uur in het Auditorium van het Aula Congrescentrum het welkomstprogramma. Hierin onder meer informatie over de TU Delft, studeren in Delft en andere zaken die belangrijk en interessant zijn als je een studiekeuze moet maken.

Bij de opleidingen

Studenttours

Alle opleidingen verzorgen tijdens de VoorlichtingsDagen een ochtend-

De dertien Delftse studentenverenigingen organiseren voor jou de

en middagprogramma. Aan de hand van workshops, presentaties,

Studenttours. Na het middagopleidingsprogramma ga je de stad in.

minicolleges en rondleidingen krijg je een goede indruk van de inhoud

Je bekijkt historisch Delft en ziet de gezelligste plekjes. Je brengt een

en de sfeer van de opleiding. Je hebt ruimschoots de tijd studenten,

bezoek aan een sociëteit en een studentenhuis en kunt daarna eten

docenten en studieadviseurs vragen te stellen en jouw studiekeuze

bij één van de eettafels. Bijna alle studentenverenigingen hebben een

te bespreken. En na het ochtendprogramma eet je gezellig met de

eettafel, waar je voor weinig geld een goede maaltijd kunt krijgen. De

studenten en docenten een broodje mee.

eettafels zijn een ideaal alternatief voor zelf koken en natuurlijk veel gezonder dan de dichtstbijzijnde snackbar. Om dit zelf te ondervinden

Algemene-info-programma

kan je tijdens het studentenprogramma, tegen een kleine vergoeding,

Van 15.00 uur tot 17.00 uur krijg je in de Aula antwoord op vragen

aanschuiven bij een van de eettafels.

als: «hoe kom ik aan een kamer’, «kan ik mijn sport hier ook beoefenen’, «kan ik blijven toneelspelen’, «wat moet ik doen om

Bereikbaarheid

studiefinanciering te krijgen’, «hoe is het om in Delft te studeren’…

Met het openbaar vervoer

Alle instellingen die te maken hebben met studiefinanciering, wonen,

Tijdens de VoorlichtingsDagen rijden er gratis bussen van en naar het

sport en cultuur zijn hier vertegenwoordigd. Eerder weggaan bij het

station Delft CS tussen 9.00 en 10.30 uur, van 13.00 tot 14.00 uur en

middagopleidingsprogramma is niet nodig; ook na 16.00 uur kan je

van 15.30 tot 17.30 uur.

nog alle info verzamelen!!

Bus gemist? Geen nood. De loopafstand tussen het station en de TU-wijk is ongeveer vijftien minuten. «Gewoon» met de bus komen

22

Programma donderdag 4 & vrijdag 5 november 10.00 – 10.15 uur

ontvangst met koffie/thee in het Aula Congrescentrum

10.15 – 10.45 uur

welkomstwoord in het Aula Congrescentrum

11.00 – 13.30 uur

ochtendopleidingsprogramma met aansluitend lunch bij de opleiding

14.00 – 16.00 uur

middagopleidingsprogramma

15.00 – 17.00 uur

alles over wonen, sport, cultuur

Aangemeld? Noteer hier je keuze ter herinnering.

en studeren in Delft in het Aula

donderdag 4 november

v r i j d a g 5 n o vemb er

Congrescentrum

Opleiding

Opleiding

v.a. 16.00 uur

Studenttours

…………………………………ochtend

…………………………………ochtend

…………………………………middag

…………………………………middag

kan natuurlijk ook. Vanaf het station Delft CS rijden Connexxionbussen 63, 121 en 129 naar de TU-wijk. Halte «Aula» is waar je moet uitstappen.

Alle opleidingen zijn makkelijk lopend vanaf de Aula (Mekelweg 5) te bereiken. Voor de iets verder gelegen opleidingen rijden er TU-pendelbussen.

Met eigen vervoer Met de auto neem je op de A13 de afrit Delft Zuid/TU Delft. Ga rechtsaf de Schoemakerstraat in en ga bij de tweede weg links (Stieltjesweg). Aan het einde rechts (Mekelweg). Het tweede gebouw aan de rechterkant is Aula Congrescentrum (Mekelweg 5). Bij de Aula is parkeergelegenheid.

Aanmelden:

Hoe is het om in Delft te studeren…

surf naar www.studeertechniek.nl en vul het aanmeldformulier in. Meer weten: bel met 015 278 5404 of mail naar voorlichting@tudelft.nl

Het beste antwoord op deze vraag kun je natuurlijk krijgen van studenten die je op de VoorlichtingsDagen ontmoet; zij spreken uit ervaring.

Dat het leven van een student er heel anders uit ziet dan dat van een vwo-scholier, spreekt natuurlijk voor zich. Je zult zelf moeten zorgen dat je te eten krijgt, op tijd schone kleding in de kast hebt hangen en dat niet halverwege de maand je geld op is. Daar staat natuurlijk wel veel tegenover; een andere stad, een leuke studie, aardige huisgenoten, nieuwe vrienden. Kortom, het echte studentenleven!

Heb je vragen over het Delftse Studentenleven?

Mail naar vraagheteenstudent@tudelft.nl of vera@tudelft.nl.

Of kijk op www.vera.tudelft.nl.

23

VoorlichtingsDagen Technische Universiteit Delft donderdag

4&

vrijdag

5 november 2004

Kies je eigen smaak

Voorproeven?

Meld je aan via of bel

www.studeertechniek.nl 015 278 54 04