Natuur.ruimte 02/2016

Natuur.ruimte Riet en ruimte voor de roerdomp Een boomgaard op de Huzarenberg

De vierkante moestuin driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Antwerpen Noord vzw juni 2016 - juli 2016 - augustus 2016 jaargang 23 - nummer 2 verschijnt in maart, juni, september en december Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

Inhoud

ZEKER LEZEN Natuur.gebied: Riet en ruimte voor de roerdomp

4

Windmolens in de haven zijn welkom

De mysterieuze ‘hoemp’ in onze Lage Landen

Natuur.beleid: Windmolens in de haven zijn welkom 8 Het is niet fair om het falen van de windmolen­sector door te schuiven naar de natuurbeweging

Natuur.partner

8 12

10

Een boomgaard op de Huzarenberg in Stabroek Zitbanken in Bospolder Meervleermuis gevonden bij BASF

Soort in de kijker: Onder moeders paraplu in de Antwerpse Haven

12

Paraplusoorten gebonden aan plas en oever

In gesprek met: Gilbert Van Looveren

16

Ecologisch tuin- en landschapsarchitect en al jarenlang vrijwilliger bij ons

Natuur.samenleving: De vierkante moestuin

20

Om je eigen groenten te kweken hoef je echt geen riante tuin te hebben

Een boomgaard op de Huzarenberg

10

KEICOOL Met Snor op stap

22

Acrobaten in het donker

EN VERDER Edito

De pen van JNM

24

De beestigste jeugdbeweging!

3

Winkelhoekje

33

Colofon

34

Bijzondere Algemene Vergadering - 24 juni Beslis mee over de toekomst ...

Schrijf snel in!!!

7

De roerdomp AAN DE SLAG Agenda

18

Handen uit de mouwen

26

Natuurbeheer...

Vergeet niet te genieten

4

28

EDITO

Van natuurliefhebber naar vrijwilliger Wat is er mooier dan na een lange winter de natuur terug tot leven te zien komen? De winterakoniet, sneeuwklokjes en krokussen die als eerste voor kleur zorgen en je stiekem al doen hunkeren naar de lente. Padden en kikkers vinden hun weg naar vijvers en poelen om na hun winterslaap meteen aan de voortplanting te beginnen. Wat later volgen de bloesems en de eerste frisgroene blaadjes in bomen en hagen. En ja hoor, ook het eerste gezoem van hommels en een vroege solitaire bij is reeds hoorbaar, driftig op zoek naar de eerste nectar en nestgelegenheid. En zie daar, een stel pimpelmeesjes toont gezonde interesse in een nestkastje aan de muur.

Kortom, het bruist terug van het leven buiten! En ik zag het de voorbije maanden allemaal gebeuren in mijn eigen tuin. Nochtans geen domein van een paar hectaren, maar een gewoon stadstuintje achteraan een rijhuis. Al moet gezegd dat de aaneensluiting van tuintjes met de aanpalende en achterliggende huizen samen wel een ware groene oase vormt. Bijna tien jaar wonen we hier en drie jaar geleden vonden we het tijd om de tuin - tot dan toe een beetje aan zijn lot overgelaten - aan te pakken. Het uitgangspunt was al snel duidelijk: het moest een plek worden om samen te genieten van elkaar en van de natuur, met de nadruk op biodiversiteit, zo weinig mogelijk onderhoud en zonder in te boeten aan ruimte en esthetiek. En of het geslaagd is! Een heus bijenhotel vormt de afscheiding met de buren, een strook gras van 12 m² maakte plaats voor een bloemenweide, er kwamen een kikkerpoel (met succes!), een vlinderstruik, een krentenboompje, een composthoop én een ruig hoekje met snoeiafval achter het tuinhuis. Helemaal volgens het boekje. Onbeschrijfelijk wat een leven dit met zich meebrengt! Alles wat rondvliegt, springt, kruipt, zoeft en zwemt, noem ik intussen mijn ‘huisdieren’. Zo hard houden ze mij bezig en brengen ze mij in vervoering.

Nu mijn tuin eco-proof is, wordt het misschien eens tijd om mij ook in te zetten voor de ruimere lokale natuur, dacht ik bij mezelf. Na een aantal jaren als lid van Natuurpunt vond ik het tijd om de handen uit de mouwen te steken en vrijwilliger te worden. Een aantal weken geleden stapte ik het Natuur.huis in Ekeren binnen en vandaag ben ik de fiere schrijver van mijn eerste artikel voor Natuur.ruimte.

Een expert ben ik uiteraard nog niet, maar ik hoop snel in één van de werkgroepen wat kennis, ervaring en expertise op te doen om zo de lokale natuur écht mee een duwtje in de rug te kunnen geven. Want zeg nu zelf … wat is er mooier dan op een zonnige zondag te genieten van ongerepte (of herstellende) natuur vlak in de buurt?

En die lokale natuur heeft nog steeds alle hulp nodig! Wil je zelf ook je steentje bijdragen als lid of als vrijwilliger? Bezoek onze website, stuur ons een mailtje of spring eens binnen.

Nathalie De Maeght Vrijwilliger Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

3

NATUUR.GEBIED

Riet en ruimte voor de roerdomp Foto: Leo Janssen

Tot begin 1900 waren de Lage Landen met duizenden koppels één van de bolwerken van de roerdomp in Europa.

Tekst: Stefan Versweyveld 4

Dat is vandaag de dag helaas anders.

Anno 2016 tellen Vlaanderen en Nederland nog zo’n 350 à 400 koppels, waarvan amper een 25-tal in Vlaanderen.

Ook onze regio was vroeger een prima plek voor de roerdomp. Met onze inspanningen in de Bospolder, De Kuifeend en recent de Opstalvallei willen we deze Europees bedreigde reiger opnieuw riet en ruimte geven. Welkom terug roerdomp!

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

De roerdomp is in veel opzichten een bijzondere vogel. Zijn de meeste soorten reigers nogal opzichtig gekleed, de roerdomp is juist onopvallend getekend. Zijn verenkleed camoufleert hen perfect in het bruine, winterse riet. Dat kleed kan variëren: sommige roerdompen hebben een lichte tint, andere zijn juist weer donkerder. Vergeleken met zijn veel algemenere en bekendere neef, de blauwe reiger, is de roerdomp gedrongener van bouw met kortere poten en een kortere hals. Perfect aangepast voor een leven in een rietmoeras.

Roerdompen hebben stevige poten met zeer lange tenen waarmee ze met gemak meerdere rietstengels kunnen omklemmen. Bij onraad kunnen roerdompen de bekende ‘paalhouding’ aannemen. De vogel strekt daarbij de hals omhoog, met de voorzijde van de hals en de ogen gericht naar de belager, een perfecte camouflage.

Roerdompen leiden een onopvallend leven en zijn moeilijk waarneembaar, maar verraden wel hun aanwezigheid door het zeer opvallende geluid van de mannetjes in het voorjaar: ‘hoempen’.

Hoempen: wat is dat?

Dat gaat, jawel, over de roerdomp en zijn mysterieuze geluid.

Uiteraard produceert de roerdomp dit geluid niet zomaar. De mannetjes markeren er hun territorium mee en proberen er één of meerdere vrouwtjes mee te verleiden. De maanden april en mei vormen de beste periode van het jaar om de soort aan de hand van dit hoempen te inventariseren.

NATUUR.GEBIED

Paspoort van een mysterieuze reiger

Van schilderijen tot adellijke banketten Vlaanderen en Nederland waren vroeger een paradijs voor de roerdomp en het is dus niet verwonderlijk dat de soort regelmatig opduikt in schilderijen van 16de en 17de -eeuwse meesters.

Zoals bijvoorbeeld in verschillende stillevens en jachttaferelen van Jan Brueghel de Oude en Jan Fyt. Eén van de meest bekende werken is ongetwijfeld het “Zelfportret met roerdomp” geschilderd door Rembrandt in 1639 (te bewonderen in de Gemäldegalerie in Dresden).

Het hoeft niet te verbazen dat roerdompen opduiken in schilderijen met jachttaferelen: ze werden in de middeleeuwen beschouwd als een delicatesse voor de adel. Tijdens adellijke banketten werd regelmatig roerdomp geserveerd. Zo organiseerde Filips de Goede in 1454 een vorstelijk diner in Saint-Omer waarbij maar liefst 400 roerdompen met garnituur werden opgediend!

Bij zacht weer in maart, soms al eind februari, laten roerdompen het mysterieuze ‘hoempen’ horen. Zo’n ‘hoemp’, waar enkele minder ver dragende Foto: Walter De Weger ‘pompende’ geluiden aan voorafgaan, klinkt als een zware bas en wordt meestal twee- tot viermaal herhaald. Het is één van de meest eigenaardige vogelgeluiden en kan niet beter worden omschreven als “hoemmmmp …”, een beetje zoals een oude misthoorn.

Dit geluid draagt, bij rustig en mistig weer, tot wel vijf kilometer ver en wordt vooral gehoord in de ochtend- en avond­s chemering. Als je al eens een bezoek hebt gebracht aan het Natuurpuntgebied De Blankaart in de IJzervallei, heb je mogelijk het verhaal gehoord over “het spook van De Blankaart”.

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

5

NATUUR.GEBIED

Roerdomp in de knel Van een algemene vogel tot Europees bedreigde soort: hoe is dit kunnen gebeuren? Aan de basis hiervan liggen verschillende, elkaar versterkende, oorzaken. Te starten met de lage overleving en reproductie van de soort: de overleving van roerdompen wordt immers sterk bepaald door de beschikbaarheid van voedsel (vooral vis, amfibieën en insecten). In lange, strenge winters, als het voedsel slecht bereikbaar is, is de sterfte onder roerdompen erg hoog.

Het gebrek aan leefgebied, rietmoerassen, in de broedperiode is echter nog belangrijker.

Sinds het begin van de 20ste eeuw zijn grote oppervlakten moeras verdwenen door droogleggingen en omzettingen naar landbouw-, woon- of industriegebied. Dat gebeurde ook in onze regio, denken we maar aan de uitgebreide aanleg van sporenbundels in het rangeerstation Antwerpen Noord in de jaren 80 en 90, tot dan één van de laatste leefgebieden van de roerdomp in onze omgeving.

Ook verdroging en verbossing vormen belangrijke knelpunten. In rietmoerassen met een slecht waterpeilbeheer hoopt zich in de loop der jaren dood plantenmateriaal op, waardoor ze steeds droger worden en ongeschikt als leefgebied voor de roerdomp. In droog rietland komen vervolgens vegetaties van braam, vlier, els of wilg op en verandert het rietland langzaam maar zeker in bos.

De combinatie van al deze factoren heeft de snelle achteruitgang van de roerdomp in onze regio, maar ook elders in Europa, veroorzaakt, waardoor de soort nu wordt beschouwd als ‘met uitsterven bedreigd’ op de Rode Lijst.

Ook Natuurpunt Antwerpen Noord spant zich al meer dan 20 jaar in voor het herstel van het leefgebied voor de roerdomp in onze regio.

Dankzij de natuurinrichting van de Bospolder en De Kuifeend hebben we hier terug rietmoeras met open water kunnen creëren. Na een dramatisch dieptepunt in de jaren 90 is de roerdomp terug een vertrouwde winter- en zomergast geworden in deze natuurgebieden.

Recent is er een cruciale stap voorwaarts gezet voor de roerdomp in de Opstalvallei waar de ‘eerste fase’ van een groot en gevarieerd rietmoeras werd gerealiseerd. En met succes!

Tijdens de voorbije winter waren hier reeds twee roerdompen te gast.

Bij het opmaak van de instandhoudings­ doelstellingen voor deze Europees bedreigde vogelsoort werden er aan het vogelrichtlijngebied De Kuifeend/Opstalvallei drie broedkoppels ‘toegewezen’. Daarvoor is per broedpaar bijkomend 50 ha geschikt rietland en open water nodig.

De verdere uitvoering van de inrichtingsplannen én een uitgekiend beheer nadien zullen zorgen voor riet en ruimte voor de roerdomp als broedvogel.

Dan wordt het wachten op een eerste waarneming van jonge roerdompen, zodat we kunnen blijven genieten van de mysterieuze ‘hoemp’ van een vogel die onlosmakelijk verbonden is met de Lage Landen en onze polders.

Ook jij kan mee het verschil maken!

Maar het is niet te laat!

Zowel in Nederland, Engeland als Vlaanderen gaat de populatie van roerdomp de laatste jaren opnieuw lichtjes vooruit dankzij aanzienlijke en zeer gerichte inspanningen voor het herstel en beheer van moerassen.

Rietmoerassen en roerdompen zijn immers onlosmakelijk met elkaar verbonden. Niet elk stukje riet kan de roerdomp bekoren. Hij verkiest nat, overjarig rietland van voldoende omvang, dat rijk is aan voedsel. De aanwezigheid van roerdompen kan daarom worden gezien als een ‘keurmerk’ voor de kwaliteit van het rietmoeras.

En daar profiteert een heel scala aan planten en 6

dieren van. In ideaal roerdomphabitat kunnen ook soorten als baardman, waterral, rietzanger en kleine karekiet floreren.

Wil je meewerken aan de terugkeer van de roerdomp in onze regio? Dat kan! Zo organiseren we in het najaar en winter geregeld werkdagen in onze natuurgebieden, en in de Opstalvallei in het bijzonder, om het leefgebied van de roerdomp te herstellen.

Meer informatie kan je bekomen bij An Casteels, an.casteels@natuurpunt.be.

Wil je meehelpen om de aanwezigheid van de roerdomp en andere moerasvogels in kaart te brengen, neem dan zeker contact op met Ludo Benoy van onze Vogelwerkgroep, vogelwerkgroep@antwerpennoord.be.

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

Jullie hebben het waarschijnlijk al wel opgevangen: minister Joke Schauvlieghe heeft de financiering van milieu- en natuur­verenigingen grondig hervormd.

Dit betekent concreet dat wij als Natuurpunt Antwerpen Noord een beleidsplan moesten opstellen met onze doelstellingen voor de volgende 5 jaar (van 2017 tot 2021).

NATUUR.BEWEGING

Bijzondere Algemene Vergadering - vrijdag 24 juni Omdat we de stem van onze leden belangrijk vinden, nodigen we jullie uit op onze Bijzondere Algemene Vergadering waar we de doelstellingen zullen voorstellen.

Wensen jullie graag mee te beslissen waaraan we de komende 5 jaar zullen werken en wat we willen realiseren?

Kom dan op vrijdag 24 juni om 20 u naar onze Ecoloods op het einde van de Lindenlei in Ekeren. De deuren openen om 19.30 u. Deelname is gratis voor alle leden.

Graag vooraf inschrijven via e-mail naar ons Natuur.huis, antwerpennoord@natuurpunt.be.

Tot dan!

Onze missie Natuurpunt Antwerpen Noord (NAN) is een onafhankelijke vrijwilligersvereniging die een motor wil zijn van een duurzame maatschappelijke verandering in de Noord-Antwerpse regio. NAN komt op voor een kwaliteitsvolle leefomgeving in een grensoverschrijdende context en streeft naar de bescherming van natuur, landschap en het erfgoed dat daarin aanwezig is.

NAN ijvert voor het recht van iedereen om natuur dicht bij huis te beleven, zo leveren we een bijdrage aan het welzijn in onze streek. We werken aan de verruiming van het draagvlak rond behoud en ontwikkeling van natuur en rond de klimaatverandering en bevorderen de bewustwording dat de mens hier een toekomstgerichte verantwoordelijkheid draagt.

We willen de betrokkenheid van doelgroepen zoals jongeren en nieuwkomers in onze werking vergroten en scheppen kansen voor leden, vrijwilligers en professionelen om actief deel te nemen aan het realiseren van deze maatschappelijke opdracht.

Onze doelstelling

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

7

NATUUR.BELEID

Windmolens in de haven zijn welkom

Bereid tot overleg Op dit ogenblik wordt er door Vleemo nv en door de Vlaamse overheid gewerkt aan een windplan voor de ontwikkeling van windturbines in het havengebied op Rechteroever.

De kennisgeving van de Strategische MER die daarvoor werd opgemaakt (zie vorig nummer van Natuur.ruimte) was een moeilijke start.

Niet enkel het havengebied kwam in beeld, ook alle open ruimte tussen de haven en de polderdorpen.

Wij vroegen en kregen daarover volgende uitleg van Eddy Bruyninckx als CEO van het Havenbedrijf : Gezien windparken ten opzichte van elkaar niet geheel onafhankelijk zijn, zowel inzake energetische opbrengst als inzake mogelijke cumulatieve milieu-impact, is het belangrijk dat, bij de evaluatie van het potentieel aan windenergie in het havengebied, tegelijk ook een aantal zones in de rand worden meegenomen waar er minstens een theoretische mogelijkheid bestaat om windparken te ontwikkelen.

Tekst en foto: Willy Ibens 8

Wij zijn er daarom sterke voorstander van dat VLEEMO het onderzoeksgebied niet zou beperken tot de strikte grenzen van het havengebied. De haven is namelijk geen eiland en de interactie tussen

bewoning, natuur en havenactiviteiten laten zich als dusdanig niet scheiden door een afbakeningsgrens. Dat deze mogelijke cumulatieve effecten vandaag reeds worden onderzocht, getuigt enkel van vooruitziendheid, openheid en correctheid. Deze door de overheid vastgestelde methodiek zal volgens ons, zoals dit ook het geval was op Linkeroever, zeer duidelijk een aantal rode zones aanduiden waar de bouw van windmolens uitgesloten is. Wij denken dan ook dat uw bezorgdheid over bepaalde zones naar boven zal komen tijdens het onderzoek en als dusdanig tot een consensus zal leiden. A priori bepaalde zones uitsluiten lijkt ons methodologisch en intellectueel niet correct. Ik ben er dan ook van overtuigd dat, gezien de betrokkenheid van alle stakeholders, deze studie, als alle partijen op een constructieve manier hun bijdrage leveren, de aanzet kan betekenen tot een globaal plan dat veel speculaties en bezorgdheden uit de wereld kan helpen. Dit veronderstelt wel een bereidheid tot het leveren van een constructieve bijdrage van alle partijen.

Naar ons oordeel raken noch Vleemo, noch het havenbedrijf op enige wijze aan de evenwichten tussen haven, landbouw, natuur en wonen zoals die met het GRUP op Rechteroever werden vastgelegd.

De evaluatie van het windpotentieel op Rechteroever in de zones buiten het havengebied staat volledig los van de havenactiviteiten en impliceert ook op geen enkele wijze dat het vastgelegde landgebruik gewijzigd zou worden.

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

Obstakels van de milieubeweging?

Rob Van de Velde, schepen voor ruimtelijke ordening, erfgoed en groen (N-VA), heeft het echt niet met de Antwerpse natuurbeweging.

Vorig jaar schreef hij daarover dwaze en ongenuanceerde quotes in zijn boek ‘Laat mij A charmeren’ en op ATV deed hij er begin mei weer een schepje bovenop.

Na het schrappen van de biomassacentrale in Gent moet Vlaanderen een extra inspanning doen om de 2020 doelstellingen te halen voor duurzame energie. Met de bouw van een 200-tal windmolens kan een gelijkwaardige hoeveelheid groene elektriciteit worden geproduceerd.

Het Antwerps havengebied op Rechter- en Linkeroever is daarvoor een geschikte locatie.

Uiteraard mits randvoorwaarden inzake veiligheid, milieuhinder en natuurbehoud.

Dat in het Antwerps havengebied de bouw van windturbines achterblijft, is volgens de schepen het directe gevolg ‘van obstakels die door de milieubeweging in de weg worden gelegd’.

Dat is de waarheid geweld aan doen. Het is correct dat de groene stroomproducenten Vleemo, Nuon en Electrawinds niet altijd even succesvol zijn geweest met hun windturbineprojecten in het Antwerps havengebied.

Talrijke bouwaanvragen voor windturbines liepen vast op bezwaren vanuit het Departement Leefmilieu (Vlaamse overheid), Agentschap Natuur en Bos (Vlaamse overheid), Belgocontrol (Federale overheid) en Elia (het bedrijf voor de exploitatie van de hoogspanningslijnen).

Enerzijds in functie van de veiligheid van het luchtverkeer en het elektriciteitsnet, anderzijds omwille van milieu en natuurr o.a. van de vogeltrek tussen Blokkersdijk, de Kuifeend en andere natuurgebieden die beschermd zijn door Europese wetgeving.

In het Antwerps windmolendossier wordt de ‘waarom’ vraag iets te snel vergeten. Waarom moet er een eind komen aan het verbranden van fossiele energie? Niet omdat fossiele energie eindig is (wij kunnen nog wel enkele honderden jaren verder), maar omdat wij in een heel snel tempo bezig zijn om het klimaat naar de knoppen te helpen met onze koolfstofeconomie.

Omdat onze CO2-uitstoot onomkeerbare gevolgen heeft voor alles wat leeft op deze aarde. Omdat hiermee in sneltempo natuurlijke processen en biodiversiteit worden vernietigd die essentieel zijn voor het functioneren van de aarde als ecosysteem.

NATUUR.BELEID

Wij kunnen ons vinden in dit antwoord van het Havenbedrijf en hebben onze bereidheid tot dialoog en het principe tot onderzoek van alle betrokken zones verwerkt in het advies dat door de Antwerpse milieuraad (ADOMA) werd opgesteld.

Tegen 2050 moeten wij in staat zijn om een klimaatneutrale economie en energievoorziening op te zetten. Europa heeft als tussenstap doelstellingen opgelegd voor 2020: • 20% minder uitstoot van broeikasgassen dan in 1990 • 2 0 % v a n d e e n e r g i e u i t d u u r z a m e energiebronnen halen • 20% meer energie-efficiëntie Natuurpunt staat voor groene energie maar indien deze (kunstmatige) tussenstap moet gehaald worden met windturbines ten koste van de natuur en ten koste van onze woon- en leefkwaliteit heeft men niks begrepen van het hele klimaatverhaal, van de transitie naar een duurzame economie en van de missie van de milieu- en natuurbeweging.

Het is niet fair om het falen van de windmolensector door te schuiven naar de natuurbeweging.

Natuurpunt heeft de voorbije 15 jaar maar één keer een bezwaar ingediend tegen de inplanting van enkele windturbines in de nabijheid van het natuurgebied De Kuifeend. Wij meenden dat de natuurtoets daar niet correct was uitgevoerd en dat bijkomend onderzoek nodig was.

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

9

NATUUR.PARTNER

Een boomgaard op de Huzarenberg in Stabroek Natuurpunt is al een tijdje eigenaar van een oude boomgaard op de rand van Polder en Kempen. De lente is een mooie periode om hem eens nader te bekijken.

Wanneer de verschillende soorten fruitbomen met hun overvloedige bloemenpracht pronken, is het zeker de moeite waard om deze plek eens nader toe te lichten: de Amerikaanse krent heeft zijn bloemen reeds afgeschud en de perelaars staan al in het blad. Nu is het de beurt aan de appel- en perzikbomen. Er staan verschillende soorten appelaars, late en vroege bloeiers, en dus is ook hun bloesemperiode wat langer gerekt. Het is om lyrisch van te worden; onder die explosie van bloemen wordt de wereld plots één en al licht en vrolijkheid.

Tekst en foto: Rina Peys 10

Maar ... er moet gewerkt worden! Het is daar al jaren een verwaarloosd stukje natuur.

Woekerende sneeuwbes moet worden verwijderd. Sparren die het zonlicht wegnemen moeten worden gekapt. Het snoeihout willen we graag in een houtwal stapelen. Het schuurtje moet gerepareerd worden en in de bio-beits gezet. De druivelaars moeten we op een raster binden en de toegangspoort is zo rot dat er een nieuwe moet komen. In al dat werk gaan al gauw heel wat man- (en vrouw-) uren kruipen. Maar wie wil er nu naar de fitness als je hetzelfde resultaat verkrijgt door bij ons je handen uit de mouwen te steken? Bovendien help je de natuur een hele stap vooruit!

De boomgaard ligt in herbevestigd agrarisch gebied en komt niet in aanmerking voor Vlaamse beheersubsidies. Maar wij zochten en vonden een zorgzame sponsor: INDAVER heeft zich geëngageerd om de volgende drie jaar een deel van de beheer- en herstelkosten op zich te nemen. Daarmee kunnen we aan de slag: nieuwe fruitbomen kopen - uiteraard oude streekgebonden rassen - een houtkant planten als windvang, het raster herstellen en boomkorven plaatsen om schapenbegrazing terug mogelijk te maken. En gereedschap aanschaffen om het snoeiwerk te vergemakkelijken.

De centen zijn er al. Nu nog de helpende handen. Wil jij graag je ‘steentje’ bijdragen, informeer je dan in het Natuur.huis. Wij zorgen voor het materiaal, soep en een drankje. Werkhandschoenen en laarzen breng je best zelf mee. In de herfst kan je ook genieten van een heerlijke appel of peer … van eigen kweek.

De natuur dicht bij huis moet worden gekoesterd.

Doe je mee?

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

De Antwerpse olieraffinaderij Exxon Mobil heeft in dat kader al enkele jaren een peterschap voor het beheer van het natuurgebied Bospolder. In 2015 financierden we daarmee twee robuuste eikenhouten zitbanken. Die werden gemaakt door Natuur- en Landschapszorg uit Ekeren. In dit sociaal economie-bedrijf krijgen arbeiders die elders moeilijk aan de slag geraken een opleiding tot groenbeheerder of houtbewerker.

Erkende natuurreservaten krijgen van de Vlaamse overheid een subsidie waarmee een deel van de kosten voor het natuurbeheer, de monitoring, het toezicht en het onthaal van de wandelaars worden betaald.

Met de financiële steun van Exxon Mobil realiseren we hier twee belangrijke doelstellingen, nl. zinvol werk voor een doelgroep waarvoor steeds minder jobs ter beschikking zijn en extra kansen om te genieten van een zonnig plekje in de Bospolder.

Heel wat particulieren en gezinnen dragen hun extra steentje bij. Onder de vorm van financiële steun via hun ledenbijdragen, door een gift of door mee de handen uit de mouwen te steken.

Met dank aan ons vrijwilligersteam groene tornado’s en de vaardige handen van natuurarbeider Sarven Boogers die er een houten juweel van maakte.

NATUUR.PARTNER

Zitbanken Bospolder

Meervleermuis gevonden bij BASF

Op 19 april 2016 vond Luc Van de Perre (werknemer van BASF en lid van onze Vleermuizenwerkgroep) een meervleermuis - één van de zeldzaamste vleermuissoorten van Europa - in een bureelgebouw van BASF. Het beestje was verzwakt en uitgedroogd en recupereert daarom bij het VOC in Brasschaat.

Binnenkort zal het terug worden vrijgelaten aan de vindplaats.

“Het goede nieuws: het is een adult vrouwtje.

Vleermuizen kunnen altijd per toeval in het gebouw terechtgekomen zijn. Maar misschien behoort de vleermuis tot een kolonietje en is ze wat te ver naar binnen gekropen. Alleszins de moeite om dat verder op te volgen! Als ze daar inderdaad zitten, dan lijkt het me plausibel dat ze het korte bomenrijtje volgen, en dan vermoedelijk nabij de pijpleidingbrug over de Scheldelaan vliegen richting Schelde / Groot Buitenschoor”, aldus Wout Willems, coördinator van onze Vleermuizenwerkgroep.

Wil je ook alles te weten komen over de vleermuizen in Vlaanderen?

Kom dan op zaterdag 27 augustus naar onze nacht van de vleermuis! Alle info vind je op pagina 31.

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

11

SOORT IN DE KIJKER

Onder moeders paraplu in de Antwerpse haven: Paraplusoorten gebonden aan plas en oever In dit artikel bespreken we drie soorten, namelijk de oeverzwaluw, de visdief en de zwartkopmeeuw.

Oeverzwaluwen zijn gebonden aan steile wanden. Visdieven verkiezen kale, zandige of braakliggende terreinen met een schaarse en lage vegetatie. Zwartkopmeeuwen prefereren een nest op een droog stuk met een grazige vegetatie in een omgeving met veel plassen.

Deze tabel biedt een overzicht van de doelstellingen per paraplusoort en de staat ervan in 2015.

De doelstellingen worden opgedeeld per oever, waarbij RSO = Rechterscheldeoever en LSO = Linkerscheldeoever.

Paraplusoort

Doelstelling

Resultaten in 2015

oeverzwaluw

1000 broedparen in haven, 600 in 1609 broedparen in haven, 1157 in vogelrichtlijngebied LSO vogelrichtlijngebied LSO

visdief

1 hoogkwalitatieve broedlocatie op LSO en 1 tijdelijke op RSO

5 broedlocaties, waarvan 2 in het havengebied zelf (1 per oever)

zwartkopmeeuw

1 broedlocatie op LSO, 1 op RSO

4 broedlocaties op LSO, 2 op RSO

Deze tabel biedt een overzicht van de meelifters van voornoemde soorten. Meelifters zijn soorten die mee genieten van het beheer en de inrichtingen die voor de paraplusoorten worden uitgevoerd.

Tekst: Dries Martens 12

Paraplusoort

Groep

Meelifters

oeverzwaluw

-

-

visdief

kevers

bastaardzandloopkever

vogels

bergeend, bontbekplevier, kleine plevier, kluut, scholekster, steltkluut, strandplevier

vogels

kokmeeuw, stormmeeuw

zwartkopmeeuw

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

De oeverzwaluw is een bruinige zwaluw met een witte onderzijde die wordt onderbroken door een bruine borstband. De staart van oeverzwaluwen is gevorkt, maar minder opvallend dan bij de huiszwaluw.

Oeverzwaluwen zijn van nature te vinden langs meanderende beken en rivieren met steile, afkalvende oevers. Die natuurlijke oevers zijn vooral door menselijke ingrepen (zoals recht­trekkingen en kanalisaties) sterk afgenomen in onze streken.

Foto: Herman Blockx Tegenwoordig vinden oeverzwaluwen soms een gelijkaardige biotoop op werven, waar aannemers na graafwerken steile wanden achterlaten.

SOORT IN DE KIJKER

Oeverzwaluw

Ze verkiezen daarbij een kale steile wand, dus nagenoeg onbegroeid (in vergelijking met recent geërodeerde of afgekalfde oevers in de natuurlijke situatie). De wanden zijn daarbij best zo goed als loodrecht. Oeverzwaluwen blijken bovendien een voorkeur te hebben voor steile wanden met een iets overhangende toplaag.

De nabijheid van water is niet strikt noodzakelijk, maar biedt wel enige voordelen: water aan de voet van de wand zorgt voor veiligheid tegen grondpredatoren en biedt een vrije aan- en uitvliegruimte.

Bovendien zijn boven een wateroppervlak tal van insecten te vinden die als voedsel kunnen dienen.

Zo staan vooral gevleugelde insecten zoals dansmuggen, bladluizen en eendagsvliegen op het menu, die ze al vliegend vangen boven het open water. Oeverzwaluwen foerageren meestal op minder dan 10 tot 15 km van hun broedplaats. In de nazomer neemt het aantal insecten sterk af, waarna de oeverzwaluw - net als vele andere insectenetende broedvogels - onze streken verlaat om te overwinteren in de Sahel in het noorden van Afrika.

Hoewel de Antwerpse haven niet direct in aanmerking lijkt te komen voor nestgelegenheid voor oeverzwaluwen, wordt in de praktijk het tegendeel bewezen. De haven is namelijk constant in beweging. Er zijn vaak bouwwerven waar een heleboel (tijdelijke) geschikte nestlocaties voorhanden zijn aan tijdelijke zandwanden. De oeverzwaluw doet het dan ook erg goed in de Antwerpse haven.

In het Soortenbeschermingsprogramma van de Antwerpse haven (SBP) werd een doelstelling vastgelegd van 1000 broedparen in het hele havengebied, waarvan minimaal 600 binnen de grenzen van het Vogelrichtlijngebied ‘Schorren en Polders van de Benedenschelde’ op Linkerscheldeoever.

In 2015 waren er in totaal 1609 broedparen in de haven, waarvan 1157 in het Vogelrichtlijngebied op Linkerscheldeoever. De doelstellingen werden dus ruimschoots gehaald. Aangezien oeverzwaluwen zich in de haven echter voornamelijk vestigen op werven en de kans op verstoring of vernietiging van de nesten dus reëel is, is een blijvende opvolging wel aangewezen.

Foto: Groene tornado’s herstellen oeverzwaluwenwand - Willy Ibens Een mooi voorbeeld hoe een tijdelijke zandstock in het Antwerps havengebied de natuur meer dan een handje kan toesteken

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

13

SOORT IN DE KIJKER

Visdief De visdief is de meest algemene stern in de Lage Landen. De rug en de vleugels zijn zilvergrijs met een lichtgrijze tot witte onderzijde. Verder hebben visdieven een zwarte kap op hun kop, die doorloopt tot in hun nek. Ze hebben korte, rode poten en een dunne, rode snavel met een zwart puntje op het uiteinde.

Visdieven broeden in Foto: Herman Blockx kolonies op kale, zandige of braakliggende terreinen nabij het water. Bij voorkeur broeden ze op eilandjes of op andere voor grondpredatoren moeilijk bereikbare locaties. In Nederland en Groot-Brittannië zijn ook broedgevallen op daken bekend.

Visdieven duiken vanuit de lucht naar hun prooi. Die bestaat – zoals de naam doet vermoeden vooral uit kleine visjes die net onder het wateroppervlak zwemmen. Ook kreeftachtigen en insecten staan weleens op het menu. Meestal jagen ze in een straal van slechts enkele kilometers van hun broedplaats.

Visdieven broeden vooral aan kustgebieden, maar ook aan visrijke wateren meer in het binnenland.

In Vlaanderen is vooral het zeehavengebied van Zeebrugge van groot belang: hier broedt zo’n 90% van de Vlaamse populatie met jaarlijks tot meer dan 3000 broedparen. Ook in de havens van Oostende en Antwerpen broeden de laatste jaren soms vele tientallen visdieven.

Het Soortenbeschermingsprogramma (SBP) heeft als doelstelling om een hoogkwalitatieve broedplaats te voorzien in de haven op Linkeroever en een tijdelijke broedplaats op Rechteroever.

In 2015 waren er twee hoogkwalitatieve broedplaatsen en één tijdelijke op Linkeroever, daarnaast nog één tijdelijke broedplaats op Rechteroever. Op Rechteroever werden zo in 2015 op het bedrijven­ terrein van IBR (het huidige GPA) aan de Scheldelaan nabij Berendrecht, 16 vliegvlugge jonge visdiefjes grootgebracht. De grootste broedplaats van de visdief bevond zich net buiten het afgebakende havengebied (hoewel er midden in gelegen), namelijk aan de Potpolder van Lillo. Hier waren in totaal 100 nesten aanwezig. Door predatie werd dat aantal echter sterk teruggedrongen.

Foto: Dries Martens Het ringen van jonge visdieven op het bedrijventerrein van Gunvor Petroleum Antwerpen (vroegere IBR of BRC) door Arent Raepsaet en Bram Vogels 14

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

Foto: Herman Blockx

Zwartkopmeeuwen behoren tot de kleinere meeuwensoorten en zijn 15-20 cm kleiner dan de veel algemenere zilvermeeuw. Een zwartkopmeeuw is (’s zomers althans) – zoals de naam doet vermoeden – een meeuw met een zwarte kop. Toch is de identificatie niet zo makkelijk. Ze lijkt namelijk sterk op de kokmeeuw. Zwartkopmeeuwen hebben echter een zwarte kop (chocoladebruin bij kokmeeuw), een rode snavel (donker- tot bruinrood bij kokmeeuw) en rode poten (donkerrood bij kokmeeuw). In de winter zien zowel de zwartkopmeeuw als de kokmeeuw er heel anders uit. De donkere kap verbleekt en er blijft enkel een donkere veeg achter het oog over.

SOORT IN DE KIJKER

Zwartkopmeeuw

Om de identificatie nog moeilijker te maken, broeden de kok- en zwartkopmeeuwen meestal in eenzelfde gebied. Ze verkiezen daarbij rustige terreinen met een niet te hoog opgeschoten vegetatie.

De kokmeeuw is meestal eerst. De zwartkopmeeuw komt iets later en vestigt zich eind februari te midden van of nabij een kokmeeuwenkolonie. Het nest zelf wordt gemaakt op droge stukken, maar er moeten steeds plassen zijn in de buurt van het nest.

Maar het geluid dat kokmeeuwen en zwartkopmeeuwen maken, verschilt sterk van elkaar. Het geluid van de kokmeeuw lijkt op het typische gekrijs dat meeuwen voortbrengen, terwijl het geluid van een zwartkopmeeuw veeleer doet denken aan een miauwende kat.

Zwartkopmeeuwen zoeken hun voedsel in open landbouwgebieden, zoals pas geploegde akkers of graslanden. Die foerageergebieden kunnen tot 30 à 40 km van de broedkolonie liggen. Het voedsel bestaat hoofdzakelijk uit regenwormen en kever- en langpootmuglarven (emelten).

Tot 1990 was de Vlaamse populatie beperkt tot een twintigtal broedparen, maar sinds de jaren 90 kent de soort een heuse opflakkering in Vlaanderen. In de periode 2000-2002 kwam ze op 16 verschillende locaties in Vlaanderen tot broeden. Het kerngebied was duidelijk de Antwerpse haven, waar een kolonie van 1100 broedparen gevestigd was.

Het Soortenbeschermingsprogramma voorziet twee broedlocaties in het havengebied: eentje in de natuurkernstructuur op Linkeroever en eentje in de lus van de A12/R2 op Rechteroever. In 2015 waren er zes broedplaatsen van zwartkopmeeuwen in het Antwerps havengebied, waarvan vier op Linkeroever (Doelpolder Noord, Prosperpolder Noord, Putten West en Verrebroekse Plassen) en twee op Rechteroever (Potpolder van Lillo en een braakliggend terrein aan Total). Het braakliggend terrein werd na het broedseizoen van 2015 door Total in gebruik genomen als parking, waardoor de kolonie zwartkopmeeuwen op zoek moest naar een nieuwe kolonieplaats. De voor zwartkopmeeuw ingerichte broedplaats in de lus van de A12/R2 werd vooralsnog niet in gebruik genomen.

Foto: Dries Martens Tijdelijke broedplaats voor kok- en zwartkopmeeuwen op een braakliggend terrein aan Total. De broedplaats werd na het broedseizoen en na afspraken met het Agentschap voor Natuur en Bos en met Natuurpunt Antwerpen Noord in gebruik genomen om te dienen als parking in het kader van een groot industrieel project van Total.

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

15

IN GESPREK MET

Gilbert Van Looveren Ecologisch tuin- en landschaps­architect en al jarenlang vrijwilliger bij Natuurpunt Antwerpen Noord Ik ging op bezoek in de ecologische tuin van Gilbert Van Looveren.

Dit is echter niet zomaar een ecotuin, het is een “crème” van een belevingstuin en ik kwam ogen te kort.

We zien vanuit de tuinkamer de reiger opvliegen uit één van de natuurlijke vijvers.

Het schemert al wat, maar alles in de tuin ziet er ongelofelijk fris en nieuw uit na een periode van hevige regen- en hagelbuien.

Gilbert is op alle fronten thuis wat tuinaanleg, onderhoud, kweken en aanplanten betreft.

Die groene vingers, Gilbert, dat moet in je bloed zitten?

Tekst: Rina Peys 16

“Bij mij is dat inderdaad zo. Als jonge gast was ik al met wilde planten bezig. Ik wilde weten wat er allemaal langs de kant van de weg en in de bermen groeide en bloeide. Ik ging naar school in het PITO in Stabroek. Dat was toen nog een echte ‘boeren’-school. Er werd in die tijd geen chemie of zo onderwezen.”

En nu, als wat oudere gast?

“Ik heb van mijn interesse mijn beroep kunnen maken: ik tekende tuinen, legde ze aan, onderhield ze en kweekte planten. Ik heb ook nog meegewerkt in het Arboretum in Kalmthout bij de familie De Belder. Toen we hier kwamen wonen, was het allemaal akker. Dit is het huis waar mijn schoonouders woonden en dat waren boeren. Stukje bij beetje is dat veranderd. De tuin is bijna ‘vanzelf’ gegroeid.”

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

Je houdt ook bijen.

“Ja, als we geluk hebben zien we misschien de vos. Hij maakt jacht op de mollen, maar hij durft ook wel eens een kippetje meepikken. Dat is hem dan gegund voor het nuttige werk dat hij verricht. We kunnen nog gerust even door de tuin wandelen.”

“Ja, ik heb hier wat bijenkasten. Enkele jaren geleden ging het niet zo best, maar nu doet mijn bijenvolkje het goed. Ik metselde ook een insectenwand met oude stenen, klodders cement en dakpannen, allemaal door elkaar.

Ooit zei iemand me dat ik dat toch niet zo netjes geregeld had. Hij zag niet direct het nut van die rommelige muur!”

Er zijn daar verschillende bomen zwaar beladen met maretak.

Achteraan liggen grote hopen tuinafval.

“Dat is uiteindelijk goed gelukt, ja. Dit jaar zijn de bessen massaal opgegeten door zwartkoppen.

Dat had ik nog niet eerder voorgehad. Het is zo vroeg in het jaar een prachtig zicht hier. Het gras wordt afgereden rond de pollen bloeiende kievitsbloemen en in de boomspiegels bloeien de meest uiteenlopende kruiden.” (De naam onkruid bestaat hier duidelijk niet!)”Achter de tuin ligt nog een bos van zo’n 10 hectaren. Daar leven reeën; ze komen hier graag op bezoek.

Eten vinden ze volop. Zo zijn bijvoorbeeld in een wild stukje van de tuin alle frambozen­ struiken en de meeste bramen afgegeten.

Nieuwe aanplant moet ik in een raster zetten of er schiet niets van over. Die reeën zijn echte snoepers.”

Je hebt heel wat fruitbomen.

“Er zitten veel oude rassen tussen. In 1974 hadden we hier in Wuustwezel een burgemeester waarvan de voorouders werkzaam waren in de landbouw. Hij zette zijn schouders onder het thema ‘hoeve-verfraaiing’. Ik ben toen mee op zoek gegaan naar vergeten rassen van fruitbomen om die weer in circulatie te brengen.

Ze komen uit Wetteren en ze zijn inmiddels volwassen.”

We komen hier aan de bloemenweide.

“Je moet het hier zien in de zomer. Het is hier dan een drukte, man. Vlinders en bijen: ze zijn allemaal druk bezig. Zo’n bloemenveld ontstaat niet spontaan. In het begin kruipt er heel wat arbeid in: maaien, afvoeren, opnieuw maaien en afvoeren . Dat gaat zo door tot de grond schraal genoeg is. De beste start is een verwaarloosd stuk gras, liefst met veel mos. Daar poot je dan kleine plantjes tussen die zich, als het goed gaat, verder gaan uitzaaien. Er komt ook een deel kruiden zelf aanwaaien. Na enkele jaren is het dan een lust om naar te kijken.”

IN GESPREK MET

Het uitzicht vanuit het huis ziet er al veelbelovend uit.

“Dat is goud waard en het succes van onze tuin. Wij hoeven niet te bemesten, compost en bladaarde hebben hun nut hier bewezen.

Om voor sommige planten wat meer kalk en mineralen aan te brengen, gebruik ik de fijne soort dolomiet (okergele steenslag).”

Er staat een hele rand zevenblad. Voor de meeste tuinliefhebbers is dat niet bepaald een zegen.

“Het staat hier tussen een beekje en een looppad. Zo blijft het binnen de perken. Als het bloeit, prachtig! Berenklauw staat er ook veel. Je moet oppassen dat je niet met het sap in aanraking komt, want dit is giftig. Maar het is een topbijenplant.”

De vlinderwerkgroep van Natuurpunt komt hier vaak.

“Ik zit in Natuurpunt Wuustwezel en in de afdeling van VELT Kalmthout. Er zijn hier geregeld wandelingen. Ik organiseer ook een plantenbeurs. Je kan daar klein fruit kopen en plantjes die je niet zo vaak in een plantencentrum vindt.”

Tijdens de wandelingen kunnen ge­ïnteresseerden niet enkel hun ogen uitkijken.

Gilbert is op de hoogte van al die kruiden met hun eigenschappen. Bachbloesem behoort ook tot zijn interesse en kennis.

Wat Gilbert de mensen zeker wil meegeven:

“Doe iets voor de natuur en je krijgt het dubbel en dik terug, in de vorm van gezondheid: lichamelijk en geestelijk”

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

17

Agenda

elke donderdag

9 u, Groene Tornando’s, zie p.26 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

juli vr 1

20 u, Schemerwandeling in ‘t Asbroek, zie p.29 Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten

za 2

9.30 u, Werkdag in Oude Landen, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

zo 3

14 u, Op zoek naar het koevinkje in het Wijtschot, zie p.28 Trefpunt: Parking Vier Notelaars, Wijtschotbaan 12, Schoten

zo 3

10 u, Kennismaking met zilte natuur, zie p.29 Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

zo 10

13.30 u, Plantenzoektocht voor jong en oud, zie p.29 Trefpunt: Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27, Antwerpen Ekeren

za 16

9.30 u, Werkdag in Oude Landen, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

za 16

9.30 u, Familiewerkdag in Het Wijtschot, zie p.27 Trefpunt: Ingang Wijtschot, kruispunt Wijtschotbaan en Patappeltorenweg, Schoten

juni

ma 6

Bioweek tem 12 juni

di 7

19.30 u, Cursus zoogdieren, zie vorig nummer Trefpunt: Kinderboerdij Mikerf, Mikhof 25, Brasschaat

za 11

Beheerteamdag Mechelen

za 11

9 u, Cursus giftige en eetbare planten, zie vorig nummer

di 14

19.30 u, Cursus zoogdieren, zie vorig nummer Trefpunt: Kinderboerdij Mikerf, Mikhof 25, Brasschaat

do 16 20 u, Raad van Bestuur Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen Ekeren za 18

9.30 u, Familiewerkdag in ‘t Asbroek, zie p.27 Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten

vr 24

20 u, Bijzondere Algemene Vergadering, zie p.7 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

za 23 13.30 u, Oefensessie planten determineren in Klein Schietveld, zie p.30

za 25

9.30 u, Werkdag in Oude Landen, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

zo 24 14 u, Vlinder- en kruidenwandeling in Het Wijtschot, zie p.30 Trefpunt: Parking Vier Notelaars, Wijtschotbaan 12, Schoten

za 25

10 u, Waterkwaliteit in De Inslag, zie p.28 Trefpunt: parking van De Inslag t.o.v. de kinderboerderij, Kerkedreef in Brasschaat

za 30 9.30 u, Werkdag in Oude Landen, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg , Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

zo 26 9.30 u, Groenten en fruit, zie p.28 Trefpunt: Tuin, Wiezelo 61, Wuustwezel

18

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

augustus za 6

september

14 u, Vlinderwandeling Klein Schietveld, zie p.30 Trefpunt: parking Perron Noord, bij de verkeerstoren, Licht Vliegwezenlaan (voorheen Bondgenotenlei), Brasschaat

za 6

Het Grote Vlinderweekend

zo 7

10 u, Zomers gefladder op en om het schor, zie p.31 Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

za 13

9.30 u, Werkdag in Oude Landen, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

zo 14

Kennismaking met ringwerk, zie p.31

zo 14

13.30 u, Oefensessie planten determineren in Opstalvallei, zie p.30

vr 2

21.30 u, Nachtvlinderhappening in het Galgeschoor, zie p.32 Trefpunt: Parking Lillo (links vooraleer je Lillo binnenrijdt), Scheldelaan in Antwerpen Lillo

za 3

9 u, Cursus giftige en eetbare planten, zie vorig nummer

za 3

9.30 u, Werkdag Opstalvallei, zie p.27 Trefpunt: Hoek Reigersbosdreef en Antwerpsebaan (ter hoogte van het Teutebos), Antwerpen Berendrecht

zo 4

9.30 u, Insecten in de tuin, zie p.28 Trefpunt: Tuin, Wiezelo 61, Wuustwezel

wo 7

20 u, Open Vergadering, zie p.32 Trefpunt: Ontmoetingslokaal, Schijnparklaan 1, Schoten

za 10

8.30 u, Bezoek aan de zeehondenopvang in Stellendam, zie p.32 Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

za 10

9.30 u, Werkdag in Oude Landen, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

zo 11

Open Monumentendag

za 20 14 u, Zoektocht en barbecue, zie p.36 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren za 27

20 u, Nacht van de Vleermuis, zie p.31 Trefpunt : Sint-Antoniuskerk, kruispunt Bredabaan en Miksebaan, Brasschaat

za 27

9.30 u, Werkdag in Oude Landen, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

19

NATUUR.SAMENLEVING

De vierkante moestuin Zelf groenten kweken is hip. Maar wat als je geen tuin hebt? Groenten telen op het balkon of terras van je appartement natuurlijk! Maar hoe begin je daaraan?

Om je eigen groenten te kweken hoef je echt geen riante tuin te hebben; met een bak van een vierkante meter en een kwartiertje per week kom je ook al een heel eind. Zelfgekweekte groenten zijn niet alleen erg lekker, maar ze toveren je grijze koertje zo om tot een groene oase.

Tekst: Kathleen Van Gucht 20

Je houdt natuurlijk wel best rekening met een aantal zaken, zoals de hoeveelheid ruimte die je ter beschikking hebt, de oriĂŤntering van je terras en het aantal uren zon per dag. Maar van donkere vensterbank tot zonovergoten terras: er is altijd wel een groente die bij jou past!

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

Hoe begin je aan een terrastuin?

In winkelcentra vind je een ruim assortiment van vierkantemeterbakken. Of als je een beetje handig bent, kan je er misschien zelf wel één maken? Oude paletten of gebruikt hout krijgen zo een tweede leven als groentebak.

Ook bloempotten, groeizakken of wijnkistjes kunnen perfect dienst doen om groenten in te kweken. Zorg er wel voor dat je potten een gat hebben aan de onderkant, waardoor het overtollige water weg kan lopen, en bedek de bodem met steentjes of potscherven. Groenten houden immers niet van natte voeten. Neem liefst een ruime pot, zodat je de groenten 20 tot 30 cm diep kan planten. Voor wie graag extra comfortabel wil tuinieren bestaan er ook plantenbakken op poten.

Half mei is het ideale moment om aan een terrastuin te beginnen, want dan vriest het ‘s nachts niet meer. Maar voor wie het dit voorjaar allemaal wat te snel ging is er goed nieuws, want je kunt nog tot eind juni aan het tuinieren slaan.

Verdeel je terrastuin in vakjes en zaai of plant in elk vakje een andere groente. Plant de hoogste groentjes (klimmers zoals boontjes of erwtjes) achteraan, zodat de andere groenten ook nog voldoende zonlicht krijgen. Groenten die onder de grond groeien - zoals wortelen en aardappelen - kan je ook op een terras kweken, maar dan heb je wel minstens 40 cm diepte nodig. Daarvoor bestaan ook speciale zakken (de zogenaamde Growbags).

Probeer zoveel mogelijk natuurlijk te tuinieren want zo maak je je tuin aantrekkelijker voor nuttige beestjes, zoals vogels en lieveheersbeestjes. Plant bijvoorbeeld in één van je bakken wat eenjarige inheemse planten. De dieren die je hiermee aantrekt helpen je bij het voorkomen en bestrijden van ongewenste bezoekers, zoals bladluizen en slakken.

waardoor de grond minder snel uitgeput raakt en jouw moestuintje minder vatbaar is voor ziektes.

Beginnende groene vingers Nog niet veel ervaring? Start dan bijvoorbeeld met kruiden of aardbeien. Deze plantjes groeien snel en nemen heel weinig ruimte in.

Je kan ze zelfs verticaal planten om ruimte te besparen. Het enige wat ze nodig hebben, is een beetje zon en voldoende water. Enkele andere aanraders voor dummies zijn sla- of andijvieplantjes, radijs, lente-uitjes, lage sperziebonen of courgettes (opgepast: die hebben veel ruimte nodig!). Tomaat, komkommer, koolsoorten, paprika, aubergine en dergelijke laat je voorlopig beter over aan de meer ervaren tuinier, want die vereisen meer gespecialiseerde zorg.

NATUUR.SAMENLEVING

De website www.achthoog.nl. is erg handig om te bepalen welke soort groenten je best kan planten. Je kan er aangeven hoeveel ruimte je ter beschikking hebt (lees: vensterbank, plantenbak, dakterras, …) en hoeveel uren zon er per dag komt. Zo kom je bijvoorbeeld te weten dat je op een vensterbank met amper 3 tot 5 uren zon toch nog heel wat kan kweken (spinazie, rucola, radijsjes, …).

3D-tuinieren Een moestuin op je terras hoeft helemaal niet veel plaats in te nemen als je het creatief aanpakt. Er bestaan namelijk heel wat handige kant-en-klare verticale ophangsystemen, die er bovendien vaak erg leuk uitzien. Maar je kunt natuurlijk ook zelf aan de slag gaan met een plastic tafelkleed en de naaimachine, een rek maken van frisdrankflessen of kleine bakjes of krukjes op een laddertje plaatsen. Hoe origineler, hoe leuker!

Door verticaal te tuinieren benut je de ruimte optimaal en zal je een grotere opbrengst hebben.

Geef je groenten wel voldoende water, want in een hangbak drogen ze sneller uit.

Een verticale tuin staat garant voor een mooie groene muur op je terras.

Je ziet, er zijn tal van manieren om met weinig ruimte toch je eigen groenten te kweken.

Na de oogst gebruik je de pot voor een andere soort groente. Zo doe je aan wisselteelt, Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

21

MET SNOR OP STAP

Acrobaten in het donker Het is vroeg in de avond.

Plotseling ziet Snor gevleugelde diertjes in de lucht. Wie zijn die bezoekers en waar komen ze vandaan?

Snor heeft het goed geraden: het zijn fladderende vleermuizen.

Vliegende zoogdieren Vleermuizen zijn de enige zoogdieren die echt kunnen vliegen. De vleugels worden gevormd door een vlieghuid die gespannen staat tussen lange vingers. De vlieghuid is kaal en flinterdun. De duimen liggen vrij van de huid en zijn voorzien van een scherp klauwtje.

Zien met de oren Tijdens de vlucht stoot een vleermuis hoge tonen uit. Die botsen tegen hindernissen en worden teruggekaatst. Enkele milliseconden later vangt de vleermuis de teruggekaatste geluiden op en voert die naar de hersenen.

Die vertellen aan de vleermuis waar er hindernissen zijn en waar er prooien vliegen. Hindernissen worden ontweken en prooien worden gevangen en opgesmuld.

We spreken hier van ‘echolocatie’ of het ‘sonarsysteem’.

Een geheime taal De meeste geluiden die vleermuizen maken zijn erg hoog zodat wij ze niet of nauwelijks kunnen horen. Rond 1960 vond men de vleermuizen- of batdetector uit. Dit is een slim toestel dat vleermuisgeluiden hoorbaar maakt voor de mens.

22

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

MET SNOR OP STAP Het Klein Duimpje onder de vleermuizen Onze meest algemene vleermuis, de gewone dwergvleermuis, is zo klein dat zij in een klein lucifersdoosje past. Zij is maar 4 cm lang en weegt niet meer dan 6 gram.

ze geduldig op warmere en betere tijden.

De lichaamstemperatuur van de vleermuis gaat naar beneden, de ademhaling stokt en de hartslag daalt van 600 naar 2 keer per minuut. Kortom, de levensfuncties vertragen of anders gezegd, het leven wordt op een laag pitje gezet.

Bijgeloof Vleermuizen hebben een vreemd gezicht en kunnen er een beetje angstaanjagend uitzien. Vroeger dachten de mensen dat heksen zichzelf konden veranderen in vleermuizen. In China zijn vleermuizen dan weer het symbool van een lang leven en geluk.

Haar huis, meestal onder een dak of in een spleet, heeft maar een opening van 0,5 op 0,5 cm nodig. Dwergvleermuizen zijn nuttige dieren. Elke dwergvleermuis eet meer dan 300 muggen per nacht!

Op stap met ‘Batman’ Nieuwsgierig geworden en wil je meer weten over die ‘fluwelen fladderaars’? Kom dan naar de ‘Nacht van de Vleermuis’ op zaterdag 27 augustus (zie verder blz. 31).

Tekst: Mart Pauwels Tekening: Pascale Vantieghem

Winterslaap Eind oktober worden de insecten schaarser.

Dit is niet zo goed voor onze vleermuizen.

Geen nood: ze gaan prompt in ‘winterslaap’.

Dat doen ze op rustige, vochtige en vorstvrije plaatsen. Erg geschikt zijn forten, ijskelders, zolders, grotten en holtes in dikke bomen.

In hun winterverblijf haken ze zich vast aan een uitsteeksel. Dit doen ze met de scherpe klauwen van hun tenen. Hangend met de kop naar beneden, of gewoon liggend in een smalle opening, wachten Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

23

De pen van JNM

JNM, de Jeugdbond voor Natuur en Milieu, is een jeugdbeweging voor iedereen van 7 tot 26 jaar die zich goed voelt in de natuur en zijn schouders niet ophaalt voor het milieu.

De afdeling Akerland staat open voor iedereen die interesse heeft voor onze activiteiten in en rond Brasschaat.

JNM’s waarnemingscontest In het weekend van 23 april hield JNM een heuse ‘waarnemingscontest’. Elke afdeling werd uitgedaagd om op 24 uur tijd zoveel mogelijk wilde planten en dieren te determineren. Een zevental dappere JNM’ers deden hier ook aan mee, en met succes! In de ochtend verzamelden we met de telelens en de flora aan het Klein Schietveld in Brasschaat. In de namiddag

hebben we vooral rond de Kalmthoutse heide gezocht naar alles wat er kroop, vloog en bewoog.

In totaal zijn er ongeveer 160 verschillende soorten gedetermineerd. De ene soort liet zich al gemakkelijker determineren dan de andere. De meest speciale plant die we ontdekten was het glanzend ooievaarsbekje. Deze plant (Geranium lucidum) is een eenjarige die behoort tot de ooievaarsbekfamilie (Geraniaceae). Het is een zeldzame soort in Vlaanderen.

Behalve planten hebben we ook enkele leuke vogels gespot. Zo zagen we de bonte vliegenvanger, buizerds, een putter, enkele zwartkoppen en een boomkruiper ons pad kruisen.

Tekst: Geert Deroose 24

Heb jij ook wel eens zin om mee te doen met een ‘waarnemingscontest’ of wil je eens proeven van een heerlijk weekendje natuur onder jongeren? Ga dan zeker mee op ons Gaume-weekend!

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

Het dorpje Torgny, in het zuidelijkste puntje van België, kreeg de officiële titel ‘een van de mooiste dorpen van Wallonië’ mee, maar is veel meer dan dat. Het wordt omringd door wijngaarden, loofbossen, orchideeën en andere fauna en flora die nergens anders in de Benelux te vinden zijn.

De huizen met hun typische Romeinse daken en gele steen stralen de warmte van het zuiden uit.

De pen van JNM

Gaume-weekend

Bereid je voor op 4 dagen waarbij we zoeken naar zeldzame vlinders boven de kalkgraslandjes, een kronkelende rivier met ijsvogels en grauwe klauwieren, terwijl we ’s avonds op zoek gaan naar dassen! Een aanrader voor alle jonge natuurliefhebbers, of je nu mee gaat voor de vlinders, vogels, zoogdieren, de rust of het landschap!

Wanneer: 4 dagen van 18 tot en met 21 augustus Deelnemen: zal vermoedelijk maximaal € 50,- kosten voor deze 4 dagen Inschrijven: doe je zo snel mogelijk via de website www.jnm.be/akerland.

Nacht van de vleermuis Vind je de Gaume te ver? Kom dan zeker naar de Nacht Van de Vleermuis in Brasschaat!

Op deze avond gaan we op zoek naar vleermuizen en andere nachtdieren die zich in het donker verstoppen. Samen met Natuurpunt maken we er een gezellige en fijne avond van. Meer info vind je op pagina 31.

Wanneer: zaterdag 27 augustus vanaf 20 u.

Waar: St-Antoniuskerk, kruispunt Bredabaan en Miksebaan in Brasschaat.

Meer info over JNM Ben jij ook jong en wild van de natuur en wil je eens proeven van de JNM? Meer info over JNM of over onze activiteiten kan je altijd terugvinden op onze website: www.jnm.be/afdeling/akerland.

Of spring eens binnen in het Natuur.huis in de Steenstraat 25 in Ekeren. Daar hebben ze informatie over JNM en de zomerkampen die georganiseerd worden door JNM in heel België.

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

25

NATUUR.BEHEER

Handen uit de mouwen

Foto: Sarah Troch

Ben je graag in de vrije natuur?

Hou je van een uitdaging?

Wil je de natuur een handje helpen?

Dan kan je tijdens de zomermaanden volop aan de slag op onze talrijke natuurbeheerdagen! Zowel op donderdag als op zaterdag. In het werkingsgebied van Natuurpunt Antwerpen Noord beheren we samen meer dan 600 hectare wilde natuur.

Laat je niet afschrikken: er zijn lichte of zware werkjes. Iedereen werkt aan het tempo waarmee hij of zij zich het beste voelt. Grasvelden maaien, wandelpaden in stand houden, wilgenopslag verwijderen, ... En samen zorgen wij er voor dat het gezellig is.

Groene tornado’s Iedere donderdag zijn wij present in één van onze natuurgebieden. Aan de boorden van de Schelde in Zandvliet, op een verborgen natuurlijk plekje in het Antwerps Havengebied, in het fort van Schoten of de schans van Smoutakker, de Bospolder, de Oude Landen of de Nolse duinen. Overal zijn wij welkom.

Wij komen samen om 9 u aan de Ecoloods en vertrekken met ons werkmateriaal en Natuurpuntvervoer naar de plaats waar gewerkt wordt. We zijn terug rond 15.30 u.

Wij, dat zijn de ‘Groene tornado’s’: een groepje, jong en oud, vrouwen en mannen, die het gezellig en zinvol vinden om de natuur in de buurt een handje toe te steken. Soms zijn we met vijf, soms met tien en soms met honderd als we de hulp krijgen van een school of bedrijf.

Wil ook jij een Groene tornado worden? Kom dan zeker langs om kennis te maken met deze actieve ploeg natuurvrijwilligers.

Meer info: Willy Ibens, tel. 0475-91.03.16 of An Casteels, tel. 03-541.58.25.

Afspraak elke donderdag om 9 u, Ecoloods Natuurpunt, einde van de Lindenlei, Ekeren. (uitgezonderd op 30 juni en 7 juli).

26

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

Oude Landen

Een werkdag in de zomer? We maken het wandelpad vrij, trekken reuzenbalsemien uit, verwijderen opslag van rododendrons en zo meer. Werk genoeg, iedereen is welkom!

We maaien hooilanden en ruigten, rijven daarna het maaisel bijeen en voeren het af.

We verwerken het hooi zoveel mogelijk tot balen die als wintervoer voor dieren, zoals onze Galloways, zullen dienen.

We werken tot 12.30 uur.

Kris Van den Eede leidt alles in goede banen.

Meer info: 0477-23.32.29 (na de werkuren).

Wil je ook wat man- of vrouwkracht leveren dan ben je meer dan welkom.

Afspraak op zaterdag 18 juni om 9.30 u, ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan in Schoten.

Afspraak op zaterdagen 25 juni, 2 en 16 en 30 juli, 13 en 27 augustus en 10 september vanaf 9.30 u, Ecoloods Natuurpunt, einde van de Lindenlei, Ekeren.

Opstalvallei

Wijtschot

Door opslag van wilgen te verwijderen geven we het riet meer kans om uit te breiden. Sommige wilgen staan in het water, dus laarzen zijn aan te raden!

Op deze werkdag trachten we de Japanse duizendknoop en de late guldenroede verder in te dijken. Niet gemakkelijk, want we willen ook ruimte laten voor de vlinders. We werken in een ontspannen sfeer, ideaal als je eens een paar uur in de unieke natuur van het Wijtschot wil komen helpen.

Afspraak op zaterdag 3 september vanaf 9.30 u, Hoek Reigersbosdreef en Antwerpsebaan (ter hoogte van het Teutebos) in Antwerpen, Berendrecht.

NATUUR.BEHEER

‘t Asbroek

Afspraak op zaterdag 16 juli vanaf 9.30 u, ingang het Wijtschot, kruispunt Wijtschotbaan en Patappeltorenweg in Schoten. Volg dan de pijlen.

r g voo n i t r n ko 10% rpuntlede art) a u Natu n van lidk ertoo (op v

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

27

VERGEET NIET TE GENIETEN

Waterkwaliteit in De Inslag In 2015 organiseerde Natuurpunt Brasschaat een cursus ‘Waterbeestjes en waterkwaliteit’, waarbij de deelnemers de biologische waterkwaliteit van een vijver of beek konden bepalen.

De praktijkdagen die bij deze cursus hoorden kenden heel wat belangstelling, dus organiseren we dit jaar een nieuwe praktijkdag in domein De Inslag in Brasschaat.

De Inslag wordt doorkruist door verschillende laaglandbeken en door de Antitankgracht, met zijn opvallende mollusken- en libellenfauna. In het gebied zijn kleine poelen te vinden waarin onder andere de bruine kikker en water­ salamanders zich voortplanten.

Iedereen met een basiskennis van waterbeestjes en waterkwaliteits­ bepaling is welkom.

Meebrengen: laarzen of waterbestendig schoeisel, determinatie­t abellen, eventueel een loep. Inschrijven kan via Johan Neegers, johan.neegers@skynet.be.

Afspraak op zaterdag 25 juni om 10 u, parking van De Inslag t.o.v. de kinderboerderij, Kerkedreef in Brasschaat. We ronden af om 13 u.

De tuin in met Gilbert Van Looveren Natuurpunt Wuustwezel nodigt iedereen van harte uit op de jaarlijkse tuindagen in de ecotuin van Gilbert Van Looveren.

In de bloemenweiden van de weelderige en gevarieerde tuin fladderen nog tientallen vlinders rond, en in de siertuin zingt de nachtegaal al in april. Maar ronduit boeiend wordt het wanneer Gilbert je meeneemt op een rondleiding.

Hij heeft niet alleen een jarenlange expertise wat ecotuinieren betreft, maar is ook een aangename verteller. Vragen staat vrij, je krijgt leerzame tips en gratis advies!

• zondag 26 juni: groenten en fruit Biologisch eten is tegenwoordig heel populair. Waarom geen groenten en fruit uit je eigen tuin eten? Het is gezond, goedkoop, goed voor het milieu en heel leuk om te doen!

En fruit en groenten uit de eigen tuin smaken nog altijd dat ietsje beter. Zelfs in de kleinste tuin is er meestal wel ruimte voor een fruitboom of een bessenstruik.

• zondag 4 september: insecten in de tuin Kom eens kijken en luisteren hoe je een tuin meer insecten­ vriendelijk kan inrichten. Betekent dit meer werk? Beslist niet. Hoe

meer de natuur met rust wordt gelaten, des te beter en gevarieerder zal ze reageren. Is zo’n insectenvriendelijke tuin ‘slordig’ of ‘niet netjes’? Elke tuinliefhebber kan zelf kiezen hoe ver hij wil gaan.

Ook kleinschalige, verdoken en weinig zichtbare tuinaanpassingen bewijzen hun nut.

Afspraak op zondag 26 juni en 4 september van 9.30 u tot 12 u bij Gilbert Van Looveren, Wiezeloo 61, Wuustwezel.

Graag vooraf telefonisch inschrijven bij Gilbert Van Looveren op GSM 0476-34.23.83.

Op zoek naar het koevinkje in het Wijtschot Neen, het gaat niet over zoogdieren en het gaat ook niet over vinken, maar over een lid van de familie van zandoogjes. Het noorden volkomen kwijt? Geen probleem. Kom met ons mee en ga op zoek in het Wijtschot naar een prachtig, zwart vlindertje, met grote oogvlekken.

Eén van de weinige plaatsen in het Antwerpse waar deze vlinder nog vaak wordt gezien.

Afspraak op zondag 3 juli om 14 u, parking van de 4 Notelaars, Wijtschotbaan 12 in Schoten.

28

Koevinkje Foto: Fonne Bruggemans

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

Om de grote vakantie goed in te zetten organiseert Natuurpunt Schoten een schemerwandeling in ‘t Asbroek. Beleef een avond mee in ons klein maar prachtig natuurgebied: de vogels zingen hun lied nog eens voor het slapengaan, vleermuizen worden stilaan actief.

Als het echt donker wordt, zien of horen we misschien een uil of vinden we glimwormen.

Wist je dat er veel meer soorten nachtvlinders zijn dan dagvlinders?

Met een beetje geluk genieten we van een prachtige sterrenhemel.

Onze gids Dominique Put weet je nog veel meer te vertellen over de zon, de maan en de invloed op de natuur. Trek je laarzen aan en maak het allemaal mee!

Afspraak op vrijdag 1 juli om 20 u, ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan in Schoten.

Kennismaking met zilte natuur

VERGEET NIET TE GENIETEN

Schemerwandeling in ‘t Asbroek

Als je een schorrengebied zijn gang laat gaan, dan eindig je met een rietveld. Mits een aangepast beheer is het mogelijk om de unieke en best wel zeldzame brakwaterplanten, hier terug een kans te geven.

De schijnbare kale en dode slikvlakte herbergt in werkelijkheid een massa aan klein leven. Wij gaan samen op zoek naar het leven in de prut en bekijken het onder de binoculair.

Afspraak op zondag 3 juli om 10 u, e-paviljoen BASF (Scheldelaan tegenover ingang 6) in Antwerpen Zandvliet.

Plantenzoektocht voor jong en oud Zin om mee te zoeken? Naar madeliefjes, margrieten en voor de dapperen ... naar SSSSS slangenkruid. Je hoeft niet veel te weten of extra dapper te zijn en zowel kinderen als ouders kunnen mee.

We wandelen een stukje door de Oude Landen en nemen jullie mee op onze plantentocht. Natuurlijk kennen wij ook niet alles. Daarom komen we nog altijd 2 keer per maand samen in de natuur, raadplegen we regelmatig onze plantengidsen en gebruiken we onze loepjes om beter te kunnen zien.

Iedereen krijgt achteraf nog een verslagje zodat je alle gevonden planten zelf ook nog opnieuw kan terugvinden en een naam geven. Of doe zoals ons en maak er meteen een foto van!

Het is een doe-wandeling met planten­zoekkaarten (eenvoudige voor de kinderen; iets moeilijkere voor de mama, papa of grote zus) waarbij er ook tijd wordt vrijgemaakt om met een plantengids een plant juist te benoemen of een bloem eens van dichtbij te bewonderen.

Afhankelijk van de leeftijd, het aantal geïnteresseerden en het weer wordt er een kleine pauze voorzien tijdens de wandeling.

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

Iedereen die geïnteresseerd is in wilde bloemen, is alvast welkom.

Vooraf aanmelden met naam, gsm nummer, aantal kinderen/ volwassenen via mail naar Christel Cools, vrf.cch@gmail.com is om organisatorische redenen sterk aangeraden.

Meebrengen: eventueel een ‘klikbord’ om op je blad te kunnen schrijven of te tekenen (kinderen).

Plantengidsen zijn altijd handig.

Afspraak op zondag 10 juli om 13.30 u, parking van het Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27 in Ekeren. Einde voorzien rond 16 u.

29

VERGEET NIET TE GENIETEN

Planten determineren in onze natuurgebieden We gaan op zoek naar bomen en planten en proberen ze - op basis van determinatiegidsen - onder te brengen bij de juiste plantenfamilie.

Als je graag meegaat, neem dan contact op met Christel Cools: vrf.cch@gmail.com.

Wij nodigen iedereen uit om met ons mee te gaan determineren.

Vlinder en kruidenwandeling in het Wijtschot Traditioneel gaan we in onze zomerwandeling op zoek naar vlinders. We hopen op zonnig weer en de talrijke aanwezigheid van zeldzame vlinders. Je komt op deze wandeling ook meteen alles te weten over de planten en kruiden in ons natuurgebied.

Afspraak op zondag 24 juli om 14 u, parking van de 4 Notelaars, Wijtschotbaan 12 in Schoten.

30

Je krijgt dan de exacte informatie over het trefpunt. Op die manier kan ze je ook waarschuwen als een activiteit niet kan doorgaan wegens te slecht weer.

Verwacht geen lange wandeling, eerder een beperkte zoektocht dicht bij de grond met discussies rond meeldraden, vruchtbeginsels en al dan niet gekartelde blaadjes!

Zaterdag 23 juli om 13.30 u bezoeken we het Klein Schietveld in Brasschaat.

Zondag 14 augustus verkennen we om 13.30 u de Opstalvallei in Berendrecht Zandvliet.

Vlinderwandeling in het Klein Schietveld Het Klein Schietveld, gelegen in de gemeenten Brasschaat, Kapellen en Kalmthout, vormt samen met het gebied Grote Heide en Het Groot Schietveld één van de grootste en indrukwekkendste aaneengesloten heide- en vennengebieden van Vlaanderen. Het is een belangrijk gebied voor dag- en nachtvlinders.

Tijdens onze wandeling gaan we op zoek naar dagvlinders. Misschien zien we zelfs enkele dagactieve nachtvlinders.

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

We kijken naar de planten en de vogels en ook het natuurbeheer door het Agentschap voor Natuur en Bos zal besproken worden.

Afspraak op zaterdag 6 augustus om 14 u, parking Perron Noord, bij de verkeerstoren, Licht Vliegwezenlaan (voorheen Bondgenotenlei) in Brasschaat.

Met hun grote verscheidenheid en gevarieerde ecologie zijn vlinders waardevolle indicatoren van de kwaliteit van ons leefmilieu. Samen met Rit Bellekens gaan we op vlinderzoektocht in het grasland langsheen de Scheldelaan.

Afspraak op zondag 7 augustus om 10 u, e-paviljoen BASF (Scheldelaan tegenover ingang 6) in Antwerpen Zandvliet.

Ons schorrenhuis is vanaf 9.30 u open voor een droge en moddervrije kennismaking met onze slikken en schorren.

Gehakkelde aurelia Foto: Frank Wagemans

VERGEET NIET TE GENIETEN

Vlinder mee - Zomers gefladder op en om het schor

Kennismaken met ringwerk Zelden krijg je de kans om eens een vogel van dichtbij te kunnen zien. Daarom organiseren we op De Kuifeend een ringsessie. Die kans mag je niet missen!

Dankzij dit ringwerk verwerven we een schat aan gegevens over soorten, doortrekperiode, aantallen, trekwegen, conditie van de vogels,

enz … En je maakt kans op een waterrietzanger, Europa’s zeldzaamste zangvogel die hier jaarlijks rond deze tijd verschijnt!

Helaas beperken we het aantal deelnemers om stress bij de gevangen vogels tot een minimum te beperken.

Op voorhand inschrijven is dus noodzakelijk. Dit kan via mail aan ludo.benoy@skynet.be of telefonisch: 0476-43.15.42. Je ontvangt dan de juiste gegevens over de afspraakplaats en het uur.

Afspraak op zondag 14 augustus.

Op zoek naar vleermuizen in Brasschaat Elk jaar organiseert Natuurpunt tegen het einde van de zomervakantie (eind augustus) een spectaculaire Nacht van de Vleermuis. Samen met een ervaren gids trek je ‘s avonds - gewapend met een batdetector - het bos in en ga je op zoek naar vleermuizen. Het is een spannende activiteit voor het hele gezin.

Wil jij alles te weten komen over de vleermuizen in Vlaanderen?

Kom dan op zaterdag 27 augustus om 20 u naar de Sint-Antoniuskerk, kruispunt Bredabaan en Miksebaan in Brasschaat!

Je krijgt niet alleen meer informatie over de vleermuizen, maar je krijgt ook de kans om de laatvliegers, die in de zolder van de kerk wonen, te zien uitvliegen uit de kerk. Voor kinderen en jongeren zorgt JNM voor een aangepast programma.

Foto: René Janssen

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

31

VERGEET NIET TE GENIETEN

Nachtvlinderhappening in het Galgeschoor Het nachtvlinderwereldje is een wereldje apart. Nachtvlinders zijn veel meer dan wat we vermoeden. Ze kunnen ontzettend klein zijn maar ook groter dan onze dagvlinders. En dan die kleuren... die variĂŤren van groen naar blauw over lichtgeel tot fel oranje en rood.

Ben je nieuwsgierig, kom dan naar onze happening in het Galgeschoor.

We lokken de diertjes met onze UV-lampen zodat je ze van zeer nabij kan bewonderen en fotograferen.

Vergeet je zaklamp niet!

Afspraak op vrijdag 2 september om 21.30 u, Parking Lillo (links vooraleer je Lillo binnenrijdt), Scheldelaan in Antwerpen Lillo.

Foto: Luc Crols

Open vergadering Natuurpunt Schoten Natuurpunt Schoten houdt 4 maal per jaar een kernvergadering. Alle Schotense leden zijn hierop van harte welkom.

Om de drempel naar onze leden te verlagen organiseren we een speciale Open vergadering waar je kan kennismaken met onze

vereniging en onze vrijwilligers.

Als je graag op de hoogte blijft van wat er zich allemaal in de Schotense natuur afspeelt, kom dan zeker langs!

Afspraak op woensdag 7 september om 20 u, ontmoetingslokaal, Schijnparklaan 1 in Schoten.

Bezoek aan de zeehondenopvang - A Seal in Stellendam We brengen een bezoek voor en achter de schermen van de sinds 25 juli 2014 actieve zeehondenopvang A Seal in Stellendam.

Inschrijven is noodzakelijk en kan via onze website.

Afspraak op zaterdag 10 september om 8.30 u, e-paviljoen BASF (Scheldelaan tegenover ingang 6) in Antwerpen Zandvliet.

Grijze zeehond pup Foto: Frank Wagemans

32

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

Eén Polderke (33 cl) kost € 1,50 (€ 1,70 voor niet-leden) + € 0,10 waarborg leeggoed.

Een bak (24 flesje) kost € 34 (€ 38 voor niet-leden). Waarborg van € 4,50 voor leeggoed (flesjes en bak) niet inbegrepen.

De opbrengst gaat integraal naar het reservatenfonds.

WINKELHOEKJE

Polderke - bio

Jouw oude gsm voor een nieuwe boom Natuurpunt organiseert, in samenwerking met Out of Use, Umicore en Recupel, een grootschalige inzamelactie van mobiele toestellen.

Elke oude gsm is goed voor € 1 ten voordele van Bos voor iedereen. Elke nog werkende gsm is goed voor € 4 en dus een boom met bijhorende m² natuur.

Ga op zoek in kasten en laden, verzamel je gsm’s en gooi ze in de inzamelbox in ons Natuur.huis. Goed voor de natuur … en terug plaats in je kast.

Op zoek naar een verrekijker?

Ben je een natuurliefhebber en trek je er graag op uit, dan komt een goede verrekijker zeker van pas.

Verrekijkers zijn er in allerlei formaten en prijsklassen. Welke verrekijker koop je dan? Hoe weet je welke verrekijker voor jou geschikt is?

Vanaf 1 juni zullen we in ons Natuur.huis een ruim aanbod verrekijkers van verschillende merken kunnen aanbieden. Je kan ze ter plaatse uittesten. Wij helpen je zoeken naar de best bij jouw passende verrekijker.

Met je aankoop steun je meteen de bescherming van onze natuur.

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

33

COLOFON

Natuurpunt Antwerpen Noord vzw is een regionale afdeling van Natuurpunt.

Lid worden Lidgeld per gezin: € 27/jaar. Storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van lidnummer of voor nieuwe leden met vermelding van naam en adres. Je ontvangt dan zowel Natuur.blad als Natuur.ruimte. Bovendien krijg je korting bij aankopen in onze Natuur.winkel.

Leden van Natuurpunt uit een ander werkingsgebied kunnen voor € 7 een abonnement op Natuur.ruimte nemen. Te storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van je lidnummer, naam en adres.

Giften Donateurs storten een extra bijdrage bovenop hun lidgeld. Vanaf € 40 per kalenderjaar krijg je een fiscaal attest. Storten op BE56 2930 2120 7588 met vermelding ‘project 3797 Antwerpen Noord’.

Legaten Geregeld besluiten mensen om een legaat op te nemen in hun testament. Voor legaten aan een vzw zoals Natuurpunt Antwerpen Noord voorziet de wetgever erfenisrechten van slechts 8,8%. Zo weet je dat jouw schenking bijna volledig ten goede komt aan onze vereniging. De opbrengst van deze legaten gebruiken we voor de aankoop van natuurgebieden.

Er bestaan verschillende formules. Het systeem van duolegaten bijvoorbeeld is zowel voor het goede doel als voor je erfgenamen een interessante formule. Zeker als je erfgenamen verre familieleden zijn of zelfs mensen met wie je geen familieband hebt. Met dit systeem betalen zij immers geen torenhoge successierechten.

Overweeg je ook om die stap te zetten en onze vereniging te begunstigen, dan raden wij je aan een notaris te raadplegen. Die kan je exact meededelen hoe je te werk moet gaan en welke formule best bij jou past. Voor meer informatie kan je terecht bij Willy Ibens .

Natuur.huis, Natuur.winkel en Natuur.documentatiecentrum Steenstraat 25, 2180 Ekeren tel. 03‑541.58.25, fax 03‑541.63.55 Open van maandag tot en met vrijdag van 10 u tot 12.30 u en van 13 u tot 17 u e‑mail: antwerpennoord@natuurpunt.be website: www.antwerpennoord.be BTW‑nummer: BE 0429 415 832 Rekeningnr. BE77 2200 3405 7342

Contacten secretariaat: Iris Buermans (administratie): iris.buermans@natuurpunt.be An Casteels (bewegingsconsulent): an.casteels@natuurpunt.be

Antwerpse haven Natuurlijker: Johan Baetens: johan.baetens@natuurpunt.be Dries Martens: dries.martens@natuurpunt.be

Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Brasschaat vzw Holleweg 43 2950 Kapellen tel. 0473‑48.48.97 e-mail: peeters.m@skynet.be

34

Voorzitter: Willy Ibens willy.ibens@natuurpunt.be GSM: 0475-91.03.16 Werking Kerk- en Steenuilen: Frank Goossens (0487-46.82.69) Fons Vervoort (03‑647.18.70) Werking Planten: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Vleermuizen: Wout Willems (0485-03.79. 85) Werking Vlinders: Hugo Wouters (03‑569.05.78) Werking Vogels: Ludo Benoy (0476-43.15.42) Werking Berendrecht, Zandvliet en Lillo: Guy Leys (03‑569.00.38) Werking Brasschaat: Johan Neegers (0479-99.54.01) Werking Brecht: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Ekeren: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Kapellen: Marie-Paule Schelfout (03‑665.11.01) Werking Schoten: Fonne Bruggemans (03-658.99.07) Werking Stabroek: Harry Van der Horst (03‑568.15.78) Werking Wuustwezel: Thea Van Bueren (03‑658.99.07)

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

Natuur.ruimte is het driemaandelijks ledenblad van Natuurpunt Antwerpen Noord vzw.

Werkten mee aan dit nummer: Katleen Anthierens, Iris Buermans, An Casteels, Ivo De Belder, Nathalie De Maeght, Geert Deroose, Jos Franken, Willy Ibens, Dries Martens, Mart Pauwels, Rina Peys, Guido Segerink, Linde Van Goethem, Kathleen Van Gucht, Stefan Versweyveld Illustraties en foto’s: Herman Blockx, Fonne Bruggemans, Luc Crols, Rafaël Delaedt, Walter De Weger, Willy Ibens, Leo Janssen, René Janssen, Dries Martens, Rina Peys, Dirk Swaenen, Sarah Troch, Pascale Vantieghem, Frank Wagemans, foto-archief Natuurpunt Antwerpen Noord Foto voorpagina: Groene tornado’s - Willy Ibens Oplage: 4.500 exemplaren

Met de steun van

Natuur.ruimte • juni 2016 - augustus 2016

Verantw. Uitg.: Willy Ibens, Steenstraat 25 - 2180 Ekeren

Afgiftekantoor Antwerpen X p702 133 Retouradres: Natuurpunt Antwerpen Noord vzw Steenstraat 25 2180 Ekeren

Zoektocht en barbecue Kom op zaterdag 20 augustus vanaf 14 u kennis maken met alle bewoners van de Oude Landen! Of toch… zoveel mogelijk. Vandaag gaan we met onze werkgroepen op zoek 1000 soorten: vogels, vlinders, nachtvlinders, planten, … We proberen ze allemaal te ontdekken en op naam te brengen. Kom jij een handje toesteken bij de zoektocht?

Je kan ook alles te weten komen over het beheer in de Oude Landen dat dit jaar al aan zijn 40ste verjaardag toe is. Wat doen de vrijwilligers van Natuurpunt Antwerpen Noord zoal in de Oude Landen? En waarom?

Kunnen we de natuur niet gewoon zijn gang laten gaan of is dit duwtje in de rug toch nodig voor het overleven van soorten?

Op zoek naar 1.000

soorten

Iedereen is welkom: klein en groot, met voorkennis of zonder.

Rond 17.30 u kan iedereen aan­s chuiven voor een heerlijke barbecue, ook vegetarisch eten is mogelijk.

De kostprijs is € 8,- per persoon.

Inschrijven voor de barbecue is noodzakelijk: stuur vóór 12 augustus een e-mail naar ons Natuur.huis, antwerpennoord@natuurpunt.be of neem contact op via telefoon, 03-541.58.25.

Hopelijk tot dan!