CAW Inzicht 2016/4

DRIEMAANDELIJKS MAGAZINE VAN CENTRUM ALGEMEEN WELZIJNSWERK OOST-BRABANT VZW MAATSCHAPPELIJKE ZETEL: REDINGENSTRAAT 6, 3000 LEUVEN - P916883 - december 2016

Giften zi jn steeds welkom op IBAN BE59 7775 9209 2726

Preventieve Woonbegeleiding Samen dakloosheid voorkomen

Nr 4/2016

ZO GEZEGD

3

“Een eigen huis, een plek onder de zon.”

Zelf vind ik een huis, een thuis belangrijk: een plek waar ik graag woon, thuiskom, mensen kan ontvangen. Het brengt stabiliteit en rust. Omgekeerd, als dat wegvalt, brengt dat een enorme onrust en vaak escalatie van moeilijkheden met zich mee. Ik wens mijn cliënten een stabiele woonsituatie toe en ik wil me daar voluit voor inzetten.

Tessa:

Beste lezer, Waar woon je? Het antwoord op die vraag is voor sommigen de meest individuele expressie van hun streven en status. Weekbladen en weekendkranten puilen uit van woonbijlagen. De individuele stulp met een maximale uitstraling lijkt wel de norm voor het hedendaagse bouwen.

We zijn ver verwijderd van de architectuur die een expliciet sociale visie op wonen had en door goed te bouwen wonen voor iedereen wilde. Kwaliteitsvolle architectuur en stedenbouw die in staat was veel bewoners betaalbaar te huisvesten. Sint-Maartensdal van Renaat Braem is daar een opmerkelijke getuige van in onze regio. Of het sociale wooncomplex met 105 wooneenheden ‘Ieder zijn huis’ van Willy Van der Meeren in Evere.

Wonen is al decennia prooi van het neoliberale denken. Ieder zijn kasteel op een terpje.

Ria:

Kristina:

Melissa:

Binnen bemoeizorg is het typisch dat we bij aanvang ongevraagd binnenstappen, maar door te blijven inzetten op dat contact, dat vertrouwen te winnen, respectvol en eerlijk uit te leggen dat het gaat om het behoud van hun woning, evolueert dit ongevraagd heel vlug in graag afspreken.

Shauni:

Hoeveel heb je al niet verloren als je ten slotte ook het dak boven je hoofd verliest?

Nu zelfs de daklozenzorg voorwerp wordt van de neoliberale theorie in Antwerpen is zorg voor huisvesting uitermate maatschappelijke zorg, welzijnszorg.

Preventieve woonzorg is het thema van deze CAW Inzicht, zo zei mij onze innemende communicatieverantwoordelijke.

In mijn eigen woorden betekent preventieve woonzorg: hulp krijgen vóór het dak boven je hoofd verdwijnt. Met dit nummer geven we u inzicht in de weg naar hulp en begeleiding die we aanbieden aan de mensen van de regio.

Als preventieve woonbegeleider is het fijn om voor zo’n diverse groep cliënten, elk met hun achtergrond, elk met hun problemen, heel creatief en op maat aan de slag te gaan. Soms vooral meedenkend, adviserend, plannend, opvolgend, coördinerend; maar vaak ook meedoend, samen de berg beginnen aan te pakken.

De mensen waar we mee werken hebben meestal heel wat tegenslagen gekend en het is soms een grote uitdaging om hun vertrouwen te winnen en geduldig met hen samen een weg af te leggen, maar de dankbaarheid die we erg vaak mogen ervaren, geeft energie en goesting om elke dag met plezier aan het werk te gaan!

Waar woon je? Op straat. Een dakloze woont niet maar overleeft. Een dakloze palmt een ruimte in voor een nacht en kan er van verdreven worden. ‘Ik heb geen dak boven mijn hoofd’ is een uitspraak die je meteen klasseert. Erger dan: ‘ik heb geen rooie duit.’ Die duit kan je nog vinden, maar om een huis, een dak te hebben is er zoveel tegelijk nodig.

Naast de brede doelgroep, de diverse methodieken, het outreachend werken, vind ik het samenwerken met partners heel boeiend. Vaak lukt het om op één lijn te gaan staan, en een win-winsituatie te creëren. Dat geeft heel veel voldoening.

Jan Boulogne Voorzitter CAW Oost-Brabant

5

4

Preventieve Woonbegeleiding in CAW Oost-Brabant Het voorkomen van uithuiszetting Preventieve woonbegeleiding is actieve en outreachende hulpverlening waarmee we uithuiszetting willen voorkomen. Dit hulpverleningstraject kan worden ingeschakeld door de verhuurder/eigenaar (sociale en private huurmarkt) op het ogenblik dat de eerste probleemsignalen inzake wonen zich stellen, ook zonder dat de bewoner zelf al een hulpvraag stelt.

De hulpverlening heeft als doel mensen te ondersteunen om zonder problemen of dreiging van uithuiszetting aangenaam te wonen op een duurzame manier.

In deze editie van CAW Inzicht focussen we op de praktijkervaring van preventieve woonbegeleiding.

Als CAW Oost-Brabant onderschrijven wij en zetten wij sterk in op het realiseren van de FEANTSA doelstellingen. Feantsa is de Europese Federatie van nationale organisaties die met daklozen werken: • Niemand mag gedwongen zijn om tegen zijn wil op straat te overnachten door een gebrek aan aangepaste opvang.

• Niemand mag gedwongen zijn om langer dan nodig te moeten verblijven in de opvang doordat er geen doorstromingsmogelijkheden zijn naar al of niet begeleid wonen.

• Niemand mag uit een instelling (zoals een ziekenhuis, een psychiatrische inrichting, een gevangenis of jeugdinstelling) ontslagen worden zonder nazorg en een oplossing voor zijn woonsituatie.

• Niemand mag uit huis gezet worden door gebrek aan begeleidings- en herhuisvestingsmogelijkheden.

• Niemand die jongvolwassen wordt of is, mag thuisloos worden door de overgang naar zelfstandigheid.

De preventieve woonbegeleider is een dynamische, flexibele, creatieve en competente duizendpoot die zowel krachtig inzet op de relatie met de cliënt en zijn context, als op de verbinding met de huiseigenaar/maatschappij. Hij is evenzeer een netwerker die andere organisaties betrekt en inzet.

Onze preventieve woonbegeleiders formuleren hun opdracht als bemoeizorg in gedeelde zorg en benoemen hun rol als het leggen van verbindingen, faciliteren van samenwerking, het samen leren begrijpen van de verschillende perspectieven en realiteiten in dit kader. Samen met alle relevante actoren zetten zij een actief en preventief plan uit, coördineren en volgen op. Ze leiden toe naar zorg op maat en bieden consult aan heel wat netwerkpartners. Onze begeleiders bezitten de competentie om wat bij aanvang als een noodzakelijk kwaad ervaren wordt om te buigen naar samen aan de slag gaan. Zij spreken cliënten, maar ook de samenleving aan op hun verantwoordelijkheid.

Hierbij wordt rekening gehouden met de kracht van mensen, maar evenzeer met hun kwetsbaarheid. Preventieve woonbegeleiders laten niet los.

De preventieve woonbegeleider is een dynamische, flexibele, creatieve en competente duizendpoot.

CAW Oost-Brabant opteert heel bewust voor een apart team preventieve woonbegeleiders omdat wij er van overtuigd zijn dat dit hulpaanbod specifieke competenties vereist en dat het noodzakelijk is dat zij hun expertise en ervaring kunnen delen en versterken onder elkaar.

De aanpak van deze begeleidingsvorm past volledig in onze CAW visie van krachtgerichte hulpverlening. Binnen dit kader zetten zij bijzonder in op de 3 volgende bouwstenen van bind-kracht.

1. Professionele hulpverlening die verantwoorde keuzes maakt - op maat van de cliënt - in talrijke spanningsvelden zoals spanning tussen vertrouwen en controle, of tussen het toelaten van afhankelijkheid en het stimuleren van meer autonomie.

De preventieve woonbegeleiding stuurt er vooral op aan dat mensen hun woonst kunnen behouden.

De methodiek is ontwikkeld vanuit de welzijnssector en is toegespitst op de vaak moeilijk bereikbare en kwetsbare groepen. We willen hun recht op wonen garanderen en uithuiszetting voorkomen, zowel op de sociale als de private huisvestingsmarkt. De begeleiding is aanklampend, we spreken van ‘bemoeizorg’. Deze actieve benadering gaat er van uit dat door tal van redenen mensen niet zelf de eerste stap naar hulpverlening kunnen zetten.

Kenmerkend voor deze hulpverlening is dat er direct actie wordt ondernomen. Concreet gaat het over het effectief ondersteunen in woord én daad, het

aanleren en trainen van woonvaardigheden. Maar evenzeer wordt er ingezet op rechtendetectie, op het leggen van verbindingen tussen de cliënt en hulp op verschillende levensdomeinen op langere termijn.

De begeleiding is naar aard, tijdstip, duur en intensiteit aangepast aan de noden en de mogelijkheden van de cliënt. De basispartners in deze begeleiding zijn steeds de verhuurder, de cliënt en de preventieve woonbegeleider. Ook netwerkpartners worden betrokken.

2. Een krachtgerichte, positieve basishouding. Deze wordt gekenmerkt door openheid en respect, door authentieke betrokkenheid en aandacht, door een partnerschap op basis van gelijkwaardigheid en wederkerigheid.

3. Versterkend en verbindend werken vanuit empowerment. Door een appèl te doen op de veerkracht van mensen, door zowel aandacht te hebben voor hun kwetsbaarheid én hun kracht kan de hulpverlener het vroegere levensverhaal op een positievere manier bekijken. Dit kan het sociaal netwerk en de inzet van steunfiguren versterken om samen te werken aan toekomstperspectieven.

Vanuit boven gestelde uitgangspunten en visie is het ook fundamenteel dat én huisvestingspartners én cliënten, hulpverleners en betrokken partnerorganisaties het woord nemen in wat volgt.

PREVENTIEVE WOONBEGELEIDING

6

7

Hoe doen we dat?

Preventieve woonbegeleiding wordt opgestart wanneer wij gecontacteerd worden door, maar vaker nog, over mensen in een precaire woonsituatie. Het gaat dan meestal over diensten die hun bezorgdheid hierover uitspreken en onze hulp vragen om de huurders of eigenaars te ondersteunen om die kritieke woonsituaties drastisch om te buigen.

Over wie gaat het?

Onze doelgroep is heel divers. De door bewust shockerende tv-programma’s overbekende groep van mensen met stapelwoede, vormt hierin een absolute minderheid.

Het merendeel van onze cliënten probeert een eenvoudige woonst met beperkte middelen woonwaardig te houden, maar slaagt daar op een bepaald moment niet meer in.

Het gaat over vereenzaamde senioren die blijven wonen in hun vaak te grote en verwaarloosde woning, huurders die een al of niet geldige opzeg van de eigenaar kregen, die vaker wel dan niet een verziekte relatie met de eigenaar hebben, mensen met veel huisdieren die overlast berokkenen, bewoners en omwonenden die last hebben van ongedierte, doe-het-zelvers wiens bouwproject uit de hand loopt wat resulteert in een problematische woonsituatie, bewoners van een slecht pand, mensen in een situatie van overbewoning, buren met een escalerend conflict, mensen die het onderhoud niet meer kunnen opnemen door psychische (denk vb. aan een ernstige depressie) of psychiatrische problemen (o.a. verslaving), … en jawel, mensen met verzamel- of stapelwoede.

In de vakliteratuur worden ze vaak als ‘zorgvermijders’ omschreven: ze doen zelf geen beroep op hulpverlening, ook niet in hun beperkte sociale netwerk. Vaak trachten ze hun problemen zoveel mogelijk verborgen te houden voor de buitenwereld.

Meestal wordt onze dienst dan ook gecontacteerd door ‘betrokkenen’ die de probleemsituatie bij iemand anders signaleren.

Een beperkt aantal mensen zet zelf de stap naar preventieve woonbegeleiding, vaak als het water hen aan de lippen staat.

Formeel wordt onze doelgroep als volgt opgelijst: • Huurders die dreigen hun woonst te verliezen omwille van verwaarlozing van de woning door huurder en/of eigenaar (hygïeneproblemen, gebrekkig onderhoud, stapelwoede), overlast naar de buurt, of conflicten met de eigenaar.

• Eigenaars bij wie een onbewoonbaar- of ongeschiktheidsverklaring van hun woning dreigt, of indien een klacht rond de woonsituatie bij een officiële instantie werd ingediend.

• Sociale huurders met woonproblematiek, aangemeld door een sociale huisvestingsmaatschappij.

Het unieke aan dit hulpaanbod is dat wij die mensen contacteren vóór zij zelf een hulpvraag stellen.

De diversiteit van de doelgroep maakt bovendien dat het niet mogelijk en ook niet wenselijk is om een algemene aanpak voor te stellen. Binnen de visie van ‘zorg op maat’ kiezen we dan ook voor een individuele aanpak aangepast aan de specifieke noden van de situatie.

In dit nummer bieden we u een blik op een aantal mogelijkheden van ons aanbod.

PREVENTIEVE WOONBEGELEIDING

8

9

Wanneer een vraag wordt gesteld…

Wanneer een dienst ons contacteert, gaan we altijd eerst samen bij de bewoner op huisbezoek. Die dienst verwoordt dan wat de verwachtingen zijn, en de eventuele gevolgen als de bewoner hier niet aan meewerkt. De Vlaamse wooncode en wetgeving rond overlast kunnen hier als objectieve basis dienen. Zo willen we een duidelijke en open communicatie bevorderen, binnen het model van bemoeizorg. Het is immers belangrijk voor de bewoner om te begrijpen waarom diensten ‘zich zorgend bemoeien’. We leggen dan ook uit dat het net de bedoeling is om uithuiszetting te vermijden, en hun leef- en wooncomfort te verbeteren. Als preventieve woonbegeleider kunnen we op dat moment meteen onze hulp aanbieden. Vaak is er dan al een eerste gevoel van opluchting: “Ik sta er niet meer alleen voor”.

Maar soms blijft de deur letterlijk dicht en kunnen we ons zelfs niet voorstellen.

Voor ons betekent dat gewoon dat we opnieuw een uitnodigende brief onder die deur schuiven, blijven aanbellen, niet terugschrikken voor een eerste communicatie doorheen de gesloten deur (of brievenbus) … tot die opengaat en de dialoog echt kan starten. In ons jargon heet dat ‘aanklampend’ werken. Dat blijven we ook in de loop van de hele begeleiding doen.

Ik had met Wendy afgesproken dat we naar een dienst zouden gaan voor beschut wonen, omdat dit voor haar de enige haalbare oplossing was. Ik had hemel en aarde verzet om snel een intakegesprek te kunnen vastleggen. En toen ik bij haar aanbelde die dag, liet ze me niet binnen. Ik heb een uur met haar gepraat doorheen een gesloten deur. Uiteindelijk deed ze open. Maar ze was niet gewassen, onverzorgd en ik kon haar zo echt niet meenemen in de auto. Ik heb haar kunnen overtuigen om te douchen, heb krantenpapier op de grond gelegd zodat ze toch proper tot aan de voordeur geraakte. Toen ze bij me in de auto zat, zei ze dat ze blij was dat ik haar niet had achtergelaten.

PREVENTIEVE WOONBEGELEIDING

10

11

Het driehoeksmodel De kern van onze methodiek is het driehoeksmodel: de samenwerking tussen alle betrokken partijen. Vanaf de start werken we dus binnen dit driehoeksmodel: de aanmeldende dienst, de preventieve woonbegeleider en de cliĂŤnt(en).

Het is altijd weer boeiend om samen op pad te gaan met een directeur of maatschappelijk werker van een huisvestingsmaatschappij, met een onderzoeker van een team wonen, met een wijkagent ‌ en te merken hoe zij er meer en meer in slagen om heel helder maar ook heel zorgzaam te verwoorden wat er dient te veranderen om de bezorgdheid (en in veel gevallen de klacht) te laten wegvallen. Hierdoor kunnen we ons heel neutraal, maar ook resultaatgericht opstellen.

Ook bij een eventuele aanmelding door de bewoner zelf, kijken we naar de verwachtingen van de andere partijen, zoals de eigenaar, buur, stadsdiensten, ...

PREVENTIEVE WOONBEGELEIDING

12

13

De aanpak Kort na het gezamenlijke bezoek plannen we een tweede huisbezoek zonder de aanmelder. Een bezoek waarbij we dieper ingaan op het verhaal van de cliënt: waar is hij bezorgd om, wat wil hij veranderen, wat probeerde hij al, wat lukte al, wat vindt hij van de verwachtingen van de aanmeldende dienst of van de klacht, wat wil hij zelf voor zijn eigen leef- en wooncomfort, wie kan hierbij helpen?

Als begeleider stellen we ons hier niet veroordelend op en staan ook stil bij de sterktes van de cliënt. Daarnaast gebeurt er altijd rechtendetectie. Is de cliënt op de hoogte van zijn rechten, kan hij die uitputten? Heeft hij recht op een premie, is hij (nog) ingeschreven voor een sociale woning? Is een eventuele opzeg van huur geldig? Dit laatste laten we altijd verfiëren bij de juristen van de huurdersbond.

Meestal vraagt het enkele huisbezoeken om zicht te krijgen op de situatie, de vragen en de mogelijkheden die er zijn. Maar vaak kunnen we al op korte tijd tot gemeenschappelijke doelen komen.

Het handelingsplan Binnen de drie maanden na de aanmelding stellen we een handelingsplan op. Dat omvat de verwachtingen van de aanmeldende dienst, de wensen en inzet tot verandering van de cliënt, en natuurlijk de gemeenschappelijke doelen. Dat vertalen we in een concreet actieplan met timing. Een voorbeeld van zo’n directe actie is het plaatsen van een omheining tussen de te vaak blaffende hond en de spelende buurkinderen, of het engageren van een tuinman om de gevaarlijk overhangende bomen weg te doen en een financieel plan om die kosten correct te betalen.

Het handelingsplan leggen we aan alle partijen voor. Kunnen zij zich hierin vinden? Valt de bezorgheid/klacht bij uitvoering weg?

De begeleiding Vanuit onze zorg op maat-visie bieden we een breed aanbod aan methodieken: • •

•

•

Motiverende gesprekken: mensen versterken in hun denken dat ze iets willen veranderen en dat zij dat ook kunnen.

Confronterende gesprekken: open benoemen van vluchtmechanismen of patronen die nefast zijn. Dat doen we altijd met erkenning voor de inspanningen en de stappen die wél al gezet werden. Ook de rugzak aan problemen die veel mensen dragen wordt besproken. Altijd weer herhalen we ons hulpaanbod. Deze keer hoeft er niet gevlucht.

Bemiddeling tussen huurder en eigenaar: concreet benoemen van rechten en plichten, duidelijke afspraken en planning maken.

Een groot, gedetailleerd opruimplan, of renovatieplan maken in haalbare stappen. Wie doet wat? Wat is nodig?

Aan de slag Concreet betekent onze begeleiding (soms veel) stappenplannen maken. De schijnbaar onoverkomelijke berg opdelen in kleine, wél haalbare stappen en de gepaste steun bieden of zoeken.

• Versterken van woonvaardigheden: leren poetsen, dag/weekplanning maken voor dagelijks onderhoud en wekelijkse poets én deze opvolgen, afval sorteren en stockeren, hygiëne, zelfzorg.

• Administratieve hulp: documenten bijeen zoeken, openstaande schulden oplijsten, samen de vaak moeilijke stap zetten naar het lokale OCMW met de vraag naar budgetbegeleiding, budgetbeheer en soms collectieve schuldenregeling.

• Maandelijkse huur/afbetalingen mee opvolgen.

• Samen met cliënt in gesprek gaan met een buur die ‘overlast’ heeft.

• Samen bellen naar een eigenaar of sociaal verhuurkantoor om een probleem te melden.

• Blijven aanklampen van een eigenaar om de veiligheid van een woonblok in orde te brengen (en zo effectief een onbewoonbaarverklaring van een woonblok vermijden!).

• Helpen bij een formele ingebrekestelling naar verhuurder (aangetekend schrijven).

• Samen de stap naar de huurdersbond zetten en na advies effectief actie ondernemen.

• (Heel vaak) opvolgen of de cliënt zijn voornemen kon waarmaken. Veel cliënten vragen na een tijd zelf om strikte opvolging van hun plannen en voelen zich zo aangemoedigd.

• Het netwerk rond een cliënt verbreden en aanspreken: Welke ‘supporters’ zijn er? Wie kan helpen?

• Rechtendetectie: nazien welke premies er kunnen gelden, recht op sociale woning, huursubsidie, …

• Bij iemand die de mentale stap zette dat er spulletjes weg mochten, heel

•

concreet helpen selecteren, en dus weggooien, om enkel de mooie, bruikbare spullen over te houden.

Firma’s (containerdiensten, tuinonderhoud, renovatie, opruim- en ontsmettingsdiensten) aanschrijven voor offertes, en de werken opvolgen.

Onze begeleiding verloopt meestal in samenwerking met partners. Diensten die betrokken worden na overleg én met de instemming van de cliënt. We doen dit nooit achter de rug om. In die samenwerking nemen we vaak een coördinerende functie op.

• Bij een blijvende onmogelijkheid om zelfstandig het onderhoud van de woning op te nemen, of om voor zichzelf te zorgen, vragen we poetshulp of gezinszorg aan. We zijn actief aanwezig bij de eerste contacten om goede werkafspraken te maken en deze op te volgen. Dit om de opstart voor de zorgdiensten te vergemakkelijken.

• Als psychische problemen het dagelijkse functioneren bemoeilijken, leiden we de cliënt toe naar CGG, psychiatrische thuishulp, mobiele team, psychiater... We overleggen zorgzaam en deontologisch correct zodat er met en voor de cliënt een duidelijk spoor uitgestippeld wordt.

• We blijven actief en open communiceren met de toeleider, liefst samen met de cliënt, zodat niemand voor verrassingen staat.

Enkel meedenken of ook meedoen?

Dat is een vraag die we onszelf vaak stellen.

Enerzijds willen we mensen in hun eigen kracht bevestigen, het niet nodeloos overnemen, mensen laten ervaren dat ze het zélf kunnen en hen hiervoor erkenning geven. Anderzijds zijn er soms ook heel goede redenen om mee te helpen, om samen de drempel over te stappen, en heel letterlijk de mouwen op te stropen en plastieken handschoenen aan te trekken. Om zo de start te geven aan een proces dat zo vlug mogelijk terug in handen van de cliënt en zijn netwerk wordt gelegd.

PREVENTIEVE WOONBEGELEIDING

14

15

Resultaatgericht werken

Elza woonde op de 4e verdieping in een appartementsgebouw. Ze was niet meer zo goed ter been en kwam nog weinig buiten.

Ze hield vanalles bij dat eigenlijk in de afvalcontainer moest, maar ze kon dat niet opbrengen. Niet mentaal, maar ook niet fysiek. Wij spraken met Elza af dat ze, telkens wij langskwamen, 2 vuilniszakken zou vullen. Die brachten wij dan naar beneden.

De 2 zakken werden er soms 4, samen met een trotse glimlach. Na een paar keer nam een schoonzoon dit van ons over. De moed en de centen werden gevonden om met een opruimdienst 2 aanhangwagens vuilnis weg te brengen. Nu ligt de focus op het goed poetsen en blijven onderhouden van de ruimtes. Om hopelijk straks met een gerust hart te kunnen afronden.

Onze focus is altijd al het mogelijke doen om uithuizing te voorkomen. Dit gaat hand in hand met het verbeteren van de leef- en woonkwaliteit van de cliënt, én met het wegwerken van eventuele overlast voor omwonenden, eigenaar of verhuurmaatschappij. Maar soms dringt een andere keuze zich op. Zoals wanneer de woning van te slechte kwaliteit is, of wanneer er aan de woning teveel negatieve ervaringen vasthangen.

Dan ondersteunen we de wens van de bewoner om te verhuizen.

Ook kan het gebeuren dat een opzeg door de eigenaar onoverkomelijk is, of dat het niet meer raadzaam is dat iemand zelfstandig in een woning verblijft. Dan bereiden we een verhuis naar een woonzorgcentrum, beschut wonen, beschermd wonen of dergelijke voor. Op dat ogenblik wordt de focus verlegd van preventie uithuiszetting naar preventie dakloosheid. Op die manier kunnen we in veel gevallen helpen aan een verbetering van de woonsituatie.

Preventieve woonbegeleiding is geen wondermiddel. Soms is de verandering te klein of loopt het proces te traag. Soms brengen mensen te vaak redenen aan waarom er niet is opgeruimd, of stelt een eigenaar noodzakelijke werken uit, … In dat geval contacteren we, zoals vooraf ook afgesproken met de cliënt, de aanmeldende dienst en vragen we om opnieuw tijdens een gezamenlijk bezoek te formuleren waarom er een klacht is, en wat de gevolgen zijn als de klacht niet weggewerkt wordt. Soms lukt het dan wel weer.

Als de doelstellingen zijn behaald, ronden we idealiter na 6 à 12 maanden de begeleiding af, samen met alle betrokken partijen. Vaak duurt het een hele tijd voor er een duurzame verandering is. Er worden duidelijke afspraken gemaakt met de cliënt en de betrokkenen diensten dat preventieve woonbegeleiding mag gecontacteerd worden als er terugval is. Elke preventieve woonbegeleider biedt ook nazorg aan in functie van die duurzaamheid: afhankelijk van de situatie bellen we onze client na 3 à 6 maanden nog eens op of gaan er nog eens langs om te kijken of alles nog loopt zoals bij de afronding. Heeft de cliënt vragen? Is er bezorgdheid van anderen? Waar nodig wordt advies gegeven, of starten we terug een korte samenwerking om een terugval te vermijden.

17

16

Preventieve Woonbegeleiding Een samenwerking met geschiedenis De start van het project preventieve woonbeleiding dateert van eind 2007, toen de stad Leuven en CAW Regio Leuven de handen in elkaar sloegen en hun eerste samenwerkingsakkoord tekenden. Doel ervan: huurders en eigenaars op de privéhuisvestingsmarkt helpen om hun woonsituatie te verbeteren, uithuiszetting voorkomen en de instroom naar noodhuisvesting beperken met het oog op duurzaam wonen in Leuven.

Begin 2008 ging de eerste preventieve woonbegeleider in ons CAW aan de slag. Die kon worden ingeschakeld wanneer de stad, al dan niet na een klacht, een woning ging controleren op woonkwaliteit en/of technische mankementen. Dit gebeurde vooral bij onhygiënische of mensonwaardige woonsituaties, bij dreigende uithuiszetting, bij overlast, …

Na een eerste termijn van 5 jaar constructief samenwerken, werd het project verlengd tot eind 2019 voor een voltijdse preventieve woonbegeleider.

Daarna was het lang wachten op uitbreiding van het project.

In Leuven stond het aanbod ondertussen stevig in z’n schoenen. Wij waren er meer dan ooit van overtuigd dat we via preventieve woonbegeleiding mensen konden bereiken die niet zelf de stap naar hulpverlening zetten, maar voor wie we wél een heel groot verschil konden maken. Het verschil tussen dakloos en onder dak, tussen overleven en menswaardig wonen, tussen huis en thuis … We beseften dat een groot deel van deze mensen enkel via bemoeizorg bereikt konden worden.

Met andere CAW’s staken we in 2010-2011 de koppen bij elkaar, bundelden we onze visie én ervaringen over preventieve woonbegeleiding. Het verhaal over deze zeer krachtige werkvorm overhandigden we aan de Vlaamse overheid.

Daarop besliste die in 2013 om verder te investeren in preventieve woonbegeleiding voor sociale huurders. Met deze middelen kon opnieuw een voltijdse woonbegeleider aan de slag.

Intussen fusioneerden CAW Regio Leuven en CAW Hageland, waardoor we ons uitgedaagd wisten door een brede regio. Omwille van de zeer actuele maar evenzeer verdoken plattelandsarmoede, spitsten we ons toe op de regio Hageland. Er werden samenwerkingsafspraken gemaakt met de sociale huisvestingsmaatschappijen Aarschot en Tienen. Ook Elk Zijn Eigen Huis, een sociale huisvestingsmaatschappij in de regio Bertem, Huldenberg en Kortenberg was vragende partij voor ons aanbod. En sinds begin 2016 begeleiden we eveneens sociale huurders van de sociale huisvestingsmaatschappij Diest-Uitbreiding en uit regio Landen.

Maar ook op de privéhuisvestingsmarkt waren de noden hoog. In 2015 kregen we dan ook tijdelijke projectmiddelen van de Vlaamse Minister van Wonen voor een voltijdse woonbegeleider binnen de private huisvestingsmarkt. Ook hier kozen we ervoor om dit aanbod in de eerste plaats uit te zetten in regio Hageland.

Vanaf 2017 wordt de beschikbaarheid van deze middelen onzeker.

Een team in een team …

Omwille van de beperkte uitbouw en de onzekere middelen van preventieve woonbegeleiding, kozen we er tot vandaag voor om dit aanbod in te bedden in het team Begeleid Wonen. Zo wordt expertise rond woonbegeleiding, huurwetgeving, preventief werken, … vlot gedeeld. Toch is er al enkele jaren een specifiek werkoverleg preventieve woonbegeleiding, waar we samen casussen bespreken vanuit de visie bemoeizorg. Hoe kunnen we nog meer aanklampend werken? Waar eindigt bemoeizorg? Hoe kunnen we werken aan interne motivatie bij eigenaars en huurders? Hoe werken we op maat bij mensen met psychische problemen? Hoe ruimen wij samen op bij mensen met stapelwoede? Hoe kunnen we bemiddelen tussen huurder en eigenaar, tussen buren? Welke diensten kunnen we best inschakelen voor het weghalen van rommel en afval, voor de poets, om samen het huishouden te runnen, …?

Maar vooral hoe kunnen we ervoor zorgen dat er een duurzame verandering komt?

Ondertussen begeleiden we zowel eigenaars als huurders op de private en sociale huisvestingsmarkt in regio Tienen-Landen, in regio Aarschot-Diest en in (groot) Leuven.

Onze medewerkers zijn er rechtstreeks bereikbaar voor onze vele toeleiders: naast de sociale huisvestingsmaatschappijen, ook SVK Hageland, stadsdiensten, IGO-woonloketten, de huurdersbond, politiediensten, het vredegerecht, Het Huis van het Kind, de wijkgezondheidscentra, … Ook eigenaars die hun huurder nog een kans willen geven, en bewoners die beseffen dat ze het in hun eentje niet meer redden, kloppen vaker dan voorheen zelf bij preventieve woonbegeleiding aan.

19

18

Preventieve Woonbegeleiding in cijfers 11 %

Instroom en resultaten

etnisch culturele minderheid

Begin 2015 telde onze dienst 3 voltijdse preventieve woonbegeleiders voor 120 aanmeldingen.

57 sociale huurders werden door sociale huisvestingsmaatschappijen aangebracht, 63 dossiers situeerden zich in de private huisvestingsmarkt, waarvan 9 eigenaars.

35% betrof alleenstaanden, 16% eenoudergezinnen. In 22% van de situaties woonden er minderjarigen in de woning. 14% van de cliënten was ouder dan 60 jaar. Slechts 11% behoorde tot een etnisch culturele minderheid.

Wat inkomen betreft, blijkt er een grote diversiteit te zijn: op het ogenblik van de begeleiding had slechts 17% een inkomen uit arbeid, 11% ontving een leefloon, het merendeel ontving een uitkering uit de ziekteverzekering, het fonds voor mensen met een handicap, of het pensioenfonds.

Eind 2015 had er op de sociale huisvestingsmarkt geen enkele uithuiszetting van onze cliënten plaatsgevonden. Wel hebben we een begeleiding moeten afronden waar de sociale huurster huurachterstallen bleef maken.

Op de private huisvestingsmarkt kon bij 3 cliënten geen uithuiszetting vermeden worden, bij 2 van hen werd de woning onbewoonbaar verklaard. Wel werd telkens dakloosheid afgewend. Daarnaast verhuisden 10 huurders naar een betere woonst, waarvan 1 naar een sociale woning en een echtpaar naar een woonzorgcentrum.

via sociale huisvestingsmaatschappijen

in private huisvestingsmarkt, waarvan 9 eigenaars

63

dossiers

57 sociale huurders

120 aanmeldingen waarvan 117uithuiszettingen vermeden

3 VTE

voor 120 aanmeldingen

22 %

In van de situaties woonden er minderjarigen in de woning

16 % eenoudergezinnen

14 % van cliënten ouder dan 60 jaar

35 %

alleenstaanden

20

21

GETUIGENIS

Ik ontmoet Els in het CAW. Ze woont in de buurt, maar had liever niet dat ik bij haar op bezoek kwam. Els is 45 jaar. Alleenstaande moeder en mama van Jonas.

Ongeveer anderhalf jaar geleden kreeg Els voor het eerst bezoek van een deurwaarder. Ze had grote schulden gemaakt door de hoge medische kosten van haar vriend volledig op zich te nemen. Haar vriend heeft haar ondertussen verlaten en nooit iets terugbetaald.

Tessa begeleidt haar binnen het aanbod preventieve woonbegeleiding van CAW Oost-Brabant.

Els

Els: Toen de eerste deurwaarder zich meldde, heb ik de deur niet opengedaan. En vanaf dan heb ik mijn brievenbus ook niet meer leeggemaakt. Ik voelde alleen nog angst. Angst alles te verliezen. En ik probeerde die dingen dus gewoon uit de weg te gaan. Te doen alsof ze niet bestonden…deurwaarders, rekeningen, ik zag ze niet en hoorde ze niet.

Op een dag is de politie meegekomen met de deurwaarder. Toen moest ik wel opendoen. Toen kwam ook de onhygiënische situatie hier aan ’t licht. De politie heeft dan het Parket op de hoogte gebracht. Zij hebben mij gezegd dat ik echt iets moest ondernemen. Ze hebben mij toen ook verteld over het OCMW en het CAW. Ik heb contact genomen met het OCMW. Die hebben een collectieve schuldregeling opgestart en budgetbeheer. Ik ben nu dus aan ’t afbetalen. Heidi (van het OCMW) is op een dag zelf heel mijn brievenbus komen leegmaken. Ze heeft mijn financiële administratie op orde gezet. Dat heeft heel veel druk bij mij weggenomen. Zij heeft toen ook het CAW gecontacteerd voor woonbegeleiding.

Het CAW kende ik maar vaag. Ik wist niet welke hulp ik er kon krijgen. Toen ik Tessa ontmoette was dat voor mij opnieuw heel beangstigend. Ik was bang dat ze zich in mijn privéleven zou mengen. Dat ik zou gecontroleerd worden. Hier was de laatste twee jaar niemand meer binnen geweest en plots stond Tessa aan mijn deur.

Tessa: Na ons eerste bezoek nam de angst vaak weer de bovenhand waardoor Els zich soms weer afsloot van onze hulp. Omdat ik wist dat ze zo niet verder kon, ben ik heel aanklampend blijven werken, ik bleef haar bellen, mailen, sms’en …En op een dag ben ik gewoon naar haar toe gereden. Ze kwam net terug van de winkel en schrok dat ik daar op de stoep stond. Ik heb haar toen gezegd dat ik dat deed omdat ik echt dacht dat ze die hulp nodig had.

Els: Ze zei dat zo rechtuit en zo eerlijk dat ik haar geloofde. Ze is die dag ook niet binnengekomen uit respect voor mij en mijn kind. We hebben toen opnieuw een afspraak gemaakt. En toch lukte het me weer niet. Het kon me allemaal niet meer schelen en ik liet de boel de boel. Na een onaangekondigde controle van de politie werd mijn dossier overgemaakt aan het OCJ (ondersteuningscentrum jeugdzorg). Hierdoor ben ik terug in gang geschoten. Ik wou mijn kind niet ook nog verliezen. Samen met Tessa hebben we een plan opgesteld, dit hebben we overgemaakt aan de politie en het OCMW. In dat plan staan de verschillende fasen en termijnen waarop elke stap uitgevoerd wordt. Zo is er een houvast, een overzicht en een controle.

Ondertussen hebben we al heel wat stappen gezet. Ook met behulp van andere diensten. Ik weet ook niet altijd welke dienst wat doet, of wat mijn rechten en plichten allemaal zijn. Tessa weet dat wel. Dat is een heel grote steun.

Dat ondersteunende is voor mij erg belangrijk. Eigenlijk is dat wel een tekort in de samenleving dat die ondersteuning zo weinig actief wordt aangeboden. Toen mijn eerste man stierf kwam ik plots alleen te staan. Niemand is mij toen komen vragen of ik hulp nodig had in de zin van emotionele ondersteuning. Je krijgt wel allerlei andere voorstellen zoals reclame voor grafzerken, maar psychosociale steun? Neen, daar moet je zelf naar op zoek. En daar heb je vaak de moed niet voor. Daarom ben ik blij dat Tessa zo aangedrongen heeft.

Tessa: We merken dat mensen vaak moeilijk hun weg naar hulpverlening vinden. Meestal gaat het ook om een problematiek die zich langzamerhand opbouwt. Je verliest de moed, je betaalt de rekening niet meer, je laat alles maar gebeuren, je zorgt niet meer voor jezelf, je huis wordt een boel, je geraakt geïsoleerd.

Els: Ik vertelde ook niemand van mijn problemen en niemand vroeg ernaar. Mijn ouders zagen het wel, maar ik vroeg hen zich niet met me te moeien.

Ik zei dat ik het wel allemaal zelf zou oplossen. Nu helpen ze me wel, ik heb hen ook alles verteld. Ze zorgen nu in de week voor mijn zoontje en in het weekend is hij bij mij, in de week heb ik nu meer tijd om orde op zaken te stellen. Mijn zoontje helpt mij ook heel goed. Hij weet de details niet van alles, maar hij weet wel dat ik hulp krijg om de dingen weer allemaal in orde te brengen. En hij is altijd heel trots op mij geweest en ik op hem.

Ik heb geluk dat ik zo’n goed werk heb en een goed inkomen. Ik besef dat ook. Maar het is zwaar om dat allemaal te combineren. Mijn kind, mijn problemen, mijn job. Maar dankzij mijn job kan ik de

dingen sneller aanpakken net omdat ik de financiële mogelijkheid heb.

Tessa: We hebben samen een werkplan opgemaakt om het huis weer in orde te krijgen zodat het weer aangenaam wonen is. We hebben Els hiervoor toegeleid naar een aantal diensten die haar hiermee konden helpen: Landelijke Thuiszorg regelt binnenkort een container voor alle afval, daarna komt SOOP heel het huis opkuisen. Er komen werkmannen om een aantal zaken weer op orde te stellen in het huis. Vanaf dan zal er ook wekelijks een poetshulp van IN-Z langskomen bij Els. Dit zijn allemaal diensten waar we vaak mee samenwerken. Zij werken ook heel laagdrempelig, zijn erg sociaal en heel respectvol in hun contacten met de cliënt. Dit is erg belangrijk voor hen.

Els: Heidi van het OCMW beheert mijn rekeningen. En samen met Tessa organiseer ik de opruim.

Ik ben blij met die ondersteuning. En ik doe het allemaal voor mijn kind. Maar ik vind het moeilijk dat mensen zich moeien met mijn privéleven.

Tessa: We gaan nu binnenkort samenzitten met alle betrokken diensten om dit te bespreken. Welke ondersteuning er nog nodig is en hoe we dat onderling afstemmen. Dat zal Els ook meer overzicht en rust geven.

Els: Die angst blijft wel nog altijd. Ik kan dat moeilijk omschrijven. Telkens er een auto stopt voor mijn deur is dat hels. Ik ben zo bang dat iemand hier weer gaat aankloppen om alles weg te halen.

Ik ga hier binnenkort ook voor in begeleiding bij het CGG. Maar verder gaat het goed met me. Ik heb mijn vrienden bij de voetbalclub van mijn zoontje. Die weten niet wat in mijn leven speelt, maar dat is beter zo. Daar kan ik ook heel gewoon mezelf zijn.

Dat is mijn uitlaatklep.

En dromen heb ik ook nog. Eerst en vooral dat alles snel achter de rug is. En later wil ik wel eens een grote reis maken met mijn zoon. Naar Amerika.

Maar dit kan ik nu nog niet. Ik ben ook bang dat ik daar nog niet sterk genoeg voor ben. Om alles op m’n eentje te doen. Ik hoop nog een tijdje ondersteuning te kunnen krijgen hierbij.

Tessa: Daar zijn we heel zorgzaam in. We stemmen altijd goed af met onze cliënten hoe we de zorg afbouwen, wat hebben ze nog nodig en hoe kunnen we dat duurzaam inbouwen. Welk netwerk kan hen ondersteunen. We laten nooit zomaar iemand los. Dat kan ook niet. Preventieve woonbegeleiding is niet zomaar even helpen opruimen. Het is een zeer intensieve begeleiding op veel levensvlakken.

22

23

GETUIGENIS

Fabienne woont in een huurhuis van de Tiense Huisvestingsmaatschappij.

Ze woont er alleen. Ze heeft een zoontje van 12 jaar. Het jongetje heeft een motorische beperking en autisme. Fabienne zelf heeft ook een zwakke gezondheid. 5 jaar geleden is huidkanker bij haar vastgesteld en ze moet hiervoor regelmatig geopereerd worden. Fabienne kwam in contact met het CAW toen de huisvestingsmaatschappij hygiëneproblemen vaststelde in haar woning. Dat was voor ’t eerst in 2013.

Ria ondersteunt haar met preventieve woonbegeleiding vanuit het CAW.

Fabienne

Ik heb veel geleerd van Ria. Als ik nu terugkijk op die moeilijke periode dan weet ik dat ik veel eerder hulp had moeten toelaten, dan was het zover niet gekomen. Ik wil dat ook graag vertellen aan mensen die in mijn situatie zitten: Wacht niet met hulp te vragen, integendeel, het is zo’n opluchting als je dat wel doet.

Fabienne: Toen de huisvestingsmaatschappij me zei dat het zo niet verder kon, dat ik de zaken moest aanpakken of dat ze anders mijn huurcontract gingen opzeggen, was ik echt beschaamd. Beschaamd om hulp te aanvaarden. Toen zij samen met het CAW op bezoek kwamen om hierover te praten, heb ik gezegd dat ik het eerst alleen wilde oplossen. Ik heb ook echt geprobeerd om de zaken in handen te nemen, maar mijn gezondheid ging zo achteruit dat ik nog heel weinig zelf kon. En toch wou ik geen hulp vragen. Ik wou geen bemoeienis van buitenaf. Zo kwam het dat ik 2 jaar later weer in dezelfde situatie terecht kwam.

Ria kwam nog in nazorg en merkte dat het terug slecht ging met mij. Ik zag toen ook in dat ik wel moest hulp aanvaarden, ik kon niet meer. Ik kwam ook bijna niet meer buiten. Het is overal zo druk op straat, er is zoveel lawaai en er zijn zoveel mensen overal. Ik sloot mezelf op. Mensen begonnen over me te praten. Ze zeiden dat ik lui was. Zoiets kwetst heel hard.

Ria: We hebben dan samen opnieuw een handelingsplan opgemaakt. Wat was mogelijk voor haar en wat waren de verwachtingen van de huisvestingsmaatschappij? Wie kon er welke hulp bieden?

We maakten afspraken met het OCMW en met de poetsdienst. In 2013 wou Fabienne geen poetshulp, maar nu heeft ze die hulp wel toegelaten. De poetsvrouw komt wekelijks langs en dat gaat vlot.

Als Fabienne zich bijvoorbeeld niet goed voelt, weet de poestvrouw wat ze moet doen en werkt ze zelfstandig. Er is vertrouwen gegroeid en dat maakt ruimte voor nieuwe stappen.

Fabienne: Binnenkort komt er een container en zal alle rommel meegenomen worden. Dan kan ik opnieuw met proper gerief starten. Die opruim gebeurt samen met Landelijke Thuiszorg. Die mensen zijn steeds heel respectvol naar mij toe. Als hier in het huis iets moet gebeuren, kan ik dat ook vragen aan hun klusjesdienst. En eens per week komt ook een tuinman om de tuin te fatsoeneren.

Dat is allemaal heel fysieke arbeid en ik ben daar niet sterk genoeg voor.

Ria: In het begin heb ik haar echt moeten overtuigen dat ze hulp moest aanvaarden. Omdat ze het gevoel had dat ze faalde als ze niet alles zelf deed.

Fabienne: Dat komt omdat mensen mij vaak dat gevoel geven. Dat ik niks kan. Op den duur geloof je dat ook zelf. Ik heb er nog altijd moeite mee iets voor mezelf te doen. Als ik alleen thuis ben kook ik ook niet voor mezelf. Ik kook alleen als mijn zoontje er is. Voor mijn zoontje doe ik alles. Voor hem hou ik vol. Om de veertien dagen komt hij een weekend naar huis. Dat is tegelijk heel fijn, maar

ook heel vermoeiend. Maar ik doe alles om hem een mooie tijd te geven als hij hier is.

Ria: Eerst kwam ik wekelijks langs, daarna om de twee weken, en dan kwam ik om de paar maanden nog eens binnen om te vragen of het nog allemaal lukte.

Toen ik tijdens de nazorg opmerkte dat de woonsituatie van Fabienne terug achteruit ging, heb ik de huisbezoeken terug opgedreven. Fabienne mag me ook altijd bellen als er een probleem is. Ze heeft ook haar moeder waar ze elke week mee belt en waar ze goed mee kan praten.

Fabienne: Ik heb heel veel steun aan Ria. Wij praten veel en dat heb ik ook nodig om niet terug af te glijden. Ik weet ondertussen dat ik echt hulp nodig heb in mijn huishouden en dat ik me daar niet hoef voor te schamen. Daar heeft ze me van overtuigd. Ria bemiddelt ook in de contacten met de huisvestingsmaatschappij, want dat is niet altijd gemakkelijk.

Ria: Door die steun te aanvaarden kan Fabienne ook heel veel dingen weer zelf aan. Zoals de zorg voor haar zoontje. Boodschappen doen. Samen met de poetsvrouw opruimen. Ze laat het ook zelf niet meer zover komen dat het hier vervuild geraakt. Onze tussenkomst gaan we dan zachtjesaan kunnen afbouwen. We doen dat altijd met de nodige zorg. Omdat Fabienne zich hierover heel onzeker voelt zullen we haar wellicht toeleiden naar psychosociale begeleiding.

24

25

Thomas

GETUIGENIS

Thomas huurt een appartement bij Sociaal Verhuurkantoor Hageland.

4 maanden geleden startte preventieve woonbegeleidster Shauni een begeleiding op, nadat het SVK hem had aangemeld.

Shauni: De begeleiding is opgestart uit bezorgdheid van het SVK. Je mag bij hen maximum 3 maanden huurachterstal hebben voor je wordt uitgezet. Thomas zat daar dicht bij en daarom hebben ze mij ingeschakeld. Als de huur geen probleem was geweest, was ik hier waarschijnlijk niet gekomen. Hun prioriteit was dat er financieel terug overzicht zou komen. Zij wisten denk ik niet hoe groot de rommel was, maar er was wel een bezorgdheid naar de algemene hygiëne.

Thomas: In het begin vond ik dat niet gemakkelijk, maar uiteindelijk is het wel goed dat Shauni hier gekomen is. Ik heb zo goed als mijn hele leven in leefgroepen gezeten. Ik heb van jongs af aan geleerd om op mijn eigen benen te staan. Daarom wilde ik geen hulp. Ik duwde dat altijd weg. Maar op een gegeven moment is dat toch het beste. Shauni en ik hebben samen een afbetalingsplan opgesteld. En ik kreeg van haar telkens opdrachtjes om het huis hier wat proper te krijgen. In het begin was dat elke week, nu nog om de twee weken.

Shauni: Die opdrachten zijn niet verplicht. Ik kan dat alleen maar vragen en het is enkel om hem te helpen. Maar hij doet dat altijd goed. Hij staat nu op de wachtlijst voor een poetshulp.

Thomas: Ik ben iemand die niet graag kuist. Dus laat ik het altijd staan en op de duur is het zo een grote bende dat ik niet meer weet waar te beginnen. Ik werk voltijds en ben twaalf uur per dag weg, dus daarna heb ik vaak geen tijd en goesting meer om op te ruimen.

Shauni: Het is vooral terug even op gang komen, even terug routine kweken. We werken stap per stap. Eerst ruimen we deze kamer op, dan de andere. We zorgen ervoor dat de dagelijkse routine van het huishouden terug in orde komt: de kattenbakken verschoond, gepoetst, … Wanneer dat in orde is en de poesthulp komt, zie ik geen problemen meer. Financieel is alles ook in orde. De schulden waren niet heel hoog en Thomas heeft nu vast werk en een mooi inkomen. De slechtere periode kwam ook omdat ze hier toen met twee woonden en dan ging het financieel minder goed. Zeker als je met twee leeft van één inkomen.

Thomas: Vast werk is heel belangrijk geweest. Het heeft een hele tijd geduurd eer ik een vast inkomen had. Ik werkte de ene interim na de andere. Maar uiteindelijk heb ik nu goed werk gevonden.

In een klein bedrijfje met 12 mensen, waar het goed klikt met de collega’s. Die zekerheid maakt het beter. Nu weet ik tenminste dat ik de rekeningen kan betalen. En als dat in orde is, kan ik ook beter voor mezelf zorgen en mijn appartement.

Carine is eigenares van een sociaal pand in Tienen. Dat is een huis met verschillende appartementen en studio’s die ze verhuurt aan maatschappelijk kwetsbare mensen. De meeste van haar huurders zijn haar toegestuurd via het OCMW. Ze kwam in contact met het CAW nadat ze in een conflict verzeild was met An, een van haar huurders.

Carine: An woonde sinds begin vorig jaar in een van mijn studio’s. Ik wist dat ze kwetsbaar was. Dat had ik bij haar aanmelding al gezien. Ik vermoedde een drankprobleem. Maar ze beloofde de huurafspraken na te leven en gaf voldoende betalingsgaranties. Bovendien wil ik ook die mensen die elders op de woonmarkt niet terecht kunnen graag een kans geven.

Maar al na een paar maanden kreeg ik klachten van andere huurders wegens geuroverlast. Ik ben toen bij haar op bezoek gegaan en wat ik zag was totale verwaarlozing. Als An bijvoorbeeld eten kocht, liet ze dat op tafel liggen. Ze vergat dat gewoon.

Overal lagen dingen te rotten en te beschimmelen.

Overal zaten vliegen. Ik heb toen bij haar aangedrongen dat ze dat dringend moest aanpakken. Ik heb diezelfde dag alles zelf opgeruimd. Ik heb toen ook voorgesteld dat ze een poetshulp zou nemen.

Maar het ging van kwaad naar erger. Ik heb haar zo vaak bezocht, zo vaak zelf opgeruimd, haar telkens weer aangespoord om het aan te pakken. Want dat is voor mij ook veel fijner als de mensen die in het huis wonen er goed wonen. Dan heb ik zelf ook geen last. Maar bij An lukte dat niet.

Ik heb haar uiteindelijk moeten opgeven en heb haar gezegd dat het zo niet verder kon. Ik wou haar contract beëindigen. Haar reactie was eigenaardig: ze gaf zelf haar opzeg. Ik denk dat dat haar manier was om de zaken in de hand te houden. Want uiteindelijk ging ze niet weg, ze bleef er gewoon wonen. Ik moest wel iets doen. Ik heb haar gezegd dat ik zou contact nemen met de vrederechter met het verzoek tot uithuiszetting. En toen heeft ze mij gevraagd samen met haar naar het CAW te gaan.

Ria: Carine en ik zijn dan samen bij An op huisbezoek gegaan. We hebben een stappenplan opgemaakt hoe we het gingen aanpakken. De afspraak was dat er een professionele opruimfirma zou langskomen. De eerste dag zouden ze samen bekijken wat er allemaal weg mocht en de tweede dag zou alles gepoetst worden. Vanaf dan zou er

Carine

wekelijks poetshulp komen. An had met alles ingestemd. Maar toen de opruimdienst er stond, heeft ze de deur niet willen opendoen. Voor niemand meer. Tot een week erna.

An is iemand die heel erg gekwetst is. Ze heeft een heel traumatische jeugd gehad. Dat heeft ze jarenlang kunnen verdringen. Ze heeft een goede job gehad, was gehuwd. En toen haar huwelijk stukliep is er ergens iets in haar gebroken. Maar doordat ze dat heel goed kan verbergen, duurt dat altijd een tijdje voor de moeilijkheden aan het licht komen.

Zo is zij al een hele tijd van de ene woning naar de andere aan ’t verhuizen. Telkens weer met hetzelfde scenario. De eerste maanden gaat het goed en dan wordt ze eruit gezet. Ze is ook heel moeilijk te helpen. Soms laat ze je gewoon niet meer toe.

Je moet echt heel aanklampend zijn bij haar anders verlies je haar. En dan verzeilt ze ondanks zichzelf in heel mensonwaardige situaties.

Carine: Daarom is het voor ons, eigenaars, heel belangrijk te kunnen samenwerken met het CAW. Zeker voor die doelgroep. Dat aanbod preventieve woonbegeleiding gaat echt met die mensen aan de slag om te voorkomen dat de problemen escaleren. Het is wel nog heel weinig gekend. Zeker op de private markt.

Ria: Bij An hebben wij bijvoorbeeld gezien dat ze het zelf echt niet geregeld krijgt, ook niet met externe hulp. Carine kan dat nu met een gerust hart loslaten en een nieuwe bewoner zoeken. We leiden An nu toe naar beschut wonen waar ze van dichtbij opgevolgd wordt en de juiste hulp krijgt.

Mogelijk kan ze later dan wel terug zelfstandig wonen met woonbegeleiding.

26

27

Suzanne

GETUIGENIS

Kristina neemt me mee naar de studio van Suzanne, midden in de stad, vier steile verdiepingen hoog. Suzanne werd aangemeld door haar dochters, toen ze zelf in het ziekenhuis lag.

Ik zou graag hebben dat mijn dochters kunnen langskomen bij kerstmis en dat we dan samen kunnen eten. Zij steunen mij erg hard, maar zijn nog niet hier geweest sinds we hebben opgeruimd. Daar kijk ik heel hard naar uit. Ik verlang er echt naar om zelf terug eten te kunnen maken hier. Ik deed vroeger de feesten van de familie, ik bakte heel veel. Dat deed me altijd veel deugd.

Suzanne: Ik was heel erg ziek. Ik had bloedklonters in mijn longen, ik heb verschillende tromboses gehad. Ik heb vijf maanden in het ziekenhuis gelegen. Mijn oudste dochter is toen op mijn studio geweest op zoek naar briefwisseling en heeft de rommel hier gezien. Omdat ze zo bezorgd was, heeft ze contact opgenomen met het CAW. Toen is er een eerste keer iemand van het CAW langs gekomen. Maar ik wilde echt niet geholpen worden, dus is er op dat moment weinig gebeurd.

Kristina: Afgelopen maart is er een huisvestingsonderzoek gebeurd in heel het appartementsblok. Ze geraakten in de studio van Suzanne niet binnen door het afval dat gestapeld stond. Er kwam een melding dat ze in november terug zouden komen. Toen zijn we aan de slag gegaan omdat er nu ook een aanmelding was vanuit de dienst Wonen. Omdat wij als preventieve woonbegeleiding werken vanuit het driekhoeksmodel, hadden we nu wel een stok achter de deur.

De eerste keren spraken we nog niet echt een doel af, maar deden we samen altijd iets om wat op te ruimen en wat vertrouwen te creëren. Dat begin was heel moeilijk. Als de situatie zo erg is, weet je soms niet waar te beginnen. Dat is vaak het probleem voor onze cliënten. Maar door samen de dingen aan te pakken, konden we gaandeweg afspreken dat ze tegen de volgende keer zelf al een extra stukje zou leeg maken: de salontafel, een stoel…, liefst iets kleins dat ze aankon. Als dat te groot is dan lijkt daar geen beginnen aan. Zo deden we telkens een beetje meer.

In het begin van de begeleiding kwam ik wekelijks op gesprek. Onze afspraak koppelden we aan de dagen dat de vuilkar langs kwam. Suzanne bracht dan al meteen een vuilzak afval mee naar beneden terwijl ze me binnen liet en ik nam er nog eens twee mee de trap af bij het verlaten van de woning. Zo werd het hier telkens een beetje leger en konden we af en toe samen een nieuwe zak vullen.

Suzanne: Ik heb schrik op de trap, omdat ik epilepsie heb. De trappen hier zijn steil en met zo’n volle vuilzak... Ook het alleen zijn vind ik moeilijk.

Ik heb schrik dat ik iets zou krijgen als ik hier alleen ben of als ik buiten ergens alleen ben. Maar ik heb die epilepsie eigenlijk pas in het ziekenhuis gekregen en daarvoor kon ik het ook al niet. Het was hier toen al vuil.

Mijn vriend deed veel in het huishouden. Toen hij terminaal ziek werd, was ik amper thuis. Ik kwam niet aan het huishouden toe. Na zijn overlijden weet ik eigenlijk niet hoe ik de maanden ben doorgekomen. Dat niemand mij daar ooit op

attent gemaakt heeft. Liep ik er dan normaal bij, of niet? Ik weet het niet. Dat is een passage die helemaal uit mijn leven verdwenen is precies. Ik was toen erg depressief. Ik heb in het ziekenhuis een tijd lang niet beseft wat er allemaal gebeurde.

Na die vijf maanden ging het wel beter. Al blijf ik fysieke problemen hebben. Het is een straatje zonder einde. Ik probeer nu in de mate van het mogelijke te doen wat er van mij gevraagd wordt.

Ik ben blij dat Kristina hier komt. Omdat ze zo lief is. Ze brengt het ook op een goede manier en altijd respectvol. Als er bij mij een ‘moet’ bij komt, dan gaat het niet. Nu is alles bespreekbaar.

Kristina: We proberen altijd het moeten, willen en kunnen op elkaar af te stemmen. We werken met een handelingsplan waar alle betrokken diensten mee in zitten. Zoals in de meeste van mijn dossiers is de dienst Wonen van de stad ook betrokken.

Zij verwachten dat de woning toegankelijk is voor een onderzoek in november. Dus dat hebben we voorop geplaatst. Dat moet.

Maar Suzanne wil ook verder gaan dan dat. We willen uithuiszetting voorkomen en met haar verder werken aan de andere hulpvragen. We hebben zoveel mogelijk in gang gezet, maar overal zijn er wachtlijsten: voor een sociale woning, om te kunnen winkelen bij de sociale kruidenier, bij het mobiel team, … Die tijd proberen we zo goed mogelijk te overbruggen met het andere aanbod van ons CAW. Intussen is er nog verder opgeruimd door een opruimdienst en blijft Suzanne zelf ook actief bezig.

In het handelingsplan hebben we samen besproken dat de woning tegen het einde van het jaar gekuist moet zijn.

TOELEIDERS

28

29

Samenwerken tegen uithuiszetting…

CAW Oost-Brabant heeft er voor gekozen om de extra, tijdelijke financiering van de Vlaams Minister van Welzijn en Vlaams Minister van Wonen in te zetten in preventieve woonbegeleiding op de sociale en private huisvestingsmarkt in de regio Hageland.

Dankzij de competentie en het enthousiasme van onze hulpverleners en de sterkte van hun methodiek ‘bemoeizorg’, dankzij de ‘gedeelde zorg’ van heel wat partners op dit terrein hebben wij de voorbije jaren effectief uithuiszetting kunnen voorkomen bij een aanzienlijke groep cliënten en zo dakloosheid kunnen vermijden.

We laten enkele van onze partners hier dan ook graag aan het woord: beleidsmakers, veldwerkers, doeners, denkers en dromers…

TOELEIDERS

30

31

…in de regio Leuven…

Jan Frans is hoofd van de dienst Wonen van de stad Leuven. Sinds 2008 werken stad en CAW samen in het begeleiden van mensen in moeilijke woonsituaties.

Jan: Voor sociale huurders bestaat al langer een aanbod woonbegeleiding vanuit de sociale huisvestingsmaatschappijen en sociale verhuurkantoren.

En in specifieke situaties, bijvoorbeeld bij een onbewoonbaarverklaring, helpt ook het OCMW bij een eventuele herhuisvesting.

Vanuit de stad merkten we echter dat er nog een leemte zat op vlak van woonbegeleiding op de private huurmarkt en bij een aantal eigenaar-bewoners. Er was nood aan een soort woonnetwerker die de link kon leggen tussen bewoner en het bestaande aanbod van diensten en hulpverlening. Bedoeling was om via een tijdelijke (soms intensieve) begeleiding te werken aan een goede en duurzame woonsituatie en op die manier uithuiszetting of instroom naar noodhuisvesting/crisisopvang te beperken.

Door de expertise en het aanwezige netwerk was het CAW hierbij voor de stad een logische partner.

Vanuit de dienst Wonen ligt de focus sterk op de kwaliteit en de technische kant van een woning.

Dankzij preventieve woonbegeleiding kunnen we nu ook meer inzetten op het sociale aspect. Dat biedt absoluut een meerwaarde.

In heel wat ‘moeilijke’ dossiers (stapelwoede, hygiëneprobleem, verslavingsproblematiek, …) maakt die samenwerking onze slagkracht groter. Er werd op die manier al in vele dossiers een uithuiszetting vermeden.

Voor de toekomst verwachten we eerder een toename dan een afname van de gevallen waarin preventieve woonbegeleiding wenselijk is.

In de eerste plaats stellen we, door onder andere betere werkafspraken met de wijkpolitie, een snellere detectie en signalering vast van dergelijke situaties.

Daarnaast zien we bij een aantal groepen bewoners een stijgende nood aan woonbegeleiding. We denken dan onder andere aan senioren voor wie het onderhoud van de, soms verouderde, woning hen boven het hoofd groeit, aan grote (eenouder) gezinnen, aan de groeiende groep vluchtelingen, ...

Er zijn nog heel wat kwetsbare huurders en eigenaar-bewoners waarbij preventieve woonbegeleiding een wezenlijk verschil kan maken.

Het blijft altijd een uitdaging om de verschillen tussen de rol, het wettelijk kader en de manier van werken van de dienst Wonen van de stad en die van de preventieve woonbegeleiding van CAW Oost-Brabant op elkaar af te stemmen.

Erg belangrijk dus om te blijven investeren in overleg en het samen zoeken naar de beste aanpak in elk dossier.

TOELEIDERS

32

33

…in de regio Tienen…

Patricia Booten is directeur van Huisvesting

Tienen, een erkende sociale huisvestingsmaatschappij die sociale woningen bouwt, verhuurt en verkoopt in de regio Tienen. Ze zijn één van de partners van het eerste uur. Preventieve woonbegeleidster Ria werkt sinds 2013 met hen samen.

Patricia: Naast onze hoofdopdracht krijgen we hoe langer hoe meer de taak om mensen te begeleiden of ervoor te zorgen dat ze niet op straat terecht komen. Daarom werken we in hygiënedossiers graag samen met het CAW. Een van onze medewerkers gaat regelmatig op huisbezoek bij de mensen. Maar zeker wanneer onze werkmannen iets melden of als er klachten komen van de buren, gaat ze een keer extra langs. Ze kan dan aangeven aan de huurder wat er beter kan. Wanneer we aanvoelen dat er geen schot in de zaak komt, dan zetten we de stap naar Ria. Die samenwerking is voor ons een erg grote meerwaarde. We hebben zelf niet de capaciteit aan middelen en personeel om dit te doen en de knowhow van het CAW over hoe je de mensen best aanpakt, is heel groot. Het helpt ook dat het een andere organisatie is, die bij de mensen komt en niet de huisbaas die eens zal komen vertellen hoe het moet.

Het geeft een hele andere manier van werken, een andere benadering van de mensen.

Vroeger moesten we echt bijna dreigen: als je dit of dat niet doet of verbetert, moeten we je opzeg geven en moet je vertrekken. Door de samenwerking moeten we die agressieve toon veel minder aanslaan, omdat het vanuit het CAW heel anders wordt aangebracht. Zij werken echt samen met de mensen.

Ria: De eerste keer gaan we steeds samen bij de bewoner op huisbezoek, iemand van de huisvestingsmaatschappij en ik. Dat is toch wel belangrijk.

De mogelijke uithuiszetting hangt nog altijd boven het hoofd. En die boodschap geven we ook mee in die eerste bezoeken. Ze krijgen de kans van de huisvestingsmaatschappij om het aan te pakken.

Dat maakt het voor ons makkelijker. Wij kunnen dan zeggen: ‘je weet wat ze gezegd hebben’. En van daaruit vertrekken we. ‘Wat gaan we er aan doen om ervoor te zorgen dat je hier kan blijven wonen en dat je hier aangenaam kan wonen?’

Wanneer het nodig is, stemmen we terug af met de huisvestingsmaatschappij en regelmatig overlopen we samen de dossiers. We hebben doorheen de jaren beter geleerd wat wiens rol precies is, wie wat oppakt. Zo geraak je ook beter op elkaar ingespeeld.

Patricia: We merken dat het voor heel wat mensen moeilijk is om hulp als een poetsdienst toe te laten. Ik begrijp dat ook wel. Je moet iemand vreemd in je woning toelaten. Maar de meesten beseffen ook wel dat het zo niet verder kan. Na

een tijdje zien ze dat het zo veel aangenamer is en zijn ze blij dat ze de hulp aanvaard hebben.

Ria: Zo was er een oudere mevrouw, die in een zeer vervuilde, onhygiënische situatie leefde, maar waar ook sprake was van een chronische psychiatrische problematiek. Ze woonde altijd met de gordijnen dicht, niemand mocht binnen. Ze was erg vereenzaamd. Daar hebben we een heel stappenplan uitgetekend. En nu zijn de gordijnen open.

Het blijft iemand die niet echt veel contact zoekt, maar in haar woning is het dag en nacht verschil.

Dat was een heel intensief dossier. Je bereikt dat niet van de ene dag op de andere.

Op een half jaar heb je misschien het probleem op zich wel opgelost, maar om echt duurzaam te kunnen werken, heb je veel meer tijd nodig. Anders hervallen ze. Het zijn vaak hele complexe situaties, een multiproblematiek. Je moet verschillende delen aanpakken. En soms duurt het jaren voor mensen hulp toelaten. Dat gaat stapje per stapje.

Zo is het bijvoorbeeld niet altijd makkelijk om poetshulp te vinden die bij de mensen past. Daarin hebben wij een belangrijke bemiddelende rol. De verwachtingen kloppen vaak niet, aan beide kanten. Iemand van de poestdienst die voor de eerste keer binnenkomt, ziet er vaak geen beginnen aan. Ik zorg altijd dat ik aanwezig ben wanneer de poetsdienst op gesprek komt en ik zorg dat ik er de eerste keren regelmatig ben. Dan kan ik bemiddelen en bijvoorbeeld aangeven dat ze niet op één week dat hele huis moeten proper krijgen. Dat het oké is als die week de badkamer al gepoetst geraakt.

Als het toch niet goed loopt, kan ik contact opnemen met de verantwoordelijke om te kijken of er niet iemand anders kan komen. Zij staan daar meestal wel voor open. Poesthulpen worden dikwijls met zulke problemen geconfronteerd. Ze zien als eerste de dingen gebeuren in een huis en weten dan niet altijd wat te doen. Dus zij willen daar zeker in samenwerken. We zijn vaak met heel wat partners in een dossier betrokken.

Patricia: Misschien is de samenwerking met het gerecht een schakel die soms nog ontbreekt. Bijvoorbeeld in situaties waar we niet verder kunnen, omdat de mensen niet willen meewerken.

Misschien zouden die beter onder bewindvoering komen. Maar als het gerecht dat niet toelaat, sta je eigenlijk machteloos.

TOELEIDERS

34

35

…in de regio Aarschot…

Kris Reynders is directeur van Samenwerkende Bouwmaatschappij voor Goedkope Woningen Aarschot (SBGW). De maatschappij is met haar ruim 400 gebouwde woningen één van de kleinere spelers in Vlaanderen.

Luc Hermans is verantwoordelijk voor de sociale dienst van het OCMW in Aarschot.

Ria startte in 2013 het aanbod preventieve woonbegeleiding in de regio op met de verschillende partners.

Kris: In het begin spitsten we ons vooral toe op mensen met betalingsproblemen. Ik spreek over 2013. Dat heeft zeker zijn vruchten afgeworpen. We hebben mensen goed kunnen helpen en woonzekerheid gecreëerd. Pas daarna zijn we overgestapt naar het helpen van mensen bij woonproblemen, bijvoorbeeld wanneer ze een mutatie aanvragen, maar de staat van de eerste woning niet in orde is. We wilden voorkomen dat het in de tweede woning ook zo zou lopen, dus koppelden we daar een plan aan zodat de mensen beter wisten waar ze zich aan moesten houden om de woning netjes te houden. Op die manier konden we echt preventief werken.

Ria: Ik merk inderdaad dat we geëvolueerd zijn.

Alle financiële dossiers gaan nu rechtstreeks door naar het OCMW. En als daar extra ondersteuning nodig is, dan doen we dat samen. Ik merk dat wij vooral aanklampend kunnen werken, om zo de mensen proberen toe te leiden naar het OCMW. Wij hebben daar de tijd en ruimte voor die het OCMW niet altijd heeft. Dat is een goede wisselwerking.

Luc: Die samenwerking is toch nog niet altijd evident. Wat mij betreft zouden we nog meer structureel verankerd kunnen samenwerken. Als er een vermoeden is dat de cliënt gekend is bij onze sociale dienst zou dat steeds moeten onderzocht worden. Nu gebeurt dat enkel als de cliënt zelf aangeeft dat hij/zij hier komt.

Ria: Bij het begin van een begeleiding vragen we inderdaad of er nog andere hulpverleners betrokken zijn. Het is dan aan de cliënt zelf om te vertellen of ze bij het OCMW komen of niet. De ene is daar meer open in dan de andere.

Kris: Wij hebben gekozen om van bij het begin het CAW mee uit te nodigen op huisbezoek als we denken dat er ergens een probleem is. We stellen hen voor, maar bieden vrijblijvend aan dat ze een afspraak maken. Het is aan de mensen zelf om erop in te gaan of niet. Dat is heel belangrijk. Het CAW is onafhankelijk, ze behouden hun privacy.

Dat verlaagt een drempel. Ze zien ons nog altijd als huisbaas.

Ria: Ze hebben altijd wat schrik van de huisbaas.

Kris: Uiteraard, want ze zien hun woonzekerheid in het gedrang komen. Als ze hun verplichtingen niet nakomen, dan verliezen ze misschien hun woning. Maar de vraag is waarom ze die niet nakomen. Ria kan uitzoeken wat de oorzaak is, wat het probleem precies is. Dan kan er bijgestuurd wor-

den. Dat vind ik de grote meerwaarde.

Luc: We merken ook dat er minder dossiers van het SBGW naar het OCMW komen.

Kris: Dat is net omwille van die aanpak en omdat we het veel korter opvolgen.

Ria: Bij de opstart van een samenwerking met een huisvestingsmaatschappij nemen we eerst die dossiers op die er al jaren liggen. Dat zijn de moeilijkste. Na verloop van tijd kan je steeds preventiever gaan werken aan dossiers die nog niet zo ver gevorderd zijn. Al zijn er nog een paar dossiers waar je weinig tot niks kan doen, omdat de mensen de hulp niet aanvaarden.

Kris: Wanneer mensen hulp weigeren kan dat inderdaad dramatisch zijn. In het slechtste geval uithuiszetting en wie weet wat daaruit voortvloeit.

Daarom is de samenwerking zo belangrijk, om dat te voorkomen.

We proberen de mensen te helpen in functie van het financiële. We verwittigen dan het OCMW, omdat dat in de regelgeving vervat zit. Maar soms bots je ook met die regelgeving. Elke dienst heeft zijn regels om te volgen, en die komen uit verschillende instanties. Dat is niet altijd op elkaar afgestemd. We proberen dat op het terrein zo goed mogelijk te doen en ik denk dat we hier in Aarschot een hele goede samenwerking hebben met alle diensten. Ik zou graag willen dat we iets meer mogen vrijgeven. Maar in het kader van privacy denk ik dat we moeten zoeken naar werkmethoden waar we elkaar zo goed mogelijk vinden.

Luc: Het is dan ook belangrijk om vaker eens bij elkaar over de vloer te komen. Zodat medewerkers elkaar kennen en zo weinig mogelijk naast elkaar werken in een bepaald dossier. Het is ook belangrijk dat CAW-medewerkers weten wat er in een OCMW aan hulp- en dienstverlening te halen valt en vice versa.

TOELEIDERS

36

37

…in de regio Diest…

Steven Maesen werkt bij de sociale dienst van

de sociale huisvestingsmaatschappij Diest-Uitbreiding. Die dienst bestaat ondertussen anderhalf jaar.

Een van zijn taken bestaat erin te zorgen dat de huurafspraken door de bewoners nageleefd worden. Dat doet hij door wekelijks plaatsbezoeken uit te voeren bij huurders. Diest-Uitbreiding heeft op dit moment 791 woongelegenheden. Het is de bedoeling om bij iedere huurder zo’n plaatsbezoek uit te voeren. Het gaat hier niet om puur controle.

Steven benadrukt ook het sociale aspect, hoe het gaat met de mensen en de gezinnen die er wonen.

En wanneer er problemen zijn, zoals bijvoorbeeld huurachterstallen, dan gaat hij samen met de bewoners zoeken naar oplossingen. Zo heeft hij ook het CAW leren kennen.

Tessa is hulpverleenster bij Preventieve Woonbegeleiding. Wanneer Steven haar contacteert omdat mensen in een situatie zitten waarin ze dreigen uit hun huis gezet te worden, gaat zij bij hen langs om te kijken wat er kan gebeuren om hen te helpen.

Vaak gaat het over hygiëneproblemen, het huis dat slecht of niet onderhouden wordt, vuilnis dat buiten gestort wordt, buren die klagen over de overlast. Maar meestal zijn die problemen maar het topje van de ijsberg. Vaak liggen heel wat andere complexe problemen aan de basis.

Steven: De samenwerking die er ondertussen is tussen de sociale huisvestingsmaatschappij DiestUitbreiding en CAW loopt heel goed. Zeker bij complexere woonproblemen is zo’n samenwerking ook echt noodzakelijk. Ook met andere betrokken partners zoals het OCMW, poetsdiensten, thuishulp zijn er goede afspraken. Het is ook belangrijk dat we goed overleggen. Wanneer we allemaal met eenzelfde cliënt bezig zijn en we blijven op ons eigen eilandje werken is daar niemand bij gebaat. Daarom streef ik naar meer gezamenlijk overleg en naar het delen van informatie over de evolutie van het dossier.

Tessa: We stellen samen een handelingsplan op.

Hierin zitten zowel de verwachtingen van de huisvestingmaatschappij in vervat als ons voorstel van aanpak. We maken die afspraken samen met de cliënt, zodat die heel nauw betrokken is. Het is belangrijk dat hij goed weet dat wij er zijn om hem te helpen, maar evengoed moet hij beseffen dat er druk op de situatie staat en dat er iets moet veranderen wil hij in z’n huis kunnen blijven.

Steven: Daarom is het zo belangrijk dat het CAW dit kan overnemen. Omdat ik moet kunnen blijven handelen vanuit het standpunt van de maatschappij in deze probleemdossiers.

Tessa: Na zo’n eerste overleg merken we dat we heel aanklampend moeten werken, zeker in het begin. Zo’n hygiëneproblematiek is er meestal niet gekomen van de ene dag op de andere, daar gaat vaak een hele lange periode van tegenslagen aan vooraf. Mensen zijn hierdoor ook ontmoedigd, verbitterd, geïsoleerd geraakt. Ze wantrouwen iedereen die zich met hen wil bemoeien. Dat moeten we eerst proberen te doorbreken. Pas dan kunnen we echt aan de slag.

Steven: Ook hier is de samenwerking met het CAW erg belangrijk. Mijn takenpakket laat niet toe dat ik die mensen van dichtbij opvolg. En dat is echt nodig. Door ons gemeenschappelijk overleg

dat om de paar maanden plaatsvindt, blijf ik op de hoogte van de dossiers en kan ik de evolutie mee volgen en bijsturen indien nodig.

Tessa: Zo’n begeleiding is inderdaad heel intensief. Je mag hen niet loslaten. Gaandeweg verwerf je hun vertrouwen, en lopen de contacten vlotter.

Dat vertrouwen is nodig omdat je de problemen samen met hen wil aanpakken en het niet in hun plaats kan doen. Je leert hen inzicht krijgen in hun situatie en hoe ze die zelf kunnen aanpakken. Precies daardoor is de hervalkans ook veel kleiner.

Steven: Vaak is de woonproblematiek ook een financiële problematiek. Het OCMW is meestal betrokken partij. We merken bijvoorbeeld dat het moeilijker wordt om onze huurachterstallen zo klein mogelijk te houden. Dat willen we graag verbeteren. We plannen hier binnenkort een overleg over met het OCMW, het CAW en wijzelf. Zo kunnen we de procedure eens samen bekijken, zien waar het anders kan. Ik denk bijvoorbeeld dat persoonlijk contact, een bezoekje of een telefoontje, beter kan werken dan een brief. Misschien moeten we ook vroeger ingrijpen en zo voorkomen dat er een financiële put ontstaat. Gezamenlijk overleg hierover is belangrijk. Zo kunnen we een gemeenschappelijke aanpak afspreken. Dat werkt altijd beter voor alle betrokkenen. In de eerste plaats voor de cliënt, want uiteindelijk is dat ons doel, zorgen dat mensen uit de problemen geraken en blijven.

TOELEIDERS

38

39

…en ten velde…

Uit recent onderzoek van de provincie blijkt dat Vlaams-Brabant de duurste provincie van Vlaanderen is om te wonen. Het is ook de provincie met het kleinste aanbod huurwoningen. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat in diezelfde provincie 3000 gezinnen een betaalbare woonoplossing zochten op weekendverblijfparken, campings en woonwagenterreinen. Een aparte problematiek zo blijkt.

Ann Donné is opbouwwerker bij Riso Vlaams-

Brabant. Ze staat in voor een goede ‘sociale cohesie’ in de woonparken, ze gelooft erg in deze kleinschalige woonvorm en draagt vanuit het terreinwerk bij tot een inbedding ervan in het woonbeleid. Dat wil zeggen dat ze de sociale relaties en netwerken van bewoners op de terreinen opvolgt. Omdat ze er dicht bij staat is ze daardoor ook in staat om problemen ter plekke mee op te lossen, te bemiddelen waar nodig, knelpunten beleidsmatig te signaleren en oplossingen weer te toetsen op het terrein. Ze bewaakt dat deze woonvorm niet alleen een ‘hype’ wordt, maar toegankelijk, kwalitatief en betaalbaar blijft voor de allerzwaksten.

Ria werkt met haar samen op het terrein. Beiden staan heel dicht bij hun cliënten. Ze kennen ‘hun volk’ goed. Ze weten dat vertrouwen winnen veel tijd vraagt en veel begrip. Want de problematiek is complex. Het hulpaanbod moet breed zijn, gericht op alle maatschappelijke facetten. In die zin vullen opbouwwerkers en individuele maatschappelijke werkers elkaar heel goed aan.

Dat is ook zo bij Ann en Ria. Hun eerste ontmoeting was een heel bijzondere. Er was Staf, de zieke oom, Gino, de thuisloze neef, en er was de caravan, een oud en vochtig krot op wielen…

Ria: Ann had ons gecontacteerd om een begeleiding op te starten met Staf. Hij woonde in een erg vervuilde, onbewoonbare woonwagen met een verwaarloosd klein hondje. Het regende er binnen.

Ann heeft eerst Staf laten verhuizen naar een andere verplaatsbare, iets betere woonwagen, wachtend op een vaste woonwagen. Ze had mijn hulp ingeroepen om samen met Staf zijn administratie in orde te maken. Hij had ook geen identiteitskaart meer. We zijn dan een preventieve woonbegeleiding opgestart. Dat gaat over heel concrete hulp: het samen pasfoto’s gaan nemen, samen naar het stadhuis gaan. Ook zijn huishouden was een en al verwaarlozing. We zijn dan samen een beetje keukengerief gaan kopen, wat kleren, hebben warme maaltijden geregeld voor hem. In de wintermaanden was het erg koud in het caravannetje en we zorgden voor een extra vuurtje en dekens. Op het woonwagenterrein hebben Ann en ik het sanitaire blok terug in orde gemaakt zodat er terug naar het toilet kon gegaan worden en gedoucht kon worden. Samen met Staf zijn we naar de dierenarts gegaan om zijn hondje te laten scheren en te ontvlooien.

Ik heb contact genomen met het OCMW voor samenwerking en ook met Familiehulp om hem te helpen bij huishoudelijke taken.

Ann en ik hebben erg veel moeite gedaan bij het stadsbestuur om de noodzaak van een verhuis naar een vaste woonwagen aan te kaarten. Tegen het nieuwe jaar kon Staf eindelijk zijn intrek nemen in een nieuwe vaste woonwagen. Ik ben dan samen met hem een nieuw bed en beddengoed gaan kopen.

Maar ondertussen was de medische toestand van Staf heel slecht. Hij had al 15 jaar geen huisarts meer bezocht en zijn gezondheid ging achteruit. Ik ben dan samen met hem op consultatie geweest.

We zijn meteen naar spoed doorverwezen, Staf is

op intensieve zorgen opgenomen en is 2 maanden in het ziekenhuis gebleven.

Ann: Ondertussen was ook zijn neef, Gino, die al enkele maanden thuisloos was, en ergens in een tentje woonde, bij hem ingetrokken. We zijn dan ook een begeleiding met hem opgestart. Het was voor Gino erg belangrijk dat we met hem z’n identiteitskaart in orde brachten. Dat gaf hem weer goede moed. Ria leerde hem z’n huishouden doen, z’n kleren wassen, de afwas doen, poetsen, boodschappen doen, koken…Samen met hem richtten we de vaste woonwagen verder in, in afwachting van de terugkeer van Staf. Maar Staf werd niet beter. Hij heeft één nacht in z’n nieuwe woonwagen geslapen en is de dag daarna gestorven. Gino bleef er wonen. Het overlijden van zijn oom woog heel zwaar op hem. We hebben zijn domicilie in orde gemaakt zodat hij er kon blijven. Ria heeft hem ook naar het JAC toegeleid. Maar het ging met ups en downs. Uiteindelijk sloot hij zich van ons af en liet geen hulpverlening meer toe, ook mij niet meer.

We hebben nog heel lang geprobeerd, ettelijke malen aan z’n deur gestaan, ook het mobiele crisisteam werd ingeschakeld. Maar hij deed niet meer open. We waren hem kwijt.

Ria: Misschien lukt het hem wel verder alleen. Een dak boven hun hoofd hebben is voor mensen heel belangrijk. Pas wanneer ze hun eigen plek hebben, kan het herankeren beginnen. In de eerste plaats gebeurt dat op het woonwagenterrein. Dat is een heel hechte gemeenschap.

Ann: Dat klopt. Naast sociale netwerken, zelfredzaamheid en gevoel van eigenwaarde zijn ook de lage sociale druk en beperkte (materiële) wedijver kenmerkend voor het wonen op campings.

De woontevredenheid is er zeer groot. Wij, opbouwwerkers, waken over die sociale gemeenschap, maar ook de woonkwaliteit moet in orde zijn. Door hun foutieve zonering behoort deze woonvorm echter tot het illegale, grijze wooncircuit. De provincie Vlaams Brabant maakte daarom een specifiek RUP ‘Kleinschalig Wonen’ voor deze terreinen waardoor 1/3 van deze terreinen een woonfunctie krijgt (zowel campings, weekendverblijfparken als woonwagenterreinen). Voor de andere gezinnen worden kleinschalige sociale woonprojecten ontwikkeld waardoor deze woonvorm stilaan een plek krijgt in het (sociale) woonbeleid.

En soms is de staat van de terreinen of de caravans heel slecht. Wij koppelen dat dan terug naar ambtenaren en beleid. Samen met hen kunnen we dan

TOELEIDERS

40

41

kijken hoe we dat kunnen verbeteren. Ik denk dan aan projecten zoals in Aarschot, Zemst en in Huldenberg waar eigenaars met sociale verhuurmaatschappijen in zee gaan en kleinschalige woonconstructies aanbieden die sociaal verhuurd worden.

Het is belangrijk om voldoende kwaliteit en kansen te bieden, maar ook niet teveel regels. Anders verlies je hen weer. Zeker de meest kwetsbaren onder hen. Sommigen leven nu eenmaal op de grens of net over de grens van de wet en willen daar blijven, anoniem, verdoken, veilig, gerust want ze hebben gewoon een allergie voor teveel normen en verwachtingen. Ook daar moeten we aandacht voor hebben.

Daarom werken we ook samen met het CAW. Ria: Wij richten ons aanbod op die meest kwetsbare groep. We starten echt vaak met niks. Neem nu Gino, ook hij had geen identiteitskaart, geen geld, geen kleren, geen gerief, geen netwerk, geen opleiding…We zijn dat allemaal samen met hem gaan regelen. We werken hiervoor ook samen met andere diensten natuurlijk, zoals het OCMW, poetshulp, gezinszorg, thuisverpleegkundigen…

Ann: We zijn al goed op weg. Maar er zijn veel uitdagingen. We moeten met alle partijen een gedeelde visie hanteren. In die visie moeten betrokkenheid en tolerantie bovenaan staan, net omdat we te maken hebben met een heel kwetsbare doelgroep. We moeten ook durven toegeven dat het hier gaat om langdurige en intensieve hulp. Zo’n begeleiding is geen quick-fix. We moeten ook echt naar de mensen toe gaan, en hen blijven helpen, ons durven moeien met hen. Zorgen voor hen.

Ria: Het belangrijkste is de basis: een dak boven hun hoofd, brood, bad, bed… en van daaruit kan je verder samenwerken, Ann als opbouwwerkster en ik als hulpverleenster. Ik kan meer individueel hulp bieden en An focust op het groepsgebeuren.

Haar kennis van de woonwagenbewoners en mijn kennis op vlak van hulpverlening vullen elkaar aan.

Ann: Samenwerken is belangrijk. Samendromen ook. Van projecten zoals Skaeve Huse in Denemarken, kleinschalige woonunits aan de onderkant van de woonladder. Zij zijn bestemd voor alleenstaande personen die niet (meer) plaatsbaar zijn in woonbuurten of in de reguliere maatschappelijke opvang vanwege hun overlastgevend gedrag. Die huisjes zijn gelegen op kleinschalige locaties buiten woongebieden, maar binnen de stedelijke agglomeratie. Er is terreinbeheer gericht op het voorkomen van onveilige, onhygiënische of criminele situ-

aties. Die projecten passen in een ketenbenadering voor de onderkant van de woonladder en bieden een perspectief: het moet mogelijk zijn om weer stapsgewijs omhoog te klimmen op de woonladder. In Denemarken zijn de ervaringen hiermee positief.

Ik droom van zo’n project hier in Vlaanderen.

Skaeve Huse geeft onderdak aan mensen die noch op de reguliere woningmarkt noch in de maatschappelijke opvang te handhaven zijn. Meestal gaat het om mensen die onaangepast woongedrag vertonen en extreme overlast voor hun omgeving veroorzaken. Voorlopig is dat nog een droom omdat onze huisvestingsnormen te streng zijn hiervoor (de units zijn te klein), maar toch gaan we de goede weg op want gelijkaardige projecten worden nu al voorgesteld in Aarschot.

De uitdaging De strijd tegen uithuiszetting is meer dan procedures opstarten. Het is mensenwerk. Het vraagt tijd, geduld, aandacht. Het wordt tijd dat we echt kiezen voor hulp aan de meest kwetsbare mensen in onze samenleving. En dat we daar echt werk van maken en ons samen inzetten om dak- en thuisloosheid te voorkomen.

Dit vragen we aan de beleidsmakers.

1. Wij en onze partnerorganisaties zijn ervan overtuigd dat de methodiek van preventieve woonbegeleiding effectief werkt om dak- en thuisloosheid te voorkomen. Continuïteit is fundamenteel om duurzaamheid te realiseren.We hebben nood aan voldoende structurele financiering om ons aanbod preventieve woonbegeleiding op de sociale en private huisvestingsmarkt in de ganse regio uit te rollen. Op dit moment lukt ons dit niet en is het nog niet zeker of we het huidige aanbod kunnen blijven garanderen, terwijl er alsmaar meer vragen komen.

2. Het gaat hier over ‘gedeelde zorg’ en daarom verbinden we ons zoveel mogelijk subregionaal waardoor we een gekend gezicht worden en voldoende voeling houden met de lokale context. We hebben alle actoren nodig op het snijvlak wonen – welzijn – gezondheid - opvoedingsondersteuning - samenlevingsopbouw en dit zowel in het kader van preventie, aanmelding, begeleiding als nazorg.

3. De signalen die we krijgen in het kader van kwaliteitsvol wonen zetten we binnen het netwerk om in beleidsvoorstellen en we willen betrokken blijven bij wat er mee gebeurt.

We wensen niet alleen de FEANTSA-doelstellingen te onderschrijven, maar willen die ook mee realiseren en daarvoor hebben we jullie allen nodig!

1. We roepen op tot en wensen actief mee te werken aan een regionale en lokale strategie in de bestrijding van dak- en thuisloosheid en erkennen hierin de regierol van de (boven-)lokale besturen.

• Inspanningen voor een verruiming van het aanbod van kwaliteitsvolle en betaalbare woongelegenheden, in het bijzonder voor de socio-economisch meest kwetsbare gezinnen en alleenstaanden, zijn nodig én cruciaal om tot een structurele en duurzame oplossing te komen. We geloven dat lokale besturen hefbomen bezitten die kunnen ingezet worden.

• Het realiseren van de doelstellingen vraagt een integrale en intersectorale aanpak en vergt dus ook een horizontaal beleid. We roepen op om binnen de beleidsdoelstellingen van artikel 107 (vermaatschappelijking GGZ), het strategisch plan gedetineerden, de Integrale Jeugdhulp, de ontwikkelingen binnen VAPH, de beleidsplanning OCMW’s, de meerjarenplanning samenlevingsopbouw, de meerjarenplanning van de sociale huisvestingspartners,.. ook de FEANTSA-doelstellingen op te nemen zodat we hier samen kunnen op inzetten.

2. In 2017 realiseren we in partnership enkele concrete experimenten van Housing First binnen onze regio. Maar dit kunnen we niet alleen! Hierbij dan ook een bijzondere oproep aan sociale en/of privé huiseigenaars in onze regio om mee te werken aan dit initiatief.

Meer info bij lieve.polfliet@cawoostbrabant.be

42

43

VRAAG HET ONS Waarom is het nodig dat jullie bij de mensen thuis gaan? Is dat voor jullie geen tijdverlies altijd die afstand te moeten rijden?

Outreachend werken is een belangrijk aspect van onze hulpverlening. Door bij de mensen thuis op bezoek te gaan krijg je een beter zicht op de situatie. Ze zouden het ons zelf niet komen vertellen, deels uit schaamte, soms ook uit verslagenheid, en soms ook omdat ze het zelf niet beseffen dat het zo echt niet kan. Doordat je bij hen thuis met hen praat, worden ook vaak nog andere problemen duidelijk. Mankementen in het huis, problemen met de buren, huisdieren …die kan je dan ook samen met hen aanpakken, vanuit hun dagelijkse realiteit. Door naar hen toe te gaan, bouw je ook sneller een goede band met hen op.

Waarom dringen jullie zo aan bij mensen. Als ze de deur niet willen opendoen dan moet je dit toch ook respecteren?

Dat is inderdaad een heel moeilijk evenwicht. Tot waar blijf je proberen om te helpen en waar moet je loslaten…We hebben hier te maken met een heel kwetsbare groep, ‘zorgmijders’ noemen we hen ook soms. Mensen die al veel meegemaakt hebben, keer op keer tegenslag kenden, vaak gekwetst en ontgoocheld werden, soms ook door de dienst- en hulpverlening. Die groep leeft meestal heel geïsoleerd en is erg moeilijk te bereiken. Het is belangrijk dat je die mensen niet één, maar wel 20 keer zegt dat je hen wil helpen. Dat vraagt een heel specifieke aanpak, tijd en geduld.

Maar op een bepaald moment moet je inderdaad ook kunnen zeggen dat het stopt. Dat doen we ook. Maar het is zeker niet onze eerste reflex.

Helpen jullie ook mensen die een huis zoeken?

Niet binnen dit aanbod. We zullen hen wel toeleiden naar een betere woning als blijkt dat die waarin ze wonen niet aan de woonnormen voldoet, maar meestal is dat niet het probleem. Wanneer mensen toch uit hun huis gezet worden ondanks alle inspanningen en begeleiding dan zorgen we wel steeds dat ze voorlopig ergens terecht kunnen, bijvoorbeeld in de crisisopvang.

We hebben wel een ander aanbod in de regio (groot-)Leuven: het Woonanker. Binnen dit aanbod helpen we mensen die extra steun nodig hebben bij het zoeken naar een huurwoning. Dat is ook weer heel concrete hulp: leren zoeken op internet, leren bellen met een eigenaar, waarop letten bij een bezichtiging van een huurwoning, waaraan denken bij het verhuizen… We willen zo de contact- en onderhandelingsvaardigheden van de cliënten versterken, hen weerbaarder maken op de concurrentiële huisvestingsmarkt.

Meer info op onze website www.cawoostbrabant.be/woonanker

In ons volgende nummer, het eerste van 2017, brengen wij u zoals gewoonlijk een verslag van het voorbije jaar. Mocht u vragen hebben over onze werking, het aanbod of onze organisatie in het algemeen, stel ze ons gerust. U weet ons ondertussen te vinden. Wij antwoorden u graag in deze rubriek.

Mail naar greet.monstrey@cawoostbrabant.be

Geef om een ander De verhalen in deze CAW Inzicht tonen dat in ons land, in onze regio, zelfs in onze eigen wijk, niet iedereen van dezelfde welvaart geniet.

De problemen van sommige mensen stapelen zich zo hoog op dat dakloosheid op de loer ligt, of realiteit is geworden.

Wij willen dit voorkomen. U kan ons hierbij helpen.

U kan mee voorkomen dat mensen steeds weer op zoek moeten naar een nieuwe plek om te verblijven. Omdat ze niks meer hebben. Geen huis, geen bed, en heel vaak geen bestaansmiddelen.

Sommigen leven in mensonwaardige situaties. Sommigen slapen ’s zomers buiten. In de winter is dat geen optie.

Wij vinden dat iedereen recht heeft op een warme, veilige opvang. Maar die opvang is niet gratis. U kan ons helpen om die opvang voor de meest kwetsbaren mee te financieren.

Een dag in een opvanghuis kost voor een persoon: • Per dag 20 euro.

• Per week 140 euro.

• Per maand 600 euro.

• Per jaar 7.300 euro U kan uw gift storten op het rekeningnummer BE59 7775 9209 2726 of via onze website www.ikgeefomeenander.be.

Uw gift is vanaf 40 euro fiscaal aftrekbaar.

Of u hebt een pand dat u graag mits begeleiding door het CAW aan deze hulpbehoevenden verhuurt. Laat het ons dan zeker weten of vraag ons om meer uitleg.

U kent hen ongetwijfeld, de mensen om wie het gaat. Namens hen: dank dat u om hen geeft.

Oproep voor een bijzonder project: Housing First

Het hebben van een woning is een basis mensenrecht. Toch is het aantal dak- en thuislozen ook in onze regio veel te hoog.

Housing First is een project gegroeid uit een gemeenschappelijk signaal vanuit de geestelijke gezondheidszorg, eerstelijns welzijns- en gezondheidszorg. Een dringend signaal dat wijst op de prioritaire nood aan een ander woonbeleid als antwoord op de chronische dak- en thuisloosheid van een erg kwetsbare groep.

Housing First lost eerst de huisvestingssituatie op en investeert van daaruit in een multidisciplinaire woonbegeleiding. Proefprojecten tonen aan dat deze aanpak vaker resulteert in het duurzaam verlaten van die chronische thuisloosheid.

Housing First geeft mensen letterlijk en figuurlijk een plek in de samenleving.

CAW Oost-Brabant wil hier mee werk van maken.

Wij willen sociaal bewogen mensen die woningen, appartementen of studio’s te huur hebben en die met ons willen samenwerken, uitnodigen met ons contact op te nemen. Voelt u zich aangesproken of kent u mensen in uw netwerk die mee hun schouders onder dit project willen zetten, neem dan contact op met Lieve Polfliet, adjunct-directeur, lieve.polfliet@cawoostbrabant.be, 016 21 01 58 CAW Inzicht is een uitgave van Centrum Algemeen Welzijnswerk Oost-Brabant vzw Redactie: Bert Lambeir, Sabine Lehmann, Greet Monstrey, Lieve Polfliet, Bieke Roggen Eindredactie en coördinatie: Greet Monstrey Lay-out: Sabine Lehmann Fotografie: met medewerking van Paulina Januszewska Verantwoordelijke uitgever: Bert Lambeir, Redingenstraat 6, 3000 Leuven Giften: CAW Oost-Brabant is als vzw gemachtigd giften, legaten en schenkingen te ontvangen.

Een fiscaal attest wordt afgeleverd bij giften vanaf 40 euro.

© 2016 CAW Oost-Brabant Gehele of gedeeltelijke overneming of reproductie van de inhoud of de uitgave, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de auteursrechthebbende is verboden. De foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd.

Maatschappelijke zetel: CAW Oost-Brabant Redingenstraat 6, 3000 Leuven, tel 016 21 01 00, e-mail: secretariaat@cawoostbrabant.be, www.cawoostbrabant.be