Teo grünberg anlama belirsizlik ve çok anlamlılık

Page 68

Söz konusu “anlaşma”mn, uzlaşımsal olmadığına göre, nasıl bir anlaşm a olduğu sorulabilir. İşte böyle bir “anlaşabilme” yeteneğini, bir “tek düzenli davranma yatkınlığı”, dolayısıyla, şartlandırmadaki bir tek düzenlilik şeklinde açıklayabiliriz. İmdi, her türlü içlem sel belirsiz terim ler üzerine böyle bir “anlaş­ m a c a yanlamadığım belirtm ek gerek. Bilim dilinde, salt bilimsel içe­ riği olan içlemsel belirsiz terim ler halinde genellikle bir anlaşmaya va­ rıldığım görüyoruz. Buna karşılık bir yandan felsefede, hatta bilim felsefesinde, öbür yandan değer terimlerini içine alan dillerde insanlann bir türlü böyle bir anlaşmaya varamadıklarını veya yanaşmadıklar nn ı görüyoruz. Bu alanlarda belirsizlik yerine belki bir "kaypak­ lık ”tan söz etmek gerekir. Nitekim m etafizik terim ler veya değ»* terim leri halinde bir "belirsizlik” değil, tam tersine bir "aşırı belirle­ m e” (över determination) vardır. Filozof veya herhangi bir değer yar­ gısında bulunan bir kimse, kullandığı ana terim lerin ne gibi terimleri içerdiklerini bildiği iddiasındadır. Dolayısıyla, bu türlü terimleri içine alan önermelerin, hatta modal önermelerin belli bir doğruluk değeri vardır. Bu türlü deyimleri kullananlar öne sürdükleri önermelerin çok­ luk analitik (veya a priori) doğru olduğuna inanırlar. Bilim dilindeki belirsizlik analitik sentetik ayrımının yapılamaması manasına geldiği halde, m etafizik ve değer yargılan alanındaki “kaypaklık”, tam tersi­ ne, analitik-sentetik ayrım ının aşın bir şekilde kullanılmasına, böylece her kişinin hiç olm azsa hm1 toplumun değişik önermeleri A-doğru (veya a priori) saymalarına dayanıyor. Belirsizlik halinde, kullananların yeni nesnelerle karşılaşmadan önce çekimser davrandıklarım (başka bir deyimle analitik-sentetik ay­ rımım yapmadıklarım), buna karşılık, bu gibi nesnelerle gerçekte kar­ şılaşmaları halinde terim leri bu nesnelere uygulamak veya uygulama^ mak konusunda anlaşabildiklerini görmüştük. Buna karşılık, kaypaklık halinde, yeni nesneler veya durum larla daha karşılaşmadan a priori birtakım yargılarda bulunduklarını, fakat ayrı kullananların iddiaları­ nın çatıştığını gördük. İddialar a priori (veya analitik) sayıldığından, 68

Anlama, Belirsizlik ve Çok-Anlamlılık


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.