Natuur.ruimte 03/2016

Natuur.ruimte Een vijfsterrenhotel voor vleermuizen

Koning der duisternis ook in onze regio

Sieralgen fraai, onbekend en onbemind driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Antwerpen Noord vzw september 2016 - oktober 2016 - november 2016 jaargang 23 - nummer 3 verschijnt in maart, juni, september en december Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

Inhoud

ZEKER LEZEN Natuur.gebied: Een vijfsterrenhotel voor vleermuizen

4

Een vijfsterrenhotel voor vleermuizen

Het Fort van Schoten

Natuur.actueel: Huzarenberg in Stabroek weer een stukje groter 7 Enkele weken geleden konden we opnieuw een bosperceel aankopen

124

Natuur.studie: Koning der duisternis ook in onze regio

8 Oehoe breidt uit in Vlaanderen

Natuur.actief: Behaag ... Natuurlijk

11

Kan er bij jou nog een boompje of struikje bij?

Natuur.beleid: Interreg project Grenspark Groot Saeftinghe goedgekeurd 12 Dit project wordt gefinancierd binnen het Interreg V programma Vlaanderen-Nederland

Soort in de kijker: Sieralgen

16

Fraai, onbekend en onbemind

Natuur.beleid: Geen kleiduifschieten op het Groot Schietveld!!!

Koning der duisternis ook in onze regio 8

24

Een oproep aan alle lokale bestuurders met gezond verstand

Natuur.beweging: Dag van de Trage Weg

28

Beken in Ekeren Oude en nieuwe dijken in het polderlandschap

24

EN VERDER Edito Prikbord

3 14

Winkelhoekje

33

Colofon

34

KEICOOL Met Snor op stap

20

Herfstvruchten op het wintermenu

Actief met Eikeldop

22

Doetjes en datjes, niet voor watjes

Sieralgen AAN DE SLAG Agenda

18

Natuur.beheer

26

Moet er nog soep zijn?

Vergeet niet te genieten

16

29

EDITO

‘Inclusief natuurbeheer’ in de praktijk

Een van de belangrijke strategische doelstellingen van Natuurpunt Antwerpen Noord voor de volgende jaren is het openstellen van de natuur in onze streek. Onder het motto ‘Natuur voor iedereen is goed voor iedereen’ trachten we zoveel mogelijk inwoners van onze tien gemeenten te betrekken bij natuurbeleving. Daarbij denken we ook aan mensen met een beperking. En dat niet alleen voor het passieve natuurbeleven …

In Brasschaat werken we al enkele jaren samen met Rotonde vzw, een organisatie die zich inzet voor volwassenen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking. Toen de gemeente in 2009 medewerking vroeg bij het beheer van het gloednieuwe retentiebekken Werverbos sloegen we de handen in elkaar en dienden we een gezamenlijk voorstel in.

Het Werverbos is een klein (1,7 ha) maar fijn retentiebekken gelegen op de hoek van de PloegsebaanWerverbos. De Kaartse Beek meandert doorheen het bekken en zorgt voor een variatie van diepe en ondiepe waterpartijen, wilgenvloedbosjes en natte ruigtes. Het is om veiligheidsredenen afgesloten voor het publiek, wat het uitermate geschikt maakt als rust- en broedplaats voor watervogels, als voortplantingsplaats voor amfibieën en allerlei klein watergrut en voor moerasflora.

In het voorstel levert Natuurpunt de technische kennis rond het beheer. Rotonde zorgt met zijn groenploeg voor de mankracht op het terrein. Ondertussen is er ook een school voor Buitengewoon Secundair Onderwijs bij betrokken die met een groepje leerlingen mee actief is. Tweemaal per jaar, als de waterstand het toelaat (we zitten tenslotte in een retentiebekken), wordt er gewerkt: oprukkende wilgen uittrekken of kappen, Japanse duizendknoop onder controle houden, afval verwijderen, … Het is zwaar, nat en dikwijls vuil werk, waarbij iedereen een bijdrage levert naar zijn capaciteiten. Elke inspanning wordt geapprecieerd en er wordt vooral plezier gemaakt en genoten van wat de natuur te bieden heeft. Een kikker die zich uit de voeten maakt, de eerste - of laatste - vlinders van het jaar, al dan niet eetbare paddenstoelen, een opvliegende eend of sporen van een vos of ree, ... Alles wordt opgemerkt en becommentarieerd.

De werkdag wordt - naar aloude Brasschaatse traditie - steevast afgesloten met een koffiekoek en een kop warme chocomelk.

‘Inclusief natuurbeheer’ is voor Natuurpunt Brasschaat zeker geen loze belofte!

Johan Neegers Natuurpunt Brasschaat

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

3

NATUUR.GEBIED

Fort van Schoten Een vijfsterrenhotel voor vleermuizen Het Fort van Schoten werd gebouwd in 1885 en is één van de forten die voor de grote oorlog ’14 - ’18 de stad Antwerpen moesten verdedigen als nationaal militair bolwerk.

Geen enkel van deze forten heeft vandaag nog enig militair belang. Ze zijn meestal in het bezit van gemeentebesturen, verenigingen of particuliere eigenaars en worden gebruikt voor allerlei recreatieve doeleinden.

Tekst en foto’s: Willy Ibens 4

De twee fortengordels rond Antwerpen maken thans deel uit van het Europees Natura 2000 netwerk en genieten een strikte bescherming als vleermuizenhabitat.

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

Een ondergrondse doolhof Zo’n fort is een wirwar van ondergrondse gangen met tientallen grote en kleine kamers.

In Schoten zijn zij deels in baksteen, deels in ongewapend beton. Ze waren bestemd voor manschappen, voor opslag van materiaal en munitie, voor kanonnen, houwitsers en machinegeweren. Waren, want alle militair materiaal is in de loop der jaren afgevoerd en verschroot en de meeste houten ramen en deuren hebben de tand des tijds niet overleefd.

Ook de pijpleidingen en pompinstallaties die na de Tweede Wereldoorlog werden aangelegd in het gangenstelsel zijn inmiddels verwijderd.

Bijna alle ruimtes hebben dezelfde gemeenschappelijke kenmerken: fris, donker, vochtig en geen verstoring. Dat zijn net de voorwaarden voor een goede overwinteringsplaats voor vleermuizen. De meeste plaatsen zijn goed gebufferd tegen vorst, maar in de kamers zonder ramen kan tocht het gewenste microklimaat verstoren. Kansen dus voor ons om hier met kleine ingrepen zwerm- en overwinteringshabitats te verbeteren.

NATUUR.GEBIED

Slechts enkele forten, waaronder die van Brasschaat en Schoten, behoren nog tot het patrimonium van het Belgische leger. Niet dat ze nog een actieve rol spelen bij Defensie, maar gewoon omdat ze door hun ligging deel uitmaken van een groter militair domein. Dit maakt dat Defensie hier ruim aandacht kan besteden aan de natuurwaarde van deze forten zonder zijn militaire missies in het gedrang te brengen. Natuurpunt Antwerpen Noord kon met Defensie voor beide forten een overeenkomst afsluiten om hier de vleermuizen­populatie te beheren en te monitoren. De vleermuizen weten dat blijkbaar te waarderen en maken massaal gebruik van deze infrastructuur om een partner te zoeken, te paren, te slapen en te overwinteren.

Beschermde natuur De drijvende kracht achter het jarenlange vleermuizenonderzoek in dit fort is onze Natuurpunt-vrijwilliger Dirk Swaenen uit Brecht.

In januari 2016 werd het Fort van Schoten voor de zestiende keer onderzocht door de medewerkers van onze vleermuizenwerkgroep.

Daarmee beschikken wij over een unieke reeks gegevens. Ook de ruimtelijke spreiding over de verschillende onderdelen van het fort en de effecten van onze inrichtings- en beheer­ maatregelen zijn zeer goed gedocumenteerd.

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

5

NATUUR.GEBIED

Van de 18 vleermuizensoorten die in Vlaanderen overwinteren komen er 9 soorten voor in het Fort van Schoten: watervleermuis, baardvleermuis, Brandt’s vleermuis, franjestaart, meervleermuis, ingekorven vleermuis, bruine grootoorvleermuis, gewone dwergvleermuis en ruige dwergvleermuis. Dit hoge aantal soorten wordt haast nergens geëvenaard in gelijkaardige winterverblijven in Vlaanderen.

Ook met het aantal overwinterende vleermuizen zit het best goed. In 2016 werden er 422 vleermuizen geteld. Daarmee staat het Fort van Schoten op de zesde plaats in Vlaanderen.

En we weten dat er nog meer zitten. Sommige delen van het fort zijn nauwelijks of niet toegankelijk voor onze onderzoekers. De drainagekanalen waarin traditioneel veel vleermuizen overwinteren zijn voor onze tellers gewoon te smal om veilig doorheen te kruipen. Uit vergelijkend onderzoek weten we dat in het Fort van Schoten maar drie op vier vleermuizen effectief kunnen worden geteld.

Een klein rekensommetje brengt ons op 562 overwinterende ‘vleren’.

Nieuwe beheermaatregelen In 2004 kon Natuurpunt Antwerpen Noord, in overleg met Onroerend Erfgoed, de overwinterings­mogelijkheden voor vleermuizen fors verbeteren door het plaatsen van houten deuren met vliegopening en door het afsluiten van de ramen met houten panelen, met metselwerk of met zand.

6

Een ideaal microklimaat. Vooral het aantal overwinterende exemplaren van de zeldzame ingekorven vleermuis steeg spectaculair.

In 2014 werden de pompen en pijpleidingen in het fort gedemonteerd en verplaatst naar een nieuwe opgetrokken constructie buiten het fortgebouw. Dat was meteen een kans om ook de resterende kamers beter geschikt te maken voor overwinterende vleermuizen. Met de financiële steun van minister Joke Schauvliege, de toestemming van Defensie, het Agentschap Onroerend Erfgoed en het Agentschap Natuur en Bos konden wij in de loop van juni 2016 belangrijke inrichtingswerken uitvoeren.

Op basis van een publieke offerte werden de werken toevertrouwd aan de Sociale werkplaats Natuur- en Landschapszorg vzw. Dat gaf de mogelijkheid aan onze vrijwilligers om een helpende hand uit te steken en deuren en raamopeningen dicht te maken met stevige houten panelen. Ook onze groene tornado’s gingen er aan de slag.

Voor allen was het een unieke beleving om in dit beschermde historisch kader te zorgen voor meer en betere natuur. Het Fort van Schoten wordt daarmee beslist een vijfsterrenhotel voor overwinterende vleermuizen. Wij kijken al uit naar de volgende wintertelling.

Met dank aan alle vrijwilligers van Natuurpunt en de medewerkers van Natuur- en Landschapszorg.

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

NATUUR.ACTUEEL

Natuurgebied Huzarenberg in Stabroek weer een stukje groter Het natuurgebiedje Huzarenberg sluit aan bij het Ravenhof in Stabroek en is een onderdeel van het grenspark De Zoom - Kalmthoutse Heide.

Dit overgangsgebied tussen Polder en Kempen, met enkele boomgaarden en gemengd naaldhoutbos, werd zo’n 40 jaar geleden verkaveld als ’toekomstgrond’. Het werd opgesplitst in kleine percelen bos van 2000 tot 4.000 m², in de hoop dat het ooit zou worden omgezet naar woon- of weekendgebied.

De planologen die de gewestplannen voor deze regio uittekenden oordeelden terecht dat het bosgebied moest blijven. De natuur kon hier decennialang spontaan verder ontwikkelen maar een goed bos- en natuurbeheer was door deze versnippering wel onmogelijk geworden.

Beetje bij beetje lukt Natuurpunt er nu in deze kleine percelen terug aan elkaar te knopen tot een aaneengesloten natuurgebied.

Enkele weken geleden konden wij opnieuw een bosperceel aankopen van zo’n 2.200 m².

Daarvoor krijgen wij een toelage van de Vlaamse overheid maar zowat de helft van de aankoopprijs (die bedraagt gemiddeld zo’n € 1,50 per m²) moeten wij zelf bij elkaar brengen. Deels met giften van onze leden, deels via sponsoring.

Uw steun is dus van harte welkom. Er zijn twee mogelijkheden om een handje te helpen.

Door een gift te storten op het reservatenfonds van Natuurpunt Antwerpen Noord op het rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer vzw met vermelding van ‘project 7768 Huzarenberg’. Voor een gift vanaf € 40 ontvang je een fiscaal attest waarmee je deze gift fiscaal kan aftrekken.

Of via hulp bij de papier- en kartoninzameling op de Antwerpse boekenbeurs die doorgaat van 31 oktober tot 11 november.

Tijdens de beurs recupereren Natuurpunt­ vrijwilligers papier en karton bij de standhouders.

De opbrengst ervan is voor ons reservatenfonds.

Boek.be - de organisator van de Antwerpse boekenbeurs - steunt zo al enkele jaren onze aankopen in Stabroek.

Wil je meehelpen aan deze actie die goed is voor het milieu en voor de natuur, geef dan een seintje aan onze medewerker Mathias Michielsen (tel. 03-541.58.25 of email mathias.michielsen@natuurpunt.be).

De vrijwilligers die een handje toesteken worden bovendien verwend met een gratis duoinkomticket voor de Boekenbeurs.

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

Tekst en foto: Willy Ibens 7

NATUUR.STUDIE

Koning der duisternis ook in onze regio

Foto: Wim Dekelver

Oehoe breidt uit in Vlaanderen

Oudere vogelkijkers herinneren het zich nog goed: om in de vorige eeuw een oehoe te zien, ging je best naar de Spaanse PyreneeĂŤn.

Succes niet gegarandeerd, maar je had er de beste kansen.

Niemand had ook maar kunnen denken dat deze fascinerende soort ooit in onze contreien zou voorkomen.

Tekst: Ludo Benoy 8

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

De voorbije 25 jaar breidde de oehoe, de grootste Europese uil, zijn broedgebied echter opnieuw uit vanuit Duitsland. Om deze tot de verbeelding sprekende soort opnieuw meer kansen te geven, werden er vanaf de jaren ’70 in Duitsland oehoes uitgezet uit allerlei kweekprogramma’s, onder meer uit het Knokse Zwin.

Die actie wierp ook in België haar vruchten af. Eerst werd Wallonië ingepalmd en later ook Vlaanderen. In 1982 waren er twee broedgevallen in het Waalse landsgedeelte en op het einde van vorige eeuw telde Wallonië al zo’n 20 paren. De meeste hiervan in meestal verlaten steengroeven.

Intussen zou hun aantal in Wallonië opgelopen zijn tot ongeveer 140 broedparen! Dat blijkt uit gegevens van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuur­wetenschappen (KBIN). De betere bescherming van deze prooivogel in Europa tijdens de voorbije decennia is hier zeker niet vreemd aan.

Maar intussen kwam ook Vlaanderen aan de beurt, waar de oehoe sinds 2005 broedt.

Toen nestelde zich een paartje in een oud fabrieksgebouw in Midden-Limburg. In 2013 volgden er drie nieuwe broedgevallen, waarvan één in een oud buizerdnest. In 2015 waren de provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant aan de beurt. Geslaagde broedgevallen werden aangetroffen in een verlaten steengroeve en in een verlaten haviksnest. En dit jaar was er, behalve een broedgeval in het Grote Netewoud in de Antwerpse Kempen, ook een paar dat met Foto: Frank Goossens

Te enthousiaste waarnemers De voorbije jaren werd ik al enkele keren gecontacteerd door zeer enthousiaste mensen die in hun buurt een oehoe waarnamen.

Heel emotionele verhalen over hoe stil dat beestje wel zat, er was zelfs iemand die er één hoorde roepen. Bij nader toezien ging het om ... plastieken exemplaren die op daken of bouwkranen op werven werden gemonteerd om duiven enz. weg te houden.

NATUUR.STUDIE

Bij de aanvang van de 20ste eeuw was de Belgische broedpopulatie sterk geslonken met tussen 1905 en 1949 slechts vier gekende nestlocaties. Nadien verdween deze nochtans opvallende soort uit onze regio. De klassieke oorzaken: vervolging, afschot, vergiftiging van de vogels zélf en van hun prooidieren.

En het roepende exemplaar bleek een houtduif die vlakbij haar territorium had. Het kan verkeren ... succes twee jongen grootbracht op de kerk van Bunsbeek in Vlaams-Brabant. Intussen een publiek geheim!

Het aantal broedparen in Vlaanderen wordt inmiddels geschat tussen 8 à 10.

De schuld van Harry Potter?

Helaas waren er ook kapers op de kust. Door de Harry Potterfilms, gestart in 2001, voelden vele fans zich geroepen om ook een uil in huis te nemen. Zowat alle inheemse soorten kwamen aan bod. Maar zo’n uil wordt groot en vergt veel verzorging. Geen probleem: deurtje open en weg uil. Geen goed idee! Vele van deze vogels, ook oehoes, waren gewend aan de menselijke omgeving. Wilde oehoes kiezen uiteraard voor een natuurlijke omgeving. De ontsnapte exemplaren verkiezen echter vaak een meer stedelijke omgeving. Zo zat er begin 2016 een exemplaar op een bouwwerf te roepen nabij het Antwerpse stadspark. En helaas kwamen ook enkele andere soorten niet-Europese oehoes in onze natuur terecht.

Voldoende voedsel is geen probleem Oehoes zijn echte toppredatoren. In Vlaanderen vormen duiven hun hoofdvoedsel, gevolgd door kraaiachtigen met een lichte voorkeur voor de zwarte kraai. Ook andere uilensoorten worden niet versmaad: prooien van bosuilen, ransuilen en velduilen zijn bekend. Daarnaast worden kleinere zoogdieren gevangen waaronder veldmuizen, ratten, egels, eekhoorns, konijnen en hazen. En zelfs de vos is niet meer veilig.

Vooral hun jongen of onvolwassen dieren zijn topprooien.

Duiven, kraaien en zelfs vossen zijn bij deze gewaarschuwd!

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

9

NATUUR.STUDIE

Oehoes in ons werkingsgebied De eerste waarneming van een oehoe in Borgerhout dateert van maart 2012. Helaas ging het om een Harry Potterexemplaar met een leren riempje om de poot. Het eerste mogelijk wellicht wilde exemplaar werd gezien op 6 en 29 mei 2012 in Wuustwezel nabij het Groot Schietveld. Nadien zijn er in Wuustwezel tussen 17 januari en 2 maart 2013 nog 6 waarnemingen genoteerd van telkens 1 exemplaar. Ook in het Grenspark De Zoom/Kalmthoutse Heide werden tussen juni en november 2013 minstens 5 oehoes waargenomen. In april 2014 verbleef er geruime tijd een exemplaar op de kerk van Putte-Kapellen. Recentelijk werden oehoes gespot in Het Rood in Kapellen, ‘t Asbroek in Schoten, het Groot Schietveld in BrechtWuustwezel en de Kalmthoutse Heide. Samen goed voor meer dan 30 waarnemingen.

En wat denk je van een waarneming tussen december 2015 en maart 2016 in de uitgangsbuurt van het Antwerpse Statiekwartier? Ook oehoes hebben recht op een pleziertje …

10

Vogelwerkgroep Natuurpunt Antwerpen Noord dagelijks in de weer voor vogels De Vogelwerkgroep bestaat uit vrijwilligers die in ons werkingsgebied op verschillende manieren met vogelstudie bezig zijn.

De Vogelwerkgroep brengt vrijwilligers samen, wisselt informatie en kennis uit, zet zich dagelijks in voor het begeleiden en opvolgen van lopende of nieuwe projecten over vogelstudie, enz. Zo worden de broedvogels in vele natuurgebieden in onze regio jaarlijks gemonitord, op regelmatige basis in ongeveer 100 gebieden alle watervogels geteld, trektellingen uitgevoerd, nestkasten opgehangen en gecontroleerd, vogels geringd en niet het minst gewaakt over het welzijn van vogels in onze natuurgebieden en broedkolonies.

Tijdens onze driemaandelijkse bijeenkomsten krijg je een update van al deze projecten en interessante bijdragen over vogels.

Iedereen kan meewerken. Interesse? Graag een mailtje aan ludo.benoy@skynet.be.

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

NATUUR.ACTIEF Hagen, houtkanten en bomenrijen zijn voor planten en dieren onmisbare verbindingswegen tussen versnipperde natuurgebieden.

Hagen in privé-tuinen geven mee structuur aan het landschap en vormen groene linten waarvan planten, vogels en zoogdieren gretig gebruik maken. Hagen zorgen zo voor de vervanging van de vele kleine landschapselementen die in het oude landbouwlandschap overvloedig voorkwamen.

Iedereen kan zijn steentje (lees struikje) bijdragen door zijn tuin een natuurlijker tint te geven en mee het landschap te versterken.

Tijdens de Behaag...Natuurlijk actie kan je streekeigen haagplanten en struiken aankopen tegen sterk verlaagde prijzen. Er is een ruime keuze aan hagen, houtkanten, fruitbomen en bessenstruiken.

Streekeigen planten hebben als groot voordeel dat ze beter aangepast zijn aan de bodem en het klimaat van onze streek.

De opbrengst van de actie gaat integraal naar de aankoop van nieuwe natuurterreinen in onze regio. Dat is dus dubbele winst voor groen.

Kan er bij jou nog een boompje of struikje bij?

Bestellen kan tot vrijdag 21 oktober. Afhalen gebeurt op zaterdag 26 november.

Alle details over de planten kan je vinden op onze website: www.antwerpennoord.be.

Welke gemeenten nemen deel?

District Berendrecht-Zandvliet-Lillo Bestellen: www.behaag-antwerpen.be Contact: Luc Redig, Ecohuis Tel: 03-365.55.06 Email: ecohuis@stad.antwerpen.be Gemeente Brecht Bestellen: www. brecht.be/behaagactie Contact: Milieudienst, Wendy Neirynck Tel: 03-660.25.63 Email: wendy.neirynck@brecht.be District Ekeren Bestellen: www.behaag-antwerpen.be Contact: Natuur.huis, Iris Buermans Tel: 03-541.58.25 Email: antwerpennoord@natuurpunt.be Gemeente Schoten Bestellen: www.schoten.be, gemeentehuis, bibliotheken, milieudienst Contact: Milieudienst, Willem-Jan Bruyninckx Tel: 03-685.04.62 Email: willemjan.bruyninckx@schoten.be Gemeente Stabroek Bestellen: Milieudienst, Dorpsstraat 99 Contact: Milieudienst, Ivan Janssens Tel: 03-210.11.50 Email: ivan.janssens@stabroek.be Gemeente Wuustwezel Bestellen: Groendienst, Gemeentepark 1 Contact: Wilfried Pockelé Tel: 03-690.46.24 Email: groen@wuustwezel.be

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

11

NATUUR.BELEID

Interreg project Grenspark Groot Saeftinghe goedgekeurd Op 26 april 2016 werd het Europese projectvoorstel voor het Grensprak Groot Saeftinghe officieel goedgekeurd.

Tekst: Johan Baetens 12

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

De voornaamste acties in het project bestaan uit maatregelen die de biodiversiteit ten goede moeten komen, zoals het uitwerken van een gemeenschappelijk, grensoverschrijdend natuurbeheerplan, de realisatie van 120 ha “kiekendiefvriendelijk” foerageergebied in de omliggende Vlaamse en Nederlandse polders, 30 ha begraasbare dijklichamen met watervoorzieningen voor grazende schaapskuddes, de realisatie van een vleermuisbunker-toren en enkele vleermuiskasten, een extra voortplantingsbiotoop voor de rugstreeppad en een vispassage naar de achterliggende polder.

De uitbouw van het eigenlijke Grenspark zelf is iets wat slechts ten dele binnen dit project kon worden opgenomen. De partners staan echter allen te springen om van de dynamiek rond dit project gebruik te maken om ernstig te beginnen met de realisatie van het eigenlijke Grenspark. Dat park bestaat uit een kern van natuurgebieden en de zogenaamde schil: het gebied rond de natuurkern waar heel wat activiteiten kunnen worden ontplooid die in relatie staan tot de natuurkern. Op die manier moet het Grenspark uitgroeien tot een park van en voor de (lokale) bevolking.

Op donderdag 7 juli vond het officiële startmoment plaats in Paal. Met een toespraak van Vlaams minister Joke Schauvliege, gedeputeerde Ben de Reu van de Provincie Zeeland en Johan Van den Bosch van het Grenspark Kempen-Broek werd het startschot gegeven voor de realisatie van dit grens­ overschrijdende project.

Ben de Reu, gedeputeerde van de provincie Zeeland en lid van het Comité van Toezicht voor Interreg Vlaanderen-Nederland stelde als volgt:

NATUUR.BELEID

Dat betekent dat de 8 projectpartners: • Natuurpunt Antwerpen Noord, • Havenbedrijf Antwerpen, • Provincie Zeeland, • EGTS Linieland van Waas en Hulst, • Waterwegen en Zeekanaal NV, • Zeeuws Landschap, • Agentschap voor Natuur en bos • Vlaamse Landmaatschappij de komende 3 jaar samen aan de slag kunnen om het voorgestelde project uit te voeren.

Dankzij Interreg Vlaanderen-Nederland en de inspanningen van de Provincie Zeeland, de Vlaamse overheid, natuur- en landschapsverenigingen èn het Antwerps havenbedrijf, wordt het Hedwigedossier dat de verhoudingen tussen beide landen lang heeft bemoeilijkt, omgebogen tot een gezamenlijk gedragen, constructief verhaal.

Geert Versnick, gedeputeerde en lid van het Comité van Toezicht voor de provincie OostVlaanderen voegde eraan toe: Het project beperkt zich overigens niet tot een eenmalige investering in flora en fauna in het gebied. Er zal nog tijdens het project een VlaamsNederlandse beheersorganisatie voor het Grenspark worden ontwikkeld. Aangezien de natuur zich niet laat tegenhouden aan de grens, dient ook het beheer gezamenlijk te gebeuren.

Het project ‘Grenspark Groot Saeftinghe’ wordt gefinancierd binnen het Interreg V programma Vlaanderen-Nederland, het grensoverschrijdend samenwerkingsprogramma met financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling.

Meer info: www.grensregio.eu

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

13

PRIKBORD

Havenland van start Op 22 december 2015 keurde minister Joke Schauvliege het strategisch project Havenland goed. Sinds 5 juni 2016 is Havenland officieel van start gegaan. Maar wat is Havenland nu eigenlijk?

Havenland probeert het Antwerps havengebied meer in de kijker te zetten voor recreanten. We denken hierbij aan een watertaxi, fietsroutes, enz. zodat iedereen de haven kan ontdekken op vlak van economie, de dokken en de Schelde, de natuur, de omliggende dorpjes en nog De Vlaamse Overheid ziet er op toe dat de Antwerpse zoveel meer. haven naast een industriële omgeving vooral ook een Op volgende website leefbare omgeving blijft; leefbaar voor zowel mens als kan je alvast wat meer natuur. informatie vinden: Op de website van het Departemement Mobiliteit en http://www.

Openbare werken van de Vlaamse Overheid vind je een portofantwerp.com/ overzicht van alle maatregelen die worden genomen om nl/welkom-havenland een bloeiende haven te creëren in een leefbare omgeving.

Neem zeker eens een kijkje:

Duurzame ontwikkeling Antwerpse haven

http://www.mow.vlaanderen. be/sph/antwerpen/index.php

Zuidelijke boomsprinkhaan aan het Natuur.huis Op donderdag 25 augustus ontdekte onze medewerkster Bea een dode sprinkhaan voor de voordeur van het Natuur.huis. Tim Vochten bracht deze op naam als een zuidelijke boomsprinkhaan.

Zuidelijke boomsprinkhanen vertoeven nog niet zo lang in België. In 1995 werd het eerste exemplaar gevonden in de provincie Namen. Door klimaatverandering worden de Lage Landen meer en meer geschikt voor zuidelijke plant- en diersoorten.

Zuidelijke boomsprinkhanen leven net als de (gewone) boomsprinkhanen in bomen en struiken, maar hebben een voorkeur voor bomen in stedelijke gebieden. In België worden de zuidelijke boomsprinkhanen dan ook vooral aangetroffen in de steden Antwerpen, Brussel, Gent en Leuven.

14

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

In de loop van de maand september zal het SAMGA-gebouw worden afgebroken. Het SAMGA-gebouw staat aan het Amerikadok, vlakbij de Royerssluis. SAMGA staat voor Société Anonyme des Magasins à Grains d’Anvers. Dit gebouw voor graanopslag behoort tot één van de oudste gebouwen in de Antwerpse haven (van 1892), maar zal nu dus - net zoals enkele andere gebouwen in de buurt - plaats moeten ruimen voor voorbereidende werken voor de te graven Oosterweeltunnel.

PRIKBORD

Een stukje industrieel havenerfgoed gaat verdwijnen

Aan het gebouw is ook een grote kolonie huiszwaluwen gevestigd. In overleg met de Beheer­ maatschappij Antwerpen Mobiel (BAM), het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), het Havenbedrijf Antwerpen (HA) werd overeengekomen dat een deel van het gebouw zal behouden blijven, specifiek voor de huiszwaluwen. Aan dit deel werden ook kunstnesten gehangen en geluid afgespeeld om ze extra naar dit deel te lokken. Verder werden er ook kunstnesten gehangen en lokgeluiden afgespeeld aan de Hogere Zeevaartschool als backupplan indien de huiszwaluwen toch zouden willen verhuizen.

Het gebouw zelf is niet toegankelijk. Projectmedewerkers Dries en Tim kregen echter toegang om na te gaan of er nog andere soorten in dit gebouw nestelden. Behalve een grote hoeveelheid houtduiven en een koppeltje zwarte roodstaarten was dat echter beperkt. Om de vogels zo weinig mogelijk te storen, wordt het gebouw afgebroken na het broedseizoen.

Dries nam ook enkele foto’s, waarvan je er hieronder een aantal kan vinden. Zo kunnen jullie ook nog even genieten van wat industrieel havenerfgoed dat weldra zal verdwijnen.

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

15

SOORT IN DE KIJKER

Closterium striolatum

Closterium costatum

Cosmarium fontigenum

Bambusina borreri

Sieralgen fraai, onbekend en onbemind

Tekst: Guido Segerink Foto’s: Paul en Marianne Wouters 16

Zin om ontdekkingen te doen in het vijvertje of natuurgebiedje om de hoek?

Zin om de platgetreden paden te verlaten?

Dan rol ik de rode loper uit voor een fraaie, onbekende en onbeminde plantengroep.

Laat ik jullie de sieralgen voorstellen.

Deze groep van algen is nauwelijks onderzocht en nieuwe soorten, ook in jouw buurt, zijn niet uit te sluiten.

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

Sieralgen zijn een groep van eencellige algen binnen de groenwieren. En niet zomaar groenwieren, binnen deze groep vormen zij de orchideeën. Ze trekken onmiddellijk de aandacht door hun uiterlijk. Ze bestaan steeds uit 2 gelijke delen die verbonden zijn door een klein bruggetje waarin zich de kern bevindt.

Vele sieralgen hebben fantasierijke vormen: piramides, naalden, bananen, ufo’s, voetballen, sterren en ga zo maar door. Celwanden zijn bovendien versierd met alle mogelijke attributen: armpjes, knobbels, kleine en grote al dan niet gevorkte stekels, fraaie insnijdingen, ...

Hun naam “sieralgen” is dus volkomen terecht!

Sieralgen zijn klein, alhoewel ze in vergelijking met bacteriën gigantisch zijn. De grootste zijn net 1 mm groot en kan je met het blote oog waarnemen als een groen stipje. De kleinste zijn honderd keer kleiner dan een millimeter.

Sieralgen hebben een slijmerig jasje. Waarvoor dit dient is niet helemaal duidelijk. Mogelijk helpt het de alg om te zweven in het water in plaats van onmiddellijk naar de bodem te zinken en daar bedolven te worden onder het slib.

Misschien helpt het om zich te verdedigen tegen amoeben, rotiferen of andere rondzwemmende jagers, die zo’n sieralg als een lekker hapje zien.

Omdat die jagers compleet doorzichtig zijn, zie je de algen zitten in de maag van deze grazers.

Smakelijk!

Waar vind je ze?

In vervuild water zijn veel voedingsstoffen te vinden en omdat de sieralgen trage groeiers zijn, delven ze het onderspit in de strijd met andere planten. Enkel in zoet water van behoorlijke kwaliteit zal je sieralgen terugvinden.

Ideaal zijn de vennetjes met een rijke plantengroei. Uitstekend zijn veenmossen,

Euastrum oblongum

waaraan de sieralgen houvast vinden met hun stekels. Wanneer je veenmossen aantreft in het water, kan je er bijna zeker van zijn dat er sieralgen aanwezig zijn. Het hoeven echter niet altijd de stereotype waterplassen te zijn. Als je geluk hebt kan je in een bandenspoor gevuld met water al sieralgen aantreffen.

Grote algen, kleine algen De voortplanting van de algen is in de meeste gevallen simpel. Eerst splitst de kern die zich op het bruggetje tussen de twee celhelften bevindt. Daarna groeit er aan elke ouderhelft een nieuwe dochterhelft en ziedaar, een nieuwe alg is geboren.

SOORT IN DE KIJKER

Wat zijn sieralgen?

De geslachtelijke voortplanting is niet schering en inslag, maar komt voor in ongunstige omstandigheden. Twee sieralgen gaan op zoek naar elkaar en als ze dicht genoeg genaderd zijn versmelten ze met elkaar om een zogyspore te vormen. De spore met een superdikke wand ziet er helemaal anders uit en heeft net als haar ouders een hele reeks van versieringen van knobbels en stekels. Na de samensmelting hangen de oude, lege sieralgen vaak nog vast aan de gevormde spore. Zodra de omstandigheden dan opnieuw gunstig zijn, kiemt de spore en zijn er opnieuw sieralgen in het water.

Onder de microscoop Om de sieralgen te verzamelen knijp je de planten uit en verzamel je het water in een potje om dit thuis verder te onderzoeken.

Een microscoop van 400 maal volstaat om te beginnen. En als het water van goede kwaliteit is, vind je gemakkelijk tientallen exemplaren terug. Determinatie loopt niet altijd van een leien dakje, maar is wel praktisch haalbaar.

Urenlang determinatieplezier gegarandeerd.

Zelfs wanneer je niet meteen een sieralg kan vinden, zal je overdonderd zijn door al het krioelend leven dat je in een waterdruppel aantreft.

Micrasterias thomasiana Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

Staurodesmus convergens 17

Agenda

elke donderdag

9 u, Groene Tornando’s, zie p.26 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

za 1

10 u, Werkdag in De Inslag, zie p.27 Trefpunt: Ingang De Inslag, Kerkedreef, Brasschaat

za 1

EuroBirdWatch

zo 2

10 u, Slikken en schorren, zie p.29 Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

za 8

9 u, Werkdag in De Kooldries, zie p.27 Trefpunt: Ingang De Kooldries, Boudewijnstraat, ingang langs de Paepestraat achter de Cuvee Hoeve, Brecht

za 8

9.30 u, Planten determineren rond het Joodse Kerkhof in Putte NL, zie p.29

za 8

Nacht van de Duisternis

zo 9

10 u, Herfstwandeling in het Mastenbos, zie p.29 Trefpunt: Parking Loopgravenpad, Kalmthoutsesteenweg, Mastenbos, Kapellen

zo 9

Week van het Bos t.e.m. 16/10

za 15

9.30 u, Werkdag Opstalvallei, zie p.27 Trefpunt: Hoek Reigersbosdreef Antwerpsebaan (ter hoogte van het Teutebos), Antwerpen Berendrecht

za 15

13 u, Beken in Ekeren, zie p.28 Trefpunt: Tracé, Veltijcklaan 222, (NMBS Station Ekeren), Antwerpen Ekeren

zo 16

10 u, Herfstwandeling in ‘t Asbroek, zie p.29 Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten

zo 16

18

oktober

14 u, Wandel mee langs oude en nieuwe dijken, zie p.28 Trefpunt: Evenementenweide, Antwerpsebaan 105, Antwerpen Berendrecht

zo 16

14 u, Paddenstoelenwandeling in Noordheuvel, zie p.30 Trefpunt: parking Noordheuvel, langs de Ertboringenweg, Wuustwezel

do 20 20 u, Raad van Bestuur, zie info Natuur.huis Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen Ekeren za 22

14 u, Wandeling langs nieuwe en oude natuur op de rand van het Antwerps havengebied, zie p.30 Trefpunt: Parking Kerk Sint-Jan Baptist, Schouwvegersstraat, Antwerpen Berendrecht

zo 30 9.30 u, Excursie naar Kuifeend en Grote Kreek, zie p.30 Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen Oorderen

november za 5

9 u, Werkdag in De Kooldries, zie p.27 Trefpunt: Ingang De Kooldries, Boudewijnstraat, ingang langs de Paepestraat achter de Cuvee Hoeve, Brecht

za 5

9.30 u, Werkdag in Ruige Heide, zie p.27 Trefpunt: Hoek straat Ruige Heide en Putsebaan, Antwerpen Zandvliet

zo 6

10 u, Winter op het Galgeschoor met soep en brood, zie p.30 Trefpunt: Parking Lillo-fort, Havenmarkt, Antwerpen Lillo

ma 7

20 u, Open Kernvergadering, zie p.31 Trefpunt: Kinderboerdij Mikerf, Mikhof 25, Brasschaat

za 12

9.30 u, Familiewerkdag in Het Wijtschot, zie p.27 Trefpunt: centraal in het gebied, bereikbaar via ingang, kruispunt Wijtschotbaan en Patappeltorenweg, Schoten

za 12

10 u, Werkdag Schans Van Smoutakker, zie p.27 Trefpunt: Schans van Smoutakker, Hoogeind, tegenover Vossenveldlaan, Stabroek

za 12

14 u, Historische wandeling aan Schans en Elsenbos, zie p.31 Trefpunt: Schans van Smoutakker, Hoogeind, tegenover Vossenveldlaan, Stabroek

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

za 19

9.30 u, NatuurWERKdag (dag van de natuur), zie p.36 Trefpunt: Parking Scheldelaan 661, t.ov. Gunvor Petroleum Antwerpen

do 24 20 u, Raad van Bestuur, meer info Natuur.huis Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen Ekeren za 26 9.30 u, Werkdag in Ekers Moeras, zie p.27 Trefpunt: Voetgangersbrug over de A12 (kant domein Muisbroek), op het einde van de Vierkerkenstraat, Antwerpen Schoonbroek za 26 Behaag Natuurlijker, zie p.11 Trefpunt: Bomenbank Berendrecht, Antwerpsebaan 110, Antwerpen Berendrecht-Zandvliet

december za 3

za 3 en zo 4 Oxfam Wereldwinkelbeurs, zie p.32 Trefpunt: Sportzaal Maria Middelares, Hogebaan 2, Brecht Sint-Job-in-’t-Goor

Trefpunt: Akerzaal van het Ekers Hof, Groot Hagelkruis 6/1, Antwerpen Ekeren

Trefpunt: Zaal Moorland, Sportweg 1, achter het gemeentehuis, Stabroek

Trefpunt: Parochiecentrum De Ark, Achter d’ Hoven 63, Wuustwezel

za 10

9.30 u, Werkdag Opstalvallei, zie p.27 Trefpunt: Hoek Reigersbosdreef Antwerpsebaan (ter hoogte van het Teutebos), Antwerpen Berendrecht

za 17

14 u, Wandeling langs nieuwe en oude natuur op de rand van het Antwerps havengebied, zie p.30 Trefpunt: Parking Kerk Sint-Jan Baptist, Schouwvegersstraat, Antwerpen Berendrecht

zo 18

10 u, Wintergasten op het Groot Buitenschoor, zie p.32 Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

zo 18

13.30 u, WinterWendeWandeling, meer info Natuur.huis

Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

Trefpunt: Serres groendienst Schoten, Wijtschotbaan 16, Schoten

Trefpunt: Containerpark Hoevenen, Krekelberg 30, Stabroek

Trefpunt: Gemeentemagazijn, Van Pulstraat 15, Brecht

Trefpunt: Serres groendienst Wuustwezel, Slijkstraat 5, Wuustwezel

zo 27 14 u, Op zoek naar fossielen in Bospolder, zie p.32 Trefpunt: Voetgangersbrug over de A12 (kant Vierkerkenstraat), op het einde van de Vierkerkenstraat, Antwerpen Ekeren

9 u, Werkdag in De Kooldries, zie p.27 Trefpunt: Ingang De Kooldries, Boudewijnstraat, ingang langs de Paepestraat achter de Cuvee Hoeve, Brecht

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

19

MET SNOR OP STAP

Herfstvruchten op het wintermenu

In het najaar gaat de natuur langzaam op rust.

De herfsttinten worden niet enkel veroorzaakt door de mooi verkleurende bladeren. Bomen en struiken hangen dan ook vol met fraaie bessen en vruchten.

Oogsttijd in het bos Eikels De eiken aan de bosrand krijgen druk bezoek van gaaien. Eikels vormen het grootste deel van het jaar hun belangrijkste voedsel. Ze worden stuk voor stuk in de grond gestopt. Ook Snor, onze bosmuis, legt her en der kleine voorraden van eikels aan.

Beukennootjes

Tekst: Mart Pauwels Tekening: Pascale Vantieghem 20

Onder de beuken zien we vaak veel vinken en andere vogels rondtrippelen. Ze zijn verzot op de oliehoudende zaden. Beukennootjes zijn niet alleen voor vogels een energierijke herfstvoeding. Ze worden ook gegeten door wilde zwijnen, dassen en muizen.

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

MET SNOR OP STAP

Hazelnoten De hazelaar is een hoge struik of kleine boom waaraan in het vroege voorjaar katjes bloeien. In september worden de hazelnoten rijp en vallen ze op de grond. Je hoeft ze alleen maar op te rapen! In de buurt van hazelaars scharrelen vaak eekhoorns rond, op zoek naar noten. Ze nemen ze mee en stoppen ze in de grond. Zo leggen

Feesten

ze overal voorraden aan voor de winter. Uit een vergeten hazelnoot komt volgend jaar een jonge hazelaar! Een vogel die graag hazelnoten eet is de boomklever. Hij moet de noot openhakken. Daarom zet hij ze vast in een diepe spleet in de schors van een boom. Zo kan de boomklever de noot rustig met zijn snavel bewerken. Zo’n spleet wordt wel eens ‘smidse’ genoemd.

Een opvallende bessendrager is de duindoorn. Hij komt veel voor in de duinen. Je kan hem bij ons aantreffen in de Antwerpse haven, de Bospolder en het Opstalvalleigebied. De oranjerode bessen lokken in september heel wat spreeuwen.

De vruchten bevatten appelzuur en zijn rijk aan vitaminen. Bij vochtig, zacht weer gaan de bessen gisten. Dat kan je merken aan de doordringende alcoholgeur, die sterk aan jenever doet denken. De vogels worden er warm, vrolijk en overmoedig van. Ze gaan de lucht in, maar vliegen niet echt in rechte lijn. Zouden ze op dronken vleugels verder kunnen vliegen?

De vorst als keukenprins Sommige vruchten zijn bijna niet te eten.

Maandenlang laten alle vogels ze met rust.

Het melige vruchtvlees van de meidoorn en sleedoorn smaakt niet erg lekker. Dat verandert echter na een strenge vorst, die de vruchten ‘kraakt’. Daarna zijn ze best lekker en krijgen de vogels er een hele hoop bessen bij, precies op een moment dat er weinig voedsel te vinden is.

Zo zie je maar. Overwinterende vogels en zoogdieren kunnen rekenen op de milde steun van struiken en bomen. Juist in deze moeilijke tijd zetten ze hun vruchtenmand open!

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

21

ACTIEF MET EIKELDOP

Doetjes en datjes, niet voor watjes !!!

We dagen jullie uit om de wereld eens op een andere manier te bekijken.

Al knutselend en puzzelend ontdek je de wondere wereld van de natuur.

Knutselen met bladeren Gebruik allerlei droog materiaal van buiten, zoals bladeren, sprieten, takjes, zaden, ... om een prachtig dierenkunstwerk te maken.

Tips: • Droog bladeren in een krant onder een stapel boeken.

• Bewaar pitten als je vruchten hebt gegeten en laat ze aan de lucht drogen nadat je ze in een vergiet gewassen hebt.

1. Bedenk welk dier je wilt maken met je bladeren.

Maak op je papier een mooie achtergrond met verf, stiften of kleurpotloden.

2. Plak de bladeren op je papier. Je kunt ze ook nog verven.

3. Versier het kunstwerk verder met zaden en pitten.

Tekst: Iris Buermans 22

Uit: Teken met takken KNNV Uitgeverij Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

Wat heb je nodig: • herfstbladeren • droge zaden en pitten • papier • lijm • schaar • verf • stiften, kleurpotloden

Mijn vriendje Snor heeft het jullie al verteld: in de herfst hangen de bomen en struiken vol met bessen en vruchten. Ze dienen als voedsel voor de dieren en de vogels.

Hieronder vind je een aantal soorten uit hun voedselmand.

Zet de juiste naam bij de juiste foto.

A

beuk

D

meidoorn

B

duindoorn

E

zomereik

C

hazelaar

ACTIEF MET EIKELDOP

Eten voor vogels en dieren

1

4

3

2 5 Oplossing: zie p. 35 Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

Tekst: Iris Buermans Tekening: Pascale Vantieghem 23

NATUUR.BELEID

Geen kleiduifschieten op het Groot Schietveld!!!

Ruim 10 jaar geleden weigerde Vera Dua de milieuvergunning van twee bestaande kleiduifschietstanden op het Groot Schietveld.

Tekst: Peter Symens Foto: Natura2000 Vlaanderen 24

Hiermee gaf ze als minister van leefmilieu gevolg aan de unaniem negatieve adviezen van het Agentschap Natuur en Bos (ANB) en de gemeenten Brecht en Wuustwezel, én aan de bezwaarschriften van Natuurpunt en vele omwonenden. Daarmee kwam eindelijk een einde aan de geluidsoverlast in de aanpalende woonwijken van Gooreind-Wuustwezel. De jarenlange accumulatie van kleiduifscherven en loodhagel in de Europees beschermde heide- en venhabitats werd eindelijk stopgezet.

En het leefgebied van tal van Europese en/of Vlaamse beschermde soorten zoals nachtzwaluw, boomleeuwerik, poel- en heikikker en adder werd niet verder verstoord. De gebouwen en andere constructies op de schietstanden werden inmiddels door de militaire overheid afgebroken. De verontreiniging door kleiduifscherven en door loodhagel werd evenwel nooit gesaneerd …

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

NATUUR.BELEID

Het steeds weerkerende argument dat een Intussen is onze wetgeving inzake milieu, domein waar regelmatig militaire schiet­ natuur en veiligheid niet versoepeld, integendeel oefeningen plaatsvinden de facto ook geschikt zelfs. Toch zien de Schietclub De Zwarte Duif is voor bijkomende recreatieve schiet­activiteiten en de Vlaamse Schietsport Koepel in de politieke houdt geen steek, integendeel zelfs. Dit machtsverschuivingen op lokaal, Vlaams en argument gaat immers volledig voorbij aan het federaal niveau voldoende basis om opnieuw feit dat deze militaire activiteiten zelf ook al de hun kans te wagen en de heropstart van de nodige overlast met zich meebrengen die op kleiduifschietingen te eisen. Waterdrager van zich soms verder gaat dan normale burenhinder. dienst is het gemeentebestuur van Brasschaat, De omwonenden en hun gemeentebesturen vertegenwoordigd door hun schepen voor hebben hier evenwel een goed evenwicht militaire relaties. Die is inmiddels volop bij gevonden via wederzijds respect en een goed Defensie en het ANB aan het lobbyen om het nabuurschap met Defensie. Natuurpunt kleiduifschieten terug op te starten. Opvallend Antwerpen Noord roept zowel de militaire daarbij is de vaststelling dat tot nog toe enkel overheid als alle vergunnende overheden op om het gemeentebestuur van Brasschaat bij dit dit evenwicht niet in het gedrang te brengen, dossier betrokken blijkt te zijn, terwijl het door geen bronnen voor bijkomende geluidszoekgebied quasi volledig op het grondgebied overlast op en rond van de gemeente Brecht ligt en vlak Natuurpunt Antwerpen Noord doet het militair domein te vergunnen. naast de woonwijken hierbij een oproep aan alle lokale op het grondgebied bestuurders met gezond verstand in Het Groot en Klein Wuustwezel …

Wuustwezel, Brecht en Brasschaat en S c h i e t v e l d v a n Brasschaat behoren Sinds de stopzetting van de kleiduif­schietingen is aan alle betrokken administraties en tot de laatste grote het aantal omwonenden overheden op provinciaal, Vlaams en n a t u u r g e b i e d e n i n binnen de invloedsfeer federaal niveau om deze ‘zotte dingen’ onze regio en vallen als dusdanig onder van de schietstanden bij voorbaat te stoppen. de Vogel- en Habitat­ alleen maar gestegen, richtlijnen. Een terwijl hier recent luidruchtige recreatieve activiteit als kleiduifook een nieuw woonzorgcentrum met 97 schieten heeft onweerlegbaar een verstorend rusthuisbedden en 60 serviceflats geopend effect op de wijde omgeving en hoort sowieso niet werd. Wij vragen aan alle bevoegde besturen thuis in een Europees beschermd natuurgebied. om de (weekend)rust van al deze mensen niet Dat staat al genoeg onder druk van vermesting, op te offeren voor de recreatie van een kleine vergrassing en verbossing. minderheid. Metingen tijdens schietingen in het verleden toonden immers een geluidsEr bestaat geen enkele dwingende en dringende overlast tot 77 decibel aan in de aanpalende reden van een hoger maatschappelijk belang die woonwijken, wat een buitensporige overtreding dit kleiduifschieten hier kan rechtvaardigen. is van de geluidsnormen.

Voorts zijn er voor dit soort activiteiten ongetwijfeld meer geschikte en voor de natuur Recent hebben de provincie via Stichting veel minder schadelijke alternatieve locaties Kempens Landschap vzw en de gemeente denkbaar die buiten Europees beschermd Wuustwezel zwaar geïnvesteerd in de gebied gelegen zijn, zowel in Brasschaat als verwerving van de aanpalende kloostergronden elders in Vlaanderen. en in de inrichting van dit gebied voor de zachte recreant. Voorts bestaan er plannen om via de Het verlenen van een concessie of een OCMW-gronden tussen het militair domein en vergunning voor deze niet strikt militaire de Bredabaan dit netwerk voor zachte recreatie activiteit in dit Europees beschermd gebied zou verder uit te bouwen tot in Wuustwezeldus sowieso een overtreding van de Europese centrum. De heropening van een luidruchtige natuurwetgeving zijn en maakt ons inziens schietstand in de onmiddellijke omgeving zal weinig of geen kans om desgevallend een de aantrekkelijkheid van dit recreatief netwerk toetsing bij de Raad van State en bij de Europese allesbehalve ten goede komen en de gemaakte Commissie te doorstaan. investeringen van provincie en gemeente grotendeels tenietdoen.

25

NATUUR.BEHEER

Moet er nog soep zijn?

Werken in de natuur op zaterdag Tot aan de start van het broedseizoen 2017 zijn we zowat iedere zaterdag actief in één van onze natuurgebieden: maaien van rietland, verwijderen van wilgenopslag, knotten van wilgen, kappen van Amerikaanse vogelkers …

Laat je niet afschrikken: er zijn lichte en zware werkjes. Iedereen doet mee aan het tempo waarmee hij of zij zich het best voelt. Er is tijd voor een babbel en midden in een natuurgebied is er altijd wel wat nieuws te ontdekken. De plaatselijke beheergroep zorgt voor begeleiding, het nodige werkmateriaal en werkhandschoenen. En natuurlijk is er ook een drankje en lekkere soep als de dagen wat kouder worden.

Groene tornado’s Iedere donderdag zijn wij present in één van onze natuurgebieden. Aan de boorden van de Schelde in Zandvliet, op een verborgen natuurlijk plekje in het Antwerps Havengebied, in het fort van Schoten of de schans van Smoutakker, de Bospolder, de Oude Landen of de Nolse duinen. Overal zijn wij welkom.

Wij komen samen om 9 u aan de Ecoloods en vertrekken met ons werkmateriaal en Natuurpuntvervoer naar de plaats waar gewerkt wordt. We zijn terug rond 15.30 u.

Wij, dat zijn de ‘Groene tornado’s’: een groepje, jong en oud, vrouwen en mannen, die het gezellig en zinvol vinden om de natuur in de buurt een handje toe te steken. Soms zijn we met vijf, soms met tien en soms met honderd als we de hulp krijgen van een school of bedrijf.

Wil ook jij een Groene tornado worden? Kom dan zeker langs om kennis te maken met deze actieve ploeg natuurvrijwilligers.

Meer info: Willy Ibens, tel. 0475-91.03.16 of Mathias Michielsen, tel. 03-541.58.25.

Afspraak elke donderdag om 9 u, Ecoloods Natuurpunt, einde van de Lindenlei, Ekeren.

26

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

De Inslag

Door opslag van wilgen te verwijderen geven we het riet meer kans om uit te breiden. Sommige wilgen staan in het water, dus laarzen zijn aan te raden!

Samen met het Agentschap voor Natuur en Bos van de Vlaamse overheid beheren we een aantal percelen vochtige heide in De Inslag. Daarop groeien sterk bedreigde plantensoorten zoals moeraswolfsklauw, dopheide en veenmossoorten.

Afspraak op zaterdag 15 oktober en 10 december vanaf 9.30 u, Hoek Reigersbosdreef en Antwerpsebaan (ter hoogte van het Teutebos) in Antwerpen, Berendrecht.

Kooldries - Hoofsweer Het natuurgebied Kooldries - Hoofsweer in Brecht is als waterrijk natuurgebied een perfecte biotoop voor allerlei amfibieën. We onderhouden poelen en graslandjes.

Afspraak op zaterdag 8 oktober, 5 november en 3 december vanaf 9 u, ingang van De Kooldries, Boudewijnstraat (ingang langs de Paepestraat achter de Cuvee Hoeve), Brecht. We werken tot 13 u.

Ruige Heide Na bijna 15 jaar beheer beginnen we de exoten onder controle te krijgen. De droge heide die bedreigd wordt door bosvorming krijgt nieuwe kansen op opengekapte plaatsen in het reservaat.

Afspraak op zaterdag 5 november om 9.30 u aan hoek straat Ruige Heide en Putsebaan, Zandvliet.

Door een uitgekiend natuurbeheer proberen we in onze natuurgebieden om bedreigde natuur en kwetsbare planten en dieren te beschermen.

Als je deze planten en dieren in De Inslag een handje wenst te helpen, ben je van harte welkom.

NATUUR.BEHEER

Opstalvallei

Afspraak op zaterdag 1 oktober om 10 u, ingang Kerkedreef, Brasschaat.

Wijtschot Om het Wijtschot in de huidige vorm te behouden moet er af en toe gewerkt worden.

De oude zandwinningsput die het gebied zo uniek maakt zou zonder beheer stilaan volledig ingepalmd worden door wilgen en berken. Ook exoten zoals de Japanse duizendknoop en de late guldenroede doen hun best om ons reservaat binnen te dringen.

Hoog tijd dus om de handen uit de mouwen te steken. We maaien met bosmaaiers en een maaibalk een gedeelte van het terrein. Dit maaisel moet daarna in een container terecht komen. Een hele klus maar vele handen maken licht werk. Natuurpunt Schoten hoopt op een flinke opkomst.

Voor meer info contacteer je best Fonne Bruggemans, tel. 0498-39.71.73, email: fonneb@telenet.be.

Schans van Smoutakker Op de Schans van Smoutakker werken we aan de toegankelijkheid van het gebied en steken de handen uit de mouwen om de Japanse duizendknoop terug te dringen.

Verder zorgen we dat onze hotelgasten - de vleermuizen - het naar hun zin hebben; m.a.w. die storen we niet.

Als je mee komt helpen wordt je steevast getrakteerd op een stukje geschiedenis dat de Schans uitstraalt.

Afspraak op zaterdag 12 november vanaf 10 u, Schans van Smoutakker, Hoogeind, tegenover pand 160, Stabroek.

Afspraak op zaterdag 12 november vanaf 9.30 u, centraal in het gebied, bereikbaar via ingang, kruispunt Wijtschotbaan en Patappeltorenweg, Schoten.

Ekers Moeras Net voor de winter moet nog het laatste maaiwerk uitgevoerd worden in het Ekers Moeras.

Afspraak op zaterdag 26 november vanaf 9.30 u.

Trefpunt aan de voetgangersbrug over de A12, langs de kant van domein Muisbroek, op het einde van de Vierkerkenstraat, Schoonbroek.

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

27

NATUUR.BEWEGING

zaterdag 15 oktober Beken in Ekeren Ekeren is altijd afhankelijk geweest van een goede waterafvoer. Door Ekeren lopen een aantal beken die daarvoor zorgen. Op veel plaatsen in Ekeren zijn de beken niet meer zichtbaar en lopen ze door duikers of inbuigingen.

Met twee wandelingen via trage wegen worden de wandelaars langs en over beken geleid. We gaan op zoek naar de Laarse beek, Oudelandse beek en de Donkse beek in Ekeren Donk en ontdekken waar welke beek aan de oppervlakte loopt, waar ze onder de grond verdwijnt en waar we boven op de beek wandelen. Hebben de straatnamen Beekstraat, Laar en Willebeeklaan iets te maken met de beken op de Donk?

We kijken onderweg ook naar de open ruimte Hoekakker en de velden naast De Oude Landen die samen met de drie beken van groot belang zijn voor de waterberging van dit gebied. En dat het niet altijd goed ging met de afvoer van het water in de Donk zal ook blijken uit maatregelen die de mensen zelf hebben genomen.

Je kan kiezen voor een korte wandeling van 4 km of de lange wandeling van 7.6 km. De wandeling is toegankelijk voor rolstoelgebruikers en kinderwagens.

Meer info: werkgroep Trage Wegen Ekeren, contactpersoon Ilse De Schutter GSM 0479-50.73.09.

or ng vo n i t r o k 10% rpuntlede art) a u Natu n van lidk ertoo v p o (

28

Afspraak op zaterdag 15 oktober om 13 u, Tracé (Station Ekeren), Veltwijcklaan 222 in Ekeren.

zondag 16 oktober Wandel mee langs oude en nieuwe dijken In Berendrecht en Zandvliet zijn er nog talrijke trage wegen.

Voor de Dag van de Trage Weg stippelen we een wandeling van 7,2 km uit langs eeuwenoude dorps- en recentere bufferdijken, door de natuur en de polders.

Sommige delen van het parcours worden uitzonderlijk opengesteld.

De route is voorzien van een woordje uitleg over de geschiedenis van de dijken, de natuurgebieden en het polderlandschap.

Afspraak op zondag 16 oktober vanaf 14 u, evenementen­w eide, Antwerpsebaan 105, Antwerpen Berendrecht.

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

Slikken en schorren zijn waterrijke, in Vlaanderen uiterst zeldzame, biotopen met een internationaal belang. Samen nemen ze slechts 0,06 tot 0,08% (830-1110 ha) van het Vlaamse oppervlak in (Natuurrapport 1999).

Brakwaterslikken en -schorren zijn in Vlaanderen beperkt tot de buitendijkse gebieden langs de Zeeschelde stroomafwaarts van Antwerpen tot aan de Be-Nl grens.

Op zoek naar planten in onze natuurgebieden Met onze plantengroep gaan we maandelijks determineren in het Noorden van Antwerpen. Iedereen met interesse en/of kennis van planten is welkom. Heb je een plantendeterminatiegids en/of een loepje, breng dit dan zeker mee.

Ervaring is niet vereist, wel veel goesting om, net zoals wij, planten te leren kennen. We leggen maar zeer kleine afstanden af, dus dit zijn geen wandelingen.

Aanmelden kan via Hilde Peeters, blangenois-peeters@skynet.be, tel. 03-651.34.91, zodat we je kunnen waarschuwen als een activiteit onverwacht niet doorgaat. Het juiste trefpunt ontvang je enkele dagen vooraf.

Joodse Kerkhof in Putte (NL): afspraak op zaterdag 8 oktober om 9.30 u.

Wij nemen je mee op een verkenning in deze unieke en waardevolle natuur.

Belangrijk: goed aanzittende rubberlaarzen zijn noodzakelijk!

Afspraak op zondag 2 oktober om 10 u, e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Zandvliet (wegbeschrijving zie www.scheldeschorren.be).

VERGEET NIET TE GENIETEN

Slikken en schorren

Geuren en kleuren in de herfst in het Mastenbos De zomerse geuren van bloemen en planten verdwijnen en maken plaats voor aardse geuren van paddenstoelen en verweerde bladeren. Kom mee genieten van de kleurenpracht van de herfst en ontdekken wat er in dit seizoen zoal gebeurt in de natuur.

Afspraak op zondag 9 oktober om 10 u, parking Loopgravenpad, Kalmt­houtsesteenweg, Kapellen.

Herfstwandeling in ‘t Asbroek De herfst in ‘t Asbroek zal dit jaar zeker niet onopgemerkt voorbij gaan.

Er staan ingrijpende beheerwerken voor de deur. Een aantal populieren moeten wegens veiligheidsoverwegingen gekapt worden. Het gaat hierbij over de bomen die in de aanpalende tuinen dreigen te vallen. De voorbije jaren is dit spijtig genoeg al enkele malen gebeurd.

Maar niet getreurd, het bos evolueert stilaan naar een meer natuurlijk geheel waarin onder andere de es een hoofdrol speelt. Niet voor niets is de naam van het gebied “Asbroek”, vroeger gekend als “Aschbroek”, wat zoveel betekent als ‘een broekbos met essen’.

Kom eens een kijkje nemen naar de aankomende werken (wellicht zijn deze ondertussen al uitgevoerd of in uitvoering). En wees gerust, er blijft nog genoeg over om van de natuur te genieten. De herfst, het seizoen van zaden, noten, zwammen en nog veel meer.

Laarzen is een aanrader!

Afspraak op zondag 16 oktober om 10 u, ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten.

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

29

VERGEET NIET TE GENIETEN

Paddenstoelen in Noordheuvel Naar jaarlijkse gewoonte organiseert Natuurpunt Wuustwezel een herfstwandeling met als hoofdthema ‘paddenstoelen leren (her)kennen in al hun vormen in een gevarieerd bosbiotoop’. Interessant voor zowel de geïnteresseerde leek als de meer beslagen paddenstoelenkenner.

De Noordheuvel is bijzonder rijk aan soorten omdat er verschillende bostypes aanwezig zijn. Vorige jaren werden er telkens tussen de 70 en 100 verschillende paddenstoelen gespot.

Laarzen zijn aan te raden.

Afspraak op zondag 16 oktober om 14 u, Noordheuvel, parking bos aan de Ertboringenweg, Wuustwezel.

Nieuwe en oude natuur op de rand van het Antwerps havengebied Berendrecht en het Reigersbos zijn onafscheidelijk met elkaar verbonden.

Maar er is nog meer natuur te ontdekken op de rand van de haven ten zuiden van Berendrecht. Rond de Opstalbeek, die zich vanuit Stabroek een weg baant naar de Schelde, wordt nieuwe natuur ontwikkeld: het Opstalvalleigebied.

Als buffer tussen haven en woongebied, als een nieuwe thuis voor eenden, rietvogels en roerdompen.

En als een groene omgeving waar wandelaars kunnen genieten van al wat leeft en beweegt in de natuur.

Afspraak op zaterdagen 22 oktober en 17 december om 14 u, Parking naast Sint-Jan Baptistkerk, Schouwvegerstraat, Antwerpen Berendrecht.

Excursie naar Kuifeend en Grote Kreek

30

Winter op het Galgeschoor met soep en brood

Het najaar biedt vele verrassingen. De meeste zomergasten vertrokken intussen zuidwaarts. Vogels uit noordelijkere streken zoals lijsters, vinkachtigen, leeuweriken en piepers trekken in deze tijd over onze regio.

En vele watervogelsoorten arriveerden intussen op zoek naar een rustige en voedselrijke overwinteringsplaats.

Een sfeervolle kennismaking met het leven op slikken en schorren tijdens de wintermaanden. Daarna is er gelegenheid tot soep met brood voor € 5 per persoon. Gelieve je hiervoor online aan te melden via www.scheldeschorren.be.

Veel redenen om een kijkje te komen nemen vanuit onze comfortabele kijkhutten.

Belangrijk: goed aanzittende rubberlaarzen zijn noodzakelijk!

Afspraak op zondag 30 oktober om 9.30 u, Natuur.huis, Steenstraat 25, Ekeren. Einde voorzien rond 12 uur. Een kijker en warme kledij wordt aangeraden.

Afspraak op zondag 6 november om 10 u, Parking Lillo Fort, Havenmarkt in Antwerpen Lillo. (Voor wegwijzer zie www.scheldeschorren.be).

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

Maandelijks houdt Natuurpunt Brasschaat een werkvergadering, waarop lokale thema’s rond natuur en milieu worden besproken en nieuwe activiteiten, cursussen en wandelingen worden gepland en georganiseerd. Deze vergaderingen staan open voor al onze Brasschaatse leden.

Wil je graag eens komen ken nisma ken, op d e h oog t e gebracht worden van wat er op natuurgebied leeft in Brasschaat,

of wil je meewerken aan één van onze initiatieven, kom dan naar de Open vergadering van Natuurpunt Brasschaat.

Afspraak op maandag 7 november om 20 u, zaaltje van de kinder­ boerderij Mikerf, Mikhof 25, Brasschaat.

Indien mogelijk graag een seintje aan het Natuur.huis of aan johan.neegers@skynet.be of geertsteel@hotmail.com als je wil deelnemen.

VERGEET NIET TE GENIETEN

Open vergadering NP Brasschaat

Historische wandeling aan Schans en Elsenbos We organiseren een wandeling op de Schans van Smoutakker. Een uitgelezen mogelijkheid om de ‘Groote Oorlog’ te herdenken. Want waar kan dat beter dan op de plaats die diende om de vijand een halt toe te roepen.

Hiervoor gaan we meer dan 100 jaar terug in de tijd.

De Schans is een onderdeel van de buitenlinie die Antwerpen moest beveiligen tegen ongewenst bezoek.

We bespreken de bewapening en het toezicht van deze locatie en die van de Forten van Stabroek en Ertbrand.

Militaire evoluties liggen aan de basis voor het aanleggen van de Antitankgracht na de oorlog. Ook daar gaan we dieper op in.

Om af te sluiten nemen we een kijkje in het nabije Elsenbos. Hoe de Duitsers (met behulp van plaatselijke werkkrachten) daar

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

een hoeveelheid bunkers hebben neergepoot. Dit keer ter verdediging van hun bezet gebied.

Een interessante mix om te genieten van de natuur en het cultuurhistorisch verleden van deze locatie.

Afspraak op zaterdag 12 november om 14 u, Schans van Smoutakker, Hoogeind overzijde pand 160, Stabroek.

31

VERGEET NIET TE GENIETEN

Op zoek naar fossielen in de Bospolder Fossielen zijn resten van dierlijke en vegetatieve oorsprong die versteend zijn. Deze en nog vele andere verwijzingen naar een ver verleden worden nog regelmatig teruggevonden in de Bospolder. Hoe komen die eigenlijk daar? Wat stellen ze voor? Hoe zag de wereld er uit vòòr deze gevormd werden? We trachten een beeld te schetsen tijdens onze wandeling.

Let wel op: het kan modderig zijn, dus neem laarzen mee!

Afspraak op zondag 27 november om 14 u, Voetgangersbrug over de A12 (kant Vierkerkenstraat), Schoonbroek, Ekeren.

Oxfam Cadeaudagen Met een eindejaarsgeschenk van Oxfam maak je iedereen blij: de ontvanger van je cadeautje, maar ook kleine producenten in het Zuiden.

Ook Natuurpunt is van de partij met een infostand vol leuke groene cadeau-ideeën: nestkasten, wintervoer voor vogels, natuurboeken, kinderboeken en info voor leerkrachten. Nieuwe leden worden er goed en graag onthaald. Iedereen is van harte welkom!

Zaterdag 3 en zondag 4 december vind je ons op de beurs.

• in Ekeren, Zaal Akerzaal van Ekers Hof, Groot Hagelkruis 6/1.

Openingsuren van 10 u tot 17 u.

• in Brecht, St-Job-in-’t-Goor, Vrije basisschool Maria Middelares, Hogebaan 2.

Openingsuren op zaterdag van 13 u tot 19 u en zondag van 10 u tot 16 u.

• in Stabroek, Zaal Moorland, (achter het gemeentehuis), Sportweg 1.

Openingsuren op zaterdag van 11 u tot 21 u en zondag van 10 u tot 17 u.

• i n W u u s t w e z e l , p a r o c h i e centrum De Ark, Achter d’Hoven Openingsuren op zaterdag van 10 u tot 20 u en zondag van 10 u tot 17 u.

Wintergasten op het Groot Buitenschoor Winter is het seizoen waarbij het lijkt alsof de natuur in slaap gedommeld is. Hoewel, schijn bedriegt!

Wij nemen je mee op een verkenning in en om het Groot Buitenschoor op zoek naar winters leven.

Belangrijk: goed aanzittende rubberlaarzen zijn noodzakelijk!

Afspraak op zondag 18 december om 10 u, e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Zandvliet (wegbeschrijving zie www.scheldeschorren.be).

32

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

De Natuurpunt kalender is een verzameling van 13 adembenemende natuurfoto’s van de lens van bekende natuur- en landschapsfotografen.

De kalender is overzichtelijk ingedeeld en bevat voldoende schrijfruimte. Alle dagen van de week beschikken over dezelfde ruimtes. Voorzien van weeknummervermelding, feestdagen en ophangoog.

WINKELHOEKJE

Natuurpunt kalender 2017

Met deze kalender heb je heel het jaar door elke maand een nieuwe, mooie foto aan je muur.

Prijs: € 10,- voor leden en niet-leden

Mijn allereerste kiekeboeboek met lieve dieren Kleine kinderen vinden het geweldig om plotseling van achter hun handjes tevoorschijn te komen en “kiekeboe” te roepen.

In dit vrolijke boek wordt dit spelletje gespeeld door acht heel schattige dieren. Wie huppelt er in de wei? En wie is het kleintje van Mama Kip? Lees zelf het rijmpje voor, laat uw kind raden over welk dier het gaat en kijk dan samen onder de flappen.

Prijs: € 11,70 voor leden, € 13,- voor niet-leden

Slapen giraffen staand?

Dit boek presenteert 38 verschillende dierenfamilies in allerlei soorten en maten, waaronder de families egel, zeepaard, pinguïn en ijsbeer.

Leer hoe iedere diersoort zijn eigen manier heeft om kinderen voort te brengen en zo veilig mogelijk op te laten groeien.

De prachtige foto’s laten zowel grote als kleine gezinnen zien, broers en zussen en zorgzame vaders.

Een aandoenlijke en leerzame uitgave voor de hele familie!

Prijs: € 13,46 voor leden, € 14,95 voor niet-leden

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

33

COLOFON

Natuurpunt Antwerpen Noord vzw is een regionale afdeling van Natuurpunt.

Lid worden Lidgeld per gezin: € 27/jaar. Storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van lidnummer of voor nieuwe leden met vermelding van naam en adres. Je ontvangt dan zowel Natuur.blad als Natuur.ruimte. Bovendien krijg je korting bij aankopen in onze Natuur.winkel.

Leden van Natuurpunt uit een ander werkingsgebied kunnen voor € 7 een abonnement op Natuur.ruimte nemen. Te storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van je lidnummer, naam en adres.

Giften Donateurs storten een extra bijdrage bovenop hun lidgeld. Vanaf € 40 per kalenderjaar krijg je een fiscaal attest. Storten op BE56 2930 2120 7588 met vermelding ‘project 3797 Antwerpen Noord’.

Legaten Geregeld besluiten mensen om een legaat op te nemen in hun testament. Voor legaten aan een vzw zoals Natuurpunt Antwerpen Noord voorziet de wetgever erfenisrechten van slechts 8,8%. Zo weet je dat jouw schenking bijna volledig ten goede komt aan onze vereniging. De opbrengst van deze legaten gebruiken we voor de aankoop van natuurgebieden.

Er bestaan verschillende formules. Het systeem van duolegaten bijvoorbeeld is zowel voor het goede doel als voor je erfgenamen een interessante formule. Zeker als je erfgenamen verre familieleden zijn of zelfs mensen met wie je geen familieband hebt. Met dit systeem betalen zij immers geen torenhoge successierechten.

Overweeg je ook om die stap te zetten en onze vereniging te begunstigen, dan raden wij je aan een notaris te raadplegen. Die kan je exact meededelen hoe je te werk moet gaan en welke formule best bij jou past. Voor meer informatie kan je terecht bij Willy Ibens .

Natuur.huis, Natuur.winkel en Natuur.documentatiecentrum Steenstraat 25, 2180 Ekeren tel. 03‑541.58.25, fax 03‑541.63.55 Open van maandag tot en met vrijdag van 10 u tot 12.30 u en van 13 u tot 17 u e‑mail: antwerpennoord@natuurpunt.be website: www.antwerpennoord.be BTW‑nummer: BE 0429 415 832 Rekeningnr. BE77 2200 3405 7342

Contacten secretariaat: Iris Buermans (administratie): iris.buermans@natuurpunt.be Mathias Michielsen (bewegingsconsulent): mathias.michielsen@natuurpunt.be

Antwerpse haven Natuurlijker: Johan Baetens: johan.baetens@natuurpunt.be Dries Martens: dries.martens@natuurpunt.be Tim Vochten: tim.vochten@natuurpunt.be

Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Brasschaat vzw Holleweg 43 2950 Kapellen tel. 0473‑48.48.97 e-mail: peeters.m@skynet.be

34

Voorzitter: Willy Ibens willy.ibens@natuurpunt.be GSM: 0475-91.03.16 Werking Kerk- en Steenuilen: Frank Goossens (0487-46.82.69) Fons Vervoort (03‑647.18.70) Werking Planten: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Vleermuizen: Wout Willems (0485-03.79. 85) Werking Vlinders: Hugo Wouters (03‑569.05.78) Werking Vogels: Ludo Benoy (0476-43.15.42) Werking Berendrecht, Zandvliet en Lillo: Guy Leys (03‑569.00.38) Werking Brasschaat: Johan Neegers (0479-99.54.01) Werking Brecht: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Ekeren: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Kapellen: Ria Verduyckt (0486-79.47.63) Werking Schoten: Fonne Bruggemans (03-658.99.07) Werking Stabroek: Harry Van der Horst (03‑568.15.78) Werking Wuustwezel: Thea Van Bueren (03‑658.99.07)

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

Polderke - bio Eén Polderke (33 cl) kost € 1,50 (€ 1,70 voor niet-leden) + € 0,10 waarborg leeggoed.

Een bak (24 flesje) kost € 34 (€ 38 voor niet-leden).

Waarborg van € 4,50 voor leeggoed (flesjes en bak) niet inbegrepen.

De opbrengst gaat integraal naar het reservatenfonds.

Oplossing Actief met eikeldop

1 2 3 4 5

C hazelaar A beuk D meidoorn E zomereik B duindoorn

Met de steun van

Natuur.ruimte is het driemaandelijks ledenblad van Natuurpunt Antwerpen Noord vzw.

Werkten mee aan dit nummer: Iris Buermans, Johan Baetens, Ludo Benoy, Ivo De Belder, Nathalie De Maeght, Jos Franken, Willy Ibens, Dries Martens, Mathias Michielsen, Johan Neegers, Mart Pauwels, Guido Segerink, Peter Symens, Linde Van Goethem Illustraties en foto’s: Fonne Bruggemans, Luc Crols, Wim Dekelver, Rafaël Delaedt, Walter De Weger, Frank Goossens, Willy Ibens, Dries Martens, Dirk Swaenen, Lutgart Van der Veken, Pascale Vantieghem, Frank Wagemans, Paul en Marianne Wouters, Natura2000 Vlaanderen, foto-archief Natuurpunt Antwerpen Noord Foto voorpagina: Jonge oehoe - Walter De Weger Oplage: 4.500 exemplaren

Natuur.ruimte • september 2016 - november 2016

Verantw. Uitg.: Willy Ibens, Steenstraat 25 - 2180 Ekeren

Afgiftekantoor Antwerpen X p702 133 Retouradres: Natuurpunt Antwerpen Noord vzw Steenstraat 25 2180 Ekeren

Dag van de natuur zaterdag 19 november Tijdens de Dag van de Natuur steekt iedereen de handen uit de mouwen.

Zin om lekker moe te worden in de frisse buitenlucht en tegelijk de natuur vooruit te helpen? Stroop je mouwen op en help mee op zaterdag 19 november!

Dit jaar organiseren we een zwerfvuilactie in het Galgenschoor, waar door het getij van de Schelde enorm veel afval aanspoelt.

Touwen, plastiek flessen en scheepsafval, je kunt het zo gek niet bedenken of het ligt op de Scheldeoever.

Gewapend met een vuilzak, een paar handschoenen en een grijptang trekken we ten strijde over de dijk.

Afspraak op zaterdag 19 november van 9.30 u tot 12.30 u, Parking Scheldelaan 661, t.ov. Gunvor Petroleum Antwerpen, GPS coรถrdinaten 51.331102, 4.283671