Natuur.ruimte 01/2017

Natuur.ruimte Fort van Ertbrand nieuwe kansen voor vleermuizen

Huiszwaluwen op de tocht Op zoek naar de bruine winterjuffer driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Antwerpen Noord vzw maart 2017 - april 2017 - mei 2017 jaargang 24 - nummer 1 verschijnt in maart, juni, september en december Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

Inhoud

ZEKER LEZEN Natuur.beheer: de Kooldries

Huiszwaluwen op de tocht

4

Nieuwe kansen voor de kamsalamander

Natuur.samenleving: Huiszwaluwen op de tocht!

6

Hangt er een zwaluwnest aan je dakgoot, dan zal je huis een thuis van vrede zijn

Natuur.studie: Vleermuizen

8

6

Fort van Ertbrand zorgt voor nieuwe kansen

Natuur.actueel: domein Ertbrand

10

Aankoop domein Ertbrand: waar staan we?

Natuur.partner: ExxonMobil

11

Nieuwe kansen voor vleermuizen

Al zeven jaar verbonden met de Bospolder

Soort in de kijker: de bruine waterjuffer 12 Diep verborgen in gras of heidepollen

In gesprek met: Op pad met de Groene Tornado’s

14

8

Gezlschap van vlees en bloed is zoveel waardevoller dan Facebookpagina’s

EN VERDER Edito

3

Winkelhoekje

33

Colofon

34

Op zoek naar de bruine winterjuffer

12

KEICOOL Met Snor op stap

20

Snor kijkt uit naar de komst van de eerste zwaluw

Actief met Eikeldop

22

Doetjes en datjes, niet voor watjes!

Nieuwe kansen voor de kamsalamander

AAN DE SLAG Agenda

18

Natuur.beheer

17

Handen uit de mouwen

Vergeet niet te genieten

4

25

EDITO

Eén zwaluw maakt de lente niet Op een zwoele zomeravond eind juni 2016 besloot ik eens een kijkje te gaan nemen op de Bijzondere Algemene Vergadering van Natuurpunt Antwerpen Noord. Ik had onbewust een topper van een vergadering uitgekozen, want ruim twee uur lang werden de jaarplanning en de meerjarennota toegelicht door de voorzitter… Jeetje! Wie had toen gedacht dat ik een half jaar later diezelfde nota’s zou staan te verdedigen voor een groep luisterlustige, enthousiaste vrijwilligers?

Natuurpunt Antwerpen Noord is een vereniging die hoofdzakelijk gedragen wordt door een generatie van vrijwilligers die mee aan de basis van het concept “natuurbescherming in Vlaanderen” stonden.

Door de onvoorwaardelijke inzet van deze mensen blijven mooie unieke plekjes groen in de NoordAntwerpse regio behouden en kunnen nieuwe gebieden teruggegeven worden aan de natuur. Het is de verantwoordelijkheid van de volgende generaties om op de schouders van deze mensen te gaan staan en met evenveel enthousiasme hun werk verder te zetten.

Maar daar wringt nu juist het schoentje! Richard Louv heeft het in zijn boek “Last Child in the Woods” uit 2005 een eerste keer over het Nature Deficit Disorder. Kinderen en jongeren groeien op zonder enige voeling met hun natuurlijke omgeving en dat is zowel voor de kinderen als de natuur een zeer slechte zaak. Hoe kunnen we jongeren het belang van natuurbehoud doen begrijpen als ze nooit ondergedompeld zijn geweest in het wonderlijke, de complexiteit maar ook de kwetsbaarheid van deze natuur?

Deze vraag weerklinkt steeds luider. Het is dan ook de opdracht van onder andere Natuurpunt Antwerpen Noord om hierop een antwoord te geven. We proberen via verschillende initiatieven jongeren te betrekken bij onze beheeractiviteiten, zodat we hen opnieuw de natuur laten beleven. We moeten gezinnen uit hun warme, veilige cocon krijgen en ervoor zorgen dat ze de natuur intrekken. Ouders die hun kinderen het belang en de waarde van een groene omgeving bijbrengen, terwijl de kinderen hen voordoen hoe ze een hutje kunnen bouwen met natuurlijke materialen. Natuurbeleving voor en door jong en oud. Daar moeten we naartoe!

Ik weet het wel, één zwaluw maakt de lente niet, maar met zijn allen kunnen we ongetwijfeld heel wat mensen wakker schudden uit hun winterslaap!

Mathias Michielsen Consulent verenigingswerking Natuurpunt Antwerpen Noord vzw

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

Foto: Peter Michielsen 3

NATUUR.BEHEER

Nieuwe kansen voor de kamsalamander in de Kooldries Traditioneel beheert Natuurpunt haar natuurgebieden om goede condities te herstellen of te behouden voor vegetaties waarin zeldzame, kwetsbare planten en dieren zich thuis voelen. Af en toe moeten we echter focussen op een bijzondere soort en extra maatregelen uitvoeren. Dat is nu het geval in ons natuurgebied Kooldries in Brecht, waar we alle aandacht geven aan de kamsalamander, ook wel de ‘grote waterdraak’ genoemd. We leggen jullie in dit artikel graag uit waarom we dit doen.

Tekst: Stefan Versweyveld Foto’s: Willy Ibens 4

zo onregelmatig dat je zowel exemplaren vindt met een ongevlekte als met een volledig zwarte buik. Hierdoor zijn ze individueel herkenbaar! De vrouwtjes bereiken een lengte van 17 cm, de mannetjes blijven iets kleiner, tot 14 cm. Daarmee is de kamsalamander één van de grootste Europese amfibieën. In de voortplantings­tijd heeft het mannetje een scherp getande rugkam, vandaar de bijnaam ‘grote waterdraak’.

ID van de ‘grote waterdraak’

Wat is er zo speciaal aan de kamsalamander?

De kamsalamander (Triturus cristatus) is een grote donkere salamander met een ruwe huid, witgespikkelde flanken en een buik die geel tot oranjerood is met een onregelmatig patroon van zwarte vlekken. Dit vlekkenpatroon is

Op Europees niveau is de kamsalamander een zeldzame, bedreigde amfibieënsoort.

Daarom werd hij in 1992 opgenomen in de Bijlage II-lijst van de Europese Habitatrichtlijn.

Dat is een lijst die kadert in het Europese

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

Bovendien heeft Vlaanderen een grote verantwoordelijkheid voor de kamsalamander binnen de Europese Unie, aangezien een belangrijk deel van de populatie bij ons leeft. En één van die Vlaamse kerngebieden bevindt zich tussen Brasschaat en Rijkevorsel. En dus ook in de Kooldries. De Vlaamse overheid stelde dan ook ambitieuze Europese natuurdoelen op voor de kamsalamander in de regio.

Kieskeurig De kamsalamander is een kieskeurige soort. Hij stelt meer specifieke eisen aan zijn leefgebied dan de andere watersalamanders in Vlaanderen.

Kleinschalige, afwisselende landschappen genieten de voorkeur. Hagen, takkenhopen, houtkanten etc. zijn noodzakelijk voor de overwintering en als landbiotoop.

En er moeten uiteraard ook waterpartijen aanwezig zijn voor de voortplanting. Liefst met zo veel mogelijk waterplanten waaraan de vrouwtjes honderden eitjes kunnen bevestigen die na twee weken uitkomen. Slechts na 3 of 4 jaar kunnen deze kamsalamanders zich voor de eerste keer voortplanten.

Tenslotte is de ‘grote waterdraak’ ook erg honkvast. Ze gaan vaak jaar na jaar naar dezelfde waterpartij, zoals de kleiputten in de Kooldries, om zich voort te planten.

Meer zon en waterplanten in de kleiputten De kleiputten van de Kooldries vormen een belangrijk kerngebied voor de kamsalamander in onze regio. Dat blijkt uit monitoring­onderzoek dat vrijwillige medewerkers van onze kern in Brecht al jarenlang uitvoeren. Gedurende meerdere jaren werden in de Kooldries de kamsalamanders geteld en herkend door het fotograferen van het vlekkenpatroon op de buik. De populatie wordt nu op een duizendtal individuen geschat.

NATUUR.BEHEER

natuurnetwerk Natura 2000. Voor de soorten vermeld in deze lijst moeten de lidstaten extra beschermings­maatregelen nemen. Daarom werd de Kooldries, zoals in een eerder nummer van Natuur.ruimte vermeld werd, opgenomen in het Natura 2000-netwerk.

Van de 31 poelen en kleiputten in de Kooldries zijn er 5 die zeer geschikt zijn als voortplantings­ biotoop voor de kamsalamander en die jaarlijks dan ook gebruikt worden. Helaas dreigen ze minder geschikt te worden doordat de voorbije decennia bomen aan de zuidzijde zijn opgeschoten. Deze ‘schaduwbomen’ veroorzaken bladval en minder zon op de waterpartijen, met als gevolg dat de waterplanten­ vegetaties, noodzakelijk voor de ei-afzetting van de kamsalamander, achteruit gaan.

In het vernieuwde beheerplan voor de Kooldries heeft Natuurpunt er dan ook voor gekozen om een aantal schaduwbomen rond de belangrijkste kleiputten te verwijderen om meer zon en dus meer waterplantenvegetaties te garanderen.

Deze werken zullen in het voorjaar van 2017 uitgevoerd worden.

Ook libellen - zowat de helft van alle Belgische libellensoorten is reeds waargenomen in de Kooldries! - en andere watergebonden dieren zullen hiervan profiteren. En zo kunnen we uiteraard een zekere toekomst bieden aan de ‘grote waterdraak’ in het gebied.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

5

NATUUR.SAMENLEVING

Huiszwaluwen op de tocht!

Hebben jullie nog die bekende halve bolvormige nesten onder de dakgoot hangen? En zitten ze in jouw straat nog gezellig te lawaaien op de elektriciteitsdraden? Dan ben je een geluksvogel maar waarschijnlijk is dat niet.

Waarom zien we de huiszwaluwen minder en minder?

Tekst: Rina Peys Foto’s: Willy Ibens 6

Huiszwaluwen maken hun nesten het liefst tegen ruwe materialen zoals onze bakstenen gevels en ze hebben graag een bescherming boven hun hoofd. Dakoversteken in hout werden vroeger massaal ingepalmd door deze harde werkers. Maar wij gebruiken nu andere, minder natuurlijke en gladdere materialen zoals plastic. Ze zijn beter te onderhouden en hoeven geen likje verf meer. Onze gevels worden bekleed met crêpe of grote platen van synthetisch materiaal. Wij isoleren en renoveren dat het een lieve lust is. Een goede zaak, dat zeker. We verbruiken minder fossiele brandstof en zorgen voor de economie en de werkgelegenheid. Toch een kleine bedenking: ook die nieuwe materialen moeten gemaakt worden en daar kruipt eveneens energie en grondstof in.

Succes gaat vaak voorbij aan kleine dingen.

Solitaire bijen, lieveheersbeestjes, spinnetjes, vleermuizen en mussen vinden geen holletjes meer in onze strakke gebouwen. Wij proberen te helpen en bouwen insectenhotels in alle maten en vormen. Bovengrondse elektriciteitsdraden verdwijnen ook stilaan uit het straatbeeld.

Daar zaten vroeger de huiszwaluwen en de mussen zo graag te socialiseren en hun jongen te voeden.

Ja meneer/mevrouw, de vooruitgang hé!

Om de huiszwaluw te kunnen helpen, moeten we misschien wat meer over hun levenswijze weten. Het zijn echte trekkers. Ze komen naar onze streken rond april. De eerste voorbode van de lente, zeg maar. Hun winters brengen ze door in Zuid-Afrika, in de buurt van savannes en moerassen. Dat zijn plaatsen waar veel insecten voorkomen. Die tocht is niet zonder gevaar. Roofvogels vormen steeds een bedreiging, maar ook de mens is een groot struikelblok. Zwaluwen worden ginds in grote netten gevangen en opgepeuzeld.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

Wat bij ons als minder prettig ervaren wordt, zijn de uitwerpselen. De zwaluwen houden hun nesten vrij van uitwerpselen met als gevolg dat die op onze vensterbank, drempel of op het terras vallen. Vroeger hadden de mensen bij ons in de buurt een hele lange stok met aan het einde een soort schraper. Zo werden de nesten dan verwijderd. Het kan ook anders:

goed schrobben, met warme soda bijvoorbeeld, is voldoende maar nogal arbeidsintensief. Beter is het om een plankje dwars op de muur aan te brengen waar hun kakjes dan op terecht komen.

Amusement verzekerd Voor de inspanningen die je levert krijg je ook heel wat terug. Wat een vrolijke bedoening is het om hen bezig te zien. Al na 3 weken ondernemen de kinderen hun eerste duikvlucht. Bedenk ook dat we het hier over een beschermde diersoort hebben en dat het verwijderen van de nesten jou een fikse boete kan opleveren. Als je zelf geen plankje onder de nesten kan voorzien, neem dan contact op met het secretariaat van Natuurpunt Antwerpen Noord. Zij zullen graag een ploeg sturen en uit de nood helpen. Er bestaan ook kant en klare nesten die je zelf op een geschikte plaats kan hangen. Koop er dan ineens wat meer, zodat de diertjes gezelschap aan elkaar hebben. En denk aan deze oude wijsheid:

NATUUR.SAMENLEVING

Als ze dan tot bij ons geraken, zoeken ze graag dezelfde gevel op als het jaar voordien.

Ze bouwen hun nesten van klei en doen aan co-housing. Het zijn koloniebroeders en ze wonen dus graag dicht bij elkaar. Hun nesten bouwen ze heel zorgvuldig: een ring van kleiballetjes wordt tegen de gevel gekleefd en dan wordt er gewacht. Ze moeten zeker weten dat het nest zal standhouden vooraleer ze verder werken. Meneer haalt dan de klei aan en mevrouw doet het metselwerk. Ook de kinderen worden door beiden verzorgd. De ouders vangen insecten en maken daar met hun speeksel een balletje van. In dat insectenbommetje gaan gemakkelijk 1000 insecten. Als ze een nest van zo’n 4 jongen hebben, zijn er weer heel wat muggen, vliegen en kevers minder. Dat is toch goed nieuws voor ons, zou ik denken.

Wij zijn immers geen fan van al dat vliegende, stekende grut.

“Hangt er een zwaluwnest aan je dakgoot, dan zal je huis een thuis van vrede zijn”

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

7

NATUUR.STUDIE

Foto: Vilda - Yves Adams

Fort van Ertbrand nieuwe kansen voor vleermuizen

Tekst: Willy Ibens Foto’s: Vilda (Yves Adams), Dirk Swaenen, Wout Willems 8

We keken er allemaal naar uit, niet in het minst de leden van onze vleermuizenwerkgroep, om eindelijk opnieuw de overwinterende vleermuizen te kunnen tellen in het Fort van Ertbrand. De laatste - en enige - telling dateerde van de winter van 1998-1999. Na de nodige afspraken met de jachtrechthouders kon de grote metalen poort worden geopend voor een select groepje van ervaren vleermuizenspotters.

Zaklampen, ladders, laarzen, plannetjes. Voor de meeste tellers onbekend terrein. Al behoort Ertbrand tot een typefort dat identiek is met Haasdonk, Broechem, Liezele en Bornem, en dus vertrouwd is qua opbouw, verrassingen zijn nooit uitgesloten. Zowel tijdens WO I als na WO II werd er immers heel wat gedynamiteerd.

De voorbije jaren werden de fortgebouwen nauwelijks betreden. Er zijn geen deuren en ramen meer. De watergangen zijn ofwel afgesloten of niet toegankelijk. We telden niet enkel welke soorten er voorkwamen en in welke aantallen. Op basis van een gedetailleerd grondplan tekenden we voor elke ruimte in welke dieren we aantroffen. De volgende stap is onderzoek naar temperatuur, vochtigheid en tochtstromen. Ook het zwermgedrag op het einde van de zomer en begin van de herfst zal in kaart worden gebracht.

Op basis van al deze info kunnen we een inrichtingsplan uitwerken, specifiek gericht op vleermuizen. Uiteraard met alle aandacht voor de veiligheid van de tellers en de bezoekers.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

NATUUR.STUDIE

Want het is evident dat wij dit historisch militair erfgoed ook aan het publiek moeten kunnen tonen in de periode dat er geen vleermuizen huizen.

In totaal werden er 196 vleermuizen geteld.

Dat zijn er 24 minder dan op 14 februari 1998 en 60 minder dan 30 december 1998. Vooral de soorten­samenstelling was gewijzigd met minder watervleermuis en baardvleermuis, maar wel aanzienlijk meer franjestaarten (van 4 in 1999 tot 42 nu). Bijzonder was de aanwezigheid van 2 exemplaren meervleermuis.

Franjestaarten komen vermoedelijk in Vlaanderen enkel lokaal voor. In het Fort van Schoten telden wij in februari 2017 ook een opmerkelijk hoog aantal (66 exemplaren). Het Fort van Ertbrand herbergt nu al één van de grotere winterpopulaties franjestaarten van alle gekende en getelde winterverblijven in Vlaanderen. Dit significante aantal kan er op wijzen dat er zich in de omgeving van het Fort van Ertbrand een zomerkolonie bevindt.

Deze soort jaagt boven grote plassen, rivieren en kanalen. Hierbij legt ze op één nacht vaak grote afstanden af, tot wel enkele tientallen kilometers. Het centrum van zijn verspreiding ligt in het noordoostelijk deel van Europa. België ligt aan de zuidgrens van dit verspreidingsgebied. Het is tevens een soort die op de Bijlage II van de Europese Habitatrichtlijngebieden vermeld staat.

Foto: Dirk Swaenen - meervleermuis

Na een dagje kruipen, gluren en tellen was iedereen het eens. Dit fort heeft heel wat potenties. Met een aangepast beheer zullen aantallen en soorten zeker toenemen en kan het Fort van Ertbrand mee een belangrijke rol spelen in het behoud en de bescherming van vleermuizen in Vlaanderen.

Met dank aan Wout Willems voor de coördinatie van deze wintertelling en voor de verwerking van de telgegevens.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

9

NATUUR.ACTUEEL

Aankoop domein Ertbrand: waar staan we?

Er is met heel veel enthousiasme gereageerd op onze oproep voor financiële steun. Het streefdoel (870 000 euro) is hoog, maar we zijn goed op weg om dit te realiseren. Met grote en kleine giften, met sponsoring en met de opbrengst van legaten. Onze giftenbarometer staat nu op 573 699 euro. Je kan die volgen op onze website www.antwerpennoord.be.

Met heel veel dank aan de talrijke donateurs die een steentje (soms een grote) hebben bijgedragen.

Dat wij zo snel konden starten is mede het gevolg van het legaat van mevrouw Elza Grauls uit Berchem waarbij finaal 72 544 euro werd ontvangen. De afwikkeling van dit legaat was al een tijdje lopende. Een deel ervan was specifiek toegewezen aan de aankoop van natuur in het werkingsgebied van Natuurpunt Antwerpen Noord. Wij zijn blij dat we de wens van mevrouw Grauls snel effectief kunnen realiseren.

Wie we ook bijzonder dankbaar zijn is Jef Van Ammel uit Brasschaat. Jef overleed op 13 juli 2015.

Hij was toen 84. Hij had een groot hart voor natuur en was een gepassioneerd vogelkijker.

Jef was vanaf 1954 als wetenschappelijk ringer betrokken bij het ringwerk van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen.

Zijn ringstek bevond zich aan de wielen aan de Ekerse Dijk waar nu de Bospolder ligt. Hier ving Jef de eerste waterrietzangers en Cetti’s zanger in Vlaanderen.

In de jaren tachtig vond Jef de weg naar De Kuifeend. Het werd zijn vaste stek waar je hem meerdere keren per week kon ontmoeten. Om vogels te observeren, te inventariseren en een handje toe te steken bij het beheer.

Tekst: Willy Ibens, Ludo Benoy 10

Jef was een hardwerkende vakman. Hij liet zijn vermogen over aan de Koning Boudewijnstichting die daarmee het Fonds Jef van Ammel oprichtte. Dit fonds steunt projecten voor natuurbehoud en voor het welzijn van kinderen.

De beheerders van dit fonds waren gecharmeerd door het initiatief om militair erfgoed en natuur te beschermen en steunden de aankoop met 100.000 euro. Dat we het bosbeheer in het domein Ertbrand mee afstemmen op de terugkeer van nachtzwaluw als broedvogel zou Jef heel zeker gewaardeerd hebben.

De aankoop van een groot natuurgebied is een technische en administratieve klus die zijn tijd nodig heeft. Wij zitten nu in de eindfase. Als je dit leest is de aankoopakte wellicht ondertekend.

Daarna komt het grote werk voor het opstellen van een beheer- en ontsluitingsplan. Dat wordt een interactief proces waarbij we zoveel mogelijk mensen willen betrekken. Zie de uitnodiging op de laatste pagina van dit nummer. De openstelling van het domein is voorzien in het voorjaar 2018.

Wie creatieve ideeën heeft om de aankoop van het domein Ertbrand verder te ondersteunen mag ons zeker contacteren.

Voor een gift vanaf 40 euro krijg je een fiscaal attest.

Overschrijven op rekening van Natuurpunt vzw, Mechelen, BE56 2930 2120 7588 met vermelding van project 7814 Ertbrand.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

NATUUR.PARTNER

ExxonMobil en de Bospolder: al zeven jaar verbonden We krijgen al eens de vraag van oplettende natuurbelevers die het logo van ExxonMobil spotten in ons natuurgebied de Bospolder. Een samenwerking tussen natuurvrienden en een petrochemische multinational? Dat lijkt op het eerste zicht tegenstrijdig, maar voor Natuurpunt is dat een voorbeeld van realpolitik.

Sinds 2011 werken Natuurpunt Antwerpen Noord en ExxonMobil Petroleum & Chemical BVBA nauw samen aan de opwaardering van natuur in het havengebied. Dankzij jaarlijkse financiële steun kunnen wij het beheer in de Bospolder, het prachtige moeras- en bosgebied tussen de dorpskern van Ekeren en de Antwerpse haven, blijven organiseren met onze vrijwilligers.

Daarnaast vindt een grote kolonie huiszwaluwen al verscheidene jaren nestgelegenheid aan de opslagtanks op de bedrijfssite van ExxonMobil.

Deze kolonie is een waardevol onderdeel van het soortbeschermingsprogramma (SBP) dat door het Havenbedrijf ontwikkeld werd om waardevolle natuur in het havengebied te beschermen en waaraan Natuurpunt en tal van bedrijven meewerken.

ExxonMobil vindt het belangrijk om ook maatschappelijk haar steentje bij te dragen.

Met hun steun konden wij de bezoekers­ infrastructuur van de Bospolder opwaarderen.

In het verleden werden de vogelkijkhutten regelmatig opgeknapt. Recent installeerden we twee robuuste zitbanken in het gebied. Dat deze banken het logo dragen van Exxon vinden wij een vorm van waardering voor hun steun.

In 2016 werd het maatschappelijk engagement van ExxonMobil uitgebreid. We ontvingen een enthousiaste en vrolijk uitgedoste bende ExxonMobilmedewerkers voor het knotten van wilg en hazelaar in de Bospolder. Daarnaast kwam er een delegatie van het hoofdkantoor in Machelen kennismaken met de Bospolder en de werking van Natuurpunt. Wij verzorgden een (meertalige) wandeling doorheen het gebied en lieten de mensen proeven van heerlijke notenporto - met noten uit de Bospolder. Ook in 2017 zal ExxonMobil haar peterschap over de Bospolder verderzetten en hopen we opnieuw medewerkers te kunnen ontvangen.

Industriële bedrijven staan voor de enorme uitdaging om een balans te vinden tussen het welzijn van mensen, economische welvaart en duurzaam ondernemen. Wij, als Natuurpunt Antwerpen Noord, waarderen de financiële en logistieke steun die we van ExxonMobil krijgen.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

Tekst: Mathias Michielsen Foto: Willy Ibens 11

SOORT IN DE KIJKER

Op zoek naar de bruine winterjuffer

Tekst: Guido Segerink

Het is winter in de Bospolder. Alles wit.

En toch kan je nog op zoek naar juffertjes in deze winterse periode. De kans om de frêle juffers te vinden is klein, want meestal zitten ze diep verborgen in gras of heidepollen. Maar toch, met wat geluk kan je deze wintergast vinden en wordt het een fascinerende en betoverende ontmoeting.

Foto’s: Erik Moonen 12

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

In het prille voorjaar gaan ze op zoek naar een geschikte partner. Mevrouw en mijnheer vormen een tandem en zoeken naar afgestorven, drijvend riet of lisdodde. Mevrouw boort een gaatje en deponeert hierin een eitje. Na enkele maanden is het eitje uitgekomen en heeft de larve zich ontwikkeld tot een volwassen juffer.

Dit is de eerste generatie. Deze gaat opnieuw op zoek naar een partner, de cyclus herhaalt zich.

Deze tweede generatie legt geen eieren meer, maar gaat in oktober, wanneer de temperatuur daalt, op zoek naar een beschut plaatsje om te overwinteren.

Op zonnige dagen kan ze in februari al rondzwerven, maar zeker vanaf maart is de bruine winterjuffer volop in de weer.

Een onopvallend diertje, nauwelijks enkele centimeter groot, lichtbruin en ogen met een blauwe glans. Als ze zich evenwijdig aan een verdorde stengel vastklemt, verdwijnt ze in het landschap en is ze zo goed als onzichtbaar voor haar vijanden. Het valt echter wel mee om de juffer te herkennen. Het is immers de enige juffer die wanneer ze uitrust aan een stengel of blad, alle vleugels netjes aan één kant van het lichaam plooit.

Bospolder

SOORT IN DE KIJKER

Koukleumend hangt ze daar aan een grasstengel in de Bospolder. Akelig stil en omhuld door wittige ijskristallen. Dit is niet het trieste einde van de jongedame, maar een uitgekiende overlevings­strategie. Tjokvol met antivriesmiddelen slaagt ze erin om de koude van de Bospolderwinter te trotseren. Van zodra de temperatuur stijgt, is ze dan de allereerste actieve juffer en geeft ze de andere soorten, die nog maar in het prille larvestadium zitten, het nakijken. Een unieke manier om de concurrentie van de andere juffers en libellen te vermijden.

De Bospolder is één van de typische plaatsen waar je op zoek kan gaan naar de bruine winterjuffer. Hier vindt ze ondiepe poelen met een rijke vegetatie en aan de oever goed ontwikkelde struiken of bos. En de bruine winterjuffer doet het goed in de Bospolder, dankzij het beheer van Natuurpunt Antwerpen Noord. Jaar na jaar zien we de waargenomen aantallen stijgen in dit gebied. Indien je op stap gaat in de Bospolder, vergeet dan zeker niet je waarneming in te geven op waarnemingen.be, al dan niet vergezeld van een artistieke foto.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

13

IN GESPREK MET

Op pad met de Groene Tornado’s In ons regionaal tijdschrift worden ze regelmatig vermeld en misschien heb je hen al eens aan het werk gezien in een van onze natuurgebieden: onze ‘Groene Tornado’s’.

Hoog tijd om nader kennis te maken.

Tekst: Rina Peys Foto’s: Willy Ibens Rina Peys 14

Het is een wat schrale donderdagmorgen.

Druppelsgewijs arriveren de vaste leden van deze ploeg. Er worden nog wat late nieuwjaarswensen uitgewisseld. Dan wordt uit de doeken gedaan wat er die dag op het programma staat. We gaan ruigte maaien in de Opstalvallei in Berendrecht. Het nodige materiaal wordt ingeladen: hooivorken, bosmaaiers, takkenscharen, kruiwagens en een maaibalk. Er gaat ook een vuurkorf mee en droog brandhout. Dan hoeven we tijdens de middagpauze niet te staan koukleumen. Dat is alvast een gezellig vooruitzicht. Iedereen heeft er zin in: een dag buiten werken, op je eigen tempo, en je kiest het werk dat je het liefste doet of wat je het beste ligt.

De ‘ploeg’ De spilfiguren van de groep zijn de ‘oude mannen’. Misschien wat oneerbiedig, maar het zijn wel allemaal 60’ers of ouder. Zij zijn natuurpunters van het eerste uur : Willy, Frank en Freddy.

Met veel animo begeleiden ze iedere donderdag de jonge mensen. En daar is het ons nu juist om te doen. Het zijn 20’ers, 30’ers en soms 40’ers.

Mannen en vrouwen. Allemaal willen ze weer grip krijgen op hun leven. Soms uit overtuiging, soms omdat het moet. Mensen met burn–out, time-out, een enkelband of een alternatieve straf. Ook enkele ‘gasten’ uit de Antwerpse

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

In het gemaaide grasveld duikt een torenvalk naar beneden. Hebbes! Met een spits- of woelmuis in de klauwen vliegt die naar een verlichtingspaal langs de weg om daar de prooi op te peuzelen. Dan een nieuwe, ditmaal een mislukte, duik tussen het gras. Natuurbeleving zit in kleine dingen.

Hoe ervaren ze dat vrijwilligerswerk?

‘Het is leuk’, ‘het geeft voldoening’, ‘de dag is zo om’, ‘ik kom eindelijk terug eens buiten’, ‘zalig die handenarbeid’. Ieder heeft zo zijn eigen redenen. Waar ze het allemaal over eens zijn: ‘het is gezellig en plezierig’, het is eigenlijk geen ‘werk’. Het is ‘heel wat beter dan thuis zitten tobben’.

Artsen zien hier gelukkig ook toekomst in en verwijzen mensen naar Natuurpunt. Wat blijkt? Gezelschap van vlees en bloed is zoveel waardevoller dan Facebookpagina’s. Dat wist

ex-president Obama ons ook mee te geven in zijn afscheidsspeech. Wij zijn het daar volmondig mee eens.

We hooien en verwijderen wilgenopslag. ’s Middags is er warme soep. Verse soep geniet veruit de voorkeur maar ook soep uit brik gaat er vlot in. Je wordt er warm van. Van de soep en van het gezelschap.

IN GESPREK MET

Begijnenstraat. Het is een voorrecht om een deel van de tijd niet te moeten doorbrengen tussen vier muren die op je afkomen. Opdracht is samenwerken met tijd voor een ‘babbel’ en een ‘luisterend oor’. Hier werken ze samen.

Doen nuttig werk dat niet te technisch is maar wel een goed gevoel geeft. Sommigen zijn hier al een jaar present.

Neen, deze arbeid brengt geen geld op. Het is puur vrijwilligerswerk. Wat zijn we allemaal toch bezig met materiële zaken. En toch kan het best met minder. Dat heet ‘consuminderen’.

Laat ons hopen dat onze beleidsmakers hier ook het nut van inzien. Er moet dringend werk gemaakt worden van ‘werkbaar werk’ en onthaasten mag geen holle term blijken.

Wil jij ook zo’n donderdag komen genieten en je steentje bijdragen aan het beheren en beschermen van de natuur?

Trek je stoute schoenen aan of nog beter, je laarzen. Schikt het niet op donderdag? Er staan ook genoeg werkdagen in de agenda die op zaterdag vallen. Tot spoedig!

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

15

IN GESPREK MET

Getuigenis Birgit vertrok eind januari naar Australië voor de reis van haar (nieuwe) leven en beschrijft haar ervaringen bij de Groene Tornado’s: Daar sta ik dan op mijn eerste donderdagochtend aan de loods een beetje te dralen. Ik weet niet goed waar ik moet zijn, zoals een kind op de eerste schooldag. Hey! Hallo! Ik ben Schuilnaam! En gij? Euhm ja, hallo, ik ben Birgit. Ik dacht bij mezelf: “Amai, die kerel is enthousiast! En heet die nu echt Schuilnaam?

Of heb ik dat verkeerd verstaan?”

Ik zie nog een ander meisje. Twee vrouwen tussen al die mannen, als dat maar goed komt. Ik ben nogal stil in het begin. We gaan wilgenboompjes uittrekken tussen het riet zodat het kan uitdijen en het toegankelijker wordt voor rietvogels. Dat klinkt interessant en zinvol!

Tekst: Birgit Foto’s: Willy Ibens 16

Er wordt druk gekwetterd in de camionet, maar dat kan mijn hoofd even niet aan. We arriveren in de Opstalvallei en beginnen rustig. Maar wat moet ik juist doen? En hoe, en waar? Ik pak een schop en hol achter de jongeman aan die me ingeschreven heeft op het secretariaat. Die ken ik al een beetje. Al gauw leggen ze mij uit

wat ik moet doen en we werken als een team.

Iemand steekt de bodem los, de andere trekt het boompje met wortel en al uit de grond. De jongeman vertelt me veel over de verschillende plantjes, bomen en nestjes. Amai, die weet veel over de natuur! Had ik ook maar biologie gestudeerd. Na een tijdje zitten we tussen het hele hoge riet. Ik voel me nog steeds futloos maar het doet me wel deugd. ‘s Middags eten we onze boterhammen op in het gras. Nu kan ik de groep eens wat beter bekijken. Een bont gekleurde groep met elk hun eigen verhaal: burn-out, depressie, pensioen, ...

Zo gaat het elke donderdag om 9 u aan de loods. Iedereen begroeten, eerst wat onwennig, nadien worden dat knuffels en we beginnen elkaar beter te leren kennen. Het gekwetter in de camionet kan ik nu helemaal aan en ik doe gewoon lekker mee. Erop uit om de natuur een handje te helpen. Ik begin me steeds beter en beter te voelen. Dit fysiek buitenwerk doet me iets, de mensen doen me iets, we praten en begrijpen elkaar. Ze worden mijn vrienden, mijn steun om weer uit deze depressie te geraken. Waarvoor dank! Ik zie jullie gaarne, gekke Groene Tornado’s!

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

NATUUR.BEHEER

Handen uit de mouwen Groene Tornado’s Iedere donderdag zijn de Groene Tornado’s present in één van onze natuurgebieden.

We komen samen om 9 u aan de Ecoloods en vertrekken met ons werkmateriaal en Natuurpunt­vervoer naar de plaats waar gewerkt wordt. We zijn terug rond 15.30 u.

Wil jij ook een Groene Tornado worden? Kom dan zeker langs om kennis te maken met deze actieve ploeg natuurvrijwilligers. Voor meer informatie neem je best contact op met Mathias Michielsen in het Natuur.huis.

Afspraak elke donderdag om 9 u, Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, einde van de Lindenlei, Ekeren.

Retentiebekken Werverbos Het Werverbos is een klein maar fijn retentiebekken in Brasschaat.

In dit gebied werken we al enkele jaren samen met Rotonde vzw, een organisatie die zich inzet voor volwassenen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking.

Graag een seintje als je wil deelnemen aan johan.neegers@skynet.be.

Meebrengen: werkhandschoenen en laarzen.

De werkdag gaat door onder voorbehoud, afhankelijk van de waterstand in het bekken.

Houd dus de website in het oog.

Afspraak op donderdag 27 april van 10 u tot 13 u, hoek Ploegsebaan/Werverbos in Brasschaat.

Opruimactie in Het Rood

Kooldries - Hoofsweer

Zin om lekker mee te werken in de frisse buitenlucht en tegelijk de natuur vooruit te helpen? Gewapend met een vuilniszak en een paar handschoenen trekken we ten strijde in het natuurgebied Het Rood. Iedereen is welkom!

We werken tot 12 u.

Het natuurgebied Kooldries - Hoofsweer in Brecht is als waterrijk natuurgebied een perfecte biotoop voor allerlei amfibieën. We onderhouden poelen en graslandjes.

Afspraak op zaterdag 6 mei om 10 u, einde Streepstraat, hoek Biartlei in Kapellen.

Afspraak op zaterdag 25 maart, 29 april, 27 mei en 24 juni vanaf 9 u, ingang van De Kooldries, Boudewijnstraat (ingang langs de Paepestraat naast de Cuvee Hoeve), Brecht.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

17

Agenda

elke donderdag

9 u, Groene tornado’s, zie p.17 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

april 13.30 u, Lente in ‘t Asbroek, zie p.25 Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, aan de fietsenstalling, Schoten

zo 2

10 u, Slikken en schorren, zie p.25 Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

zo 9

zo 9

za 22

zo 23 14 u, Amfibieën in Kooldries, zie p.27 Trefpunt: Ingang De Kooldries, Boudewijnstraat, ingang langs de Paepestraat naast de Cuvee Hoeve, Brecht zo 23 Erfgoeddag “Zorg”

za 1

zo 2

zo 23 13.30 u, Uitstap naar Jutse plassen en de brede Zeyp, zie p.27 Trefpunt: Parking Lierbaan, Lierbaan, ter hoogte van huisnr 317, Koningshooikt

14 u, Bomen en hun geheimen, zie p.25 Trefpunt: Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27, Antwerpen Ekeren 9 u, Plantendag, zie p.26 Trefpunt: Kerkplein Gooreind, Kerkplein 1, Wuustwezel 10 u, Lentewandeling in ‘t Asbroek, zie p.26 Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten Algemene Vergadering Mechelen, zie info Natuur.huis

ma 24 19.30 u, Open Kernvergadering, zie p.27 Trefpunt: Cultureel Centrum, Dorpsstraat 62, Kapellen do 27 10 u, Werkdag in Werverbos, zie p.17 Trefpunt: Hoek Werverbos - Ploegsebaan, Brasschaat do 27 20 u, Raad van Bestuur, zie info Natuur.huis Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen Ekeren za 29 9 u, Werkdag in De Kooldries, zie p.17 Trefpunt: Ingang De Kooldries, Boudewijnstraat, ingang langs de Paepestraat naast de Cuvee Hoeve, Brecht zo 30 10 u, Lentewandeling in Het Wijtschot, zie p.28 Trefpunt: Parking Vier Notelaars, Wijtschotbaan 12, Schoten

mei

Foto: Opruimactie in het Galgenschoor ism het Gemeentelijk Havenbedrijf - Willy Ibens

18

za 6

10 u, Poetsbeurt in Het Rood, zie p.17 Trefpunt: Hoek Biartlei - Streepstraat, Kapellen

za 6

13 u, Cursus solitaire bijen, zie vorig nummer

za 6

20 u, Nachtegalenwandeling in Oude Landen, zie p.28 Trefpunt: Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27, Antwerpen Ekeren

zo 7

10 u, Slikken en schorren, zie p.25 Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

zo 7

14 u, Een BIJzondere dag, zie p.28 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg 1, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

za 13

10 u, Terugkomdag Waterdiertjes, zie p.29 Trefpunt: Rotonde zwembad Elshout, Elshoutbaan 17, Brasschaat

zo 11

9.30 u, Op plantentocht in de Maatjes, zie p.31 Trefpunt: visvijver, Hanneke Wiewau, Kalmthout Nieuwmoer

zo 14

9.30 u, Planten op het Klein Schietveld, zie p.29 Trefpunt: Parking Taxandriadreef, Kalmthout

zo 11

10 u, Slikken en schorren, zie p.25 Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

za 17

9.30 u, Familiewerkdag in ‘t Asbroek, zie p.17 Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten

za 17

13 u, Cursus solitaire bijen, zie vorig nummer

za 17

13.30 u, Zicht op de Schelde en planten in Hobokense Polder, zie p.32 Trefpunt: Parking Schroeilaan, Schroeilaan, aan treinstation Hoboken-Polder, Antwerpen Hoboken

zo 18

10 u, Fietstocht langs de natuur in de Antwerpse Haven, zie p.32 Trefpunt: Tracé, Veltwijcklaan 222, (NMBS Station Ekeren), Antwerpen Ekeren

zo 18

14 u, Avontuurlijke kinderactiviteit, zie p.32 Trefpunt: Ingang De Kooldries, Boudewijnstraat, ingang langs de Paepestraat naast de Cuvee Hoeve, Brecht

do 18 20 u, Raad van Bestuur, zie info Natuur.huis Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen Ekeren za 20 13.30 u, Plantenzoektocht voor jong en oud, zie p.29 Trefpunt: Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27, Antwerpen Ekeren zo 21

za 27

14 u, Bospolder - Leven in en rond het water, zie p.30 Trefpunt: Voetgangersbrug over de A12 (kant domein Muisbroek), op het einde van de Vierkerkenstraat, Antwerpen Ekeren 9 u, Werkdag in De Kooldries, zie p.17 Trefpunt: Ingang De Kooldries, Boudewijnstraat, ingang langs de Paepestraat naast de Cuvee Hoeve, Brecht

zo 28 9.30 u, Ecologisch gezond tuinieren, zie p.30 Trefpunt: Tuin, Wiezelo 61, Wuustwezel zo 28 14 u, Het groentje op het Klein Schietveld, zie p.30 Trefpunt: Perron Noord, Licht Vliegwezenlaan, (vroeger Bondgenotenlei), Brasschaat

Foto: Opruimactie in het Galgenschoor ism het Gemeentelijk Havenbedrijf - Vincent Van Dyck

juni za 3

Velt-Ecotuindagen

zo 4

14 u, Orchideeën in Oude Landen, zie p.31 Trefpunt: NMBS Station Antwerpen Noorderdokken, Argentiniëlaan, Antwerpen Ekeren

zo 4

Velt-Ecotuindagen

za 10

14 u, Zomerbloeiers in Het Rood, zie p.31 Trefpunt: Hoek Biartlei - Streepstraat, Kapellen

za 10

Beheerteamdag Mechelen, zie info Natuur.huis Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

19

MET SNOR OP STAP

Snor kijkt uit naar de komst van de eerste zwaluw!

Elk jaar keert de lente stralend en fris terug.

De bomen staan er nog kaal bij, maar in hun knoppen zit het prille groen van een nieuwe jeugd.

Snor vertelt jullie iets over de huis- en boerenzwaluw. En ten slotte iets over twee buitenbeentjes: de oever- en de gierzwaluw.

Huiszwaluwen

Tekst: Mart Pauwels Tekening: Pascale Vantieghem 20

Huiszwaluwen bouwden hun nesten oorspronkelijk aan rotswanden en grotingangen. Door de komst van de mens werden ze cultuurvolgers en gingen meer gebruik maken van gebouwen. Ze vinden een geschikte plek voor hun nest vaak onder een uitspringende dakgoot, een balkon of in een vensternis. Maar ze moeten wel modder of klei vinden om te kunnen bouwen.

EĂŠn tot twee keer per jaar legt het wijfje een vijftal eitjes. Na ongeveer twee weken broeden zijn de jongen er en ze blijven drie weken in hun nest. Huiszwaluwen herken je aan hun witte onderrug of stuit, hun zwarte wigvormige staart en hun speelse, vlinderachtige vlucht. Net als bij de boerenzwaluwen is een koppeltje huiszwaluwen jaarlijks goed voor het eten van een half miljoen insecten.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

De meeste boeren zijn best tevreden met de gevleugelde gasten die in de lente neerstrijken in hun stallen en schuren.

Daar maken ze op een balk of een andere steun hun komvormig moddernest.

Twee tot drie keer per jaar legt het wijfje er telkens ongeveer vijf eitjes in. Na een paar weken broeden worden de jongen door beide ouders gevoed. In een geslaagd broedseizoen vangen ze bijna een half miljoen insecten. Boerenzwaluwen jagen laag boven weilanden en waterpartijen.

Drinken doen ze al vliegend. Het zijn elegante vogels. Bij het mannetje zijn de buitenste staartpennen lang en puntig. Bij het wijfje zijn ze iets minder lang en het jong heeft nog helemaal geen veerpunten.

MET SNOR OP STAP

Boerenzwaluwen

Oeverzwaluwen De oeverzwaluw is de kleinste van onze zwaluwsoorten. De rug is donker, zandbruin gekleurd. De buik is wit met een bruine borstband. De staart is maar heel zwak gevorkt. Hij is de minst bekende zwaluw, want hij is niet zo’n cultuurvolger als de andere soorten. Hij broedt ook in kolonies.

Zoals hun naam het zegt zijn oeverzwaluwen gebonden aan steile oevers van rivieren, aan zandhopen of andere steile wanden van losse gesteenten. Volgens de meeste recente schattingen telden we in Vlaanderen 6000 tot 7500 paar oeverzwaluwen, waarvan een vijfde in de zandbergen van de Antwerpse haven.

Gierzwaluwen Deze zwaluwen komen het laatst aan en vertrekken het eerst. Hoog boven de stad of de dorpskern zie je ze als donkere vliegende ankertjes door de lucht suizen. Zelfs paren doen ze in de lucht. In volle vlucht vangen ze duizenden insecten. Sommigen beweren dat ze in de lucht slapen, maar dit is niet zo. Wel kunnen ze de nacht in de lucht doorbrengen, waarbij een aangepaste vliegtechniek hun energieverbruik op een laag pitje zet. Merkwaardig is de stand van de vier tenen: alle zijn naar voor gericht.

Gierzwaluwen vormen een aparte familie en zijn eigenlijk geen zwaluwen. Ze zijn nauwer verwant met de kolibries.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

21

ACTIEF MET EIKELDOP

Doetjes en datjes, niet voor watjes !!!

We dagen jullie uit om de wereld eens op een andere manier te bekijken.

Al knutselend en puzzelend ontdek je de wondere wereld van de natuur.

Knutsel je eigen boerenzwaluw-vlieger

Tekst: Kristel Van Brusselt Foto: Annick Photography 22

Kleur de zwaluw op pagina 24 met de juiste kleuren.

Het kopje en zijn keel donkerrood, licht gelige onderkant.

De vleugels kleur je donkerblauw.

Natuurlijk kan je de zwaluw ook versieren met je eigen kleuren als je dat leuker vindt!

Knip het silhouet uit op de donkere zwarte lijnen.

Vouw de vogel dubbel op de stippenlijn in het midden.

De kopjes en de buik kan je nu vastkleven.

Vouw de vleugels horizontaal, zo is je vlieger klaar.

Kleef de zwaluw op karton, dan is hij steviger en vliegt hij beter.

Of maak een touw vast in de oogjes van de vlieger en speel er zo mee.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

ACTIEF MET EIKELDOP Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

23

ACTIEF MET EIKELDOP

Zwaluwenquiz Elke zwaluwsoort verkiest zijn eigen nest.

Weet jij welke zwaluw in welk nest zal vliegen?

Ken je ook de naam van de zwaluw?

A huiszwaluw

B oeverzwaluw

1

2

1. Welke zwaluw heeft de langste staartpennen?

Tekst: Kristel Van Brusselt, Iris Buermans Foto: Wesley Poelman (boerenzwaluw)

Luc Meert

A B C D

gierzwaluw mannetje huiszwaluw mannetje boerenzwaluw oeverzwaluw

2. Welke zwaluw is te herkennen aan een witte vlek op de onderrug?

A B C D

gierzwaluw huiszwaluw oeverzwaluw boerenzwaluw

C boerenzwaluw 3

3. Naar waar trekt de oeverzwaluw na de zomer in augustus/september terug?

A B C D

tropisch Afrika Amerika Spanje richting het Noorden

4. Wat doen zwaluwen niet in de lucht?

A B C D

drinken eten slapen modder verzamelen voor hun nesten

(huiszwaluw)

Marnix Vincke

Oplossingen: zie pag. 35

(oeverzwaluw) 24

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

In dit natuurgebied gaan we op zoek naar de voorjaarsbloeiers. Vermits dit het laagste stukje van Schoten is, zijn laarzen geen overbodige luxe.

Afspraak op zaterdag 1 april om 13.30 u aan de fietsenstalling, ingang ter hoogte van Asbroeklaan in Schoten.

VERGEET NIET TE GENIETEN

Lente in ’t Asbroek

Slikken en schorren Slikken en schorren zijn waterrijke, in Vlaanderen uiterst zeldzame biotopen van internationaal belang. Samen maken ze slechts voor 0,06 tot 0,08% (830-1110 ha) deel uit van de Vlaamse natuur.

Een slik is een droogvallende plaat in een getijdengebied. Slikken vallen droog bij laagwater en lopen onder water bij hoogwater. Een schor is de begroeide buitendijkse landaanwas die bij een gemiddeld hoogwater niet meer onderloopt. Alleen bij erg hoge waterstanden komt hij blank te staan.

Het onderscheid tussen slikken en schorren is dat schorren alleen bij hoog springtij onder water staan, slikken bij (bijna) elk hoogwater. Hierdoor zijn slikken, in tegenstelling tot schorren, onbegroeid. Niettemin komt er veel leven voor op slikken, met name waterdieren die zich verbergen in het zand. Deze vormen een rijke voedselbron voor vogels.

Let op! Voor deze wandelingen zijn goed aanzittende rubberlaarzen verplicht!

Afspraak op zondag 2 april, 7 mei en 11 juni om 10 u, e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Zandvliet.

Bomen en hun geheimen In het bos gebeuren verbazingwekkende dingen: bomen communiceren met elkaar. Bomen die niet alleen liefdevol voor hun nageslacht zorgen, maar ook voor hun oude en zieke buren. Bomen met emoties, gevoelens en een geheugen. Moeilijk te geloven?

Misschien, maar het is waar! We maken een wandeling door het park en de Oude Landen.

Afspraak op zondag 2 april om 14 u, parking van Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27 in Ekeren.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

25

VERGEET NIET TE GENIETEN

Jaarlijkse Plantendag in Wuustwezel Het wordt binnenkort lente en dan beginnen je groene vingers vanzelf te jeuken om je tuin aan te pakken.

Kom eerst een keer langs op de Plantendag.

Voor elke tuinbezitter die vindt dat een tuin een beetje meer mag zijn dan een streep gazon, hebben we zoals ieder jaar een ruim assortiment gezonde, sterke,

doorlevende planten, kruiden en struiken in de aanbieding. Daarmee kan iedereen zijn of haar tuin opfleuren naar eigen smaak.

juiste keuze. Zo ziet het resultaat er geweldig uit en wordt het genieten van een prachtige tuin tijdens de zomermaanden!

Wel opletten dat de juiste plant de juiste plaats krijgt.

Afspraak op zondag 9 april van 9 u tot 12 u, Kerkplein Gooreind, Kerkplein 1 in Wuustwezel.

Hulp nodig bij het uitzoeken van de ideale planten voor jouw tuin?

Tuinspecialisten helpen je bij de

Lentewandeling in ‘t Asbroek ‘t Asbroek is op zijn mooist in de vroege lente.

Duizenden slanke sleutelbloemen kleuren de bodem geel. Hier en daar bemerken we ook de bosanemoon. Onze koolmezen, roodborstjes, winterkoninkjes en andere standvogels zijn al volop aan het broeden. Ook de tjiftjaf is terug van weggeweest. De spechten roffelen er op los. We vinden hier niet alleen de grote maar ook de kleine bonte specht. En misschien zien we wel een ree.

Kom met ons genieten van een hopelijk zonnige lentemorgen in ‘t Asbroek. Laarzen of stevige schoenen zijn aan te raden.

Afspraak op zondag 9 april om 10 u, ingang ’t Asbroek, Asbroeklaan in Schoten.

26

tleden (op vertoon van lidkaart) 10% korting* voor Natuurpun Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017 *zie voorwaarden in de winkel

We moeten het niet altijd gaan zoeken onder onze eigen kerktoren.

Dries Martens wil heel graag ‘zijn’ Jutse Plassen laten bewonderen.

Zoals de naam het zegt: een grote plas, bevolkt met watervogels en omgeven door heel wat bloemen.

Daarna brengen we nog een bezoek aan de Brede Zeyp.

Afspraak op zondag 23 april om 13.30 u, parking van de Lierbaan (ter hoogte van huisnr 317) in Koningshooikt.

VERGEET NIET TE GENIETEN

Bezoek aan de Jutse Plassen

Amfibieënwandeling in Kooldries - Hoofsweer We bieden jullie iets heel speciaals aan: we gaan de onderwater­wereld verkennen! Vogels en vlinders zien we regelmatig, maar wat er onder de waterspiegel leeft kunnen we normaal niet zien.

Tijdens deze wandeling in de Kooldries - Hoofsweer kunnen we de vier salamanders bewonderen die in onze streek voorkomen, samen met nog tal van waterkevers.

We stellen een aantal aquariums op, waarin alles te bezichtigen is.

Afspraak op zondag 23 april om 14 u, ingang van de Kooldries, Boudewijnstraat (ingang langs de Paepestraat naast de Cuvee Hoeve), Brecht.

Foto: Alpenwatersalamander - Daan Van Eenaeme

Open vergadering NP Kapellen Maandelijks houdt Natuurpunt Kapellen een werkvergadering, waarop lokale thema’s rond natuur en milieu worden besproken en nieuwe activiteiten en wandelingen worden gepland en georganiseerd.

Deze vergaderingen staan open voor al onze Kapelse leden.

of wil je meewerken aan één van onze initiatieven, kom dan naar de open vergadering van Natuurpunt Kapellen.

Wil je graag eens komen ken nisma ken, op d e h oog t e gebracht worden van wat er op natuurgebied leeft in Kapellen,

Afspraak op maandag 24 april om 19.30 u, zaal Essenhout, eerste verdieping van het Cultureel centrum in de Dorpstraat (vroegere oude pastorij), Kapellen.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

Indien mogelijk graag een seintje aan ria.verduyckt@skynet.be of danielle.vdk@telenet.be.

27

VERGEET NIET TE GENIETEN

Lentewandeling in het Wijtschot In het uiterste zuidwesten van de gemeente Schoten vinden we het Wijtschot. Een relatief klein maar verassend afwisselend natuurreservaatje.

We vinden hier een jong bos, aangeplant in 2003, en een oudere zandwinningsput met enkele waterpartijen. Het is een ideaal gebied voor onze broedvogels. De meeste trekvogels zijn al terug, op sommige soorten moeten we nog wat wachten. ‘s Morgens is het er een gekweel van jewelste.

Hopelijk horen en zien we al een koekoek. De buizerds zijn zeker op de afspraak.

Als de zon van de partij is, vinden we op de hellingen de grijze zandbij, druk in de weer om voor het nageslacht te zorgen. Wegens de kalkrijke bodem is er een rijke plantengroei. Vlinders zoals het oranjetipje vind je hier overal. Ze leggen hun eitjes onder andere op pinksterbloemen en op look-zonder-look.

Trek je stevige schoenen aan en kom het allemaal eens bekijken onder leiding van één van onze natuurgidsen.

Helaas niet geschikt voor rolstoelen.

Afspraak op zondag 30 april om 10 u, parking van de Vier Notelaars, Wijtschotbaan 12 in Schoten. Via de ecotuin en de mooie eikendreef bereiken we de ingang van het Wijtschot.

Nachtegalen in Oude Landen Wist je dat de Oude Landen één van de lievelingsplekken van de nachtegalen in Vlaanderen is? Elk jaar komen er zo’n 20 koppels om er een nest te bouwen en hun kroost groot te brengen. De mannetjes bakenen hun territorium af en lokken de vrouwtjes met hun mooie zang. We maken een wandeling

en hopen op talrijke zangers! De Oude Landen zijn erg drassig; trek rubberen laarzen of waterdichte schoenen aan.

Afspraak op zaterdag 6 mei om 20 u, parking Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27 in Ekeren.

Een BIJzondere dag Foto: Luc Crols

Bijen, waaronder de solitaire bijen en hommels, krijgen rake klappen.

Hoog tijd dus voor actie om de bijen te beschermen. Maar hoe kunnen we deze erg nuttige insecten helpen?

Kom naar onze “BIJzondere” dag en kom kijken naar een bijenkast met levende bijen en stel je vragen aan een echte imker! Verneem meer over de solitaire bijen die totaal anders leven dan de honingbij en maak zelf een bijenhotel dat je in je eigen tuin of op je terras kan hangen.

Afspraak op zondag 7 mei om 14 u, Ecoloods Natuurpunt, einde Lindelei in Ekeren. Einde voorzien rond 17 u.

28

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

In 2015 organiseerden we een cursus ‘Waterbeestjes en waterkwaliteit’.

Vorig jaar organiseerden we een ‘terugkomdag’ voor de deelnemers van deze cursus in domein De Inslag. Dit jaar kozen we voor het Gemeentepark van Brasschaat.

In de zomer plant de gemeente een ruiming van de parkvijver en we willen alvast eens gaan kijken hoe het met de waterbeestjes en waterkwaliteit is gesteld vóór die ruiming.

Naast de vijver loopt de Laarse Beek, die tot de meest aantrekkelijke en soortenrijke beken van de provincie Antwerpen wordt gerekend en waarin onder meer zoetwaterkreeften en rivierdonderpadden leven.

Afspraak op zaterdag 13 mei om 10 u aan de rotonde voor het zwembad Elshout, Elshoutbaan 17, Brasschaat.

We ronden af om 13 u.

Als je wil komen, gelieve even een seintje te geven aan Johan Neegers, johan.neegers@skynet.be.

Iedereen met een basiskennis van en interesse in waterbeestjes en waterkwaliteitsbepaling is welkom.

Meebrengen: laarzen of water­ bestendige schoenen, determinatie­ tabellen, eventueel een loep.

VERGEET NIET TE GENIETEN

Terugkomdag Cursus ‘Waterbeestjes en waterkwaliteit’

Planten op het Klein Schietveld Het Klein Schietveld – waarvan ‘klein’ enkel in de naam voorkomt – betreden we meestal langs de Brasschaatse kant. Nu starten we in Kalmthout en wandelen we van plant naar plant, tussen de bossen, zandpartijen en heide. Een gebied met veel variatie en plantensoorten in overvloed!

Afspraak op zondag 14 mei om 9.30 u, parking Taxandriadreef (zijstraat van de Rodeweg) in Kalmthout.

Foto: Grondster - Rudi Segers

Plantenzoektocht voor jong en oud Zin om mee te zoeken naar madeliefjes, margrieten, slangenkruid en andere plantensoorten? Je hoeft niet veel te weten en zowel kinderen als ouders kunnen mee. We wandelen een stukje door de Oude Landen en nemen jullie mee op onze plantentocht. Iedereen die geïnteresseerd is in wilde bloemen, is alvast welkom.

Afspraak op zaterdag 20 mei om 13.30 u, parking van het Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27 in Ekeren.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

29

VERGEET NIET TE GENIETEN

Op zoek naar leven in en rond het water Kikkervisjes ken je vast en zeker, van een poelslak heb je misschien ook wel gehoord. Maar van een schaatsenrijder, bloedzuiger, ruggezwemmer en kokerjuffer waarschijnlijk nog niet. Of toch? Kom je mee op onderzoek in een leuke waterpoel in Bospolder?

Deze activiteit is geschikt voor alle leeftijden, vanaf 5 jaar. Wateronderzoek doen we best met laarzen. Breng eventueel een emmertje en schepnetje mee.

Afspraak op zondag 21 mei om 14 u, voetgangersbrug aan het einde van de Vierkerkenstraat in Ekeren.

Tuinwandeling ecologisch tuinieren De tuin zonder gif gezond houden en lekker koken met gezonde biogroenten uit je eigen tuin, wie droomt daar niet van? Ieder seizoen je eigen toppers op het bord: ecologisch en economisch, en niet eens zo moeilijk.

Weet je niet goed hoe eraan te beginnen of heb je te kampen met insectenvraat of andere problemen? Kom een aantal nuttige tips bijeensprokkelen bij Gilbert Van Looveren.

Graag vooraf telefonisch inschrijven bij Gilbert Van Looveren op GSM 0476-34.23.83.

Afspraak op zondag 28 mei van 9.30 u tot 12 u, bij Gilbert Van Looveren, Wiezelo 61, Wuustwezel.

Het groentje op het Klein Schietveld Het groentje is een wonderlijk vlindertje. Er is wel wat zoekwerk vereist om het te vinden, maar eens je het één keer bewonderd hebt, blijft het je voor de rest van je leven bij! Zo mooi, fluorescerend, appelblauwzeegroen, glanzend in de zon…

Ben je bereid om mee naar dit vlindertje te komen zoeken, dan verwachten we je op onze natuur­ wandeling op het Klein Schietveld in Brasschaat.

Vergeet je stevige wandelschoenen en je verrekijker niet.

Afspraak op zondag 28 mei om 14 u, parking Café Perron Noord, Licht Vliegwezenlaan in Brasschaat.

30

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

Zomerbloeiers in Het Rood

In de Oude Landen worden verschillende graslanden door onze vrijwilligers beheerd met het oog op de verbetering van de biotoop van de orchideeën. En met succes!

Een gids laat je kennismaken met de heel verscheiden zomerse bloemenpracht in Het Rood. Vooral in de weilanden waar weer de galloways grazen, zullen de wandelaars meer te weten komen over het verband tussen het beheer en de aanwezige plantengroei. Zo kunnen ze meer kennis opdoen over de waarde van Het Rood.

Het wordt vast een mooie wandeling met een boeiende uitleg over deze wonderlijke planten. Je trekt best waterdichte schoenen aan.

Afspraak op zondag 4 juni om 14 u, ingang Station Antwerpen Noorderdokken, Argentiniëlaan, Antwerpen.

Afspraak op zaterdag 10 juni om 14 u, einde Streepstraat, hoek Biartlei in Kapellen.

VERGEET NIET TE GENIETEN

Orchideeën in Oude Landen

Op plantentocht in De Maatjes In dit voor ons onbekend natuurgebied De Maatjes, gaan we op zoek naar bekende en onbekende planten. We vertoeven er in rietvelden, broekbosjes en natte weilanden. Laarzen zijn dus een onmisbare noodzaak!

Wie graag mee wil, neemt contact op met Hilde Peeters via GSM 0485-12.91.82.

Afspraak op zondag 11 juni om 9.30 u, visvijver, Hanneke Wiewau in Kalmthout Nieuwmoer.

Foto: Moerashertshooi - Vic Van Dijck

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

31

VERGEET NIET TE GENIETEN

Planten in de Hobokense Polder De Hobokense Polder, een prachtig natuurgebied vlakbij de Schelde, boordevol natuurlijke rijkdom.

In dit natuurgebied ontdekken we, tussen de galloways, heel wat zomerse planten.

Afspraak op zaterdag 17 juni om 13.30 u, Schroeilaan (met zicht op het treinstation) in Hoboken.

Sportieve fietstocht voor twintigers en dertigers langs de natuur in de Antwerpse haven We organiseren, samen met LEVA - een fiets- en wandelgroep voor twintigers en dertigers - een sportieve fietstocht langsheen de natuur in de Antwerpse haven.

Onderweg geeft Dries Martens, projectmedewerker Antwerpse haven natuurlijker, meer uitleg over de soorten die er voorkomen en de maatregelen die worden getroffen om extra kansen te bieden voor die soorten.

De fietstocht is enkel voor twintigers en dertigers en heeft een lengte van ongeveer 65-70 km. We fietsen doorheen de Antwerpse haven op rechteroever en op de rand van de polderdorpen errond. Het zullen grotendeels verharde wegen zijn.

Inschrijven is gratis en kan bij dries. martens@natuurpunt.be.

Afspraak op zondag 18 juni om 10 u, Tracé, Veltwijcklaan 222, (NMBS Station Ekeren), Antwerpen Ekeren.

Einde van de activiteit tussen 17 u en 18 u.

Mee te nemen: eigen fiets, fietsgerief voor pechverhelping, picknick voor onderweg, wat geld voor een pitstop en indien nodig regenkledij.

Avontuurlijke kinderactiviteit in De Kooldries We wandelen door het natuurgebied naar één van de kleiputten waar we, met schepnet en emmer, kijken wat er zoal kruipt en zwemt in het water.

We voorzien aquariums waarin je alle diertjes kan bekijken en aan de hand van een zoekkaart op naam kan brengen. Al wat je nodig hebt is een schepnet en eventueel laarzen.

Voor meer info kan je contact opnemen met Peter Block via GSM 0472-29.99.38.

Afspraak op zondag 18 juni om 14 u, ingang van de Kooldries, Boudewijnstraat (ingang langs de Paepestraat naast de Cuvee Hoeve), Brecht.

32

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

Het denk- en voorstellingsvermogen van dieren wordt steeds beter onderzocht.

Etholoog Frans van der Helm geeft een boeiend overzicht van de laatste en verrassende ontwikkelingen in onze kennis over hoe dieren omgaan met verleden, heden en toekomst, afgewisseld met al even beeldend beschreven eigen ervaringen met zijn tijdgenoten onder de dieren.

Een must read voor alle dierenliefhebbers. Onmisbaar voor wie meer over het denken van dieren wil weten.

WINKELHOEKJE

Dieren met toekomstplannen

Prijs: € 17,95 voor leden, € 19,95 voor niet-leden

Een jaar met de zwaluw Helder gekwetter en een elegante vlucht: inderdaad, de zwaluwen zijn weer in het land! We maken mee hoe een zwaluwenpaar een nieuw nest bouwt in een koeienstal en er zijn jongen grootbrengt.

Dit fraai geïllustreerde informatieve prentenboek volgt de sympathieke trekvogel een jaar lang. Voor vogelaars vanaf 5 jaar.

Prijs: € 13,45 voor leden, € 14,95 voor niet-leden

Het verborgen leven van bomen In Het verborgen leven van bomen deelt boswachter Peter Wohlleben zijn diepe liefde voor het bos en bomen. Hij vertelt fascinerende verhalen over de onverwachte vaardigheden van bomen en verklaart de verbazingwekkende processen van leven, dood en wedergeboorte die hij heeft waargenomen in de bossen. Want net als menselijke families wonen bomen samen met hun kinderen, communiceren ze met elkaar en ondersteunen ze elkaar in de groei. We betreden een compleet nieuwe wereld.

Prijs: € 17,99 voor leden, € 19,99 voor niet-leden

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

33

COLOFON

Natuurpunt Antwerpen Noord vzw is een regionale afdeling van Natuurpunt.

Lid worden Lidgeld per gezin: € 27/jaar. Storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van lidnummer of voor nieuwe leden met vermelding van naam en adres. Je ontvangt dan zowel Natuur.blad als Natuur.ruimte. Bovendien krijg je korting bij aankopen in onze Natuur.winkel.

Leden van Natuurpunt uit een ander werkingsgebied kunnen voor € 7 een abonnement op Natuur.ruimte nemen. Te storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van je lidnummer, naam en adres.

Giften Donateurs storten een extra bijdrage bovenop hun lidgeld. Vanaf € 40 per kalenderjaar krijg je een fiscaal attest. Storten op BE56 2930 2120 7588 met vermelding ‘project 3797 Antwerpen Noord’.

Legaten Geregeld besluiten mensen om een legaat op te nemen in hun testament. Voor legaten aan een vzw zoals Natuurpunt Antwerpen Noord voorziet de wetgever erfenisrechten van slechts 8,8%. Zo weet je dat jouw schenking bijna volledig ten goede komt aan onze vereniging. De opbrengst van deze legaten gebruiken we voor de aankoop van natuurgebieden.

Er bestaan verschillende formules. Het systeem van duolegaten bijvoorbeeld is zowel voor het goede doel als voor je erfgenamen een interessante formule. Zeker als je erfgenamen verre familieleden zijn of zelfs mensen met wie je geen familieband hebt. Met dit systeem betalen zij immers geen torenhoge successierechten.

Overweeg je ook om die stap te zetten en onze vereniging te begunstigen, dan raden wij je aan een notaris te raadplegen. Die kan je exact meededelen hoe je te werk moet gaan en welke formule best bij jou past. Voor meer informatie kan je terecht bij Willy Ibens .

Natuur.huis, Natuur.winkel en Natuur.documentatiecentrum Steenstraat 25, 2180 Ekeren tel. 03‑541.58.25, fax 03‑541.63.55 Open van maandag tot en met vrijdag van 10 u tot 12.30 u en van 13 u tot 17 u e‑mail: antwerpennoord@natuurpunt.be website: www.antwerpennoord.be BTW‑nummer: BE 0429 415 832 Rekeningnr. BE77 2200 3405 7342

Contacten secretariaat: Iris Buermans (administratie): iris.buermans@natuurpunt.be Mathias Michielsen (bewegingsconsulent): mathias.michielsen@natuurpunt.be

Antwerpse haven Natuurlijker: Johan Baetens: johan.baetens@natuurpunt.be Dries Martens: dries.martens@natuurpunt.be Tim Vochten: tim.vochten@natuurpunt.be

Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Brasschaat vzw Holleweg 43 2950 Kapellen tel. 0473‑48.48.97 e-mail: peeters.m@skynet.be

34

Voorzitter: Willy Ibens willy.ibens@natuurpunt.be GSM: 0475-91.03.16 Werking Kerk- en Steenuilen: Frank Goossens (0487-46.82.69) Fons Vervoort (03‑647.18.70) Werking Planten: Hilde Peeters (0485‑12.91.82) Werking Vleermuizen: Wout Willems (0485-03.79. 85) Werking Vlinders: Hugo Wouters (03‑569.05.78) Werking Vogels: Ludo Benoy (0476-43.15.42) Werking Berendrecht, Zandvliet en Lillo: Guy Leys (03‑569.00.38) Werking Brasschaat: Johan Neegers (0479-99.54.01) Werking Brecht: Rudi Bosschaerts (03‑636.38.62) Werking Ekeren: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Kapellen: Ria Verduyckt (0486-79.47.63) Werking Schoten: Fonne Bruggemans (0498-39.71.73) Werking Stabroek: Harry Van der Horst (03‑568.15.78) Werking Wuustwezel: Thea Van Bueren (03‑658.99.07)

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

Met de steun van

Oplossing Eikeldop

3 - A huiszwaluw

1 B - mannetje boerenzwaluw 2 B - huiszwaluw

1 - B oeverzwaluw

3 A - Tropisch Afrika

2 - C boerenzwaluw

4 C - Slapen Natuur.ruimte is het driemaandelijks ledenblad van Natuurpunt Antwerpen Noord vzw.

Werkten mee aan dit nummer: Iris Buermans, Katleen Anthierens, Jos Franken, Willy Ibens, Mathias Michielsen, Mart Pauwels, Rina Peys, Guido Segerink, Kristel Van Brusselt, Stefan Versweyveld Illustraties en foto’s: Vilda - Yves Adams, Annick Photography Fonne Bruggemans, Luc Crols, Willy Ibens, Luc Meert, Peter Michielsen, Rina Peys, Wesley Poelman, Rudi Segers, Dirk Swaenen, Kristel Van Brusselt, Vincent Van Dyck, Daan Van Eenaeme, Pascale Vantieghem, Marnix Vincke, Frank Wagemans, foto-archief Natuurpunt Antwerpen Noord, www.waarnemingen.be Foto voorpagina: Zwerfvuilactie met Havenbedrijf Antwerpen - Willy Ibens Oplage: 4.700 exemplaren

Polderke - bio Eén Polderke (33 cl) kost € 1,50 (€ 1,70 voor niet-leden) + € 0,10 waarborg leeggoed.

Een bak (24 flesje) kost € 34 (€ 38 voor niet-leden).

Waarborg van € 4.50 voor leeggoed (flesjes en bak) niet inbegrepen.

De opbrengst gaat integraal naar het reservatenfonds.

Natuur.ruimte • maart 2017 - mei 2017

Verantw. Uitg.: Willy Ibens, Steenstraat 25 - 2180 Ekeren

Afgiftekantoor Antwerpen X p702 133 Retouradres: Natuurpunt Antwerpen Noord vzw Steenstraat 25 2180 Ekeren

Startvergadering domein Ertbrand Op 31 maart 2017 werd de aankoopakte van het domein Ertbrand ondertekend. Wij kunnen nu aan de slag met het opstellen van een visie over het gewenste natuur- en bosbeheer en over de toekomstige ontsluiting via wandel- en fietspaden.

In de vorige editie van Natuur.ruimte en op onze website deden we een oproep om mee te denken over en mee te werken aan het toekomstige beheer. Daar is al heel wat reactie op gekomen. Op woensdag 3 mei nodigen we iedereen uit die mee zijn schouders wil zetten onder dit nieuwe project.

Inschrijven voor deze startvergadering kan nog steeds via mathias.michielsen@natuurpunt.be.

We komen samen op woensdag 3 mei om 20 u aan de Ecoloods, Donkweg 1 (einde Lindenlei), Ekeren.

Let wel: het domein zelf is nog niet vrij toegankelijk en wordt pas in het voorjaar van 2018 opengesteld voor het publiek.

Foto: Vilda - Yves Adams