128 özgür insan savunmasi özgür insan savunmasi

AB­DUL­LAH­ÖCA­LAN

ÖZ­GÜR­İN­SAN­SA­VUN­MA­SI

1

2

AB­DUL­LAH­ÖCA­LAN

ÖZ­GÜR­İN­SAN­SA­VUN­MA­SI

3

Abdullah­ÖCA­LAN ÖZ­GÜR­İN­SAN­SA­VUN­MA­SI Weşanen­Serxwebûn­128

Birinci­Baskı:­Haziran­2003

4

İçindekiler

Atina­Karma­Yeminli­Mahkemesi­ Yargıç­ve­Jüri­Üyelerine­.............................................................................­­­­7 I.­Bölüm Avrupa­macerası­ve­bir­dönemin­sonu­...................................................­11 II.­Bölüm Helen­uygarlığı­Kürtler­ve­Türklerle­ilişkisi­ ......................................­19 III.­Bölüm Komplo­ortamının­oluşmasında­ bazı­felsefi­ve­siyasi­yaklaşımlar­.............................................................­36 IV.­Bölüm Atina­komplosu­ hukuk­devre­dışı­bırakılarak­gerçekleştirilmiştir­...............................­53 V.­Bölüm Kürt­krizinde­çözüme­doğru­–veya­komploya­yanıt–­......................­62

5

Ulus­la­ra­ra­sı­komp­lo­ya­kar­şı­ ken­di­ni­ateş­to­pu­ya­pa­rak­şe­hit­dü­şen­le­rin­anı­sı­na

6

Ati­na­Kar­ma­Ye­min­li­Mah­ke­me­si­ Yar­gıç­ve­Jü­ri­Üye­le­ri­ne

A ti­na­Tem­yiz­Mah­ke­me­le­ri­Sav­cı­sı­An do ni os Plo ma ri tis ta­ra­fın­dan­ ha­zır­la­nan­ id­di­a­na­me,­ ta­ra­fım­dan­ zor­la­na­rak­ da­ ol­sa­ sa­bır­la göz­den­ge­çi­ril­di.­ Şah­sı­ma­yö­ne­lik­özü­iti­ba­riy­le­id­di­a­na­me­de,­He­len­Cum­hu­ri­ye­ti’ne­gir­me­hak­kı­ol­ma­yan­si­ya­si­li­der­li­ğin­ül­ke­ye­gir­me­si,­sa­kın­ca­lı­ ve­ sa­vaş­ se­be­bi­ sa­yı­la­bi­le­cek­ so­nuç­la­ra­ yol­ açan,­ do­la­yı­sıy­la müt­te­fik­le­riy­le­ve­özel­lik­le­Tür­ki­ye­ile­ara­la­rın­da­ki­dost­luk­ve­ba­rı­şı­bo­za­bi­le­cek­bir­gi­ri­şim­ola­rak­de­ğer­len­di­ril­mek­te­ve­bu­nun­la­il­gi­li­ola­rak,­il­gi­li­ulu­sal­hu­ku­kun­ce­za­ka­nu­nu­nun­uy­gu­lan­ma­sı­is­ten­mek­te­dir.­Bu­yak­la­şım,­çok­dar,­ben­cil,­in­san­hak­la­rı­nı­hi­çe­sa­yan,­ay­rı­ca­He­len­hal­kı­nın­ger­çek­çı­kar­la­rı­nı­göz­ar­dı­eden,­ta­ri­hi pers­pek­tif­ten­yok­sun­bir­yak­la­şım­dır.­Da­ha­da­va­hi­mi,­bu,­şah­sım­da­tem­si­li­ni­bu­lan­Kürt­hal­kı­nın­ger­çek­li­ği­ni­ve­ira­de­si­ni­gör­mez­lik­ten­ ge­len,­ en­ de­mok­ra­tik­ in­san­ hak­la­rın­dan­ bah­set­me­yi­ as­ga­ri dü­zey­de­bi­le­göz­önü­ne­ge­tir­me­yen,­ta­rih­te­ge­ri­ci­şo­ven­bir­tu­tum olan­ya­ban­cı­yı­bir­“bar bar” ola­rak­de­ğer­len­di­ren­ge­le­nek­sel­ha­kim sı­nıf­ve­et­ni­si­te­yak­la­şı­mı­dır.­Ay­rı­ca­üye­si­olu­nan­AB­hu­ku­ku­na­ve AİHS’e­de­ay­kı­rı­bir­yak­la­şım­dır.­Ka­çı­rıl­ma­mı­san­ki­bir­hak­mış­gi­bi­gö­rüp­“ko vul ma” ola­rak­de­ğer­len­dir­mek­te­dir.­Yi­ne­san­ki­ta­ri­hin en­ önem­li­ ve­ en­ bü­yük­ komp­lo­su­na­ da­ya­lı­ bir­ iha­net­ söz­ ko­nu­su de­ğil­miş­ gi­bi­ yak­laş­mak­ta­ ve­ bu­na­ inan­dır­ma­ya­ ça­lış­mak­ta­dır.

Mah­ke­me­yi­ba­sit,­tek­nik­de­ğer­len­dir­me­le­re­bo­ğan,­dev­le­ti­her­şey­7

den­üs­tün­tu­tan,­bi­re­yin­tüm­in­sa­ni­özel­lik­le­ri­ni­ve­hak­la­rı­nı­yad­sı­yan,­bir­an­ön­ce­kur­tu­lun­ma­ya­ça­lı­şı­lan­bir­ko­num,­bir­da­va­bi­çi­min­de­ yön­len­dir­me­ye­ ça­lış­mak­ta­dır.­ En­ çok­ önem­ser­ bul­du­ğu­ da “He len ba rı şı na en teh dit kar gi ri şim de bu lun mu şum” gi­bi­bir­an­la­yı­şı­sü­rek­li­tek­rar­la­ya­rak,­iş­le­nen­komp­lo­yu­ve­ona­da­ya­lı­bü­yük iha­ne­ti­giz­le­ye­ce­ği­ni,­bu­da­ol­maz­sa­ba­sit­bir­hu­ku­ki­ka­za­sü­sü­ve­re­rek­önem­siz­kı­la­ca­ğı­nı­san­mak­ta­dır.­Ger­çek­suç­lu­la­ra­iliş­kin­bir ima­da­da­hi­bu­lun­ma­mak­ta,­hat­ta­gö­rev­le­ri­ni­hak­kıy­la­ye­ri­ne­ge­tir­dik­le­ri­ni­pe­şi­nen­ka­bul­et­mek­te­dir.­ “De ma go ji” kav­ra­mı­nın­He­len­ha­kim­si­ya­se­tin­de­tü­re­til­di­ği­ni­göz önü­ne­ge­tir­di­ği­miz­de,­id­dia­ma­ka­mı­nın­yak­la­şı­mı­na­şaş­mı­yo­ruz.­O ken­di­si­ne­si­ya­si­ma­kam­lar­ta­ra­fın­dan­ve­ri­len­bir­gö­re­vi,­çok­ge­cik­me­li­ola­rak,­efen­di­le­ri­nin­hiç­za­rar­gör­me­me­si­için­en­us­ta­lık­lı­bir­bi­çim­de­ye­ri­ne­ge­tir­mek­te­dir.­Sa­yın­mah­ke­me­yar­gıç­la­rı­ve­jü­ri­üye­le­ri,­bu­man­tı­ğa­ve­yak­la­şı­ma­ye­nik­düş­me­me­li­dir.­Da­va,­Ati­na­ta­ri­hin­de­en­tra­jik­yar­gı­la­ma­lar­dan­bi­ri­olan,­bü­yük­in­san­lık­de­ğe­ri­Sok ra tes Da va sı ka­dar­önem­li­ve­ta­rih­sel­so­nuç­lar­do­ğu­ra­cak­içe­rik­te­dir.

Yüz­ler­ce­yol­da­şı­mın­bu­olay­la­il­gi­li­ken­di­ni­ya­ka­rak­şe­hit­düş­me­si ve­Kürt­hal­kı­nın­gün­lük­ola­rak­ya­şa­dı­ğı­trav­ma,­ilk­so­nuç­lar­ola­rak va­ha­me­ti­göz­ler­önü­ne­ser­mek­te­dir.­Do­la­yı­sıy­la­Ati­na­gi­ri­şi­mi­mi­ve or­ta­ya­ çı­kan­ bu­nun­la­ bağ­lan­tı­lı­ ge­liş­me­le­ri­ kap­sam­lı­ ola­rak­ or­ta­ya koy­mak,­il­gi­siz­gi­bi­gö­rün­se­de­bü­yük­önem­ka­zan­mak­ta­dır.

Tra­je­di­nin­be­şin­ci­yı­lı­nı­ya­şa­mak­ta­yım.­Her­gü­nü­bir­kaç­ölüm­den­be­ter­ge­çir­mek­te­yim.­Be­ni­bu­du­ru­ma­dü­şü­ren­ger­çek­li­ğin­Ati­na­ kay­nak­lı­ ol­du­ğu­nu­ in­ka­ra­ kal­kı­şır­sak,­ ta­rih­sel­ ger­çek­ler­ ka­dar ge­le­cek­umut­la­rı­mı­za­da­iha­net­et­miş­ola­ca­ğız.­Ger­çek­komp­lo­cu­lar­ve­iha­net­ken­di­ni­giz­ler­ken,­yü­re­ğin­de­sa­de­ce­halk­la­rı­nın­hak­lı da­va­sı­ve­ona­da­ya­lı­tut­ku­la­rı­olan­‘iyi­ve­gü­zel’­in­san­lar­suç­luy­muş­gi­bi­le­ke­le­ne­cek­ler­dir.­Bu­gö­re­vi­hem­He­len­hal­kı­için­hem­de Kürt,­Türk­ve­di­ğer­il­gi­li­dost­lar­için­ye­ri­ne­ge­tir­mek­ten­ka­çın­mam doğ­ru­ bir­ tu­tum­ ola­maz­dı.­Tes­lim­ edil­mem­den­ son­ra­Yu­nan-Türk iliş­ki­le­ri­ yu­mu­şa­dı.­ Bun­dan­ an­cak­ mem­nu­ni­yet­ du­ya­rız.­Ama­ bu eğer­te­mel­ger­çek­le­re­da­yan­mı­yor­sa,­so­nu­nun­hüs­ran­la­so­nuç­la­na­ca­ğı­nı­da­unut­ma­ma­lı­yız.­

8

İd­dia­edi­yo­rum­ki,­Ati­na­gi­ri­şi­mim­dost­lu­ğa­ve­ba­rı­şa­bir­teh­dit de­ğil,­ter­si­ne­ger­çek­dost­luk­ve­ba­rı­şın­en­ta­ri­hi­adım­la­rın­dan­bi­ri ro­lü­nü­ oy­na­ya­cak­tır.­ Sah­te­ Türk-Yu­nan­ dost­lu­ğu­ bu­ gi­ri­şi­mi­min do­lay­lı­so­nu­cu­iken,­ger­çek­bir­dost­luk­ve­ba­rış­ise­do­lay­sız­so­nu­cu­ ola­cak­tır.­Ya­şa­dı­ğım­ bü­yük­ ız­dı­ra­bı­ tüm­ He­len­ hal­kı­na­ yük­le­mek­her­ne­ka­dar­yer­le­şik­kül­tü­rün­bir­ge­re­ği­ise­de,­bu­ha­ta­yı­ve su­çu­ Sav­cı’nın­ yap­tı­ğı­ gi­bi­ He­le­niz­me­ bağ­la­ma­ya­ca­ğım.­ Ta­rih­te ör­ne­ği­ çok­ gö­rü­len­ kor­kak,­ ben­cil,­ sah­te­ tan­rı­la­ra­ ta­pın­ma­yı­ alış­kan­lık­ha­li­ne­ge­ti­ren­ve­böy­le­lik­le­He­le­niz­me­de­hak­et­me­di­ği­bü­yük­boz­gun­la­rı,­acı­la­rı­ve­ge­ri­le­me­le­ri­da­ya­tan­kim­li­ğe­ve­ki­şi­li­ğe yük­le­ne­ce­ğim.­Çok­uzak­lar­dan­da­ol­sa,­He­le­nizm­kül­tü­rüy­le­ta­rih­sel­ya­kın­lı­ğı­mı­zı­ve­onun­Ana­do­lu­kül­tü­rün­de­ki­ye­ri­ni­in­kar­et­me­yen­bir­yak­la­şı­mı­sa­vu­na­ca­ğım.­He­len,­Türk,­Kürt­ve­Er­me­ni­halk­la­rı­baş­ta­ol­mak­üze­re,­tüm­böl­ge­halk­la­rı­nın­ge­le­ce­ği­nin­öz­gür­lük, ba­rış­ve­dost­luk­tan­geç­ti­ği­nin­bi­lin­cin­de­ola­rak,­ta­rih­le­ri­miz­de­ör­ne­ği­çok­gö­rü­len­bü­yük­bil­ge­in­san­la­rın­ge­le­ne­ği­ni­esas­ala­ca­ğım.

Bu­yak­la­şı­ma­kat­kı­da­bu­lun­ma­nın­bir­ge­re­ği­ola­rak,­zor­ko­şul­lar­da­ve­çok­ek­sik­ola­nak­lar­la­da­ol­sa,­sa­vun­ma­mı­ta­rih­sel,­fel­se­fi ve­bi­lim­sel­bir­te­mel­de­ele­al­ma­yı­gö­rev­bil­mek­te­yim.­Şah­sım­için ta­lep­edi­le­cek­faz­la­bir­şe­yin­ol­ma­dı­ğı­nı­bi­le­rek,­hal­kı­mı­za­ve­in­san­lı­ğa­kar­şı­ka­rın­ca­ka­ra­rın­ca­so­rum­lu­luk­la­rı­mı­ye­ri­ne­ge­tir­me­ye ça­lı­şa­ca­ğım.­İna­nı­yo­rum­ki,­bu­yak­la­şım­yar­gı­lan­ma­yı­bir­20.­yüz­yıl­ utan­maz­lı­ğın­dan­ kur­ta­ra­cak,­ onu­ hak­ et­ti­ği­ ye­re­ otur­ta­cak­ ve ger­çek­yar­gı­la­ma­nın­ge­rek­le­ri­ni­ye­ri­ne­ge­ti­re­cek­tir.

9

10

I.­BÖ­LÜM

Av­ru­pa­ma­ce­ra­sı­ve­bir­dö­ne­min­so­nu

A ti­na­üze­ri­Av­ru­pa’ya­çı­kış­yap­ma­ya­ça­lış­tı­ğım­9­Ekim­1998­ve son­ra­sı,­ özün­de­ mo­der­nist­ pa­ra­dig­ma­nın­ ba­kış­ açı­sı­nın­ şah­sım­da ya­şa­nan­if­la­sıy­dı.­Çok­sığ­ve­kuş­ku­lu­zih­ni­yet­ya­pı­mı­tüm­dö­nüş­tür­me­ça­ba­la­rı­ma­rağ­men­ül­ke­içi­ba­şa­rı­lı­bir­öz­gür­lük­gü­cü­ne­tam ulaş­tı­ra­ma­ma­mın­ve­bu­yön­de­önüm­de­ki­en­gel­le­rin­bir­an­lam­da­be­ni­zo­run­lu­ola­rak­uy­gar­lı­ğın­yet­kin­tem­sil­gü­cü­olan­Av­ru­pa’ya­çı­kış­ yap­ma­ya­ zor­la­dı­ğı­ açık­tır.­ Bu­ ger­çek­lik­ bir­ an­lam­da­ da­ ken­di öz­gü­cü­ne­ gü­ven­siz­li­ğin­ iti­ra­fı­dır.­ Ya­şa­nan­ ta­rih,­ za­man­sal­lık­ ve me­kan­ola­rak­de­rin­bir­çık­ma­zı­ifa­de­edi­yor­du.­ Yak­la­şık­ yir­mi­ yıl­lık­ (1979-99)­ Or­ta­do­ğu’da­ki­ ça­ba­la­rım­ çok önem­li­ge­liş­me­le­re­yol­aç­ma­sı­na­rağ­men,­tıp­kı­Or­ta­do­ğu­top­lu­mu­nun ken­di­si­gi­bi,­için­de­yu­var­lan­dı­ğı­kör­dü­ğü­mü­ka­lı­cı­çö­zü­me­ta­şı­ma­ya yet­me­di.­Önüm­de­be­li­ren­iki­yol­dan­di­ğe­ri­olan­‘dağ da ki sa vaş’a yö­nel­mem­bir­ola­nak­tı.­Fa­kat­hem­çok­ge­cik­miş­ol­mam­hem­de­si­lah­lı güç­le­rin­kut­sal­ol­ma­sı­şu­ra­da­kal­sın,­de­je­ne­re­ol­ma­sı­nın­ar­zu­la­na­nın zıd­dı­so­nuç­la­ra­yol­aç­tı­ğı­nı­gör­mem,­bu­alan­da­kı­sa­ve­ko­lay­bir­çö­züm­umu­du­mu­ade­ta­kö­rel­ti­yor­du.­Bir­de­mev­cut­güç­ler­mev­zi­len­me­sin­de­ ko­lay­ çö­züm­den­ zi­ya­de,­ vic­dan­la­rı­ kö­rel­ten­ bir­ ‘öl ve öl dür’ çen­ge­li­ne­ta­kıl­mış­ya­şam­alış­kan­lı­ğı,­as­lın­da­ah­la­ki­ve­fel­se­fi­ola­rak da­ gi­de­rek­ bir­ şey­le­rin­ yan­lış­ yü­rü­dü­ğü­nü­ or­ta­ya­ ko­yu­yor­du.­ Da­ğa yö­nel­mem,­ bel­ki­ tek­nik­ tak­tik­ an­lam­da­ dü­zelt­me­le­re­ yol­ aça­bi­lir­di.

Ama­bu­nun­ni­hai,­stra­te­jik­bir­çö­zü­me­yol­aça­bi­le­ce­ği­kuş­ku­lu­gö­rü­nü­yor­du.­ Da­ha­ çok­ en­te­lek­tü­el­ gü­cü­me­ gü­ve­ni­yor­ ve­ ta­ri­hi­ ro­lü­mü 11

böy­le­oy­na­mam­ge­rek­ti­ği­ne­da­ir­sü­rek­li­bir­his­ve­il­ham­kay­na­ğı­ta­şı­yor­dum.­Kürt­ve­Or­ta­do­ğu­top­lu­mu­ol­gu­sun­da­ge­rek­li­ola­nın­çok­kan dö­ke­rek­so­run­la­rı­çöz­me­ye­ri­ne,­kök­lü­en­te­lek­tü­el­çı­kış­la­ra­ih­ti­yaç­ol­du­ğu­na­da­ir­ka­nı­mı­da­hiç­yi­tir­me­dim.­Bo­ca­la­ma­bu­iki­eği­lim­ara­sın­day­dı.­Kan­öl­çü­le­riy­le,­en­te­lek­tü­el­çı­ğır­öl­çü­le­ri­ben­de­ade­ta­bo­ğu­şu­yor­du.­Eğer­çok­ufak­bir­fır­sat­gör­sem­bi­le­en­te­lek­tü­el­po­li­tik­çı­kı­şa ağır­lık­ve­re­ce­ğim­den­kuş­kum­yok­tu.­Özel­lik­le­Fi­lis­tin-İs­ra­il­so­ru­nun­da­ki­çık­maz­lar­ba­na­kör­şid­de­tin­an­lam­sız­lı­ğı­nı­da­ha­da­açık­lar­ni­te­lik­te­ge­li­şin­ce­“şid det fel se fe si ni” ye­ni­den­çö­züm­le­me­git­tik­çe­ka­çı­nıl­maz­ha­le­ge­li­yor­du.­PKK’nin­için­de­bel­li­bir­dü­zey­de­or­ta­ya­çı­kan ve­ör­gü­tü­bir­çok­ba­kım­dan­zor­la­yan,­ne­re­dey­se­ön­len­me­si­zor,­yoz­laş­mış­çe­te­an­la­yı­şı­bu­yön­lü­eği­li­mi­mi­güç­len­di­ri­yor­du.­Bu­ger­çek­li­ğin­ar­ka­sın­da­ise,­tüm­mo­dern­so­run­ve­çö­züm­yol­la­rı­nın­Av­ru­pa­kay­nak­lı­ol­du­ğu­inan­cı,­Av­ru­pa­üze­ri­ara­yış­ge­re­ği­ni­da­ya­tı­yor­du.­Ade­ta iki­ye­par­ça­la­nı­yor­dum.­So­nuç­ola­rak­Ati­na­üze­ri­gi­ri­şi­me­ola­nak­ve­ril­me­si­ve­Tür­ki­ye­yö­ne­ti­mi­nin­Su­ri­ye­üze­rin­de­ki­ağır­la­şan­yö­ne­li­mi bi­li­nen­çı­kı­şa­yol­aç­tı.

Ati­na,­Mos­ko­va,­Ro­ma­ve­tek­rar­Ati­na­üze­ri­Ken­ya-Na­i­ro­bi’de­so­nuç­la­nan­deh­şet­va­ri­ma­ce­ra­nın­be­ni­ye­ni­den­bir­do­ğuş­yap­may­la­kar­şı­kar­şı­ya­bı­rak­tı­ğı­açık­tı.­Bu­ra­da­özü­mün,­iyi­ni­ye­ti­min,­bü­yük­ça­ba­la­rı­mın­sa­vun­ma­sı­nı­yap­mak­ki­şi­sel­ola­rak­faz­la­an­lam­ifa­de­et­mez.

Or­ta­ya­çı­kan­so­nuç;­sa­de­ce­bir­in­faz­da­de­ğil,­bir­çar­mı­ha­ge­ril­me­dir.

Baş­ta­be­lirt­ti­ğim­gi­bi,­su­çu­he­men­Tür­ki­ye­yö­ne­ti­mi­ne­yük­le­mek­ve dün­ya­ sis­te­mi­nin­ Tür­ki­ye’ye­ ver­di­ği­ ro­lü­ de­rin­li­ği­ne­ ve­ tüm­ ta­ri­hi kap­sa­mı­için­de­de­ğer­len­di­re­me­mek,­di­rek­ve­do­lay­lı­komp­lo­cu­güç­le­rin­ dü­şün­dük­le­ri­ gi­bi­ ken­di­le­ri­ni­ giz­le­me­ an­la­mı­nı­ da­ ta­şı­ya­cak­tır.

AİHM’e­yö­ne­lik­sa­vun­mam­da­da,­bu­ne­den­le,­gü­nü­mü­zün­na­sıl­bir dün­ya­sis­te­mi­ol­du­ğu­nu­açık­la­ma­ya­ça­lış­tım.­Bu­sa­vun­mam,­ne­re­dey­se­ hi­ye­rar­şik­ top­lum­ uy­gar­lı­ğı­ için­de­ eri­miş­ du­rum­da­ bu­lu­nan­ Kürt var­lı­ğı­nı,­ ol­gu­su­nu­ ta­rih­ için­de­ ve­ tüm­ yön­le­riy­le­ or­ta­ya­ koy­ma­yı amaç­lı­yor­du.­Bir­so­ru­nu­doğ­ru­or­ta­ya­koy­ma­nın­çö­zü­mün­ya­rı­sı­ol­du­ğu­nun­bi­lin­ciy­le,­bu­ça­ba­yı­har­ca­dım.­Bu­ça­ba,­son­Irak­iş­ga­lin­de­de gö­rül­dü­ğü­gi­bi­ön­gö­rü­le­ri­mi­şa­ha­ne­bir­bi­çim­de­doğ­ru­la­mak­la­kal­ma­dı,­ola­sı­çö­züm­ola­nak­la­rı­nı­da­hem­art­tır­dı­hem­de­açık­ha­le­ge­tir­di.

12

Sis­te­min­çar­mı­ha­ger­me,­Pro­met­he­us­va­ri­bir­ka­ya­lı­ğa­çi­vi­le­me yön­te­mi,­kla­sik­ve­ya­mi­to­lo­jik­çağ­lar­da­ki­so­nu­ca­pek­ben­ze­mi­yor­du.­Ka­pi­ta­list­dün­ya­sis­te­mi­nin­‘kü re sel ta ar ru zu na’ kar­şı­halk­la­rın­da­‘kü re sel de mok ra si’ ara­yı­şı­nı­güç­len­dir­mek­ve­Kürt­so­ru­nu­nun­çö­züm­yol­la­rı­nı­da­ya­ka­la­mak­im­kan­da­hi­li­ne­gi­ri­yor­du.­Özel­lik­le­‘İm ra lı Tek Ki şi lik Tu tu ke vi’ sü­re­cim,­ta­rih­bo­yun­ca­alı­şı­lan çü­rüt­me­ye­kar­şın,­hem­fel­se­fi­hem­de­pra­tik­bi­lim­sel­bir­çö­zü­mün sa­de­ce­şah­sım­ve­Kürt­hal­kı­için­de­ğil,­tüm­in­san­lık­için­çı­kış­bu­la­bi­le­ce­ği­ni­ ka­nıt­lı­yor­du.­ De­mek­ ki,­ tüm­ geç­mi­şi­mi­ suç­la­ma­mın doğ­ru­ol­ma­dı­ğı,­di­ri­ve­hak­lı­bir­özün­mev­cu­di­ye­ti­ni­ko­ru­du­ğu­da ger­çe­ğin­di­ğer­bir­ya­nıy­dı.­O­hal­de­da­ha­ön­ce­ki­sa­vun­ma­ve­açık­la­ma­la­rı­mı­ta­mam­lar­ni­te­lik­te­önem­li­ba­zı­hu­sus­la­rı­aç­mam­bü­yük öne­me­sa­hip­tir.­Te­o­rik­tes­pit­le­ri­min­He­len,­Türk­ve­Kürt­ol­gu­la­rın­da­sı­nan­ma­sı­da­ha­da­ay­dın­la­tı­cı­ola­cak­tır. a- Ha­ta­nın­te­me­lin­de­dev­let­ve­si­ya­set­ile­kay­nak­lan­dık­la­rı­çağ­daş ka­pi­ta­list­sis­tem­ve­ona­al­ter­na­tif­ola­rak­çı­kan­‘re el sos ya liz me’ yak­la­şım­rol­oy­nar.­Ge­nel­de­hi­ye­rar­şik­uy­gar­lı­ğı,­özel­de­onun­en­ge­liş­miş­bi­çi­mi­olan­ka­pi­ta­list­sis­te­mi­ve­ona­al­ter­na­tif­ola­rak­doğ­du­ğu­id­di­a­sın­da­olan­re­el­sos­ya­list­uy­gu­la­ma­la­rı,­inanç­ya­nı­ağır­ba­san­bir bi­çim­de­dog­ma­tik­ola­rak­de­ğer­len­dir­me­yi­aşa­ma­dı­ğı­mı­ka­bul­et­mek du­ru­mun­da­yım.­Sü­rek­li­‘bi lim sel sos ya lizm’ kav­ra­mı­nı­kul­lan­mam, çok­ ça­ba­ har­ca­ma­ma­ rağ­men,­ is­te­nen­ ya­ra­tı­cı­ so­nu­cu­ do­ğur­ma­dı.

Ge­nel­le­me­ci­ve­ez­ber­ci­kı­lı­fı­yır­ta­ma­dı.­Sis­tem­le­rin­res­mi­tah­lil­dü­zey­le­ri­ni­aşa­ma­dı.­Sos­ya­liz­me­ilk­adım­la­rı­at­tı­ğım­da­te­sa­dü­fen­eli­me ge­çen­Sos ya liz min Al fa be si ad­lı­ki­ta­bı­1969’da­oku­du­ğum­da,­içim­den­ şöy­le­ de­di­ği­mi­ ha­tır­lı­yo­rum:­ “Mu ham met kay bet ti, Marks ka zan dı!” Öz­de­ne­ka­dar­fark­lı­ide­o­lo­jik­ön­der­lik­ler­ol­sa­lar­da,­be­nim açım­dan­mark­sizm­de­de­va­ro­lan­dog­ma­tik­dü­ze­yi­aşa­cak­ka­dar­bir dö­nü­şü­me­yol­aça­ma­dı.­Bir­dog­ma­cı­tarz­dan­di­ğe­ri­ne­ob­jek­tif­ola­rak yu­var­la­nı­yor­dum.­ Şüp­he­siz­ or­ta­ça­ğın­ güç­lü­ dev­rim­ci­ ide­o­lo­ji­si­ is­lam­la­ye­ni­ça­ğın­ka­pi­ta­liz­mi­ni­aş­ma­id­di­a­sın­da­ki­mark­sist­sos­ya­lizm ara­sın­da­önem­li­fark­lar­var.­Fa­kat­so­run­bu­ger­çek­li­ği­so­mut­luk­için­de­de­ğer­len­di­re­bil­mek­tir.­Bu­da­yet­kin­bir­ta­rih­sel­bi­lin­ci­şart­kı­lar.

13

An­cak­dü­ze­yi­miz­Se­mi­tik­bir­ta­rih­an­la­yı­şı­nı­aşa­mı­yor­du.­Kal­dı­ki, re­el­ sos­ya­liz­me­ ge­çit­ ve­ren­ mark­siz­min­ te­mel­de­ hi­ye­rar­şik­ top­lum uy­gar­lı­ğı­nı­aşa­ma­dı­ğı,­do­la­yı­sıy­la­te­mel­id­di­a­sı­olan­sı­nıf­lı­top­lu­mu aş­ma­sı­şu­ra­da­kal­sın,­onun­vah­şi­bir­bi­çi­mi­nin­doğ­ma­sı­na­kat­kı­sun­du­ğu­da­açı­ğa­çı­kan­di­ğer­bir­ya­nı­dır.­Or­ta­do­ğu­top­lu­mun­da­do­nuk ola­rak­ şe­kil­le­nen­ ki­şi­li­ğe­ tam­ bir­ mark­sist­ ci­la­ vur­ma­nın,­ çe­liş­ki­yi çöz­me­gü­cü­şu­ra­da­kal­sın,­doğ­ru­yu­ya­ka­la­ma­gü­cü­ne­bi­le­ulaş­ma­ya­ca­ğı­açık­tır.­Or­ta­do­ğu­öze­lin­de,­hat­ta­dün­ya­ge­ne­lin­de­ya­şa­nan­ge­le­nek­sel­sağ­sol­ve­ya­yer­leş­miş­mil­li­yet­çi­din­ci­söy­lem­le­rin­son­tah­lil­de­ka­pi­ta­liz­min­ide­o­lo­jik­da­ğar­cı­ğın­da­yer­bu­la­cak­la­rı­sık­ça­ya­şan­mış­ bir­ ger­çek­lik­tir.­ Re­el­ sos­ya­list­ sis­te­min­ 1990’lar­da­ki­ kap­sam­lı çö­zül­me­si­bu­na­en­iyi­ör­nek­tir.­İde­o­lo­jik­dö­nü­şü­mü­bu­yıl­lar­da­hız­lan­dır­mak­ge­re­kir­ken,­ar­tan­tı­kan­ma­et­ken­le­ri­du­ru­mu­da­ha­da­ağır­laş­tır­dı.­Bir­söz­var­dır:­İn­san­lar­an­cak­uçu­ru­mun­ke­na­rın­da­ka­nat­la­nır,­der­ler.­Be­nim­için­de­ya­şa­nan­ger­çek­lik­buy­du.­Sis­te­min­tüm­acı­ma­sız­lı­ğıy­la­ve­ger­çek­özüy­le­sal­dı­rı­sı­kar­şı­sın­da,­te­mel­in­san­lık­ve ar­ka­sın­da­ki­do­ğal­ger­çek­li­ği­ya­ka­la­mak,­an­cak­ka­nat­lı­dü­şün­mek­le müm­kün­dü.­Ya­şa­nan­bi­raz­da­bu­ol­du.­ b- İde­o­lo­jik­dö­nü­şü­müm­ve­ge­liş­mem­en­açık­so­nuç­la­rı­nı­şüp­he­siz­çağ­daş­si­ya­set,­dev­let­ve­kay­nak­lan­dık­la­rı­uy­gar­lık­çö­züm­le­me­sin­de­gös­ter­di.­Ço­cuk­luk­tan­be­ri­yük­sel­me­yi­hep­dev­let­ka­tın­da­ara­yan­bir­yol­cu­lu­ğa­çık­tı­ğı­mı­zı­sa­mi­mi­yet­le­iti­raf­et­me­li­yim.­Dev­rim­le­dev­let­yık­ma­fa­ra­zi­ye­le­ri­miz­bi­le,­yi­ne­ken­di­dev­le­ti­mi­zi­kur­mak­tan­ öte­ye­ gi­de­mi­yor­du.­Tu­zak­ bu­ra­day­dı.­ ‘Dev let çi ide o lo ji ler’ be­nim­açım­dan­ar­tık­çö­züm­len­dik­le­ri­ka­da­rıy­la­ta­ma­men­bir­kur­tu­luş ara­cı­ola­maz­lar­dı.­Ka­pi­ta­list,­sos­ya­list,­ulu­sal­üni­ter­ve­fe­de­ra­list­de­mok­ra­tik­sı­nıf­dev­let­le­ri­hi­ye­rar­şik­top­lu­mun­din,­cins,­et­ni­si­te,­çev­re­ ve­ sı­nıf­ so­run­la­rı­nı­ çöz­mek­ şu­ra­da­ kal­sın,­ bu­ so­run­la­rın­ biz­zat kay­na­ğı­du­ru­mun­da­dır­lar.­Çö­zü­mü­her­ba­kım­dan­bu­kay­na­ğın­dı­şın­da­ara­mak­ve­ta­ne­ol­i­tik­top­lum­dan­be­ri­ça­kı­lıp­kal­mış­halk­la­rın,­bi­re­yin­ve­ta­rih­bo­yun­ca­ai­le­nin­içi­ne­sı­kış­mış­bu­lun­du­ğu­ko­nu­mun­dan dağ­ba­şın­da­ve­çöl­de­ha­la­di­re­nen­aşi­ret­ol­gu­su­na,­din­ce­ma­at­le­rin­den­ ka­dı­nın­ bin­ bir­ kı­lı­fa­ bü­rün­müş­ ob­jek­tif­ di­ren­me­ ger­çek­li­ği­ne,

14

top­lu­mun­te­mel­ku­rum­la­rı­nı­sa­vun­mak­tan­bi­re­yin­yi­tik­öz­gür­lü­ğü­nü ya­ka­la­ma­ya­ka­dar­çok­yön­lü­bir­‘ye­ni­yol’­ara­yı­şı­na­da­yan­dır­mak­ge­rek­ti­ği­ te­mel­ bir­ öne­me­ sa­hip­tir.­ Çev­re­yi,­ eko­lo­jik­ den­ge­le­ri­ al­tüst eden­ top­lum­ ve­ sı­nıf­lı­ uy­gar­lık­tan,­ bi­lim­le­ sı­kı­ iş­bir­li­ği­ te­me­lin­de eko­lo­jik­top­lum­ara­yı­şıy­la­çı­kış­ara­mak­er­te­len­mez­bir­gö­rev­du­ru­mu­na­gel­miş­tir.­Mark­siz­min­kö­rük­le­di­ği­kö­le-serf-iş­çi­yü­celt­me­si­ni ka­bul­et­me­yen­bir­sı­nıf­an­la­yı­şı­da­bu­ara­yı­şın­vaz­ge­çil­mez­bir­ek­se­ni­dir.­Kul­laş­tır­ma­yı,­serf­leş­tir­me­yi,­iş­çi­leş­tir­me­yi­bir­aşa­ğı­lan­ma­ola­rak­ gö­ren­ ve­ her­ ko­şul­da­ biz­zat­ bu­ ol­gu­laş­ma­la­ra­ kar­şı­ di­ren­me­yi esas­ alan­ bir­ ‘sos ya lizm’ an­la­yı­şı­ aran­mak­ du­ru­mun­da­dır.­ İyi­ kö­le, iyi­serf,­iyi­iş­çi­ola­maz.­Üç­ka­te­go­ri­de­in­san­lık­tan,­öz­gür­lük­ten­dü­şü­şü­ ifa­de­ eder­ ve­ öz­gür­leş­me­ esas­ alı­nı­yor­sa,­ bu­ ol­gu­la­ra­ sü­rek­li kar­şı­ ko­nul­ma­sı­ ge­re­kir.­ Do­la­yı­sıy­la­ bu­ ol­gu­laş­ma­ya­ kar­şı­ di­re­nen her­top­lum­sal­ol­gu­ya­da­ha­bir­yü­ce­lik­le­bak­ma­ge­re­ği­var­dır.­Bu­ne­den­le­bin­ler­ce­yıl­lık­dağ­ba­şın­da,­çöl­ler­de,­or­man­kuy­tu­la­rın­da­ki­et­ni­si­te­de,­ ai­le­nin­ ezi­len­ cin­si­ ka­dın­da­ ya­şa­nan­ mu­az­zam­ di­ren­me­ler kö­le­li­ğin,­serf­ve­iş­çi­nin­di­ren­me­le­rin­den­kat­be­kat­da­ha­es­ki,­de­rin­lik­li­ve­yü­ce­lik­li­ol­gu­lar­dır.­Ye­ni­top­lum,­fel­se­fe­ve­uy­gu­la­ma­la­rı­mı­zı­ bu­ esas­la­ra­ da­yan­dır­ma­lı­yız.­ Bin­ler­ce­ yıl­lık­ pey­gam­ber­ ve­ bil­ge ge­le­nek­le­ri,­mark­sist,­li­be­ral­ve­çağ­daş­di­re­niş­ler­den­bel­ki­de­bin­ler­ce­kez­da­ha­zen­gin­içe­rik­li­ve­ha­cim­li­sos­yal­ol­gu­lar­dır.­An­cak­kap­sam­lı­ bir­ ta­rih­ top­lum­ çö­züm­le­me­si­ne­ ko­nu­ ola­bi­le­cek­ bu­ ol­gu­sal yak­la­şım­la­ra­ da­ya­lı­ te­mel­ top­lum­sal­ ve­ do­ğa­sal­ fel­se­fe­yi,­ ken­di açım­dan­en­ge­nel­bir­ifa­de­ola­rak­‘de mok ra tik ve eko lo jik top lum’ ola­rak­de­ğer­len­dir­dim.­Bir­çö­züm­he­de­fi­ola­rak­be­lir­le­me­ye­ça­lış­tım. c- Kürt­ol­gu­su­ve­ona­da­ya­lı­çö­züm­ara­yış­la­rım­da­bu­dö­nü­şüm­ışı­ğın­da­ye­ni­esas­lar­te­me­lin­de­ele­alın­mak­du­ru­mun­da­dır.­Ge­rek­kla­sik Or­ta­do­ğu­is­la­mi­çö­züm­ara­yış­la­rı,­ge­rek­kla­sik­Ba­tı’nın­ulu­sal­cı­çö­züm­ara­yış­la­rı­ba­şa­rı­lı­ol­ma­şan­sı­nı­çok­tan­yi­tir­miş­ler­dir.­İs­la­mi­ye­tin ken­di­si,­özel­lik­le­sün­ni­res­mi­yo­ru­muy­la­ne­re­dey­se­1400­yıl­dır­Kürt­le­rin­ge­le­nek­sel­kö­le­leş­me­dü­zey­le­ri­ne­bir­zamk­gi­bi­ya­pış­mak­tan­ve kö­le­li­ği­da­ha­da­de­rin­leş­tir­mek­ten­öte­bir­rol­oy­na­ma­mış­tır.­Cı­lız­ka­pi­ta­list­ bur­ju­va­laş­ma­ dü­zen­le­ri­ ge­rek­ çev­re­ kom­şu­la­rın­da,­ ge­rek­ iç 15

top­lum­sal­bün­ye­le­rin­de­fe­o­dal­dö­nem­den­da­ha­ge­ri­bir­im­ha­ve­in­ka­ra­yol­aç­mak­tan­öte­ye­so­nuç­ver­me­di.­Tüm­hi­ye­rar­şik­top­lum­dü­zen­le­ri­nin­kat­mer­le­şen­kö­le­lik­ve­asi­mi­las­yon­de­ne­yim­le­ri­ni­bağ­rın­da­ya­şa­yan­Kürt­ol­gu­su­na­öz­gür­lük­çü­ve­çö­züm­le­yi­ci­yak­la­şım,­ide­o­lo­jik dö­nü­şüm­ve­ge­li­şim­dü­ze­yim­le­da­ha­ger­çek­çi­ve­umut­var­eden­bir nok­ta­ya­ka­vuş­muş­du­rum­da­dır.­Bu­na­sı­nıf­lı­uy­gar­lı­ğı­do­ğu­ran­Me­zo­po­tam­ya­coğ­raf­ya­sın­da,­bu­uy­gar­lı­ğın­al­ter­na­ti­fi­nin­de­do­ğa­ca­ğı­inanç ve­bi­lin­ci­için­de­yak­laş­mak­ta­yım.­Bi­ri­ni­do­ğu­ran,­al­ter­na­ti­fi­ni­de­do­ğur­mak­du­ru­mun­da­dır.­Ka­pi­ta­list­dün­ya­sis­te­mi­nin­mo­tor­gü­cü­ABD ve­İn­gil­te­re’nin­2000’li­yıl­lar­da­ki­aşa­ğı­Me­zo­po­tam­ya­ham­le­si­ni­‘De mok ra tik Irak’ slo­ga­nı­ al­tın­da­ dü­zen­le­me­le­ri­ni­ ade­ta­ ke­ha­ne­ti­min doğ­ru­lan­ma­sı­nın­ bir­ işa­re­ti­ ola­rak­ de­ğer­len­di­ri­yo­rum.­ Şüp­he­siz­ sis­tem­bu­top­rak­la­rın­de­mok­ra­si­si­ni­biz­zat­do­ğur­ma­ya­cak­tır,­an­cak­ona ve­si­le­ola­cak­tır.­Za­ten­ol­muş­tur­da.­Bu­ge­liş­me­bir­te­sa­düf­de­ğil­dir; AİHM­sa­vun­mam­da­ön­gör­dü­ğüm­ta­rih­sel­sis­tem­ana­li­zi­nin­bir­so­nu­cu­ola­rak­de­ğer­len­di­ril­mek­du­ru­mun­da­dır.­Or­ta­do­ğu­top­lu­mun­da­ve halk­la­rın­da­ta­rih­sel­bir­ye­ni­lik­söz­ko­nu­su­dur.­5000­yıl­lık­sı­nıf­lı­top­lum­uy­gar­lı­ğın­dan,­onun­al­ter­na­ti­fi­‘de mok ra tik halk uy gar lı ğı na’ te­mel­at­may­la­kar­şı­kar­şı­ya­yız.­Ta­rih­uzun­uy­ku­sun­dan­son­ra­bu­top­rak­lar­da­ soy­lu­ bir­ in­san­lık­ çı­kı­şı­na­ iş­ler­lik­ ka­zan­dır­ma­ sü­re­cin­de­dir.

Kürt­ler­de­ade­ta­sı­nıf­lı­uy­gar­lık­tan­in­ti­kam­alır­ca­sı­na,­bu­ye­ni­de­mok­ra­tik­ ve­ eko­lo­jik­ çı­kı­şa­ kay­nak­lık­ et­me­nin­ ka­de­riy­le­ bağ­lan­mış­ du­rum­da­dır.­Bu­ne­den­le­Kürt­le­rin­çö­zü­mü­ne­is­lam­cı­ne­de­ulu­sal­ola­bi­lir.­İs­lam­fe­o­da­liz­miy­le­Ba­tı’nın­ulu­sal­cı­ka­pi­ta­lizm­le­ri­Kürt­ler­açı­sın­dan­aşıl­ma­sı­ge­re­ken­ol­gu­lar­ve­ka­te­go­ri­ler­dir.­Her­şey­Kürt­le­rin­hem va­ro­luş­hem­de­öz­gür­lük­sel­ol­gu­ha­lin­de­ge­liş­me­le­ri­ni­de­mok­ra­tik­ve eko­lo­jik­top­lu­ma­ebe­lik­et­mey­le­ve­bağ­rın­da­onu­do­ğur­may­la­yüz­yü­ze­ge­tir­miş­tir.­Na­sıl­ki­Zag­ros-To­ros­sis­te­mi­nin­ka­vis­li­etek­le­rin­de­in­san­lık­ta­ri­hi­nin­en­bü­yük­dev­ri­mi­olan­ne­o­li­tik­köy­ta­rım­dev­ri­mi,­ona da­ya­lı­ Sü­mer­ Me­zo­po­tam­ya­ sı­nıf­lı­ top­lum­ ve­ kent­ dev­ri­mi­ gi­de­rek ev­ren­sel­dev­rim­ler­ha­li­ne­gel­di­ler­se,­gü­nü­müz­de­de­bu­nun­bir­ben­ze­ri­ile­kar­şı­kar­şı­ya­yız.­Ye­ni­dev­rim,­dev­le­ti­ve­sı­nıf­lı­top­lum­uy­gar­lı­ğı­nı­he­def­le­me­yen,­ter­si­ne­onun­al­ter­na­ti­fi­ola­rak­ken­di­ni­ha­zır­la­yan ve­ ge­liş­ti­ren­ bir­ dev­rim­ ola­rak­ dev­let­siz­leş­me­yi,­ sı­nıf­sız­laş­ma­yı­ ve

16

bun­lar­la­iç­içe,­bi­lim­le­sı­kı­iş­bir­li­ği­için­de­vaz­ge­çil­mez­bir­ya­şam­ge­re­ği­ola­rak­hay­van­la­rı­ve­bit­ki­le­riy­le­ken­di­eko­lo­jik­top­lu­mu­nu­ya­rat­ma­yı­ he­def­le­mek­te­dir.­ Bu­ ger­çek­ler­le­ dev­ri­mi­mi­ze­ De mok ra tik ve Eko lo jik Dev rim de­mek­ger­çek­çi­ol­du­ğu­ka­dar,­öz­gür­lük­ni­te­li­ği­nin de­bir­ge­re­ği­dir.­Dün­ya­ka­pi­ta­list­sis­te­min­son­iki­yüz­yıl­dır­ge­rek­biz­zat­ya­rat­tı­ğı,­ge­rek­zor­la­ayak­ta­tut­tu­ğu­ya­pı­lan­ma­la­rı­aş­ma­sı;­tü­müy­le­ona­bağ­lan­ma­yı­ge­rek­tir­me­di­ği­gi­bi,­kan­lı­bir­kar­şı­çık­ma­yı­da­zo­run­lu­kıl­maz.­Meş­ru­sa­vun­ma­hak­kı­na­her­za­man­bağ­lı­kal­mak­ve­ge­re­ği­ni­iş­ler­tut­mak­la­ateş­kes­için­de­ol­mak­ve­or­tak­so­run­la­ra­si­ya­sal yön­tem­ler­le­bir­lik­te­çö­züm­ara­mak,­stra­te­ji­ve­tak­tik­ola­rak­ne­bir­sap­ma­ne­de­bir­tes­li­mi­yet­tir.­Ter­si­ne,­de­mok­ra­tik­ve­eko­lo­jik­dö­nü­şüm­le­re­yö­ne­li­şin­ger­çek­çi­pra­tik­yol­la­rı­dır.­Kürt­ler­di­ğer­kom­şu­la­rıy­la­bu dö­nü­şüm­le­re­ bir­ sıç­ra­ma­ ya­par­ken,­ ob­jek­tif­ ola­rak­ ev­ren­sel­ an­la­mı olan­bir­ko­nu­mu­ifa­de­edi­yor­lar.­Ade­ta­Or­ta­do­ğu­top­lu­mu­nun­de­mok­ra­tik­ve­eko­lo­jik­ye­ni­den­ku­ru­lu­şu­nun­pey­gam­ber­sel­ro­lü­nü­oy­nar­gi­bi­dir­ler.­Tıp­kı­zi­ra­a­tın­ve­hay­van­lar­la­dost­lu­ğun­pey­gam­be­ri­olan­Zer düşt’ün M.Ö­1000’ler­de­zir­ve­le­şen­dev­rim­de­oy­na­dı­ğı­rol­gi­bi.

Bu­ sü­reç­te­ ki­şi­li­ğim­de­ ya­şa­nan,­ Kürt­ ol­gu­sun­da­ki­ za­yıf­lı­ğın ken­di­ni­tü­müy­le­açı­ğa­vur­ma­sı­dır.­Or­ta­do­ğu’nun­fe­o­dal­top­lum­sal ger­çek­li­ğin­den­Av­ru­pa’nın­ka­pi­ta­list­top­lu­mu­na­ka­dar­ha­kim­ide­o­lo­jik­ve­si­ya­sal­ya­pı­lar­için­de­da­ha­faz­la­so­nuç­al­mak,­aşı­rı­zor­lan­ma­ve­kı­rıl­ma­ola­cak­tır.­Şah­sım­da­di­le­ge­len­bel­ki­de­bir­de­ğil,­bin­ler­ce­ de­fa­ ger­çek­le­şen­ de­ bu­dur.­ İde­o­lo­jik­ dö­nü­şü­müm­ bu­ mad­di kı­rıl­ma­la­rın­so­nuç­la­rı­ola­rak­ge­li­şe­cek­ti.­As­lın­da­da­ya­tı­lan,­‘ölüm ler den ölüm be ğen’ tav­rıy­dı.­ Bek­le­nen,­ ha­kim­ dün­ya­ sis­tem­le­rin çok­ça­ger­çek­leş­tir­dik­le­ri­de­rin­komp­lo­lar­la­na­sıl­kay­bet­ti­ril­di­ği­min bi­le­an­la­şıl­ma­ya­ca­ğı­bir­im­ha­sü­re­ciy­di.­Mut­lak­ide­o­lo­jik­ege­men­lik­ve­ba­zı­önem­li­pra­tik­ka­za­nım­lar­söz­ko­nu­suy­du.­Do­la­yı­sıy­la­sı­ra­dan­bir­ide­o­lo­jik­dö­nü­şüm­kav­ra­ma­ya­yet­mez­di.­Bu­dar­be­nin­al­tın­dan­çık­mak,­an­cak­do­ğa­ve­top­lum­na­sıl­ise­öy­le­an­la­mak­tan­ge­çer.­Do­ğa­nın­ve­top­lu­mun­di­li­ni­ve­ak­lı­nı­çöz­me­den­de­bu­iş­ba­şa­rı­la­maz­dı.­Ana­ hat­la­rıy­la­ çöz­dü­ğüm­ if­la­sa­ uğ­ra­yan­ pa­ra­dig­ma­nın ye­ri­ne,­do­ğa­ve­top­lu­mun­akıl­özü­ne­da­ya­lı­te­mel­ba­kış­açı­sı­na­da­ha­faz­la­yak­laş­tı­ğı­ma­iliş­kin­ka­nı­la­rım­güç­lü­dür.­Top­lu­mun­te­mel 17

ya­sa­la­rı­na­gö­re­ya­şa­ma­gü­ve­nim,­es­ki­nin­yü­zey­sel­gü­ve­ni­ve­za­yıf yön­le­ri­ne­gö­re­önem­li­ge­liş­me­sağ­la­mış­tır.­Ar­tık­ne­güç­lü­inanç­lar­la­ne­de­güç­lü­pra­tik­ira­dey­le­ya­şa­ma­yol­al­mak­ba­na­çe­ki­ci­ve­çö­züm­le­yi­ci­gel­mek­te­dir.

Uy­gar­lık­ta­ri­hi­bo­yun­ca­hep­ra­kip­le­ri­ne­diz­çök­tür­mek,­kah­ra­man­lık­yü­rü­yüş­le­ri­nin­sim­ge­si­ol­muş­tur.­Bu­ger­çek­lik,­kan­lı­sal­ta­nat­ve­doy­mak­bil­mez­sö­mü­rü­cü­lü­ğün­di­li­dir.­Öl­dür­me­yi­fa­zi­let bi­len,­ bu­na­ açık­ bir­ ide­o­lo­ji­nin,­ ezi­len­ ve­ sö­mü­rü­len­ in­san­lı­ğın öz­gür­lük­ ve­ eşit­lik­ ide­al­le­ri­ne­ hiz­met­ ede­me­ye­ce­ği­ net­çe­ açı­ğa çık­mış­tır.­Bir­top­lu­mun­zo­run­lu­öz­gür­ya­şam­hak­kı­dı­şın­da,­özün­de­de­tüm­hu­kuk­sis­tem­le­rin­de­ka­bul­gö­ren­meş­ru­sa­vun­ma­hak­kı­na­da­yan­ma­yan,­ra­hat­lık­la­ege­men­sö­mü­rü­cü­ni­te­lik­ka­za­na­bi­le­cek­ ‘zor te o ri le riy le’ ide­o­lo­jik­ he­sap­laş­ma­yı­ önem­li­ bir­ ka­za­nım­ola­rak­gör­mek­ge­re­kir.­Es­ki­nin­şid­det­yük­lü­sos­ya­lizm­an­la­yı­şı­za­fe­re­ulaş­sa­da­hi,­Sov­yet­Rus­ya­de­ne­yi­min­de­de­gö­rül­dü­ğü gi­bi­çö­zül­me­ye­uğ­ra­mak­tan­kur­tu­la­ma­ya­cak­tır.­Bir­dö­nek­lik­ola­rak­ hep­ eleş­ti­ri­len­ ve­ suç­la­nan­ bu­ tu­tum,­ as­lın­da­ öz­gür­ in­san­lık adı­na­en­önem­li­ka­za­nım­de­ğe­rin­de­dir. İde­o­lo­jik­dö­nü­şü­müm­de­net­lik­ka­za­nan,­zor­içe­ren­tüm­hi­ye­rar­şik­top­lum­bi­çim­le­rin­den­ko­puş­bir­zih­ni­yet­dev­ri­mi­de­ğe­rin­de­dir.

Bu,­dev­ri­min­do­ğa­ve­top­lu­mun­özün­de­ki­ak­la­da­yan­dı­rıl­ma­sı,­tü­ken­mek­bil­me­yen­bir­çö­züm­gü­cü­ne­ulaş­tı­rıl­ma­sı­an­la­mı­na­da­gel­mek­te­dir.­Ar­tık­ ken­di­ne­ gü­ve­nen­ ve­ ha­kim­ ki­şi­lik­ pa­ra­dig­mam­da kök­lü­ tı­kan­ma­la­ra­ ve­ çö­züm­ bu­la­ma­ma­ en­di­şe­le­ri­ne­ yer­ yok­tur.

Bü­yük­acı­lar­ve­bü­yük­kö­tü­lük­ler,­eğer­öl­dür­mez­ler­se,­bü­yük­ger­çek­le­re­ve­güç­len­di­ren­öz­gür­ya­şa­ma­gö­tü­rür.­Ha­kim­dün­ya­sis­te­mi­nin,­ona­hiz­met­eden­ki­şi­lik­özel­lik­le­ri­ni­if­la­sa­gö­tür­me­si­ni­ve­bu yön­lü­al­ter­na­ti­fi­ne­yol­aç­ma­sı­nı­ye­ni­den­do­ğuş­ve­ide­o­lo­jik­dev­rim ola­rak­de­ğer­len­dir­mek­doğ­ru­dur.

18

II.­BÖ­LÜM

He­len­uy­gar­lı­ğı­Kürt­ler­ve­Türk­ler­le­iliş­ki­si

G ü­nü­müz­Yu­nan­He­len­Cum­hu­ri­ye­ti’nin­Kürt­so­ru­nu­ve­Tür­ki­ye Cum­hu­ri­ye­ti’yle­iliş­ki­le­ri­ni­doğ­ru­de­ğer­len­dir­mek,­ha­ta­yap­ma­mak ve­ bü­yük­ yan­lış­lık­la­ra­ düş­me­mek­ açı­sın­dan­ önem­ ta­şı­yor.­ Bu­na Av­ru­pa­ve­AB­iliş­ki­le­ri­de­da­hil­dir.­Na­sıl­ki­Me zo po tam ya uy­gar­lı­ğın­ be­şi­ği­ ola­rak­ de­ğer­len­di­ri­li­yor­sa,­ He len uy gar lı ğı da­ ken­di­ni Av­ru­pa­uy­gar­lı­ğı­nın­be­şi­ği­ola­rak­de­ğer­len­dir­mek­te­dir.­Her­iki­sin­de­de­ger­çek­pa­yı­var­dır­ve­be­lir­le­yi­ci­dir.­Kıb­rıs­so­ru­nu­gi­bi­ba­sit gö­rü­nen­bir­ko­nu­da­bi­le­bir­tür­lü­çö­züm­le­yi­ci­adım­atıl­ma­ma­sı,­ar­dın­da­ki­kar­ma­şık­ta­rih­sel­ger­çek­ler­den­kay­nak­lan­mak­ta­dır.­Be­nim Ati­na­gi­ri­şi­mim­de­de­bir­tür­lü­ka­bul­le­nil­me­yen­ve­an­la­şıl­ma­sın­da güç­lük­çe­ki­len­komp­lo­ya­da­ya­lı­iha­net­ola­yın­da,­bu­ta­rih­sel­ge­liş­me­ler­ te­mel­ teş­kil­ et­mek­te­dir.­ Do­la­yı­sıy­la­ ge­rek­ bin­yıl­lık­ KürtTürk­ iliş­ki­le­ri,­ ge­rek­se­ bir­ bü­tün­ ola­rak­ Ana do lu-He len dün­ya­sı iliş­ki­le­ri­ta­ri­hi­kap­sa­mı­için­de­doğ­ru­ta­nım­lan­ma­dık­ça,­gü­nü­müz­de ül­ke­le­ri­miz­ve­halk­la­rı­mız­için­ger­çek­bir­ba­rış­ve­dost­luk­iliş­ki­si­ne­adım­atı­la­maz.­Bir­ne­vi­Arap-İs­ra­il­kör­dü­ğü­mü­ne­ben­ze­yen­bir iliş­ki­do­ku­su­söz­ko­nu­su­dur.­Çö­züm­le­me­le­rin­in­ce­li­ği­ve­kap­sam­lı­lı­ğı­ bu­ ne­den­le­dir.­ En­ çok­ tra­je­di­ do­ğu­ran­ bu­ iliş­ki­ler­ yu­ma­ğı­nı ana­hat­la­rıy­la­kav­ram­laş­tı­rıp­an­la­mak,­ide­o­lo­jik­po­li­tik­ça­tış­ma­la­rı­mı­zın­can­da­mar­la­rın­dan­dır. a- He len uy gar lı ğı bir­ger­çek­tir.­Ne­kü­çüm­sen­me­li­ve­in­kar­edil­me­li­ ne­ de­ abar­tıl­ma­lı­dır.­ Özel­lik­le­ do­ğuş­ kay­nak­la­rı­nı­ doğ­ru­ de­19

ğer­len­dir­me­li­yiz.­ Gü­nü­müz­de­ ha­len­ ya­şa­nan­ ‘Yu nan pa ra dok su nu’ an­la­mak­için­de­bu­ge­rek­li­dir.­He­len­uy­gar­lı­ğı­özün­de­Or­ta­do­ğu­kay­nak­lı­hem­ne­o­li­tik­köy­ta­rım­dev­ri­mi­nin­hem­de­kent­dev­ri­mi­nin­Av­ru­pa­kı­ta­sı­na­ta­şın­ma­sın­da­ara­cı­bir­hal­ka­ro­lün­de­dir.­M.Ö 7000’ler­de­Ana­do­lu­üze­rin­den­ne­o­li­tik­çağ­la­ta­nı­şır.­He­nüz­He­len­ler­ola­rak­şe­kil­len­me­den­ön­ce,­ge­nel­de­ol­du­ğu­gi­bi­bir­Ak­de­niz­ne­o­li­tik­sü­re­ci­bu­ya­rı­ma­da­da­da­ya­şa­nır.­M.Ö­2000’ler­de­ise­meş­hur Tro­ya­ör­ne­ğin­de­gör­dü­ğü­müz­gi­bi,­kent­uy­gar­lı­ğı­da­bu­ra­ya­ta­şın­ma­ya­baş­lar.­Tro ya,­as­lın­da­Sü­mer­kay­nak­lı­Me­zo­po­tam­ya­uy­gar­lı­ğı­nın­Hur ri ler ve­Hi tit ler ka­na­lıy­la­Av­ru­pa­kı­ta­sı­na­ta­şın­ma­sı­nın bo­ğaz­da­ki­ka­pı­sı­du­ru­mun­da­dır.­Bü­yük­öne­mi­ni­bu­özel­li­ğin­den­al­mak­ta­dır.­New­York­ABD­için­na­sıl­bir­rol­oy­na­mış­sa,­Flo­ran­sa­Av­ru­pa­Rö­ne­sans’ı­için­ne­yi­ifa­de­edi­yor­sa,­M.Ö­2000’ler­den­iti­ba­ren Tro­ya­da­Yu­nan­ya­rı­ma­da­sı­ve­gi­de­rek­tüm­Av­ru­pa­kı­ta­sı­için­o­ro­lü­oy­na­mak­ta­dır.­Bin­ler­ce­yıl­lık­uy­gar­lık­de­ğer­le­ri­ni­Ba­tı’ya­ta­şır­mak­ta­dır.­Bir­ne­vi­ışık­saç­mak­ta,­zen­gin­li­ği­tem­sil­et­mek­te­dir.­Av­ru­pa­lı­ ay­dın­la­rın­ bu­ ka­dar­ önem­ ver­me­le­ri­ as­lın­da­ geç­miş­le­ri­ni doğ­ru­ta­nı­may­la­il­gi­li­dir.­Gü­nü­müz­de­da­ha­çok­so­ru­lan­so­ru,­‘Av ru pa uy gar lı ğı nın be şi ği ger çek ten Ana do lu mu, yok sa Yu nan ya rı ma da sı mı?’ so­run­sa­lı­na­ dö­nüş­müş­ bu­lun­mak­ta­dır.­ M.Ö­ 2000’ler ne­o­li­tik­dev­rim­le­bes­le­nen­ve­Av­ru­pa’da­At­lan­tik­kı­yı­la­rın­dan­do­ğu­da­Bü­yük­Ok­ya­nus­ve­Çin­kı­yı­la­rı­na­ka­dar­ha­re­ke­te­ge­çen­‘Ku zey ka vim ler gö çü ne’ ta­nık­ ol­mak­ta­yız.­ Bu­ göç­ler,­ gü­ney­le­rin­de Sü­mer­kent­uy­gar­lı­ğıy­la­bes­le­nen­Hint’ten­Mı­sır’a­ka­dar­uy­gar­lık alan­la­rı­nın­zen­gin­lik­le­ri­ve­çe­kim­güç­le­ri­ne­ka­pıl­mış­ola­rak­ge­len üst­bar­bar­lık­aşa­ma­sın­da­ki­ka­vim­ka­bi­le­sal­dı­rı­la­rı­dır.­So­nuç­ta­kent uy­gar­lı­ğı­ için­de­ eri­ye­rek­ Çin,­ Hint,­ İran,­ Hi tit ve­ en­ ba­tı­da­ki­ uç ola­rak­He­len­uy­gar­lık­la­rı­bi­çi­min­de­ye­ni­bir­ta­rih­sel­sü­re­ce­kat­kı­da bu­lun­muş­lar­dır.­Bir­ne­vi­ta­ze­‘bar ba rizm’ ka­nıy­la­es­ki­kent­uy­gar­lı­ğı­nın­dev­bir­sen­te­zi­dir.­Ya­zı­lı­ta­ri­he­ge­çi­şin­en­te­mel­adım­la­rın­dan­bi­ri­dir.­He­len­le­rin­önem­ka­zan­ma­sı,­Av­ru­pa­kı­ta­sın­da­ki­ilk­uç nok­ta­sı­ ol­ma­sı­ ka­dar,­ hem­Ana­do­lu­ üze­rin­den­ Me­zo­po­tam­ya­ uy­gar­lı­ğın­dan­ hem­ de­ Gi­rit­ üze­rin­den­ Mı­sır­ uy­gar­lı­ğın­dan­ bir­le­şik ola­rak­ya­rar­lan­ma­sın­dan­ile­ri­gel­mek­te­dir.­Bu­na­Lüb­nan­üze­rin­den

20

Fe­ni­ke­li­le­rin­ sen­tez­le­dik­le­ri­ Sü­mer-Mı­sır­ uy­gar­lı­ğı­nın­ doğ­ru­dan ta­şın­ma­sı­nı­da­ek­le­mek­ge­re­kir.­Ger­çek­ten­es­ki­bir­de­yiş­le­söy­len­di­ği­gi­bi,­‘mal bul muş mağ ri bi -ba tı lı’ mi­sa­li,­M.Ö­1500’le­re­gel­di­ği­miz­de,­He­len­ka­bi­le­le­ri­bu­uy­gar­lık­alan­la­rı­ta­ra­fın­dan­yo­ğun­ca­ bes­le­nir­ler.­ İlk­ adım­ Mi­ken­ uy­gar­lı­ğı­dır.­ Gi­rit­ uy­gar­lı­ğı­na­ son ve­rip­ken­di­ne­ka­tan­bu­uy­gar­lık,­M.Ö­1200’ler­de­ye­ni­ka­bi­le­sal­dı­rı­la­rı­ve­iç­ne­den­ler­le­so­na­erer­ken,­M.Ö­1000’ler­den­iti­ba­ren­sel gi­bi­ye­ni­bir­ham­le­ye­gi­ri­şir­ler.­Tro­ya­er­ken­den­dü­şü­rül­dük­ten­son­ra­Ba­tı­Ana­do­lu­kı­yı­la­rı­Dor­lar,­İon­lar­ve­Ai­ol­lar­adı­al­tın­da­is­men de­şe­kil­le­ne­rek,­çı­ğır­açı­cı­bir­ge­liş­me­sü­re­ci­ne­gi­rer­ler.

Bu­sü­reç­ün­lü­Ho me ros’un İl ya da Des ta nı’nda en­güç­lü­an­la­tım ifa­de­si­ne­ka­vuş­mak­ta­dır.­Ba­tı­kül­tü­rün­de­İl­ya­da­Des­ta­nı’nın­bü­yük öne­mi­ve­te­mel­ede­bi­yat­kay­na­ğı­nı­teş­kil­et­me­si,­Tro­ya’nın­ta­ri­hi ro­lün­den­ile­ri­gel­mek­te­dir.­İlk­de­fa­Do­ğu­uy­gar­lı­ğı­nın­bü­yük­bir­uç ka­le­si­Ba­tı’nın­ye­ni­yet­me­ço­cu­ğu­He­len­ler­ta­ra­fın­dan­dü­şü­rül­mek­te­ve­Do­ğu’ya­ya­yıl­ma­yo­lu­ar­dı­na­ka­dar­açıl­mak­ta­dır.­Tro­ya’nın dü­şü­şü­M.Ö­1200’ler­dir.­Ar­tık­‘de niz ka vim le ri’ ola­rak­da­ad­lan­dı­rı­lan­ve­ağır­lık­lı­ola­rak­He­len­ler­den­olu­şan­ya­yıl­ma­cı­lar,­Do­ğu­Ak­de­niz’de­Fi lis tia adın­da,­Ka­ra­de­niz­kı­yı­la­rın­da­Pon tus lu la ra ka­dar çok­sa­yı­da­top­lu­luk­adı­al­tın­da­ye­ni­bir­kül­tü­rel­kim­lik­le­Or­ta­do­ğu uy­gar­lı­ğıy­la­ et­ki­le­şi­me­ ve­ sen­tez­leş­me­ye­ yö­ne­lir­ler.­Ta­rih­te­ki­ bü­yük­He­len­uy­gar­lı­ğı­bu­tarz­bir­oluş­ma­ve­ge­liş­me­di­ya­lek­ti­ği­ne­sa­hip­tir.­Bu­sü­reç­te­baş­ta­Hi tit ler,­Frig ya,­Lid ya,­Lik ya ve­Lu wi ler ol­mak­üze­re­çok­sa­yı­da­halk­ve­kül­tür­den­et­ki­le­nip,­so­nun­da­on­la­rı­zor­ve­asi­mi­las­yon­yo­luy­la­iç­le­rin­de­erit­me­ye­mu­vaf­fak­olur­lar.

Ana­do­lu’da­He­len­leş­me­ça­ğı­nın­özün­de­bu­ger­çek­lik,­ya­ni­zen­gin bir­ uy­gar­lı­ğa­ kon­ma,­ sa­hip­ ol­ma­ yat­mak­ta­dır.­ Bun­lar,­ te­mel­le­ri M.Ö­8000’ler­de­atı­lıp­ge­li­şen­uy­gar­lık­lar­dır.­Ben­zer­bir­ge­liş­me­İs­pan­ya’dan­Si­cil­ya­ve­İtal­ya’ya­ka­dar­ol­mak­la­bir­lik­te,­ikin­ci­sı­ra­da bir­He­le­nis­tik­özel­li­ğe­sa­hip­tir.­Esas­ge­liş­me­ler­Ege’nin­iki­kı­yı­sın­da­ger­çek­leş­mek­te­dir.

Bu­ dö­nem­de­ He­len­le­ri­ Do­ğu’da­ dur­du­ran­ güç­ler­ ön­ce­lik­le Asur lu lar,­Urar tu,­Med ve­Pers İm­pa­ra­tor­luk­la­rı­dır.­Hi­tit­le­rin­ye­nil­me­sin­den­ son­ra­ ha­kim­ güç­ ha­li­ne­ ge­len­Asur­lu­lar,­ yı­kı­lın­ca­ya 21

ka­dar­He­len­le­ri­sü­rek­li­Ana­do­lu’nun­ba­tı­sı­na­sür­me,­ora­da­kal­ma­la­rı­na­ zor­la­ma­ ro­lü­nü­ gör­müş­ler­dir.­ Urar­tu­lar­ ben­zer­ bir­ ro­le­ sa­hip­tir.­Asıl­ dur­dur­ma­ ro­lü­nü­ ise­ Med­ hü­küm­da­rı­ Kı yak ser oy­na­mış,­ M.Ö­ 585’te­ ya­pı­lan­ sa­vaş­la­ Kı­zı­lır­mak­ kı­yı­la­rın­da­ bir­ sı­nır hat­ oluş­tur­muş­tur.­ Fi lo zof Tha les bu­ sa­vaş­tan­ biz­zat­ bah­se­der.

Med­ya­kav­ra­mı­He­len­ta­ri­hin­de­ve­mi­to­lo­ji­sin­de­çok­il­ginç­özel­lik­ler­ta­şı­mak­ta­dır­ve­baş­lı­ba­şı­na­bir­ana­mad­de­ola­rak­sü­rek­li­iş­le­nir.­He re dot Ta ri hi’nde en­çok­Med­ler­den­bah­se­di­lir.­Pers­ler­si­lik­ka­lır.­Na­sıl­gü­nü­mü­zün­bir­ABD­iş­bir­lik­çi­li­ği­var­sa,­o­dö­nem­de­ de­ He­len­ler­de­ Med­ci­lik,­ Med­ iş­bir­lik­çi­li­ği­ en­ göz­de­ bir­ kav­ram­dır.­Med­iş­bir­lik­çi­li­ği­ne­özen­mek­bir­mo­da­dır.­Te­mel­po­li­ti­ka Med­iş­bir­lik­çi­le­ri­ve­kar­şıt­la­rı­bi­çi­min­de­bir­ay­rım­gös­ter­mek­te­dir.

Med­son­ra­sı­Pers­im­pa­ra­tor­luk­aşa­ma­sın­da­bu­ay­rım­da­ha­da­ge­li­şir­ve­tüm­ya­şa­mı­et­ki­si­al­tı­na­alır.­M.Ö­550’ler­den­330’a,­İs­ken­der­ is­ti­la­sı­na­ ka­dar­ tam­ bir­ Med-Pers­ ha­ki­mi­ye­ti­ söz­ ko­nu­su­dur.

Bu­sü­reç­ay­nı­za­man­da­He­len­le­rin­Do­ğu­sa­ray­la­rın­da­ik­ti­dar­sa­na­tı­nı­ özüm­se­me­ dö­ne­mi­dir.­ Kıs­men­ Mı­sır­ uy­gar­lı­ğı­nı­ da­ si­ya­si alan­da­özüm­ser­ler.­Do­la­yı­sıy­la­eko­no­mik,­sos­yal­ve­si­ya­sal­alan­da­ala­bil­di­ği­ne­bes­le­nen­He­len­ler,­ta­rih­te­çok­övü­len­kla­sik­Ati­na ham­le­sin­de­ge­liş­me­kay­de­der­ler.­Ati­na­mer­kez­li­sen­tez­leş­me­ger­çek­ten­bir­ori­jin­ol­ma­yı­ba­şa­rır.­Sa­de­ce­‘kar ma bir yar gı lan ma ye ri’ de­ğil,­ya­ra­tı­cı­bir­sen­tez­oluş­tur­ma­mer­ke­zi­dir.­Fi­lo­zof­la­rıy­la, sa­nat­ve­si­ya­set­adam­la­rıy­la­çı­ğır­açan­bir­uy­gar­lık­söz­ko­nu­su­dur.

Al­tın­ça­ğı­nı­M.Ö­600-300­ara­sın­da­ya­şa­yan­bu­uy­gar­lık,­gü­nü­müz uy­gar­lı­ğı­nın­te­mel­bir­bi­le­şe­ni­dir. İs­ken­der’in­ He­le­nizm­ ham­le­si,­ özün­de­ Pers­ sa­ray­la­rın­da­ bi­ri­ken­bü­yük­zen­gin­lik­ler­le­iki­yüz­yıl­lık­ha­ki­mi­yet­le­ri­ne­kar­şı­bü­yük bir­ is­ti­la­ sa­va­şı­dır.­ Ade­ta­ Pers İm pa ra to ru Bü yük Da ri us’un (M.Ö­520-485)­Do­ğu­ve­Ba­tı’da­ki­ham­le­si­ni­tak­lit­et­me­tut­ku­su­na sa­hip­gi­bi­dir.­O­da­Tu­na­kı­yı­la­rın­dan­Hin­dis­tan’da­Ganj­kı­yı­la­rı­na ka­dar­en­bü­yük­is­ti­la­la­rı­ba­şa­rıy­la­ger­çek­leş­tir­me­gü­cü­nü­gös­ter­miş­tir.­Böy­le­lik­le­bir­kez­da­ha­Tu­na’dan­İn­dus-Ganj’a­ka­dar­Do­ğu-Ba­tı­uy­gar­lık­alan­la­rı­nın­ezi­ci­bü­yük­lü­ğü­He­len­kül­tü­rü­ne­açıl­mış­ol­mak­ta­dır.­Bu­is­ti­la­te­me­lin­de­çok­sa­yı­da­kö­le­ci­dev­let­ku­rul­-

22

muş­tur.­Mı­sır­uy­gar­lı­ğı­Pto le me ha­ne­dan­lı­ğın­da­ye­ni­bir­aşa­ma­da var­lı­ğı­nı­sür­dü­rür.­Baş­şe­hir­İs­ken­de­ri­ye,­dö­ne­min­baş­ta­ge­len­kül­tür­ mer­ke­zi­dir.­ Ana­do­lu’da­ uy­gar­lık­ ağır­lık­lı­ ola­rak­ Ber ga ma Kral lı ğı al­tın­da­ya­şa­mı­nı­sür­dü­rür.­Se lef kos lar ağır­lık­la­rı­nı­Me­zo­po­tam­ya’da­mer­ke­zi­leş­ti­ren­da­ha­da­ge­niş­ve­de­rin­lik­li­bir­İs­ken­der­son­ra­sı­dö­ne­mi­de­oluş­tu­rur­lar.­Ta­rih­te­He­le­nizm’in­bu­dö­ne­mi,­M.Ö­30’dan­M.S.­250’le­re­ka­dar,­özel­lik­le­kül­tü­rel­alan­baş­ta ol­mak­üze­re,­Do­ğu-Ba­tı­sen­te­zi­nin­en­gör­kem­li­ça­ğı­dır.­Kö­le­ci­uy­gar­lı­ğın­en­son­ya­ra­tı­cı­gü­cü­dür.­Kö­le­ci­Ro­ma­da­özün­de­bu­ru­hu ve­ an­lam­ gü­cü­nü­ tem­sil­ eder.­ La­tin­le­rin­ bu­ dö­ne­me­ kat­kı­sı­ şek­li ol­mak­tan­öte­ye­git­mez.­Bü­yük­Ro­ma­ve­Bi­zans­İm­pa­ra­tor­luk­la­rı­nın­(yak­la­şık­M.Ö­500-M.S.­l450)­He­le­nizm­ta­ri­hin­de­ki­yer­le­ri­bir kat­kı­dan­zi­ya­de,­bu­Do­ğu-Ba­tı­sen­te­zi­ni­bü­yük­bir­iş­tah­la­ye­me­dir.

Do­ğu­nun­zen­gin­lik­alan­la­rın­da­sı­nır­sız­is­ti­la­lar­la­in­san­lık­üze­rin­de en­bü­yük­bas­kı­ve­sö­mü­rü­me­ka­niz­ma­la­rı­nı­ge­liş­tir­me­bu­dö­ne­min çar­pı­cı­ özel­li­ği­dir.­ Hı­ris­ti­yan­lık­ ve­ müs­lü­man­lık­ bi­çi­min­de­ki­ çı­kış­lar,­özün­de­Do­ğu­uy­gar­lı­ğı­nın­ide­o­lo­jik,­po­li­tik­ve­as­ke­ri­ola­rak Ba­tı’ya­ ka­yan­ Ro­ma­ ve­ Bi­zans­ üs­tün­lü­ğü­ne­ kar­şı­ bir­ baş­kal­dı­rı, kur­tu­luş­ve­ba­rış­ha­re­ke­ti­dir. b- He­len­ uy­gar­lı­ğı­nın­ do­ğuş­ mer­ke­zi­Ati­na­ si­te­si­dir.­Ati­na­ bir kent­ol­ma­nın­öte­sin­de,­ye­ni­bir­dev­let­bi­çi­mi­ve­kül­tü­rel­ya­şam­tar­zı­dır.­İç­te­Is par ta,­dış­ta­Per se po lis mer­kez­li­dev­le­te­kar­şı­ken­di­ne öz­gü­bir­bi­çim­de­mü­ca­de­le­et­miş­tir.­Kö­le­ci­sı­nı­fın­en­ge­liş­kin­de­mok­ra­si­si­la­hı­nı­kul­lan­mış­tır.­So­nuç­ta­bu­si­lah­tüm­He­len­kent­le­ri­ne­kar­şı­ol­du­ğu­ka­dar,­Do­ğu­kent­le­ri­ne­kar­şı­da­üs­tün­lük­el­de­et­miş,­kö­le­ci­uy­gar­lı­ğın­en­ol­gun­ve­ya­ra­tı­cı­bi­çim­le­rin­den­bi­ri­si­ol­ma­sı­nı­sağ­la­mış­tır.­İn­san­lık­zih­ni­ye­tin­de­bin­ler­ce­yıl­ege­men­olan mi­to­lo­jik­ve­din­sel­dü­şün­ce­tar­zın­dan­fel­se­fi­dü­şün­ce­tar­zı­na­ge­çil­me­si­ne­ be­lir­le­yi­ci­ bir­ kat­kı­da­ bu­lun­muş­tur.­ Sok ra tes,­ Pla ton ve Aris to te les bu­tar­zın­pey­gam­ber­le­ri­du­ru­mun­da­dır­lar.­Sa­nat,­din­sel tö­ren­ler­den­ilk­de­fa­ko­pup­ken­di­ba­ğım­sız­lı­ğı­na­ka­vuş­muş­tur.­Fel­se­fe­ve­sa­nat­ekol­le­ri­çığ­gi­bi­bü­yü­müş­ve­bü­tün­He­len­alan­la­rın­da ye­ni­ ya­şam­ tarz­la­rı­nın­ do­ğu­şun­da­ si­lin­mez­ iz­ler­ bı­rak­mış­lar­dır.

23

Tıp,­ge­o­met­ri,­fi­zik,­arit­me­tik,­as­tro­no­mi­baş­ta­ol­mak­üze­re,­bi­lim da­ha­ ge­liş­kin­ bir­ aşa­ma­ya­ ulaş­mış­tır.­ Bu­ ge­liş­me­ler­le­ Ati na de mok ra si si ara­sın­da­ bir­ iliş­ki­nin­ var­lı­ğı­ yad­sı­na­maz.­ Fa­kat­ bu­ uy­gar­lı­ğın­ ade­ta­ sim­ge­si­ olan­ Sok­ra­tes’i­ de­ ay­nı­Ati­na­ ölü­me­ mah­kum­ et­mek­ten­ çe­kin­me­miş­tir.­ Bu­ çe­liş­ki­yi­ na­sıl­ izah­ et­me­li­yiz? Çe­liş­ki­li­ bir­ ka­rak­te­ri­ni­ he­men­ ya­ka­la­mak­ zor­ de­ğil­dir.­Ati­na’da bir­ yan­dan­ in­san­lı­ğın­ soy­lu­ çı­kış­la­rı­nın­ sen­te­zi­ni­ ya­pan­lar­ var­lık bu­lur­ken,­di­ğer­yan­dan­kö­le­ci­sö­mü­rü­tar­zı­nın­en­kur­naz,­en­sin­si ve­ sa­de­ce­ kö­le­ci­ yö­ne­tim­ sa­na­tı­nın­ in­ce­lik­le­riy­le­ uğ­ra­şan­ pa­ra­zit bir­aris­tok­ra­si­ta­ba­ka­sı­da­güç­lü­var­lık­bul­muş­tur.­Öy­le­bir­ta­ba­ka ki,­ye­me­ği­ni­yer­ken­be­li­ni­doğ­rult­ma­ge­re­ği­ni­bi­le­duy­maz.­Bu­sı­nı­fın,­de­mok­ra­si­nin­en­de­ma­go­jik­ifa­de­tar­zı­nı­bu­lup­Ati­na­de­mo­su­nu­–hal­kı­nı–­ko­yun­gi­bi­güt­me­si­de­ger­çe­ğin­di­ğer­yü­zü­dür.­De­mok­ra­si­nin­be­şi­ği­ka­dar,­de­ma­go­ji­nin,­in­ce­ya­la­nın­mer­ke­zi­ve­be­şi­ği­ol­ma­sı­da­ka­rak­te­ri­nin­ay­rıl­maz­bir­par­ça­sı­dır.­Öy­le­bir­du­ru­ma­ge­li­nir­ki,­de­mok­ra­siy­le­de­ma­go­ji­nin­sı­nı­rı­ayırt­edi­le­mez­olur.

Ati­na’nın­in­san­lı­ğa­böy­le­bir­he­di­ye­si­de­var­dır.­Pe rik les’in ger­çek de­mok­rat­lı­ğı­nın­zıd­dı­ola­rak,­al­çak­ça­bir­çok­iha­ne­te­gö­zü­nü­kırp­ma­dan­gi­den­sa­yı­sız­Ati­na­lı­po­li­ti­ka­cı­nın­va­rol­du­ğu­na­da­ta­rih­ta­nık­tır.­Sok­ra­tes­yar­gı­lan­ma­sı­bu­ger­çe­ğin­kü­çük­bir­ör­ne­ği­dir.­Ade­ta­İl­ya­da­Des­ta­nı’nda­ge­çen­tan­rı­ça­At he na’nın, bir­tür­lü­ye­nil­me­yen­ Hek tor’u kar­de­şi­ De ip ho bos’un kı­lı­ğı­na­ gi­rip­ ye­ni­le­ce­ği­ bir sa­va­şa­sür­me­si­gi­bi,­Sok­ra­tes­le­re­de­ay­nı­oyu­nu­oy­na­mış­tır.­As­lın­da­bu­ger­çek­lik,­He­len­kül­tü­rün­de­ki­aris­tok­ra­tik,­des­po­tik­öğe­nin da­ha­baş­tan­be­ri­bir­özel­lik­ola­rak­oluş­tu­ğu­nu­gös­ter­mek­te­dir.­Kö­le­ci­sı­nı­fın,­–da­ha­da­ge­nel­leş­ti­rir­sek–­ha­kim­sö­mü­rü­cü­sı­nı­fın,­an­cak­komp­lo­cu­lu­ğu­ek­sik­et­me­yen­de­ma­go­jik­bir­kül­tü­rel­öz­le­hal­kı­sö­mü­rüp­yö­ne­te­bi­le­ce­ği­dir.­Ze us’un At­he­na’yı­al­nın­dan­ya­rat­tı­ğı­ söy­le­nir.­ Ze­us’u­ yük­se­len­ He­len­ des­po­tiz­mi­nin­ sim­ge­si­ ola­rak gö­rür­sek,­onun­al­nın­dan­do­ğan­tan­rı­ça­At­he­na­ve­onun­adıy­la­ku­ru­lan­ kent­ olan­Ati­na’nın­ di­ğer­ bir­ yü­zü­nün­ na­sıl­ olu­şa­bi­le­ce­ği­ni da­ha­iyi­an­la­ya­bi­li­riz.­Sok­ra­tes­gi­bi­bir­fi­lo­zo­fun­bi­le­Ati­na’nın­bu özel­li­ği­ni­çö­ze­me­me­si­ne­şaş­ma­mak­ge­re­kir.­Ati­na­ki­şi­ve­sı­nıf­des­po­tiz­mi­nin­ de­mok­ra­si­ ci­la­sı­ al­tın­da­ki­ en­ ge­liş­kin­ ör­nek­le­ri­ni­ hep

24

ser­gi­le­miş­tir.­Is­par­ta’nın­hak­lı­ve­bü­yük­öf­ke­si­bo­şu­na­de­ğil­dir.­Is­par­ta,­Ati­na’ya­kar­şı­sı­nıf­soy­lu­lu­ğu­nu­ve­mert­li­ği­ni­kral­lık­tar­zın­da­da­ol­sa­tem­sil­et­mek­te­dir.­He­re­dot’un­ki­ta­bın­da­şöy­le­cüm­le­ler geç­mek­te­dir:­Bü­yük­Da­ri­us­Ati­na’nın­sin­si­lik­le­ri­ne­çok­öf­ke­li­dir.

Ken­di­aş­çı­sı­na­şöy­le­de­di­ği­ak­ta­rıl­mak­ta­dır.­“Her ba na ye mek ge tir di ğin de şöy le di ye cek sin: Ey Kral, Ati na lı la rı unut ma!” Yi­ne­der ki,­“Ey Ze us, bı rak şu Ati na lı la ra had di ni bil di re lim!” De­mek­ki, Ati­na­de­mok­ra­si­si­nin­bir­yü­zü­Sok­ra­tes,­Pla­ton,­Aris­to­ve­Pe­rik­les iken,­di­ğer­yü­zü­sa­yı­sız­de­ma­gog­ve­sin­si­ya­lan­cı­lar­dan­iba­ret­olu­yor.­He­len­kül­tü­rün­de­ki­bu­çe­liş­ki­li­ka­rak­te­rin­bü­tün­Ba­tı­kül­tü­rü­nün­te­me­lin­de­de­yat­tı­ğı­be­lir­ti­le­bi­lir.­Doğ­ru­söy­le­mek­Do­ğu­kül­tü­rü­nün­te­mel­bir­özel­li­ği­iken,­ya­lan­ve­de­ma­go­ji­Ba­tı­kül­tü­rün­de bu­nun­zıd­dı­ola­rak­yan­sı­ma­bul­mak­ta­dır.­Di­ya­lek­tik­ge­liş­me­nin­di­ğer­bir­cil­ve­si!­Doğ­ru­ken­di­zıd­dı­nı­ya­ra­ta­rak­ge­li­şir.­Bu­ger­çe­ğin de­de­ri­nin­de­ya­tan,­He­len­kül­tü­rü­nün­da­yan­dı­ğı­zen­gin­kül­tür­mi­ra­sı­dır.­ Eğer­ bu­ kül­tür­ dört­ kol­dan­ aşı­rıl­mış­sa­ (Ana­do­lu,­ Fe­ni­ke, Mı­sır­ve­Gi­rit),­bu­nu­giz­le­mek­için­mu­az­zam­bir­de­ma­go­ji­ye­ih­ti­yaç­du­ya­cak­tır.­He­len­ler­ya­ra­tı­cı­lık­gös­ter­miş,­ba­şa­rı­lı­bir­özüm­se­mey­le­dö­nü­şü­me­kat­kı­da­bu­lun­muş­tur,­ama­mi­de­sin­de­ve­bey­nin­de­sin­di­re­me­di­ği­un­sur­la­rı­da­de­ma­go­jik­ifa­de­ler­le­ken­di­ne­mal­et­mek­ten­ çe­kin­me­miş­tir.­ He­len­ tan­rı­lar­ sis­te­min­de­ Sü­mer­ ve­ Mı­sır’ın­ ba­sit­ bir­ tak­lit­çi­li­ği­ var­ iken,­ ken­di­ kat­kı­la­rı­ da­ da­ha­ in­san yüz­lü­bir­te­o­lo­ji­dir.­He si o dos as­lın­da­Sü­mer­ağır­lık­lı­ila­hi­ya­tın­He­len­ ver­si­yo­nu­nun­ baş­ta­ ge­len­ pey­gam­be­ri­dir.­ Ho­me­ros’un­ İl ya da ve­Ody ssea Des tan la rı da­özün­de­Gıl ga meş Des ta nı’nın Hur­ri-Hi­tit­ver­si­yon­la­rı­nın­da­ha­ge­liş­ti­ril­miş­bir­bi­çi­mi­dir.­Sü­mer­mi­to­lo­ji­si­ve­ila­hi­ya­tı­ori­ji­nal­ol­ma­sı­na­rağ­men,­dik­kat­li­ce­de­ğer­len­di­ril­di­ğin­de,­ bun­la­rın­ yük­se­len­ kö­le­ci­ uy­gar­lı­ğın­ tan­rı-kral­ sim­ge­le­ri­ni ifa­de­et­tik­le­ri­açık­ça­gö­rü­le­cek­tir.­Da­ha­son­ra­ki­tüm­ila­hi­yat­lar­bu ori­ji­nal­ya­pı­yı­al­la­yıp­pul­la­mış­lar,­ken­di­ye­rel­ko­şul­la­rı­na­uyar­la­ya­rak­in­san­la­rı­na­sun­muş­lar­dır.­Baş­ta­ede­bi­yat­ve­sa­na­tın­di­ğer­bi­çim­le­ri,­hat­ta­fel­se­fe­ve­bi­lim­bu­ge­le­ne­ğin­de­rin­iz­le­ri­ni­ta­şı­ya­rak gü­nü­mü­ze­ka­dar­ge­le­bil­miş­tir.­Sad­dam­ve­Bush’un­‘be nim ki da ha güç lü dür’ di­ye­sa­vaş­are­na­sı­na­sür­dük­le­ri­tan­rı­la­rı­da,­acı­bir­te­sa­25

düf­tür­ki,­sa­vaş­tık­la­rı­yer­de­doğ­mak­gi­bi­bir­şan­sa­sa­hip­tir­ler.­İn­san­eme­ği­ve­ar­tı-ürü­nü­nün­de­ğer­le­ri­üze­ri­ne­ku­ru­lan­tüm­uy­gar­lık­la­rın,­doğ­duk­la­rı­gün­den­be­ri­öz­le­ri­ni­hiç­yi­tir­me­den­tüm­alt­ve üst­ya­pı­la­rın­da­ya­şa­ya­bil­me­le­ri­ger­çek­bir­deh­şe­ti­ifa­de­eder.­De­ma­go­ji­ ve­ ya­lan­ sa­de­ce­ bu­ ger­çe­ğin­ çak­tı­rıl­ma­dan­ yut­tu­rul­ma­sı için­dir.­Bi­lim,­fel­se­fe,­din­ve­sa­na­tı­ise­in­san­lı­ğı­da­ha­kat­la­nır­ha­le ge­tir­mek­için­dir.­Bu­da­yet­me­di­mi,­bin­ler­ce­ki­şi­lik­çar­mı­ha­ger­me­ler,­ are­na­lar­da­ vah­şi­ hay­van­la­ra­ par­ça­lat­ma­lar,­ kop­muş­ in­san baş­la­rın­dan­har­man­lar­kur­ma­ya­dek­gi­den­bir­kat­li­am­kül­tü­rü­pe­şi sı­ra­ge­lir.­Kat­li­am­se­fer­le­ri­ne­ra­hat­lık­la­kah­ra­man­lık,­tan­rı­sal­kut­sal­lık­sı­fat­la­rı­tak­tı­rı­lır.­Zin­dan­ve­her­tür­lü­iş­ken­ce­ler­ek­sik­edil­mez­olur.­Halk­la­rın­ve­in­san­lı­ğın­pa­yı­na­dü­şen,­iş­te­bu­deh­şet­ta­ri­hi­ne­bo­yun­eğ­mek­tir.­Bu­ra­da­He­len­ha­kim­ta­ba­ka­sı­nın­yap­tı­ğı­kat­kı,­da­ha­in­ce­lik­ler­le­yük­lü­bir­de­mok­ra­si­nin­de­ma­go­jik­çar­pıt­ma­sı­dır.­ Sok­ra­tes’in­ ken­di­ eliy­le­ bal­dı­ran­ zeh­ri­ni­ iç­me­si,­ sis­te­min­ bu deh­şet­ kül­tü­rü­nün­ He­len­ce­si­ ol­mak­ta­dır.­ Şa­şır­ma­mak­ ge­re­ki­yor: Apo­ola­rak­bu­ger­çe­ği­an­la­ma­nın,­açık­ki­sı­nıf­lı­top­lum­uy­gar­lı­ğı­nı­ve­bu­nun­bir­par­ça­sı­ola­rak­He­le­nizm’i­doğ­ru­an­la­mak­tan­geç­ti­ği­ni,­an­cak­içi­ne­it­tik­le­ri­deh­şet­du­ru­mu­nu­ya­şa­dık­tan­son­ra­kav­ra­ya­cak­tım.­Ba­zı­ger­çek­ler­var­ki,­ya­şan­ma­dan­an­la­şı­la­mı­yor... Şu­so­nu­cu­da­he­men­ek­le­mem­ge­re­kir:­Tüm­halk­lar,­da­ha­uy­gar­lı­ğın­şa­fak­vak­tin­de,­yük­se­len­efen­di­des­pot­sı­nı­fın­bu­ya­lan­lı,­de­ma­go­ji­li,­iş­ken­ce­li­ve­kat­li­am­lı­top­lum­yö­ne­ti­mi­ni­ve­sö­mü­rü­tarz­la­rı­nı­ ilik­le­ri­ne­ ka­dar­ ya­şa­mış­ ola­rak­ gü­nü­mü­ze­ ge­le­bil­miş­ler­dir. Öz­gür­bi­rey­ve­halk­ol­mak­ha­len­bir­rü­ya­dır.­Sa­de­ce­hi­ye­rar­şik­oto­ri­te­nin­ken­di­ara­la­rın­da­gö­re­ce­li­bir­öz­gür­lü­ğü­var­dır.­Halk­la­ra­ve bi­rey­le­re­ yan­sıt­tık­la­rı,­ if­lah­ ol­maz­ umut­lar,­ boş­ ha­yal­ler,­ al­da­tı­cı so­nuç­lar­ver­me­nin­so­nu­gel­mez­her­tür­ça­ba­la­rı­dır. c- He­le­nizm’in­Kürt­ler­le­iliş­ki­le­ri­ni­Hi­tit­ler­le­bağ­lan­tı­lı­kıl­mak müm­kün­dür.­ Hi­tit­le­rin,­ Sü­mer­ uy­gar­lı­ğı­nın­ yu­ka­rı­ Me­zo­po­tam­ya’ya­ya­yıl­ma­sü­re­cin­de,­kom­şu­dağ­lı­halk­lar­dan­olan­ve­en­ya­kın pro­to­Kürt­halk­ola­rak­Hur­ri­le­rin­Ana­do­lu­iç­le­ri­ne­yan­sı­mış­bir­ko­lu­ ola­rak­ şe­kil­len­dik­le­ri­ an­la­şıl­mak­ta­dır.­ Ku­zey­den­ ge­len­ bar­bar

26

ka­bi­le­ler­le­ ye­rel­ uy­gar­lık­ öğe­le­ri­nin­ ka­rı­şı­mın­dan­ bu­ şe­kil­len­me­nin­oluş­tu­ğu­doğ­ru­ya­ya­kın­bir­bi­lim­sel­ifa­de­dir.­Dil­ve­kül­tür­ola­rak­Ar­yen­ler­ ve­ Hur­ri­ler­le­ ak­ra­ba­lık­la­rı­ ka­nıt­lan­mış­ du­rum­da­dır.

M.Ö­1700-1200’le­re­ka­dar­Hat tu şaş mer­kez­li­Hi­tit­İm­pa­ra­tor­lu­ğu, Ege­kı­yı­la­rı­na­ka­dar­da­yan­mış­olup,­uç­nok­ta­sı­nı­da­da­ha­özerk­bir ko­num­da­olan­Tro ya kent­dev­le­ti­teş­kil­et­mek­te­dir.­Ege­kı­yı­la­rı­nı il­kin­uy­gar­laş­tı­ran­güç­Hi­tit­ler­dir.­M.Ö­1200’ler­de­‘su ka vim le ri’ ola­rak­da­ad­lan­dı­rı­lan­baş­ta­He­len­ka­bi­le­güç­le­ri­ol­mak­üze­re,­Bo­ğaz­lar­dan­ ge­len­ler­le­ gü­ney­den­ Sü­mer­ uy­gar­lı­ğı­nın­ son­ tem­sil­ci­si Asur­la­rın­sal­dı­rı­la­rı­al­tın­da­mer­ke­zi­ya­pı­la­rı­da­ğı­lan­Hi­tit­le­rin­yer­le­rin­de­ ye­ni­den­ bey­lik­leş­me­ sü­re­ci­ne­ gi­ril­miş­tir.­ Ba­tı­da­ Frig ya, Lid ya,­Kar ya ve­Lik ya ad­la­rın­da­da­ha­mer­ke­zi­leş­miş­si­ya­si­ya­pı­lar olu­şur­ken,­Hur­ri­le­rin­or­ta­Me­zo­po­tam­ya’da­ki­yer­le­şim­alan­la­rın­da di­ğer­bir­pro­to­Kürt­kol­olan­Mi tan ni ler ta­rih­sah­ne­si­ne­çık­mış­lar­dır.­Asur­lar­ta­ra­fın­dan­Hi­tit­ler­le­bir­lik­te­on­la­rın­da­mer­ke­zi­var­lık­la­rı­da­ğı­lın­ca,­Van mer­kez­li­Urar tu uy gar lı ğı (M.Ö­900-600)­ge­liş­me­ gös­ter­miş­tir.­ Urar­tu­lar­ dö­ne­min­de­ He­len­ler­le­ ilk­ kez­ di­rekt kar­şı­laş­ma­ve­et­ki­len­me­le­rin­oluş­tu­ğu­gö­rül­mek­te­dir.­Ba­tı­Ana­do­lu’da­ki­tüm­halk­grup­la­rı­nı­erit­me­sü­re­ci­ne­al­ma­la­rı­na­kar­şı­lık,­He­len­ler­Kürt­ka­bi­le­aşi­ret­ya­şa­mın­da­ay­nı­et­ki­yi­gös­te­re­me­miş­ler­dir.

Bun­da­ be­lir­le­yi­ci­ olan,­ çok­ es­ki­ bir­ geç­mi­şe­ da­ya­nan,­ yak­la­şık M.Ö­10.000’ler­de­ilk­ne­o­li­tik­ya­pı­la­rı­kur­ma­la­rı,­bun­dan­kay­nak­la­nan­sağ­lam­bir­kül­tür­çe­kir­de­ği­ne­ulaş­mış­ol­ma­la­rı­dır.­Bel­ki­de ta­rih­te­hiç­bir­halk,­Kürt­le­rin­ya­şa­dı­ğı­alan­lar­da­bu­ka­dar­uzun­sü­re­li­ve­de­rin­li­ği­ne­ne­o­li­tik­kül­tü­rü­ya­şa­ma­mış­tır.­Bun­da­asi­coğ­raf­ya­nın­da­önem­li­ro­lü­var­dır.­Do­la­yı­sıy­la­ne­ku­zey­den­akan­İs­kit­ka­vim­le­ri,­ ne­ gü­ney­den­ ge­len­ Se­mi­tik­ ka­bi­le­ler­ ve­ Sü­mer­ uy­gar­lık güç­le­ri,­ne­de­ba­tı­dan­akan­He­len­boy­la­rı­Kürt­kül­tü­rü­ve­coğ­raf­ya­sı­na­tam­sa­hip­ola­ma­mış­lar­ve­kül­tür­bün­ye­le­ri­ne­nü­fuz­ede­me­miş­ler­dir.­Urar­tu­lar­ve­ar­dın­dan­ku­ru­lan­Med Kon fe de ras yo nu’yla Kürt­ boy­la­rı­ ile­ri­ dü­zey­de­ bir­ top­lum­sal­ ve­ si­ya­sal­ bir­li­ğe­ doğ­ru ge­liş­me­ kay­det­miş­ler­dir.­ He­len­le­ri­ en­ çok­ et­ki­le­yen­ Med­ler­le­ te­mas­aşa­ma­sı­dır.­Öy­le­ki,­Med­kay­nak­lı­tüm­ol­gu­lar,­He­len­kül­tü­rü­nün­en­önem­li­öğe­le­ri­ni­teş­kil­et­miş­tir.­Ati­na­ken­ti­nin­ku­ru­luş­mi­27

to­lo­ji­sin­de­adı­ge­çen­Thes se us ad­lı­kah­ra­ma­nın­Med­ya­iliş­ki­si­çok çar­pı­cı­ ve­ il­ginç­tir.­Yi­ne­ Ar go not lar se­fe­rin­de­ Med­ya’nın­ ba­şı­na ge­len­ler­ hay­li­ dü­şün­dü­rü­cü­dür.­ Her­ ne­ ka­dar­ mi­to­lo­jik­ bir­ dil­le Med­ya­ol­gu­su­kav­ram­laş­tı­rıl­ma­mış­ol­sa­da,­öz­de­He­len­ler­den­çok Med­gü­cü­nün­kast­edil­di­ği­açık­tır.­He­len­kül­tü­rü­nün­Hi­tit,­Hur­ri, Mi­tan­ni,­ Urar­tu­ ve­ Med­ iliş­ki­si­ araş­tı­rıl­ma­ya­ de­ğer­ bir­ ko­nu­dur.

Pers­ler­le­iliş­ki­sü­re­ci­de­He­re­dot­Ta­ri­hi’nde­yo­ğun­ca­iş­len­di­ği­gi­bi,­ağır­lık­lı­ola­rak­Med­iliş­ki­si­bi­çi­min­de­so­mut­laş­mak­ta­dır.­Bun­da­Med­le­rin­He­len­ler­le­kom­şu­ol­ma­la­rı­da­önem­li­bir­et­ken­ol­mak­ta­dır.­ İs­ken­der’in­ He­len-Med-Pers­ çe­liş­ki­si­ni­ çöz­me­ tar­zı,­ gü­nü­müz­de­bi­le­in­ce­len­me­ye­ve­ders­çı­ka­rıl­ma­ya­de­ğer­bir­de­ney­dir.­İki kül­tü­rü­har­man­la­yıp­ta­ri­hi­bir­sen­te­zi­ba­şar­mış­tır.­Do­ğu-Ba­tı­kül­tür­sen­te­zi­nin­bu­den­li­çar­pı­cı­ve­ba­şa­rı­lı­bir­bi­çim­de­bir­di­ğer­ör­ne­ği­ne­ta­rih­te­en­der­rast­lan­mak­ta­dır.­Kürt­le­rin­ağır­lık­lı­ola­rak­ya­şa­dı­ğı­ coğ­raf­ya­da­ Se lef kos lar dan son­ra­ yüz­yıl­lar­ca­ var­lı­ğı­nı­ sür­dür­müş­ üç­ önem­li­ si­ya­sal­ ve­ kül­tü­rel­ olu­şu­ma­ ta­nık­ ol­mak­ta­yız.

Bu­gün­kü­ Adı ya man sı­nır­la­rın­da­ Sa mo sat (Sam­sat)­ mer­kez­li­ Ko ma ge ne,­Ur fa mer­kez­li­Ab gar ve­Ku­zey­Su ri ye’de Pal mi ra’ya da­ya­lı­bu­olu­şum­lar,­yak­la­şık­M.Ö­250-M.S.­250­yıl­la­rı­na­dek­ta­rih­le­ri­nin­en­par­lak­kül­tü­rel­dö­nem­le­ri­ni­ya­şa­mış­lar­dır.­500­yıl­lık­bu ta­rih­sel­ev­re­tüm­kül­tür­le­rin­iç­içe­geç­ti­ği,­dil­ve­kül­tür­alış­ve­ri­şi­nin­en­zen­gin­bi­çim­de­ger­çek­leş­ti­ği,­sa­de­ce­mad­di­de­ğer­le­rin­de­ğil,­ma­ne­vi­de­ğer­le­rin­–din­le­rin,­tan­rı­la­rın,­fi­kir­le­rin–­alış­ve­ri­şi­nin de­bol­ca­ya­pıl­dı­ğı­ger­çek­bir­kü­re­sel­leş­me­aşa­ma­sı­dır.­Hı­ris­ti­yan­lık,­çok­sa­yı­da­gnos­tik­mez­hep­ve­çar­pı­cı­Ma ni öğ­re­ti­si­bu­dö­ne­min­ürü­nü­dür.­Ça­ğın­en­ile­ri­ci­din­sel­öğ­re­ti­si­olan­Ma ni ci lik,­Ro­ma-Sa­sa­ni­ ay­rı­mı­na­ ka­fa­ tu­tan­ ev­ren­sel­ bir­ akım­ özel­li­ğin­de­dir.

Do­ğuş­kay­na­ğı­Or­ta­Dic­le-Fı­rat­hav­za­sı­olup­dün­ya­nın­dört­ya­nı­na ya­yıl­ma­id­di­a­sı­ve­gü­cü­nü­gös­te­re­bil­miş­tir.

Hı­ris­ti­yan­lık­la­He­le­nizm­es­ki­özü­nü­yi­ti­rir­ken,­Bi­zans’ın­yük­se­li­şiy­le­ye­ni­bir­aşa­ma­kay­det­miş­tir.­İran’da­Part ha­ne­dan­lık­dö­ne­mi­nin­yı­kı­lıp­Sa sa ni ha­ne­dan­lı­ğı­nın­ba­şa­geç­me­si,­Do­ğu-Ba­tı­ça­tış­ma­sı­nı­ye­ni­den­alev­len­dir­miş,­M.S­200-640­yıl­la­rın­da­bu­ça­tış­ma­sü­re­ci­her­iki­uy­gar­lı­ğa­çok­şey­kay­bet­tir­miş­tir.­Ça­tış­ma­nın­tam­or­ta­sın­-

28

da­yer­alan­Kürt­ler­için­bu­bir­yı­kım­sü­re­ci­ol­muş­tur.­Ar­dı­sı­ra­ge­len Arap-is lam çı­kı­şıy­la­Bi zans-hı ris ti yan ça­tış­ma­la­rı,­tüm­Ana­do­lu­ve Yu­ka­rı­ Me­zo­po­tam­ya’yı­ bir­ sa­vaş­ ve­ ci­hat­ ala­nı­na­ çe­vir­miş­tir.­ Bu dö­nem­ay­nı­za­man­da­kö­le­ci­sı­nıf­lı­top­lum­uy­gar­lı­ğı­ye­ri­ne,­fe­o­dal sı­nıf­lı­top­lum­uy­gar­lı­ğı­na­dö­nü­şün­ya­şan­dı­ğı­or­ta­çağ­dır.­Ar­tık­Do­ğu-Ba­tı­ay­rı­mı­din­düş­man­lı­ğıy­la­ka­lın­bir­per­de­ha­li­ne­bü­rün­mek­te­dir.­Kül­tü­rel­alış­ve­riş­ye­ri­ni­git­tik­çe­de­rin­le­şen­ya­ban­cı­laş­ma­ya­bı­rak­mak­ta­dır.­Ka­fir,­ga­vur­kav­ram­la­rı­an­lam­bul­mak­ta,­kom­şu­halk­lar­ara­sı­na­fe­o­dal­du­var­lar­örül­mek­te­dir.­İs­la­mın­Arap Eme vi ve­Ab ba si dö­nem­le­rin­de­Bi­zans’a­sal­dı­rı­lar,­en­kut­sal­ci­hat­kav­ram­la­rıy­la ye­ni­bir­ya­şa­mın­ara­cı­ha­li­ne­gel­mek­te­dir.­Bi­zans­ise­Ro­ma’nın­mi­ra­sı­nı­ ıs­rar­la­ ko­ru­ma­ya­ ça­lış­mak­ta­dır.­ Sa­sa­ni­le­rin­ yı­kı­lı­şıy­la­ tüm İran­ve­Or­ta­As­ya­is­la­ma­açıl­mış,­Do­ğu-Ba­tı­ay­rı­mı­ka­lın­bir­hı­ris­ti­yan-is­lam­ay­rı­mı­na­dö­nüş­müş­tür.­Ay­rı­şan­dü­nün­kom­şu­dost­halk­la­rı,­ken­di­le­ri­ni­din­ve­mez­hep­düş­man­lı­ğıy­la­kar­şı­kar­şı­ya­bul­mak­ta­dır.­Fe­o­dal­güç­ler­halk­la­rı­en­an­lam­sız­bir­düş­man­lık­içi­ne­ite­rek, çı­kar­la­rı­nı­ye­ni­sul­tan­lık­sis­tem­le­ri­al­tın­da­güç­lü­bir­ide­o­lo­jik­ve­si­ya­si­te­mel­de­sür­dür­me­yi­ba­şar­mış­lar­dır.­Bu­sü­re­cin­iki­ucun­da­yer alan­is­lam­laş­mış­Kürt­ler­le­hı­ris­ti­yan­laş­mış­Asu­ri,­Er­me­ni­ve­Ana­do­lu­He­len­le­ri­olan­Rum­lar­en­çok­kay­be­den­halk­lar­ol­muş­lar­dır.­Din sa­vaş­la­rı­bu­halk­la­rı­kül­tür­le­riy­le­bir­lik­te­sü­rek­li­güç­süz­leş­ti­rip­ha­kim­le­rin­po­ta­sı­al­tın­da­eri­mey­le­yüz­yü­ze­bı­rak­mış­tır.­Bu­na­M.S­11. yüz­yı­lın­son­la­rın­da­baş­la­yan­Haç­lı­Se­fer­le­ri’nin­ek­len­me­siy­le­da­ha da­için­den­çı­kıl­maz­bir­hal­al­mış­tır.­Zor­la­nan­Arap­ege­men­ler,­Kürt ve­ Türk­ fe­o­dal­ ha­ne­dan­la­rı­na­ bir­çok­ as­ke­ri­ ko­mu­tan­lık­ ta­nı­ya­rak, on­la­rın­ko­mu­ta­sı­al­tın­da­ken­di­le­ri­ni­gü­ven­ce­ye­al­ma­ya­ça­lış­mış­lar­dır.­Kürt Se la had din Ey yu bi ha­ne­da­nıy­la­Sel çuk lu Türk ha­ne­dan­lı­ğı­ar­tık­Bi­zans,­Haç­lı­lar­ve­Mo­ğol­la­ra­kar­şı­is­la­mı­ko­ru­yan­te­mel güç­ler­ ko­nu­mun­da­dır­lar.­ Kürt­ler­ açı­sın­dan­ He­len­ler­ ar­tık­ ha­tır­lan­maz,­ya­ban­cı­laş­mış­bir­un­sur­du­ru­mun­da­dır.­Yüz­ler­ce­yıl­lık­iç­içe ol­ma­du­ru­mu­ye­ri­ni­din­sel­ya­ban­cı­laş­may­la­yü­rü­tü­len­bir­düş­man­lı­ğa­bı­rak­mış­tır.­İs­la­mın­ya­yıl­ma­ve­ko­ru­ma­gö­re­vi­ni­Ana­do­lu’nun­iç­le­ri­ne­doğ­ru­Türk­ler­dev­ral­mış­tır.­Kürt­ler­le­Rum­lar­ara­sı­na­gi­de­rek ge­niş­le­yen­ku­şak­lar­ha­lin­de­Türk­boy­la­rı­gir­miş­tir.

29

d- He­len-Türk­iliş­ki­le­ri­Or­ta­do­ğu­ta­ri­hi­nin­or­ta­çağ­da­ki­en­önem­li­ bir­ par­ça­sı,­ is­la­mı­ ko­ru­ma­ ve­ yay­ma­ gü­cü­ olan­ Türk­ sul­tan­ ve bey­lik­le­riy­le,­hı­ris­ti­yan-or­to­doks­lu­ğun­ko­ru­ma­ve­yay­ma­gü­cü­olan He­len­ler­ ara­sın­da­ki­ iliş­ki­ ve­ ça­tış­ma­lar­dan­ oluş­mak­ta­dır.­ M.S. 1071’de­ki­ Ma laz girt za­fe­riy­le­ bu­ iliş­ki­ ve­ ça­tış­ma­lar­da­ki­ den­ge Türk­boy­la­rı­le­hi­ne­de­ğiş­miş­tir.­Türk­boy­la­rı­Me­zo­po­tam­ya’dan­ge­çer­ken,­Kürt­ler­le­iş­bir­li­ği­ya­nı­ağır­ba­san­bir­po­li­ti­ka­yı­esas­al­mış­lar­dır.­He­def,­Ana­do­lu’da­ya­yıl­mak­için­Kürt­le­ri­bir­is­la­mi­müt­te­fik ola­rak­ de­ğer­len­dir­mek­tir.­ Al pars lan’ın Ma laz girt Sa va şı’nda bu po­li­ti­ka­çok­net­tir.­Bü­yük­Sel­çuk­lu­sul­tan­la­rı­da­ha­çok­İran­iç­le­ri­ne ya­yı­lır­ken,­ Ana do lu Sel çuk lu la rı ba­tı­ya­ doğ­ru­ ya­yıl­ma­ya­ ağır­lık ver­miş­ler­dir.­ Türk­le­rin­ Ana­do­lu’ya­ ya­yıl­ma­sı­ sü­rek­li­ Hı­ris­ti­yan Rum­ve­Er­me­ni­ler­aley­hi­ne­ge­li­şir­ken,­kül­tü­rel­alan­da­da­is­la­mi­yet gi­de­rek­ba­şat­bir­ko­num­arz­et­miş­tir.­Bun­da­Bi­zans’ın­köh­ne­fe­o­dal ya­pı­sı­kar­şı­sın­da­Türk­boy­bey­le­ri­nin­da­ha­es­nek­ve­ne­fes­al­dır­tan yö­ne­tim­le­ri­de­ol­duk­ça­et­ki­li­ol­muş­tur.­Ge­rek­Sel­çuk­lu­lar­ge­rek­he­men­ ar­dın­dan­ ge­len­ Os­man­lı­ sul­tan­la­rı­ dö­ne­min­de,­ Ana­do­lu’nun Türk­leş­me­ve­is­lam­laş­ma­ka­de­ri­ar­tık­be­lir­gin­lik­ka­zan­mış­du­rum­da­dır.­Sı­ra­Bal­kan­la­ra­gel­mek­te­dir.­Bu­dö­nem­de­Av­ru­pa­çok­tu­tu­cu bir­fe­o­dal­dö­ne­mi­ya­şa­mak­ta­dır.­Türk­leş­me­ve­is­lam­laş­ma­sa­de­ce si­ya­si­ve­ide­o­lo­jik­üst­ya­pı­da­yü­rü­mek­le­kal­maz,­ta­ban­da­da­dağ­ve ova­lar­da­sü­rek­li­ge­li­şim­kay­de­der.­Üst­ha­kim­ta­ba­ka­da­ha­çok­is­la­mın­sün ni res­mi­mez­he­bi­ni­ve­Arap­ça-Fars­ça­ifa­de­edi­len­bir­di­li esas­alır­ken,­ta­ban­da­halk­mu­ha­lif­ale vi mez­he­bi­ni­be­nim­se­mek­te ve­arı­Türk­çe­di­li­ni­kul­lan­mak­ta­dır.­Ya­yıl­ma­sı­nıf­laş­may­la­iç­içe­ge­liş­mek­te­dir.­ İs tan bul’un 1453’te­ fet­hiy­le­ He­le­nizm,­ ta­ri­hin­de­ en bü­yük­ge­ri­adım­la­rın­dan­bi­ri­ni­da­ha­ya­şar.­2000­yıl­lık­bir­yer­leş­me ye­nil­giy­le­so­nuç­lan­mış­tır.­Sı­ra­He­len­le­rin­tüm­yer­le­şim­alan­la­rı­nın fet­hi­ne­gel­miş­tir.­Fa tih Sul tan Meh met’le bu­sü­reç­1470’ler­de­ta­mam­la­nır.­Ka­ra­de­niz’de­ki­Pon­tus­lar­da­ege­men­lik­al­tı­na­alı­nır.­Os­man­lı­ po­li­ti­ka­sı­ de­rin­li­ğe­ iş­le­mek­ten­ uzak­tır.­ Din­sel­ ve­ kül­tü­rel özel­lik­le­ri­ni­ağır­lık­lı­ola­rak­ko­rur­lar.­Fe ner Pat rik ha ne si’ne öz­gür­lük­ta­nı­nır.­Ki­li­se­en­güç­lü­ku­rum­ola­rak­var­lı­ğı­nı­sür­dü­rür.­Yu­nan köy­lü­le­ri­ is­yan­ ko­nu­mun­dan­ uzak­tır.­ Rum­ tüc­car­lar­ im­pa­ra­tor­luk

30

için­de­ et­ki­li­dir­ler.­ Ba­tı­Av­ru­pa’da­ yük­se­len­ ka­pi­ta­list­ uy­gar­lık­ ilk el­den­ He­len­le­ri­ de­ et­ki­si­ al­tı­na­ alır.­Av­ru­pa’da­ bel­li­ bir­ say­gın­lı­ğı olan­ve­git­tik­çe­ade­ta­ye­ni­den­keş­fe­di­len­He­len­uy­gar­lı­ğı,­mil­li­yet­çi­duy­gu­la­rı­ka­bar­tır.­Ki­li­se­nin­ön­cü­lü­ğün­de­1821 Mo ra İs ya nı’yla mo­dern­ça­ğı­ye­ni­bir­aşa­ma­ola­rak­ya­şa­ma­ya­baş­lar.­Ade­ta­uy­ku­dan ye­ni­uyan­mış­ser­sem­bi­ri­si­gi­bi­dir­He­le­nizm.­Bü­yük­ta­rih­sel­geç­mi­şin­ar­dın­dan­içi­ne­düş­tü­ğü­du­ru­mu­bir­tür­lü­ka­bul­le­ne­mez.­Git­tik­çe de­rin­le­şen­bir­Türk­sen­dro­mu­na­tu­tul­muş­gi­bi­dir.­Türk-He­len­iliş­ki­le­ri­hem­Ba­tı­Av­ru­pa’nın­hem­de­Rus­ya’nın­et­ki­siy­le­git­tik­çe­ger­gin­le­şir.­İlk­fır­sat­lar­ele­düş­tü­ğün­de­kay­bet­tik­le­ri­ni­ye­ni­den­ka­zan­ma­ya­ ça­lı­şır.­ Os man lı İm pa ra tor lu ğu’nun çö­küş­ ça­ğın­da­ bu­ hırs da­ha­ da­ bi­le­nir.­ 1914­ I.­ Dün­ya­ Sa­va­şı­ ön­ce­si­ ve­ son­ra­sın­da­ ta­ri­hi fır­sat­doğ­du­ğu­na­ina­nı­lır.­Bal­kan­Sa­vaş­la­rı’nda­ka­zan­dık­la­rıy­la­ye­tin­mez.­ Sı­ra­nın­Ana­do­lu’nun­ ye­ni­den­ fet­hi­ne­ gel­di­ği­ni­ dü­şü­ne­rek İz­mir­iş­ga­liy­le­bu­ko­nu­da­adım­atı­lır.­An­ka­ra­ön­le­ri­ne­ka­dar­He­le­nizm­bir­kez­da­ha­şan­sı­nı­de­ner.­Fa­kat­kar­şı­sın­da­ki­Mus ta fa Ke mal ger­çe­ği­bu­şan­sa­fır­sat­ta­nı­maz.­Ba­tı­lı­güç­le­rin­iha­ne­ti­nin­ya­rat­tı­ğı za­yıf­du­rum­la­Do­ğu’da­Er­me­ni­ler,­Ba­tı’da­Rum­lar­ken­di­le­ri­ni­tra­jik­bir­du­rum­la­kar­şı­kar­şı­ya­bu­lur­lar.­As­lın­da­yüz­yıl­lar­dan­be­ri­Er­me­ni,­Rum,­Türk­ve­Kürt­halk­la­rı­ba­rış­için­de­bir­or­tak­ya­şam­ge­le­ne­ği­sağ­la­mış­lar­dır.­Üst­bur­ju­va­fe­o­dal­ta­ba­ka­nın­çı­kar­hırs­la­rı­ol­ma­say­dı,­bu­halk­la­rın­iç­içe,­dost­ça­ve­ba­rış­için­de­ya­şam­la­rı­sü­rüp gi­de­bi­lir­di.­Ka­pi­ta­liz­min­mil­li­yet­çi­has­ta­lı­ğı­bu­kut­sal­dost­lu­ğu­ade­ta­ze­hir­le­yip­fe­o­dal­din­ça­tış­ma­la­rın­dan­da­ha­teh­li­ke­li­bir­düş­man­lık­sü­re­ci­ne­so­ka­rak,­bin­ler­ce­yıl­lık­bir­ya­şam­ge­le­ne­ği­ve­kül­tü­rü­nün­ade­ta­yok­et­me­fi­ti­li­ni­çak­mış­tır.­Üst­te­ka­la­nın­tek­le­şe­ce­ği,­alt­ta­ka­la­nın­ya­na­ca­ğı­acı­ma­sız­bir­yan­ma­dır­bu.­Şo­ven­He­len­üst­ta­ba­ka­sı­ ve­ ki­li­se­ kül­tü­rü­ bun­da­ baş­rol­ oy­na­mış­tır.­ Su­çu­ tü­müy­le Türk­ dev­le­ti­ne­ yük­le­mek­ ger­çek­çi­ de­ğil­dir.­ Ter­si­ne­ ger­çek­ler­den ko­puk­ha­re­ket­eden­Rum­ve­Er­me­ni­mil­li­yet­çi­li­ği,­ob­jek­tif­ola­rak halk­la­rı­na­ en­ önem­li­ dar­be­le­ri­ in­dir­miş­ler­dir.­ Do­ğal­ ola­rak­ bu­ sü­reç­te­or­tak­bir­teh­li­ke­gi­bi­do­ğan­Rum­ve­Er­me­ni­id­di­a­la­rı­na­kar­şı Türk-Kürt­da­ya­nış­ma­sı­or­ta­ya­çık­mış­tır.­1071­Ma­laz­girt­Sa­va­şı’nda ol­du­ğu­gi­bi,­1922’de­bu­da­ya­nış­ma­ulu­sal­kur­tu­luş­sa­va­şı­nı­ka­zan­31

dır­mış­tır.­Ana­do­lu’da­Mus­ta­fa­Ke­mal­Pa­şa­ön­der­li­ğin­de­ge­liş­ti­ri­len ulu­sal­ba­ğım­sız­lık­ve­ege­men­lik­sa­va­şı­Türk­ler­için­ob­jek­tif­ve­süb­jek­tif­ola­rak­bir­an­lam­ifa­de­eder­ken,­Kürt­ler­için­da­ha­çok­ob­jek­tif bir­ol­gu­dur.­Ya­ni­bu­çok­sı­nır­lı­bir­ulu­sal­bi­linç­le,­ama­iyi­ni­yet­le ka­tıl­dık­la­rı­bir­sa­vaş­tır.­Türk­ler­ka­dar­bir­kur­tu­luş­pro­je­si­ge­liş­ti­ri­le­me­miş­tir.­An­cak­ bir­ kar­deş­lik­ ha­va­sı­ için­de,­ “onun­ için­ ge­rek­li olan,­be­nim­için­de­ge­rek­li­dir.­Ona­ve­ri­len,­onun­al­dı­ğı­ba­na­da­ve­ri­lir,­ben­de­alı­rım”­zih­ni­ye­tiy­le­ka­tı­lım­gös­te­ril­miş­tir.­Za­ten­ge­le­nek­sel­top­lum­zih­ni­ye­ti­ne­de­bu­an­la­yış­ege­men­dir.­Dar­mil­li­yet­çi bir­yak­la­şım­la­Kürt­le­ri­Ana­do­lu­ulu­sal­kur­tu­luş­ol­gu­su­dı­şın­da,­hat­ta­kar­şı­sın­da­gör­mek­ne­ka­dar­yan­lış­sa,­ha­re­ke­tin­için­de­ol­duk­la­rı, ama­öz­kim­lik­le­ri­ve­kül­tü­rel­var­lık­la­rı­için­bir­öz­gür­lük­ta­le­bin­de bu­lun­ma­dık­la­rı­var­sa­yı­mı­ve­id­di­a­la­rı­da­o­den­li­yan­lış­tır.­Kürt­le­rin bu­ sü­reç­te­ ek­sik­li­ği,­ öz­gür­lük­le­ri­ için­ ge­çer­li­ olan­ bir­ ‘öz gür lük pro je si’ ge­liş­tir­mek­ye­ri­ne,­di­ni­ve­aşi­ret­sel­ya­nı­ağır­ba­san­ni­yet­ler­le­sa­va­şa­ka­tı­lım­gös­ter­me­le­ri­ve­um­duk­la­rı­ger­çek­leş­me­yin­ce­de hiç­de­çı­kar­la­rı­na­ol­ma­ya­cak­is­yan­la­ra­kör­ce­gi­riş­me­le­ri­dir.­Bun­da su­çu­da­ha­ye­ni­ve­dev­rim­ci­ni­yet­ler­le­ku­ru­lan­cum­hu­ri­ye­te­yük­le­mek­ne­ka­dar­yan­lış­sa,­tüm­is­yan­la­rı­ge­ri­ci­ve­an­lam­sız­ola­rak­de­ğer­len­dir­mek­de­o­den­li­yan­lış­tır.­Bu­gün­de­ger­çek­le­şen,­ay­nı­öz­de ge­li­şen,­em­per­ya­lizm­ve­iş­bir­lik­çi­le­ri­nin­Irak,­Mu­sul-Ker­kük­po­li­ti­ka­la­rı­nı­ha­ya­ta­ge­çir­mek­için­‘tav şa na kaç, ta zı ya tut’ tak­tik­le­riy­le­ top­lum­sal­ so­run­la­rı­ kul­la­nıp­ ken­di­ leh­le­ri­ne­ çı­kar­ sağ­la­mak­tır.

1923’te­ ku­ru­lan­ cum­hu­ri­ye­tin­ Fran sız Dev ri mi mo­de­lin­den­ esin­len­di­ği­ ve­ ide­o­lo­jik­ po­li­tik­ kav­ram­la­rı­nı­ bu­ra­dan­ al­dı­ğı­ iyi­ bi­lin­mek­te­dir.­He­len­le­rin­Ana­do­lu­se­fe­ri­ne­ise,­Yu­nan­kral­lık­re­ji­mi­ön­der­lik­et­mek­te­dir.­Ar­ka­sın­da­em­per­ya­liz­min­ege­men­güç­le­ri­var­dır.

Cum­hu­ri­yet­ Dev­ri­mi’nin­ ar­ka­sın­da­ ise,­ Sov yet Dev ri mi var­dır.

Dün­ya­da­ye­ni­yük­se­len­sö­mür­ge­ve­ya­rı­sö­mür­ge­ül­ke­ler­de­ki­ulu­sal kur­tu­luş­sa­vaş­la­rı­nın­en­cü­ret­li­ve­ilk­le­rin­den­bi­ri­ola­rak­an­lam­bul­mak­ta­dır.­ He­len­ amaç­la­rı­nın­ ‘me ga lo’ –bü­yük–­ ol­ma­sı,­ as­lın­da Ana­do­lu­ Rum­la­rı­ için­ de­ tam­ bir­ tra­jik­ so­nuç­ ver­miş­tir.­ M.Ö 1000’ler­de­olu­şan­bir­kül­tür,­3000­yıl­ara­dan­son­ra­fi­zi­ki­bir­tas­fi­yey­le­yüz­yü­ze­gel­miş­tir.­Bun­da­ta­rih­bo­yun­ca­sık­ça­gö­rül­dü­ğü­gi­-

32

bi,­ He­len­ ha­kim­ sı­nıf­ güç­le­ri­nin­ in­ce­ po­li­ti­ka­la­rı­nın­ so­rum­lu­lu­ğu be­lir­le­yi­ci­dir.­ Komp­lo,­ ma­ce­ra­ ve­ pa­ra­dok­sal­ ni­te­li­ği­ ek­sik­ yak­la­şım­lar­la­sa­yı­sız­gi­ri­şim­ler,­po­li­ti­ka­da­ve­sa­vaş­ta­sa­nat­ha­li­ne­ge­ti­ri­lip­uy­gu­lan­mış­tır.­Türk­ler­bun­dan­da­ha­us­ta­ca­ya­şa­nan­pra­tik­ten­ya­rar­la­nıp­ba­şa­rı­lı­so­nuç­lar­ala­bil­miş­ler­dir.­Son­ulu­sal­kur­tu­luş­sa­va­şıy­la­Ana­do­lu’nun­ezi­ci­bir­bi­çim­de­fi­zi­ki­ola­rak­da­Türk­leş­me­si­ni ve­müs­lü­man­laş­ma­sı­nı­sağ­la­mış­lar­dır.­Ana­do­lu’da­ki­He­len­ol­gu­su bir­an­lam­da­öm­rü­nü­ta­mam­la­mış­tır.­Di­ğer­bir­an­lam­da­da,­Ba­tı’nın ide­o­lo­jik­si­lah­la­rı­nı­kul­la­na­rak,­Do­ğu’nun­Ba­tı’ya­kar­şı­bin­ler­ce­yıl üze­rin­de­çe­ki­şi­len­bir­par­ça­sın­da­üs­tün­lük­sağ­lan­mış­tır.­Hem­Fa­tih Sul­tan­Meh­met­hem­de­Mus­ta­fa­Ke­mal­için­ak­ta­rı­lan­“Hek tor’un Ak hi los’tan in ti ka mı alın dı” öz­de­yiş­le­ri,­böy­le­si­ne­bir­ta­ri­hi­geç­mi­şi­ha­tır­lat­mak­ta­dır.­M.Ö­2000’ler­de­Tro­ya­üze­rin­de­baş­la­yan­bü­yük çe­kiş­me,­ yi­ne­ 4000­ yıl­ ka­dar­ son­ra­ Ça­nak­ka­le­ ön­le­rin­de­ Do­ğu­lu halk­la­rın­kül­tü­rel­de­ğer­le­rin­ce­ba­şa­rı­lı­tem­si­li­ni­bul­muş­tur.­Ana­do­lu­ulu­sal­kur­tu­luş­ve­ege­men­lik­sa­va­şı­na­bu­kap­sam­da­ba­kın­ca,­Do­ğu-Ba­tı­kül­tür­le­ri­nin­iliş­ki­le­ri­ni­ve­çe­liş­ki­le­ri­ni­tüm­tra­jik­öğe­le­riy­le­gör­mek­müm­kün­dür.­Ho­me­ros’un­İl­ya­da­sı’yla­Na zım Hik met’in Ulu sal Kur tu luş Des tan la rı da­bu­ger­çe­ği­şi­ir­sel­sa­na­tın­di­liy­le­çar­pı­cı­ola­rak­ver­mek­te­dir.­Do­ğu-Ba­tı­çe­kiş­me­si­nin­bu­son­ham­le­sin­de­bu­gün­iki­cum­hu­ri­yet­var­lı­ğı­nı­sür­dür­mek­te­dir:­Tür­ki­ye­Cum­hu­ri­ye­ti­ve­He­len­Cum­hu­ri­ye­ti.­Her­iki­si­de­NA­TO­üye­si­ol­ma­la­rı­na rağ­men,­ bir­bir­le­ri­ne­ kuş­ku­lu­ yak­la­şım­la­rı­ bit­me­miş­tir.­AB­ üye­li­ği bi­le­bu­nu­so­na­er­di­re­mez.­He­le­nizm’in­‘Me­ga­lo­İde­a’sıy­la­Türk­le­rin­ im­pa­ra­tor­luk­ ha­yal­le­ri­ ha­tır­lan­dık­ça,­ kuş­ku­lu­ yak­la­şım­ sık­ça can­lan­mak­du­ru­mun­da­dır.­Fa­kat­es­ki­tarz­kav­ga­ve­sa­vaş­lar­la­so­nuç alın­ma­sı­na­ gü­nü­müz­ bi­lim­ ve­ tek­ni­ğiy­le­ si­ya­set­ ku­rum­la­rı­ fır­sat ver­me­ye­cek­bir­aşa­ma­da­dır.­Ne­ka­dar­kan­dö­kül­se­de,­İs­ra­il-Arap çe­kiş­me­sin­de­ gö­rül­dü­ğü­ gi­bi­ so­nuç­ ger­çek­çi­ bir­ ba­rış­ta­ ka­rar­ kıl­mak­tır.­Kan­lı­uy­gar­lık­yön­tem­le­riy­le­so­nuç­al­ma,­21.­yüz­yıl­zih­ni­yet,­tek­nik­ve­si­ya­set­ol­gu­sun­ca­çok­zor­kı­lın­mış­tır.­Tüm­ta­rih­sel­so­run­la­rı­ ‘de mok ra tik si ya set’ yön­tem­le­riy­le­ ya­vaş­ da­ ol­sa­ çö­zü­me ka­vuş­tur­mak­da­ha­ger­çek­çi­ve­in­sa­ni­dir.­Bu­ger­çek­lik­He­len-Türk iliş­ki­si­ve­çe­liş­ki­le­ri­için­de­ge­çer­li­dir.

33

Ga­rip­bir­ge­liş­me­dir­ki,­ba­na­kar­şı­dü­zen­le­nen­Ati­na­iha­net­ve komp­lo­su,­He­len-Türk­iliş­ki­le­rin­de­ye­ni­ve­ta­ri­hi­bir­ba­rış­dost­luk fır­sa­tı­na­çev­ril­mek­is­ten­miş­tir.­Ko ca e li dep­re­mi­nin­de­ğil,­ba­na­da­ya­tı­lan­dep­re­min­2000’ler­de­ki­He­len-Türk­iliş­ki­le­ri­ne­ye­ni­bir­dü­zen­ver­di­ği­tar­tış­ma­sız­dır.­Bu­nun­da­ABD’nin­yön­len­di­ri­ci­li­ği­al­tın­da­ yü­rü­tül­dü­ğü­ iyi­ bi­lin­mek­te­dir.­ NA­TO­ po­li­ti­ka­sı­ da­ bun­da ara­cı­lık­et­miş­tir.­Bu­ge­liş­me­den­ra­hat­sız­ol­ma­mak­la­bir­lik­te,­ba­na da­ya­tı­lan­komp­lo­so­nu­cu­bir­dost­luk­ve­ba­rış­gi­ri­şi­mi­nin­ne­ka­dar dü­rüst­ve­ba­şa­rı­lı­ola­ca­ğı­ko­nu­sun­da­kuş­ku­lu­ol­du­ğu­mu­da­be­lirt­mek­ du­ru­mun­da­yım.­ Bü­tün­ gös­ter­ge­ler,­ bu­ dö­nem­ He­len-Türk iliş­ki­le­ri­nin­ tak­tik­ dü­ze­yi­ aş­ma­ya­ca­ğı­nı­ gös­ter­mek­te­dir.­ Kıb­rıs’ta olup­bi­ten­le­re­bak­tı­ğı­mız­da,­bu­so­nu­cu­çı­kar­mak­hiç­de­zor­de­ğil­dir.­Te­mel­fel­se­fi­an­la­yı­şı­ma­gö­re,­cum­hu­ri­yet­re­ji­mi­al­tın­da­da­ol­sa,­des­po­tik­ve­oli­gar­şik­üst­ta­ba­ka­ik­ti­dar­la­rı­halk­lar­açı­sın­dan­ka­lı­cı­ba­rış­ve­dost­luk­lar­sağ­la­ma­ye­te­ne­ğin­de­ola­maz­lar.­Bu­ik­ti­dar­la­rın­ yap­tık­la­rı,­ fır­sat­ düş­tü­ğün­de­ bo­zu­la­cak­ ge­çi­ci­ ve­ al­da­tı­cı ateş­kes­ it­ti­fak­la­rı­ ve­ sah­te­ ba­rış­ gi­ri­şim­le­ri­dir.­ Ba­rı­şın­ ve­ dost­lu­ğun­ka­lı­cı­ze­mi­ni,­kap­sam­lı­de­mok­ra­si­re­jim­le­ri­nin­var­lı­ğı­dır.­‘Ne ka dar de mok ra si, o ka dar ba rış’ for­mü­lü­ger­çek­çi­dir.­Her­alan­da ge­çer­li­ olan­ bu­ for­mül,­Türk-He­len­ iliş­ki­ ve­ çe­liş­ki­ ala­nı­ için­ de faz­la­sıy­la­ge­çer­li­dir.

So­nuç­ola­rak,­ta­rih­te­kar­ma­şık­ve­tra­jik­bir­ya­pı­ya­sa­hip­He­lenKürt-Türk­ iliş­ki­le­rin­de­ki­ di­ya­lek­ti­ği­ göz­ ar­dı­ et­me­mek­ bü­yük önem­ ta­şır.­ Do­ğu-Ba­tı­ çe­kiş­me­si­nin­ kar­şı­lık­lı­ cep­he­ kül­tür­le­ri­ni tem­sil­eden­bu­halk­lar,­yo­ğun­iliş­ki­ve­çe­liş­ki­le­ri­ni­gü­nü­mü­ze­ka­dar­ ta­şı­mış­lar­dır.­ Bin­ler­ce­ yıl­lık­ Do­ğu­ mi­ra­sı­na­ da­ya­nan­ He­len kül­tür­ olu­şu­mu,­ in­san­lı­ğın­ zih­ni­yet­ ya­pı­sı­na­ fel­se­fe­yi­ yer­leş­ti­re­rek­bü­yük­bir­kat­kı­nın­sa­hi­bi­dir.­Do­ğu-Ba­tı­sen­te­zi­ni­en­kap­sam­lı­ger­çek­leş­ti­ren­kül­tü­rü­dür.­En­son­hı­ris­ti­yan­lık­di­ni­dü­şün­ce­bi­çi­mi­ni­Av­ru­pa’ya­ta­şı­ra­rak,­Av­ru­pa­uy­gar­lı­ğı­nın­do­ğu­şu­na­be­şik­lik­ et­miş­ler­dir.­ Türk­ler­ ise,­ fe­o­dal­ İs­lam­ Dev­ri­mi’nden­ güç­ alıp ve­re­rek,­ bu­nun­la­Ana­do­lu’dan­ Or­ta­Av­ru­pa’ya­ ka­dar­ fe­o­dal­ uy­gar­lı­ğın­ son­ ve­ en­ güç­lü­ tem­si­li­ni­ yap­mış­lar­dır.­ He­len­ uy­gar­lı­ğı na­sıl­kö­le­ci­sis­te­min­en­son­bü­yük­ya­ra­tı­cı­gü­cü­ise,­Türk-İs­lam

34

uy­gar­lı­ğı­da­fe­o­dal­sis­te­min­en­son­ya­ra­tı­cı­gü­cü­dür.­Bu­iki­gü­cün yak­la­şık­bin­yıl­sü­ren­bo­ğuş­ma­sı,­en­son­He­len­ve­Tür­ki­ye­Cum­hu­ri­ye­ti’yle­ so­nuç­lan­mış­tır.­ He­len­ kül­tü­rü­nün­ şa­fak­ vak­tin­de Kürt-Med­le­rin­ro­lü­na­sıl­önem­liy­se,­Tür­ki­ye­kül­tü­rü­ve­cum­hu­ri­ye­tin­ku­ru­lu­şun­da­da­o­den­li­vaz­ge­çil­mez­bir­öne­me­sa­hip­tir.­Gü­nü­müz­de­her­iki­cum­hu­ri­yet,­Ege­ve­Kıb­rıs­ko­nu­la­rın­da­ba­rış­ve dost­luk­ara­mak­ta­dır.­Ar­tık­yı­kı­cı­lık­dö­ne­mi­ni­aşıp­ye­ni­bir­ya­ra­tı­cı­lık­dö­ne­mi­ne­ge­çiş,­ger­çek­le­şe­cek­bu­ba­rış­ve­dost­lu­ğa­bağ­lı­dır.

Bu­ise,­ta­rih­sel­di­ya­lek­ti­ğin­gös­ter­di­ği­gi­bi,­Kürt­le­rin­öz­gür­lü­ğün­den­geç­mek­te­dir.­Ba­na­yö­ne­lik­komp­lo­nun­çö­zül­me­si­ise­bu­öz­gür­lü­ğün­ka­de­ri­ni­be­lir­le­ye­cek­tir.

35

III.­BÖ­LÜM

Komp­lo­or­ta­mı­nın­oluş­ma­sın­da­ ba­zı­fel­se­fi­ve­si­ya­si­yak­la­şım­lar

Ö zel­de­Ati­na’da,­ge­nel­de­Av­ru­pa’da­şah­sı­ma­yö­ne­lik­ola­rak­ger­çek­leş­ti­ri­len­komp­lo­va­ri­yak­la­şım­la­rın,­sı­ra­dan­bir­ki­şi­ye­kar­şı­te­sa­dü­fen­ ve­ya­ Sav­cı’nın­ çok­ us­ta­ca­ ve­ en­ in­ce­ ay­rın­tı­la­rı­na­ ka­dar söz­de­an­lat­mak­is­te­di­ği­gi­bi­ol­ma­dı­ğı­ke­sin­dir.­Çok­açık­ol­ma­sı­na rağ­men,­yi­ne­de­bu­yak­la­şım­la­rı­doğ­ru­ele­alıp­yo­rum­la­mak,­ta­ri­hi ol­du­ğu­ ka­dar­ çar­pı­cı­ ge­liş­me­le­ri­ de­ do­ğu­ra­cak­ an­la­ma­ sa­hip­tir.

Bun­lar­şah­sım­la­sı­nır­lı­ol­say­dı,­bu­kap­sam­da­bir­sa­vun­ma­yı­ge­rek­li­gör­mez­dim.­Ki­şi­li­ğim­de­bir­halk­ve­dost­la­rı­‘vur dum duy maz lı ğa’ ge­ti­ri­le­rek­mu­az­zam­bir­eme­ğin­ürü­nü­olan­öz­gür­lük­ça­ba­la­rı, çı­kar­lar­ uğ­ru­na­ en­ al­çak­ça­ bi­çim­de­ peş­keş­ çe­kil­mek­ is­ten­miş­tir. Şüp­he­siz­komp­lo­ve­iha­net­te­su­çu­sa­de­ce­Ati­na­oli­gar­şi­si­ne­yük­le­mek­doğ­ru­de­ğil­dir.­Çok­ta­ra­fı­var­dır.­Hep­si­ni­sı­nır­lı­da­ol­sa­öz­lü­ce­ ifa­de­ et­mek­ bü­yük­ öne­me­ sa­hip­tir.­ ABD’nin­ he­sap­la­rın­dan AB’nin­he­sap­la­rı­na,­ba­zı­Arap­ül­ke­le­ri­nin­tu­tu­mun­dan­İs­ra­il’in­ve Rus­ya’nın­çı­kar­la­rı­na­ka­dar­çok­sa­yı­da­dev­let­dü­ze­yin­de­si­ya­si­gü­cün­rol­oy­na­dı­ğı­nı­be­lirt­mek­ge­re­kir.­Ne­den­so­ru­su­na­ve­ri­le­cek­ya­nıt,­şüp­he­siz­Kürt­ol­gu­sun­da­ki­za­yıf­lık­lar­ve­so­ru­nun­ucuz­he­sap­la­ra­kur­ban­edi­le­bi­le­cek­özel­lik­le­re­sa­hip­ol­ma­sı­dır.­Ta­rih­bo­yun­ca ha­kim­iş­bir­lik­çi­ta­ba­ka­lar­da­da­hil,­üze­rin­de­hü­küm­sü­ren­güç­ler, faz­la­be­del­öde­me­den­di­le­dik­le­ri­gi­bi­bu­ala­nı­halk­ve­ül­ke­ola­rak kul­la­na­bil­miş­ler­dir.­He­sap­so­ra­bi­le­cek­bir­ay­dın­si­ya­si­gü­ce­ye­te­rin­ce­ sa­hip­ olu­na­ma­mış­tır.­ Bir­ şey­ler­ yap­ma­ya­ kal­kan­lar,­ eğer 36

onur­la­rı­nı­ko­ru­ya­rak­so­nuç­al­mak­is­te­miş­ler­se­baş­la­rı­na­fe­la­ket­ler yı­ğıl­mış,­he­sa­bı­nı­son­ra­dan­so­ra­nı­da­pek­ol­ma­mış­tır.­Ya­kış­tı­rı­lan, ‘ala ve re-da la ve re, Kürt Meh met nö be te’ de­yi­şi­ade­ta­bir­ku­ral­ol­muş­tur.­Çok­acı­da­ol­sa­söy­le­mek­du­ru­mun­da­yım­ki,­ker­ha­ne­iş­let­me­sin­de,­pat­ron,­bek­çi­ve­kul­la­nı­lan­kul­lar­iliş­ki­sin­de­bir­ti­ca­ret­ve ya­şam­man­tı­ğı­var­dır.­Az­çok­her­kes­ne­yap­tı­ğı­nı­bi­lir.­Ka­der­fel­se­fe­si­ne­de­rin­den­bo­yun­eğe­rek,­ge­re­ken­ney­se­dü­ze­ni­öy­le­sür­dü­rüp­ gi­der­ler.­ Kür­dis­tan­ ve­ için­de­ki­ Kürt­ top­lum­sal­ ol­gu­su­ o­ ha­le ge­ti­ril­miş­tir­ki,­kırk­ha­ra­mi­le­rin­soy­gun­dü­ze­nin­den­bi­le­da­ha­ge­ri in­san­lık­dı­şı­uy­gu­la­ma­la­ra­sah­ne­ol­muş­tur.­Ne­doğ­ru­dü­rüst­he­sap ala­nı­ne­de­so­ra­nı­var­dır.­En­baş­ta­ken­di­ne­kar­şı­kat­mer­li­iha­ne­ti­ve ya­ban­cı­laş­ma­yı­ya­şa­yan­söz­de­Kürt­bi­re­yi,­üst­te­ki­iş­bir­lik­çi­sin­den en­dip­te­ki­ne­ka­dar­ken­di­öz­var­lı­ğı­na­kar­şı­ya­ka­ra­ca­hil,­ya­uka­lala­fa­zan,­ya­da­çok­bi­linç­li­ha­in­du­ru­mun­da­dır.­Bir­ta­vuk­ve­kö­pek için­adam­vu­rur,­ama­ta­ri­hin­ar­tık­ka­nıt­lan­mış­ilk­bü­yük­in­san­lık dev­ri­mi­olan­‘ne o li tik dev ri mi’ ger­çek­leş­ti­ren­kül­tü­rün­top­lum­sal do­ku­su­nun­ayak­ta­ka­lan­en­es­ki­hal­kı­ol­du­ğu­hal­de,­en­azın­dan­15.

000­ yıl­lık­ bi­çim­le­nen­ kül­tü­rel­ var­lı­ğa­ sa­hip­ çık­ma­ya,­ bu­nun­ için bir­dam­la­ter­dök­me­ye­ya­naş­maz.­Ucu­be­lik,­iro­ni­bu­ra­da­dır.­Tüm la­net­li­lik,­zor­ba­lık,­ya­lan­ve­ge­ri­lik­bu­ger­çek­lik­te­giz­li­dir.­Be­nim çı­kı­şı­mın­en­ge­nel­an­la­mıy­la­bir­öz­gür­lük­ha­re­ke­ti­ol­ma­im­kan­la­rı­nı­or­ta­ya­çı­kar­ma­sı,­bu­tab­lo­yu­baş­tan­aşa­ğı­ya­sars­tı.­İş­bir­lik­çi­sin­den­tüm­stra­te­jik­çı­kar­sa­hi­bi­dev­let­le­re­ka­dar­bir­ara­ya­ge­le­rek ted­bir­ge­liş­tir­me­ye­ça­lış­tı­lar.­1990’lar­son­ra­sı­bu­nun­yo­ğun­ça­ba­sı­na­ta­nık­tır.­Özel­lik­le­ABD,­AB,­Rus­ya­ve­Or­ta­do­ğu­ül­ke­le­ri­çok­il­gi­len­di­ler.­Be­nim­ba­sit­bir­kuk­la­ola­rak­kul­la­nıl­ma­ya­cak­du­rum­da ol­mam,­her­oda­ğı­ken­di­çı­kar­la­rı­na­gö­re­bir­PKK­ve­Kürt­po­li­ti­ka­sı­ge­liş­tir­me­ye­it­ti.­Bu­po­li­ti­ka­la­rın­da­önün­de­en­bü­yük­en­gel­ol­du­ğum­an­la­şı­lın­ca,­be­ni­dış­la­ma­ya­ve­gi­de­rek­tas­fi­ye­et­me­ye­ni­yet­len­di­ler.­As­ga­ri­te­mel­in­san­hak­la­rı­ve­de­mok­ra­tik­yak­la­şım­lar­esir­gen­di.­Ken­di­Kürt­iş­bir­lik­çi­le­ri­ne­alan­aç­mak­için­açık­ve­ya­giz­li iş­bir­li­ği­ne­ yö­nel­di­ler.­ Özel­lik­le­ Irak­lı­ Kürt­ iş­bir­lik­çi­ler­le­ Türk, ABD­ve­İn­gi­liz­yet­ki­li­le­ri­An­ka­ra-Lon­dra-Was­hing­ton­hat­tın­da­işi res­mi­bir­ant­laş­ma­ya­ka­dar­var­dır­dı­lar.­Bu­nun­ba­şa­rı­sı­için­AB­nöt­37

ra­li­ze­edi­lir­ken,­Ati­na­oli­gar­şi­si­ma­şa­ola­rak­kul­la­nıl­ma­ya­ça­lı­şıl­dı.

Komp­lo­nun­da­yan­dı­ğı­ze­min,­ge­li­şim­fel­se­fe­si­ve­si­ya­se­ti­böy­le­si bir­öze­sa­hip­tir.­Eğer­ken­di­me­ve­şah­sım­da­Kürt­hal­kı­na­ve­dost­la­rı­ma­kar­şı­oy­na­nan­komp­lo­ve­iha­ne­ti­bü­yük­bir­onur­sa­va­şı­na­dö­nüş­tü­re­mez­sek,­la­net­li­ta­rih­bir­kez­da­ha­hük­mü­nü­ic­ra­et­miş­ola­cak­tır.­ Hal­bu­ki­ yal­nız­ bu­ ola­ya­ iliş­kin­ yüz­le­ri­ aş­kın­ can­ yol­daş, genç­kız­ve­er­kek­ken­di­le­ri­ni­ca­yır­ca­yır­yak­tı­lar,­kur­şun­la­ra­he­def ol­du­lar,­tu­tuk­lan­dı­lar.­Sırf­on­la­rın­anı­sı­na,­ola­ya­kap­sam­lı­yak­laş­mak­ge­re­ği­tar­tış­ma­sız­dır.­Da­ha­da­öte­si,­la­net­li­ta­ri­hin­te­ker­rü­rü­nü­ön­le­mek­öz­gür­lük­dev­ri­mi­nin­baş­ta­ge­len­gö­re­vi­dir.­Ta­rih­sel­kı­rıl­ma­yı­la­net­li­kö­le­lik­ten­öz­gür­lük­yö­nü­ne­doğ­ru­çe­vir­mek,­bu­gö­re­vin­ba­şa­rı­sı­ola­cak­tır. a- Bir­he­yu­la­gi­bi­ta­ço­cuk­luk­tan­be­ri­pe­şi­mi­bı­rak­ma­yan­kuş­ku­lu­ya­şam­fel­se­fem­den­hiç­emin­ol­ma­dım.­En­öz­gür­sa­nı­lan­ko­şul­lar­da­bi­le,­ba­zen­sert­bir­ka­ya­nın­de­li­ğin­den­ge­çiş­ya­pa­ma­ma­nın,­ter­için­de­ka­bus­lu­bir­uy­ku­dan­uyan­ma­nın,­uçar­ken­bi­le­ne­fes­siz­ve­ha­re­ket­siz­kal­ma­nın­çok­ça­gö­rü­len­rü­ya­la­rı­bu­kuş­ku­lu­ya­şa­mın­uy­ku­la­ra­sız­mış­ha­li­dir.­Ya­nım­da­ki­anam­baş­ta­ol­mak­üze­re,­ tüm­ in­san­lık­ hiç­ de­ ba­na­ öz­gür­lü­ğü­mü­ ta­nı­ya­cak,­ ona­ say­gı­lı ola­cak­ gi­bi­ gel­mi­yor­lar­dı.­ Ki­tap­lar­da­ ara­nan­ doğ­ru,­ git­tik­çe­ dip­siz­le­şen­bir­ku­yu­ya­da­lış­gi­bi­ge­li­yor­du.­Her­ana­ba­ba­ço­cuk­do­ğuş­la­rı­nı­bir­rah­met­gi­bi­kut­lar­ken,­ba­na­bü­yük­bir­gü­nah­gi­bi­ge­li­yor­du.­ Or­ta­do­ğu­ top­lu­mun­da­ki­ bi­rey­ için­ mut­lu­luk,­ ger­çek­leş­me­ye­cek­bir­şey­gi­bi­dir.­En­mut­lu­olun­ma­sı­ge­re­ken­ge­lin­lik­gü­vey­lik­an­la­rı­bi­le,­ba­na­bü­yük­ve­iğ­renç­gü­nah­la­rın­baş­lan­gı­cı­gi­bi­ge­lir­di.­Bir­yer­ler­de­bü­yük­ek­sik­lik­ve­yan­lış­lık­var­dı.­Ama­ne­re­de?­ Bel­ki­ de­ ken­di­mi­ ha­tır­la­dı­ğım­dan­ be­ri,­ çok­ is­ten­se­ de­ hiç kim­se­nin­do­ku­na­ma­ya­cak­yar­dı­mın­dan­ötü­rü­bu­ara­yı­şı­tek­ba­şı­ma­ yap­mak­ zo­run­da­ ol­du­ğu­mu­ bü­yük­ kay­gı,­ kor­ku­ ve­ en­di­şe­ler bi­çi­min­de­fark­edi­yor­dum.­Ucuz­ve­yan­lış­ya­şa­ma­ya­cak­tım.­Doğ­ru­ ol­ma­dan­ ya­şan­ma­ya­ca­ğı­na­ gö­re,­ doğ­ru­nun­ ken­di­si­ na­sıl­ bu­lu­na­cak­tı?­ Şim­di­ ge­li­nen­ aşa­ma­da­ bu­ so­ru­la­ra­ ce­vap­ ve­re­bi­le­cek güç­te­yim.­ Komp­lo­nun­ ken­di­si­ ve­ da­yan­dı­ğı­ ger­çek­ler,­ ce­va­bın

38

net­leş­me­sin­de­hay­li­et­ki­li­ol­du­lar.­Bu­ce­va­bın­te­me­lin­de­için­de­do­ğup­şe­kil­le­ni­len­top­lu­mun­ilk­el­den­doğ­ru­dan­ta­nım­lan­ma­sı­var­dı.

Ne­var­ki,­Kürt­top­lu­mu­bel­ki­de­eşi­ne­en­der­rast­la­nı­lan,­var­lı­ğı­nı ko­ru­ya­ma­yan,­da­ğı­lış­sü­re­cin­de­ki­öz­nel­lik­ten­yok­sun,­pa­ram­par­ça ob­je­ler­den­ ve­ mad­di­ par­ça­lar­dan­ öte­ye­ bir­ gö­rün­tü­ ver­mi­yor­du.

Ade­ta­dil­siz,­sa­ğır­ve­kö­le­leş­ti­ril­miş­ka­lın­tı­bir­var­lık­gö­rü­nü­mü­nü yan­sı­tı­yor­du.­Biz­zat­bu­gö­rün­tü­ye­ba­ka­rak­ger­çe­ği­bu­la­ma­ya­ca­ğı­mı,­ he­le­ he­le­ di­ğer­ ör­nek­ler­ gi­bi­ bu­ du­yar­sız­ par­ça­lar­dan­ bir­ öz­gür­lük­gü­cü­oluş­tu­ra­ma­ya­ca­ğı­mı­en­di­şey­le­hep­ken­di­me­iti­raf­et­mi­yor­ de­ğil­dim.­ Ger­çek­li­ği,­ ara­yış­ yü­rü­yü­şü­nü,­ tüm­ in­san­lık­ ve ar­dın­da­ki­ ev­ren­ üze­ri­ne­ yap­ma­ ge­re­ği­ er­ken­den­ or­ta­ya­ çı­kan­ bir an­la­yış­tı.­ Bel­ki­ de­ ço­cuk­lu­ğum­da­ki­ eği­li­mim­ de­ buy­du.­Ai­le­ ve köy­ya­sa­la­rı­na­hiç­uy­ma­dım.­O­ko­şul­lar­da­bi­le­doğ­ru­la­rı­ken­di­ço­cuk­luk­eği­li­mim­de­bu­la­cak­tım.­Çev­rey­le­zıt­laş­ma­mak,­yan­lış­an­la­ma­la­rı­nı­ön­le­mek­için­ör­nek­ka­bi­lin­den­33­Ku­ran­su­re­si­ni­ez­ber­le­dim;­na­maz­kıl­dım,­kıl­dır­dım.­Si­ya­sal­Bil­gi­ler­Fa­kül­te­si­son­sı­nı­fı­na­ka­dar­ilk­sı­ra­lar­da­yer­alan­bir­öğ­ren­ci­lik­ya­şa­mım­ol­du.

Bun­lar­gö­rün­tü­yü­kur­tar­ma­ya­ye­ti­yor­du.­Fa­kat­be­nim­için­tü­mü­nün­an­la­mı,­sa­de­ce­ger­çe­ğin­ara­yı­şı­için­ge­rek­li­ko­şul­lar­dan­ba­zı­la­rı­nı­ oluş­tur­mak­tı.­ 1970’ler­de­ baş­la­yan­ dev­rim­ci­lik­ için­de­ gö­rün­tü de­ge­rek­li­her­şey­ya­pıl­dı.­Ör­güt­ku­rul­du,­hat­ta­dip­lo­ma­si­bi­le­ya­pıl­ma­ya­ça­lı­şıl­dı.­Bi­çim­de­Kürt­ulu­sal­kur­tu­lu­şu­dün­ya­ör­nek­le­ri­ne ben­ze­til­me­ye­ça­lı­şıl­dı­ve­çok­da­me­sa­fe­alın­dı.­Ama­ger­çek­ten­iti­raf­et­me­li­yim­ki;­bü­tün­bun­lar­be­ni­tat­min­et­me­di­ği­gi­bi,­ade­ta­içi­mi­ke­mi­ri­yor­du.­Yan­lış­lık­de­vam­edi­yor,­ek­sik­li­ği­mi­gi­de­re­mi­yor­dum.­Da­ha­da­il­ginç­ola­nı­şu­dur:­An­nem­de­ço­cuk­ken­sü­rek­li­be­ni ahı­ra­ka­dar­gö­tü­rüp­boğ­dur­ma­sah­ne­le­ri­dü­zen­li­yor­du.­Gü­ya­ken­di­ne­gö­re­ter­bi­ye­edip­akıl­ve­re­cek­ti.­Ta­bii­ki­ben­den­umut­la­rı­ol­du­ğu­için­bu­nu­ya­pı­yor­du.­Tüm­ya­şa­mı­mın­sey­ri­gi­de­rek­bu­min­val üze­ri­yü­rü­dü.­Dev­le­tin­fi­i­len­ve­res­men­da­yat­tı­ğı­idam,­bu­sü­re­cin son­sem­bo­lik­ifa­de­si­ol­du.­Bun­la­rı­an­lat­mam­ger­çe­ğin­ya­rı­sı­dır.­Di­ğer­ya­rı­sı,­her­za­man­ba­zı­bağ­lı­la­rım­ve­övü­cü­le­rim­de­ol­du.­Ben­den­bin­de­fa­da­ha­faz­la­bağ­lı­ve­de­ğer­li­bin­ler­ce­in­sa­nı­na­sıl­in­kar ede­bi­li­rim?­Kö­yün­kı­zın­dan­ka­dı­nı­na,­en­güç­lü­öğ­ret­men­le­re­ve­ha­39

ya­tın­en­ce­sur­in­san­la­rı­na­ka­dar,­bin­ler­ce­bü­yük­bağ­lı­lık­sa­hip­le­ri var­dır.­ İsa çar­mı­ha­ ge­ril­di­ğin­de­ et­ra­fın­da­ki­ler­ sa­de­ce­ ağ­la­ya­bil­di.

Mu ham met öl­dü­ğün­de­ ce­se­di­ üze­rin­de­ üç­ gün­ ik­ti­dar­ tar­tış­ma­sı ya­pıl­dı.­Le nin öl­dü­ğün­de­kim­se­ken­di­ni­öl­dür­me­di.­Ama­tu­tuk­lan­mam­ve­son­ra­tes­lim­edil­mem­üze­ri­ne,­Kürt­hal­kı­nın­ev­lat­la­rı,­oğul ve­kız­la­rı­nın­yüz­ler­ce­si­ken­di­ni­ca­yır­ca­yır­ya­kar­ken,­aca­ba­ne­de­mek­is­ti­yor­lar­dı?­Ken­di­ni­bom­ba­ya­pıp­pat­la­tan­lar­ne­ye­öf­ke­liy­di­ler?­Han­gi­ger­çek­ler­on­la­ra­bu­nu­yap­tı­rı­yor­du?­Önü­nü­biz­zat­al­ma­say­dım­ bin­ler­ce­si­ da­ha­ ha­zır­dı.­ Bun­lar­ Öz­gür­lük­ ha­re­ke­ti­nin­ bir yön­te­mi­ ola­rak­ de­ğil,­ be­nim­ et­ra­fım­da­ ge­li­şen­ olay­lar­dı.­ Hep­si­ni çöz­mek­ol­maz­sa­ol­maz­ka­bi­lin­den­bir­gö­rev­di.­Bu­na­kar­şıt­la­rı­mın acı­ve­öf­ke­le­ri­ni­de­ek­le­me­yi­unut­mu­yo­rum.­Kürt­ol­gu­su,­so­run­sal­lı­ğı­içi­ne­dal­dık­ça,­tam­bir­in­san­lık­tra­je­di­si­ne­dö­nü­şü­yor­du.­Kork­tu­ğum­ba­şı­ma­ge­li­yor­du.­Li­se­dey­ken­yaz­dı­ğım­bir­ede­bi­yat­kom­po­zis­yo­nun­da­baş­lık,­“Sen be nim hiç doğ ma yan ço cu ğum sun” bi­çi­min­dey­di.­Çok­say­dı­ğım­ho­cam­hep­on­nu­ma­ra­ver­me­yi­ve­ola­ğa­nüs­tü­öv­me­yi­bu­sı­ra­da­ya­pı­yor­du.­Ati­na­ve­Av­ru­pa’nın­be­ni­is­te­mez­li­ği­nin­al­tın­da­bir­zih­ni­yet­sa­va­şı­nın­ol­du­ğu­nu­gi­de­rek­da­ha çok­fark­edi­yor­dum.­Ben­ne­ve­ri­li­fe­o­dal­ya­şa­mı­ne­de­Av­ru­pa­ya­şa­mı­nı­ka­bul­edi­yor­dum.­Bun­lar­şah­sım­da­do­ğuş­ya­pa­ma­ya­cak­sis­tem­ler­di.­On­lar­be­ni­ni­ye­ka­bul­et­sin­ler­di?­Pe­şin­de­ol­du­ğum­ya­şa­mı­ ise­ bu­la­mı­yor­dum.­ Mil­yon­la­ra­ mal­ ol­muş­ Mos­ko­va­ mer­kez­li Ka­be’ye­uğ­ra­dı­ğım­da,­di­ni­ni­in­kar­et­me­nin­bü­tün­ge­rek­le­ri­ni­hoy­rat­ça­ye­ri­ne­ge­ti­ri­yor­lar­dı.­As­ya,­Af­ri­ka­ve­Av­ru­pa’da­ba­na­yer­yok­tu.­Ame­ri­ka­‘ya ka lar sam tes lim ede rim’ der­ken,­ta­rih­te­her­za­man res­mi­top­lu­mun­ege­men­güç­le­ri­nin­ya­lın,­so­ğuk,­vic­dan­sız­ve­tam çı­ka­rı­na­ gö­re­ man­tı­ğı­nı­ te­red­düt­süz­ yü­rü­tü­yor­du.­ Kürt­ler­ için­ öz­gür­lük­ara­yı­şım­tam­da­dün­ya­ça­pın­da­bir­ma­ce­ra­ya­dö­nüş­müş­tü.

Fa­kat­ne­acı­dır­ki,­ken­di­mi­bi­le­he­nüz­tam­ta­nı­ya­ma­mış­tım.­Kürt­le­re­na­sıl­öz­gür­lük­su­na­bi­le­cek­tim?­Bı­ra­kın­öz­gür­lük­ver­me­yi,­her kar­şı­ma­ di­ki­len­ ör­güt­ için­de­ki­ ve­ kar­şı­sın­da­ki­ gö­zü­ açık­ güç­ler, ade­ta­“5000 yıl lık ge ne lev dü ze ni mi zi boz dur ma yız” der­ce­si­ne­ken­di­le­ri­ni­ da­yat­tık­ça­ da­ya­tı­yor­lar­dı.­ Bu­ ka­dar­ düş­müş­ ve­ mal­laş­mış bir­top­lum­ile­kar­şı­kar­şı­yay­dım.­Fa­kat­çık­ma­yan­can­dan­umut­ke­-

40

sil­mez­mi­sa­li­ara­yı­şı­sür­dü­re­cek­tim.­Komp­lo­sü­re­ci­nin­en­hız­lı­ve yo­ğun­ dö­ne­mi­nin­ ders­le­ri­ şüp­he­siz­ ya­kı­cı­ ve­ öğ­re­ti­ci­ ola­cak­tır.

Ben­zer­le­ri­ne­an­cak­Bu da ve­Zer düşt ör­nek­le­rin­de­rast­la­na­bi­le­cek ko­şul­lar­dan­bah­se­der­ken,­bel­ki­de­mü­te­va­zı­ka­lı­yo­rum.­Bu­ko­şul­lar­öğ­re­tir;­hem­de­ya­lın­ve­çar­pı­cı­bir­bi­çim­de.

So­nuç­ ola­rak,­ top­lum­ kav­ra­mı­nı­ ken­din­ce­ doğ­ru­ ta­nım­la­dı­ğım ka­nı­sın­da­yım.­Ki­lit­me­se­le,­top­lum­kav­ra­mı­nın­ken­di­si­ni­tüm­bo­yut­la­rıy­la­doğ­ru­ta­nım­la­mak­tır.­Bu­ko­nu­da­da­he­men­be­lirt­me­li­yim ki,­Sü­mer­ra­hi­bi­ori­ji­nal­mi­to­lo­ji­yi­ya­ra­tır­ken,­bel­ki­de­şim­di­ki­ha­kim­bi­li­min­Av­ru­pa­sos­yo­log­la­rın­dan­da­ha­faz­la­in­sa­ni­ger­çek­le­re ya­kın­dı.­Av­ru­pa­ bi­rey­ci­li­ği,­ top­lu­mun­ ve­ eko­lo­ji­si­nin­ kat­li­am­cı­sı ko­nu­mu­na­düş­müş­tür.­Bil­gin­ler­(eleş­ti­ri­siz,­dü­ze­nin­em­rin­de­ki­bil­gin­ler)­ger­çe­ğin­ka­sap­la­rı­dır.­Ger­çe­ği­par­ça­par­ça­edip­‘şu­ra­dan­ye, bu­ra­dan­ye’­di­yen­ka­sa­bın­bir­hay­van­üze­rin­de­yü­rüt­tü­ğü­doğ­ra­ma­yı,­on­lar­tüm­do­ğa­ve­top­lum­üze­rin­de­yü­rü­tü­yor­lar.­Ön­ce­‘de ne me ve göz lem yön te mi’ de­di­ler,­ta­nı­dı­lar.­Son­ra­‘uy gu la ma ve prag ma tizm dö ne mi’ de­di­ler,­ yi­yip­ bi­tir­di­ler.­ Bu­ an­la­tı­mın­ dı­şın­da­ hiç­bir şey,­ ato­mu­ in­san­lık­ üze­rin­de­ pat­lat­ma­yı,­ çev­re­nin­ top­ye­kün­ yı­kı­mı­nı­izah­ede­mez.­Ka­pi­ta­list­top­lum­üze­ri­ne­çok­ya­zıl­dı.­Ama­hak­kın­da­söy­len­me­si­ge­re­ken­en­doğ­ru­söz­söy­len­me­di.­Sü­mer­ra­hi­bi kö­le­ci­sı­nı­fın­yük­se­li­şi­ni­bal­gi­bi­bi­le­rek,­‘tan rı lar ve dış kı la rın dan ya ra tı lan in san’ mi­to­lo­ji­si­ni­ ya­ra­tı­yor­du.­Av­ru­pa­ uy­gar­lı­ğı­nın­ bi­lim­ra­hip­le­ri­ise,­ay­nı­ol­gu­yu­ya­rı­ca­hil­ce­ye­ni­den­ya­ra­tı­yor­lar.­Hiç kim­se,­“Sü mer mi to lo ji sin de ger çek lik pek aran maz. Av ru pa mer kez li bi lim de ise sü rek li de ney le ka nıt la nan bi lim var dır” de­me­sin.

Sü­mer­mi­to­lo­ji­si­nin­in­sa­ni­ya­şa­ma­ya­kın­lı­ğı,­bin­kat­da­ha­bi­lim­sel ol­gu­ya­ ya­kın­lı­ğı­ ifa­de­ eder.­ Önem­li­ olan­ top­lu­mu­ ka­sap­lar­ gi­bi par­ça­la­ma­dan­ya­şa­mak­sa,­Sü­mer­bil­gin­le­ri­ve­ar­dı­sı­ra­ge­len­pey­gam­ber­ler­sı­nıf­lı­an­lam­da­bi­le­in­san­lık­la­dop­do­luy­du­lar.­On­lar­kut­sal­lık­de­re­ce­sin­de­in­san­ya­şa­mı­na­ya­kın­idi­ler;­ona­de­ğer­ve­rir­ler­di.­Av­ru­pa­uy­gar­lık­sos­yo­log­la­rı,­atom­ve­çev­re­yı­kı­mın­dan­ve­ge­nel­de­tam­bir­soy­gu­na­dö­nü­şen­fi­nans­ka­pi­ta­li­ve­kriz­le­ri­ni­ya­şa­dık­tan­son­ra­ya­vaş­ya­vaş­ima­na­ge­lir­gi­bi­ya­pı­yor­lar.­Bir­öze­leş­ti­ri­sel­sü­re­ce­gir­di­ler.­Ba­zı­la­rı­her­şe­yi­kay­bet­me­mek­için­bu­nu­yap­41

ma­ge­re­ği­ni­kav­ra­mı­şa­ben­zi­yor­lar.­Ko­nu­yu­bi­raz­da­Sok­ra­tes­ile bağ­lan­tı­lan­dı­rır­sam,­ du­ru­mum­ da­ha­ iyi­ an­la­şı­la­bi­lir.­ Sok­ra­tes­ de bü­yük­me­rak­için­de,­in­san­ta­nı­mı­nı­doğ­ru­yap­mak­is­ti­yor­du.­Önü­ne­çı­kan­her­ke­si­sor­du­ğu­so­ru­lar­la,­yan­lış­lı­yor­du.­Yön­te­mi­yan­lış­la­may­dı.­Bu­nu­kas­ten­yap­mı­yor­du.­Ati­na­top­lu­mu­nun­ya­la­nın­için­de­ de­be­len­di­ği­ni­ böy­le­ ka­nıt­lı­yor­du.­ O­ za­man­Ati­na­ top­lu­mu­ ya ken­di­ni­ya­lan­cı­ola­rak­ka­bul­ede­cek­ya­da­Sok­ra­tes’i­ya­şat­ma­ya­cak­tı.­Ya­lan­la­doğ­ru­la­ma­nın­en­sert­bir­dö­ne­mi­ne­gi­ril­miş­ti.­İd­di­a­na­me­nin­ te­mel­ id­di­a­sı,­ ‘Sok ra tes’in genç le rin ka fa sı nı ka rış tı ran ye ni tan rı lar icat et ti ği’ bi­çi­min­dey­di.­Tan­rı­sal­lık,­top­lum­kav­ra­mı­nın­en­yü­ce­ve­kut­sal­an­lam­lı­ta­nı­mı­nı­ifa­de­eder.­Özün­de­top­lu­mun­en­yü­ce­ifa­de­si­dir.­Eğer­Sok­ra­tes­bu­nun­doğ­ru­ol­ma­dı­ğı­nı­sü­rek­li­ yan­lış­la­ma­ yön­te­mi­ ile­ ka­nıt­lı­yor­sa,­ ta­bii­ ki­ ye­ni­ doğ­ru­luk tan­rı­sı­nın­ bir­ pey­gam­be­riy­di.­ Ken­di­mi­ pey­gam­ber­ce­ ad­det­me­ye ih­ti­yaç­duy­mu­yo­rum.­Ama­o­tarz­yü­ce­lik­ler­den­ha­ber­ver­me­yi­in­san­lı­ğa­kar­şı­te­mel­bir­gö­rev­bel­li­yo­rum.­Me­ra­mı­mı­cilt­ler­do­lu­su sos­yal­bi­lim­ana­liz­le­riy­le­de­ifa­de­ede­bi­li­rim.­Fa­kat­de­mek­is­te­di­ğim­ an­la­şı­lır­dır.­ Res­mi­ dün­ya­ ka­pi­ta­list­ sis­te­mi­nin­ be­ni­ ka­bul­ et­me­me­si­nin­ se­be­bi,­ on­la­rın­ tan­rı­la­rıy­la­ uyuş­ma­mam­dır.­ Top­ye­kün tav­rı­nın­al­tın­da­bu­man­tık­ya­tar.­Ta­rih­te­umut­ara­yış­la­rı­hep­ha­kim sis­tem­le­rin­ kı­yı­la­rın­da,­ dağ­la­rın­ ve­ çöl­le­rin­ kuy­tu­la­rı­na­ sı­ğın­mış top­lu­luk­la­rın­da­ara­nır.­Kürt­top­lum­sal­ol­gu­su,­hem­coğ­raf­ya­hem de­in­san­ola­rak­kı­yı­da­ki­bu­kuy­tu­kö­şe­ler­den­bi­ri­dir.­Kay­bo­lan­te­mel­ in­sa­ni­ ger­çek­li­ği­nin­ top­lu­mun­ ha­ya­ti­ kav­ram­ ta­nım­la­ma­sı­na ze­min­ su­na­bi­le­cek­ özel­lik­ler­ ta­şı­dı­ğı­nın­ ba­şın­dan­ be­ri­ far­kın­day­dım.­Her­te­mel­bi­lim­sel­es­ra­rın­doğ­ru­ta­nı­mı­ya­ka­la­ma­sı­gi­bi,­be­nim­de­bu­alan­da­ıs­rar­la­top­lum­sal­kav­ra­mı­ta­nım­la­ma­yı­doğ­ru­ya da­ha­ ya­kın­ yap­mam­ an­la­şı­lır­dır.­ Ça­ğın­ ve­ri­li­ top­lu­mu­nu­ çöz­me­den,­ onu­ aşa­cak­ sis­te­me­ ula­şı­la­maz.­ Ka­pi­ta­list­ dün­ya­ sis­te­mi­nin kri­zi­da­ha­da­de­rin­le­şe­rek­sü­re­cek­tir.­So­nun­ne­ola­ca­ğı­nı­ya­pı­la­cak çö­züm­le­me­gü­cü­be­lir­le­ye­cek­tir.­Da­ha­iyi­si­de,­da­ha­kö­tü­sü­de­çı­ka­bi­lir.­ İn­san­ top­lu­mu­ in­sa­nın­ zih­ni­yet­ gü­cüy­le­ be­lir­le­nir.­ İn­san top­lu­mu­akıl­ya­sa­la­rı­nın,­ya­ra­tı­cı­ve­ge­li­şim­sel­rol­le­ri­nin­en­ge­niş ve­hız­lı­ol­du­ğu­ol­gu­dur.­Fi­zik­ya­sa­la­rıy­la,­bit­ki­sel­ve­di­ğer­hay­van­-

42

sal­ can­lı­lar­ dün­ya­sı­nın­ ya­sa­la­rıy­la­ ni­te­lik­sel­ fark­lı­lık­lar­ içe­rir. Önem­li­ olan,­ top­lu­mun­ dö­nü­şüm­ ya­sa­la­rı­nın­ gü­cü­ne­ ve­ bi­lin­ci­ne ulaş­mak,­ top­lu­mun­ ye­ni­den­ ya­pı­lan­ma­sı­nı­ bu­ oluş­muş­ bi­lim­ gü­cüy­le­ ya­rat­mak­tır.­ Re­el­ sos­ya­liz­min­ ka­ba­ ma­ter­ya­list­ de­ter­mi­nist fel­se­fe­si­nin­asıl­teh­li­ke­si,­top­lum­ya­sa­la­rı­nı­fi­zik­ya­sa­la­rıy­la­öz­deş­leş­tir­me­si­dir;­ken­di­li­ğin­den­bir­iler­le­me­an­la­yı­şı­na­ve­ya­çağ­daş­ka­der­ci­li­ği­ne­ken­di­ni­koy­ver­me­si­dir.­Kal­dı­ki,­ge­rek­mak­ro­fi­zi­ğin ge­rek­se­mik­ro­fi­zi­ğin­bu­luş­tu­ğu­ye­ni­ger­çek­lik,­ke­sin­ti­siz­lik­ve­düz çiz­gi­de­de­ter­mi­nist­ge­liş­me­ya­sa­la­rı­nın­ol­ma­dı­ğı­na­iliş­kin­dir.­Tüm ol­gu­lar­ara­sın­da­bir­‘ka os ara lı ğı’ var­dır.­Bu­ara­lık­ol­ma­dan­hiç­bir ni­te­lik­sel­ ge­liş­me­nin­ sağ­la­na­ma­ya­ca­ğı­ an­la­şıl­mış­tır.­ Gü­nü­müz­de ev­ren­ve­do­ğa­ya­iliş­kin­ba­kış­açı­mı­zın,­en­azın­dan­Rö­ne­sans­ta­ya­şa­nan­dö­nü­şüm­ka­dar­bir­dö­nü­şü­me­ih­ti­yaç­duy­du­ğu­bi­ri­ken­bi­lim­sel­ve­ri­le­rin­de­bir­so­nu­cu­dur.­Sis­te­min­ka­o­su­nun,­dün­ya­ya­te­mel ba­kış­açı­mı­zı­ni­te­lik­sel­dö­nü­şü­me­ta­bi­kıl­ma­dan­aşa­ma­ya­ca­ğı­mı­zı iyi­bil­me­li­yiz.­Zih­ni­yet­dev­ri­mi­der­ken­bu­kast­edil­mek­te­dir.­Ye­ni bir­Sü­mer­mi­to­lo­ji­si­ne­ih­ti­yaç­yok­tur.­Sü­mer­tar­zı­ta­pı­nak­ger­çek­lik­le­ri­ne­ de­ ay­nen­ baş­vur­ma­ya­ca­ğız.­ Ama­ bu­ ta­pı­nak­la­rı­ da­ kü­çüm­se­me­ye­ce­ğiz.­Hav­ra­sı,­ki­li­se­si­ve­ca­mi­si­de­da­hil,­tan­rı­sal­ta­pı­nak­la­rın­en­ori­ji­nal­le­ri­nin­Sü­mer­zig­gu­rat­la­rı­ol­du­ğu­nu­de­rin­li­ği­ne kav­ra­ma­lı­yız.­Zig gu rat lar ra­hip­le­rin­yo­ğun­la­şa­rak­uy­gar­lı­ğın­kav­ram­ve­te­mel­ya­pı­bi­çim­le­ri­ni­oluş­tur­duk­la­rı­mer­kez­ler­dir.­Bu­ta­pı­nak­lar­ve­da­ha­son­ra­ki­bü­yük­çi­le­mer­kez­le­ri,­ta­sav­vuf,­gi­zem­ev­le­ri,­ke­ha­net­mer­kez­le­ri,­oruç­lar,­na­maz­lar­bu­ge­le­ne­ğin­ge­li­şen­ve yo­baz­la­şan­ bi­çim­le­ri­dir.­Ay­nı­ iz­ üze­rin­de­ sa­nat­ ev­le­ri,­ ti­yat­ro­lar, ede­bi,­fel­se­fi­ve­bi­lim­sel­di­sip­lin­ler­oluş­muş­tur.­Kü­çüm­sen­me­me­li der­ken­bu­nu­kast­edi­yo­rum.­Gü­nü­müz­de­ka­os­tan­çı­kı­şın­ta­pı­nak­la­rı­ne­re­de­ve­ne­ler­ol­ma­lı­so­ru­su­ya­kı­cı­dır.­Şüp­he­siz­geç­miş,­tak­lit edi­le­rek­ya­şan­maz.­Ama­ge­le­nek­te­mel­alın­ma­dan,­ye­ni­olan­da­ya­ra­tı­la­maz.­Şim­di­ki­üni­ver­si­te,­bi­lim­mer­kez­le­ri­ve­think-thank­ku­ru­luş­la­rı­bu­amaç­la­ra­hiz­met­et­mek­ten­uzak­tır.­Bu­ra­lar­bir­ne­vi­ki­şi­sel­kur­tu­luş­ka­ğıt­la­rı­nı,­mus­ka­la­rı­nı­da­ğı­tan­yer­ler­du­ru­mu­na­gel­miş­ler­dir.­Bir­dö­nem­Mı­sır­uy­gar­lı­ğın­da­‘ah re ti kur tar ma se net le ri’ da­ğı­tı­lır­dı.­Gü­nü­mü­zün­dip­lo­ma­la­rı­da­bir­ne­vi­‘dün ya sı nı kur 43

tar ma se net le ri’ gi­bi­dir.­ Bu­ yak­la­şım­la­ mev­cut­ ka­os­tan­ ye­ni­ top­lum­sal­ya­pı­lan­ma­lar­doğ­maz.­Ay­nı­zih­ni­yet­le­ku­ru­lan­is­ter­mu­ha­lif,­is­ter­dü­zen­par­ti­le­ri­ve­ku­ru­luş­la­rı­ol­sun,­ye­ni­li­ği­ya­ra­ta­maz­lar; en­ çok­ dü­ze­nin­ re­form­ ve­ res­to­ras­yo­nu­na­ kat­kı­da­ bu­lu­na­bi­lir­ler.

Ni­te­kim­ku­ru­lan­dev­rim­ci­par­ti­ve­ha­re­ket­ler­de­ben­zer­akı­bet­ten kur­tu­la­ma­mış­lar­dır.­Cid­di­bir­top­lum­sal­ye­ni­len­me­ve­sis­tem­ku­ru­lu­şu­için­en­ba­si­tin­den­‘sos yal bi lim mer kez le ri’ di­ye­bi­le­ce­ği­miz, te­mel­id­rak­ve­ira­de­mer­kez­le­rin­den­baş­la­mak­da­ve­rim­li­so­nuç­lar ve­re­bi­lir.­ Sos­yal­ bi­lim­ mer­kez­le­ri­nin­ ra­hip­le­rin­ kut­sal­lı­ğın­da,­ en çağ­daş­bi­lim­adam­la­rın­dan,­di­sip­lin­li­ça­lış­ma­gü­cü­ne­ka­dar­özel­lik­le­ri­ki­şi­lik­le­rin­de­yo­ğun­laş­tır­ma­he­de­fi­ve­gü­cü­olan­lar­dan­oluş­ma­sı­işin­özü­ge­re­ği­dir.­Bir­an­lam­da­din­ada­mı­nın­ma­be­di,­fi­lo­zo­fun­oku­lu,­bi­lim­ada­mı­nın­da­aka­de­mi­si,­bu­mer­kez­ler­de­bir­sen­tez oluş­tu­rup­ in­san­ top­lu­mu­nun­ tüm­ ha­ya­ti­ so­run­la­rı­na­ ge­rek­ti­ğin­de kırk­yıl­çi­le­çe­ke­rek­ya­nıt­ara­ya­cak­lar­dır.­Ka­pi­ta­liz­min­top­lum­ve bi­rey­kat­li­a­mı­nı­an­cak­bu­tür­mer­kez­le­rin­gü­cüy­le­dur­du­ra­bi­li­riz.

Bu­mer­kez­ler­dev­rim­ci­par­ti­le­rin­ide­o­lo­jik­bü­ro­la­rı­ol­ma­dı­ğı­gi­bi, ba­sit­bu­luş­lar­la­ye­ti­nen­bi­lim­adam­la­rı­nın­tez­oluş­tur­ma­me­kan­la­rı da­ola­maz.­Si­ya­se­te­yön­ve­ren­fi­lo­zof­yö­ne­tim­mer­kez­le­ri­de­de­ğil­dir.­Ama­ge­rek­ti­ğin­de­top­lu­mun­tüm­ku­rum­sal­ve­bi­rey­sel­un­sur­la­rı­na­de­ği­şim­gü­cü­nü,­bu­nun­bi­lin­ci­ve­ira­de­si­ni­ve­re­cek­er­dem­de ve­ye­te­nek­te­ku­rum­lar­dır.­Geç­miş­te­ol­du­ğu­gi­bi,­gü­nü­müz­de­de­in­san­top­lu­mu­için­vaz­ge­çil­mez­be­yin­ku­rum­la­rı­dır.­En­çok­ka­pi­ta­list sis­tem­de­top­lu­mun­be­yin­sel­ku­rum­mer­kez­le­ri­tah­rip­edil­di­ği­için, bel­ki­de­ta­ri­hin­hiç­bir­dö­ne­min­de­gö­rül­me­yen­bir­ih­ti­yaç­la­bu­mer­kez­le­rin­in­şa­sı­na­gi­riş­mek­ge­re­kir.

Ken­di­şah­sım­da­Av­ru­pa­uy­gar­lı­ğıy­la­olan­çe­kiş­mem­den­çı­kar­dı­ğım­en­te­mel­so­nuç­lar­dan­bi­ri­de­bu­dur.­Komp­lo­ve­iha­net­sü­re­ci­ne­ver­di­ğim­en­an­lam­lı­ya­nı­tın­böy­le­ol­ma­sı­ge­rek­ti­ği­ne­inan­mak ka­dar,­ bu­nun­ için­ ça­lış­ma­ azim­ ve­ ka­rar­lı­lı­ğı­nı­ tek­ ki­şi­lik­ tu­tu­ke­vin­de­sür­dür­me­onu­ru­için­de­yim. b- Tür­ki­ye­Cum­hu­ri­yet­yö­ne­tim­le­ri­nin­Kürt­ol­gu­su­ve­so­ru­nu­na yak­la­şım­la­rı,­Os­man­lı­İm­pa­ra­tor­lu­ğu­yö­ne­ti­min­den­da­ha­ge­ri,­in­kar­-

44

cı­ve­çö­züm­süz­ol­muş­tur.­Hal­bu­ki­Kürt­le­rin­cum­hu­ri­ye­tin­ku­ru­cu­bir öğe­si­ol­du­ğu­biz­zat­Mus ta fa Ke mal ta­ra­fın­dan­ya­yın­la­nan­çok­sa­yı­da­emir­ve­me­saj­la­rın­da­açık­ça­di­le­ge­ti­ril­mek­te­dir.­Bun­da­şüp­he­siz 1925-38­is­yan­sü­re­ci­nin­cum­hu­ri­ye­tin­var­lı­ğı­na­iliş­kin­de­rin­en­di­şe­ler­ya­rat­ma­sı­be­lir­le­yi­ci­et­ken­ol­muş­tur.­Mus­ta­fa­Ke­mal­Ata­türk’ün bu­ko­nu­da­ki­en­son­ko­nuş­ma­sı­1924­İz­mit­Kon­fe­ran­sı’nda­ya­pıl­mış­tır.­Öz­ola­rak­da­Kürt­le­re­kap­sam­lı­bir­öz­gür­lük­sta­tü­sü­nün­ta­nı­na­ca­ğı­bi­çi­min­de­dir.­İs­yan­lar­son­ra­sı­te­mel­po­li­ti­ka­ise,­me­se­le­yi­kül­len­dir­me­ ve­ yok­ say­ma­ bi­çi­min­de­ ge­liş­ti­ril­miş­tir.­ En­ sı­ra­dan­ bir Kürt­çe­al­fa­be­ve­tür­kü­ka­se­ti­bi­le­so­ruş­tur­ma­ve­yar­gı­la­ma­ko­nu­su­na­dö­nüş­tü­rül­müş­tür.­Kürt’üm­de­mek­kri­mi­na­li­ze­edil­miş,­her­Kürt ken­di­var­lı­ğın­dan­kor­kar­ve­do­la­yı­sıy­la­ka­çar­ha­le­ge­ti­ril­miş­tir.­Ol­gu­ve­so­run­tam­bir­ka­bu­sa­dö­nüş­tü­rül­müş­tür.­Dev­rim­ci­genç­lik­bu ka­bu­su­an­cak­De niz Gez miş le rin idam­seh­pa­sın­da,­“Ben Türk ler ve Kürt le rin öz gür lü ğü ve kar deş li ği için ölü me şe ref le gi di yo rum” soy­lu­ tav­rıy­la­ yırt­mış­tır.­ PKK’nin ku­ru­lu­şu­ ve­ 15 Ağus tos 1984 Ham le si ise,­bu­uya­nı­şın­yö­ne­tim­ta­ra­fın­dan­bir­sen­drom­ha­lin­de­an­la­şıl­ma­sı­na­yol­aç­mış­tır.­So­ru­nu­ta­rih­sel­ve­top­lum­sal­bo­yut­la­rı­için­de­ele­al­mak­ye­ri­ne­deh­şet­le­kar­şı­la­mış,­sı­nır­sız­ope­ras­yon­ve­iş­ken­ce­ler­uy­gu­lan­mış­tır.­Kim­so­ru­na­do­ku­nur­sa­va­tan­ha­i­ni­mu­a­me­le­si­ne­ta­bi­tu­tul­muş­tur.­Tüm­iç­ve­dış­eko­no­mik­ve­kül­tü­rel­po­li­ti­ka­lar so­ru­nun­in­kar­ve­bas­tı­rıl­ma­sı­na­se­fer­ber­edil­miş­tir.­Bu­çer­çe­ve­de­en çar­pı­cı­po­li­ti­ka­dip­lo­ma­si­ala­nın­da­ser­gi­len­miş­tir.­Tüm­Tür­ki­ye­dış po­li­ti­ka­sı­ge­nel­de­Kürt­le­rin,­özel­de­PKK’nin­tec­rit­ve­red­di­ne­ayar­lan­mış­tır.­Dün­ya­da­bu­nu­bil­me­yen­kal­ma­dı.­Ta­bii­bu­po­li­ti­ka­nın­ba­şa­rı­lı­ ol­ma­sı­ için­Tür­ki­ye’nin­ el­de­ olan­ tüm­ ola­nak­la­rı­ bir­ ya­tı­rım mal­ze­me­si­ ola­rak­ kul­la­nıl­mış­tır.­ Bir­ dev­le­ti­ is­te­di­ği­ tav­ra­ çe­ke­bil­mek­için­ne­is­te­miş­se­ver­me­yi­po­li­ti­ka­sı­nın­ba­şa­rı­sı­ola­rak­al­gı­la­ma man­tı­ğı­na­bir­ku­ral­de­re­ce­sin­de­sa­pıl­mış­tır.­San­ki­bir­kut­sal­il­key­miş gi­bi­bü­yü­tül­müş­tür.­Öy­le­ki,­bu­yüz­den­hem­ha­zin­hem­de­iro­nik­ve pa­ra­dok­sal­ ola­rak,­ Ku­zey­ Irak’ta­ ya­rı­ Kürt­ dev­le­ti­nin­ do­ğu­şun­da, Tür­ki­ye­Cum­hu­ri­ye­ti’ne­biz­zat­ebe­lik­yap­tı­rıl­mış­tır.­Ya­ni­is­te­me­di­ği­ni­tam­da­ken­di­eliy­le­do­ğurt­muş­tur.­Bu­nok­ta­ya­na­sıl­ge­lin­di­ği­ni an­la­mak­için,­bi­raz­da­ha­ya­kın­dan­bak­mak­ge­re­kir.­ 45

Tür­ki­ye,­stra­te­jik­bir­yar­dı­mı­nın­do­ku­na­bi­le­ce­ği­ni­sa­na­rak,­İs­ra­il­ile­1996’da­tam­bir­stra­te­jik­it­ti­fa­ka­yö­nel­miş­tir.­Bu­it­ti­fak­la­Su­ri­ye­üze­rin­de­sa­vaş­teh­di­di­en­ile­ri­nok­ta­ya­ka­dar­tır­man­dı­rıl­mış­tır.

Ay­nı­man­tık­la­ABD­ile­or­tak­lık­da­stra­te­jik­dü­ze­ye­yük­sel­til­miş­tir.

Ye­ter­ki­PKK’yi­te­rö­rist­ilan­et­sin,­ne­is­ter­se­ka­bul­gö­re­cek­tir.­Özel­lik­le­eko­no­mik­alan­da­AB­ül­ke­le­ri­ne­is­ti­yor­lar­sa­ke­yif­le­ri­ne­uy­gun so­nu­ca­ bağ­lan­mış­tır.­ Rus­ya­ ve­ bağ­lı­sı­ Ba­ğım­sız­ Ül­ke­ler­Top­lu­lu­ğu’na­da­ay­nı­man­tık­la­yak­la­şıl­mış­tır.­Rus­ya’da­ba­rın­dı­rıl­ma­mam için­baş­ta­Ma vi Akım Pro je si ol­mak­üze­re­ge­niş­eko­no­mik­çı­kar­lar su­nul­muş­tur.­La­ik­lik­ten­vaz­geç­me­pa­ha­sı­na,­PKK­aley­hin­de­so­nuç al­mak­için,­İran­ve­Su­u­di­Ara­bis­tan­po­li­ti­ka­la­rı­cum­hu­ri­ye­tin­te­mel ba­kış­açı­sın­dan­ko­pa­rıl­mış­tır.­Türk-is­lam­sen­te­zi­adı­al­tın­da­an­ti­bi­lim­sel­bir­pa­ra­dig­ma­ya­ka­yıl­mış­tır.­Bu­ha­vuç­po­li­ti­ka­la­rı­nın­yet­me­di­ği­yer­ler­de­ise,­son­had­di­ne­ka­dar­teh­dit­po­li­ti­ka­la­rı­dev­re­ye­so­kul­muş­tur.­ Su­ri­ye’ye,­ Yu­na­nis­tan’a­ ve­ bu­lun­du­ğum­ za­man­ İtal­ya’ya­kar­şı­da­iz­le­nen­yol­bu­ol­muş­tur.

Bu­ po­li­ti­ka­la­rın­ so­nu­cu­ tam­ bir­ ‘Pi rus za fe ri’ ol­muş­tur.­ Ta­viz ve­re­ve­re,­Tür­ki­ye­ken­di­ta­ri­hi­nin­en­de­rin­kri­zi­ne­itil­miş;­iki­yüz el­li­mil­yar­do­lar­bor­ca­bo­ğul­muş­tur.­AB’ye­gi­re­bi­le­ce­ği­hal­de­dı­şın­da­tu­tul­muş­tur.­Kuş­ku­lu­ba­kış­tüm­Arap­ül­ke­le­rin­de­de­rin­leş­ti­ril­miş­tir.­Son­ya­şa­nan­Irak­tez­ke­re­si­me­se­le­siy­le­ay­nı­kuş­ku­lu­ba­kı­şa­İs­ra­il­ve­ABD­de­da­hil­ol­muş­tur.­Tür­ki­ye­ile­dün­ya­iliş­ki­le­ri­dip­ler­de­sey­ret­miş­tir.­İran­ka­za­nıl­mak­şu­ra­da­kal­sın,­Su­ri­ye­ile­bir­lik­te­“Ya biz ya ABD-İs ra il” iki­le­miy­le­en­kri­tik­iliş­ki­nok­ta­la­rı­ha­li­ne­ge­ti­ril­miş­tir.­Bu­bi­çim­de­ken­di­ni­za­yıf­la­tan­Tür­ki­ye­Cum­hu­ri­ye­ti,­iç­te­te­mel­ide­o­lo­jik­yö­rün­ge­sin­den­uzak­laş­mış,­dış­ta­ise­baş­teh­li­ke­say­dı­ğı­Kürt­so­ru­nu­nu­ken­di­eliy­le­en­sa­kın­ca­lı­po­zis­yo­na­it­miş­tir.­Bu­ger­çek­lik­için­de­Tür­ki­ye’nin­ko­nu­mu­nu­en­ya­kın­dan­ta­kip­eden­ABD’nin,­Yu­nan­lı­lar­eliy­le­ba­na­kar­şı­ge­liş­tir­di­ği­komp­lo ne­ an­la­ma­ gel­mek­te­dir?­ Açık­ ki­ faz­la­ca­ za­yıf­la­tıl­mış­ bir­ Tür­ki­ye’nin,­‘be nim’ kar­şı­lı­ğım­da­ken­di­si­ne­tes­lim­ola­cak­ka­dar­bağ­la­na­ca­ğı­na­inan­mış­tır.­İs­ter­ölü­müm­is­ter­di­ri­min­Tür­ki­ye’nin­elin­de bir­bom­ba­ola­rak­du­ra­ca­ğı­nı­çok­iyi­bi­len­ABD,­Yu­nan­ve­hat­ta­İs­ra­il­üç­lü­sü,­böy­le­lik­le­Tür­ki­ye’ye­iliş­kin­ta­lep­le­ri­ni­ra­hat­lık­la­kar­-

46

şı­la­ya­cak­la­rı­na­emin­ol­muş­lar­dır.­Ne­de­ol­sa­‘en teh li ke li düş man la rı nı’ eli­ne­ ver­miş­ler­di.­ Kıb­rıs­ ve­ Ege­ me­se­le­le­ri­ da­ha­ ra­hat­ ele alı­na­cak,­İs­ra­il­çiz­gi­si­en­gü­ve­ni­lir­dost­luk­la­yü­rü­tü­le­cek,­ABD’nin en­gü­ve­ni­lir­müt­te­fi­ki­ola­rak­ta­lep­edi­len­her­ye­re­koş­tu­ru­la­cak­tı.

Da­ha­İtal­ya’day­ken­ken­di­ken­di­me­şöy­le­de­miş­tim:­Be­ni­bu­ka­dar güç­ten­ is­te­ye­cek­le­ri­ne,­ en­ te­mel­ in­san­ hak­la­rı­ kar­şı­lı­ğın­da­ be­ni ben­den­is­te­se­ler­da­ha­akıl­lı­ca­ol­maz­mıy­dı?­As­lın­da­Özal,­Er­ba­kan ve­or­du­nun­do­lay­lı­mek­tup­laş­ma­la­rı,­doğ­ru­nun­bu­yol­dan­geç­ti­ği­ni geç­de­ol­sa­fark­et­tik­le­ri­ni­gös­te­ri­yor­du.­Ama,­yer­le­şik­po­li­ti­ka­nın gü­cü,­ye­te­rin­ce­ce­sa­ret­li­ve­çö­züm­le­yi­ci­ol­ma­la­rı­na­el­ver­mi­yor­du.

Böy­le­lik­le­çö­züm­süz­lük­çö­züm­olu­yor­du.­Tıp­kı­ba­sit­bir­ör­nek­ola­rak­Kıb­rıs’ta­da­çö­züm­süz­lü­ğün­çö­züm­ola­rak­gö­rül­me­si­gi­bi.­So­nuç­ta­ ise,­ ül­ke­nin­ ha­ya­ti­ çı­kar­la­rı­nın­ tıp­kı­AB­ ve­ Irak­ ko­nu­sun­da gö­rül­dü­ğü­gi­bi­teh­li­ke­ye­düş­tü­ğü­dür.­He­len­Cum­hu­ri­ye­ti­ile­iliş­ki de­bun­dan­fark­lı­de­ğil­dir.

So­nuç­ola­rak,­Kürt­ol­gu­su­kap­sa­mın­da­ba­na­sen­dro­ma­tik­yak­la­şım­tam­saç­ma­la­ma­sı­nır­la­rı­na­var­mış­tır.­El­de­edi­len­ise­is­te­ni­le­nin ter­si­ol­muş­tur.­İd­dia­edi­yo­rum,­Irak’ta­Kürt­mil­li­yet­çi­li­ği­nin­de­ne­ti­mi­ne­bı­ra­kı­lan­Kürt­so­ru­nu,­bun­dan­son­ra­her­an­pat­la­ma­ya­ha­zır bir­bom­ba­ha­lin­de­Tür­ki­ye’nin­en­za­yıf­ye­ri­ola­rak­kar­nı­nın­di­bi­ne yer­leş­ti­ril­miş­tir.­Tıp­kı­1925’ler­de­da­ya­tı­lan­is­yan­sü­re­ci­gi­bi,­bu­sü­reç­de­cum­hu­ri­ye­te­sek­sen­yıl­ka­dar­bü­yük­ka­yıp­la­ra­yol­aç­tı­ra­cak­tır.­Ay­nı­ sağ­lık­sız­ yak­la­şım,­ bir­ o­ ka­dar,­ hat­ta­ da­ha­ yı­kı­cı­ ola­rak kay­bet­ti­re­bi­lir.­De­niz­Gez­miş­ler­ilik­le­ri­ne­ka­dar­‘Ba ğım sız ve Öz gür Tür ki ye’ sev­da­lı­sıy­dı­lar.­Kürt­ler­de­bu­onur­dan­pay­is­ti­yor­lar­dı.­Bu­şi­a­rın­Mus­ta­fa­Ke­mal­Ata­türk’ün­de­ka­rak­ter­şi­a­rı­ol­du­ğu­in­kar­edi­le­mez.­Doğ­ru­po­li­ti­ka­yı­bu­şi­ar­da­ara­mak­ge­re­kir.­Ata­türk, He­len­Cum­hu­ri­ye­ti’nin­ün­lü­dev­let­ada­mı­Ve ni ze los’la bu­şi­ar­al­tın­da­ dost­luk­ kur­muş,­ so­run­la­rı­ çöz­me­ye­ ça­lış­mış­tır.­ Kürt­le­re­ de yak­la­şı­mı­nın­ özü­ buy­du.­Ama­ 1925­ is­ya­nıy­la­ İn­gi­liz­le­rin­ Mu­sulKer­kük’e­da­ya­lı­komp­lo­cu­lu­ğu­bu­po­li­ti­ka­yı­bo­şa­çı­ka­rın­ca,­her­iki ta­raf­sa­de­ce­kay­bet­ti.­So­nuç­lar­hep­‘Pi­rus­za­fe­ri’ydi.­Eğer­ta­rih­ten ders­al­mak­ya­şa­mın­ba­şa­rı­sı­nın­vaz­ge­çil­mez­esa­sı­ise,­bu­Pi­rus­za­fer­le­ri­için­as­la­sa­va­şıl­ma­ma­lı­ve­bu­tür­sa­vaş­la­ra­yol­aça­cak­kom47

p­lo­cu­lu­ğa­fır­sat­ve­ril­me­me­li­dir.­Bu­tür­komp­lo­la­ra­açık­yak­la­şım­la­ra­da­bir­da­ha­düş­me­me­li­ve­fır­sat­ver­me­me­li­yiz. c- Komp­lo­ve­iha­ne­tin­ge­liş­ti­ril­me­sin­de­za­yıf­dost­luk­ve­yol­daş­lık­iliş­ki­le­ri­de­ol­duk­ça­et­ki­li­ol­muş­tur.­Da­ha­ço­cuk­luk­tan­be­ri­güç­lü­ ar­ka­daş­ bu­la­ma­ma­ kor­ku­su,­ bu­ sü­reç­te­ ade­ta­ yal­nız­ ba­şı­ma­ ve ça­re­siz­bı­ra­kıl­mam­la­ka­nıt­lan­mış­tır.­Sağ­lam­dost­luk­lar­ve­yol­daş­lık­lar­için­ola­ğa­nüs­tü­ça­ba­lar­har­can­ma­sı­na­rağ­men,­ana­mın­ço­cuk­ken­ön­gör­dü­ğü­ke­ha­net­ger­çek­leş­me­ye­yüz­tu­tu­yor­du.­Ha­len­ha­tır­lı­yo­rum:­Be­nim­ar­ka­daş­ve­dost­can­lı­lı­ğı­mı­gö­rün­ce,­“Ah mak, bı rak bun la rı. Çı kar la rı için se nin le dir ler, se nin is te di ğin gi bi ça lış maz ve se nin le ol maz lar. Bo şa çı kar, yal nız ka lır sın” der­di.­De­mek ki,­ ha­yat­ tec­rü­be­si­ ço­cuk­ ha­yal­le­rin­den­ da­ha­ ger­çek­çiy­miş.­ Ta­bii ben­ha­la­top­lum­sal­ya­şa­mın,­soy­lu­dost­luk­ve­ar­ka­daş­lık­lar­ol­ma­dan­an­lam­lı­ve­ya­şan­ma­ya­de­ğer­ol­ma­ya­ca­ğı­na­da­ir­inan­cı­mı­ko­ru­yo­rum.­Do­ğu­kül­tü­rün­de­da­ha­ka­lı­cı­iz­le­ri­kal­mış­ol­ma­sı­na­rağ­men, Ba­tı­ kül­tü­rün­de­ dost­ ve­ ar­ka­daş­lık­la­rın­ ge­li­şe­ce­ği­ni­ faz­la­ gö­züm kes­mi­yor­du.­ Ba­zı­ He­len­li­ ve­ Av­ru­pa­lı­ zi­ya­ret­çi­ler­ gel­dik­le­rin­de, ken­di­le­ri­ni­Do­ğu­lu­zih­ni­yet­le­kar­şı­lı­yor­dum.­Ken­dim­le­çe­li­şe­mez­dim.­Ar­ka­sın­da­ne­ka­dar­de­rin­bir­bi­rey­ci­lik­ve­dar­men­fa­at­çi­lik­ol­sa­da,­bun­la­rı­ha­ki­ki­dost­lar­gi­bi­kar­şı­la­mak­du­ru­mun­day­dım.­Be­nim­ için­ bu­ bir­ ka­rak­ter­ me­se­le­si­dir,­ bi­linç­ me­se­le­si­ de­ğil­dir.­ Bir ço­cuk­ve­ya­yol­dan­sap­tı­ran­bir­ka­dın­da­ol­sa,­dost­luk­için­gel­miş­se,­ba­kış­açı­ma­gö­re­so­nu­na­ka­dar­ina­na­cak­tım.­Bu­yak­la­şı­mın,­20. yüz­yıl­po­li­ti­ka­cı­lı­ğı­için­de­fe­la­ket­le­re­açık­ol­du­ğu­ba­şın­dan­bel­li­dir.­Fa­kat­bu­ko­nu­ba­sit­bir­bil­me,­inan­ma­me­se­le­si­nin­de­öte­sin­de, iki­fark­lı­ve­kök­lü­zih­ni­ye­tin­var­lı­ğıy­la­bağ­lan­tı­lı­dır.­Te­me­lin­de­sı­nıf­lı­ hi­ye­rar­şik­ top­lum­ uy­gar­lı­ğı­nın­ rol­ ver­di­ği­ ‘po li ti ka için her araç mu bah tır’ an­la­yı­şıy­la,­‘ka mu sal po li tik alan en yü ce lik li de ğer ler mey da nı dır, do la yı sıy la en er dem li yak la şım la rı ge rek ti rir’ zih­ni­ye­ti­ni­ esas­ alan­ ko­mü­nal­ top­lum­ an­la­yı­şı­ ya­tar.­ Po­li­ti­ka­cı­lı­ğım,­ eğer­ tu­tar­lı­ yü­rü­tül­mek­ is­te­ni­yor­sa,­ tar­zı­nı­ da­ il­ke­si­ne­ gö­re oluş­tu­ra­cak­tı.­Dış­tan­yak­la­şan­lar­is­te­dik­le­ri­ka­dar­gö­rev­le­ri,­çı­kar­la­rı­ve­he­ves­le­ri­ge­re­ği­be­ni­ba­sit­amaç­la­rı­için­kul­lan­mak­is­te­sin­-

48

ler,­ ben­ top­lum­ için­ bel­le­di­ğim­ esas­ zih­ni­yet­ ya­pım­la­ çe­liş­me­ye­cek­tim.­Şüp­he­siz­bu­ka­rak­te­rim­bü­yük­ge­liş­me­le­re­de­yol­aç­mış­ve ben­den­bin­kat­da­ha­güç­lü­bin­ler­ce­yol­da­şın­et­ra­fım­da­bu­luş­ma­sı­nın­te­mel­ne­de­ni­ol­muş­tur.­Bir­Ke mal Pir ve­Ha ki Ka rer gi­bi­Kürt­lük­le­hiç­ala­ka­lı­ol­ma­yan­dev­rim­ci­le­rin­sa­de­ce­ar­ka­daş­lı­ğı­mın­ola­ğa­nüs­tü­ et­ki­le­yi­ci­li­ğiy­le­ ha­re­ke­ti­mi­zin­ en­ soy­lu,­ sa­dık­ ve­ ka­rar­lı yol­ar­ka­daş­la­rı­ol­ma­la­rı­da­özün­de­bu­il­ke­nin­bir­so­nu­cu­dur.­Yi­ne ola­ğa­nüs­tü­ ka­dın­ kah­ra­man­la­rın­ bağ­lı­lık­la­rı­ kay­na­ğı­nı­ bu­ il­ke­de bu­lur.­Ama­yi­ne­de­ge­rek­bi­linç­li,­ge­rek­ken­di­li­ğin­den­iç­ten­ve­dış­tan­tü­re­yen­bin­ler­ce­çı­kar­cı­nın­be­ni­ve­bin­ler­ce­en­de­ğer­li­dost­ve yol­da­şı­ade­ta­kan­dı­ra­rak­en­tra­jik­so­nuç­lar­la­kar­şı­kar­şı­ya­ge­tir­me­le­ri­ve­hak­et­me­dik­le­ri­ka­yıp­la­ra­uğ­rat­ma­la­rı­da­bu­il­ke­den­ya­rar­la­nan­söz­ko­nu­su­çev­re­le­rin­ese­ri­ol­muş­tur.­Bu­il­ke­sel­sa­vaş­açık­ki, 20.­yüz­yı­lın­zih­ni­yet­ya­pı­sı­na­kar­şı­–is­tis­na­la­rı­ol­ma­sı­na­rağ­men– sür­dü­rül­mek­ du­ru­mun­da­dır.­ Bu­ il­ke­den­ vaz­geç­me­mek­ ka­dar,­ du­yar­lı­ol­mak­da­bir­o­ka­dar­önem­li­dir.­Ak­si­hal­de­re­el­sos­ya­lizm­de da­hil,­bir­çok­iyi­ni­yet­li­ki­şi,­ha­re­ket­ve­top­lum­sal­dü­ze­nin­ba­şı­na ge­len­akı­be­ti­pay­laş­mak­tan­kur­tu­la­ma­yız.

Ati­na­ gi­ri­şi­mim­ Yu­na­nis­tan’da­ki­ dost­lar­ ve­ tem­sil­ci­mi­zin­ olu­ruy­la­bu­zih­ni­yet­te­me­lin­de­ol­muş­tur.­Bel­ki­on­lar­da­iliş­ki­de­bu­lun­duk­la­rı­dev­let­baş­ta­ol­mak­üze­re,­ku­rum­ve­ki­şi­le­ri­faz­la­ta­nı­mı­yor­lar­dı.­İliş­ki­an­la­yış­la­rı­ba­sit­bir­me­mur­iliş­ki­sin­den­öte­ye­git­me­di­ği için,­her­tür­kan­dı­rıl­ma­ya­mü­sa­it­ol­ma­sı­ka­çı­nıl­maz­dı.­Kul­la­nıl­dık­la­rı­açık­tır.­Bir­çok­alan­da­ki­iliş­ki­ger­çe­ği­nin­de­bu­kap­sa­mın­dı­şı­na ta­şa­bi­le­cek­ güç­te­ ol­ma­dı­ğı­ bir­ ger­çek­tir.­ Öz­ce­si,­ ayak­ ba­sı­lan­ ze­min­ her­ tür­lü­ kan­dı­rıl­ma­ya­ el­ve­riş­li­dir.­ Ka­yıp­ kay­ma­mak­ o­ anın ko­şul­la­rı­na­bağ­lı­bir­şans­tır.­Unut­ma­mak­ge­re­kir­ki,­ha­ya­tın­he­nüz aşı­la­ma­yan­bir­ger­çe­ği­de­bu­yön­lü­ak­ma­sın­dan­iba­ret­tir.

Sav­cı­lık­id­di­a­na­me­sin­de­san­ki­Yu­nan­dev­le­ti­nin­is­te­me­me­si­ne, hat­ta­en­gel­le­me­ça­ba­la­rı­na­rağ­men­gi­ri­şi­mi­min­ger­çek­leş­ti­ril­di­ği­ne­vur­gu­ya­pı­la­rak­böy­le­ol­du­ğu­na­özel­önem­ve­ril­mek­te­dir.­Tem­sil­ci­miz,­dost­la­rı­mız­ve­ben­bu­ne­den­le­suç­lan­mak­ta­yız.­Hu­kuk­la il­gi­li­ya­nı­bir­ta­ra­fa­bı­ra­ka­lım.­Bu­ra­da­esas­kul­la­nı­lan­biz­le­rin­dü­rüst­lü­ğü­dür.­Baş­tan­iti­ba­ren­için­de­iha­ne­ti­giz­le­yen­bir­yak­la­şım­49

la­ayak­la­rı­mı­zı­kay­dı­rıp­ken­di­amaç­la­rı­için­mü­kem­mel­bir­po­li­tik­ mal­ze­me­ ola­rak­ de­ğer­len­dir­me­ söz­ ko­nu­su­dur.­ Ta­rih­ araş­tır­ma­cı­la­rı,­ile­ri­de­bu­tez­ga­hın­na­sıl­ku­rul­du­ğu­nu­bü­tün­bo­yut­la­rıy­la­açı­ğa­çı­ka­ra­cak­tır.­Dü­rüst­lü­ğü­müz,­dost­luk­ve­yol­daş­lık­an­la­yı­şı­mız,­ABD­ve­Yu­nan­dev­le­ti­nin­en­so­rum­lu­yö­ne­ti­ci­le­ri­ta­ra­fın­dan­‘po li ti ka nın ke riz le ri’ ol­du­ğu­muz­bi­çi­min­de­de­ğer­len­di­ri­le­rek kul­la­nıl­mış­tır.­ Alet­ olan­lar­ ve­ sı­ra­dan­ uy­gu­la­yı­cı­la­rın­ ço­ğu­nun komp­lo­dan­ha­ber­le­ri­ol­ma­ya­bi­lir.­Bel­ki­de­çok­az­ki­şi­nin,­iha­net ya­pıl­dı­ğın­dan­ ha­ber­le­ri­ var­dır.­ Açı­ğa­ çı­ka­rıl­ma­sı­ ge­re­ken­ en önem­li­bir­hu­sus,­ger­çek­ve­bi­linç­li­ha­in­ler­dir. Özel­lik­le­ dost­lu­ğu­ kul­la­na­rak­ komp­lo­nun­ bu­ bi­çim­de­ ge­liş­me­sin­de­ te­mel­ rol­ oy­na­yan­ Bin ba şı (NA­TO’da­ özel­ gö­rev­li,­ Yu­nan Mil­li­İs­tih­ba­ra­tı­na­atan­mış)­Sa vas Ka len de ris’in tav­rı­çok­iyi­bi­lin­mek­du­ru­mun­da­dır.­Be­nim­le­ilk­iliş­ki­ara­yı­şın­dan­Ken­ya­lı­ha­in­le­re tes­lim­edi­şi­ne­ka­dar­en­teh­li­ke­li­ro­lü­oy­na­yan­ki­şi­dir.­Ben­bu­ko­nu­mu­mu­ bi­raz­ da­ ta­rih­sel­ ör­nek­ler­le­ kı­yas­la­ma­ ge­re­ği­ duy­dum.­ İsa ola­yın­da­Ya hu da İs kar yot,­Se zar komp­lo­sun­da­Bru tus gi­bi.­Eğer onun­tav­rı­ol­ma­say­dı,­bu­komp­lo­bu­bi­çim­de­as­la­ger­çek­leş­mez­di.

Ken­ya’ya­yol­la­nı­şım­da­(Sav­cı­bu­na­‘ko­vul­ma’­di­yor)­ay­nen­şun­la­rı­söy­le­di:­“Yu nan dev le ti nin onur sö zü nü si ze bil di ri yo rum: Ora da He len ler var, gü ven lik için en uy gun yer dir. On beş gün için de de bir Gü ney Af ri ka Cum hu ri ye ti pa sa por tu ha zır la nıp ve ri le cek tir.”

Ken­ya­lı­ ha­i­ne­ tes­lim­ edil­di­ğim­de­ ise,­ “Dı şiş le ri Ba ka nı Pan ga los’tan özel ta li mat gel di. Hol lan da’ya uçu yor su nuz” de­di.

Bu­ra­da­ki­ iha­ne­tin­ te­mel­ özel­li­ği­ dost­lu­ğun­ kul­la­nıl­ma­sı­dır.­ İn­san­so­yu­için­de­en­gad­dar­düş­man­lık­tü­rü­bu­dur.­Düş­ma­nı­nı­zı­kur­şu­na­ di­ze­bi­lir,­ as­la­na­ par­ça­la­ta­bi­lir,­ idam­ ede­bi­lir,­ asa­bi­lir,­ sa­vaş tak­tik­le­ri­ne­gö­re­öl­dü­re­bi­lir­si­niz.­Ama­bir­hal­kın­ken­di­si­için­umut ve­ön­der­bel­le­di­ği­bir­ki­şi­yi,­ak­la­gel­me­si­bi­le­in­sa­nı­don­du­ra­bi­le­cek­ böy­le­si­ne­ bir­ tu­tum­la,­ tas­fi­ye­nin­ her­ tü­rü­ne­ açık­ bir­ bi­çim­de pos­ta­la­ya­maz­sı­nız.­Bir­dev­let­adı­na­böy­le­bir­su­çun­iş­len­di­ği­ne­da­ir­ sa­nı­rım­ ikin­ci­ bir­ ör­nek­ gös­te­ri­le­mez.­ABD,­ ken­di­ adı­na­ ka­rar ve­re­bi­lir.­Ama­ken­di­dev­le­ti­ne­dost­la­rı­va­sı­ta­sıy­la­iyi­ni­yet­li­ce­gel­miş­ bi­ri­si­ni­ as­la­ böy­le­ mu­a­me­le­ye­ ta­bi­ tut­maz.­ Ni­te­kim­ Rus­ya,

50

İtal­ya­ve­Su­ri­ye­da­hil,­hiç­bir­dev­let­bu­tar­zı­ak­lı­na­bi­le­ge­tir­me­miş­tir.­Pe­ki,­ken­di­le­ri­ni,­He­len­Cum­hu­ri­ye­ti­adı­na­ha­re­ket­et­mek­le­gö­rev­li­sa­yan­bi­ri­na­sıl­bu­ro­lü­oy­na­dı?­Bu­na­sıl­bir­akıl­ve­yü­rek­tir?

He­le­nizm­ ol­gu­su­nu,­ onun­ dev­let­leş­me­ ger­çe­ği­ni­ bu­ so­ru­ya­ ya­nıt ver­mek­için­ta­nım­la­ma­ya­ça­lış­tım.­Hat­ta­ka­pi­ta­list­Av­ru­pa­uy­gar­lı­ğı­na­na­sıl­sız­dı­ğı­nı­da­bu­so­ruy­la­bağ­lan­tı­lı­ele­al­dım.­Bu­zih­ni­ye­te­yol­ve­ren­bir­kül­tür­çö­züm­len­me­yi­ge­rek­ti­rir.­Do­ğu­kül­tü­rün­de bu­ tür­ ol­gu­ya­ yer­ yok­tur.­ Baş­ka­ tür­ kal­leş­lik­le­ri­ ne­ ka­dar­ yay­gın olur­sa­ol­sun,­Or­ta­do­ğu’da­düş­ma­nın­ça­dı­rı­na­bi­le­dost­luk­la­gi­re­ne el­kal­dı­rıl­maz.­Düş­man­ne­ka­dar­güç­lü­olur­sa­ol­sun,­mi­sa­fir­tes­lim edil­mez.­Ta­bii­ po­li­tik­ an­laş­ma­lar­dan­ bah­set­mi­yo­rum.­ Eğer­ He­len Cum­hu­ri­ye­ti­ adı­na­ ba­na,­ “Se­ni­ bel­li­ bir­ an­laş­ma­ kar­şı­lı­ğın­da ABD’ye­ve­ya­Tür­ki­ye’ye­tes­lim­ede­ce­ğiz;­ya­sa­la­rı­mız­ve­çı­kar­la­rı­mız­bu­nu­ge­rek­ti­ri­yor”­de­nil­sey­di,­bu­nu­yi­ne­so­run­yap­maz­dım; po­li­ti­ka­nın­ge­re­ği­dir,­der­dim.­Dost­luk­adı­na­ya­lan­la­so­nuç­al­ma­nın in­san­lık­ol­gu­sun­da­çok­en­der­rast­la­nan­bir­olay­ol­du­ğu­ka­nı­sın­da­yım.­Ka­len­de­ris­ay­rı­ca­fa­na­tik­lik­de­re­ce­sin­de­hay­ra­nım­ge­çi­nir­di.

Dost­luk­açı­sın­dan­çı­kar­mam­ge­re­ken­so­nuç,­bu­kav­ra­mı­de­rin­li­ği­ne­ele­al­mak­tır.­Yü­zey­sel,­ras­ge­le­ne­dost­luk­la­rın­ku­rul­ma­sı­ve­ge­liş­ti­ril­me­si­ne­de­kul­la­nıl­ma­sı­doğ­ru­dur.­Dost­luk,­yol­daş­lık­tan­ön­ce­ge­lir.­Bel­ki­de­bu­yö­nüy­le­yol­daş­lık­tan­da­önem­li­dir.­Dost­se­çip top­lum­ iliş­ki­le­rin­de­ de­ğer­len­dir­mek,­ bü­tün­ ta­rih­sel­ ve­ top­lum­sal bo­yut­la­rı­için­de­ele­alın­ma­yı­ge­rek­ti­rir.­Sa­vun­ma­la­rı­ma­dam­ga­sı­nı vu­ran­‘top lu mu ta nım la ma’ ça­ba­mın­al­tın­da­da­bu­ger­çek­lik­yat­mak­ta­dır.­Dost­lu­ğa,­ar­ka­daş­lı­ğa­çok­yat­kın­lı­ğım­bi­li­nir.­Hat­ta­ta­ri­hin­ün­lü­des­tan­la­rın­da­iş­le­nen­bir­Gıl ga meş için­En ki du,­Ak hi le us için­Pat rok los ney­se,­o­tür­dost­ar­ka­daş­lar­ara­dı­ğım­bi­li­nir.­Bir­Ke­mal­Pir­ar­ka­daş­lı­ğı­bu­ör­nek­ler­den­her­hal­de­ge­ri­de­de­ğil­dir.­Fel­se­fi­ yo­ğun­lu­ğu­mu­ de­rin­leş­tir­dik­ten­ son­ra­ şu­nu­ da­ha­ iyi­ fark­ et­tim: Her­şey­zıd­dı­nı­do­ğu­rur­ve­bes­ler.­Bi­lim­ar­tık­mad­de­kar­şı­mad­de­den­ bah­se­di­yor.­ Elek­tro­nun­ zıd­dı­ po­zit­ron­ olu­yor.­ Dost­luk­ gü­cü­mün­ ni­te­li­ği­ ça­pın­da,­ zıd­dı­nın­ baş­ gös­ter­me­si­ ola­sı­dır.­ Fel­se­fe­yi ya­ra­tan­ He­le­nizm’in­ zih­ni­yet­ ya­pı­sın­da­ bu­ ol­gu­la­rı­ ya­ka­la­mak müm­kün­dür.­Fa­kat­zıt­lık­lar­ol­gu­sun­da­bu­ka­dar­kur­naz­laş­mak,­bir 51

kül­tü­rü­faz­la­if­lah­et­mez.­Ta­rih­te­bü­yük­He­le­nizm’in­tra­jik­çö­kü­şü­nün­ve­kü­çü­cük­bir­ya­rı­ma­da­ya­sı­ğı­nı­şı­nın­al­tın­da­bu­ger­çek­li­ğin yad­sı­na­maz­ve­önem­li­bir­pa­yı­ol­sa­ge­rek.­Türk­le­rin­şöy­le­bir­ata­sö­zü­ var­dır:­ “Yu nan dan dost, do muz dan post ol maz.” Bun­da önem­li­ger­çek­lik­pa­yı­var.­Ama­bu­nu­tüm­He­le­nizm­ger­çe­ği­ne­ve halk­la­rı­na­mal­et­me­mek­ge­rek­ti­ği­ne­da­ir­inan­cı­mı­da­ko­ru­rum.­Ter­si­ne,­ Kürt­le­rin­ saf­lı­ğı­na­ iliş­kin­ de­ çok­ şey­ söy­le­nir.­ Bel­ki­ de­ bu yüz­den,­dev­let­siz­kal­mış­lar­dır.­Açık­be­lirt­me­li­yim­ki,­dost­lu­ğu­bu den­li­kul­la­nan­bir­kül­tü­re,­uy­gar­lı­ğa­ve­dev­le­te­sa­hip­ol­mak­tan­sa, dev­let­siz­il­kel­ko­mü­nal­top­lu­mun­saf­ve­ba­sit­ru­hu­için­de­ka­la­rak, top­lum­sal­ öz­gür­leş­me­yi­ bin­ de­fa­ da­ha­ ter­cih­ ede­rim.­ Böy­le­si­ bir halk­tan­ol­ma­yı­da­onur­sa­ya­rım.

52

IV.­BÖ­LÜM

Ati­na­komp­lo­su­ hu­kuk­dev­re­dı­şı­bı­ra­kı­la­rak­ger­çek­leş­ti­ril­miş­tir

S av­cı’nın­de­yi­şiy­le­şah­sı­ma­yö­ne­lik­Ati­na’dan­‘ko vul ma’ ola­yı­nı bü­tün­yön­le­riy­le­kav­ra­mak­açı­sın­dan,­He­len­Cum­hu­ri­ye­ti’yle­iliş­ki­dü­ze­yi­mi­zin­doğ­ru­tes­pit­edil­me­si­ge­re­kir.­Şim­di­ye­ka­dar­ki­an­la­tı­mım­la­ola­yın­ta­rih­sel,­fel­se­fi­ve­si­ya­si­bo­yut­la­rı­nı­en­ge­nel­çiz­gi­le­riy­le­di­le­ge­tir­mem­sağ­lık­lı­bir­hu­ku­ki­de­ğer­len­dir­me­için­şart­tır.­Hu­kuk­ken­di­ba­şı­na­bir­ger­çek­lik­de­ğil­dir.­Bir­dev­le­tin,­top­lu­mun­te­mel­ta­ri­hi,­si­ya­si­ve­ah­la­ki­dü­ze­yi­ni­yan­sı­tır.­‘Ko vul ma’ bir düş­man­ca­ fi­il­dir.­ Bu­ du­rum­da­ be­nim­ He­len­ Cum­hu­ri­ye­ti’nin­ bir düş­ma­nı­ ol­du­ğu­mu­ ka­nıt­la­mak­ du­ru­mun­da­dır.­ Ay­rı­ca­ so­nu­cun idam­dan­bin­be­ter­ol­du­ğu­ka­nıt­lan­dı­ğı­na­gö­re,­bu­‘ko vul ma’ ey­le­mi­nin­en­ağır­bir­ce­za­ola­rak­han­gi­hu­ku­ki­kıs­tas­la­ra­da­yan­dı­rıl­dı­ğı­nın­açık­lan­ma­sı­zo­run­lu­dur.­Öy­le­bir­ey­lem­ki,­yüz­ler­ce­ki­şi­nin ken­di­ni­yak­ma­sı­na,­öl­dü­rül­me­si­ne­ve­tu­tuk­lan­ma­sı­na­yol­aç­mış­tır.

Bu­ger­çek­ler­göz­ar­dı­edi­le­rek,­yar­gı­lan­ma­as­la­adil­ya­pı­la­maz.­So­yut­bir­‘dost ve müt te fik ler le ara da ki ba rı şı boz ma’ te­me­lin­de­bir suç­la­ma­nın­te­mel­den­yok­sun­ol­du­ğu­ra­hat­lık­la­açık­la­na­bi­lir.­Bu­ra­da­ an­lat­mak­ is­te­di­ğim­ ola­yın,­ sav­cı­nın­ an­lat­mak­ is­te­di­ği­ bi­çim­le ala­ka­sı­nın­ öz­de­ ol­ma­dı­ğı­dır.­ Bi­çim­sel­ ola­rak­ de­dik­le­ri­ni­ ka­nıt­la­ma­sı­na­ hiç­ ge­rek­ yok­tur.­ Be­lir­le­yi­ci­ olan­ öz­dür.­ O­ da,­ bam­baş­ka bir­içe­rik­te­dir.­He­men­İtal­ya­ör­ne­ği­ni­ver­mek­is­te­rim.­İtal­ya’ya­da Ati­na’dan­da­ha­ha­ber­siz,­iliş­ki­siz­gi­riş­yap­tım.­Ama­İtal­ya­Baş­ba­ka­nı­ be­ni­ ‘kov ma ya’ ce­sa­ret­ ve­ yet­ki­le­ri­nin­ ol­ma­dı­ğı­nı­ gö­re­rek, 53

dev­let­ola­rak­en­çok­yap­tık­la­rı,­has­ta­ne­sta­tü­sün­de­ki­bir­yer­de­on gün­lük­bir­gö­zal­tıy­la­bu­gi­ri­şi­mi­me­hu­ku­ki­bir­ya­nıt­ver­mek­ol­du.

Ay­nı­Av­ru­pa­ ve­ ulu­sal­ hu­kuk­ kri­ter­le­ri­ne­ bağ­lı­ He­len­ dev­le­ti­ de bun­dan­faz­la­yet­ki­ye­sa­hip­de­ğil­di;­aza­mi­ya­pa­bi­le­ce­ği,­izin­siz­gi­riş­ten­be­ni­tu­tuk­la­ma­sıy­dı.­Bu­du­rum­da,­söz­de­çok­kor­ku­lan­Tür­ki­ye­teh­di­di­nin­de­bir­an­la­mı­kal­maz­dı.­Kal­dı­ki,­tu­tuk­lan­ma­dı­ğım gi­bi,­He­len­Cum­hu­ri­ye­ti’nin­‘şe ref sö zü’ ve­ri­le­rek,­‘da ha gü ven lik li’ bir­or­ta­ma­ta­şın­dım.­Bu­nu­ka­nıt­la­ya­cak­çok­ve­ri­ve­ta­nık­var­dır.­Ger­çek­bu­iken,­Sav­cı’nın­hiç­ora­lı­ol­ma­ma­sı­dü­şün­dü­rü­cü­ol­du­ğu­ka­dar,­ağır­bir­in­san­lık­su­çu­nu­ört­bas­et­me­yi­amaç­la­dı­ğı­açık­tır.­Eğer­hu­kuk­bir­dev­le­ti­de­bağ­la­yan­te­mel­ku­ral­lar­bü­tü­nü­ise, onun­adı­na­ha­re­ket­eden­le­ri­de­bağ­lar.­“Dev le ti mi zin yü ce çı kar la rı için her şe yi yap mak la mü kel le fiz” an­la­yı­şı,­çağ­daş­hu­kuk­dev­le­tin­de­ge­çer­li­ol­ma­sı­nı­bir­ya­na­bı­ra­ka­lım,­as­ga­ri­aşi­ret­ge­le­ne­ği ve­hu­ku­kun­da­bi­le­ye­ri­ol­ma­yan­bir­an­la­yış­tır.­Tüm­in­san­lık­ta­ri­hin­de­de­ğil­bir­dev­le­te,­bir­Be­de­vi­ça­dı­rı­na­sı­ğın­mak­bi­le,­eğer­mi­sa­fi­rin­üze­rin­de­bir­teh­dit­var­sa,­onu­kov­mak­bir­ya­na,­ölü­mü­ne­sa­vun­mak­bir­ku­ral­dır.­Kal­dı­ki,­He­len­Cum­hu­ri­ye­ti­bir­NA­TO­ve­AB üye­si­dir.­ABD’yle­güç­lü­iki­li­iliş­ki­le­ri­var­dır.­Onur­lu­bir­hal­kı­da var­dır.­ Be­nim­ yü­züm­den­ ül­ke­nin­ teh­li­ke­ye­ gir­me­si­ bu­ ger­çek­ler ışı­ğın­da­ob­jek­tif­de­ğil­dir.­Var­lı­ğı­mı­ay­lar­ca­giz­le­ye­bi­lir­ler­di.­Da­ha uy­gun­bir­müd­det­ve­re­rek,­üçün­cü­bir­ül­ke­ye­ve­ya­ül­ke­me­git­me­me­ yar­dım­cı­ ola­bi­lir­ler­di.­ Hiç­bir­ şey­ yap­maz­lar­sa­ tu­tuk­la­ya­bi­lir­ler­di.­De­mek­ki,­teh­di­de­da­ya­lı­‘kov ma’ ne­hu­kuk­la­ne­de­si­ya­set ve­ah­lak­la­bağ­da­şan­so­rum­suz­bir­de­ğer­len­dir­me­dir­ve­ger­çe­ği­çar­pıt­ma­mas­ke­si­dir.­Ola­yın­ger­çek­leş­ti­ği­ob­jek­tif­ve­süb­jek­tif­ko­şul­la­rı­ da­ha­ de­rin­lik­li­ ele­ al­ma­ya,­ halk­la­rı­mız­ ara­sın­da­ mut­la­ka­ ko­run­ma­sı­ge­re­ken­kar­deş­çe­bağ­lar­açı­sın­dan­ih­ti­yaç­var­dır.­Bu­ra­da şah­sı­mı­sa­vun­mak­ve­He­len­dev­let­yet­ki­li­le­ri­ni­güç­du­ru­ma­dü­şür­mek­ten­öte­ye,­halk­la­rı­mız­ara­sın­da­ki­dost­lu­ğun­sağ­lık­lı­ge­liş­me­si­ni­her­şey­den­da­ha­faz­la­dik­ka­te­al­mak­önem­ta­şı­mak­ta­dır. a- Ati­na’ya­ yap­tı­ğım­ ilk­ gi­ri­şi­mim­de­ de,­ in­san­ hak­la­rı­ ve­ de­mok­ra­si­si­nin­yer­le­şik­ol­du­ğu,­dev­let­ve­şa­hıs­lar­dü­ze­yin­de­dost­luk

54

iliş­ki­le­ri­nin­mev­cut­bu­lun­du­ğu­bir­ül­ke­ye­gel­di­ğim­an­la­yı­şı­nı­esas al­dım.­Ay­rın­tı­la­ra­gir­me­den,­ta­rih­sel­ba­zı­ör­nek­ler­le­kar­şı­laş­tır­ma­ma­nın­ da­ha­ an­la­şı­lır­ ola­ca­ğı­nı­ dü­şü­nü­yo­rum:­ Sa int Pa ul’un Da­mas­cus’tan­ çı­kıp­ uzun­ sü­re­ He­len­ şe­hir­le­rin­de­ kut­sal­ çağ­rı­la­rı­nı yay­ma­sı,­ikin­ci­adı­mı­nı­Ro­ma’ya­at­ma­sı­ve­ora­da­kat­le­dil­me­si­Av­ru­pa­ ta­ri­hin­de­ bü­yük­ önem­ ta­şır.­ Sok­ra­tes­ öy­kü­sü­ da­ha­ tra­jik­ ve Ati­na­ca­bir­ol­gu­dur.­Da­ha­da­il­ginç­olan,­He­len­mi­to­lo­ji­sin­de­Ati­na’nın­ku­ru­cu­tan­rı­ça­sı­At­he­na’nın­Tro­ya­kah­ra­ma­nı­Hek­tor’u­kar­de­şi­De­ip­ho­pos’un­kı­lı­ğı­na­gi­re­rek­onu­ölü­me­gö­tü­re­cek­bir­ça­tış­ma­ya­gir­me­si­için­kan­dır­ma­sı­dır.­Ati­na’yı­uy­gar­lık­ta­ri­hi­nin­önem­li­bir­ken­ti­ola­rak­ka­ra­la­mak­gi­bi­bir­ni­ye­tim­yok.­Ama­olup­bi­te­nin­ ta­rih­sel­ bir­ çağ­rı­şım­ içer­di­ği­ çar­pı­cı­ bir­ hu­sus­tur.­ Eğer­At­he­na’nın­ve­ya­Ati­na’nın­dost­luk­çağ­rı­la­rı­ve­iliş­ki­le­ri­ol­ma­say­dı,­bu tra­je­di­yi­tüm­hal­kı­mız­ve­dost­la­rı­mız­la,­hat­ta­kar­şıt­la­rı­mız­la­ya­şa­ma­ya­ca­ğı­mız­ bir­ ger­çek­lik­tir.­Ati­na’ya­ gi­ri­şi­mi­mi­ ve­ so­nuç­la­rı­nı dar­ve­tek­nik­bo­yut­la­rıy­la­ele­al­mak­en­af­fe­dil­mez­bir­tu­tum­ola­cak­tır;­Sok ra tes’ten,­hat­ta­So lon ve­Pe rik les’ten be­ri­yü­rü­tü­len­bil­ge­lik,­ in­san­ onu­ru­ ve­ de­mok­ra­si­nin­ özü­ne­ say­gı­sız­lık­ ola­cak­tır.

Ne­re­den­ ba­kı­lır­sa­ ba­kıl­sın,­ ba­na­ yö­ne­lik­ tav­rın­ ta­rih­sel­ bir­ ya­nı var­dır­ve­onu­doğ­ru­tes­pit­et­me­li­yiz.­Ati­na’nın­bir­bü­yük­lü­ğü­var­sa,­bu­doğ­ru­tes­pit­le­ba­ğı­ol­du­ğun­dan­kuş­ku­du­yu­la­maz.­Da­mas­cus’un,­Mos­ko­va’nın,­Ro­ma’nın­dev­let­yet­ki­li­le­ri­nin­ya­pa­ma­dı­ğı­nı­Ati­na’da­ki­bir­oli­gar­şi­ne­den­komp­lo­tar­zın­da­yap­tı?­Yar­gı­nın­en te­mel­gö­re­vi,­bu­so­ru­ya­doğ­ru­ya­nıt­bul­mak­ol­ma­lı­dır.­Yok­sa­“Sok ra tes, Ati na lı genç le rin ka fa sı na ye ni tan rı lar koy du, o hal de öl me li dir” de­mek­ten­hiç­bir­far­kı­mız­kal­maz. b- Ati­na’ya­ge­li­şim,­tem­sil­ci­miz­Ay fer Ka ya’nın mil­let­ve­ki­li­ve es­ki­PA SOK Ba ka nı Ba du vas’la kur­du­ğu­iliş­ki­so­nu­cu­an­lam­ka­zan­mış­tır.­Ge­liş­için­du­rum­ger­çek­ten­uy­gun­mu­di­ye­on­de­fa­sor­dum,­ her­ se­fe­rin­de­ olum­lu­ ce­vap­ al­dık­tan­ son­ra,­ ka­rar­ ver­mek­te sa­kın­ca­ gör­me­dim.­ Hem­ par­ti­si­ ik­ti­dar­da­dır­ hem­ de­ mil­let­ve­ki­li ve­es­ki­ba­kan­dır,­mut­la­ka­izin­al­mış­tır­inan­cı­nı­ta­şı­yor­dum.­Ha­va­a­la­nı­na­in­di­ğim­de­kar­şı­ma­Sa vas Ka len de ris ve­is­tih­ba­rat­üst­dü­55

zey­yet­ki­li­si­Stav ra kis çık­tı.­Bü­yük­bir­te­laş­ve­teh­dit­le,­ay­nı­gün sa­at­ be­şe­ ka­dar­ çık­mam­ ge­rek­ti­ği,­ ak­si­ hal­de­ zor­la­na­ca­ğım­ bi­çi­min­de­bir­ta­vır­la­kar­şı­laş­tım.­Bu­hiç­bek­le­me­di­ğim­ve­ha­zır­ol­ma­dı­ğım­ bir­ du­rum­du.­ Ba­du­vas­ or­ta­lık­ta­ hiç­ gö­zük­me­di.­ Ben­ esas ola­rak­bu­gi­diş­te­bir­ayak­kay­dır­ma­nın­ya­pıl­mak­is­ten­di­ği­nin­cid­di­ ola­rak­ araş­tı­rıl­ma­sı­ ge­rek­ti­ği­ inan­cı­nı­ ha­len­ ta­şı­yo­rum.­ Da­vet ol­ma­say­dı,­da­ha­son­ra­ki­olay­la­rın­hiç­bi­ri­ger­çek­leş­mez­di.­Da­mus­cus’ta­kal­ma­im­ka­nı­ol­ma­dı­ğın­da,­Or­ta­do­ğu’yu­zor­la­ya­cak­da­ol­sa,­ül­ke­nin­dağ­lık­alan­la­rı­na­gi­de­bi­lir­dim.­İkin­ci­ge­li­şim­de­Nag za kis’in yar­dım­la­rı­be­lir­le­yi­ci­ol­muş­tur.­Ba­na­gö­re­dost­ça­bü­yük bir­fe­da­kar­lık­ta­bu­lun­muş­tur.­Ama­olup­bi­te­ne­bak­tı­ğı­mız­da,­dev­let­le­o­ka­dar­iliş­ki­si­olan­emek­li­bir­su­bay­bir­dost­luk­iliş­ki­si­ne­ne­den­bu­ka­dar­iha­net­ede­bi­lir?­Bu­so­ru­ya­da­ha­len­ce­vap­arı­yo­rum.

Yu­nan­ is­tih­ba­ra­tı­nın­ kon­tro­lü­ne­ ve­ri­lir­ken,­ Yu na nis tan Dı şiş le ri Ba ka nı Pan ga los’la söz­de­ gö­rüş­me­ye­ gi­di­yor­dum.­ Pan­ga­los’un iha­net­için­de­ol­du­ğu­nu,­da­ha­son­ra­ki­bir­cüm­le­sin­de­net­an­la­dım: “Pen ce re den gi re ni, ba ca dan atar lar.” İm­ha­lık­bir­du­ru­ma­so­kul­du­ğum­da­da­şu­cüm­le­si­dik­kat­çe­ki­ciy­di:­“Apo Me sih’in ya nın da, bir me lek gi bi ya şa mak ta dır.” Stav­ra­kis’in­ tu­tu­mu­ da­ düş­man­ca ve­ha­in­cey­di.­Di­rekt­ABD’nin­ka­rar­la­rı­nı­uy­gu­la­mış­tır.­Ne­ka­dar ken­di­yet­ki­si­ni,­ne­ka­dar­hü­kü­met­yet­ki­si­ni­kul­lan­dı­ğı­nı­bi­le­bi­le­cek­du­rum­da­de­ği­lim.­Baş ba kan Si mi tis’in,­han­gi­et­ken­ler­al­tın­da­‘ko vul ma’ ve­Ken­ya’ya­sü­rü­lü­şü­mün­ka­ra­rı­nı­ver­di­ği­ni­iyi­açık­la­ma­sı­ge­re­kir.­Bu­yet­ki­li­le­rin­en­üst­ka­rar­sa­hip­le­ri­ola­rak,­de­tay­lı­ifa­de­le­ri­ne­ih­ti­yaç­var­dır.­İtal ya Baş ba ka nı Mas si mo D’Ale ma’nın Ro­ma­gi­ri­şi­mim­de­ki­tav­rı­ör­nek­alı­na­bi­lir.­Be­nim­se­me­se de,­zor­la­ve­ya­komp­loy­la­çı­ka­ra­ma­ya­ca­ğı­na,­bu­nun­an­cak­gö­nül­lü­lük­te­me­lin­de­ola­bi­le­ce­ği­ne­so­nu­na­ka­dar­bağ­lı­kal­dı.­Üç­ay­kal­dım.­İl­ti­ca­iş­le­mi­baş­la­tıl­dı.­Son­ra­bu­hak­ve­ril­di.­15­Ocak­1999 çı­kı­şım­da­da­ya­zı­lı­mek­tup­bı­rak­ma­şar­tı­nı­ıs­rar­la­ge­tir­di.­Baş­ka tür­lü­ İtal­ya’dan­ çı­kı­şı­mın­ ka­nun­suz­ ola­ca­ğı­nı­ çok­ iyi­ bi­le­rek­ bu tav­rı­ser­gi­le­di.­He­len­Cum­hu­ri­ye­ti’nde­bu­pro­se­dü­re­hiç­bağ­lı­ka­lın­ma­mış­tır.­Ati­na’ya­gir­dik­ten­son­ra­bir­il­ti­ca­hak­kım­var­dır.­Bu­nu­hiç­kim­se­en­gel­le­ye­mez.­So­nu­cu­an­cak­mah­ke­me­be­lir­le­ye­bi­-

56

lir.­Suç­teş­kil­eden­bir­ko­nu­mum­var­sa,­o­da­gö­zal­tı­ve­tu­tuk­lan­may­la­ de­ğer­len­di­ri­lir.­ Bu­ araç­lar­ ki,­ en­ meş­ru­ araç­lar­dır­ ve­ tüm AB­ ül­ke­le­rin­de­ ge­çer­li­dir.­ Bu­ pro­se­dü­re­ baş­vu­rul­ma­dı­ğı­ gi­bi, dost­luk­iliş­ki­le­ri­ni­kul­la­na­rak,­ön­ce­Nag­za­kis’i­al­da­ta­rak­is­tih­ba­ra­tın­kon­tro­lü­ne­ve­ril­mem,­ikin­ci­adım­da­da­‘Dev let sö zü ve ri yo ruz’ al­dat­ma­ca­sıy­la­ Ken­ya’ya­ yol­lan­mam­ ger­çek­leş­ti­ril­miş­tir.

Eğer­ba­na­fa­na­tik­dost­luk­ba­ğıy­la­bağ­lı­ol­du­ğu­nu­araç­ola­rak­kul­lan­ma­say­dı,­ Sa­vas­ Ka­len­de­ris’in­ va­at­le­ri­ne­ inan­maz­dım.­ Bu­ra­da suç­ teş­kil­ eden,­ ira­de­yi­ if­sat­ var­dır.­ Bu­nun­ için­ hem­ ken­di­si­nin hem­de­is­te­nir­se­di­ğer­ta­nık­la­rın­ifa­de­si­ne­baş­vu­ru­la­bi­lir.

Baş­tan­ iti­ba­ren­ Ken­ya’ya­ yol­lan­mam­ açık­ça­ komp­loy­la­ bağ­lan­tı­lı­dır.­Ne­den­di­rekt­Gü­ney­Af­ri­ka­Cum­hu­ri­ye­ti­de­ğil­de­Ken­ya?­Çün­kü­bu­ra­da­ABD’nin­tam­kuk­la­sı­bir­re­jim­var­dır.­Tes­lim pla­nı­ için­ en­ uy­gun­ olan­ yer­dir.­ Bir­ Man de la ve­ Gü ney Af ri ka Cum hu ri ye ti böy­le­si­ komp­lo­la­ra­ düş­mez­di.­ Tür­ki­ye’ye­ tes­lim ediş­te­de­ay­nı­iha­net­ser­gi­len­miş­tir.­El çi Kos tu las,­pek­ra­hat­ol­ma­sa­da,­bu­gö­re­vi­ba­şa­rıy­la­yü­rüt­müş­tür.­Pla­nın­ta­ma­men­far­kın­day­dı.­ İl­ti­ca­ di­lek­çe­min­ ka­bul­ edil­di­ği­ni­ söy­le­ye­rek­ be­ni­ uyu­ta­bil­miş­ti.­ En­ son­ Ka­len­de­ris,­ “Pan ga los’un özel em riy le Hol lan da’ya gi di yo ruz” di­ye­rek,­be­ni­Ken­ya­lı­ha­in­le­re­tes­lim­et­me­de­en açık­ iha­net­ gö­re­vi­ni­ ye­ri­ne­ ge­tir­miş­tir.­ Bu­ra­da­ be­nim­ sı­nır­sız dost­luk­ gü­ve­ni­min­ kul­la­nıl­dı­ğı­ da­ çok­ açık­tır.­ Kuş­ku­ duy­mam için­en­ufak­bir­açık­ver­me­miş­ler­dir.­Bir­iha­ne­tin­bu­ka­dar­us­ta­lık­la­oy­nan­ma­sı­na­an­cak­şap­ka­çı­ka­rı­lır.­Bu­bil­gi­le­rin­de­tay­la­rı­nı, eğer­is­te­nir­se,­avu­kat­la­rım­gös­te­re­cek­le­ri­ta­nık­lar­ve­bel­ge­le­riy­le ve­re­bi­lir­ler.­Din­len­me­le­ri­ta­le­bim­dir.

Tüm­ ha­re­ket­le­rim­ baş­tan­ so­na,­ Yu­nan­ is­tih­ba­ra­tı­nın­ kon­tro­lü, bil­gi­si­ve­yar­dı­mıy­la­ger­çek­leş­miş­tir.­Be­nim­dev­let­güç­le­ri­nin­bir yar­dı­mı­ol­ma­dan­bu­ha­re­ket­le­ri­ba­şar­mam­mad­de­ten­im­kan­sız­dır.

Kal­dı­ki,­Ati­na­gi­ri­şi­mim­dı­şın­da­da,­He­len­dev­le­ti­nin­Ati­na­Tem­sil­ci­li­ği­miz­ka­na­lıy­la­önem­li­oran­da­mad­di­ve­ma­ne­vi­des­te­ği­ol­muş­tur.­Bun­lar­la­il­gi­li­ola­rak­da,­avu­kat­lar,­dost­ta­nık­lar­ve­iliş­ki ku­ru­lan­ dev­let­ yet­ki­li­le­ri­nin­ ifa­de­le­ri­ne­ baş­vu­ra­bi­lir­ler.­ Bü­tün­ bu hu­sus­lar­göz­önü­ne­ge­ti­ril­di­ğin­de,­tes­lim­edil­mem­ola­yı­nın­iç­yü­zü­57

nü­na­sıl­kav­ra­ya­bi­li­riz?­İna­nıl­ma­sı­güç­bu­çe­liş­ki­ler­han­gi­et­ken­ler al­tın­da­or­ta­ya­çık­tı?­So­mut­bil­gi­ler­den­ye­te­rin­ce­ha­ber­dar­ol­ma­sak da,­sı­nır­lı­bil­gi­ve­ge­liş­me­ler­den­ba­zı­so­nuç­lar­çı­ka­ra­bi­li­riz.­Baş­tan iti­ba­ren­ini­si­ya­ti­fin­ABD­ve­İn­gil­te­re­is­tih­ba­ra­tı­nın­elin­de­ol­du­ğu, bu­nun­ da­ Tür­ki­ye­ MİT’i­ ve­ İs­ra­il­ MOS­SAD­ teş­ki­la­tıy­la­ iş­bir­li­ği ha­lin­de­ yü­rü­tül­dü­ğü­ bir­çok­ ya­zı­ di­zi­si­ ve­ ki­ta­ba­ ko­nu­ ol­muş­tur.

Bun­la­rı­uzun­an­lat­ma­ya­ca­ğım,­bel­ge­ola­rak­su­nu­la­bi­lir.­Da­ha­Ati­na’ya­he­nüz­gel­di­ğim­şu­bat­ayın­da­An­ka­ra’ya­he­men­ha­ber­ve­ril­di­ği,­ Sa­bah­ ga­ze­te­sin­de­ ya­zı­ se­ri­si­ ola­rak­ iş­len­miş­tir.­ Çok­ sa­yı­da ka­nıt­ ve­ ta­nık,­ tes­lim­ edil­me­ ola­yı­mın­ ko­or­di­ne­li­ yü­rü­tül­dü­ğü­nü gös­ter­mek­te­dir.­Özel­ola­rak­İs viç re’den ge­ti­ri­len­uçak­la­Ken­ya’ya ka­çı­rıl­ma­mın­ için­de,­ NA­TO­ giz­li­ ope­ras­yon­ bö­lü­mü­nün­ de­ ro­lü­nün­ kuv­vet­le­ muh­te­mel­ ol­du­ğu­nu­ gös­ter­mek­te­dir.­ NA­TO’nun müş­te­rek­bir­ka­ra­rı­ol­ma­ih­ti­ma­li­var­dır.­Fa­kat­bu­hu­sus­ka­nun­dı­şı­ol­du­ğu­için,­NA­TO­özel­kuv­ve­ti­olan­Gla dio ile­yü­rü­tül­müş­tür.

Tıp­kı­ İtal­ya­ ben­ze­ri­ bir­çok­ ül­ke­de­ki­ ope­ras­yon­lar­ gi­bi.­ABD’nin bu­po­li­ti­ka­la­rı­nın­AB­ze­mi­nin­de­ne­ka­dar­de­rin­çat­lak­la­ra­yol­aç­tı­ğı­gü­nü­müz­de­da­ha­iyi­gö­rül­mek­te­dir.­Bü­tün­bu­hu­sus­la­rı­en­iyi­bi­le­bi­le­cek­ ki­şi­ Baş­ba­kan­ Si­mi­tis’tir.­ Ay­rı­ca­ Stav­ra­kis’in­ di­rekt ABD’nin­ em­riy­le­ ha­re­ket­ et­ti­ği,­ İn­gi­liz­ avu­kat­la­rı­mın­ ha­zır­la­dı­ğı sa­vun­ma­da­gös­te­ril­miş­tir.­Ge­rek­ABD,­ge­rek­se­Türk­yet­ki­li­ler­iş­bir­li­ği­yap­tık­la­rı­nı­en­üst­dü­zey­de­ifa­de­et­miş­ler­dir.­Ge­ri­ye­şu­so­ru­la­ra­ya­nıt­ver­mek­ka­lı­yor:­Tüm­ta­raf­la­rın­bu­iş­te,­komp­lo­da­çı­kar­la­rı­ne­dir?­ Bi­rin­ci­si,­ ABD­ ken­di­si­ için­ stra­te­jik­ müt­te­fik­ ola­rak­ gör­dü­ğü Tür­ki­ye’yi­ken­di­si­ne­bağ­la­mak­için­bu­yar­dı­mı­mü­kem­mel­bir­fır­sat­ola­rak­gör­müş­tür.­Bü­tün­Or­ta­do­ğu,­Or­ta­As­ya­ve­Bal­kan­fa­a­li­yet­le­rin­de­ Tür­ki­ye’den­ ya­rar­lan­ma­yı­ bu­ tes­lim­ ediş­le­ zir­ve­ye­ çı­kar­mış­tır.­Ay­nı­hu­sus­lar­İn­gil­te­re­için­de­ge­çer­li­dir.­İs­ra­il­de­Tür­ki­ye’yle­ge­liş­tir­di­ği­stra­te­jik­iliş­ki­si­nin­bu­olay­da­ki­ro­lüy­le­ne­ka­dar önem­li­ol­du­ğu­nu­ka­nıt­la­mış­tır.­İs­ra­il’in­be­yin­ro­lü,­di­ğer­alan­lar­da ve­özel­lik­le­Ken­ya’da­so­nuç­alı­cı­ol­muş­tur.­Pe­ki,­He­len­Cum­hu­ri­ye­ti’nin­ men­fa­a­ti­ ne­dir?­ Bir­ de­fa­ çok­ ba­ğım­lı­sı­ ol­du­ğu­ABD’nin em­ri­ni­ ye­ri­ne­ ge­tir­miş­tir.­ Son­ra­sın­da­ Kıb­rıs­ ve­ Ege­ so­run­la­rın­da

58

ABD’nin­tam­des­te­ği­ni­ala­rak,­kar­şı­lı­ğı­nı­faz­la­sıy­la­ala­ca­ğı­nı­he­sap­la­mak­ta­dır.­ Di­ğer­ aşa­ğı­lık­ bir­ yak­la­şım­ Pan­ga­los’un­ sö­zün­de giz­li­dir:­“Me sih’in ya nın da ki me lek” de­mek­le­im­ha­dan­baş­ka­bir so­nu­cun­ be­ni­ bek­le­me­di­ği­ni­ çok­ iyi­ bil­mek­te­dir.­ Be­nim­ Tür­ki­ye’nin­elin­de­öl­mem,­tam­bir­‘iti ite kır dır ma’ po­li­ti­ka­sı­ola­rak­mü­kem­mel­iş­ler­lik­ka­za­na­cak­tır.­İt­ler­ne­ka­dar­bir­bir­le­ri­ni­kı­rar­sa,­so­nuç­ta­ ken­di­ po­li­ti­ka­sı­ ka­zan­mış­ ola­cak­tır.­ Bu­ yak­la­şım,­ ve­ri­len des­te­ğin­ta­ma­men­tak­tik­çı­kar­amaç­lı­ol­du­ğu­nu­açık­ça­or­ta­ya­koy­mak­ta,­en­ufak­bir­in­sa­ni­yö­nü­nün­ol­ma­dı­ğı­nı­gös­ter­mek­te­dir.­Bü­tün­he­sap­lar­be­nim­kör­bir­di­re­niş­içi­ne­gi­re­rek­öle­ce­ğim­üze­ri­ne ya­pıl­dı.­Öl­mem­üze­ri­ne­gün­sa­yıl­dı­ğı,­Ati­na­ga­ze­te­le­rin­de­bi­le­iş­len­di.­Şah­sı­mın­kla­sik­mil­li­yet­çi­yak­la­şım­dan­uzak­ol­ma­sı­ve­kör şid­de­te­açık­ol­ma­ma­sı,­il­kel­Kürt­mil­li­yet­çi­li­ği­nin­önü­nü­aça­rak­di­le­dik­le­ri­ gi­bi­ Kürt­ so­ru­nu­ ile­ oy­na­ma­ he­sap­la­rı­ bun­da­ be­lir­le­yi­ci ol­muş­tur.­Tes­lim­edil­di­ğim­gün­ba­zı­Kürt­mil­li­yet­çi­ön­der­le­rin­he­men­Ati­na’ya­gel­dik­le­ri­bi­lin­mek­te­dir.­Bü­tün­he­sap­lar,­komp­lo­ve iha­ne­tin­ölü­müm­le­so­nuç­la­na­ca­ğı­te­me­lin­de­yü­rü­tül­müş­tür.­Hu­ku­ki­ya­nı­nı­bir­ya­na­bı­ra­ka­lım,­bu­yak­la­şım­da­in­sa­ni­hiç­bir­ya­nın­göz önü­ne­alın­ma­dı­ğı­açık­tır. c- Sav­cı’nın­id­di­a­na­me­sin­de­ki­yak­la­şı­mın­AİHS­ve­He­len­po­zi­tif­ulu­sal­hu­ku­ku­na­ay­kı­rı­ol­du­ğu­yap­tı­ğım­kı­sa­de­ğer­len­dir­me­den de­ra­hat­lık­la­an­la­şı­la­bi­lir.­Hiç­bir­ma­kam­teh­dit­al­tın­da­ki­bir­va­tan­da­şı­nı­ve­ya­si­ya­si­il­ti­ca­baş­vu­ru­sun­da­bu­lu­na­nı­‘kov ma’ yet­ki­sin­de ola­maz.­Özel­lik­le­be­nim­İtal­ya­sü­re­cim,­bu­nun­için­en­iyi­ör­nek­tir.

Sa­de­ce­po­zi­tif­hu­ku­kun­ge­rek­le­ri­ye­ri­ne­ge­ti­ril­se­bi­le,­bu­olay­da­ki so­rum­lu­lu­ğun­hü­kü­me­te­düş­tü­ğü­açık­ça­gö­rü­le­cek­tir.­Za­ten­olay­sı­ra­sın­da­hü­kü­me­tin­bü­yük­te­la­şı­ve­ba­kan­is­ti­fa­la­rı­bu­nu­gös­ter­mek­te­dir.­En­ucuz­ka­yıp­la­suç­la­rı­nı­ört­bas­et­mek­is­te­miş­ler­dir.­Ne­den, he­men­baş­lan­gıç­ta­hak­kım­da­so­ruş­tur­ma­yü­rü­tül­me­di?­Suç­luy­sam, ilk­an­da­suç­luy­dum.­Her­şey­bil­gi­le­ri­da­hi­lin­dey­di.­Olay­um­duk­la­rı­ gi­bi­ ge­liş­me­yip­ be­nim­ kim­ vur­du­ya­ git­mem­ ger­çek­leş­me­yin­ce, ya­ni­ne­de­ni­be­lir­siz,­sa­de­ce­Türk­yö­ne­ti­mi­ni­so­rum­lu­luk­al­tı­na­so­kan­bir­mec­ra­da­ge­liş­me­yin­ce­yar­gı­la­ma­yo­lu­na­gi­dil­miş­tir.­Tas­fi­59

ye­ol­say­dım,­ke­sin­lik­le­bu­yar­gı­lan­ma­ger­çek­leş­me­ye­cek­ti.

Ati­na­ Kar­ma­ Ye­min­li­ Mah­ke­me­si’nin­ le­him­de­ ve­re­ce­ği­ ka­rar, AİHM’de­İm­ra­lı­ka­ra­rı­na­iliş­kin­ve­ri­len­hü­küm­ler­açı­sın­dan­önem ta­şı­mak­ta­dır.­AİHM­tüm­iti­raz­mad­de­le­ri­mi­zi­ka­bul­et­me­si­ne­rağ­men,­ka­çı­rıl­ma­yı­göz­önü­ne­ge­tir­me­miş­tir.­Na­sıl­teh­li­ke­li­bir­komp­lo­için­de­ka­çı­rıl­dı­ğı­ma­de­ğin­me­ge­re­ği­duy­ma­mış­tır.­San­ki­tes­lim edil­mem­ön­ce­si­olup­bi­ten­ler­hu­ku­ku­il­gi­len­dir­mi­yor­muş­gi­bi,­dar hu­ku­ki­kıs­tas­lar­için­de­kal­mış­tır.­Hal­bu­ki­ba­na­iliş­kin­AİHS’nin­en te­mel­mad­de­si;­can­gü­ven­li­ği­ve­hu­ku­ki­bir­yön­te­me­da­yan­ma­dan, key­fi­ ola­rak­ gö­zal­tı­na­ alı­na­ma­ya­ca­ğı­ bi­çi­min­de­dir.­ Be­nim­ du­ru­mum­sa­de­ce­key­fi­gö­zal­tı­de­ğil,­ucu­her­tür­lü­im­ha­ya­açık­bir­ka­çı­rıl­ma­dır.­Çok­sa­yı­da­dev­let­güç­le­ri­nin­rol­oy­na­dı­ğı­plan­lı,­giz­li,­ta­ma­men­ ulus­la­ra­ra­sı­ hu­ku­ku­ çiğ­ne­yen­ bir­ ka­çı­rıl­ma­dır.­ AİHS­ 5/2 mad­de­si­çiğ­nen­miş­tir.

Ulu­sal­hu­ku­kun­da­dev­re­dı­şı­bı­ra­kıl­dı­ğı­açık­tır.­Hep­vur­gu­la­dı­ğım­gi­bi,­He­len­Cum­hu­ri­ye­ti­sı­nır­la­rı­için­de­ve­ri­le­cek­ka­rar­en­çok tu­tuk­lan­ma­dır.­Bu­nun­dı­şın­da­tüm­mu­a­me­le­ler­hu­kuk­dı­şı­dır.­Mah­ke­me­nin­bu­hu­kuk­dı­şı­lı­ğı­bir­yol­la­te­la­fi­et­me­si­ge­re­kir.­İm­ra­lı­yar­gı­la­ma­sı­nı­ve­AİHM­yak­la­şı­mı­nı­ge­çer­siz­sa­ya­bi­lir.­Çün­kü­ilk­yar­gı­la­na­ca­ğım­ve­do­la­yı­sıy­la­gü­ven­ce­si­al­tın­da­ol­mam­ge­re­ken­mah­ke­me,­Ati­na­Kar­ma­Ye­min­li­Mah­ke­me­si’dir.­Bu­mah­ke­me­nin­ka­ra­rı­ön­ce­lik­ta­şır.­Di­ğer­mah­ke­me­le­rin­ka­rar­la­rı­nın­hü­küm­ifa­de­ede­bil­me­si­için,­Ati­na­yar­gı­lan­ma­sı­nın­so­nu­cu­ge­rek­mek­te­dir.­Hu­kuk­suz­luk­üze­ri­ne,­hu­kuk­in­şa­edi­le­mez.­Bu­açı­dan­Ati­na­Kar­ma­Ye­min­li­Mah­ke­me­si’nin­ka­ra­rı­hem­bir­ilk­ör­nek­teş­kil­et­me­si­hem­de di­ğer­yar­gı­la­ma­la­ra­ze­min­teş­kil­et­me­si­açı­sın­dan­önem­arz­et­mek­te­dir.­Pra­tik­so­nu­cu­pek­önem­li­ol­ma­sa­da,­AİHS­5/2­mad­de­si­nin­iş­le­til­me­si­açı­sın­dan­da­so­nuç­do­ğu­ra­bi­lir.­İtal­yan­Ro­ma­İs­ti­naf­Mah­ke­me­si’nin­ il­ti­ca­mın­ ka­bu­lü­ne­ iliş­kin­ ver­di­ği­ ka­rar­ da­ göz­ önü­ne ge­ti­ril­me­li­dir.­ Mah­ke­me­ esas­ ola­rak­ ha­len­ He­len­ Cum­hu­ri­ye­ti­ sı­nır­la­rı­için­de­ol­du­ğu­mu­göz­önün­de­bu­lun­du­ra­rak,­İm­ra­lı’da­ki­tu­tuk­lu­ol­ma­mı­da­gay­ri­ka­nu­ni­ola­rak­de­ğer­len­dir­mek­du­ru­mun­da­dır.­Te­o­rik­ola­rak­He­len­Cum­hu­ri­ye­ti­sı­nır­la­rı­için­de­ol­du­ğum­ka­bul­edi­le­rek­yar­gı­yü­rü­tül­me­li­dir.­Bu­nun­ge­rek­le­ri­ni­or­ta­dan­kal­dı­-

60

ran­la­rın­suç­teş­kil­et­tik­le­ri­açık­tır.­Böy­le­lik­le­ör­ne­ği­ne­az­rast­la­nır bir­hu­ku­ki­kal­pa­zan­lı­ğın­önü­ne­ge­çil­miş­ve­hu­kuk­dev­le­ti­nin­ge­rek­le­ri­ye­ri­ne­ge­ti­ril­miş­olur.

So­nuç­ ola­rak,­ in­san­lık­ ve­ halk­la­rı­mı­zın­ dost­luk­ ta­ri­hin­de­ bir ka­ra­ le­ke­ olan­ bu­ komp­lo­ ola­yın­da­ mah­ke­me­nin­ ka­ra­rı,­ adil­ bir ha­kem­ola­rak­din­di­ri­ci­bir­et­ki­ya­ra­ta­bi­lir.­Ken­dim­bu­nu­bir­in­ti­kam­ so­ru­nu­ ola­rak­ de­ğer­len­dir­me­yi­ ka­rak­te­ri­me­ uy­gun­ bul­ma­mak­ta­yım.­ Si­ya­si­ ve­ ah­la­ki­ sa­vun­mam­da­ yap­tı­ğım­ gi­bi,­ yi­ne­ de dost­luk­ ve­ ba­rış­ için­ bir­ köp­rü­ ro­lü­nü­ sür­dür­mek­te­ ka­rar­lı­yım.

Türk-He­len­ iliş­ki­le­ri­nin,­ be­nim­ üze­rim­de­ oy­na­nan­ bu­ oyun­la, özel­lik­le­ ABD’nin­ is­te­ğiy­le­ dü­zel­til­me­si­ne­ faz­la­ gü­ve­ni­le­mez.

Ka­lı­cı­ dost­luk­lar,­ an­cak­ halk­la­rın­ de­mok­ra­tik­ da­ya­nış­ma­la­rıy­la ku­ru­la­bi­lir.­ Be­nim­ de­ ya­pa­bi­le­ce­ğim,­ ar­tık­ ta­rih­ bo­yun­ca­ kan­lı uy­gar­lık­ güç­le­ri­nin­ po­li­tik­ yön­tem­le­rin­den­ kök­lü­ bir­ bi­çim­de kop­mak,­si­ya­si­mü­ca­de­le­nin­te­me­li­ne­halk­la­rı­mı­zın­de­mok­ra­tik­leş­me­ mü­ca­de­le­le­ri­ni­ oturt­mak­ ve­ ba­şa­rı­ ka­zan­dır­mak­ ola­cak­tır. Şu­na­de­rin­den­ina­nı­yo­rum­ki,­Kürt-Türk­iliş­ki­le­rin­de­sağ­la­ya­ca­ğı­mız­kök­lü­bir­de­mok­ra­tik­uz­la­şı­ve­ba­rış­or­ta­mı,­He­len­hal­kı­nın da­yüz­yıl­lar­dan­be­ri­de­rin­umu­du­olan­ba­rış­ve­dost­lu­ğun­en­güç­lü­gü­ven­ce­si­ve­ger­çek­leş­ti­ri­ci­gü­cü­ola­cak­tır.

61

V.­BÖ­LÜM

Kürt­kri­zin­de­çö­zü­me­doğ­ru­ –ve­ya­komp­lo­ya­ya­nıt–

A ti­na­ üze­rin­de­ 1­ Şu­bat­ 1999’da­ uy­gu­la­ma­ sü­re­ci­ne­ ko­nu­lan komp­lo­şah­sın­da,­Kürt­ol­gu­su­ve­on­dan­kay­nak­lı­so­run­la­rı­bir­iki­lem­le­kar­şı­kar­şı­ya­ge­tir­di:­Ya­in­ti­har,­ya­ye­ni­ya­şam­ko­şul­la­rı­nı öz­de­ve­bi­çim­de­ya­ra­ta­bil­mek!­Med­ya­da­iş­len­di­ği­tarz­da­‘pa ket le nip’ An­ka­ra­oli­gar­şik­yö­ne­ti­mi­ne­tes­lim­edil­di­ğim­de,­dün­ya­ça­pın­da­et­ki­li­ABD­he­ge­mo­nik­sis­te­mi­be­ni­da­ha­iyi­ta­nı­yor­ve­ne yap­tı­ğı­nı­ bi­li­yor­du.­ İs­ter­ ölü­ is­ter­ di­ri­ kal­ma­nın­ ken­di­ sis­te­mi için­de­ki­so­nuç­la­rı­nı­he­sap­lı­yor­du.­ABD­ve­Yu­nan­oli­gar­şi­si­faz­la ya­şa­ya­bi­le­ce­ği­me­ih­ti­mal­ver­mi­yor­lar­dı.­İn­ti­har­ve­ya­de­ği­şik­bir ölüm­bi­çi­mi­nin­güç­lü­bir­ola­sı­lık­ol­du­ğu­na­emin­di­ler.­Baş­lan­gıç­ta­ki­ bek­len­ti­li­ hal­le­ri­ de­ bu­nu­ ka­nıt­lı­yor­du.­ Be­ni­ tes­lim­ eder­ken hiç­bir­gü­ven­ce­ön­gö­rül­müş­de­ğil­di.­Halk­de­yi­şiy­le­‘eti de se nin, bu tu da se nin’ tu­tu­mu­için­dey­di­ler.­Hem­ör­güt­hem­de­halk­için­de­ki­aza­mi­se­vi­ye­ye­çı­ka­rıl­mış­kar­şıt­lık­duy­gu­la­rı­in­ti­har­eği­li­mi­ne­yat­kın­dı.­PKK­beş­bi­ne­ya­kın­ele­ma­nı­nı­in­ti­har­ka­rar­lı­lı­ğıy­la ey­le­me­ sür­me­ye­ ha­zır­la­nır­ken,­ Türk­ ka­mu­o­yu­ kı­sa­ sü­re­ için­de idam­in­faz­bek­len­ti­si­içi­ne­so­kul­muş­tu.­Ken­di­ni­yak­ma­ey­lem­le­ri de­vam­edi­yor­du.­ABD­ve­ya­kın­müt­te­fik­le­ri­ola­rak­İs­ra­il­ve­Yu­na­nis­tan,­Tür­ki­ye’nin­içi­ne­gi­re­ce­ği­bu­ye­ni­in­ti­har­va­ri­kar­şı­lık­lı öl­dür­me­fur­ya­sın­da,­ka­o­sun­da,­en­azın­dan­on­lar­ca­yıl­lık­bir­kar­ga­şa,­eko­no­mik­if­las­ve­in­ti­kam­his­le­riy­le­do­lu­bir­dö­nem­için­de ken­di­ po­li­ti­ka­la­rı­nın­ ba­şa­rı­ şan­sı­nı­ yük­sek­ gö­rü­yor­lar­dı.­ Hem 62

Kürt­hem­de­Türk­şo­ven­mil­li­yet­çi­his­le­ri­ka­bar­dık­ça,­için­den­ko­lay­ çı­kı­la­ma­ya­cak­ bir­ kör­ çık­ma­zın­ so­nun­da­ her­ iki­ ta­ra­fın­ da ken­di­le­ri­ne­bağ­la­na­ca­ğın­dan­emin­di­ler.­Bağ­lan­mak­tan­baş­ka­ça­re gö­re­mi­yor­lar­dı.­Ge­le­nek­sel­‘böl yö net’ ve­ya­‘tav şa na kaç, ta zı ya tut’ po­li­ti­ka­sı­nın­so­nuç­ver­me­me­si­dü­şü­nü­le­mez­di.­Kal­dı­ki,­son 15­yıl­lık­sü­reç­bu­po­li­ti­ka­nın­bü­tün­ipuç­la­rı­nı­ver­miş­ti.­Hem­Tür­ki­ye­hem­de­Kürt­ler­dal­ga­dal­ga­sis­te­min­kol­la­rı­na­atıl­mak­tay­dı­lar.­ Baş­ka­ yol­la­rı­ kal­ma­mış­tı.­ 1920’le­rin­ gün­dem­leş­ti­ril­miş­ bir ver­si­yo­nuy­la,­ta­rih­te­ker­rür­edil­mek­is­te­nir­gi­biy­di.­İn­gil­te­re­za­ten­ bu­ yıl­lar­da­ki­ tec­rü­be­si­ ile­ işin­ can­ alı­cı­ nok­ta­la­rı­nı­ biz­zat plan­la­yıp­uy­gu­lu­yor­du.­PKK’nin­ye­ni­bir­ön­der­lik­al­tın­da­ken­di­ne­bağ­la­nıp,­ken­di­ne­bağ­lı­iş­bir­lik­çi­bir­Kürt­mil­li­yet­çi­ha­re­ke­tiy­le­1920’ler­po­li­ti­ka­sı­nı,­1990’lar­da­Irak­üze­rin­de­uy­gu­la­ma­ça­ba­sın­day­dı.­Irak’ın­2003’te­içi­ne­dü­şü­rül­dü­ğü­du­rum­bu­po­li­ti­ka­nın güç­lü­te­mel­le­ri­ol­du­ğu­nu­gös­te­ri­yor­du.­Şah­sım­da­bir­Şeyh­Sa­it­çi­lik­oy­na­nı­yor­du.­Öy­le­ki,­idam­ka­ra­rım­Şeyh­Sa­it’in­idam­edil­di­ği­29­Ha­zi­ran­1999’da­ve­ril­miş­ti.

Bu­ ger­çek­ler­ kar­şı­sın­da­ in­ti­ha­rı­ se­çe­mez­dim.­ Da­ya­nıl­ma­sı­ zor ko­şul­lar­kar­şı­sın­da,­Ke­mal­Pir­le­rin­anı­sı­ge­re­ği,­ölüm­oru­cu­dü­şü­nül­me­di­de­ğil.­Da­ha­uçak­tay­ken,­tek­ke­li­me­ko­nuş­ma­dan­bu­yo­lu de­ne­mek­ ak­lı­ma­ gel­miş­ti.­ Ama­ ge­liş­ti­ri­len­ oyu­nun­ da­ tam­ bu­nu bek­le­di­ği­ve­oyu­nu­oy­na­yan­la­rın­ka­ran­lık­ta­ka­la­ca­ğı,­öl­me­me­si­ve öl­dür­me­me­si­ ge­re­ken­ in­san­la­rın­ öle­ce­ği­ ve­ bir­bi­ri­ni­ öl­dü­re­ce­ği, bel­ki­de­et­ki­si­yüz­yıl­la­ra­ya­yı­la­bi­le­cek­bir­in­ti­kam­sü­re­ci­nin­bir­lik­te­ya­şam­kül­tü­rü­güç­lü­olan­halk­la­rı­mız­ara­sın­da­ye­şe­re­ce­ği­ger­çe­ği,­ki­şi­sel­in­ti­kam­his­le­riy­le­ve­acı­la­rıy­la­ken­di­so­nu­mu­ge­tir­me­ye hak­kı­mın­ol­ma­dı­ğı­nı­açık­ça­da­ya­tı­yor­du.­Tra­je­dim­ne­ka­dar­acı­ve hak­edil­me­dik­ol­sa­da,­ba­zı­de­ğer­ler­için­ya­şa­ma­gü­cü­gös­ter­me­liy­dim.­Önem­li­olan­be­nim­ki­şi­sel­onur­ve­gu­ru­rum­de­ğil,­sis­te­ma­tik de­ğer­le­rin­he­sa­bı­nı­doğ­ru­ya­ya­kın­ya­pa­bil­mek­ve­fır­sa­tı­olur­sa­ka­rın­ca­ka­ra­rın­ca­ha­ya­ta­ge­çi­re­bil­mek­ti.­Ya­şam­ka­rar­lı­lı­ğım­ana­hat­la­rıy­la­bu­bi­çim­de­oluş­tu.

Açık­ki,­hem­öz­hem­de­bi­çim­de­be­ni­te­pe­den­tır­na­ğa­bir­göz­den­ge­çir­me­ve­dö­nü­şüm­gö­re­vi­bek­li­yor­du.­Ya­şa­mam­bu­gö­re­63

vin­ba­şa­rı­sı­na­bağ­lıy­dı.­Tu­tu­kev­le­ri­nin­zor­ko­şul­la­rı­na­kar­şı,­bu dö­nem­de­ ölü­mü­ne­ di­re­niş­ler­ boy­ gös­te­ri­yor­du.­ Be­nim­ ko­şul­la­rım­da­ha­ağır­ol­ma­sı­na­rağ­men,­çı­kı­şı­bu­bi­çim­de­yap­ma­mın­ger­çek­çi­ve­doğ­ru­ola­ma­ya­ca­ğı­nın­ve­so­nuç­da­ver­me­ye­ce­ği­nin­bi­lin­cin­dey­dim.­Ör­gü­tü­ve­hal­kı­ken­dim­için­aya­ğa­kal­dır­ma­mın­da doğ­ru­ bir­ ta­vır­ ola­ma­ya­ca­ğı­nı­ dü­şü­nü­yor­dum.­ Bu­ yön­lü­ yak­la­şım­la­rın,­ dü­şü­nü­len­ oyun­ ge­re­ği­ ezi­le­ce­ği­ ön­gö­rül­müş­ ve­ onay ve­ril­miş­ti.­Tüm­di­ri­öğe­le­rin­tas­fi­ye­si,­pla­nın­bir­ge­re­ğiy­di.­So­yut­bir­şo­ven­mil­li­yet­çi­lik­po­li­tik­ola­rak­sür­dük­çe,­her­şe­yi­bu­na kur­ban­et­mek­ten­çe­kin­me­ye­cek­ti.­İş­bir­lik­çi­il­kel­Kürt­mil­li­yet­çi­li­ği­ ve­ PKK’den­ ka­çan­ ha­in­ler­ el­le­ri­ni­ ovuş­tu­ra­rak­ bu­nu­ bek­li­yor­lar­dı.­Böy­le­yap­ma­dı­ğım­tak­tir­de­ise,­“APO di ren me di, de rin dev le te tes lim ol du” tü­rün­den­ yak­la­şım­lar­la­ or­ta­mı­ is­tis­mar­ et­me­ye­ ça­lı­şa­cak­lar­dı.­ Bun­la­ra­ alet­ ol­ma­ma­lı,­ fır­sat­ ver­me­me­liy­dim.­Kal­dı­ki,­Ke mal Pir ve­Meh met Hay ri Dur muş baş­ta­ol­mak üze­re­1982 Bü yük Ölüm Oru cu Şe hit le ri’ne,­yi­ne­Maz lum Do ğan ve­Fer hat la rın anı­sı­na­bağ­lı­lık;­On­la­rı­tak­lit­et­me­bi­çi­min­de­dav­ran­mak­ye­ri­ne,­öz­gür­ya­şa­mın­da­ha­ger­çek­çi­ve­onur­lu­bir çı­kı­şı­nı­em­re­di­yor­du.­So­nuç­ola­rak­ya­şam­ka­rar­lı­lı­ğı­ke­sin­leş­tik­ten­ son­ra,­ bü­yük­ dö­nü­şüm­ sü­re­ci­ne­ ce­sa­ret­ ede­cek­tim.­ Ta­rih­te özel­lik­le­Or­ta­do­ğu­kül­tü­rün­de­bu­tür­sü­reç­ler­dö­nü­şüm­ör­nek­le­riy­le­do­lu­dur.­Ha­Eyüp­gi­bi­bir­ma­ğa­ra­da,­ha­Zer­düşt­gi­bi­dağ­ba­şın­da­in­zi­va­ve­çi­le­ye­çe­kil­miş­sin,­ha­İm­ra­lı­Tek­Ki­şi­lik­Tu­tu­ke­vi’ne­ka­pan­mış­sın;­özün­de­fark­yok­tur.­So­run,­dö­nü­şü­mün­ni­te­lik­sel­ özel­lik­le­ri­ni­ ge­liş­ti­re­bil­mek­tey­di.­ Şim­di­ye­ ka­dar­ ki­ tüm de­ği­şim­ ve­ ge­li­şim­ de­ney­le­ri­mi­ aşan­ özel­lik­ler­ ka­zan­ma­dık­ça, bü­yük­çi­le­sü­re­cin­den­sağ­lam­ve­doğ­ru­çık­mam­an­lam­lı­ol­ma­ya­cak­tı.­ Be­nim­ so­rum­lu­lu­ğum­ al­tın­da­ olu­şan­ mu­az­zam­ acı­lar­ ve umut­lar­yük­lü­de­ğer­le­re­la­yık­ol­mak­da­bu­ger­çek­leş­me­ye­bağ­lı ola­cak­tı.­Söz­ko­nu­su­olan,­ki­şi­li­ğim­te­me­lin­de­bi­re­yi,­ku­rum­la­rı ve­ çö­zü­len­ zih­ni­ye­ti­ bağ­rın­da­ ta­şı­yan­ sis­te­mi­ gö­re­bil­mek;­ bu­nun­la­da­ye­tin­me­mek,­o­sis­te­mi­aş­mak­ve­ye­ni­sis­te­mi­ger­çek­leş­tir­mek­ti.­Ana­hat­la­rıy­la­te­o­rik­ve­ba­zı­uy­gu­la­ma­ör­nek­le­riy­le­ka­lın­çiz­gi­ler­ha­lin­de­bu­sü­re­ci­özet­le­me­ye­ça­lı­şır­sam:

64

a- Her­şey­den­ön­ce­ki­şi­li­ği­min­il­ginç­bir­özel­li­ği­nin­sis­te­ma­tik ka­rak­ter­has­ta­lı­ğın­da­ol­ma­sı­dır.­Bir­sis­te­mi­tam­aşa­ma­dık­ça,­ken­di­mi­sü­rek­li­kriz­için­de­bul­mam­söz­ko­nu­su­dur.­Yü­zey­sel­ve­doğ­ru­lu­ğu­kuş­ku­gö­tü­ren­de­ğer­ler­le­uzun­sü­re­ya­şa­ma­nın,­özü­me­ters­bu şüp­he­li­ya­şa­mın­do­ğal­bir­so­nu­cu­ola­rak,­be­ni­hep­ara­yı­şa­zor­la­ma­sı­söz­ko­nu­suy­du.­Bu­ise,­ev­ren­den­tu­ta­lım­bir­toz­zer­re­ci­ği­ne­ka­dar­her­şe­ye­doğ­ru­bir­an­lam­ver­me­dik­çe­ra­hat­la­ma­ya­cak­bir­ka­rak­ter,­mi­zaç­ta­şı­mak­an­la­mı­na­ge­li­yor­du.­Tüm­ya­şam­ev­re­le­ri­mi­göz­den­ge­çir­dik­çe,­bu­hu­su­su­ka­lın­bir­çiz­gi­gi­bi­gö­rü­yor­dum.

Ai­le­ ve­ köy­ top­lu­mun­da­ ken­di­mi­ ta­nı­ma­ya­ baş­lar­ baş­la­maz, doğ­ru­ olan­ ne­dir­ so­ru­nuy­la­ kar­şı­ kar­şı­ya­ gel­dim.­ So­nuç,­ ai­le­ ve köy­ ge­le­nek­le­ri­ ye­ri­ne,­ ken­di­ ço­cuk­luk­ ha­yal­le­rim­ yük­lü­ ‘öz gün ya sa la rı mı’ se­zip­ya­şa­mak­tı.­Bi­li­nen­köy­ai­le­is­yan­cı­lı­ğı­bu­özel­lik­te­ ge­liş­miş­ti.­Top­lu­ma,­ şeh­re­ açıl­dık­ça,­ du­rum­ da­ha­ da­ san­cı­lı bir­hal­al­dı.­İlk­ge­nel­ide­o­lo­ji­ola­rak­di­ne­sa­rıl­mak,­bir­çok­in­san­da ol­du­ğu­ gi­bi­ ben­de­ de­ ifa­de­si­ni­ bul­du.­ İlk,­ or­ta­ ve­ li­se­ sü­re­cin­de din­sel­ya­nı­ağır­ba­san­duy­gu­lu,­mü­min­ce­bir­ya­şa­mı­esas­al­dı­ğım da­iti­raf­et­mem­ge­re­ken­bir­hu­sus­tur.­Fa­kat­An­ka­ra’da­ki­okul,­DevGenç ha­re­ket­li­li­ği,­il­kel­Kürt­mil­li­yet­çi­yan­sı­ma­la­rı­ben­de­ki­kri­zi da­ha­ da­ de­rin­leş­ti­re­cek­ti.­ Tüm­ bu­ sü­reç­le­ri­ ba­zı­ öğ­ret­men­le­rim fark­et­miş­olup,­yar­dım­cı­ol­ma­ça­ba­la­rı­da­var­dı.­Ya­şa­nan­sis­te­ma­tik­dü­zey­de­ol­du­ğu­için,­bu­ça­ba­lar­ye­ter­li­gel­mi­yor­du.­1970’ler­de ke­ma­list­Tür­ki­ye­mo­der­ni­te­si­ça­tal­laş­ma­sü­re­cin­dey­di.­Bir­yan­dan da­ha­ ra­di­kal­ sol­ çı­kış­lar,­ di­ğer­ yan­dan­ şo­ven­ mil­li­yet­çi­ ve­ di­ni ağır­lık­lı­si­ya­sal­çı­kış­lar­her­gen­ci­ol­du­ğu­gi­bi­be­ni­de­et­ki­si­al­tı­na al­mak­ta­ge­cik­me­ye­cek­ti.­Kla­sik­ke­ma­liz­min­et­ki­le­ri­sı­nır­lı­kal­mış­tı.­Ye­ni­ ide­o­lo­jik­ po­li­tik­ akım­la­rın­ et­ki­si­ al­tın­da­ da­ha­ da­ zor­lan­mak­la­bir­lik­te,­ye­ni­bir­ka­rar­sü­re­ci­ya­şı­yor­dum.­Kürt­lük­ve­din­sel kuş­ku­cu­luk­pe­şi­mi­hiç­bı­rak­ma­yan­iki­ka­tı­ge­le­nek­ol­ma­ya­de­vam edi­yor­du.­Sol­ide­o­lo­ji­ye­yö­nel­mem­de­bu­ge­le­nek­le­ri­aşa­rak­de­ğil, yad­sı­ya­rak­aş­ma­ko­lay­cı­lı­ğı,­kuş­ku­lu­ya­pı­mı­da­ha­da­de­rin­leş­ti­re­cek­ti.­Kürt­il­kel­mil­li­yet­çi­li­ği­ne­düş­me­mek­ka­dar,­din­ci­özel­lik­le­ri­mi­de­ye­ni­ge­li­şen­di­ni­si­ya­si­akım­la­ra­ka­na­li­ze­et­me­mek­önem­li­ol­mak­la­bir­lik­te,­ye­ter­li­bir­çö­züm­de­ğil­di.­Oku­lu­bi­tir­dik­ten­son­65

ra,­kü­çük­bir­me­mur­luk­la­tat­min­ola­cak­ya­pı­da­de­ğil­dim.­Üni­ver­si­te­yi­oku­mam­sol­çı­kış­için­bir­ba­sa­mak­yap­mak­tan­öte­ye­bir­an­lam­ta­şı­mı­yor­du.­Dö­nem­ay­nı­za­man­da­sol­par­ça­lan­ma­yı­ya­şı­yor­du.­ Ey­lem­ler­ pat­lak­ ver­miş­ti.­ Ey­lem­ci­li­ğin,­ ka­rak­te­ri­min­ sis­tem ana­li­zi­ dı­şın­da,­ be­nim­ açım­dan­ de­ğer­len­di­ri­le­bi­le­cek­ bir­ özel­li­ği yok­tu.­Mi­li­tan­lık­he­ves­le­ri­tat­min­et­mi­yor,­bir­tak­lit­ka­ri­ka­tü­rü­ol­mak­tan­öte­ye­an­lam­ifa­de­et­mi­yor­du.­Mev­cut­sol­or­tam­için­de,­dü­rüst­ bir­ sem­pa­ti­zan­lık­tan­ öte­ye­ gi­de­mi­yor­dum.­ 12­ Mart­ ha­re­ke­ti­nin­ sol­da­ ya­rat­tı­ğı­ boş­luk,­ hiç­ ha­zır­ ol­ma­dı­ğım­ hal­de,­ be­ni­ bir genç­lik­ön­der­li­ğiy­le­yüz­yü­ze­bı­rak­tı.­An ka ra De mok ra tik Yük sek Öğ re nim Der ne ği (AD YÖD) yö­ne­ti­mi­ve­fi­i­li­baş­ka­nı­gi­bi­bir­ko­num,­li­der­lik­ko­nu­mu­nu­da­önü­me­koy­du.­Da­ha­ön­ce­le­ri­sem­pa­ti­zan­lı­ğım,­si­ya­si­ya­nı­ağır­ba­san­THKP-C’ye yö­ne­lik­ti.­THKO kal­dı­ra­bi­le­ce­ğim­bir­ya­pı­gi­bi­gel­mi­yor­du.­Fa­kat­ar­ta­ka­lan­THKP-C sem­pa­ti­zan­la­rı­ ye­ni­ ör­güt­len­me­de­ tu­tar­sız­ ka­lın­ca,­ çı­kı­şı­ bir­ sol Kürt­ha­re­ke­tin­de­ara­mam­ve­bu­nun­biz­zat­so­rum­lu­lu­ğu­nu­üst­len­mem­ka­çı­nıl­maz­ol­du.­1972-73’te­bu­ka­rar­lı­lık­ke­sin­le­şin­ce,­ge­ri­si pra­tik­ça­bay­dı.­Bu­ka­rar­lı­lı­ğı­çöz­dü­ğü­nüz­de,­hem­Kürt­lü­ğün­hem de­sol­te­me­li­nin­ge­nel­bir­çiz­gi­slo­gan­cı­lı­ğı­nı­aşa­ma­dı­ğı­gö­rü­le­cek­tir.­ O­ ko­şul­lar­da­ dün­ya­ ça­pın­da­ mark­siz­min,­ so­lun­ ya­şa­dı­ğı­ kriz göz­ önü­ne­ ge­ti­ril­di­ğin­de,­ slo­gan­cı­lı­ğı­ aş­mak­ ko­lay­ de­ğil­di.­ Kı­sır tar­tış­ma­ or­ta­mıy­la­ oya­lan­mak­tan­sa,­ ana­ hat­la­rı­na­ emin­ ol­du­ğum bir­Kürt öz gür lük ha re ke ti nin,­ne­ka­dar­ma­ce­ra­lı­gi­bi­gö­rün­se­de, so­nu­cun­ ve­rim­li­ ola­ca­ğın­dan­ kuş­kum­ yok­tu.­ Çün­kü­ Kürt­ ol­gu­su öz­gür­lü­ğe,­ su­ya­ bin­yıl­ has­ret­ ka­lan­ top­rak­lar­ gi­biy­di.­ Bu­ ter­ci­he baş­ta­Ke­mal­Pir­ve­Ha­ki­Ka­rer­gi­bi­çok­de­ğer­li­Türk­kö­ken­li­ar­ka­daş­lar­da­de­rin­li­ği­ne­inan­mış­lar­dı.­On­lar­çı­kı­şı­mı­zın­soy­da­ma­rıy­dı­lar.­ Yap­tı­ğı­mız­ yol­cu­luk­ ti­pik­ bir­ inan­mış­ mü­min­ yü­rü­yü­şü­ne ben­zi­yor­du.­ Or­ta­do­ğu’da­ki­ tüm­ zor­lan­ma­lar­ bu­ te­me­li­ de­ğiş­ti­re­me­di.­Di­ğer­yan­dan­Av­ru­pa’nın­da­yat­tı­ğı­erit­me­ye­kar­şı­da­di­re­nil­di.­Or­ta­do­ğu’nun­fe­o­dal­ka­rak­te­ri­ni­aş­ma­mış­po­li­tik­oyun­lar­or­ta­mıy­la­Av­ru­pa’nın­çe­ki­ci­eri­ti­ci­or­ta­mı­ara­sın­da­uzun­sü­re­di­re­nil­mek­le­ bir­lik­te,­ de­rin­li­ği­ne­ bir­ dö­nü­şü­mü­ ya­şa­ma­mız­ söz­ ko­nu­su ol­ma­dı.­Kla­sik­Vi­et­nam­ve­ya­Kü­ba­tü­rü­ha­yal­le­ri­miz­de­hiç­ek­sik

66

ol­ma­dı.­Sov­yet­ler­çö­zül­dü­ğün­de­bi­le,­tüm­eleş­ti­ri­öze­leş­ti­ri­ça­ba­la­rı­na­rağ­men,­dö­ne­mi­ba­şa­rıy­la­aşa­cak­sis­te­ma­tik­ye­ni­li­ği­ya­ka­la­mak­tan­uzak­tık.­Gi­de­rek­sı­kış­tı­ğım­bir­ger­çek­ti.­Ama­inat­çı­bir­ça­bay­la­ne­ABD­ve­AB’ye­ne­de­bir­Or­ta­do­ğu­dev­le­ti­ne­yö­ne­lik­tes­lim­ol­ma­eği­li­mi­ne­iti­bar­edil­me­di.­Öz­gün­kal­mak­da­ha­an­lam­lı­ve özü­me­denk­ge­li­yor­du.­2000’le­re­doğ­ru­da­ha­çok­mev­cut­ha­re­ket­li­li­ği­ve­bu­te­mel­de­onu­ru­ko­ru­mak,­ge­ri­si­ne­faz­la­al­dı­rış­et­me­mek ve­ya­ka­der­ci­dog­ma­tik­bir­an­la­yış­için­de­gün­say­mak­gi­bi­ge­çi­yor­du.­Or­ta­do­ğu’da­ki­son­dö­ne­mi­me­dam­ga­sı­nı­vu­ran­ger­çek­lik­buy­du.­Hiç­ra­hat­de­ğil­dim.­Ka­dın­öz­gür­lü­ğü­ne­da­ha­faz­la­yö­nel­mem söz­ ko­nu­suy­du.­ Bel­ki­ bu­ ka­nal­dan­ bir­ çı­kış­ bu­la­bi­lir­dim.­ Çün­kü ye­ni­dü­şün­ce­le­re­da­ha­açık,­do­ğur­gan­bir­alan­gi­bi­ge­li­yor­du.

Ge­nel­de­ki­ sol­ dü­şün­ce­nin­ Sov­yet­ re­el­ sos­ya­liz­min­de­ ya­şa­dı­ğı çö­züm­süz­lük­ ve­ çö­zü­lüş,­ te­me­lin­de­ki­ de­rin­ boş­luk­la­ra­ bağ­lıy­dı.

Be­nim­ ya­şa­dı­ğım­ da­ bu­nun­la­ ilin­ti­liy­di.­ Kürt­ so­ru­nu­na­ uy­gu­la­nış sı­nır­lı­so­nuç­lar­ver­miş,­fa­kat­de­rin­bir­uçu­ru­mun­ke­na­rı­na­da­ge­tir­miş­ti.­ Her­ ne­ ka­dar­ bu­ sos­ya­lizm­ tü­rü­ne­ yö­ne­lik­ baş­tan­ iti­ba­ren eleş­ti­ri­sel­yak­la­şıl­mış­sa­da,­kök­lü­bir­dö­nü­şü­me­uğ­rat­mak­tan­uzak­tık.­Kök­süz­bir­mez­hep­leş­me­teh­li­ke­si­ni­içe­ri­yor­du.­Ta­rih­sel­te­mel­den­ yok­sun­luk,­ ge­le­ce­ğin­ pey­gam­ber­ce­ dog­ma­tik­ ön­gö­rü­sü,­ dün­ye­vi­leş­miş­bir­ma­ter­ya­list­di­ni­an­la­yış­du­ru­mu­na­dü­şür­müş­tü.­Fe­o­da­liz­min­gün­cel­leş­miş­di­ni­si­ya­si­akım­la­rıy­la­ka­pi­ta­liz­min­ye­ni­li­be­ra­liz­mi­nin­ke­na­rın­dan­bi­le­yü­rü­mek­is­te­mi­yor­dum.­Da­ha­de­rin­leş­miş­kuş­ku­lar­ve­ku­ru­may­la­yüz­yü­ze­bir­zih­ni­yet­te,­ge­li­şe­me­yen duy­gu­lar­la­ yük­lü,­ ola­bil­di­ğin­ce­ tra­jik­ bir­ pra­ti­ğin­ ba­şın­da­ ayak­ta kal­ma­yı­tam­bir­onur­sa­va­şı­na­dö­nüş­tür­müş­tüm.­Ba­şa­rı­ve­çö­züm, pra­tik­ten­ve­sis­te­min­için­de­ki­ge­liş­me­ler­den­bek­le­ni­yor­du.­Hal­bu­ki­her­iki­alan,­kriz­de­re­ce­sin­de­bir­bu­na­lı­mı­ya­şı­yor­du.­Her­yö­nüy­le­bir­ki­lit­len­me­du­ru­mu­na­gel­miş­ti.­Fa­kat­do­ğa­dur­ma­dan­de­ğiş­ti­ği­ne­gö­re,­top­lum­sal­ger­çek­lik­de­de­ği­şe­cek­ti.­Tı­kan­dı­ğı­nok­ta­lar­dan,­çö­zü­me­zor­la­na­cak­tı. b- İm­ra­lı­sü­re­ci­ne­bu­ger­çek­lik­te­me­lin­de­ge­lin­di.­Önem­li­bir­ta­rih­sel­ ke­sit­ ya­ra­tıl­ma­sı­na­ rağ­men,­ ken­di­ sis­te­mi­ni­ ya­rat­mak­tan 67

uzak­tı.­ Her­ ta­ra­fa­ kul­la­nı­la­bi­le­cek­ bir­ mal­ze­me­ du­ru­mun­day­dı.

Türk­dev­le­ti­nin­sor­gu­la­ma­ya­pan­güç­le­ri,­sa­nıl­dı­ğı­gi­bi­faz­la­ge­ri de­ğil­ler­di.­Ki­lit­len­me­ka­dar­çö­zü­mün­de­ben­den­geç­ti­ği­nin­ol­duk­ça­far­kın­day­dı­lar.­Ka­ba­bir­yak­la­şım­içi­ne­gir­me­mek­le­bir­lik­te,­tam bir­sis­tem­sa­va­şıy­la­yüz­yü­ze­bı­rak­tı­lar.­Ken­di­de­yiş­le­riy­le,­her­şe­yi­ben­yap­mak­du­ru­mun­day­dım.­Bir­ya­nıy­la­doğ­ruy­du.­Di­ğer­yan­dan­ise,­tüm­dün­ya­kar­şı­sın­da­tek­ba­şı­na­bı­ra­kıl­mış­tım.­İçi­ne­dü­şü­rül­dü­ğüm­bu­du­ru­mum­da,­‘ye ni dün ya ada le ti’ ken­di­ni­bü­tün­çıp­lak­lı­ğıy­la­ gös­te­ri­yor­du.­ Özel­lik­le­ABD­ kü­re­sel­ci­li­ği­nin­ (ye­ni)­ ilk kur­ban­la­rın­dan­dım.­As­lın­da­Türk-Kürt­ol­gu­la­rı­nın,­ba­sit­bir­kul­la­nım­ de­ğe­ri­ ta­şı­dı­ğı­ an­la­şı­lı­yor­du.­ So­ru­nun­ özü­nün­ bir­ Kürt-Türk çe­liş­ki­sin­den­iba­ret­ol­ma­dı­ğı­ken­di­ni­bü­tün­yön­le­riy­le­gös­te­ri­yor­du.­İkin­ci,­üçün­cü­ka­te­go­ri­ler­den­çe­liş­ki­ler­ol­du­ğu­muz­or­ta­day­dı.

Dar­bir­ulu­sal­cı­lık­ve­sı­nıf­sal­lık­bu­yü­zey­sel­çe­liş­ki­le­ri­ifa­de­edi­yor­du.­Sis­tem­li­ola­ma­dı­ğı­mız,­kar­şı­sis­tem­le­rin­için­de­kal­dı­ğı­mız in­kar­ edi­le­mez­ bir­ ko­num­ arz­ edi­yor­du.­ İs­te­di­ği­niz­ ka­dar­ ezi­len ulus­çu­ ve­ya­ sö­mü­rü­len­ sı­nıf­çı­ ol­du­ğu­nu­zu­ id­dia­ edin,­ pra­tik­ si­zi kar­şıt­ sis­te­min­ ba­sit­ bir­ avı­ ha­lin­de­ tut­mak­tan­ öte­ye­ ta­şı­mı­yor­du.

Eğer­ya­şa­dı­ğı­nız­sis­te­mi­kök­lü­göz­den­ge­çir­mez,­al­ter­na­ti­fi­ni­ge­liş­ti­re­mez­se­niz,­bu­ko­nu­mu­aşa­ma­ya­ca­ğı­nız­da­or­ta­da­dır.­Ko­ca­man Sov­yet­ sis­te­mi­ni­ kul­la­nan­ em­per­yal­ he­ge­mo­nik­ sis­tem,­ bir­ KürtTürk­iliş­ki­ler­ve­çe­liş­ki­ler­oda­ğı­nı­ha­liy­le­kul­la­na­cak­tı.­Öy­le­yap­tı­ğı­da­bü­tün­ma­ri­fet­le­riy­le­kar­şım­day­dı.­Bu­du­ru­mu­sa­de­ce­dost­la­rın,­PKK’nin­ek­sik­lik­le­ri­ile­izah­edip­aş­mak­ger­çek­çi­de­ğil­di.­Hat­ta­gö­rü­nür­komp­lo­cu­la­ra­bağ­la­mak­da­ye­te­rin­ce­bir­izah­ola­maz­dı.

Ne­ka­dar­Kürt,­Türk,­Arap­çö­züm­le­me­si­ya­pıl­sa­da­du­rum­yi­ne­aşı­la­maz­dı.­ Bu­ra­lar­dan­ dün­ya­ he­ge­mo­nik­ sis­te­mi­ni­ çöz­me­ye­ yö­nel­me­dik­çe,­ için­de­ kıv­ran­mak­tan­ kur­tu­lun­ma­ya­cak­tı.­ Be­nim­ du­ru­mum­her­yö­nüy­le­bir­sis­tem­çö­zü­mü­nü­da­ya­tı­yor­du.­Öy­le­sı­ra­dan par­ça­sal,­fark­lı­za­man­me­kan­çö­züm­le­ri­ni­de­ğil;­bü­tün­sel­de­rin­lik­li­ve­tüm­bo­yut­la­rıy­la­bir­ev­ren­sel­çö­zü­mü­da­ya­tı­yor­du.­Bu­tür­bir ça­ba­ya­ ve­ dü­şün­sel­ yo­ğun­laş­ma­ya­ yö­nel­dim.­ Tü­müy­le­ et­li­ but­lu ol­ma­sa­da,­ken­di­sis­te­mi­nin­is­ke­le­ti­ni­oluş­tur­du­ğum­ka­nı­sın­da­yım.

Ev­ren­sel­ba­kış­açım,­mev­cut­bi­lim­sel­bil­gi­dü­ze­yi­ni­ra­hat­lık­la­kar­-

68

şı­la­dı­ğı­ gi­bi,­ hiç­bir­ ge­liş­me­ kar­şı­sın­da­ şaş­ma­ya­cak­ bir­ ol­gun­lu­ğa ulaş­mış­se­vi­ye­de­dir.­Ya­şam­ölüm­di­ya­lek­ti­ğin­de­tüm­ge­li­şim­ev­re­le­ri­ni­yo­rum­la­ya­bi­le­cek­ve­kar­şı­sın­da­ye­te­rin­ce­ce­sa­ret­le­du­ra­bi­le­cek­du­ru­mun­da­yım.­Dö­nüş­tür­dü­ğüm­sa­de­ce­bi­lim­sel­zih­ni­yet­ya­pı­sı­de­ğil­dir.­İn­san­lık­ta­ri­hi­bo­yun­ca­ya­şa­nan­mi­to­lo­jik,­di­ni,­fel­se­fi ve­bi­lim­sel­dü­şün­ce­tarz­la­rı­nın­iç­içe­di­ya­lek­tik­ge­liş­me­si­ni­zih­ni­ye­ti­min­te­mel­ka­lıp­la­rı­ha­li­ne­ge­tir­mi­şim.­Bu­na­sağ­lam­man­tık­ya­pı­sı­da­de­ni­le­bi­lir.­Bu­man­tık­ya­pı­sı­için­de­top­lum,­do­ğa­ve­ev­ren kav­ra­mı­na­ şüp­he­li­ ka­rak­te­ri­mi­ do­yu­ra­bi­le­cek­ den­li­ bir­ de­rin­lik, doğ­ru­luk­ka­zan­dır­mış­du­rum­da­yım.­Ben­mer­kez­li­bir­dü­şün­ce­ya­pı­sı­ve­ya­has­ta­lı­ğın­dan­kur­tul­muş­du­rum­da­yım.­Ta­ço­cuk­luk­tan­be­ri en­ güç­lü­ ba­ba,­ ka­bi­le,­ aşi­ret,­ ulus,­ dev­let­ vb­ kav­ram­lar­la­ ken­di­ni öz­leş­tir­me,­tek­leş­tir­me­has­ta­lı­ğı,­as­lın­da­in­san­psi­ko­lo­ji­sin­de­ki­en de­rin­bir­za­a­fı­da­teş­kil­edi­yor.­Bel­ki­de­can­lı­lar­ale­min­de­ken­di­ba­şı­na­ya­şa­ya­ma­ya­cak­den­li­za­yıf­bir­hay­van­olan­in­san­tü­rü,­bu­za­yıf­lı­ğı­nı­top­lum­ol­mak­ve­top­lum­ol­mak­la­da­ken­di­ni­onun­bir­ka­te­go­ri­si­ (ai­le,­ ha­ne­dan,­ dev­let,­ ulus,­ aşi­ret)­ olan­ bi­çim­ler­ al­tın­da tan­rı­sal­ bir­ yan­sı­ ha­li­ne­ ge­tir­mek­le­ ben­leş­ti­ri­yor,­ tek­leş­ti­ri­yor­du.

As­lın­da­tek­tan­rı­laş­may­la,­ben­lik­te­bir­zir­ve­leş­me­ve­ken­di­ni­giz­le­me­söz­ko­nu­su­dur.­Bu­ra­dan­çı­ka­rak­fi­ra­vun­tar­zın­dan­son­ABD­tar­zı­na­ka­dar­bir­uy­gar­lık­gü­cü­ha­lin­de­kor­kunç­güç­len­dir­me­si­ne­va­rı­yor,­te­mel­in­sa­ni­za­yıf­lı­ğı­böy­le­ya­nıt­lı­yor.­Ta­bii­bu­tür­tan­rı­sal­laş­tır­may­la­has­ta­lık­aşıl­mı­yor,­tüm­in­san­lı­ğı­teh­dit­ede­cek­bir­ge­nel­li­ğe­ula­şı­yor­du.

Or­ta­do­ğu­kül­tü­rün­de­ki­bü­yük­çi­le­dö­nem­le­ri,­özün­de­bu­ya­pı­yı kır­ma­ya­yö­ne­lik­tir­ve­çok­zen­gin­bir­içe­ri­ğe­sa­hip­tir.­Sos­yal­mü­ca­de­le­ta­ri­hi­ni­Ba­tı’da­ara­mak,­as­lın­da­özü­mü­ze­say­gı­sız­lık­tır.­Her­tür sos­yal­ve­çev­re­ci­mü­ca­de­le­ci­nin­bin­ler­ce­si­ne­Or­ta­do­ğu­kül­tü­rü­ta­nı­dık­tır.­ Des car tes,­ Marks,­ Le nin vb­ gi­bi­ Ba­tı’nın­ son­ 500­ yıl­lık bi­ri­kim­le­ri­bu­kül­tür­kar­şı­sın­da­za­yıf­ka­lır.­Ba­tı’nın­üs­tün­lü­ğü,­eleş­ti­ri­sel­di­ya­lek­tik­dü­şün­ce­yi­sis­tem­li­ve­sü­rek­li­uy­gu­la­ma­sın­dan­ile­ri­gel­mek­te­dir.­Bu­na­rağ­men­bi­rey­ci­lik­has­ta­lı­ğı­nı­aşa­ma­dı­ğı­gi­bi, in­san­lı­ğı­ge­nel­leş­miş­bir­fi­ra­vun­laş­ma­sis­te­mi­içi­ne­at­mak­tan­öte­ye gi­de­me­miş­tir.­ Sü­mer­ ra­hip­ bi­rey­ ve­ dev­le­ti­nin­ ay­nı­sı­nı­ tem­sil­ et­69

mek­te­dir.­Ya­lan­lı­ve­kan­lı­uy­gar­lı­ğı­esas­ola­rak­aşa­ma­mış­tır.­Sis­te­min­ya­tek­tan­rı­nın­hiç­le­şen­kul­la­rı­ya­da­tan­rı­sal­la­şan­in­san­lar­üret­mek­ten­öte­ye­git­me­di­ği­an­la­şıl­mış­tır.­Ken­di­çö­zü­müm­de,­Ba­tı­uy­gar­lı­ğı­ da­hil,­ Sü­mer­ler­den­ be­ri­ sü­re­ge­len­ bi­rey­ dev­let­ iki­le­mi­nin tüm­so­run­la­rın­kay­na­ğı­nı­teş­kil­et­ti­ği­ve­son­on­yıl­lar­dan­be­ri­git­tik­çe­de­rin­le­şen­bir­kri­zi­ya­şa­dı­ğı­bi­çi­min­de­bir­an­la­yı­şa­sa­hi­bim.

Bu­iki­lem­tüm­eko­no­mik­ve­ide­o­lo­jik­top­lum­ya­pı­lan­ma­sı­nı­cen­de­re­si­ne­alan­te­mel­çe­liş­ki­yi­teş­kil­et­mek­te­dir.­Çe­liş­ki­serf­de­re­be­yi, kö­le­efen­di,­iş­çi­pat­ron­ara­sın­da­ol­mak­tan­öte­ye,­tüm­res­mi­sı­nıf­lı uy­gar­lık­sis­te­mi­ve­cen­de­re­si­ne­al­dı­ğı­her­kes­ve­her­ku­rum­ara­sın­da­dır.­Sı­nıf­so­run­la­rı,­çev­re,­ka­dın­(cin­si­yet)­so­ru­nun­dan­et­nik­so­run­la­ra­ka­dar­tüm­top­lum­sal­so­run­lar­bu­sis­tem­çe­liş­ki­sin­den­kay­na­ğı­nı­alır.­Fa­kat­dev­let­sa­hi­bi­sos­ya­li­te­ken­di­sis­te­mi­ni­kur­ma­sı­na kar­şın,­dev­let­le­çe­liş­ki­ha­lin­de­ki­tüm­sos­ya­li­te­ya­pı­la­rı­ken­di­bi­le­şik­ sis­tem­le­ri­ni­ kur­mak­tan­ uzak­tır­lar.­ Dev­let­ sis­tem­le­ri­nin­ sü­rek­li git­tik­çe­yo­ğun­la­şan­ve­bi­le­şik­özel­lik­le­ri­kar­şı­sın­da,­söz­ko­nu­su­so­run­la­rı­ya­şa­yan­lar,­ge­rek­uğ­ra­dık­la­rı­zor,­ge­rek­se­ide­o­lo­jik­sap­tır­ma­lar­yo­luy­la­sis­te­ma­tik­dü­şün­ce­ya­pı­sı­na­ve­top­lum­sal­ku­rum­la­ra ulaş­mak­tan­yok­sun­bı­ra­kıl­mış­lar­dır.­Bi­linç­ve­ira­de­nin­par­ça­lan­mış ha­li­sü­rek­li­li­ği­ve­bü­tün­sel­bir­ku­rum­sal­lı­ğı­oluş­tu­ra­ma­mak­ta;­ta­rih bo­yun­ca­ser­gi­le­nen­bü­yük­öz­ve­ri­le­re­rağ­men,­sis­te­ma­tik­li­ği­sağ­la­ya­ma­mak­ta­dır.­Ço­ğun­luk­la­dev­let­sos­ya­li­te­si­nin­iç­çe­liş­ki­le­ri­nin­bir ale­ti­ola­rak­kul­la­nıl­mak­tan­kur­tu­la­ma­mak­ta­dır.­Bu­ha­liy­le­dev­let­ve da­yan­dı­ğı­sos­ya­li­te,­za­yıf­ba­cak­lar­üze­rin­de­şi­şen­bir­göv­de­ve­dev ba­şı­na­ ben­ze­mek­te­dir.­ Ger­çek­ bir­ top­lum­sal­ kan­ser­leş­me­ ya­şan­mak­ta­dır.­ Dev­le­tin­ bu­ ha­liy­le­ yü­rü­ye­me­ye­ce­ği­ ger­çe­ği,­ sis­te­min mo­tor­gü­cü­ABD’nin­ye­ni­kü­re­sel­ham­le­si­ne­yol­aç­mış­tır.­Sis­tem, kar­şıt­la­rın­ca­çö­züm­le­ne­me­yin­ce,­ken­di­için­de­çö­zü­me­git­me­ça­ba­sın­da­dır.­Son­Irak­ope­ras­yo­nu­bu­bağ­lam­da­an­lam­ifa­de­eder.­Çö­züm­bu­lu­na­ca­ğı­da­kuş­ku­lu­dur.­Sis­te­min­bu­na­ye­te­nek­li­olup­ol­ma­dı­ğı­ yo­ğun­ tar­tı­şıl­mak­ta­dır.­ Fa­kat­ bi­zim­ tar­tış­ma­mız­ bu­nu­ aş­mak zo­run­da­dır.

Mev­cut­sis­tem­dı­şı­bir­sis­tem­tar­tış­ma­sın­da­var­dı­ğım­so­nuç,­top­lu­mun­de­ği­şim­dö­nü­şüm­ça­ba­la­rın­da­dev­let­çi­tüm­yak­la­şım­la­rı­aş­-

70

mak­bi­çi­min­de­dir.­Dev­le­te­gö­tü­ren­tüm­dü­şün­ce­ve­ha­re­ket­ya­pı­la­rı,­id­di­a­la­rı­ne­den­li­eşit­lik­çi­ve­öz­gür­lük­çü­olur­sa­ol­sun,­ters­so­nuç do­ğur­mak­tan­kur­tu­la­maz­lar.­Son­Sov­yet­de­ne­yi­mi­iyi­bir­ör­nek­tir.

Dev­let­çi­ sos­ya­liz­min­ ola­ma­ya­ca­ğı­ ka­nıt­lan­mış­tır.­ Mark­siz­min­ te­mel­za­a­fı­bu­ger­çek­lik­te­yat­mak­ta­dır.­Ezi­len­sı­nıf­dik­ta­tör­lü­ğü­de da­hil,­ her­ dev­let­ do­ğa­lın­da­ eşit­siz­lik­ ve­ öz­gür­lük­le­ so­nuç­lan­mak du­ru­mun­da­dır.­Çün­kü­dev­le­tin­te­mel­man­tık­ve­do­ku­la­rın­da­bu­ger­çek­lik­esas­tır.­Eşit­leş­ti­ren,­öz­gür­leş­ti­ren­dev­let­ola­maz.­Fa­kat­bu­sı­nır­lı­eşit­lik­ve­öz­gür­lük­ama­cı­na­hiç­kat­kı­da­bu­lu­na­maz­an­la­mı­na gel­me­mek­te­dir.­Mev­zii­ve­dö­nem­sel­bu­tür­özel­lik­le­ri­ka­za­na­bi­lir­ler.­Ama­bu­özel­lik­ler­as­li­ol­ma­yıp­ge­çi­ci­ka­rak­ter­de­dir­ler.­Do­la­yı­sıy­la­dev­let­dı­şı­sos­ya­li­te­nin,­ken­di­ne­uy­gun­zih­ni­yet­ve­si­ya­sal­ya­pı­lan­ma­la­rı­oluş­tur­ma­gö­re­vi­var­dır.­Ta­rih­bo­yun­ca­bir­çok­mez­hep­sel­ve­et­nik­adım­lar­atıl­dıy­sa­da,­bir­sis­te­me­ula­şı­la­ma­dı­ğı­açık­tır.

Kö­le­ci,­fe­o­dal­ve­ka­pi­ta­list­çağ­da­ki­tüm­ezi­len­le­rin­ha­re­ket­le­ri­mu­az­zam­de­ne­yim­ler­ya­şa­ma­la­rı­na­rağ­men,­sis­te­ma­tik,­sü­rek­li­git­tik­çe­yo­ğun­la­şıp­ku­rum­sal­la­şan­ge­le­nek­le­re­ula­şa­ma­dı­lar.­Va­ro­lan­lar par­ça­sal­ve­ade­ta­mü­ze­lik­ko­num­da­dır.­Bu­na­rağ­men­tüm­in­san­lı­ğın­dev­let­sos­ya­li­te­sin­ce­yu­tul­du­ğu­nu,­hiç­bir­ge­le­nek­ten­eser­kal­ma­dı­ğı­nı­id­dia­et­mek­süb­jek­ti­vizm­olur.­Bu,­aşı­rı­abart­ma­ve­kü­çül­mek­an­la­mı­na­düş­mek­olur.­Ger­çek­lik­bi­raz­da­ha­fark­lı­dır.

Ezi­len­le­rin­tü­mü­nün,­bir­dağ­ve­or­man­ko­vu­ğun­dan­çöl­ka­bi­le­si­ne,­kö­le­den­iş­çi­ye,­cin­si­yet­ezi­le­nin­den­çev­re­ci­ye,­ço­cuk,­genç­ve yaş­lı­kat­man­laş­ma­sı­na­ka­dar­bi­le­şik­bir­sis­tem­ara­yı­şı­na­hiç­bir­dö­nem­le­kı­yas­lan­ma­ya­cak­ka­dar­ih­ti­yaç­var­dır.­Dev­let­sos­ya­li­te­si­nin zih­ni­yet­ ve­ si­ya­set­ as­ker­lik­ yön­tem­le­ri­ne­ düş­me­yen,­ o­ sı­nır­la­ra koş­ma­yan,­ken­di­do­ğa­la­rı­na­uy­gun­hem­zih­ni­yet­hem­de­po­li­tik­ya­pı­lan­ma­la­rı­nı­ oluş­tur­ma­la­rı­ ge­re­kir.­ Bu­ te­mel­de­ ta­rih­ ve­ ge­le­nek, araş­tır­ma­ve­bi­linç­len­dir­me,­man­tık­ka­zan­ma­ça­ba­la­rıy­la­en­ge­niş De mok ra tik Eko lo jik Top lum Ko or di nas yon la rı nı teş­kil­ et­me­le­ri ge­re­kir.­Kla­sik­sol­ve­li­be­ral­ka­lıp­lar­la­hiç­va­kit­har­ca­ma­mak,­ve­rim­li­lik­ve­boş­çar­pıt­ma­la­ra­uğ­ra­ma­mak­açı­sın­dan­önem­li­dir.­Kü­re­sel­sis­tem­bu­na­lı­mı­na­kar­şı­kü­re­sel­bir­de­mok­ra­tik­eko­lo­jik­ha­re­ket in­san­lık­ için­ git­tik­çe­ aci­li­yet­ ka­zan­mak­ta­dır.­ Mü­ca­de­le­ bi­çim­le­ri 71

ola­rak­kla­sik­sol­dö­nem­de­ol­du­ğu­gi­bi­dev­let­le­çar­pış­ma­mak­ka­dar, dev­le­te­koş­ma­mak­da­il­ke­sel­bir­de­ğe­re­sa­hip­tir.­Ne­dev­let­le­çar­pı­şa­rak,­hat­ta­onu­yı­ka­rak­ne­de­dev­let­le­so­run­lar­çö­züm­le­nir.­Ter­si­ne,­‘ne ka dar dev let, o ka dar so run’ yi­ne­‘ne ka dar az dev let, o ka dar çok çö züm’ for­mü­lü­da­ha­ger­çek­çi­dir.­Dev­let­ten­uzak­dur­mak, ge­re­ki­yor­sa­de­mok­ra­tik­eko­lo­jik­top­lum­ça­ba­la­rın­da­sı­nır­lı­bir­uz­laş­ma­dan­öte­ye­git­me­mek­bü­yük­önem­ta­şır.­Son­150­yıl­lık­sos­ya­lizm­ça­ba­la­rı­nın­if­las­et­me­sin­de,­dev­let­yak­la­şım­la­rı­be­lir­le­yi­ci­rol oy­nar.­Mil­yon­lar­ca­kah­ra­ma­nın­ölü­mü,­emek­ça­ba­la­rı­bu­ide­o­lo­jik ve­si­ya­si­kör­lük­ten­ötü­rü­so­nun­da­em­per­ya­liz­me­hiz­met­et­mek­ten kur­tu­la­ma­mış­tır.­Bir­çok­ezi­len­ulus­ve­sı­nıf­ha­re­ke­ti­bu­tür­yak­la­şım­la­rın­kur­ba­nı­ol­muş­tur.­300­yıl­lık­Ro­ma­İm­pa­ra­tor­lu­ğu’na­di­re­nen­yok­sul­la­rın­ha­re­ke­ti,­Hı­ris­ti­yan­lık­dev­le­te­yö­nel­di­ğin­de­yoz­la­şıp­en­gi­zis­yo­na­ka­dar­git­mek­ten­kur­tu­la­ma­mış­tır.­Zer­düşt’ten­Ma­ni’ye,­Nuh’tan­İb­ra­him­ve­Mu­ham­met’e­ka­dar­çö­züm­araç­la­rı,­Sü­mer­ra­hip­dev­le­ti­ne­doğ­ru­koş­tuk­ça,­kur­tar­mak­id­di­a­sın­da­ol­duk­la­rı­in­san­lı­ğı­as­lan­la­ra­ye­dir­mek­ten­öte­ye­gi­de­me­miş­ler­dir.­Bu­yak­la­şım,­Le ni nist tar­zı­bir­em­per­ya­list­dev­let­yı­kı­cı­lı­ğı­ve­pro­le­ter­dik­ta­tör­lük­ku­ru­cu­lu­ğu­na­gö­tür­müş­tür.­Le ni niz min düş­tü­ğü­du­rum­da ay­nı­dır.­Ma o izm ve­ben­zer­le­ri­de­ay­nı­ge­le­ne­ği­pay­la­şır­lar.

Ye­ni­de­mok­ra­tik­eko­lo­jik­ara­yış,­ri­jit,­ke­sin­sı­nıf,­ulus­ve­dev­let­ka­te­go­ri­le­rin­den­ha­re­ket­et­mez.­Umu­du­nu­salt­ge­le­ce­ğe­ta­şı­maz.­Ku­ru­bir­geç­miş­inan­cı­na­da­da­ya­na­maz.­‘Ta rih ve ge le nek ney se, gü nü müz ve ge le cek odur’ bü­yük­il­ke­si­ne­gö­re­dü­şün­me ve­dav­ran­ma­yı­bil­mek­ge­re­kir.­Ta rih ve ge le ne ği ne ka dar doğ ru bi li yor san, gü nü müz ve ge le ce ği, bu ta ri hi iç sel leş tir di ğin de üs tü ne ek le ye ce ğin ka dar de ğiş ti re bi lir, dö nüş tü re bi lir sin. De­ği­şim­ ve­ dev­ri­min­ al­tın­ ku­ra­lı,­ bu­ bü­yük­ harf­li­ for­mü­lün­ uy­gu­lan­ma­sın­dan­ge­çer. Öte­ki­ni­ta­nı­mak,­zih­ni­yet­dö­nü­şü­mün­de­di­ğer­önem­li­bir­il­ke­sel yak­la­şı­mı­ifa­de­eder.­Fi­ra­vun­laş­ma,­ya­ni­ken­di­ni­dev­let­le­tan­rı­ye­ri­ne­koy­ma,­tüm­si­ya­si­has­ta­lık­la­rın­özü­dür­ve­kar­şı­sın­da­ki­le­ri­kü­çük,­kul­gi­bi­gör­me­ye­zor­lar.­Gü­nü­müz­de­bu­has­ta­lık,­Nem­rut­lar­ve Fi­ra­vun­lar­ dö­ne­min­den­ da­ha­ az­ yo­ğun­ ya­şan­mı­yor.­ Do­la­yı­sıy­la

72

öte­ki­ni­bir­kul,­et­ki­siz­bir­var­lık­gi­bi­de­ğil,­eşit­ve­öz­gür­bir­di­ya­lek­tik­öğe­ola­rak­gör­me­yi­ge­rek­ti­rir.­Do­ğa­ya­ve­çev­re­ye­boş,­şu­ur­suz­var­lık­lar­ola­rak­de­ğil,­ev­ren­sel­ya­sa­la­rın­ahen­gi­ne­gö­re­ya­şa­yan var­lık­lar­ola­rak,­ilk­çağ­in­sa­nı­nın­kut­sal­lı­ğı­için­de­bak­ma­yı­ge­rek­ti­rir.­Bun­lar­la­bir­lik­te­kan­lı­uy­gar­lı­ğın­da­ha­da­için­den­çı­kıl­maz­ha­le ge­tir­di­ği­cin­sel­lik,­ka­dın,­ço­cuk­ve­yaş­lı­la­ra;­sı­nıf,­din­ve­ta­ri­kat­gi­bi­da­ha­top­lum­sal­ka­te­go­ri­le­re­de­ay­nı­zih­ni­yet­pers­pek­ti­fin­den­ye­ni­ve­ge­liş­ti­ri­ci­bir­yak­la­şı­mı­esas­alır.

Ey­lem­ ve­ ör­güt­len­me­de­ zo­run­lu­ meş­ru­ sa­vun­ma­ dı­şın­da­ zo­ra baş­vur­maz.­ Bü­yük­ ayak­lan­ma­la­rı­ yön­tem­ ola­rak­ seç­mez.­ Bu­nu tüm­den­red­det­me­se­de,­esas­ola­rak­bi­linç­le­do­lu­top­lum­bi­çim­le­ri­ni­esas­alır.­‘Ne ka dar akıl duy gu gü cü, o ka dar top lum ve ha re ket gü cü’ il­ke­si­ne­bağ­lı­ol­mak­esas­tır.­Duy­gu­ya­da­yan­ma­yan­ak­lı dev­let­çi­ sos­ya­li­te­nin­ acı­ma­sız­ bir­ ka­lın­tı­sı­ sa­yar.­ Ka­dı­nın­ duy­gu yük­lü­ze­ka­sı­na­çö­züm­le­yi­ci­yü­ce­bir­de­ğer­ve­rir.­Ço­cuk­ha­yal­le­ri­ne­en­az­akıl­lı­bil­ge­le­rin­dü­şün­ce­le­ri­ka­dar­an­lam­lı­yak­la­şır.­Yaş­lı­la­rın­tec­rü­be­le­ri­ne­sü­rek­li­say­gı­lı­yak­la­şır.­Genç­li­ğin­coş­ku­sun­dan ha­ya­tın­hiç­bir­dö­ne­min­de­vaz­geç­mez.­İyi­olan­gü­zel­dir,­gü­zel­olan iyi­dir.­ En­ ge­liş­miş­ ze­ka­ ve­ tü­ret­ti­ği­ kav­ram­lar­ gü­zel­li­ğin­ özü­nü oluş­tu­rur,­il­ke­sel­yak­la­şı­mı­esas­alır.­Ya­şa­ma­ge­rek­li­coş­kuy­la­yak­la­şır­ken,­ölü­mü­ya­şa­mın­bir­be­de­li­ola­rak­gö­rür­ve­yer­siz­kor­kuy­la kar­şı­la­maz.­Ne­ka­dar­an­lam­lı­ya­şam­dan­ya­nay­sa,­o­ka­dar­an­lam­sız ölü­me­kar­şı­dır.­Ölü­me­an­cak­an­lam­lı­ya­şa­mın­ge­re­ği­ol­du­ğun­da­ce­sa­ret­le­gö­ğüs­ge­rer. İde­o­lo­jik­sis­tem­dö­nü­şü­mü­mün­ana­çiz­gi­le­ri­ni­böy­le­for­mü­le­et­mek­müm­kün­dür.­Şüp­he­siz­bu­ye­ni­pa­ra­dig­ma­ya­şa­ma­bun­dan­son­ra­da­ha­de­rin­lik­li,­ev­ren,­do­ğa,­top­lum­ya­sa­la­rı­nı­gö­re­rek­bak­mak ve­ya­şa­mak­an­la­mı­na­ge­lir. c- Ye­ni­pa­ra­dig­ma­ile­ol­gu­la­ra­ba­kıl­dı­ğın­da­bü­yük­bir­far­kı­gör­mek­müm­kün­dür.­Slo­gan­cı­ve­şe­ma­tik­dü­ze­yi­aş­ma­mış­sö­zün­gü­cü­nü­epey­yi­tir­di­ği,­pra­tik­ya­şa­mın­ken­di­li­ğin­den­li­ğe­kay­dı­ğı­dur­gun­ve­an­lam­sız­bir­du­ruş­ser­gi­le­ni­yor­du.­He­men­her­dün­ya­gö­rü­şün­de­ki­kök­lü­dö­nü­şüm­le­rin­yol­aç­tı­ğı­de­ği­şim­le­rin­bir­ben­ze­ri­söz 73

ko­nu­su­dur.­Da­ha­ön­ce­ki­zih­ni­ye­tin­an­lam­ver­me­di­ği­bir­çok­ge­liş­me­ade­ta­dü­şün­ce­dün­ya­ma­sa­ğa­nak­gi­bi­ya­ğı­yor­du.­Duy­gu­dü­ze­yi düş­müş­ve­ya­ge­liş­me­miş­ku­ru­man­tık­ye­ri­ne,­söz,­an lam,­ol gu ara­sın­da­ki­di­ya­lek­tik­çok­can­lı­bir­dün­ya­su­nu­yor­du.­Ne­re­dey­se­taş­la­rın­bi­le­bir­ak­lı­var,­çok­ya­vaş­da­ol­sa­bu­akıl,­ya­sa­özel­lik­le­ri­ne­gö­re­yü­rü­yor­du.­Do­ğa­ve­top­lum­ara­sın­da­ki­fark­lı­lık­lar­ve­bağ­lı­lık­lar bü­yük­he­ye­can­ve­ri­yor­du.­20­mil­yar­sa­nı­lan­ev­ren­ta­ri­hi­ni­in­san­da göz­le­mek,­as­lın­da­60-70­yıl­lık­öm­rün­iza­fi­li­ği­ni­de­or­ta­ya­ko­yu­yor­du.­Bu­tür­za­man­say­ma­lar­ye­ri­ne,­önem­li­ola­nın­an­lam­za­ma­nı­ol­du­ğu,­ne­ka­dar­an­la­dıy­san­o­ka­dar­ya­şa­dı­ğın­gi­bi­bir­so­nuç­da­çı­kar­mak­müm­kün­olu­yor­du.­Bu­pa­ra­dig­ma­ile­ne­re­ye,­han­gi­ol­gu­ya ne­za­man­ba­kıl­sa­bü­yük­bir­an­lam­zen­gin­li­ği­ni­ge­ti­ri­yor­du.­Da­ha ön­ce­ki­ ba­kış­ açı­la­rıy­la­ kı­yas­lan­maz­ bir­ üs­tün­lük­ ta­şı­yor­du.­Ar­tık gü­nü­müz­le­ ta­rih,­ ta­rih­le­ ge­le­cek­ ara­sın­da­ bağ­ kur­mak­ çok­ da­ha ger­çek­çiy­di.­Ta­rih­ten­kop­may­la­hiç­bir­şe­yin­doğ­ru­ta­nım­la­na­ma­ya­ca­ğı,­do­la­yı­sıy­la­sağ­lık­lı­bir­dö­nü­şü­mün­gö­rü­le­me­ye­ce­ği­açık­tı.­Ta­rih­yal­nız­ib­ret­lik­bir­ay­na­de­ğil,­ya­şa­dı­ğı­mız­ger­çek­li­ğin­ken­di­siy­di.­Es­ki­yi­ko­lay­red­det­me­nin­ger­çe­ği­kay­bet­mek­an­la­mı­na­gel­di­ği, her­şe­yi­ge­le­ce­ğe­sak­la­ma­nın­ya­şa­yan­ger­çek­li­ği­ha­yal­le­re­terk­et­mek­ol­du­ğu­net­çe­an­la­şı­lı­yor­du.­Dün,­bu­gün,­ge­le­cek­ara­sın­da­pek uzun­bir­me­sa­fe­ve­za­man­ol­ma­dı­ğı­nı,­ol­sa­da­bü­yük­bir­de­ğiş­me an­la­mı­na­ gel­me­di­ği­ni­ gör­mek­ da­ha­ ger­çek­çi,­ ya­şa­nı­lan­ ana­ da­ha say­gı­lı­ol­ma­yı­da­ya­tı­yor­du.

Pa­ra­dig­ma­nın­yol­aç­tı­ğı­bir­önem­li­dü­şün­ce­de­ği­şik­li­ği­de,­ça­ğa­ tam­ dam­ga­sı­nı­ vu­ran­Av­ru­pa­ uy­gar­lı­ğı­na­ ve­ dev­let­ mer­kez­li ütop­ya­la­ra­ dal­ma­nın­ öz­gür­lük­ ge­tir­me­si­ şu­ra­da­ kal­sın,­ ken­di­ne say­gı­yı­bi­le­kay­bet­tir­di­ğiy­di.­Ya­şa­nı­lan­bir­çok­de­ğer­alt­üst­olu­yor,­ter­si­ne­bir­doğ­rul­ma­man­tı­ğı­ge­li­şi­yor­du.­Tüm­in­sa­ni­ye­te­nek­le­ri,­te­me­lin­de­Av­ru­pa’nın­dam­ga­sı­nı­vur­du­ğu­ve­dev­le­tin­çe­kim­mer­ke­zi­ni­teş­kil­et­ti­ği­kav­ram­ve­ku­ram­la­ra­doğ­ru­se­fer­ber et­mek,­iler­le­me­ve­öz­gür­lük­ka­za­nı­mı­de­ğil­di;­ken­di­top­lum­ge­le­ne­ği­ni­kü­çük­gö­re­rek,­ba­şın­dan­iti­ba­ren­bir­tes­li­mi­yet­ko­nu­mu­na­ düş­mek­ de­mek­ti.­ Uy­gar­lık­lar­ far­kı­nı­ gö­re­me­mek,­ öz­gü­cü­nü yi­tir­mek,­ sen­tez­ ye­ri­ne­ ya­ kar­şıt­lık­ ya­ da­ ona­ mah­kum­ ol­ma­ya

74

gö­tü­rü­yor­du.­Ye­ni­pa­ra­dig­ma­ile­Av­ru­pa­uy­gar­lı­ğıy­la­sen­tez­ara­ma­ve­kes­kin­dev­let­çe­ki­ci­li­ği­ka­dar­zıt­lı­ğı­na­düş­me­den,­si­ya­sal, sos­yal­ ve­ eko­no­mik­ mo­del­ler­ kur­mak­ müm­kün­dü.­ Av­ru­pa­ ve dev­let­mer­kez­li­dü­şün­ce­den­ko­puş,­her­şe­yin­so­nu­ol­ma­dı­ğı­gi­bi, ye­ni­bir­ya­ra­tı­cı­lık­sü­re­ci­ne­de­yol­ve­ri­yor­du.

Bu­zih­ni­yet­le­dü­nün­si­ya­set­ve­ulu­sal­so­run­la­rı­na­bak­tı­ğı­mız­da, ne­ka­dar­kı­sır­ka­lın­dı­ğı­or­ta­ya­çı­kı­yor­du.­Dev­let­çi­lik,­ulu­sal­lık,­sa­vaş,­sı­nıf,­par­ti­gi­bi­top­lum­sal­kav­ram­la­rın­pek­ger­çek­çi­ol­ma­dı­ğı ve­ ağır­ dog­ma­tik­ yak­la­şım­la­ra­ yol­ aç­tı­ğı­ gö­rü­lü­yor­du.­ Kav­ram­lar ya­şa­mın,­ger­çe­ğin­ye­ri­ne­ko­nul­mak­la­teh­li­ke­li­de­ola­bi­li­yor­du.­Si­ya­set­ve­ulu­sal­so­run­lar­dün­ya­sın­da­da­ha­ger­çek­çi­ol­mak­müm­kün­dü­ve­yol­la­rı­bu­lu­na­bi­lir­di.­Ger­çek­ak­ve­ka­ra­dan­iba­ret­ol­ma­yıp, son­suz­renk­de­ği­şi­mi­ni­içe­ri­yor­du.­Bü­yük­öz­gür­lük­tut­ku­la­rı­mı­zı, uy­gar­lı­ğın­ kan­lı­ araç­la­rı­na­ ve­ de­ma­go­jik­ kav­ram­la­rı­na­ da­yan­dır­mak­la,­ so­nuç­ta­ ona­ iha­net­ eder­ du­ru­ma­ dü­şü­yor­duk.­ Öz­gür­lük, amaç­la­rı­ka­dar­araç­la­rı­nın­da­te­miz­ol­ma­sı­nı­ge­rek­ti­rir.­Hi­ye­rar­şik ve­sı­nıf­te­mel­li­uy­gar­lık­ve­dev­let­ay­gıt­la­rı­nı­ezi­len­ler­ve­sö­mü­rü­len­le­rin­ kul­la­nı­mı­na­ aç­mak,­ yoz­laş­ma­ ve­ ye­ni­ ege­men­ sö­mü­rü­cü ta­ba­ka­yı­or­ta­ya­çı­kar­tır;­dev­le­tin­sön­me­si­ne­de­ğil,­da­ha­da­az­gın­laş­ma­sı­na­yol­açar.­Pro­le­tar­ya­dik­ta­tör­lü­ğü,­sos­yal­dev­let­vb­kav­ram­la­rın­ bi­rer­ saf­sa­ta­ ve­ al­dat­ma­ araç­la­rı­ ol­du­ğu,­ de­nen­di­ği­ ül­ke pra­tik­le­rin­den­ye­te­rin­ce­açı­ğa­çık­mış­tır.­O­hal­de­dev­let­amaç­lı­par­ti,­ha­re­ket­in­şa­et­me­nin­amaç­la­rı­ma­uy­gun­lu­ğu­şu­ra­da­kal­sın,­ters­li­ği­ söz­ ko­nu­suy­du.­ En­ te­mel­ ko­pu­şu­ bu­ il­ke­de­ yap­mış­tım.­ Yi­ne ulu­sal,­sı­nıf­sal,­halk,­de­mok­ra­si­gi­bi­kav­ram­la­ra­sağ­lam­ta­nım­lan­mış­öl­çü­ler­için­de­bak­mak,­bir­te­mel­man­tık­esa­sı­ol­ma­lıy­dı.­Ak­si hal­de­‘al­lah’a­ka­dar­gi­den­so­yut­kav­ram­la­ra­mah­kum­ol­mak­ka­çı­nıl­maz­dı.­ Or­ta­do­ğu­ in­sa­nı­nın­ dog­ma­tik­ zih­ni­ye­ti­ bu­ kav­ram­lar­la da­ha­da­yük­lü­olup,­hiç­bir­ya­ra­tı­cı­lı­ğa­yol­aça­ma­yan­pra­ti­ğin­kör yü­rü­yüş­çü­sü­ha­li­ne­ge­ti­ril­miş­ti.­So­nu­bit­mez­din,­ha­ne­dan­sa­vaş­la­rıy­la­ et­nik­ sa­vaş­la­rın­ bu­ zih­ni­yet­le­ ya­kın­dan­ bağ­lan­tı­sı­ var­dı. Özün­de­giz­le­ni­len­ise,­ar­tı­ü­rün­ve­de­ğer­gas­pıy­dı.­Doğ­ru­olan,­ye­ni­pa­ra­dig­ma­nın­si­ya­set,­ör­güt­ve­ey­lem­tar­zı­nı­da­ay­nı­ya­ra­tı­cı­lık­la­ ge­liş­tir­mek­ti.­ Doğ­ru­ te­o­ri­ ve­ prog­ram­ or­ta­ya­ koy­mak­ yet­mez.

75

On­la­rı­ bo­şa­ çı­kar­ma­ya­cak­ ör­güt­ ve­ ey­lem­ hat­tı­nı­ da­ bü­yük­ bir özen­le­seç­mek­şar­tı­var­dır.

Bu­lu­na­cak­ çö­züm­le­rin­ ka­pi­ta­liz­min­ he­ge­mo­nik­ sis­te­mi­nin­ dı­şın­da,­onun­dev­let­yö­ne­ti­mi­ne­düş­me­yen,­sı­nı­fa­kar­şı­sı­nıf,­zo­ra kar­şı­ben­zer­zor,­ay­nı­dil­den­ce­vap­ver­me­ve­ben­ze­ri­tu­zak­kav­ram­la­ra­düş­me­den­ge­liş­ti­ril­me­si­ge­re­kir.­Çö­zü­mün­sis­tem­dı­şın­da ge­liş­ti­ril­me­si,­ye­ni­Ber­lin­du­var­la­rı­in­şa­et­mek­an­la­mı­na­gel­mez.

Bu­ne­kör­bir­ça­tış­ma­ne­de­güç­yet­me­yin­ce­için­de­eri­me­an­la­mı­na­ge­lir.­Dev­le­te­kar­şı­ta­vır­da­da,­ya­onu­amaç­la­rı­mız­için­yık­mak ya­da­bir­par­ça­sı­na­kon­mak­amaç­lan­maz.­Dev­let­ten­uzak­dur­mak ve­an­cak­ko­şul­lar­doğ­du­ğun­da­sı­nır­la­rı­öl­çül­müş­ge­çi­ci­uz­la­şı­la­ra git­me­si­ni­bil­mek­de­mok­ra­tik­ya­şa­mın­ge­rek­le­rin­den­dir.­Son­150 yıl­lık­sos­yal­mü­ca­de­le­nin­ve­sos­ya­liz­min­la­yık­ol­ma­dı­ğı­so­nuç­la­ra­yol­aç­ma­sı,­dev­let­so­ru­nu­na­yan­lış­yak­la­şım­ile­ya­kın­dan­bağ­lan­tı­lı­dır.­Dev­let­dı­şı­si­ya­set,­de­mok­ra­si­an­la­yı­şın­da­önem­li­ye­ni­lik­le­ri­ge­rek­ti­rir.­De­mok­ra­si­nin­sı­nıf,­grup­ira­de­le­rin­den­oluş­mak­la­ye­ti­ne­me­ye­ce­ği,­ezi­len­ve­he­ge­mo­nik­güç­ler­den­ge­si­ni­yö­net­mek­ve­dö­nüş­tür­mek­gi­bi­gö­rev­le­ri­ni­kav­ra­ma­nın­ve­pra­tik­te­tem­si­li­nin­ ay­rım­ ka­bul­ et­mez­ bir­ mi­li­tan­lık­ tar­zı­na­ ih­ti­yaç­ gös­te­rir.

Meş­ru­i­yet­ge­liş­ti­rir­ken­ya­sal­lı­ğa­uyum­ka­dar,­an­ti­de­mok­ra­tik­ya­sal­lı­ğın­ aşıl­ma­sı­nı­ bil­mek­ de­ bü­yük­ önem­ ta­şır.­ De­mok­ra­si­nin, top­lu­mun­tüm­güç­le­ri­nin­so­run­la­rı­nı­açı­ğa­vur­du­ğu­ve­çö­züm­ara­dı­ğı­bir­po­li­tik­sis­tem­ol­du­ğu­sü­rek­li­göz­önü­ne­ge­ti­ril­me­li­dir.­De­mok­ra­si­de­çö­zü­le­me­ye­cek­bir­so­run­yok­tur.­Yal­nız­te­mel­fel­se­fe­si­ne,­ku­ral­ve­ya­ra­tı­cı­lık­esas­la­rı­na­bağ­lı­kal­mak­kay­dıy­la­bu­çö­züm­gü­cü­nü­or­ta­ya­ko­yar.­De­mok­ra­si­nin­cid­di­bir­en­te­lek­tü­el­kül­tür­ge­rek­tir­di­ği­ni,­fır­sat­çı­ve­de­ma­go­jik­yön­tem­ler­le­bir­araç­gi­bi kul­la­nıl­ma­ya­ca­ğı­nı­iyi­bil­mek­ge­re­kir.­Ay­nı­za­man­da­de­mok­ra­si­de­‘ta bu’ so­run­la­rı­yok­tur.­Hat­ta­en­ta­bu­gi­bi­gö­rü­nen­so­run­la­rın pan­ze­hi­ri­de­mok­ra­si­dir.­Bir­baş­ka­önem­li­hu­sus,­de­mok­ra­si­yi­bir sı­nıf,­ulus,­et­nik­ve­ya­di­ni­gru­bun­ara­cı­ola­rak­de­ğer­len­di­re­me­ye­ce­ği­miz­dir.­De mok ra si,­her­gru­bun­gü­cü­ne­bak­mak­sı­zın­ken­di­ni öz­gür­ ifa­de­ et­me­ hak­kı­na­ sa­hip­ ol­du­ğu­ bir­ si­ya­si­ re­ji­mi­dir.­ De­mok­ra­si­ta­nı­mın­da­an­laş­mak­sı­zın,­bir­ül­ke,­dev­let­ve­ya­top­lu­luk

76

için­de­de­mok­ra­tik­yön­tem­ler­le­so­run­la­ra­çö­züm­bul­mak­zor­ol­du­ğu­gi­bi,­or­ta­mı­yoz­laş­tı­rı­cı­bir­de­ma­go­ji­ye­bı­ra­kır.

Zih­ni­yet­ dö­nü­şü­mü­nün­ en­ önem­li­ bir­ par­ça­sı,­ de­mok­ra­si­ re­ji­min­de­ka­rar­lı­lık­oluş­tur­mak­tır.­Şüp­he­siz­baş­ka­çö­züm­re­jim­le­ri­de var­dır.­Kap­sam­lı­sa­vaş­lar­ve­ayak­lan­ma­lar­da­önem­li­so­run­la­rı­çöz­me­ye­hiz­met­ede­bi­lir.­Bu­nu­geç­miş­te­ben­de­de­ne­dim.­Ama­ger­çek, bu­ yön­tem­le­rin­ ka­rak­te­ri­me­ en­ uzak­ yak­la­şım­lar­ ol­du­ğu­dur.­ Söz ko­nu­su­me­se­le­nin­ka­ba­güç­le­mi,­man­tık­ve­id­rak­gü­cüy­le­mi­ol­du­ğuy­la­ya­kın­dan­bağ­lan­tı­lı­dır.­Sa­nıl­dı­ğı­nın­ak­si­ne,­gü­cü­ve­ren­or­du­la­rın­ve­ayak­lan­ma­la­rın­ha­re­ke­ti­de­ğil,­de­mok­ra­si­le­rin­id­rak­yük­lü gü­cü­dür.­Bu­gü­cü­ya­ra­tan­la­rın­ka­zan­ma­sı­ön­le­ne­mez.­ABD’nin­bi­le­ son­ tah­lil­de­ üs­tün­ çık­ma­sı­na­ (he­ge­mo­nik­ güç­ler­ ara­sın­da)­ yol açan,­ de­mok­ra­tik­ ze­mi­ni­nin­ es­ki­den­ kal­ma­ gü­cü­dür.­ Sov­yet­le­rin ka­ba­gü­cü,­ABD’nin­ge­ri­sin­de­de­ğil­di.­Sa­vaş­ma­dan­kay­bet­me­sin­de esas­et­ken,­de­mok­ra­si­den­hiç­an­la­ma­ma­sıy­dı.­Dün­ya­da­bir­çok­halk güç­le­ri­ne­kay­bet­ti­ren­de­özün­de­de­mok­ra­si­le­ri­ni­ge­liş­ti­re­me­me­le­ri­dir.­Bu­ko­nu­da­tam­bir­net­lik­ve­ka­rar­lı­lık­için­de­yim.­Kürt­ol­gu­sun­da­ki­kri­ze­ve­çö­zü­mü­ne­yö­ne­lir­ken,­es­ki­kuş­ku­cu­lu­ğu­ge­ri­de­bı­rak­mış,­ ken­di­ne­ gü­ve­nen­ bir­ ya­pı­ için­de­ ken­di­mi­ ye­ni­le­yip­ ya­ra­tı­cı kıl­dı­ğı­mı­be­lir­te­bi­li­rim. d- Or­ta­do­ğu’da­top­lum;­si­ya­set­ve­as­ke­ri­alan­baş­ta­ol­mak­üze­re­ta­ri­hi­bir­ye­ni­den­ya­pı­lan­ma­dö­ne­min­den­geç­mek­te­dir.­Top­lum­sal­dö­nü­şüm­ler­de­di­ya­lek­tik­özel­lik­ler,­ya­sa­lar­te­me­lin­de­ger­çek­le­şir.­Uzun­sü­re­li­ni­ce­lik­ler­bi­ri­ki­mi­bi­çi­min­de­ki­de­ği­şim­ler,­iç­ve­dış ko­şul­la­rın­ el­ve­riş­li­li­ği­ ve­ya­ zo­run­lu­lu­ğu­ kar­şı­sın­da­ ni­te­lik­sel­ bir aşa­ma­da­da­ha­hız­lı­ve­fark­lı­laş­mış­ola­rak­pat­lar.­Bu­sü­reç­le­re­dev­rim­za­ma­nı­da­de­ni­lir.­ABD’nin­Irak­mü­da­ha­le­si­ni,­salt­pet­ro­le,­İs­ra­il­gü­ven­li­ği­ne­bağ­la­mak­dar­bir­yak­la­şım­dır.­Dün­ya­he­ge­mon­sis­te­mi­ola­rak­sis­te­min­iç­ih­ti­yaç­la­rı­ve­zor­la­ma­la­rı­bağ­la­mın­da­kök­lü ve­uzun­sü­re­li­bir­ye­ni­aşa­ma­ola­rak­de­ğer­len­dir­mek­da­ha­ger­çek­çi­dir.­Dün­ya­ka­pi­ta­list­sis­te­min­mo­tor­gü­cü­ola­rak­so­rum­lu­luk­duy­mak­ta,­ne­re­ye­ne­za­man­mü­da­ha­le­ve­ya­ope­ras­yon­dü­zen­le­mek­ge­re­ki­yor­sa­öy­le­ha­re­ket­et­mek­te­dir.­Bu­ger­çe­ği­faz­la­ya­dır­ga­ma­nın 77

bir­ an­la­mı­ yok­tur.­ Em­per­yal­ sis­tem­ler­ doğ­du­ğun­dan­ be­ri­ ben­zer dav­ra­nış­lar­ser­gi­len­mek­te­dir.­Ta­ri­hin­bil­di­ği­ilk­em­per­ya­list­gü­cün, il­ginç­bir­du­rum­dur­ki,­bu­gün­kü­Irak’ta­Sü­mer­le­rin­Akad­lar­aşa­ma­sın­da­ olu­şup­ Kral­ Sar­gon­ dö­ne­min­de­ ilk­ sal­dı­rı­ya­ geç­ti­ği­ gö­rül­mek­te­dir.­Ade­ta­ilk­ve­son­em­per­ya­list­im­pa­ra­tor­lar­ola­rak,­Sar­gon (çok­ si­lik­ göl­ge­si­ Sad­dam)­ ve­ Bush,­ ana­ kay­nak­ta­ bü­yük­ ta­rih­sel tra­je­di­le­rin­(plan­lı­ilk­in­san­kat­li­am­ve­ta­lan­la­rı)­son­ko­mik­bir­tek­ra­rı­nı­ oy­nar­ gi­bi­dir­ler.­ Ge­rek­li­ olan,­ bu­ post­mo­dern­ em­per­ya­listsis­tem­ mü­da­ha­le­le­ri­nin­ kap­sam,­ amaç­ ve­ ola­sı­ so­nuç­la­rı­nı­ doğ­ru kes­ti­re­bil­mek­tir.­Or­ta­do­ğu­top­lum­la­rın­da­so­rum­lu­luk­du­yan­güç­le­rin­ha­ya­ti­gö­rev­le­ri­nin­ba­şın­da,­bu­çö­züm­le­me­ve­öz­di­na­mik­le­ri­ne gö­re­ na­sıl­ bir­ ya­nıt­ oluş­tu­ra­bi­le­cek­le­ri­ hu­su­su­ gel­mek­te­dir.­ Şu­nu çok­iyi­bil­mek­du­ru­mun­da­yız­ki,­her­dün­ya­he­ge­mon­sis­te­mi­ba­şat top­lum­ya­pı­sı­na­ve­tem­sil­güç­le­ri­ne­da­ya­nır.­Bu­sis­tem­le­rin­çağ­lar bo­yun­ca­olum­lu­ve­olum­suz­içe­rik­li­sa­yı­sız­ya­yıl­ma,­is­ti­la,­iş­gal­ve sö­mür­ge­leş­tir­me­ham­le­si­ger­çek­leş­ti­ril­miş­tir.­Böy­le­lik­le­üs­tün,­ba­şat­sis­tem­ya­yı­la­bil­miş,­dö­ne­mi­ne­gö­re­bir­dün­ya­sis­te­mi­ha­li­ne­ge­le­bil­miş­tir.­Ta­ri­hin­ilk­bü­yük­in­san­lık­dev­ri­mi­olan­‘ne­o­li­tik­çağ,’ doğ­du­ğu­kay­nak­olan­bu­gün­kü­To­ros-Zag­ros­dağ­sis­te­mi­nin­iç­ka­vis­li­ etek­le­rin­den­ tüm­ dün­ya­ya­ ya­yıl­ma­ ye­te­ne­ği­ni­ gös­ter­miş­tir.

M.Ö­7000’ler­den­be­ri­ka­lın­tı­ha­lin­de­de,­ha­len­en­olum­lu­ya­yıl­ma bi­çi­mi­ola­rak­de­vam­et­mek­te­dir.­M.Ö­5000’ler­de­aşa­ğı­Dic­le-Fı­rat hav­za­sı­na,­4000’ler­de­Nil­kı­yı­la­rı­na,­3000’ler­de­Pen­cap­kı­yı­la­rı­na, 2000’ler­de­Av­ru­pa­ kı­yı­la­rı­na,­ Çin’de­ Sa­rı­ ır­mak­ kı­yı­la­rı­na­ ka­dar ya­yı­la­bil­miş­tir.­Ame­ri­ka­kı­ta­sı­na­da­ha­geç­ya­yıl­mış­tır.

Bu­te­mel­de­or­ta­ya­çı­kan­Sü­mer­ve­Mı­sır­sı­nıf­lı­top­lum­uy­gar­lık­la­rı,­ha­kim­sis­tem­ola­rak,­Grek-Ro­ma­dö­nem­le­ri­ne­ka­dar­dün­ya­ ça­pın­da­ ya­yıl­ma­yı­ de­rin­leş­ti­re­rek­ sür­dür­müş­ler­dir.­ Kö­le­ci em­per­ya­liz­min­bu­ilk­izi­üze­rin­de­He­len­ve­La­tin­Ro­ma­dö­ne­mi dün­ya­ça­pın­da­da­ha­da­de­rin­le­şen­bir­te­mel­de­ya­yı­la­bil­miş,­kap­sam­lı­ de­ği­şim­ ve­ ge­liş­me­le­ri­ be­ra­be­rin­de­ ge­tir­miş­ler­dir.­ Fe­o­dal uy­gar­lık­ dö­ne­min­de­ da­ha­ da­ ge­liş­ti­ril­miş­ bir­ kap­sam­ üze­rin­de, is­la­mi­ve­hı­ris­ti­yan­mo­tif­ler­al­tın­da­ye­ni­bir­aşa­ma­da­sis­tem­ya­yıl­ma­la­rı­ sür­dü­rül­müş­tür.­ Bü­tün­ bu­ ya­yıl­ma,­ iş­gal­ ve­ sö­mür­ge­-

78

leş­tir­me­ dö­nem­le­ri­ üze­ri­ne­ en­ son­ ko­nan­ ka­pi­ta­list­ uy­gar­lık­ ve onun­em­per­ya­list­sö­mür­ge­ci­ya­yı­lım­ve­iş­ga­li­dir.­1500’ler­de­baş­la­yan­bu­son­sis­tem,­gü­nü­müz­de­ABD­ön­der­li­ğin­de­dün­ya­da­en ge­liş­miş­ bi­lim­ tek­nik­ te­me­lin­de,­ gi­ril­me­dik­ tek­ bir­ ai­le­ bi­le­ bı­rak­ma­dan­et­ki­li­ol­ma­ya­de­vam­et­mek­te­dir.

Bu­ ya­yıl­ma,­ iş­gal­ ve­ sö­mür­ge­leş­tir­me­ler­ ko­lay,­ gö­nül­ rı­za­sıy­la yü­rü­tül­me­miş;­ço­ğun­luk­la­acı­ve­kan­la,­or­du­ve­sa­vaş­la­rıy­la­an­cak ger­çek­leş­ti­ri­le­bil­miş­tir.­Di­ğer­yan­dan­ha­kim­dün­ya­sis­te­mi­ni­sa­de­ce­ em­per­ya­lizm,­ iş­gal­ ve­ sö­mür­ge­ci­ güç­ ola­rak­ de­ğer­len­dir­mek yan­lış­tır.­Bu­sis­tem­ler­gü­cü­nü­ka­nıt­la­dık­la­rı­için,­baş­ta­da­ha­ve­rim­li­eko­no­mik­üre­tim­ve­te­me­lin­de­ki­ye­ni­bi­lim­sel­tek­nik­özel­lik­le­ri ne­de­niy­le­olum­lu­yön­de­de­ya­yıl­ma­üs­tün­lük­le­ri­ne­sa­hip­tir­ler.­Za­ten­uy­gar­lık,­çağ­lar­ağır­lık­lı­ola­rak­böy­le­oluş­muş­tur.­Şüp­he­siz­bu sü­re­ce­bir­yan­dan­kut­sal­ve­hak­lı­di­ren­me­ler­le­bil­ge­ce­ya­nıt­lar­ve­ri­lir­ken,­ di­ğer­ yan­dan­ ezi­len­ ve­ sö­mü­rü­len­ bir­ in­san­lık­ ke­si­mi­ de oluş­tu­ru­lup­sis­te­min­her­tür­ih­ti­ya­cı­için­ha­zır­tu­tul­muş­tur.

Gü­nü­müz­de­ya­şa­nan,­bu­bol­acı­lı­ve­sö­mü­rü­lü­ta­ri­hin­post­mo­dern­bi­çi­mi­dir.­Bir­çok­bil­gin­ka­pi­ta­list­sis­te­min­en­de­rin­kri­zi­ni­ya­şa­dı­ğın­da­hem­fi­kir­dir.­Ye­ni­sis­tem­le­rin­do­ğu­şu­na­ya­kın­bir­dö­nem ya­şan­mak­ta­dır.­Ol­duk­ça­an­lam­sız­la­şan­ka­pi­ta­list­sis­te­min­ilk­de­fa aşıl­ma­sü­re­cin­de­ol­du­ğu­da­en­te­lek­tü­el,­ay­dın­lat­ma­güç­le­ri­ta­ra­fın­dan­ yo­ğun­ca­ tar­tı­şıl­mak­ta­dır.­AB­ ol­gu­sun­da­ in­san­ hak­la­rı­ ve­ de­mok­ra­si­il­ke­sel­bir­se­vi­ye­ka­zan­mış­olup­ta­rih­sel­ye­ni­bo­yut­lar­içer­mek­te­dir.­Eko­lo­ji­bil­gi­si­git­tik­çe­ar­tan­bir­bi­lim­olup,­top­lum­sal­dö­nü­şüm­ler­de­göz­ar­dı­edi­le­mez­bir­uy­gu­la­ma­gü­cü­ha­li­ne­gel­mek­te­dir.­Dün­ya­ça­pın­da­yük­se­len­te­mel­ve­müş­te­rek­de­ğer­ler,­in­san­hak­la­rı­ve­de­mok­ra­si­dir.­Dev­rim­ler­de­da­hil,­her­tür­top­lum­sal­dö­nü­şüm­ler­de­de­mok­ra­tik­si­ya­set­yön­tem­le­ri­ön­ce­lik­ka­zan­mış­du­rum­da­dır.­Zor­yön­tem­le­ri,­ar­tık­ta­ri­hin­çöp­se­pe­ti­ne­atıl­may­la­kar­şı­kar­şı­ya­dır.­Ge­rek­dev­le­tin­ge­rek­da­ha­alt­ya­pı­la­rın­‘te rör’ yön­tem­le­ri, in­san­lık­ta­ra­fın­dan­her­ge­çen­gün­da­ha­çok­tep­ki­top­la­yıp­tec­ri­de uğ­ra­mak­ta­dır.­Bi­rey­ve­top­lu­luk­la­rın­meş­ru­sa­vun­ma­hak­la­rı,­sa­vaş ve­ ayak­lan­ma­ bi­çim­le­ri­ de­ da­hil,­ BM­ ve­ ev­ren­sel­ hu­kuk­ta­ ye­ri­ni bul­mak­ta­dır.­Bu­nun­dı­şın­da­her­tür­şid­det,­tüm­dün­ya­dev­let­le­rin­ce 79

red­de­dil­mek­te­dir.­ Eko­no­mik,­ sos­yal,­ kül­tü­rel,­ si­ya­sal­ hak­lar­ ve halk­la­rın­ken­di­ka­de­ri­ni­öz­gür­ce­be­lir­le­me­le­ri,­BM­ta­ra­fın­dan­ya­sal bir­ sta­tü­ye­ ka­vuş­tu­rul­muş­tur.­ Ta­rih­te­ ilk­ de­fa­ he­ge­mon­ sis­tem­le kar­şıt­la­rı­ara­sın­da­in­san­hak­la­rı,­de­mok­ra­si­ve­eko­lo­jik­ko­nu­lar­da ge­niş­ bir­ kon­sen­süs­ oluş­muş­ bu­lun­mak­ta­dır.­ Sı­nır­lı­ bir­ uy­gu­la­ma gü­cü­ de­ ol­sa,­ ka­mu­o­yu­nun­ git­tik­çe­ ar­tan­ tep­ki­si­ tüm­ top­lum­sal güç­le­ri­ te­mel­ kon­sen­süs­le­re­ zor­la­mak­ta­dır.­ Son­ Irak­ iş­ga­lin­de­ bu net­çe­or­ta­ya­çık­tı. Çi­zi­len­bu­kı­sa­çer­çe­ve­bi­le­in­san­lık­ta­ri­hi­nin­boy­at­tı­ğı­top­rak­lar­da,­Aşa­ğı­Me­zo­po­tam­ya’da­ye­ni­bir­‘He­len­leş­me’­sü­re­ci­ne­gi­ril­di­ği­ni­gös­ter­mek­te­dir.­Şüp­he­siz­bu­is­men­İs­ken­der­ön­der­lik­li­M.Ö 330’lar­da­ki­He­len­leş­me­ye­ben­ze­mek­te­dir.­An­cak­öz­ve­bi­çim­ara­sın­da­ bü­yük­ fark­lar­ bu­lun­mak­ta­dır.­Ama­ABD­ bir­lik­le­ri­nin,­ tıp­kı İs­ken­der’in­ bir­lik­le­ri­nin­ (Fa­lanj­lar)­ Ba­bil’e­ gir­di­ği­ gi­bi­ Bağ­dat’a gir­dik­le­ri­ de­ in­kar­ edi­le­mez­ ve­ çar­pı­cı­ bir­ ben­zer­lik­tir.­ Da­ha­ da önem­li­olan,­bu­ilk­Ba­tı­ham­le­si­nin­ya­rat­tı­ğı­mu­az­zam­Do­ğu-Ba­tı sen­te­zi­dir.­Ha­len­gör­kem­li­ka­lın­tı­la­rı­nı­(Ze­ug­ma,­Nem­rut,­Pal­mi­ra baş­ta­ol­mak­üze­re)­coğ­raf­ya­mı­zın­bir­çok­ala­nın­da­gös­te­ren­bu­kül­tür,­özün­de­do­ğur­gan­Dic­le-Fı­rat­kül­tü­rü­nün­tü­re­vi­dir.­ABD­as­ke­ri bir­lik­le­ri­nin­ar­ka­sın­da­Ba­tı­kül­tü­rü­nün­en­azın­dan­200­yıl­lık­bir­sız­ma­ta­ri­hi­nin­en­güç­lü­ham­le­si­söz­ko­nu­su­dur.­Bu­kül­tür­böl­ge­top­lu­mun­ca­ta­nın­ma­sı­na­rağ­men,­ol­du­ğu­gi­bi­özüm­sen­mek­ten­uzak­tır.

Te­mel­ so­run,­ bu­ aşa­ma­da­ Do­ğu­ ve­ Ba­tı­ kül­tür­le­ri­nin­ ye­ni­ bir ‘He­len­leş­me’­gü­cü­gös­te­rip­gös­te­re­me­ye­ce­ği­dir.­Bir­yan­dan­ABD ve­İs­ra­il­sa­ğı­nın­aşı­rı­şid­det­ham­le­le­ri,­di­ğer­yan­dan­is­la­mi­top­lu­mu amaç­la­yan­şid­det­öğe­le­ri­nin­çö­züm­le­yi­ci­rol­oy­na­ma­la­rı­pek­ola­sı­lık­da­hi­lin­de­gö­rül­me­mek­te­dir.­Fa­kat­Bi­rin­ci­Dün­ya­Sa­va­şı­son­ra­sı olu­şan­si­ya­si­ve­as­ke­ri­ya­pı­lan­ma­la­rın­ABD­ve­İn­gil­te­re­ta­ra­fın­dan aşıl­mak­is­ten­di­ği­de­bir­ger­çek­tir.­Yak­la­şık­bir­as­ra­da­ya­nan,­Or­ta­do­ğu­top­lu­mun­da­sü­ren­si­ya­si­ve­as­ke­ri­ya­pı­lan­ma­lar,­ge­nel­de­ka­pi­ta­liz­min­ve­özel­de­İn­gi­liz­em­per­ya­liz­mi­nin­ürü­nü­dür­ler.­İki­yüz yıl­dır­sü­ren­Ba­tı­kül­tür­sız­ma­sı,­ye­ni­aşa­ma­da­köh­ne­miş­ve­sis­te­min­ ih­ti­ya­cı­na­ ce­vap­ ve­re­me­yen­ si­ya­si­ ve­ as­ke­ri­ ya­pı­la­rı­ da­ğı­tıp, ye­ni­den­‘de mok ra si’ ek­sen­li­bir­ya­pı­lan­ma­ya­ta­bi­tut­mak­is­te­mek­-

80

te­dir.­Böl­ge­nin­iş­bir­lik­çi­ka­pi­ta­list­sı­nıf­la­rı­nın­bu­ta­le­be­di­ren­me­le­ri­ söz­ ko­nu­su­ ola­maz.­ Ulu­sal­ dev­let­çi­ güç­le­rin­ de­mok­ra­tik­leş­me­den,­ba­ğım­sız­lık­çı­eği­lim­le­ri­de­pek­ba­şa­rı­şan­sı­na­sa­hip­de­ğil­ler­dir.­ Em­per­ya­liz­me­ da­yan­ma­yı­ bı­rak­tık­la­rın­da­ na­sıl­ dev­ri­le­cek­le­ri, hem­de­bu­işin­ol­duk­ça­ko­mik­çe­ger­çek­le­şe­ce­ği­Sad­dam­şah­sın­da ib­ret­ ve­ri­ci­ bir­ ör­nek­ ola­rak­ böl­ge­ye­ su­nul­muş­tur.­ Dö­nüş­me­ye­nin na­sıl­ dö­nüş­tü­rü­le­ce­ği,­ ade­ta­ bir­ ti­yat­ro­ oyu­nu­ gi­bi­ ser­gi­len­miş­tir.

ABD-İn­gi­liz­ham­le­si,­Irak­şah­sın­da­tüm­böl­ge­nin­as­ke­ri­ve­si­ya­si ya­pı­lan­ma­la­rı­na­bir­çö­züm­ör­ne­ği­ola­rak­su­nu­lur­ken,­tüm­güç­le­rin ge­rek­li­ders­le­ri­çı­kar­ma­la­rı­nı­da­yat­mak­ta­dır.­Su­ri­ye­ve­İran’a­uya­rı,­Tür­ki­ye’ye­ise­eleş­ti­ri­bu­pers­pek­tif­al­tın­da­de­ğer­len­di­ril­me­li­dir.

Ken­di­ba­şı­na­alın­dı­ğın­da­bu­yak­la­şım­tes­li­mi­yet­da­yat­ma­gi­bi­gö­rün­se­ de,­ özün­de­ ge­niş­ bir­ uz­laş­ma­ ola­na­ğı­nı­ da­ için­de­ ba­rın­dır­mak­ta­dır.­Böl­ge­güç­le­ri­bu­uz­laş­ma­ye­te­nek­le­ri­ni­gös­ter­mek­ye­ri­ne,­es­ki­ya­pı­la­rın­da­ıs­rar­edip­bir­de­kar­şı­şid­de­ti­des­tek­ler­du­ru­ma ge­lir­ler­se,­ akı­bet­ Irak­ gi­bi­ ola­cak­tır.­ Fa­kat­ böl­ge­de­ bir­ 19.­ yüz­yıl sö­mür­ge­ci­li­ği­nin­ ge­liş­ti­ri­le­me­ye­ce­ği,­ (ABD­ ve­ İn­gil­te­re­ bir­ se­çe­nek­ola­rak­is­te­se­de)­ye­ni­kral­ve­ti­ran­re­jim­le­ri­nin­oluş­tu­ru­la­ma­ya­ca­ğı­da­o­den­li­ağır­ba­san­bir­ola­sı­lık­tır.­Böl­ge­için­İkin­ci­Dün­ya Sa­va­şı­son­ra­sı­Av­ru­pa,­1990­son­ra­sı­Do­ğu­Av­ru­pa­ül­ke­le­rin­de­ge­li­şen­de­mok­ra­si­tü­rü­bir­ge­liş­me­se­çe­nek­ola­rak­ön­gö­rül­mek­te­dir.­ Ba­tı­tar­zı­de­mok­ra­tik­leş­me­nin­bur­ju­va­sı­nıf­ka­rak­te­ri­bi­lin­mek­te­dir.­Böl­ge­nin­üst­ta­ba­ka­la­rı­ise,­de­mok­ra­si­yi­bur­ju­va­an­lam­da­da özüm­se­miş­ ol­mak­tan­ uzak­tır­lar.­ Çe­liş­ki­ ve­ çö­zü­mün­ ko­lay­ ge­liş­me­me­si­de­bu­ob­jek­tif­ko­num­dan­kay­nak­lan­mak­ta­dır.­ABD­mü­da­ha­le­si­nin­ya­pa­bi­le­ce­ği,­an­cak­es­ki­si­ya­si­ve­as­ke­ri­ya­pı­yı­da­ğıt­mak ve­güç­süz­leş­tir­mek­tir.­Biz­zat­de­mok­ra­si­yi­ne­ka­dar­is­te­di­ği­şu­ra­da kal­sın,­en­olum­lu­sun­dan­an­cak­önü­açık­tu­ta­bi­lir.­Böl­ge­üst­ta­ba­ka­sı­nın­an­ti­de­mok­ra­tik­ko­nu­mu,­ge­ri­ye­ halk­blo­ğu­nun­ hem­ kül­tü­rel ya­pı­sı­nın­uy­gun­lu­ğu,­hem­da­ya­nıl­maz­eko­no­mik­ih­ti­yaç­la­rı­açı­sın­dan,­ kap­sam­lı­ de­mok­ra­tik­ çö­züm­len­me­ye­ son­ de­re­ce­ el­ve­riş­li­ bir ya­pı­arz­et­mek­te­dir.­Böl­ge­nin­ta­ri­hi,­sa­nıl­dı­ğı­gi­bi­çok­din­li,­mez­hep­li,­et­nik­ve­iç­içe­geç­miş­mil­li­ya­pı­lı­ka­rak­te­ri­ne­de­niy­le­de­mok­ra­si­ye­el­ve­riş­siz­de­ğil­dir.­Ter­si­ne,­bu­özel­lik­le­ri­de­mok­ra­si­nin­zen­81

gin­bir­alt­kim­lik­le­ri­ola­rak­da­rol­oy­na­ya­bi­lir.­Alt­bi­rim­le­re­da­ya­lı de­mok­ra­si,­ bi­rey­le­re­ da­ya­lı­ olan­ Ba­tı­ tür­le­rin­den­ da­ha­ zen­gin­lik içe­re­bi­lir.­ Aşı­rı­ bi­rey­ci­lik,­ de­mok­ra­si­de­ so­rum­suz­lu­ğa­ da­ha­ çok açık­tır.­Ta­rih­böl­ge­de­sü­rek­li­alt­kim­lik­le­rin­ge­niş­bir­ade­mi­mer­ke­zi­yet­çi­li­ği­ne­ta­nık­ol­muş­tur.­Tüm­böl­ge­im­pa­ra­tor­luk­la­rı­alt­kim­lik­le­re­say­gı­lı­ol­muş­lar­ve­ge­niş­öz­gür­lük­ler­ta­nı­ya­bil­miş­ler­dir.­Öz­ce­si,­böl­ge­ta­rih­bo­yun­ca­do­ğal­bir­fe­de­ras­yon­özel­lik­le­ri­ni­ta­şı­mak­ta­dır.­ Son­ Os­man­lı­ İm­pa­ra­tor­lu­ğu­ de­ne­yi­ ve­ gü­nü­müz­ İran’ı­ bu özel­lik­le­ri­gös­ter­mek­te­dir.­Halk­la­rın­in­san­hak­la­rı­ve­de­mok­ra­si­ye su­sa­mış­lık­la­rı,­ilk­de­fa­Ba­tı­kül­tü­rü­nün­de­ği­şik­sı­nıf­içe­ri­ğin­de­de ol­sa­ay­nı­ta­lep­ler­le­gel­me­si,­ba­şa­rı­lı­bir­sen­te­zin­ge­liş­ti­ri­le­bi­le­ce­ği­ni­ gös­ter­mek­te­dir.­ İç­ ve­ dış­ di­na­mik­ler­ ta­ri­hin­ hiç­bir­ dö­ne­min­de gö­rül­me­di­ği­ka­dar­dev­rim­sel­ni­te­lik­te­bir­in­san­hak­la­rı­ve­de­mok­ra­tik­sis­te­mi­ni­gün­de­me­da­yat­mış­bu­lun­mak­ta­dır.­Tüm­iç­dış­güç­ler­bu­na­san­ki­mah­kum­muş­gi­bi­gö­rün­mek­te­dir. e- Or­ta­do­ğu­ta­ri­hi­nin­bu­hız­la­nan­dö­ne­min­de­rol­oy­na­ma­sı,­ge­re­ken­güç­le­rin­stra­te­jik­mev­zi­leş­me­si,­so­nu­cun­han­gi­yön­de­ola­ca­ğı­nı­be­lir­ler.­Te­mel­stra­te­jik­güç­ler;­dış­tan­ABD-İn­gil­te­re­ko­a­lis­yo­nu­ve­önem­siz­di­ğer­böl­ge­dı­şı­güç­ler­le­iç­te­Tür­ki­ye,­İran­ve­da­ğı­nık­ Arap­ güç­le­ri­dir.­ İs­ra­il’i­ ABD­ için­de­ say­mak­ da­ha­ doğ­ru­dur.

Arap­ tav­rı­ tüm­ gü­cüy­le­ son­ yüz­yıl­lık­ sta­tü­ko­yu­ ko­ru­ma­ya­ ça­lış­mak­ta­dır.­ Arap­ mil­li­yet­çi­li­ği­nin­ ya­pa­bi­le­ce­ği­ bir­ ta­ri­hi­ mis­yo­nu yok­tur.­De­mok­ra­tik­leş­me­ye­so­ğuk­bak­mak­ta­dır.­Sad­dam­ör­ne­ğin­de gö­rül­dü­ğü­gi­bi,­ça­ğı­ve­gü­nü­doğ­ru­yo­rum­la­yıp­za­ma­nın­da­re­form ya­pa­bi­le­cek­ye­te­ne­ği­gös­ter­me­mek­te­dir.­İs­la­mi­ye­tin­ge­le­nek­sel­tu­tu­cu­lu­ğu­ra­di­kal­le­şip­da­ha­da­ge­ri­ci­leş­mek­te­dir.­İs­ra­il­ile­olan­çe­liş­ki­le­ri­kav­ra­ma­ve­si­ya­sal­çö­zü­me­ta­şı­ma­ye­te­nek­le­ri­de­yok­tur.­Bu du­rum­da­an­cak­dış­tan­da­yat­ma­lar­et­ki­li­ola­bi­le­cek­tir.­Arap­yı­ğın­la­rı­nın­de­mok­ra­tik­bir­prog­ram­la­or­ta­ya­çık­ma­la­rı­za­yıf­bir­ola­sı­lık­tır.­İran­ken­di­iç­re­form­cu­la­rı­ve­ABD­ile­git­tik­çe­ar­tan­ger­gin­lik­ler ne­de­niy­le­nöt­ra­li­ze­ol­muş­du­rum­da­dır.­Mev­cut­ha­liy­le­var­lı­ğı­nı­ko­ru­mak­esas­en­di­şe­si­dir.­Irak­tü­rü­da­ğıl­ma­mak­için­ha­zır­lık­lı­ol­mak baş­lı­ca­gün­de­mi­dir.­Ge­ri­ye­Tür­ki­ye­kal­mak­ta­dır.­Ge­le­nek­sel­ABD-

82

İs­ra­il­çiz­gi­sin­de­güç­lü­bir­müt­te­fik­ol­du­ğu­hal­de,­bu­it­ti­fak­sar­sın­tı ge­çir­mek­te­dir.­Te­mel­ne­de­ni­ise­Kürt­so­ru­nu­dur.­Kürt­so­ru­nu­hiç­bir dö­nem­le­kı­yas­lan­ma­ya­cak­bi­çim­de­Tür­ki­ye’yi­de­rin­den­en­di­şe­len­dir­mek­te­dir.­Bu­hu­su­sun­na­sıl­doğ­du­ğu­ve­ne­tür­içe­ri­ğe­sa­hip­ol­du­ğu­ay­rın­tı­lı­yak­laş­ma­yı­ge­rek­ti­rir. İs­ra­il,­ABD’de­ki­ ya­hu­di­ lo­bi­siy­le­ uzun­ sü­re­dir­ ha­zır­lat­tı­ğı­ Irak ham­le­si­ni­ ta­ri­hi­ ve­ can­ alı­cı­ önem­de­ gör­mek­te­dir.­ Mil­yon­lar­ca Arap­ve­müs­lü­man­güç­ara­sın­da­ki­tec­ri­di­ni­ve­şid­det­sar­ma­lı­nı­kır­ma­ya­stra­te­jik­bir­de­ğer­ver­mek­te­dir.­Mı­sır­ve­Ür­dün­da­hil,­hiç­bir Arap-müs­lü­man­gü­cüy­le­ka­lı­cı­ve­gü­ven­lik­li­bi­çim­de­bu­stra­te­ji­yi yü­rü­te­mez.­Mev­cut­iliş­ki­le­ri­bi­le­her­an­aley­hi­ne­dö­ne­bi­lir.­İs­ra­il’in ayak­ta­ka­la­bil­me­si­ve­stra­te­jik­gü­ven­li­ğe­ka­vu­şa­bil­me­si,­ikin­ci­bir İs­ra­il’e­ mut­lak­ ih­ti­yaç­ gös­ter­mek­te­dir.­ Bu­ gö­re­vi­ bir­ dö­nem­ İran Şa­hı’ndan­bek­le­di.­Uzun­sü­re­Tür­ki­ye’yi­bu­te­mel­de­yön­len­dir­di.

Fa­kat­iki­si­ni­de­ikin­ci­bir­İs­ra­il­yap­mak­müm­kün­ol­ma­dı.­Ola­cak­la­rı­ da­ ko­lay­ ve­ kı­sa­ va­de­de­ ger­çek­le­şe­cek­ gi­bi­ de­ğil­dir.­ Ge­ri­ye Kürt­se­çe­ne­ği­ka­lı­yor.­İs­ra­il­ku­ru­lur­ku­rul­maz­bu­se­çe­nek­üze­rin­de dur­du.­Bar­za­ni­ve­da­ha­son­ra­Ta­la­ba­ni­ön­der­li­ği­ni­ha­zır­la­ma­ya­ça­lış­tı.­Çok­bü­yük­ça­ba­har­ca­dı.­Ken­di­le­ri­ne­güç­le­ri­nin­çok­üs­tün­de de­ğer­ver­di.­Kol­ka­nat­ger­di.­Si­ya­si­ve­mad­di­des­tek­sağ­la­dı.­So­nun­da­ABD’nin­bü­yük­as­ke­ri­gü­cüy­le­Irak­bü­tün­lü­ğün­den­özün­de ko­par­dı.­ Şek­li­ bir­lik­ o­ ka­dar­ önem­li­ de­ğil­dir.­ Bu­ ge­liş­me­ Tür­ki­ye’nin­Kürt­po­li­ti­ka­sı­için­dep­rem­et­ki­si­ya­pa­bi­le­cek­tüm­özel­lik­le­re­sa­hip­tir.­Ge­le­nek­sel­Cum­hu­ri­yet­po­li­ti­ka­sı,­Kürt­le­ri­ola­bil­di­ğin­ce­unut­tur­mak­tan,­en­sı­ra­dan­hak­ara­yış­la­rı­ve­baş­kal­dı­rış­la­rı­nı­sert ez­mek­ten­iba­ret­tir.­Hat­ta­en­şo­ven­uç­lar­la­bir­Kürt­in­kar­cı­lı­ğı­nı­sü­rek­li­teş­vik­et­mek­bi­çi­min­de­ol­muş­tur.­Bu­na­ters­ge­le­bi­le­cek­her­iç ve­dış­ge­liş­me,­son­dö­nem­de­med­ya­da­çok­iş­len­di­ği­gi­bi­‘kır mı zı çiz gi nin’ aşıl­ma­sı,­ ya­ni­ sa­vaş­ se­be­bi­ an­la­mı­na­ ge­le­cek­ti.­ Ku­zey Irak’ta­or­ta­ya­çı­kan­Kürt­fe­de­re­ya­pı­sı­bu­po­li­ti­ka­yı­her­gün,­her­sa­at­zor­la­mak­ta­dır.­Ya­pı­la­cak­iki­şey­var­dır:­Ya­as­ke­ri­ope­ras­yon­lar­la da­ğıt­mak­ ya­ da­ ka­bul­len­mek.­As­ke­ri­ ope­ras­yon,­ABD­ ve­ ko­a­lis­yon­la­ça­tış­ma­de­mek­tir.­Ka­bul­len­mek­ise,­ge­çi­ci­bir­‘bek le gör’ po­li­ti­ka­sı­ olup­ ka­lı­cı­ ve­ çö­züm­le­yi­ci­ hiç­bir­ özel­li­ğe­ sa­hip­ de­ğil­dir.

83

Bu­na­bir­de­PKK’nin­on­bi­ne­va­ran­eği­til­miş­mi­li­tan­gü­cü­tüm­dağ­lık­alan­da­üst­len­dir­me­si­ni,­ge­niş­iç­ve­dış­kit­le­des­te­ği­ni­ek­ler­sek, Tür­ki­ye’nin­ta­ri­hi­bir­yol­ağ­zın­da­bu­lun­du­ğu­ga­yet­açık­tır.­Ge­çen her­ gün­ bu­ ‘bek le gör’ po­li­ti­ka­sı­nın­ aley­hin­de­dir.­ Kap­sam­lı­ bir Kür­dis­tan­sa­va­şı­tüm­dün­ya­yı­Kürt­le­rin­ar­ka­sı­na­ve­re­ce­ği­gi­bi,­en ya­kın­müt­te­fik­le­ri­olan­ABD­ve­İs­ra­il’in­kay­bı­na,­hat­ta­kar­şı­sın­da bul­ma­sı­na­yol­aça­cak­tır.­Kürt­sen­dro­mu­nun­da­ha­da­şid­det­len­me­si bu­ge­liş­me­ler­den­ötü­rü­dür.­Her­şey­Tür­ki­ye’yi­ye­ni­bir­Kürt­po­li­ti­ka­sı­nı­ge­liş­tir­me­ye­zor­la­mak­ta­dır.­Şu­hu­su­su­da­önem­le­be­lirt­me­li­yiz­ki,­ABD­ve­İs­ra­il’in­Kürt­yak­la­şı­mı­tak­tik­sel­ol­mak­tan­uzak­tır.

Ka­lı­cı,­stra­te­jik­ve­gi­de­rek­tüm­Kürt­le­ri­bağ­rın­da­top­la­ya­cak­ta­rih­sel­ önem­de­ bir­ ge­liş­me­dir.­ Or­ta­do­ğu’nun­ de­ğiş­ti­ril­me­sin­de­ baş­ta ge­len­stra­te­jik­güç­ola­rak­gö­rül­mek­te­ve­ha­zır­lan­ma­ya­ça­lı­şıl­mak­ta­dır.­1950’ler­son­ra­sı­Tür­ki­ye’ye­ve­ri­len­an­ti­Sov­ye­tik­ve­an­ti­Or­ta­do­ğu­ (Arap-İran­ kar­şıt­lı­ğı)­ ro­lü,­ da­ha­ kap­sam­lı­ ve­ uzun­ sü­re­li ola­rak­Kürt­ler­le­yü­rü­tül­me­ye­ça­lı­şıl­mak­ta­dır.­Ta­bii­esas­amaç,­ikin­ci­bir­İs­ra­il­ro­lü­dür.­ABD­ve­İs­ra­il’in­bun­dan­vaz­geç­me­si­müm­kün gö­rün­me­mek­te­dir.­Mev­cut­du­rum­da­Kürt­le­rin­kay­bı,­ABD­açı­sın­dan­Or­ta­do­ğu’nun­ve­İs­ra­il’in­kay­bı­an­la­mı­na­ge­lir.­Da­ha­da­öte­si, ola­sı­İran­ve­Tür­ki­ye­zor­la­ma­la­rı­kar­şı­sın­da­Irak’ta­gö­rül­dü­ğü­gi­bi ma­ni­ve­la­yı,­bu­ül­ke­ler­de­yi­ne­el­de­tut­mak­is­te­di­ği­Kürt­ler­le­ata­cak­tır.­Öz­ce­si,­Or­ta­do­ğu’nun­ar­tık­güç­lü­so­pa­sı­Kürt­ler­ola­cak­tır.­Kürt­le­rin­özel­lik­le­il­kel­mil­li­yet­çi­ka­nat­la­rı­da­bu­na­dün­den­ha­zır­dır­ve her­ şe­yi­ sun­ma­ya­ can­ at­mak­ta­dır­lar.­ Kürt­le­rin­ Irak’ta­ki­ ro­lü,­ tüm Or­ta­do­ğu’nun­dö­nü­şüm­le­rin­de­gün­dem­den­düş­me­ye­cek­tir.­Bu­ger­çek­lik­kar­şı­sın­da,­Kürt­ler­ko­nu­sun­da­te­mel­po­li­tik­göz­den­ge­çir­me ve­ ye­ni­le­me­ ça­ba­sı­nı­ Tür­ki­ye’nin­ ser­gi­le­mek­ du­ru­mun­da­ ol­du­ğu açık­tır.­Şu­hu­su­su­he­men­be­lirt­me­li­yim­ki,­Kürt­sen­dro­mu­nu­tüm Türk­ta­ri­hi­ne­yay­mak­doğ­ru­de­ğil­dir.­Ka­lın­çiz­gi­ler­le­be­lir­te­lim­ki, Türk­le­rin­ Ana­do­lu­ ka­pı­la­rı­nı­ aç­tı­ğı­ 11.­ yüz­yıl­da­ ve­ Bi­zans­lı­lar­la ya­pı­lan­ ta­yin­ edi­ci­ 1071 Ma laz girt Sa va şı’nda Kürt­le­rin­ stra­te­jik rol­oy­na­dı­ğı­bü­tün­ta­rih­çi­ler­ce­or­tak­bir­gö­rüş­tür.­Kürt­ve­Türk­top­lum­la­rı­ bir­bir­le­riy­le­ iliş­ki­ ku­ra­rak­ da­ha­ çok­ uz­la­şı­ man­tı­ğı­ için­de ha­re­ket­et­mek­te­ve­yo­ğun­bir­gö­nül­lü­asi­mi­las­yo­nu­ya­şa­mak­ta­dır­-

84

lar.­Kürt­le­rin­Türk­leş­me­si,­Türk­le­rin­Kürt­leş­me­si­esas­eği­lim­olup, sı­nır­lı­bey­lik­ça­tış­ma­la­rı­dı­şın­da­ara­la­rın­da­bir­ır­ki,­hat­ta­et­nik­ça­tış­ma­ yok­tur­ ve­ya­ çok­ sı­nır­lı­dır.­ Sel­çuk­lu­lar­ dö­ne­min­de­ Sul tan San car ilk­ de­fa­ ‘Kür dis tan’ kav­ra­mı­ ve­ sta­tü­sü­nü­ ifa­de­ et­miş­tir.

Os­man­lı­lar­dö­ne­min­de­Ya vuz’la baş­la­yan­do­ğu­ya­ve­gü­ne­ye­doğ­ru ya­yıl­ma­ po­li­ti­ka­sın­da­ Kürt­ bey­lik­le­ri­ne­ bir­le­şik­ bir­ ikin­ci­ kral­lık öne­ril­mek­te­ve­bu­te­mel­de­stra­te­jik­it­ti­fak­biz­zat­ge­liş­ti­ril­mek­te­dir.

Yüz­ler­ce­yıl­im­pa­ra­tor­luk­için­de­özel­bir­Kürt­yö­ne­tim­sta­tü­sü­bu­lun­mak­ta­dır.­ 1857’ler­de­ Ara­zi­ Ka­nun­na­me­si’ne­ gö­re­ Kür­dis­tan eya­le­ti­ te­sis­ edil­mek­te­dir.­ Da­ha­ çok­ Ba­tı­ kar­şı­sın­da­ ge­ri­le­mek­ten kay­nak­la­nan­ ar­tan­ ver­gi­ ve­ as­ker­lik­ ta­lep­le­ri,­ bi­raz­ da­ İn­gi­liz­ sö­mür­ge­an­la­yı­şıy­la­tah­rik­edi­lin­ce,­1800’ler­de­baş­la­yan­is­yan­dö­ne­mi­ni,­II. Ab dül ha mit ade­ta­bir­re­form­ni­te­li­ğin­de­ki­aşi­ret­mek­tep­le­ri­ve­Kürt Ha mi di ye Alay la rı’yla so­nu­ca­bağ­la­mak­is­te­miş­tir.

Mus­ta­fa­Ke­mal­Pa­şa’nın­1919­Sam­sun­çı­kı­şın­da­oy­na­ya­ca­ğı­rol­de,­ Kürt­le­rin­ ro­lü­ gü­nü­müz­de­ de­ ge­çer­li­ ola­bi­le­cek­ bir­ stra­te­jik yak­la­şım­la­ de­ğer­len­di­ril­miş­ ve­ uy­gu­lan­mış­tır.­ Bu­ ro­lü­ gör­me­den, ulu­sal­ ba­ğım­sız­lık­ ve­ ege­men­lik­ mü­ca­de­le­si­ni­ doğ­ru­ de­ğer­len­dir­mek­ger­çek­çi­de­ğil­dir.­Kürt­le­rin­cum­hu­ri­yet­te­ki­ro­lü­‘ku ru cu’ ni­te­li­ğin­de­dir.­Biz­zat­Mus­ta­fa­Ke­mal­Ata­türk’ün­de­meç­ve­emir­le­rin­de­bu­hu­su­su­gör­mek­zor­de­ğil­dir.­Bu­dö­nem­de­Kürt­le­rin­olum­suz bi­çim­de­gün­dem­den­düş­me­si­an­ti­Kürt­lük­ten­kay­nak­lan­mı­yor.­Baş­lan­gıç­ta­ dü­şü­nü­len,­ öz­gür­lük­le­ri­ esas­ alan­ bir­ Kürt­ re­for­mu­dur.

Ata­türk­bu­nu­1924­İz­mit­Mü­la­ka­tı’nda­açık­ve­kap­sam­lı­ola­rak­be­lirt­mek­te­dir.­İs­yan­lar­bu­im­ka­nı­en­gel­le­mek­le­kal­mı­yor;­cum­hu­ri­ye­tin­ko­run­ma­sı­na­gös­te­ri­len­özen­ne­de­niy­le­Ba­tı’da­ki­di­ğer­bir­çok ayak­lan­ma­da­gö­rül­dü­ğü­gi­bi­aşı­rı­ya­ka­çan­ezil­me­le­re­de­yol­aça­bi­li­yor.­Her­ba­kım­dan­ye­ter­siz­ve­ge­liş­me­ye­de­ğil­es­ki­ye,­ma­hal­li­çı­kar­la­ra­ da­ya­lı­ fe­o­dal­ ön­der­lik­ler,­ ken­di­le­riy­le­ bir­lik­te­ Kürt­ hal­kı için­de­yı­kım­la­so­nuç­la­nan­bir­sü­re­ci­ya­şı­yor­lar.­Ar­tık­Kürt­kor­ku­su­cum­hu­ri­ye­te­yer­le­şi­yor.­Dö­ne­min­yay­gın­şo­ven­ha­va­sın­dan­et­ki­len­me­ler­ yo­ğun­la­şı­yor.­ Kürt­ in­kar­cı­lı­ğı­ res­mi­ si­ya­set­ li­te­ra­tü­rü­ne tüm­ ko­yu­lu­ğuy­la­ yer­le­şi­yor.­ 1950’ler­ son­ra­sı­ cum­hu­ri­yet­te­ki­ oli­gar­şik­dü­zen­ça­ba­la­rı­bu­kor­ku­yu­da­ha­çok­kul­la­na­cak­tır.­Kürt­lük­85

le­ il­gi­li­ en­ ufak­ ge­liş­me­ler­ bö­lü­cü­lük­le­ suç­la­na­cak­tır.­ Ge­ri­ye­ tek yol­ka­lı­yor:­Ya in kar, ya is yan! Bu­sü­re­cin­en­son­is­ya­nı­PKK­adıy­la­ge­li­şi­yor.­Kürt­kim­li­ği­ni­açı­ğa­vur­ma­sı­na­rağ­men,­acı­la­rı­ve­kay­bı­ bü­yük­ olan­ bu­ sü­re­cin­ bir­ çö­zü­me­ ulaş­ma­sı­ sağ­la­na­ma­dı.

1998’den­be­ri­fi­i­li­bir­ateş­kes­le­so­nuç­lan­dı.­Oli­gar­şik­dü­zen­bu­dö­nem­de­‘ül kü cü ler’ ka­na­lıy­la­so­lu­il­le­ga­li­te­ve­ka­nun­dı­şı­na­itip­tas­fi­ye­eder­ken,­PKK­ve­Kürt­öz­gür­lük­çü­le­ri­üze­rin­de­ta­ri­kat­çı­lık­ve Hiz­bul­lah­araç­la­rı­nı­kul­la­na­rak­so­nuç­al­mak­is­te­di.­So­nun­da­kay­be­den,­cum­hu­ri­ye­tin­de­mok­ra­tik­leş­me­si­ol­du.­Tür­ki­ye’nin­kül­len­dir­me­yi­esas­al­ma­sı,­çok­sı­nır­lı­öz­gür­lük­ve­kim­lik­ta­lep­le­ri­ni­bi­le sert­yön­tem­ler­le­bas­tır­ma­sı­so­ru­nu­yok­et­me­di,­ak­si­ne­gü­nü­müz­de­ki­ çık­ma­zı­ be­lir­le­di.­ Bu­ yak­la­şım­ Tür­ki­ye’ye­ bü­yük­ kay­bet­tir­di.

De­mok­ra­tik­leş­me­si­ni­Ba­tı­stan­dart­la­rı­na­ka­vuş­tu­ra­ma­ma­sı,­AB’de­ki­bu­gün­kü­ko­nu­mu­na­yol­aç­tı.­Sü­rek­li­bir­eko­no­mik­kriz­ve­ağır borç­fa­tu­ra­sı,­sos­yal­yoz­laş­ma­yı­da­ha­da­yo­ğun­laş­tır­dı.­Rant­eko­no­mi­si­nin­so­nu­cu­ola­rak­üre­tim­siz­lik,­yok­sul­luk,­yol­suz­luk­ve­iş­siz­lik re­kor­bo­yut­la­ra­var­dı.­Öz­ce­si,­bir­Ja­pon­ya­ol­ma­fır­sa­tı­bir­kör­po­li­ti­ka­uğ­ru­na­ka­çı­rıl­dı.

Tür­ki­ye­ Cum­hu­ri­ye­ti,­ ta­ri­hi­nin­ en­ kri­tik­ dar­bo­ğa­zın­da­ ye­ni­ bir yol­ay­rı­mı­ile­kar­şı­kar­şı­ya­dır.­Oli­gar­şik­dü­zen,­sta­tü­ko­po­li­ti­ka­la­rın­da­ıs­rar­mı­ede­cek­tir?­Yok­sa­de mok ra tik cum hu ri yet esas­la­rı­nı her­ alan­da­ ha­ya­ta­ ge­çi­re­rek­ mev­cut­ kriz­ or­ta­mı­nı­ aşa­cak­ mı­dır?

San­cı­lı­bir­ge­çiş­sü­re­ci­ya­şan­mak­ta­dır.­Ne­ile­so­nuç­la­na­ca­ğı­ke­sin­lik­ka­zan­mış­ol­mak­tan­uzak­tır.­Oli­gar­şik­dü­zen­de­ıs­rar,­içe­bü­zül­me­ve­çağ­daş­dün­ya­dan­kop­ma­ile­so­nuç­la­na­cak­tır.­Yu­gos­lav­ya­ve Irak’ta­ge­li­şe­ne­ben­ze­yen­bir­çö­zül­me­ka­çı­nıl­maz­ola­cak­tır.­Ne­iç ne­de­dış­di­na­mik­ler­da­ha­faz­la­bu­oli­gar­şik­sta­tü­ko­yu­ta­şı­ya­maz.

Tam­de­mok­ra­si­se­çe­ne­ği­esas­alın­dı­ğın­da,­çağ­daş­dün­yay­la­bü­tün­leş­me­ve­tüm­iç­so­run­la­rı­nı­kan­dök­me­den­çöz­me­im­ka­nı­na­ka­vuş­tu­ra­cak­tır.­ Bu,­ dar­ bir­ ke­sim­ dı­şın­da­ tüm­ Tür­ki­ye’nin­ ka­zan­ma­sı an­la­mı­na­ge­le­cek­tir.­Ger­çek­ve­güç­lü­ül­ke­bü­tün­lü­ğü­zo­ra­baş­vur­ma­dan­sağ­lan­mış­ola­cak­tır.­Tür­ki­ye’nin­bu­çö­züm­ter­ci­hi,­dış­po­li­ti­ka­da­bü­yük­say­gın­lık­ka­za­nır­ken,­en­çar­pı­cı­so­nuç­la­rı­nı­Or­ta­do­ğu’da­ki­ de­mok­ra­tik­leş­me­ sü­re­cin­de­ gös­te­re­cek­tir.­ Or­ta­do­ğu’da­ki

86

ge­le­nek­sel­ ön­der­lik­ ro­lü­ güç­ ka­za­na­cak­tır.­ Tü­müy­le­ otur­ma­mış mev­cut­ böl­ge­ ger­çe­ğin­den­ ya­rar­la­nıp,­ ABD-İn­gil­te­re­ ko­a­lis­yo­nu kar­şı­sın­da­da­ha­onur­lu­ve­sö­zü­din­le­nen­bir­ül­ke­ko­nu­mu­na­ula­şa­cak­tır.­Cum­hu­ri­ye­tin­ku­ru­luş­yıl­la­rın­da­gi­ril­mek­is­te­nen,­ama­bi­li­nen­ ne­den­ler­le­ gi­ril­me­yen­ ro­ta­ ya­ka­lan­mış­ ola­cak­tır.­ Ba­ğım­sız­lık ve­ege­men­lik­sü­re­ci­de­mok­ra­si­ta­cıy­la­ta­mam­lan­mış­ola­cak­tır. Şüp­he­siz­son­yıl­lar­da­ge­li­şen­de­mok­ra­tik­re­form­sü­re­ci­önem­li­dir.­Fa­kat­Kürt­po­li­ti­ka­sın­da­ki­te­red­düt­ler­den­do­la­yı­sü­rek­li­to­pal­la­mak­ta­dır.­Bu­da­iç­te­ve­dış­ta­güç­kay­bı­na­yol­aç­mak­ta­dır.­Ku­zey Irak’ta­ge­li­nen­nok­ta­ar­tık­böy­le­yü­rü­ne­me­ye­ce­ği­ni­çok­açık­ça­or­ta­ya­koy­mak­ta­dır.­Tam­de­mok­ra­si­li­Tür­ki­ye­an­cak­Kürt­re­for­muy­la­müm­kün­dür.­Tür­ki­ye­Cum­hu­ri­ye­ti­Kürt­re­for­mu­na­gi­der­ken­şu hu­sus­la­rı­göz­önü­ne­al­mak­du­ru­mun­da­dır: 1- Türk­mil­li­yet­per­ver­li­ği,­Kürt­ler­ko­nu­su­na­Al pars lan,­Ya vuz Se lim ve­ Mus ta fa Ke mal aya­rın­da­ stra­te­jik­ ola­rak­ bak­tı­ğın­da ger­çek­ an­la­mı­na­ ka­vu­şa­bi­lir.­ So­lu­ ve­ Kürt­ kim­li­ği­ni­ tas­fi­ye amaç­lı­oli­gar­şik­dü­ze­nin­şo­ven­mil­li­yet­çi­ve­din­ci­fa­na­tiz­mi­esas alı­na­rak­mil­li­yet­per­ver­olu­na­maz.­Dış­ta­em­per­ya­liz­min,­iç­te­oli­gar­şi­nin­re­el­sos­ya­liz­me­ve­de­mok­ra­tik­öz­gür­lük­le­re­kar­şı­kö­rük­le­yip­des­tek­le­di­ği­bu­akım­lar,­sos­yal­ve­ulu­sal­bü­tün­lük­te­ger­çek bö­lü­cü­ ve­ ay­rım­cı­ güç­ ro­lü­nü­ oy­nar­lar.­ Halk­ grup­la­rı­nın­ in­ka­rı en­ teh­li­ke­li­ bö­lü­cü­lü­ğe­ ze­min­ ha­zır­lar;­ düş­man­lık­ duy­gu­la­rı­nı bes­ler­ve­ça­tış­ma­la­ra­yol­açar.­Ter­si­ne­tüm­grup­la­ra,­kim­lik­le­re, inanç­ ve­ dü­şün­ce­le­re­ say­gı,­ bü­tün­leş­ti­ri­ci­ yurt­se­ver­lik­le­ ulu­sal bü­tün­lü­ğün­çi­men­to­su­nu­teş­kil­eder.

2- Zo­ra­ki­asi­mi­las­yo­na­son­ve­ril­me­li,­gö­nül­lü­lük­esas­alın­ma­lı­dır.­ Za­ten­ ya­şa­mın­ ih­ti­yaç­la­rı­ ken­di­ dil­ ve­ kül­tü­rü­nü­ sağ­lar.­ Çok dil­li­ ve­ kül­tür­lü­ ol­ma­yı­ bir­ zen­gin­lik­ say­mak­ ge­re­kir.­ Dil­le­rin­ ve kül­tür­le­rin­ge­liş­me­si,­bir­ül­ke­ve­dev­le­tin­uy­gar­lık­dü­ze­yi­ni­gös­te­ren­en­te­mel­öğe­ler­dir.­Ay­nı­po­ta­da­erit­mek­ne­müm­kün­dür­ne­de eko­no­mik­ve­sos­yal­ya­şa­ma­kat­kı­sağ­lar.­Ay­nı­za­man­da­dil­le­rin­ve kül­tür­le­rin­an­lam­sız­laş­ma­sı­na­ve­kir­len­me­si­ne­yol­açar.­Ça­ğın­esas 87

yö­nü,­ eko­lo­jik­ var­lık­lar­ da­hil,­ tüm­ kül­tür­le­ri­ ve­ halk­ kim­lik­le­ri­ni ko­ru­ma­ya­yö­ne­lik­tir.­Kürt­le­rin­zo­ra­ki­Türk­sa­yıl­ma­sı­Türk­arı­lı­ğı­nı da­boz­mak­ta­dır.­Or­ta­ya­ne­Kürt­ne­de­Türk,­çir­kin­bir­me­lez­leş­me­ye­yol­aç­mak­ta­dır.­Do­ğal­me­lez­leş­me­zen­gin­lik­ve­gü­zel­lik­sağ­la­ya­bi­lir.­Zo­ra­ki­lik,­has­ta­lık­üre­tir.

3- Türk­dam­ga­sı­nı,­aşı­rı­şo­ven­yük­lü­duy­gu­ve­dü­şün­ce­ler­le­tüm si­ya­si,­sos­yal­ve­eko­no­mik­ya­pı­la­ra­yer­li­yer­siz­bas­mak­mu­az­zam bir­iki­yüz­lü­lü­ğe­yol­açar.­Bu­yak­la­şım­tak­kı­ye­ci­li­ği­bes­ler.­Yü­zey­sel­ve­iki­yüz­lü­de­de­ğil,­çok­yüz­lü­bi­rey­ler­le­iliş­ki­le­ri­an­lam­sız­laş­tı­rır.­ Türk­ dün­ya­sı­nın­ ve­ kül­tü­rü­nün­ bü­yük­lü­ğü­ ye­ni­ sa­yı­lar­ ve grup­la­ra­ih­ti­yaç­duy­ma­ya­cak­ka­dar­ken­di­ne­ye­ter­li­dir.­İç­ya­pı­la­rı­nı kir­let­mek­ye­ri­ne­de­mok­ra­tik­leş­tir­mek,­en­te­lek­tü­el­se­vi­ye­le­ri­ni­ge­liş­tir­mek­da­ha­de­ğer­li­bir­gö­rev­dir.

So­nuç­ ola­rak,­ de­mok­ra­tik­leş­me­si­ni­ Kürt­ re­for­mu­ ile­ ta­mam­la­mış­bir­Tür­ki­ye,­çağ­daş­uy­gar­lı­ğın­bir­ge­re­ği­ola­rak­AB’de­ye­ri­ni alır­ken,­Or­ta­do­ğu­baş­ta­ol­mak­üze­re­Kaf­kas­ya,­Bal­kan­lar­ve­Or­ta As­ya’ya­yö­ne­lik­et­ki­le­me­gü­cü­nü­art­tı­ra­cak­tır.­Geç­miş­mi­ra­sa­la­yık bir­ro­lü­böy­le­oy­na­ya­bi­le­cek­tir.­To­pal­laş­ma­dan­sa­pa­sağ­lam­adım­lar­la­ yü­rü­ye­cek­tir.­Tür­ki­ye,­ Or­ta­do­ğu’nun­ ta­ri­hi­ de­mok­ra­tik­leş­me ham­le­sin­de­kon­tro­lü­ABD­ve­di­ğer­bü­yük­güç­le­re­bı­rak­mak­ye­ri­ne, ta­ri­hin­tüm­kri­tik­aşa­ma­la­rın­da­ol­du­ğu­gi­bi,­Kürt­ler­le­stra­te­jik­kar­deş­lik­da­ya­nış­ma­sıy­la­güç­lü­bir­ata­ğa­kal­ka­bi­le­cek­tir.­Hiç­bir­önem­li­ ge­liş­me,­ ta­ri­hi­ yad­sı­ya­rak­ ge­liş­mez;­ ge­liş­se­ bi­le­ ka­lı­cı­ ol­maz.

Türk-Kürt­ta­ri­hi­nin­iç­içe­li­ği­çok­iyi­göz­önü­ne­ge­ti­ri­le­rek,­çağ­daş norm­lar­da­ de­mok­ra­tik­ uz­laş­may­la­ ye­ni­den­ dü­zen­le­ne­rek­ stra­te­jik da­ya­nış­ma­ya­ra­tı­la­bi­lir.­Kürt-Türk­iliş­ki­le­ri­an­cak­bu­te­mel­de­bir­bir­le­ri­nin­güç­le­ri­ni­erit­me­ve­tü­ket­me­ye­ri­ne­bes­le­ye­bi­lir­ler.­Her­bi­ri­nin­güç­len­me­si­di­ğe­ri­nin­gü­cü­sa­yı­la­cak­tır.­İde­al­olan­bu­dur.­Ya­kın­ta­ri­hin­ta­lih­siz­lik­le­ri,­dış­pro­vo­kas­yon­lar,­dar­gün­cel­çı­kar­lar­bu bü­yük­ve­stra­te­jik­ta­ri­hi­bir­da­ha­bo­şa­çı­kar­ma­ma­lı­dır.­Bu­po­li­ti­ka bü­tün­ Türk­lük­ dün­ya­sı­na­ ha­ya­ti­ bir­ des­tek­ iken,­ bü­tün­ Kürt­le­rin bir­li­ği­için­de­bir­des­tek­ol­ma­lı­dır.­Halk­la­rı­bö­lüp­yö­net­mek­em­per­ya­liz­min­özel­li­ği­dir.­Kar­deş­halk­la­rı­bü­tün­leş­tir­mek­te­mel­po­li­ti­ka

88

ol­ma­lı­dır.­Ya­kın­dö­ne­min­ya­şa­nan­acı­la­rı­nın­hız­la­gi­de­ril­me­si­için kar­şı­lık­lı­bir­af­fet­me­ve­hoş­gö­rü­po­li­ti­ka­sı­kap­sam­lı­ola­rak­ha­re­ke­te­ge­çi­ril­me­li­dir.­Ye­ni­dö­nem­ve­21.­yüz­yıl­üze­ri­ne­ade­ta­zin­cir­le­rin­den­bo­şal­mış­ça­sı­na­kar­deş­lik­ve­ba­rış­için­de­yü­rü­mek,­tek­ya­ra­şan­ve­ba­şa­rı­ya­gö­tü­re­cek­olan­öz­gür­ya­şa­mın­ken­di­si­ola­cak­tır.

Da­ha­ so­mut­ po­li­tik­ dil­le­ ifa­de­ edi­lir­se,­ Tür­ki­ye’nin­ ge­nel­ de­mok­ra­tik­leş­me­ham­le­si­Kürt­re­for­muy­la­bü­tün­leş­ti­ri­lir­ken,­bi­rin­ci hu­sus­ zih­ni­yet,­ vic­dan­ ve­ li­der­lik­ yak­la­şı­mın­da­ dev­rim­sel­ dö­nü­şüm­ler­ge­rek­ti­rir.­Türk­ve­Kürt­ol­gu­la­rı­nın­şe­kil­len­di­ği­or­tak­ta­rih ve­gü­nü­müz­ko­şul­la­rı­bu­nun­için­ye­ter­li­ze­min­ve­ola­nak­la­rı­sun­mak­ta­dır.­Cum­hu­ri­ye­tin­ku­ru­luş­ge­le­ne­ği­bi­lim­sel­bir­ön­der­li­ğe­da­yan­mak­la­ge­rek­li­en­te­mel­il­ke­yi­ver­mek­te­dir.­“Ha yat ta en ha ki ki mür şit ilim dir” de­yi­şi,­li­der­lik­il­ke­si­ni­çok­net­or­ta­ya­koy­mak­ta­dır.

Bi­lim­sel­yak­laş­mak­ve­tüm­sos­yal­ol­gu­la­rın­ka­bu­lü,­de­mok­ra­tik­uz­laş­ma­ya­en­açık­çağ­daş­ön­der­lik­vas­fı­dır.­Ge­le­nek­sel­sağ,­sol,­li­be­ral­ve­din­sel­si­ya­set­ve­an­la­yış­lar­la,­ön­der­lik­le­ri­ne­dam­ga­sı­nı­vu­ran dog­ma­tizm­tür­le­ri­olan­şo­ven­Türk­ve­il­kel­di­ni­Kürt­mil­li­yet­çi­lik zih­ni­yet­le­ri­aşı­lır­ken,­de­mok­ra­tik­ön­der­lik­ler­öz­de­ve­bi­çim­de­şe­kil­len­me­li­dir.­Cum­hu­ri­ye­tin­la­ik­ve­hu­ku­ki­te­me­li­bu­tür­ön­der­lik­le­re­ge­rek­li­zih­ni,­po­li­tik­ve­hu­ku­ki­gü­cü­ver­mek­te­dir.­Cum­hu­ri­ye­tin­ oli­gar­şik­ dü­zen­le­niş­ ça­ba­la­rı­na­ kar­şı­ de­mok­ra­tik­ dü­zen­le­niş mü­ca­de­le­si­çağ­daş­ön­der­li­ğin­esas­gö­re­vi­ve­ba­şa­rı­sı­ol­ma­lı­dır. İkin­ci­hu­sus,­cum­hu­ri­yet­te­si­vil­top­lu­mun­ye­ni­den­ku­rum­laş­ma­sı­na­bü­yük­özen­ve­ce­sa­ret­gös­te­ril­me­li­dir.­Ye­ni­den­ya­pı­lan­ma­as­la ‘dev le tin ve ül ke nin bü tün lü ğü ne kar şıt lık’ an­la­mı­na­ gel­me­di­ği gi­bi,­ter­si­ne­çağ­daş­öl­çü­ler­te­me­lin­de­or­tak­va­tan­an­la­yı­şın­da,­tüm kül­tür­zen­gin­li­ğiy­le­ve­gü­cüy­le­ül­ke­nin,­dev­le­tin­ve­top­lu­mun­de­mok­ra­tik­bü­tün­lü­ğü­an­la­mı­na­ge­lir.­Cum­hu­ri­ye­tin­de­mok­ra­tik­bü­tün­lü­ğü­nün­ ay­rıl­maz­ bir­ par­ça­sı­ ola­rak,­ Kürt­le­rin­ kül­tü­rel­ var­lı­ğı te­me­lin­de­fe­o­dal­zih­ni­yet­ku­rum­la­rı­aşı­la­rak,­çağ­daş­zih­ni­yet­dö­nü­şüm­le­ri­ne­bağ­lı­ola­rak­tüm­top­lum­sal­alan­lar­da­de­mok­ra­tik­ku­rum­laş­ma­la­rı­ta­nın­ma­lı,­teş­vik­ve­des­tek­gör­me­li­dir.­Kar­deş­çe­yak­la­şı­mın­ger­çek­özü­bu­nu­ge­rek­ti­rir.­Kürt­le­rin­ta­rih­bo­yun­ca­Türk­var­lı­ğı­na­bağ­lı­lı­ğı,­ver­di­ği­des­tek­ve­da­ya­nış­ma­bu­yak­la­şı­mı­hak­et­miş­89

tir.­Kürt­re­for­mu­nun­so­mut­ifa­de­si­olan­her­alan­da­Kürt­le­rin­öz­gür­lük­ ara­yış­la­rı,­ de­mok­ra­tik­ pro­je­ ve­ ku­rum­la­ra­ bağ­lan­ma­ ça­ba­la­rı, bö­lü­cü­ve­ay­rım­cı­ça­ba­ola­rak­de­ğil,­ger­çek­ve­güç­lü­bir­lik­te­lik­le­rin­vaz­ge­çil­mez­ge­re­ği­ola­rak­ka­bul­gör­me­li­dir.­Bu­na­uy­gun­olan ev­ren­sel­hu­kuk,­ulu­sal­hu­kuk­bi­çi­min­de­de­re­for­ma­ka­vuş­tu­ru­la­rak ya­sal­ze­min­uy­gun­ha­le­ge­ti­ril­me­li­dir. Üçün­cü­hu­sus­ola­rak,­ül­ke­nin­için­de­bu­lun­du­ğu­ve­her­dü­zey­de ya­şa­nan­kri­zi­da­ha­yı­kı­cı­so­nuç­la­ra­ve­ka­o­sa­dö­nüş­tür­me­mek­için ba­zı­te­mel­po­li­tik­ve­ya­sal­ted­bir­ler­alın­ma­lı­dır.­Ku­zey­Irak­Kürt­le­ri­ne­ka­zan­ma­ve­de­mok­ra­tik­çö­züm­ler­te­me­lin­de­yak­la­şı­lır­ken,­on bin­ci­va­rın­da­olan­ve­bü­yük­ça­ba­lar­la­ateş­kes­tu­tu­mu­için­de­ka­lan PKK-KA DEK güç­le­ri­nin­ zo­run­lu­luk­lar­ yü­zün­den­ sı­nır­lar­dan­ yo­ğun­ ge­çiş­le­ri­ni­ ön­le­me­nin­ kap­sam­lı­ ve­ doğ­ru­ yo­lu,­ ‘ba rış ve de mok ra tik ka tı lım’ bi­çi­min­de­bir­po­li­tik­ya­sal­ça­bay­la­bir­yak­la­şım ge­liş­tir­mek­tir.­Es­ki­miş,­ay­rım­cı,­dar­piş­man­lık­ya­sa­sı­nın­ters­bir­ro­lü­ola­bi­le­ce­ği­önem­le­göz­önün­de­tu­tul­ma­lı­dır.­Cum­hu­ri­yet­le­ba­rış­mak­is­te­yen­ve­de­mok­ra­tik­çö­zü­mü­esas­alıp­her­tür­şid­det­ve­ya­sa­dı­şı­lık­tan­ vaz­ge­çen­ va­tan­daş­la­ra­ ‘ba rış ve de mok ra tik ka tı lım’ ya­sal­lı­ğı­çer­çe­ve­sin­de­şans­ta­nı­mak,­kriz­den­kur­tu­lu­şun­ve­İMF­po­li­ti­ka­la­rı­nı­aş­ma­nın­en­vaz­ge­çil­mez­bir­po­li­tik­gö­re­vi­dir.

Bu­ hu­sus­lar­da­ ters­ yak­la­şım­lar­da­ di­ret­mek,­ kri­zin­ ka­o­sa­ dö­nüş­me­si,­sos­yal­çal­kan­tı­lar,­da­ha­da­ar­tan­iş­siz­lik,­yok­sul­luk,­iç po­li­ti­ka­da­ar­tan­ger­gin­lik­ler,­uz­la­şı­or­ta­mı­nın­tü­müy­le­bo­zul­ma­sı­ ve­ so­nuç­ ola­rak­ hu­ku­ku­ esas­ alan­ sos­yal,­ de­mok­ra­tik,­ la­ik cum­hu­ri­ye­tin­ye­ri­ne­anar­şi­ve­şid­det­le­yük­len­miş­oli­gar­şik­cum­hu­ri­ye­te­ de­rin­leş­miş­ dö­nüş­ ola­cak­tır;­ cum­hu­ri­ye­tin­ bu­ yön­lü yoz­laş­tı­rıl­ma­sı,­çağ­daş­uy­gar­lık­tan­ko­puş,­AB’den­tü­müy­le­vaz­ge­çiş­ve­Kürt­so­ru­nun­dan­kay­nak­la­nan­ça­tış­ma­la­rın­or­ta­yo­ğun­luk­lu­bir­sa­va­şa­dö­nüş­me­si­ola­cak­tır;­il­kel­Kürt­mil­li­yet­çi­li­ği­nin, bü­yük­güç­le­rin­des­te­ği­ile­dev­let­leş­me­ça­ba­sın­da­ni­hai­adı­mı­at­ma­sı­bi­çi­min­de­ola­cak­tır.­Ay­rı­ca­baş­ta­Kıb­rıs­ve­Er­me­ni­so­ru­nu ol­mak­ üze­re,­ kom­şu­lar­dan­ kay­nak­la­nan­ bir­çok­ so­ru­nun­ ken­di­ni da­ha­da­da­yat­ma­sı­ola­cak­tır.­İç­te­ve­dış­ta­böy­le­da­ra­lan,­yok­sul­la­şan,­ iş­siz­le­şen,­ ça­tı­şan,­ hoş­gö­rü­ ve­ uz­la­şı­dan­ tü­müy­le­ ko­pan

90

bir­Tür­ki­ye’nin­kar­şı­la­şa­ca­ğı­so­nuç,­ye­ni­bir­Yu­gos­lav­ya­ve­Irak bi­çi­min­de­ki­ge­liş­me­ler­için­de­ken­di­ni­bul­mak­ola­cak­tır.

Cum­hu­ri­ye­tin­ ger­çek­ öz­gür­ yurt­taş­la­rı­ ola­rak,­ böy­le­si­ bir olum­suz­lu­ğa­ or­tam­ ve­ fır­sat­ sun­ma­mak­ için,­ her­ bi­rey,­ grup­ ve ku­rum­üze­ri­ne­dü­şe­ni­özen­le­yap­ma­lı­dır.­Özel­lik­le­ger­çek­le­ri­de­rin­li­ği­ne­kav­ra­yan,­ada­let­li,­hoş­gö­rü­ye­ve­gö­nül­lü­lü­ğe­da­ya­lı­uz­la­şı­ça­ba­la­rı­na­yük­sek­de­ğer­biç­me­li­ve­des­tek­ver­me­li­dir.­Dev­le­tin­ve­hü­kü­me­tin­so­rum­lu­ku­rum­la­rıy­la­tüm­si­vil­top­lum­ku­ru­luş­la­rı,­öz­gün­ça­ba­la­rıy­la­bir­lik­te­her­ke­si­il­gi­len­di­ren­ve­aci­li­yet arz­ eden­ bu­ te­mel­de­ki­ gö­rev­ler­de­ çö­züm­ için­ tüm­ ye­te­nek­ ve ağır­lık­la­rı­nı­or­ta­ya­koy­ma­lı­dır. Şah­sen­İm­ra­lı­sü­re­cin­de­bu­yak­la­şım­la­rı­net­leş­ti­rip­müm­kün­ol­du­ğun­ca­ uy­gu­la­ma­ya­ ge­çi­rir­ken,­ üze­ri­me­ dü­şen­ öz­gür­ yurt­taş­lık gö­re­vi­ni­ ye­ri­ne­ ge­tir­di­ğim­ ka­nı­sın­da­yım.­ Des­tek­ ve­ren­ ça­ba­la­rın, bu­yön­lü­yak­la­şım­ve­ça­ba­la­rı­mın­da­ha­da­ba­şa­rı­lı­ol­ma­sı­na­kat­kı­da­bu­lu­na­ca­ğı­açık­tır.­Bir­lik­te­ol­ma­sı,­bu­ça­ba­la­rı­mın­da­ha­da­so­nuç­alı­cı­ol­ma­sı­nı­sağ­la­ya­cak­tır.­Bu­tav­rı­mın­bir­ge­re­ği­ola­rak,­tüm Tür­ki­ye­pen­ce­re­sin­den­sun­du­ğum­yak­la­şım­ve­öne­ri­le­ri­mi­da­ha­öz­gül­ve­ay­rın­tı­lı­ola­rak­Kürt­ol­gu­su­ve­so­rum­lu­güç­le­ri­açı­sın­dan­da so­nuç­ mad­de­si­ bi­çi­min­de­ or­ta­ya­ ko­ya­rak,­ İm­ra­lı­ sü­re­cin­de­Ati­na komp­lo­su­na­ya­nı­tı­mı­ta­mam­la­mış­ola­ca­ğım. f- Kürt­ler­ta­rih­le­rin­de­öz­gür­lü­ğe­en­ya­kın­bir­dö­ne­min­içi­ne­gir­miş­bu­lun­mak­ta­dır.­Tüm­ta­rih­le­ri­ni­bağ­la­yan­öz­gür­lük­kö­le­lik­iki­le­mi,­gü­nü­müz­de­de­iha­ne­ti­bol­ve­ha­i­ni­çok­ol­ma­özel­li­ği­ni­ko­ru­mak­ta­dır.­Güç­lü­bir­zih­ni­yet­ten­yok­sun­luk­ka­dar­sağ­lam­it­ti­fak­lar­dan­ da­ na­si­bi­ni­ ala­ma­mak­ bir­ ek­sik­lik­ ve­ teh­li­ke­ ola­rak­ var­lı­ğı­nı sür­dür­mek­te­dir.­Ne­öz­gür­lük­ne­de­kö­le­li­ğin­ye­ni­bi­çim­le­ri­için­ön­ce­den­ ke­sin­leş­miş­ bir­ hü­küm­ ver­mek­ zor­dur.­ İki­ eği­li­min­ sü­rek­li çe­kiş­me­için­de­ge­çe­ce­ği­ta­ri­hin­de­bir­ge­re­ği­dir.

Kürt­iş­bir­lik­çi­üst­ta­ba­ka­sı,­böl­ge­de­ve­dün­ya­da­dar­çı­kar­la­rı­için ve­ il­kel­ mil­li­yet­çi­ ide­o­lo­ji­ ve­ duy­gu­la­rı­nın­ bir­ ge­re­ği­ ola­rak,­ dı­şa da­ya­lı­yak­la­şı­mı­tek­ya­şam­şan­sı­ola­rak­gör­me­ye­de­vam­ede­cek­tir. Özel­lik­le­son­ola­rak­ABD,­İn­gil­te­re­ve­İs­ra­il’in­ön­der­lik­et­ti­ği­Or­91

ta­do­ğu­ham­le­si­ni­bir­bay­ram­se­vin­ciy­le­kar­şı­la­ya­cak­tır.­Ge­le­nek­sel iş­bir­lik­çi­li­ği­tüm­sta­tü­ko­cu­güç­ler­le­sür­dür­mek­için,­el­den­ne­ge­li­yor­sa­ya­pa­cak­tır.­Halk­güç­le­ri­ni­ve­de­mok­ra­tik­yak­la­şı­mı­iç­ten­be­nim­se­me­ye­cek­tir;­fır­sat­bul­duk­ça­vu­ra­cak­ve­et­ki­siz­kıl­mak­is­te­ye­cek­tir.­Bu­na­güç­ge­tir­mez­ve­baş­ka­ça­re­si­kal­maz­sa,­halk­güç­le­riy­le­it­ti­fa­ka­ve­de­mok­ra­tik­uz­la­şı­ya­ge­le­cek­tir.

Halk­ta­ba­ka­sı­ta­rih­le­rin­de­ilk­de­fa­bu­den­li­öz­gür­lü­ğe­açık­bir or­tam­la­yüz­yü­ze­dir.­Öz­gür­lü­ğü­nü­ger­çek­leş­tir­me­si,­ön­der­li­ği­nin zih­ni­yet­dev­ri­mi­ne,­il­kel­mil­li­yet­çi­ve­kla­sik­sol­şe­ma­cı­lı­ğın­dan kur­tul­muş­ku­rum­laş­ma­ça­ba­la­rı­na­bağ­lı­dır.­Ay­nı­za­man­da­kom­şu halk­lar­la­iç­içe­bir­öz­gür­lük­ça­ba­sı­nı­ser­gi­len­me­si­ni­de­ge­rek­ti­rir.

Ken­di­ne­öz­gü­de­mok­ra­tik­ku­rum­laş­ma­la­rı­nı­–üst­ta­ba­ka­nın­kuk­la­dev­let­ça­ba­la­rın­dan­fark­lı­gö­re­rek–­ger­çek­leş­tir­me­si,­bu­dö­ne­min­ye­ni­olan­en­ha­ya­ti­gö­re­vi­ola­rak­an­lam­bul­ma­lı­dır.­Ay­rın­tı­la­rıy­la­izah­et­me­ye­ça­lı­şır­sak: 1- Ge­nel­de­tüm­Kürt­ler,­özel­de­Kürt­hal­kı­ve­ay­dın­güç­le­ri,­ta­ri­hin­bir­ürü­nü­olan­kül­tü­rel­var­lık­la­rı­ko­nu­sun­da­doğ­ru­ve­yet­kin­bir bi­linç­len­me­yi­sağ­la­ma­lı­dır.­Zih­ni­yet­dev­ri­mi­esas­ola­rak­bu­bi­linç­len­me­nin­ger­çek­leş­ti­ril­me­si­dir.

Yak­la­şık­son­bu­zul­dö­ne­mi­nin­ar­dın­dan­M.Ö­20.000’ler­de­baş­la­yan,­Zag­ros-To­ros­dağ­sis­te­min­de­çı­kan­su­la­rın­ke­na­rın­da,­pla­to ve­ova­la­rın­da,­me­zo­li­tik­ça­ğın­ar­dın­dan­M.Ö­10.000’ler­den­iti­ba­ren­‘ne­o­li­tik­dev­rim’le­bi­çim­le­nen­kül­tü­rün­ürü­nü­ola­rak­or­ta­ya­çı­kan,­çok­çe­şit­li­ad­lar­al­tın­da­var­lık­gös­te­ren­bu­gün­kü­Kürt­le­rin­ta­ri­hi,­ şüp­he­siz­ baş­ ku­ru­cu­ bir­ öğe­si­ ol­duk­la­rı­ Sü­mer­ uy­gar­lı­ğıy­la baş­lar.­ Ta­ri­hin­ baş­lan­gı­cı­ ya­zı­ya­ da­yan­dı­rıl­dı­ğı­ için­ bu­ baş­lan­gıç böy­le­ka­bul­edil­mek­le­bir­lik­te,­Kürt­le­ri­en­es­ki­top­lum­olan­ne­o­li­ti­ğin­ka­lın­tı­ha­lin­de­de­ol­sa­ha­len­sü­rüp­gi­den­özel­lik­le­ri­ni­ya­ra­tan güç­le­ri­nin­ ba­şın­da­ ge­len­Ar­yen­ kül­tü­rü­nün­ ‘kök hüc re’ hal­kı­ ve top­lu­mu­ola­rak­var­say­mak,­doğ­ru­bir­ta­rih­pers­pek­ti­fi­ne­gö­tü­re­bi­lir.­ Kürt­ ta­ri­hi,­ ne­ol­i­tik­ kül­tü­rün­ sı­nıf­ uy­gar­lı­ğı­ kar­şı­sın­da­ sü­rek­li di­ren­me,­da­ral­ma,­iş­bir­li­ği­ne­çe­kil­me­ve­ade­ta­‘ye re ça kıl ma’ bi­çi­min­de­bir­tren­di­ba­şın­dan­iti­ba­ren­ta­şı­mak­ta­dır.­Sü­mer­ler­le­baş­la­-

92

yan­bu­eği­lim­Ba bil, Asur, Urar tu, Pers, He len, Ro ma, Bi zans, İs lam-Arap, İran ve­Türk İm­pa­ra­tor­luk­la­rın­ca­hem­kö­le­ci­hem­fe­o­dal­sis­tem­al­tın­da­de­rin­li­ği­ne­ve­çok­sa­yı­da­kül­tü­rel­halk­grup­la­rıy­la­iç­içe­ya­şa­ma­bi­çi­min­de­sü­rüp­gel­miş­tir.

Ka­pi­ta­list­em­per­ya­list­dö­ne­min­son­iki­yüz­yı­lın­da­ken­di­ni­ulus ola­rak­dev­let­leş­ti­re­me­yen­Kürt­ler,­yay­gın­is­yan­lar­la­da­ha­da­ezil­miş­ ve­ güç­ten­ düş­müş­ ola­rak,­ mo­dern­ İran,­Arap­ ve­ Türk­ ulu­sal ağır­lık­lı­ dev­let­ bi­çim­le­ri­nin­ yö­ne­tim­le­ri­ne­ gir­miş­ler­dir.­ Ka­nu­nen her­han­gi­öz­gün­bir­hak­ka­sa­hip­ol­ma­dan,­bir­güç­ve­ağır­lık­ifa­de­et­me­den,­kül­tü­rel­var­lık­la­rı­nı­hiç­bir­bir­bi­çim­de­ge­liş­ti­re­me­den,­ne­re­dey­se­ta­rih­ten­si­lin­mey­le­yüz­yü­ze­gel­miş­ler­dir.­Bu­sü­re­ce­kar­şıt ge­li­şen­Kürt­ha­re­ket­le­ri,­çağ­daş­bir­bur­ju­va­sı­nıf­ve­halk­te­me­lin­den­ve­onun­ide­o­lo­jik­po­li­tik­ifa­de­sin­den­yok­sun­luk­ne­de­niy­le,­ay­rı­ca­ si­ya­si­ an­lam­da­ ta­lih­siz­ coğ­ra­fi­ ya­pı­nın­ do­ğur­du­ğu­ el­ve­riş­siz ko­şul­lar­dan­do­la­yı­bir­ulus­dev­let­ha­li­ne­ge­le­me­miş­ler­dir.­Es­ki­nin aşi­ret,­ di­ni,­ fe­o­dal,­ ai­le­ ve­ ha­ne­dan­ top­lum­ ya­pı­la­rı,­ bu­ dö­nem­de da­ha­da­yoz­la­şıp­Kürt­le­rin­ko­nu­mu­nu­zor­laş­tır­mış­tır.­Erit­me­po­li­ti­ka­la­rı­al­tın­da­baş­ka­la­şı­ma­uğ­ra­tı­la­rak­öz­le­riy­le­çe­li­şir­du­ru­ma­so­ku­lan­top­lum,­tam­bir­kriz­le­kar­şı­kar­şı­ya­ge­ti­ril­miş­tir.­Kürt­ol­gu­sun­da­ki­ bu­ ta­rih­sel­ ge­li­şim­ özel­li­ği­ so­ru­nun­ da­ özü­ne­ dam­ga­sı­nı vur­muş­tur.­Bu­an­la­mıy­la­Kürt­so­ru­nu­bir­ulus­so­ru­nu­ol­ma­nın­öte­sin­de­da­ğı­lan­ne­o­li­tik­ve­fe­o­dal­aşi­ret­le­rin­bir­halk­laş­ma­ve­de­mok­ra­tik­leş­me­so­ru­nu­bi­çi­mi­ne­bü­rün­müş­tür.

Kürt­üst­ta­ba­ka­sı­nın­ya­ha­kim­ulus­dev­let­ler­için­de­eri­me­ve­iş­bir­lik­çi­lik­ya­da­fır­sat­bul­duk­la­rın­da­ay­rı­dev­let­leş­me­ça­ba­la­rı­ile Kürt­halk­top­lu­luk­la­rı­nın­de­mok­ra­si­ara­yış­la­rı­ara­sın­da­ki­far­kı­de­rin­li­ği­ne­kav­ra­mak­bü­yük­önem­ta­şır.­Irak­Kür­dis­ta­nı’nda­yo­ğun­la­şan­ dev­let­leş­mey­le­Tür­ki­ye­ Kür­dis­ta­nı’nda­ ge­li­şen­ de­mok­ra­tik ku­rum­laş­ma­ ara­sın­da­ öz­de­ ve­ bi­çim­de­ te­mel­ fark­lar­ var­dır.­ Irak Kür­dis­ta­nı’nda­ki­ dev­let­leş­me,­ esas­ ola­rak­ABD,­ İn­gil­te­re,­ İs­ra­il ve­di­ğer­AB­ül­ke­le­ri­ta­ra­fın­dan­des­tek­len­mek­te­dir.­Bun­da­ki­amaç, Or­ta­do­ğu’nun­ kon­tro­lü­ ve­ İs­ra­il’e­ stra­te­jik­ bir­ müt­te­fik­ ya­rat­ma ih­ti­ya­cı­dır.­ Dev­let­ is­ter­ fe­de­re­ is­ter­ ba­ğım­sız­ ku­rul­sun,­ özün­de kuk­la,­iş­bir­lik­çi­ni­te­li­ği­ni­mev­cut­ha­liy­le­aşa­maz.­Bu­nun­için­ge­93

rek­li­ eko­no­mik,­ sos­yal­ ve­ en­te­lek­tü­el­ te­mel­den­ yok­sun­dur.­ Dış güç­ler­ ol­ma­dan­ bir­ gün­ ayak­ta­ du­ra­bi­le­cek­ ye­te­ne­ği­ yok­tur.­ Bu­nun­la­ bir­lik­te­ git­tik­çe­ kök­le­şe­bi­lir,­ bir­ Kürt­ bur­ju­va­ sı­nı­fı­Arap, Türk,­Acem­ben­ze­ri­or­ta­ya­çı­ka­bi­lir.­Em­per­ya­lizm­ve­İs­ra­il­bu­nu sağ­la­ma­ola­nak­la­rı­na­sa­hip­tir.­Son­Irak­ope­ras­yo­nu­bu­nu­amaç­la­mak­ta­olup­ba­şar­ma­ya­ça­lı­şa­cak­tır.­Da­ha­son­ra­ki­sü­reç­İran,­Su­ri­ye­ ve­Tür­ki­ye­ Kürt­le­ri­ni­ bu­ çe­kir­dek­ et­ra­fın­da­ Bü­yük­ Kür­dis­tan bi­çi­min­de­ge­niş­let­me­yi­prog­ra­mı­na­ala­bi­lir.­İl­kel­Kürt­mil­li­yet­çi­li­ği­ bu­ te­mel­de­ dav­ran­mak­ zo­run­da­dır.­ De­mok­ra­tik­ ni­te­lik­ten uzak­tır.­Ya­ken­di­kuk­la­dev­le­ti­ya­ha­kim­dev­let­için­de­eri­miş­iş­bir­lik­çi­lik,­bu­ide­o­lo­ji­nin­po­li­tik­özü­dür.­Irak’ta­ken­di­ni­sü­rek­li­dev­let­leş­tir­me­ye­ça­lı­şır­ken,­İran,­Tür­ki­ye­ve­Su­ri­ye’de­ken­di­iş­bir­lik­çi­kol­la­rı­nı­sı­kı­ha­kim­ulus­dev­let­çi­li­ği­için­de­pa­laz­lan­dı­rıp,­za­ma­nı­gel­di­ğin­de­ken­di­içi­ne­çek­me­ye­ve­ken­di­siy­le­bü­tün­leş­tir­me­ye ça­lı­şa­cak­tır.­ Bu­nun­ için­ em­per­ya­liz­me­ ve­ böl­ge­ dev­let­le­ri­ne­ her tür­lü­ ta­viz­kar­lı­ğı­ en­ in­ce­ ve­ ka­ba­ bi­çim­le­riy­le­ gös­te­re­cek­tir.­ Za­man­za­man­bu­ta­viz­po­li­ti­ka­la­rı­için­şid­det­öğe­le­ri­ni­bir­araç­ola­rak­his­set­ti­re­rek­sü­rek­li­dev­re­de­tu­ta­cak­tır.­Hal­ka­ve­halk­öz­gür­lük­güç­le­ri­ne­kar­şı­ay­nı­sin­si­li­ği­ve­ka­ba­lı­ğı­iç­içe­po­li­ti­kay­la­gün­dem­de­ tu­ta­cak­tır.­ Hal­kın­ ger­çek­ de­mok­ra­tik­ ta­lep­le­ri­ san­ki­ yok­muş­ ve­ya­ ken­di­si­ tem­sil­ edi­yor­muş­ gi­bi­ dav­ra­na­cak­tır.­ Ken­di mec­lis­le­ri­ni,­kon­gre­le­ri­ni­hal­kın­kiy­miş­gi­bi­yan­sı­ta­cak­tır.

Açık­ki,­üst­ta­ba­ka­nın­bu­ye­ni­ve­ta­ri­hi­ola­rak­hız­la­nan­ge­liş­me­si­kar­şı­sın­da,­Kür­dis­tan­halk­güç­le­ri,­Kürt­ler­ve­azın­lık­la­rın­tü­mü,­ken­di­öz­gür­lük­al­ter­na­tif­le­ri­ni­kap­sam­lı­pro­je­ler­ola­rak­gün­dem­leş­tir­me­ ta­ri­hi­ gö­re­viy­le­ kar­şı­ kar­şı­ya­lar.­ Ak­si­ hal­de­ bir­çok dün­ya­ör­ne­ğin­de­gö­rül­dü­ğü­gi­bi­mil­li­his­le­rin­et­ki­si­al­tın­da­öz­çı­kar­la­rı­nı­ doğ­ma­dan­ kay­be­de­bi­lir­ler.­ Yüz­ler­ce­ kez­ bir­çok­ alan­da tek­rar­la­nan­bu­oyu­nu­Kür­dis­tan’da­boz­mak,­Kürt­le­rin­ve­tüm­Or­ta­do­ğu­halk­la­rı­nın­de­mok­ra­tik­leş­me­le­ri­açı­sın­dan­ki­lit­bir­an­la­ma sa­hip­tir.­Kürt­halk­güç­le­ri,­il­ke­ola­rak­üst­ta­ba­ka­nın­dev­let­leş­me­si­ne­kar­şı­ola­maz.­Ama­onun­da­ha­do­ğar­ken­an­ti­de­mok­ra­tik­ya­pı­sı,­de­mok­ra­tik­uz­la­şı­ya­ya­naş­ma­ma­sı,­sı­kı­iş­bir­lik­çi­ka­rak­te­ri­bağ­rın­da­bir­çok­teh­li­ke­yi­ta­şı­mak­ta­dır.­Mil­li­his­le­ri­hem­Kürt­hal­kı­na

94

hem­de­kom­şu­ulus­la­ra­kar­şı­sü­rek­li­ka­bart­mak­is­te­ye­cek­tir.­Mü­ca­de­le­si­ni­ tes­li­mi­yet­le­ mil­li­ bo­ğaz­laş­ma­ çiz­gi­si­ ara­sın­da­ yü­rü­te­cek­tir.­Ti­pik­İs­ra­il-Fi­lis­tin,­Boş­nak-Sırp­ol­gu­su­na­ben­zer­tu­tum­la­ra­yol­aça­bi­le­cek­tir.­Bu­tür­lü­bir­çiz­gi­on­yıl­lar­ca­sü­re­cek­hal­kın ener­ji­si­ni­ tü­ket­me,­ ağır­ can­ ka­yıp­la­rı,­ yok­sul­luk,­ acı­lar,­ kriz­den kur­tu­la­ma­yan­bir­top­lum­sal­ya­şam­an­la­mı­na­ge­le­cek­tir.­Em­per­ya­liz­min­‘böl-yö net’ ve­ya­‘tav şa na kaç, ta zı ya tut’ po­li­ti­ka­sı­da­bu çiz­gi­yi­kö­rük­le­ye­cek­tir.­Bu­çiz­gi­ve­uy­gu­la­ma­nın­pan­ze­hi­ri­Kür­dis­tan­hal­kı­nın­de­mok­ra­tik­leş­me­pro­je­si­dir.

Kürt­le­rin­de­mok­ra­si­se­çe­ne­ği­ola­rak­da­de­ğer­len­di­re­bi­le­ce­ği­miz bu­ eği­lim,­ 1970’ler­ son­ra­sın­da­ PKK­ ile­ ta­ri­hi­ bir­ adım­ atar­ken, Kürt­so­ru­nu­nu­da­fark­lı­bir­ek­se­ne­ta­şı­dı.­Kürt­öz­gür­lük­ha­re­ke­ti­ni ıs­rar­la­ken­di­de­ne­tim­le­rin­de­tut­mak­is­te­yen­em­per­ya­lizm­ve­İs­ra­il bun­da­ba­şa­rı­lı­ola­ma­yın­ca,­1990’lar­son­ra­sın­da­Tür­ki­ye’nin­bu­so­run­da­ya­şa­dı­ğı­çö­züm­süz­lü­ğü­kul­lan­ma­ya­ça­lış­tı­lar.­Bir­taş­la­bir­kaç kuş­ vur­ma­ po­li­ti­ka­sıy­la­ yak­laş­tı­lar.­ Gü­ya­ PKK’yi­ sı­kış­tır­mak­la Tür­ki­ye’ye­yar­dım­et­miş­iken,­öz­de­ise­Kürt­üst­ta­ba­ka­sı­na­dev­let ol­ma­ yo­lu­nu­ aç­mak­la­ ta­ri­hi­ bir­ so­nuç­ el­de­ et­miş­ ol­du­lar.­ Sı­kı­şan Kürt­il­kel­mil­li­yet­çi­güç­le­ri­ne­al­tın­tep­si­de­bir­im­kan­sun­du­lar.­Ati­na­komp­lo­su­bu­sa­vun­ma­da­di­le­ge­tir­di­ğim­an­la­mıy­la­bu­gi­ri­şim­le­ri­ açık­ça­ or­ta­ya­ koy­mak­ta­dır.­ Bü­tün­ bu­ kar­şıt­ ça­ba­la­ra­ rağ­men, Kürt­le­rin­ de­mok­ra­si­ ham­le­si­ hı­zın­dan­ bir­ şey­ kay­bet­me­di.­ Tüm Kür­dis­tan­ par­ça­la­rın­da­ ve­ yurt­dı­şı­ Kürt­le­rin­de­ ezi­ci­ ço­ğun­luk­la hem­ yı­ğın­sal­ kit­le­ ha­re­ket­le­ri­ hem­ de­ ku­rum­sal­ alan­da­ açı­lım­lar sağ­lan­dı.­Kürt­le­rin­kom­şu­halk­lar­la­iç­içe­de­mok­ra­tik­leş­me­açı­lım­la­rı­nı­te­o­rik­ve­pra­tik­bo­yut­la­rın­da­özen­le­çok­kap­sam­lı­ola­rak­de­ğer­len­dir­mek­ ge­re­kir.­ Her­ şey­den­ ön­ce­ Kürt­ de­mok­ra­si­ ha­re­ke­ti, için­de­yer­al­dı­ğı­dev­let­le­ri­yık­mak­gi­bi­bir­ama­cı­ta­şı­ma­mak­ta­dır.

Bu­dev­let­le­re­yö­ne­lik­tav­rı,­ken­di­ne­yö­ne­lik­de­mok­ra­tik­du­yar­lı­lık­tır.­De­mok­ra­tik­leş­me­si­ni­bö­lü­cü­lük,­ay­rım­cı­lık­gi­bi­gös­ter­me­mek­te­dir.­Ter­si­ne,­öz­gür­de­mok­ra­tik­bir­li­ğe­da­ya­nan­güç­lü­ül­ke­ve­dev­let­ bü­tün­lü­ğü­nü­ amaç­la­mak­ta­dır.­ Bu­ yak­la­şı­ma­ hem­ Kürt­ler­ hem de­ kom­şu­ ulus­ dev­let­ler­ şid­det­le­ muh­taç­tır.­ Çün­kü­ bu­ bir­ yan­dan çok­ teh­li­ke­li­ mil­li­yet­çi­ eği­lim­le­rin­ kar­şı­lık­lı­ şid­det­ yön­tem­le­riy­le 95

mu­az­zam­ güç­ kay­bı­na­ yol­ aç­ma­sı­nı­ ön­lü­yor,­ di­ğer­ yan­dan­ kriz için­de­ki­so­ru­na­kan­sız,­bü­tün­lü­ğe­hiz­met­eden­bir­çö­züm­yön­te­mi ge­liş­ti­re­rek­bir­güç­kay­na­ğı­na­dö­nüş­tü­rü­yor.­Bü­yük­ya­ra­tı­cı­de­ğe­ri bu­ra­da­dır.­As­lın­da­bu­çö­zü­mü­ken­di­coğ­raf­ya­la­rın­da­en­çok­ge­liş­ti­ren­ ABD,­ İn­gil­te­re­ ve­ İs­viç­re­ gi­bi­ ül­ke­ler,­ bü­yük­ ge­liş­me­le­ri­ni esas­ta­bu­de­mok­ra­tik­tar­za­borç­lu­dur­lar.­Kürt­le­rin­top­lum­ya­pı­la­rı da­bu­çö­züm­tar­zı­na­şid­det­le­ih­ti­yaç­gös­ter­mek­te­dir.­Ta­rih­bo­yun­ca şid­det­ve­yok­sul­luk­tan­epey­za­yıf­düş­müş­ve­hüc­re­le­ri­ne­ka­dar­par­ça­lan­mış­ bir­ halk­ ola­rak,­ an­cak­ de­mok­ra­si­ ru­hu­ ve­ bi­lin­ci­ için­de ken­di­ni­ to­par­la­ya­bi­lir.­ Güç­ ka­za­nıp­ kar­deş­ halk­lar­ için­de­ bir­ güç kay­na­ğı­ ola­bi­lir.­ De­mok­ra­tik­le­şen­ Kürt­ hal­kı,­ de­mok­ra­tik­le­şen Türk,­ Arap,­ Fars,­ Asu­ri,­ Er­me­ni,­ Rum,­ Çe­çen,­ Aba­za,­ Türk­men, Ya­hu­di­halk­lar­de­mek­tir.­De­mok­ra­tik­le­şen­Kür­dis­tan,­de­mok­ra­tik­le­şen­ Or­ta­do­ğu’dur.­ Bu­ den­li­ bir­ de­mok­ra­tik­ te­tik­le­me­ özel­li­ği­ne sa­hip­halk­tır.­Fi­lis­tin­li­ler­gi­bi­her­şe­yi­ni,­he­de­fi­her­tür­lü­yön­tem­le im­ha­eden­bir­çö­züm­stra­te­ji­si­ne­bağ­la­ma­an­cak­güç­tü­ke­tir.­Er­geç so­nuç­yi­ne­de­mok­ra­si­dir.­Çün­kü­halk­la­rın­çö­zü­mü­ay­rı­dev­let­ola­maz.­Ay­rı­dev­let,­sü­rek­li­üst­ta­ba­ka­ve­bur­ju­va­zi­nin­ta­le­bi­dir.­Kal­dı ki,­halk­lar­dev­let­çi­de­ola­maz.­Dev­let­çi­lik­te­o­rik­ola­rak­da­halk­çı­ka­rı­nı­kar­şı­la­maz.­Dev­let­da­ha­çok­eşit­siz­lik­ve­öz­gür­lük­süz­lük­de­mek­tir.­An­ti­em­per­ya­list­ ve­ sö­mür­ge­ci­lik­le­ oli­gar­şi­ye­ kar­şıt­lık­ dı­şın­da,­tüm­dev­let­leş­me­ler­öz­gür­lü­ğü­ve­eşit­li­ği­azal­tır,­ço­ğalt­maz.

Ya­ni­dev­let­kur­ma­yön­tem­le­ri­ne­kar­şı­ol­mak­il­ke­sel­bir­tu­tum­dur.

Bu­ra­da­ kar­şı­ olu­nan,­ dev­let­ kur­ma­ özel­ gö­re­vi­dir.­Yok­sa­ zo­run­lu bir­dev­let­ol­ma­du­ru­mu­or­ta­ya­çık­tı­ğın­da,­bu­na­yö­ne­lik­ta­vır,­onu ele­ge­çi­rip­ken­di­dev­le­ti­yap­mak­de­ğil,­onu­de­mok­ra­tik­du­yar­lı­lı­ğa bağ­la­mak­bi­çi­min­de­ola­cak­tır.­Şah­sen­sos­yal­bi­lim­te­o­ri­sin­de­var­dı­ğım­en­önem­li­so­nuç,­emek­çi­halk­la­rın­dev­let­çi­yak­la­şım­la­rı­ve araç­la­rı­esas­ala­ma­ya­cak­la­rı­bi­çi­min­de­dir.­Halk­lar­için­te­mel­araç, top­lu­mun­ eko­lo­jik­ ve­ de­mok­ra­tik­ ko­or­di­nas­yon­ bi­çim­le­ri­dir.­ Bu­nun­ için­ ‘ne ka dar ih ti yaç, o ka dar si vil top lum ku ru luş la rı’dır. Çağ­daş­de­mok­ra­si­nin­de­ev­ri­mi­bu­yön­lü­dür.­Baş­ta­AB’de­ol­du­ğu gi­bi,­kla­sik­dev­let­mo­de­li­ni­aş­mak,­bu­gün­ler­de­bir­Av­ru­pa­Kon­van­si­yo­nu­ bi­çi­min­de­ var­lık­ ka­zan­mak­ta­dır.­ Kla­sik­ dev­let­ten­ uzak­laş­-

96

mak,­kriz­ler­den­kur­tul­mak­için­te­mel­bir­il­ke­ha­li­ne­gel­miş­bu­lun­mak­ta­dır.­ ‘Ne ka dar az dev let, o ka dar çö züm’ sık­ça­ tek­rar­la­nan bir­for­mül­ha­li­ni­al­mış­tır. Öz­ce­si,­hem­ta­ri­hi­ve­top­lum­sal­özel­lik­le­ri­hem­de­çağ­daş­ge­liş­me­ler,­en­önem­li­si­de­kom­şu­ulus­dev­let­le­rin­halk­la­rıy­la­çok­par­ça­ya­bö­lün­müş­lük­ve­iç­içe­lik,­Kürt­hal­kı­için­de­mok­ra­tik­çö­züm­pro­je­le­ri­ni­ade­ta­vaz­ge­çil­mez­bir­araç­ha­li­ne­ge­tir­miş­tir.­Or­ta­do­ğu’nun ek­mek­ve­su­ka­dar­de­mok­ra­si­ye­ih­ti­ya­cı,­bu­eği­li­mi­şid­det­le­teş­vik eden­di­ğer­önem­li­bir­fak­tör­dür.­Kürt­le­rin­ba­şa­rı­lı­de­mok­ra­si­pro­je­le­ri,­ Or­ta­do­ğu’nun­ İs­ra­il’i­ de­ kap­sa­mı­na­ ala­cak­ top­ye­kün­ bir­ de­mok­ra­si­ham­le­si­ne­dö­nüş­me­im­ka­nı­na­sa­hip­tir.­Özel­lik­le­Türk­ler­le Kürt­le­rin­ta­rih­ten­ge­len­Or­ta­do­ğu’da­bir­lik­te­ha­re­ket­et­me­tarz­la­rı, gü­nü­müz­de­bir­lik­te­mu­az­zam­‘Or ta do ğu de mok ra si yü rü yü şü’ne dö­nüş­tü­rü­le­bi­lir.­Bu­yü­rü­yüş­en­az­Or­ta­do­ğu’nun­pet­ro­lü­ve­su­yu ka­dar­halk­lar­için­bir­ih­ti­yaç­ve­zen­gin­lik­tir.

Bu­ te­mel­de­ ‘İkin ci İs ra il’ ola­rak­ çok­ kor­ku­lan­ ‘mil li yet çi ve dev let çi Kür dis tan pro je si’ ye­ri­ne,­‘De mok ra tik Kür dis tan Pro je si’ Türk,­İran­ve­Arap­la­rın­ulus­ola­rak­Kürt­le­re­da­ha­olum­lu­ve­çö­züm­le­yi­ci­yak­la­şım­la­rı­nı­ge­ti­re­cek­tir.­Kürt­ler­bir­kor­ku­kay­na­ğı­de­ğil,­uz­la­şı­için­ara­nı­lan­dost­ve­kar­deş­mu­a­me­le­si­gö­re­cek­tir.­Tüm böl­ge­için­‘böl yö net’ ara­cı­ol­ma­ye­ri­ne,­gö­nül­lü­ve­güç­lü­te­mel­de öz­gür­ce­bü­tün­leş­tir­me­ek­se­ni­ro­lü­nü­oy­na­ya­cak­tır.­Kürt­ler­Or­ta­do­ğu’nun­te­mel­de­mok­ra­si­gü­ven­ce­si­ve­da­ya­na­ğı­ola­cak­tır.­Dün­ya­da he­ge­mon­ya­cı­güç­le­rin­ale­ti­ola­rak­de­ğil,­böl­ge­nin­bü­yük­de­mok­ra­si­ ham­le­si­nin­ te­mel­ de­mok­ra­tik­ gü­cü­ ola­rak­ say­gıy­la­ anıl­ma­ ve des­tek­len­me­yi­hak­et­miş­bir­halk­ola­rak­de­ğer­len­di­ri­le­cek­tir.­Zih­ni­yet­dö­nü­şü­mü­nün­halk­ta­ve­ön­der­güç­le­rin­de­bu­yön­lü­sağ­la­ya­ca­ğı ge­liş­me­ler,­şüp­he­siz­eko­no­mik,­sos­yal,­sa­nat­sal­ve­bi­lim­sel­alan­lar baş­ta­ol­mak­üze­re,­her­alan­da­bir­ay­dın­lan­ma­ve­id­rak­gü­cü­ya­ra­ta­cak;­öz­gür­ya­şa­mı­sü­rek­li­ha­yal­edil­mek­ten­çı­ka­rıp­nes­nel­bir­ger­çek­li­ğe­ve­bi­çim­len­dir­me­ye­ka­vuş­tu­ra­cak­tır.

2- Kürt­le­rin­de­mok­ra­tik­leş­me­pro­je­si­için,­so­run­lar­zih­ni­yet­ve vic­dan­ dev­ri­min­de­ çö­züm­len­se­ de,­ asıl­ güç­lük­ dev­let­ ku­ru­mu­nun 97

de­mok­ra­tik­ku­rum­la­rı­içi­ne­sin­di­re­me­me­si­ve­ken­di­ne­yö­ne­lik­bir teh­dit­ gi­bi­ al­gı­la­ma­sı­dır.­ Or­ta­do­ğu­ dev­let­ ge­le­ne­ğin­de­ hal­kın­ her yo­ğun­laş­ma­sı­ken­di­oto­ri­te­si­ne­yö­ne­lik­sa­yıl­mış­tır.­Ade­ta­ka­rın­ca­la­şan­bir­halk­is­te­mek­te­dir­ler.­Ba­tı­uy­gar­lı­ğı­nın­üs­tün­lü­ğü,­bi­re­yi­ve bi­rey­ler­le­ ku­rum­la­şan­ hal­kı­ esas­ al­ma­sın­dan­dır.­ Öz­gür­ ki­şi­lik­ de dev­le­te­kar­şı­dik­ka­fa­lı­lık­ola­rak­de­ğer­len­di­ri­lir,­ter­cih­edil­mez.­Kul ne­ka­dar­uy­sal­ise,­o­den­li­ter­cih­edi­lir.­İyi­te­baa­ola­bi­len­halk­esas alı­nır.­Ba­tı­de­mok­ra­si­le­ri­ise­bu­ge­le­ne­ği­yı­ka­rak­oluş­muş­tur.

Tür­ki­ye­Or­ta­do­ğu’da­çağ­daş­lı­ğa­en­ya­kın­dev­let­ta­ra­fın­dan­tem­sil­edil­me­si­ne­rağ­men,­de­mok­ra­si­so­ru­nu­nu­bu­ne­den­ler­le­tam­çö­ze­me­mek­te­dir.­De­mok­ra­tik­ka­ba­rı­şı­ve­ku­rum­laş­ma­yı­kuş­kuy­la­ve bir­ gün­ oto­ri­te­si­ne­ mey­dan­ oku­ya­cak­ teh­dit­ gi­bi­ al­gı­la­mak­ta­dır.

Bu­nun­la­ bir­lik­te­ 19.­ yüz­yıl­ mil­li­yet­çi­li­ği­ te­me­lin­de­ ge­li­şen­ ulusdev­le­tin­ka­tı­bir­uy­gu­la­nı­şı­so­ru­nu­da­ha­da­ağır­laş­tır­mak­ta­dır.­Ay­nı so­run­la­rı­İran­ve­Arap­dev­let­le­ri­de­ya­şa­mak­ta­dır.­Tüm­dev­let­ku­rum­laş­ma­la­rın­da­ha­kim­ulu­sun­ve­di­nin­res­mi­bir­ko­lu­da­di­ye­bi­le­ce­ği­miz­ ke­sim­ ege­men­ kı­lın­mak­ta­dır.­ Di­ğer­ et­nik­ ve­ di­ni­ grup­lar ola­bil­di­ği­ne­dış­lan­mak­ta­dır.­Bu­nun­la­ye­ti­nil­me­mek­te,­‘öte ki’ de­ni­len­le­rin­ ken­di­ de­mok­ra­tik­ si­vil­ top­lum­ ku­rum­la­rı­nın­ önü­ne­ çok yön­lü­ en­gel­ler­ di­kil­mek­te­dir.­ Res­mi­ ide­o­lo­ji,­ res­mi­ ulus­ an­la­yı­şı, res­mi­dil,­kül­tür­ve­si­ya­set­an­la­yı­şı­na­ka­dar­her­ala­na­bir­dam­ga­vu­ru­la­rak,­bu­nun­dı­şı­na­çı­kan­suç­ve­suç­lu­kav­ra­mı­na­alı­nır;­hat­ta­va­tan,­ulus,­dev­let­ha­in­ i­ola­rak­ila­nı­da­pe­şi­sı­ra­ge­le­bi­lir.­De­mok­ra­tik­leş­me­so­run­sa­lı­esas­ola­rak­bu­ya­rı­Do­ğu,­ya­rı­Ba­tı­dev­let­kar­ma­sın­dan­ile­ri­gel­mek­te­dir.­De­mok­ra­si­nin­ku­rum­laş­ma­sı­bu­dev­let ya­pı­lan­ma­sı­nın­ aşıl­ma­sı­nı,­ en­ azın­dan­ de­mok­ra­tik­ ku­rum­laş­ma­ya du­yar­lı­ol­ma­sı­nı­ge­rek­ti­rir.­Ge­nel­de­tüm­top­lum­sı­nıf­la­rı­nın,­özel­de halk­sı­nıf­ve­ta­ba­ka­la­rı­nın­öz­ör­güt­len­me­le­ri­bir­teh­dit­ve­oto­ri­te­yi kay­bet­mek­de­ğil­de,­ça­ğın­ge­rek­li­kıl­dı­ğı­ve­so­run­la­rın­çö­zü­mü­için zo­run­lu­ olan­ ör­güt­sel­ ya­pı­lar­ ola­rak­ de­ğer­len­di­ril­me­li­dir.­ Res­mi ide­o­lo­ji­ve­ku­rum­sal­da­yat­ma­la­rı­terk­et­me­li­dir.

Tür­ki­ye­ için­ da­ha­ bi­lim­sel­ bir­ ulus­ dev­let­ an­la­yı­şı­ ka­dar,­ dil­ ve kül­tür­öz­gür­lü­ğü­nü­ser­best­bı­ra­kan­bir­or­tam,­de­mok­ra­tik­leş­me­için as­ga­ri­ko­şul­dur.­Ken­di­ni­Kürt­ve­ya­Türk,­baş­ka­et­nik­ve­inanç­ya­pı­-

98

sın­dan­ say­ma,­ dü­şün­sel­ öz­gür­lük­ ola­rak­ an­la­şıl­ma­lı­dır.­ İs­ter­ es­ki çağ­lar­da­ha­kim­di­nin­avan­taj­sağ­la­ma­sı,­is­ter­ha­kim­ulu­sun­avan­taj sağ­la­ma­sı­ol­sun,­ara­la­rın­da­fark­yok­tur.­Özün­de­her­iki­an­la­yış­ay­nı­dır­ve­de­mok­ra­si­ile­uyuş­maz.­Ku­rum­laş­ma­ya­yak­la­şım­da,­dev­let­an­la­yı­şın­da­bu­yön­de­de­ği­şim­ler­bek­le­nir­ken,­de­mok­ra­tik­ku­rum­laş­ma­la­rın­da­ken­di­ni­dev­let­le­öz­deş­leş­tir­me­me­si­bü­yük­önem­ta­şır.­Ku­rum­lar­dev­let­le­re­ka­bet­için­de­ğil,­ken­di­fonk­si­yon­la­rı­için­var­dır­lar.

De­mok­ra­tik­ ku­rum­lar­ men­sup­la­rı­nın­ çı­kar­la­rı­nı­ dev­le­te­ ta­şı­ya­bi­lir­ler,­ama­bu­nu­dev­le­tin­fet­hi­bi­çi­min­de­al­gı­la­ya­maz­lar.­Dev­let­ten­en çok­is­te­ye­bi­le­cek­le­ri,­ira­de­le­ri­ne­ve­hak­la­rı­na­say­gı­ve­du­yar­lı­lık­tır.

Kürt­so­ru­nun­da­geç­miş­te­ya­şa­nan­acı­de­ne­yim­le­ri­bir­ya­na­bı­ra­ka­lım,­ku­rum­sal­dü­zey­de,­zih­ni­yet­ve­sa­nat­dü­ze­yin­de­bi­le­ha­len­sı­ra­dan­ve­do­ğal­ge­liş­me­le­re­kuş­ku­ile­yak­la­şıl­mak­ta­ve­ta­ki­bi­ek­sik edil­me­mek­te­dir.­ Kül­tü­rel­ var­lık­ ko­nu­sun­da­ araş­tır­ma­ ve­ tem­sil­ler son­ de­re­ce­ kı­sıt­lı­lık­ al­tın­da­ yü­rü­tül­mek­te,­ ço­ğun­luk­la­ bö­lü­cü­lük dam­ga­sı­ye­mek­te­dir.­Her­Kürt­lük­ol­gu­su,­bö­lü­cü­lü­ğe­gö­tü­re­bi­le­cek bir­ ol­gu­ kap­sa­mın­da­ şüp­he­li­ gö­rül­mek­te­dir.­ Is­rar­la­ vur­gu­la­dı­ğım bu­ hu­sus­lar­ kar­şı­lık­lı­ aşıl­ma­dan,­ de­mok­ra­tik­leş­me­ ça­kı­lı­ kal­ma­ya de­vam­eder.­De­mok­ra­si­uça­ğı­tek­ka­nat­la­uça­maz.

Dev­let­PKK-KA­DEK’in­tü­müy­le­si­lah­sız­lan­ma­sı­nı­is­ter­ken,­de­mok­ra­si­açı­sın­dan­hak­lı­ola­bi­lir.­An­cak­tam­de­mok­ra­si­yü­rür­lük­te ise­bu­doğ­ru­bir­ta­lep­tir.­Do­la­yı­sıy­la­her­iki­ta­ra­fın­at­ma­sı­ge­re­ken adım­lar­ var­dır.­ Bu­ adım­la­rı­ dev­let­ açı­sın­dan­ açık­lı­ğa­ ka­vuş­tu­rur­ken,­esas­ola­rak­tüm­Kürt­ler­açı­sın­dan­da­açık­lı­ğa­ka­vuş­ma­sı­da­ha çok­ge­rek­li­dir.­Çün­kü­hem­zih­ni­yet­ve­kül­tür­hem­de­ku­rum­laş­ma açı­sın­dan­sı­nır­lı­bir­tec­rü­be­ve­te­o­rik­çer­çe­ve­söz­ko­nu­su­dur.­Her­kes­de­mok­ra­si­yi­dört­yıl­da­bir­se­çim,­kol­tuk­ve­avan­ta­san­mak­ta­dır.

Tam­bir­de­ma­go­ji­ve­has­ta­lık­olan­bu­zih­ni­yet­ve­uy­gu­la­ma­aşıl­ma­dan,­ de­mok­ra­tik­leş­me­de­ me­sa­fe­ alı­na­maz.­ De­mok­ra­si,­ hal­kın­ öz­gür­lü­ğü­ne­ inanç­ re­ji­mi­ ola­rak,­ er­dem­le­ri­ne­ an­lam­ ve­ren­ ger­çek yurt­se­ver­le­rin­si­ya­set­tar­zı­dır.­Kol­tuk­ve­avan­ta­ile­ala­ka­sı­yok­tur.

Rant­ge­tir­mez.­Halk­için­zo­run­lu­olan­or­tak­ih­ti­yaç­la­rın­dü­zen­li­se­çim­ler­le­ en­ iyi­le­rin­ gö­rev­len­di­ril­me­le­ri­ ama­cı­nı­ ta­şır.­ Öz­ce­si,­ sı­kı ve­doğ­ru­bir­eği­tim­de­mek­tir.

99

Kürt­hal­kı­nın­da­ğıl­dı­ğı­tüm­ül­ke­ler­de­dev­let­oto­ri­te­siy­le­ben­zer so­run­la­rı­ya­şa­mak­ta­dır.­Te­pe­den­tır­na­ğa­ken­di­ni­or­ta­çağ­kö­le­li­ğin­den­ (ağa­lık,­ şeyh­lik,­ bey­lik)­ kur­tar­ma­ya­ ça­lı­şır­ken,­ bu­nu­ ha­kim ulus­dev­let­le­ri­için­de­eri­mek­için­ya­pa­maz.­Bu­nu­is­te­mek,­or­ta­çağ kö­le­li­ğin­den­da­ha­be­ter­bir­du­ru­ma­dü­şür­mek­de­mek­tir.­Bu­yüz­den de­fe­o­dal­ide­o­lo­ji­ve­ku­rum­lar­aşı­la­mı­yor.­Ade­ta­iki­li­bir­ka­pa­na­kı­sıl­mış­ gi­bi­dir.­ De­mok­ra­tik­leş­me,­ bu­ iki­ ka­pan­dan­ acı­ çek­me­den, kan­dök­me­den­kur­tul­ma­im­ka­nı­de­mek­tir.­Bu­im­kan­ve­ril­mez­se­sü­rek­li­kriz,­is­yan­ve­bas­tır­ma­lar­da­gün­dem­den­ek­sik­ol­ma­ya­cak­tır.

Bu­ger­çek­ler­te­me­lin­de­da­ha­so­mut­bir­Kürt­de­mok­ra­tik­ku­rum­lar­pro­je­si­ni­öne­ri­ola­rak­ge­liş­tir­mek­du­ru­mun­da­yım.­Pro­je­ağır­lık­lı­bi­çim­de­her­alan­da­ki­halk­ola­rak­Kürt­le­ri­kap­sa­ma­yı­he­def­le­mek­te­dir.­Üst­ta­ba­ka­yı­dış­la­ma­mak­la­bir­lik­te,­on­la­rı­esas­al­ma­mak­ta­dır. Çün­kü­ on­la­rın­ il­gi­si­ dev­let­çi­ çö­züm­le­re­dir.­ Ay­rı­ca­ her­ Kür­dis­tan par­ça­sın­da­ki­ azın­lık­la­ra­ ve­ ulus­ dev­let­ bi­rey­le­ri­ne­ de­ açık­tır.­ Dar mil­li­yet­çi­bir­pers­pek­ti­fi­esas­al­ma­mak­ta­dır.

Tüm­ Kür­dis­tan­ par­ça­la­rı­nı­ içe­ren­ ge­nel­ bir­ ‘Halk Kon gre si’ ge­rek­li­dir.­ Va­ro­lan­ Kür dis tan Ulu sal Kon gre si (KNK) içe­rik­ ve bi­çim­ola­rak­çö­züm­le­nen­çer­çe­ve­yi­kap­sa­ma­mak­ta­dır.­Bu­nun­dar ve­ye­ter­siz­kal­dı­ğı,­ken­di­ni­mev­cut­ih­ti­yaç­lar­bağ­la­mın­da­iş­lev­sel kı­la­ma­dı­ğı­ gö­rül­mek­te­dir.­Ay­rı­ca­ ulu­sal­ ifa­de­ ediş­ mil­li­yet­çi­li­ği ve­dev­let­çi­çö­zü­mü­çağ­rış­tır­mak­ta­dır.­Ulu­sal­ye­ri­ne­hal­kın­ko­nul­ma­sı­ger­çek­li­ğe­da­ha­uy­gun­düş­mek­te­dir.­Ben­zer­ad­lı­ba­zı­ku­ru­luş­lar­da­ha­var.­Önem­li­bir­hu­sus­da­KA­DEK’le­ben­zer­ol­ma­sı­dır. İki­si­de­kon­gre­dir­ve­ay­nı­ta­ba­na­sa­hip­tir.­Bir­leş­me­le­ri­da­ha­ger­çek­çi­ol­mak­ta­dır.­İki­si­nin­ola­ğa­nüs­tü­bir­kon­gre­ile­bü­tün­leş­me­le­ri­bir­öne­ri­ola­rak­su­nu­la­bi­lir.

Dü­şü­nü­len­KHK (Kür dis tan Halk Kon gre si) amaç­ola­rak­dev­let­leş­me­yi­ içer­me­yen,­ mev­cut­ ulus­ dev­let­ler­ ile­ so­run­la­rı­ ba­rış için­de­ve­de­mok­ra­tik­si­ya­set­esas­la­rı­ile­çöz­mek­bi­çi­min­de­ken­di­ni­ta­nım­la­ya­bi­lir.­Bu­ta­nım­cid­di,­doğ­ru­bir­te­o­rik­ça­ba­nın­ve­pra­tik­ey­lem­li­li­ğin­so­nu­cu­ola­rak­ge­liş­ti­ril­mek­te­dir­ve­dik­kat­le­kav­ran­ma­ya­ça­lı­şıl­ma­lı­dır.­KHK’nin­üye­sa­yı­sı­par­ça­la­rın­nü­fus­ora­nı­na­ gö­re­ 250-300­ ara­sı­ öne­ri­le­bi­lir.­ Üye­ler­ mev­cut­ dev­let­le­rin

100

ya­sa­la­rı­nı­dik­ka­te­ala­rak­uy­gun­yön­tem­ler­le­se­çi­lir.­Yıl­lık­top­lan­tı­yap­ma­sı­ve­25-30­ci­va­rın­da­bir­yü­rüt­me­kon­se­yi­ni­seç­me­si­de gö­rev­le­rin­den­dir.­Hal­kın­tüm­de­mok­ra­tik­leş­me­so­run­la­rın­da­ka­rar ve­si­ya­set­ge­liş­ti­re­bi­lir.­Kürt­le­rin­ya­şa­dı­ğı­dev­let­le­rin­için­de­ya­sa­dı­şı­de­ğil,­ya­sal­par­ti­ler­le­ça­lış­ma­yı­esas­al­mak­du­ru­mun­da­dır.­Bu ya­sal­par­ti­ler­yal­nız­ca­ken­di­ira­de­sin­de­par­ti­ler­ol­ma­yıp,­bir­dost­luk­ ko­nu­mu­ için­de­dir.­ Dev­let­le­rin­ ya­sa­ ve­ ni­zam­na­me­ dü­ze­ni­ne uy­ma­la­rı­esas­tır.­KHK,­an­cak­ulus­dev­let­le­hal­kın­de­mok­ra­tik­leş­me­ ku­rum­la­rı­nı­ doğ­ru­ de­ğer­len­di­rip­ ka­rar­laş­tır­mak­la­ ro­lü­nü­ oy­na­ya­bi­lir.­İzin­ve­ril­me­si­ha­lin­de,­biz­zat­her­ulus­dev­let­için­de­ken­di­ni­ya­sal­bir­sta­tü­içi­ne­ala­bi­lir.­Bu­nun­mü­ca­de­le­si­ni­ver­me­li­dir. İc­ra­kon­se­yi­nin­al­tın­da­te­mel­ih­ti­ya­ca­gö­re­ko­mi­te­leş­me­le­re­gi­di­lir.­ Baş­lı­ca­ ko­mi­te­ler­ si­ya­si­ (iç­ ve­ dış),­ sos­yal,­ eko­no­mik,­ bi­lim sa­nat­ve­ba­sın­ya­yın­bi­çi­min­de­oluş­tu­ru­la­bi­lir.­Bu­ko­mi­te­le­rin­ih­ti­ya­ca­gö­re­kol­ve­bir­lik­ör­güt­le­me­le­ri­ne­git­me­si­ve­kit­le­ör­güt­le­me­si­ amaç­la­ma­sı­ öne­ri­le­bi­lir.­ Ta­ban­ ör­güt­len­me­ ola­rak­ ko­mün ve­ya­ocak­tar­zı­esas­alı­na­bi­lir.­Bü­tün­bu­ör­güt­len­me­ler­açık­tır­ve de­mok­ra­si­nin­te­mel­öl­çüt­le­ri­ne­gö­re­iş­le­yiş­le­re­sa­hip­tir.

Ana­hat­la­rıy­la­çok­kı­sa­ola­rak­şe­ma­laş­tır­ma­ya­ça­lış­tı­ğım­ve­öne­ri­ola­rak­sun­mak­is­te­di­ğim­Kürt­hal­kı­nın­bu­yön­lü­so­rum­lu­bir­mu­ha­ta­ba­ ka­vuş­ma­sı,­ ulus­ dev­let­le­ri­ en­di­şe­len­dir­me­me­li­dir.­Asıl­ sa­kın­ca­lı­olan,­ucu,­yet­ki­si­ve­tar­zı­bel­li­ol­ma­yan,­her­an­her­yo­la­baş­vu­ra­bi­le­cek­ so­rum­suz­ el­ler­de­ki­ ama­tör,­ sık­ça­ çe­te­le­şen­ ör­güt­le­rin halk­saf­la­rı­nı­iş­gal­et­me­si­dir.­Bu­na­bir­de­şid­det­öğe­si­ni­kat­tık­mı, geç­miş­te­ya­şa­nan­ve­ha­len­ya­şan­ma­teh­li­ke­si­olan­ka­os­ha­lin­de­ki du­rum­lar­ or­ta­ya­ çı­kar.­ Bu­ tür­ ya­pı­lan­ma­la­rın­ halk­ saf­la­rın­da­ ve dev­let­için­ne­ka­dar­sa­kın­ca­lı­du­rum­lar­ya­rat­tı­ğı­göz­önü­ne­ge­ti­ril­di­ğin­de,­KHK­tar­zı­en­ger­çek­çi­ve­çö­züm­le­yi­ci­bir­mo­del­oluş­tur­mak­ta­dır.­Me­se­le­tek­bir­Kür­dis­tan­par­ça­sı­ol­say­dı,­bu­tarz­bir­ör­güt­len­me­ge­rek­me­ye­bi­lir­di.­Ama­par­ça­lar­ve­ulus­dev­let­ler­bir­bi­ri­ni­şid­det­le­et­ki­le­di­ği­için,­bu­tarz­bir­ör­güt­len­me­ve­si­ya­set­tem­sil­ci­li­ği­ne­ih­ti­yaç­ol­mak­ta­dır.­Tür­ki­ye­açı­sın­dan­geç­miş­le­kı­yas­lan­dı­ğın­dan­bel­ki­ür­kü­tü­cü­ge­le­bi­lir.­Fa­kat­ya­nı­ba­şın­da­ki­Kürt­mil­li­yet­çi­li­ği­nin­dev­let­leş­me­ye­açık­ya­pı­lan­ma­sı­kar­şı­sın­da,­üni­ter­dev­le­ti 101

esas­alan­ve­iyi­ta­nım­lan­mış­bir­de­mok­ra­si­yi­amaç­la­yan­bu­tarz­bir ya­pı­lan­ma­en­uy­gun­çö­züm­ara­cı­ola­rak­gö­rün­mek­te­dir.­Ak­si­hal­de halk­mil­li­yet­çi­ay­rı­lık­çı­lı­ğa­dal­ga­lar­ha­lin­de­ka­pı­la­cak­tır.­İl­kel­mil­li­yet­çi­li­ğin­ve­re­ce­ği­gü­ven­ce­ne­olur­sa­ol­sun,­ob­jek­tif­ola­rak­ge­li­şe­nin­bu­ger­çek­lik­ol­du­ğu­son­Irak­ope­ras­yo­nun­da­ye­te­rin­ce­net­lik ka­zan­mış­tır.­Tür­ki­ye,­Kürt­so­ru­nu­nu­ken­di­so­rum­lu­lu­ğun­da­gö­rür­ken,­ bu­ tür­ bir­ ör­güt­len­me­yi­ kuş­ku­ kay­na­ğı­ gi­bi­ de­ğil,­ teş­vik­ ve des­tek­gör­me­si­ge­re­ken­bir­dost,­bir­uz­laş­ma­mu­ha­ta­bı­ola­rak­ka­bul et­me­li­dir.­Red­det­me­ve­kar­şı­ta­vır,­bir­yan­dan­dev­let­çi­mil­li­yet­çi­li­ği­güç­len­di­rir­ken,­halk­güç­le­ri­ni­de­hem­si­la­ha­ve­şid­de­te­hem­de zo­run­lu­ay­rı­lık­çı­lı­ğa­teş­vik­et­miş­olur.­Dün­ya­da­çok­sa­yı­da­ör­nek­le­kı­yas­lan­dı­ğın­da,­bu­mo­de­lin,­yak­la­şı­mın­en­ya­pı­cı­sı­ol­du­ğu­gö­rü­le­cek­tir.­Kü­çük­bir­Çe­çe­nis­tan,­Ko­so­va­bi­le­ay­rı­dev­let­ten­aşa­ğı­sı­nı­ka­bul­et­mi­yor.­Ta­bii­bu­ta­vır­la­rı­da­so­run­la­rı­kan­gren­leş­ti­ri­yor.

Eğer­bu­öne­ri­ta­raf­lar­ca­uy­gun­gö­rü­lür­se,­ge­ri­ye­bir­PKK-KA­DEK ile­KNK’nin­bir­leş­me­so­ru­nu­gün­de­me­ge­le­bi­lir.­Bu­te­mel­de­ara­yış­lar­il­ke­sel­ve­pra­tik­yön­de­ge­liş­ti­ri­lir.

Bu­ge­nel­pro­je­dı­şın­da­çö­züm­le­yi­ci­araç­lar­bü­yük­önem­ta­şır.

Si vil Top lum Ör güt le riy le (STÖ),­KHK­ve­ya­sal­par­ti­le­ri­bir­bir­le­ri­ne­al­ter­na­tif­ola­rak­gör­me­mek­ge­re­kir.­Her­bi­ri­si­ni­ken­di­ala­nı­ ve­ ya­pı­lan­ma­sı­ için­de­ ele­ al­mak­ da­ha­ doğ­ru­dur.­ Her­ ya­pı­lan­ma­yı­ih­ti­yaç­lar­be­lir­ler.­Şe­ma­tik,­bü­rok­ra­tik­ör­güt­len­me­ler­ke­sin ama­ca­hiz­met­et­mez­ve­so­run­la­rı­çö­züm­süz­bı­ra­kır.­STÖ­de­çok yay­gın­ ola­rak,­ mer­ke­zi­ ve­ ma­hal­li­ ola­rak­ ge­liş­ti­ri­le­bi­lir;­ eko­no­mik­içe­rik­li­ola­nın­dan­sos­yal,­kül­tü­rel,­eko­lo­jik,­sa­nat­sal,­bi­lim­sel,­spor­tif,­eğit­sel,­sağ­lık,­ta­rih,­vb,­‘han gi alan da ih ti yaç, ora ya bir STÖ’ es­pri­si­ile­yak­la­şıl­ma­lı­dır.­Bu­ama­ca­uy­gun­ki­şi­lik­ler ve­iş­ler­lik­ler­as­la­ih­mal­edi­le­mez.

Ya­sal­ de­mok­ra­tik­ par­ti­ler­ de­ Kürt­ler­ açı­sın­dan­ çö­züm­le­yi­ci­ ve bü­yük­önem­ta­şır.­Salt­Kürt­ler­için­par­ti­an­la­yı­şı­yan­lış­lık­la­ra­yol aç­mak­la­ bir­lik­te,­ Kürt­le­rin­ yo­ğun­ bu­lun­du­ğu­ ve­ ken­di­le­ri­ne­ öz­gü so­run­la­rın­ya­şan­dı­ğı­alan­lar­da­Kürt­de­mok­ra­tik­par­ti­le­ri­nin­ku­rul­ma­sı­ya­sal­ola­rak­da­müm­kün­ve­iş­lev­sel­dir.­Bu­tür­ör­güt­len­me­ler mil­li­yet­çi­ırk­çı­esas­lar­dan­uzak­dur­ma­lı,­mil­li­yet­ayı­rı­mı­gö­zet­me­-

102

me­li­dir.­Ama­ço­ğun­luk­alan­la­rın­da­is­ter­ba­ğım­sız­is­ter­sek­si­yon­tar­zın­da­bi­çim­len­me­le­re­açık­ol­mak,­de­mok­ra­tik­tar­zın­iş­le­yi­şi­açı­sın­dan­çok­önem­li­dir.­Bu,­Ba­tı’da­ve­dün­ya­nın­her­ye­rin­de­yay­gın­ca gö­rü­len­bir­tarz­dır.­Do­ğal­ola­rak­bu­par­ti­ler­de­mok­ra­tik­ko­a­lis­yon­lar­ha­lin­de­ik­ti­dar­ola­bi­lir­ve­ya­et­ki­le­ye­bi­lir­ler.­Yal­nız­ba­şı­na­ha­re­ket­ et­me­le­ri­ et­ki­le­ri­ni­ ke­sin­lik­le­ za­yıf­la­tır.­ Ge­niş­ de­mok­ra­tik­ ve eko­lo­jik­ko­or­di­nas­yon­lar­bi­çi­min­de­ha­re­ket­en­doğ­ru­tarz­dır.

Kürt­le­rin­özel­lik­le­bi­lim­ve­sa­nat­la,­eği­tim­ve­med­ya­alan­la­rın­da­ki­ku­rum­laş­ma­la­rı­nın­öne­mi­ni­ay­rı­ca­be­lirt­mek­ge­re­kir.­Kül­tü­rel öz­gür­ ifa­de­ için­ bu­ ku­rum­la­rın­ baş­ta­ ge­len­ rol­ oy­na­dı­ğı­ açık­tır.

Ulus­ dev­le­tin­ bu­ yön­lü­ ku­rum­lar­dan­ çe­kin­me­ ye­ri­ne­ des­tek­le­me gö­re­vi­var­dır.­Za­ten­res­mi­di­lin­yay­gın­eği­ti­mi­ve­iş­le­yi­şi­söz­ko­nu­suy­ken,­il­ko­kul­se­vi­ye­sin­de­bir­Kürt­çe­eği­tim­an­cak­teş­vik­gö­re­bi­lir.­İki­dil­li­ol­mak­bir­top­lum­zen­gin­li­ği­ola­rak­gö­rül­me­li­dir.­Hin­dis­tan’da­yüz­ler­ce,­İs­viç­re’de­dört­te­mel­di­lin­iş­lev­sel­li­ği­dev­le­tin iş­le­yi­şi­ni­ en­gel­le­mi­yor,­ ulu­sal­ bü­tün­lü­ğü­ boz­mu­yor.­ De­mok­ra­tik ku­rum­laş­ma­nın­önem­li­bir­ala­nı­da­be­le­di­ye,­kent­ve­kır­sal­köy­ler­dir.­Coğ­ra­fi­ze­min­le,­do­la­yı­sıy­la­eko­lo­jiy­le­ya­kın­dan­il­gi­li­bu­alan­lar­da­ki­ de­mok­ra­tik­ ku­rum­laş­ma­lar,­ de­mok­ra­tik­ re­ji­min­ te­me­li­dir.

Köy­ve­kent­de­mok­ra­tik­leş­me­dik­çe,­tüm­top­lu­mun­üs­tün­de­is­te­nil­di­ği­ka­dar­mer­ke­zi­ku­rum­lar­ve­yö­ne­tim­ler­oluş­tu­rul­sun,­ken­di­baş­la­rı­na­de­mok­ra­tik­leş­me­le­ri­ola­sı­de­ğil­dir.­De­mok­ra­si­ler­özü­ge­re­ği hal­kın­ta­ba­nın­dan­kal­kan,­onun­ira­de­si­ni­ko­lek­tif­yö­ne­ti­me­ta­şı­yan bir­ma­hi­yet­arz­eder­ler.­Öne­mi­bu­ma­hi­ye­tin­den­ile­ri­ge­lir.­Do­la­yı­sıy­la­kent­ler­de­be­le­di­ye­ler,­köy­ler­de­köy­ko­mün­ve­ya­ocak­la­rı­(ih­ti­yar­he­yet­le­ri­dar­ve­faz­la­de­mok­ra­tik­de­ğil­dir)­kav­ram­ve­ku­rum ola­rak­üze­rin­de­du­rul­ma­yı­ge­rek­ti­rir.­Ken­di­ba­şı­na­be­le­di­ye­ve­köy yö­ne­tim­le­ri­ de­mok­ra­tik­tir­ de­ni­le­mez.­ De­mok­ra­tik­leş­ti­ril­me­le­ri baş­lı­ba­şı­na­bir­so­run­dur.­Bir­yan­dan­dev­le­tin­bu­alan­lar­üze­rin­de­ki­ezi­ci­gü­cü­nün­zo­run­lu­hal­ler­ve­ül­ke­ge­ne­lin­de­ki­ih­ti­ya­cın­dı­şın­da­kal­dı­rıl­ma­sı;­di­ğer­yan­dan­ade­ta­fe­o­dal­top­lum­dan­kal­ma­be­le­di­ye­ve­köy­ağa­lı­ğı­bi­çi­min­de­ki­ob­jek­tif­uy­gu­la­ma­nın,­hal­kın­öz­gür ira­de­se­çi­mi­ve­de­ne­ti­miy­le­‘ko mün’ ve­‘kent mec lis le ri’nce oluş­tu­ru­lup­de­net­len­me­si­ge­re­kir.

103

Da­ha­ge­nel­bir­an­la­yış­ola­rak;­dün­ya­ça­pın­da­ge­li­şen­ye­rel­li­ğin, ye­rel­kül­tür­ve­eko­lo­ji­nin­ar­tan­bü­yük­öne­mi­ne­de­niy­le­bu­alan­ku­rum­laş­ma­la­rı­na­en­te­lek­tü­el­dü­zey­de­yük­sek­il­gi­gös­ter­mek­ve­ör­güt­le­mek­ baş­ta­ ge­len­ de­mok­ra­tik­ si­ya­set­ ko­nu­la­rı­dır.­ Çer­çe­ve­ ta­nım­lan­ma­sı­nı­böy­le­ya­pa­bi­le­ce­ği­miz­köy­ve­be­le­di­ye­ku­rum­laş­ma­la­rı­nı­Kürt­top­lu­mu­nun­özel­lik­le­ri­ne­uyar­la­dı­ğı­mız­da,­da­ha­so­mut ola­rak­kent­ler­için­‘öz gür lük çü be le di ye ha re ke ti,’ kır­sal­köy­alan­la­rı­na­iliş­kin­de­‘öz gür lük çü ko mün ha re ke ti’ ola­rak­ad­lan­dır­mak uy­gun­dur.­Hal­kı­bir­ağa,­ta­ri­kat­ba­şı,­muh­tar­ve­ko­ru­cu-bek­çi­nin­in­sa­fı­na­ bı­rak­mak­ de­mok­ra­si­nin­ in­ka­rı­dır.­ Fe­o­dal­ ma­hal­li­ güç­ler­le, mer­ke­zi­ dev­let­le­rin­ yüz­yıl­lar­ca­ hal­ka­ da­yat­tık­la­rı­ bu­ tüm­ an­ti­de­mok­ra­tik­yö­ne­tim­an­la­yış­la­rı,­uy­gu­la­ma­la­rı­ve­ku­rum­laş­ma­la­rı­aşıl­ma­dan,­ge­nel­de­mok­ra­tik­leş­me­nin­de­ba­şa­rıl­ma­ya­ca­ğı­açık­tır.

Ha­kim­ulus­dev­let­par­la­men­to­la­rı­ile­Fe­de­re­Kürt­Par­la­men­to­su’nun­Kürt­hal­kı­açı­sın­dan­ba­zı­tem­sil­ci­le­ri­ni­il­gi­li­ya­sa­lar­çer­çe­ve­sin­de­ se­çip­ bir­ ‘de mok ra tik uz la şı’sı nı ara­mak­ açı­sın­dan öne­mi­var­dır.­Ken­di­var­lı­ğı­nı­ve­öz­gür­lü­ğü­nü­ta­nı­ma­yan­tüm­par­la­men­to­la­rın,­ Kürt­ hal­kı­nın­ öz­gün­lük­le­ri­ni­ tem­sil­ et­me­ di­ye­ bir so­run­la­rı­yok­tur.­En­ba­sit­in­san­hak­la­rı­olan­Kürt­ço­cuk­la­rı­na­ana­dil­eği­ti­mi­ve­kül­tü­rel­ge­le­nek­le­ri­ne­gö­re­ad­lan­ma­ve­ya­şa­ma­ola­nak­la­rı­nın­ sı­nır­lan­dı­ğı­ or­tam­lar­da,­ ‘Kürt par la men ter ler den’ bah­set­mek­ ola­sı­ de­ğil­dir.­ Di­li­ne­ ve­ kül­tü­rü­ne­ sa­hip­ çık­ma­ya­nın halk­tem­sil­ci­si­ola­rak­ad­lan­dı­rıl­ma­sı­nın­hiç­bir­si­ya­si­söz­lük­te­ye­ri­yok­tur.­Ama­ha­kim­ulus­ve­din­ler­adı­na­ta­rih­te­ol­du­ğu­gi­bi­ken­di­le­ri­ni­gö­rev­li­gör­me­le­ri­müm­kün­dür­ve­Kürt­kö­ken­li­ler­açı­sın­dan­ da­ sos­yo­lo­jik­ ger­çek­lik­ bu­dur.­ Do­la­yı­sıy­la­ önü­müz­de­ki­ sü­reç­te­dev­let­ge­ne­li­açı­sın­dan­ol­du­ğu­ka­dar,­ulu­sal­tem­sil­ku­rum­la­rı­açı­sın­dan­da­ye­ni­bi­çim­ara­yış­la­rı­önem­ta­şı­mak­ta­dır.­De­mok­ra­si­nin­ bu­ kıb­le­gah­la­rı­ açı­sın­dan,­ özel­lik­le­ Türk,­ İran,­ Arap­ ve Kürt­Fe­de­re­Mec­lis­le­rin­de­Kürt­hal­kı­nın­ger­çek­çi­tem­si­li­öz­de­ve bi­çim­de­önem­li­bir­so­run­ola­rak­dur­mak­ta,­de­mok­ra­tik­uz­la­şı­açı­sın­dan­bü­yük­önem­arz­et­mek­te­dir.

De­mok­ra­si­nin­ku­rum­sal­tem­si­li­açı­sın­dan­son­bir­önem­li­nok­ta da,­ te­mel­ top­lum­ ka­te­go­ri­le­ri­ olan­ ka­dın,­ genç­lik,­ et­nik­ ve­ di­ni

104

grup­laş­ma­la­rın­öz­gün­ku­rum­laş­ma­la­rı­ve­kit­le­sel­ör­güt­len­me­le­ri­nin vaz­ge­çil­mez­ öne­me­ sa­hip­ ol­duk­la­rı­dır.­ Si­vil­ top­lu­mun­ en­ önem­li ke­sim­le­ri­ olan­ bu­ alan­la­rı­ de­mok­ra­tik­ kit­le­sel­ ör­güt­len­me­le­re­ ka­vuş­tur­ma­dan,­ tam­ öz­gür­ ve­ eşit­ bir­ de­mok­ra­si­den­ bah­se­di­le­mez.

De­mok­ra­tik­ku­rum­lar­için­ge­nel­ya­sa­la­rın­uy­gun­lu­ğuy­la,­de­mok­ra­tik­iş­le­yi­şe­ce­vap­ve­ren­tü­zük­ve­yö­net­me­lik­ler­de­önem­le­çö­züm­len­me­si­ge­re­ken­ko­nu­lar­ve­so­run­alan­la­rı­dır.

Bir­öne­ri­ola­rak­sun­du­ğum­de­mok­ra­tik­ku­rum­laş­ma­ya­iliş­kin­bu gö­rüş­ler­ge­rek­li­olur­ve­fır­sat­dü­şer­se­de­ğiş­ti­ri­lip­ge­liş­ti­ri­le­bi­lir.

3- De­mok­ra­si­ler­ halk­ ey­lem­li­li­ğiy­le­ bağ­lan­tı­lı­ re­jim­ler­dir.­ Hal­kın­ey­le­mi­nin­ol­ma­dı­ğı­yer­ler­de­de­mok­ra­si­ler­ye­şe­re­mez.­Dev­le­tin hal­kın­ey­lem­li­li­ği­ne­say­gı­sı­ka­dar,­hal­kın­da­dev­le­te­say­gı­lı­ol­ma­sı, onun­ken­di­si­ne­du­yar­lı­olan­dü­ze­ni­ni­boz­ma­ma­sı­ge­re­kir.­Kar­şı­lık­lı­bir­kon­sen­süs­te­bu­luş­ma­la­rı­esas­tır.­Her­şe­yin­dev­le­te­bı­ra­kıl­ma­sı­ ne­ ka­dar­ de­mok­ra­si­den­ uzak­laş­ma­ya­ gö­tü­rür­se,­ her­ şe­yin­ halk ey­lem­ci­li­ği­ne­ bı­ra­kıl­ma­sı­ da­ anar­şi­ye­ gö­tü­rür.­Ta­rih­ bo­yun­ca­ çok de­ne­nen­bu­uç­nok­ta­la­ra­düş­me­mek­önem­ta­şır.­Son­yüz­yıl­da­özel­lik­le­ge­rek­‘ulu sal kur tu luş,’ ge­rek­‘sos ya list kur tu luş’ adı­na­yü­rü­tü­len­ayak­lan­ma­ve­sa­vaş­la­rı­da­halk­ey­lem­li­li­ği­ola­rak­kut­sa­mak ger­çek­çi­de­ğil­dir.­Son­tah­lil­de­‘re el sos ya liz min’ ve­‘ulus dev let le rin’ aşıl­ma­sı­ger­çe­ği,­bu­id­di­a­la­rın­faz­la­bi­lim­sel­ol­ma­dı­ğı­nı­ye­te­rin­ce­or­ta­ya­koy­mak­ta­dır.­Top­tan­cı­olan­bun­lar­ve­ben­ze­ri­kav­ram­la­ra­da­ha­ih­ti­yat­lı­ve­ger­çek­çi­yak­laş­mak­son­de­re­ce­önem­li­dir.­Bir ne­vi­din,­ha­ne­dan­kav­ram­la­rı­na­ben­ze­mek­te­dir­ler.­Ar­tık­hal­kın­ey­lem­li­li­ği­çok­zo­run­lu­meş­ru­sa­vun­ma­dı­şın­da­zor­içer­me­mek­ka­dar, dev­let­ yık­ma­ ve­ kur­ma­ amaç­lı­ da­ ol­ma­mak­ du­ru­mun­da­dır.­ Ak­si hal­de­70­yıl­da­geç­se­ve­dün­ya­nın­1/3’ün­de­ege­men­de­ol­sa­aşıl­mak­tan­kur­tu­la­maz.­Doğ­ru­su,­halk­ey­lem­li­li­ği­nin­esas­ama­cı,­dev­le­tin­ken­di­de­mok­ra­tik­ku­rum­laş­ma­sı­na,­böy­le­lik­le­öz­gür­leş­me­si­ne rı­za­gös­ter­me­si­ve­bu­nun­için­so­rum­lu­tem­sil­ci­le­ri­ni­ka­bul­et­me­si bi­çi­min­de­for­mü­le­edil­me­li­dir.­Ne­dev­le­te­ta­pın­mak­ne­de­yık­mak için­halk­adı­na­sa­vaş­lar­ve­ey­lem­ler­doğ­ru­ve­meş­ru­ola­rak­de­ğer­len­di­ri­le­mez;­de­ğer­len­di­ri­lir­se­bi­le,­hal­kın­öz­gür­lü­ğü­ne­en­so­nun­da ters­düş­mek­ten­kur­tu­la­maz.

105

Bu­çer­çe­ve­de­dev­let­ve­hal­kın­de­mok­ra­tik­ku­rum­ve­ey­lem­li­lik­le­ri­nin­ bir­bir­le­ri­ni­ ta­nı­ma­la­rı­ top­lum­sal­ meş­ru­i­ye­tin­ özü­dür.

Tür­ki­ye’de,­son­30-40­yıl­da­sağ­da,­sol­da,­di­ni­ve­ya­et­nik­te­mel­ler­de­ki­ey­lem­li­lik­ler­ve­dev­le­tin­bu­ey­lem­li­lik­le­re­kar­şı­tav­rı­bir­çok­ nok­ta­da­ aşı­rı­ya­ kaç­mış;­ kar­şı­lık­lı­ meş­ru­i­ye­te­ hiz­met­ et­me­miş­tir.­De­mok­ra­tik­ve­sos­ya­list­ge­çi­nen­güç­le­rin­giz­li­si­lah­lı­du­ru­ma­ geç­me­le­riy­le,­ dev­let­ adı­na­ so­la­ kar­şı­ ‘ül kü cü,’ Kürt­ler­ ve PKK’li­le­re­kar­şı­‘Hiz bul lah’ tar­zın­da­ya­pı­lan­ey­lem­ler­de­mok­ra­tik­leş­me­ye­ bü­yük­ za­rar­ ver­miş­tir.­ Bu­nun­ meş­ru­ sa­vun­ma­lar­la izah­la­rı­güç­tür.­Kar­şı­lık­lı­bir­öze­leş­ti­ri­ve­meş­ru­i­yet­le­ri­ni­ta­nı­ma sü­re­ci,­ tüm­ top­lum­ ve­ ön­cü­ güç­le­ri­ ara­sın­da­ hoş­gö­rü­ or­ta­mı­nın ya­ra­tıl­ma­sı­ ve­ de­mok­ra­si­nin­ in­san­ hak­la­rı­na­ iliş­kin­ ge­liş­me­le­rin iş­ler­li­ği­açı­sın­dan­önem­li­dir.­Tür­ki­ye,­geç­mi­şi­bir­ta­ra­fın­di­ğe­ri­ni suç­la­dı­ğı­ bi­çi­miy­le­ ka­la­maz.­ Ger­çek­çi­ yol;­ her­ke­sin­ ve­ gru­bun de­mok­ra­tik­kri­ter­ler­te­me­lin­de­ken­di­ni­göz­den­ge­çir­me­si,­ge­rek­li öze­leş­ti­ri­yi­yap­ma­sı­ve­ge­nel­top­lum­sal­meş­ru­i­ye­te­ka­rar­kıl­ma­sı­dır.­Bu­na­dev­let­ten­tu­ta­lım,­ken­di­ni­en­ma­sum­gös­te­ren­ta­ri­kat­lar ve­ay­dın­la­ra­ka­dar­her­kes­gi­rer.

Kürt­ler­ açı­sın­dan­ de­mok­ra­tik­ ey­lem­li­lik­ bü­yük­ önem­ ta­şır.

Ken­di­de­mok­ra­tik­ku­rum­la­rı­nı­ve­dev­let­nez­din­de­meş­ru­i­yet­le­ri­ni­ an­cak­ ken­di­ meş­ru­ ey­lem­li­lik­le­riy­le­ sağ­la­ya­bi­lir­ler.­ Bu­nun doğ­ru­bi­çi­mi­ni­bul­ma­la­rı­ge­re­kir.­Ta­rih­sel­ve­dün­ya­ça­pın­da­yol gös­te­ri­ci­ör­nek­ler­var­dır.­Ama­bun­la­rın­ol­duk­la­rı­gi­bi­tak­lit­edi­le­me­ye­cek­le­ri­ açık­tır.­ Hin­dis­tan’da­ Gan di’nin pa sif ey lem tar­zın­dan­ Gü­ney­Af­ri­ka­ Cum­hu­ri­ye­ti’nin­ get to ha re ket le ri ne;­ Fi lis tin İn ti fa da sı’ndan gü­nü­müz­Ar­jan­tin’in­de­ki­ so­kak­ ve­ ma­hal­le­le­rin ko mün ve özerk yö ne tim ben­ze­ri­ ha­re­ket­le­ri­ne­ ka­dar­ bir­çok­ ör­nek­in­ce­len­me­ye­de­ğer­dir.­Kürt­le­rin,­ol­duk­la­rı­dev­let­le­rin­tü­mün­de,­ bir­ ‘ba rış ve de mok ra tik meş ru i yet ta nı ma’ slo­ga­nı­ al­tın­da yay­gın­ve­sü­rek­li­ha­re­ke­ti­de­mok­ra­tik­leş­me­le­ri­ne­hiz­met­ede­bi­lir. Çok­zo­run­lu­meş­ru­sa­vun­ma­lar­dı­şın­da­zor­araç­la­rı­na­baş­vur­ma­dan,­bu­yön­lü­ba­rış­ve­de­mok­ra­tik­ey­lem­li­lik­le­ri­ni­bir­ya­sal­hak ola­rak­da­ta­lep­et­me­le­ri­ge­re­kir.­Bu­ra­da­iki­önem­li­ko­şul,­ta­lep­le­rin­ şid­det­ içer­me­yen­ ve­ dev­let­ten­ ay­rı­lı­ğı­ sa­vun­ma­yan­ ni­te­lik­te

106

ol­ma­la­rı­dır.­Bu­nun­ya­nın­da­‘ana dil de eği tim hak kı,’ ‘yok sul luk ve iş siz li ğe ça re’ ey­lem­li­lik­le­ri­bü­yük­önem­ta­şır.­Bu­na­ben­zer­te­mel­ih­ti­yaç­la­ra­da­ya­nan­ey­lem­li­lik,­en­az­de­mok­ra­tik­leş­me­nin­ku­rum­laş­ma­la­rı­ka­dar­ge­rek­li­dir.­Dev­let­le­rin­de­bun­la­rın­ya­sa­dı­şı­lı­ğa­taş­ma­ma­la­rı­açı­sın­dan,­kon­trol­hak­kı­nı­sü­rek­li­kı­sıt­la­ma­ve­iş­lev­siz­ bı­rak­ma­ bi­çi­min­de­ de­mok­ra­si­nin­ özü­ne­ ay­kı­rı­ kul­lan­ma­ma­sı­ önem­li­dir.­ Ey­lem­li­lik­le­rin­ ya­sal­ meş­ru­i­ye­ti­ amaç­la­ma­ya dik­kat­et­me­le­ri,­bun­la­rı­aş­ma­mak­için­ye­te­rin­ce­ör­güt­lü­ve­di­sip­lin­li­ ol­ma­yı­ bil­me­le­ri­ ge­re­kir.­ Top­lu­mun­ ge­nel­ has­sa­si­yet­le­ri­ne dik­kat­et­mek­de­kar­şı­lık­lı­vaz­ge­çil­mez­bir­hu­sus­tur. Önem­li­ bir­ de­mok­ra­tik­leş­me­ ve­ ba­rış­ prob­le­mi­ de­ PKK-KA­DEK’in­si­lah­lı­ko­nu­mu­dur.­PKK-KA­DEK’in­si­ya­si­ola­rak­ken­di­ni meş­ru­laş­tır­ma­sı­na­iliş­kin­KHK­ça­tı­sı­al­tın­da­bir­leş­me­le­ri­öne­ri­sin­de­bu­lun­muş­tum.­Si­lah­tan­arın­mak­için­ise,­il­gi­li­dev­le­tin­ba­zı­ya­sal­çer­çe­ve­ler­ge­liş­tir­me­ih­ti­ya­cı­var­dır.­Tür­ki­ye­ör­ne­ğin­de­dü­şü­nü­len­ ‘piş man lık ya sa sı’ hem­ kap­sam­ hem­ de­ bi­çim­ ola­rak­ sü­re­cin özü­ne­ ce­vap­ ver­me­mek­te­dir.­ Ge­nel­ bir­ af­ için­ ko­şul­lar­ da­ uy­gun gö­rül­me­di­ğin­den,­da­ha­ger­çek­çi­bir­yol,­ge­nel­bir­si­lah­bı­ra­kıl­ma­sı kar­şı­lı­ğın­da,­kat­kı­su­nan­her­ke­se­–yurt­dı­şın­da,­Av­ru­pa’da­ka­nun­dı­şı­na­dü­şen­ler­da­hil–­ce­za­e­vin­de­ve­dağ­ba­şın­da­si­lah­lı­olan­la­rı­da kap­sa­yan,­cum­hu­ri­ye­tin­de­mok­ra­tik,­la­ik,­sos­yal­ve­hu­ku­ki­özel­lik­le­ri­ne­ka­tı­lım­ha­lin­de­ba­rış­im­ka­nı­ve­ren­bir­dü­zen­le­me­dir.­Böy­le­lik­le­si­lah­lı­di­ren­me­de­ka­rar­lı­olan­ve­cum­hu­ri­ye­ti­sa­yı­lan­ni­te­lik­le­riy­le­ta­nı­mak­is­te­me­yen­le­rin­du­ru­mu­göz­önü­ne­ge­ti­ri­lir­ken,­da­ha­onur­lu­ve­cum­hu­ri­ye­tin­he­def­le­ri­ne­gö­nül­lü­ka­tı­lı­ma­da­da­ha­bü­tün­leş­ti­ri­ci­ve­güç­len­di­ri­ci­ro­lü­nü­oy­na­ma­im­ka­nı­ve­ril­miş­olur.

Bu­nun­ta­ri­hi­ve­top­lum­sal­te­me­li­de­var­dır.­Otuz­yıl­ön­ce­baş­lar­ken­ ‘ko mü nizm,’ ‘Kürt lük’ vb­ ko­nu­lar­ ya­sak­ iken,­ bu­gün­ le­gal par­ti­ler­ha­li­ne­ge­le­bil­miş­ler­dir.­Yi­ne­bir­çok­ör­güt­si­lah­bı­rak­mış­tır ve­ya­bı­ra­ka­rak­de­mok­ra­tik­bü­tün­lü­ğü­ka­bu­le­ha­zır­dır.­O­hal­de­bu ta­ri­hi­top­lum­sal­ge­liş­me­yi­ko­nuy­la­il­gi­li­dü­şü­nü­len­bir­ya­sa­da­içer­mek­ve­di­le­ge­tir­mek­son­de­re­ce­doğ­ru,­ge­rek­li,­önem­li­ve­çö­züm­le­yi­ci­dir.­Ak­si­hal­de­ola­cak­ola­nı­ne­ka­dar­ar­zu­et­me­sek­de,­da­ha ön­ce­PKK-KA­DEK­açı­sın­dan­be­lirt­ti­ğim­gi­bi,­Irak’ta­ABD’nin­de 107

da­yat­ma­sıy­la­ yak­la­şık­ on­ bin­ si­lah­lı­ güç­le,­ 15­Ağus­tos­ sü­re­ci­nin (250­ka­tı­lım­la­baş­la­mış­tı)­çok­üs­tün­de­bir­güç­le­zor­luk­la­ra,­acı­ve ka­yıp­la­ra­yol­aça­bi­le­cek­ye­ni­bir­sü­reç­ka­çı­nıl­maz­olur.­Uzun­sü­re­dir­bu­yön­lü­bir­yo­lun­açıl­ma­ma­sı­için­çok­sa­yı­da­öne­ri­yi­hem­dev­let­hem­de­PKK­ta­ra­fı­na­ilet­miş­tim.­Beş­yıl­dır­bir­sa­kin­lik­dö­ne­mi bu­gi­ri­şi­mi­min­so­nu­cu­dur.­Ni­hai­çö­züm­ve­da­ha­da­aman­sız­ye­ni bir­sü­re­cin­baş­la­ma­ma­sı­için­bir­‘ba rış ve de mok ra tik ka za nım ya sa sı nı’ ge­liş­tir­mek­ha­ya­ti­bir­ko­nu­dur.­Çö­züm­le­yi­ci­yak­laş­ma­ma­la­rı­ve­ate­şe­kö­rük­le­git­me­yi­ter­cih­et­me­le­ri,­on­lar­ca­hü­kü­me­tin­so­nu­nu­ge­tir­miş­ti.­Top­lum­ke­sin­lik­le­hu­zur,­iş­ve­hoş­gö­rü­is­te­mek­te­dir.­Dev­le­ti­iş­le­ten­hü­kü­me­tin,­bu­te­mel­ta­lep­le­re­ya­nıt­ola­rak,­ters an­la­ma­ ge­le­bi­le­cek­ ‘piş man lık ya sa sı’ ye­ri­ne,­ ‘de mok ra tik bü tün lük ve ba rı şı’ kök­lü­ amaç­la­yan­ ya­sal­ for­mü­lü­ ge­liş­tir­me­si­ müm­kün­dür­ve­ha­ya­ti­öne­me­ha­iz­dir.­Ak­si­hal­de­mev­cut­si­lah­lı­güç­le­rin uzun­va­de­li­si­lah­lı­bir­mü­ca­de­le­sü­re­ci­ne­gir­me­le­ri­ka­çı­nıl­maz­olur.

Hü­kü­me­te­ yaz­dı­ğım­ son­ mek­tu­bum­da­ bu­ amaç­la­ bağ­lan­tı­lıy­dı.

Tür­ki­ye’de­Kürt­so­ru­nun­dan­kay­nak­la­nan­sen­drom­ar­tık­aşıl­ma­lı­dır.­Kürt­de­mok­ra­tik­ha­re­ke­ti­nin­ge­nel­he­de­fi,­tüm­Tür­ki­ye’de­tam de­mok­ra­si­dir.­ Tür­ki­ye’nin­ AB­ kri­ter­le­ri­ni­ he­def­le­me­si­ bu­ ama­cı kar­şı­la­mak­ta­dır.­ Kürt’ü­ ta­ri­he­ göm­me­ ge­le­nek­sel­ po­li­ti­ka­la­rı­ söz ko­nu­su­ ola­ma­ya­ca­ğı­na,­ Kürt­ler­ için­ de­ her­ şart­ al­tın­da­ ‘be nim de dev le tim ol sun’ an­la­yı­şı­ he­def­ teş­kil­ et­me­di­ği­ne­ gö­re,­ dev­let­le­rin gö­nül­lü­ ka­tı­lı­ma­ da­ya­nan­ ‘Kürt de mok ra tik re for mu nu’ ka­bul ede­rek,­hem­iç­bün­ye­le­ri­için­hem­de­tüm­böl­ge­de­kök­lü­bir­ba­rış ve­de­mok­ra­tik­leş­me­adı­mı­nı­at­ma­la­rı­ta­ri­hi­gö­rev­le­ri­dir. Öz­ce­si­ Kür­dis­tan­ hal­kı­nın­ de­mok­ra­tik­ çö­züm­ pro­je­si­ he­ye­can ve­ri­yor.­Kürt­ler­na­sıl­ki­ilk­Sü­mer­sı­nıf­lı­ve­dev­let­li­top­lum­uy­gar­lı­ğı­nın­ ge­liş­me­sin­de­ ana­ (ne­o­li­tik)­ kay­nak­ ro­lü­nü­ oy­na­yıp­ ta­ri­he dev­bir­kat­kı­da­bu­lun­du­lar­sa,­gü­nü­müz­de­de­ay­nı­alan­da,­ge­liş­miş son­‘ABD vah şi uy gar lık’ güç­le­riy­le­ken­di­öz­de­mok­ra­si­de­ne­yim­le­ri­ni­iliş­ki­ve­çe­liş­ki­için­de­ge­liş­tir­me­ye­ça­lı­şı­yor­lar.­Ye­ni­bir­He­len­ sen­te­zin­de­ Or­ta­do­ğu’nun­ kim­li­ği­ni­ do­ku­yor­lar.­ Kürt­ ‘Te ji’si dö­ne­cek­ve­Or­ta­do­ğu’yu­de­mok­ra­tik­uy­gar­lık­ça­ğı­na­ulaş­tı­ra­cak­tır.

Bi­ze­dü­şen,­‘Ye ni Gıl ga meş ve İs ken der le re’ kul­ol­ma­dan,­bu­se­fer

108

uy­gar­lı­ğa­ halk­la­rın­ efen­di­siz­ ka­tı­lım­la­rı­nın­ umut­ kay­na­ğı­ ola­bil­mek­tir.­Ev­ren­sel­özel­lik­le­ri­bağ­rın­da­ta­şı­yan,­‘halk la rın de mok ra tik ve eko lo jik uy gar lı ğı nın’ şa­fak­vak­tin­de,­ay­dın­lı­ğın­ilk­ışık­la­rı­nı­bu­kez­de­ilk­ola­rak­ça­ka­bil­mek­tir. İm­ra­lı­ sü­re­ci­nin­ bi­rey­sel­ ola­rak­ dö­nü­şü­müm­de­ki­ et­ki­le­ri­nin­ bu sa­vun­ma­da­çar­pı­cı­ola­rak­iş­len­di­ği­ka­nı­sın­da­yım.­Baş­ta­Kürt­hal­kı ve­yol­daş­lar­ile­dost­lar­için­mu­az­zam­ders­ler­le­yük­lü­ol­ma­sı­ka­dar, kar­şıt­la­rım­için­de­ders­ler­le­do­lu­dur.­Ge­re­ken­so­nuç­la­rı­mut­la­ka­çı­kar­ma­la­rı,­ih­ti­ya­cı­olan­her­ke­se­önem­li­yar­dım­ola­rak­an­la­şıl­ma­lı­dır.­İn­san­lık­için­ilk­acı­du­yan­Eyüp’le­bu­yü­ce­duy­gu­yu­in­san­id­ra­ki­ha­li­ne­ge­ti­ren­İb­ra­him’in­iyi­bir­hem­şeh­ri­si­ol­du­ğu­mu­ka­nıt­la­dı­ğı­ma­ina­nı­yo­rum.­Bu­gün­kü­in­san­lı­ğı­ya­ra­tan­kül­tü­rün­öy­kü­sü­bu ne­bi­hi­ka­ye­le­rin­de­giz­li­dir.­On­la­rı­ça­ğın­di­li­ne­çe­vi­re­rek­okun­ma­sı­na­ça­lış­tım.­Ba­şa­rı­için­ta­rih­ge­rek­li­söz­le­ri­söy­le­me­ye­de­vam­ede­cek­tir.­Asıl­ge­li­şim­kay­na­ğı­nı­bu­kül­tür­de­bu­lan­He­len­kül­tü­rü,­İs­ken­der’le­ bu­ top­rak­lar­da­ in­san­la­rı­ ka­rın­ca­ gi­bi­ eze­rek­ bir­ sen­tez oluş­tur­du.­Bu­kül­tür­den­be­nim­pa­yı­ma­da­dü­şen­bu­Ati­na­komp­lo­su­ol­du.­Ver­di­ğim­ya­nıt,­coğ­ra­fi­ol­ma­sa­da,­id­rak­ve­vic­dan­dü­ze­yin­de­tüm­He­len­ve­Ba­tı­kül­tü­rü­ne­kar­şı­bir­an­ti­İs­ken­de­rizm’dir.

Di­ğer­adı­mın­da­an­ti­İs­ken­der­ola­ca­ğı­na­da­ir­umut­lu­yum.

Ati­na­Kar­ma­Ye­min­li­Mah­ke­me­si­ve­Jü­ri­Üye­le­ri’ne,­de­mok­ra­si ve­ in­san­ hak­la­rı­ mas­ke­si­ al­tın­da­ Ati­na­ beş­li­ oli­gar­şi­si­ ta­ra­fın­dan Ze­us­tar­zı­İm­ra­lı­ka­ya­lık­la­rı­na­ça­kıl­mış­hal­de,­Pro­met­he­us­va­ri­ve ikin­ci­bir­Sok­ra­tes­gi­bi­sa­vun­ma­yap­tı­ğım­için­ve­ken­di­le­ri­nin­çok­tan­ ve­ril­miş­ bir­ hü­küm­ hak­kın­da­ bir­ şey­ ya­pa­ma­ya­cak­la­rı­na­ da­ir üzün­tü­le­ri­mi­be­lir­tir,­say­gı­la­rı­mı­su­na­rım.

20 Ma yıs 2003 İm ra lı Tek Ki şi lik Tu tu ke vi Ab dul lah ÖCA LAN

109