5 minute read
Door positieve gezondheid krijg je een ander gesprek
Van "kom maar, wij doen het wel" naar: "wat wilt u (nog) in uw leven en wat heeft u van ons nodig?" In de thuiszorg werken vanuit het gedachtegoed van positieve gezondheid vergt een omslag, zo hebben Patricia Nijkamp en Nicole Riesebosch-Groenewoud gemerkt. Het is een verandering die tijd vergt en die tot stand komt doordat er in de organisatie ‘vonkjes overslaan’. “Je kunt collega’s niet dwingen.”
Leuk, dacht coördinerend wijkverpleegkundige Patricia Nijkamp toen er een projectleider voor Positieve gezondheid in de wijk werd gezocht. “In de thuiszorg zijn we erg medicaliserend bezig, vind ik. Als je bij een cliënt komt, denk je gelijk in oplossingen. De vraag wat hij of zij zelf wil, wordt regelmatig overgeslagen.”
“We oordelen vaak zo snel,” vindt Nicole Riesebosch-Groenewoud. Patricia: “Gelijk dagbesteding regelen voor een 85-jarige weduwnaar omdat we denken dat hij eenzaam is. Maar dat stempel plakken wíj erop. Omdat we zelf graag mensen om ons heen hebben.”
Over stiltes heen walsen
Het project begon vorig voorjaar met een kick-off voor duizend thuiszorgmedewerkers. Daarna volgden Patricia en dertien ambassadeurs, onder wie Nicole, een zesdaagse training. De acht die daarvan overbleven, gaven cursussen aan zo’n honderd ‘aandachtsvelders’. Het is de bedoeling dat uiteindelijk iedere medewerker de uitgangspunten van positieve gezondheid kent en in de praktijk kan toepassen. Geen eenvoudige opgave, vindt Patricia. “Tijdens de kick-off zeiden veel collega’s: ‘De cliënt centraal stellen, dat doe ik toch al?’ Ook in het begin van de training waren mensen terughoudend. Maar aan het eind gingen ze toch anders kijken en dingen uitproberen.” Positieve gezondheid is namelijk iets anders dan de cliënt centraal stellen, benadrukt Patricia.
“Als je vraagt: ‘Wie bent u? Wat zou u nog graag willen in uw leven en hoe kunnen we u daarbij helpen?’, dan krijg je een ander gesprek. Wij zijn erg geneigd om het gesprek te sturen, snel conclusies te trekken, dingen voor de cliënt in te vullen, over stiltes heen te walsen omdat ze zo ongemakkelijk voelen. Daardoor kom je niet tot de kern van wat iemand zélf graag zou willen.”
Patricia Nijkamp (27) is sinds januari 2022 coördinerend wijkverpleeg- kundige bij Carinova. Ze werkt sinds 2013 in de zorg. Ze woont in Deventer, was als meisje al gek op paarden en is sinds kort de trotse eigenares van een veulen, Treasure geheten.
Beter in mijn vel
Nicole probeert de collega’s in haar team voor het onderwerp te enthousiasmeren. Ze vraagt ze gesprekken met cliënten te voeren aan de hand van het spinnenweb (zie kader). Ook met elkaar hebben zij gesprekken op die manier gevoerd. “Bij een collega kwam daar zoveel uit wat ik helemaal niet wist. Ik heb een heel andere kijk op haar gekregen, zoveel begrip en respect.”
Voor Nicole persoonlijk leverde de andere manier van kijken nog iets op: ze stapte over naar een ander team. Lange tijd werkte ze in haar eigen woonwijk in Deventer. “Dan ziet iedereen wat je doet, ook als je een keer een iets mindere dag hebt. Als je in een andere stad werkt heb je daar minder last van. Dankzij de training heb ik de sprong gewaagd om naar het team van Patricia in Schalkhaar te gaan. Ik zit nu veel beter in mijn vel, ben zelfverzekerder en minder gestrest. Voor mijn eigen positieve gezondheid was het een erg goeie keuze.”
Openheid
Eind vorig jaar had het project afgerond zullen zijn, maar het is verlengd. Patricia: “Het was een intens traject. Ambassadeurs en aandachtsvelders hebben affiniteit met positieve gezondheid, maar je moet ook de andere medewerkers meekrijgen. Dat is lastig. Je kunt mensen niet dwingen om positieve gezondheid in hun houding en werkwijze mee te nemen, ze moeten het zich éígen maken. Positieve gezondheid is heel vrij, er zijn geen richtlijnen of protocollen. Hooguit een werkbeschrijving. Hoe je die gebruikt, hangt van jezelf af en van de persoon die je tegenover je hebt. Die openheid kan je nooit krijgen als je mensen dwingt. Ze moeten het leuk vinden en de meerwaarde ervaren.”
Zelf deed Patricia dat bij een echtpaar waar ze al een tijdje over de vloer kwam. Meneer had serieuze pijnklachten en was inactief. Hij moest mobiliseren, maar fysiotherapie weigerde hij. Zijn vrouw wilde er graag op uit, maar deed dat steeds minder omdat ze haar man niet alleen wilde laten. “De emoties liepen hoog op. Op een ochtend waarop zij niet thuis was, heb ik hem het spinnenweb voor de neus gelegd en gevraagd waar hij het over wilde hebben. Er ontstond een mooi gesprek; over vroeger, over zijn leven. Wat zou u nog graag willen? vroeg ik. Bridgen, zei hij. Dat kon, maar dan moest hij wel zelf naar zijn auto kunnen komen. Zo is hij toch met de fysiotherapeut gaan oefenen. Je opent andere wegen als je mensen zo op hun intrinsieke motivatie aanspreekt. Fantastisch was dat.”*
Positieve gezondheid
In de zorg gaat de aandacht vooral vaak uit naar iemands aandoening of beperking. Maar mensen zijn veel meer dan hun ziekte alleen. Positieve gezondheid richt zich op de andere aspecten van het leven, zoals mentaal welbevinden, meedoen en zingeving. Een tool, in de vorm van een spinnenweb, kan helpen om het gesprek met cliënten over de zes dimensies van het leven op gang te brengen.
Wilt u meer weten? Kijk op iph.nl.
