Natuur.ruimte 01/2019

Natuur.ruimte Soort in de kijker:

Bruine kiekendief

De Kuifeend:

Fase 1 afgerond

Over forten en vleermuizen driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Antwerpen Noord vzw maart 2019 - april 2019 - mei 2019 jaargang 26 - nummer 1 verschijnt in maart, juni, september en december Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

De Kuifeend

Inhoud

ZEKER LEZEN Natuur.gebied: De Kuifeend

4

Eerste fase herinrichtingswerken afgerond

Soort in de kijker: Bruine kiekendief

8

4

Is er nog toekomst voor de bruine kiekendief in Vlaanderen?

Natuur.behoud: Nieuws uit Ertbrand

10

Bruine kiekendief

Inrichting als vleermuizenverblijifplaats Bijkomende aankoopsubidie

Natuur.beleving: Fort Ertbrand

12

Bezoek het fort Natuur, kunst en erfgoed hand in hand

Natuur.samenleving: Het Rood

13

8

Inwijding hondenlosloopzone

Natuur.actueel: Natuurinclusieve landbouw

14

Nieuws uit Ertbrand

Knotwilgen als biotoop voor steenuilen

EN VERDER Edito

3

Prikbord

6

Colofon

34

16

10

KEICOOL Met Snor op stap

20

Snor en Eikelop staan in bewondering voor ‘piepers en fluiters’ Dankjewel Pascale....................................................... 22

Actief met Eikeldop

Op safari in de onderwaterwereld ���������������������������� 15

Groene Tornado’s

Doetjes en datjes.........................................................24

17

AAN DE SLAG Agenda

18

Natuur.beheer

16

Groene Tornado’s Groene Klussers

Groene Klussers

Vergeet niet te genieten

26

EDITO

Groene hesjes

Meer dan 440 waren er. Bij het begin van de lente 2019. Niet in Brussel of Parijs, maar in het Galgenschoor in Lillo. Een uniek en Europees beschermd brakwaterschor. Een mix tussen zoet en zout.

Met rietvegetaties en zeldzame broedvogels zoals bruine kiekendieven en baardmannetjes. Met zilte graslanden met melkkruid en zulte. Met zout slik vol met slijkgarnaaltjes. En met massa’s plastics.

Massa’s!

Bijna 7 ton afval - twee containers vol - werd door vrijwilligershanden uit het slijk gesleurd. Veelal afkomstig van havenactiviteiten: meertouwen, fenders in alle maten en kleuren en zelfs brokstukken van containerkaaien. Maar ook veel rommel dat respectloos in het water is beland en via sloten, beken en rivieren finaal de zee in stroomt.

Deze actie werd mee mogelijk gemaakt door Mooimakers - een Vlaams initiatief tegen zwerfvuil en sluikstort met de slogan ‘hier begint de zee’ - door het Antwerps Havenbedrijf en door onze Natuurpunt vrijwilligers. Het niet recycleerbaar afval werd door Indaver verbrand. De energie die daarbij vrij kwam werd gebruikt voor haar nieuwe stoomnetwerk in de Waaslandhaven. Daarmee sluit deze opruimactie naadloos aan met het Vlaamse klimaatbeleid. Via bewustmaking en innovatie onze CO2 uitstoot onder controle krijgen en reduceren. Twee kilometer schor werd opgeruimd. Het Galgenschoor is vijf kilometer lang … Volgend jaar zijn we er opnieuw.

Intussen is het volop lente. Tijd om te genieten van de ontluikende natuur. Wakker worden met zingende heggemussen, roodborsten en merels, met roepende tjiftjaffen en koolmezen. Wandelen, joggen en fietsen langs frisgroene bomen en kleurrijke wilde bermen. Beleefbare en toegankelijke natuur geeft rust, ontspanning en energie. Energie om te blijven werken aan een groene leefomgeving, want dat is en blijft de corebusiness van Natuurpunt: Meer en betere natuur voor iedereen!

Wachten tot de winterstormen nieuwe rommel het schor inblazen is echt niet nodig. Onze groene tornado’s en groene klussers blijven actief. Op het regionaal secretariaat zijn helpende handen welkom.

Als de vleermuizen hun winterverblijven verlaten, kunnen we verder met de inrichting van het Fort van Ertbrand ... Volop kansen om Natuur.actief te worden. De groene hesjes liggen klaar.

Willy Ibens Voorzitter Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

Foto: Peter Michielsen 3

NATUUR.GEBIED

Eerste fase herinrichtingswerken De Kuifeend en de Binnenweilanden afgerond In Natuur.ruimte van juni 2018 las je onze plannen om circa 14 hectare grasland in De Kuifeend en in de Binnenweilanden om te zetten tot plasdras en open water.

Natuurpunt Antwerpen Noord kon deze werken laten uitvoeren dankzij een legaat dat via het Wereldnatuurfonds ter beschikking werd gesteld. Hiermee installeerden we bovendien twee zonnepompen die regenwater uit een omliggende gracht in ons gebied pompen.

Tekst en foto’s: Ludo Benoy 4

De voorbije jaren droogden tijdens de zomer de waterplassen snel uit en boden deze nog amper voedsel aan weide- en watervogels. Bovendien schoten massaal veel wilgen op die het gebied onaantrekkelijk maakten voor waad- en watervogels.

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

extra (broed)voordeel aan weide- en watervogels?

De planning van deze inrichtings­werken gebeurde met veel zorg, overleg en vooral gebruikmakend van de vele beschikbare data zoals historische waterpeilen, orthofotografie en (hoogte)metingen op het terrein. Al deze elementen zorgden voor het uittekenen van een optimaal voorstel.

Nieuwe natuur voor meer broedvogels

Neerslag voor betere resultaten

De werken in De Kuifeend en de Binnen­ weilanden startten in september en werden in november 2018 afgerond. Het projectgebied werd afgegraven tot op een hoogte tussen 2,90 en 3,10 m TAW. Dit kleine niveauverschil moet ervoor zorgen dat in de broedtijd, naast drogere delen, ook kleine plasjes ontstaan die aantrekkelijk zijn voor broedende weide- en watervogels.

Na het beëindigen van de werken eind oktober, hoopten we spoedig op regen, veel regen, die ervoor kon zorgen dat het gebied snel onder water zou lopen. Deze regen kwam er gelukkig vrij snel.

De afgegraven grond werd gebruikt om de bestaande bufferdijken rond het gebied verder te verhogen. Na eerdere inrichtingswerken in 2007-2008 en 2013 was de grond van de toen aangelegde dijken deels ingeklonken als gevolg van verdroging en het onttrekken van grondwater. Hierdoor waren de spoorweg­ activiteiten achter de noordelijke dijk niet meer gebufferd, wat voor bijkomende verstoring zorgde.

De afgravingswerken verliepen onder zeer gunstige (weers)omstandigheden waardoor aannemer Smet uit Verrebroek de klus kon klaren binnen de voorziene periode. Het slagen van een dergelijk project kan enkel door goede communicatie met de aannemer en, niet onbelangrijk, met de kraanmannen op het terrein zelf.

NATUUR.GEBIED

Foto: Binnenweilanden vroeger

De uitgedroogde waterplassen vulden zich snel en in de lager liggende delen ontstond de verhoopte plasdras. Ondanks het tijdelijk ontbreken van enige vegetatie, vonden vele honderden vogels in wisselende aantallen intussen de weg naar deze nieuw ingerichte natuur. Het gaat voorlopig om soorten zoals kieviten, wulpen, tureluurs, watersnippen, wilde eenden, smienten, krakeenden, slobeenden, nonnetjes, bergeenden, Canadese ganzen, grauwe ganzen, …

We kijken nu al uit naar de broedresul­ taten van 2019. We zullen alert moeten blijven voor wilgenopslag en voor de impact van lange periodes van droogte of van uitzonderlijke neerslag die samenhangt met de klimaatverandering.

Het gewenste resultaat?

Krijgen we door het uitvoeren van deze werken inderdaad het natuurbeeld dat we wensen en geeft dit

Foto: Binnenweilanden nu Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

5

PRIKBORD

Eikelspaandermot voor het eerst gespot in Vlaanderen Met enige fierheid kan onze vlinder­ werkgroep Atalanta melden dat zij tijdens hun nachtvlinder­monitoring op het Klein Schietveld een nachtvlinder hebben ontdekt die nieuw is voor Vlaanderen.

De twee waarnemingen (op 23/06/2016 en 2/08/2018) werden ingegeven op waarnemingen.be onder de naam grauwe spaandermot, Blastobasis phicidella. Een Nederlandse specialist in micronacht­ vlinders heeft op basis van de foto’s de twee waarnemingen gecorrigeerd naar eikelspaandermot, Blastobasis glandulella.

De eikelspaandermot is een zeer zeldzame soort micronachtvlinder die nog nooit was waargenomen in Vlaanderen, ook niet in Nederland, wel in Duitsland. In België zou de vlinder wel eens gezien zijn in de provincie Luxemburg. Op de gebruikte portalen voor determinatie van nachtvlinders staat de soort niet eens vermeld.

De eikelspaandermot is van oorsprong een Noord-Amerikaanse soort waarvan de rupsen leven in eikels.

Op de plaats waar de vlinders werden gezien staat een groep grote Amerikaanse eiken. Het is dan ook niet uitgesloten dat hij de eikels van de Amerikaanse eik als voedsel gebruikt.

Dit bewijst nogmaals dat de Schietvelden een hoge natuurwaarde hebben waar uitzonderlijke soorten zich schuil houden. Het is voor de vlinderwerkgroep alleszins een stimulans om op de Schietvelden nauwgezet de nachtvlindermonitoring in 2019 verder te zetten.

Ezels op retraite Het Natuurpuntverhaal van de drie ezels, Biebel (merrie, °1990), Doedel (merrie, °1991) en Kwist (ruin, °1994) begon wanneer ze door JNM geschonken werden aan Natuurpunt Schijnvallei. Tot 2007 graasden ze in natuurgebied De Pont in Schilde. Nadien werden ze overgebracht naar Domein De Merel in Brecht waar ze samen met de schapen van Bart van Hoydonck zorgden voor de begrazing van niet-beheerde gronden om verruiging tegen te gaan. Vanaf 2015 kwamen de ezels in De Kooldries terecht om ook daar via begrazing open stukken te behouden.

Doedel overleed in 2017 op natuurlijke wijze in De Kooldries.

In 2018 werden Biebel en Kwist overgenomen door Anegria vzw, een opvangcentrum voor ezels, waar ze hun oude dag onbezorgd kunnen doorbrengen. Het gaat hen goed!

Veel dank aan de vrijwilligers die de voorbije jaren zeer goed voor de ezels hebben gezorgd.

6

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

Al vele jaren zorgen we in De Kuifeend voor bijkomende wintervoedering voor kleine zangvogels. We doen dat op twee goed aan het zicht onttrokken locaties om ongewenste verstoring te vermijden. Ook deze winter zijn er dagelijks een honderdtal vogels present om van onze gedekte voedertafels te genieten.

PRIKBORD

Wie steelt onze vetbollen?

Aan een kabel, verbonden tussen twee bomen, hangen een zestal ijzerdraadjes met elk zo’n 3 of 4 vetbollen. Midden januari stelden we vast dat - op een onverklaarbare manier - geregeld al de opgehangen vetbollen ’s nachts verdwenen. We hadden vermoedens naar een groep kauwen maar elk spoor ontbrak.

Daarom hingen we een wildcamera aan de voederplaats om de dader(s) op heterdaad te betrappen. We filmden enkele groepjes zangvogels, een gaai en een fazant, maar geen spoor van de dief. Tot de nacht van 1 februari uitsluitsel bracht. Het is een vos die de vetbollen van onze voederdraad komt trekken!

Bekijk het filmpje via de bijgevoegde QR-code

Aantal overwinterende vleermuizen in Fort van Schoten in stijgende lijn.

In 2000 werd er door de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt Antwerpen Noord gestart met het tellen van de overwinterende vleermuizen in het Fort van Schoten. In januari waren de tellers er voor de 19de keer. In totaal verbleven er tijdens de winter 2018-2019 niet minder dan 689 vleermuizen verdeeld over negen soorten. Net de helft van het aantal vleermuizensoorten die in Vlaanderen overwinteren.

Zes ervan staan vermeld op de Rode Lijst van bedreigde zoogdieren in Vlaanderen. Hiermee behoort dit fortdomein tot de top van de beste vleermuizenverblijven in Vlaanderen.

De watervleermuis die nog vrij algemeen is in Vlaanderen en bijgevolg niet opgenomen in de Rode Lijst, was in het Fort van Schoten lang de meest voorkomende soort. Ongeveer 30% van alle overwinterende individuen in het fort zijn watervleermuizen, dat gaat over 209 dieren.

Die watervleermuis is nu spectaculair voorbijgestoken door het aantal ingekorven vleermuizen. Deze soort, die in heel West-Europa zeldzaam is geworden, is met uitsterven bedreigd. Tijdens de wintertelling in januari 2019 werden 240 exemplaren van deze bijzonder kwetsbare soort aangetroffen verspreid over zes verschillende plaatsen in het fort. Ingekorven vleermuizen zijn bijzonder gevoelig voor verstoring omdat ze de gewoonte hebben om vrijhangend te slapen gedurende een lange periode, nl. van oktober tot mei.

De eveneens bedreigde franjestaart is de derde meest voorkomende vleermuizensoort in het Fort van Schoten. Het aantal is ook sterk toegenomen van 47 naar 149 individuen. Hiermee is Fort van Schoten nu reeds één van de beste winterverblijven voor deze soort in Vlaanderen.

Met de opgedane ervaring zal ook het Fort van Ertbrand worden ingericht. De voorbije winter werden hier 217 overwinterende vleermuizen geteld waaronder 5 zeldzame meervleermuizen. De meervleermuis is een soort die jaagt boven grote plassen en boven rivieren en kanalen. Hierbij legt ze op één nacht vaak grote afstanden af, tot wel enkele tientallen kilometers. Het centrum van zijn verspreiding ligt in het noord-oostelijk deel van Europa. Vlaanderen ligt aan de zuidgrens van dit verspreidingsgebied.

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

7

SOORT IN DE KIJKER Foto: bruine kiekendief (♂) - Marc Tielemans

Is er nog toekomst voor de bruine kiekendief?

Bruine kiekendieven waren van oudsher schaarse broedvogels in de destijds uitgestrekte moerasgebieden van de Antwerpse en Limburgse Kempen.

Mede door de bestandstoename in de nieuw ingepolderde gebieden in Nederland, zoals de Noordoost- en Flevopolders, nam ook het bestand toe in de Noord-Vlaamse polders waar ze voornamelijk in rietvelden broedden.

Tekst: Ludo Benoy 8

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

Bruine kiekendieven prefereren open en nat rietland als broedgebied in combinatie met open water. Het zijn grondbroeders, wat hen kwetsbaar maakt voor predatie. Door droogte slagen vossen er namelijk makkelijker in om nesten in de drooggevallen rietvelden te roven. Er is ook een recente trend om in landbouwgewassen zoals wintertarwe en gerst te broeden, hoewel dit een tweede keuze is.

Het vermijden van verstoring door allerlei menselijke activiteiten, natuurvriendelijkere landbouw en een goed rietbeheer van sloten en grachten, zijn belangrijke vereisten om het broedsucces van bruine kiekendieven te blijven verzekeren.

Achteruitgang Het gaat echter niet goed met onze bruine kiekendief. Hun broedaantallen nemen sterk af.

Belangrijke oorzaken van deze achteruitgang zijn onder meer de intensivering van de landbouw, het zaaien van andere gewassen, verdroging maar ook verruiging van moerasgebieden die veranderen in moerasbos.

Ook in de broedgebieden in de Antwerpse haven is deze achteruitgang helaas een feit. In de traditioneel goede broedgebieden op Rechteroever is het Rangeerstation Antwerpen Noord samen met de Verlegde Schijns de blikvanger. In de minder goede broedjaren waren hier jaarlijks 1 tot 2 broedpaartjes aanwezig. In de betere jaren lagen die aantallen tussen 3 tot 5 broedparen.

Bovendien, niet onbelangrijk, vlogen vele jongen uit. Ook in het Galgeschoor, het Groot Buitenschoor en de grenszone van de Kabeljauwpolder nabij Zandvliet werden jaarlijks

aantallen variërend tussen 1 en 2 territoria gemonitord. Langer geleden was de stortplaats van de Hooge Maey eveneens goed voor 1 tot 2 broedparen.

Helaas liepen de broedaantallen in ons werkingsgebied het voorbije decennium sterk terug. In 2018 werden enkel op het Galgeschoor in Lillo en aan de Loswallen, een opgespoten terrein nabij de Zandvlietsluis, 1 tot mogelijk 2 territoria geteld. Op alle andere locaties werd geen bezet territorium meer vastgesteld.

SOORT IN DE KIJKER

Ook in de Antwerpse polders in de nabijheid van de Scheldeoevers verschenen meer bruine kiekendieven. Hun aantallen schommelden naarmate de beschikbare gebieden aantrekke­ lijker werden. Zowel de gebieden op Linkeroever als op Rechteroever met het Rangeerstation, de Verlegde Schijns, het Galgeschoor, het Groot Buitenschoor en de Kabeljauwpolder in Zandvliet herbergden meerdere nesten. Op piekmomenten broedden hier tot 25 broedparen verspreid over het hele gebied.

Grote inspanningen Natuurpunt Antwerpen Noord zette de voorbije jaren sterk in op het verbeteren van de leefomstandigheden voor deze soort in onze natuurgebieden. Die zorg bestaat er om onder meer in wilgen en vlierstruiken uit rietvelden te verwijderen waardoor een meer open landschap ontstaat. Ook de Vlaamse Milieumaatschappij, die de Verlegde Schijns beheert, zorgde de voorbije jaren voor het kappen van wilgen in de rietkragen.

De alerte natuurliefhebber kan zijn of haar steentje bijdragen om deze soort in kaart te brengen. Als je in het voorjaar nabij cultuurland of zelfs nabij kleine rietveldjes regelmatig bruine kiekendieven aantreft, kan dit wijzen op een mogelijk territorium. Dergelijke waarnemingen meld je best aan ons secretariaat of via waarnemingen.be. Als er een nest wordt aangetroffen in graanakkers geeft jouw melding ons de kans om een afspraak met de betrokken landbouwer te maken om het nest te beschermen..

Foto: bruine kiekendief (♀) - Wim Dekelver

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

9

NATUUR.BEHOUD

Foto: gewone grootoorvleermuis - Gunther Van Gelder

Nieuws uit Ertbrand Forse Vlaamse steun voor de inrichting van het Fort van Ertbrand als vleermuizenverblijfplaats.

Dat de twee fortengordels rond Antwerpen een grote historische waarde hebben staat buiten kijf. Ze vervullen echter ook een andere functie die nog vaak onderschat wordt: in de forten verblijven, diep verscholen in allerlei kieren, spleten en gaten, een groot aantal vleermuizen.

De Antwerpse fortengordels herbergen elk jaar ruim de helft van de overwinterende vleermuizen in Vlaanderen en hebben een grote aantrekkingskracht op vleermuizen uit Nederland en Duitsland. Ze zijn daarmee één van de meest belangrijkste overwinterings­ plaatsen in West-Europa.

Tekst: Willy Ibens 10

Op basis van een zwermonderzoek in 2017 en wintertellingen in 2017 - 2018 maakte onze vleermuizenwerkgroep een inrichtingsdossier op om het Fort van Ertbrand optimaal in te richten voor overwinterende vleermuizen.

Zorgen voor rust, het voorkomen van tocht, het behoud van een stabiel en vochtig klimaat en bijkomende schuilplaatsen creëren waarin vleermuizen veilig in winterslaap kunnen gaan, zijn essentieel.

Met respect voor het historisch erfgoed zullen ramen worden dichtgemaakt, poorten worden hersteld, watergangen worden uitgegraven.

Voormalig minister van natuur Joke Schauvliege stelde een bedrag van € 99.700 ter beschikking.

Hiermee kunnen we de volgende drie jaar allerlei inrichtingswerken laten uitvoeren. Dit als aanvulling en ondersteuning van het vele werk dat door onze vrijwilligersgroep Groene Tornado’s en de beheerwerkgroep Ertbrand wordt uitgevoerd ter bescherming van de vleermuizen.

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

Natuurverenigingen kunnen aankoop­ subsidies ontvangen voor de aankoop van gebieden die ‘eeuwigdurend’ als natuurreservaat worden aangeduid en beheerd. Voor de aankoop van Ertbrand kon Natuurpunt rekenen op een subsidie van de Vlaamse overheid van 60% van de aankoopprijs. Om de aankoop volledig rond te krijgen engageerden we ons als regionale Natuurpuntafdeling om via crowdfunding een bedrag van € 813.959 bijeen te brengen. Een hele opgave.

813 959

NATUUR.BEHOUD

Bijkomende aankoopsubsidie voor Ertbrand

Wie geregeld een kijkje nam op onze website www.antwerpennoord.be heeft zeker de giftenthermometer opgemerkt op onze openingspagina. Die gaf een periodiek overzicht van de financiering van de aankoop van het Fort van Ertbrand en van het Ertbrandbos.

Wij hadden twee jaar vooropgesteld om dat bedrag samen te sprokkelen. Tegen einde april 2019 zou alles rond moeten zijn. Een hele uitdaging.

Het is hartverwarmend om vast te stellen dat heel veel – echt heel veel - donateurs uit Kapellen, Stabroek, Ekeren Brasschaat, Kalmthout en omgeving samen een fantastische bijdrage hebben geleverd. Via kleine en grote giften, via anonieme schenkingen en legaten konden wij de voorbije 22 maanden een bedrag van € 765.443,28 bijeenbrengen.

Op 1 januari 2019 waren we, mede dankzij een duolegaat van wijlen mevrouw Isabelle Peeters - jarenlang trouw Natuurpuntlid uit Merksem - nog maar € 48.500 verwijderd van ons streefdoel.

Medio januari 2019 kregen wij vanuit het kabinet van voormalig minister Joke Schauvliege plots heel mooi nieuws. Dankzij de nieuwe subsidie­ regeling voor de aankoop van natuurgebieden konden we aanspraak maken op een bijkomende subsidie voor Ertbrand. Daarmee is het volledige aankoopbedrag afgelost en hebben we reeds een klein spaarpotje voor de aankoop van nieuwe percelen waarvoor de eerste onderhandelingen zijn opgestart.

Heel veel dank aan allen voor hun steun voor het behoud van een uniek stuk militair erfgoed, van een schitterende overwinteringsplaats voor vleermuizen en van een prachtig bos waarin mens en natuur rust kunnen vinden.

Wie alsnog zijn steentje wil bijdragen voor deze nieuwe aankopen kan overschrijven op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt met vermelding van ‘gift project Ertbrand’.

Bij elke gift van € 40 of meer ontvang je een fiscaal attest. Alle giften die Natuurpunt in één kalenderjaar van jou ontvangt, worden samengeteld. Via de belastingen recupereer je 45% van jouw gift.

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

11

NATUUR.BELEVING

Het Fort van Ertbrand bezoeken in 2019?

Tussen oktober en einde april is het Fort van Ertbrand voorbehouden aan de overwinterende vleermuizen. Daarna zijn er opnieuw mogelijkheden om dit fort - en zijn spontane wilde natuur - te ontdekken en te beleven tijdens geleide wandelingen.

Een individueel of groepsbezoek onder leiding van onze vleermuizen- en fortengidsen kan je aanvragen via het NAN-secretariaat (antwerpennoord@natuurpunt.be).

Dirk Hautekiet (dirkhautekiet@skynet.be) zorgt voor de coördinatie.

Een rondleiding duurt gemiddeld 2 uur.

Gepaste kledij zoals waterdichte schoenen, lange broek en warme trui/jas en een zaklamp zijn aangeraden. Honden zijn niet toegelaten op de fortsite.

We vragen een bijdrage van € 3 per persoon met een minimum van € 30 per groep. Maximaal 25 personen per gids. Indien nodig zijn er meerdere gidsen beschikbaar. De facturatie gebeurt na de wandeling. Deze middelen worden gebruikt voor de verdere inrichting van het fort als vleermuizenreservaat.

Foto: Magda Van Gastel

De geleide wandelingen zijn avontuurlijk en daardoor niet geschikt voor rolstoelen of kinderwagens. Een aangepast bezoek kan georganiseerd worden op aanvraag.

Het nieuwe Antwerpse provinciebestuur heeft beslist dat er geen elfde editie komt van de fortengordel. De eerstvolgende mogelijkheid om het fort gratis te bezoeken onder leiding van een fortengids wordt de Open Monumentendag op zondag 15 september 2019. Het landelijke thema voor 2019 is ‘Plekken van plezier’. Of het fort zo’n plek was durven we te betwijfelen maar boeiend wordt het zeker.

FORT E: Natuur - kunst - erfgoed hand in hand in het Fort van Ertbrand Wat met de toekomst van onze aarde? Hoe gaan we om met klimaat, milieu en met natuur? En wat kunnen we eraan doen?

Met deze vragen in het hoofd zal Kappa Kunstplatform in samenwerking met Natuurpunt Antwerpen Noord in september 2019 een kunstenproject FORT E opzetten in en op het Fort van Ertbrand. Kunstenaars uit de Antwerpse regio en daarbuiten krijgen de kans om een artistiek antwoord te geven op een thema dat thans vele hoofden wakker houdt.

De mogelijkheden zijn ruim: beeldhouw­ werken, foto’s, gedichten, installaties, schilderwerk, tekeningen of performances. In 12

de buitenruimte, aan het voorfront, op het dak, de gracht, de latrines, in een ruimte met of een zonder buitenlicht.

Benjamin Verdonck, een internationaal gewaardeerde theatermaker en beeldend kunstenaar, zal het project en de Kappakunstenaars begeleiden aan de hand van groeps­ bijeenkomsten en samenwerken aan een uniek kunstenproject rond natuur en milieu. Toegang is vrij op een uitgestippelde ‘kunstenroute’.

Meer info over FORT E kunstenproject en over Kappa vind je op www.kappakunstplatform.be en in volgende edities van ons tijdschrift.

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

NATUUR.SAMENLEVING

Inwijding van hondenlosloopzone in natuurgebied Het Rood Natuurgebied Het Rood in Kapellen, op de grens met Hoevenen, is met zijn 20 ha niet groot, maar wel heel gevarieerd. Het gebied is erg aantrekkelijk voor natuurliefhebbers en voor wandelaars met of zonder viervoeters.

Honden zijn in natuurgebieden enkel toegelaten op de paden en aan de leiband. Om hen de kans te geven om lekker vrij te rennen en te ravotten werd op zondag 3 maart door de gemeente Kapellen (eigenaar) en Natuurpunt (beheerder) een grote losloopzone van ongeveer 5000 m² ingehuldigd.

De zone situeert zich in het beukenbos aan de Parijseweg.

Frederik van Haaren, Kapelse schepen voor o.m. dierenwelzijn en milieu, en Willy Ibens, voorzitter van Natuurpunt Antwerpen Noord, heetten alle belangstellenden welkom, waarna beiden officieel het poortje van de losloopzone openmaakten en 46 uitgelaten honden het terrein gingen verkennen.

Ondertussen werden de baasjes verwend met een drankje en waren er lekkere snoepjes voor hun trouwe metgezellen.

Tekst: Ria Verduyckt Foto’s: Paul Wijnen Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

13

NATUUR.ACTUEEL

Natuurinclusieve landbouw Een aantal akker- en weidevogels kunnen niet overleven zonder boerennatuur. Er is dus dringend nood aan een landbouwsysteem dat meer oog heeft voor bodem, klimaat, natuur en landschap. Tureluren, grutto’s, kieviten, leeuweriken, bruine kiekendieven en boerenzwaluwen doen daar hun voordeel mee.

Bij natuurinclusieve landbouw houdt de boer in al zijn bedrijfsbeslissingen rekening met de natuur op en rond zijn bedrijf.

Tekst: Willy Ibens 14

In die zin werkt Natuurpunt Antwerpen Noord samen met een aantal landbouwers in het landbouwgebied De Puihoek in Ekeren. Hier gaat het niet zozeer om weidevogels, maar om

het behoud van knotwilgen als landschaps­ elementen en als biotoop voor onder meer steenuilen.

In overleg met de betrokken landbouwers werden de voorbije winter door ons vrijwilligers­team de wilgen geknot aan de Vloeiende in Ekeren.

Het was hoognodig. Indien dit beheer te lang wordt uitgesteld bestaat het risico dat zware gesteltakken afbreken of dat de knot volledig opensplijt.

Nu is het wachten op de komst van de lente.

Want wie wordt nu niet vertederd door de lieflijke foto van deze twee steenuilen?!

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

ACTIEF MET EIKELDOP Op poelensafari in de Bospolder Kikkervisjes ken je vast en zeker, van een poelslak heb je misschien ook wel gehoord.

Maar van een schaatsenrijder, bloedzuiger, ruggenzwemmer en kokerjuffer waarschijnlijk nog niet? Of toch?

Kom je mee op onderzoek in een leuke waterpoel in de Bospolder?

Wateronderzoek doen we best met laarzen aan.

Heb je een emmertje en schepnetje, dan mag je dat meebrengen. Voor alle leeftijden vanaf 5 jaar.

Afspraak op zondag 26 mei om 14 u, voetgangers­brug A12 (kant Vierkerkenstraat), op het einde van de Vierkerkenstraat, Antwerpen Ekeren.

Onderwaterwereld in de Kooldries Deze activiteit is een aanrader voor kinderen!

Na een korte wandeling stoppen we bij onze poel waar we, voorzien van schepnet, emmer en zoekkaart, gaan kijken wat er zoal leeft in deze verborgen onderwaterwereld.

Een waterschorpioen, libellenlarven, kevers, kokerjuffers en misschien wel een salamander kan in het schepnet terechtkomen. We voorzien enkele aquariums waar de kinderen alles van dichtbij kunnen ontdekken.

Emmer en eventueel schepnetje meebrengen, we zullen er zelf ook voorzien. Laarzen zijn aan te raden.

Afspraak op zondag 2 juni om 14 u, ingang Kooldries, Boudewijn­straat (ingang langs de Paepestraat naast de Cuveehoeve), Brecht.

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

Foto’s: Peter Block 15

NATUUR.BEHEER

Groene Tornado’s Ze waren weer massaal present, onze Groene Tornado’s. Voor het onderhoud van de pijpleidingstraat in de Bospolder, het bosen graslandbeheer in Het Wijtschot, voor het ondersteunen van onze beheerwerk­ groep De Kooldries bij het maaien van de kam­salamanderpoelen, voor het aanleggen van een hondenlosloopzone in Het Rood, voor het vellen van gevaarlijke bomen langsheen de wandelpaden, voor het exotenbeheer in Ertbrand en voor het rietlandbeheer in de Opstalvallei en de Oude Landen.

Tekst en foto: Willy Ibens 16

Voor de volgende maanden ziet onze agenda er als volgt uit. Wijzigingen blijven altijd mogelijk, want als ‘vliegende ploeg’ gaan we helpen daar waar de nood het hoogst is.

4 april Afsluiten broedeiland Potpolder (Lillo) 11 april Opruimen kapvlakte Ruige Heide (Berendrecht) 18 april Herstel wand oeverzwaluwen Verlegde Schijns (Oorderen)

In grote natuurlijke ecosystemen is niets doen en de natuur haar eigen weg laten gaan meestal de betere oplossing. Maar in onze sterk versnipperde natuurgebieden is natuurbeheer noodzakelijk om geschikte habitats te behouden voor zeldzame of bedreigde soorten.

25 april Inrichting vleermuisbunkers Oude Gracht (Kapellen)

We komen iedere donderdag om 9 u samen aan de Ecoloods en vertrekken met onze camionette naar de plaats waar er wordt gewerkt. Je kan ook later aansluiten op het terrein. Maar dan kan je best vooraf even te informeren waar we te vinden zijn.

16 mei Inrichting vleermuizen + BBQ Fort Ertbrand (Kapellen)

2 mei Inrichting vleermuizen Fort Ertbrand (Kapellen) 9 mei Onderhoud Boshuisje Ertbrandbos (Kapellen)

23 mei Plaatsen schapenraster Huzarenberg (Stabroek) 30 mei Plaatsen schapenraster Huzarenberg (Stabroek)

We zijn uiterlijk terug rond 15.30 u en sluiten af met een babbel en een drankje.

6 juni Onderhoud wandelpad Bospolder Ekeren

Vanaf einde maart start de ‘schoontijd’. Dit is een periode van 1 april tot 30 juni waarin niet in het bos mag worden gewerkt of kwetsbare vegetaties niet mogen worden betreden. Dan is het broedseizoen of staan de hooilanden in bloei. Het is altijd mogelijk dat omwille van die kwetsbare natuur de planning moet aangepast worden.

13 juni Onderhoud wandelpad Bospolder Ekeren

Afspraak elke donderdag om 9 u, Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, einde van de Lindenlei, Ekeren.

20 juni Onderhoud wandelpad Ertbrandbos Kapellen Wil je ook Groene Tornado worden? Kom dan zeker langs om kennis te maken met deze ploeg vrijwilligers. Voor meer informatie neem je best contact op met Willy Ibens (0475-91.03.16) of het Natuur.huis, antwerpennoord@natuurpunt.be, tel 03-541.58.25.

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

NATUUR.BEHEER

Groene Klussers succesvol van start Onze oproep in het vorige nummer van Natuur. ruimte voor ‘Groene Klussers’ bleef niet onopgemerkt.

Onder leiding van Fons Vervoort daagden op 8 en 22 januari en 5 en 19 februari zo’n vijftal enthousiaste handige harry’s op om orde te brengen in onze werkplek in de Ecoloods in Ekeren en om de eerste boomstamzitbanken aan te maken.

Het is allemaal nog even wennen, maar de eerste zitbanken in onze hondenlosloopzone in het gemeentelijke natuurgebied Het Rood in Kapellen zijn opgeleverd.

Onze volgende opdracht is het aanmaken van nieuwe boomstamzitbanken voor de Oude Landen, Het Rood en Ertbrand. Maar er staat nog veel meer op het programma!

Wil jij erbij zijn? Neem dan contact op met het Natuur.huis, antwerpennoord@natuurpunt.be, tel 03-541.58.25, of kom gewoon ter plaatse even kennismaken … en meedoen.

Afspraak op dinsdagen 16 en 30 april, 14, 28 mei, 11 en 25 juni van 9 u tot 15 u, Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, einde van de Lindenlei, Ekeren.

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

Tekst en foto’s: Willy Ibens, Frank Goossens

17

Agenda

do

di

elke donderdag 9 u, Groene tornados, zie p.16 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

op dinsdag 9 u, Groene klussers, zie p.17 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

zo 7

14 u, Lentewandeling in ‘t Asbroek, zie p.27 Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten

zo 14

9 u, Plantendag, zie p.27 Trefpunt: Kerkplein Gooreind, Kerkplein 1, Wuustwezel

zo 14

9.30 u, Plantenzoektocht in ‘t Asbroek, zie p.27 Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten

wo 24 19.30 u, Cursus Natuurverkenner (Theorie), zie vorig nr Trefpunt: Ontmoetingsplaats Schijnpark, Schijinparklaan 1, Schoten za 27

Algemene Vergadering Mechelen

zo 28 8 u, Vennenwandeling in de Kalmthoutse Heide, zie p.28 Trefpunt: Parking Zuid, Verbindingsstraat, Kalmthout zo 28 9.30 u, Cursus Natuurverkenner (Praktijk), zie vorig nr

april za 6

10 u, Natuurwandeling “Dal van de Kleine Aa”, zie p.26 Trefpunt: Parking Heuvelhal, Kapelstraat 7, Essen

za 6

13.30 u, Voorjaarsbloeiers in Zoerselbos, zie p.26 Trefpunt: ‘t Boshuisje, Boshuisweg 2, Zoersel

zo 7

9.30 u, Cursus Natuurverkenner (Praktijk), zie vorig nr

zo 28 14 u, Lentewandeling in Het Wijtschot, zie p.28 Trefpunt: Parking Vier Notelaars, Wijtschotbaan 12, Schoten zo 28 14 u, Amfibieënwandeling in de Kooldries - Hoofsweer, zie p.28 Trefpunt: Ingang De Kooldries, Boudewijnstraat, ingang langs de Paepestraat naast de Cuvee Hoeve, Brecht zo 28 Erfgoeddag

mei Foto: Klein en groot ruimden 6 ton afval op in Groot Buitenschoor

18

do 2

19 u, Plantentocht in Essen, zie p.29 Trefpunt: Parking Begraafplaats, Einde Schoolstraat, Essen Wildert

za 4

9.30 u, Plantenzoektocht in Domein Ertbrand, zie p.29 Trefpunt: Ingang Fort Ertbrand, S-bocht Oude Galgenstraat, Kapellen

za 4

20 u, Nachtegalenwandeling in Oude Landen, zie p.29 Trefpunt: Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27, Antwerpen Ekeren

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

zo 5

9 u, Wandeling in de Maatjes, zie p.29 Trefpunt: Parking visclub, Hanneke Wiewau, Kalmthout

zo 5

7 u, Cursus Natuurverkenner (Praktijk), zie vorig nr

zo 5

ma 6

di 14

za 1

Velt-Ecotuindagen

zo 2

10 u, Op stap met de schorrenvissers, zie p.30 Trefpunt: Vogelkijkhut Groot Buitenschoor, Scheldelaan, Parking Fluxys telstation, Antwerpen Zandvliet

10 u, Watertezienis, zie p.32 Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

zo 2

19.30 u, Kennismaking met Natuurpunt in Kapellen, zie p.30 Trefpunt: Cultureel Centrum, Dorpsstraat 45, D’ Oude Pastorij, Kapellen

14 u, Avontuurlijke kinderactiviteit, zie p.15 Trefpunt: Ingang De Kooldries, Boudewijnstraat, ingang langs de Paepestraat naast de Cuvee Hoeve, Brecht

zo 2

Dag van de Boerennatuur

zo 2

Velt-Ecotuindagen

vr 7

21 u, Avondwandeling in Kalmthoutse Heide, zie p.32 Trefpunt: Parking De Vroente, Putsesteenweg 129, Kalmthout

za 8

13.30 u, Lentekriebels in Het Rood, zie p.33 Trefpunt: Ingang Het Rood Centrale Dreef, Streepstraat, Kapellen

za 8

Beheerteamdag Mechelen

19.30 u, Cursus Vogelzang op de heide (theorie), zie Vorig nr Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

do 16 19 u, Plantentocht in Essen, zie p.30 Trefpunt: Parking grens Essen, Ringweg N117, (richting Roosendaal), Essen vr 17

juni

20 u, Cursus Vogelzang op de heide (praktijk), zie vorig nr

za 18

13.30 u, Laagveenwandeling in Torfbroek, zie p.30 Trefpunt: Parking Torfbroek, Visserijlaan 1, Kampenhout

zo 19

10 u, Natuurwandeling “Dal van de Kleine Aa”, zie p.31 Trefpunt: Parking Heuvelhal, Kapelstraat 7, Essen

za 25

10 u, Terugkomdag Waterdiertjes, zie p.31 Trefpunt: Rotonde zwembad Elshout, Elshoutbaan 17, Brasschaat

zo 26 9.30 u, Ecologisch gezond tuinieren, zie p.31 Trefpunt: Ekotuinen, Wiezelo 61, Wuustwezel

ma 10 13 u, Ontdek “De Groote Meer”, zie p.33 Trefpunt: ParkingParochiekerk Sint-Pieter, Moerkantsebaan 309, Essen Hoek za 15

9.30 u, Werkdag in t Asbroek Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten

zo 16

9.30 u, Wandeling door het Marum, zie p.33 Trefpunt: Het Marum, Kruispunt Schietveldweg - Vloeikensstraat, Wuustwezel Foto: Hard labeur voor afdeling Noorderkempen in Stappersven

zo 26 14 u, Op poelensafari in de Bospolder!, zie p.15 Trefpunt: Voetgangersbrug over de A12 (kant Vierkerkenstraat), op het einde van de Vierkerkenstraat, Antwerpen Ekeren

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

19

MET SNOR OP STAP

Snor en Eikeldop staan in bewondering voor ‘piepers en fluiters’!

Als je niet voelt of ziet dat het lente is, dan hoor je het wel aan het getjilp, gekwetter en gezang van de vogels.

Hier woon ik In het voorjaar zoeken de vogels een geschikt gebied waar ze voldoende voedsel vinden en hun nest kunnen bouwen. Heeft het mannetje zijn gebied gevonden, dan wil hij dat verdedigen, vooral tegen soortgenoten. Hij hoeft daar niet voor te vechten. Door luid te zingen laat het mannetje aan andere vogels weten dat die plaats bezet is.

Ieder zingt zijn eigen lied Ook als de grenzen van zijn broedgebied duidelijk vastliggen, blijft het mannetje zingen. Hij zingt nu om een vrouwtje te lokken. Iedere vogelsoort heeft zo zijn eigen manier van zingen.

Daaraan herkennen de vrouwtjes de mannetjes van hun eigen soort. De beste zangers, maar vooral die met een groot gebied, met veel voedsel en schuilplaatsen, krijgen het eerst een vrouwtje.

Hoog en laag Iedere vogel heeft een plaats waar hij het liefst zingt: z i j n ‘ z a n g p o s t ’ .

Sommige vogels zitten hoog in een boom of op het dak, zoals een zanglijster of een merel. Andere zoeken het bij voorkeur tussen bladeren van struiken, zoals de tuinfluiter of de tjiftjaf.

20 20

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

MET SNOR OP STAP

Er zijn ook vogels die hoog in de lucht zingen, bijvoorbeeld leeuweriken en graspiepers.

Honger!

Zodra het broeden start worden de meeste vogels wat stiller. Met hun luide gezang zouden ze alleen maar onnodig de aandacht trekken van rovers. De mannetjes zingen nog net voldoende om de grenzen van hun gebied aan te geven. Jonge vogels zijn meestal tamelijk lawaaierig. Jonge vinken piepen luid als hun ouders met voedsel komen aanvliegen.

Gevaar!

Tjoek, tjoek, tjoek! Dit is de alarmroep van een merel. Als je die hoort in je tuin, kijk dan maar eens goed rond. Misschien loopt er een kat of is er iets anders waardoor de merel zich bedreigd voelt.

Imitators Sommige vogels zijn heel goed in het nadoen van de zang van andere vogels en geluiden. Bosrietzangers imiteren het geluid van bijna iedere andere vogel die ze horen. Een kauw maakt allerlei metaalachtige geluiden en kan zelfs miauwen als een kat. Een waterral knort als een varken. Kerkuilen zijn specialisten in knorrende, snurkende en keffende geluiden.

Zangkalender In april, mei en juni zingen de vogels het meest. Na de broedtijd, als de rui (het verwisselen van de veren) begint, hoor je ze niet vaak. Pas in de herfst en ook in de winter, hoor je meer vogelgeluiden. Zoals het zachte gepiep van mezen, het tjilpen van mussen en het krassen van kraaien. Maar het echte zingen hoort bij de paartijd in het voorjaar. Alleen de roodborstjes zingen het hele jaar door. Wist je dat er ook vogels zijn die bijna nooit geluiden maken, zoals knobbelzwanen? Maar als zij vliegen, ‘zingen’ hun vleugels!

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

Tekst: Mart Pauwels Tekening: Pascale Vantieghem 21

MET SNOR OP STAP

Dankjewel Pascale!

Tekst: Mart Pauwels Tekening: Pascale Vantieghem 22

Pascale, van harte dank voor je vele prachtige illustraties.

Het was heel prettig om gedurende achttien jaar met jou samen te werken!

Snor, Eikeldop en de vele natuurvriendjes zullen je hele mooie tekeningen missen!

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

Ik ben Snor, een kleine bosmuis en ik woon in bosjes en struiken. Je krijgt me niet zo gemakkelijk te zien. Ik kom vooral ’s nachts uit mijn schuilplaats, dan leg ik hele grote afstanden af. Ik eet plantjes en kleine diertjes. In de winter kom ik maar weinig buiten, dan is het te koud en blijf ik lekker warm in mijn huisje. Als je mij voor het eerst tegenkomt, valt vooral mijn snuitje op. Ik heb grote oren en ogen en kan heel goed ruiken.

Mijn lange snor gebruik ik om allerlei dingen te onderzoeken.

MET SNOR OP STAP

Voor de nieuwkomers onder onze jonge natuurvrienden willen we jullie “Snor” en “Eikeldop” nog even voorstellen.

Eikeldop is mijn beste vriend. Hij heeft op een nacht mijn leven gered toen ik op de vlucht was voor een bosuil. Die zag in mij een lekker hapje.

Ik rende hard door het bos, op zoek naar een schuilplaats. Plots kwam er een klein kereltje tussen de wortels van een eik piepen. Hij liet me in zijn holletje schuilen tot de uil weg was.

Nu zijn we vrienden voor het leven. Samen met hem beleef ik de mooiste avonturen in de natuur.

Wisten jullie dat ik al negentig verhalen heb verteld? Ik zal jullie nog iets verklappen: sinds 2001 zorgt Pascale Vantieghem voor toffe illustraties van de jongerenpagina van Natuur.ruimte, met mezelf en mijn vriend Eikeldop in de hoofdrol.

Ik laat nu Pascale zelf aan het woord: “Ik heb een kunstopleiding gehad. Ik kreeg een ‘Master of Arts in Communication Design’.

Dit is echter maar een stukje papier, waarmee je aan de slag moet. Er kruipt veel tijd in opzoekwerk en het tekenen zelf is tijdrovend. Ik maak vooral wetenschappelijke tekeningen.

Vogels, vissen of insecten? Het moet allemaal nauwgezet en waarheidsgetrouw getekend worden. Vaak komt er een microscoop aan te pas, zodat alle onderdelen correct worden weergegeven. Illustraties maken de tekst een stuk aangenamer en vaak beter te begrijpen, zowel voor kinderen als volwassenen.

Ik gebruik meestal gewoon potlood, soms pen of aquarel. De tijd die ik eraan werk, hangt af van de grootte van de tekeningen en van de details. Het geeft mij wel veel voldoening en ik leer nog alle dagen bij. Ik heb als vrijwilliger en met plezier de ‘Snorverhalen’ getekend.

Het is dan ook met spijt dat ik, door mijn vele andere werk, hiervoor geen tijd meer kan vrijmaken!”

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

23

ACTIEF MET EIKELDOP

Doetjes en datjes, niet voor watjes !!!

We dagen jullie uit om de wereld eens op een andere manier te bekijken.

Op avontuur ontdek je de wondere wereld van de natuur.

Welke vogels horen bij elkaar? Ken je ook hun naam?

Oplossing: zie pagina 35

1. boerenzwaluw 2. boomvalk 3. huiszwaluw 4. kerkuil

5. koolmees 6. pimpelmees 7. slechtvalk 8. steenuil

A

B

C

D

E

F

G

H

Tekeningen: Pascale Vantieghem 24

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

ACTIEF MET EIKELDOP

Elk vogeltje zingt zoals het gebekt is

Nodig:

• een stevig tekenpapier • potlood, schaar, lijm en kleurstiften • om te versieren: kleurpotloden, gekleurd papier of veren

1. Vouw een dik papier dubbel, teken een driehoek langs de vouw en zet daar een stippenlijn.

Dit wordt de snavel van je vogel. Knip op de stippenlijn van je driehoek.

2. Vouw de snavelpunten om (zie pijltjes). Doe dit nog eens, maar dan de andere kant op.

3. Vouw de vogel open en duw de snavel naar voren. Teken de ogen en poten. Kleur de snavel. Het lijf van de vogel kan je bekleven met papiersnipper of veren. Zo krijgt je vogel vleugels.

Zo, elk vogeltje zingt zoals het gebekt is! Stuur de kaart op naar je natuurvriendje of naar het Natuur.huis, Steenstraat 25, Ekeren.

Veel knutselplezier!

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

Tekst en foto’s: Kristel Van Brusselt 25

VERGEET NIET TE GENIETEN Foto: bosanemoon

Natuurwandeling “Dal van de Kleine Aa” We stappen langs Over d’Aa en nemen het zandpad, genaamd het Klaverpad. Rechtsaanhoudend maken we een lus doorheen Horendonk en keren terug langs Schanker en het Beekdalpad. Onderweg staan we stil bij de aanwezige flora.

Meebrengen: verrekijker, aangepaste kledij en wandelschoenen.

Graag je aanwezigheid bevestigen aan Leo Juffermans, e-mail: leo_juffermans@hotmail.com.

Afspraak op zaterdag 6 april om 10 u, parking Heuvelhal, Kapelstraat 7, Essen (Centrum).

Voorjaarsbloeiers in het Zoerselbos Zoerselbos voert ons terug naar de 13de eeuw, toen de Paters Cisterciënzers het beheer over Zoerselbos kregen. In Zoerselbos kan je de sfeer van de monniken nog opsnuiven, de gevolgen van hun beheer nog ervaren, de oude struiken, die als houtkant dienden, bewonderen, de natuurlijke bemesting nog aanschouwen. We zullen deskundig begeleid worden door Liesje Pauli, ervaren gids voor dit gebied.

Afspraak op zaterdag 6 april om 13.30 u, ‘t Boshuisje, Boshuisweg 2, Zoersel.

Foto: verspreidbladig goudveil

26

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

‘t Asbroek moet je gezien hebben in de lente. De slanke sleutelbloem kleurt het bos geel. Het is een plant van natte, vochtige bossen en die vind je hier in overvloed. De canadapopulieren ruilen stilaan plaats in voor een natuurlijk bos met elzen, eiken en essen. Onze standvogels zijn al volop aan het broeden en zingen nog naar hartenlust. De tjiftjaf is al lang terug uit het zuiden, de zwartkop kan alle momenten aankomen. Kom het allemaal eens beleven tijdens onze voorjaarswandeling. Twee gidsen wijzen je de weg. Stevig schoeisel of nog beter laarzen zijn geen overbodige luxe.

Inschrijven is niet nodig. Honden niet toegelaten.

Niet geschikt voor rolwagens.

VERGEET NIET TE GENIETEN

Lentewandeling in ’t Asbroek

Afspraak op zondag 7 april om 14 u, ingang ’t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten.

Jaarlijkse plantendag in Wuustwezel Een heerlijke tuin, die in elk seizoen wat moois of lekkers te bieden heeft, die vol leven zit met gefladder van vogels, vlinders en bijen, is dat niet de droom van iedere tuinliefhebber?

Kom dan zeker een keer langs op onze plantendag.

We hebben weer een heel gevarieerd aanbod van sterke, doorlevende planten te koop aan democratische prijzen. Voor iedere tuin: klein of groot, schaduwrijk of superzonnig, eerder nat of aan de droge kant…Er zijn allicht planten die zich op jouw terrein op hun gemak gaan voelen. We willen je graag helpen bij de juiste keuze.

Ook kleinfruit en besdragende struiken te verkrijgen.

Afspraak op zondag 14 april van 9 u tot 12 u, Kerkplein 1, Gooreind, Wuustwezel.

Plantenzoektocht in ’t Asbroek De lente zorgt ervoor dat de voorjaarsplanten kunnen bloeien, en gelukkig maar! Er zijn enkele plaatsen vlakbij waar die pracht staat uitgestald. In ‘t Asbroek in Schoten gaan we samen op zoek naar grote muur, echte koekoeksbloem, dotterbloem, het groene maar wel wondermooie muskuskruid, slanke sleutelbloem en nog meer van dat.

Meebrengen: opzoekmateriaal, veel zin in opzoekwerk en waterdichte schoenen (of laarzen) want het is een zeer nat gebied.

Afspraak op zondag 14 april om 9.30 u, ingang ’t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten.

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

27

VERGEET NIET TE GENIETEN

Vennenwandeling Kalmthoutse Heide Een natuurwandeling door het mooiste deel van de Kalmthoutse Heide brengt ons door bossen, langs vennen en heidegebieden. Fitis, tjiftjaf en boompieper zijn zeker al op post. Misschien is de mooie zang van de boomleeuwerik ook nog te horen of zien we roofvogels. Langs de paden groeien heel wat planten, zoals de heidespurrie.

Ook daar hebben we aandacht voor. Een aanrader voor elke natuurliefhebber! Meebrengen: aangepast schoeisel, kledij en verrekijker.

Graag je aanwezigheid bevestigen voor 21 april aan Joris Pinseel, tel. 03-667 57 97 of via e-mail: joris.pinseel@fulladsl.be. Niet-leden betalen € 1.

Afspraak op zondag 28 april om 8 u, parking Zuid, Verbindingsstraat, Kalmthout.

Lentewandeling in Het Wijtschot Kom nog eens naar Het Wijtschot nu het nog kan. Grote werken zullen de omgeving tijdelijk in een bouwwerf herschapen. Ook ons natuurreservaat zal in de klappen delen. Maar we rekenen op een volledig herstel na de werken.

De zandwinningsput ligt er piekfijn bij dankzij het harde werk van vrijwilligers en de hulp van de vele Groene Tornado’s. We zijn benieuwd hoe de flora hierop zal reageren tijdens de lente.

Trek stevige schoenen aan en kom eens kijken samen met onze natuurgids Jan Vanleene.

Reserveren is niet nodig. Honden zijn niet toegelaten.

Helaas niet geschikt voor rolstoelen.

Afspraak op zondag 28 april om 14 u, parking “Vier Notelaars”, Wijtschotbaan 12, Schoten. Langs de Ecotuin en Eikendreef stappen we naar de ingang van Het Wijtschot.

Amfibieënwandeling in de Kooldries We wandelen door dit mooie kleiputtengebied waar ooit een steenbakkerij actief was. Maar sinds 1977 is dit een natuurreservaat. De Kooldries is een natuurpareltje waar vooral amfibieën, libellen en vlinders zich thuis voelen. De vier soorten water­ salamanders komen in het gebied voor, waaronder de tot de verbeelding sprekende ”kleine waterdraak”.

We voorzien enkele aquariums waar je al de water­ salamanders en andere waterdiertjes kan zien.

Laarzen kunnen nuttig zijn.

Afspraak op zondag 28 april om 14 u, ingang Kooldries, Boudewijnstraat (ingang langs de Paepestraat naast de Cuveehoeve), Brecht.

28

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

Planten kan je overal vinden. Je hoeft geen natuur­r eservaten te bezoeken om mooie en interessante soorten te ontdekken. Vandaag gaan we op zoek in bermen, slootranden en beekoevers.

Afspraak op donderdag 2 mei om 19 u, parking begraafplaats, einde Schoolstraat, Essen Wildert.

Plantenzoektocht Ertbrand We gaan eens kijken wat er groeit in het Fort van Ertbrand in het gedeelte binnen de gracht, dat niet vrij toegankelijk is. Het is voor ons onontgonnen terrein, spannend. Is determineren niet echt jouw ding maar hou je van landschappelijk schoon en/of ben je gewoon benieuwd naar het gebied?

Wees welkom!

De eerste keer dat ik iets soortgelijks zag (Fort van Brasschaat) was ik zeer onder de indruk. Het is sterk geaccidenteerd terrein, het heeft iets exotisch en poëtisch tegelijk. Hier zie je weer hoe de natuur sporen van menselijk geweld uitwist, langzaam maar zeker. Opnieuw en opnieuw. Ik vind dat mooi en hoopgevend.

Inschrijven bij Hilde Peeters, e-mail: Blangenois-Peeters@skynet.be Afspraak op zaterdag 4 mei om 9.30 u, ingang Fort Ertbrand, S-bocht Oude Galgenstraat, Kapellen.

VERGEET NIET TE GENIETEN

Plantentocht in Essen

Nachtegalenwandeling in Oude Landen Wist je dat de Oude Landen tot de lievelingsplekken behoort van de nachtegaal in Vlaanderen? Elk jaar komen er zo’n 20 koppels om er de zomer door te brengen, een nest te bouwen en hun kroost groot te brengen.

De mannetjes bakenen hun territorium af en lokken de vrouwtjes met hun mooie lied. We maken een wandeling en hopen op talrijke zangers!

Beluister hun mooie lied alvast via bijgevoegde QR-code.

Afspraak op zaterdag 4 mei om 20 u, parking Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27, Ekeren.

Wandeling in De Maatjes Dit klein maar waardevol natuurgebied, met zijn rijke flora en fauna, is in de maand mei zeker een bezoek waard. Dit voormalig turfwinningsgebied is momenteel een walhalla voor rietzangers en karekieten. De natte weiden met hun typische plantengroei trekken vooral steltlopers, eenden en ganzen aan en af en toe worden ook lepelaars gespot. Er valt altijd wel iets te beleven!

Wil je meestappen? Vergeet dan vooral je verrekijker niet en trek best laarzen aan, dan ben je er helemaal klaar voor. De wandeling duurt ongeveer 2 uur.

Meer info: Marc Vanbrabant, 0472-99.67.40.

Afspraak op zondag 5 mei om 9 u, parking visclub, Hanneke Wiewau, Kalmthout.

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

29

VERGEET NIET TE GENIETEN

Op stap met de schorrenvissers In het kader van onderzoek naar het visbestand in de Zeeschelde, zetten onze schorrenvissers maandelijks hun fuik uit op het Groot Buitenschoor. Samen met hen halen wij de fuik op en ontdekken de vissen die hier leven.

Wegwijzer: op de Scheldelaan kijk je voorbij de schakelcentrale van Elia uit naar het bord “Fluxys telstation” en “Groot Buitenschoor”. Je volgt de verharde weg omhoog, rond het Fluxys telstation om zo aan de vogelkijkhut uit te komen.

Door de werken op de Scheldelaan is ons Schorrenhuis in het E-paviljoen BASF uitsluitend bereikbaar via de Noordlandbruggen.

Afspraak op zondag 5 mei om 10 u, vogelkijkhut Groot Buitenschoor, Scheldelaan, ter hoogte van schakelcentrale Elia, Zandvliet.

Kennismaking met Natuurpunt in Kapellen Natuurpunt Kapellen nodigt alle geïnteresseerde leden uit op een open kernvergadering. We vertellen je graag waarmee onze natuurpunters in Kapellen bezig zijn. We hopen op nieuwe enthousiaste medewerkers met frisse ideeën om de werking van Natuurpunt in Kapellen op te volgen en verder uit te werken.

Afspraak op maandag 6 mei om 19.30 u, Oude Pastorij, Dorpstraat 45, Kapellen.

Laagveenwandeling Torfbroek

Plantentocht in Essen Planten kan je overal vinden. Je hoeft geen natuur­ reservaten te bezoeken om mooie en interessante soorten te ontdekken. Vandaag gaan we op zoek tussen straatstenen, langs wegbermen en slootranden. In deze omgeving vinden we zeker enkele zoutminnende soorten én hopelijk de zeer zeldzame klimop­waterranonkel. Een aanrader voor iedere plantenliefhebber!

Afspraak op donderdag 16 mei om 19 u, parking grens Essen, Ringweg N 117 naar Roosendaal.

30

We gaan deze keer het natuurgebied Torfbroek in Vlaams-Brabant verkennen. Torfbroek is een klein maar zeer gevarieerd laagveen. Je vindt er plassen, rietvelden, broekbos en soortenrijke natte graslanden. De moeite dus! We gaan op zoek naar late voorjaarsbloeiers, vroege orchideeën en natuurlijk bewonderen we ook de rest. Stevige schoenen (en liever nog laarzen) en plantenboeken kunnen dus echt handig zijn.

Afspraak op zaterdag 18 mei om 13.30 u, Visserijlaan 1, Kampenhout.

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

In Essendonkbos en omgeving werden eind 2018/begin 2019 ingrijpende beheerwerken uitgevoerd; o.a. hermeandering van de Kleine Aa en plaatsen van een vistrap ter bevordering van de vismigratie. Tijdens deze tocht schenken we dus zeker aandacht aan de vissen in de Kleine Aa (door het plaatsen van enkele fuiken). Het voorjaar is tevens een zeer geschikt moment om de eerste voorjaarsbloemen te bewonderen in de slootranden.

Meebrengen: verrekijker, aangepaste kledij, stevige wandelschoenen. Route is niet geschikt voor rolwagens.

Heb je zin om mee te gaan graag je aanwezigheid bevestigen aan Joris Pinseel, tel. 03-667 57 97 of via e-mail: joris.pinseel@fulladsl.be.

Afspraak op zondag 19 mei om 10 u, parking Heuvelhal, Kapelstraat 7, Essen (Centrum).

VERGEET NIET TE GENIETEN

Natuurwandeling “Dal van de Kleine Aa”

Praktijkdag ‘Waterbeestjes en waterkwaliteit’ in Brasschaat Voor de derde keer organiseert Natuurpunt Brasschaat in 2019 een praktijkdag rond ‘waterbeestjes en waterkwaliteit’.

De bedoeling is dat we de aanwezige macro-invertebraten (met het oog herkenbare waterbewonende organismen) gaan proberen te vangen. We brengen ze zo goed mogelijk op naam om daarmee de biologische waterkwaliteit van de vijver of beek te bepalen.

Alle deelnemers van onze eerdere cursus, maar ook iedereen met

interesse in waterbeestjes en/ of waterkwaliteitsbepaling zijn welkom op deze praktijkdag.

Als je wil komen, gelieve even een seintje te geven aan Johan Neegers, e-mail: johan.neegers@skynet.be.

We keren terug naar het Gemeentepark van Brasschaat en onderzoeken of de waterbeestjes meer dan een jaar later zijn teruggekeerd, en wat de impact is van die ruiming op de waterkwaliteit. Onze verwachtingen zijn hooggespannen! De gemeten kwaliteit was toen reeds, verrassend genoeg, vrij behoorlijk voor zo’n modderige vijver.

Meebrengen: laarzen of water­ bestendig schoeisel, eventueel determinatietabellen en een loep.

Afspraak op zaterdag 25 mei om 10 u, Gemeentepark van Brasschaat, op het grasveld achter het zwembad Sportoase Elshout, Elshoutbaan 17, Brasschaat. We ronden af om 13 u.

Ecologisch tuinieren Meer en meer mensen ontdekken of herontdekken het plezier van werken in en oogsten uit eigen groentetuin. Supergezonde, kraak verse groenten en fruit van eigen teelt en … de smaak is raak. Je proeft werkelijk het verschil! Nog wat koudwatervrees om er aan te beginnen of problemen met een of andere teelt? Kom een keer naar een tuinwandeling bij Gilbert Van Looveren en profiteer mee van zijn jarenlange ervaring. We beloven jullie een leerzame en boeiende zondagmorgen in een prachtige tuin.

Graag vooraf even inschrijven bij Gilbert Van Looveren, tel. 0476-34.23.83.

Afspraak op zondag 26 mei om 9.30 u, Ekotuinen Gilbert Van Looveren, Wiezelo 61, Wuustwezel.

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

31

VERGEET NIET TE GENIETEN

Watertezienis In een dynamisch gebied zoals het Groot Guitenschoor is het moeilijk te voorspellen wat je gaat zien. De situatie verandert daar permanent door het spel van water en wind. Wij nemen je mee op een wandeling door het gebied onder het thema “watertezienis”.

Goed aanzittende rubberlaarzen zijn aanbevolen.

Ons schorrenkot is open vanaf 9.30 u voor een droge en moddervrije kennismaking met de Schelde en de natuur op en om getijdengebieden. Ingevolge werken op de Scheldelaan is ons Schorrenhuis uitsluitend bereikbaar via de Noordlandbruggen.

Afspraak op zondag 2 juni om 10 u, e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Zandvliet.

Avondwandeling in Kalmthoutse Heide Na zonsondergang worden de nachtdieren actief in het reservaat. Nachtzwaluw, rugstreeppad en andere nachtbrakers nemen de plaats in van dagactieve soorten. Geheimzinnige geluiden vullen de avondlucht.

Nieuwsgierig? Kom dan zeker deelnemen. Deze wandeling geeft je een andere kijk op de natuur.

Meebrengen: verrekijker, aangepaste kledij en laarzen, bij regenweer. Muggenmelk kan nuttig rijn.

Gelieve je aanwezigheid voor 3 juni te melden aan de gids, Steven De Saeger, tel. 0486-42.46.56.

Afspraak op vrijdag 7 juni om 21 u, parking De Vroente, Putsesteenweg 129, Kalmthout.

32

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

Foto: nachtzwaluw - Bart Vannieuwenhuyse

We voelen de lente kriebelen en de zomer die op komst is. Kom mee genieten in Het Rood van de bloemen en vlinders in de koeienweide, van de vogels in het bos en van de bomen in een fris groen kleedje.

Afspraak op zaterdag 8 juni om 13.30 u, centrale dreef Het Rood, Streepstraat, Kapellen.

VERGEET NIET TE GENIETEN

Lentekriebels in Het Rood

Ontdek “De Groote Meer” René en Joris gidsen de groep dit jaar doorheen dit prachtig gebied. We wandelen door de bossen en langs de vennen. Uiteraard ontbreekt de Groote Meer niet op het programma, meer dan de moeite waard. Zeker als er voldoende water staat, kunnen we genieten van het schitterende landschap. Zowel planten als vogels vinden hier een geschikt biotoop.

Meebrengen: verrekijker, aangepaste kledij en laarzen, bij regenweer. Muggenmelk kan nuttig zijn.

Vooraf inschrijven is noodzakelijk, slechts 30 deelnemers kunnen mee. Deelname € 5 t.v.v. “derde Wereldproject van de Familie Cogels”.

Graag je aanwezigheid bevestigen via e-mail aan Joris Pinseel, e-mail: joris.pinseel@fulladsl.be.

Afspraak op maandag 10 juni om 13 u, parking Kerk Essen-Hoek, Moerkantsebaan 258, Essen-Hoek.

Wandeling door het Marum Het Marum (± 315 ha) is het meest noordelijk deel van het Groot Schietveld. Reeds in 1890 werd het militair domein. Door het lange militaire gebruik is het historische beekdallandschap in het Marum grotendeels bewaard gebleven en kunnen er sporen worden teruggevonden van het landgebruik van de vroege middeleeuwen tot op heden.

Ook de natuur heeft hier baat bij gehad: heide en schrale graslanden, die ooit algemeen waren in de Kempen, zijn in het Marum bewaard gebleven, en een aantal belangrijke dier- en plantensoorten die hieraan gebonden zijn komen er nog voor. Het Marum is pas sedert 2010 beperkt toegankelijk (afgesloten militair gebied) en wordt bewust low-key gehouden omwille van de hoge natuurwaarden in het gebied.

We kregen toelating om met een erkende gids, Johan Klipper, dit gebied te bezoeken. Tijdens de wandeling focussen we uiteraard op interessante planten maar we vertellen ook iets over het landschappelijk erfgoed.

Afspraak op zondag 16 juni om 9.30 u, kruispunt Schietveldweg en Vloeikensstraat, Wuustwezel.

Parkeren is mogelijk aan Auto & Truck Service, Kampweg 178, Wuustwezel.

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

33

COLOFON

Natuurpunt Antwerpen Noord vzw is een regionale afdeling van Natuurpunt.

Lid worden Lidgeld per gezin: € 27/jaar. Storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van lidnummer of voor nieuwe leden met vermelding van naam en adres. Je ontvangt dan zowel Natuur.blad als Natuur.ruimte. Bovendien krijg je korting bij aankopen in onze Natuur.winkel.

Leden van Natuurpunt uit een ander werkingsgebied kunnen voor € 7 een abonnement op Natuur.ruimte nemen. Te storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van je lidnummer, naam en adres.

Giften Donateurs storten een extra bijdrage bovenop hun lidgeld. Vanaf € 40 per kalenderjaar krijg je een fiscaal attest. Storten op BE56 2930 2120 7588 met vermelding ‘project 3797 Antwerpen Noord’.

Legaten Geregeld besluiten mensen om een legaat op te nemen in hun testament. Voor legaten aan een vzw zoals Natuurpunt Antwerpen Noord voorziet de wetgever erfenisrechten van slechts 8,8%. Zo weet je dat jouw schenking bijna volledig ten goede komt aan onze vereniging. De opbrengst van deze legaten gebruiken we voor de aankoop van natuurgebieden.

Er bestaan verschillende formules. Het systeem van duolegaten bijvoorbeeld is zowel voor het goede doel als voor je erfgenamen een interessante formule. Zeker als je erfgenamen verre familieleden zijn of zelfs mensen met wie je geen familieband hebt. Met dit systeem betalen zij immers geen torenhoge successierechten.

Overweeg je ook om die stap te zetten en onze vereniging te begunstigen, dan raden wij je aan een notaris te raadplegen. Die kan je exact meededelen hoe je te werk moet gaan en welke formule best bij jou past. Voor meer informatie kan je terecht bij Willy Ibens .

Natuur.huis, Natuur.winkel en Natuur.documentatiecentrum Steenstraat 25, 2180 Ekeren tel. 03‑541.58.25, fax 03‑541.63.55 Open van maandag tot en met vrijdag van 10 u tot 12.30 u en van 13 u tot 17 u e‑mail: antwerpennoord@natuurpunt.be website: www.antwerpennoord.be BTW‑nummer: BE 0429 415 832 Rekeningnr. BE77 2200 3405 7342

Voorzitter: Willy Ibens willy.ibens@natuurpunt.be GSM: 0475-91.03.16

Contacten secretariaat: Iris Buermans (info, administratie, winkel, website): iris.buermans@natuurpunt.be Mathias Michielsen (bewegingsconsulent): mathias.michielsen@natuurpunt.be

Antwerpse haven Natuurlijker: Johan Baetens: johan.baetens@natuurpunt.be Dirk Eekelers dirk.eekelers@natuurpunt.be Tim Vochten: tim.vochten@natuurpunt.be

Materiaalmeester: Frank Goossens frank.goossens6@telenet.be GSM: 0487-46.82.69

Beheerteam: Willy Ibens GSM: 0475-91.03.16

34

Werkgroep Kerk- en Steenuilen: Frank Goossens (0487-46.82.69) Fons Vervoort (03‑647.18.70) Werkgroep Planten: Hilde Peeters (0485‑12.91.82) Werkgroep Scheldeschorren: Frank Wagemans (0472-41.44.28) Werkgroep Vleermuizen: Wout Willems (0485-03.79. 85) Werkgroep Vlinders: Hugo Wouters (03‑569.05.78) Werkgroep Vogels: Ludo Benoy (0476-43.15.42) Werking Berendrecht, Zandvliet en Lillo: Guy Leys (03‑569.00.38) Werking Brasschaat: Johan Neegers (0479-99.54.01) Werking Brecht: Rudi Bosschaerts (03‑636.38.62) Werking Ekeren: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Kapellen: Ria Verduyckt (0486-79.47.63) Afdeling Noorderkempen: Joris Pinseel (03-667.57.97) Werking Schoten: Fonne Bruggemans (0498-39.71.73) Werking Stabroek: Harry Van der Horst (03‑568.15.78) Werking Wuustwezel: Thea Van Bueren (03‑658.99.07)

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

Natuur.ruimte is het driemaandelijks ledenblad van Natuurpunt Antwerpen Noord vzw.

Werkten mee aan dit nummer: Katleen Anthierens, Ludo Benoy, Iris Buermans, Jos Franken, Frank Goossens, Freddy Heye, Willy Ibens, Mathias Michielsen, Eva Nijs, Mart Pauwels, Joris Pinseel, Kristel Van Brusselt, Ria Verduyckt, Frans Vorsselmans Illustraties en foto’s: Ludo Benoy, Peter Block, Fonne Bruggemans, Iris Buermans, Luc Crols, Wim Dekelver, Walter De Weger, Frank Goossens, Willy Ibens, Peter Michielsen, Johan Neegers, Marc Tielemans, Kristel Van Brusselt, Daan Van Eenaeme, Magda Van Gastel, Gunther Van Gelder, Bart Vannieuwenhuyse, Pascale Vantieghem, Kristof Vlietinck, Frans Vorsselmans, Frank Wagemans, Paul Wijnen, foto-archief Natuurpunt Antwerpen Noord www.waarnemingen.be Foto voorpagina: Tjiftjaf - Luc Crols Oplage: 5.500 exemplaren Oplossing Eikeldop

A 7. slechtvalk B 8. steenuil C 3. huiszwaluw

G 2. boomvalk H 4. kerkuil F 1. boerenzwaluw

D 6. pimpelmees

E 5. koolmees

Met de steun van

Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Brasschaat vzw Holleweg 43 2950 Kapellen tel. 0473‑48.48.97 e-mail: peeters.m@skynet.be

Natuur.ruimte • maart 2019 - mei 2019

35

Verantw. Uitg.: Willy Ibens, Steenstraat 25 - 2180 Ekeren

Afgiftekantoor Antwerpen X p702 133 Retouradres: Natuurpunt Antwerpen Noord vzw Steenstraat 25 2180 Ekeren

Onze afdeling zoekt een nieuwe naam!

Op 1 januari 2019 werd het werkingsgebied van onze regionale afdeling Natuurpunt Antwerpen Noord uitgebreid naar Essen en Kalmthout, waardoor de afdeling Natuurpunt Noorderkempen deel uitmaakt van de regionale afdeling.

Door deze samenwerking in noordelijke richting en het onderbrengen van twee gemeenten uit de Noorderkempen, dekt onze huidige naam, “Natuurpunt Antwerpen Noord”, niet meer de volledige lading.

Daarom zijn we op zoek naar een nieuwe naam!

We zoeken een nieuwe naam die past bij de geografische ligging van ons werkingsgebied.

Een naam die nostalgisch terug doet denken aan het geologische of cultuur­historische verleden van onze regio of juist vooruitblikt op de toekomst van een robuuste brok natuur in het noordwesten van de provincie Antwerpen.

Heb je een idee? Geef vóór 1 mei je voorstel door via antwerpennoord@natuurpunt.be.