Natuur.ruimte 02/2017

Natuur.ruimte De phegeavlinder

Vleeskleurige orchis

40 jaar natuurbeheer in de Oude Landen driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Antwerpen Noord vzw juni 2017 - juli 2017 - augustus 2017 jaargang 24 - nummer 2 verschijnt in maart, juni, september en december Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

40 jaar beheer Oude Landen

Inhoud

ZEKER LEZEN Natuur.gebied: Oude Landen

4

Wat een goed team kan bereiken

Dankzij jullie steun

9

Vleeskleurige orchis

Prikbord

Nieuws uit de Antwerpse haven

Soort in de kijker: de phegeavlinder

4

10 12

Een nachtvlinder overdag

Een nachtvlinder overdag

In gesprek met: Peter Decleir

14

Van kindsbeen af gepassioneerd door natuur

Natuur.actueel: Groenplan

17

Ontdek het groen in de stad

12

Natuur.beweging: Fototentoonstelling “In the Quietest Moments”

26

Een fotogenieke barbecue

27

26

EN VERDER Edito

3

Winkelhoekje

33

Colofon

34

Fototentoonstelling “In the Quietest Moments” Een fotogenieke barbecue

27 KEICOOL Met Snor op stap

20

Een bloem met een gouden hart

Actief met Eikeldop

22

Doetjes en datjes, niet voor watjes!

De pen van JNM Je beestigste jeugdbeweging

AAN DE SLAG Agenda

18

Natuur.beheer

28

Handen uit de mouwen

24

Vergeet niet te genieten

29

EDITO

Laat de zomer nu maar komen!

We hebben er vol ongeduld naar uitgekeken, en wij niet alleen. Ook de ons omringende flora en fauna was dringend aan wat zonnige warmte toe.

De wereld kleurt inmiddels groen in al zijn rijke schakeringen. Dit heeft een kalmerend effect op onze door onrust en blauwe beeldschermen gefolterde geest. Maar wat ons verder blij en gelukkig kan maken zijn een harmonieus landschap met kleuren en variatie, gezonde zuivere lucht… Laat daar nu net bij ons het schoentje wringen!

We moeten dringend een tandje bijsteken om ons platteland niet te laten evolueren naar een groene woestijn. De intensieve landbouwmethodes zijn echt geen cadeau voor de natuurwaarden. Melkkoeien komen amper nog buiten. Velden worden steeds vaker eerst behandeld met Roundup voor er opnieuw een teelt ingezaaid wordt. Het gras wordt om de paar weken gemaaid en naar de loopstallen gebracht.

Heel economisch, zo gaat er niks verloren, behalve de biodiversiteit waarvoor alle alarmlichten reeds op rood staan.

De kievit, die sinds mensenheugenis een typische zomergast is in onze weiden, zingt zijn zwanenzang.

Hij vindt geen nestplaats meer in weiden die intensief gemaaid worden. Slaagt hij er toch in op een zeldzaam plekje zijn eieren uit te broeden dan krijgt hij de jongen niet groot omdat er te weinig insecten zijn om hen te voeden. Geen bloemen of kruidige planten in de buurt die insecten aantrekken. Een droevig verhaal en nog geen happy end in zicht.

Het landschap en de zuivere buitenlucht worden steeds meer bezoedeld door de alom aanwezige agroindustrie. Het aantal kippen in Wuustwezel piekt momenteel over het miljoen. Nieuwe aanvragen voor kippenstallen worden door de provincie moeiteloos vergund. De overlast door geurhinder breidt zich uit en inmiddels hebben inwoners zich verenigd om een aantal nieuwe vestigingen in de omgeving van woonkernen en scholen tegen te houden. Uit onderzoek blijkt dat de uitstoot van fijnstof door pluimveebedrijven allerlei luchtwegenproblemen kunnen veroorzaken bij telers en omwonenden.

Hopelijk groeit stilaan het bewustzijn! Burgers organiseren zich rond sociale en milieuthema’s en nemen bottom-up initiatieven om het beleid mee in de goede richting te sturen. Met veel aandacht voor “zachte waarden” waar ook natuur en milieu onder vallen. Misschien kunnen deze hoopgevende evoluties een kentering teweeg brengen.

Wuustwezel geeft alvast een goed signaal door het “Charter Bij-vriendelijke Gemeente” te ondertekenen.

Om dit engagement meer draagvlak te geven werd er in de minaraad beslist een werkgroep rond bijen op te richten. Een vijftiental geïnteresseerden, waaronder twee Natuurpunters, gaan zich de volgende jaren bezig houden met de problematiek rond bijen en welke maatregelen er op gemeentelijk vlak kunnen worden genomen om het voortbestaan van deze nuttige insecten te verzekeren.

Er komt dit jaar ook een bebloemingswedstrijd met als thema “Een bij-zonder vriendelijke voortuin”.

Alvast weer een stap in de goede richting!

Foto: Luc Crols

Thea Van Bueren Natuurpunt Wuustwezel Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

3

NATUUR.GEBIED

40 jaar natuurbeheer op de Oude Landen Het is indrukwekkend wat een goed team vrijwilligers kan bereiken!

De voorgeschiedenis van het natuurgebied de Oude Landen is op zijn minst turbulent te noemen. Het verhaal startte op het einde van de 19de eeuw. Om de ontwikkeling van de Antwerpse haven te faciliteren werd in de Oudelandse polder een nieuw rangeerstation aangelegd. Dit bleek al snel te klein voor de uitdijende haven en werd verplaatst naar de Polder van Oorderen. De natuur veroverde geleidelijk het verlaten spoorwegencomplex.

Foto’s: Archief Natuurpunt Antwerpen Noord 4

Net voor de Tweede Wereldoorlog kwam het ganse gebied - zo’n 100 hectare groot - in handen van de krijgsmacht als oefenveld voor de 6de linie. De drassige polder was ontoegankelijk voor de zware legervoertuigen en werd ongemoeid gelaten. Ook hier kon op de verlaten akkers en graslanden de natuur zich spontaan en ongestoord ontwikkelen. Bosjes, graslanden,

rietvelden, ruigten en doornstruwelen: het werd een boeiend en gevarieerd landschap waarin de oude perceelgrenzen volledig vervaagden. Net in de periode waarin de meeste Scheldepolders moesten wijken voor de uitbouw van de haven was dit voor veel planten en dieren een ideaal toevluchtsoord.

Aan dit natuursprookje kwam bruusk een einde.

De krijgsmacht trok weg en in 1969 besliste het Antwerpse stadsbestuur het militair domein terug te kopen voor de aanleg van een nieuwe woonwijk. In die tijdgeest van ongebreidelde groei kwam er spontaan een tegenbeweging op gang. Gewone burgers stelden dat er een einde moest komen aan de verloedering van de natuur, aan de toenemende vervuiling en aan de vernietiging van ons leefmilieu.

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

NATUUR.GEBIED Tijd voor actie In 1971, tijdens het internationaal natuur­ beschermings­jaar, schoten overal in Vlaanderen de natuur- en milieuactiegroepen uit de grond.

Ook rond het militair domein kwamen enkele jonge mensen uit Ekeren en Luchtbal samen.

In 1974 werd door Louis Mulquet gestart met een eerste inventarisatie van de plantengroei op de Oude Landen. Het werd de aanzet voor een volledige studie van de vegetatie, de broedvogels, de amfibieën en de insecten. Dit werk van de jonge natuurvorsers Kurt Hofmans, Guy Leys, Alex Verlinden, Chris en Luk Verlinden werd door de Werkgroep Oude Landen uitgegeven in 1977 en lag aan de basis van twee cruciale beslissingen: de bestemming als park- en natuurgebied op het gewestplan in 1979 en de bescherming als landschap in 1980.

gemaaid en werd gestart met het inrichten en onderhouden van de wandelpaden. Alles gebeurde met de zeis en het maaisel werd afgevoerd met een zeil of met (loodzware) metalen draagberries.

Revolutionair voor die tijd was de visie dat een stedelijk natuurgebied maar echt zinvol kon zijn indien het gedragen werd door de omwonende bevolking. Op 16 september 1978 werd de Oude Landen door de Antwerpse bevolking “gekraakt” en uitgeroepen tot stedelijk natuurgebied. Een duizendtal omwoners namen hieraan deel en velen konden voor het eerst met volle teugen genieten van hun nieuw ontdekt natuurgebied.

‘Natuur voor iedereen’ avant la lettre!

Guy Leys: “We hebben er vanaf het begin hard voor moeten knokken, onder andere met protestacties op de Grote Markt, maar de bescherming van de Oude Landen in 1980 en de uiteindelijke erkenning in 2002 heb ik met veel blijdschap en trots mogen meemaken.”

Natuur voor iedereen De grote verscheidenheid aan planten en dieren op de Oude Landen is vooral het resultaat van spontane evolutie. Deze natuurwaarden kunnen maar behouden blijven door een gericht natuurbeheer. Kort na het ‘bezetten’ van de Oude Landen werden de eerste hooilandjes Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

5

NATUUR.GEBIED

Beheer mechaniseert Het beheer op de Oude Landen is sterk geëvolueerd over de jaren heen.

In het begin trokken de vrijwilligers ten strijde met zeis en kruiwagen.

Begin jaren ’80 werd de eerste kleine maaibalk aangekocht en kwam een vinnige Casorso, een Italiaanse machine, de beheerploeg versterken.

Beetje bij beetje groeide de Werkgroep Oude Landen uit tot een goed geolied beheerteam.

In die periode ontstond tevens de idee dat een private natuurvereniging in staat moest

6

zijn om zelf te zorgen voor het beheer van de Oude Landen. De banden met de Belgische Natuur- en Vogelreservaten vzw (de voorloper van Natuurpunt) werden aangehaald. In 1988 kregen we van de Stad Antwerpen de toestemming om het oude zendstation in te richten als materiaalopslagplaats. Daarmee konden we de mechanisering van het beheer verder uitbreiden. Ondersteund door machines en tractoren kon Natuurpunt een toenemende oppervlakte spontaan ontwikkelde natuur beheren. Jaarlijks werden er honderden uren vrijwilligerswerk geleverd. Zwaar en hard labeur, maar de positieve resultaten op de bloemrijke hooilanden en de waardering van het grote publiek waren hartverwarmend.

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

NATUUR.GEBIED In 1996 werden in het kader van een werkervaringsplan tijdelijk twee natuurarbeiders aangeworven om ons vrijwilligerswerk te ondersteunen. Dit project is intussen uitgegroeid tot de sociale werkplaats Natuuren Landschapszorg vzw met enkele loodsen en tal van arbeidersploegen verspreid over heel Vlaanderen.

Inmiddels werd het beheer van het natuurgebied Oude Landen door het Antwerpse stadsbestuur formeel overgedragen aan Natuurpunt.

Vervolgens werd het door de Vlaamse minister voor leefmilieu en natuur erkend als natuurreservaat.

Een dynamische groep vrijwilligers, ook voor de toekomst?

jongeren uit Ekeren en omstreken hadden hier via hun jeugdvereniging of in schoolverband hun eerste contact met natuurbeheer.

Sinds 1997 is het beheer ondersteund door een kleine kudde Galloways, een groepje ‘friendly giants’ die een deel van het gebied begrazen.

De jongste jaren krijgt de werkgroep de hulp van vrijwilligers die doorgestuurd worden via organisaties voor mensen die het iets moeilijker hebben in de samenleving. Zo worden mensen die een inburgeringstraject volgen betrokken bij het beheer. Zij komen in contact met nieuwe mensen, kunnen hun dag zinvol invullen en leren onze taal. De natuur is er een stevige hand mee geholpen.

De Oude Landen is enkel kunnen evolueren tot een uniek stedelijk natuurgebied door de inzet van een dynamische groep vrijwilligers.

De voorbije 40 jaar kon daarbij steeds beroep worden gedaan op de lokale bevolking. Heel wat

De Oude Landen zijn als halfopen landschap beschermd. Beetje bij beetje is het meer gesloten geworden. De verbossing van het riet-ruigtecomplex moet worden beperkt. Ook de Oudelandse beek is volledig dichtgegroeid.

De komende jaren zou ze opnieuw zichtbaar moeten worden in het landschap en zou ze terug haar ecologische functie als open water moeten kunnen opnemen. Maar dat zijn dure en ingrijpende werken die niet voor de hand liggen.

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

7

NATUUR.GEBIED

Bedankt!

Ook al zijn de meeste medewerkers van het eerste uur niet meer actief, steeds opnieuw zijn er nieuwe vrijwilligers komen opdagen voor het beheerwerk. Het is onmogelijk ze hier allemaal te vermelden. Toch zijn er een aantal die op één of andere wijze hun stempel hebben gedrukt op het natuurtechnisch of het educatief beheer van dit uniek natuurgebied. Naast de reeds eerder in deze bijdrage vermelde vrijwilligers zijn dat in willekeurige volgorde: Fons Vervoort, Gaby Viskens, Jos Bruers, Dirk Van Camp, Herman Adriaensen, Lieve Goolaerts, Mart Pauwels, Joke De Sutter, Paul Osterrieth, Johan Vandewalle, Frans Timmermans, Hubert Michielsen, Armand Leys (†), Anne Hoefnagels, Jules Baert (†), Maria Guldemont, Dirk Verbeelen, Johan Clonen, Kris Weemaes, Annie De Koninck, Wouter Stips, Bieke Dierick, Koen Gintelenberg, Stefan Versweyveld, Annie De Koninck, Paul Gilissen (†), Tjerk Benoit, Marja De Peuter, Peter Decleir, Paul Osterrieth, Clem Verheyen, Marcel Huybrechts, Fons Huybrechts, Arlette Lemouche, Frans Verbeelen, Ilse De Schutter, Jules Slembrouck, Willy Ibens, Simonne Vissere, Els Roos, Jetti Hancké, Ward D’Hauw, Christiaan Wouters, Chris Bal, Luc Kindt, Felix Braet, Marc Bollen, Frans en Mia Devriendt, Annick Criekemans, Freddy Creten, Jorn Vandenbulcke, Joost Bosmans, Johan Loy, Frank Goossens… en vele, vele anderen.

Ook de ploegen van de sociale werkplaats Natuur- en Landschapszorg vzw droegen de voorbije jaren hun steentje bij aan het beheer in de Oude Landen. Waarvoor dank!

Naast de zeer gewaardeerde hulp van vrijwilligers en Galloways, is er bij de beheerwerkgroep van de Oude Landen zeker nog plaats voor extra “bloesems” die mee een nieuwe bloeiperiode willen waarmaken. Eén dagje komen helpen kan uiteraard ook! Het maaiseizoen start eind juni en zowat elke zaterdag van juli en augustus kan je komen helpen.

Wij zorgen voor een drankje, een kom soep en voor het goede gevoel dat je zelf iets tastbaars doet om onze natuur en onze biodiversiteit te beschermen en te behouden voor de toekomst.

8

Met onze opgebouwde kennis en jouw enthousiasme kunnen we, gesteund door een groeiend draagvlak, onze verantwoordelijkheid opnemen en voluit gaan om onze regio - en de Oude Landen in het bijzonder - kleurrijk en leefbaar te houden.

Afspraak op zaterdagen 8 juli, 22 juli, 5 augustus, 19 augustus en 2 september vanaf 9.30 u, Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, einde van de Lindenlei, Ekeren. Voor wie later wil komen bewegwijzeren we de route naar de werkplaats.

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

Familie: Orchideeën Geslacht: Handekenskruid Wetenschappelijk: Dactylorhiza incarnata (Grieks) Dactylus Rhiza Incarnata

= vinger = wortel = vleeskleurig

DANKZIJ JULLIE STEUN

Vleeskleurige orchis

Bloeiperiode: mei - juni Bodem: > voedselarm > kalkhoudend > mineraalrijk Vochtige weilanden, duinvalleien, rietlanden en verlande moerassen Is afhankelijk van een bodemschimmel die als voedsel dient tijdens het kiemen

Dankzij jullie steun ... konden we de vleeskleurige orchis behouden en herstellen in de Oude Landen.

Een paar cijfers:

95.000 WERELD: West-, Midden en Noord-Azië en bijna heel Europa

Manuren aan hooilandbeheer (maaien, keren, persen, afvoeren, ...) de laatste 35 jaar

VLAANDEREN: Meestal zeer kleine en soms tijdelijke populaties verspreid over Vlaanderen.

10 ha

Bij ons is de soort zeer zeldzaam en staat op de rode lijst.

Orchideeëngraslanden in de Oude Landen vandaag

1974

Eerste inventarisatie van de orchis

11.500 u Inventarisatie en monitoring tot op heden

10 > +10.000 Sinds de eerste inventarisatie gingen we van 10 naar meer dan 10.000 exemplaren

Bedankt!

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

9

PRIKBORD

Zwartkopmeeuwenkolonie Total Er huist opnieuw een grote kolonie kok- en zwartkopmeeuwen bij de olieraffinaderij Total aan de Scheldelaan.

Hoewel in het najaar van 2015 een deel van het terrein werd verhard voor een parking, blijkt het resterende onverharde deel nog steeds in de smaak te vallen bij de meeuwen.

Dankzij goede afspraken met Total kan de kolonie er ongestoord broeden met een minimale hinder voor de industriële activiteiten.

Dierensporen in het havengebied Vorige winter ontdekten we een duidelijk dierenspoor in een berm van de Noorderlaan. We plaatsten er een wildcamera en wat bleek? Het spoor behoorde toe aan een steenmarter! Later die dag kwam een vos voor onze wildcamera poseren. Enkele kilometers verderop konden we ook vossen en marters op onze wildcamera vastleggen nabij een oude fietstunnel aan het verkeersknooppunt van de A12. Deze soorten vinden de oude tunnel blijkbaar een stuk veiliger om de snelweg over te steken.

Een steenmarter is te herkennen aan zijn lichtbruine vacht met opvallende witte keelvlek die doorloopt tot aan zijn poten (in tegenstelling tot de boommarter).

Daarnaast heeft hij een lange, dikke, donkerbruine staart en zwartbruine poten.

Opnieuw zeldzame orchidee ontdekt in de Antwerpse Haven Op 25 mei vonden we een bloeiend exemplaar van hondskruid in een berm langs de Scheldelaan.

Hondskruid is een wilde orchidee met een voorkeur voor een zonnige, kalkrijke, droge plaats.

In België is deze plant beschermd en vij zeldzaam.

Het betrof de eerste waarneming voor 2017 van deze plant in de Antwerpse haven. In 2016 was er ook al een melding van vier bloeiende exemplaren.

10

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

Op donderdag 16 maart werden twee oeverzwaluwenbakken geplaatst in Opstalvallei.

Oeverzwaluwen vind je van nature langs meanderende beken en rivieren met steile, afkalvende oevers. Die natuurlijke biotopen verdwijnen steeds vaker, waardoor de oeverzwaluwen moeten uitwijken naar andere locaties. Populaire alternatieven blijken tijdelijke zandstocks op werven en depots te zijn. Daarnaast zou een oeverzwaluwenbak een meer permanente oplossing kunnen bieden.

PRIKBORD

Nieuwe woonst voor oeverzwaluwen in Opstalvallei

Het plaatsen van een oeverzwaluwenbak maakt deel uit van het Soortenbeschermingsprogramma (SBP), een geheel van maatregelen ten voordele van beschermde soorten in de Antwerpse haven.

De plaatsing is een samenwerking tussen drie partijen. Het Havenbedrijf Antwerpen zorgde voor het vervoer, Natuurpunt Antwerpen Noord voor het ontwerp en de plaatsing en de leerlingen van de studierichtingen dierenzorg, landbouw en tuinbouw van PITO Stabroek maakten de oeverzwaluwenbakken in hun atelier en hielpen bij het plaatsen op het terrein.

Een leuk filmpje van nestelende oeverzwaluwen kan je bekijken via deze QR-code. Je kan het ook terugvinden op onze facebookpagina. Erik Geerts maakte deze beelden in de haven op linkeroever.

Vlaamse Havendag: Ontek de rietvelden van Kallo Op zondag 17 september is het weer zover: dan worden de Vlaamse havens opnieuw in de kijker gezet. Naast bedrijven kan je ook de natuur op de rand van de haven ontdekken.

Het Groot Rietveld is met zijn 80 ha het grootste aaneengesloten rietveld in Vlaanderen en biedt dan ook een thuis voor tal van zeldzame rietvogels zoals roerdomp, woudaap en bruine kiekendief.

Ernaast ligt het Rietveld van Kallo, een compensatiegebied voor verloren gegane riet- en waterbiotopen in de haven, waar het riet nog in volle ontwikkeling is.

Op zondag 17 september kan je zelf of met een gids deze rietvelden ontdekken. Een gegidste wandeling duurt 2 u en start om 10.30 u, 13.30 u en 15.30 u. De wandelingen zijn niet geschikt voor rolstoel­gebruikers en niet toegankelijk voor honden. Laarzen zijn aan te raden bij nat weer.

Verder zijn er telescopen ter beschikking om naar de watervogels te kijken, kan je in de fuiken andere waterdiertjes ontdekken en kan je de vrijlating van een aantal gerevalideerde vogels van het Vogelopvangcentrum van Kieldrecht meemaken. Doorlopend zijn er broodjes, fruitsap en Natuurpuntbier verkrijgbaar.

Afspraak vanaf 10 u tot 17 u, infopunt op het kruispunt van de Kwarikweg met de Gasthuisstraat in Kallo.

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

11

SOORT IN DE KIJKER Foto: Chris Bal

Een nachtvlinder overdag?

De phegeavlinder

Tekst: Guido Segerink

Stuntelig vliegt deze blauwzwarte verschijning met gele strepen langs bosranden.

Een ontsnapte vlinder uit een exotische vlindertuin? Nee, niets is minder waar.

Het is een prachtige, inheemse nachtvlinder, die in onze Antwerpse streken voorkomt.

Foto: Chris Bal 12

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

Hoezo een nachtvlinder? Hoewel hij enkel overdag actief is, is het toch een rasechte nachtvlinder. Dat het een nachtvlinder is, kan je duidelijk zien aan de sprieten. Deze zijn scherp gepunt en hebben geen knobbeltje zoals bij de dagvlinders. Een dagactieve nachtvlinder dus ...

Kan je nog volgen?

Is het een beer? Is het een uil?...

Phegeavlinders behoren tot de familie van de spinneruilen die onderverdeeld zijn in ondermeer de beervlinders. Dit zijn meestal stevig uit de kluiten gewassen vlinders met felle kleuren, maar de phegeavlinder is een stuk kleiner en heeft eerder een bescheiden kleurenpallet.

Zijn naam?

De oude Nederlandse naam is melkdrupje.

De verklaring is niet verder te zoeken dan de witte vlekken op zijn vleugels. Ook was hij gekend onder de meer spectaculaire naam witgevlekte bloedvlekvlinder. Onze Franstalige natuurvrienden kennen hem onder de ook niet zo gewone naam ‘le sphinx du pissenlit’.

Pissenlit is een paardenbloem en sphinx hoeft geen verdere verklaring. Phegea zou de dochter zijn van de koning van Arcadie, maar hier heb ik geen bevestiging van gevonden.

dagvlinder na, een soort uit de familie van de bloeddrupjes. Biologen spreken hier van mimicry, het imiteren van een gevaarlijke soort zodat predatoren geen verschil meer zien tussen de onschuldige soort en de giftige soort.

Op zoek naar Met de zomer in aantocht is het een uitdaging om een keer op zoek te gaan naar de phegeavlinder.

Het is geen specialistenwerk om deze vlinder te herkennen en hij kan in onze streken nauwelijks verwisseld worden met andere soorten. Ook later op het seizoen kan je eens proberen naar de rupsen te zoeken.

SOORT IN DE KIJKER

Een nachtvlinder?

Je kan hem vinden aan de rand van het bos en in bloemrijk grasland. Soms als een zwerver maar meestal als je er één ziet, ga je er ongetwijfeld veel meer vinden.

Met zijn lengte van 4 cm en dik achterlijf is hij moeilijk over het hoofd zien. Met de witte vlekken op de vleugels en met op het diepblauwe achterlijf één tot zelfs twee gele ringen is hij onmiskenbaar. Let ook eens een keer op de antennen, deze hebben witte uiteinden.

Veel succes en vergeet niet de waarnemingen te noteren in waarnemingen.be.

Foto: Rups phegeavlinder - waarnemingen.be

De rups De eitjes worden ergens in juli afgezet op paardenbloemen of dovenetels, alhoewel de phegeavlinder andere kruidachtigen ook niet schuwt. In augustus komt de larve uit en begint zich dan een weg te vreten in de beschikbare kruidachtige planten.

Zoals het een echte beer betaamt, zijn de rupsen van de phegeavlinder sterk behaard. De stevige bruine tot zwarte borstels, die in zwarte ringen op het lijf staan ingepland, schrikken de predatoren af. En bovendien hebben ze een knalrode kop. Als de winter eraan komt spint ze zich niet in een cocon in maar overwintert ze gewoon als een rups.

Een lekker hapje Vogels zien de phegeavlinder niet als een appetijtelijk toetje. Felle kleuren zijn in de dierenwereld een signaal van “pas op, ik ben zeer gevaarlijk” of “ik ben giftig”. De phegea is echter geen van beiden. Hij is niet giftig en zeker niet gevaarlijk. Hij bootst een giftige Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

13

IN GESPREK MET

Peter Decleir ...

... van kindsbeen af gepassioneerd door natuur en al meer dan 20 jaar vrijwilliger en weldoener van Natuurpunt.

De natuur helpen is zowat zijn levensmissie.

Tekst: Nathalie De Maeght

Redenen genoeg vonden wij om eens verder te hengelen naar zijn verhaal.

Foto’s: Guy Leys 14

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

“Ik werk vooral op de achtergrond. Volgens mij zijn er heel wat mensen bij Natuurpunt die meer doen dan ik.”

Nu ja, ‘op de achtergrond’, het is maar wat je daaronder verstaat natuurlijk. Peter stond immers mee aan de wieg van de uitbreiding van de Kempische gebieden Visbeekvallei en Landschap de Liereman.

Vanwaar je passie voor natuur?

“Tja, veel mensen vragen mij waarom ik geen bioloog ben geworden. Het zit er al in van toen ik kind was. Vroeger op school was ík het jongetje dat wandelende takken meebracht naar de klas.

Later begon ik ze te kweken. Nog wat later ging mijn interesse over op aquariumvissen, waar ik ook mee kweekte overigens. Als tiener deed ik vakantiewerk in de Zoo. Geweldig was dat!

Zeker toen ik in het aquarium mocht werken.

De roofdieren waren iets minder mijn ding …

Mijn vader was professor biologie. We hadden thuis dus veel vakliteratuur waar ik uren in kon verdwalen. Of het bijgedragen heeft tot mijn interesse in natuur weet ik niet, maar het zal alleszins mijn nieuwsgierigheid wel hebben aangewakkerd.”

Je hebt tijdens je studies gekozen voor geneeskunde en dus niet voor biologie.

Heb je daar spijt van?

“Spijt niet echt. Ik koos destijds bewust voor geneeskunde, omdat daar nu eenmaal makkelijker werk in te vinden was. De natuur is een bijna fulltime bezigheid naast mijn werk, dus ik hoef het niet echt te missen. Wat ik wel jammer vind, is dat ik redelijk laat een organisatie vond waarbij ik mij kon aansluiten.

Ik ben heel lang gewoon op mezelf met natuur bezig geweest. Eind jaren ‘80 werd natuur en milieu wat hipper. Agalev kwam op en er werd in die tijd in de kranten ook redelijk wat geschreven over natuur en natuurbehoud. Ik had toen ergens iets gelezen over een activiteit van een natuurvereniging (voorloper van Natuurpunt) en ben dan eens een kijkje gaan nemen.”

IN GESPREK MET

Waarom we eigenlijk een gesprek met hém wilden hebben, vraagt Peter.

En hoe verliep jouw parcours met Natuurpunt sindsdien?

“Ik nam eerst deel aan een aantal activiteiten en zette mij daarna redelijk snel in als vrijwilliger.

Later sponsorde ik ook een aantal gebieden. Het was altijd al mijn grote droom om een eigen natuurgebied op te richten. Toen ik een eerste keer naar een activiteit ging in het Turnhouts Vennengebied, was ik wat verloren gereden en

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

15

IN GESPREK MET

botste op een domein dat de Liereman bleek te zijn. Er stonden wat percelen te koop met illegale vakantiehuisjes op die afgebroken moesten worden en dat leek mij een ideale kans om mijn droom waar te maken. Ik kocht de percelen en begon op mezelf aan het beheren en herstellen van de natuur. Op een dag liet Natuurpunt me weten dat ze eigenlijk ook wel interesse hadden in het beheer van deze extra percelen en daar zag ik zelf ook de voordelen wel van in. Dankzij hun middelen en expertise kon het beheer vanaf dat moment veel grondiger en uitgebreider gebeuren. Hetzelfde gebeurde met de Visbeekvallei waar ik eerst zelf aan het beheer begon van een aantal percelen. Later schonk ik ze aan Natuurpunt.”

Je hebt dus een paar van je terreinen in beheer gegeven aan Natuurpunt. En wat met je droom om een eigen natuurgebied te beheren?

“Ja, die heb ik ook nog hoor. In de buurt van Turnhout heb ik nog een paar kleinere gebiedjes waar ik zelf het beheer doe. Soms wordt het wat veel om te combineren met een fulltime job, maar ik haal er nog steeds veel energie en voldoening uit. De natuur helpen en herstellen is voor mij echt een doel op zich. Het geeft mij een goed gevoel.”

Sinds enkele jaren ben je nu vrijwilliger bij Natuurpunt Antwerpen Noord (NAN).

Hoe kwam je bij ons terecht?

“Sinds ik als radioloog verbonden ben met het ZNA Jan Palfijn in Merksem, kwam ik dichter bij mijn werk wonen. Vanaf dan nam ik deel aan activiteiten van NAN: wandelingen, de paddenoversteek en beheerdagen in de Oude Landen. Verder ben ik actief in de vogel- en de vlinderwerkgroep en intussen begin ik mij ook meer en meer te interesseren in insecten.”

Dat is heel wat! Waar haal je het meest voldoening uit?

“Gewoon in de natuur zijn. Of het nu gaat om maaien, monitoring doen, gewoon wat wandelen of een paar uren vogels spotten … In de natuur kom ik helemaal tot rust. Net daarom vind ik het ook belangrijk om de lokale natuur terug meer ruimte te geven. Hoe meer mensen er kunnen genieten en even ontsnappen aan de dagelijkse drukte, hoe beter. Als mens geniet ik zelf enorm van de natuur, maar ook als arts kan ik natuurlijk niet ontkennen dat een stukje natuur in de buurt alleen maar voordelen kan hebben. Bewegen, buiten een frisse neus halen en tot rust komen in het groen, is een weldaad voor het lichaam. Maar op de eerste plaats zijn de herstelde gebieden natuurlijk ook een zegen voor soorten die er weer onderdak kunnen vinden. In Landschap de Liereman bijvoorbeeld broeden op dit moment boom­ leeuweriken en boompiepers; de nachtzwaluw en veldkrekel zijn er tegenwoordig te horen, soorten die voordien verdwenen waren. Missie geslaagd, zou ik zeggen! Maar nog niet afgerond uiteraard. We gaan gewoon verder met ons werk.”

Wil je verder nog iets meegeven?

“Soms maak ik mij wat zorgen of de jeugd het op een dag van ons gaat overnemen. Het zal, naar mijn gevoel, belangrijk zijn om interesse en engagement bij de jongeren te stimuleren.

Ik heb het zelf als een gemis ervaren dat ik niet op jongere leeftijd bij een natuurorganisatie kon aansluiten. Vandaar dat initiatieven als JNM en speciale activiteiten gericht op kinderen ten zeerste toe te juichen zijn, zodat zij in contact komen met de natuur, erdoor geboeid kunnen geraken en later de noodzaak zien om het broodnodige werk verder te zetten.”

16

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

Groen zorgt voor een kwaliteitsvolle en aangename leefomgeving, brengt rust en ruimte in een stad en bevordert de sociale samenhang.

Antwerpen wil alle groene ruimte in de stad verbinden en zowel kwantitatief als kwalitatief versterken. Dat moet mogelijk worden op basis van het beleidsdocument ‘Levendig landschap’ dat in februari 2017 werd goedgekeurd door het college van burgemeester en schepenen.

Natuurpunt Antwerpen Noord werkte de voorbije jaren intens mee aan dit groene beleidskader dat een duurzame leefomgeving moet creëren in de toekomst. De groene stedelijke ruimte is hiervoor opgedeeld in 5 grootschalige groenstructuren: Scheldepark, Zuiderpark, Centraal Park, Schijnpark en Noorderpark. Die zijn op hun beurt samengesteld uit 14 groene landschappen. Het Noorderpark valt volledig binnen het werkingsgebied van onze afdeling en is opgebouwd uit 6 landschappen: Laagland, Polders van Stabroek, Wetlands, Opstalvallei, Scheldepolders en Noordelijk Heideland.

Niet toevallig zijn al de natuurgebieden die worden beheerd door Natuurpunt hiervan een substantieel onderdeel.

NATUUR.ACTUEEL

Een groenplan voor de stad Antwerpen

Wandel mee en ontdek het groen in de stad Het Groenplan is nog niet volledig uitgerold en het zal een hele uitdaging zijn om het effectief te realiseren. Iedereen kan vandaag al wel ontdekken wat Antwerpen allemaal aan groen te bieden heeft én wat we samen nog moeten doen om die groene ruimte te behouden en te versterken.

Elk van de landschappen heeft zijn typische kenmerken en troeven. Je kan die verkennen aan de hand van wandelbrochures en infototems in de landschappen of met de gratis app RouteYou, waarin je de 14 wandelingen terugvindt met de contentcode ‘Groenplan’.

Meer informatie over de wandelingen vind je hier: https://www.antwerpen.be/groenplan.

En vergeet zeker ook niet te kijken op de website van Natuurpunt Antwerpen Noord waar je meer info vindt over al de natuurgebieden die mee vorm geven aan dit Groenplan: www.antwerpennoord.be.

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

Tekst: Willy Ibens 17

Agenda

elke donderdag

9 u, Groene tornado’s, zie p.28 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

za 15

9.30 u, Werkdag in Het Wijtschot, zie p.28 Trefpunt: bovenaan de zandwinningsput.

Volg de pijlen vanaf de ingang aan de Wijtschotbaan, Schoten.

za 22

9.30 u, Werkdag in Oude Landen, zie p.8 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

za 22

Plantenwandeling in Ertbrugge, zie p.29 Meer info Hilde Peeters

zo 23 14 u, Vlinder- en kruidenwandeling in Het Wijtschot, zie p.29 Trefpunt: Parking Vier Notelaars, Wijtschotbaan, Schoten

juli zo 2

13.30 u, Oefensessie planten determineren in Het Wijtschot, zie p.29 Trefpunt: Parking Vier Notelaars, Wijtschotbaan, Schoten

za 8

9.30 u, Werkdag in Oude Landen, zie p.8 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

zo 9

1030 u, Zeehonden kijken Zimmermangeul, zie p.29 Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

zo 30 9.30 u, Insecten in de tuin, zie p.30 Trefpunt: Tuin, Wiezelo 61, Wuustwezel

augustus za 5

9.30 u, Werkdag in Oude Landen, zie p.8 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

za 5

15 u, Wandeling met fotografen “In the Quitetest Moments”, zie p.26 Trefpunt: Ingang Oude Landen, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

za 5

15 u, Wandeling Fototentoonstelling “In the Quitetest Moments”, zie p.26 Trefpunt: Ingang Oude Landen, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

za 5

Het Grote Vlinderweekend

zo 6

10 u, Zomers gefladder op en om het schor (vlinders), zie p.30 Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

Foto: Mathias Michielsen Bushcraft: ‘t Velt bouwt een natuurlijke shelter

18

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

zo 6

13.30 u, Planten determineren in KalmthoutseHeide, zie p.29 Trefpunt: Parking de Vroente, Putsesteenweg 129, Kalmthout

zo 6

14 u, Vlinderwandeling in de Oude Landen, zie p.31 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

zo 6

Het Grote Vlinderweekend

za 26 22 u, Nachtvlinderhappening, zie p.36 Trefpunt: Parking naast Tennisclub De Merel, Einde van de Schippersdreef, Brecht

wo 16 19 u, Wandeling Fototentoonstelling “In the Quitetest Moments”, zie p.26 Trefpunt: Ingang Oude Landen, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren za 19

za 19

za 19

za 19

9.30 u, Werkdag in Oude Landen, zie p.8 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren 15 u, Wandeling Fototentoonstelling “In the Quitetest Moments”, zie p.27 Trefpunt: Ingang Oude Landen, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren 17.30 u, Barbecue, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

22.30 u, Nachtvlinderhappening, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

september za 2

9.30 u, Werkdag in Oude Landen, zie p.8 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

zo 3

9.30 u, Geneeskrachtige planten herkennen en gebruiken, zie p.32 Trefpunt: Tuin, Wiezelo 61, Wuustwezel

zo 3

10 u, Zeeasters en andere schorreplanten, zie p.32 Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

wo 6

20 u, Open Kernvergadering NP Schoten, zie p.32 Trefpunt: Gemeentelijk ontspanningslokaal, Schijnparklaan 1, Schoten

zo 10

Open Monumentendag

Foto: Mathias Michielsen Bushcraft: ‘t Velt leert verschillende techieken om vuur te maken

zo 20 Kennismaking met ringwerk, zie p.31 Meer info Ludo Benoy za 26 15 u, Wandeling Fototentoonstelling “In the Quitetest Moments”, zie p.26 Trefpunt: Ingang Oude Landen, Antwerpen Ekeren za 26 20.30 u, De Nacht van de Vleermuis, zie p.36 Trefpunt: Parking naast Tennisclub De Merel, Einde van de Schippersdreef, Brecht Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

19

MET SNOR OP STAP

Een bloem met een gouden hart Snor ontdekt paardenbloemen in de Oude Landen.

De kleine gele bloemen zien er gewoon uit, maar zijn toch heel bijzonder.

Een gulle bloeier De paardenbloem kan al heel vroeg in het voorjaar de weiden geel kleuren. Het is één van de eerste bloemen. En daar maken de bijen dankbaar gebruik van. Twee keer per jaar staat de plant in bloei, zowel in de lente als in de herfst. De bloemen gaan open bij dageraad en sluiten zich in de namiddag.

Een heel eenvoudige plant

Tekst: Mart Pauwels Tekening: Pascale Vantieghem 20

De paardenbloem stelt geen hoge eisen. Ze gedijt even goed aan de kant van de weg als in de wei, op een braakliggend stuk grond of zelfs in de buurt van moerassen. De bloem heeft een korte dikke wortel waarmee ze water en minerale zouten kan opnemen, ook als de bodem schraal en platgetrapt is.

Daardoor kan een stekje jarenlang in leven blijven, zolang de wortels maar onder de grond zitten.

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

Gejaagd door de wind

Wat wij een paardenbloem noemen, zo’n gele ‘toef’ op een stengel, is eigenlijk een hele bos bloemen! Net als madeliefjes en korenbloemen behoren paardenbloemen tot de familie van de ‘samengestelde bloemen’, ook wel composieten genoemd.

De naam verraadt het al. Eén bloem is samengesteld uit meerdere bloemen.

Bekijk een paardenbloem maar eens goed. Elk geel blaadje is een aparte bloem: een ‘lintbloem’. Al die bloemen staan op een soort schijf: de bloembodem. De lintbloempjes zien er allemaal hetzelfde uit.

Ze hebben meeldraden, een tweelobbige, witte stamper, een lang geel kroonblad dat aan het uiteinde getand is en een zijdeachtige rok aan de basis.

Planten slagen erin om zich op veel verschillende plaatsen te vestigen. Dat doen ze door hun zaden te verspreiden.

Sommige haken zich vast aan dieren, andere drijven weg op het water. De zaadjes van de paardenbloem reizen door de lucht.

Een holle stengel

Blazen tot honderd!

De stengel van de paardenbloem is zacht en hol. Maar als de plant bloeit wordt hij steviger, want dan produceert de bloem een grote hoeveelheid melkachtig sap. Als je hem breekt komt er paardenbloemenmelk uit. Opgepast, want deze stof kan bruine vlekken nalaten.

Als je tegen de pluizenbol van een paardenbloem blaast, help je de bloem bij de verspreiding van haar zaadjes. Als je alle pluisjes in één keer wegblaast mag je een wens doen. Leuk hé!

Van gouden kwastje naar pluizen­ bolletje

MET SNOR OP STAP

Veel bloemen in één

In twee weken tijd verandert elke paardenbloem in een vrucht. Ze verwelkt, het vruchtbeginsel wordt langer en droogt uit. De kleine, pluizige parachute, vol zaadjes, gaat open. De uitgedroogde bloem is zo licht dat ze bij het minste zuchtje wind de lucht ingaat.

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

21

ACTIEF MET EIKELDOP

Doetjes en datjes, niet voor watjes !!!

We dagen jullie uit om de wereld eens op een andere manier te bekijken.

Al knutselend en puzzelend ontdek je de wondere wereld van de natuur.

Koken met oma: maak samen paardenbloemgelei Nodig voor 2 liter gelei

- - - - - - - 1. Pluk de paardenbloemen op een zonnige dag als de bloemen volledig open staan.

Trek de volledige bloem net onder de groene kroon van het steeltje. Was de bloemen niet, zodat het smaakvolle stuifmeel behouden blijft.

2. Rasp de schil van de citrusvruchten en snij ze in blokjes.

3. Voeg de paardenbloemen, de citrusvruchten en alle kruiden samen in een grote kookpot en vul aan met water tot alles zo goed als onder staat.

Tekst en foto’s: Mathias Michielsen 22

4. Laat de mengelmoes 15 minuten koken en zet de pot daarna een week in de ijskast om de smaak goed te laten intrekken. Je kan elke dag eens proeven met een propere lepel hoe de smaak evolueert.

5. Zeef het mengsel en duw alles door een kaasdoek om al het sap te verzamelen. Hoe harder je knijpt, hoe meer smaak van de bloemen je zal hebben.

700 g paardenbloemen 1 sinaasappel 1 citroen 2 groene kardemompeulen 2 kaneelstokjes 5 steranijs 3 kg geleisuiker

6. Vooraleer het sap in te koken, steriliseer je de glazen bokalen in de oven.

7. Per 750 ml sap voeg je 1 kg geleisuiker toe. Breng het mengsel aan de kook. Laat ongeveer 4 minuten koken. Tijdens het koken kan je het schuim eraf halen met een pollepel. Je kan testen of de gelei voldoende stolt door een druppel sap te laten afkoelen op een bordje.

8. Vul de bokalen tot aan de rand en draai het deksel er stevig op. Laat de bokalen ondersteboven afkoelen.

TIP: Kies de plaatsen waar je gaat plukken.

De bloemen worden niet gewassen. Vermijd weides die begraasd worden en bermen langs wandelpaden of straten.

TIP: Pluk de paardenbloemen niet allemaal op dezelfde plaats. Zorg dat er altijd voldoende bloemen blijven staan zodat de paardenbloem de kans krijgt om op die plek te blijven groeien.

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

Materiaal - ijzerdraad - gele wol of katoen - vork - schaar - lijmstift - plakband - een lege confituurpot

ACTIEF MET EIKELDOP

Maak een paardenbloempotje

1. Neem je vork en wikkel de wol er rond.

2. Neem een ijzerdraad, steek deze door het middelste gaatje en plooi hem om.

3. Bevestig het ijzerdraadje aan elkaar en draai het op. Haal het van de vork.

4. Neem een schaar en knip langs beide kanten de wol door (zoals een pompon ). Daarbij kan je je laten helpen door mama, papa of oma en opa.

5. Smeer de gedroogde paardenbloembladeren met lijm in. Deze kan je drogen tussen een stapel boeken en keukenrol.

6. Kleef de bladeren op de confituurpot.

7. De gemaakte bloem? Daarvan kan je met de ijzerdraad een bloemblaadje plooien.

8. Die kan je met een stukje plakband bevestigen op de pot.

Ziezo, je pot is klaar.

Maak verschillende bloemen; zo wordt de pot nog mooier.

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

Tekst en foto’s: Kristel Van Brusselt 23

DE PEN VAN JNM

Hallo!

Vanaf deze editie veroveren wij, JNM Akerland, terug een klein stukje van dit tijdschrift.

Maar wie zijn wij? JNM staat voor ‘Jeugdbond voor Natuur en Milieu’ en is er voor alle jeugd die zich goed voelt in de natuur en zijn schouders niet ophaalt voor het milieu.

Onze afdeling Akerland strekt zich uit over alle gemeenten ten noorden van Antwerpen.

In dit grote gebied gaan wij met een hoop jongeren van 7 tot 26 jaar op stap. Natuurlijk doen we dit in verschillende groepen, zodat er voor elke leeftijd geschikte activiteiten zijn.

We trekken de mooiste natuurgebieden in zoals de Kalmthoutse Heide of de Oude Landen en kruipen tijdens koude wintermaanden dicht bij elkaar in ons lokaal ‘Villa Agusta’ te Brasschaat. Daar bekijken we boeiende documentaires of pluizen we braakballen uiteen.

Bij beter weer steken we regelmatig de handen uit de mouwen en gaan we o.a. in ons eigen natuurgebiedje, het Helleven, aan de slag.

24

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

DE PEN VAN JNM Met een vijfkoppig team houden we ons geliefde Akerland draaiende. Dit zijn: Thijs Nouws, de man die alles kan. Als goede huisvader kijkt hij met één oog toe op een juist beheer van het Helleven, en met het ander oog op de overtrekkende vogels.

Mara Van Osselaer, weet telkens weer creatieve spelen uit haar mouw te schudden en leidt zo met veel plezier de jongsten onder de natuurverkenners.

Simon Vandepitte, nemen we geregeld mee op tocht als wandelende encyclopedie. Hij houdt waarnemingen.be up-to-date, maar weet tegelijk zijn enthousiasme als geen ander over te brengen.

Ronja Van Osselaer, zet als creatieve duizendpoot de leden graag aan het denken over al wat leeft en beweegt.

Stijn Sackesyn, deinst niet terug voor een fietstocht in weer en wind en daagt ook de 12- tot 16-jarigen graag uit om hun grenzen te verleggen.

Veronika Thiers, steekt haar hart voor natuur, milieu en jongeren niet onder stoelen of banken. Vol engagement duikt ze in ieder avontuur.

Ben je benieuwd naar onze werking, of ken je iemand die ons zeker moet leren kennen?

Meer info en contactgegevens vind je op www.jnm.be/akerland.

Kom gerust ook langs op onze laatste activiteit van dit werkjaar: het Tuinfeest op vrijdag 30 juni vanaf 18 u, Villa Agusta, Licht Vliegwezenlaan 4, Brasschaat.

In september vinden de Startdagen plaats en kan je als nieuw lid mee op pad.

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

25

NATUUR.BEWEGING

Fototentoonstelling “In the Quietest Moments” Een raakpunt tussen natuur en cultuur Voor het project “In the Quietest Moments” hebben Katrin Daems en Carole Van der Voort, twee fotografen uit Antwerpen, een schijnbaar afgelegen, natuurlijke en ongerepte plaats in beeld gebracht. Schijnbaar! Het natuurgebied Oude Landen ligt immers vlakbij de dorpskern van Ekeren.

De fotografen willen aantonen dat stilte en rust, maar ook schoonheid, dikwijls vlak om de hoek schuilen. Omdat wij allemaal een druk bestaan leiden, vergeten we af en toe stil te staan en naar onze omgeving te “kijken”.

De Oude Landen, met zijn onverwachte verscheidenheid aan biotopen, heeft hen verrast en geïnspireerd. Carole en Katrin hebben die unieke sfeer fotografisch willen vastleggen over de seizoenen heen en op verschillende momenten van de dag.

De keuze om weinig of geen lucht in het beeld te brengen dient om de kijker in het landschap te plaatsen. Hij staat waar de fotografen hun camera hebben geplaatst. De kijker is geen toeschouwer meer - hij zit er middenin.

De fototentoonstelling is toegankelijk voor het publiek van 2 augustus tot 31 augustus.

Op woensdag 2 augustus vindt de feestelijke opening plaats om 18.30 u in het cultuurcentrum 252 CC in Hof De Bist, Veltwijcklaan 252, Ekeren.

Je kan de foto’s ook in het echt bewonderen!

In samenwerking met 252 CC en de fotografen organiseert Natuurpunt Antwerpen Noord drie geleide wandelingen door de Oude Landen om de fotolocaties te gaan bekijken.

Afspraak op zaterdag 5 augustus om 15 u, woensdag 16 augustus om 19 u en zaterdag 26 augustus om 15 u, ingang Oude Landen, einde van de Lindenlei, Ekeren.

26

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

NATUUR.BEWEGING

Een fotogenieke barbecue zaterdag 19 augustus Cultuur, natuur en lekker eten Om de foto’s van de tentoonstelling (zie pag. 26) “live” te bekijken, verzamelen we om 15 u aan de ingang van de Oude Landen aan het einde van de Lindenlei.

Tijdens een wandeling samen met de fotografen zullen we in de Oude Landen op zoek gaan naar de plekken waar de foto’s getrokken werden. Zij vertellen waarom ze de specifieke plaatsen hebben uitgekozen en hoe ze te werk zijn gegaan.

De tentoonstelling op voorhand bekijken is zeker de moeite waard!

Aan onze Ecoloods kan je snuisteren tussen onze tweedehandsboeken en dvd’s. Hét moment om je natuurcollectie uit te breiden!.

Rond 17.30 u kunnen alle leden en vrijwilligers aanschuiven voor een heerlijke barbecue. We voorzien een assortiment vlees maar denken ook aan onze vegetariërs. Inschrijven voor de barbecue is noodzakelijk!

Bij valavond kan je met onze vlinderwerkgroep nachtvlinders bekijken. Een magische belevenis met fascinerende diertjes!

Kostprijs voor de barbecue: 8 euro per persoon, op voorhand te storten.

Inschrijven: stuur vóór 7 augustus een mailtje naar antwerpennoord@natuurpunt.be of bel ons via 03-541.58.25. Je krijgt dan van ons de nodige informatie over de administratieve afhandeling van de inschrijving.

Afspraak op zaterdag 19 augustus aan de Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1 (einde van de Lindenlei), Ekeren.

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

27

NATUUR.BEHEER

Handen uit de mouwen Groene Tornado’s

Werkdag in Het Wijtschot

Iedere donderdag zijn de Groene Tornado’s present in één van onze natuurgebieden.

We komen samen om 9 u aan de Ecoloods en vertrekken met ons werkmateriaal en Natuurpunt­vervoer naar de plaats waar gewerkt wordt. We zijn terug rond 15.30 u.

Op deze werkdag in Het Wijtschot gaan we onder andere de strijd aan met de Japanse duizendknoop. In de zandwinningsput maaien we enkele stukjes en verwijderen we ook de berken- en wilgenopslag. Alles moet afgevoerd worden naar een container, dus we kunnen wel wat helpende handen gebruiken.

Wil jij ook een Groene Tornado worden? Kom dan zeker langs om kennis te maken met deze actieve ploeg natuurvrijwilligers. Voor meer informatie neem je best contact op met Mathias Michielsen in het Natuur.huis.

Afspraak op zaterdag 15 juli om 9.30 u, bovenaan de zandwinningsput. Volg de pijlen vanaf de ingang aan de Wijtschotbaan, Schoten.

Afspraak elke donderdag om 9 u, Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, einde van de Lindenlei, Ekeren.

28

tleden (op vertoon van lidkaart) 10% korting* voor Natuurpun Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017 *zie voorwaarden in de winkel

We gaan op zoek naar bomen en planten en proberen ze - op basis van determinatiegidsen - onder te brengen bij de juiste plantenfamilie.

Verwacht geen lange wandelingen, eerder een beperkte zoektocht, dicht bij de grond, met discussies rond meeldraden, vruchtbeginsels en al dan niet gekartelde blaadjes!

Zondag 2 juli verkennen we Het Wijtschot.

Afspraak om 13.30 u, parking van de Vier Notelaars, Wijtschotbaan 12, Schoten.

Zondag 6 augustus gaan we naar de Kalmthoutse Heide.

Afspraak om 13.30 u, de Vroente, Putsesteenweg 129, Kalmthout.

Zaterdag 22 juli trekken we naar Ertbrugge, Deurne.

Als je graag meegaat, neem dan via mail contact op met Hilde Peeters, blangenois-peeters@skynet.be.

VERGEET NIET TE GENIETEN

Planten determineren in onze natuurgebieden

Zeehondenkijken Zimmermangeul Op slechts een kwartiertje rijden van ons schorrenhuis ligt de Zimmermangeul, een favoriete rustplaats voor zeehonden. Vanop de dijk kan je hen heel goed zien liggen op amper 200 m aan de overkant van de geul.

Rond deze periode zitten we volop in het geboorteseizoen van de gewone zeehonden. De kans is groot dat we zeehondenmoeders en hun pup kunnen zien.

We mogen rekenen op de aanwezigheid van Jaap van der Hiele van Zeezoogdierenhulp ZuidWest, die al meer dan 25 jaar actief is met het ophalen van gestrande zeezoogdieren allerhande.

Afspraak op zondag 9 juli om 10.30 u, begin van de Grensweg aan de Scheldelaan, Antwerpen. Kijk uit naar de Natuurpuntvlag! (GPS: 51.374773 - 4.254138)

Foto: Grijze zeehond - Frank Goossens

Let op! Door werken op de Scheldelaan kan je ons enkel bereiken via de Noordlandbruggen. Een gedetailleerde wegwijzer vind je op www.scheldeschorren.be.

Vlinder- en kruidenwandeling in Het Wijtschot Het is volop zomer in Het Wijtschot. De bloemenpracht is nu op zijn hoogtepunt. Ook onze vlinders weten dit te appreciĂŤren. Het koevinkje is nu massaal aanwezig, daar moeten we niet ver naar zoeken. We gaan op zoek naar de andere soorten in ons reservaat. Door zijn ligging op het kruispunt van verschillende biotopen zijn verrassingen nooit uitgesloten.

Afspraak op zondag 23 juli om 14 u, aan de parking van de Vier Notelaars aan de Wijtschotbaan 12, Schoten. Stevige schoenen zijn aangeraden.

Foto: Fonne Bruggemans Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

29

VERGEET NIET TE GENIETEN

Bijen, vlinders en insecten in de tuin Het is nu hoogseizoen voor de meeste tuinplanten. Velen wachten nog op bestuiving om vruchten of zaad te kunnen vormen. Ze rekenen hiervoor op een legertje goed uitgeruste bestuivers, met als toppers de bijen. Deze hebben een behoorlijk moeilijk voorjaar achter de rug met late vorst die de bloesems deed verschrompelen. Hongerdieet dus voor de bijen. En heel wat in te halen tijdens de zomermaanden.

Gilbert heeft niet alleen sinds vele jaren bijenkasten maar ook een hele insectenmuur waar het steeds gonst van de activiteit. De grote variatie aan tuinplanten, kruiden, heesters en bomen in de ecologische tuin trekt tevens verschillende soorten insecten en vlinders aan.

Foto: Honingbij - Let op het gele mandje aan de achterpoot om stuifmeel te verzamelen Luc Crols

Een waar plezier om al deze vliegende beestjes in bonte kleuren bezig te zien en nuttig om inspiratie op te doen om zelf een kleurrijke border of vlinder- en bijvriendelijke tuin in te richten.

Graag vooraf telefonisch inschrijven bij Gilbert Van Looveren op 0476-34.23.83.

Afspraak op zondag 30 juli van 9.30 u tot 12 u, bij Gilbert Van looveren, Wiezelo 61, Wuustwezel.

Zomers gefladder op en om het schor Met hun grote verscheidenheid en gevarieerde ecologie zijn vlinders waardevolle indicatoren van de kwaliteit van ons leefmilieu.

Samen met Rit Bellekens gaan we op vlinderzoektocht in het grasland langsheen de Scheldelaan.

Ons schorrenhuis is vanaf 9.30 u open voor een droge en moddervrije kennismaking met onze slikken en schorren.

Let op! Door werken op de Scheldelaan kan je ons enkel bereiken via de Noordlandbruggen.

Een gedetailleerde wegwijzer vind je op www.scheldeschorren.be.

Foto: Mannetje icarusblauwtje - Frank Wagemans 30

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

Afspraak op zondag 6 augustus om 10 u, e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Zandvliet.

VERGEET NIET TE GENIETEN

Vlinders in de Oude Landen Het is weer zover ... Het grote vlinderweekend! In heel Vlaanderen telt een leger van enthousiaste mensen vlinders in hun tuinen en worden er overal vlinder­ activiteiten georganiseerd. Heb je zin om je steentje bij te dragen om er een succesvol weekend van te maken?

Wandel dan met ons mee in één van de prachtigste natuurgebieden die Natuurpunt Antwerpen Noord rijk is.

We leren het verschil kennen tussen de verschillende soorten ‘witjes’ en kijken uit naar ontmoetingen met de kleine vos en de gehakkelde aurelia. Vergeet je stevige wandelschoenen en je verrekijker niet.

Afspraak op zondag 6 augustus om 14 u, Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, einde Lindenlei, Ekeren.

Foto: Gehakkelde aurelia - Luc Crols

Vogels ringen in De Kuifeend Intussen is het een jaarlijkse traditie op De Kuifeend. Eén keer per jaar stellen we het ringwerk open voor alle geïnteresseerden. Tijdens zo’n ringsessie krijg je niet alleen de kans om vogels van heel dichtbij te kunnen bekijken maar krijg je bovendien heel deskundige uitleg over de gevangen soorten, hun kenmerken en het belang van het ringwerk.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

In het belang van de vogels beperken we het aantal deelnemers, dus tijdig inschrijven is noodzakelijk.

Inschrijven kan je bij Ludo Benoy, email ludo.benoy@skynet.be of tel. 0476-43.15.42.

Afspraak op zondag 20 augustus.

Eens ingeschreven ontvang je alle nuttige details (uur en plaats van afspraak).

31

VERGEET NIET TE GENIETEN

Zeeasters en andere schorrenplanten In het vroege najaar wordt het schor omgetoverd in een paarslilla zee van asters, meer bepaald de zulte of zeeaster (Aster tripolium). Deze bloemen zijn zeer nectarrijk, je ruikt reeds van ver de fijne honinggeur, waardoor ze belangrijk zijn voor bijen, hommels en andere insecten.

Wij nemen je mee op het zilt grasland waar je kennis kunt maken met zeeasters en verschillende andere schorrenplanten.

Ons schorrenhuis is vanaf 9.30 u open voor een droge en moddervrije kennismaking met onze slikken en schorren.

Let op! Door werken op de Scheldelaan kan je ons enkel bereiken via de Noordlandbruggen. Een gedetailleerde wegwijzer vind je op www.scheldeschorren.be.

Afspraak op zondag 3 september om 10 u, e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Zandvliet.

Foto: Zeeaster - Niels Luyten

Geneeskrachtige planten herkennen en gebruiken We hebben er niet altijd oog voor: om ons heen groeien verschillende planten, heesters of bomen waarvan de bladeren, bloemen of bast geneeskrachtige eigenschappen bezitten.

Kloosters hadden vroeger allemaal hun eigen kruidentuin, deze leverde grondstoffen voor hun apotheek.

Velen onder jullie hebben ook een kruidentuintje maar veelal voor culinair gebruik. Dat we veel meer met planten kunnen doen dan

alleen de smaak van onze gerechten verbeteren weet iedereen. Maar hoe begin je eraan? Hoe maak je bv. sint-jansolie? Wanneer de bloempjes van de lindenboom oogsten?

Meer weten? Van harte welkom op de laatste ecotuindag van dit jaar.

Een wandeling door de ecotuin met Gilbert als gids leert je zoveel meer zien en herkennen. Welke natuurlijke middelen kunnen jou misschien van dienst zijn om gezonder te worden of te blijven?

Afspraak op zondag 3 september van 9.30 u tot 12 u, bij Gilbert Van Looveren, Wiezelo 61, Wuustwezel.

Graag vooraf telefonisch inschrijven bij Gilbert Van Looveren op 0476-34.23.83.

Open vergadering NP Schoten Natuurpunt Schoten houdt 4 maal per jaar een kernvergadering. Alle Schotense leden zijn hierop van harte welkom.

Wil je graag eens komen kennismaken met onze vereniging en onze vrijwilligers of wil je meewerken aan één van onze initiatieven, kom dan naar de Open vergadering van Natuurpunt Schoten.

Afspraak op woensdag 6 september om 20 u, gemeentelijk ontspanningslokaal, Schijnparklaan 1, Schoten.

32

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

Om te lezen en te herlezen, te bekijken en nog eens te bekijken ...

WINKELHOEKJE

Boeken voor de zomer!

Dierenwereld In dit bijzondere boek met flapjes gaat er een wereld voor je open. Je leert allerlei grote en kleine dieren kennen - van de diepe oceanen tot de tropische regenwouden en van de ijskoude Noordpool tot de droge savanne. De prachtige illustraties van Hanako Clulow brengen de wonderen van de natuur tot leven.

Prijs: € 13,50 voor leden, € 15,- voor niet-leden

Handboek natuurfotografie Nederland & België De mogelijkheden om de Nederlandse natuur te fotograferen zijn ongekend. Het hele jaar door zijn er overal in het land perfecte onderwerpen voor je camera te vinden. Maar hoe ga je met het schaarse licht in de winter om? Hoe maak je een silhouet bij een zomerse zonsondergang? En waar moet je zijn om vlinders of vossen vast te leggen?

Edwin Giesbers is professioneel fotograaf en legt in deze praktische gids uit hoe dat moet. Een voortreffelijk handboek en zeer de moeite waard voor iedereen die zich met natuurfotografie bezighoudt.

Prijs: € 22,45 voor leden, € 24,95 voor niet-leden

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

33

COLOFON

Natuurpunt Antwerpen Noord vzw is een regionale afdeling van Natuurpunt.

Lid worden Lidgeld per gezin: € 27/jaar. Storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van lidnummer of voor nieuwe leden met vermelding van naam en adres. Je ontvangt dan zowel Natuur.blad als Natuur.ruimte. Bovendien krijg je korting bij aankopen in onze Natuur.winkel.

Leden van Natuurpunt uit een ander werkingsgebied kunnen voor € 7 een abonnement op Natuur.ruimte nemen. Te storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van je lidnummer, naam en adres.

Giften Donateurs storten een extra bijdrage bovenop hun lidgeld. Vanaf € 40 per kalenderjaar krijg je een fiscaal attest. Storten op BE56 2930 2120 7588 met vermelding ‘project 3797 Antwerpen Noord’.

Legaten Geregeld besluiten mensen om een legaat op te nemen in hun testament. Voor legaten aan een vzw zoals Natuurpunt Antwerpen Noord voorziet de wetgever erfenisrechten van slechts 8,8%. Zo weet je dat jouw schenking bijna volledig ten goede komt aan onze vereniging. De opbrengst van deze legaten gebruiken we voor de aankoop van natuurgebieden.

Er bestaan verschillende formules. Het systeem van duolegaten bijvoorbeeld is zowel voor het goede doel als voor je erfgenamen een interessante formule. Zeker als je erfgenamen verre familieleden zijn of zelfs mensen met wie je geen familieband hebt. Met dit systeem betalen zij immers geen torenhoge successierechten.

Overweeg je ook om die stap te zetten en onze vereniging te begunstigen, dan raden wij je aan een notaris te raadplegen. Die kan je exact meededelen hoe je te werk moet gaan en welke formule best bij jou past. Voor meer informatie kan je terecht bij Willy Ibens .

Natuur.huis, Natuur.winkel en Natuur.documentatiecentrum Steenstraat 25, 2180 Ekeren tel. 03‑541.58.25, fax 03‑541.63.55 Open van maandag tot en met vrijdag van 10 u tot 12.30 u en van 13 u tot 17 u e‑mail: antwerpennoord@natuurpunt.be website: www.antwerpennoord.be BTW‑nummer: BE 0429 415 832 Rekeningnr. BE77 2200 3405 7342

Contacten secretariaat: Iris Buermans (administratie): iris.buermans@natuurpunt.be Mathias Michielsen (bewegingsconsulent): mathias.michielsen@natuurpunt.be

Antwerpse haven Natuurlijker: Johan Baetens: johan.baetens@natuurpunt.be Dries Martens: dries.martens@natuurpunt.be Tim Vochten: tim.vochten@natuurpunt.be

Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Brasschaat vzw Holleweg 43 2950 Kapellen tel. 0473‑48.48.97 e-mail: peeters.m@skynet.be

34

Voorzitter: Willy Ibens willy.ibens@natuurpunt.be GSM: 0475-91.03.16 Werking Kerk- en Steenuilen: Frank Goossens (0487-46.82.69) Fons Vervoort (03‑647.18.70) Werking Planten: Hilde Peeters (0485‑12.91.82) Werking Vleermuizen: Wout Willems (0485-03.79. 85) Werking Vlinders: Hugo Wouters (03‑569.05.78) Werking Vogels: Ludo Benoy (0476-43.15.42) Werking Berendrecht, Zandvliet en Lillo: Guy Leys (03‑569.00.38) Werking Brasschaat: Johan Neegers (0479-99.54.01) Werking Brecht: Rudi Bosschaerts (03‑636.38.62) Werking Ekeren: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Kapellen: Ria Verduyckt (0486-79.47.63) Werking Schoten: Fonne Bruggemans (0498-39.71.73) Werking Stabroek: Harry Van der Horst (03‑568.15.78) Werking Wuustwezel: Thea Van Bueren (03‑658.99.07)

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

Polderke - bio Eén Polderke (33 cl) kost € 1,50 (€ 1,70 voor niet-leden) + € 0,10 waarborg leeggoed.

Een bak (24 flesje) kost € 34 (€ 38 voor niet-leden).

Waarborg van € 4.50 voor leeggoed (flesjes en bak) niet inbegrepen.

De opbrengst gaat integraal naar het reservatenfonds.

Natuur.ruimte is het driemaandelijks ledenblad van Natuurpunt Antwerpen Noord vzw.

Werkten mee aan dit nummer: Iris Buermans, Katleen Anthierens, Bieke Dierick, Nathalie De Maeght, Jos Franken, Willy Ibens, Dries Martens, Mathias Michielsen, Mart Pauwels, Guido Segerink, Veronika Thiers, Thea Van Bueren, Kristel Van Brusselt, Tim Vochten, Stefan Versweyveld, JNM Akerland Illustraties en foto’s: Chris Bal, Fonne Bruggemans, Luc Crols, Walter De Weger, Frank Goossens, Willy Ibens, Guy Leys, Niels Luyten, Mathias Michielsen, Dieder Plu, Kristel Van Brusselt, Pascale Vantieghem, Tim Vochten, Frank Wagemans, JNM Akerland foto-archief Natuurpunt Antwerpen Noord www.waarnemingen.be Foto voorpagina: Argusvlinder - Walter De Weger Oplage: 4.500 exemplaren

Met de steun van

Natuur.ruimte • juni 2017 - augustus 2017

Verantw. Uitg.: Willy Ibens, Steenstraat 25 - 2180 Ekeren

Afgiftekantoor Antwerpen X p702 133 Retouradres: Natuurpunt Antwerpen Noord vzw Steenstraat 25 2180 Ekeren

Nacht van de Vleermuis en Nachtvlinderhappening in de Merel in Brecht Onder begeleiding van ervaren gidsen en gewapend met een batdetector, trekken we naar de dreven rond de mestbunker. Na het hakhoutbeheer, dat enkele jaren geleden is gebeurd, werd die mestbunker ingericht als ‘vleermuizenhotel’. We gaan op zoek naar één van de meest fascinerende schepsels van de nacht: vleermuizen.

Niet alleen de vleermuizen doorkuisen het nachtelijke luchtruim, ook onze magnifieke nachtvlinders trekken geluidloos door de nacht.

Dit is een unieke gelegenheid om kennis te maken met de gele tijger, het groot avondrood en het rood weeskind. Verwacht je niet alleen aan grijze kleuren, maar laat je verrassen door de spectaculaire vormen en kleuren van onze nachtvrienden.

We lokken de nachtvlinders met lichtvallen.

Mogelijk kan je dan ook vleermuizen in actie zien. Want voor de vleermuizen zijn de rond­ fladderende nachtvlinders heerlijke hapjes.

Het wordt beslist een spectaculaire nacht!

Afspraak op zaterdag 26 augustus om 20.30 u, parking naast Tennisclub De Merel, einde Schippersdreef in Brecht.