de doğar. Petersburg üniversitesini bitirdikten sonra orduya katılır. Ordudan ayrılarak Almanyaya geçer. Burada sol Hegelcilerle tanışır ve sosyalist mücadeleye katılır. Bu mücadelede birçok eyleme öncülük eder. Enternasyonalın kuruluş aşamasında Marks'la birlikte hareket eder. Ancak Enternasyonalin 1872'teki Lahey Kongresinde Marks'a karşı çıktığından tasfiye edilir. ilkesel düzeyde devlet, iktidar ve otorite karşıtıdır. Yine de devleti tarihsel ve toplumsal açıdan "zorunlu bir kötülük" diye tanımlar. Marks'ın işçi devleti görüşü gibi ara çözümü kabul etmez. Marks'ın sınıf çözümlemesi ve kapitalizme ilişkin geliştirdiği tezleri kabul etmekle birlikte, devlet, iktidar ve otorite tezlerini yetersiz bulur. Bunun yerine "Özgür Birlikler ve İşçi Federasyonlarından" yanadır. "Merkezden değil, yerinde yönetim tarzını" savunmaktadır. Marks karşısında en temel söylemi, "Hiçbir siyasi iktidarın kabul edilmemesi gerektiği siyasal iktidar kavramını ve olgusunun kendisinin ortadan kaldırılması gerekliliği" konusunda yaptığı vurgudur. Bakunin bu konudaki düşüncesini, "Siyasal iktidar var olduğu sürece, daima yönetenler ile yönetilenler, efendiler ve köleler, sömüren ve sömürülen de var olacağından ötürü siyasi iktidar diye adlandırılabilecek her şeyin hem ilke olarak hem de uygulamada bütünüyle ortadan kaldırılması zorunludur" biçiminde dile getirmektedir. Bu, günümüzdeki anarşist eğilimlerin de söylemlerindeki en temel vurgusudur. "Siyasetsiz toplum" dedik228
leri bir toplum öngörmektedirler. Siyasi iktidarın yerine ise, "özgür birlikler federasyonları aracılığıyla insanlar arasındaki ilişkileri değiştirebilecek ve iktidarı kitlelerin eline teslim edebilecek olan toplumsal bir devrim" öngörülmektedir. Bakunin, toplumsal devriminde, bütün yerleşik kurumların yıkılmasında şiddetin kaçınılmaz olduğunu dile getirmekte; bunu "Yıkma dürtüsü aynı zamanda yaratıcı bir dürtüdür" deyişiyle ifade etmektedir. Devrim ya da var olan yıkım, özgür birlikler ve işçi federasyonları aracılığıyla kendiliğinden gerçekleşecektir. "Yıkımın ardından yaratıcı dürtünün üreteceği toplum, özel mülkiyetin söz konusu olmadığı, üretim araçlarına ortak sahiplenildiği, katkılıların ödüllendirildiği, ortaklaşmacı ve merkezden yönetilmeyen bir toplum olacaktır." Banal: Fransızca bir kelime olup, sıradan, bayağı,herkesin kullandığı anlamındadır. Banker: Çok zengin, para, altın vb taşınabilir değerlerin ticaretiyle uğraşan kimselere denir. Bariz: Besbelli, açık olan, çok belirgin ve göze çarpan şey. Başat: Benzerleri arasında güç ve önem bakımından başta gelen anlamında kullanılır. Belagat: (a) Konuyu bütün yönleriyle kavrayarak, hiçbir yanlış ve eksik anlayışa yer bırakmayan, yorum gerektirmeyen, yapmacıktan uzak, düzgün anlatım sanatına denir. Ayrıca güzel konuşma ve sözle inandırma yeteneği olarak da belirtilebilir. Ya da söz sanatını inceleyen bilim dalı olan retoriğin diğer adıdır.