Uber-commissie. Als belangenbehartigers het beleid willen bepalen

sectorfederaties en gelieerde denktanks: allemaal zoeken ze de kortst mogelijke weg naar de meest mogelijke macht.

Misschien wel het felst uitgesproken over het onderwerp is Brussels parlementslid Carla Dejonghe (Open VLD). “Lobbyisten zijn geen zeldzame, gevaarlijke wezens, of enkel grote bedrijven met duistere bedoelingen, maar gewoon vertegenwoordigers met een lijstje dat ze willen toelichten in een fysieke vergadering. Niks mis mee.”

Net omdat iedereen het doet, wil Dejonghe het fenomeen van achterkamertjespolitiek naar eigen zeggen demystificeren en tot zijn ware proporties herleiden, namelijk tot iets “open en heel banaal”, dat strijken. Geld om een campagne op poten te zetten, helpt, maar het vormt geen een-op-eengarantie tot succes.”

Cadeautjes en snoepreisjes

Terug naar Brussel: moet lobbyen zomaar kunnen? “Tuurlijk,” vindt Smet. “Zolang het integer en ethisch verantwoord gebeurt. Dat wil zeggen: geen cadeaus of snoepreisjes aanvaarden, en de aangereikte argumenten kritisch bejegenen. Het is niet omdat natuurbewegingen voor friche-Josaphat lobbyen dat al hun informatie klopt.”

“Alles hangt van het niveau af,” zegt een politieke medewerker met ervaring in de en het kabinet van minister-president Rudi Vervoort (PS). Die laatste gaf trouwens niet thuis, tot frustratie van MacGann: “Hoeveel brieven ik naar Vervoort en Laurette Onkelinx gestuurd heb? Ik zou het niet weten, maar die hebben niets opgeleverd.”

Een andere sector die makkelijk, té makkelijk zijn weg naar de kabinetten vindt, is die van het vastgoed. Dat beweren toch diverse stadsbewegingen actief in de hoofdstad. “De politiek en de vastgoedsector hebben de touwtjes in handen en spelen onder één hoedje,” zei René Schoonbrodt vorige week in een interview in dit magazine. Hij is de oprichter van de denktank Arau.

Ook Benjamin Delori, stedenbouwkundig expert bij stadsbeweging Bral, ziet in een aantal grootschalige dossiers “een overduidelijke invloed van de bouwpromotoren”. Hij denkt concreet aan het project rond het oude CCN-gebouw in de Noordwijk. Na de sloop van de kantoren van de voormalige Brusselse administratie komen op de vrijgekomen ruimte normaal gezien vier torens van telkens twintig tot dertig verdiepingen.

“Toen het Gewest het CCN-gebouw verkocht, maakte dat onderdeel uit van politieke en strategische akkoorden met de projectontwikkelaars,” zegt Delori. “Achter de schermen werden vervolgens wijzigingen in het juridische dossier aangebracht opdat het zou slagen.” bovendien “in een gezonde democratie tot de geplogenheden hoort”.

Wie het tegendeel beweert, en de bijzondere Uber-commissie politiek aangrijpt om lobbyen in een nog kwader daglicht te stellen, omschrijft ze daarom licht spottend als “moraalridders”.

Is dat verwijt terecht? Evelien Willems, postdoctoraal werker aan de Universiteit Antwerpen, onderzoekt als een van de weinigen het onderwerp, en vindt belangenbehartiging geen vies woord. “Lobbyen toonde in het verleden zijn nut, kijk naar het succes van de vakbonden en hun sociale strijd. Ook vandaag vervult het een belangrijke rol in het articuleren van collectieve belangen. Een democratie bestaat uit meer dan enkel een bolletje kleuren tijdens verkiezingen; lobbyen laat toe om ook tijdens de legislatuur te wegen op het beleid.”

En volgens Willems is het niet zo dat bedrijven “met veel geld, veel middelen en veel lobbyisten” altijd de meeste invloed kunnen uitoefenen. “Ook de tijdgeest moet meezitten,” legt ze uit. “In een maatschappelijk beladen onderwerp gaan politici niet zomaar de publieke opinie tegen de haren in

Brusselse en de Europese politieke instellingen, zowat het epicentrum van grootschalig gelobby (en dito recente omkoopschandalen). Met “niveau” bedoelt hij de rol van degene die beïnvloed moet worden. “Een volksvertegenwoordiger kan, door zijn beperkte bevoegdheden en het keurslijf van de partijdiscipline, doorgaans weinig gewicht in de schaal leggen. Een kabinetsmedewerker of een minister met beslissingsbevoegdheid? Dat verandert de zaken. Die kunnen een standpunt doordrukken.”

Het Uber-dossier leert dat grote multinationals dat weten, getuige de pogingen om meermaals direct contact te zoeken met Pascal Smet (via een benefiet en een ontbijt)

Delori noemt het CCN-plan “op maat geschreven” van de projectontwikkelaars. “Dat is de enige conclusie die ik kan trekken na het leggen van alle puzzelstukjes. Wat er komt, past in de dominante gedachte van extra kantoorruimte, winkels en dure woningen. De Noordwijk, sowieso een zone met een beladen geschiedenis, wordt al lang niet meer ingericht door en voor de burgers, maar door en voor privébedrijven. Dialoog bestaat niet.”

Het kabinet van Vervoort, belast met Territoriale Ontwikkeling en Stadsvernieuwing, ontkent die aantijging. “We laten ons niet betalen of beïnvloeden in de besluitvorming,” zegt de woordvoerder in een bericht.

“Die is gebaseerd op objectieve maatstaven in het voordeel van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en zijn burgers.”

Adressenboekje aanspreken

Los van de kwestie wat onder ‘voordeel’ valt – de invulling ervan is vooral ideologisch – blijft de vraag: hoe valt dat te controleren? Hoe kan de invloed gemeten, vastgesteld of beperkt worden van iets dat noch gemeten, noch vastgesteld, noch beperkt wil worden?

Smet, deze legislatuur bevoegd voor Stedenbouw, besliste om zelf een register bij te houden. “Vastgoed is een supergevoelig onderwerp, kijk naar Antwerpen. Wanneer medewerkers een vergadering houden met iemand van de sector, komt dat in een centraal document te staan, met informatie over het onderwerp en de namen van de aanwezigen. Ik speel op veilig.”

Gewezen minister Brigitte Grouwels (CD&V) wijst naar de checks and balances binnen een regering. “Een meerderheid bestaat altijd uit verschillende partijen die elkaar nauwlettend in de gaten houden,” zegt ze. “Als een minister te duidelijk voor een lobbygroep rijdt, wordt hij of zij daarop aangesproken, toch ten tijde van Charles Picqué als minister-president. Ik weet dat ik zou steigeren mochten wetten aangepast worden aan de eisen van bedrijven.”

Opvallend: een gelijkaardige analyse maakt ook de lobbysector zelf. Gevraagd naar duiding voor dit artikel, wijst Karel Joos, actief voor het in Brussel gevestigde Global Advisers, naar een passage in zijn boek over specifiek dit onderwerp: “De hoop die men stelt in de almacht van adressenboekjes is ijdel, het geloof in de kracht van dwang of dreiging is naïef. Beleidsmakers worden nu in het oog gehouden, bespied en steeds vaker geroosterd door iedereen die vanuit alle hoeken en gaten mee zit te kijken naar het politieke bedrijf.”

Toch vindt een grote groep in de samenleving politiek te belangrijk om alleen aan politici over te laten, en te hopen op de integriteit van belangenbehartigers. Vandaar de roep naar meer transparantie en concrete maatregelen, zoals een ‘ontluizingsperiode’ voor kabinetsmedewerkers. Wie bijvoorbeeld voordien als advocaat voor een bouwpromotor werkte, mag de eerste twee, drie jaar

LES POLITICIENS BRUXELLOIS, CIBLES DES LOBBYISTES

Een actie van de taxichauffeurs in Brussel in december 2021. De bijzondere commissie van het Brussels parlement onderzoekt de impact van Uber op de totstandkoming van de taxiwet.

geen dossiers behandelen waar potentiële belangenbehartiging kan voorkomen, of minstens de zweem ervan kan opduiken. Kunnen die suggesties deel uitmaken van de aanbevelingen op het einde van de commissie? Voorzitter Cieltje Van Achter (N-VA) wil niet vooruitlopen op de werkzaamheden, maar ziet wel iets in een deontologische code, met al dan niet afdwingbare richtlijnen. “De Brusselse politiek moet daarin een evenwicht vinden. Een zekere vorm van discretie kan helpen bij het smeden van compromissen. Maar een volksvertegenwoordiger of een kabinetsmedewerker moet vooral naar zichzelf in de spiegel kunnen kijken. Integriteit, alles staat of valt daarmee.”

BRUSSELS POLITICIANS, TARGETS OF LOBBYISTS

FR Chaque jour, des politiciens parlent à des représentants du secteur immobilier, de multinationales ou d’associations de protection de la nature. Une bénédiction pour la démocratie ou pour les accords secrets ? Pascal Smet (one.brussels/Vooruit) a témoigné devant la commission. « Uber m’a envoyé des documents reprenant leur point de vue. Je parle à tout le monde, mais au final, c’est moi qui décide », dit-il. « Le lobbying a toujours existé », explique la chercheuse Evelien Willems. « Une démocratie ne se résume pas à glisser un bulletin de vote dans l’urne. Le lobbying permet de peser sur la politique. »

EN The lobbying industry knows how to find its way to Brussels cabinets. Representatives of the real estate sector, multinationals or nature associations talk to ministers and politicians on a daily basis. Is that a boon for democracy, or just backroom politics? Pascal Smet (one.brussels/Vooruit) was one of the politicians who testified before the committee. “Uber wanted closer co-operation and had documents setting out its view. I will talk to everyone, but in the end, I am the one making the final decision,” he responds. “There has always been lobbying,” says researcher Evelien Willems. “A democracy consists of more than just ticking a box during elections.”

De slaapkamer. Malia

Malia is twaalf en woont in Watermaal-Bosvoorde. Ze is trots op haar ouders, die veel doen voor het klimaat. "Al is het soms wel vervelend," geeft ze toe.