12
kurulması, bölgedeki sömürgeci feodal düzenin tasfiyesi ve Aydınlanma Devrimi’nin Latin Amerika’ya taşınması için çalışmıştır. Günümüz Latin Amerika liderleri Bolivar’ı örnek bir şahsiyet olarak ele almaktadırlar. Örneğin Chavez’in ülke içindeki ve dışındaki politikalarına yön veren olgu, çerçevesini kendisinin çizmiş olduğu Bolivarcı Devrim’dir. Latin Amerika konusunda tanınmış bir uzman olan Marta Harnecker Bolivarcı Devrim’in beş farklı uzantısı olduğunu belirtmektedir. Harnecker’e göre devrimin siyasi uzantısı Bolivarcı demokrasiyi oluşturmayı amaçlamaktadır. Ekonomik uzantının amacı neoliberal/kapitalist sistemlere alternatif bir insancıl, sürdürülebilir, üretken ekonomik sistemin kurulmasıdır. Devrim’in sosyal adaleti inşa etmeyi hedefleyen sosyal uzantısı, ülke genelinde kalkınmayı savunan bölgesel uzantısı ve çok kutuplu dünyada ülke egemenliğinin güçlenmesini öngören bir de uluslar arası uzantısı mevcuttur.5 Barışçıl bir devrim olarak nitelediği Bolivarcı Devrim ile Chavez; Simon Bolivar’ın hayal ettiği bölgesel entegrasyonu amaçlamaktadır. Peki, kimdir bu Chavez? Nasıl bir liderdir? İktidara nasıl gelmiştir? ABD’nin İran’la ilişkisinin en gergin olduğu dönemde Tahran’a giden, ABD işgalinden önce Irak lideri Saddam’ı Bağdat’ta ziyaret eden, Libya’ya gidip Kaddafi ile el sıkışan, Rusya ve Çin’den silah satın alan, Küba’ya ucuz petrol veren bu lider gücünü nereden almaktadır? Ülkesinin dünyanın en çok petrol satan dördüncü ülkesi olmasından mı, OPEC içindeki etkinliğinden mi, ABD’nin Venezüella’nın en büyük petrol müşterisi olmasından mı? Chavez’in antiemperyalist tutumunun temelleri nelerdir? 1998 yılında oyların yarısından çoğunu alarak devlet başkanlığına gelen ve eski bir asker olan Hugo Chavez, kısa süre sonra ülkesinin adının önüne Latin Amerika’nın antiemperyalist, aydınlanmacı ve kamucu büyük devrimcisi Bolivar’ın adını ekleyerek Venezüella’nın resmi adını Bolivarcı Venezüella Cumhuriyeti olarak değiştirmiştir. Petrol üretimi, dağıtımı ve satışında devletçi politikalara yönelmiş ve büyük çapta
kamulaştırma gerçekleştirmiştir. Sağlık ve eğitimde köktenci adımlar atarak, bu hizmetleri ücretsiz hale getirmiş, toprak reformu ile topraksız köylüye toprak dağıtmış ve tarımda yaygın bir kooperatifleşmeye yönelmiştir. 2002 yılı Nisan ayında dışarıdan ABD’nin, içeriden ise ülkenin önde gelen zenginleri, büyük toprak sahipleri ve medya patronları tarafından desteklenen bir darbeye maruz kalmıştır. İki gün için Başkanlık Sarayı’nı terk etmiş olsa da, sokaklara dökülen milyonlar, ordunun darbeye destek vermeyen kesimi ve Latin Amerika’nın diğer liderlerinin destek açıklamalarıyla daha güçlenmiş olarak görevine dönmüştür.6 Kendisine karşı yapılan diktatör suçlamasına karşın Chavez, yöntem olarak doğrudan demokrasiyi benimsediğini, olabildiğince geniş ölçekli katılımdan yana olduğunu ve temsili demokrasiye eleştirel yaklaştığını vurgulamıştır ve bu yönüyle “jakoben” bir tavır aldığını göstermiştir. Rousseau’nun “Temsili demokrasi halk egemenliğini engeller” sözüne gönderme yapan Chavez, çok kutuplu bir dünyadan ve bölgesel dayanışmadan yana tavır alan bir liderdir. Venezüella’nın yanı sıra Bolivya da da, 500 yıldır, yerli halkın yaşam kültürüyle batının dayattığı kültürün çatışmasının galibi yerli halk olmuştur. Aynı zamanda eski bir sendika lideri de olan Bolivya’nın ilk Kızılderili başkanı Evo Morales, 2005 yılında seçimleri kazanarak işbaşına gelmiştir. Sömürge valisi gibi davranan Amerikan Büyükelçisinin net olarak “Terörist Morales seçilirse Bolivya’nın izole edileceğini” söylemesi bile Morales’in kazanmasını engelleyememiştir. Amerikan Büyükelçisi’nin bu yaklaşımına “Dünya’da tanıdığım tek bir terörist vardır, o da Bush’tur!”7 cevabını veren Morales, tıpkı mevkidaşı Chavez gibi antiAmerikancı söylemlerle politikasını sürdürmektedir. Morales ve Chavez’in aksine daha az agresif bir politika izleyen Brezilya Devlet Başkanı Lula Da Silva 2003 yılında devlet başkanlığına seçilmiştir. Göreve geldiğinde önceki başkan Cardoso’dan dış borçlu ve özelleştirilen karlı kuruluşlar yüzünden çok fazla devlet geliri de