Natuur.punt 01/2016

Natuur.ruimte Windmolens IN het Antwerps havengebied.

Of toch daarbuiten?

Hoe biodivers is jouw tuin?

Snelheidsduivels in ‘t Asbroek driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Antwerpen Noord vzw maart 2016 - april 2016 - mei 2016 jaargang 23 - nummer 1 verschijnt in maart, juni, september en december Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Inhoud

ZEKER LEZEN

Kijk, de lente bloeit!

Natuur.gebied: Kijk, de lente bloeit!

4

Voorjaarsbloeiers kleuren de lente

Natuur.studie: Natuurwaarnemlingen

6

Niet langer verborgen in obscure notitieboekjes

Natuur.beleid: Windmolens

8

IN het Antwerps havengebied op Rechteroever. Of toch daarbuiten?

Natuur.actueel

4 12 13

EU-commissaris bezoekt haven en natuur in Antwerpen Fort van Schoten: de kogel is door de kerk

Soort in de kijker: Loopkevers

Windmolens in het havengebied en daarbuiten

14

In ‘t Asbroek racen snelheidsduivels rond

In gesprek met: Johan Neegers

16

Een ‘ancien’ binnen Natuurpunt Antwerpen Noord

8

Natuur.samenleving: Hoe biodivers is jouw tuin in 2016 20 Stapstenen naar een aangename leefomgeving voor mens en dier

KEICOOL Op stap met Snor

EN VERDER Edito

22

Ik heb een rode jas met zeven zwarte stippen

3

Winkelhoekje

33

Colofon

34

Actief met Eikeldop

24

Doetjes en datjes, niet voor watjes!

Tweedaagse uitstap naar de Hoge Venen Planten determineren op zaterdag 4 en zondag 5 juni

Schrijf snel in!!!

28

Loopkevers AAN DE SLAG Agenda

18

Handen uit de mouwen

26

Natuurbeheer...

Vergeet niet te genieten

14

28

EDITO

Puur genieten ...

Leve de lente! Winter?

Zalig! Op zondag de benen gestrekt in mijn favoriete natuurgebied. De zon staat laag en omhult het landschap met een gouden gloed. Een waterig zonnetje kietelt mijn blote armen terwijl ik door rietvelden struin. Verderop, langs de waterkant, schrikt een groene specht, kiest het hazenpad en verdwijnt verderop in de bosrand. Met hun felle rode kleur trekken ze onmiddellijk de aandacht: bosaardbeitjes!

Even later kruist een dagpauwoog het modderpaadje en volgt de bosrand om verderop definitief te verdwijnen. Een perfecte dag!

Een perfecte lentedag.

Toch niet, het is ‘putteke’ winter. Het moment dat we erop uit trekken om te genieten van krakende sneeuw onder onze laarzen.

Is dit wel goed voor onze dagpauwoog? Neen, eigenlijk niet. Gewoonlijk wanneer het koud is, gaat deze vlinder in winterslaap om pas te ontwaken in de lente. Wanneer hij wakker is in de winter, verbruikt hij reserves en kan deze niet aanvullen omdat er geen bloemen of rottend fruit zijn. Dus duimen voor deze dagpauwoog dat hij de lente zal halen.

Natuurpunt en wij als vlinderwerkgroep gaan in deze uitzonderlijke situatie de vinger aan de pols houden.

Welke planten en dieren overleven onder deze toenemende druk, en hoe doen ze dat? Daarvoor hebben we hulp nodig. Als jullie een dagpauwoog, egel, bosaardbei of eigenlijk eender welke plant of dier zien tijdens een wandeling of in de tuin, vergeet dan zeker niet deze in te voeren via waarnemingen.be.

Zo krijgen we een idee wat er aan de hand is in Vlaanderen, en bij uitbreiding in de hele wereld, en kunnen we gerichte acties ondernemen.

Waarnemingen invoeren is helemaal niet moeilijk, zelfs ik kan het! Hoe het werkt kan je lezen op pagina 6. We hebben al miljoenen waarnemingen ontvangen. Maar we hebben er nog meer nodig om de evoluties door de klimaatwijziging te kunnen opvolgen.

Zo kan elk van ons een kleine bijdrage leveren aan de natuur. Dus tijd voor actie in de natuur en achter de computer!

Guido Segerink Vlinderwerkgroep Natuurpunt Antwerpen Noord Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Foto: Luc Crols 3

NATUUR.GEBIED

Kijk, de lente bloeit!

In de gebieden van Natuurpunt kleuren voorjaarsbloeiers de lente ...

Tekst: Stefan Versweyveld

Nog even en je kan weer genieten van de opvallende lentepracht in jouw buurt. In de door Natuurpunt beheerde gebieden kleuren bosanemonen, sleutelbloemen, wilde hyacinten, pinksterbloemen, bosviooltjes en gele dovenetels de bodem.

Gelukkig maar, want buiten onze natuurgebieden wordt de lente elk jaar minder kleurrijk.

Foto: Luc Crols 4

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Ze zijn er vroeg bij, onze voorjaarsbloeiers.

Van zodra enkele dagen een lentezonnetje en warmere temperaturen de kop opsteken - en dat kan anno 2016 al heel vroeg in het jaar zijn - beginnen deze soorten aan een race tegen de klok.

Dat is trouwens geen overbodige luxe.

Bosanemoon, gele dovenetel, speenkruid, gewone salomonszegel en muskuskruid zijn planten die we hoofdzakelijk in bossen aantreffen. Om te profiteren van de zonnestralen zit er dus voor hen maar één ding op: zo vroeg mogelijk bloeien, als er nog geen bladeren aan de bomen hangen. Wanneer een dicht bladerdek elke zonnestraal naar de bodem tegenhoudt, zijn deze merkwaardige voorjaarsbloeiers weer onder de grond verdwenen.

Ook voor de typische lentebloeiers in onze hooilanden, zoals pinksterbloem en gulden sleutelbloem, geldt dezelfde regel: zo snel mogelijk bloeien en zaden produceren vooraleer meer productieve soorten het heft in handen nemen. Daar maken vroeg vliegende insecten zoals hommels en voorjaarsvlinders, bijvoorbeeld het oranjetipje, trouwens dankbaar gebruik van.

Voorraadkelder Om deze race tegen de tijd te winnen, hebben voorjaarsbloeiers een speciale strategie uitgewerkt. Ze slaan al hun voedingsstoffen op in een speciaal ontwikkeld ondergronds orgaan, een soort voorraadkelder. De variatie in deze ‘voorraadkelders’ is groot: verdikte wortelstokken, knolletjes, bollen, … Ze hebben alle maar één doel: voldoende voedsel leveren op het moment dat het voorjaar gunstig is. Op die manier kan een kale bosbodem of een nog groen hooiland in enkele weken tijd omgetoverd worden tot een bloementapijt.

Bodem van doorslaggevend belang Hoe mooi die voorjaarspracht ook mag zijn, buiten onze natuurgebieden kleuren de voorjaars­bloeiers steeds minder de lente. Niet zo verwonderlijk overigens, want het zijn kieskeurige soorten. Vooral de bodem is van doorslaggevend belang.

Soorten als bosanemoon, wilde hyacint en slanke sleutelbloem voelen zich pas thuis op een gerijpte bosbodem. Dat is een bodem waarop al vele tientallen jaren bos groeit. Voor de

bosanemoon bijvoorbeeld moet de bosbodem meer dan 100 jaar oud zijn vooraleer ze erop wil groeien!

De lentebloeiers in onze hooilanden houden op hun beurt niet van bemeste bodems. En daar wringt helaas het schoentje: door de intensieve landbouw in Vlaanderen zijn niet bemeste graslanden bijna alleen nog in natuurgebieden aan te treffen.

NATUUR.GEBIED

Race tegen de tijd

Reden te meer om zuinig te zijn op de voorjaarsflora in onze natuurgebieden!

Onopvallende maar bijzondere voorjaarsbloeiers Niet alle lentebloeiers in onze natuurgebieden zijn kleurrijk, maar vaak zijn ze wel heel bijzonder. Zo kan je in de hooilanden van de Oude Landen de addertong aantreffen. Neen, geen onderdeel van een giftige slangensoort.

Wel een zeer zeldzaam varentje van zo’n 10 cm hoog dat bovendien helemaal niet lijkt op de klassieke varens. De addertong groeit enkel in stabiel beheerde, niet bemeste hooilanden.

Met vele honderden exemplaren is de Oude Landen één van de belangrijkste vindplaatsen in Vlaanderen.

In de Oude Landen, de Bospolder, het Wijtschot en andere natuurgebieden kan je dan weer voorjaars­p addenstoelen zoals het gewone morielje, kapjesmorielje en witte kluifzwam ontdekken. Met hun honingraatachtige of hersenvormige hoeden wijken ze sterk af van de meer bekende paddenstoelen.

Goed beheer noodzakelijk Sommige gebieden zouden er maar kaal bij liggen zonder hun traditionele tapijt van voorjaars­planten. Bovendien zou het voor ons en de komende generaties een gemis zijn om niet meer te kunnen genieten van de jaarlijkse lentebloei.

Daarom houden we bij het beheer van natuurgebieden zoals ’t Asbroek, Oude Landen en Ekers Moeras uitdrukkelijk rekening met de vereisten van onze lentebloeiers.

Kom gerust genieten van de lentebloei in onze natuurgebieden. Neem deel aan één van onze wandelingen (zie pag. 28 en verder).

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

5

NATUUR.STUDIE

Natuurwaarnemingen niet langer verborgen in obscure notitieboekjes

Het opstarten van de website Waarnemingen.be in 2008 bracht een hele omwenteling teweeg bij veel natuurliefhebbers.

Waarnemingen.be is een website die werd ontwikkeld door Natuurpunt Studie en de Stichting Natuurinformatie.

Iedereen kan er zijn of haar natuurwaarnemingen op een heel makkelijke manier invoeren.

Je kan ook zien welke planten en dieren andere natuurliefhebbers ontdekt hebben.

Tekst: Ludo Benoy 6

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Er is echter nog altijd een tussenstap nodig.

Al je waarnemingen moet je nog steeds noteren in een notitieboekje om ze thuis in Waarnemingen.be te kunnen invoeren.

Om dit dubbele werk te vermijden werd een speciale softwareapplicatie ontwikkeld die je rechtstreeks in het veld kunt gebruiken. Het gaat om ObsMapp (Android), IObs (Iphone) of WinObs (Windows Phone): een gebruiksvriendelijke app die iedereen via de website van Waarnemingen.be gratis en eenvoudig kan downloaden op een tablet, iPhone of smartphone. Via deze app kan je op het moment van de waarneming alle nuttige informatie over de waargenomen soort, het aantal, het geslacht, de bloeiwijze, het gedrag e.d. met enkele eenvoudige klikken invoeren en opslaan. En niet onbelangrijk: via een beschikbare luchtfoto of kaart voer je de exacte puntlocatie van je waarneming in. Voor de regelmatige gebruiker een enorme tijdwinst.

Voor het gebruik van deze app in het veld hoef je niet over een internetverbinding te beschikken.

Al de opgeslagen gegevens kan je thuis met één eenvoudige druk op de knop via je wifi naar Waarnemingen.be uploaden.

invoerproblemen en, wat belangrijker is, grote tijdwinst en exactere gegevens als resultaat.

Voor het gebruik van deze spraakherkennings­ technologie is wel een 3G of 4G netwerk noodzakelijk. ObsMapp Speech kun je gratis downloaden via https://play.google.com/store/ apps/details?id=org.obsmapp.

En dan is er nog Avimap, een gebruiks­ vriendelijke en intelligente methode om broedvogel­g egevens in te voeren. Voor Vlaanderen berust de coördinatie bij Natuurpunt Studie i.s.m. INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek). Dit programma laat je toe om, volgens vooropgestelde criteria, broedvogels in te voeren op de exacte puntlocatie. De gegevens voor Avimap voer je eveneens in via ObsMapp.

NATUUR.STUDIE

Intussen werd dit invoerportaal de grootste natuurdatabank van Vlaanderen. Duizenden vrijwilligers voeren er jaarlijks gemiddeld 2 miljoen waarnemingen in. Via eenvoudige handelingen kun je selecties maken op gebruikers, soorten, gebieden, juiste locatie, gedrag, biotoop, fenologie enz … Tijd en datum worden automatisch vastgelegd. Ook onze afdeling beschikt over een eigen regioscherm.

Avimap berekent op basis van voldoende gegevens, via automatische clustering, het aantal broedvogelterritoria. Alle informatie en richtlijnen kan je vinden op de website http://www.avimap.be. Voor het gebruik van Avimap is vooraf aanmelden bij het INBO wel noodzakelijk. Je krijgt dan toegang tot de gegevens van het gebied dat je wil opvolgen.

Tot slot nog een leuk weetje. Recent werd de nieuwe app Warblr ontwikkeld. Hiermee kun je de zang van zo’n 220 Europese vogels identificeren. Je maakt gewoon een geluidsopname met je smartphone. De app bepaalt dan welke soort je gehoord hebt.

Benieuwd welke vogels zich zoal in jouw buurt ophouden? Download dan deze app op de website http://warblr.net/.

We wensen je veel ontdekkingsplezier!

De wereld van de waarnemingsapplicaties staat trouwens niet stil. Intussen werd voor de gebruikers van ObsMapp een versie ontwikkeld die op spraakherkenning werkt: ObsMapp Speech. Geen gegevens meer intikken op je tablet of smartphone maar ze gewoon inspreken. Bijzonder handig om nog sneller en vollediger waarnemingen in te voeren of om handenvrij verkeersslachtoffers in te voeren vanuit je auto of vanop de fiets. Soortnaam, aantal, geslacht, gedrag - de volgorde heeft zelfs geen belang - spreek je in via je smartphone of tablet en ze worden meteen opgeslagen.

Het systeem werkt zo vlot dat je makkelijk meerdere honderden waarnemingen per dag kunt invoeren. Testen hebben uitgewezen dat theoretisch tot 230 waarnemingen per uur en tot meer dan 1.000 per dag best haalbaar zijn. Geen

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

7

NATUUR.BELEID

Windmolens IN het Antwerps havengebied op Rechteroever.

Of toch daarbuiten?

Tekst en foto’s: Willy Ibens 8

In nummer 1 van jaargang 2015 van Natuur.ruimte brachten wij een uitvoerige stand van zaken over de plannen van VLEEMO om 60 tot 100 windmolens te bouwen in het havengebied tussen het Churchilldok ten westen van Ekeren en de Nederlandse grens ten noorden van Zandvliet.

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Op een eerste overlegforum eind 2014 diende Natuurpunt een voorstel in om voor het havengebied op Rechteroever een windplan op te stellen. Dit voorstel werd ondersteund door Schepen voor Ruimtelijke Ordening Rob Van de Velde. Het voorstel werd afgewezen door VLEEMO. Voor het havengebied op de Linkeroever werd wel zo’n indicatief plan opgemaakt met groene, oranje en rode zones. In functie van mogelijke effecten voor mens en natuur wordt hierin aangeduid waar al dan niet windturbines kunnen worden gebouwd.

Inmiddels is er veel water door de Schelde gevloeid. Onder impuls van de Dienst MilieuEffecten Rapportage (MER) van de Vlaamse overheid stuurde VLEEMO zijn plannen bij. Op het partnerforum van juli 2015 werd bekendgemaakt dat er gekozen werd om een strategische plan-MER op te maken. Uit zo’n plan-MER moet blijken welke locaties in het havengebied om milieuredenen meer of minder geschikt zijn voor het inplanten van windturbines, of er milderende maatregelen moeten worden genomen en of er aanvullend studiewerk nodig is.

De eerste stap in deze planningsprocedure is het opmaken van een kennisgevingsnota.

Daarin wordt een beschrijving gegeven van wat men wil doen en in welk gebied. Daarnaast wordt opgelijst wat men gaat onderzoeken en welke methodiek men gaat gebruiken om al de milieueffecten op een wetenschappelijke manier te beschrijven en te bestuderen.

Dit is een technisch verhaal waar de modale burger niet zo snel zijn weg in vindt. Toch kunnen we deze aanpak ten volle steunen: in deze procedure is immers publieke inspraak voorzien. Vanuit de kennis en de betrokkenheid van zijn woon- of werkomgeving kan iedereen alternatieven geven. Men kan aangeven welke milieueffecten extra moeten worden onderzocht en voorstellen doen op welke wijze dit onderzoek best kan gebeuren. Met milieueffecten worden bedoeld: effecten op gezondheid en veiligheid van de mens, ruimtelijke ontwikkeling, bodem, water, natuur en landschap. Bovendien kunnen er voorstellen worden gedaan voor mogelijke locatie- en inrichtingsinitiatieven. Al die suggesties kunnen dan meegenomen worden om te komen tot een finale plan-MER.

De inspraakperiode loopt van 29 januari 2016 tot 28 maart 2016. Het kennisgevingsrapport kan via de website www.lne.be worden gedownload.

Voor bezwaren is er geen plaats in deze inspraakronde.

NATUUR.BELEID

Een strategisch plan MER

Natuurpunt is VOOR windenergie Vooraleer wij onze visie geven over deze kennisgeving is het goed om het verenigingsstandpunt van Natuurpunt inzake windenergie en de inplanting van windturbines op het land en op zee in herinnering te brengen.

Natuurpunt is in principe voor windturbines als hernieuwbare energiebron. Wij moeten echt op weg naar een duurzame samenleving en daarbij zo snel mogelijk ons doen en laten CO2-neutraal maken.

“‘In principe voor’ is niet hetzelfde als ‘altijd voor’.

Er is een ‘ja, mits ...’”

In ‘principe voor’ is niet hetzelfde als ‘altijd voor’. Er is een ’ja, mits’. Natuurpunt vindt het nodig om bepaalde gebieden strikt te vrijwaren. Daartoe behoren de woongebieden, de beschermde natuurgebieden en de landschappelijk waardevolle landbouwgebieden.

Voor ons kunnen windturbines eventueel wel gebouwd worden in haven- en industriegebied, KMO-zones, gebieden voor intensieve landbouw, gemeenschaps­voorzieningen, ... voor zover ze geen betekenisvolle nadelige gevolgen hebben voor mens, natuur en landschap.

Windturbines in de haven samen met VLEEMO Het Antwerps Havenbedrijf was destijds de beheerder van het elektriciteitsnet in het havengebied en koos er toen voor om binnen dit gebied zelf windturbines te gaan bouwen in plaats van allerlei kandidaat-windmolenbouwers hun gang te laten gaan.

Door een wijziging in de wetgeving, waarbij er een scheiding kwam tussen netbeheerder en producent, besliste het Havenbedrijf deze piste

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

9

NATUUR.BELEID

te verlaten. Via een publieke marktbevraging werd een partner gezocht om windturbines te bouwen in het havengebied. In 2003 werd daarvoor een concessie toegekend aan VLEEMO nv.

VLEEMO staat voor Vlaamse Ecologie, Energie en Milieu Onderneming en is op dit ogenblik een samenwerking tussen Aspiravi nv uit Harelbeke en Polders Investeringsfonds nv uit Berendrecht.

Aspiravi nv kan een mooi palmares voorleggen van windmolenprojecten op land en op zee. De aandeelhouders zijn overwegend Vlaamse steden en gemeenten. Via hun erkende coรถperatieve vennootschap Aspiravi Samen geven ze burgers de kans om op een laagdrempelige manier deel te nemen aan de financiering van hun projecten. Zo kan iedereen die dit wenst een bijdrage leveren aan een duurzame en CO2-neutrale leefomgeving en mee (financieel) genieten van wat de wind oplevert. Aspiravi werd voor de helft aandeelhouder van VLEEMO nadat eerder Legende Rood: zone die potentieel in aanmerking komt voor de bouw van windturbines Blauw: zone voor onderzoek milieu-impact voor mens en milieu Groen: zone voor onderzoek impact op doelstellingen Europese vogelrichtlijn

10

de producenten NUON en Electrawinds zich hadden teruggetrokken uit deze vennootschap.

Het Polders Investeringsfonds nv is een holdingmaatschappij die in 1999 werd opgericht door de Anglo Asian Investment Corporation Limited uit Londen. Dit Londens bedrijf was een eerder schimmige vennootschap, opgericht in 1998, met een kapitaal van 1.000 pond waarvan 1 pond (anderhalve euro) effectief was gestort, en had nauwelijks geld in kas. Het had geen zichtbare activiteiten en was verlieslatend. Het stampte wel het Polders Investeringsfonds nv uit de grond (uit het niets?) met een volstort kapitaal van 30 miljoen BEF. Met dit kapitaal werd op een openbare verkoop de Kabeljauwpolder in Zandvliet aangekocht met de finale bedoeling er windturbines te bouwen. In 2003 verdween deze Britse vennootschap als sneeuw voor de zon.

In het havengebied? Of in de aangrenzende natuur- en landbouwgebieden?

In de communicatie van de Vlaamse overheid rond deze inspraakronde wordt steevast gesproken over windturbines IN het Antwerps havengebied.

De grenzen van het Antwerps havengebied zijn door de vorige Vlaamse Regering eenduidig vastgelegd via een ruimtelijke uitvoeringsplan.

Wie het kennisgevingsrapport van VLEEMO doorneemt komt al snel tot de vaststelling dat:

Natuur.ruimte โ ข maart 2016 - mei 2016

En die havenrand wordt hier wel heel breed geïnterpreteerd. Van zuid naar noord komen volgens VLEEMO volgende gebieden in aanmerking om dat immense windturbinepark te realiseren: • Het natuurgebied Bospolder en Ekers Moeras, • het recreatiegebied Muisbroek met de Ekerse putten, • gans het NMBS rangeerstation van Oorderen, • de Polder van Muisbroek ten westen van Leugenberg en Edsionlaan, • de ganse polders van Ettenhoven en Stabroek, • het natuurgebied de Kuifeend en de Grote kreek in Oorderen, • het natuurgebied Opstalvallei in Berendrecht en de Polder van Berendrecht waar de tweede fase van de Opstalvallei moet worden aangelegd, • het buffergebied De Zouten, • het natuurgebied Ruige heide in Berendrecht, • en tot slot en niet in het minst de Noordlandpolder en de Kabeljauwpolder ten noorden van Zandvliet.

Wie leidt wie om de tuin?

Het is verschrikkelijk ambitieus van VLEEMO om in het havengebied op de Antwerpse Rechteroever tussen het Churchilldok en de Nederlandse grens 60 tot 100 windturbines te willen bouwen. Eigenlijk weet iedereen dat dit gewoon onmogelijk is. Iedereen, ook VLEEMO, want die konden tussen 2001 en 2013 maar 12 kleinere windmolens vergund krijgen op de Rechteroever.

Alleen al omwille van de veiligheidsrisico’s zijn er een ganse reeks beperkingen. Het noordelijk havengebied staat vol met SEVESO bedrijven waar gevaarlijke chemische stoffen worden geproduceerd die bijzondere veiligheids­ voorschriften vergen. In het rangeerstation van Oorderen staan er honderden tankwagens met gevaarlijke producten. De ondergrond in de haven ligt vol met pijpleidingstraten en het gebied wordt doorsneden met hoogspanningsleidingen en spoorwegen.

NATUUR.BELEID

• Het deel van de Antwerpse haven ten zuiden van het Churchilldok niet wordt onderzocht; • Er ‘in samenspraak met het Antwerps havenbedrijf’ uitdrukkelijk voor gekozen is om alle gebieden aan de rand van de haven te onderzoeken omdat die ‘potentieel in aanmerking komen voor het bouwen van windturbines’.

De geplande windturbines zijn geen doetjes.

Momenteel worden er turbines in overweging genomen met een ashoogte van 130 tot 150 meter en een tiphoogte van 200 tot 220 meter.

Over de meeste risico’s zijn objectief wetenschappelijke gegevens bekend. Ondergrondse trillingen, veroorzaakt door de draaiende wieken, kunnen risico’s inhouden voor ondergrondse leidingen met ondermeer aardgas. Trillingen in de lucht kunnen een gevaar betekenen voor hoogspannings­leidingen. Onderdelen van turbines kunnen bij breuk weggeslingerd worden. Toch worden in deze strategische MER de concrete veiligheidsaspecten niet onderzocht omdat de juiste locaties van de turbines nog niet zijn gekend en omdat het havengebied permanent in verandering is.

Alsof het verleggen van pijpleidingstraten en hoogspanningsleidingen zo eenvoudig is.

Wat men wel kritisch weten­schappelijk wil onderzoeken in deze MER is de vogeltrek tussen de Bospolder, de Kuifeend, de Opstalvallei en de schorregebieden aan de Schelde. De waarnemingen en gegevens over vogeltrek van onze Natuurpuntvrijwilligers worden niet altijd ernstig genomen.

Verborgen agenda Wie de geschiedenis en de inhoud kent van het samenwerkingsprotocol tussen VLEEMO en het Antwerps Havenbedrijf, weet dat windmolens bouwen in de Kabeljauwpolder een strijdpunt is van het Polders Investeringsfonds. Voor iedere windmolen die in deKabeljauw­polder kan worden gebouwd krijgt het Havenbedrijf zelfs een extra vergoeding van VLEEMO. Dat de bewoners van Berendrecht en Zandvliet in de jaren 90 massaal en met succes gestreden hebben (tot en met de ‘bezetting’ van de Grote Markt in Antwerpen) om die polder als open ruimte te behouden zijn sommige polderbewoners al vergeten.

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

11

NATUUR.BELEID

En moeten wij ook in herinnering brengen dat het Polders Investeringsfonds samen met enkele aanverwante bedrijfjes als enige de afbakening van de haven op Rechteroever betwist voor de Raad van State? Als zij er in slagen om de inkleuring van de Opstalvallei als natuurgebied tegen te houden dan geeft dit extra mogelijkheden om daar ook windturbines te bouwen.

Natuurpunt - de beleving van de maritieme en industriële activiteiten in de haven koppelen aan erfgoed, natuur en polderlandschap.

Wij stellen dat de lopende procedure niet rechtsgeldig is. De bekendmaking dekt de lading niet. Hiermee worden burgers en lokale overheden misleid. Dit gaat niet enkel over windturbines IN havengebied maar ruim “Hiermee worden burgers en het daarbuiten. De procedure Hoe verder lokale overheden misleid! moet worden overgedaan met De ambitie om het grootste de juiste informatie.

Dit gaat niet enkel over windmolenpark van West-Europa neer te zetten windturbines IN het Er moet duidelijkheid komen kan enkel worden gerealiseerd havengebied maar ruim van het Havenbedrijf door door windturbines te bouwen wie en waarom de afspraak daarbuiten” in de natuur- en de landbouwwerd gemaakt om al de open gebieden die grenzen aan ruimtegebieden die grenzen de woongebieden van Ekeren, Leugenberg, aan het havengebied in kaart te brengen om Hoevenen, Stabroek, Berendrecht en Zandvliet. tot een ‘zo efficiënt mogelijke invulling te komen van het windenergiepotentieel IN de Voor Natuurpunt is dat NIET aanvaardbaar. haven en IN de aangrenzende natuur- en Er zijn duidelijke grenzen getekend aan het landbouwgebieden’. havengebied. Natuur- en landbouwgebieden vormen een noodzakelijke buffer tussen de Wij menen dat voor een dergelijk immens haven, havenindustrie, haveninfrastructuur en energieproject eveneens andere plan­ woongebied. Buffergebieden met windturbines alternatieven moeten worden onderzocht. kunnen hun bufferfunctie niet vervullen Voor het behalen van de klimaat­doelstellingen en hebben een negatieve invloed op de moet niet enkel gekeken worden naar zonneleefbaarheid. Wij menen dat de inplanting en windenergie. Recente studies van het van windturbines in de polder evenmin past Vlaams Instituut voor Technologische in het ambitieuze onthaal- en recreatieproject Ontwikkeling (VITO) wijzen er op dat met Havenland dat recent werd opgestart. Via diepe geothermische energie op korte termijn dit project willen de Vlaamse overheid, het een belangrijk deel van de energiebehoefte Havenbedrijf en talrijke partners - waaronder in de provincie Antwerpen en de daaraan gekoppelde klimaatdoelstelling kan worden ingevuld. Met een beperkte belasting van het milieu en zonder bijkomende ‘turteltaks’.

In deze fase heeft het geen zin om allerhande persoonlijke ‘bezwaren’ in te dienen rond slagschaduw, geluidshinder, natuurbehoud, landschapsbeleving, mogelijke waarde­ verminderingen van eigendommen, enz.

Dat is pas mogelijk bij het indienen van concrete aanvragen voor bouw- en milieu­ vergunningen. Onze politici in de polder moeten - over de partijgrenzen heen - wel wakker schieten. Ze moeten duidelijk maken dat de grenzen van de haven vast liggen en dat dit nieuwe wind­turbinepark, dat door VLEEMO wordt ontwikkeld op vraag van het Antwerps Havenbedrijf, binnen de grenzen van het afgebakende havengebied moet blijven. Dat is het enige en juiste ruimtelijk kader waarvoor deze strategische plan-MER moet worden opgesteld.

12

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Vrijdag 29 januari 2016, Antwerpen - Europees Commissaris voor Milieu, Visserij en Maritieme zaken Karmenu Vella bracht samen met Europarlementairen Mark Demesmaeker en Kathleen Van Brempt een bezoek aan het Antwerpse havengebied. De commissaris beaamde hoe economie en ecologie er hand in hand gaan: “Economische ontwikkeling en de bescherming van Europese leefgebieden kunnen met elkaar verzoend worden. De haven van Antwerpen en Natuurpunt tonen dat aan.”

NATUUR.ACTUEEL

EU-commissaris Vella bezoekt haven en natuur in Antwerpen

Foto: Commissaris Vella, Kathleen Van Brempt en Mark Demesmaeker werden op het Antwerpse stadhuis ontvangen door burgemeester Bart De Wever.

De kogel is door de kerk.

In 2014 ontvingen we een projectsubsidie van Minister Joke Schauvliege om een bijdrage te leveren aan het behalen van de Europese doelstellingen voor de bescherming van Vleermuizen. Na een positief advies van Onroerend Erfgoed kregen we in januari 2016 de toelating van de Krijgsmacht om de inrichtingswerken te starten. Met het plaatsen van houten deuren en ramen kunnen wij de leefomstandigheden van de vleermuizen fors verbeteren.

Het Fort van Schoten behoort tot de topforten voor overwinterende vleermuizen.

Begin 2016 werden er 456 geteld, waaronder 184 exemplaren van de ingekorven vleermuis.

Een soort die in Europa sterk bedreigd is, komt in Schoten massaal overwinteren.

Het Fort van Schoten zelf is een prachtige baksstenen constructie met geschutskoepels en tientallen kamertjes met hoeken en kanten die ideaal zijn voor een winterslaap.

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

13

SOORT IN DE KIJKER

In ’t Asbroek racen snelheidsduivels rond!

Als je denkt dat alle kevers trage, plompe insecten zijn, dan heb je het bij het verkeerde eind. Op de bosbodem van ’t Asbroek wordt er immers aardig wat afgehold door, jawel … loopkevers.

Wegens hun verborgen levenswijze zijn ze onbekend. Jammer, want ze kunnen onze aandacht best gebruiken. Uit recent onderzoek blijkt dat bijna de helft van alle loopkeversoorten in Vlaanderen zeldzaam, bedreigd of reeds verdwenen is. Gelukkig vinden vele soorten in natuurgebieden zoals ’t Asbroek in Schoten een veilig leefgebied.

Onbekend

Tekst: Stefan Versweyveld Foto’s: Maarten Jacobs 14

Niet alleen hun verborgen levenswijze maakt hen onbekend bij het grote publiek, het is ook niet zo eenvoudig om loopkevers in Vlaanderen op naam te brengen. De Latijnse naam van de overigens algemene soort ‘Carabus Problematicus’ (korrelschallebijter) spreekt in dat opzicht boekdelen. Bovendien hadden de meeste loopkevers tot voor kort enkel een Latijnse naam, dus je begrijpt wel waarom ze zo onbekend zijn.

Een kennismaking Voor een wat ervaren insectenliefhebber zijn loopkevers vaak in één oogopslag te herkennen aan de slanke poten waarmee ze snel over de bodem of op boomstammen kunnen lopen. Erg groot zijn ze niet: hun afmetingen variëren van een paar millimeter tot 4 cm. Vele loopkevers zijn ‘gewoon’ zwart of metaalkleurig, maar ons land is ook een aantal bontgekleurde soorten rijk.

Naast hun slanke poten verschillen ze van andere kevers door hun lange, vaak draadvormige antennes en doordat minstens 3/4 van hun achterlijf met dekschilden bedekt zijn.

Loopkevers doen hun naam alle eer aan. De meeste loopkevers lopen over de grond; slechts enkele soorten lopen rond op boomstammen of klimmen af en toe op kruiden om er zaden

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Gevarieerd kostje Slechts weinig vleesetende loopkevers zijn echt gespecialiseerd in een welbepaalde prooi. Een uitzondering hierop zijn de slakkenloopkevers die, zoals hun naam al aangeeft, dankzij hun smalle kop en borstschild de huisjes van slakken binnendringen en de inwoner verorberen.

Andere hebben dan weer een voorkeur voor kortschildkevers.

De meeste loopkevers hebben een gevarieerd kostje dat bestaat uit wortels, paddenstoelen, knollen, bodemdiertjes, … Hun dierlijke prooi kunnen ze zonder problemen inhalen – het zijn immers loopkevers – en vervolgens rustig opeten. Hiervoor zijn loopkevers voorzien van een paar stevige kaken, lijkend op een kniptang.

Sommige onder hen hebben de taak als ‘opruimer’ in de natuur op zich genomen. In plaats van op levende prooien te jagen, ruimen ze kadavers op.

Lopen en vliegen?

Kunnen loopkevers, zoals vele andere insecten, ook vliegen? Op dit punt vertonen ze aardig wat variatie. Hoewel de meeste soorten stevig ontwikkelde vleugels hebben, worden die slechts door weinige (zoals de bekende groengekleurde zandloopkevers) echt gebruikt om bijvoorbeeld te jagen of te vluchten. Het belangrijkste doel van het vliegen is het koloniseren van nieuwe voedselgebieden.

De meeste bosbewonende soorten, zoals de schallebijters, kunnen echter helemaal niet vliegen. Bij de slakkenloopkevers en andere ‘grotere’ soorten zijn de dekschilden dan weer vergroeid. Zelfs de gevleugelde loopkevers kunnen vaak niet vliegen, omdat hun vliegspieren niet of nauwelijks ontwikkeld zijn.

voorkeur hebben.

Hun aanwezigheid hangt meestal af van eigenschappen van hun leefgebied zoals zon, schaduw, vochtigheid en bodemreliëf.

Sommige soorten zijn sterk gebonden aan bossen, andere verkiezen heide of veengrond of hebben een grote voorkeur voor vochtige tot natte plaatsen, … In dat opzicht vormen loopkevers goede ‘bio-indicatoren’ – zeg maar een meetinstrument – voor de kwaliteit van een gebied.

SOORT IN DE KIJKER

en stuifmeel te verorberen. Naar insectenmaatstaven kunnen loopkevers behoorlijk ‘oud’ worden. De grotere soorten, zoals de schallebijters, leven meer dan twee jaar.

’t Asbroek is een prima plek De voorbije jaren werd er onder leiding van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de loopkeverfauna in onze regio. Tot onze aangename verbazing blijken er in ’t Asbroek, een relatief klein natuurgebied, dubbel zoveel loopkeversoorten voor te komen dan in het veel grotere Peerdsbos. Tot nog toe hebben ze er 29 verschillende soorten aangetroffen.

Alle soorten in ’t Asbroek zijn gebonden aan bossen en/of een vochtige bodem.

Niet zo verwonderlijk overigens, want ’t Asbroek is ongetwijfeld één van de natste plekjes in Schoten, omdat er veel kwelwater omhoog borrelt. Heel wat loopkevers, zoals de bosbulldozer, gewone breedborst, lederslakkenloopkever, oeversnelloper en donkere halsbandloper houden van dit natte, rustige bosmilieu.

Hoeft het nog gezegd dat Natuurpunt Antwerpen Noord via het beheer van ’t Asbroek dit natte bosmilieu zoveel mogelijk wil bewaren en herstellen? Onze racende loopkevers zullen er alleszins wel bij varen … Kom gerust eens langs op onze beheerdagen!

Bio-indicatoren Loopkevers worden letterlijk overal aangetroffen: in de stad, in tuinen, parken, bossen, moerassen, heiden, ruigten … Of een bepaalde loopkeversoort ergens al dan niet wordt aangetroffen is, in tegenstelling tot vlinders bijvoorbeeld, zelden afhankelijk van het voedselaanbod omdat ze geen echte voedsel­ Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

15

IN GESPREK MET

Johan Neegers Een ‘ancien’ binnen Natuurpunt Antwerpen Noord Voor zijn opleiding tot bioloog was Johan vaak te vinden in de Oude Landen om er waterdiertjes te determineren.

We mogen hem zeker een ‘ancien’ binnen Natuurpunt noemen, want als medeoprichter van de kern Brasschaat hoort hij er al bij sinds 1994.

De kern Brasschaat bestaat dus al sinds 1994?

Tekst: Rina Peys 16

“Ja, ons 20-jarig bestaan hebben we al gevierd.

In 1994 ontstond bij Natuurpunt Antwerpen Noord (toen nog Natuurreservaten Antwerpen Noord) het idee om in verschillende gemeenten plaatselijke afdelingen op te starten met de bewoners uit de streek. Dat was o.a. ter voorbereiding van het Europees jaar

voor natuurbehoud dat gepland was voor 1995. De campagne kreeg de slogan: ’Onze gemeente natuurlijker’. We startten toen met 14 personen in onze afdeling. Het was de bedoeling om plaatselijke acties te organiseren en de aanwezige natuur beter te beheren.

De paddenoverzet in de Miksebaan en de Kerkedreef was toen al een feit, en we zijn mee op de kar gesprongen.”

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

“Neen, maar er is wel heel veel natuur in de gemeente en daar kunnen we onze energie zeker kwijt. Je hebt hier het Klein Schietveld, het park van Brasschaat, De Inslag, de Kaartse Beek en haar omgeving en ook nog het Fort van Brasschaat.”

Worden jullie betrokken bij het beheer van al dat groen?

“Best wel. Met het ANB (Agentschap voor Natuur en Bos) hebben we een zeer goed contact. In De Inslag bijvoorbeeld werden ondiepe putten, of beter gezegd ‘poeltjes’, uitgegraven. Het is de bedoeling dat het een open gebied blijft voor de amfibieën. We steken dan een handje toe. Er zijn in De Inslag eveneens enkele heideveldjes die door ons beheerd worden. We hebben al enkele boswachters zien komen en gaan, maar dat ging steeds prima. De vorige boswachter, Mark Schuermans, die pas op rust gesteld is, gidst nog voor ons tijdens de Winterwende­ wandeling. Hij doet dat voortreffelijk. Zijn betrokkenheid is fantastisch en hij weet telkens verbanden te leggen met het verleden van de streek. Heel interessant dus. Wij vullen dan aan met actualiteit of milieuproblemen. Er komt nog steeds veel volk op af, dus deze succesformule houden we nog even aan. We kiezen telkens een ander traject voor die wandeling en we proberen er plekjes bij te betrekken die niet zo voor de hand liggen.”

Hebben jullie bij het gemeente­ bestuur ook wat inspraak?

“Ja, de gemeente heeft een retentiebekken aangelegd ter hoogte van het Weverbos. De Kaartse Beek meandert daar door. Er komt teveel wilgenopslag en die verwijderen wij dan, in samenspraak met de gemeente en met de hulp van scholen uit de omgeving. Het moet daar een rustgebied voor watervogels blijven en dus houden we de verbossing tegen. De gemeente is ook betrokken bij de paddenoverzet.

In de eerste periode zorgde ze voor de paaltjes waar de netten tegen komen, en er werden ook, met subsidies, 8 amfibieëntunnels aangelegd, waarvan 3 op de Miksebaan en de rest in de Kerkedreef. We zitten momenteel ook met 4 personen in de milieuraad. We hebben daar een bermbeheerplan mee opgesteld en dat wordt regelmatig bijgewerkt. Een prachtig staaltje hiervan is te vinden in de Voshollei.

Daar is een middenberm; eerst was er schade omdat die als extra parkeerplaats werd gebruikt.

De gemeente plaatste paaltjes en je ziet het verschil al.”

De paddentrek in Brasschaat is beroemd. Hoe loopt dat?

“We werken aan de Miksebaan en in de Kerkedreef. Het startsein is niet zozeer een datum, want dat kan nogal variëren. Normaal komt de trek op gang bij een temperatuur van 7°C rond 20 u en liefst wat druilerig weer. De rasters zijn dan al gezet en de scholen zijn aangeschreven. De kinderen komen ’s morgens helpen. Eerst krijgen ze algemene info over de soorten, het geslacht en de werkwijze. Dan kunnen ze aan de slag. We streven ernaar dat ze toch minstens allemaal een diertje in de hand hebben gehouden. Vorig jaar kregen we zo’n 8 klassen over de vloer, of beter gezegd, langs de berm. En dat het een succes is! De cijfers liegen er niet om: we hebben op 1 jaar maar liefst meer dan 8.000 dieren geholpen. Het cijfer is gezakt dankzij de tunnels. Spijtig genoeg sterft nog steeds ongeveer 10% van de diertjes op het asfalt. Vijf jaar geleden kregen we zelfs hoog bezoek. In het kader van een internationaal onderzoek, waarbij de Zoo van Antwerpen betrokken was, kwam er een Australische prof kijken. Het was verontrustend om te horen dat in zijn thuisland hele populaties uitstierven door een of andere schimmelziekte. Inmiddels zijn er hier ook al gevallen bekend. Om kruis­ besmetting te voorkomen blijft al het materiaal dat voor de padden in Brasschaat gebruikt wordt dan ook in Brasschaat.”

IN GESPREK MET

Jullie hebben geen eigen terreinen in beheer?

Jullie richten ook cursussen in?

“Dat doen we al jaren. Al heel wat onderwerpen kwamen aan bod, maar de roofvogelcursus was een echte topper. We hebben ook al enkele malen meegedaan aan de Nacht van de Vleermuis. De Sint-Antoniuskerk staat nu op de planning maar ook in het Fort van Brasschaat worden elk jaar vleermuizen geteld. Dat wordt gedaan door de vleermuizenwerkgroep.”

Nog wensen, Johan?

“Zoals de meeste afdelingen kampen we met een vergrijzing; we zijn tegenwoordig nog maar met een kleine groep. Dus doe ik hierbij graag een warme oproep aan allen die al eens graag bezig zijn in de natuur. Kom gerust kijken en wie weet heb je er meteen een nieuwe hobby bij.”

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

17

Agenda

maart

do 10 9 u, Groene Tornando’s, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren za 12

9 u, Cursus giftige en eetbare planten, zie vorig nr

za 12

9 u, Werkdag in De Kooldries, zie p.27 Trefpunt: Ingang De Kooldries, Boudewijnstraat, ingang langs de Paepestraat achter de Cuvee Hoeve, Brecht

zo 3

10 u, Kennismaking met Lillo Potpolder, zie p.29 Trefpunt: Parking Lillo-fort, Havenmarkt, Antwerpen Lillo

do 7

9 u, Groene Tornando’s, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

za 9

13.30 u, Oefensessie planten determineren in ‘t Asbroek, zie p.28

zo 13

9.30 u, Excursie naar Kuifeend en Grote Kreek, zie vorig nr Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen Oorderen

zo 10

10 u, Lentewandeling in ‘t Asbroek, zie p.29 Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten

zo 13

11 u, Laagwaterwandeling, zie vorig nr Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

di 12

19.30 u, Cursus zoogdieren, zie vorig nr Trefpunt: Mikerf, Mikhof 25, Brasschaat

zo 13

13.30 u, Oefensessie planten determineren in Oude Landen, zie p.28

do 14 9 u, Groene Tornando’s, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

do 17 9 u, Groene Tornando’s, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

zo 17

vr 18

19.30 u, Algemene Vergadering NAN, zie p.36 Trefpunt: Perron Noord, Licht Vliegwezenlei (vroeger Bondgenotenlei), Brasschaat

ma 18 19.30 u, Open Kernvergadering, zie p.28 Trefpunt: D’Oude Pastorij, zaal Jacobus, Dorpsstraat 45, Kapellen

za 19

9.30 u, Familiewerkdag in ‘t Asbroek, zie p.27 Trefpunt: Ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan, Schoten

do 21 9 u, Groene Tornando’s, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

do 24 9 u, Groene Tornando’s, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren za 26 10 u, Werkdag Schans Van Smoutakker, zie p.26 Trefpunt: Schans van Smoutakker, Hoogeind, tegenover Vossenveldlaan, Stabroek do 31 9 u, Groene Tornando’s, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren do 31 20 u, Raad van Bestuur, zie info Natuur.huis Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen Ekeren

18

april

9 u, Plantendag, zie p.29 Trefpunt: Kerkplein Gooreind, Kerkplein 1, Wuustwezel

za 23 Algemene Vergadering Mechelen, zie info Natuur.huis zo 24 10 u, Voorjaar op het Galgeschoor, zie p.30 Trefpunt: Parking Lillo-fort, Havenmarkt, Antwerpen Zandvliet zo 24 14 u, Amfibieën in Kooldries, zie p.30 Trefpunt: Ingang De Kooldries, Boudewijnstraat, ingang langs de Paepestraat achter de Cuvee Hoeve, Brecht zo 24 14 u, Bospolder - Leven in en rond het water, zie p.25 Trefpunt: Voetgangersbrug over de A12 (kant Vierkerkenstraat), op het einde van de Vierkerkenstraat, Antwerpen Ekeren

di 26

19.30 u, Cursus zoogdieren, zie vorig nr Trefpunt: Mikerf, Mikhof 25, Brasschaat

zo 29 9.30 u, Ecologisch gezond tuinieren, zie p.31 Trefpunt: Tuin, Wiezelo 61, Wuustwezel

do 28 9 u, Groene Tornando’s, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren do 28 20 u, Raad van Bestuur, zie info Natuur.huis Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen Ekeren

juni do 2

9 u, Groene Tornando’s, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

do 2

20 u, Raad van Bestuur, zie info Natuur.huis Trefpunt: Natuur.huis, Steenstraat 25, Antwerpen Ekeren

mei zo 1

10 u, Lentewandeling in Het Wijtschot, zie p.30 Trefpunt: Parking Vier Notelaers, Wijtschotbaan, Schoten

vr 3

21.30 u, Nachtvlinderhappening in Schans Van Smoutakker, zie p.31 Trefpunt: Schans van Smoutakker, Hoogeind, tegenover Vossenveldlaan, Stabroek

za 7

20 u, Nachtegalenwandeling in Oude Landen, zie p.31 Trefpunt: Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27, Antwerpen Ekeren

za 4

Uitstap Hoge Venen, zie p.28

za 4

9.30 u, Oefensessie planten determineren aan de geluidsberm in Brasschaat, zie p.28

11 u, Bezoek aan de zeehondenopvang in Stellendam, zie p.32 Trefpunt: e-paviljoen BASF, Scheldelaan tegenover ingang 6, Antwerpen Zandvliet

za 4

19.30 u, Cursus zoogdieren, zie vorig nr Trefpunt: Mikerf, Mikhof 25, Brasschaat

Open tuin- en vijverweekend, zie p.32 Trefpunt: Bomenbank, Antwerpsebaan 110, Antwerpen Berendrecht

zo 5

14 u, Avontuurlijke kinderactiviteit, zie p.25 Trefpunt: Ingang De Kooldries, Boudewijnstraat, ingang langs de Paepestraat achter de Cuvee Hoeve, Brecht

zo 5

14 u, Orchideeën in Oude Landen, zie p.32 Trefpunt: Station Antwerpen Noorderdokken, Argentiniëlaan, Antwerpen Luchtbal

zo 5

Open tuin- en vijverweekend, zie p.32 Trefpunt: Bomenbank, Antwerpsebaan 110, Antwerpen Berendrecht

do 26 9 u, Groene Tornando’s, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

di 7

19.30 u, Cursus zoogdieren, zie vorig nr Trefpunt: Mikerf, Mikhof 25, Brasschaat

do 26 19.30 u, Cursus zoogdieren, zie vorig nr Trefpunt: Mikerf, Mikhof 25, Brasschaat

do 9

9 u, Groene Tornando’s, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren

zo 29 Dag van het Park Trefpunt: Domein Distelhoek, Distelhoek, Merksem

za 11

9 u, Cursus giftige en eetbare planten, zie vorig nr

zo 8

di 10

do 12 9 u, Groene Tornando’s, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren do 19 9 u, Groene Tornando’s, zie p.27 Trefpunt: Ecoloods Natuurpunt, Donkweg, Einde van de Lindenlei, Antwerpen Ekeren zo 22 14 u, Op zoek naar “het groentje” in Klein Schietveld, zie p.31 Trefpunt: Einde Licht Vliegwezenlei, aan Klein Schietveld, (vroeger Bondgenotenlei), Brasschaat

19

NATUUR.SAMENLEVING

Hoe biodivers is jouw tuin in 2016?

Ofwel: “stapstenen” naar een aangename leefomgeving voor mens en dier.

Tekst: Rina Peys Foto’s: Gilbert Van Looveren, Rafaël Delaedt 20

Het woord ‘stapsteen’ spreekt voor zich, denk ik. Alhoewel niet opgenomen in mijn versie van Van Dale, bedoelen we dat deze ‘stenen’ een verbinding vormen tussen bijvoorbeeld een terras en de moestuin. Voor dieren komt dat ongeveer op hetzelfde neer: ze willen op verschillende plaatsen voedsel sprokkelen of ergens een veilige schuilplaats veroveren en gebruiken onze tuinen hierbij als ‘stapstenen’.

Voor vogels geeft dat minder problemen (ah ja, die kunnen vliegen). Eekhoorns, egels, padden, kikkers en vaak ook insecten hebben het daar veel moeilijker mee. Je begrijpt dus wel hoe belangrijk het is om de dieren om ons heen wat hulp te bieden, zeker in onze verstedelijkte gebieden. Nestkastjes en voederhuisjes zijn algemeen ingeburgerd en ik hoop dat dit ook

geldt voor insectenhotels en vleermuiskasten.

Al die diertjes zijn immers een hele hulp om onze planten of de natuur gezond te houden.

Zij maken allemaal deel uit van een uitgekiend ecosysteem.

Goedkoop werkvolk Meesjes eten bijvoorbeeld een deel van de rupsen uit onze kolen; vleermuizen verorberen een heel leger muggen. Lieveheersbeestjes, oorwormen en gaasvliegen doen zich tegoed aan ettelijke duizenden luizen. Padden plukken de slakken uit de hosta’s. Bijen verzorgen en bestuiven de bloemen dat het een lieve lust is.

Allemaal prima tuiniers dus. Verscheiden­heid in beplanting, ook tegen een gevel of op een

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

De luie tuinier Biodiversiteit is, in tegenstelling tot wat sommigen denken, geen synoniem voor ‘wildernis’. Zelfs als je een strakke tuin mooier vindt of weinig tijd hebt voor tuinklusjes, dan nog is er genoeg keuze aan plantgoed dat hiervoor geschikt is. We zouden toch eens af moeten van dat weidse gazon (wekelijks afrijden en regelmatig verticuteren, bemesten ... het houdt niet op). We harken onder bomen en struiken, arbeid die slecht is voor de rug. En misschien, heel misschien mogen hagen wat vrolijker en losser?

Plant eventueel eens een fruitboom. Je hebt ze voor iedere tuin of terras. Hoog, laag, in leivorm of voor in een pot. Voor de prijs van 4 boeketten heb je een jaar rond plezier. Wil je er maar één, informeer dan of het een zelfbestuivende soort is. Wil je er meer en heb je geen plaats, plant er dan twee in hetzelfde plantgat. De boompjes zullen kleiner blijven door de concurrentie.

Tuinieren zoals moeder natuur Zelf ben ik een aanhanger van ‘de bedekte aarde’. Ook de natuur zal er steeds naar streven om alle kale aarde te bedekken. Zelfs in een bos, onder hoge bomen, barst de lente los.

Bodembedekkers zoals boshyacint, speenkruid, maarts viooltje en daslook maken graag gebruik van het licht dat door de nog kale bomen schijnt.

Onder struiken hebben bosaardbeitjes en rode bosbessen het best naar hun zin. Als het toch allemaal wat strakker moet, kun je naast grassen in alle mogelijke hoogten ook kiezen voor vaste planten die geen steun behoeven. Al gehoord van schildpadbloem, ereprijs of phlox? Daar groeit geen sprietje onkruid onder!

NATUUR.SAMENLEVING

terras, is van levensbelang voor dat kleine grut. En wees nu eerlijk, je wordt er toch zeker zelf vrolijk van? Wandelen in je eigen tuin, op je terras zitten terwijl je het voorjaar ruikt, luisteren naar het gebabbel van een familie mussen of kijken hoe zorgzaam moeder en vader merel hun kroost voederen en beschermen: dat is pure ontspanning.

Een nieuw geluid ...

De lente is voor velen de start om iets aan de tuin te veranderen. Denk daarbij dan ook eens aan al die andere die ook graag van jouw stukje grond zouden willen meegenieten. Ga misschien eens shoppen in de tuincentra, koop een struik of boom bij de volgende behaagactie of bel aan bij buren-tuiniers die iets naar jouw zin in de tuin hebben. Je zult er versteld van staan hoe graag mensen je verder helpen met goede raad en vaak een scheutje van de begeerde plant.

Voor inheemse planten kan je ook terecht op zondag 17 april tijdens onze Jaarlijkse Plantendag in Wuustwezel (zie p. 29).

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

21

MET SNOR OP STAP

Ik heb een rode jas met zeven zwarte stippen …

Tekst: Mart Pauwels Tekening: Pascale Vantieghem

Jullie hebben het misschien al geraden?

We nemen een kijkje in de wereld van de lieveheersbeestjes!

Familie Lieveheersbeestjes zijn de bekendste kevers. Ze zijn meestal helder van kleur met donkere stippen. Er zijn ongeveer 5.000 soorten: rode, gele, zwarte met 2, 7, 14 of 24 stippen, zonder stippen … Elke soort heeft zijn eigen stippenpatroon.

Na de winter meteen aan het werk Als de lentezon verschijnt, is het voor de lieveheersbeestjes de hoogste tijd om weer actief te worden. Het mannetje gaat snel op zoek naar een vrouwtje. Twee weken na 22

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Larven Het jong dat uit het eitje kruipt noemen we een larve. Deze ziet er nog helemaal niet uit als een lieveheersbeestje. Het lichaam is niet rond, bol en glad maar langwerpig, plat en stekelig.

Winterrust Aan het einde van de zomer stoppen ze met eten. Ze zoeken dan een beschutte plaats op om te overwinteren.

Lieveheersbeestjes naar je tuin lokken Het zijn nuttige kevertjes om in je tuin te hebben. Ze zijn immers dol op bladluizen.

Als je graag meer lieveheersbeestjes naar je tuin lokt kan je een paar dingen doen: laat wat brandnetels staan, ze zijn er verzot op; ruim bladeren niet op, het is een ideale beschutting in de winter. Je kan ook een kastje voor hen ophangen, daarin kunnen ze schuilen en overwinteren. Zo’n kastje kan je kopen in onze Natuur.winkel.

MET SNOR OP STAP

de paring zet ze haar eitjes af. Die worden in groepjes vastgekleefd aan de onderkant van een blad.

Bedreiging voor inheemse soorten

Te eng De larven groeien snel, maar hun huid groeit niet mee. In minder dan drie weken barsten ze vier keer uit hun vel. De oude krappe huid valt af. Er komt een nieuwe, iets ruimere huid in de plaats. De larve vormt een stevig omhulsel om zich heen en wordt dan ‘pop’ genoemd. Binnenin deze pop gebeurt iets wonderlijk: de larve verandert tot een volwassen lieveheersbeestje.

Geen stippen?

Acht dagen later komt een lieveheersbeestje uit de pop tevoorschijn. Maar waar zijn de stippen? Die komen na een paar uur.

Pas in de loop van de maand krijgen de dekschilden hun definitieve kleur.

Enkele jaren geleden kwam het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje bij ons helemaal niet voor. Het werd ingevoerd in de vorm van eitjes, als bestrijdings­ middel tegen bladluizen in de fruitteelt. Het is een echte vreetzak.

Weg bladluizen dus.

Maar de mens heeft zijn vraatzucht wat onderschat. Deze lieveheersbeestjes eten zoveel dat ze stilaan een bedreiging vormen voor andere soorten.

Ze eten zelfs soortgenoten en ook rupsen en eieren van vlinders. Bovendien planten ze zich razendsnel voort en dreigt er een overbevolking.

Leuk om weten In West-Vlaanderen heeft het lieveheersbeestje een speciale naam. Men noemt het daar een “pim-pam-poentje”.

Tof om te onthouden hé.

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

23

ACTIEF MET EIKELDOP

Doetjes en datjes, niet voor watjes !!!

We dagen jullie uit om de wereld eens op een andere manier te bekijken.

Al knutselend en puzzelend ontdek je de wondere wereld van de natuur.

Lieveheersbeestjes Zet de foto’s in de juiste volgorde. Weet je ook hoe ze heten op dat moment?

De antwoorden kan je vinden in ‘Met Snor op stap’.

Welke naam hoort bij dit lieveheersbeestje?

A

E

B

C

D

1. tweestippelig lieveheersbeestje 2. harlekijnlieveheersbeestje 3. viervleklieveheersbeestje 4. tweeëntwintig-stippelig lieveheersbeestje

Tekst: Iris Buermans 24

5. gestreept lieveheersbeestje 6. zevenstippelig lieveheersbeestje Hoeveel stippen heeft een citroenlieveheersbeestje?

(Kijk goed naar de foto’s).

Oplossing: zie pag. 35

F

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Op zoek naar leven in en rond het water Kikkervisjes ken je vast en zeker, van een poelslak heb je misschien ook wel gehoord. Maar van een schaatsenrijder, bloedzuiger, ruggezwemmer en kokerjuffer waarschijnlijk nog niet? Of toch?

Kom je mee op onderzoek in een leuke waterpoel in Bospolder?

Deze activiteit is geschikt voor alle leeftijden, vanaf 5 jaar. Wateronderzoek doen we best met laarzen aan. Breng eventueel een emmertje en schepnetje mee.

ACTIEF MET EIKELDOP

Op avontuur

Afspraak op zondag 24 april om 14 u, voetgangers­brug aan het einde van de Vier­kerkenstraat in Ekeren.

Avontuurlijke kinderactiviteit in de Kooldries We organiseren een avontuurlijke kinderactiviteit in de Kooldries, waarbij de kinderen zelf kunnen ontdekken wat er rond en in de kleiputten en poelen zoal kruipt, springt en zwemt. We voorzien aquariums waarbij de kinderen allerlei waterdiertjes kunnen bekijken en determineren.

Laarzen, emmer en eventueel schepnetje mag je niet vergeten.

Voor meer info kan je contact opnemen met Peter Block, via tel. 0472-29.99.38.

Afspraak op zondag 5 juni om 14 u, ingang van De Kooldries, Boudewijnstraat (ingang langs de Paepestraat achter de Cuvée Hoeve), Brecht.

?otof ed po ejtreid tid nav maan ed si taW ej snedjit ekeiB naa tsureg teh gaarV redlopsoB ed ni keozrednoretaw dnennaps ni taag ruutnova po eem ej sla reteP naa fo !seirdlooK ed 1. schaatsenrijder 2. mug 3. ruggezwemmer 4. waterjuffer 5. libel

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

25

NATUUR.BEHEER

Werk je in het zweet en leef je uit!

Met schoppen, zagen, rieken, bijlen en kruiwagens trekken we naar een stuk natuur dat dringend toe is aan een helpende hand. Maar er staat niet alleen hard werken op het programma …

Al doende leer je waarom menselijk ingrijpen nuttig of zelfs noodzakelijk is voor de natuur. Dankzij natuurbeheer kunnen we in onze gebieden de biodiversiteit verhogen.

Misschien kom je een bijzonder diertje of plantje tegen. Dé kans om zo’n zeldzaamheid eens van dichtbij te bekijken.

Zweten en zwoegen dus, maar zeker ook ontdekken en genieten!

Schans van Smoutakker

Opstalvallei

We gaan de draad opnemen waar we op onze vorige werkdag door het slechte weer gestopt zijn: verwijderen van Amerikaanse vogelkers.

Door opslag van wilgen te verwijderen geven we het riet meer kans om uit te breiden. Sommige wilgen staan in het water, dus laarzen zijn aan te raden!

Afspraak op zaterdag 26 maart om 10 u, Schans van Smoutakker, Hoogeind (tegenover de Vossenveldlaan) in Stabroek.

26

Afspraak op zaterdag 5 maart vanaf 9.30 u, Hoek Reigersbosdreef en Antwerpsebaan (ter hoogte van het Teutebos) in Antwerpen, Berendrecht.

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

‘t Asbroek

Met meer dan 600 ha natuur in beheer is er altijd wat te doen. Ons vrijwilligersteam ‘Groene tornado’s’ springt iedere donderdag in waar nodig. Van het Rood in Kapellen, het Stappersven in Kalmthout tot het Groot Buitenschoor in Zandvliet.

De winter is stilaan voorbij en onze vrijwilligers staan te popelen om eens flink aan de slag te gaan in ‘t Asbroek. Enkele werkzaamheden dringen zich op.

Stormschade opruimen, vogelkers bestrijden, wilgen kappen, broedplaatsen voor oeverzwaluwen afgraven ... We doen het allemaal!

Afspraak elke donderdag om 9 u, Ecoloods Natuurpunt, einde van de Lindenlei, Ekeren.

We werken tot 15.30 u.

Kooldries - Hoofsweer Het natuurgebied Kooldries - Hoofsweer in Brecht is als waterrijk natuurgebied een perfecte biotoop voor allerlei amfibieën. We beheren poelen en graslandjes. Vergeet zeker geen laarzen!

Afspraak op zaterdag 12 maart vanaf 9 u aan de ingang van De Kooldries, Boudewijnstraat (ingang langs de Paepestraat achter de Cuvee Hoeve), Brecht. We werken tot 13 u.

We gaan een kamp opruimen achteraan het natuurreservaat. Een hele klus, want alle rommel moet naar de hoofdingang gebracht worden.

NATUUR.BEHEER

Groene tornado’s

We maken het wandelpad vrij van omgewaaide bomen en overhangende bramen en vullen hier en daar de putten op. Daarnaast trachten we de bomkraters zoveel mogelijk te zuiveren van takken en indien mogelijk ook van slib.

In het bos zijn ook vele elzen die vroeger om de tien jaar gekapt werden voor de houtopbrengst.

Zo ontstonden zogenaamde hakhoutstoven.

Deze elzen kunnen op die manier heel oud worden. Hakhoutstoven zijn zeer interessant wegens het autochtone genetische materiaal van onze inheemse bomen. Om die reden gaan we enkele elzen op deze manier beheren.

Je ziet het, werk genoeg! En wat is er leuker dan een half dagje actief bezig te zijn in het bos?

Kris Van den Eede leidt alles in goede banen.

Meer info: 0477-23.32.29 (na de werkuren).

Afspraak op zaterdag 19 maart om 9.30 u, ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan in Schoten.

r g voo n i t r n ko 10% rpuntlede art) a u Natu n van lidk ertoo (op v

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

27

VERGEET NIET TE GENIETEN

Open vergadering: Maak kennis met Natuurpunt in jouw buurt woensdag 9 maart om 20 u Kernvergadering Stabroek Trefpunt: Steenstraat 25, Natuur.huis, Antwerpen Ekeren

maandag 18 april om 19.30 u Kernvergadering Kapellen Trefpunt: D’Oude Pastorij, zaal Jacobus, Dorpstraat 45, Kapellen Ben je natuurliefhebber en wil je graag weten waar wij in jouw buurt mee bezig zijn?

Verschillende gemeenten in ons werkingsgebied hebben een eigen kernwerking die wandelingen,

cursussen en andere activiteiten organiseert. Zij zijn de onmisbare schakel tussen de natuur en jouw gemeentebestuur.

een vergadering meemaken, dan nodigen we je uit om deel te nemen aan één van onze kernvergaderingen.

Wil je hier graag meer over weten en wil je vrijblijvend eens

Misschien vind je wel een nieuwe hobby! Welkom!

Planten determineren in onze gebieden Geobsedeerd door planten? Dan ben je klaar om deel te nemen aan onze activiteiten. Onder het motto ‘al doende leert men’ komen we maandelijks samen om planten te determineren aan de hand van plantengidsen, loepje en parate kennis.

Verwacht geen uiteenzetting over planten of een educatieve wandeling, wel een zoektocht naar

en oplijsting van planten die we in een bepaald gebied tegenkomen.

Zaterdag 9 april om 13.30 u bezoeken we ’t Asbroek in Schoten.

Soms leggen we een lange afstand af, maar meestal geraken we amper 500 meter ver, afhankelijk van de groei en de bloei rondom ons.

Zondag 8 mei om 9.30 u verkennen we de geluidsberm in Brasschaat.

Onze zoektocht gaat doorheen heel ons werkingsgebied.

Zondag 13 maart om 13.30 u trekken we door de Oude Landen in Ekeren.

Wil je graag deelnemen, stuur dan een mail naar Christel Cools: vrf.cch@gmail.com.

Je krijgt per mail het juiste trefpunt door. Bij slecht weer gaat de activiteit helaas niet door.

Uitstap naar de Hoge Venen Op zaterdag 4 en zondag 5 juni trekken we onder begeleiding van een gids naar de Hoge Venen.

We determineren planten, mossen, bomen ... en vergelijken hun groeiwijze, hun varianten en ondersoorten met de Antwerpse versies. Zijn het dezelfde soorten of anderen? Iets zeldzaam? Nog nooit gezien?

Twee dagen lang laten we ons onderdompelen in de plantenwereld.

28

Meegaan (voor 1 of 2 dagen) is mogelijk zolang er plaatsen vrij zijn (max. 15 personen). De slaapplaatsen in de jeugdherberg zijn beperkt. Zo snel mogelijk inschrijven is dus de boodschap!

middageten (boterhammen) en avondeten in een plaatselijke herberg.

Hotelfaciliteiten in de buurt zijn ook mogelijk, maar dan moet je hiervoor zelf zorgen.

Meer informatie en inschrijven kan door een mail te sturen naar Christel Cools: vrf.cch@gmail.com.

Inschrijven bij voorkeur voor einde maart 2016.

Kostprijs voor overnachting met ontbijt in de jeugdherberg is € 35, exclusief tussenkomst carpoolen, Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

De kosten van de gids (€ 185 + vervoer) worden pro rata verdeeld over de deelnemers.

Na de dijkdoorbraak in 2013 is de vroegere potpolder omgetoverd tot een interessant slikkengebied.

Samen met Walter Van Ginhoven ontdekken we dit nieuwe gebied met zijn specifieke fauna en flora.

Afspraak op zondag 3 april om 10 u, parking Lillo Fort, Havenmarkt in Antwerpen Lillo. (Voor wegwijzer zie www.scheldeschorren.be).

VERGEET NIET TE GENIETEN

Kennismaking met Lillo - Potpolder

Lentewandeling in ‘t Asbroek Deze wandeling is zonder twijfel één van de hoogtepunten van de afdeling Schoten. ‘t Asbroek kleurt geel en wit door de honderden slanke sleutelbloemen afgewisseld met bosanemonen. In de beken vinden we dotterbloemen; de waterviolier begint hier en daar ook al te bloeien. In de poelen vinden we hopelijk kikkers en salamanders. De zeldzame vinpootsalamander komt hier voor. Het is de tijd van het botten van de bomen. Sommige struiken laten het frisse groen al zien van jonge blaadjes. De populieren laten nog even op zich wachten, dat is de reden waarom de vele voorjaarsbloeiers kunnen profiteren van het nog beschikbare licht.

Laarzen zijn aan te raden in dit natte gebied.

Afspraak op zondag 10 april om 10 u, ingang ‘t Asbroek, Asbroeklaan in Schoten.

Jaarlijkse Plantendag in Wuustwezel Het wordt binnenkort lente en dan beginnen je groene vingers vanzelf te jeuken. Moet jouw tuin nog worden aangelegd, heeft hij een opfrisbeurt nodig of vervang je graag eens een saai stuk gazon door een kleurrijke plantenborder?

Kom dan zeker een keer langs op de Plantendag. Je hebt de keuze uit tal van doorlevende kruiden en

planten, bloeiende en besdragende struiken en heesters. Twijfel je over een aankoop? Deskundigen helpen je zo nodig met advies: de juiste plant op de juiste plaats staat garant voor jaren onbezorgd tuinplezier.

Jij wordt er vrolijker van en met jou de bijen en de vlinders die je dankbaar gaan zijn voor wat meer Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

variatie op hun menu. Aangepaste en inheemse soorten zijn hiervoor het meest geschikt. Die vind je in overvloed in ons gevarieerd aanbod.

Afspraak op zondag 17 april van 9 tot 12 u, Kerkplein Gooreind, Kerkplein 1 in Wuustwezel.

29

VERGEET NIET TE GENIETEN

Amfibieënwandeling in de Kooldries Ook dit jaar organiseren we onze amfibieënwandeling. We wandelen in de Kooldries langs de verschillende kleiputten, waarbij zowel over de geschiedenis van het gebied als over het belang voor de amfibieën (in het bijzonder de kamsalamander) wordt verteld. Je kan in verschillende aquariums de 4 watersalamanders bewonderen die in het gebied voorkomen.

Voor meer info kan je contact opnemen met Peter Block, via tel. 0472-29.99.38.

Afspraak op zondag 24 april om 14 u, ingang van De Kooldries, Boudewijnstraat (ingang langs de Paepestraat achter de Cuvée Hoeve), Brecht.

Voorjaar op het Galgeschoor In het voorjaar komt de natuur weer tot leven. Zo ook op het Galgeschoor. Wij nemen je mee op een verkenning van de lente op het schor. Belangrijk: goed aansluitende rubberlaarzen zijn noodzakelijk!

Afspraak op zondag 24 april om 10 u, parking Lillo Fort, Havenmarkt in Antwerpen Lillo.

Lentewandeling in het Wijtschot In mei leggen alle vogels een ei, ook in het Wijtschot.

Het is de ideale periode om eens te luisteren naar vogelgeluiden, al moeten we voor enkele soorten wel vroeger uit de veren. We zijn volop in de lente: bomen en struiken staan in bloei. We genieten van Gelderse roos, kardinaalsmuts, gagel en nog veel meer.

In de zandwinningsput staat nog veel water na de voorbije winter maar over enkele maanden valt alles weer droog; dit zijn in Vlaanderen de zeldzaamste biotopen. Een geliefkoosde plek van libellen en amfibieën. Op de hellingen vinden we honderden gaatjes: de nesten van de grijze zandbij, één van de solitaire bijen die we kunnen waarnemen. Vlinders zoals het oranjetipje vallen bij zonnig weer ook al overal te bewonderen.

Kom genieten van de lente in het Wijtschot, maar doe stevig schoeisel aan wegens het soms geaccidenteerde terrein.

Voor meer info contacteer je Fonne Bruggemans, tel. 0498-39.71.73.

Afspraak op zondag 1 mei om 10 u, parking Vier Notelaers aan de Wijtschotbaan in Schoten. Vandaar wandelen we via de Schotense Ecotuin naar de ingang van het Wijtschot.

30

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Het groentje is een vlindertje dat je alleen in het voorjaar kan waarnemen. Wanneer je dit vlindertje voor het eerst opmerkt, vergeet je dit nooit meer. Met zijn lichtjes fluorescerende groene vleugeltjes is het één van de mooiste dagvlindertjes uit onze regio.

Ben je nieuwsgierig? Kom dan met ons meewandelen en doe mee aan onze zoektocht!

Afspraak op zondag 22 mei om 14 u, Schuine betonnen parking, Licht-Vliegwezenlaan (vroeger Bondgenotenlaan) in Brasschaat.

Nachtegalen in Oude Landen Wist je dat de Oude Landen één van de lievelingsplekken in Vlaanderen is van de nachtegalen? Elk jaar komen er zo’n 20 koppels om er een nest te bouwen en hun kroost groot te brengen. De mannetjes bakenen hun territorium af en lokken de vrouwtjes met hun mooie zang.

We maken een wandeling en hopen op talrijke zangers! De Oude Landen zijn erg drassig; trek dus rubberen laarzen of waterdichte schoenen aan.

VERGEET NIET TE GENIETEN

Op zoek naar het groentje op het Klein Schietveld

Foto: Bob Verselder

Ecologisch gezond tuinieren Natuurpunt Wuustwezel nodigt iedereen van harte uit op de jaarlijkse tuindagen in de ecotuin van Gilbert Van Looveren.

je meeneemt op een rondleiding door zijn domein. Een aangename verteller, vragen staat vrij, leerzame tips en gratis advies!

Een bezoek aan deze weelderige en gevarieerde tuin is op zich al de moeite waard. Hier fladderen tientallen vlinders rond in de bloemenweiden en de siertuin en zingt de nachtegaal al in april. Maar ronduit boeiend wordt het wanneer Gilbert, met zijn jarenlange expertise wat ecotuinieren betreft,

Afspraak op zondag 29 mei van 9.30 u tot 12 u bij Gilbert Van Looveren, Wiezeloo 61, Wuustwezel.

Graag vooraf inschrijven via telefoon bij Gilbert Van Looveren op GSM 0476-34.23.83.

Afspraak op zaterdag 7 mei om 20 u, parking Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27 in Ekeren.

Nachtvlinderhappening op de Schans van Smoutakker Dit weekend staat in het teken van de nachtvlinders in Vlaanderen én Nederland.

Ben je nieuwsgierig, kom dan dit aparte vlinderwereldje mee bewonderen ...

De vlinders lokken we met UV-licht en met smeer op de bomen. Het is zeer opmerkelijk dat deze nachtvlinders zulke mooie vormen hebben. Ze kunnen zeer klein zijn, maar toch met veel kleuren. Ze kunnen ook zeer groot zijn, zelfs groter dan onze dagvlinders!

Afspraak op vrijdag 3 juni om 21.30 u, Schans van Smoutakker, Hoogeind (tegenover de Vossenveldlaan) in Stabroek.

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

31

VERGEET NIET TE GENIETEN

Orchideeën in de Oude Landen Orchideeën in Vlaanderen worden meer en meer gekend en gewaardeerd.

In de Oude Landen worden verschillende graslanden door onze vrijwilligers beheerd met het oog op de verbetering van de biotoop van de orchideeën. En met succes!

Het wordt vast een mooie wandeling met een boeiende uitleg over deze wonderlijke planten.

Afspraak op zondag 5 juni om 14 u, ingang Station Antwerpen Noorderdokken, Argentiniëlaan, Antwerpen. Je doet best waterdichte schoenen aan.

Foto: Luc Crols

Open tuin- en vijverweekend Kom ons een bezoekje brengen op de tuin- en vijvermarkt. We geven je alle informatie over Natuurpunt en de natuur in de omgeving. Op de markt vind je ongetwijfeld inspiratie voor je eigen tuin.

Verder zijn er nog tientallen activiteiten om er een plezante dag van te maken. Zo kan je onder andere

genieten van een geleide wandeling naar Opstalvallei (zaterdag om 14 u en zondag om 11 u, 14 u en 16 u).

Afspraak op zaterdag 4 juni en zondag 5 juni, Bomenbank, Antwerpsebaan 110, Antwerpen, Berendrecht.

Bezoek aan de zeehondenopvang A Seal in Stellendam We brengen een bezoek voor en achter de schermen van de sinds 25 juli 2014 actieve zeehondenopvang A Seal in Stellendam.

Inschrijving is noodzakelijk en kan tot 27 mei via de website www.scheldeschorren.be.

Afspraak op zaterdag 4 juni om 11 u, e-paviljoen BASF (Scheldelaan tegenover ingang 6) in Antwerpen Zandvliet.

32

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Onze winkel heeft vanalles in huis om zo’n dag nog nét iets leuker te maken.

WINKELHOEKJE

Als we de eerste zonnestralen zien verschijnen en de vogels horen fluiten, krijgen we de kriebels om naar buiten te gaan. Om in de tuin te werken en nadien te genieten van een drankje op het terras.

Polderke - bio !!! Eind maart opnieuw verkrijgbaar !!!

Eén Polderke (33 cl) kost € 1,50 (€ 1,70 voor niet-leden) + € 0,10 waarborg leeggoed.

Een bak (24 flesje) kost € 34 (€ 38 voor niet-leden). Waarborg van € 4.50 voor leeggoed (flesjes en bak) niet inbegrepen.

De opbrengst gaat integraal naar het reservatenfonds.

Een kleine eetbare tuin met vaste planten

Genieten van heerlijk fruit, groente, kruiden en eetbare bloemen van ‘eigen grond’ kan ook met een kleine tuin of balkon. Dit boek biedt volop inspiratie voor ontwerp, aanleg en onderhoud van een kleine eetbare tuin met vaste planten. En dat alles zonder veel werk en onderhoud. De vele praktische tips, haalbare voorbeelden en ontwerpen helpen je op weg!

Prijs: € 19,75 voor leden, € 21,95 voor niet-leden

Buurttuinieren

Samen gaan voor leuk & lekker Dit boek laat zien hoe je je eigen woonomgeving een stukje groener kunt maken samen met je buren. Je wordt er vrolijk van, leert nieuwe mensen kennen en geniet van bloemen, verse groente en fruit uit eigen buurt.

Prijs: € 19.80 voor leden, € 22 voor niet-leden

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Tekst: Iris Buermans 33

COLOFON

Natuurpunt Antwerpen Noord vzw is een regionale afdeling van Natuurpunt.

Lid worden Lidgeld per gezin: € 27/jaar. Storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van lidnummer of voor nieuwe leden met vermelding van naam en adres. Je ontvangt dan zowel Natuur.blad als Natuur.ruimte. Bovendien krijg je korting bij aankopen in onze Natuur.winkel.

Leden van Natuurpunt uit een ander werkingsgebied kunnen voor € 7 een abonnement op Natuur.ruimte nemen. Te storten op rekeningnr. BE77 2200 3405 7342 met vermelding van je lidnummer, naam en adres.

Giften Donateurs storten een extra bijdrage bovenop hun lidgeld. Vanaf € 40 per kalenderjaar krijg je een fiscaal attest. Storten op BE56 2930 2120 7588 met vermelding ‘project 3797 Antwerpen Noord’.

Legaten Geregeld besluiten mensen om een legaat op te nemen in hun testament. Voor legaten aan een vzw zoals Natuurpunt Antwerpen Noord voorziet de wetgever erfenisrechten van slechts 8,8%. Zo weet je dat jouw schenking bijna volledig ten goede komt aan onze vereniging. De opbrengst van deze legaten gebruiken we voor de aankoop van natuurgebieden.

Er bestaan verschillende formules. Het systeem van duolegaten bijvoorbeeld is zowel voor het goede doel als voor je erfgenamen een interessante formule. Zeker als je erfgenamen verre familieleden zijn of zelfs mensen met wie je geen familieband hebt. Met dit systeem betalen zij immers geen torenhoge successierechten.

Overweeg je ook om die stap te zetten en onze vereniging te begunstigen, dan raden wij je aan een notaris te raadplegen. Die kan je exact meededelen hoe je te werk moet gaan en welke formule best bij jou past. Voor meer informatie kan je ook terecht bij Willy Ibens (GSM: 0475-91.03.16).

Natuur.huis, Natuur.winkel en Natuur.documentatiecentrum Steenstraat 25, 2180 Ekeren tel. 03‑541.58.25, fax 03‑541.63.55 Open van maandag tot en met vrijdag van 10 u tot 12.30 u en van 13 u tot 17 u e‑mail: antwerpennoord@natuurpunt.be website: www.antwerpennoord.be BTW‑nummer: BE 0429 415 832 Rekeningnr. BE77 2200 3405 7342

Contacten secretariaat: Iris Buermans (administratie): iris.buermans@natuurpunt.be An Casteels (bewegingsconsulent): an.casteels@natuurpunt.be

Antwerpse haven Natuurlijker: Johan Baetens: johan.baetens@natuurpunt.be Dries Martens: dries.martens@natuurpunt.be

Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Brasschaat vzw Holleweg 43 2950 Kapellen tel. 0473‑48.48.97 e-mail: peeters.m@skynet.be

34

Werking Kerk- en Steenuilen: Frank Goossens (0487-46.82.69) Fons Vervoort (03‑647.18.70) Werking Planten: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Vleermuizen: Filip Borms (0473‑91.90.51) Wout Willems (0485-03.79. 85) Werking Vlinders: Hugo Wouters (03‑569.05.78) Werking Vogels: Ludo Benoy (0476-43.15.42) Werking Berendrecht, Zandvliet en Lillo: Guy Leys (03‑569.00.38) Werking Brasschaat: Johan Neegers (0479-99.54.01) Werking Brecht: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Ekeren: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Kapellen: Marie-Paule Schelfout (03‑665.11.01) Werking Schoten: info Natuur.huis (03‑541.58.25) Werking Stabroek: Harry Van der Horst (03‑568.15.78) Werking Wuustwezel: Marc Vanbrabant (03‑669.88.07)

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Natuur.ruimte is het driemaandelijks ledenblad van Natuurpunt Antwerpen Noord vzw.

Werkten mee aan dit nummer: Katleen Anthierens, Ludo Benoy, Iris Buermans, An Casteels, Marc Conaert, Ivo De Belder, Jos Francken, Willy Ibens, Mart Pauwels, Rina Peys, Guido Segerink, Kathleen Van Gucht, Alain van Veldhoven, Stefan Versweyveld Illustraties en foto’s: Fonne Bruggemans, Iris Buermans, Luc Crols, Rafaël Delaedt, Willy Ibens, Dirk Swaenen, Gilbert Van Looveren, Pascale Vantieghem, Bob Verselder, Frank Wagemans, foto-archief Natuurpunt Antwerpen Noord Foto voorpagina: Maarten Jacobs Oplage: 4.650 exemplaren

Oplossing Eikeldop p.24 Volgorde: eitje (3), larve (1), pop (4), volwassen (2) Foto’s: F-1 D-2 C-3 B-4 E-5 A-6

Met de steun van

Een citroenlieveheersbeestje heeft 22 stippen (zie foto B)

Natuur.ruimte • maart 2016 - mei 2016

Verantw. Uitg.: Willy Ibens, Steenstraat 25 - 2180 Ekeren

Afgiftekantoor Antwerpen X p702 133 Retouradres: Natuurpunt Antwerpen Noord vzw Steenstraat 25 2180 Ekeren

Algemene Vergadering Natuurpunt Antwerpen Noord Onze afdeling wordt gevormd door mensen zoals jij, die zich betrokken voelen bij hun omgeving en ook aan hun (klein)kinderen een boeiende leefomgeving mét natuur willen doorgeven.

We vinden het erg belangrijk dat ook jij je stem kan laten horen én willen je bedanken voor je steun.

Daarom organiseren we met onze afdeling Brasschaat op vrijdag 18 maart onze jaarlijkse ledenbijeenkomst met een gevuld programma!

Een unieke avond om kennis te maken met onze vereniging én de vrijwillige en professionele medewerkers in een ongedwongen sfeer.

De algemene ledenbijeenkomst vindt plaats op vrijdagavond 18 maart in Perron Noord, Licht Vliegwezenlei ( vr oeg er Bond g enot e n l e i ) i n Brasschaat.

Een algemene vergadering zonder cijfers is onmogelijk. Maar ze worden kort naar voren gebracht, op een aangename manier zodat niemand zich gaat vervelen.

De deuren openen om 19.30 u, om 20 u gaan we van start. Deelname is gratis voor alle leden.

Graag vooraf inschrijven via e-mail naar ons Natuur.huis, antwerpennoord@natuurpunt.be.

Tot dan!

Een aantal vrijwilligers geven een presentatie over hun passie voor de natuur. Wat het dit jaar wordt, blijft vooralsnog een verrassing, maar dat het boeiend wordt, dat is zeker!