17
Szkoła, masa, maszyna Stosunek do błędów kształtuje się od samego początku procesu nauki. Przestrzeganie przed wychodzeniem za linię w dziecięcej kolorowance, stawianie minusów za złe odpowiedzi, karanie za błędne obliczenia – dobrze to znamy. System szkolnictwa przez wiele lat obowiązkowego nauczania zakorzenia w nas przekonanie, że na zadane pytania należy odpowiadać wtedy, gdy nie ma ryzyka popełnienia błędu. Zamiast zachęcać do przyglądania się światu z ciekawością, nagradza zachowania asekuracyjne. Edukacja publiczna przypomina znany z fabryk system masowej produkcji. Nowoczesne fabryki, zbudowane według zasad naukowego zarządzania, działają jak wielka maszyna, w której robotnicy są jedynie trybikami. Działają bezbłędnie, jeśli otaczające ich warunki są idealnie zaplanowane. Każde odstępstwo to błąd, który w konsekwencji obniża efektywność. Błąd nie istnieje sam w sobie, obiektywnie. Jest kulturową kategorią skonstruowaną na potrzeby regulacji społecznych działań, jest reprodukowany przez nas samych. W warunkach złożonych relacji i zależności, jakie cechują współczesny świat, możliwości trafnego przewidywania i precyzyjnego działania planistycznego maleją. Czy oznacza to więc, że jesteśmy skazani na błędy?
3 Np. Petrosky, Henry (2012) To Forgive Design: Understandind Failure i Heller, Steven (2009) Design Desisters. Great Designers, Fabulous Failures 4 http://www.ted.com/talks/kathryn_schulz_on_being_wrong.html
Błądzić jest rzeczą
Kto z nas chciałby się z taką dumą chwalić własnymi błędami? Okazuje się, że chętnych jest wielu – o błędach i porażkach powstają książ3 ki opisujące je tak, by można było z nich wyciągać pożyteczne wnioski. Pojawiają się charyzmatyczni mówcy i nauczyciele zachęcający do konstruktywnego popełniania błędów i uczenia się na nich. Jest nawet profesjonalna błędolożka (wrongologist) – specjalistka od tego, co nie wychodzi – Kathryn 4 Schultz , która przekonuje, że to nie błędy czynią nas nieszczęśliwymi, ale świadomość kształtowana przez kulturę. W nowym podejściu do błędu zachęca się do konstruktywnego działania. Poza tym, że poprzez błąd można zdobyć nowe doświadczenia i wiedzę, zyskać pewność, jak czegoś nie należy robić, zminimalizować ryzyko porażki na późniejszym etapie procesu, można także zdobyć inspiracje i ciekawe, nieprzewidywalne efekty.