Pijn bestrijding magazine Sint Maartenskliniek

PIJN BESTRIJDING

Gerichte aanpak van pijn Verder in neuromodulatie RealHealth programma

EDITIE 2019-2020

De Sint Maartenskliniek werd opgericht in 1936 door de congregatie van de Choorstraat. Ter herinnering aan de nonnen van de congregatie staat bij de hoofdingang van het ziekenhuis een bronzen beeld.

2 PIJN MANAGEMENT

Inhoud

Gerichte aanpak van pijn

10

20

Neuromodulatie maakt niet alleen patiënten blij

RealHealth: voorbij de pijn

36

Beste lezer

4

Chronische pijn een veel geleden ziekte…

6

Trans-Atlantische samenwerking maakt meer mogelijk

8

Gerichte aanpak van pijn

10

Facts & Figures

13

Patient Journey: omdat de patiënt centraal staat

14

Verder in neuromodulatie

16

Neuromodulatie maakt niet alleen patiënten blij

20

Interviews met patiënten

22

Opioïden: niet alleen een Amerikaans probleem

24

Wat kan Nederland leren van de opioïdencrisis in Amerika?

27

Virtual Reality: een nieuw tijdperk voor pijnbestrijding

30

Virtual Reality in de praktijk, nu en in de toekomst

32

Realhealth: voorbij de pijn

36

Een raket op bed

40

Een laatste redmiddel

41

Kwaliteit van behandelingen naar hoger niveau

42

Concept en coördinatie Hidden Champion b.v. Vormgeving Reclameloods Rotterdam Copywriting Hidden Champion b.v.

Fotografie Dennis Vloedmans en anderen Postadres Sint Maartenskliniek - Postbus 9011 - 6500 GM NIJMEGEN

www.maartenskliniek.nl

3 PIJN MANAGEMENT

BESTE LEZER

Mark Van Houdenhoven

4 PIJN MANAGEMENT

BESTE LEZER, Met veel plezier presenteren wij u de eerste Nederlandstalige uitgave van PIJNBESTRIJDING, een magazine van de afdeling Anesthesiologie en Pijnbehandeling van de Sint Maartenskliniek! Dit blad kwam voorjaar 2019 al eerder uit in het Engels.

Ik ben er trots op dat ik jarenlang het geweldige werk van mijn collega’s op het gebied van pijnbestrijding heb mogen begeleiden; een vakgebied dat de kwaliteit van leven van mensen overal ter wereld aanzienlijk kan verhogen. Onze kliniek in het oosten van Nederland staat aan de wieg van diverse behandelingen en methoden die internationaal erkenning hebben gekregen en de medische wetenschap vooruit hebben gebracht.

Met dit magazine willen wij het fantastische werk dat we hier doen aan Nederland laten zien. In deze uitgave maakt u kennis met een aantal van de meest innovatieve behandelingen en tools, door ons ontwikkeld en toegepast. Van neuromodulatie (zie pagina 16) en ons RealHealth programma (pagina 36) tot perifere zenuwblokkades (pagina 10) en virtual reality-technologie (pagina 30). Dankzij dit soort behandelingen genieten dagelijks honderden patiĂŤnten in Nederland ĂŠn daarbuiten van een beter leven.

In de toekomst gaan we de kwaliteit van onze behandelingen nog verder verhogen (zie pagina 42), onder meer door verdere samenwerking met onze partners in Nederland en daarbuiten (zie pagina 8). Door een gerichte aanpak van pijn en de ontwikkeling van innovatieve en effectieve behandelingen dragen wij bij aan een betere leefwereld. En daar doen we het voor!

Ik wens u veel leesplezier.

Met vriendelijke groet, Mark Van Houdenhoven Voorzitter van de Raad van Bestuur

5 PIJN MANAGEMENT

Naar een regionaal Sint Maartenskliniek – Radboudumc topcentrum voor pijn bij houding en beweging!

CHRONISCHE PIJN EEN VEEL GELEDEN ZIEKTE…

CHRONISCHE PIJN EEN VEEL GELEDEN ZIEKTE…

Door Jessica Wegener, Ivar Bruaset en Kris Vissers

Chronische pijn zou niet meer mogen voorkomen, maar helaas zijn er nog teveel mensen in Nederland die veel pijn ervaren. Dit is ook zo bij het thema houding en beweging van de Sint Maartenskliniek en het Radboudumc. Chronische pijn is het meest voorkomende medische probleem waarvoor patiënten een huisarts consulteren. Bovendien is dit wereldwijd de meest voorkomende ziekte. Er wordt geschat dat er alleen al in Nederland meer patiënten zijn met chronische pijn dan patiënten met kanker, hart- en vaatzieken en diabetes samen!

Ondanks deze hoge prevalentie is de maatschappe-

en hebben vaak het gevoel dat er niet goed voor hen

lijke en medische aanpak van chronische pijn bij

wordt gezorgd. Via patiëntenverenigingen en

houding en beweging nog niet optimaal georganiseerd

professionele organisaties met aandacht voor pijn in

in een logische keten. Met de keten bedoelen we

binnen en buitenland is daarom een appél gedaan om

vanaf het startpunt waarin de patiënt zich thuis

de diagnose en behandeling van chronische pijn beter

bevindt naar de eerste lijn, de huisartsen en

vorm te geven en patiënten een beter perspectief te

fysiotherapeutische praktijken en vervolgens naar

bieden. Hierop willen de gezamenlijke pijncentra van

de tweede lijn, de regionale ziekenhuizen en de derde

de Sint Maartenskliniek en het Radboudumc passend

lijn, de universitaire en gespecialiseerde ziekenhuizen

reageren en een belangrijke voortrekkersrol spelen.

of centra! Hierdoor worden de meeste mensen met chronische pijn niet of onvoldoende geïdentificeerd.

Via onder andere de Health Deal en de zorgstandaard

Als ze wel geïdentificeerd zijn, is de zorgketen meestal

voor chronische pijn wil het regionale pijncentrum Sint

erg gevarieerd en onduidelijk. Hierdoor krijgen deze

Maartenskliniek – Radboudumc het beste pijncentrum

patiënten onvoldoende deskundige zorg geboden

van Nederland en Noord-Europa zijn op het gebied

waardoor de chronische pijn een dramatische impact

van houding en beweging. Met vele regionale partners

op de kwaliteit van hun leven en functioneren heeft.

worden zorgpaden ontwikkeld om patiënten met

Deze patiënten met chronische pijn weten eigenlijk

chronische lage rug- en beenpijn, of chronische pijn

niet goed waar zij naar toe kunnen met hun vragen

aan gewrichten, spieren en pezen van het

6 PIJN MANAGEMENT

bewegingsstelsel zo goed mogelijk in kaart te brengen.

pijncentrum van de Sint Maartenskliniek en het

Vervolgens kunnen we hen behandelingen aanbieden

Radboudumc zijn rol als internationale topspeler voor

en begeleiden zodat ze weer optimaal kunnen

de toekomst verzekeren!

functioneren en zo mogelijk kunnen werken en deelnemen aan het sociale leven. Dit regionale top-

Voor patiënten betekent dit dat er een betere zorg,

referente centrum is een innovatiemotor voor nieuwe

met meer mogelijkheden kan worden geboden

diagnosetechnieken en behandelingen waardoor de

waardoor de kwaliteit van leven en functioneren

beste zorg geboden kan worden met een bewezen

significant kan verbeteren.

effect. Hierdoor kunnen de zorgverzekeraars deze behandelingen ook in de basiszorg vergoeden.

Vanuit onderwijsperspectief start het pijncentrum ook educatieve projecten en vanuit onderzoeksperspectief streven we door continue uitkomst registratie naar de beste aantoonbare resultaten voor een betaalbare prijs.

Door de samenwerking tussen het Expertisecentrum voor chronische pijn van het Radboudumc en het pijncentrum van de Sint Maartenskliniek kan onze innovatiekracht leiden tot een supraregionale implementatie van nieuwe kennis en zorgtrajecten voor patiënten met chronische pijn. Samen zullen we de zorgpaden tussen orthopedie, reumatologie, pijngeneeskunde en revalidatiegeneeskunde afstemmen op de noden van de patiënten en hun familie die zich in onze centra melden en om hulp vragen.

Het op deze wijze meer structureel organiseren van meer aandacht voor chronische pijn vormt een kans om ook binnen de organisaties en zorgtrajecten chronische pijn rondom houding en beweging meer zichtbaar te maken, te verbinden en interdisciplinair te ontwikkelen. Dit zal leiden tot betere zorg voor patiënten met chronische pijn, beter onderwijs en grotere onderzoekskracht. Hierdoor zal het regionale

Kris Vissers, professor pijn en palliatieve geneeskunde, Radboudumc

7 PIJN MANAGEMENT

TRANS-ATLANTISCHE SAMENWERKING MAAKT MEER MOGELIJK

TRANS-ATLANTISCHE SAMENWERKING MAAKT MEER MOGELIJK Door Laura Robbins, senior vice-president HSS

Het New Yorkse Hospital for Special Surgery (HSS) en de Sint Maartenskliniek zijn beide medeoprichter van de International Society of Orthopaedic Centers, die vooraanstaande orthopedische centra samenbrengt om samenwerking, innovatie en nieuwe inzichten te stimuleren. Laura Robbins, senior vice-president bij het HSS, bespreekt de waarde van internationale partnerships en hoe het HSS en de Sint Maartenskliniek elkaar helpen om de kwaliteit van patiëntenzorg naar een hoger niveau te brengen.

Als wereldleider in de orthopedie hebben we als

Door samen te werken met externe partners

Hospital for Special Surgery de verantwoordelijk-

kunnen we niet alleen onze kennis delen en zorg

heid om te blijven innoveren, onszelf te

bieden aan steeds bredere patiëntenpopulaties,

verbeteren en onze kennis te delen met de

maar kunnen we ook van elkaar leren en de

medische wereld. ‘Partnerships’ bieden hiervoor

kwaliteit van onze eigen gezondheidszorg

veel mogelijkheden.

verbeteren.

8 PIJN MANAGEMENT

Met name internationale partnerships zijn

We hebben tot nu toe twee face-to-face meetings

belangrijk om een meerwaarde te creëren in

in New York gehad met hun artsen. Die zijn beide

de gezondheidszorg en het ziekenhuiswezen.

heel belangrijk geweest voor het uitwisselen van

Onderzoekers en artsen gaan bij de ontwikkeling

adviezen en het creëren van meerwaarde.

van benaderingen en behandelingen vaak uit van hun eigen netwerk en cultuur. Internationale

In de toekomst hopen we nauw met hen te blijven

partnerships zijn buitengewoon nuttig voor het

samenwerken, en samen verdere stappen te

openen van nieuwe horizonten en het stimuleren

zetten met de ISOC. Zo hopen we wanneer we

van verschillende perspectieven. Daarnaast

volgend jaar in Israël weer bij elkaar komen,

kunnen ze ervoor zorgen dat er concrete

plannen vast te stellen voor een onderwijs-

vooruitgang wordt geboekt.

platform. En we gaan samen de mogelijkheden om een anesthesiologie- en pijnbestrijdingstak

Ik heb dit persoonlijk ervaren bij de International

van onze vereniging op te zetten verder

Society of Orthopaedic Centers (ISOC). Deze

onderzoeken. Met zulke betrouwbare en

vereniging bevordert sinds 2006 de uitwisseling

gewaardeerde leden als de Sint Maartenskliniek

van ideeën en best practices tussen toonaan-

heb ik er alle vertrouwen in dat de ISOC nog

gevende gespecialiseerde orthopedische centra

sterker zal worden en de patiëntenzorg

in de wereld. Ook faciliteert ze samenwerking

wereldwijd naar een nieuw niveau zal tillen.

op het gebied van patiëntenzorg, onderwijs en onderzoeksprogramma’s. De 22 aangesloten organisaties komen elke 18 maanden bij elkaar om bruggen te bouwen. Ze vergelijken en analyseren benaderingen vanuit de hele wereld, met als uiteindelijk doel om betere klinische resultaten te realiseren.

De Sint Maartenskliniek speelt een belangrijke rol in deze vereniging. Ze lopen voorop met hoogwaardig onderzoek, innovatieve perspectieven en out-of-the-box denken. Hoewel onze relatie nog pril is, ben ik erg onder de indruk van hun bereidheid om klinische en onderzoeksgerelateerde inzichten te delen, en een verschil te maken op het gebied van orthopedie.

Laura Robbins

9 PIJN MANAGEMENT

GERICHTE AANPAK VAN PIJN

“Patiënten kunnen zichzelf thuis behandelen, waardoor ze meer controle over hun situatie krijgen.”

Ivar Bruaset

10 PIJN MANAGEMENT

Verder door perifere zenuwblokkades

GERICHTE AANPAK VAN PIJN Door Ivar Bruaset, medisch manager en anesthesioloog

In de loop der jaren heeft de afdeling Anesthesiologie en Pijnbestrijding van de Sint Maartenskliniek grenzen verlegd in het toepassen van vormen van perifere zenuwblokkades. Dit type behandeling heeft in vergelijking met algemene pijnbestrijding met pijnstillers grote voordelen bij de behandeling van acute postoperatieve pijn.

Zoals veel artsen weten, is de beste keus niet

Bij de Sint Maartenskliniek hebben we een

altijd de makkelijkste keus. Als het gaat om de

holistische visie op patiëntenzorg en herstel.

behandeling van acute pijn bij postoperatieve

Onze afdeling Anesthesiologie en Pijnbestrijding

patiënten, is het vaak het makkelijkst om te kiezen

kijkt naar het algehele welzijn van de patiënt,

voor gewone analgetica of “pijnstillers”.

en hoe we hieraan kunnen bijdragen. We lopen

Die kunnen snel worden toegediend en werken

voorop met perifere zenuwblokkades en hebben

relatief goed. Bij zenuwblokkades wordt pijn

deze behandeling weten te optimaliseren. We zijn

bestreden door vlak bij de betreffende zenuwen

ook het enige ziekenhuis in Nederland dat deze

een lokaal anestheticum in te spuiten om het

behandeling op zo’n grote schaal en voor zoveel

pijnsignaal naar de hersenen te blokkeren.

verschillende patiënten inzet.

Dit kost meer tijd per patiënt en vereist extra

Door de ESRA erkend trainingscentrum

vaardigheden.

Gezien de hoge kwaliteit en het grote aantal Deze behandelmethode heeft echter duidelijke

perifere zenuwblokkades dat we uitvoeren, heeft

voordelen. Omdat minder medicatie wordt

de European Society of Regional Anesthesia &

gebruikt, hebben patiënten minder last van

Pain Therapy (ESRA) ons een opleidingslicentie

veel voorkomende bijwerkingen van pijnstillers,

voor deze behandeling gegeven. Dit betekent dat

zoals slaperigheid, misselijkheid en duizeligheid.

artsen uit heel Europa naar onze kliniek in

Dit kan leiden toteen sneller herstel, minder pijn

Nijmegen komen om meer te leren over de

en minder postoperatieve complicaties dan bij

behandeling met perifere zenuwblokkades.

gebruik van alleen een algehele narcose.

11 PIJN MANAGEMENT

Daarnaast bieden we in de Sint Maartenskliniek

We zullen deze technologie in de toekomst

perifere zenuwblokkades die de patiënt zelf kan

blijven optimaliseren en blijven werken aan

toepassen. Door gebruik te maken van een

nieuwe innovaties die inspelen op de behoeften

elastomeer-infuuspomp kunnen we patiënten

van patiënten. Patiënten thuis zelf hun pijnstilling

ook thuis, in hun vertrouwde omgeving, de beste

laten regelen via perifere zenuwblokkades, is

zorg bieden. Daarmee krijgen ze meer de controle

de afgelopen vier jaar zeer succesvol gebleken.

over hun eigen gezondheid. Dit kan ook psychisch

Ik verwacht hier dan ook veel van voor de

een positieve werking hebben en hun herstel

toekomst. Mijn advies voor ziekenhuizen en

versnellen.

artsen die deze toepassing van perifere zenuw-

GERICHTE AANPAK VAN PIJN

blokkades overwegen? Gewoon doen!

“We zijn erin geslaagd de postoperatieve opnameduur bij een voet- of enkeloperatie terug te brengen van vier dagen naar één nacht.

Een fantastisch resultaat!”

12 PIJN MANAGEMENT

FACTS & FIGURES TEVREDENHEIDSSCORES POLIKLINISCHE PATIENTEN Sint Maartenskliniek vergeleken met het Nederlandse gemiddelde

2016

2017

2018

8.62

8.83

8.61

8.15

8.24

8.22

NPS SCORE

SINT MAARTENSKLINIEK

NEDERLANDSE GEMIDDELDE

2016

66.7%

100%

38.3%

‘zou ik aanbevelen’

NR.1 SCORE

‘zou ik aanbevelen’ in de CQ-index voor ziekenhuizen, derde jaar op rij

100%

2017

68.3%

100%

44.8%

100%

2018

67.1%

100%

41.1%

100% SINT MAARTENSKLINIEK

13 PIJN MANAGEMENT

NEDERLANDSE GEMIDDELDE

Inzicht in emoties van de patiënt als basis voor verbeterde beleving

PATIENT JOURNEY: OMDAT DE PATIËNT CENTRAAL STAAT

PATIENT JOURNEY: OMDAT DE PATIËNT CENTRAAL STAAT

Door Corinne Constant, accountmanager en marketingspecialist

Als pijnkliniek zijn wij dit jaar gestart met het uitvoeren van een Patient journey, een methode waarmee we de beleving en emoties van een patiënt inzichtelijk maken. Het doel daarvan is om concepten te ontwikkelen die moeten leiden tot een verbeterde ervaring voor patiënten tijdens en na pijnbehandelingstrajecten.

Een Patient journey legt de focus op de meest

ons een diepe inkijk te geven in hun ervaringen.

logische plek, namelijk de patiënt. Dit jaar hebben

Na de interviews hebben we met collega’s van

wij in een periode van 16 weken een reeks

het pijnbehandelteam het proces beschreven dat

onderzoeksinterviews gevoerd met 12 patiënten,

patiënten doormaken, puur vanuit hun beleving.

waarin we uitgebreid ingingen op de beleving van

Daarna volgde de analyse van de thema’s die vaak

hun pijnbehandeling. Om het praten daarover te

terugkeren in de beleving van patiënten.

vergemakkelijken, vroegen wij patiënten om foto’s

Vervolgens keken we hoe we de impact van die

mee te nemen als startpunt. Die beelden

thema’s kunnen verminderen. Ofwel: hoe we de

gebruikten we vervolgens als metafoor.

ervaring voor de patiënt kunnen verbeteren.

Diepe inkijk in de

Stress wegnemen

emoties van patiënten

Om het bovenstaande te concretiseren: we zijn

Sommige patiënten namen een foto mee van

op basis van de uitgevoerde interviews nu bezig

een doolhof, wat symbool stond voor de lange

met het ontwikkelen van concepten die voor een

zoektocht in de zorg die ze vaak al achter de rug

verbeterde beleving bij de patiënt moeten gaan

hadden voordat ze bij ons kwamen. Anderen

zorgen. Een van die concepten is gebaseerd op

namen zware stenen mee, als symbool voor

onze constatering dat patiënten veel stress in

de last waaronder ze gebukt gingen door hun

wacht- en behandelkamers ondervinden.

pijnklachten. Op die manier wisten patiënten

Ze ervaren angst en eenzaamheid, terwijl ze

14 PIJN MANAGEMENT

in hun eigen perceptie altijd maar ‘sterk’ moeten

hun emoties en beleving gezorgd. Iedereen

zijn. Om daar wat aan te doen willen we ze

binnen onze kliniek heeft daar wat aan. De patiënt

afleiden van die gevoelens, bijvoorbeeld door hen

staat in onze kliniek centraal en die willen we

geruststellende beelden op videoschermen te

allemaal zo goed mogelijk helpen. We zijn ervan

tonen en muziek te laten horen. We werken hier

overtuigd dat we dankzij de Patient journey nog

hard aan. Na een grondige ontwikkelingsfase

meer het verschil kunnen maken als kliniek met

hopen we deze maatregelen begin 2020 te

een zeer scherp oog voor de mens achter de

kunnen gaan uitvoeren.

patiënt.

Comfort Talk® en dagboek Een tweede stap die we hebben genomen is dat we artsen en assistenten de speciale communicatietraining Comfort Talk® laten volgen.1 Ze leren in die training welke woorden ze het beste kunnen gebruiken in de communicatie met patiënten, zodat die zich meer op hun gemak en minder angstig voelen. Ook hier verwachten we het nodige van, want het effect van woorden kan groot zijn. Verder werken we aan een dagboek dat we aan patiënten willen gaan aanbieden. Daarin kunnen ze van dag tot dag thuis bijhouden of ze verbetering voelen na hun behandeling. Als patiënten na een tijdje dan weer bij ons komen, kunnen zij dankzij het dagboek beter vertellen hoe de fase na hun behandeling is verlopen.

Inzicht in emoties De concepten die we hebben opgesteld moeten nog geïmplementeerd worden, maar de eerste fase van onze Patient journey heeft nu al veel positiefs opgeleverd. De informatie die we van patiënten kregen heeft voor veel extra inzicht in

1

Corinne Constant

Zie: https://comforttalk.com/what-is-comfort-talk

15 PIJN MANAGEMENT

VERDER IN NEUROMODULATIE

Leon Vonhรถgen

16 PIJN MANAGEMENT

Jaarlijks ondergaan gemiddeld 50 patiënten van de Sint Maartenskliniek deze behandeling

VERDER IN NEUROMODULATIE Door Leon Vonhögen, anesthesioloog en pijnspecialist

Neuromodulatie is een behandeling waarbij de zenuwactiviteit wordt beïnvloed door gerichte toediening van elektrische stimulatie, vaak via implantatie van een elektrode-apparaatje op het ruggenmerg in het wervelkanaal. De afdeling Anesthesiologie en Pijnbestrijding van de Sint Maartenskliniek biedt deze nichebehandeling al ruim veertien jaar aan voor patiënten met chronische lagerugklachten met uitstraling naar het been en boekt hiermee optimale resultaten.

Neuromodulatie is niet nieuw: artsen experimen-

op de specifieke behoeften van de patiënt.

teren al sinds de Tweede Wereldoorlog met deze

Hoewel de behandeling de pijn zelden helemaal

behandeling, toen gewonde soldaten elektro-

wegneemt, geven patiënten aan dat hun hevige

magnetische stimuli kregen toegediend om de

pijn wordt vervangen door een licht tintelend

intense pijn van hun oorlogsverwondingen te

gevoel. Hierdoor verbetert hun algehele

verlichten. De behandeling heeft sindsdien een

lichamelijke welzijn en kunnen ze hun sociale

enorme ontwikkeling doorgemaakt en hoewel

taken weer opnemen.

neuromodulatie nog steeds als een laatste redmiddel wordt beschouwd in het relatief kleine

In de Sint Maartenskliniek passen we deze

aantal medische instellingen waar de techniek

behandeling toe sinds 2004, toen de proef-

wordt toegepast, kan het de kwaliteit van leven

periode hier werd afgerond. Daarmee waren

van patiënten aanzienlijk verbeteren en hun

we een van de eerste instellingen in Nederland

functioneren weer herstellen.

die neuromodulatie aanbiedt voor patiënten met pijnklachten in de lage rug en benen.

Hoe werkt het precies? Bij neuromodulatie

Vanwege de hoge prijs van het elektrode-

wordt er een elektrisch signaal toegediend dat

apparaatje en het invasieve karakter van de

het elektrische pijnsignaal dat door het lichaam

behandeling, ondergaan patiënten bij ons een

wordt afgegeven opheft, zoals aangegeven in

uitgebreide fysiologische, psychologische en

het diagram op pagina 18. De sterkte en het

medische screening.

effect van het signaal kunnen worden afgestemd

17 PIJN MANAGEMENT

Elektrisch zenuwsignaal VERDER IN NEUROMODULATIE

PIJN VAN DE PATIËNT

NEUROMODULATIE

Pionier

te kunnen geven en optimaal zinvolle behandel-

Sinds we met deze behandeling zijn gestart,

ingen toe te passen.. Met ons sterke trackrecord

zijn we uitgegroeid tot een van de specialisten in

voor deze behandeling hebben we alle reden om

neuromodulatie in Nederland. De reden daarvoor

optimistisch te zijn over de toekomst en hopen

is het aantal patiënten dat we behandelen en het

wij dat onze patienten optimaal kunnen profiteren

bijzonder efficiënte verloop van onze operaties.

van deze innovatieve behandeling!

Een operatie wordt als succesvol beschouwd als patiënten gemiddeld 50% minder pijn ervaren gedurende een langere periode. In de meeste gevallen slagen we daarin. We zijn ook een van de weinige instellingen die voor neuromodulatie gebruik maakt van een optimale operatieplanning van het elektrode-apparaatje in plaats van een elektrode en een aparte, oplaadbare batterij.

Deze methode vermindert de kans op chirurgische complicaties en verhoogt het succespercentage.

Vooruitblikkend willen we onze neuromodulatiebehandeling optimaliseren door nauwere samenwerking met onze wervelkolomchirurgen en, vooral, door onderzoek tot de ontwikkeling van betere voorspellingsmodellen te komen.

Het streven is hierdoor nog beter voorlichting

18 PIJN MANAGEMENT

19 PIJN MANAGEMENT

NEUROMODULATIE MAAKT NIET ALLEEN PATIËNTEN BLIJ

“Als we patiënten behandelen met neuromodulatie, dan leidt dat in veel gevallen tot een positieve verandering in hun leven.”

NEUROMODULATIE MAAKT NIET ALLEEN PATIËNTEN BLIJ Door Inge Arnts en Sireen Hendriks Franssen, verpleegkundig specialisten

De Sint Maartenskliniek heeft veel ervaring met neuromodulatie, de methode die zich aan het eind van het pijnbehandelingsspectrum bevindt.

De succespercentages ervan zorgen voor dankbare patiënten. Ook wij worden iedere keer weer blij als we zien dat een patiënt de draad van zijn leven weer kan oppakken na deze operatie.

20 PIJN MANAGEMENT

Als niets meer werkt, dan kan neuromodulatie een

meedoen aan het maatschappelijke leven.

laatste redmiddel zijn. In de Sint Maartenskliniek

De eerste acht weken na de operatie moet een

richten we ons met neuromodulatie op mensen

patiënt zich aan strikte leefregels houden – dit is

die een rugoperatie hebben ondergaan en daarna

een vereiste. Daarna gaat het snel. De meeste

blijvende pijn in hun rug en benen houden.

patiënten krijgen veel bewegingsvrijheid terug,

De methode, waarvan de werking in het voor-

zijn weer mobiel en daardoor ook sociaal actiever.

gaande artikel is uitgelegd, gaat gepaard met

Sommigen gaan zelfs weer fanatiek sporten.

een operatie en is kostbaar. In onze ervaring is

Daar worden ze niet alleen zelf blij van, maar

hij zeer effectief. Mede door onze grote ervaring

ook anderen, zoals hun familie en vrienden.

en multidisciplinaire benadering, biedt hij voor

Voor ons geldt dat ook. Er is niks mooier dan te

verreweg de meeste patiënten een aanzienlijke

zien dat wanneer je een ander mens helpt, hij of

pijnreductie.

zij de draad van zijn leven weer kan oppakken!

Intensieve screening vooraf

Mensgerichte aanpak

Omdat neuromodulatie een ingrijpende

Respect, ruimte en aandacht voor de patiënt is

methode is, screenen we patiënten vooraf met

kenmerkend in alles wat de Sint Maartenskliniek

de grootst mogelijke zorgvuldigheid. Zo moeten

doet. Ook bij neuromodulatie zien patiënten die

ze uitgebreide vragenlijsten op psychologisch

mensgerichte aanpak terug, en dat waarderen

gebied invullen en hebben ze gesprekken

ze. Naar de toekomst toe kijken we vol vertrouwen

met artsen en verpleegkundig specialisten.

naar deze methode. We verwachten dat de

Ook komt hun situatie aan de orde in een breed

techniek zich steeds verder blijft ontwikkelen.

multidisciplinair overleg, voordat het besluit valt

Bijvoorbeeld door de komst van kleinere

om de methode toe te passen. De psychologische

batterijen, innovatieve materialen en program-

component in deze uitgebreide screening speelt

meren op afstand. Ook onze kennis van het brein

een belangrijke rol - naast de biomechanische

wordt steeds groter. Dat alles zorgt ervoor dat de

component uiteraard. In onze kliniek hebben we

toekomst van neuromodulatie er veelbelovend

daar gespecialiseerde psychologen voor. Kortom,

uit ziet. Niet alleen voor ons als pijnbestrijders,

we laten niets aan het toeval over.

maar vooral voor de patiënt.

Bewegingsvrijheid terug Als we patiënten behandelen met neuromodulatie, dan leidt dat in veel gevallen tot een positieve verandering in hun leven. Ze hoeven niet meer thuis te zitten en kunnen weer

21 PIJN MANAGEMENT

INTERVIEWS MET PATIËNTEN In 1976 kwam ik voor het eerst in de Sint Maartenskliniek voor een operatie.

Sindsdien ben ik een ambassadeur voor hun pijnbehandelingen en gezondheids-

INTERVIEWS MET PATIËNTEN SINT MAARTENSKLINIEK

zorg in het algemeen. De artsen en verpleegkundigen behandelen je niet als een nummer of iets dat ze nu eenmaal moeten doen. Ze nemen de tijd voor je en het voelt altijd goed als ik er ben. Als patiënt wil ik niet alleen innovatieve behandelingen en hoogwaardige technologie. Ik vind het ook belangrijk dat mensen er tijdens mijn verblijf in het ziekenhuis echt voor me zijn. Niets heeft zo’n helende werking als persoonlijke aandacht.

Amber

22 PIJN MANAGEMENT

Ik ben helemaal weg van de virtual reality-ervaringen, die zijn echt geweldig! Voor het ontbijt ben ik naar het strand geweest en daarna heb ik in een stad rondgewandeld.

Vanwege de operatie aan mijn voet kan ik niet lopen, dus het voelt heel bevrijdend dat ik dat met deze behandeling nog wel kan. Dat leidde me echt af van de pijn. Voor deze ervaringen zou ik in het echte leven veel geld kwijt zijn, dus ik geniet optimaal van mijn ‘minivakanties’ nu ik hier ben!

Willem

Dit is voor mij de vijfde keer dat ik in de Sint Maartenskliniek ben. Hoewel ik in Amsterdam woon en Nijmegen dus niet in de buurt is, heb ik ervoor gekozen om hiernaartoe te gaan, vooral vanwege de betrouwbaarheid en kwaliteit van de pijnbehandelingen. De Sint Maartenskliniek staat erom bekend dat je er als patiënt de best mogelijke zorg krijgt. Afgaande op mijn persoonlijke ervaring, is die reputatie volledig terecht. Mijn vrouw is het daarmee eens.

Natuurlijk wil ik het liefst niet meer worden opgenomen, maar als het nodig is, kom ik weer hiernaartoe!

Thijs 23 PIJN MANAGEMENT

Aantal verslaafden in Europa neemt toe

OPIOÏDEN: NIET ALLEEN EEN AMERIKAANS PROBLEEM OPIOÏDEN: NIET ALLEEN EEN AMERIKAANS PROBLEEM

Door Bart van den Bemt, medisch manager en senior apotheker

In de pers krijgt vooral de omvang van de Amerikaanse opioïdencrisis veel aandacht. En terecht. Maar we mogen niet uit het oog verliezen dat dit probleem ook buiten Noord-Amerika speelt. Apotheker en klinisch farmacoloog Bart van den Bemt doet onderzoek naar opioïdenverslaving in Nederland en schetst de inspanningen van de Sint Maartenskliniek om het probleem aan te pakken.

Ondanks de negatieve media-aandacht en het

Sinds 2000 hebben alleen al in de Verenigde

negatieve imago van opioïden, is het belangrijk om

Staten ongeveer 382.000 mensen een overdosis

te beseffen dat medicinale opioïden een van de

opioïden genomen. Er wordt niet voor niets

meest effectieve middelen zijn voor de

gesproken over een nationale crisissituatie.

behandeling van matige en ernstige pijnklachten.

Hoewel we deze cijfers in Nederland nog niet

Opioïden zorgen dagelijks overal ter wereld voor

zien, mogen we onze ogen niet sluiten voor het

cruciale pijnstilling bij patiënten met chronische en

feit dat het probleem jaarlijks toeneemt. Elke

acute pijn. Bovendien gebruikt in Nederland 95%

Nederlandse apotheek heeft gemiddeld twee

van de patiënten met postoperatieve pijnklachten

of drie opioïdenverslaafden als vaste klant.

een jaar na hun operatie geen opioïden meer, nadat ze de middelen – slechts een korte periode

Naar mijn mening hebben drie belangrijke

– met succes voor pijnstilling hebben gebruikt.

veranderingen dit probleem de afgelopen vijftien jaar in de hand gewerkt: (1) de opkomst van

Toch kan langdurig gebruik van opioïden tot

opioïden met farmacologische profielen met een

lichamelijke afhankelijkheid en gezondheids-

sterkere verslavende werking, (2) een toenemende

problemen leiden en maatschappelijk gezien

negatieve perceptie van andere pijnstillers, zoals

desastreuze en verstrekkende gevolgen hebben.

NSAID’s (niet-steroïde anti-inflammatoire

24 PIJN MANAGEMENT

“In de Sint Maartenskliniek hebben we een speciaal programma opgezet om de oorzaken en effecten van opioïdenverslaving bij post-operatieve patiënten te onderzoeken.”

Bart van den Bemt

25 PIJN MANAGEMENT

geneesmiddelen) en (3) veranderingen in

We hopen onder meer antwoord te krijgen op

parameters voor pijn-kwaliteit die ziekenhuizen

de volgende belangrijke vragen: kunnen we

hanteren, waarbij pijnvermindering soms

voorspellen welke patiënten verslaafd raken aan

belangrijker is dan het algehele welzijn van

deze middelen? Kunnen we al voor de operatie

de patiënt.

ingrijpen? Wat is de klinische en maatschappelijke impact van hun verslaving?

OPIOÏDEN: NIET ALLEEN EEN AMERIKAANS PROBLEEM

Sint Maartenskliniek:

een revolutionaire studie

We hopen dat de resultaten van dit speciale

Omdat verslaving aan opioïden in Nederland een

programma en onderzoek, dat qua omvang en

steeds groter probleem wordt, heeft ons team in

scope uniek is, opioïdenverslaving bij ziekenhuis-

de Sint Maartenskliniek in Nijmegen besloten een

gerelateerde opnames kan helpen voorkomen,

onderzoeksprogramma op te zetten naar de

in Nederland maar ook daarbuiten. We werken

effecten en oorzaken van opioïdenverslaving.

dan ook actief samen met onze partners in de

Sinds 2018 volgen we nauwgezet een dynamisch

Verenigde Staten, zodat ons onderzoek maximale

cohort van patiënten die worden behandeld met

impact heeft.

medicinale opioïden. Elk jaar zullen we tenminste 5.000 patiënten onderzoeken.

26 PIJN MANAGEMENT

Gerichte aanpak kan escalatie van het probleem voorkomen

WAT KAN NEDERLAND LEREN VAN DE OPIOÏDENCRISIS IN AMERIKA? Door Seth Waldman, Director Pain Management Division Hospital for Special Surgery

Jaarlijks overlijden in Amerika bijna 50.000 mensen aan een opioïdenverslaving.

Volgens de federale overheid van de VS is er sprake van een nationale crisissituatie. In Europa, en met name Nederland, is de situatie minder ernstig, maar ook hier neemt het probleem toe. Dr. Seth Waldman, directeur van de afdeling Pijnmanagement van het Hospital for Special Surgery in New York, geeft zijn visie op hoe het opioïdenprobleem aangepakt en beheerst kan worden.

27 PIJN MANAGEMENT

WAT KAN NEDERLAND LEREN VAN DE OPIOÏDENCRISIS IN AMERIKA?

Hier in Amerika is bij opioïdenverslaving echt

In Europa is men gelukkig voorzichtiger geweest

sprake van een nationale crisissituatie. Het is

met het openen van de doos van Pandora.

niet alleen een volksgezondheidsprobleem

Richtlijn 92/28/EEG van de Europese Raad

dat gemiddeld elke tien minuten een leven

verbiedt uitdrukkelijk op het algemene publiek

kost, ook de maatschappelijke en economische

gerichte reclame voor receptplichtige genees-

gevolgen zijn enorm. In Nederland is een nationale

middelen. Ik denk dat dit van doorslaggevend

crisis nog ver weg. Toch vormt opioïden-verslaving

belang is geweest en de opioïdencrisis in Europa

er een ernstig en toenemend probleem. Het aantal

binnen de perken heeft weten te houden. Ik hoop

mensen dat in Nederland overlijdt aan opioïde

dat de medische wereld en de politiek in Europa

pijnstillers is de afgelopen vier jaar met 50%

deze belangrijke bescherming blijven garanderen.

toegenomen en in 2017 werden 1.537 mensen

Voorschrijfgedrag

in het ziekenhuis opgenomen. 1

Opioïde pijnstillers zijn uiterst belangrijke en Het is belangrijk dat Europese en Nederlandse

effectieve geneesmiddelen en het is belangrijk

zorgprofessionals lessen trekken uit de pijnlijke

dat we ervoor zorgen dat ze voor legitiem gebruik

ervaring van Amerika met de aanpak van

beschikbaar blijven. Hier moeten we alles aan

opioïdenverslaving, voordat het probleem verder

doen en tegelijkertijd moeten we misbruik ervan

toeneemt. Zijn er maatregelen die overgenomen

tegengaan. Ik denk dat Nederlandse zorg-

kunnen worden om het probleem in Nederland aan

professionals veel kunnen leren van Amerikaanse

te pakken, en wat zijn de belangrijkste valkuilen?

initiatieven om de risico’s te beperken die gepaard gaan met het noodzakelijk gebruik van opioïden.

Regulering

Dit begint met voorlichting voor patiënten en

Op de eerste plaats ben ik van mening dat de

artsen, maar er moet ook worden gekeken naar

direct op de consument gerichte marketing voor

voorschrijfgedrag. Elektronisch voorschrijven

farmaceutische producten die je in Amerika ziet,

(e-recepten) speelt een belangrijke rol bij de

een belangrijke rol heeft gespeeld bij de stijgende

Amerikaanse inspanningen om de veiligheid

verkoop van deze middelen, en de daaruit

en kwaliteit bij het voorschrijven van opioïden

volgende crisis. Artsen, politici en de farma-

te verbeteren, en in meer dan de helft van onze

ceutische lobby zouden zichzelf moeten afvragen

staten is dit wettelijk verplicht.

of ze financieel gewin misschien boven publiek welzijn hebben gesteld. De verkoop van opioïden zou strakker gereguleerd moeten zijn dan de verkoop van gewone consumentenproducten.

1

https://www.dutchnews.nl/news/2019/08/dutch-deaths-due-to-opioid-painkillers-rise-50-in-four-years/

28 PIJN MANAGEMENT

Database overheid

Harde Amerikaanse lessen

Door artsen en apothekers te verplichten om

Ik heb er vertrouwen in dat Europa met de juiste

bij het voorschrijven van opioïden een door de

voorbereiding de grootste problemen in verband

overheid beheerde database van gereguleerde

met misbruik van opioïden op recept kan

stoffen te raadplegen en de gegevens te

voorkomen. We moeten echter wel waakzaam

analyseren, kan worden vastgesteld of bepaalde

blijven en verspreiding van het probleem zoveel

zorgverleners te vaak, of juist te weinig opioïden

mogelijk proberen te beperken. In Amerika

voorschrijven. Indien nodig kunnen dan extra

hebben we een aantal harde lessen geleerd over

maatregelen worden genomen. Soms zijn

misbruik van opioïden op recept. Terwijl wij verder

afwijkingen volkomen gerechtvaardigd, maar dit

uit het dal klimmen hoop ik dat inzicht in onze

is niet altijd het geval. Door dit zo vroeg mogelijk

ervaringen kan helpen om een vergelijkbare crisis

vast te stellen kunnen levens worden gered.

elders in de wereld te voorkomen.

Ook extra voorlichting over veilig gebruik van de middelen kan zorgverleners soms helpen. In het Hospital for Special Surgery besteden we veel

Seth Waldman

aandacht aan de analyse van de manier waarop we opioïde pijnstillers voorschrijven, documenteren en afbouwen, en artsen worden hierover waar nodig voortdurend geïnformeerd.

Tot slot is goede voorlichting voor patiënten, artsen en het publiek cruciaal voor het aanpakken van de oorzaken en gevolgen van de tolerantie van opioïden en de verslaving hieraan. Hierin moeten zorgprofessionals het voortouw nemen.

Mijn ervaring is dat patiënten doorgaans erg openstaan voor duidelijke informatie over de risico’s en mogelijke voordelen van een therapie en het is onze taak als zorgprofessionals om dit op te nemen in een patiëntgerichte benadering.

29 PIJN MANAGEMENT

Sinds 2017 past de Sint Maartenskliniek een nieuwe behandeling toe

VIRTUAL REALITY: EEN NIEUW TIJDPERK VOOR PIJNBESTRIJDING VIRTUAL REALITY: EEN NIEUW TIJDPERK VOOR PIJNBESTRIJDING

Door Natasja Maandag, anesthesioloog en pijnspecialist

De afdeling Anesthesiologie en Pijnbehandeling van de Sint Maartenskliniek zet nu al bijna twee jaar een innovatieve nieuwe technologie in voor postoperatieve pijnbestrijding. Door patiënten gebruik te laten maken van virtual reality-technologie kan de herstelperiode na een operatie effectiever en prettiger worden gemaakt.

Virtual reality heeft maatschappelijk gezien veel

Daarmee werden patiënten weer op de been

nieuwe mogelijkheden gebracht, maar juist in

geholpen, bijvoorbeeld na een beroerte.

de medische zorg kan deze technologie tot heel spannende ontwikkelingen leiden. In de Sint

Eind 2017 zijn we gestart met een proefproject

Maartenskliniek hebben we deze technologie

waarbij virtual reality-technologie werd ingezet

voor het eerst toegepast in ons Revalidatie-

om postoperatieve patiënten af te leiden van hun

centrum met de GRAIL loopsimulator.

omgeving en fysieke toestand, waarin veelal pijn en ongemak werd ervaren. Dankzij deze nietinvasieve en niet-farmaceutische behandeling konden patiënten hun toevlucht zoeken tot een nieuwe dimensie en hun pijn vergeten, wat zowel bevorderlijk was voor hun fysieke als mentale herstel.

Een nieuwe wereld vol mogelijkheden Het proefproject was een groot succes. Veel patiënten gaven aan dat de virtuele ervaring nog wel langer had mogen duren. We hebben daarom besloten om deze behandeling officieel te gaan

Natasja Maandag

invoeren. Patiënten kunnen bij de virtuele

30 PIJN MANAGEMENT

“Belangrijk is dat meerdere zintuigen tegelijk worden gestimuleerd: patiënten dragen ook een hoofdtelefoon.”

ervaringen kiezen uit een reeks van activiteiten,

VR gaat verder

van een bezoek aan Londen en zwemmen met

Het gebruik van virtual reality voor pijnbestrijding

dolfijnen, tot een wandeling in het bos of een uitje

is nog steeds vrij nieuw, maar we zijn ervan

naar zee. Voor bedlegerige patiënten werken deze

overtuigd dat deze technologie in de toekomst

ervaringen enorm bevrijdend.

heel belangrijk wordt. Hoe meer patiënten deze behandeling volgen en hoe meer feedback we

Het centrale idee achter de behandeling is dat

krijgen, hoe beter we de virtuele ervaringen

we positieve emoties willen oproepen bij

kunnen maken. Hoewel we heel blij zijn met de

patiënten met postoperatieve pijnklachten.

behandeling, blijven we deze optimaliseren en

Door ervoor te zorgen dat zij zich prettiger

de toepassing ervan verbeteren.

voelen en beter accepteren wat er tijdens de operatie in hun lichaam is gebeurd, kunnen we

Wat zijn de volgende stappen? De komende jaren

hen sneller laten herstellen. Heel belangrijk

willen we de toepassing van deze behandeling

daarbij is dat meerdere zintuigen tegelijk worden

graag op grotere schaal inzetten en vooral ook

gestimuleerd. Patiënten zien niet alleen een ander

beschikbaar maken voor patiënten met andere

landschap voor zich, maar horen ook muziek

pijnklachten. De mogelijkheden zijn eindeloos

en geluiden via een hoofdtelefoon. Met de

– de enige beperking is onze verbeelding!

toevoeging van een interactief element wordt de effectiviteit verder verhoogd.

31 PIJN MANAGEMENT

VIRTUAL REALITY IN DE PRAKTIJK, NU EN IN DE TOEKOMST

“De VR-bril geeft de patiënt een stukje regie over zijn of haar eigen leven terug”

Remco Hoogendijk

32 PIJN MANAGEMENT

VIRTUAL REALITY IN DE PRAKTIJK, NU EN IN DE TOEKOMST Door Carla Ceulemans en Marjan Visser, verpleegkundig pijnconsulent en Remco Hoogendijk, innovatiemanager

In het vorige artikel in dit magazine stonden we stil bij de mogelijkheden en werking van Virtual Reality (VR). Maar wat zijn nu de ervaringen in de praktijk, en wat zijn onze toekomstverwachtingen voor deze innovatieve pijnbestrijdingsmethode?

Binnen de Sint Maartenskliniek werken we nu

wanneer ze in het ziekenhuis worden opgenomen;

zo’n twee jaar met VR. Onze ervaringen zijn zeer

met de VR-bril krijgen ze die regie weer een

positief. We merken in de praktijk dat het gebruik

beetje terug. Een ander pluspunt van VR is dat

van de bril patiënten kalmeert en ontspant,

daar geen medicatie aan te pas komt en in die zin

bijdraagt aan pijnreductie en revalidatieprocessen

een risicoloos middel is.

kan versnellen. De onderdompeling in de virtuele wereld is zo sterk, dat de patiënt letterlijk en

Complementaire methode

figuurlijk wordt afgeleid van de pijn of de angst

Als middel tegen acute pijn is VR in onze

voor die pijn.

kliniek complementair aan andere methodes.

De meerwaarde daarvan is groot. De ervaring

Regie terug

leert namelijk dat pijn bestrijden vanuit ver-

Een van de mooie kanten van de VR-bril, is dat het

schillende invalshoeken het beste werkt, ofwel

een laagdrempelig middel is dat de patiënt weer

medicamenteus aangevuld met complementaire

een stukje regie over zijn leven teruggeeft. Denk

methodes, zoals koelen en VR. De patiënt ervaart

bijvoorbeeld aan de patiënt die ’s nachts onrustig

daardoor na een operatie minder pijn, herstelt

wakker wordt. Hij of zij kan dan zelfstandig een

sneller en loopt een kleinere kans op de

VR-bril opzetten met een ontspannings-app en is

ontwikkeling van chronische pijnklachten. Ook

niet langer afhankelijk van anderen. In de praktijk

als een patiënt al chronische pijnklachten heeft,

zien we dat dit een positieve invloed heeft op de

kan VR uitkomst bieden. Met de juiste apps is het

mindset van patiënten. Vaak zijn zij immers een

in sommige gevallen mogelijk om het brein als

groot deel van de controle over hun leven kwijt

het ware een beetje te ‘resetten’, zodat dit zich

33 PIJN MANAGEMENT

Marjan Visser

minder concentreert op pijn. Wat ook meespeelt, is dat als mensen eenmaal een VR-bril hebben gebruikt, ze aan den lijve hebben ondervonden dat afleiding echt een effectief middel is. Wij denken dat aanzienlijke aantallen patiënten hierdoor in staat zullen zijn om zichzelf te trainen in het afleiden van hun brein, waardoor ze dus minder pijn zullen ervaren.

VIRTUAL REALITY IN DE PRAKTIJK, NU EN IN DE TOEKOMST

Sprekende praktijkvoorbeelden De ervaringen van onze patiënten met onze VR-brillen spreken regelmatig tot de verbeelding.

Zo hadden we een patiënt met een traumatische pijnervaring die doodsbang was om wakker te worden uit een narcose. Dankzij het gebruik van

“Naar de toekomst toe verwachten we veel van deze methode”

de VR-bril kwam ze heel ontspannen weer bij na haar operatie. Hoe ontspannend de VR-bril werkt zagen we bij een 80-jarige patiënte. Ze kreeg van ons een bril met een app waarmee ze belandde in een landschap vol vriendelijke hertjes. Toen ze de

en in een enkel geval zal een VR-bril simpelweg

bril eenmaal op had, zagen we hoe ze met haar

te veel impact hebben voor iemand. Over het

handen bewegingen maakte om die hertjes te

algemeen genomen zijn onze ervaringen echter

aaien. Het was alsof ze er echt bij was, zo vertelde

zeer positief en willen we de bril vaker inzetten.

ze ons later.

Verdere technologische ontwikkeling

Maatwerk

Binnen de zorgsector bevindt de toepassing van

Een VR-bril is altijd een beetje maatwerk.

VR om pijn te bestrijden zich in feite nog in de

Hoe goed die werkt en welke apps je installeert

beginfase, maar naar de toekomst toe verwachten

zal altijd afhangen van de persoon en de situatie.

we veel van deze methode. Het is een nieuw en

Zo kun je voor een jong en energiek iemand

effectief wapen in de ‘strijd’ tegen pijn, waarvan de

gerust een spannend schietspel installeren, maar

kosten bovendien meevallen. Tegelijk ontwikkelt

bij de hierboven genoemde 80-jarige patiënte

de techniek zich steeds verder, waardoor VR

moet je dat natuurlijk niet doen. De ene persoon is

alleen maar aan belang zal winnen. Het gaat er bij

ook wat gevoeliger voor prikkels dan de andere,

VR om dat je het brein weet te misleiden en laat

34 PIJN MANAGEMENT

geloven dat het zich écht in een andere realiteit

Verwachte groei

bevindt. Hoe beter de techniek, hoe beter dat zal

Omdat we verwachten meer gebruik te gaan

lukken en de pijnprikkels naar de achtergrond

maken van de VR-bril bij het bestrijden van pijn,

verdwijnen.

zullen we scherp letten op een adequaat en efficiënt beheerproces. We behandelen nu

Door de steeds verder gaande technologie zou

tientallen patiënten met deze methode, maar dat

VR in de toekomst mogelijk ook in de thuissituatie

willen we uitbreiden naar duizenden patiënten.

ingezet kunnen gaan worden voor patiënten. Met

Dat betekent dat we moeten investeren in grotere

een koppeling naar de cloud en toegang tot alle

aantallen brillen. Met een doordacht beheerproces

data zouden we patiënten dan op maat gesneden

kunnen we ervoor zorgen dat patiënten altijd over

thuistherapie op basis van de VR-methode

een VR-bril kunnen beschikken zodra ze die nodig

kunnen aanbieden. Dat is nu nog toekomstmuziek,

hebben, met daarop de juiste app geïnstalleerd,

maar het is een mogelijkheid waar we zeker

goed onderhouden en schoon, en volledig op-

rekening mee houden.

geladen. Op die manier kunnen we dit innovatieve middel optimaal inzetten voor onze patiënten.

Scenario-aanpassing Als kliniek zijn wij niet betrokken bij de technische ontwikkeling van de VR-bril, maar dat zijn we wel bij de ‘content’, ofwel de scenario’s die een patiënt ziet als deze de bril op doet. We kunnen de apps in de brillen zodanig ontwikkelen en aanpassen dat deze precies aansluiten op de situatie van de patiënt. Denk bijvoorbeeld aan revaliderende patiënten. Met het juiste scenario in de VR-bril kunnen we er bijvoorbeeld voor zorgen dat hij of zij precies de goede beweging maakt die nodig is om optimaal te revalideren. Blijkt dat we het scenario wat moeten aanpassen? Dan is dat geen probleem. In die zin is de VR-bril als het ware een meetinstrument, waarmee we zien of een patiënt al de gewenste beweging maakt. Met het optimale scenario vergeet de patiënt de pijn, en zal deze die beweging eerder maken.

Carla Ceulemans

35 PIJN MANAGEMENT

Innovatieve pijnbehandeling richt zich op het verminderen van de negatieve gevolgen van chronische rugpijn

REALHEALTH: VOORBIJ DE PIJN Door Desirée Engelbart, hoofd Pijnbehandelcentrum, Sint Maartenskliniek en Marieke Soree, hoofd en projectleider RealHealth, Sint Maartenskliniek

REALHEALTH: VOORBIJ DE PIJN

De Sint Maartenskliniek heeft al meer dan tien jaar een speciaal extern behandelprogramma voor patiënten met chronische lage rugklachten. Dit RealHealth-programma leert patiënten met hun pijn om te gaan op lichamelijk, mentaal en sociaal niveau – een aanpak die tot nu toe uitstekende resultaten heeft opgeleverd.

RealHealth werd in het eerste decennium van

hebben gemiddeld al tien tot twaalf jaar last van

deze eeuw ontwikkeld door wervelkolomchirurg

pijn in de lage rug en het programma duurt twee

John O’Dowd, anesthesioloog en pijnspecialist

weken.

Charles Pither en een team van gespecialiseerde psychologen en psychotherapeuten. Dit inno-

Hoe werkt het programma?

vatieve behandelprogramma voor patiënten

In tegenstelling tot andere chronische pijn-

met chronische lage rugklachten startte als een

behandelingen gaat het bij RealHealth niet

intramuraal behandelprogramma en was gericht

om het wegnemen van de pijn maar om het

op de negatieve gevolgen van pijn, niet de pijn

verbeteren van de kwaliteit van leven van

zelf. Patiënten leerden beter omgaan met de

patiënten. Dankzij deze holistische benadering,

klachten.

waarbij patiënten worden gestimuleerd om hun pijn te accepteren en hun energie te richten op

In oktober 2006 ging het eerste RealHealth-

het zetten van positieve stappen die bijdragen

programma in Nederland van start op een externe

aan hun bredere doelstellingen, heeft RealHealth

locatie van de Sint Maartenskliniek in Nijmegen,

indrukwekkende resultaten voor patiënten

waar het originele RealHealth-concept verder is

opgeleverd, op de korte en de lange termijn.

ontwikkeld en aangepast. Sindsdien hebben elke maand drie groepen van circa tien personen aan

Meer dan 80% van de RealHealth-patiënten geeft

het programma deelgenomen. De deelnemers

aan dat hun kwaliteit van leven is verbeterd.

36 PIJN MANAGEMENT

“Sinds de start van RealHealth hebben meer dan 3.000 patiënten deelgenomen aan het pijnbestrijdingsprogramma in Nijmegen.”

Desirée Engelbart

37 PIJN MANAGEMENT

Ook de economische impact van deze ver-

In de toekomst willen we het RealHealth-

beteringen is naar verwachting groot, al is die

programma graag uitbreiden naar meerdere

moeilijk te bepalen. Patiënten vinden het vaak

locaties in Nederland. Daarnaast hebben we

makkelijker om weer aan het werk te gaan en

onlangs een proces geïmplementeerd om

zijn beter maatschappelijk geïntegreerd.

patiënten sneller te kunnen helpen.

Meer specifiek worden bij ons RealHealthprogramma de verschillende pijlers van het welzijn van een patiënt – lichamelijke en emotionele gezondheid en sociale interactie – niet beschouwd als afzonderlijke aandachts-

Waarmee kan het RealHealth-programma helpen?

gebieden, maar als onderling verbonden en

REALHEALTH: VOORBIJ DE PIJN

van elkaar afhankelijke elementen. Door de toepassing van evidence-based behandelingen die rekening houden met het algehele welzijn

•V erminderen van de negatieve gevolgen

van de patiënt kan de kwaliteit van leven sterk

van lage rugklachten

worden verbeterd.

• Zelfvertrouwen vergroten • Herwinnen van vertrouwen in het eigen lichaam

RealHealth gaat verder

• Arbeidsre-integratie mogelijk maken

Het huidige programma werkt al ruim tien jaar

• Afhankelijkheid van pijnmedicatie verminderen

goed, maar dat is voor ons geen reden om er

•S timuleren van ontspanning en weer beter

zelfgenoegzaam naar te kijken. We proberen

kunnen bewegen

de verschillende onderdelen van het programma

• Inzicht geven in lichamelijke en mentale grenzen

continu te optimaliseren en blijven de inhoud

•B alans herstellen tussen werk - gezin - sociaal

aanpassen om nog betere resultaten te realiseren.

leven - sport

Hier geldt: hoe meer patiënten aan het programma deelnemen, hoe meer gegevens we hebben en hoe beter we het programma kunnen optimaliseren.

38 PIJN MANAGEMENT

“80% van de patiënten geeft aan dat hun kwaliteit van leven dankzij RealHealth is verbeterd.”

Marieke Soree

39 PIJN MANAGEMENT

Verrassing voor patiënten na de operatie

EEN RAKET OP BED Een droge mond en een vieze smaak. Herkenbaar voor veel patiënten die net uit de operatiekamer komen.

Voorheen kregen zij hiervoor een glaasje water op onze verkoeverkamer. Sinds november 2017 verrassen wij patiënten met een in Nederland bekend waterijsje: het raketje.

“Dankzij het vocht en de suikers in het raketje zijn patiënten sneller fit”, verklaart Bauke Schretlen, verpleegkundige op

EEN RAKET OP BED

de verkoeverkamer. “De patiënten zijn er dol op! Het licht verteerbare ijsje helpt tegen mogelijke misselijkheid en keelirritatie. Uit onderzoek in andere ziekenhuizen blijkt bovendien dat patiënten na het eten van een waterijsje minder behoefte hebben aan pijnstillers.”

“We vertellen het niet van tevoren, dus voor de meeste patiënten is het een verrassing dat ze een ijsje krijgen”, vertelt Bauke. We krijgen veel enthousiaste reacties, ook van patiënten boven de tachtig jaar. Het leuke is dat iedereen het raketje kent. Toch weten maar weinig mensen welke drie smaken erin zitten. Dat gaan ze dan raden in bed. En nee, ik ga hier niet verklappen welke smaken het zijn...”

“Dankzij het vocht en de suikers in waterijsje zijn patiënten sneller fit.”

40 PIJN MANAGEMENT

Kwaliteit van leven door neuromodulator

EEN LAATSTE REDMIDDEL Hilda Geysendorpher (69) leefde jarenlang met ernstige pijnen na een gecompliceerde herniaoperatie in 2005, waarbij de grote (of lange) zenuw in haar rechterbeen beschadigd raakte. Nu heeft ze haar leven weer terug dankzij een neuromodulator in haar rug.

Puinhoop “De chirurg trof een puinhoop aan, toen hij mijn

De pijn kan hierdoor wel tot 50 tot 90 procent

tussenwervelschijf zag. Die was gefragmenteerd,

afnemen. Voor Hilda zijn mislukte pogingen van

lag in delen buiten de wervelkolom en was al

pijnstilling door middel van geneesmiddelen,

ingekapseld.” Hilda had veel te lang met haar

pijnblokkades en het verwarmen van zenuw-

herniapijn doorgelopen. Na de beschadiging

banen verleden tijd. “Het is een feest om geen

van de ’nervus ischiadicus’ kampte zij met

pijn meer te hebben, maar weer levenskwaliteit

heftige zenuwpijn in haar been en bil. Dit leidde

- élke dag”, lacht Hilda. Ze kon haar werk

ertoe dat ze bijna twee jaar lang in de Ziektewet

hervatten en fietst zelfs weer...

zat en op vijf dagen na ontsnapte aan de WAO. Daarnaast lag Hilda’s sociale leven stil: op bezoek

Bron: Telegraaf

gaan bij vrienden was er niet meer bij, laat staan een theateravondje. “Ik dacht: zó wil ik geen 80

Hilda Geysendorpher is voorzitter van de

jaar worden. Er zijn nogal wat pijnpatiënten die

Patiënten Vereniging Voor Neuromodulatie

vanwege hun ondraaglijke pijn eruit willen

(PVVN). De vereniging is opgericht in maart 1999

stappen…”

en stelt zich ten doel om bekendheid te geven aan behandeling met neuromodulatie in de

Een feest

breedste zin van het woord.

Vijf jaar na de ’mislukte’ operatie volgde een nieuwe operatie. Daarbij werd laag in haar rug, naast haar wervelkolom, een (sacrale) neurostimulator geplaatst. Dit apparaatje beïnvloedt met elektrische pulsen de zenuwbanen in het ruggenmerg en corrigeert ‘valse’ signalen naar www.pvvn.nl

de hersenen.

41 PIJN MANAGEMENT

Ambitieuze visie van de Sint Maartenskliniek baant nieuwe wegen

KWALITEIT VAN BEHANDELINGEN NAAR HOGER NIVEAU KWALITEIT VAN BEHANDELINGEN NAAR HOGER NIVEAU

Door Mark Van Houdenhoven

Zoals de Amerikaanse politicus Bill Bradley ooit zei: “Ambitie is het pad naar succes. Vasthoudendheid is het voertuig dat je er brengt.” Hieronder vertelt

Mark Van Houdenhoven, voorzitter van de raad van bestuur, hoe de Sint Maartenskliniek vorm geeft aan haar ambitie om de kwaliteit van behandelingen naar een hoger niveau te brengen. En een internationale maatstaf te worden voor pijnbestrijding en -behandeling.

Nederlanders hebben een lange traditie als

benaderingen. Het is onze ambitie als kliniek om

ondernemers en pioniers. In de Gouden Eeuw

de kwaliteit van pijnbehandelingen continu naar

werd Nederland, dankzij onze avontuurlijke en

een hoger niveau te brengen, toonaangevend

innovatieve geest wereldleider op het gebied

te blijven en het beste pijnbehandelcentrum

van handel, wetenschap en kunst. Ons kleine

van Europa te worden. Geen bescheiden ambitie,

land werd wereldwijd gezien als een maatstaf

dat realiseer ik me, maar wel een ambitie die

voor vooruitgang en ontwikkeling.

absoluut haalbaar is, gezien het talent in ons team en onze sterke organisatiecultuur.

Veel van die ondernemersgeest zie ik terug in de Sint Maartenskliniek, zoals bij onze afdeling

Stap voor stap

Anesthesiologie en Pijnbestrijding. Excellent,

We hebben een sterke ambitie en een nog

innovatief, ondernemend en mensgericht, dat

sterkere wens om een positieve maatschappelijke

zijn onze kernwaarden, en de pijlers waarop we

impact te hebben. Tegelijkertijd moeten wij ons

vooruitgang boeken en de toekomst van onze

realiseren dat vooruitgang geleidelijk gaat, in

kliniek vormgeven. Zij bieden een leidraad bij wat

kleine stappen. We kunnen niet zomaar beslissen

we doen en vormen een stevige basis voor onze

dat we de beste zijn – die positie moeten we op-

behandelingen, programma’s en organisatorische

bouwen. Dat doen we door te blijven geloven in

42 PIJN MANAGEMENT

“Het is onze ambitie als kliniek om de kwaliteit van pijnbehandelingen continu naar een hoger niveau te brengen.�

Mark Van Houdenhoven

onze kernwaarden en daarnaar te handelen.

ontwikkeling van nieuwe behandelmethoden,

En natuurlijk door hard te blijven werken. Zelf zet

krijgen deze mensen een betere kwaliteit van

ik mij volledig in voor de missie en visie van ons

leven, kunnen ze sneller en fitter weer aan het

pijnbehandelcentrum, omdat we zo veel positieve

werk en volwaardig functioneren.

impact kunnen hebben.

Dat is precies waarom werken in de medische We maken echt het verschil in het leven van

zorg en in pijnbehandeling, mij niet alleen veel

mensen. Mensen met chronische of andere

energie geeft, maar ook nederig maakt. Ons werk

pijnklachten, hebben vaak een lage kwaliteit

kan het leven van mensen echt fundamenteel

van leven. Door onze evidence-based behandel-

veranderen. Dat is fantastisch, maar we kunnen

methodes en door onze samenwerking met het

natuurlijk altijd meer doen. Dus laten we doorgaan

RadboudUMC bij het onderzoek naar en de

en blijven bijdragen aan een betere wereld!

43 PIJN MANAGEMENT

www.maartenskliniek.nl