Залуучуудын байгууллагын оролцоо, чадавхийг дэмжих сургалтын хэрэгцээ тодорхойлох судалгаа

,

ХУВИЛБАР №2

“ЗАЛУУЧУУД, ЗАЛУУЧУУДЫН БАЙГУУЛЛАГЫН ОРОЛЦОО, ЧАДАВХ, ХӨГЖЛИЙГ ДЭМЖИХ СУРГАЛТЫН ХЭРЭГЦЭЭГ ТОДОРХОЙЛОХ НЬ”СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

2020.06.26 Захиалагч: Иргэний Боловсролын Төв ТББ Зөвлөх: “Эм Эм Си Жи” ХХК

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

ИРГЭНИЙ БОЛОВСРОЛЫН ТӨВ Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, 1 хороо Авто замчдын гудамж, Хасвуу барилга 102 тоот Утас: (976)-313619 Мэйл: ariuna.cce.mn@gmail.com Веб сайт: http://www.cce.mn ЭМ ЭМ СИ ЖИ ХХК Зүүн хүрээ хотхон, 203-р байр, 4 давхар, 14-р хороо Баянзүрх дүүрэг, Улаанбаатар, Mонгол Улс Утас/Факс: 976-77000188, 99031523 Мэйл: batzorig@mmcg.mn Веб сайт: http://www.mmcg.mn

1

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

АГУУЛГА ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ ................................................................................................3 ГРАФИКИЙН ЖАГСААЛТ .................................................................................................4 ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ ......................................................................................................5 ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ТАЙЛБАР ........................................................................................6 НЭГ. ӨМНӨХ ҮГ ........................................................................................................... 7 ХОЁР. ХУРААНГУЙ ҮР ДҮН ........................................................................................ 8 ГУРАВ. СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ, ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ ..................................... 10 3.1 ТООН СУДАЛГАА ...................................................................................................... 12 Түүврийн хэмжээ ........................................................................................................ 12 3.2 ЧАНАРЫН СУДАЛГАА ................................................................................................ 14 Баримт бичгийн судалгаа ........................................................................................... 14 Фокус бүлгийн ярилцлага ........................................................................................... 14 Ганцаарчилсан ярилцлага .......................................................................................... 15 3.3 СУДАЛГААНЫ МЭДЭЭЛЭЛ ЦУГЛУУЛАХ АЖЛЫН ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ....................... 18 Мэдээлэл цуглуулах ажлын бэлтгэл ............................................................................ 18 Мэдээллийн сан үүсгэх ............................................................................................... 19 Хүний нөөцийн бүрдүүлэлт ......................................................................................... 20 ДӨРӨВ. СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮН................................................................................ 23 4.1 СУДАЛГААНД ОРОЛЦОГЧДЫН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ ................................................. 23 4.2 ЗАЛУУЧУУДАД ТУЛГАМДСАН АСУУДАЛ ..................................................................... 28 4.3 ЗАЛУУЧУУДЫН СУРАЛЦАХ ХЭРЭГЦЭЭ, ШААРДЛАГА ................................................... 32 4.4 ЗАЛУУЧУУДАД ЗОРИУЛСАН БОДЛОГО, ХӨТӨЛБӨР, ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ .................. 37 4.5 ЗАЛУУЧУУДЫН ОРОЛЦООНЫ ТҮВШИН ..................................................................... 42 4.6 ЗАЛУУЧУУДЫН БАЙГУУЛЛАГА................................................................................... 49 4.7 ЗАЛУУЧУУДЫН АМЬДРАХ УХААНЫ ЧАДВАР ............................................................... 54 4.8 ЗАЛУУЧУУДЫН САЙН ДУРЫН АЖИЛ .......................................................................... 57 4.9 ЗАЛУУЧУУДЫН МЭДЭЭЛЛИЙН ЭХ СУРВАЛЖ .............................................................. 60 ДҮГНЭЛТ, ЗӨВЛӨМЖ ............................................................................................... 62 ХАВСРАЛТ ................................................................................................................. 65

2

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ Хүснэгт 1. Судалгааны хураангуй үр дүн..............................................................................8 Хүснэгт 2. Судалгаанд хамрагдсан түүврийн хэмжээ .......................................................... 13 Хүснэгт 3. Фокус бүлгийн ярилцлагын тоо ......................................................................... 15 Хүснэгт 4. Ганцаарчилсан ярилцлагад хамрагдсан байгууллагууд ...................................... 16 Хүснэгт 5. Судалгааны асуумж, ярилцлагын удирдамжийн агуулга .................................... 18 Хүснэгт 6. Судалгааны мэдээлэл цуглуулалтын төлөвлөгөө ................................................ 19 Хүснэгт 7. Судалгааны ярилцлага авагч нарт зориулсан сургалтын хөтөлбөр ..................... 21 Хүснэгт 8. Судалгаанд оролцогчдын нас, хүйсийн бүтэц .................................................... 23 Хүснэгт 9. Залуучуудад тулгамдсан асуудал ...................................................................... 28 Хүснэгт 10. Залуучуудад дутагдалтай байгаа үйл ажиллагаа ............................................. 30 Хүснэгт 11. Залуучуудын бодлогын баримт бичигтэй танилцсан байдал ............................. 38 Хүснэгт 12. Залуучуудын хөгжилд чиглэсэн ажил, хөрөнгө оруулалт.................................. 39 Хүснэгт 13. Аймаг, нийслэлийн залуучуудын дэд хөтөлбөр ................................................ 40 Хүснэгт 14. Залуучуудын оролцооны түвшин ..................................................................... 42 Хүснэгт 15. Залуучуудад зориулсан байгууллагын талаарх мэдээлэл .................................. 49 Хүснэгт 16. Залуучуудын сайн мэддэг, үйл ажиллагаанд нь идэвхтэй оролцдог байгууллага ......................................................................................................................................... 50 Хүснэгт 17. ЗХТ-өөр үйлчлүүлсэн байдал, сэтгэл ханамж ................................................... 51 Хүснэгт 18. Залуучуудад шаардлагатай амьдрах ухааны чадварын хэрэгцээ ...................... 55 Хүснэгт 19. Залуучуудын сайн дурын ажилд оролцсон байдал ........................................... 57 Хүснэгт 20. Залуучуудын гишүүнчлэл ................................................................................ 58 Хүснэгт 21. Залуучуудын идэвх, оролцоотой байдаг сошиал группүүд................................ 60 Хүснэгт 22. Оролцогч талуудын шинжилгээ ....................................................................... 62

3

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

ГРАФИКИЙН ЖАГСААЛТ График 1. Судалгаанд оролцогчдын боловсролын түвшин ................................................. 25 График 2. Судалгаанд оролцогчдын ажил эрхлэлт, суралцалт ........................................... 25 График 3. Судалгаанд оролцогчдын сарын дундаж орлого ................................................ 26 График 4. Гэр бүлийн байдал ............................................................................................ 26 График 5. Амьдардаг сууцны төрөл ................................................................................... 27 График 6. Залуучуудын хөгжил, чадавх, оролцооны мэдлэгийн түвшин ............................. 32 График 7. Залуучуудын сурч боловсрох эрэлт хэрэгцээ ...................................................... 33 График 8. Залуучуудын чадавх, оролцоог нэмэгдүүлэх, хөгжлийг дэмжих сургалтад хамрагдах байдал .............................................................................................................................. 34 График 9. Залуучуудад хамгийн сонирхолтой үйл ажиллагаа............................................. 35 График 10. Залуучуудын бодлого, хөтөлбөр, хөрөнгө оруулалтын мэдлэгийн түвшин ........ 37 График 11. Оролцооны хэлбэрүүд ..................................................................................... 44 График 12. Залуучууд оролцоход саад болж байгаа хүчин зүйлс ....................................... 46 График 13. Залуучуудын оролцоо, хөгжлийг хаанаас дэмжих ёстой вэ? ............................. 47 График 14. ЗХТ-ийг мэддэг болон үйлчлүүлсэн байдал ...................................................... 51 График 15. Байгууллагын залуучуудын хөгжлийг дэмжих чиглэлээр ажиллаж ................... 53 График 16. Амьдрах ухааны чадвар эзэмшүүлэх сургалтад хамрагдсан байдал .................. 54

4

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ Зураг 1. Судалгааны хамрах хүрээ ..................................................................................... 10 Зураг 2. Залуучуудтай хийсэн фокус бүлгийн ярилцлагын зургаас... .................................. 15 Зураг 3. Мэдээллийн сан дээр ажиллаж буй байдал ........................................................... 20 Зураг 4. Ярилцлага авагч нарт зориулсан сургалт ............................................................. 21 Зураг 5. Судалгаанд хамрагдсан орон нутаг ...................................................................... 23 Зураг 6. Судалгаанд оролцогчдын нас, хамрагдсан аймаг, дүүрэг ...................................... 24 Зураг 7. Залуучуудын чадавх, оролцоо, хөгжлийн сургалтад хамрагдах хүсэлтэй залуучуудын хувь .................................................................................................................................. 34 Зураг 8. Залуучуудын оролцооны түвшин .......................................................................... 44 Зураг 9. Залуучуудын мэдээлэл авдаг суваг, хэрэгсэл ........................................................ 61 Зураг 10. Залуучууд, залуучуудын байгууллагын чадавхыг дээшлүүлэх сургалтууд ............ 64

5

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ТАЙЛБАР АУБ БЗД БСШУСЯ БХ ГЯ ГБХЗХГ ДЭМБ ЕБС ЖСХ ЖДҮ ЗХТ ЗХХ ИБТ ИДС ИНБ ЛГБТ МЗЗ МСҮТ МУЗН МХЗ МЯ НТБҮТ НҮБХАС НҮБХХ НҮБ ДГ ОУБ СБД СЭ ТББ ШХА УБ УИХ ФБЯ ХУД ХНХЯ ХХИ ХХК ХЗДХЯ ХЭ ЭМЯ CAPI FGD KII

Амьдрах ухааны боловсрол Баянзүрх дүүрэг Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын яам Баянхонгор аймаг Гүнзгийрүүлсэн ярилцлага Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага Ерөнхий боловсролын сургууль Жендерт суурилсан хүчирхийлэл Жижиг дунд үйлдвэрлэл Залуучуудын хөгжлийн төв Залуучуудын хөгжил хөтөлбөр Иргэний Боловсролын Төв Их дээд сургууль Иргэний нийгмийн байгууллага Лесби, Гей, Бисексуал, Трансжендер Монголын залуучуудын зөвлөл Мэргэжил сургалт үйлдвэрлэлийн төв Монголын улаан загалмайн нийгэмлэг Мянганы хөгжлийн зорилтууд Мэргэжилтнүүдийн ярилцлага Насан туршийн боловсролын үндэсний төв Нэгдсэн үндэстний байгууллагын Хүн амын сан Нэгдсэн үндэстний байгууллагын Хөгжлийн хөтөлбөр Нэгдсэн үндэстний байгууллага Дорноговь аймаг Олон улсын байгууллага Сүхбаатар дүүрэг Сэлэнгэ аймаг Төрийн бус байгууллага Швейцарын хөгжлийн агентлаг Улаанбаатар хот Улсын Их Хурал Фокус бүлгийн ярилцлага Хан-Уул дүүрэг Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам Хүний хөгжлийн илтгэл Хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани Хууль зүй, дотоод хэргийн яам Хэнтий аймаг Эрүүл мэндийн яам Computer-assisted personal interviewing Focus group discussion Key informant interview

6

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

НЭГ. ӨМНӨХ ҮГ

ЗАЛУУЧУУД, ЗАЛУУЧУУДЫН БАЙГУУЛЛАГЫН ОРОЛЦОО, ЧАДАВХ, ХӨГЖЛИЙГ ДЭМЖИХ СУРГАЛТЫН ХЭРЭГЦЭЭГ ТОДОРХОЙЛОХ СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН-2020 Каритас Чех Репаблик олон улсын байгууллага, Иргэний Боловсролын Төв ТББ, Монголын Залуучуудын Эвсэл хамтран Европын Холбооны дэмжлэгтэйгээр 2020-2023 онд “БҮГД ЗАЛУУСЫН ТӨЛӨӨ ЗАЛУУС БҮГДИЙН ТӨЛӨӨ” төслийг хамтран хэрэгжүүлж байна. Иргэний Боловсролын Төв нь төслийн хэрэгжүүлэгч байгууллагын нэгээр ажиллаж байгаа билээ. Төслийн зорилго нь залуучуудын ТББ-ын чадавхыг бэхжүүлэх, ТББ–ын хамтын ажиллагааны сүлжээ үүсгэх, залуучуудын асуудлаар нөлөөлөл, судалгаа хийх замаар залуучуудын иргэний нийгмийн чадавхыг бэхжүүлэн Монгол улсын хөгжлийн явц, засаглалд хувь нэмрээ оруулах явдал юм. Иргэний Боловсролын Төв ТББ-ын захиалгаар ”Залуучууд, залуучуудын байгууллагын оролцоо, чадавх, хөгжлийг дэмжих сургалтын хэрэгцээг тодорхойлох судалгаа”-г үндэсний судалгаа, зөвлөх үйлчилгээний “Эм Эм Си Жи” ХХК хийж гүйцэтгэлээ. Судалгааны мэдээлэл цуглуулалтыг олон улсын судалгааны ёс зүйн стандарт болох ESOMAR-ын код болон Гүнзгийрүүлсэн болон өгөгдлийн шинжилгээг багтаасан зах зээлийн, нийгмийн болон олон нийтийн санаа бодлын судалгааны (ISO 20252:2019) олон улсын стандартын дагуу Улаанбаатар хот болон төслийн зорилтот 4 аймгийн хэмжээнд 15-34 насны 480 иргэнийг, залуучуудын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг 52 байгууллагыг хамруулан, тоон болон чанарын судалгааны арга зүйг ашиглан2020 оны 05 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 06 дугаар сарын 30-ны өдрийн хооронд хийж гүйцэтгэсэн болно. Энд дурдагдаж буй судалгааны үр дүн нь судалгаанд оролцогч залуучуудын /иргэн, байгууллага/ мэдлэг, хандлага, санал бодол болон үнэлгээ дээр шууд үндэслэгдсэн гэдгийг анхаарна уу! Орон нутгийн залуучуудын ТББ, бүлэг, нэгдлийн талаарх мэдээллийг хуваалцаж, хамтран ажиллах бололцоог бүрдүүлсэн мөн судалгааны багийн гишүүдэд мэдээлэл өгч сургалт орсон ИБТ-ийн Хөтөлбөр хариуцсан захирал Б.Ариунцэцэг, хөтөлбөрийн ажилтан Б.Энхжаргал нарт талархлаа илэрхийлж байна. Эцэст нь төрөл бүрийн хэлбэрээр энэхүү сургалтын хэрэгцээ тодорхойлох судалгаанд оролцсон төслийн зорилтот бүсийн залуучууддаа талархал илэрхийлье. Тэдний санаа бодол энэ чухал төслийг цаашид амжилттай хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх шийдвэрүүдийг гаргахад туслах, тайланд дурдагдсан дүгнэлтүүдийг хийх гол эх үүсвэр болсон юм.

7

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

ХОЁР. ХУРААНГУЙ ҮР ДҮН Захиалагч байгууллагаас ирүүлсэн судалгааны ажлын даалгаварт дараах 6 асуудлыг судалж тайланд тусгасан байхаар тусгасан ба бид эдгээр асуудлыг тоон болон чанарын судалгааны аргазүй, аргачлалаар судалж үр дүнг гаргасан.

Хүснэгт 1. Судалгааны хураангуй үр дүн №

1

2

Хүлээгдэж буй үр дүн, бүтээгдэхүүн

Судалгаагаар тогтоосон дүгнэлт

Залуучууд, залуучуудын ТББ болон залуучуудын санаачилга, тэдний хөгжил, чадавх, оролцоог дэмжих, нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн сургалт, үйл ажиллагааны хэрэгцээ

1. Залуучуудад тулгамдсан гол асуудал ажилгүйдэл 2. Залуучуудад зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ хамгийн хангалтгүй 3. 25-34 насны залуучуудын хөгжил, чадавх, оролцооны талаарх илүү мэдлэгтэй.

4. Залуучуудад сурч хөгжих, боловсрох эрэлт хэрэгцээ өндөр байна.

5. 4 залуу тутмын гурав нь залуучуудын хөгжлийн сургалтад хамрагдана.

6. Залуучууд сонирхлын клуб, дугуйлан, сургалтын үйл ажиллагааг заавал очно.

7. Гурван залуу тутмын нэг нь амьдрах ухааны сургалтад хамрагдсан.

8. Залуучуудад амьдрах ухааны чадварууд нэн хэрэгцээтэй байна.

Төслийн зорилтот орон нутагт залуучуудын оролцооны түвшин, оролцоог дэмждэг болон саад болдог хүчин зүйлс

1. Залуучуудын оролцооны түвшнийг хангалтгүй гэж үзэж байна.

2. Залуучуудын мэдээллээр хангах оролцоог хамгийн их ашигладаг.

3. Залуучуудад төрийн дэмжлэг, ардчилал, эрх зүйн боловсрол хэрэгтэй.

4. Залуучуудын оролцоо, хөгжлийг төр, ЗГ дэмжих нь зүйтэй.

5. Залуучууд байгаль орчны чиглэлийн сайн дурын ажилд хамгийн их оролцсон.

8

Залуучууд, залуучуудын байгууллагын чадавхыг дээшлүүлэх сургалтын хэрэгцээ, шаардлага, зөвлөмж 1. Ажилгүйдэл, ажлын байрны асуудал хамгийн тулгамдаж байгаа учраас хөдөлмөрийн биржид бүртгүүлэх, хөдөлмөрийн харилцаанд сургах, ажилд ороод суралцах, өөрийгөө хөгжүүлэх талаар цогц сургалтыг өгөх 2. Залуучуудыг бүх төрлийн зөвлөгөө өгөх, амьдрах ухааны боловсрол олгох сургалтыг зохион байгуулах 3. Залуучуудын байгууллагууд шинэ, туршлагагүй ажилтныг хэрхэн дадлагажуулах, туршлага суулгах талаар хөтөлбөр боловсруулж хэрэгжүүлэх 4. 15-24 насны залуучуудад хөгжил, чадавх, оролцооны мэдлэг олгох сургалт зохион байгуулах 5. Залуучуудын байгууллагууд сонирхлын клуб, дугуйлан, сургалтын үйл ажиллагаагаа идэвхжүүлэх 1. Хяналт тавих болон зөвлөлдөх оролцооны хэлбэрүүдийг хамгийн бага хувьтай байгаа учраас хурал, цуглаанд оролцож үзэл бодлоо илэрхийлэх, бодлогын хэлэлцүүлэг, санал асуулгад оролцох, үзэл бодлоороо эвлэлдэн нэгдэж, иргэний нийгмийн байгууллага байгуулж төрд хяналт тавих гэх мэт оролцооны талаар сургалт зохион байгуулах 2. Залуучуудад ардчилал, засаглал, хууль эрх зүйн боловсрол олгох сургалт нэн хэрэгцээтэй байгаа учраас энэ

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН 6. Залуучуудын дийлэнх гишүүнчлэлгүй.

нь

3

Төслийн зорилтот орон нутгийн залуучуудын хөгжилд чиглэсэн бодлого хөтөлбөр, хөрөнгө оруулалтын талаарх мэдээлэл

1. 18-24 насныхан залуучуудын бодлого, хөтөлбөр, хөрөнгө оруулалтын талаар хамгийн бага мэдлэгтэй.

2. Залуучуудад чиглэсэн бодлогын баримт бичгүүдийг уншиж танилцдаггүй.

3. Залуучуудын хөгжилд чиглэсэн ажил, хөрөнгө оруулалт байхгүй.

4. Бүх аймаг, нийслэл залуучуудын хөгжлийн дэд хөтөлбөртэй.

4

Залуучуудаас ажил эрхлэлт, хувиараа хөдөлмөр эрхлэх, төрөл бүрийн санаачилга, бизнесээ хөгжүүлэхэд тулгарч буй саад бэрхшээл, боломжийг Монгол улсын Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй хөтөлбөр, хууль, бусад бодлогын баримт бичиг болон хийгдсэн судалгаан дээр үндэслэсэн дүгнэлт, зөвлөмж

1. Залуучуудад зориулсан үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага байхгүй байна.

2. Залуучуудад идэвхтэй оролцдог байгууллага байхгүй байна.

3. Залуучуудын 51% ЗХТ-ийн талаар огт сонсож байгаагүй.

4. ЗХТ-өөр үйлчлүүлсэн залуучуудын сэтгэл ханамж өндөр.

5. Залуучуудын хөгжлийн чиглэлээр залуучуудын байгууллагууд хамгийн муу ажиллаж байна.

6. Залуучууд зарын групп, инстаграммд хамгийн их идэвхтэй.

7. Залуучууд мэдээлэл авдаг суваг нь гар утас, сошиал медиа.

9

чиглэлийн сургалт модуль боловсруулах 1. Залуучуудын бодлого, хөтөлбөр, хууль, хөрөнгө оруулалтын талаарх мэдлэг ойлголт бага байгаа учраас оролцдоггүй, оролцдоггүй учраас мэдээлэл дутмаг байна. Тиймээс энэ чиглэлээр сургалт зохион байгуулах, ялангуяа дэд хөтөлбөрийг таниулах шаардлагатай. Төрийн болон иргэний нийгмийн байгууллагууд санхүү, чадавхын нөөцийн дутагдлаас үүдэж хангалттай ажиллаж чадахгүй байна.

1. Залуучуудын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагуудын үйл ажиллагаанд оролцдоггүй, оролцвол сэтгэл ханамж өндөр байгаа учраас оролцуулах талаар кампанит ажлууд зохион байгуулах 2. ЗХТ-ийн үйл ажиллагаанд оролцсон залуучууд маш өндөр сэтгэл ханамжтай байгаа учраас тэдний үйл ажиллагааг таниулан сурталчлах 3. Залуучууд, залуучуудын байгууллагын чадавхыг сайжруулах сургалтын мэдээллийг сошиал медиа, инстаграмм, апплейкешнээр дамжуулан хүргэх

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

ГУРАВ. СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ, ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ СУДАЛГААНЫ ЗОРИЛГО УБ хот, Баянхонгор, Хэнтий, Дорноговь болон Сэлэнгэ аймгийн залуучуудын хөгжилд бодит хувь нэмэр оруулах, залуучуудын утга учиртай оролцоог нэмэгдүүлэх, залуучуудын санаачилга, залуучуудын байгууллагын чадавх, боломжийг дээшлүүлэхэд нөлөөлөх сургалтын хэрэгцээг тодорхойлон судалж үнэлэх зорилгоор энэ судалгааг хийж гүйцэтгэлээ. ХАМРАХ ХҮРЭЭ Улаанбаатар хот, Баянхонгор, Хэнтий, Дорноговь, Сэлэнгэ аймаг

Зураг 1. Судалгааны хамрах хүрээ

АРГА ЗҮЙН ҮНДЭСЛЭЛ Уг судалгааны хүрээнд нийгмийн судалгаанд хэрэглэгддэг олон улсын нийтлэг онол, арга зүй, тэргүүн туршлага, шинжлэх ухааны аргачлалд тулгуурлан, өөрийн компанид мөрдөгдөж буй арга зүй, стандарт дүрэм журамд үндэслэн “Залуучууд, залуучуудын байгууллагын оролцоо, чадавх, хөгжлийг дэмжих сургалтын хэрэгцээг тодорхойлох нь” судалгааны арга зүйг боловсруулсан. “Залуучуудын хөгжлийн дэмжих тухай хууль”-д заасан дараах хоёр үндсэн ойлголтод тулгуурлан тоон болон чанарын судалгааны арга зүйн тусламжтайгаар өнөөгийн нөхцөл байдлыг тодруулсны үндсэн цаашид авах арга хэмжээ, бодлого төлөвлөлтийн санал боловсруулах нь судалгааны зорилт байсан.

1. “Залуучуудын хөгжил” - Залуучуудад тулгарах асуудал, бэрхшээлийг даван туулах чадамж, залуучуудын бие бялдар, оюун санаа, сэтгэлгээ, ур чадвар, харилцаанд гарч байгаа ахиц өөрчлөлт 2. “Залуучуудын оролцоо” - Залуучуудын улс төр, эдийн засаг, нийгмийн хөгжил, шийдвэр гаргах түвшинд үзэл бодлоо илэрхийлэх, оролцох үйл явц

10

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН “Залуучууд, залуучуудын байгууллагын оролцоо, чадавх, хөгжлийг дэмжих сургалтын хэрэгцээг тодорхойлох нь”судалгааны арга зүйн зураглалыг доор харуулав.

Зураг 1. Судалгааны ажлын арга зүйн зураглал СУДАЛГААНЫ СУДЛАХ АСУУДАЛ Сургалт, үйл ажиллагааны хэрэгцээ

Оролцоог дэмждэг болон саад болдог хүчин зүйлс

Бодлого, хөтөлбөр, хөрөнгө оруулалт

Хөтөлбөр, хууль, бодлогын баримт бичиг

СУДАЛГААНЫ МЭДЭЭЛЭЛ ЦУГЛУУЛАХ АРГА

Асуулга судалгаа F2F

FGD, KII – Бүлгийн болон ганцаарчилсан ярилцлага

Бодлогын баримт бичгийн судалгаа

СУРГАЛТЫН ӨМНӨХ БОЛОН ДАРААХ ҮНЭЛГЭЭНИЙ АРГАЧЛАЛЫГ БОЛОВСРУУЛАХ

СУДАЛГААНЫ ЭЦСИЙН ТАЙЛАН

Судалгааны явцын тайлан

Судалгааны хураангуй тайлан /ppt/

Судалгааны дэлгэрэнгүй эцсийн тайлан /MS word/

Судалгааны зорилго, арга, аргачлалын танилцуулга, үр дүн, судалгааны явцад олж илрүүлсэн идэвх, оролцооны талаарх мэдээлэл

11

Хавсралт материалууд

Санал асуулгын хуудас, ярилцлага, ФБЯ-ийн удирдамж, үр дүнгийн нэгтгэл, оролцогчдын мэдээлэл, SPSS өгөгдөл

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

3.1 ТООН СУДАЛГАА

Судалгаанд алдаагүй, үнэн зөв мэдээлэл цуглуулалт хийх, түүнийг real time хянах систем буюу мэргэжлийн судалгааны CsPro программын тусламжтайгаар таблетаар мэдээллийг цуглуулсан. Энэ программ нь мэдээлэл цуглуулалтын алдааг хамгийн бага байлгах аргазүйг нэвтрүүлсэн бөгөөд мэдээлэл цуглуулах, мэдээлэл оруулах бүх үйлдэл нэг дор, аль цэгээс судалгаа авсан GPS байршлыг тодорхойлох, ярилцлагын аудио бичлэг хийх, асуулгын логик уялдааг программчилснаар механик алдаа гарахгүй байх, орчны зураг авах, 3G/4G ашиглан өгөгдлийг цаг алдалгүйдамжуулах, судлаачдын аюулгүй байдлыг бүрэн хангасан зэрэг давуу талтай байдаг. Судалгааны мэдээлэл цуглуулалтыг CsPro программаар хийх бол боловсруулалтыг нийгмийн судалгааны багц программ SPSS 20.0-ыг ашиглан хийсэн.

Түүврийн хэмжээ Эх олонлог:2018 оны жилийн эцсийн байдлаар Монгол Улсад 15-34 настай 1,054,1431 залуучууд байгаа ба “Бүгд ЗАЛУУСЫН төлөө ЗАЛУУС Бүгдийн төлөө” төслийн хүрээ буюу Улаанбаатар хот болон зорилтот 4 аймагт дээрх насны 591,519 залуу байна. Үүний 477,249 нь Улаанбаатар хотод амьдарч байгаа бол 114,270 нь орон нутагт амьдарч байгаа юм. Түүврийн хэмжээ: “Залуучууд, залуучуудын байгууллагын оролцоо, чадавх, хөгжлийг дэмжих сургалтын хэрэгцээг тодорхойлох нь” судалгааны асуулгад хамрагдах залуучуудын түүврийн хэмжээг дараах томьёог ашиглан тооцоолсон. n 

Z

2

p(1  p) 2 e

Энд: n – түүврийн хэмжээ, Z –итгэмжлэх завсар дахь Z хүснэгтийн утга, p – тухайн үзэгдлийн илрэх магадлал (Улаанбаатар хотод амьдарч байгаа хүн амын эзлэх хувийн жин), e – харьцангуй үзүүлэлтээр илэрхийлэгдсэн алдааны түвшин.

𝑛=

1.962 ∙0.45∙(1−0.45) 0.0452

=

0.951765 0.0176

= 474 ≈ 480 иргэн

Нийт 480 нэгж (залуучууд)-ийг 95%-ийн итгэх завсарт, 4.5%-ийн алдааны түвшинтэй судалгаанд хамруулахаар тооцоо хийлээ. Түүврийн жинг ашиглан судалгааны дүнг нийт эх олонлогт тархаан тооцсон болно. Түүврийн хэмжээг аймаг, нийслэлд 55/45% буюу 264/216 харьцаатай хуваарилсан болно. Судалгааны түүврийн хэмжээ буюу судалгаанд хамрагдах залуучуудын тоог Нейманы

1www.1212.mn

12

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН тэнцүү хуваарилалтын аргаар (пропорциональ хуваарилалт болон тэнцүү хуваарилалтын арифметик дунджаар) сонгогдсон дүүргүүдэд хуваарилж өгсөн. Улаанбаатар хотын түүвэрлэлтийн хувьд нэг нэгж буюу 15-34 насны нэг залуу дунджаар 737 залууг, аймгуудын хувьд нэг нэгж буюу нэг залуу дунджаар 127 залууг төлөөлж байна. Судалгаанд хамрагдах оролцогчдыг хүйсийн хувьд тэнцүү байдлаар хамруулсан бол насны бүлгээр нь дараах байдлаар 3 бүлэгт хуваан авч үзэж түүврийн хэмжээг тодорхойлсон.

Хүснэгт 2. Судалгаанд хамрагдсан түүврийн хэмжээ 15-34 насны залуучууд

№

I 1.1 1.2 1.3 Нийт II 2.1 III 3.1 IV 4.1 V 5.1 Нийт

Дүүрэг, сум

Залуучуудын тоо

Улаанбаатар хот Баянзүрх дүүрэг Сүхбаатар дүүрэг Хан-Уул дүүрэг Хэнтий аймаг Хэрлэн сум Сэлэнгэ аймаг Сүхбаатар сум Дорноговь аймаг Сайншанд сум Баянхонгор аймаг Баянхонгор сум

Түүврийн хэмжээ (Нейманы)

15-17 нас /Өсвөр үеийнхэн/ ЕБС-ийн 10-12-р анги, МСҮТ-д суралцагса Түүврийн д, хэмжээ сургуульд хамрагдааг үй, ажилгүй бүлэг

18-24 нас /Орь насныхан/

Оюутнууд, суралцдаг гүй, ажилтай, ажилгүй залуучууд

25-34 нас /Залуу насныхан/

Түүврийн хэмжээ

Бусад /Ажилгү й, ажилтай, боловсро лгүй залуучуу д/

Түүврийн хэмжээ

84,730

93

12,576

25

23,651

30

48,503

38

32,759

58

5,035

15

9,080

20

18,644

23

41,814 159,303

65 216

5,595 23,206

15 55

9,795 42,526

20 70

26,424 93,571

30 91

7,592

63

1,117

15

1,805

20

4,670

27

7,190

61

1,032

15

1,566

20

4,592

26

8,342

66

1,126

15

1,822

20

5,394

31

10,630 33,754

75 264

1,314 4,589

15 60

2,409 7,602

20 80

6,907 21,563

40 124

Тоон судалгаагаар “Залуучуудын хөгжлийн дэмжих тухай хууль”-д заасан дараах үндсэн 5 асуудал дээр үндэслэн залуучууд, залуучуудын байгууллагын сургалтын хэрэгцээг тодруулсан.

7.1.1. Хувь хүний хөгжил  Залуучуудын шийдвэр гаргах үйл явцад оролцох оролцооны түвшин  Залуучуудын иргэний нийгмийн байгууллагын үйл ажиллагааг дэмжих 

байдал Залуучуудын хүмүүнлэгийн болон сайн дурын ажилд оролцох оролцоог хэмжих

7.1.2. Боловсрол, соёл, урлаг, спорт, шинжлэх ухаан  Залуучуудын сурч боловсрох хэрэгцээ, хэрэгцээт сургалтын төрөл,

тулгамдсан асуудал 7.1.3. Эрүүл мэнд  Залуучуудын эрүүл мэндийн боловсрол, эрүүл зан үйл 7.1.4. Хөдөлмөр эрхлэлт

13

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН 

Залуучуудын ажлын ярилцлагад орох, хөдөлмөрийн тухай хуулийн мэдлэг, эрхээ хамгаалах чадамж, бүтээмжтэй, эерэг хандлагатай ажилтан болон суралцах явц

7.1.5. Аюулгүй амьдрах, хөгжих орчин  Залуучуудын амьдралын чанар  Амьдрах ухааны чадварын талаарх мэдлэг, ойлголт, хандлага  Ажлын байран дээрх зөрчил, бэлгийн дарамтаас өөрийгөө хамгаалах   

мэдлэг Залуучуудын байгууллага, залуучуудын хөгжлийн төв, залуучуудын зөвлөлийн талаарх мэдлэг, ойлголт, оролцоо Залуучуудад чиглэсэн үйл ажиллагааны талаарх ойлголт, оролцоо Залуучуудын медиа хэрэглээ, идэвх оролцоотой сошиал бүлэг, групп

3.2 ЧАНАРЫН СУДАЛГАА Баримт бичгийн судалгаа Залуучуудын ажил эрхлэлт, хувиараа хөдөлмөр эрхлэх төрөл бүрийн санаачилга, бизнесээ хөгжүүлэхэд тулгарч буй саад бэрхшээл, боломжийг Монгол Улсын Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй хөтөлбөр, хууль, бусад бодлогын баримт бичиг болон хийгдсэн судалгаанууд дээр үндэслэж дүн шинжилгээ хийсэн. Үүнд: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Залуучуудын хөгжлийг дэмжих тухай хууль, 2017 он Залуучуудын хөгжлийн үндэсний хөтөлбөр, 2019 он Залуучуудын хөгжлийн салбар зөвлөлийн дүрэм, 2018 он Залуучуудын статистикийн нэгдсэн үзүүлэлт тооцох аргачлал, 2018 он МУ-ын Хүний хөгжлийн илтгэл, 2016 он МУ-д үйл ажиллагаа эрхэлдэг залуучуудын төрийн байгууллагуудыг чадавхжуулах төлөвлөгөө, 2014 он 7. “Нийслэлийн залуучууд” дэд хөтөлбөр, 2017 он 8. Засгийн газрын болон засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, 2016-2020 9. Аймаг, нийслэлийн ГБХЗХГ-ын төлөвлөгөө, тайлан, 2016-2020 10. UNFPA “Залуучуудын хөгжлийн хөтөлбөр” 2013-2017 төслийн үнэлгээ, тайлан 11. Сайн дурын ажлыг бүртгэх, баталгаажуулах журам, 2019 он 12. Бусад тайлан, холбогдох материал

Фокус бүлгийн ярилцлага Судалгааны хүрээнд Улаанбаатар хотод насны бүлэг тус бүрээр 1 удаагийн, нийт 3 удаагийн 27 залууг хамруулсан фокус бүлгийн ярилцлага зохион байгууллаа. Бүлгийн ярилцлагыг олон улсын стандартад нийцсэн, гаднын нөлөөллийг бүрэн арилгаж, судалгаанд оролцогчийн санаа бодлыг тодруулж чадах зориулалтын бүлгийн ярилцлагын өрөөнд зохион байгуулсан. Энэхүү аргын тусламжтайгаар сургалтын хэрэгцээг тодорхойлох тоон судалгааны үр дүнг баталгаажуулж, илүү дэлгэрэнгүй үнэлэх ба тэдний санаа бодлыг нарийн судалж, үр дүнд чанарын дүн шинжилгээ хийсэн болно.

14

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

Зураг 2. Залуучуудтай хийсэн фокус бүлгийн ярилцлагын зургаас...

15-17 насныхантай хийсэн фокус бүлгийн ярилцлага

18-24 насныхантай хийсэн фокус бүлгийн ярилцлага

25-34 насныхантай хийсэн фокус бүлгийн ярилцлага

Хүснэгт 3. Фокус бүлгийн ярилцлагын тоо Нийт ФБЯ-ын тоо

Насны бүлэг 15-17 насны бүлэг 18-24 насны бүлэг 25-34 насны бүлэг

1 1 1 3

Нийт

Нийт оролцогчдын тоо (7-9) 9 9 9 27

Судалгаанд оролцох залуучуудыг сонгохдоо дараах олон талт залуучуудыг /шууд, эмзэг бүлэг/ хамруулсан.  Үндэсний цөөнх  15-24 настай өрх толгойлсон залуу ээж  15-34 насны огт сургуульд сураагүй болон ажилгүй залуучууд  ЛГБТ залуучууд  Хөгжлийн бэрхшээлтэй залуучууд

төлөөллийн

Ганцаарчилсан ярилцлага Гол мэдээлэгчтэй хийх ярилцлага гэдэг нь тухайн нийгмийн бүлэгт юу болоод байгааг мэддэг хүмүүстэй хийх гүнзгийрүүлсэн ярилцлага юм. Гол мэдээлэгчтэй хийх ярилцлагын

15

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН зорилго нь нийгмийн бүлгийн удирдагчид, мэргэжилтнүүд зэрэг өргөн хүрээтэй хүмүүсийн төлөөллөөс тухайн асуудлаар мэдээлэл цуглуулах явдал юм. Тодорхой мэдлэг ойлголт бүхий гол мэдээлэгч хүмүүс нь асуудлын мөн чанар, учир шалтгааны талаарх мэдээлэл, шийдэл зөвлөмжийг өгч чадна. Гол мэдээлэгчтэй хийх ярилцлагад төслийн зорилтот 4 аймаг, УБ хотод байршилтай50залуучуудын оролцоо, хөгжлийн чиглэлээр ажилладагтөрийн болон иргэний нийгмийн байгууллагууд, бүлэг холбооны төлөөлөл, удирдлага, менежер, залуучуудын асуудал хариуцсан мэргэжилтэн гэх мэт гол мэдээлэгчид оролцсон.

Хүснэгт 4. Ганцаарчилсан ярилцлагад хамрагдсан байгууллагууд №

Байгууллагууд

Улаанбаатар хот 1 Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам 2 Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын хөгжлийн газар 3 Нийслэлийн Залуучуудын Хөгжлийн газар 4 НҮБ-ын Залуучуудын зөвлөх хороо 5 Жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэгч залуучуудын холбоо 6 Зориг сан 7 Бодлогод Залуусын Хяналт ТББ 8 LEAD Mongolia ТББ 9 Монголын Тэргэнцэртэй Иргэдийн Үндэсний Холбоо 10 Түгээмэл хөгжил ТББ Баянхонгор аймаг 1 ЗДТГ-ын Нийгмийн бодлогын хэлтэс 2 Гэр бүл, Хүүхэд Залуучуудын Хөгжлийн Газар 3 Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний газар 4 Залуучуудын хөгжлийн төв 5 Залуучуудын зөвлөл 6 ИТХ-ын дэргэдэх Залуучуудын холбоо 7 Залуучуудын хөгжлийн төлөө нэгдэл 8 Баянхонгор гэрэл зурагчдын нийгэмлэг 9 “Залуусын тэмүүлэл клуб” 10 Монголын залуучуудын холбооны салбар 11 Үүрэгтэй залуус ТББ 12 Баянхонгор аймгийн оюутны холбоо Дорноговь аймаг 1 ЗДТГ-ынНийгмийн бодлогын хэлтэс 2 Гэр бүл, Хүүхэд Залуучуудын Хөгжлийн Газар.Өлзийбүрэн 3 Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний газар 4 Залуучуудын хөгжлийн төв 5 Дорнын манлайлагч залуус ТББ 6 ДМЗ ТББ-ын Сайн дурын залуусын клуб 7 Өглөөний гайхамшиг клуб 8 Итгэл, сэтгэл, хандлага ТББ 9 “Дорнын тусгал” Гэрэл зураг сонирхогчдын холбоо 10 Монголын залуучуудын холбооны салбар

16

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН 11 Эмэгтэйчүүдийн холбоо 12 Нийгмийн ардчилал МЗХ 13 Дорноговь аймгийн оюутны холбоо 14 Говийн хөх салхи ТББ 15 Монголын гэр бүлийн сайн сайхны нийгэмлэг 16 Насан туршийн боловсролын төв Сэлэнгэ аймаг 1 Гэр бүл, Хүүхэд Залуучуудын Хөгжлийн Газар 2 Залуучуудын хөгжлийн төв 3 Үзэсгэлэнт сэтгэл ТББ 4 Сэлэнгэ аймгийн залуучуудын нэгдэл ТББ 5 Монголын Залуучуудын холбооны салбар 6 Хөгжилд тэмүүлсэн Сүхбаатарчууд ТББ Хэнтий аймаг 1 ЗДТГ-ынНийгмийн бодлогын хэлтэс 2 Гэр бүл, Хүүхэд Залуучуудын Хөгжлийн Газар 3 Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний газар 4 Залуучуудын хөгжлийн төв 5 Залуучуудын зөвлөл 6 Хэнтийн манлайлагч залуус ТББ

17

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

3.3 СУДАЛГААНЫ МЭДЭЭЛЭЛ ЦУГЛУУЛАХ АЖЛЫН ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ Судалгааны мэдээлэл цуглуулах ажлыг амжилттай хийж гүйцэтгэхийн тулд дараах ажилбаруудыг хэрэгжүүлэн ажиллалаа.

Мэдээлэл цуглуулах ажлын бэлтгэл Мэдээлэл цуглуулах ажил эхлэхээс өмнө бид дараах бэлтгэл ажлуудыг хийж гүйцэтгэсэн юм.

1.

2.

3.

4.

Тоон болон чанарын судалгааны асуумжийг боловсруулах Ярилцлага авагч нарын явах маршрут болон гарын авлагыг бэлтгэх Ярилцлага авагч нарт зориулсан сургалт Мэдээллийн санг үүсгэх

Асуумж болон удирдамжуудыг боловсруулах: Бэлтгэл ажлын хүрээнд хийх гол ажлуудын нэг бол асуумжийг боловсруулах юм. Залуучуудын хөгжил, идэвх, оролцоог дэмжих сургалтын хэрэгцээг тодорхойлох судалгааны хүрээнд дараах судалгааны хэрэгслүүдийг боловсруулсан юм.Мөнмэдээлэл цуглуулах судлаачдад зориулан тоон судалгааны асуумжид байгаа асуулт тус бүрийн зорилго, ач холбогдол, утгын нэг ойлголттой болгох үүднээс тэдэнд зориулсан гарын авлагыгболовсруулсан.

Хүснэгт 5. Судалгааны асуумж, ярилцлагын удирдамжийн агуулга Судалгааны төрөл

Тоон судалгаа

Асуумжийн нэр

Асуумжийн агуулга -

Залуучууд, залуучуудын байгууллагын оролцоо, чадавх, хөгжлийг дэмжих сургалтын хэрэгцээг тодорхойлох судалгаа”

-

Чанарын судалгаа

Залуучуудтай хийсэн ФБЯын удирдамж

-

Байгууллагын мэдээлэгчтэй

түлхүүр хийсэн

-

18

Асуулгын зорилго, батламж Шүүлтүүр асуултууд Судалгаанд оролцогчдын ерөнхий мэдээлэл Залуучуудын мэдлэг, мэдээлэл Залуучуудад тулгамдсан асуудал Залуучуудын байгууллагын талаарх ойлголт, оролцоо Залуучуудын сурч боловсрох эрэлт хэрэгцээ Залуучуудын оролцооны түвшин Залуучууд шаардлагатай амьдрах ухааны чадварууд Залуучуудын сайн дурын ажил Залуучуудын гишүүнчлэл Мэдээлэл авдаг суваг Халаалтын асуултууд Ерөнхий мэдээлэл Залуучуудад тулгамдаж буй асуудлууд Залуучуудын байгууллагын талаарх ойлголт, оролцоо Залуучуудад зориулсан төсөв, хөрөнгө, үйл ажиллагаа Залуучуудын сурч боловсрох эрэлт хэрэгцээ Залуучуудын оролцооны түвшин Залуучуудын байгууллагын үнэлгээ Залуучуудын сайн дурын ажил Медиа суваг Байгууллагын үйл ажиллагааны чиглэл Хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагааны ололттой, дутагдалтай тал

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН Судалгааны төрөл

Асуумжийн нэр

Асуумжийн агуулга

ганцаарчилсанярилцлагын судалгааны удирдамж

Төсөв, хөрөнгө, хүний нөөц Тулгамдаж буй асуудлууд Залуучуудын оролцоо Шийдвэрлэж байсан амжилттай болон амжилтгүй туршлагууд Залуучуудад чиглэсэн бодлого, үйл ажиллагаа- хөрөнгө оруулалт, төсөв Залуучуудын хөгжил, идэвх, оролцоог дэмжих дутагдалтай сургалт, үйл ажиллагаа Залуучуудын оролцооны түвшин

-

Хүснэгт 6. Судалгааны мэдээлэл цуглуулалтын төлөвлөгөө Ажилласа н баг

Түүврийн хэмжээ Аймаг/ Нийслэ л Тоон судалгаа

Өдөрт авсан нийт судалгаа

Ажи ллас ан хоно г

Чанарын судалгаа ФБЯ

93

1

Сүхбаатар

58

1

Хан-Уул

65

1

Хэнтий

Хэрлэн

63

6

Дорного вь

Сайншанд

66

17

Сэлэнгэ

Сүхбаатар

61

7

Баянхонг ор

Баянхонго р

74

12

Нийт

480

3

Хугацаа

Эхлэх

Дуус ах

ГЯ

Баянзүрх УБ

Ажиллас ан хүн

Өдөрт авсан тоо

10

Багийн ахлагч-2, 9 судлаач Багийн ахлагч-1, 1 судлаач Багийн ахлагч-1, 1 судлаач Багийн ахлагч-1, 1 судлаач Багийн ахлагч-1, 1 судлаач

3

5

15

3

5

15

3

5

15

2

8

16

2

8

16

2

8

16

2

8

16

8

18May

6

18May

6

18May

26May 23May 24May

5

22May

26May

5

22May

27May

5

22May

26May

6

22May

27May

52

Мэдээллийн сан үүсгэх Тоон болон чанарын судалгааны мэдээллийн санг үүсгэхдээ олон улсын судалгааны байгууллагуудын сүүлийн үед ашиглаж байгаа SurveyToGo судалгааны мэдээлэл оруулах программыг ашиглан мэдээллийн санг үүсгэсэн. Захиалагч талаас баталсан тоон судалгааны асуумжийн дагуу мэдээллийн санг үүсгэсэн. Мэдээлэл цуглуулах багийн ахлагч тоон судалгааны мэдээлэл цуглуулалтын эхний өдрөөс эхлэн мэдээллийн санд орж ирсэн ярилцлагыг аудио бичлэгтэй тулган сонсож, судалгаанд оролцогчтой эргэн холбогдон, шаардлага хангахгүй, ярилцлагын шүүлтүүрт тэнцээгүй мэдээллийг хүчингүй болгож, тухайн ярилцлага авагчаар нөхөж зөв хүнээс ярилцлага хийхийг шаардан ажилласан.

19

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН Мөн ярилцлага авагчийн ажлын гүйцэтгэлийг өдөр тутам хянан, ажлын талбар дээр гарч буй асуудлыг шийдвэрлэн, мэдээллийн санд байгаа ярилцлагад шалгалтуудыг хийж дууссан тохиолдолд ярилцлагын төлөвийг шалгагдсан төлөвт шилжүүлэх байдлаар ажиллалаа. Харин чанарын судалгааны ярилцлагуудыг талбарт ажиллаж байгаа баг 3G интернэттэй газарт байрлан Dropbox-т ярилцлагуудын аудио бичлэгийг тухай бүрд нь хуулсан. Чанарын судалгааны ярилцлагын мэдээллийн санг үүсгэхдээ Microsoft Office Word программ дээр ярилцлагуудын протоколыг шивж оруулсан. Мөн асуулгын удирдамжийн асуултыг судалгаанд хамрагдаж буй залуучуудын байгууллагын удирдлагууд болон мэргэжилтнүүдтэй ярилцаж бүрдүүлж авсан. Тус мэдээллийн маягт дээрх мэдээллийн MS Excel программ дээр шивж оруулан Pivot модулийг ашиглан шинжилгээг хийсэн.

Зураг 3. Мэдээллийн сан дээр ажиллаж буй байдал

Ярилцлагын мэдээлэл программд орж ирсэн байдал

Ярилцлагын мэдээллийг хянах процесс

Хүний нөөцийн бүрдүүлэлт Мэдээлэл цуглуулах багийг бүрдүүлэхдээ байгууллагын үндсэн ажилтан 5, өөрийн байгууллагын гэрээт судлаачдаас өмнө нь энэхүү судалгаатай төстэй судалгаанд ажиллаж байсан, дадлага туршлагатай 10 судлаачийг сонгон нийт 15 хүний бүрэлдэхүүнтэй мэдээлэл цуглуулалтын багийг бүрдүүлсэн. Талбар дээр ажиллах мэдээлэл цуглуулах ажлын 5 баг нь тус бүр 3 хүний бүрэлдэхүүнтэй ажилласан бөгөөд багийн ахлагч нь Эм Эм Си Жи ХХК-ийн үндсэн ажилтан, ярилцлага авагч нь гэрээт судлаач байхаар багийн бүтцийг зохион байгуулсан. Орон нутагт ажилласан багийн ахлагч тоон судалгааны мэдээлэл цуглуулалтыг ерөнхийд нь хянахаас гадна орон нутагт хийгдсэн гол мэдээлэгчийн ярилцлага, фокус бүлгийн ярилцлагыг хийж, хоёрдогч мэдээллийн маягтыг орон нутгийн захиргааны холбогдох мэргэжилтнүүдээр гаргуулж авсан. Тус баг нь зохион байгуулалтын хүрээнд судалгаанд түүвэрт сонгогдсон Улаанбаатар хот, Баянхонгор, Хэнтий, Сэлэнгэ, Дорноговь аймгийн төвөөс 5 багийн зохион байгуулалтад орон мэдээлэл цуглуулах ажлыг хийж гүйцэтгэсэн. Мөн Эм Эм Си Жи ХХК-ийн үндсэн 2 ажилтан мэдээллийг хяналтыг хийн, төв оффист байрлан ажилласан. Ярилцлага авагчаар ажиллах болон хяналт хийх ажилтнуудад мэдээлэл цуглуулалт эхлэхээс өмнө бүтэн өдрийн сургалтад хамрагдсан. Анхдагч мэдээлэл цуглуулах ажлын хамгийн гол ажлыг гүйцэтгэх ажилтнууд бол ярилцлага авагч байдаг. Тэднийг судалгааны зорилго, түүний ач холбогдол, судалгааны асуумж дахь асуултууд, судалгааны асуулгын зааврыг өгөх, тэднийг дадлагажуулах дасгал ажлуудыг ажиллуулах, ярилцлага авагч нарыг нэгдсэн нэг ойлголт, мэдлэгтэй болгоход

20

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН чиглэгдсэн бүтэн өдрийн сургалтад хамруулав. Ярилцлага авагч нарт зориулсан сургалтыг 2020 оны 5-р сарын 18–ны өдрийн 09:00-18:00 цагийн хооронд зохион байгуулсан.

Хүснэгт 7. Судалгааны ярилцлага авагч нарт зориулсан сургалтын хөтөлбөр Төлөвлөсөн цаг/ минут

Үйл ажиллагаа

09:00-09.30

Гэрээт судлаач болон багийн ахлагч цугларах

09.30-09.40

Компанийн ерөнхий танилцуулга

09.40-10:20

Төслийн зорилго, зорилт, хүлээгдэж буй үр дүнгийн талаар ойлголт нэгтгэх танилцуулга

10:20-10:30 10:40-11:00 11:00-11:10 11:10-11:30 11.30-11:50

Асуулт, хариулт Судалгааны зохион байгуулалт, хамрах хүрээ, хяналтын талаарх танилцуулга Завсарлага Ярилцлага авах зөвлөмжийн талаар ppt сургалт орох Судалгааны асуулгын талаар танилцуулах (Тоон судалгаа)

Хариуцагч Багийн ахлагч, гэрээт судлаачид MMCG Ч.Даваасүрэн захирал Иргэний Боловсролын Төвийн Хөтөлбөрийн ажилтан Б.Энхжаргал Бүх оролцогчид MMCG Ч.Даваасүрэн захирал MMCG Ш.Ариунаа MMCG Н.Батзориг

Судалгааны асуулга танилцуулах (Чанарын судалгаа)

MMCG Н.Батзориг

MMCG Ш.Ариунаа

14:10-14:30

Үдийн цайны цаг Судлаачид бие биеэсээ судалгаа авч /Программ дээр/, асуултуудыг өөрийн болгож дадлагажих Асуулт хариулт

14.30-14:50

Аюулгүй ажиллагааны журам танилцуулах

MMCG Ш.Ариунаа

11:50-12:30 12.30-13:30 13.30-14.10

14:50-15:10 15:10-15:30 15:30-16:00 16.00 цагаас хойш

Багийн ахлагчид судлаачдын нийтлэг гаргаж буй алдааг бүх судлаачдад хэлж, танилцуулах Судалгаанд ажиллах судлаачдыг сонгон шалгаруулах, баг хуваарилах Судалгаанд ажиллах судлаачидтай гэрээ хийх, судлаачийн үнэмлэх, үзүүлэн карт гэх мэт хэрэгтэй материалуудыг хүлээлгэн өгөх Даалгавар /Гэрт асуултуудыг дахин уншиж, асуух зүйлүүдийг тэмдэглэн ирэх/

Бүх оролцогчид MMCG Ш.Ариунаа MMCG Ш.Ариунаа MMCG Ш.Ариунаа Бүх оролцогчид

Сургалтын үеэр Иргэний Боловсролын Төвийн төслийн ажилтан хүрэлцэн ирж ярилцлага авагч нарт төслийн үйл ажиллагааны талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг өгч, ярилцлага авагч нарын асуултад хариулж, тоон судалгааны асуумжид байгаа зарим ойлголтуудын талаар тайлбарыг өгсөн. Чанарын судалгааны мэдээллийг цуглуулах ярилцлага авагчаар нь Эм Эм Си Жи ХХК-ийн үндсэн судлаачдыг ажиллуулсан. Тэдэнд чанарын судалгааны ФБЯ, гол мэдээлэгчтэй хийх ярилцлагын удирдамжид байгаа асуултуудыг хэрхэн асуух, судалгаанд оролцох гол мэдээлэгчид хэн байх талаарх зааврыг нэг өдрийн сургалтаар өгсөн.

Зураг 4. Ярилцлага авагч нарт зориулсан сургалт

21

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

22

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

ДӨРӨВ. СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮН 4.1 СУДАЛГААНД ОРОЛЦОГЧДЫН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ Энэхүү хэсэгт судалгаанд оролцогч иргэдийн нас хүйсийн харьцаа, боловсролын түвшин, ажил эрхлэлт, нийгмийн байдал, гэрлэлт, сарын дундаж орлого, амьдардаг сууцны төрөл болон нийгмийн эмзэг бүлэгт багтдаг эсэх талаарх мэдээлэл гэх мэт судалгаанд оролцогчдын ерөнхий мэдээллийг багтаасан.

Зураг 5. Судалгаанд хамрагдсан орон нутаг 12%

13%

15%

48%

12%

Судалгаанд оролцогчдын нас, хүйсийн бүтэц Залуучууд, залуучуудын байгууллагын оролцоо, чадавх, хөгжлийг дэмжих 52.5% сургалтын хэрэгцээг тодорхойлох ДУНДАЖ судалгаандУБ хот болон төслийн НАС зорилтот 4 аймгийн хэмжээндНейманы тэнцүү хуваарилалтын аргаар 495 23 респондент (480+15) судалгаанд хамрагдсанаас 235 нь буюу 47.5 хувь нь эрэгтэй, 260 буюу 52.5 хувь нь эмэгтэй 47.5% оролцогч байна. Судалгаанд оролцогчдын насны бүтцийг харвал нийт судалгаанд оролцогчдын 46 хувь нь 26-35 насныхан (залуучууд) оролцжээ.

Хүснэгт 8. Судалгаанд оролцогчдын нас, хүйсийн бүтэц Насны бүлэг

15 - 17 настай

Тоо 50

Хувь 10.1%

23

Тоо 65

Хувь 13.1%

Тоо 115

Хувь 23.2%

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН 18 – 24 настай 25 – 34 настай Нийт

87 98 235

17.6% 19.8% 47.5%

77 118 260

15.6% 23.8% 52.5%

164 216 495

33.1% 43.6% 100%

Эх үүсвэр: Асуулт 1.1:1.2, N=495

Судалгаанд оролцогчдыг төслийн зорилтот аймаг, түүвэрт сонгогдсон дүүргээр харьцуулж харахадБЗД-ээс судалгаанд оролцогчдын 31% нь 15-17 насныхан, ХУД болон Сэлэнгэ аймгаас судалгаанд оролцогчдын тус бүр 38% нь 18-24 насныхан, Дорноговь болон Баянхонгор аймгаас судалгаанд оролцогчдын 51%-53% нь 25-34 насныхан байна. Бид тухайн аймгийн 15-34 насны залуучуудын статистик мэдээлэлд үндэслэж зорилтот аймаг, дүүргээс хамрагдах залуучуудын квотыг тогтоосон учраас аль дүүрэг, аймагт залуучууд давамгайлж байгааг доорх графикаас харах боломжтой юм. Мөн судалгаанд оролцсон залуучуудад амьдарч буй аймаг, дүүрэгтэй 6 сар болон түүнээс дээш хугацаагаар оршин суусан байх шалгуурыг тавьсан учраас судалгаанд оролцогчид тухайн аймаг, дүүрэгтэй тогтвортой ажиллаж амьдарч байгаа залуучууд гэж үзэж болно. Мөн нийгмийн эмзэг бүлэг болон тусгай хэрэгцээтэй бүлгийн залуучуудын санаа бодлыг тусгахыг зорьсон ба судалгаанд хамрагдагсдын 4.2% нь энэ бүлэгт хамаарч байна.

Зураг 6. Судалгаанд оролцогчдын нас, хамрагдсан аймаг, дүүрэг 53%

51%

44% 38%

42%

42% 38% 31% 31%

34%

31%

34%

28%

24%

23%

18%

Хан-Уул дүүрэг

38% 34%

18%

Баянзүрх дүүрэг

Сүхбаатар дүүрэг 15-17

Дорноговь аймаг 18-24

Сэлэнгэ аймаг Хэнтий аймаг

27% 20%

Баянхонгор аймаг

25-34

Эх үүсвэр: Асуулт 1.1:Name101, N=495

Боловсролын түвшин Судалгаанд оролцогчдын боловсролын түвшнийг доорх графикаар харууллаа. Судалгаанд хамрагдсан хэрэглэгчдийн 39 хувь нь дээд буюу бакалаврын болон түүнээс дээшболовсролтой байгаа бол 37 хувь нь бүрэн дунд боловсролтой буюу 10-12 дугаар ангиа төгссөн, 18 хувь нь бүрэн бус дунд боловсролтой буюу 8-9 дүгээр анги байна. Техникийн болон тусгай мэргэжлийн дунд боловсролтой залуучууд судалгаанд оролцогчдын 5 хувь нь байв. Дээд боловсролтой залуучуудын хувь УБ хот, Дорноговь аймагт өндөр байгаа бол бүрэн дунд боловсролтой залуучуудын хувь Сэлэнгэ, Хэнтий аймаг өндөр байна.

24

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

График 1. Судалгаанд оролцогчдын боловсролын түвшин 52% 47% 41%

36% 34%

33%

35%

31%

23%

24%

21%

39% 37%

37%

22%

20%

18%

13% 7%

5% УБ

2%

3%

Дорноговь

3%

Сэлэнгэ

3%

4% 1%

3%

Хэнтий

Баянхонгор

5%

1%

Нийт

Дээд

Техникийн болон тусгай мэргэжлийн

Бүрэн дунд

Бүрэн бус дунд

Бага

Боловсролгүй

Эх үүсвэр: Асуулт 2.1, N=495

Ажил эрхлэлт, суралцалт, өрхийн орлого Судалгаанд оролцогчдын 29% буюу гурван залуу тутмын нэг нь ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагч байгаа бол 18%буюу таван залуу тутмын нэг нь хувийн хэвшилд ажиллаж байна. Харин 13% буюу долоон залуу тутмын нэг нь хувиараа бизнес эрхлэгч болон өрхийн бизнес эрхэлж байгаа бол 12% буюу 7 залуу тутмын нэг нь ажил эрхлэхгүй байгаа залуучууд байв. Сэлэнгэ аймгаас сурагчид, Хэнтий аймгаас хувийн хэвшилд ажиллагсад, Баянхонгор аймгаас хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид, Дорноговь аймгаас ажилгүй залуучууд хамгийн их хамрагдсан байна.

График 2. Судалгаанд оролцогчдын ажил эрхлэлт, суралцалт 47%

28%

25%

20%

22%

18%

14% 14% 14% 8%

13% 10%

1% УБ

8% 2%

Дорноговь Сурагч Ажилгүй ТББ

29%

28%

25%

12% 9%

16% 14%

25% 19%

9% 11% 8% 3%

3% Сэлэнгэ

Хэнтий

Хувийн байгууллага Оюутан ОУБ

20% 20%

16% 9% 9%

18%

15% 13% 12% 10% 1% 0%

Баянхонгор

Нийт

Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч Төрийн байгууллага

Эх үүсвэр: Асуулт 2.2, N=495

Судалгаанд оролцогчдын өрхийн сарын дундаж орлого 600 мянгаас 1.5 сая төгрөг (53.8%) байна. Орлого гэдэгт цалингийн орлогоос гадна бусад тэтгэвэр тэтгэмж, нийгмийн халамжийн мөнгө, хувиараа олсон орлогуудыг нэгтгэн, татварын дараах гарт авч буй орлогыг хамруулан ойлгож байгаа юм. Судалгаанд оролцогчдын өрхийн сарын дундаж орлого 920,000

25

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН төгрөг байна. 600-800 мянган төгрөгийн орлоготой өрх Баянхонгор аймагт, 800 мянгаас нэг сая төгрөгийн орлоготой өрх Дорноговь аймагт, 1-1,5 сая төгрөгийн орлоготой өрх Сэлэнгэ аймагт өндөр хувьтай байна.

График 3. Судалгаанд оролцогчдын сарын дундаж орлого Дундаж орлого 920K

31%

24%

23% 20%20%

20%

19% 18% 18%

15%

14% 14% 10%

10% 8%

14% 11%

10% 9% 7%

5%

3% 1%

2% УБ

16% 16% 14%

16% 11%

6%

5%

8%

Дорноговь

16% 15% 13% 12% 9%

Сэлэнгэ

12%

12% 12%

9% 7%

3%3%

2%

19% 18% 17%

Хэнтий

3%

1% Баянхонгор

200,000 төгрөг хүртэл

200,001-400,000 төг

400,001-600,000 төг

600,001-800,000 төг

800,001-1,000,000 төг

1,000,001-1,500,000 төг

1,500,001-2,000,000 төг

2,000,001 төгрөг +

Хариулахаас татгалзсан

Нийт

Эх үүсвэр: Асуулт 2.4, N=495

Гэр бүлийн байдал, сууцны төрөл Судалгаанд оролцогчдын гэр бүлийн байдлыг тандахад 66% нь гэрлээгүйзалуучууд байна. Харин 27% нь буюу дөрвөн залуу тутмын нэг нь гэрлэсэн байсан бол 4% нь хамтран амьдрагчтай, 2% нь гэр бүлийн байдал тодорхойгүй гэж хариулжээ. Судалгаанд хамрагдсан Сэлэнгэ аймгийн 4 залуу тутмын гурав нь гэрлээгүй байгаа бол Баянхонгор аймгийн 3 залуу тутмын нэг нь гэрлэсэн байна. Хамтран амьдрагчтай залуучууд Дорноговь аймагт 6.6%, гэр бүлийн байдлаа тодорхойлж мэдэхгүй байгаа залуучууд Хэнтий аймагт 6.2%-тай байв.

График 4. Гэр бүлийн байдал 66%

27%

4% Огт гэрлээгүй

Гэрлэсэн

2%

Хамтран амьдардаг

Тодорхойгүй

0%

0%

Цуцалсан/салсан Тусгаарласан

Эх үүсвэр: Асуулт 2.3, N=495

26

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН Судалгаанд оролцсон залуучуудын 54% нь өөрийн эзэмшлийн орон сууцанд, 22% нь хашаа байшинд амьдарч байна.Монгол гэрт амьдардаг залуучууд Хэнтий, Баянхонгор аймагт өндөр хувьтай байгаа бол түрээсийн орон сууцанд амьдардаг залуучууд УБ хот, Дорноговь аймагт өндөр хувьтай байв.

График 5. Амьдардаг сууцны төрөл 62% 60% 59% 54%

34%36%

33%31% 28%

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

Нийт

30%31%

22% 16%16%

15%

16%

14%

8%

6% 2% Орон сууц

Хашаа байшин

Монгол гэр

Өөрийн эзэмшлийн

2% 2% 2% 1% 1% Хаус

10% 3% 3% 4%

Орон сууц

Түрээсийн Эх үүсвэр: Асуулт 2.5, N=495

27

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

4.2 ЗАЛУУЧУУДАД ТУЛГАМДСАН АСУУДАЛ Залуучуудын тулгамдсан асуудал АЖИЛГҮЙДЭЛ Судалгаанд оролцсон залуучуудын 30% нь буюу гурван залуу тутмын нэг нь залуучууд бидэнд ажилгүйдэл, ажлын байрны асуудал хамгийн их тулгамдаж байна гэж үзсэн байна. Энэ үзүүлэлт Баянхонгор аймагт хамгийн өндөр хувьтай байгаа бол Сэлэнгэ аймагт хамгийн бага хувьтай байв. Харин 17% нь чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрүүлэх газар дутмаг байдаг гэж хариулсан ба энэ үзүүлэлт Хэнтий болон УБ хотын залуучууд дээр өндөр хувьтай байна. Тиймээс өндөр үзүүлэлттэй байгаа тулгамдсан асуудлуудыг шийдэх, энэ чиглэлийн сургалт, зөвлөх үйлчилгээний ажлуудыг идэвхжүүлэх хэрэгцээтэй байгаа юм.

Хүснэгт 9. Залуучуудад тулгамдсан асуудал Нийт

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

Ажилгүйдэл их, ажлын байр дутмаг Чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх газар дутмаг Залуучуудын боловсрол муу, чанаргүй боловсрол эзэмшдэг Залуучуудын харилцааны соёл муу, хүнд сурталтай Архи, тамхи гэх мэт хорт бодисын хэрэглээ их Залуучуудын ажлын байрны цалин хөлс бага, цалин хөлсөө авч чаддаггүй Залуучууд залхуу, оролцоо муу Орон сууцтай болох, орон сууц худалдан авахад хүндрэлтэй Сурч боловсроход хүндрэлтэй, сургалтын төлбөр өндөр Спорт заал, сагсны шийд, талбай ховор

30% 17%

30% 17%

30% 16%

22% 16%

27% 21%

36% 15%

9%

13%

3%

5%

6%

5%

8%

8%

7%

3%

8%

13%

7%

4%

8%

7%

19%

5%

6%

5%

10%

3%

6%

5%

5%

4%

7%

7%

6%

1%

4%

6%

0%

0%

3%

7%

4%

4%

5%

3%

3%

3%

4%

2%

7%

5%

5%

5%

Ялгаварлан гадуурхалт их

3%

3%

5%

2%

5%

1%

Хүмүүжил муу, бие биеэ их дээрэлхдэг Номын сангийн хүрэлцээ муу, ном унших газар байхгүй Гэр бүлийн тогтворгүй байдал, гэр бүл салалт их Залуучууд үзэл бодлоо илэрхийлж чаддаггүй Орчны бохирдол их Залуучууд руу чиглэсэн төрийн дэмжлэг хангалтгүй Хүрээлэн буй орчин, ногоон байгууламж муу Өөрийгөө хөгжүүлэх боломж муу

3%

3%

3%

0%

3%

4%

3%

1%

5%

3%

3%

4%

3%

3%

2%

3%

2%

4%

2%

3%

3%

2%

3%

0%

2%

3%

3%

2%

2%

1%

2%

3%

2%

0%

3%

0%

2%

3%

3%

0%

2%

0%

2%

2%

0%

2%

3%

3%

Тоглоомын талбайн хүрэлцээ муу Цэцэрлэгт хүрээлэн байхгүй, цэцэрлэгт хүрээлэн дутмаг Сэтгэлзүйн болон бэлгийн боловсрол муу, энэ чиглэлийн сургалт дутмаг Ажлын туршлага дутмаг учраас ажилд ороход хүндрэлтэй

1%

1%

0%

2%

2%

1%

1%

1%

2%

0%

0%

1%

1%

1%

0%

0%

0%

1%

0%

0%

2%

2%

0%

0%

28

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН Залуучууд руу чиглэсэн санхүүжилт, санхүүгийн дэмжлэг муу Усан сан, бассейн

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0% 0% 1% Эх үүсвэр: Асуулт 3.1, N=495

Шигтгээ:“Залуучуудыг дөнгөж их сургууль төгсөөд гарч байхад 2-3 жил ажилласан туршлагатай байх гэсэн шалгуур тавьдаг учраас ажилд орж чаддаггүй. Ажил олгогч нарын хүссэн түвшиндхүргэхийн тулд шинэ төгсөгчдийг туршлагажуулдаг газар хэрэгтэй байна”.

-18-24насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Миний хувьд залуучуудын эрүүл мэндийн асуудал тулгамдсан асуудал. Жилд хэчнээн эмэгтэйчүүд үр хөндүүлдэг билээ. Хүмүүс эмнэлэг барь гээд байгаа боловч өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх талаар эрүүл мэндийн боловсролоо дээшлүүлье гэж боддоггүй. Эмнэлэг бариад байгаа ч эмнэлгийнхээ ачааллыг бууруулъя гэж боддоггүй. Эрүүл мэндийн зөвлөгөө өгдөггүй. Залуу хүн болгон тэнэг биш, хөгшин хүн болгон ухаантай биш. Энэ үгийг мэддэг хүн тун цөөхөн. Ажилд орох гэхээр чи дадлага туршлагагүй гэдэг, гэтэл туршлагатай хүмүүс нь санаачилга гаргадаггүй”.

-15-17 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Баянзүрх маш том дүүрэг. Захын дүүргүүдэд номын сан гэж байдаггүй. Номын санд орохын тулд заавал хотын төв явдаг. Залуучууд очоод боловсрох газар байхгүй. Сургууль дээр очихоор цагийн хуваарь заачихдаг. Хаана очиж юу хийхээ мэддэггүй. Кофе шоп хэсээд хичээлээ хийдэг”.

-18-24насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Залуучуудад ажлын байр хэцүү байгаа. Яг сургуулиа төгсөхөөр туршлагагүй гээд ажилд авахгүй. Одоо над шиг гэртээ 3-4 жил суусан хүнийг хоцрогдсон гээд ажилд авахгүй. Тэгэхээр надад хувиараа юм хийх үлдэж байна. Жижиг бизнес хэрхэн эхлүүлэх, хэрхэн төсөл бичих сургалт надад шаардлагатай байдаг. Эргэн тойрныхоо залуучуудыг харахаар боловсрол тэр дундаа гэр бүлийн боловсрол хамгийн чухал байна. Гэр бүл төлөвлөлт, нөхөн үржихүйн боловсрол чухал байгаа гэж хардаг”.

-25-34насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Би ажилгүй байж байгаад сүүлийн 3-4 жил ажилтай байна. Ажилд ороод их баярласан. Хүмүүс ажлыг их голдог. Хүнд, хөнгөн ажлыг голохгүйгээр хийгээд тэр ажилдаа дурлаад хийвэл өөрсдөд нь хэрэгтэй гэж боддог. Монголын залуучуудыг массаар нь залхуу гэж ярьдаг. Гэхдээ одоо залуучууд дуу хоолойгоо хүргэдэг, ажил хийдэг болсон, ажилдаа шаргуу болоод байгаа”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас...

Аймгуудад залуучуудад АЖЛЫН БАЙР хангалтгүй Шигтгээ:“Залуучуудаас судалгаа авч үзэхээр ажлын байр хангалтгүй байна гэдэг, орон нутгаас залуучуудынхаа гарааны бизнес буюу бичил төслийг тогтвортой явуулахгүй байна гэдэг. Одоо халамжаас старт ап, бичил зээлүүд эхэлчихсэн. Нэг үеэ бодвол боломж бололцоонууд нь ихсээд байгаа. Судалгаа авахаар тэгж гарч ирээд байгаа ч гэсэн ажлын байр байна уу гэхээр ажлын байр бас байгаа. Өөрсдөө санаачилгаараа төсөл хөтөлбөр бичээд ирвэл нэг үеэ бодвол залуучуудыг дэмжих хөтөлбөрүүд манайд байгаа. Хэсэг залуучууд тэмцээн уралдаанд оролцоод байна. Сургалт семинарт бас хэсэг залуучууд оролцоод байна. Нийтлэг массаараа залуучуудын өөрийнх хүсэл эрмэлзэл, оролцоо нь дутмаг байдаг. Бүлэг бүлгээрээ тэмцээн уралдаан болохоор ороод ирдэг, сургалт гэхээр ороод ирдэг. Аймгийн хэмжээнд оролцоо их сул. Нэг үеэ бодвол гайгүй болсон ч гэсэн оролцоо нь сул хэвээрээ байгаа”.

-Хэнтий аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар

29

0%

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН Шигтгээ:“Залууст тулгамдаж байгаа зөндөө олон ажил бий. Залуучууд тулгамдаж буй асуудлаа яриад над руу орж ирдэггүй. Ер нь залуучуудын салбарын байгууллагыг удирдаж буй хүний хувьд харахад ажилгүйдэл их байна. Ажил хийе ч гэсэн ажлын байр алга байна. Ажил олдохгүй байгаа учраас архины хамааралтай залуус их байна”.

-Сэлэнгэ аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар Шигтгээ:“Залуучуудын эрүүл мэндийн асуудал, хөдөлмөр эрхлэлтийн асуудал, боловсролын асуудал гээд том салбарын асуудал байна. Залуучууд өндөр цалинтай ажиллахыг хүсэж байна. Түүнд нь хүрч чадахгүй байна. Уул уурхай их учраас нинжа гэж нэрлэгдээд л ажиллаж байна. Төрийн албанд ажиллах сонирхол байгаа хэдий ч жилдээ нэг 10 орчим л ажлын байр гардаг. Залуучуудын орлогын асуудал байна залуучуудын хүчийг шингээсэн том том үйлдвэр байхгүй байна. Хандлага, боловсрол, залуучуудын орлогын асуудлууд л тулгамдаж байна”.

-Баянхонгор аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар Шигтгээ:“Миний бодлоор залуучуудын хувьд хамгийн их тулгамдаж буй асуудал бол 15-30 насны залуучууд ажилд орох асуудал юм. Ажилд орсны дараа 6 сар ажиллуулаад сонгон шалгаруулалт хийдэг. Ажилд ороход тухайн байгууллагаас тавьж буй шалгуур их хүнд байдаг. Манай байгууллагаа жилд орох ур чадвар, орсны дараах ур чадварыг эзэмшүүлэх үндсэн ажилчин болгох төслөө хэрэгжүүлээд явж байна”.

-Зориг сан Шигтгээ:“Залуучуудын хувьд манай аймагт тулгамдаж буй асуудал бол сэтгэл зүйн зөвлөгөө. Манайд гэр бүл төлөвлөлтийн талаар залуу гэр бүлүүдэд уулзалт зохион байгуулах, гэр бүлийн маргаан хүчирхийлэл эсвэл ямар нэг байдлаар сэтгэцийн тулгамдсан асуудлыг тайлдаг арга нь архидалт байдаг. Архидалт нь гэмт хэргийн гаралтад нөлөөлөх асуудал байдаг учраас сэтгэл зүйн зөвлөгөө өгөх газар хэрэгтэй байдаг. 2 дугаарт манай аймгийн онцлог нь төмөр зам дагасан учир явуулын хөдөлгөөн их, шилжилт хөдөлгөөнтэй учир залуучуудын дунд бэлгийн эрүүл мэндийн өвчлөл их байдаг. Ялангуяа өсвөр насны хүсээгүй жирэмслэлт, ямар газар очиж зөвлөгөө авах, хандах газар бага”.

-Дорноговь аймгийн Гэр бүлийн нийгэмлэг

Залуучуудад зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ хамгийн ХАНГАЛТГҮЙ Тухайн орон нутагт залуучуудад чиглэсэн үйл ажиллагаанууд хэр дутагдалтай байгааг тодруулахад судалгаанд оролцсон залуучуудын 58% нь залуучуудад зөвлөгөө, мэдээлэл өгөх үйлчилгээ хамгийн дутагдалтай байдаг гэжээ. Энэ асуудал Хэнтий аймагт хамгийн их дутагдалтай байдаг байна. Харин амьдрах ухааны боловсрол олгох, сургалт дутагдалтай байдаг гэж 52% буюу хоёр залуу тутмын нэг нь хариулсан ба УБ хотын залуучуудад хамгийн ихээр дутагддаг байна. Хүчирхийлэл, ялангуяа жендерт суурилсан хүчирхийллээс сэргийлэх үйл ажиллагаа харин Сэлэнгэ, Хэнтий аймгийн залуучуудад хамгийн их дутагдаж байна гэж хариулжээ.

Хүснэгт 10. Залуучуудад дутагдалтай байгаа үйл ажиллагаа Залуучуудад зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ Амьдрах ухааны боловсрол олгох, сургалт Хүчирхийлэл, ялангуяа жендерт суурилсан хүчирхийллээс сэргийлэх үйл ажиллагаа Номын сан/булан

Нийт

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

58%

57%

56%

55%

64%

59%

52%

54%

51%

48%

53%

49%

50%

48%

44%

57%

58%

47%

49%

55%

41%

48%

31%

51%

30

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН Өсвөр үе залуучуудын бэлгийн болон нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийн чиглэлээрх үйл ажиллагаа Ууланд авирах, дуу, бүжиг, шатар, илтгэх урлагийн гэх мэт олон төрлийн сонирхлын клубийн үйл ажиллагаа Залуучуудын санаачилга, оролцоон дээр суурилсан үйл ажиллагаа Зорилтот бүлгийн залуучуудыг дэмжих үйл ажиллагаа Фитнес, спорт зэрэг залуучуудын эрүүл мэндийн чиглэлээрх үйл ажиллагаа

45%

44%

39%

57%

48%

43%

44%

47%

31%

34%

50%

47%

43%

45%

39%

48%

47%

35%

43%

40%

46%

50%

42%

43%

28%

32%

8%

31%

17%

39%

Эх үүсвэр: Асуулт 3.4, N=495 Шигтгээ:“Хүмүүс программ хангамжийн талаар их мэдлэг муутай. Тэрний талаар анхны суурь мэдлэгийг олгох сургалт байвал зүгээр. Саяхан интернэтээр 10 жилийн гар утсанд донтсон хүүхдүүдээр код бичүүлэх сургалт явуулах гэж байгаа нь зүгээр санагдаж байсан”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Хүүхдүүд дэлхий нийтийн улс орнуудын соёлоос суралцах дуртай учраас гадаад хэлийг зайлшгүй сурах шаардлага гарна. Гэхдээ үнэгүй сургалтад хүүхдүүд үнэгүй байдлаар хандах байх. Сургалт нь өндөр төлбөртэй бус, хэрвээ ямар нэгэн оноо авах ёстой байгаад тэрийгээ авч чадвал төлбөрийг нь буцааж олгодог байвал хүүхдүүд их хичээж сурах байх гэж бодож байна”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Нийгэм талаасаа залуучуудын санхүүгийн боловсрол тааруу байна. Гаднын боловсролын системд дунд сургуульд нь банкны тухай, санхүүгийн тухай, зээлийн тухай зааж байна. Бизнес хийгээд явж байгаа залуучуудын бизнесийн зээлийн талаарх ойлголт маш муу. Санхүүгийн талаарх сахилга бат тааруу, санхүүгийн мэдлэг тааруу байгаагаас болоод тооцоололгүй бизнес явуулж дампуурах шалтгаан болж байна.”.

-ЖДҮ эрхлэгч залуучуудын холбоо

31

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

4.3 ЗАЛУУЧУУДЫН СУРАЛЦАХ ХЭРЭГЦЭЭ, ШААРДЛАГА 25-34 насны залуучуудын хөгжил, чадавх, оролцооны талаарх илүү мэдлэгтэй Залуучуудын хөгжил, чадавх, оролцооны талаарх мэдлэг, ойлголтын түвшинд хэмжихэд дунджаар 3.2 үнэлгээтэй байна. Аймаг, хотоор харьцуулахад Сэлэнгэ аймгийн залуучууд энэ талаарх мэдлэгийн түвшин хамгийн өндөр (3.3) үнэлгээтэй, мөн Сэлэнгэ аймгийн 15-17 насны залуучуудын хөгжил, чадавх, оролцооны мэдлэг хамгийн өндөр оноотой байв. Харин 18-24 насны бүлэг дээр Хэнтий, Баянхонгор аймгийн залуучууд, 25-34 насны бүлэг дээр УБ хот болон Баянхонгор аймгийн залуучуудын мэдлэгийн түвшин өндөр байна.

График 6. Залуучуудын хөгжил, чадавх, оролцооны мэдлэгийн түвшин 3.5

3.4 3.1 3.1

3.2

3.0

3.4

3.3

3.2

3.1

2.9

3.3

3.2 3.0

3.4 3.2

3.1 2.8

Дундаж 3.2

Дундаж 3.2

Дундаж 3.2

Дундаж 3.3

Дундаж 3.1

Дундаж 3.1

Нийт

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

15-17

18-24

25-34

Эх үүсвэр: Асуулт 3.8, N=495 Шигтгээ:“Би 2017 оны 8 сард Үндэсний залуучуудын хөгжлийн чуулган дээр сайн дурын ажилтан хийсэн. Тэгэхэд залуучуудын ажлын байранд түлхүү анхаараад байсан. Тухайн чуулганд 25-аас дээш насныхан оролцож байсан. Бусад 18-25 насныхан бас залуучууд. Энэ насныхан ажил эрхлэх боломжгүй суралцдаг. Миний хувьд сайн дурын ажилтан байсан учраас залуучуудын хөгжил, оролцооны талаар тодорхой ойлголттой”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Залуучуудын хөгжил, идэвх, оролцоог дэмжих ажил орлогоо яаж дээшлүүлэх, зөв хүн байх, харилцааны сургалт явуулахаас эхлэх ёстой. Тэр байтугай олсон мөнгөө хэрхэн зарцуулах талаар мэдэхгүй, ирээдүйдээ хэрхэн хөрөнгө оруулалт хийх талаар мэдэхгүй залуучууд их байна. Дээрээс нь харилцаа, хандлага, биеэ авч талаар сургалт явуулбал залуучууд ихээр хамрагдана”.

-Дорноговь аймгийн Итгэл, Сэтгэл, Хандлага ТББ

Залуучуудад сурч хөгжих, боловсрох эрэлт хэрэгцээ ӨНДӨР байна Залуучуудад сурч боловсрох, хөгжих эрэлт хэрэгцээ асар өндөр байгаа судалгаанаас харагдаж байна. Нийт судалгаанд оролцогчдын 89.5% нь ИДС, МСҮТ-д суралцах, сургалтад хамрагдах, гадаадад боловсрол эзэмших зорилготой байгаа ба 15-17 насны залуучуудын 96%

32

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН нь ийм эрэлт хэрэгцээтэй байв. 15-17 насны залуучуудын сурах хэрэгцээ Дорноговь, Хэнтий, Баянхонгор аймагт хамгийн өндөр байгаа бол 18-24 насны бүлэг дээр Сэлэнгэ, Хэнтий аймаг, 25-34 насны бүлэг дээр Дорноговь, Хэнтий аймаг хамгийн өндөр хувьтай байна.

График 7. Залуучуудын сурч боловсрох эрэлт хэрэгцээ 96% 90% 86%

93%90% 86%

Нийт

УБ

100%

94%95%

94% 84%

Сэлэнгэ

18-24

100% 85% 75%

80%

Дорноговь 15-17

100% 95%96%

Хэнтий

Баянхонгор

25-34

Эх үүсвэр: Асуулт 4.1, N=495 Шигтгээ:“Залуучууд өөр өөрийнхөө чаддаг зүйлээ хийгээд бие биеэ уриалаасай. Үнэхээр чамд чаддаг зүйл байвал бусдыгаа уриалаач ээ! Хамаагүй үнэгүй биш багахан хэмжээний төлбөртэй байж болно. Бүтэн өдөр 3 цагийн үйл ажиллагаа зохион байгуулаад хоолны 5000 төгрөг өгчих гэхэд хэн ч л өгнө. Тэр залуудаа гэхэд зай талбай түрээсийн төлбөрөө өгөх, цаг заваа гаргаж байгаад нь зориулж өгч болно”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг зөвхөн өвчтэй хүн, эмнэлэг талаас нь хараад байдаг. Харин ажил хийлгэх, боловсрол олгох талаас нь авч үзэж чаддаггүй. Яагаад вэ гэвэл хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд маань зөвхөн өөрсдийгөө халамжлуулах ёстой гэж үздэг. Харин өөрсдөө ажил хийх ёстой боловсрол эзэмших ёстой гэдгээ мэддэггүй”.

-Түгээмэл хөгжил төв ТББ Шигтгээ:“Залуучуудын үйл ажиллагаа гэвэл хүмүүсийн хандлага өөрчлөгдөөд залуучууд нийгмийн идэвх өндөртэй болсон. Танай байгууллагын төсөл дээр би нэг санаа хэлсэн. 10 жилийн багш нартайгаа хамтраад сурагчдын болон оюутнуудын оролцоог дэмжье гээд ЕБС-ийн хичээлийнх нь хажуугаар суулгаад өгөөч гэсэн санаа гаргасан байгаа. Ярианы, бичгийн, өөрийгөө илэрхийлэх чадварыг хөгжүүлэх хэрэгтэй. Хүүхдүүдийн спорт, урлагийн авьяас их хөгжиж байгаа. Гэхдээ сум орон нутгийн хүүхдүүдэд энэ чадварууд дутагдалтай байдгийг их анзаарсан. Тиймээс энэ хүмүүс рүү анхаарлаа чиглүүлэх санал гаргасан”.

-Баянхонгор аймгийн Залуусын тэмүүлэл клуб

4 залуу тутмын гурав нь залуучуудын хөгжлийн сургалтад хамрагдана Судалгаанд хамрагдсан залуучуудын 73.5% нь буюу 4 залуу тутмын гурав нь залуучуудын чадавх, оролцоог нэмэгдүүлэх, хөгжлийг дэмжих сургалтад хамрагдахыг хүсэж байна. Нийт залуучуудын хувьд 25-34 насны бүлгийнхний 77% нь энэ төрлийн сургалтад хамрагдахыг хүсэж байгаа ба Хэнтий аймагт хамгийн өндөр (93%) байв. Харин 15-17 насны

33

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН бүлэг дээр Баянхонгор аймаг хамгийн өндөр (93%), 18-24 насны бүлэг дээр Дорноговь, мөн Баянхонгор аймаг өндөр байна.

График 8. Залуучуудын чадавх, оролцоог нэмэгдүүлэх, хөгжлийг дэмжих сургалтад хамрагдах байдал 93% 77% 71%71%

84% 79%

76%

75%77%

69% 64%

60%

55%

Нийт

УБ

Дорноговь 15-17

Сэлэнгэ

18-24

73% 67%

Хэнтий

93% 80% 73%

Баянхонгор

25-34

Эх үүсвэр: Асуулт 4.1, N=495

Доорх зурагт төслийн зорилтот бүс бүрийн залуучуудын чадавх, оролцоог нэмэгдүүлэх, хөгжлийг дэмжих сургалтад хамрагдах хувийн харууллаа. Эндээс харахад Хэнтий, Баянхонгор аймагт хамрагдах хүсэл хамгийн өндөр, УБ хот, Сэлэнгэ аймагт хамгийн бага байна.

Зураг 7. Залуучуудын чадавх, оролцоо, хөгжлийн сургалтад хамрагдах хүсэлтэй залуучуудын хувь

71% 80%

79%

70%

77% Эх үүсвэр: Асуулт 4.1, N=495 Шигтгээ:“Сэтгэл зүйн сургалтуудыг их хийгээсэй. Гэр бүлийн сэтгэл зүйн сургалт байна. Дөнгөж гэр бүл болж байгаа хүмүүс түүн дээрээ алдах гээд байдаг. Аливаа зүйлийг хийх айдсаа даван туулах сэтгэл зүйн сургалтууд түлхүү байвал зүгээр. Дээрээс нь хуулийн, санхүүгийн, төслийн сургалтууд байвал зүгээр. Миний мэдэж байгаагаар USAID Хөгжлийн шийдэл ТББ-аас сургалт явуулж байгаа. Тэнд төсөл

34

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН хэрхэн бичих, төсөлд яаж оролцох талаар сургалтууд явдаг. Тэрнээс өөр залуучуудад зориулж тогтвортой сургалт хийж байгаа газар байхгүй”.

-Сэлэнгэ аймгийнЗалуучуудын эв нэгдэл

Залуучууд сонирхлын клуб, дугуйлан, сургалтын үйл ажиллагаанд заавал очно Залуучуудын байгууллага ямар үйл ажиллагаа явуулбал очиж үйлчлүүлэхийг судалж үзэхэд судалгаанд оролцогчдыг 66% нь сонирхлын клуб, дугуйлан ажиллуулбал заавал очиж үйлчлүүлнэ гэсэн ба энэ үзүүлэлт Хэнтий болон Баянхонгор аймагт хамгийн өндөр хувьтай байна. Дэд байранд (64%) сургалтын үйл ажиллагаа орсон ба Сэлэнгэ, Хэнтий аймаг өндөр хувьтай байна.

График 9. Залуучуудад хамгийн сонирхолтой үйл ажиллагаа 66% 64% 61% 55%

61%

52%

39%

73% 69%

71% 69%

67% 67%

65% 64% 59%

62%

56%

71%

65%

59% 55%

52%

59% 55%

43%

40% 33%

30%

34%

18% 10%

Нийт

10%

УБ

Сонирхлын клуб, дугуйлан Зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа

Дорноговь

Сэлэнгэ

Сургалт Номын сан

11%

8%

7%

Хэнтий

Баянхонгор

Чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх Хурал, ЭШХ, чуулган

Эх үүсвэр: Асуулт 4.8, N=495 Шигтгээ:“Биднээр хийлгэж болдог хөнгөхөн ажлуудыг зуучилж өгдөг газар байвал зүгээр. Насанд хүрсэн хүмүүст зориулсан хөдөлмөр зуучлалын төв байдаг болохоос биш бидэнд зориулсан тийм газар байдаггүй. Мөн хүүхдүүдийг ямар мэргэжилтэй болохыг нь тодорхойлдог байгууллага байвал зүгээр. Ийм мэргэжилтэй болбол илүү дүнтэй гэдгийг нь хэлж, чиглүүлж өгдөг байгууллага хэрэгтэй байдаг”.

-15-17 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Гэр хорооллын хүүхдүүдэд англи хэлний сургалт түлхүү байвал зүгээр. Тэд нарт англи хэл сурахад бэрх байгаа. Сургалтын төвүүд ихэвчлэн хотын төвд байдаг, дээрээс нь өндөр төлбөртэй. Гэр хорооллын хүүхдүүдийн ихэнх нь сурч чаддаггүй. Орон сууцны хүүхдүүд сонирхсон сургалтууддаа явж чаддаг байх. Хүний мэдэхгүй зүйлийг хэлж өгч тусалдаг, асуудлыг нь сонсож ярилцдаг, тэгээд шийддэг байгууллага байвал зүгээр”.

-15-17 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Төсөл хөтөлбөрүүд нь залуучуудаа дэмжих тал дээрээ анхаарах хэрэгтэй. Ялангуяа гарааны бизнестэй холбоотой сургалтууд хийгээд яваад байгаа ч гэсэн эргүүлээд үр дүнг нь харахаар бодитой үр дүн алга. Залуучуудад төсөл бичих сургалт чухал. Ажилтай, ажилгүй маш олон залуучууд байгаа. Хажуугаар нь юм хийх сонирхолтой учраас төслөө бичиж чадахгүй тохиолдол байгаад байдаг. Тийм учраас төсөл бичих сургалтуудыг нэлээн сайн явуулах хэрэгтэй”.

-Хэнтий аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар

35

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН Шигтгээ:“Манай байгууллагын хувьд залууст зориулсан амьдрах ухааны сургалт хийж байсан. Өсвөр насныханд амьдрах ухаан, амьдралд яаж хөлөө тавих талаар сургалтуудыг ордог. Эдгээрээс бусад сургалтууд нь дутагдаж байгаа. Одоогийн залуус бэлэнчлэх сэтгэлгээтэй болсон учир хөдөлмөрлөж байж хөл дээрээ тогтох хэрэгтэй гэдгийг ойлгуулах сургалт илүүдэхгүй гэж бодож байна. Хууль, эрхзүйн мэдлэгтэй болгомоор байна. Энэ талын мэдлэггүйгээсээ болоод алдах асуудал байдаг. Янз бүрийн хорт зуршлуудаас өөрийгөө хамгаалах талын сургалт хэрэгтэй. Хүүхэд, залуучуудад нийгэм, сэтгэл зүйн чиглэлийн сургалт дутагдаж байна гэж хардаг. Энэ чиглэлийн сургалтыг хийхэд мэргэжлийн хүн байхгүй ховор байдаг”.

-Сэлэнгэ аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар Шигтгээ:“Залуучуудад хорт зуршлын сургалтын модуль дутагдаж байна. Архи гэж ярихаар архины сурталчилгаа болж байдаг, тамхи гэж ярихаар тамхины сурталчилгаа болж байдаг. Тэгвэл тэр зүйлийг хэлэхгүйгээр яаж турших вэ? жишээ нь би чамтай архины тухай арван удаа ярихад чиний оюун ухаанд архи уух тухай, архины хорын тухай инстинкт үүсдэг гэж судлаачид ярьдаг”.

- Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар, Залуучуудын хөгжлийн газар Шигтгээ:“Төслөө хэрхэн оновчтой гаргах гээд бизнес талын сургалт байвал зүгээр санагддаг. Бизнесээ эхлүүлэх явцдаа ажилчидтайгаа хэрхэн харилцах, ажлаа яаж үргэлжлүүлэх талаар сургалтууд хэрэгтэй. Манай байгууллага төслийн Старт ап компанитайгаа хамтарч ажилладаг. Төслийн сонгон шалгаруулалт эхлэхээс өмнө төслөө яаж бичих зааварчилгааг өгдөг. Халамжаас төслийн санхүүжилтээ авсны дараа нь бизнесээ хэрхэн явуулах талаар сургалтуудыг өгмөөр санагдсан. Хүн чинь сургалтаар олж авсан мэдээллээ амархан мартдаг учраас бататгаад дахин суулгавал зүгээр санагддаг”.

- Хэнтий аймгийн Залуучуудын хөгжлийн төв Шигтгээ:“Хамгийн түрүүнд зорилго тодорхойлох сургалт, цагийн менежмент, санхүүгийн эмх цэгц ерөнхийдөө бүх эмх цэгцтэй байх сургалт чухал. Дижитал орчны эмх цэгц, оюун санааны эмх цэгц, санхүүгийн эмх цэгц байж болно. Тиймэрхүү сургалтууд залуучуудад их хэрэгтэй”.

-Сэлэнгэ аймгийн Залуучуудын эв нэгдэл Шигтгээ:“Иргэний Боловсролын Төвөөс залуучуудын хөгжил, идэвх, оролцоог дэмжсэн хөөрхөн сургалтуудыг оруулж байсан. Тэр сургалтууд бол өгөөжтэй түүнийгээ илүү хүртээмжтэй олныг хамарсан байдлаар өгдөг болох хэрэгтэй байна. Суурь судалгаа хийгээд сонирхлоор нь тохирсон сургалтууд л өгвөл үр дүнтэй байна. Манайх суурь судалгаа хийж байтал гүйцэтгэгч талаас асуудал гараад дуусаагүй байна”.

-Баянхонгор аймгийн Залуучуудын хөгжлийн төв

36

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

4.4 ЗАЛУУЧУУДАД ЗОРИУЛСАН БОДЛОГО, ХӨТӨЛБӨР, ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ Улсын хэмжээнд “Залуучуудад зориулсан хөрөнгө оруулалт” гэдгийг юу гэж ойлгох вэ гэдэг төлөвлөлт их чухал байгаа нь харагдлаа. Жишээ нь, усан спортын төв байгуулаад үүнийгээ залуучуудад зориулсан гэж ойлгох уу, хүүхдийнх гэж ойлгох уу, орон нутгийнхаа төсөвт суулгасан учраас угаасаа хийгдэх ёстой хөрөнгө оруулалт гэж ойлгох уу гээд үүнтэй холбоотой тоо янз бүр гардаг болох нь баримт бичгийн судалгаанаас харагдлаа. Спорт заал, залуучуудын хөгжлийн төв байгуулах гэж байгаа бол их хөрөнгө мөнгө шаардаж байхад, сургалт, хөгжлийн үйл ажиллагаа нь харьцангуй бага мөнгөн дүнтэй байв. Иймээс төслийн зорилтот 4 аймаг, УБ хотод залуучуудын чиглэлээр хэрэгжүүлсэн төсөл хөтөлбөр, төсвийн дүнг нэгтгэн гаргахад хүндрэлтэй байна.

18-24 насныхан залуучуудын бодлого, хөтөлбөр, хөрөнгө оруулалтын талаар хамгийн бага мэдлэгтэй Залуучуудын талаарх бодлого, хөтөлбөр, хөрөнгө оруулалтын мэдлэг, ойлголтын түвшин 3.1 буюу дунджаас дээгүүр байгаа боловч 18-24 насны бүлэг дээр хамгийн бага оноотой байна. 15-17 насны залуучуудын энэ талаарх мэдлэгийн түвшин Дорноговь аймагт хамгийн өндөр байгаа бол 18-24 насны бүлэг дээр Сэлэнгэ аймгийн залуучууд хамгийн өндөр байв. Харин 25-34 насны бүлэг дээр Сэлэнгэ болон Баянхонгор аймагт энэ оноо өндөр байна.

График 10. Залуучуудын бодлого, хөтөлбөр, хөрөнгө оруулалтын мэдлэгийн түвшин 3.3

3.2

3.3

3.2

3.4

3.4

2.9

2.9

2.8

Нийт

УБ

Дорноговь 15-17

3.3

3.5 3.2

Сэлэнгэ 18-24

3.4

3.3 3.0 3.0

Хэнтий

3.0

2.9

Баянхонгор

25-34

Эх үүсвэр: Асуулт 3.9, N=495 Шигтгээ:“Хөтөлбөр байгаад байгаа хэдий ч төсөв хөрөнгийн асуудлыг нь шийддэггүй. Төсөвгүй төлөвлөгөө гэдэг бол хэрэгждэггүй. Нийгмийн салбарт чиглэсэн багц санхүүжилтээс тодорхой хэмжээг нь залуучуудын төсөл хөтөлбөрт манай аймаг зарцуулдаг. Хүүхэд хамгааллын сангаас бараг 20 сая төгрөгийг залуучууд руу чиглэж санхүүжүүлдэг. Хүүхэд хамгааллын сангийн санхүүжилтийн 18%-ийг залуучууд руу, 18%-ийг нь гэр бүл рүү үлдсэнийг нь хүүхэд рүү гээд хуваарилж ажиллаж байгаа”.

-Баянхонгор аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар Шигтгээ:“Залуучуудад зориулсан хөрөнгө оруулалт бол хангалтгүй байдаг. Үндэсний байгууллага нь өөрөө залуучуудын хөгжлийг дэмжиж ажиллахад өөрийн гэсэн төсөв

37

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН байхгүй байна. Залуучуудын хөгжлийг дэмжих хуульд залуучуудын хөгжлийг дэмжих сантай байна гэж заасан. Сангаараа дамжуулан үйл ажиллагаа явуулна гэсэн боловч сан нь одоо хүртэл байгуулагдаагүй байна”.

-Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар, Залуучуудын хөгжлийн газар

Залуучуудад чиглэсэн бодлогын баримт бичгүүдийг УНШИЖ ТАНИЛЦДАГГҮЙ Судалгаанд оролцсон залуучуудын дөнгөж 6% нь залуучуудад чиглэж гарсан төрийн бодлогын баримт бичгүүдийг уншиж танилцсан байна. Хамгийн өндөр хувьтай байгаа бодлогын баримт бичиг нь аймаг, нийслэлийн засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөр байгаа бол хамгийн бага нь “Нийслэлийн залуучууд дэд хөтөлбөр”, “МУ-д үйл ажиллагаа эрхэлдэг залуучуудын төрийн байгууллагуудыг чадавхжуулах төлөвлөгөө” байв. Харин залуучуудын бодлогын баримт бичгийг уншиж танилцсан тохиолдолд уг баримт бичгийн хэрэгжилтийг үр өгөөжтэй байдаг гэж үнэлж байна. Энэ бүх аймаг, дүүрэгт өндөр хувьтай байсан.

Хүснэгт 11. Залуучуудын бодлогын баримт бичигтэй танилцсан байдал Нийт

Засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, 2016-2020 МУ-ын Хүний хөгжлийн илтгэл, 2016 Аймаг, нийслэлийн ГБХЗХГ-ын төлөвлөгөө, тайлан, 2016-2020 Залуучуудын хөгжлийн үндэсний хөтөлбөр, 2019 Залуучуудын хөгжлийг дэмжих тухай хууль, 2017 МУ-д үйл ажиллагаа эрхэлдэг залуучуудын төрийн байгууллагуудыг чадавхжуулах төлөвлөгөө, 2014 “Нийслэлийн залуучууд” дэд хөтөлбөр, 2017

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонго р Унш Үр сан өгөөж % %

Унш сан %

Үр өгөөж %

Унш сан %

Үр өгөөж %

Уншс ан %

Үр өгөөж %

Унш сан %

Үр өгөөж %

Унш сан %

Үр өгөөж %

16%

73%

7%

56%

26%

94%

16%

67%

30%

74%

24 %

72%

7%

67%

8%

61%

7%

25%

5%

100%

8%

100%

8%

67%

7%

94%

5%

92%

7%

100%

3%

50%

16%

100%

9%

100%

4%

76%

3%

67%

2%

100%

7%

50%

9%

100%

5%

75%

4%

84%

5%

85%

5%

100%

2%

100%

2%

100%

1%

100%

3%

86%

3%

83%

2%

100%

2%

100%

5%

67%

4%

100%

3%

93%

3%

83%

7%

0%

0%

0%

3%

0%

3%

0%

Эх үүсвэр: Асуулт 3.11, N=495 Шигтгээ:“Залуучуудын хөгжлийн дэмжих хууль, Залуучуудын хөгжлийн төвийн талаар анх удаа сонсож байна. Залуучуудад хүргэх нөлөөллийн ажлыг бага хийсэн байж магадгүй. Зорилтот бүлэгтээ нийгмийн хүрээнд олон ажлуудыг хийх ёстой. Ийм ажлуудыг хангалттай хийгээгүй байна гэж дүгнэж болохоор байна”.

-15-17 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Анх батлахад залуучуудын хөгжлийг дэмжих хуультай болсон гэж баярласан. Хууль гарснаас хойш хуулиа бид нар чамлаж байгаа. Наад захын жишээ гэхэд залуучуудын дунд бид нар ямарваа нэг арга хэмжээ зохион байгуулахад хуулиа барих гэхлээр хуулиас авах зүйл байдаггүй. Хуулийн энэ заалтаас аваад оруулъя гэхээр байдаггүй. Тэгэхлээр одоо хуульд өөрчлөлт хийх нь зүйтэй юм болов уу гэж үзэж байна”.

-Дорноговь аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар

38

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

Залуучуудын хөгжилд чиглэсэн ажил, хөрөнгө оруулалт БАЙХГҮЙ Судалгаанд оролцсон залуучуудаас танай орон нутаг, дүүрэгт залуучуудын хөгжилд чиглэсэн хамгийн том ажил, хөрөнгө оруулалт юу байсныг нэрлүүлэхэд 33% нь буюу гурван залуу тутмын нэг нь байхгүй, УБ хотын залуучуудын 43% нь ийм ажил, хөрөнгө оруулалт байхгүй гэж үзсэн байна. Дорноговь аймгийн залуучуудын 59% нь спорт ордон, заал, цогцолбор барьсан нь хамгийн том ажил болсон гэж үзсэн байгаа үнэмлэхүй өндөр хувь байв.

Хүснэгт 12. Залуучуудын хөгжилд чиглэсэн ажил, хөрөнгө оруулалт Нийт

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

Байхгүй Спорт ордон, спорт заал, спорт цогцолбор Цэцэрлэгт хүрээлэн, сад, парк

33%

43%

21%

31%

11%

27%

15%

4%

59%

5%

11%

23%

9%

8%

7%

7%

6%

17%

Тоглоомын талбай, тоглоомын газар

7%

7%

8%

19%

3%

0%

Хөл бөмбөг, сагсны шийд, талбай

4%

5%

3%

2%

0%

3%

Усан сан, усан бассейн Ногоон байгууламж, мод, гадна орчны тохижилт Гэрэлт гудамж

3%

1%

13%

7%

2%

3%

3%

3%

3%

7%

6%

1%

3%

3%

0%

0%

11%

0%

Кино театр Цэцэрлэг, сургуулийн барилга, өргөтгөл, тохижилт Сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлт, тэтгэлэг Номын сан, номын сангийн засвар

3%

0%

21%

0%

2%

0%

3%

3%

8%

3%

0%

1%

3%

2%

7%

0%

3%

4%

2%

2%

0%

7%

3%

1%

Орон сууц, орон сууцны зээл

2%

2%

7%

0%

2%

0%

Фитнес, бялдаржуулах төв

1%

1%

0%

2%

3%

3%

Сургалтын төв, сургалт, сурах орчин

1%

0%

0%

2%

2%

5%

Кофе шоп, кафе

1%

0%

2%

2%

0%

1%

Дугуй, унах, дугуйн талбай

1%

0%

2%

3%

0%

0%

Гэрэлт гудамж

1%

0%

0%

0%

5%

0%

Хэлж мэдэхгүй

19%

22%

0%

14%

38%

12%

Бусад

17%

11%

21%

24% 28% 21% Эх үүсвэр: Асуулт 3.12, N=495

Шигтгээ:“Миний хувьд хөрөнгө оруулалт хийдэг гэж боддог. Манай улс жижиг улс. Залуучуудаа дэмжсэн янз бүрийн ажлууд хийдэг. Спорт гэхэд жил бүр дүүргийн аваргын тэмцээн зохион байгуулагддаг. Бүх спортын хувьд адил. Цаашаа шалгараад улсын аваргад оролцдог. Залуучууд ихтэй жижиг улс болохоор төсвийн мөнгө хангалтгүй байж магадгүй”.

-15-17 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Залуучууд их том юм бодоод байх шиг байна. Гэтэл залуучууд дотроо олон янз байгаа. Оюутан, гэртээ хүүхдээ хардаг залуучууд, өрх толгойлсон эмэгтэй байж болно. Жишээ нь хүүхдээ хардаг над шиг хүнд зориулсан хөтөлбөр байхгүй байна. Хороон дээр яагаад спортын төв байж болохгүй гэж. Тэгвэл өдөр өөртөө цаг гаргаад бие бялдраа хөгжүүлнэ. Жижиг жижиг зүйлээс эхлэх юм шиг байдаг”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас...

39

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН Шигтгээ:“Үйл ажиллагааны төсөв гэж улиралдаа 2 сая төгрөг ирдэг. Корунатай холбоотойгоор үйл ажиллагаа зогссон учраас одоогоор тэр мөнгө ирэхгүй байгаа. Нийтдээ жилийн хувьд 8 сая төгрөг байна. Энэ нь бичиг цаасны зардалд явдаг. Төр засгаас орон тоог нь гаргаж өгсөн. Нэг төв 3 хүнтэй, нарийн бичиг, сургалт сурталчилгаа хариуцсан ажилтан, мэдээллийн технологи хариуцсан ажилтан гэсэн 3 хүн байгаа. эдгээр хүмүүсийг цалинжуулах зардлаа өгч байгаа ч үйл ажиллагаа явуулах тогтмол зардлууд байдаггүй. Тиймээс хангалтгүй. Хууль нь хэрэгжээд удаагүй байгаа учраас удахгүй гайгүй болох байх гэж найддаг”.

-Хэнтий аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар Шигтгээ:“Сар бүрийн 25 өдрийг залуучуудын өдөр болгон зарлуулж ААН, Төр захиргааны байгууллага, ТББ-н хажууд байгаа эцэг эхийн зөвлөлүүд залуучууд руу чиглэсэн арга хэмжээнүүдийг зохион байгуулж тайлагнадаг болсон. Залуучуудын хөгжлийн төвөөс албан бичгийг ААН-д хүргүүлж сар бүрийн 25 өдөр Монгол дээл хувцсаа өмсөх ажлыг зохион байгуулаад амжилттай хэрэгжиж байна”.

-Баянхонгор аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар Шигтгээ:“Залуучуудын дунд томоохон чуулга уулзалтуудыг хийдэг. Үр дүнтэй, үр дүнгүй болдог. Үр дүнтэй боловч шийдвэр гардаггүй асуудал байдаг. Үр дүнтэй болдог нь залуучуудынхаа саналыг сонссоны үр дүн дээр шийдвэрүүд гарч байна. Өнгөрсөн жил Булган аймагт зөвхөн залуучуудад зориулж 400-500 сая төгрөгийг зарцуулсан. Энэ нь юуг харуулж байна гэхээр залуучуудын гаргасан санал санаачилгыг дэмжвэл залуучуудын хэрэгжүүлэх маш олон асуудлууд байгааг харуулж байна”.

-Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар, Залуучуудын хөгжлийн газар Шигтгээ:“Залуучуудын хөгжлийн чиглэлээр манай аймагт 30 орчим сая төгрөгийн төсөвтэй байдаг. Энэ нь зарим байгууллагын төсөвтэй холилддог гэж би ойлгосон. Бид хамтраад төсөвтөө тааруулаад үйл ажиллагаа явуулъя гэхээр олон байгууллага нийлээд төлөвлөгөө дээр саналуудаа өгсөн байдаг. Олон байгууллага оролцоод ирэхээр үр дүнд хүрсэн зүйл байхгүй харагдаад байдаг. Уг нь нийтээр нь оролцуулаад том ажил хийчихье гэхээр 30 сая төгрөг нь хүрэлцдэггүй”.

-Баянхонгор аймгийн Залуучуудын зөвлөл

Бүх аймаг, нийслэл залуучуудын хөгжлийн дэд хөтөлбөртэй Төслийн зорилтот бүх аймгууд залуучуудын хөгжлийг дэмжих, оролцоог хангах чиглэлээр өөрсдийн боловсруулж батлуулсан дэд хөтөлбөртэй байна. Дорноговь аймгийн хувьд “Залуучуудын хөгжлийн аймгийн хөтөлбөр” нь 2017 онд хэрэгжиж дууссан боловч тухайн ондоо оюутнууд болон залуучуудын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжсэн хоёр хөтөлбөр баталсан олзуурхууштай кейс болжээ.

Хүснэгт 13. Аймаг, нийслэлийн залуучуудын дэд хөтөлбөр №

Аймаг, нийслэл

1

Улаанбаатар хот

2

Хэнтий

3

Баянхонгор

4

Дорноговь

5

Сэлэнгэ

Дэд хөтөлбөр “Нийслэлийн залуучууд” дэд хөтөлбөр “Залуучуудын хөгжлийг дэмжих” дэд хөтөлбөр “Залуучуудын хөгжлийг дэмжих” аймгийн хөтөлбөр “Залуучуудын хөгжлийн аймгийн хөтөлбөр” “Оюуны ажлын байр” аймгийн дэд хөтөлбөр “Орлоготой залуу” аймгийн дэд хөтөлбөр “Залууст боломж” аймгийн хөтөлбөр

40

Батлагдсан огноо 2017/11/07 2018/07/30 2018/09/19 2014/09/09 2017/05/10 2017/05/10 2018/06/05

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН Хэнтий аймгийн залуучуудад чиглэсэн төсөв, хөрөнгө хангалтгүй байна. “Гэр бүл, хүүхдийг бодвол залуучуудад өгч байгаа хөрөнгө, мөнгө хаанаа ч хүрдэггүй. Хүний нөөц талаасаа залуучуудын хөгжлийн төв дээр 3 хүн ажилладаг. Энэ бол хангалттай. Одоо хамгийн гол нь залуучууд руу чиглэхэд нь хөрөнгө мөнгө, тоног төхөөрөмжийг төр засгаас хангаад өгвөл асуудал шийдэгдэх боломжтой” гэж үзэж байна. Шигтгээ:“2018 оны 7-р сарын 29-ны өдөр залуучуудын тухай дэд хөтөлбөр албан ёсоор хэрэгжиж эхэлсэн. 18 сумаараа явж залуучуудтай холбоотой судалгааг хийж суурь үзүүлэлтүүдийг гаргаж 2019 оноос төлөвлөгөөтэй ажлуудыг чиглүүлэн зохион байгуулж эхэлсэн. Энэ нь бусад аймгуудаас илүү үр дүнтэй болсон. Манай аймаг жилдээ зуны 8-р сард олон улсын залуучуудын өдрөөр тогтмол 600 гаруй залуучуудыг цуглуулж уулздаг. Дандаа тодорхой сэдвийн хүрээнд зохион байгуулдаг. 12 сардаа шилдэг залуучуудын зөвлөлөө шалгаруулж, хийсэн ажлуудыг нь орон нутаг сумдад танилцуулж, туршлага судлуулдаг”.

-Хэнтий аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар Шигтгээ:“Залууст боломж хөтөлбөрийг батлаад 2 жил болж байна. Энэ хөтөлбөр маань залуучууд өөрсдөө хөгжих дэвших хөтөлбөр гэсэн үг. Тэгэхээр энэ хөтөлбөрийг өөрийн орон нутгийнхаа онцлогт тохируулсан. Төрийн албан хаагч, залуу гэр бүлийг дэмжсэн орон сууцны хөтөлбөр нь эн хөтөлбөрийн хүрээнд хийгдэж буй ажил юм. 180 айлын орон сууц 6 сард ашиглалтад орох гэж байна. Залуучуудын паркийн ажил хийгдэхээр төсөв нь яамнаас шийдэгдсэн байгаа. 2020-2021 оны хооронд хийгдэхээр 3 тэрбум төгрөг төсөвлөгдсөн байгаа. Залуучуудын хэд хэдэн төвийг байгуулсан. Сайхан суманд залуучуудын хөгжлийн төв бий. Мандал, Орхонтуул суманд залуучуудын хөгжлийн төв нь мөн л энэ хөтөлбөрийн хүрээнд хийгдсэн. Баянгол суманд нэг төв байгаа боловч орон тоо, бүтэц нь байхгүй байгаа”.

-Сэлэнгэ аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар

41

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

4.5 ЗАЛУУЧУУДЫН ОРОЛЦООНЫ ТҮВШИН Залуучуудын оролцоонытүвшнийг ХАНГАЛТГҮЙ гэж үзэж байна Судалгаанд оролцсон залуучуудын 55% нь өөрийн амьдарч байгаа орон нутаг, дүүргийнхээ залуучуудын оролцооны түвшнийг хангалтгүй гэж дүгнэжээ. Энэхүү асуултыг асуухдаа “Залуучуудын хөгжлийг дэмжих тухай хууль”-ийн 4.1.3 дах заалт “Залуучуудын оролцоо” гэж залуучуудын улс төр, эдийн засаг, нийгмийн хөгжил, шийдвэр гаргах түвшинд үзэл бодлоо илэрхийлэх, оролцох үйл явцыг хэлнэ гэсэн тодорхойлолтыг уншиж өгч оролцооны түвшнийг тодорхойлсон. Залуучуудын оролцоог боломжийн гэж үзсэн залуучууд Дорноговь аймагт хамгийн өндөр байгаа бол тийм ч хангалтай биш гэсэн Сэлэнгэ аймаг болон УБ хотод өндөр үзүүлэлттэй байна.

Хүснэгт 14. Залуучуудын оролцооны түвшин Нийт

УБ

Огт хангалтгүй, оролцдоггүй

11%

14%

6%

4%

14%

11%

Тийм ч хангалттай биш

44%

46%

35%

54%

41%

41%

Боломжийн

34%

31%

43%

32%

32%

39%

11%

9%

17%

11%

14%

9%

сайн Хангалттай

Дорноговь Сэлэнгэ

сайн

Хэнтий Баянхонгор

Эх үүсвэр: Асуулт 4.3, N=495

Шигтгээ:“Манай гэр, сургууль хоорондоо их зайтай. Манай тийшээ явдаг автобус эрт зогсдог. Сургууль дээр олон клуб ажилладаг ч гэсэн нийтийн тээврээс болоод клубүүдийн үйл ажиллагаанд оролцож чаддаггүй. Клубүүдийг оюутнууд өөрсдөө зохион байгуулж явуулдаг”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Залуучуудын оролцоо сул гэж боддог. Нэг нь цойлоод гараад ирэхээр адилхан залуучууд байж нэг нэгнийхээ дэмждэггүй, нэгдсэн үзэл бодолгүй, би адилхан залуу хүн гэсэн ямар ч бодолгүй. Гадаадын залуучуудыг харахад бие биеэ танихгүй ч гэсэн хоорондоо их сайн нэгдээд байдаг. Өөрсдийнхөө төлөө дуу хоолойгоо гаргаад байдаг. Гэтэл манайд би дуу хоолойгоо гаргавал өөр хэн нэгний төлөө гаргах гээд байгаа юм шиг санагддаг”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Залуучуудын оролцоо тааруу байдаг. Тодорхой хэмжээний ТББ, дэмжих бүлгүүд, сонирхлын бүлгийн үйл ажиллагаа явуулж байгаа залуучууд бол идэвхтэй оролцдог. Зохион байгуулж байгаа арга хэмжээнд өмнө явж байсан залуучууд л явж байдаг. Бусад залуучуудыг идэвхжүүлэх гэж үзсэн. Идэвхжүүлэх, сэдэлжүүлэх арга хэмжээг яаж хийх вэ, хийж байгаа сургалтаа сонирхолтой болгох, харилцан ярилцаж, тоглоом чөлөөт зүйлээр сэтгэж оролдож үздэг. Дараагийн сургалтад дахиж ирдэггүй”.

-Дорноговь аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар

42

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН Шигтгээ:“Залуучуудын оролцоо сайн. Оролцооны түвшин өсөлттэй байгаа. Манай сумдад аравтын систем гэж хэрэгжиж байна. Айл өрхүүдийг аравтын системд оруулснаар иргэдийн оролцооны түвшин нэмэгдсэн. Хуучин орон нутгийн төсөв хэлэлцэхэд иргэдийн 30% нь оролцдог, 70% нь огт оролцдоггүй байсан бол одоо зарим суман дээр иргэдийн санал 80 гаруй хувьтай туссан байна. Тэгэхээр орон нутагт хэрэгтэй зүйл хэрэгжээд эхлэх боломжтой болж байна”.

-Хэнтий аймгийн Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний газар Шигтгээ:“Сургалтыг залуучуудын оролцоотой явуулмаар байдаг. Хөвгүүд өөрсдөө оролцож байж асуудлаа шийддэг, охид өөрсдөө оролцож байж охидын жирэмслэлтээс урьдчилан сэргийлж чаддаг байх хэрэгтэй. Тэгж байж энэ асуудлыг шийдэх гарц нь гарч ирнэ. Цагаа зарцуулаад хуралд сууснаараа биш магадгүй өөрт хэрэгтэй мэдээллийг сошиалаар олж авснаараа тэр хүн оролцож байна. Тэгэхээр залуучуудын оролцоог дэмжих нь асуудлыг шийдэх гарц болов уу гэж бодож байна”.

- Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар, Залуучуудын хөгжлийн газар Шигтгээ:“Залуучуудын оролцооны түвшин сүүлийн үед илүү идэвхжиж байгаа өнгөрсөн жилийн дундаас эхлээд илүү дасгал хөдөлгөөн хийцгээе, илүү зорилготой ажиллаж амьдарцгаая гэх юм уу залуучууд уриалан дуудсан групп бүлгүүд илүү идэвхтэй болж байна”.

-Дорноговь аймгийн Говийн хөх салхи ТББ

Залуучуудын мэдээллээр хангах оролцоог хамгийн их АШИГЛАДАГ ХЗДХЯ, ШХА-ийн хамтарсан “Иргэдийн оролцоо II” төслөөс 2018 онд хийсэн “Монгол Улсын хуулиуд дахь иргэний оролцооны талаарх зохицуулалтын хэрэгжилтэд хийсэн хяналт шинжилгээ” судалгааны тайланд иргэдийн оролцоог дараах 5 бүлгээр ангилсан байдаг.

1.

2.

3.

4.

5.

Идэвхтэй оролцооны хэлбэр Зөвлөлдөх оролцооны хэлбэр Мэдээллээр хангах оролцооны хэлбэр Хяналт тавих оролцооны хэлбэр Оролцооны бусад хэлбэр

Энэхүү ангиллын дагуу төслийн зорилтот орон нутгуудад залуучуудын оролцооны түвшин ямар байгааг хэмжихэд мэдээллээр хангах оролцоог хамгийн их ашигладаг байна.

(3.1) Үүнээс гадна хяналт тавих оролцоо хамгийн бага (2.0) түвшинд байгаагаар гадна зөвлөлдөх оролцоо дундаж түвшинд (2.4) ашиглаж байв.

43

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

Зураг 8. Залуучуудын оролцооны түвшин

ОРОЛЦООНЫ ТҮВШИН I

II

I

2.6

Мэдээллээр хангах оролцоо

Зөвлөлдөх оролцоо

V

2.5

2.0

3.1

2.4

Идэвхтэй оролцоо

I

Хяналт тавих оролцоо

Үл оролцоо

ОРОЛЦООНЫ ТҮВШИН ДУНДАЖ ТҮВШИНД БАЙНА (2.5) Аймгуудаар харьцуулж харахад Дорноговь, Хэнтий аймагт оролцооны бүх хэлбэр бусад аймгуудтай харьцуулахад өндөр байна. Харин зөвлөлдөх оролцоо Сэлэнгэ аймгийн залуучууд дээр өндөр гарчээ.

График 11. Оролцооны хэлбэрүүд

3.1 2.6 2.4

3.3

3.1 2.5

2.6

2.6

2.8 2.7

2.6 2.3

2.3 2.0

3.3

3.2 2.7 2.4

2.9

2.8 2.7 2.3 2.2

2.4 2.2

2.4 2.3

2.4

2.0 1.6

Нийт

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Идэвхтэй оролцоо

Зөвлөлдөх оролцоо

Хяналт тавих оролцоо

Үл оролцоо

Хэнтий

Баянхонгор

Мэдээллээр хангах оролцоо

Эх үүсвэр: Асуулт 4.4, N=495 Шигтгээ:“Оролцоод байгаа залуучуудад тэтгэлэгт хамрагдах гэсэн нэг л зорилготой байдаг. Оролцож байгаа залуучууд бараг бүх байгууллагаар дамжаад явдаг. Чи тэрийг таних уу чи тэрийг таних уу гэдэг. Тиймээс тэр оролцдог залуучууд бараг бүгдээрээ бие биеэ танина”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Монголын залуучууд идэвх, оролцоогүй. Би хүмүүст эдийн засгийн ач тус байхгүй ч гэсэн нийгэмд, өөрт нь хэрэгтэй сайн дурын ажлууд дээр нэгдэж ажиллаж

44

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН байхыг нь харж байсан. Бид нарын соёл уламжлалтай холбоотой юм уу иймэрхүү ажилд идэвхгүй байдаг. Цаашид ийм байж болохгүй”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Залуучуудын оролцоонд юу ч саад болохгүй. Хэн ч саад болохгүй. Тухайн хүн өөрөө л оролцох идэвхтэй, хандлагаа өөрчлөх хэрэгтэй. Сургалтад очихоосоо ичих гэх мэт асуудал байдаг. Хүн өөрөө өөрийгөө өөрчлөөд залуус дотор явахад болохгүй зүйл байхгүй гэж боддог”.

-Сэлэнгэ аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар Шигтгээ:“Залуучуудын өөрсдийн хүсэл сонирхолд тулгуурлаж зохион байгуулсан аливаа ажил үр дүнтэй байгаад байдаг. Өөрсдөөс нь гарсан санал биш дээрээс ямар нэгэн байдлаар төлөвлөсөн ажилд бол залуучуудын оролцоо бол тун бага байдаг. Нөгөөтээгүүр хөдөө орон нутагт залуучуудын идэвх оролцоо харьцангуй бага. Архи, тамхины хор уршиг, гэр бүлийн асуудал, стрессээ хэрхэн тайлах ёстой, амьдрах ухаанд суралцах ёстой хүмүүс маань ирдэггүй. Сүүлийн үеийн залуучуудын бол өөрсдийнх нь дур хүсэл, сонирхол, нэгдсэн пэйж хуудас дээр түшиглэж нөлөөллийн ажлаа хийх хэрэгцээтэй байна”.

-Баянхонгор аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар Шигтгээ:“Залуучуудын зүгээс мэдээлэлтэй байвал хамгийн том оролцоотой байна гэж би ойлгодог. Заавал бүх үйл ажиллагаанд гүйж очоод дуу хоолойгоо хүргээд байхгүй ч гэсэн тэр зүйлийн талаар юу болоод байгаад уншиж олоод мэдчихдэг байвал зүгээр. Маш олон судалгаа, тайлангууд гарч байдаг. Хүний эрх зөрчигдөж байгаа, хөдөлмөрийн мөлжлөгт өртөж байгаа зэрэг суурь материалуудыг олж уншаад ийм зүйл болоод байгааг нь мэдээд өөрийнхөө хэрэгтэй эх сурвалжуудыг дагаад мэдээллээ аваад яваад байдаг байвал чухал оролцоо нь тэр болов уу гэж бодож байна. Нэг мэдээ аваад эхэлчихвэл тэр сувгаараа дамжуулаад цаашид мэдээгээ аваад яваад байх боломжтой”.

-НҮБ-ийн Залуучуудын зөвлөлдөх хороо

ГБХЗХГ-ийн Залуучуудын хөгжлийн газрын мэдээгээр сум дүүрэг, аймаг, нийслэлийн хэмжээнд залуучуудын 311 салбар зөвлөл ажиллаж байна. Энэ салбарт залуучуудын төлөөлөл нь ороод саналаа хэлдэг, тухайн аймаг, орон нутгийн оршин суугчийн үүднээс саналаа хэлдэг эрхийг нь хуульд оруулж өгсөн байна. Энэ талаарх залуучуудын мэдлэг, мэдээлэл хангалтгүй байгаа учраас оролцооны асуудал сул байна. Залуучуудын оролцоо тэр дундаа нийгмийн оролцоог сайжруулах чиглэлээр зохион байгуулалттай эсвэл мэдээллийн шинжтэйгээр оролцуулдаг болох нь баримт бичгийн судалгаанаас харагдаж байна.

Залуучуудад төрийн дэмжлэг, ардчилал, эрх зүйн боловсрол хэрэгтэй Судалгаанд оролцсон залуучуудын 46% нь залуучуудыг төрийн байгууллага, албан хаагч, удирдлагууд дэмждэггүй гэж үзэж байгаа бол 42% нь залуучууд ардчилал, засаглал, хууль эрх зүйн боловсрол байхгүй гэж үзжээ. Тиймээс залуучуудыг оролцоход саад бэрхшээл болж байгаа дээрх хоёр хүчин зүйл дээр залуучууд дэмжлэг үзүүлэх, ардчиллын боловсрол олгох хэрэгтэй нь харагдаж байна.

45

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

График 12. Залуучууд оролцоход саад болж байгаа хүчин зүйлс 52% 46% 42% 39% 37% 31% 31%

52%

46% 42% 38% 35% 36% 34% 33% 33% 31% 31% 29% 29% 28% 28% 25% 22%

42% 41% 34%

38% 36%

40%

43% 43% 43% 32%

27%

16%

Нийт

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

Залуучууд ардчилал, засаглал, хууль эрх зүйн боловсрол байхгүй Залуучуудыг төрийн байгууллага, албан хаагч, удирдлагууд дэмждэггүй Залуучуудын байгууллагуудад хөрөнгө мөнгө байдаггүй Залуучууд оролцсон ч үр дүн байдаггүй Залуучууд өөрсдөө идэвх санаачилгагүй, хамтарч ажилладаггүй Бусад

Эх үүсвэр: Асуулт 4.5, N=495 Шигтгээ:“Би залуучуудын оролцоог бага гэж боддог. Миний хүрээлэлд 1-2 хүүхэд залуучуудын байгууллагын үйл ажиллагаанд идэвхтэй сайн оролцдог. Бусад залуучууд идэвхтэй оролцдоггүй байх.Үйл ажиллагаа нь цөөн хүнд хүрдэг. Зар мэдээ хүрч байгаа хүмүүсээс нь очиж байгаа хүмүүс их цөөхөн байдаг”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Дуу хоолойгоо гаргаад нэгдээд тэмцэхээр нөгөө хэд нь барьж хориод байдаг болсон. Ингэхээр сүүлдээ дуугардаг ч хүнгүй болсон. Уриалсан хүмүүсийг хорьж цагддаг хүмүүс нь их байдаг болохоор дуугүй сууж байсан нь дээр гэж боддог. Залуучууд дуугарч чадна гэхдээ жоохон айдастай байдаг учраас оролцож чаддаггүй”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Цаг зав багатай. Долоо хоногийн 5 өдөр ажилладаг. Өглөө гараад орой ирдэг. Хагас бүтэн сайнд гэр бүлдээ зав гаргана. Бүтэн сайнд агаарт гараад усанд орж байтал өдөр өнгөрдөг. Яг энэ циклээрээ явсаар байгаад амьдралын өдөр хоног өнгөрч байна”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Цаг зав бага байдаг. Хандлага, өөрийн үзэл бодол нөлөөлдөг. Заримдаа боломж байгаа мөртөө хүүхдээрээ шалтагладаг. Нэг гэртээ суучихаар тэгдэг юм шиг санагдсан”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Залуучуудын оролцоо 2 зүйлээс шалтгаалдаг гэж боддог. Оролцъё гэж бодсон ч бэрхшээл үүсдэг. Жишээ нь нэгд, гадаад хэлний бэрхшээл байж болно. хоёрт мэдээлэл. Тэр асуудлыг шийдэхэд та оролцож болно гэсэн боловч хэлэх нь зөв үү буруу юу гэдгийг өөрсдөө мэддэггүй. Мэдээлэл муу учраас тэд нар оролцдоггүй. Танай суманд цэцэрлэгт хүрээлэн баръя гэхэд надад ямар хамаатай юм гэж нийгмийн оролцоотой байж чаддаггүй”.

-Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар, Залуучуудын хөгжлийн газар

46

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН Шигтгээ:“Төсөл хөтөлбөр бичих, хуулийн мэдлэг олгох, ХАА-н онол, практик түргэвчилсэн сургалтууд шаардлагатай байна. Шинжлэх ухаанч байдлаар хандаж байгаа сургалтуудыг их сайн зохион байгуулах хэрэгтэй. Нийгэмд болж байгаа процедурын талаар хуулийн мэдлэг маш их хэрэгтэй байна”.

-Сэлэнгэ аймгийн Хөгжилд тэмүүлсэн Сүхбаатарчууд ТББ Шигтгээ:“Залуучуудын оролцоход саад болж байгаа хүчин зүйл ажил олгогч нар. Зарим нэгэн албан байгууллага залуучуудаа зөвхөн өөрийнхөө ажлыг хийлгэхээс өөр зүйлд оролцуулах явдал их сул байна. Хөтөлбөрт хамрагдаж байсан хүмүүсийг англи хэлний сургалтад хамруулдаг байсан. Энэ хугацаанд ажлынхаа зав зайгаар хийдэг байсан болохоор оролцоо нь сул байсан”.

-Зориг сан Шигтгээ:“Миний анзаарч байгаагаар амьдралын суурь шаардлага, амьдрах хэрэгцээ нь залуучууд аливаа зүйлд оролцоход саад болдог. Улс төр болохгүй байна, бодлого нь болохгүй байна, залуучуудаа дэмжихгүй байна гээд яриад явах сэтгэл, туршлага байгаа хэдий ч тэр хүмүүст тэгээд явах цаг зав, боломж байна уу гэдгийг бодох хэрэгтэй”.

-НҮБ-ийн залуучуудын зөвлөлдөх хороо Шигтгээ:“Мэдээлэл хүрээгүй болон цаад зүйлийнхээ утга учрыг сайн ойлгоогүйгээс болоод хүмүүс аливаа зүйлд хүрч оролцож чадахгүй байгаа гэж бодож байна. Яг хүнд хүргэмээр байгаа зүйлдээ мэдээллээ сайн хүргэж ажиллах хэрэгтэй байна. Байгууллагуудтай ойрхон байдаг хороо ч юм уу тэдгээртэй сайн ойртож ажиллах хэрэгтэй хэрвээ цаг зав нь байдаг бол сургалтыг нь тэнд нь очоод яг ямар хүмүүсийг хамруулмаар байгаа түүнийгээ олоод зохион байгуулдаг бол хэрэгтэй гэж бодож байна”.

-Дорноговь аймгийн Өглөөний гайхамшиг групп

Залуучуудын оролцоо, хөгжлийг ТӨР, ЗГ дэмжих нь зүйтэй Залуучуудыг, залуучуудын идэвх оролцоо, хөгжлийг төр, засгийн газрын зүгээс дэмжих ёстой гэж судалгаанд оролцогчдын 89% буюу 10 хүн тутмын 9 нь үзэж байна. Ялангуяа УБ хот, Дорноговь, Баянхонгор аймагт 90%-аас дээш үзүүлэлттэй байгаа бол Сэлэнгэ аймагт хамгийн бага 78%-тай байв. Залуучууд өөрсдөө идэвх оролцоотой байх ёстой гэж судалгаанд оролцогчдын 77% нь, орон нутгийн засаг, захиргаа дэмжих ёстой гэж 66% нь үзжээ.

График 13. Залуучуудын оролцоо, хөгжлийг хаанаас дэмжих ёстой вэ?

91% 81%

89%

77%

92%

78% 79%

69% 56%

91%

89% 82%

67%

80% 72%

78% 73%

51%

44% 26%

39%

38% 33%

32% 31%

34%

40%

23%

17%

16%

Нийт

УБ

Төр, Засгийн Газар Иргэний нийгмийн байгууллага

Дорноговь Залуучууд өөрсдөө Олон нийт

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

Орон нутгийн засаг захиргаа

Эх үүсвэр: Асуулт 4.14, N=495

47

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

Шигтгээ:“Бид нарт зориулж юм хийдэг юм уу? Бид нар бүжгээр дүүрэгтээ өрсөлдөөд цаашаагаа явах гэтэл Хан –Уул дүүргээс лав дэмжлэг байдаггүй. Өөрсдөө оролдоод улсын тэмцээнд яваарай гэдэг. Дүүрэг дотор олон тэмцээнүүд болох ёстой. Олон тэмцээн уралдаан зохион байгуулбал Монгол улс хөгжинө”.

-15-17 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“ЗГ нь санхүүжүүлээд залуучуудад хамгийн ойр байдаг гэр бүл хүүхэд залуучуудын байгууллага нь залуучууд бүртээ хүрч ажиллах ёстой гэж бодож байна”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Эцэг эх хамгийн сайн дэмждэг байх ёстой. Хийхийг хүсэж буй зүйлийг нь дэмжихийн тулд боломж нөхцөлөөр хангаад, урам өгвөл тэр хүүхэд өөрөө хичээгээд явбал болно. Хамгийн ойр байдаг эцэг эх дэмжвэл болно”.

-15-17 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Аль аль талаасаа дэмжих ёстой. УИХ, ЗГ нь дэмжээд өгөх хэрэгтэй. Одоо хороо ямар ч ажил хийхгүй байна. Хороон дээр хэдэн ааштай, хүнд сурталтай хүүхнүүд сууж байдаг. Харьцахад их хэцүү загнуулаад гардаг. Шат шатандаа сайн байвал үйлчилгээ нь хүндээ хүрч чадна”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Тулгамдаж байгаа асуудал гэвэл сумдад яг тодорхой ажилтан байхгүй учраас манайхаас арга хэмжээ зохион байгуулахад сумдын залуучууд оролцохгүй, хойшоо байх тал байдаг. Тэндээ хэрвээ ажилтан байвал залуучуудыг татан оролцуулах, хамруулах боломжтой”.

-Хэнтий аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар Шигтгээ:“Залуучуудыг амьдрал дээрээс харахад залуучууд болгон хувийн бизнес хийж байна. Гол асуудал нь мэргэжилтэй хүмүүсийн баг бүрдэж байж ажил эхлэх ёстой. Гэтэл эхний удаад мэргэжлийн хүмүүстэй багийг бүрдүүлэх боломжгүй байна. Нөгөө талаасаа залуучууд гарааны бизнес эхлүүлэхэд яг энэ чиглэлээс нь зөвлөгөө мэдээлэл өгөх газар байхгүй. Дүүрэг болгонд ЖДҮ-ийг дэмжих төв байдаг. Миний хувьд энэ газруудад 100% шүүмжлэлтэй ханддаг. Тэд нар үнэхээр юу ч хийдэггүй”.

-ЖДҮ эрхлэгч залуучуудын холбоо Шигтгээ:“Намын дэргэдэх байгууллагаас болоод залуучууд хөгжих, нэгдэхэд шууд саад болж байна. Энэ нь хөгжлийг урагшлахад саад болж байна. Залуучуудад чиглэсэн сургалтын хүрээнд гэр бүлд чиглэсэн гэр бүлийн үнэт зүйлийг хангасан бодлогоор сургалт зохион байгуулах хэрэгтэй.Цахим сургалт, алсын зайн сургалтыг өргөн хүрээнд явуулах зөв оновчтой юм”.

-Дорноговь аймгийн Дорнын тусгал гэрэл зургийн холбоо

48

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

4.6 ЗАЛУУЧУУДЫН БАЙГУУЛЛАГА Залуучуудад зориулсан үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага БАЙХГҮЙ байна Тухайн орон нутаг, дүүрэгт залуучуудад чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулдаг, үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллагын талаар залуучуудаас тодруулахад 45% нь тийм байгууллага байхгүй гэж хариулсан. Ялангуяа энэ үзүүлэлт УБ хотын хувьд хамгийн өндөр үзүүлэлттэй байгаа бол Хэнтий аймагт хамгийн бага хувьтай байна. Судалгаанд оролцогчдын 6% нь ГБХЗХТ гэж хариулсан байгаа бол энэ үзүүлэлт Хэнтий аймгийн залуучуудын 24% нь ийнхүү хариулжээ.

Хүснэгт 15. Залуучуудад зориулсан байгууллагын талаарх мэдээлэл Нийт

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

Байхгүй Гэр бүл хүүхэд залуучуудын хөгжлийн төв Монголын Залуучуудын холбоо Дэлхийн зөн Спорт ордон, спорт заал, спортын холбоо Монголын Улаан загалмайн нийгэмлэг Фитнес, усан бассейн

45%

56%

41%

41%

19%

40%

6%

2%

7%

0%

24%

11%

5%

3%

8%

5%

6%

12%

5%

5%

0%

0%

16%

4%

4%

3%

8%

5%

6%

4%

2%

1%

2%

0%

6%

5%

2%

3%

3%

3%

0%

0%

Залуучуудын хөгжлийн төв

2%

0%

7%

0%

10%

0%

Хүүхэд хөгжлийн төв Нийтийн номын сан, номын сан Кофе шоф, кафе

2%

0%

0%

0%

13%

1%

1%

2%

2%

2%

0%

0%

1%

3%

0%

2%

0%

0%

Залуу манлайлагч төв

1%

0%

0%

0%

0%

5%

Лантуун дохио ТББ

0%

0%

0%

0%

0%

0%

Мэдэхгүй

5%

5%

0%

10% 5% 3% Эх үүсвэр: Асуулт 3.2, N=495

Шигтгээ:“Манай дүүрэгт залуучуудын байгууллага байдаг талаар сонсож байгаагүй. Өөрийнхөө эрх ашгийг бодсон байгууллагуудыг мэднэ. Хүмүүст тусалдаг байгууллагуудыг сайн мэдэхгүй”.

-15-17 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Цөөн хэдэн залуучуудын хувьд залуучуудын байгууллага нь цаашаа дээд албан тушаалд гарах, нэр дэвших шат дамжлага болдог учраас залуучууд залуучуудын байгууллагын үйл ажиллагаанаас зайлсхийдэг байх гэж боддог. Залуучуудын байгууллага худлаа гэдэг болчихсон”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас...

Залуучуудад идэвхтэй оролцдог байгууллага БАЙХГҮЙ байна Үйл ажиллагаанд нь идэвхтэй оролцдог, сайн мэддэг байгууллагыг нь нэрлүүлэхэд мөн байхгүй гэж 42% нь хариулсан ба Дорноговь аймгийн залуучуудын 57% ингэж хариулсан. Дэлхийн зөв болон МУЗН гэх мэт олон улсын байгууллагуудын үйл ажиллагаанд Хэнтий аймгийн залуучууд хамгийн их хамрагддаг байна.

49

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

Хүснэгт 16. Залуучуудын сайн мэддэг, үйл ажиллагаанд нь идэвхтэй оролцдог байгууллага Нийт

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

Байхгүй

42%

46%

57%

34%

23%

36%

Дэлхийн зөн Спорт ордон, спортын үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага Цэцэрлэг, сургууль Гэр бүл хүүхэд залуучуудын хөгжлийн газар Монголын улаан загалмайн нийгэмлэг Монголын залуучуудын холбоо

4%

4%

0%

3%

13%

3%

4%

2%

11%

7%

10%

1%

4%

3%

0%

5%

11%

7%

4%

0%

5%

0%

19%

4%

4%

3%

0%

7%

6%

5%

2%

2%

0%

5%

2%

3%

Номын сан, номын групп Эмнэлэг, эрүүл мэндийн байгууллага Цагдаа, цагдаагийн байгууллага Боловсрол, сургалтын байгууллага Оюутны холбоо

2%

3%

0%

3%

0%

0%

1%

1%

0%

3%

3%

1%

1%

0%

0%

3%

5%

1%

1%

1%

2%

0%

0%

3%

1%

1%

2%

2%

2%

0%

Залуу манлайлагч төв

1%

0%

0%

0%

0%

4%

Усан сан, бассейн

0%

0%

0%

2%

0%

0%

Хэлж мэдэхгүй байна

11%

11%

0%

17% 15% 12% Эх үүсвэр: Асуулт 3.3, N=495

Шигтгээ:“Залуучуудын байгууллагуудыг бүгдийг нь мэднэ. Гэхдээ залуучууд оролцдог, залуучуудад чиглэсэн үйл ажиллагаа явагдаж байгаа нь харагддаггүй. Ихэвчлэн эмзэг давхаргын хүмүүс оролцдог. Залуучууд зөвхөн CV-дээ сайн дурын ажилтан байсан гэсэн мэдээллээ оруулах зорилготойгоор ажилладаг”.

-15-17 насны бүлгийн ФБЯ-аас...

Залуучуудын 51% ЗХТ-ийн талаар огт сонсож байгаагүй Төслийн зорилтот орон нутгийн залуучуудын 51% нь буюу хоёр залуу тутмын нэг нь ЗХТ-ийн талаар огт сонсож байгаагүй бол 35% нь буюу гурван залуу тутмын нэг нь сонсож байсан ч үйлчлүүлж үзээгүй байна. Огт сонсож байгаагүй залуучуудын хувь УБ хотод хамгийн өндөр (73%), сонссон ч үйлчлүүлж үзээгүй залуучуудын хувьд Хэнтий, Дорноговь, Баянхонгор аймагт хамгийн өндөр (48%-50%) байв.

50

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

График 14. ЗХТ-ийг мэддэг болон үйлчлүүлсэн байдал 73%

51%

49%

50%

48%

48%

41%

40%

35% 22%

6%5% 2% Нийт

20%

16%

16% 16% 16%

8%7%

7% 3% 0%

2%2%1% УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Огт сонсож байгаагүй Мэднэ, үйлчлүүлж үзсэн, гэхдээ одоо үйлчлүүлдэггүй Мэднэ, байнга үйлчлүүлдэг

7% 3% 3%

3% Хэнтий

Баянхонгор

Сонсож байсан, гэхдээ үйлчлүүлж үзээгүй Мэднэ, хааяа үйлчлүүлдэг

Эх үүсвэр: Асуулт 3.5, N=495

ЗХТ-өөр үйлчлүүлсэн залуучуудын сэтгэл ханамж ӨНДӨР ЗХТ-өөр нэг үйлчлүүлсэн бол үйлчилгээний сэтгэл ханамж өндөр байдаг байна. Үйлчлүүлсэн залуучуудын сэтгэл ханамжийн түвшнийг үйлчилгээний төрлөөр авч үзэхэд УБ хотын залуучуудыг эс тооцвол орон нутгийн залуучуудын сэтгэл ханамж бүх үйлчилгээ дээр өндөр үзүүлэлттэй байгаа нь харагдлаа. Ялангуяа дэмжих бүлгийн, амьдрах ухааны чадварын сургалтын үйл ажиллагаа болон номын сан булангийн үйл ажиллагаа сэтгэл ханамж өндөр байна.

Хүснэгт 17. ЗХТ-өөр үйлчлүүлсэн байдал, сэтгэл ханамж УБ

Амьдрах ухааны чадварын сургалт Зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ Дэмжих бүлэг Сонирхлын клубийн үйл ажиллагаа Илгээх, холбон зуучлах Залуучуудын санаачилга, оролцоонд суурилсан үйл ажиллагаа Номын сан/ булан

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

Үйлчилгээ авсан хувь

Сэтгэл ханамж

Үйлчилгээ авсан хувь

Сэтгэл ханамж

Үйлчилгээ авсан хувь

Сэтгэл ханамж

Үйлчилгээ авсан хувь

Сэтгэл ханамж

Үйлчилгээ авсан хувь

Сэтгэл ханамж

6%

71%

25%

80%

19%

82%

27%

94%

15%

82%

4%

33%

25%

93%

10%

83%

20%

100%

11%

100%

3%

86%

2%

100%

3%

100%

11%

71%

3%

100%

6%

64%

21%

77%

17%

90%

27%

88%

19%

93%

1%

33%

7%

75%

0%

0%

2%

0%

1%

100%

3%

29%

23%

57%

9%

60%

20%

92%

12%

78%

8%

74%

43%

92%

38%

86%

48%

90%

25%

95%

51

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН Кино хэлэлцүүлэг өрнүүлэх Бусад

3%

67%

10%

100%

3%

0%

6%

60%

10%

50%

9%

60%

9%

100%

5%

100%

23%

87%

11%

88%

Эх үүсвэр: Асуулт 3.6:3,7 N=495 Шигтгээ:“Сайн ажиллаж байгаа байгууллага гэвэл Дорноговь аймгийн залуучуудын хөгжлийн төв байна. Цаашдаа залуучуудын хөгжлийн төвийг суманд байгуулбал сумын залуучууд тэндээ ажилладаг, хөгждөг, хөдөлмөрлөдөг, оролцоог дэмждэг хэлбэрээр хийх нь илүү хэрэгтэй байна. Аймаг нийслэлд төвлөрөөд байх нь онцын хэрэггүй юм байна гэсэн дүгнэлтэд саяхан хүрсэн. Нийслэлийн хэмжээнд гэвэл Налайх, Багахангай, Багануур дүүрэг сайн ажиллаж байна. СХД, БЗД сайн ажиллаж байна. СХД дээр Гэр бүл залуучуудын хөгжлийн төв “Мянган залуу мянган санаа“ төсөл хэрэгжүүлж байгаа”.

-Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар, Залуучуудын хөгжлийн газар

ЗАЛУУЧУУДЫН ТӨРИЙН БАЙГУУЛЛАГУУД хамгийн муу ажиллаж байна Залуучуудын хөгжлийг дэмжих чиглэлээр төрийн болон иргэний нийгмийн байгууллагуудын дундаж үнэлгээ 3.0 байгаа ба хамгийн өндөр үнэлгээтэй байгууллага нь хууль тогтоох парламент-УИХ байна. УИХ-ыг УБ хотын залуучууд хамгийн сайн ажиллаж байна гэж үнэлсэн бол Хэнтий аймгийн залуучууд хамгийн бага үнэлгээг өгчээ. Бодлогыг хэрэгжүүлэгч, залуучуудтай тулж ажилладаг аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн засаг дарга, ЗХТ, аймаг, дүүргийн ГБХЗХГ-т 3.0 үнэлгээг өгсөн байсан бол ЗГ-ын хэрэгжүүлэгч агентлаг ГБХЗХГ хамгийн бага үнэлгээтэй байна. Ялангуяа төслийн зорилтот аймгуудад 2.42.9 гэсэн үнэлгээг авсан байв. Залуучуудын чиглэлээр ажилладаг иргэний нийгмийн байгууллагуудын хувьд Сэлэнгэ аймагт хамгийн өндөр үнэлгээтэй байсан бол Дорноговь, Хэнтий аймагт хамгийн бага үнэлгээг авсан байна. Түлхүүр мэдээлэгчтэй хийсэн ярилцлагаас үзэхэд бүх аймагт ЗХТ, Залуучуудын зөвлөлийн үйл ажиллагаа тогтмолжоогүй, жигдрээгүй, төсөв санхүүгийн хувьд дутагдалтай, хүний нөөц, ажилтнууд нь чадавхжаагүй зэрэг асуудлууд нийтлэг байна.

52

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

График 15. Байгууллагын залуучуудын хөгжлийг дэмжих чиглэлээр ажиллаж буй байдал өгсөн үнэлгээ 3.33.43.23.2 3.3 3.23.3 3.3 3.2 3.2 3.2 3.1 3.13.2 3.2 3.2 3.13.23.0 3.1 3.1 3.1 3.0 3.1 3.0 3.0 2.9 3.0 3.0 3.03.0 3.03.02.9 2.9 2.9 2.82.92.8 2.8 2.8 2.8 2.7 2.7 2.5 2.6 2.5 2.4

УИХ

Засгийн газар

Нийт

НХХЯ

УБ

Засаг дарга

Дорноговь

Залуучуудын Залуучуудын Аймаг, дүүргийн иргэний хөгжлийн ГБХЗХГ нийгмийн үндэсний болон байгууллагууд салбар зөвлөл ЗХТ

Сэлэнгэ

Хэнтий

ГБХЗХГ

Баянхонгор

Эх үүсвэр: Асуулт 4.9, N=495 Шигтгээ:“Хороо бидэнд төрийн үйлчилгээг дөхүүлж өгч байгаа. Тиймээс хороон дээр залуучуудад чиглэсэн үйл ажиллагаанууд нь төвлөрдөг бол хүндээ хүрэх байх гэж бодож байна”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Засгийн газрын хийсэн ажлыг мэдэхгүй байна. Хүүхэд залуучуудын хөгжлийн төв ажиллаж байгаа. Бид нар мэдэхгүй ч гэсэн тэд нар наадмаар 3-4 хоног Хүй долоон худаг дээр очоод хүүхдүүдийн аюулгүй байдал дээр анхаардаг. Сүхбаатарын талбай дээр очоод хүүхэд баярлуулаад байдаг. Дүүргийн хүүхдийн хөгжлийн газар ажиллаж байгаа. Өөрийнхөө дүрэм журмын хэмжээнд ажлаа хийж байгаа. Төрийн байгууллагууд сайн ажиллаж байгаа”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Хуультай болсон учраас одоо залуучуудын хөгжлийг дэмжих сантай болчихвол зүгээр байна. Тэндээсээ гадагшаа явж суралцах залуучуудаа санхүүжүүлдэг. Бизнес инкубаторын сургалттай болоод тогтвортой болтол нь дэмжээд гаргадаг болмоор байна. Санхүүгийн бие даасан бодлого дутагдалтай байна гэж хараад байгаа юм. Манай аймаг энэ засгийн үед харин ч зоригтой алхам хийх орон нутгийн ААН, Уул уурхайн компаниудын дэмжлэгтэйгээр 120-150 залуучуудад жилд нэг удаа тэтгэлэг олгож байна. Голч дүнгээс нь хамаараад 100% хүртэлх тэтгэлгийг олгодог”.

-Баянхонгор аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар

53

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

4.7 ЗАЛУУЧУУДЫН АМЬДРАХ УХААНЫ ЧАДВАР Гурван залуу тутмын нэг нь амьдрах ухааны сургалтад хамрагдсан Залуучуудад амьдрах ухааны чадвар эзэмшүүлэх буюу өөртөө итгэлтэй байх, харилцаа, шийдвэр гаргах, стрессийг зохицуулах, хүчирхийллээс сэргийлэх гэх мэт сургалтын эрэлт хэрэгцээ өндөр байгаа нь харагдаж байна. Судалгаанд оролцогчдын 37% нь энэ төрлийн сургалтад хамрагдсан байгаа ба Сэлэнгэ аймгийн залуучуудын 52%, Дорноговь аймгийн залуучуудын 48% нь амьдрах ухааны чадварын сургалтад хамрагджээ. Харин УБ хот болон Баянхонгор аймгийн залуучууд хамгийн бага хувьтай байв.

График 16. Амьдрах ухааны чадвар эзэмшүүлэх сургалтад хамрагдсан байдал 52%

48% 39%

37% 33% 29%

Сэлэнгэ

Дорноговь

Хэнтий

Нийт

УБ

Баянхонгор

Эх үүсвэр: Асуулт 4.6, N=495 Шигтгээ:“Залуучуудыг сургахаас гадна төрийн байгууллагын албан хаагч нарыг сургавал зүгээр санагдаж байна. Би бас сурмаар байна. Залуучуудтай яаж харьцах талаар сургалт надад хэрэгтэй байна. Би ажилдаа ороод 3 сар болж байгаа учраас залуучуудтай хэрхэн харьцах учраа сайн олохгүй л байна. Одоохондоо амьдрах ухааны 12 номоо ашиглаад, интернэт ухаад видео контентуудаа хийж байна. Энэ хичээлийг хүнээр заалгаж үзмээр байна”.

-Хэнтий аймгийн Залуучуудын хөгжлийн төв Шигтгээ:“Амьдрах ухааны сургалт буюу компьютерын хэрэглээний анхан шатны мэдлэгийг нь дээшлүүлэх, гэр бүл төлөвлөлт, гэр бүлээ авч явах гэх мэт сургалтад бүх залуучуудын хамрагдалтыг нэмэгдүүлбэл их чухал хэрэгтэй байна”.

-Баянхонгор аймгийнХөгжлийн бэрхшээлтэй залуусын тэмүүлэл ТББ

Залуучуудад амьдрах ухааны чадварууд нэн ХЭРЭГЦЭЭТЭЙ Залуучуудад амьдрах ухааны ур чадварууд хэр хэрэгцээтэйг байгааг тодруулахад 85%-аас дээш нэн хэрэгцээтэй гэж үзжээ. Хамгийн өндөр хэрэгцээтэй байгаа амьдрах ухааны чадвар нь төлөвлөлт хийх, шийдвэр гаргах, харилцааг удирдах байгаа бол жендерт суурилсан хүчирхийлэл, хорт зуршил, бэлгийн замын өвчнөөс сэргийлэх ур чадварууд хэрэгтэй гэж 85% хувь нь үзсэн байна. Дорноговь аймгийн залуучуудад шийдвэр гаргах, төлөвлөлт хийх, Сэлэнгэ аймгийн залуучуудад төлөвлөлт хийх, Хэнтий аймгийн залуучуудад шийдвэр гаргах,

54

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН төлөвлөлт хийх, Баянхонгор аймгийн залуучуудад харилцаа, бусадтай холбоо тогтоох, тунгаан бодох ур чадварууд өндөр хэрэгцээтэй байгаа харагдлаа.

Хүснэгт 18. Залуучуудад шаардлагатай амьдрах ухааны чадварын хэрэгцээ Нийт

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

Төлөвлөлт хийх

95%

94%

97%

97%

98%

96%

Шийдвэр гаргах

94%

93%

97%

91%

97%

96%

Харилцаа

94%

94%

93%

91%

95%

97%

Бусадтай холбоо тогтоох

93%

93%

92%

91%

91%

97%

Сэтгэл хөдлөлөө хянах

92%

93%

93%

91%

86%

95%

Өөртөө итгэлтэй байх

92%

93%

92%

88%

91%

95%

Стрессийг зохицуулах

92%

91%

95%

88%

91%

93%

Тунгаан бодох

91%

92%

87%

90%

86%

97%

Бусдыг ойлгох

91% 86%

91% 88%

90% 89%

91% 76%

88% 81%

95% 92%

85%

84%

90%

84%

81%

89%

85%

86%

90%

81%

75%

91%

95%

94%

97%

Хорт зуршлаас сэргийлэх Бэлгийн амьдрал: БЗДХ, ХДХВ/ДОХ-аас сэргийлэх Жендерт суурилсан хүчирхийллээс сэргийлэх Төлөвлөлт хийх

97% 98% 96% Эх үүсвэр: Асуулт 4.7 N=495

Шигтгээ:“Хүүхдүүдийг багаас нь өөртөө итгэх итгэлгүй болгоод сургачихдаг юм болов уу гэж боддог. Одоо бид нарын үеийн зарим хүүхдүүд өөртөө итгэх итгэлгүйгээсээ болоод дээрэлхүүлэх, тэрэндээ шаналах асуудал байдаг. Эцэг эхийн боловсрол их чухал. Хүүхдүүдээ яаж багаас нь боловсролтой болгох дээр анхаарч, тэднийг багаас нь хөгжүүлэх хэрэгтэй. Ямар нэгэн хөгжим тоглуулж сургах, бүжиг гэх мэт. Багаасаа тодорхой зүйлийг хийгээд сурчихвал том болох тусмаа өөртөө итгэх итгэлтэй байдаг. Өөртөө итгэх итгэлтэй хүүхэд хаана ч газардахгүй. Ихэнх хүүхдүүд өөртөө итгэх итгэлгүй байгаа нь хэцүү санагддаг”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Амьдрах ухааны сургалтуудад суух хэрэгцээ байгаа. Учир нь soft skill гээд сургуульд ч эзэмшүүлж чаддаггүй чадварууд байдаг. Цагийн менежмент, зорилгын менежмент, багаар ажиллах, хүний сэтгэлийг ойлгох, биеийн хэлийг ойлгох гэх мэт чадварууд их хэрэгтэй байдаг. Их дээд сургуульд заадаггүй чадваруудыг олж авах хэрэгцээ байгаа”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Миний хувьд багаасаа гэртээ өссөн. Хүнтэй харьцдаг сургалт байвал зүгээр. IQ, EQ гээд байдаг. IQ нь хөгжсөн ч гэсэн EQ нь хөгжөөгүй бол ажлын байран дээр гараад ажиллахад хэцүү. Надад хүнтэй харилцаж сурах, хүнд өөрийгөө ойлгуулах хэрэгцээ байдаг. Хүн хүний бодол өөр учраас надад ийм сургалт байвал зүгээр санагдаж байна”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Манай аймгийн залуусын оролцоог сайн. Төрийн албанд ажилладаг залуус үйл ажиллагаанд оролцохоор идэвхтэй ирдэг. Гэтэл ажилгүй, гэртээ байдаг, архины хамааралтай, зорилтод бүлгийн хүмүүс үйл ажиллагаанд хамрагддаггүй. Тийм учраас 2019 онд амьдрах ухааны сургалтыг хийсэн. Архины хамааралтай болсон хүмүүсийг багийн цагдаа нартай хамтарч албадан сургалтыг хийж байлаа. Сургалтад суусны дараа өөрчлөлт гарч байсан. Эхнэрүүд нь хүртэл хамт сургалтад суугаад манай нөхрийн зан үйл засагдлаа, архи уух нь багаслаа гэж байсан”.

-Сэлэнгэ аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар

55

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

Шигтгээ:“Залуучуудын хүсэл сонирхлыг судлах, сонсох хэрэгцээ маш их байна. Танхимын сургалт заагаад, хүчээр ажил хийлгэх, уриа лоозон бариулах гэх мэтээр залуучуудыг хөдөлгөж чадахгүй, хөдлөх ч үгүй. Залуу өсвөр насныханд чиглэсэн тусгай бодлого хэрэгтэй байна. Залуучуудыг гэр бүл болоход зөвлөгөө өгөх, гэрлэх ёслолын ордон бий болгох, бизнес инкубаторын төв байгуулж дэмжмээр байна. Богино хэмжээнд хэрэгждэг төсөл, хөтөлбөрүүд үр өгөөж өгч чадахгүй байна. Урт хугацаатай, системтэй байх хэрэгтэй. Орон нутгийн хөгжлийн сангаас санхүүжүүлээд тэрбум зургаан зуун сая төгрөгийн өртгөөр гэрлэх ёслолын ордон барьж байгаа. Энэ ордон барьчихвал дотор нь залуу өсвөр насныханд зөвлөгөө өгөх төв байгуулъя, бэлгийн хүчирхийлэлд өртсөн хүмүүст зөвлөгөө өгдөг төв байгуулъя гээд төлөвлөөд явж байна”.

-Баянхонгор аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газар Шигтгээ:“Залуучуудын оролцоогоор л үйл ажиллагаа явж байна. Бидний гол зориод байгаа зүйл бол нийгэм дэх залуучуудын сэтгэл зүйн хандлагыг өөрчлөх явдал. Түүнээс цаашлаад өөрчлөх өөр зүйлүүд байгаа. Хүний хөдөлгөж байгаа хамгийн том зүйл бол хандлага. Хандлага өөрөө өөрчлөгдвөл нийгэм өөрчлөгдөнө”.

-Сэлэнгэ аймгийн Хөгжилд тэмүүлсэн Сүхбаатарчууд ТББ

56

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

4.8 ЗАЛУУЧУУДЫН САЙН ДУРЫН АЖИЛ Залуучууд байгаль орчны чиглэлийн сайн дурын ажилд хамгийн их ОРОЛЦСОН Залуучуудын хөгжлийг дэмжих тухай хуулийн 4.1.6-д “сайн дурын ажил” гэж залуучуудын идэвх санаачилгаар явуулж байгаа ашгийн төлөө бус нийтэд тустай үйл ажиллагааг хэлнэ хэмээн тодорхойлсон. Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдын 2019 оны 03 сарын 28-ны өдрийн А/130 тоот тушаалын хавсралтаар “Залуучуудын сайн дурын ажлыг бүртгэх, баталгаажуулах журам”-ын 3-р бүлэгт дурдсан сайн дурын ажлын чиглэлүүдийг дурдсан байдаг. Эдгээр сайн дурын ажлуудад залуучуудыг хэр оролцож байгааг тодруулж, оролцох сонирхолтой байгаа сайн дурын ажлыг чанарын судалгаагаар илрүүлсэн. Нийт судалгаанд оролцогчдын 59% нь орчны бохирдол, цаг уурын өөрчлөлт, агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлийн сайн дурын ажилд оролцсон байгаа ба Сэлэнгэ, Баянхонгор аймгийн залуучууд хамгийн өндөр хувьтай оролцдог байна. Нийтдээ Сэлэнгэ аймгийн залуучуудын сайн дурын ажлын идэвх, оролцоо өндөр байгаа нь судалгаанаас харагдаж байна.

Хүснэгт 19. Залуучуудын сайн дурын ажилд оролцсон байдал Орчны бохирдол, цаг уурын өөрчлөлт, агаарын бохирдлыг бууруулах ажил Гамшгаас хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх ажил Зорилтот бүлгийн залуучуудад нийгэм, сэтгэл зүйн дэмжлэг үзүүлэх нийгмийн оролцоог дээшлүүлэх ажил Хараа хяналтгүй хүүхэд, өсвөр үеийнхэн, залуучуудыг нийгэмшүүлэх, ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний асрамж, халамжийн байгууллагуудыг дэмжих ажил Залуучуудад нийтийн соёлыг түгээн дэлгэрүүлэх, амьдрах ухааны чадвар олгох, хариуцлагатай иргэн болж төлөвшихөд дэмжлэг үзүүлэх ажил Нийтийн боловсролыг дээшлүүлэх, уламжлалыг хөгжүүлэх, өв соёлыг хадгалах, сурталчлах ажил Нийгмийн эрүүл мэндийг дэмжих, эрүүл зан үйл, дадал хэвшил төлөвшүүлэх ажил Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажил Нийгмийн хэв журмыг сахиулах ажил Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг сайжруулах ажил Аливаа хүчирхийллийн хохирогч болсон хүүхэд, өсвөр үеийнхэн, залуучууд, иргэдэд туслах, нийгэм,сэтгэл зүйн үйлчилгээ үзүүлэх, нөхөн сэргээх ажил Эрх ашиг нь зөрчигдсөн залуучууд, хүмүүсийн эрх ашгийг хамгаалах, эргэн нийгэмшихэд туслах ажил Томоохон олон нийтийн арга хэмжээ, ОУ-ын болон дотоодын хурал, чуулган, олимп

Нийт

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

59%

57%

61%

67%

55%

64%

47%

45%

56%

59%

41%

45%

42%

41%

38%

57%

33%

47%

42%

39%

39%

57%

34%

48%

41%

37%

43%

59%

38%

39%

40%

37%

44%

52%

33%

45%

38%

33%

46%

52%

31%

40%

35%

32%

36%

52%

31%

33%

34%

31%

39%

45%

27%

35%

34%

33%

25%

48%

28%

36%

31%

27%

39%

33%

33%

32%

30%

24%

36%

45%

28%

31%

27%

29%

26%

38%

22%

17%

Эх үүсвэр: Асуулт 4.10 N=495 57

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН Шигтгээ:“Би сургуулийнхаа эко клубт явдаг. Мод тарих, хог цэвэрлэх, сургуулийнхаа хүүхдүүдийг уриалж оролцдог. Энэ клубийн үйл ажиллагаанд орсноороо эх дэлхийгээ хайрлах, байгаль дэлхийгээ хамгаалах талаар сэтгэлтэй болсон. Хэрвээ хог харвал аваад хогийн саванд хийдэг болсон”.

-15-17 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Би боловсролын чиглэлээр сайн дурын ажил хийж байсан. Хөдөөгийн хүүхдүүдийн боловсролд анхаарсан боловсролын зөвлөгөө өгдөг сайн дурын ажил хийх хүсэлтэй. Гэхдээ өөрөө оролцох биш зохион байгуулахыг илүүд үзэж байна. Яагаад гэхээр хотын хүүхдүүд гэхээс илүүтэйгээр хөдөө орон нутаг, сумдын хүүхдүүдэд боломж бага байдаг. Би хөдөө өссөн. 7-р ангиа төгсөөд хотод ирсэн. Хэрвээ хэн нэгэн сайн дурын ажилтан ирээд англи хэл заадаг байсан бол би нэг жил алдаж англи хэл үзэхгүй байсан. Өөрөө санаачлаад явбал гоё”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Мод тарих сайн дурын ажлаа одоо хүртэл хийж байгаа. Энэ ажлыг би хийж байхдаа нэг л зүйлийг ойлгосон. Бид нарын байгаль орчны талаарх ойлголт их тааруу байна. Хүмүүс нэгдсэн нэг ойлголттой байж л хамтарч оролцдог. Сайн дурын ажил бол хэнээс ч ямар ашиг сонирхол харахгүйгээр, хүлээхгүйгээр зөвхөн өөрийнхөө итгэл үнэмшлээр хүсэл зоригоор хийж байгаа ажил гэж ойлгодог”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Залуучуудын хөгжлийн тухай хуульд сайн дурын ажлыг туршлагад оруулна гэсэн нь надад маш зөв санагдсан. Солонгос улсад сайн дурын ажлыг цаанаас нь төсөв мөнгийг гаргаад шийдээд илүү сайн хөгжүүлж чаддаг. Миний хувьд бол сайн дурын ажлыг илүү хөгжүүлж байж амин хувиа бодсон хүмүүс биш, бусдын төлөө гэсэн сэтгэлтэй хүмүүс л сайн дурын ажлыг хийж, ирээдүйд хүний итгэх итгэлийг төрүүлж, сайхан нийгмийг бүтээнэ”.

-Дорноговь аймгийн Говийн хөх салхи ТББ

Залуучуудын дийлэнх нь ГИШҮҮНЧЛЭЛГҮЙ Судалгаанд оролцсон залуучуудын 64% буюу 10 хүн тутмын 6 нь ямар нэгэн байгууллага, холбоо, клубт гишүүнчлэлгүй байна. Гишүүнчлэлтэй залуучуудын дийлэнх нь төрөл бүрийн спортын клубт гишүүнчлэлтэй байсан бол МУЗН, хүүхэд залуучуудын хөгжлийн байгууллага, МЗХ, эрүүл мэндийн чиглэлийн сайн дурын байгууллагуудад гишүүнчлэлтэй залуучууд цөөнгүй байна.

Хүснэгт 20. Залуучуудын гишүүнчлэл №

Нийт

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

64%

64%

66%

53%

64%

71%

8%

7%

7%

17%

10%

0%

3%

3%

0%

5%

5%

3%

3%

2%

5%

2%

3%

3%

2%

3%

3%

2%

0%

1%

2%

3%

0%

2%

0%

3%

7

МУЗН Хүүхэд залуучуудын хөгжлийн байгууллагууд Монголын залуучуудын холбоо Эрүүл мэндийн клуб, сайн дурын байгууллага Бялдаржуулах төв, фитнес

1%

3%

0%

2%

0%

0%

8

Оюутны холбоо

1%

0%

2%

5%

0%

0%

9

Номын бүлэг, номын нөхөрлөл

1%

2%

0%

0%

0%

1%

10

Скаутын холбоо

1%

0%

0%

1 2 3 4 5 6

Ямар нэгэн байгууллагад гишүүнчлэлгүй Спортын клубүүд

58

0% 5% 1% Эх үүсвэр: Асуулт 4.11, N=495

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

Шигтгээ:“Би Альфа бүжгийн клубийн гишүүн. Энэ клуб бүжиг дуунаас гадна гитар, төгөлдөр хуур, бөмбөр гээд бүх төрлийн хөгжим заадаг. Би төгөлдөр хуур тоглодог. Одоо бөмбөр тоглож сурах гэж байгаа. Урлагаар явах гэж байгаа хүүхдүүдэд зааж өгдөг. Гэхдээ төлбөртэй”.

-15-17 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Би өөрөө ном унших дуртай болохоор амьдарч байгаа газраа үнэгүй номын сан ажиллуулна гэж боддог. Тэгээд ном цуглуулаад л байгаа. Тэрийгээ хэрэгжүүлнэ гэж бодож байна”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Манай байгууллагын үйл ажиллагаанд залуучууд сайн дураар оролцох дуртай байдаг. Сайн дурын ажлыг яаж бүртгэх, зохицуулах журам гарсан хэдий ч тэр нь тодорхойгүй, орон нутагт яаж үүсэх нь тодорхойгүй байгаа. Сайн дурын ажиллагаанд 3-аас дээш оролцсон хүмүүсийг клубт нэмж аваад талархлын бичиг өгдөг”.

-Дорноговь аймгийн Дорнын манлайлагч залуус ТББ

59

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

4.9 ЗАЛУУЧУУДЫН МЭДЭЭЛЛИЙН ЭХ СУРВАЛЖ Залуучууд зарын групп, инстаграммд хамгийн их ИДЭВХТЭЙ Залуучууд сошиал ихээр ашиглаж байгаа учраас ямар групп, хуудсанд идэвх, оролцоотой байгааг тодруулсан. Судалгаанд оролцсон залуучуудын 11% нь зар, худалдааны группүүдэд хамгийн идэвхтэй байгаа ба энэ үзүүлэлт Хэнтий аймагт хамгийн өндөр хувьтай байна. Удаах байранд инстаграмм орсон ба УБ хот болон Хэнтий аймагт хэрэглээ өндөр байсан бол гэр бүл, найзуудын группийн хэрэглээ УБ хот болон Дорноговь аймагт өндөр байв.

Хүснэгт 21. Залуучуудын идэвх, оролцоотой байдаг сошиал группүүд №

Нийт

УБ

Дорноговь

Сэлэнгэ

Хэнтий

Баянхонгор

1

Зар, худалдааны групп

11%

5%

13%

13%

19%

12%

2

Инстаграмм

10%

12%

3%

3%

19%

6%

3

Ээжүүд, эмэгтэйчүүдийн групп

9%

9%

9%

0%

13%

10%

4

Гэр бүл, найзуудын групп

8%

11%

13%

10%

4%

4%

5

Ангийн групп

7%

5%

3%

10%

6%

14%

6

Аймгийн групп

5%

0%

3%

6%

0%

24%

7

Залуучуудын хөгжлийн групп

5%

4%

19%

3%

4%

4%

8

Online shop, худалдааны групп

5%

4%

16%

3%

4%

2%

9

Спортын төрлийн группүүд

4%

4%

13%

0%

2%

4%

10

Авто машинтай холбоотой групп

4%

4%

6%

0%

2%

8%

11

4%

1%

6%

3%

6%

6%

4%

4%

6%

6%

0%

4%

13

Сургуулийн групп Номын худалдаа, ном сонирхогчдын групп Гадаад хэл суралцагчдын групп

3%

5%

0%

6%

0%

2%

14

Сайхан бүсгүйчүүдийн групп

3%

2%

3%

6%

2%

4%

15

Аялагчдын групп

3%

4%

0%

12

0% 4% 2% Эх үүсвэр: Асуулт 4.12, N=495

Шигтгээ:“Олон группэд байдаг ч гэсэн байнга пост оруулаад коммент бичээд байдаггүй. Ерөнхийд нь хараад уншаад явдаг. Хамгийн их ордог нь Бидэнд тохиолдсон хөгжилтэй явдал групп байдаг. Ажил их стресстэй байдаг учраас тийшээ орж уншаад инээж стрессээ тайлдаг. Үнэгүй фитнес гээд группэд байна”.

-25-34 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Миний хувьд ид шидийн орон, дэлхийгээр аялагчид, үнэртэй усанд дурлагсад, кофе сонирхогчид, бидэнд тохиолдсон хөгтэй явдлууд гэсэн группэд байдаг. Тэндээс ид шидийн орон группэд илүү идэвхтэй байдаг. Энд сайн дурын ажил хийж байсан”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Манай аймагт өглөөний гайхамшиг бүлэг маш идэвхтэй явагддаг. Үүнээс харахад залуу эмэгтэйчүүд маш их идэвхтэй байгаа нь харагддаг. Тэгээд харахаар ийм гоё эерэг зүйлийг бусдад түгээх юм сан. Өглөө эртлэн босож цуглардаг залуучуудтай болмоор ч юм шиг эсвэл хүсэл сонирхлоороо нэгдээд ярилцдаг нэг газартай болмоор ч юм уу ийм зүйлүүдийг бодож л байна”.

-Дорноговь аймгийн Насан туршийн боловсролын төв

60

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

Залуучуудын мэдээлэл авдаг суваг нь ГАР УТАС, СОШИАЛ МЕДИА Судалгаанд оролцсон залуучуудын мэдээлэл авдаг гол хэрэгсэл, суваг нь гар утас, сошиал медиа байна. Нийт залуучуудын 76% нь энэ сувгаас мэдээлэл авч байгаа ба Дорноговь, Баянхонгор аймагт хамгийн өндөр хувьтай байна. Удаах байранд интернэт, веб сайт 70%ийн үзүүлэлтээр орсон ба Сэлэнгэ, Хэнтий аймагт хамгийн өндөр хувьтай байв.

Зураг 9. Залуучуудын мэдээлэл авдаг суваг, хэрэгсэл

Эх үүсвэр: Асуулт 4.13, N=495 Шигтгээ:“Залуучуудын байгууллагад хамрагдаж байгаа залуучуудын оролцоо бага. Учир нь мэдээлэл их дутмаг, мэдээлэл бидэнд хүрдэггүй. Өөрсдийнхөө танилын хүрээлэл дотроо идэвхтэй оролцож байгаа хүмүүс байдаг”.

-18-24 насны бүлгийн ФБЯ-аас... Шигтгээ:“Хууль хэрэгжиж байгаа ч гэсэн залуучууд маань ийм хууль байгаа гэдгийг хараахан мэдэхгүй. Мэдээлэл тарааж байгаа сувгаа буруу таниулаад байгаа. Залуучууд болгон www.legalinfo.mn хаяг руу орж үзэх ёстой. Үндэсний хөтөлбөрийг үзсэн залуучууд байхгүй. Энэ хөтөлбөрийн хүрээнд орон даяар сургалт яваад байна. Аймаг дээр ирж байгаа зүйлийг мэдэлгүй өнгөрөөдөг. Бид энэ дээр мэдээллийн суваг нь болох зорилготой байдаг. Төсөл, хөтөлбөр зарлагдлаа гэхэд бүгдийг нь өөрийн пэйж хуудас эсвэл фейсбүүк групптээ тавиад асуух зүйл байвал асуугаарай гэдэг”.

-Сэлэнгэ аймгийн Залуучуудын эв нэгдэл .

61

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

ДҮГНЭЛТ, ЗӨВЛӨМЖ Судалгааны дүгнэлтийг төслийн ерөнхий зорилго, зорилтын хүрээнд хийж залуучуудын оролцоо, чадавх, хөгжлийг дэмжих сургалтын хэрэгцээг хангахзөвлөмжийг боловсрууллаа. Ерөнхий зорилго: Залуучуудын хөгжил, оролцооны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ТББ-ын чадавхыг бэхжүүлэн, хамтын ажиллагааны сүлжээ үүсгэн, судалгаа, нөлөөлөл хийх замаар Монгол улсын засаглал, хөгжлийн явцад хувь нэмэр оруулах чадвартай залуучуудын иргэний нийгмийг бэхжүүлнэ. Зорилт: Залуучуудад илүү санаачилга, оролцоотой байж, нийгмийн хөгжилд хувь нэмрээ оруулахад шаардлагатай мэдлэг, ур чадвар, эрх мэдлийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Төрийн бус байгууллагуудын чадавхыг сайжруулна.

Хүснэгт 22. Оролцогч талуудын шинжилгээ №

1

2

3

4

Төслийн үр шимийг хүртэгчид Залуучуудын санаачилсан ТББ, залуучуудын чиглэлээр ажилладаг ТББ Залуучууд, зорилтот бүлгийн залуучууд Сайн дурын залуучууд, залуучуудын санаачилга Залуучуудын асуудал хариуцсан төрийн байгууллага, орон нутгийн удирдлага

Төслийн зорилт Залуучууд, залуучуудын ТББ-ыг эрх мэдэлжүүлж, орон нутагт залуучуудын оролцоог нэмэгдүүлэх Залуучуудын санаачилга, залуучуудын ТББ-г дэмжин, орон нутагт ажил эрхлэлтийг дэмжих Залуучуудын сайн дурын ажил, санаачилгыг дэмжих, сайн дурын ажлын ач холбогдлыг нэмэгдүүлэх Орон нутгийн удирдлагатай түншлэлийг бэхжүүлэх замаар орон нутагт залуучуудын иргэний оролцоог нэмэгдүүлэх

Сонирхол

Нөлөө

Нөөц

Их

Их

Бага

Их

Их

Их

Дундаж

Их

Их

Дундаж

Бага

Бага

1. ТББ–ыг чадавхжуулах Судалгаанд хамрагдсан аймаг, орон нутгийн төрийн 19 байгууллага, залуучуудад чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулж буй 31 ТББ, клубийн үйл ажиллагаа, хэрэгжүүлж байгаа төсөл хөтөлбөр, залуучуудын идэвх, оролцооны талаарх санаа бодолд дүн шинжилгээ хийлээ. Ихэнх төрийн байгууллагууд төсөв, хөрөнгийн хангалтгүй байдал, хүний нөөцийн чадваргүй байдал, удирдлагын хүсэл эрмэлзлээс шалтгаалан хангалттай хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж чадахгүй байна. Харин ТББ-уудын хувьд COVID19 болон сонгуулийн жилээс шалтгаалан мөн санхүү, үйл ажиллагаа нь доголдсон, идэвхтэй ажиллах боломж хомсодсон байгаа нь судалгаанаас харагдлаа. Хэдийгээр үйл ажиллагаа явуулах зөвшөөрөлтэй ТББ болон залуучуудын идэвхтэй оролцдог бүлэг, клубүүд олноор байгуулагдсан байгаа боловч хууль, үндэсний болон дэд хөтөлбөрийн хэрэгжилт хангалтгүй, залуусын идэвхтэй оролцоо сул, үйл ажиллагааны орлого бага зэргээс шалтгаалан хангалттай хэмжээнд ажиллаж чадахгүй байна. Тиймээс эдгээр байгууллагыг чадавхжуулах эрэлт хэрэгцээ өндөр байгаа нь харагдлаа. Цөөнгүй байгууллага ИБТ-өөс орон нутагт зохион байгуулсан сургалтыг ач холбогдлыг өндрөөр үнэлсэн байлаа.

62

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН 2. Залуучуудын ажилгүйдлийг багасгах Судалгаанд оролцсон залуучуудын 30% нь бидэнд ажилгүйдэл, ажлын байрны асуудал хамгийн их тулгамдаж байна гэж үзсэн байна. Энэ мөн чанарын судалгаагаар мөн нотлогдсон. Тиймээс ажилгүйдэл, хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх, ажлын байрыг олшруулах асуудал төслийн зорилтот 4 аймаг болон УБ хотод нэн тэргүүнд шийдвэрлэх асуудал байсаар байна. Орон нутаг, дүүрэгт залуучуудад чиглэсэн зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ, амьдрах ухааны боловсрол олгох сургалт, хүчирхийлэл, ялангуяа жендерт суурилсан хүчирхийллээс сэргийлэх үйл ажиллагаа хамгийн их дутагдалтай байдаг нь судалгаанаас харагдлаа. Хэдийгээр ЗХТ болон иргэний нийгмийн байгууллагууд энэхүү үйл ажиллагаа, үйлчилгээг үзүүлж байгаа боловч хангалт түвшинд байдаггүй судалгаа харуулж байна. Тиймээс залуучууд, залуучуудын байгууллагын оролцоо, чадавх, хөгжлийг дэмжих сургалтын хүрээнд дээрх 3 сэдэв, агуулгыг багтаах, цогц сургалтын хөтөлбөр боловсруулах шаардлага байгаа нь харагдлаа. Гурван залуу тутмын нэг нь амьдрах ухааны ямар нэгэн сургалтад хамрагдсан байна. Мөн залуучуудад өөртөө итгэлтэй байх, харилцаа, шийдвэр гаргах, стрессийг удирдах, хүчирхийллээс сэргийлэх гэх мэт амьдрах ухааны чадварууд нэн хэрэгцээтэй байгаа нь судалгаанаас харагдлаа.

3. Залуучуудын оролцоог нэмэгдүүлэх Залуучуудын өөрсдийн хүрээлэл, найз нөхөд, ангийн хамт олон, хамтран ажиллагсдынхаа оролцооны түвшнийг хангалтгүй гэж үзэж байна. Насны бүлгээр харвал 2534 насны залуучууд хөгжил, чадавх, оролцооны талаарх хамгийн их мэдлэг, мэдээлэлтэй байна.Энэ хүрээнд бид залуучуудын оролцооны ямар хэлбэр зонхилж байгааг судалж үзэхэд мэдээллээр хангах болон идэвхтэй /төлөөллийн болон төрийн байгууллагад санал хүргүүлэх, үзэл бодол, сонирхлоороо эвлэлдэн нэгдэх, бүх шатны сонгуульд саналаа өгөх/ оролцоог хамгийн их ашиглаж байна. Мөн залуучуудыг идэвхтэй оролцох, хамтран ажиллахад төрийн дэмжлэг болон ардчилал, хүний эрх, эрх зүйн боловсрол шаардлагатай байгаа нь харагдлаа. Мөн залуучуудын идэвх, оролцоо, хөгжлийг төр, ЗГ хамгийн түрүүнд дэмжих нь зүйтэй гэж үзсэн. Залуучуудад сурч хөгжих, боловсрох эрэлт хэрэгцээ маш өндөр байна. 4 залуу тутмын гурав нь залуучуудын оролцоо, чадавх, хөгжлийг дэмжих сургалтад хамрагдах хэрэгцээ байгаа ба залуучуудын очихыг хамгийн их хүсэж байгаа газар нь сонирхлын клуб, дугуйлан, сургалтын үйл ажиллагаа байсан.

4. Залуучуудыг сайн дурын ажилд оролцуулах Залуучууд байгаль орчны чиглэлийн буюу мод тарих, орчны бохирдлыг арилгах гэх мэт сайн дурын ажилд хамгийн их оролцсон байна. Мөн залуучуудын дийлэнх нь гишүүнчлэлгүй байгаа нь идэвхтэй оролцоо үгүйлэгдэж байгаа илтгэж байлаа.

18-24 насныхан залуучуудын бодлого, хөтөлбөр, залуучуудад зориулсан хөрөнгө оруулалтын талаар хамгийн бага мэдлэгтэй байна. Мөн тэдэнд зориулан гаргасан бодлогын баримт бичгүүдийг уншиж танилцахгүй байгаа нь нэг талаар мэдээллийн хүртээмжгүй байдал, нөгөө талаас залуучуудын өөрсдийн хүсэл сонирхолтой холбоотой гэж үзэж болно.Залуучуудаас өөрсдийн хөгжил, оролцоонд чиглэсэн ажил, хөрөнгө оруулалтын талаар

63

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН асуухад мөн дийлэнх нь байхгүй гэж үзэж байсан. Төслийн зорилтот 4 аймаг болон УБ хотод залуучуудын хөгжлийн үндэсний хөтөлбөрөөс гадна залуучуудын хөгжлийн дэд хөтөлбөртэй байгаа нь сайн зүйл боловч залуучууд өөрсдөө энэ талаар хангалттай мэдээлэлгүй байна. Хэдийгээр залуучуудын хөгжлийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ТББ, клуб, сошиал групп, нэгдлүүд үйл ажиллагаа явуулж байгаа боловч залуучуудад зориулсан үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага байхгүй гэж хариуллаа. Үүнээс гадна залуучуудад идэвхтэй оролцдог байгууллага, холбоо ч байхгүй байна. Залуучуудын 51% ЗХТ-ийн талаар огт сонсож байгаагүй бол ЗХТ-өөр үйлчлүүлсэн залуучуудын сэтгэл ханамж өндөр байв. Тиймээс залуучуудыг ЗХТ-ийн үйл ажиллагаанд ямар нэгэн байдлаар оролцуулж чадвал дахин оролцох сонирхол өндөр байгаа юм. Залуучуудын хөгжлийн чиглэлээр ажилладаг төрийн болон иргэний нийгмийн байгууллагуудаас ГБХЗХГ, орон нутаг дах нэгжүүд, ЗХТ-ийг хамгийн муу ажиллаж байна гэж дүгнэсэн. Судалгаанд оролцсон бүх залуучууд сошиал медиа, гар утсыг хамгийн түгээмэл ашиглаж байгаа ба төрийн бүрийн зарын болон сонирхлын групп, инстаграммд хамгийн их идэвхтэй байна. Тиймээс тэдэнд чиглэсэн бодлого, үйл ажиллагаа, сургалтын мэдээллийг энэ сувгаар хүргэх нь үр дүнтэй арга юм.

Зураг 10. Залуучууд, залуучуудын байгууллагын чадавхыг дээшлүүлэх сургалтууд

64

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

ХАВСРАЛТ

65

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

ЗАЛУУЧУУД, ЗАЛУУЧУУДЫН БАЙГУУЛЛАГЫН ОРОЛЦОО, ЧАДАВХ, ХӨГЖЛИЙГ ДЭМЖИХ СУРГАЛТЫН ХЭРЭГЦЭЭГ ТОДОРХОЙЛОХ СУДАЛГАА”-НЫ АСУУЛГА Асуулгын дугаар: ________________ Сайн байна уу? Намайг “................................” (нэрээ хэлнэ) гэдэг. Би MMCG (“Эм Эм Си Жи”) судалгааны байгууллагаас явж байна. Бид Каритас Чех Репаблик, Иргэний Боловсролын Төв, Монголын Залуучуудын Эвслийн хэрэгжүүлж буй “БҮГД ЗАЛУУСЫН ТӨЛӨӨ, ЗАЛУУС БҮГДИЙН ТӨЛӨӨ” төслийнхүрээнд Залуучуудын хөгжилд бодит хувь нэмэр оруулах, залуучуудын утга учиртай оролцоог нэмэгдүүлэх, залуучуудын санаачилга, залуучуудын байгууллагын чадавх, боломжийг дээшлүүлэхэд нөлөөлөх сургалтын хэрэгцээг тодорхойлох зорилготой энэхүү судалгааг зохион байгуулж байна. Та судалгаанд оролцсоноор уг төслийн хүрээнд зохион байгуулагдах залуучууд, залуучуудын чадавхыг дээшлүүлэх зорилготой сургалтын хэрэгцээ, шаардлагыг илрүүлэх, цаашид уг төслийн үйл ажиллагааг сайжруулахад үнэтэй хувь нэмэр оруулах юм. Энэхүү судалгаа нь Улаанбаатар хот болон 4 аймагт явагдаж байна. Ярилцлага маань ойролцоогоор 40 минут үргэлжлэх бөгөөд энд таны ярьж буй зүйлд зөв болон буруу хариулт гэж байхгүй. Таны ярилцлагын хариултыг зөвхөн төслийн хүрээнд зохион байгуулах сургалтын хэрэгцээг тодорхойлох зорилгоор ашиглах бөгөөд таны зөвшөөрөлгүйгээр таныг таних ямар нэгэн мэдээллийг тайландаа оруулахгүй гэдгийг “Хувь хүний нууцын тухай Монгол Улсын хууль”, ISO 20252:2019-ын 4.1.2.2, 4.1.2.1-т заасны дагуу оролцогчид нь сайн дурын үндсэн дээр оролцох ба өгсөн мэдээллийг өндөр хэмжээнд нууцлах болохоо баталж байна. Таны санаа бодол манай судалгааны үр дүнд тун чухал, үнэ цэнтэй байх болно. Нэр

Код

Асуулга авсан:

Аймаг, нийслэл:

Өдөр/сар/он

Сум, дүүрэг:

Эхэлсэн цаг

Ярилцлага

авагчийн

:

Дууссан цаг

:

нэр/код: Бичлэг сонссон хянагчийн

Нийт

нэр/код

хугацаа

минут

Утсаар хянагчийн нэр/код:

№

АСУУЛТ

ХАРИУЛТ

АЛХАМ

I. ШҮҮЛТҮҮР Та хэдэн настай вэ? /бичгээр бичсэний 14 болон түүнээс доош

дараа тохирох хариултыг дугуйлна/ 1.1 ТӨРСӨН ОН

1.2 1.3

0 1 2 3 4 5 1 2

15-19 20-24 25-29 30-34 35 болон түүнээс дээш

оролцогчоос Эрэгтэй Эмэгтэй 6 сар болон Та энэ аймаг / дүүрэгт хэр удаан хугацаагаар амьдарч байгаа вэ?

6 сар хүртэл Хүйс? (судалгаанд асуухгүй)

66

түүнээс

дээш

СУДАЛГААГ ДУУСГАХ

СУДАЛГААГ ҮРГЭЛЖЛҮҮЛЭХ СУДАЛГААГ ДУУСГАХ

КВОТ ШАЛГАХ

1

СУДАЛГААГ ҮРГЭЛЖЛҮҮЛЭХ

2

СУДАЛГААГ ДУУСГАХ

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

1.4

Үндэсний цөөнх ЛГБТ-бэлгийн цөөнх Та эдгээр нийгмийн эмзэг бүлгийн аль Хөгжлийн бэрхшээлтэй /Групп тогтоолгосон/ нэгэнд хамаарах уу? Өрх толгойлсон эх Хамаарахгүй II.

Та ямар боловсролтой бэ?

1

сургуульд сураагүй г.м/ Бага /4-5 дугаар анги төгссөн/ Бүрэн бус дунд /8-9 дүгээр анги төгссөн/ Бүрэн дунд /10-12 дугаар анги төгссөн/

2 3 4 5 6

Төрийн байгууллага Олон улсын байгууллага Таны ажил эрхлэлт, нийгмийн Төрийн бус байгууллага байдлыг тодруулъя? Хувийн хэвшлийн байгууллага Дараах хариултын Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч хувилбаруудаас таныг хамгийн Малчин

сайн тодорхойлох 1 хариултыг Ажилгүй сонгоно уу. Оюутан

1 2 3 4 5 6 7

Ажилгүй, ажил хайж байгаа Ажилгүй, бусад шалтгаанаар ажил эрхлэхгүй байгаа Их дээд сургууль Коллеж, МСҮТ

8 9 10 11

Сурагч

2.3

Таны гэрлэлтийн тодруулъя?

байдлыг

Танай өрхийн сарын дундаж орлого хэдэн төгрөг вэ?

2.4

2.5

(Нийгмийн халамжийн мөнгө, цалин зэрэг бүх орлогыг тооцно.) Таны амьдардаг сууц эдгээрээс алинд нь хамаарах вэ?

(Хэрэв судалгаанд оролцогч

Огт гэрлээгүй Гэрлэсэн Тусгаарласан Цуцалсан/салсан Бэлэвсэн Хамтран амьдардаг Тодорхойгүй 200,000 төгрөг хүртэл 200,001-400,000 төгрөг 400,001-600,000 төгрөг 600,001-800,000 төгрөг 800,001-1,000,000 төгрөг 1,000,001-1,500,000 төгрөг 1,500,001-2,000,000 төгрөг 2,000,001 төгрөг болон түүнээс дээш Хариулахаас татгалзсан Орон сууц Хашаа байшин Монгол гэр

Өөрийн эзэмшлийн

67

КВОТ ШАЛГАХ

4

ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ

Техникийн болон тусгай мэргэжлийн дунд (МСҮТ, Коллеж) Дээд /Бакалавр болон түүнээс дээш/

2.2

3 5

Боловсролгүй /Бага ангиас гарсан, огт

2.1

1 2

1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 8 99 1 2 3

СУДАЛГААГ ҮРГЭЛЖЛҮҮЛЭХ

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

гэр бүлийнхэнтэйгээ амьдардаг бөгөөд эцэг, эхийнхээ эзэмшлийн байранд байдаг бол өөрийн эзэмшлийн сууцанд амьдардаг гэсэн утгыг авна.)

Хаус Орон сууц Хажуу өрөө Монгол гэр Сургуулийн дотуур Түрээсийн байр Сууц гэдэгт гэр, сууцны тусдаа Оюутны дотуур байшинг оруулан ойлгоно. байр Нийтийн байр Бусад /бичнэ үү/ _________________ 2.6

Судалгаанд оролцогчийн гар утасны дугаар:

4 5 6 7 6 7 8 95

Утас 1 Утас 2

III. ЗАЛУУЧУУДЫН МЭДЛЭГ, МЭДЭЭЛЭЛ

3.1

3.2

3.3

Таны бодлоор залуучуудын хувьд хамгийн их тулгамдаж буй ямар асуудал байна вэ? Хамгийн чухал 3 асуудлыг нэрлэнэ үү? /Нээлттэй хариулттай/ Танай орон нутаг/дүүрэгт залуучуудад чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулдаг, үйлчилгээ үзүүлдэг ямар ямар байгууллага байдаг вэ? Та өөрийн мэддэгээс нэрлэнэ үү? /Нээлттэй хариулттай/

1

Таны сайн мэддэг, үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцдог ямар байгууллага байдаг вэ? /Нээлттэй хариулттай/

1

2 3 1 2 3

2 3 Танай орон нутаг/дүүрэгт залуучуудад чиглэсэн дараах үйл ажиллагаанууд хэр хангалттай байдаг вэ?

/Мөр тус бүрээр асууж тохирох хариултыг тэмдэглэнэ үү/ №

1 2 3.4

3

4

Амьдрах ухааны боловсрол олгох, сургалт Залуучуудад зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ Зорилтот бүлгийн залуучуудыг дэмжих үйл ажиллагаа /хөгжлийн

бэрхшээлтэй, залуу ээжүүд, ажилгүй, амьжиргааны баталгаажих түвшнээс доогуур орлоготой гэх мэт/ Ууланд авирах, дуу, бүжиг, шатар, илтгэх урлагийн гэх мэт олон төрлийн

Хангалтта й сайн

Боломжий н сайн

Тийм ч хангалтт ай биш

Огт хангалтгү й

Мэдэхгү й

5

4

2

1

99

5

4

2

1

99

5

4

2

1

99

5

4

2

1

99

68

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

5 6 7

8

9 10

3.5

сонирхлын клубийн үйл ажиллагаа Залуучуудын санаачилга, оролцоон дээр суурилсан үйл ажиллагаа Номын сан/булан Фитнес, спорт зэрэг залуучуудын эрүүл мэндийн чиглэлээрх үйл ажиллагаа Өсвөр үе залуучуудын бэлгийн болон нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийн чиглэлээрх үйл ажиллагаа Хүчирхийлэл, ялангуяа жендерт суурилсан хүчирхийллээс сэргийлэх үйл ажиллагаа Бусад /бичнэ үү __________

Танай аймаг/дүүрэгт байдаг Залуучуудын Хөгжлийн Төвийг (ЗХТ) мэдэх үү? Тус төвөөр үйлчлүүлж байсан уу?

5

4

2

1

99

5

4

2

1

99

5

4

2

1

99

5

4

2

1

99

5

4

2

1

99

5

4

2

1

99

Мэднэ, байнга үйлчлүүлдэг Мэднэ, хааяа үйлчлүүлдэг Мэднэ, үйлчлүүлж үзсэн, гэхдээ одоо үйлчлүүлдэггүй Сонсож байсан, гэхдээ үйлчлүүлж үзээгүй Огт сонсож байгаагүй

1 2 3 4 5

3.6 Та Залуучуудын Хөгжлийн Төвөөс ямар төрлийн үйлчилгээ авч байсан бэ? /Олон сонголтод хариулттай/ 3.7Эдгээр үйлчилгээ тус бүрд та хэр зэрэг сэтгэл ханамжтай байна вэ? /3.6=Тийм буюу зөвхөн үйлчилгээ авсан

үйлчилгээний хувьд асууна, мөрийн дагуу нэг сонголтод хариулттай/ Үйлчилгээ, үйл ажиллагааны төрлүүд

3.6 3.7

3.8

Амьдрах ухааны чадварын сургалт Зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ Дэмжих бүлэг Сонирхлын клубийн үйл ажиллагаа Илгээх, холбон зуучлах Залуучуудын санаачилга, оролцоонд суурилсан үйл ажиллагаа Номын сан/ булан Кино хэлэлцүүлэг өрнүүлэх Бусад /бичнэ үү _______________

3.6 Үйлчилгээ авсан уу

3.7 Сэтгэл ханамж

Тийм

Үгүй

Огт сэтгэл ханамжгүй

Бага зэрэг сэтгэл ханамжгүй

Сэтгэл ханамжт ай

Маш их сэтгэл ханамжтай

1

0

1

2

4

5

1 1 1

0 0

1 1

2 2

4 4

5 5

1 1

0

1

2

4

5

0

1

2

4

5

0 0

1 1

2 2

4 4

5 5

0

1

2

4

5

1 1 1

0

Залуучуудын хөгжил, чадавх, оролцооны талаар та өөрийгөө хэр их Маш сайн мэднэ мэдлэг, ойлголттой гэж бодож байна Сайн мэднэ 69

5 4

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

3.9

вэ?

Дунд зэрэг Мэдэхгүй Огт мэдэхгүй

3 2 1

Төр, засгаас залуучуудад чиглэн хэрэгжүүлж буй бодлого, хөтөлбөр, хөрөнгө оруулалтын талаар та сонссон уу? Хэр зэрэг мэдэх вэ?

Сонссон (сайн мэднэ) Сонссон (дунд зэрэг мэднэ) Сонссон (тийм ч сайн мэдэхгүй) Огт сонсоогүй

1 2 3 4

3.10Та дараах залуучуудад чиглэсэн бодлогын баримт бичигтэй уншиж танилцаж байсан уу ?/Мөр тус

бүрээр асууж тохирох хариултыг тэмдэглэнэ үү/

3.11Дараах залуучуудад чиглэсэн бодлогын баримт бичгүүдийн хэрэгжилт танд хэр үр өгөөжтэй байсан

бэ? /Мөр тус бүрээр асууж тохирох харилтыг тэмдэглэнэ үү/

3.10 Уншсан уу? №

3.10 3.11

1 2 3 4 5 6 7 8

3.12

4.1

4.2

Тийм

Үгүй

Маш их үр өгөөжтэ й

Залуучуудын хөгжлийг дэмжих тухай хууль, 2017 Залуучуудын хөгжлийн үндэсний хөтөлбөр, 2019 МУ-ын Хүний хөгжлийн илтгэл, 2016 МУ-д үйл ажиллагаа эрхэлдэг залуучуудын төрийн байгууллагуудыг чадавхжуулах төлөвлөгөө, 2014 “Нийслэлийн залуучууд” дэд хөтөлбөр, 2017 Засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, 20162020 Аймаг, нийслэлийн ГБХЗХГ-ын төлөвлөгөө, тайлан, 2016-2020

1 1 1

0 0 0

1 1 1

2 2 2

3 3 3

4 4 4

1

0

1

2

3

4

1

0

1

2

3

4

1

0

1

2

3

4

1

0

1

2

3

4

Бусад /бичнэ үү ________________

1

0

1

2

3

4

Бодлогын баримт бичгүүд

Танай орон нутаг/дүүрэгт залуучуудын хөгжилд чиглэсэн хамгийн том ажил, хөрөнгө оруулалт юу байсан бэ? /3 хүртэлх ажил, хөрөнгө оруулалтыг нэрлэнэ үү? /Нээлттэй хариулттай/

4.4

Үр өгөө жтэй

Үр өгөө жгүй

Огт үр өгөөж гүй

1 2 3

IV. ЗАЛУУЧУУДЫН ХАНДЛАГА, ИДЭВХ, ОРОЛЦОО Танд сурч боловсрох эрэлт хэрэгцээ байдаг Тийм уу? /ИДС, МСҮТ-д суралцах, сургалтад Үгүй хамрагдах, гадаадад сурах гэх мэт/ Та залуучуудын чадавх, оролцоог Тийм нэмэгдүүлэх, хөгжлийг дэмжих сургалтад Үгүй хамрагдахыг хүсэж байна уу? Хэлж мэдэхгүй Танай орон нутаг/дүүрэгт оролцооны түвшин ямар

4.3

3.11 Танд хэр үр өгөөжтэй байсан бэ?

1 2 1 2 3

залуучуудын Хангалттай сайн 5 байна вэ? Боломжийн сайн 4 /”Залуучуудын оролцоо” гэж залуучуудын Тийм ч хангалттай биш 2 улс төр, эдийн засаг, нийгмийн хөгжил, Огт хангалтгүй, энэ талаар шийдвэр гаргах түвшинд үзэл бодлоо 1 юу ч хийдэггүй илэрхийлэх, оролцох үйл явцыг хэлнэ/ Мэдэхгүй 99 4.4 Та дараах оролцооны талаарх ойлголтуудтай хэр санал нийлж байна вэ? /Мөр тус бүрээр асууж

тохирох хариултыг тэмдэглэнэ үү/

70

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

№ 1

4.7

Заримда а

Хово р

Хэзээ ч үгүй

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

Би хурал цуглаанд оролцож хувь хүний саналаа илэрхийлдэг /Зөвлөлдөх

оролцоо/

3 4

Би сонирхол, асуудал, онцлогоороо эвлэлдэн нэгдэж саналаа нэгтгэдэг

5

4

3

2

1

5

Би ИНХ, ИТХ, УИХ-ын сонгуульд оролцдог, саналаа өгдөг, нэр дэвшдэг /Идэвхтэй

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

оролцоо/

/Идэвхтэй оролцоо/ оролцоо/

7

Би иргэний нийгмийн байгууллагаар дамжуулан санал бодлоо илэрхийлж, хяналт тавьдаг /Хяналт тавих оролцоо/ Би сошиал болон бусад сувгаар бусдад мэдээ, мэдээлэл түгээдэг /Мэдээллээр

8

Би зохион байгуулагдаж байгаа жагсаал цуглаанд оролцдог /Хяналт тавих

6

4.6

Голдуу

Би сонгогдсон төлөөлөгч, төрийн байгууллага, бодлого боловсруулагчдад саналаа хүргүүлдэг /Идэвхтэй оролцоо/ Би бодлогын хэлэлцүүлэг, бүх нийтийн санал асуулгад оролцдог /Зөвлөлдөх

2

4.5

Үргэлж

хангах оролцоо/ оролцоо/

9 Би огт оролцдоггүй /Үл оролцоо/ 5 4 3 2 1 4.5 Залуус оролцоход саад болж байгаа дараах бодомжуудтай хэр санал нийлж байна вэ? /Мөр тус бүрээр асууж тохирох хариултыг тэмдэглэнэ үү/ Сана Санал л Санал Санал бүрэн нийл огт № нийлж Мэдэхгүй нийлж эхгүй нийлэхгү байна байна байн й байна а Залуучууд ардчилал, засаглал, хууль эрх 1 5 4 3 2 1 зүйн боловсрол байхгүй Залуучуудыг төрийн байгууллага, албан 2 5 4 3 2 1 хаагч, удирдлагууд дэмждэггүй Залуучуудын байгууллагуудад хөрөнгө 3 5 4 3 2 1 мөнгө байдаггүй 4 Залуучууд оролцсон ч үр дүн байдаггүй 5 4 3 2 1 Залуучууд өөрсдөө идэвх санаачилгагүй, 5 5 4 3 2 1 хамтарч ажилладаггүй 6 Бусад /бичнэ үү _______________ 5 4 3 2 1 Та амьдрах ухааны чадвар эзэмшүүлэх ямар нэг сургалтад хамрагдаж байсан уу? Тийм 1 Тухайлбал өөртөө итгэлтэй байх, харилцаа, Үгүй 2 шийдвэр гаргах, стрессийг зохицуулах, хүчирхийллээс сэргийлэх гэх мэт 4.7Дараах амьдрах ухааны чадварууд танд хэр их хэрэгтэй байдаг вэ? /Мөр тус бүрээр асууж тохирох

харилтыг тэмдэглэнэ үү/

71

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

№

Ур чадварууд

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Өөртөө итгэлтэй байх Харилцаа Бусадтай холбоо тогтоох Сэтгэл хөдлөлөө хянах Шийдвэр гаргах Төлөвлөлт хийх Стрессийг зохицуулах Бусдыг ойлгох Тунгаан бодох Жендерт суурилсан хүчирхийллээс сэргийлэх Хорт зуршлаас сэргийлэх Бэлгийн амьдрал: БЗДХ, ХДХВ/ДОХ-аас сэргийлэх Бусад /бичнэ үү ________________

12 13

4.8

4.9

4.10

Маш их хэрэгтэй 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Хэрэгтэй

Хэрэггүй

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

Огт хэрэггүй 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4

1

2

3

4

1

2

3

4

Сургалт Зөвлөгөө өгөх үйл ажиллагаа Залуучуудад чиглэсэн байгууллага ямар үйл Сонирхлын клуб, дугуйлан ажиллагаа явуулбал очиж үйлчлүүлэх вэ? Чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх /1-3 хүртэлх сонголтод хариулттай/ Номын сан Хурал, ЭШХ, чуулган Бусад /бичнэ үү _________/

1 2 3 4 5 6 95

4.9 Дараах төрийн болон иргэний нийгмийн байгууллагууд залуучуудын хөгжлийг дэмжих чиглэлээр хэр ажиллаж байна вэ? /Мөр тус бүрээр асууж тохирох хариултыг тэмдэглэнэ үү/ № Маш Дунд Маш Байгууллага Сайн Муу сайн Зэрэг муу 1 УИХ 5 4 3 2 1 2 Засгийн газар 5 4 3 2 1 3 НХХЯ 5 4 3 2 1 4 ГБХЗХГ 5 4 3 2 1 Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг 5 5 4 3 2 1 дарга 6 Аймаг, дүүргийн ГБХЗХГ 5 4 3 2 1 Залуучуудын хөгжлийн үндэсний болон 7 5 4 3 2 1 салбар зөвлөл - ЗХТ Залуучуудын иргэний нийгмийн 8 5 4 3 2 1 байгууллагууд 9 Бусад /бичнэ үү ________________ 5 4 3 2 1 4.10 Та дараах чиглэлийн залуучуудын сайн дурын ажилд хэр их оролцдог вэ? /Мөр тус бүрээр асууж

тохирох хариултыг тэмдэглэнэ үү/

72

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

№

1 2

3

4

5

6 7 8 9 10 11 12 13 14

Сайн дурын ажлын төрөл

Орчны бохирдол, цаг уурын өөрчлөлт, агаарын бохирдлыг бууруулах ажил Зорилтот бүлгийн залуучуудад нийгэм, сэтгэл зүйн дэмжлэг үзүүлэх нийгмийн оролцоог дээшлүүлэх ажил Залуучуудад нийтийн соёлыг түгээн дэлгэрүүлэх, амьдрах ухааны чадвар олгох, хариуцлагатай иргэн болж төлөвшихөд дэмжлэг үзүүлэх ажил Хараа хяналтгүй хүүхэд, өсвөр үеийнхэн, залуучуудыг нийгэмшүүлэх, ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний асрамж, халамжийн байгууллагуудыг дэмжих ажил Эрх ашиг нь зөрчигдсөн залуучууд, хүмүүсийн эрх ашгийг хамгаалах, эргэн нийгэмшихэд туслах ажил Аливаа хүчирхийллийн хохирогч болсон хүүхэд, өсвөр үеийнхэн, залуучууд, иргэдэд туслах, нийгэм,сэтгэл зүйн үйлчилгээ үзүүлэх, нөхөн сэргээх ажил Гамшгаас хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх ажил Нийгмийн эрүүл мэндийг дэмжих, эрүүл зан үйл, дадал хэвшил төлөвшүүлэх ажил Нийтийн боловсролыг дээшлүүлэх, уламжлалыг хөгжүүлэх, өв соёлыг хадгалах, сурталчлах ажил Нийгмийн хэв журмыг сахиулах ажил Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг сайжруулах ажил Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажил Томоохон олон нийтийн арга хэмжээ, ОУ-ын болон дотоодын хурал, чуулган, олимп Бусад /бичнэ үү _______________

Үргэлж

Голду у

Заримда а

Ховор

Хэзээ ч үгүй

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

5

4

3

2

1

4.11

Та ямар байгууллага, холбоо, клубт гишүүнчлэлтэй вэ? /Нээлттэй хариулттай/ Бусад /бичнэ үү _______________

4.12

Та ямар сошиал групп, хуудаснуудад нэгдэж идэвх, оролцоотой байдаг вэ? /Нээлттэй хариулттай/ Бусад /бичнэ үү _______________

1 2 3 95 1 2 3 95

Телевиз ФМ, радио Сонин, сэтгүүл Интернэт, веб сайт Гар утас, сошиал медиа Гудамжны самбар Найз нөхөд, үе тэнгийн сургагчид Гэр бүл, хамаатан садан Ажлын хамт олон Брошюр, ном, эмхэтгэл Зохион байгуулалттай арга хэмжээ Дүүрэг, хороо, ЗХТ-ийн ажилтан

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

4.13

Таны хамгийн их мэдээлэл хэрэгсэл, суваг юу вэ?

авдаг

/Хамгийн их хүртээмжтэй гэж бодож байгаа 1-3 хариултыг сонгоно уу!/

73

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

4.14

Бусад /бичнэ үү _______________

95

Төр, Засгийн Газар Танай бодлоор залуучуудын идэвх, Орон нутгийн засаг захиргаа оролцоо, хөгжлийг хаанаас дэмжих нь Иргэний нийгмийн байгууллага зүйтэй вэ? Олон нийт /1-3 хүртэлх сонголтод хариулттай/ Залуучууд өөрсдөө Бусад /бичнэ үү _________/

1 2 3 4 5 95

БИДНИЙ СУДАЛГААНД ОРОЛЦСОНД ТАНД БАЯРЛАЛАА

74

СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАН

75